\id MAT - Timbe NT [tim] -Papua New Guinea 1987 (DBL 2014) 
\h Mataio 
\toc1 Mataio 
\toc2 Mataio 
\toc3 Mat 
\mt1 Mataio  
\c 1  
\s1 Yesugât hakulupŋe yâk yeŋgât kot.  
\p
\v 1 Yuda luâk âmbâle areyeŋgât hakuyeŋe kotŋe Abraham yâkgât bâgiŋe siâ kotŋe Dawidi aregât bâgiŋe siâ kotŋe Yesu Anutuŋe huŋgunaŋdo giep amâ yâkgât hakulupŋe are kotyeŋe hin.  
\v 2 Ulik ulik luâk kotŋe Abrahamŋe nanŋe kotŋe Isaka miep. Isakaŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Yakobo miep. Yakoboŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Yuda miep. Akto nanaŋlupŋe siânba meyegep.  
\v 3 Akto Yudaŋe humo akmâ âmbâle kotŋe Tama erânŋe mendo nanlogâtŋe lâuwâ meyelegep, kotyetŋe Perese akto Sera. Akto Pereseŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Hesoroŋ miep. Hesoroŋŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Ram miep.  
\v 4 Ramŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Aminadaba miep. Aminadabaŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Nasoŋ miep. Nasoŋŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Salamoŋ miep.  
\v 5 Salamoŋŋe humo akmâ âmbâle kotŋe Rahaba mendo nanŋe kotŋe Boasi miep. Boasiŋe humo akmâ âmbâle kotŋe Ruti mendo nanŋe kotŋe Obede miep. Obedeŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Yese miep.   
\p
\v 6 Yeseŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Dawidi miep. Dawidiŋe luâk kotdâ akmâ malep. Sop ain Dawidiŋe Urigât âmbâle kambut mendo nanŋe kotŋe Salomo miep.  
\v 7 Salomoŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Rehabeam miep. Rehabeamŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Abia miep. Abiaŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Asa miep.  
\v 8 Asaŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Yosapata miep. Yosapataŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Yoram miep. Yoramŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Usia miep.  
\v 9 Usiaŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Yotam miep. Yotamŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Ahasi miep. Ahasiŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Hisikia miep.  
\v 10 Hisikiaŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Manase miep. Manaseŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Amoŋ miep. Amoŋŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Yosia miep.  
\v 11 Yosiaŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Yekonia miep. Akto emilupŋe meyegep. Akto sop ain kepia humo kotŋe Babiloŋ aregât ambolupŋande togom Yuda luâk hikom meyegi. Akto luâk âmbâle meyekmâ purik katmâ kewuguyekbiâ Babiloŋ kepian arim hoŋ bawa akyeŋgim mali.   
\p
\v 12 Babiloŋ hânân mali aregât kakŋân Yekoniaŋe âmbâle mendo nanaŋ kotŋe Salatie miep. Salatieŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Serubabe miep.  
\v 13 Serubabeŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Abiudu miep. Abiuduŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Eliakim miep. Eliakimŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Aso miep.  
\v 14 Asoŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Sadoko miep. Sadokoŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Akim miep. Akimŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Eliudu miep.  
\v 15 Eliuduŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Eleasa miep. Eleasaŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Mataŋ miep. Mataŋŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Yakobo miep.  
\v 16 Yakoboŋe humo akmâ âmbâle mendo nanŋe kotŋe Yosepe miep. Are humo akmâ Mariagât dâtâŋe dâmbiâ malep. Akto Mariaŋe Yesu miep yâk âmâ, “Anutuŋe huŋgun aŋdo giep.” hain dâmaen.  
\v 17 Akto hain miawakmâ gayi, are Abraham yâkgâlânba miawakmâ gam Dawidi miawagep are luâk kâmotŋe kâmotŋe miawakmâ gambiâ gambiâ luâk kâmotŋe 14 agep. Akto luâk kotŋe Dawidi ainba gam Babiloŋ hânân mali are âmâ luâk kâmotŋe kâmotŋe miawakmâ gambiâ gambiâ akai hainâk 14 agep. Akto ainba gam Anutuŋe nanŋe Kristo huŋgun aŋdo gem hânân miawagep are âmâ kâmotŋe kâmotŋe miawakmâ gambiâ gambiâ akai hainâk 14 agep.   
\s1 Yesu miawagep.  
\p
\v 18 Akto Anutuŋe Yesu Kristo huŋgunaŋdo gem Mariagât tepŋân meawakto Mariaŋe miep aregât keiŋe amâ hin tatâp. Memeŋe Maria amâ Yosepegât dâtâŋe malep. Ikiŋeâk ikiŋeâk manbela âmâ Anutugât Wâtŋande memeŋe agaŋdo luâkŋe olop bo peniaŋgim maliat. Yân potalakmâ manbela âmâ tepŋe agep.  
\v 19 Tepŋe agep aregât Yosepeŋe Anutugât den lokom malepgât biwiŋande hin nâŋgâep, “Nâŋgât dâtâŋe luâk siâŋe miep gârâmâ luâk unduwâk dewunyeŋân watere aŋun aŋgiwop dâm aregât yoŋâk watbe.” hain nâŋgâep.  
\v 20 Hain akmâ benŋe aregât nâŋgâm mando asiŋân Humogât aŋelo siâŋe hin dâm magaŋep, “Yosepe gâ Dawidigât hakuŋe hin makgiŋdere nâŋgâ. Anutugât Wâtŋande meme agaŋdo Maria tepŋe aktâp aregât memberâm hanâk han lâuwâ bo akben. Hanâk oloŋmâ emetgân katmâ siân memben.  
\v 21 Dâ hinŋe âmâ bo mendâlân Anutugât Wâtŋande meme agaŋdo nanŋe membiap amâ yâkgât kotŋe Yesu dâm konben. Akto kot aregât keiŋe hin. Yâkgât kâmot bâleŋe akmai aregât dosa pulimbo aregât Anutuŋe yekto huraguwiap.” Aŋeloŋe hain dâm magaŋmâ hepulep.  
\v 22-25 Hain dâm magaŋmâ hepundo Yosepeŋe agatmâ den are lokom Maria gala agaŋmâ malep. Hain mando nanŋe mendo Yosepeŋe kotŋe Yesu dâm kolep. Akto ainba peniaŋgim maliat. Akto Anutuŋe aregât keiŋe miawagâk dâm ulikŋân makto Propete siâŋe hin kulemgoep, “Âmbâle sigan siâŋe nanŋe siâ membiap aregât kotŋe Imanue dâm konbai.” dâm kulemgoep. Kot aregât keiŋe amâ hin, Anutuŋe nen olop manmap.   
\c 2  
\s1 Luâk nâŋgâ nâŋgârâŋe Yesu nanaŋ togom egi.  
\p
\v 1 Luâk kotdâ siâ kotŋe Herote are malep sop ain Maria akto Yosepe Betelehem kepia Yudaia hânân talewân ain manbela Mariaŋe Yesu miep. Mendo manbiâ luâk nâŋgâ nâŋgâyeŋe olop diâgât keiŋe nâŋgâyiŋe dewutâ gagaŋângenba togom Yerusalem kepia Yesu miawagep aregen togom ambolupŋe aiyeŋgum hin dâyi,  
\v 2 “Nanaŋ siâ Yuda yeŋgât kembu miawagep aregât diâ kâmŋe dewutâ gagaŋângen ain miawakto ekten. Ekmâ kotŋe mem agatne dâm diâ watmâ hân kâlewângenba togoen aregât emet yâten miawaktâp?” hain dâyi.  
\v 3 Hain dâmbiâ luâk kotdâ Herote arekŋe hamep akto kepia ambolupŋande nâŋgâm sân sân meyi.  
\v 4 Akto Heroteŋe sumbe kat kat luâk areyeŋgât humomolupyeŋe akto Mosegât den kârikŋe makmâ kepigi are mem mendugu yekmâ hin dâm aiyeŋguep, “Yeŋe Anutuŋe huŋgun aŋdo gewiap arekŋe kepia wânângen miawakbiap dâmai?” hain dâm aiyeŋguep.  
\v 5-6 Hain dâm aiyeŋgumbo hin dâyi,  
\li1 “Anutuŋe makto propete siâŋe hin kulemgoep, “Luâk kembu siâ Betelehem kepia bâlensiâ Yudaia hânân talewân ain miawakbiap. Miawakmâ manmâ nâŋgât kâmot Israe luâk âmbâle yeŋgât kautyeŋe manmâ damunyeŋe akbiap aregât Betelehem kepia bâlensiâ aregât nâŋgâmbiâ agatbiap.” den hain kulemgoep aregât Anutuŋe huŋgun aŋdo gewiap yâkgât hin nâŋgâen Betelehem kepian Yudaia hânân miawakbiap.” dâyi.   
\p
\v 7 Den hain dâmbiâ Heroteŋe nanaŋ are hombaŋ amon agep aregât nâŋgâwerâm luâk nâŋgâ nâŋgâyeŋe olop diâ keiŋe nâŋgâyi are yoŋâk mem oloŋyegep. Oloŋyekmâ diâ miawagep aregât sopgât aiyeŋguep. Aiyeŋgumbo sop magaŋbiâ hin makyeŋgiep,  
\v 8 “Betelehem kepia ain ariŋet. Ain arim yeŋe kârikŋe akmâ nanaŋ are undâgâtmâ mem miawakmâ âmâ togom kepia yâgâten miawagep are makniŋbiâ nâkâ hainâk arim âmâ kotŋe mem agatbian.” dâm heyeŋgiep.   
\p
\v 9 Hain dâm heyeŋgimbo ariyi. Dâwân arim dewutâ gagaŋângen hân yeŋângen diâ kâmŋe are miawakto egi are siâkâ miawakmâ pagaleŋe yeŋgimbo watmâ arimbiâ nanaŋ talep aregât emet kakŋân kârigem talep.  
\v 10 Tato ekmâ aregât kambiamyeŋe heroŋe humo nâŋgâyi.  
\v 11 Akto emelan âgâm Mariaŋe nanŋe tambogo akmâ tato yelekmâ nanŋe okot âlep agaŋmâ pâwutyeŋe ligim kotŋe mem agali. Mem agatmâ ito lândem katmâ tâwât dewunŋe siâ me siâyeŋe mem togoyi are akto goli akto lâwin hâkŋe âlepŋe are akto lâwin hâkŋe siâ siâ are waŋi.  
\v 12 Waŋmâ tatmâ asiŋ yem hin egi. Anutuŋe Herotegâlân bo purik katŋet dâm asiŋân miawakyeŋgimbo agatmâ dâp siângenba purik katmâ kepiayeŋângen ariyi.   
\p
\v 13 Purik katmâ arimbiâ Yosepeŋe asiŋ yendo Kembugât aŋelo siâŋe miawagaŋmâ hin dâm magaŋep, “Nâŋgât. Heroteŋe Mariagât nanŋe moâk dâm komberâm aregât undâgâtmâ mandâp aregât agatmâ nanaŋ meŋâi meyelekmâ Aigita hânân arim nâŋgât dengât lâmgom manben.” dâep.  
\v 14 Hain dâmbo Yosepeŋe agatmâ nanaŋ meŋâi meyelekto hândâkŋânâk Aigita hânângen agatmâ ariyi.  
\v 15 Akto ulikŋân Humoŋe den siâ propete siâgât biwiŋân kato kulemgoep are hin, “Nâŋe nanne konmâ oloŋdere Aigita hân hepunmâ purik katmâ togowiap.” den are bunŋe agep aregât Yosepeŋe Herote mombiawân âmâ purikatbian dâm Aigita hânân lâmgom malep.   
\s1 Heroteŋe makto nanaŋ gurukŋe yeŋguyi.  
\p
\v 16 Akto luâk diâgât keiŋe nâŋgâyiŋe Herote are bo miawagaŋmâ arimbiâ nâŋgâm biwiŋe bâlimbo kuk agep. Akto luâk diâ keiŋe nâŋgâyiŋe Kotdâ Nanŋe miawagep aregât sop dâm miawakmâ magaŋi aregât nâŋgâm tembe luâklupŋe are huŋgun yeŋgimbo Betelehem kepia ain ariyi. Arim are ewumâk ewumâk kepia bâleŋ maleŋ tali ain nanaŋ miawagi are hombaŋ lâuwâ bo akyeŋgiep are hârogâk yeŋgumbiâ moyi.  
\v 17 Akto emelâk propete Yeremiaŋe den hin kulemgoep are bunŋe agep,   
\li1
\v 18 “Siân âmbâle siâ kotŋe Rahe yâkgât hakulupŋe Rama kepian manbai are siânbaŋe nanaŋlupyeŋe yeŋgumbiâ mombai aregât nâŋgâm inde humo indewai. Aregât luâk âmbâle bikŋande kambiamyeŋe sândugeâk dâm okot âlep akyeŋgimbiâ kambiamyeŋe bo sândugewiap.” hain dâm kulemgoep.  
\p Den are bunŋe akto Heroteŋe makto nanlupyeŋe yeŋgumbiâ memelupyeŋe Rama kepian Betelehem ginŋân talep ain indeyi.   
\s1 Herote mondo purik katmâ togoyi.  
\p
\v 19 Akto Herote mondo, Yosepe Aigita hânân manmâ giwet ekto Humogât aŋelo siâŋe miawakmâ den hin magaŋep,  
\v 20 “Emelâk gasa akyeŋgim Mariagât nanŋe kone dâm agi are hârok moyigât agatmâ nanaŋ meŋâi meyelekmenâ Yudaia hânân purik katmâ ariŋet.” dâep.  
\v 21 Hain dâm hepundo Yosepeŋe nanaŋ meŋâi are meyelekto Yudaia hânân purik katmâ togoyi.  
\v 22 Purik katmâ togombiâ den hin dâmbiâ Yosepeŋe nâŋgâep, “Herote are mondo nanŋe kotŋe Akelao are eweŋaet gewâkŋân kinmâ Yudaia yeŋgât luâk kotdâ mandâp.” dâmbiâ nâŋgâep. Den are nâŋgâm hamewakmâ Yudaia hân ain manberâm han lâuwâ agep. Hain akto giwelân Anutuŋe miawagaŋmâ magaŋdo Yudaia hân hepunmâ Galilaia hânân ariyi.  
\v 23 Galilaia hânân arim kepia siâ kotŋe Nasarete ain arim mali. Ain arim manbiâ aregât umbuŋân Anutugât propetelupŋande den kulemgoyi aregât bikŋe hin tatâp, “Yâk âmâ Nasarete kepia ain gâtŋe.” hain tatâp. Den are bunŋe akto Yesuŋe Nasarete kepian malep.   
\c 3  
\s1 Yohaneŋe âi keiŋe katmâ den dâm makyeŋgiep.  
\p
\v 1 Aregât hamiŋân Yohane tu puli puli luâk yâkŋe âi keiŋe katmâ Yudaia hân kamitŋângen arim mando luâk âmbâle ekberâm arimbiâ hin dâm makyeŋgiep,  
\v 2 “Anutuŋe damunyeŋe akberâm aktâp aregât agak memeyeŋe bâleŋe makmâ miawakmâ panmâ han biwiyeŋe purik katŋet.” hain dâm makyeŋgiep.  
\v 3 Akto ain manmâ den dâm makyeŋgimbo aregât emelâk propete kotŋe Yesaiaŋe hin kulemgoep den are bunŋe agep.  
\li1 Hân kamitŋângen luâk siâ hin dâm tatbiap, “Ye kotdâgât dâp are megatŋet. Akto gimbâŋe ukuleŋe me kundet kokoŋe hâgâm kigilikmâ ârândâŋ ketugumbiâ dâp huraguâk.”  
\p Den magep are bunŋe miawakto Yohane miawagep.   
\p
\v 4 Akto Yohaneŋe âmâ hâk pekeŋe siâ soŋgo kamele aregât dumutŋande mendugum paruli are mem luguakmâ malep. Akto himbân tâkŋe siâ lalep. Akto sotŋe âmâ mumak koaŋe akto duki kotŋe kendemuŋ are nem malep.  
\v 5 Hân kamitŋângen are mando Yudaia hân ambolupŋe akto Yerusalem aregât ambolupŋe akto Yodaŋ tu biken biken tatmâ ariyi aregât ambolupŋande kepia ainba denŋe nâŋgâne dâm yâkgâlân togom menduguyi.  
\v 6 Mendugu akmâ tatmâ yeŋaet agak memeyeŋe bâleŋe are makmâ miawakmâ panbiâ meyekmâ Yodaŋ tuân meyekmâ gem tu puliyekminep.   
\p
\v 7 Akto Parisaio akto Sadukaio are yeŋgât kâmolân gâtŋe luâk âmbâle dondâŋe tu pulinenegâk dâm yâkgâlân togombiâ yekmâ hin dâm makyeŋgiep, “Ye âmâ niambigât kâmot. Bundâk biwiyeŋe purikato togoâi me?  
\v 8 Agak memeyeŋe bâleŋe are panbiâ âmâ han biwiyeŋe Anutugâlânâk kindo aregât bunŋe hainare âlepŋeâk akmâ biwiyeŋe irakŋeâk manŋet.  
\v 9 Akto biwiyeŋande hin bo nâŋgâŋet, “Nen Abrahamgât kâmot manden.” hain bo nâŋgâŋet. Aregât maktere nâŋgâŋet. Anutuŋe dâwiap, “Kât irekŋe Abrahamgât kâmot miawakŋet.” dâmbo âmâ âlepŋe miawakbai.  
\v 10 Akto hâuŋe ye yeŋgiwiap, aregât den ginŋe siâ maktere nâŋgâŋet. Luâk siâŋe unam are emelâk dâtŋe hâwim lâwin keiŋân kalep are lâwin siâ bunŋe bo yendo kârâm pando gembo kâlâwân ombiâ ombiap.   
\p
\v 11 Akto agak memeyeŋe bâleŋe makmâ miawakmâ hepunbiâ âmâ biwiyeŋe Anutu ikiŋaelân ari kindo aregât nâŋe tuân katyekberân. Hain katyekmâ mandân are âmâ luâk siâ haminângen togom mandâp aregât kârikŋe humo talaŋdâp. Yâk âmâ luâk Kotdâ. Dâ nâmâ luâk yânŋe aregât nâŋe yâkgât ito are mem gâunmâ goliaŋbeangât dopŋe bo. Yâkŋe âmâ Anutugât Heak akto kâlâp puliyekbiap.  
\v 12 Yâk gagap urutbiapgât mem togom sot koko welamŋe ain gagap urutmâ heŋgemgom âmâ sot bunŋeâk kepilâm emelan kato tatbiap. Dâ gagapŋe âmâ urutmâ ondo kâlâwân ombiap.” hain dâep.   
\s1 Yohaneŋe Yesu tu puliep.  
\p
\v 13 Sop ain Yesuŋe Galilaia hân hepunmâ arim Yodaŋ tuângen ariep. Arim Yohaneŋe tu puli negâk dâm ariep.  
\v 14 Arim Yohane magaŋdo Yohaneŋe nâŋgâmbo umatŋe akto Yesugât den are mem ge katbe dâm hin dâep, “Gâŋe nâ tu pulinekberâm nâŋgâlân togoât are ârândâŋ bo aktâp. Gâŋe âmâ nâ tu pulinekmenâ dâine ârândâŋ akbop.”  
\v 15 Hain dâmbo dâep, “Uŋak Anutuŋe nâŋgâp aregât nâŋgâmenâ umatŋe bo agâk. Akto netŋe Anutugât den lokoetŋe aregât Anutuŋe nâŋgâmbo ârândâŋ akberâp.” hain dâep. Hain dâmbo Yohaneŋe nâŋgaŋep.  
\v 16 Nâŋgaŋmâ tu pulimbo agatmâ âgâmbo ainâk himbim dâpŋe pâroŋ âgâmbo Anutugât Heak arekŋe lâut kotŋe kembâ hain are akmâ Yesugât kakŋân gembo egep.  
\v 17 Gembo ainâk himbimânba Anutuŋe den siâ hin dâep, “Ekŋet. Imâ nâŋgât nanne. Kambiamne are yâkgâlâk nâŋgâm manman aregât ekmâ ukenŋe nâŋgân.” dâep.   
\c 4  
\s1 Hiaŋgi Amboŋande Yesu dop kombo âmâ Yesuŋe kârikŋe agep.  
\p
\v 1 Akto sinduk baniara bâleŋe yeŋgât humoyeŋe Hiaŋgi Amboŋe arekŋe Yesu biwiŋe dop kowerâm agep aregât Anutugât Heakŋe Yesu oloŋdo hân kamitŋângen ariep.  
\v 2 Ain arim sot bâlâk mando hilâm hândâk 40 bo akto mopŋe dondâ aguep.  
\v 3 Mopŋe agumbo âmâ Hiaŋgi Amboŋe arekŋe yâkgâlân arim hin magaŋep, “Gâ bunŋe Anutugât nanŋe mandât akto mopge aguâpgât makmenâ kât irekŋe sot akto ne.” hain dâm magaŋep.  
\v 4 Magaŋdo Yesuŋe hin dâep, “Bo. Anutuŋe den hin makto kulemgoyi are yendâp, “Luâkŋe sotgâlâk dâm mando âmâ manmanŋe bo miawakbiap. Anutugât denŋe mem lokomâk mando manmanŋe ârândâŋ akbiap.” hain kulemgoyi.” dâep.  
\v 5 Hain dâmbo Yesu mem Yerusalem kepia humoân sumbe kat kat emetŋe talep aregât bokŋân oloŋdo âgâep.  
\v 6 Âgâ kato kindo hin dâm magaŋep, “Anutuŋe makto siâ hin kulemgoyi tatâp, “Anutuŋe kâlân gugum keige hârewopgât aŋelolupŋe huŋgun yeŋgimbo meŋgekbiâ bo guguwerâp.” den hain tatâp aregât gâ Anutugât nanŋe mandân dâmat amâ inba sopanmenâ aŋeloŋe meŋgekŋet.” dâep.  
\v 7 Dâmbo Yesuŋe dâep, “Bâe. Hain bo. Anutuŋe makto siâŋe hin kulemgoep, “Anutu Humoge bo dopkowen.” Den hain tatâp aregât lauge bo lokowerân.” dâep.  
\v 8 Hain dâmbo mem gimbâŋe kâlep siân oloŋdo âgâep. Âgâm kindo ain hânŋe hânŋe luâk kâmotŋe kâmotŋe kotdâlupyeŋe manmâ ariyi are yeŋgât kotŋe egâliaŋ siâ siâ keiŋe keiŋe are hekalaŋmâ hin dâep,  
\v 9 “Nâŋe ire hârok damunyeŋe akman. Aregât gâ ga okotnân kinmâ ulit niŋmâ nâŋgât nâŋgâmenâ agato damunyeŋe kat gektere damunyeŋe akbiat.” dâep.  
\v 10 Hain dâm magaŋdo Yesuŋe hin dâep, “Bâe. Hain bo. Anutuŋe den siâ hin dâep are tatâp, Anutu Humoge konok gala agaŋmâ hoŋ agaŋmâ akto ikiŋe den lokoaŋmâ kotŋe mem agatben. Den hain tatâp aregât ya maktât are bo lokowerân. Hiaŋgi Amboŋe, gâmâ hepun nekmâ ari.” dâep.  
\v 11 Dâmbo hepunmâ ariep. Arimbo Yesu hân kamitŋângen tato aŋelolupŋe togom hoŋ agaŋmâ tângoyi.   
\s1 Yesuŋe Galilaia hânân ari manmâ Anutugât den dâm makyeŋgim malep.  
\p
\v 12 Akto aregât kakŋân hân aregât luâk kotdâ Heroteŋe dâmbo Yohane mem lope kâlegen katbiâ talep aregât pat Yesuŋe nâŋgâm Galilaia hânângen ariep.  
\v 13 Ain arim âmâ Nasarete kepia are hepunmâ Kapanaum kepian ain arim tatmâ malep. Akto Kapanaum kepian ain deŋgân humo siâ kotŋe Galilaia deŋgân aregât dâtŋân tatmap. Akto deŋgân are hân lâuwâ kotyetŋe Sebuloŋ akto Naptali are yetgât ginŋân tatmandat.  
\v 14 Akto Yesuŋe kepia ain ariep aregât emelâk Anutuŋe dâmbo propete Yesaiaŋe den hin kulemgoep are bunŋe agep,   
\li1
\v 15 “Sebuloŋ akto Naptali hân are Galilaia luâk âmbâleŋe Anutu bo nâŋgaŋmai yâk yeŋgâlai deŋgân akto Yodaŋ tu biken tatmandat.  
\v 16 Areyetgât ambolupŋande Anutugât bonâŋgâm manmai. Hain manbiâ biwiyeŋe gisap agum hândâgân yendo pagaleŋande siliŋ siliŋ dâm ewuyekto biwiyeŋe pâroŋ âgâwiap. Akto ain hilip aguwai aregât pat katyeŋgiep yâk yeŋgâlân pagaleŋe humo miawakto biwiyeŋe pâroŋ âgâwiap.”  
\p den are hain tatâp. Den are bunŋe miawakto Yesuŋe ain malep.  
\v 17 Ain manmâ keiŋe katmâ hin dâm makyeŋgiep, “Anutuŋe damunyeŋe akberâm aktâpgât agak memeyeŋe bâleŋe makmâ miawakmâ hepunŋet.” hain dâm makyeŋgiep.   
\p
\v 18 Akto sop ain arim Galilaia bâtgum ginŋân arim luâk lâuwâ emi teu iŋan oloŋmâ manbela yelegep. Siâ âmâ kotŋe Simoŋ kotŋe siâ Petoro akto emiŋe âmâ Anderea yâkŋe waŋgan kinmâ ŋalu ŋalu are bâtgumân iŋangât panmâ kiliat.  
\v 19 Akto Yesuŋe yelekmâ hin dâm makyetkiep, “Yetŋe nâŋgâlân gambela arine. Hinŋe âmâ iŋangât âi mendat. Dâ nâŋe âmâ tânyetkure luâk nâŋgât kâmot akbaigât âi membiandat.” dâep.  
\v 20 Hain dâmbo ainâk dowâk wan me wan hârok hepunmâ Yesu olop arimbela mali.  
\v 21 Akto arim âmâ emiteu lâuwâ mem miawakyelegep kotyetŋe Yakobo akto Yohane yâk Yebedaiogât nanlogâtŋe. Eweyetŋe olowâk waŋgan tatmâ ŋalu ŋalu iŋangât are mem parutmâ heŋgemgom kili.  
\v 22 Kinbiâ Yesuŋe yetkondo dowâk waŋganba gem eweyetŋe hepunbela Yesu olop ariyi.   
\p
\v 23 Akto Yesu Galilaia hân are hâlâŋmâ kepia bâleŋ bâleŋ den emetŋe talewân ain âgâm Anutuŋe damunyeŋe akberâm agep den pat âlepŋe aregât keiŋe dâm makyeŋgiep. Akto luâk âmbâle kundat keiŋe keiŋe agi are hârok heŋgem yeŋguep.  
\v 24 Hain akto den pat arekŋe Siria hânângen sambelem arimbo nâŋgâm âmâ luâk kundat agi akto hâk hilâlâm olop mali are kâmotŋe kâmotŋe mem yâkgâlân oloŋ yekmâ togoyi. Akto sinduk baniaraŋe mem bâliyegi are akto dewun biri akmâ mali akto luâk kei bâtyeŋe bâli bâliŋe are meyekmâ yâkgâlân togombiâ hârok heŋgem yeŋguep.  
\v 25 Akto Galilaia hân akto kepia bât bip bip hârok ain tali kotyeŋe humo siâ Dekapoli dâm koli are akto Yerusalem akto Yudaia hân akto Yodaŋ tu biken ain luâk âmbâle kâmotŋe kâmotŋe mindugu akmâ Yesugâlân togoyi.   
\c 5  
\s1 Yesuŋe gimbâŋân miti makyeŋgiep.  
\p
\v 1 Akto Yesuŋe luâk âmbâle kâmot humo are yekmâ âmâ gimbâŋe siân âgâep. Âgâ tato âmâ âi luâklupŋe ginŋân gambiâ  
\v 2 den hin dâm makyeŋgiep,  
\v 3 “Biwiyeŋande yeŋaet nâŋgâmbiâ gembo nen luâk yânŋe manden hain nâŋgâmai amâ Anutuŋe are yeŋgât nâŋgâm himbimgât pat emelâk yeŋgiepgât aregât biwiyeŋe heroŋe agâk.  
\v 4 Akto bâleŋaet nâŋgâmbiâ biwiyeŋe bâlimbo indem manmai are Anutuŋe hâmbâi mem sândukŋân katyekbiap aregât kambiamyeŋe heroŋe akto manbei.  
\v 5 Luâk lumbeŋe manmai yâk yeŋgât nâŋgâre âlepŋe akmap. Yâkŋe hân hârokgât ambo akbai aregât biwiyeŋe hinŋe heroŋe agâk.  
\v 6 Akto bikŋande sotgât tugât umburuk akmâ âmâ tu sot aregâlâk nâŋgâmbiâ humo akmap dop hainâk âlepŋe aknegât nâŋgâmbiâ humo akmap yâk âmâ tepyeŋe pikto sândugewiap aregât biwiyeŋe hinŋe heroŋe agâk.  
\v 7 Akto luâk âmbâleŋe yeŋgumbiâ hâuŋe bo memai amâ akbiâ âlepŋe akmap amâ Anutuŋe hainâk âlepŋe akyeŋgiwiap aregât biwiyeŋe heroŋe agâk.  
\v 8 Akto biwiyeŋe Anutu gâlânâk kinmâ kau kau akto ikiŋe denŋe lokom biwi lâuwâ bo akmâ manmai are âmâ Anutu dewunyeŋande ekbai aregât biwiyeŋe heroŋe agâk.  
\v 9 Akto biwiyeŋande gala konok manne dâmai are Anutuŋe meyekmâ, “Nune nanne baratne.” dâmap aregât biwiyeŋe heroŋe agâk.  
\v 10 Akto Anutugât den lokom manbaen dâmbiâ gasalupyeŋande kuk akyeŋgimai aregât hanâk denŋe lokom manmai are yeŋgât Anutuŋe damun nenŋe akmap aregât biwiyeŋe heroŋe agâk.  
\v 11 Akto nâŋgât akmâ manmai are hâk hilâlâm yeŋgim den bâleŋe makyeŋgim hâkyeŋe tunmai.  
\v 12 Hain akyeŋgimbiâ âmâ ainâk hin nâŋgâwai, “Ulikŋân Anutugât propetelupŋe are siânbaŋe hanâk bâleŋe akyeŋgiyi dop hainâk hinŋe hainâk bâleŋe aknengimai aregât siân hâuŋe âlepŋe manmâ himbimân membaen.” dâmai aregât biwiyeŋe heroŋe agâk.   
\s1 Kâtembe aregât dop.  
\p
\v 13 Akto aregât den ginŋe makyeŋgire nâŋgâŋet. Nen âmâ kâtembe mem sot kakŋân katenŋe ukenŋe akmap aregât dopŋe hainâk akmâ yeâmâ luâk âmbâle hut yeŋân manmai. Akto kâtembe are ukenŋe. Gârâmâ bo damunŋe akbiâ âmâ pâlâmŋe akto âmâ gain gain lâuwâŋe ketugumbiâ ukenŋe lâuwâŋe akbiap? Are bo agakŋe. Arekŋe hin me hain agakŋe bo tatâp amâ yân kâim panmâ keinenŋande tâlimaen.   
\s1 Kemdâ pagaleŋe aregât dop.  
\p
\v 14 Akto ye luâk âmbâle hânŋe hânŋe manmai are yeŋgât ululunŋe mandâi. Kepia humo siâ gimbâŋe tek tekŋân tatmap are heambukbiapgât dop bo tatâp.  
\v 15 Akto kemdâ are gauŋmâ katmâ âmâ bo mem heambukmaen are tek tekŋân katenŋe om pagalembo emet ambolupŋande pagaleŋe yeŋgimbo tatmâ manmai.  
\v 16 Aregât kemdâ pagaleŋe omap dop hainâk yeŋe Anutugât den lokom agak memeyeŋe âlepŋeâk akmâ manbiâ luâk âmbâle yânŋande yekbiâ ârândâŋ akto Eweyeŋe himbimân manmap aregât kotŋe nâŋgâmbiâ humo akbiap.   
\s1 Yesuŋe Mosegât akto propete yâk yeŋgât den bo komberâm giep.  
\p
\v 17 Akto siâ makbe. Yeŋe âmâ nâŋgâ yâkgât hin dâmai me bo? “Moseŋe den kârikŋe kulemgoep are akto propete yâkŋe den kulemgoyi are komberâm aktâp.” Nâŋgât hain nâŋgâmai me? Nâŋe âmâ propete yeŋgât den are komberâm bo geân. Bo kârikŋe. Nâŋe are yeŋgât den lokore bunŋe agâkgât geân.  
\v 18 Nâ bundâk makyeŋgiwe. Hân himbim yembiandat dopŋânâk den kârikŋe yem âgâwiap. Ulikŋe siâ yem tik panbiapgât dopŋe bo. Are hârok bunŋe olowâk miawakmâ metewiap.  
\v 19 Aregât luâk siâŋe den kârikŋe konok pâŋe siâ are loŋgaim âmâ bikŋande hainâk akŋet dâm yâk yeŋgâlân arim hain dâm hâwât yekbiap yâkŋe âmâ himbimgât kâmolân dewatim luâk gegeŋe manbiap dâwaen. Hain gârâmâ luâk siâŋe den kârikŋe are lokom manmâ bikŋande hainâk akŋet dâm yâk yeŋgâlân arim hain dâm hâwât yekbiap yâkŋe âmâ himbimgât kâmolân dewatim âmâ luâk humo manbiap dâwaen.  
\v 20 Aregât makyeŋgire nâŋgâŋet. Yeŋe âmâ Anutugât den lokom manmâ Mosegât den kârikŋe makmâ kepikmai are akto Parisaioŋe wan me wan âlepŋe akmai are bo ewangim âmâ himbimgât kâmot bo akbai.   
\s1 Kuk bo akbaen.  
\p
\v 21 Bâgilupnenŋande den hin dâm kali, “Gâŋe luâk siâ bo komenâ mombiap. Dâ hain akbiat âmâ Anutuŋe denân katgekto dosa membiat.” hain dâm kali.  
\v 22 Hain gârâmâ nâŋe âmâ maktere nâŋgâŋet. Luâk me âmbâle siâŋe galaŋaet kuk nâŋgaŋbiap are Anutuŋe denân katbiap. Akto luâk siâŋe galaŋaet nâŋgâmbo gemap are humomolupyeŋande menduguyekmâ dâm makmâ hâreyeŋgiwai. Akto luâk me âmbâle siâŋe galaŋaet nâŋgâmbo gembo biwi bâle akmâ heŋgân nâŋgaŋmap are âmâ kâlâpgât pat akmâ dosa umatŋe membiap.  
\v 23 Aregât hin dâre nâŋgâŋet. Yeŋgâlân gâtŋe siâ me siâŋe Anutugât sumbe omberâm akmâ âmâ biwiŋe kepik akto hin nâŋgâwiap. Nâŋe galane umatŋe agaŋân aregât kuk akniŋdâp.  
\v 24 Hain dâm sumbe are hepundo tato galaŋaelân ariwiap. Arim den yetŋe are makmâ ârândâŋ ketugumbela bo akto ainâk purik katmâ arim sumbe are Anutugât pat ketugum onmenâ âlepŋe ombiap.  
\v 25 Akto gasagande meŋgekmâ kiapgâlân arim denân kat gekmâ dâm hâregiŋdo tembe lokolupŋande meŋgekmâ kala busiân katgekbâi aregât dâwân arim galage makmâ miawagaŋmenâ yetŋeak nâŋgâm gala agaŋgiwiandat.  
\v 26 Borâm hâre aŋgiwiandat akto âmâ kala busiân katgekbiâ tatmâ âmâ yân bo gewiat. Hâu hârok puligom kutigitbialân âlepŋe ain gewiat.   
\s1 Gala siâgât âmbâle ekmâ bo egâliaŋbaen.  
\p
\v 27 Akto siâ makbe. Moseŋe den kârikŋe kulemgoep are hin dâmbiâ nâŋgâmai. Yeŋgâlân gâtŋe siâŋe galaŋaet âmbenŋe ekmâ kakŋe kom bo membiap. Hain dâmai.  
\v 28 Aregât nâŋe âmâ hin dâre nâŋgâŋet. Yeŋgâlân gâtŋe siâŋe âmbâle siâ ekmâ memberâm nâŋgâm âmâ ikiŋe biwiŋande emelâk miep aregât dosa talaŋdâp. Aregât den memeŋe hin dâwe.  
\v 29 Gâ hememgât pat akbâtgât dewunge bungenŋe bâleŋe membom dâm nâŋgâm âmâ dewunge are ewum limbâpkowen. Hain akmâ dewunge bikŋe siâ are âlepŋe akto manmenâ ârândâŋ akbiap.  
\v 30 Akto hememgât pat akbâtgât hainâk bâtge bungenŋe bâleŋe akberâm akto âmâ hârem panben. Hain akmenâ bâtge bikŋe are âlepŋe akto manmenâ ârândâŋ akbiap.   
\s1 Âmbenlupnenŋe hanâk hepun yekbaengât dop bo tatâp.  
\p
\v 31 Bikŋande amâ hin dâmai, “Luâk siâŋe âmbenŋaet hâkâŋ akmâ hepunbe dâm aregât kulem esenŋe siâ mem âmbâi hepun hepungât kulemgom waŋmâ huŋgun aŋdo yân ariwiap.” hain dâmai.  
\v 32 Aregât nâŋe âmâ hin dâm makyeŋgiwe. Luâk siâŋe âmbenŋe kondarâ bo akbiap are yân hâkâŋ akmâ hepundo âmâ âmbâle arekŋe luâk siâ mendo âmâ luâk âmbâle lâuwâ lâuwâ dosa membiandat. Akto luâk aŋgâŋe âmbâle hepun hepunŋe mem âmâ yâkâ hainâk dosa membiap.” hain dâep.   
\p
\v 33 Akto Yesuŋe den siâ hin dâm dewatiep, “Bâgi hakulupyeŋande hin dâm makyeŋgiyi, “Anutugât meteŋân hin me hain dâm makbai amâ hainâk akbei.” hain dâyi.  
\v 34 Dâ nâmâ hin makyeŋgire nâŋgâŋet. Hinŋe âmâ Anutugât meteŋân dâm bo makbei. Akto areâk bo. Himbimân âmâ Anutuŋe ain tatmap aregât himbimân bo horatmâ makbei.  
\v 35 Akto hângâlân horatmâ bo makbei. Amâ wangât? Hingât. Anutuŋe keiŋande tâlim tatmap aregât. Akto Yerusalemgât meteŋân bo makmâ horatbei. Amâ wangât? Hingât. Yerusalem amâ Anutu Humoyeŋe yâkgât kepia kautŋe aregât.  
\v 36 Aregât ire maktere nâŋgâŋet. Dumutyeŋe bândup are makbiâ heleŋ bo akbiap. Akto heleŋ are makbiâ bândup bo akbiap. Aregât kautyeŋân horatmâ bo makbei.  
\v 37 Akto siân me siân bo ewum makbai. Are bo agakŋe. Aregât denyeŋe are bunŋe akto âmâ are dâmbiâ bunŋe akbiap. Akto bo dâmbiâ bo hainâk akbiap. Aregât kakŋân makmâ dewatiwai amâ Hiaŋgi Amboŋande hâwâtyekto miawakbai.   
\p
\v 38 Akto den siâ hin kulemgoyi are makbiâ nâŋgâmai, “Gasagande dewunge ewum hogombo bokto âmâ gâkâ hainâk dewunŋe ewum hogomenâ bokbiap. Akto gasagande dâtge kom bererek kombo âmâ gâkâ hainâk dâtŋe are kom bererek kowen.” hain dâyi.  
\v 39 Aregât âmâ hin dâre nâŋgâŋet. Luâk bâleŋe gala agaŋben. Ondopge biken hogombo âmâ ondopge bikŋe waŋben.  
\v 40 Akto luâk siâŋe gâ olop ewangiak ewangiak bâleŋe dâm kiapgâlân meŋgekmâ ari denân katgekmâ gâŋgât hâk pekege timoŋân oloŋmâ meŋgiŋdo âmâ kakŋân olowâk are hainâk mem waŋmenâ lâuwâ lâuwâ membiap.  
\v 41 Akto luâk siâŋe, “Nâŋgât wan me wan dewunŋe siâ siâ lokom kepia indâgen ari.” dâm makgiŋdo âmâ gâŋe kepia magep ain lokom tângom ewangim indâŋân ari katben.  
\v 42 Akto luâk siâŋe wan me wan siâ siâgât ulit giŋdo âmâ are waŋben. Akto wan me wan are yân yogan mem manbe dâm makgiŋdo âmâ âlepŋe nâŋgaŋben. Ye hârok hain akmâ manbei.   
\s1 Gasa me gala are gala konok agaŋgiwaen.  
\p
\v 43 Akto ye bikŋande den siâ hin dâmbiâ are nâŋgâmai, “Gâŋe galage âlepŋe biwi heroŋe agaŋben. Dâ gasage are âmâ gasa agaŋben.” Hain dâmai.  
\v 44 Dâ nâmâ aregât hin dâre nâŋgâŋet. Yeŋe gasalupyeŋe yekmâ âmâ gala akyeŋgiwai. Akto ye yeŋgum watyekmâ manmai yâk yeŋgât tânyeŋgum Anutu ulilaŋmâ heroŋe nâŋgâ yeŋgiwai.  
\v 45 Hain akmâ himbim Eweyeŋaet nanŋe baratŋe bunŋe akmâ manbai. Yâkŋe âmâ makto yanep pagaleŋande luâk âlepŋe me bâleŋe hârok pagaleyekmap. Akto tânâkgât makto luâk âlepŋe me bâleŋe hanâk hologoyeŋgimap.  
\v 46 Akto luâk siâŋe ye olop gala konok manne dâm aregât akyeŋgimai yâk konok yeŋe gala akyeŋgimbiâ âmâ Anutuŋe wan hâuŋe yeŋgiwiap? Luâk bikŋande gawamangât puli meyeŋgimaiŋe hain akmai aregât yeŋe luâk bikŋe gasa akyeŋgim are gala bo akyeŋgimbiâ âmâ aregât hâuŋe hâmbâi Anutuŋe ye yeŋgiwiap.  
\v 47 Akto galalupyeŋe yâk konok yekmâ gala katyekmai arekŋe ârândâŋ bo akmap. Luâk âmbâle Anutu bo nâŋgaŋmaiŋe hain akmai. Aregât yâkâ hainâk akbai aregât hâuŋe âlepŋe Anutuŋe bo yeŋgiwiap.  
\v 48 Aregât himbimân Eweyeŋande wan me wan akmâ mendo huragumap yekâ hainâk akmâ manbei.” dâep.   
\c 6  
\s1 Anutugât âiân manmâ kotnenŋe bo mem agatbaen.  
\p
\v 1 Akto Yesuŋe den siâ hin makyeŋgiep, “Gâŋe Anutu heroŋe agaŋdere ârândâŋ akbiapgât mene dâm âmâ luâk âmbâleŋe nekbiâ huraguâkgât bo nâŋgâm manben. Hâk mem agat agat akmenâ âmâ himbimân Ewegande gekmâ aregât ukenŋe bo nâŋgâ giŋmâ hâuŋe âlep bo giŋbiap.  
\v 2 Aregât gâŋe luâk umburuk manmai are han kalem akyeŋgim âmâ luâk âmbâleŋe nekbiâ huraguâk dâm aregât bo nâŋgâm manben. Wangât? Hingât. Luâk bikŋande nen bâleŋe bo akmaen dâmai arekŋeak dewunyeŋânâk den emetŋân akto kâmot kepian ain hâkyeŋe mem agatmai. Luâk hain arekŋe kâmot humoân kinmâ kalem akyeŋgimai. Aregât maktere nâŋgâŋet. Hain dâmat are Anutuŋe hâuŋe âlepŋe bo giŋbiap. Emelâk hâuyeŋe yendâp.  
\v 3 Aregât luâk umburuk manmai yâk han kalem akyeŋgiwe dâm bâtge bungenŋe wan akbiat aregât kanegenŋe bo nâŋgâwiap.  
\v 4 Yoŋâk akmenâ âmâ galalupgande bo gekmâ aregât keiŋe bo nâŋgâmbiâ âmâ Ewege Anutuŋe yoŋâk yekmâ nâŋgâmapŋe ikiŋak gekmâ nâŋgâmbo ârândâŋ akbiap. Akto kalem akyeŋgimatgât hâuŋe giŋbiap.   
\s1 Anutu ulilaŋbaengât keiŋe.  
\p
\v 5 Gâŋe âmâ heambukmâ kinmâ Anutu âlepŋe dâm ulilaŋben. Dâ luâk bikŋe âmâ hiaŋgi luâk manmaiŋe hain bo akmai. Yâkŋe âmâ Yuda luâk mendugum tatmaiân me kâmolân ari kinmâ âmâ luâk âmbâleŋe nenekmâ egâliaŋŋet aregât nâŋgâm hâkyeŋe mem agatmâ Anutu ulilaŋmai. Aregât âmâ hin dâre nâŋgâŋet. Yeŋe hain akbiâ âmâ aregât hâuŋe emelâk membiâ bo aktâp. Anutuŋe hain dâm hâuŋe siâ bo dewatim yeŋgiwiap.  
\v 6 Gâ âmâ Anutu âlepŋe dâm ulilaŋberâm âmâ emetgân âgâm heambukmâ hâŋgi gugum Ewege tikŋân manbiap yâk ulilaŋben. Akto Ewege tikŋân siâ me siâ ekmâ nâŋgâmapŋe bunŋe mem peniaŋmâ giŋbiap.   
\s1 Anutu hin ulilaŋmâ manbaen.  
\p
\v 7 Akto aregât hin dâre nâŋgâŋet. Luâk bikŋande Anutugât keiŋe bo nâŋgâmaiŋe âmâ hin nâŋgâm hilipkomai, “Nengât den kâlep hanâk hanâk ulilaŋdenŋe dowâk nâŋgâm bunŋe nengiwerâp.” hain dâm hilipkomai. Aregât gâŋe luâk hain are bo akmâ âmâ den kâlep bo makmâ ulilaŋben.  
\v 8 Akto gâ amâ Ewege Anutu irawot bo ulilaŋmenân yâkŋe soŋ nâŋgâ giŋmap. Aregât hanâk hanâk bo makmâ ulilaŋben.  
\v 9 Aregât gâŋe hin dâm âlepŋe dâm ulilaŋben, “Himbimân Ewenenŋe gâŋgât kotge âlepŋe akto kotge are kârikŋe tato nâŋgâenŋe bunŋe akto manbaen.  
\v 10 Akto hân ârândâŋ Kembu aknengi. Himbimân gâtŋande lauge lokomai hainâgâk hânân gâtŋe nenŋe lauge lokoenŋe ârândâŋ agâk.  
\v 11 Akto uŋak ire gâŋe sotnenŋe are dopnenŋânâk nengimenâ nene.  
\v 12 Akto luâk âmbâle bikŋande bâleŋe siâ siâ aknengimbiâ âmâ are yeŋgât dosayeŋe hanâk hepun yeŋgim manmaen dop hainâk gâŋe dosanenŋe are hepun nengiwen.  
\v 13 Nen bo dop nenguwen. Akto bâleŋânba kotgâm menenekben. A bundâk.” Yeŋe hain dâm Anutu ulilaŋbei.  
\v 14 Aregât luâk âmbâle bikŋande bâleŋe siâ siâ akyeŋgimai are yeŋgât dosa hepun yeŋgimbiâ âmâ âlepŋe. Aregât himbimân Eweyeŋande yeŋgât dosa hainâk hepun yeŋgiwiap.  
\v 15 Are âmâ luâk âmbâle bikŋande bâleŋe siâ siâ akyeŋgimai are yâk yeŋgât nâŋgâm âmâ benŋe himbimân Eweyeŋande yeŋgât dosa hainâk bo hepun yeŋgiwiap. Dâ hepun yeŋgimbiâ âmâ benŋe dosayeŋe hepunyeŋgiwiap.   
\p
\v 16 Akto hiaŋgi luâkŋe hin dâmai, “Luâk âmbâle bikŋande nen hâk hilâlâm nâŋgâm Anutu ulilaŋmaen are nâŋgâm nen nenekmâ egâliaŋŋet.” dâm aregât sot hepunmâ hâmeyeŋe oloŋbiâ gembo hewugewai are Anutuŋe yekmâ hâuŋe âlepŋe bo yeŋgiwiap.  
\v 17 Aregât ye hain bo akbei. Yeŋe âmâ sot hepunmâ âmâ tu puliakmâ dumutyeŋe kelu ketugu akmâ manbei.  
\v 18 Hain akbiâ yekmâ âmâ sot hepunmâ mandâigât keiyeŋe bo nâŋgâwai. Eweyeŋe Anutuŋe bo egekŋe ekmapŋe keiyeŋe yoŋâk memai are nâŋgâm aregât hâuŋe âlepŋe yeŋgiwiap.   
\s1 Puli siâ siâ tat nengiâp aregâlâk bo nâŋgâm manbaen.  
\p
\v 19 Hângât tâwât dewunŋe siâ siâ tiŋe nemai akto dek saŋ saŋŋe hâreyeŋgimai akto motmot akmap akto kâmbu meyeŋgimai aregât yeŋe dondâ tat nengiâkgât bo undâgâtbei.  
\v 20 Are âmâ himbimân tiŋe bo neyeŋgimap akto dek saŋ saŋŋe bo igim hâreyeŋgimap akto motmot bo akmap akto kâmbu bo meyeŋgiwai aregât wan me wan bunŋe kârikŋe tat yeŋgiwiap. Aregât Anutuŋe pat katyeŋgiep are himbimân tatâp ain dewatimbiâ bo gulip akyeŋgiwiap.  
\v 21 Tâwât dewunŋe siâ siâyeŋe katbiâ tat yeŋgimap ainâk biwiyeŋe kinmap aregât himbimgât nâŋgâmbiâ âgâwiap.   
\s1 Biwinenŋande pâlâmŋe akbopgât biwi golâk manbaen.  
\p
\v 22 Akto dewunyeŋe âmâ pagaleŋe dop hainare aktâp. Dewunyeŋe âlepŋe tato ain âmâ âlepŋe ekmâ bam gutbai.  
\v 23 Dâ dewunyeŋe bâlimbo âmâ biwiyeŋe hândâk humo dâgâwiap aregât biwiyeŋân pagaleŋe tatâp are bokbiap âmâ biwi nâŋgâ nâŋgâyeŋe pâlâmŋe akbiap.   
\s1 Anutu konok hoŋ agaŋbaen.  
\p
\v 24 Nanaŋ konokŋe luâk kotdâ lâuwâ yâk yetgât den lokom âmâ âlepŋe hoŋ bo manyetkiwiap. Siâ gala agaŋmâ siâ âmâ hâkâŋ agaŋbiap. Akto siâgâlângen dewatim siâ âmâ hamiaŋbiap. Puli siâ siâgât ukenŋe nâŋgâmai yâkŋe âmâ gain gain Anutugât den lokom manbai?   
\s1 Anutuŋe damun nenŋe akmapgât bo nelâm nengiwiap.  
\p
\v 25 Ye manman yeŋaet nâŋgâmâk akmâ hin bo dâwei, “Wan arekŋaet mem nem manbaen? Akto hâknenŋaet nâŋgâm wan mem manmâ luguakbaen.” dâm nâŋgâmâk bo akbei. Amâ hingât. Bâin dâŋet. Manmanyeŋande bunŋe me sotŋe bunŋe? Akto hâkgande bunŋe me hâk pekegande bunŋe?  
\v 26 Aregât siâ maktere nâŋgâŋet. Lâut are ekŋet. Arekŋe âmâ âi bo ketugumai. Akto kalamŋânba sot wan bo mem katmai. Akto sot hapatet bo ketugum âmâ alekŋe bo mem katmai. Hain bo akmai amâ himbimân Eweyeŋande hanâk sot mem miawak yeŋgimap. Ye lâut bo. Ye luâk aregât Anutuŋe dowâk tânyeŋgumap.  
\v 27 Akto yeŋgâlân gâtŋe siâŋe nâŋgâm hanoko akmâ âmâ manman sopŋaet âlepŋe kâlep mem dewatim manbiapgât dopŋe bo tatâp.  
\v 28 Akto sâŋgum lâuwâ lâuwâ aregât nâŋgâm han lâuwâ akbiâ bâliwiap. Aregât hin dâre nâŋgâŋet. Lâwin buluŋe are ekŋet. Arekŋe âmâ sâŋgum lâuwâ lâuwâgât âi bo ketugumap.  
\v 29 Buluŋe are âlep âlep aregât luâk siâ kotŋe Salomo ulikŋân malep yâkŋe sâŋgum lâuwâ lâuwâŋe kulem melem âlep âlep hain are mem malep arekŋe buluŋe are bo ewangiep.  
\v 30 Pâloŋângen siâ me siâ buluŋe uŋak miawakmap akto hole bererek âgâm gembo ombiâ bo akmap aregât Anutuŋe dâmbo hanâk kulemŋe âlepŋe miawakmap aregât Anutu bo nâŋgaŋmâ ketelaŋmâ manmaiŋe yâk yeŋaet gai hainâk dâmbo wan me wan miawakyeŋgiwiap.  
\v 31 Are nâŋgâm heŋgemgowei. Are ekmâ nâŋgâm âmâ bo hanokoakmâ âmâ hin bo dâwei, “Wan nemberen me wan lalakberen?”  
\v 32 Are âmâ luâk bikŋe Anutu bo nâŋgaŋmai arekŋe âmâ puli me sâŋgum me siâ siâ aregât nâŋgâmbiâ humo akmap. Hain akbiâ bâlimap aregât hain bo akmâ manbei. Are âmâ benŋe himbimân Eweyeŋande nâŋgâ yeŋgimap aregât hâk peke bâlâk bo manmai.  
\v 33 Yeŋe âmâ Anutuŋe damun nenŋe akbiapgât akto yâkgât agak meme ârândâŋ dâp ain han nâŋgâ nâŋgâyeŋe ulikŋân katbiâ yembiâp. Akto aregât kakŋân Anutuŋe siâ me siâ bikŋe are hârok yeŋgiwiap.  
\v 34 Aregât yeŋe agatmâ umatŋe gain hin arekŋe miawak nengiwiap hain dâm aregât nâŋgâmbiâ humo bo akbiap. Agatmâ miawakbiap are âmâ agatmâgât pat. Uŋak iregât hain are miawak nengiâp are ârândâŋ agâk dâm aregât kakŋân han lâuwâ bo akŋet.” Yesuŋe hain dâep.   
\c 7  
\s1 Gala siâgât den bo makmâ hâreaŋbaen.  
\p
\v 1 Yesuŋe den siâ hin dewatim makyeŋgiep, “Anutuŋe den âiân katyekbopgât yeŋe luâk bikŋe den âiân bo katyekbei.  
\v 2 Dâ yeŋe yâk yeŋgât den dâm hâre yeŋgiwai dop hainâk Anutuŋe ye dâm hâre yeŋgiwiap. Akto yeŋe siâ siâ akyeŋgiwai dop hainâk Anutuŋe mem purik katmâ akyeŋgiwiap aregât siâgât bo dâm hâreyeŋgiwei.  
\v 3 Aregât den dopŋe hin dâre nâŋgâŋet. Gâŋe galagaet dewunŋân gagap bâlensiâ tatâp are ekmâ âmâ guge dewungân gagap humo dondâ tatâp are bo ektât are ârândâŋ bo aktâp.  
\v 4 Gagap humo guge dewungân tatâp are bo ekmâ galagaet dewunŋân tatâp aregât hin dâmenâ ârândâŋ bo akbiap, “Galane kin. Gagap mem pan giŋbe.” dâwiat.  
\v 5 Hiaŋgi luâk gâ. Guge dewungân gagap humo tatâp a soŋ mem panakmâ âmâ ekmâ dewunge hulaŋ akto âmâ ekmâ heŋgemgom âmâ galagaet dewunŋân gagap bâlensiâ tatâp are memenâ ârândâŋ akbiap.   
\p
\v 6 Yeŋe Anutugât sot are dua bo yeŋgiwai. Hain akbiâ âmâ yeŋguwai. Akto puli umatŋe are mem bau kâit bo yeŋgiwai. Hain yeŋgimbiâ âmâ igim hârem purik dâm âmâ yeŋgiwai.” Yesuŋe hain dâep.   
\s1 Anutu ulilaŋmâ âmâ bunŋe membaen.  
\p
\v 7 Akto Yesuŋe den siâ hin dâm makyeŋgiep, “Yeŋe hin aregât undâgâtmâ Anutu magaŋbiâ âmâ tân yeŋguwiap. Akto emet ginŋân kinmâ woa dâmbiâ hâŋgi amboŋande meyeŋgimap.  
\v 8 Aregât Anutu aikomapŋe den hâuŋe nâŋgâmap. Undâgâtmapŋe mem miawakmap. Woa dâmap are âmâ hâŋgi mem kalaŋmap.  
\v 9 Aregât hin dâwe. Yeŋgâlân gâtŋe siâŋe nanŋande sotgât ulilaŋdo âmâ kât bo waŋmap.  
\v 10 Akto iŋangât ulilaŋdo âmâ gipmaŋ bo waŋmap. Bo.  
\v 11 Akto ye luâk bâleŋande nanaŋ lepatlupyeŋe damun akyeŋgim hin are yeŋgimai aregât dopŋe are ewangim Anutu himbimân manmapŋe luâk siânbaŋe ulilaŋmai are yeŋgât okot nâŋgâm dowâk wan ulilaŋmai are yeŋgimap.  
\v 12 Akto den dâm makyeŋgiân aregât keiŋe hin. Yeŋe bikŋande âlepŋe aknengiŋetdâm hârok âlepŋe tân yeŋgum manmâ âgâwei. Aregât âmâ Moseŋe akto propete luâkŋe Anutugât den kârikŋe kulemgoyi aregât keiŋe hainâk tatâp.   
\s1 Himbimgât dâp aregât den.  
\p
\v 13 Hilip agu hilip agugât kepia aregât dâp are humo akto pempemâk aregât dâp humo ain âlepŋe ari ari aregât luâk dondâŋe arimai. Yeŋe âmâ ain bo ariwei. Ye dâp gâwikŋânba ariwei.  
\v 14 Are âmâ manman kârikŋe aregât dâp amâ gâwik gâwikŋe, heambuk heambukŋe akto yoŋâk yemap. Dâp are watmâ luâk âmbâle undup akmâ bo arimai. Dâ konok konokŋe ain arimai. Ye âmâ dâp are watmâ ariwei.   
\s1 Hiaŋgi luâk yâk yeŋgât keiyeŋe.  
\p
\v 15 Propete luâk hiaŋgi arekŋe âmâ hâkyeŋe lama hâk yeukŋe hainare dâ hanyeŋe âmâ dua metŋe han hainare aregât yâk yeŋgât damun agaŋgim manbei.  
\v 16 Siâ siâ Bunŋe bo aregât nâŋgâm kepilâyekbei. Giat ain kewu bunŋe memaen mon? Me kândenân ham bunŋe miawakto memaen mon?  
\v 17 Lâwin âlepŋân bunŋe âlepŋe miawakmap. Lâwin bâleŋân bunŋe bâleŋeâk.  
\v 18 Aregât lâwin âlepŋânba bunŋe bâleŋe bo miawakmap akto lâwin bâleŋânba bunŋe âlepŋe bo miawakmap.  
\v 19 Aregât ire maktere nâŋgâŋet. Lâwin siâ bunŋe âlepŋe bo kindo âmâ kârâm ondenŋe ombiap hain.  
\v 20 Yeŋe luâk keiyeŋe ekmâ gain gain akmâ iare akmai aregât nâŋgâwai.   
\p
\v 21 Akto aregât hin makbe. Luâk âmbâle nogonmâ âmâ kotdâ nenŋe kotdâ nenŋe hain dâm nogonmai yâk hârokŋe himbim kepian bo ariwai. Himbimân Ewenaet denŋe lokom manmaiŋe âmâ ariwai.  
\v 22 Luâk dondâŋe sop humoân hin dâm makniŋbai, “Kotdâ ire nâŋgâ. Nenŋe gâŋgât kotgaet akmâ denge makmâ miawakmâ makyeŋgiyion. Akto gâŋgât kolân konmâ sinduk baniara bâleŋe watyeŋgienŋe luâk hepun yekmâ ariyi. Akto gâ gogonmâ kulem keiŋe keiŋe are ketuguyion.”  
\v 23 hain dâmbiâ âmâ nâŋe hin dâm makyeŋgiwian, “Nâ ye bo nâŋgâ yeŋgiân. Nâŋgâlân bunŋe bo dewatiyigât hepun nekmâ ariŋet. Ye amâ bâleŋe meme luâk.” hain dâwian.   
\s1 Luâk lâuwâ emetyetŋe ketuguyiat aregât den.  
\p
\v 24 Aregât den ginŋe ire maktere nâŋgâŋet. Luâk siâŋe denne ire nâŋgâm lokomapŋe âmâ dop hinare aktâp. Luâk nâŋgâ nâŋgâŋe olop yâkŋe emet are gimbâŋe kârikŋân ketugumbo kilep.  
\v 25 Emet kât kakŋân mâŋgiep aregât tu tânâk humo gembo âmâ ugurup humo gam lokowerâmbo âmâ kârikŋe akmâ ŋâŋâk kilep. Dop hain.  
\v 26 Dâ luâk siâŋe denne ire nâŋgâm laune bo lokomapŋe âmâ dop hin are aktâp. Luâk nâŋgâ nâŋgâŋe bo siâŋe emet nupiânâk ketuguep dop hain are.  
\v 27 Ketugumbo kindo tu seru humo pando ugurup humoŋe togombo emet are gagai akmâ kom bâliep.” Yesuŋe hain dâm makyeŋgiep.   
\p
\v 28-29 Yesuŋe Anutugât den keiŋânbak nâŋgâm makyeŋgiep. Akto biwiyeŋân kalepgât denŋe nâŋgâmbiâ dâtŋe akto hin dâyi, “Mosegât den kepikmâ maknengimai are hârok ewangi yektâp.” hain dâm yâkgât nâŋgâmbiâ humo agep.   
\c 8  
\s1 Luâk siâ diwi kârikŋe akmâ malep are Yesuŋe mem howaimbo âlepŋe agep.  
\p
\v 1 Akto Yesuŋe den makmâ metem gimbâŋânba gembo luâk âmbâle biwirâŋe watbiâ olop ariyi.  
\v 2 Akto luâk siâ diwi kârikŋe akmâ malep arekŋe Yesu ekmâ enemŋân togom pâwutŋe ligim hin dâm magaŋep, “Humo, kârikŋege tatgiŋdâpgât makmenâ diwine bo akniŋâk mon?” dâep.  
\v 3 Hain dâmbo Yesuŋe hâkŋe mem howaim kinmâ hin dâep, “Âlepŋe, nâŋgâ giŋdângât diwige are pandak giŋâk.” dâmbo ainâk diwi bo agaŋdo hâkŋe âlepŋe agep.  
\v 4 Âlepŋe akto ainâk Yesuŋe magaŋmâ hin dâep, “Gâ iregât den pat luâk bo makyeŋgim âmâ yânâk arim sumbe kat kat luâk damun yâkgâlân konok ari. Arimenâ keige gekmâ nâŋgâmbo âmâ benŋe Moseŋe wan me wan iregât den kârikŋe kulemgoep are lokom Anutugât sumbe omben. Sumbe omenâ are ekmâ nâŋgâm heŋgemgowei.” dâm huŋgun aŋep.   
\s1 Yesuŋe hoŋ bawa siâ mem heŋgemgoep.  
\p
\v 5 Akto arewa arim kepia siâ kotŋe Kapanaum ain arim âgâmbo Roma yeŋgât tembe loko are yeŋgât humoyeŋe siâŋe yâkgâlân arim den hin dâm ulilaŋep,  
\v 6 “Humo, nâŋgât hoŋ bawane siâ kundat akmâ hâk hilâlâm bâleŋe umatŋe miawagaŋdo kei bâtŋe kâregembo yem tatâp.” dâmbo  
\v 7 dâep, “Âlepŋe, arim mem heŋgemgowerân.” dâep. Hain dâm magaŋdo  
\v 8 hin dâep, “Humo, nâ luâk âlepŋe bo mandân aregât nâŋgât emelan bo âgâwerât. Inâk kinmâ denâk makmenâ âmâ nâŋgât hoŋ bawane are âlepŋe agâk.  
\v 9 Akto nâ gai luâk kotdâ yâk yeŋgât den lokom manman akto nâ luâk humonande nâŋgâ niŋmâ damunyeŋeak dâm katnegep. Aregât nâŋe tembe lokolupne den makyeŋgire lokomai akto yâk yeŋgâlân siâgât, “Gâŋe siâ ari.” hain dâm magaŋdere âmâ âlepŋe arimap. Akto siâgât, “Gâ ga.” dâre âlepŋe gamap. Akto hoŋ bawane siâ ekmâ, “Âi ire me.” dâre âmâ âi are hainâk memap. Aregât gâ Humo inâk kinmâ denâk makmenâ âlepŋe agâk.” hain dâep.  
\v 10 Hain dâmbo Yesuŋe den are nâŋgâmbo dâtŋe akto purik dâm hamiŋân togom mali are hin dâm makyeŋgiep, “Den bunŋe maktere nâŋgâŋet. Israe kâmot ire yeŋgât hutyeŋân luâk siâŋe nâŋgât keine nâŋgâm heŋgemgoep hainare siâ bo ekman. Roma luâk irekŋe hârok ewangi yektâp.  
\v 11 Hâmbâi hân tuŋguŋângen biken biken ainba luâk biwirâŋe togom âmâ Abraham, Isaka, Yakopo yâk olop manmâ Anutugât kepian âgâm menduguakmâ ain sot keiŋe keiŋe nem heroŋe akbai.  
\v 12 Dâ emelâk Anutuŋe Yuda luâk damunyeŋe akminep are panyekto yâk âmâ kepia ginŋângen hândâgân gem manmâ indem kamboŋmâ manbai.”  
\v 13 Hain dâm makyeŋgim purik dâm tembe loko humoyeŋe are ekmâ hin dâm magaŋep, “Gâŋe biwige nâŋgâlân katmâ hain nâŋgât aregât bunŋe miawakgiŋdâp. Gârâmâ bam ari.” hain dâmbo bam arimbo sop ainâk hoŋ bawaŋe are âlepŋe akto egep.   
\s1 Yesuŋe makto Petorogât hewonŋe âlepŋe agep.  
\p
\v 14 Akto arewa arim Petorogât emelan âgâmbo Petorogât hewonŋe kundat akmâ hâk kâlâp akmâ yem tato egep.  
\v 15 Bam ekmâ bâtŋân mendo ainâk kundat are bo agaŋep. Bo agaŋdo agatmâ sot om waŋep.  
\v 16 Waŋdo nem tato emet dâgâwerâm akto âmâ sinduk baniara bâleŋande luâk âmbâle bikŋe kautyeŋân meyegi are meyekmâ yâkgâlân togoyi. Meyekmâ togombiâ Yesuŋe lauŋande makmâ watyekto sinduk baniara bâleŋe arekŋe hepun yekmâ ariyi. Akto kundat agi arekâ hainâk lokoyekmâ togombiâ yekmâ mem heŋgem yeŋguep.  
\v 17 Hain agep aregât emelâk propete Yesaiaŋe den siâ hin kulemgoep are bunŋe agep amâ hin, “Nen kundat umatŋe miawak nengimbo me wan me wan pâpkom nâŋgâm hilipkomaen aregât yâkŋe bâleŋe are mendo bo agep.” dâm kulemgoep den are bunŋe akto Yesuŋe kundatdâ dondâ heŋgem yeŋguep.   
\s1 Luâk hin arekŋe âmâ Yesugâlân dewatiwai.  
\p
\v 18 Yesuŋe hain akmâ tân yeŋgumbo ainâk luâk âmbâle biwirâŋe yâkgâlân togom ândeaŋmâ kinbiâ Yesuŋe are yekmâ, “Bâin, waŋga mem indâgen bam arine.” dâm aposololupŋe makyeŋgiep. Hain dâmbo waŋga mem bâtgum humo are hâtikom ariwerâm agi.  
\v 19 Ariwerâm akbiâ Mosegât den makmâ miawagi are yeŋgâlân gâtŋe siâŋe bam hin dâm magaŋep, “Apo, gâ iregen me aregen ariwerâm âmâ makniŋmenâ olop ariwaet.” dâep.  
\v 20 Hain dâmbo Yesuŋe hin dâm magaŋep, “Yo âmâ lâwin timopŋân yemap. Dâ lâut âmâ lâwin bât bâtŋân kelom tatmai. Dâ nâmâ luâk akmâ geân aregât nâŋgât emet âmâ bo tatniŋdâp.” dâep.  
\v 21 Akto luâklupŋe yeŋgâlân gâtŋe siâ arekŋe yâkgâlân togom hin dâm magaŋep, “Humo, nâŋgâ niŋmenâ arim ewene soŋ hangom âmâ benŋe purik katmâ togore âmâ olowâk ariwaen.” dâep.  
\v 22 Hain dâmbo Yesuŋe hin dâm magaŋep, “Hain bo. Luâk âmbâle momoŋandeak momoŋelupyeŋe hangoyekŋet, Dâ gâmâ hinŋe nâ wat nekmenâ olowâk arine.” dâep.   
\s1 Yesuŋe makto seru nâŋâgâep.  
\p
\v 23 Hain dâm waŋgan âgâmbo aposololupŋe olop ariyi.  
\v 24 Arim manbiâ seru humo sân sânâk pando haru are bâliep. Akto haruŋe waŋga kâlegen gewerâm agep ain Yesu asiŋ yiep.  
\v 25 Akto aposololupŋande goaŋmâ hin dâm magaŋi, “Humo, haruŋe kawut nenekberâm aktâp aregât agatmâ tân nengu.” dâyi.  
\v 26 Hain dâmbiâ hin dâm makyeŋgiep, “Bo nâŋgâniŋmâ kepilânekmai. Ye wangât hamewaktâi?” dâm agatmâ seru pando haru bâliep are den makyetkimbo ainâk nâŋâgâyiat.  
\v 27 Nâŋâgâmbela ekbiâ dâtŋe akto hin dâyi, “Ae, yâkŋe seru akto haru makyetkimbo yâkgât den lokom nâŋgat aregât luâk ire gain hinare?” dâyi.   
\s1 Yesuŋe sinduk baniara bâleŋe watyekto bau biwiŋân geyi.  
\p
\v 28 Akto bâtgum are hâtikom indâŋân bam Gadara hânângen ariyi. Arim manbiâ luâk lâuwâ siâ sumângenba togom manbela yelegi. Yâk yetgât keiyetŋe hin. Sinduk baniara bâleŋande kaut yetŋân mendo metŋe akmâ luâk âmbâle hârok mem bâli yekte dâm manminiat. Akto dâwân togombela âmâ luâk âmbâle hârokŋe hamewakmâ ain bo arimini. Keiyetŋe hain.  
\v 29 Lâuwâ arekŋe togom Yesu peniaŋmâ den hin dâm magaŋiat, “Gâ Anutugât nanŋe, gâ gain gain aknetkiwerâm togoât? Gâŋgât sop bo tâlâgumbo hâk hilâlâm netkiwerâm togoât me?” dâyiat.  
\v 30 Akto indâgen bau kâmot humo siâ tâmut nem mali.  
\v 31 Akto sinduk baniara bâleŋe arekŋe Yesu magaŋmâ hin dâyi, “Gâŋe wat nenekberâm âmâ huŋgun nengimenâ bau biwiyeŋân gene.” dâyi.  
\v 32 Hain dâmbiâ Yesuŋe, “Âlepŋe geŋet.” dâep. Hain dâmbo luâk lâuwâ are hepun yelekmâ bau hârok biwiyeŋân geyi. Gembiâ bau arekŋe pârigim arim indâgen bâtgum siân sopanbiâ tuŋe lauyeŋân pikto moyi.  
\v 33 Mombiâ bau damunlupyeŋande arim kepia yeŋângen âgâm Yesuŋe sinduk baniara bâleŋe watyekto bau biwiyeŋân gembiâ moyi aregât den pat are kepia ambolupŋe makyeŋgiyi.  
\v 34 Makyeŋgimbiâ ainâk luâk âmbâle hârokŋe Yesu are ekne dâm kepiayeŋânba geyi. Gem kepia yeŋe hepunmâ ariâkgât wârakmâ magaŋi.   
\c 9  
\s1 Yesuŋe luâk parâŋe siâ mem âlepŋe ketuguep.  
\p
\v 1 Magaŋbiâ Yesuŋe hepun yekmâ ariwerâm waŋgan âgâm bâtgum biken hâtikom arim ikiŋe kepia ain ariep.  
\v 2 Arim kindo luâk bikŋande galayeŋe siâ bâtŋe keiŋe mom kârikŋe akminep are temân katmâ yâkgâlân lokom togombiâ Yesuŋe are biwiyeŋe ekmâ nâŋgâm luâk kundatdâ are hin dâm magaŋep, “Bâleŋe akmâ manmâ gaen aregât dosa puli giŋdân.” dâep.  
\v 3 Hain dâmbo Mosegât den kârikŋe makmâ kepikmâ makmini are yeŋgâlân gâtŋe bikŋande biwiyeŋân hin nâŋgâyi, “Anutu ikiŋak âmâ dosayeŋe puli yeŋgimap ina luâk yânŋe irekŋe Anutu ewangiwerâm aktâp imâ bâliâp.” hain dâm nâŋgâmbiâ bâliep.  
\v 4 Biwiyeŋânâk hain nâŋgâmbiâ Yesuŋe biwiyeŋe ekmâ nâŋgâm hin dâm makyeŋgiep, “Hanyeŋande wangât den bâleŋaet nâŋgâi?  
\v 5 Gain gain arekŋe owâiŋe luâk bâtŋe keiŋe mom kârikŋe akmap ire hin dâm magaŋberân. Anutuŋe dosage hepungiŋdâp hain dâm magaŋberân me hin dâm magaŋberân. Agatmâ temge are lokoakmâ ari?  
\v 6 Aregât maktere nâŋgâŋet. Nâ luâk akmâ geângât dosayeŋe hepun yeŋgiwerâmgât Anutuŋe makmâ niŋep aregât keiŋe ekmâ nâŋgâŋet.” dâm makyeŋgiep. Luâk kundatdâ are hin dâm magaŋep, “Agatmâ temge loko akmâ emetgângen bam ari.” dâep.  
\v 7 Hain dâmbo agatmâ temŋe lokoakmâ emetŋângen bam ariep.  
\v 8 Arimbo luâk âmbâleŋe are ekmâ otneyeŋe arimbo hin dâyi, “Yesuŋe Anutugât kârikŋân kinmâ agak meme bo agakŋe aktâp.” dâm Anutu kotŋe mem agatmâ kinmâ maŋganli.   
\s1 Yesuŋe luâk kotŋe Mataio gawamangât puli meme are miep.  
\p
\v 9 Akto Yesu ainba arim gawamangât puli meme luâk kotŋe Mataio puli emetŋân tato ekmâ hin dâm magaŋep, “Nâŋgâlân dewatimenâ nâ olop mande.” dâep. Hain dâmbo agato olop ariyiat.   
\p
\v 10 Arim sot nemberâm âmâ hoŋ bawa olop emetŋân âgâmbiâ Romagât puli meme akto bâleŋe meme luâk biwirâŋe yâk yeŋgâlân arimbiâ Yesu akto luâklupŋe olowâk sot neyi.  
\v 11 Nem tatbiâ Parisaio luâk bikŋande yekmâ Yesugât hoŋ bawalupŋe hin dâm aiyeŋguyi, “Wangât eweyeŋande Romagât puli meme akto bâleŋe meme luâk olop tatmâ sot nendâp?” dâyi.  
\v 12 Hain dâm aiyeŋgumbiâ Yesuŋe den are nâŋgâm hin dâm makyeŋgiep, “Hin nâŋgâm heŋgemgowei. Âlepŋe mandâi yeŋgâlân are doktaŋe âi mene hain bo dâm arimai. Kundat aktâi are yeŋgâlân âi mene hain dâm arimai.  
\v 13 Ulikŋân Anutuŋe makto luâk siâŋe kulemgoep are hin, “Yeŋe dosayeŋaet akmâ âmâ soŋgo wan gâim om nâŋgâlân katmai aregât bo nâŋgâm egâliaŋman. Gala konok akmâ manŋetgât nâŋgâm egâliaŋman.” den hain tatâp aregât keiŋe yeŋe nâŋgâmbiâ huraguâkgât mendugum den âi mem magaŋgi goaŋgi akmâ manŋet. Aregât maktere nâŋgâŋet. Luâk bikŋande, “Nen luâk âlepŋe akmâ yân târârâgâk manmaen.” hain dâmai luâk hain are mem oloŋyekbe dâm bo geân. Bo kârikŋe. Nâmâ luâk bâleŋe meme oloŋ yekbiangât togoân.” dâep.   
\s1 Yesu Anutugât pat sot hepunmâ maligât aikoyi.  
\p
\v 14 Hain dâmbo Yohane tu puli keiŋe kalep are olop mali arekŋe Yesugâlân togom hin dâm aikoyi, “Nen Anutugâlân okot âlep agakgât akto Parisaio luâk nenŋe âmâ sot hepunmâ manmaen. Dâ luâklupge âmâ wangât sot sapa bo akmai?” dâyi.  
\v 15 Hain dâmbiâ hin dâep, “Aregât den ginŋe siâ makbe. Luâk kotdâŋe âmbâle siâ mendo âmâ kâmotlupŋe olop manmâ okot bâle akmâ sapa bo akmai. Hâmbâi bikŋande menekbiâ bo aktere sop ain nâŋgâm indem tatmâ sot sapa akmâ manbai.  
\v 16 Niŋande sâŋgum tâmbâŋân irakŋande katmâ parutbop? Bo. Irakŋande tâmbâŋe are oloŋdo dondâ torokbopgât hain bo akmaen.  
\v 17 Me niŋande waiŋ irakŋande hâpu tâmbâŋân kâimbo gewop? Bo. Waiŋ irakŋande hâpuŋe tâmbâŋe tâlim hogombo waiŋ akto hâpu bâliwopgât hain bo akmaen. Waiŋ irakŋande hâpu irakŋân gembo âlepŋe akmap.” dâep.   
\s1 Yesuŋe makto Yairo baratŋe momoŋânba agalep.  
\p
\v 18 Yesuŋe den hain dâm makyeŋgim kindo luâk damun siâŋe togom kâŋgom hânân gem âmâ hin dâm ulilaŋep, “Baratne hinŋe mondâp aregât nâ olop arim momoŋânba goaŋmenâ agalâk.” dâep.  
\v 19 Hain dâmbo Yesuŋe agatmâ arimbo luâklupŋe olop ariyi.  
\v 20 Arim âmbâle siâ hutyeŋân kilep aregât keiŋe hin. Âmbâi are dewutâyeŋe gam yeŋgumap dop hain bo geminep. Sop kâlep gembo mando hombaŋ bât bip bip hârok keiân lâuwâ bo agep.  
\v 21 Yâkŋe Yesugât hamiŋân arim hin nâŋgâep, “Nâ sâŋgumŋeâk howaim âlepŋe akberân.” nâŋgâep.  
\v 22 Hain nâŋgâm yoŋâk watmâ sâŋgum kâlep are mem howaimbo Yesuŋe purik dâm ekmâ hin dâep, “Woe, meŋ, gâŋe biwige nâŋgâlân katâtgât Anutuŋe nâŋgâ giŋdo kundat are uŋak bo akgiŋdâp.” dâmbo ainâk âmbâle are âlepŋe agep.  
\v 23 Akto Yesuŋe arim luâk damun yâkgât emetŋân âgâm âmâ uruwaku waitbiâ nâŋgâep. Uruwaku waitmâ den magaŋgi goaŋgi akbiâ ekmâ nâŋgâm hin dâm makyeŋgiep,  
\v 24 “Âmbâi sisik ire bo mondâp. Yân asiŋ yendâp aregât gem ariŋet.” dâep. Hain dâmbo nâŋgâm giriŋaŋi.  
\v 25 Giriŋaŋbiâ den makyeŋgimbo gem sopali. Gem arimbiâ âmâ baratŋe yiep ain bam bâtŋân mem agato âlepŋe akmâ agatmâ kilep.  
\v 26 Akto kulem miep aregât den pat magaŋgi goaŋgi akbiâ kepiaŋe kepiaŋe arimbo hân humo are ambolupŋande nâŋgâyi.   
\s1 Yesuŋe luâk lâuwâ dewunyetŋe bokbokŋe heŋgemyetkuep.  
\p
\v 27 Akto Yesuŋe kepia are hepunmâ arimbo luâk lâuwâ dewunyetŋe bokbokŋe arekŋe hamiŋân arim den hin dâm magaŋiat, “Woe Dawidigât kâmolân gâtŋe gâ den makgiŋdetŋe netgât okot nâŋgâ netki.” dâyiat.  
\v 28 Hain dâm watmâ arimbela emetŋân âgâmbo watmâ âgâm enemŋân kinbela aiyetkum hin dâep, “Biwiyetŋande gain gain nâŋgat? Maktere âlepŋe dewunyetŋe hulaŋ akberâp me bo?” dâmbo dâyiat, “Humo, âo, kârikŋege tat giŋdâpgât nâŋgâgiŋdet.” dâyiat.  
\v 29 Hain dâmbela dewunyetŋe mem howaim hin dâep, “Han biwiyetŋe nâŋgâlân katat aregât dopŋân bunŋe miawak yetkiâk.” dâep.  
\v 30 Hain dâmbo dewunyetŋe hulaŋ akto emet egiat. Akto Yesuŋe hin dâm makmâ hâre yetkiep, “Yet bât kulem iregât den pat luâk siâ me siâ bo makyeŋgiwiandat.” dâep.  
\v 31 Hain dâm makyetkimbo hepunmâ arim den koaŋmâ aregât den pat are makyeŋgimbela sambelem arimbo luâk âmbâle biwirâŋe nâŋgâyi.   
\s1 Yesuŋe luâk kopa siâgât sinduk baniara bâleŋe walaŋep.  
\p
\v 32 Akto arimbiâ ainâk luâk siâ Yesugâlân kewugum togoyi aregât keiŋe hin. Are sinduk baniara bâleŋande mâŋgimbo kopa akmâ den bo makmâ yân manmâ gaep.  
\v 33 Akto luâk are kewugum togombiâ sinduk baniara bâleŋe are wato hepunmâ arimbo nâŋgâ nâŋgâŋe miawakto den agep. Hain akto aregât kâmot humo ain kili arekŋe hin dâyi, “Israe nengât hutnenŋân kulem hinare ulikŋân siâ miawakto bo ekmâ malion.” hain dâm ekmâ nâŋgâm bâtyeŋe dâtyeŋân igim kili.  
\v 34 Dâ Parisaio yâkŋe âmâ Yesugât nâŋgâm bâliaŋmâ hin dâyi, “Sinduk baniara bâleŋe are yeŋgât humoyeŋande memeŋe agaŋdo aregât sinduk baniara bâleŋe are watyekmap.” hain dâyi.   
\b  
\s1 Yesuŋe luâk âmbâle damunlupyeŋe bo mali are yekmâ okotŋe nâŋgâ yeŋgiep.  
\b  
\p
\v 35 Akto Yesuŋe kepiaŋe are hepunmâ arim den emetŋe ârândâŋ âgâm Anutuŋe damunyeŋe akberâm agep aregât pat âlep den makyeŋgim malep. Manmâ kundat keiŋe keiŋe agi are mem heŋgem yeŋguep. Hain akmâ malep.  
\v 36 Akto lama damunlupyeŋe siâ bo manmai dop hainâk akmâ luâk âmbâle arekŋe biwi gulip akmâ wâtyeŋe gembo mali Yesuŋe are yekmâ okot nâŋgâ yeŋgiep.  
\v 37 Okot nâŋgâ yeŋgim aregât luâklupŋe den ginŋe siâ hin dâm makyeŋgiep, “Kalamân sot bunŋe dondâ tatâp aregât âi luâk amon siâ manmai yâkgât âi kalam are mem metewaigât dop bo tatâp  
\v 38 aregât kalamgât Amboŋe Humo are ulilaŋbiâ âmâ âi luâk siâkâ huŋgunyeŋgiâk.” dâm makyeŋgiep.   
\c 10  
\s1 Yesugât hoŋ bawalupŋe yâk yeŋgât kotyeŋe.  
\p
\v 1 Akto Yesuŋe luâklupŋe keiân lâuwâ yeŋgonmâ meyekto togoyi are hin dâm makyeŋgiep, “Yeŋe sinduk baniara bâleŋe are luâk âmbâle mâŋgiyekbiâ bâliyi are watyekŋet. Akto kundat keiŋe keiŋe aktâi are mem heŋgem yeŋguŋet.” dâep. Hain dâm aregât memeŋe akyeŋgiep.  
\v 2 Akto Aposololupŋe yâk yeŋgât kotyeŋe hin. Luâk siâ kotŋe Simoŋ kotŋe siâ Petoro akto emiŋe Anderea. Akto Yebedaiogât nanlogâtŋe kotyetŋe Yakopo akto Yohane.  
\v 3 Akto siâ Pilipo, siâ Batolomaio, siâ Toma. Akto siâ kotŋe Mataio gawamangât puli meme luâk manminep akto Yakopo amâ Alipaiogât nanŋe are, akto Tadaio  
\v 4 akto Simoŋ siâ Roma damunlupyeŋe yeŋgât hâkâŋ agi are yeŋgâlân gâtŋe. Akto siâ âmâ Yudasi Karioto kepian gâtŋe yâkŋe halop hogom luâk oloŋ yekto Yesu meyi are.   
\p
\v 5 Akto Yesuŋe aposololupŋe are hin dâm huŋgunyeŋgiep, “Yeŋe âmâ Yuda luâk âmbâle bo yâk yeŋgâlân me Samaria gâtŋe kepia siâ me siâ yâk yeŋgâlân bo ariwei.  
\v 6 Dâ Lama are damunyeŋe bo manmâ ari hilip agumai dop hainâk Israe luâk âmbâle yâkŋe hilip agune dâm aktâigât yâk yeŋgâlânâk tâŋ tâŋâk ariwei.  
\v 7 Israe yâk yeŋgâlân areâk arim hin dâm makyeŋgiwei, “Anutu himbimân manmapŋe damunnenŋe akberâm aktâp.”  
\v 8 Hain dâm amâ kundat aktâi yâk mem heŋgem yeŋguwei. Akto luâk âmbâle momoŋe areyeŋgât dâmbiâ momoŋânba agatbai. Akto hâk bâle aktâi are mem heŋgem yeŋguwei. Akto sinduk baniaraŋe meyegi are watyekbiâ ariwei. Nâmâ yân kârikŋe yeŋgim huŋgunyeŋgiân aregât ye gai hainâk wan me wan yân yeŋgiwei.  
\v 9 Akto hin akmâ ariwai. Tâwât dewunŋe âmâ bo mem ariwei.  
\v 10 Akto ito siâ siâyeŋe bo lugum goliakmâ ito bâlâk ariwei. Akto hâk pekeŋe konogâk lugu akmâ ariwei. Akto kei pekeŋe hainâk konogâk katmâ ariwei. Akto huwan hepunbiâ talâk. Yân arimbiâ âmâ kepia ambolupŋande yekmâ luâk âirâ dâm tânyeŋgumbiâ ârândâŋ akbiap.  
\v 11 Akto huŋgun yeŋgire arim ulik gulik kepia ambolupŋe yeŋgât keiyeŋaet makmâ aikowei. Akto siâgât nâŋgâmbiâ ârândâŋ akto yâkgât emetŋân âgâm ainâk tatmâ manbei.  
\v 12 Emetŋân âgâm Anutuŋe damunyeŋe agâkgât makmâ heroŋe akyeŋgiwai.  
\v 13 Heroŋe akyeŋgimbiâ emet amboŋande ye gala akyeŋgim denyeŋe nâŋgâmbiâ ârândâŋ akto aregât bunŋe miawakyeŋgiwiap. Gârâmâ denyeŋe nâŋgâm hâkâŋ akmâ gala bo akyeŋgimbiâ âmâ hamiyeŋgimbiâ aregât bunŋe bo miawak yeŋgiwiap.  
\v 14 Akto yeŋe kepia siân arim makyeŋgimbiâ hâkâŋ akbiâ aregât kepia are hepunmâ Anutuŋe hâuŋe yeŋgiwiap aregât dop akmâ keiyeŋân hamaŋ siâ tatbiap are paŋ paŋgom tâlim pulimbiâ gewiap.  
\v 15 Aregât maktere nâŋgâŋet. Sop humoân Anutuŋe Sodom akto Gomora kepia ambolupŋande bâleŋe agi aregât hâuŋe yeŋgimbo meyi. Gârâmâ ye kepia yeŋân arimbiâ gala bo akyeŋgiwai âmâ dosa yeŋaet hâuŋe umatŋe membai.   
\s1 Biwiyeŋande Anutugât nâŋgâm manbaiŋe Anutugât pat akbai.  
\p
\v 16 Lama pâlâmŋe are pugaiya yeŋgât hutyeŋân arimbiâ hilip yeŋgune dâm kinmai dop hain are akmâ huŋgun yeŋgire luâk bâleŋe hutyeŋân ari manmâ aregât bo hamep akbei. Akto soŋgo kotŋe hewam are nâŋgâ nâŋgâŋe olop manmâ damun agaŋgimap dop hainâk ye biwi golâk manbei. Akto lâut kotŋe kembâ arekŋe bo kârâ nenekmap kopakom tatmap dop hainâk yeŋe arim yeukŋân manmâ bo mem bâli yekbai.  
\v 17 Ye luâk bikŋe yeŋgât nâŋgâmâk manbei. Yâkŋe yâk yeŋgât den emetŋân katyekmâ luâk kembulupyeŋe yâk yeŋgât dewunyeŋân bugâŋe yeŋguwai.  
\v 18 Akto areâk bo. Ye nâŋgât akmâ mandâigât kiap me luâk kembu yâk yeŋgâlân meyekmâ arimbiâ den âi membai. Aregât ye yâk yeŋgât meteyeŋân akto Anutu bonâŋgaŋmai yâk yeŋgât meteyeŋân kârikŋeâk kinmâ den bunŋe makmâ hulaŋbei.  
\v 19 Den âiân katyekbiâ âmâ den gain gain hinare maktenŋe ârândâŋ akbiap aregât nâŋgâm han lâuwâ bo akmâ hanoko bo akbei. Anutuŋe biwiyeŋân Heakŋe kato yâkŋe makmâ miawakyeŋgimbo areâk makbei.  
\v 20 Sop ain âmâ den makbai are Eweyeŋaet Heakŋande biwiyeŋân den kato nâŋgât keine makyeŋgiwai. Are âmâ yeŋeâk bo makbai. Amâ Heakŋande makmâ miawakyeŋgiwiap.  
\v 21 Akto sop ain teulupyeŋande emilupyeŋe moŋet dâm oloŋ yekmâ togo kiap magaŋbiâ yeŋgumbo mombai. Akto ewelupyeŋande nanlupyeŋe yeŋgum gasa akyeŋgim kewugu yekmâ humomolupyeŋaelân arimbiâ âmâ yeŋgumbiâ mombai. Akto nanaŋ lepatlupyeŋande ewe memelupyeŋe gasa akyeŋgim kiapgâlân arimbiâ tembe lokolupyeŋande togom meyekmâ arim yeŋguwai.  
\v 22 Akto ye kot patnaet akmâ luâk hârok yâkŋe yeŋgât nâŋgâmbiâ bâliwiap. Aregât yeŋgâlân gâtŋe siâ me siâŋe nâŋgât akmâ bo hâkâŋ akbiap âmâ sop humoân himbim kepia membiap.  
\v 23 Akto ye meyekmâ den âi mem bugâŋe yeŋgune dâm akbiâ ain hepun yekmâ kepia siân arim manbei. Aregât siâ hin maktere nâŋgâŋet. Yeŋe âmâ Israe kepia ârândâŋ tatmâ ariâp ain bo purik katmâ arim âiyeŋe ketugum metembiâ âmâ nâ luâk akmâ geân aregât sopŋe ewumâk akbiap.  
\v 24 Nanaŋŋe humoyeŋe ewangiwaigât dop bo tatâp. Akto hainâk luâk humomolupyeŋe akto hoŋ bawalupyeŋe yâk dop konogâk membai.  
\v 25 Akto nâŋe âmâ yeŋgât kautŋe mandân. Akto yeŋe âmâ nâŋgât den lokom hoŋ akniŋmâ mandâi. Akto luâk bâleŋe arekŋe âmâ hin dâm nogondâi, “Sinduk baniara bâleŋe yâk yeŋgât amboyeŋe kotŋe Besebulu.” dâm nogondâi hainâk hâmbâi ye hoŋ bawalupne manmâ denne lokom manbiâ âmâ makmâ mem ge katyekmâ mem bâliyekbai.   
\p
\v 26 Aregât yâk yeŋgât bo hamewakbei. Amâ wan me wan siâ yoŋâk kinmâ akmai are hainâk bo yembiap. Are hâmbâi miawakto ekbai. Akto wan me wan siâ akmâ heambukmai are hainâk bo yembiap. Are hainâk hâmbâi tek tekŋân miawakto ekbaen.  
\v 27 Aregât âmâ nâŋe ye olop yoŋâk yoŋâk tatmâ den makyeŋgim mandân ire luâk âmbâle hârokŋe nâŋgâŋetgât makyeŋgiwei. Akto nâŋe den hilop halowân makyeŋgim mandân ire hâmbâi kâmot humoân kinmâ makyeŋgiwei.  
\v 28 Akto luâk bâleŋande yeŋgât wâtyeŋe bo akyeŋgiâkgât dâm bugâŋe yeŋguwai. Gârâmâ yeŋgât otne biwiyeŋe hilipkowaigât dopŋe bo tatyeŋgiâp are yeŋgât bo hamewakbei amâ Anutu yâk konokŋe ye yeŋgum aregât kakŋân otne biwiyeŋe hilipkowiapgât kârikŋe talaŋdâp yâkgât konok hamewakbei.  
\v 29 Lâut sâmbâlilik are gagap amâ bunŋe bo. Are amâ tâwât dewunŋande puligowaengât dopŋe bo tatâp. Hain gârâmâ sâmbâlilik siâ mombiap momo aregât himbimân Eweyeŋande bo ewum pâpkowiap.  
\v 30 Yâkŋe dumutyeŋe aregât yalaŋe nâŋgâm metemap. Aregât ye manbiâ bo nelâm yeŋgiwiap.  
\v 31 Dâ ye âmâ sâmbâlilik bo. Ye luâk, aregât Anutuŋe damunyeŋe akmap. Akto yâkŋe keiyeŋe hârok nâŋgâmap. Aregât luâk yeŋgât bo hamewakbei.  
\v 32 Akto yeŋgâlân gâtŋe siâŋe luâk âmbâle yeŋgât bo hamewakmâ yâk yeŋgât dewunyeŋân kinmâ, “Nâ biwine Yesugâlân katere kinbiap.” dâm makyeŋgiwiap âmâ nâŋe hainâk hâmbâi himbimân Ewenaet dewunŋân kinmâ, “Luâk ire âmâ nâŋgât kâmolân gâtŋe.” dâre Anutuŋe luâk hainare manman âlepŋân katbiap.  
\v 33 Aregât luâk aŋgâŋe âmâ luâk âmbâle yeŋgât hamewakmâ dewunyeŋân kinmâ, “Nâ Yesu are bo nâŋgaŋman.” dâwiap âmâ nâkai hainâk Ewenaet dewunŋân kinmâ, “Bo nâŋgâ giŋdân.” dâwian.   
\p
\v 34 Akto yeŋe nâŋgâ yâkgât hin bo dâwei, “Yesu âmâ nen gala konok manbaengât giep.” hain bo dâwei. Aregât maktere nâŋgâŋet. Nâŋe miawakmâ geân aregât bugâ miawakbiap.  
\v 35 Nâŋe geân aregât eweŋe nanŋe potalakmâ gasa agaŋgiwiandat. Akto memeŋe baratŋe potalakmâ gasa agaŋgiwiandat. Akto erânŋe erânŋe potalakmâ ikiŋeâk ikiŋeâk gasa agaŋgim manbiandat.  
\v 36 Me yeŋgât ginbailupyeŋande gasa agaŋgiwai.  
\v 37 Akto siâ ewe meme han kalem humo akyetkim nâ bâlensiâ akniŋbiap âmâ yâk nâŋgât pat bo akbiap. Akto siâ nanŋe baratŋe han kalem humo akyeŋgim nâ bâlensiâ akniŋbiap âmâ yâk hain âgâk nâŋgât pat bo akmâ manbiap.  
\v 38 Akto luâk siâŋe gasalupnande mem hilip nuguwai dâm aregât hamep akmâ ikiŋe hâkŋaet hanokoak akmâ manbiap âmâ nâŋgât pat bo akbiap.  
\v 39 Me luâk siâŋe manmanŋe are ikiŋaelâk mem hanokoak akmâ manbiap arekŋe hâmbâi hilip aguwiap. Dâ luâk siâŋe nâŋgât akmâ nâŋgâ niŋmâ manmanŋaet bo hanokoak akmâ manmâ denne lokom manmâ manbiap arekŋe âmâ manman kârikŋân manmâ âgâwiap.   
\p
\v 40 Ye huŋgun yeŋgire arimbiâ gala konok akyeŋgimai yâkŋe nâ gala konok akniŋmai aregât dop aktâp hainâk nâ gala konok akniŋmai yâkŋe âmâ Ewenande huŋgun niŋep yâk gala konok agaŋmai aregât dopŋe aktâp.  
\v 41 Akto Anutugât propete siâ mandâp aregât luâk siâŋe nâŋgâm gala konok agaŋdo ain gâtŋande hâmbâi Anutuŋe ikiŋe propetegât hâuŋe waŋbiap. Akto luâk siâ agak meme âlepŋe mem manmap aregât luâk siâŋe yâkgât keiŋe ekmâ nâŋgâm heŋgemgoep aregât gala konok agaŋmap yâk Anutuŋe luâk âlepŋe yâkgât hâuŋe waŋbiap.  
\v 42 Me luâk âmbâle siâŋe biwiyeŋe nâŋgât katbai yâk yeŋgâlân gâtŋe gegeŋe are luâk siâŋe ekmâ nâŋgâm âmâ tu hâgâm waŋbiap yâkŋe aregât hâuŋe âlepŋe hâmbâi membiap.” dâep. Yesuŋe den hain dâm aposololupŋe makyeŋgiep.   
\c 11  
\s1 Yesuŋe Yohanegât magep.  
\p
\v 1 Yesuŋe hoŋ bawalupŋe keiân lâuwâ are hain dâm makyeŋgiep. Hain makyeŋgim metem kepia are hepunmâ kepiaŋe kepiaŋe arim Anutugât den akto ikiŋe keiŋe are makmâ miawakmâ makyeŋgim malep.   
\p
\v 2 Sop ain âmâ Yohane are kala busi kâlegen katbiâ talep. Kala busi kâlegen katbiâ tatmâ Kristoŋe kulem keiŋe keiŋe mem malep aregât pat nâŋgâep. Nâŋgâm tatmâ galalogâtŋe lâuwâ huŋgun yetkimbo arim  
\v 3 hin dâm aikoyiat, “Damun netŋe Yohane are ulikŋân yâk togom damun nenŋe akbiapgât dâyi are gâ me niŋaet lâmgom manbaen? dâm maknetkimbo gutet.” dâyiat.  
\v 4 Hain dâmbela Yesuŋe hin dâm makyetkiep, “Yet arim âmâ wan me wan ekmâ nâŋgat iregât den pat are Yohane hin dâm magaŋbiandat.  
\v 5 Dewunyeŋe bok bokŋe yâk yeŋgât makto dewunyeŋe hulaŋ akto emet ektâi. Akto luâk kei bâtyeŋe bâli bâliŋe yâk yeŋgât makto âlepŋe akmâ bam gutâi. Akto diwi kârikŋe akmâ manmai yâk yeŋgât makto pandak yeŋgiâp akto ondopyeŋe bok bokŋe yâk yeŋgât makto ondopyeŋe kepik akto den nâŋgâi akto makto momoŋânba agatmâ golâk mandâi. Akto umburuk mamburuk mandâiŋe den pat âlepŋe makyeŋgimbo nâŋgâi.  
\v 6 Akto luâk siâŋe hâkâŋne bo akbiap âmâ yâkgât nâŋgâre âlepŋe aktâp.” hain dâm huŋgun yetkimbo purik katmâ ariyiat.   
\p
\v 7 Huŋgun yetkimbo purik katmâ arimbela Yesuŋe Yohanegât hin dâm luâk âmbâle kili are makyeŋgiep, “Ye Yohane hân kamitŋângen malep yâk wan ekne dâm yâkgâlân ariyi? Seruŋe dakerâ waito bam gutmap are ekne dâm yâkgâlân ariyi me?  
\v 8 Me luâk siâŋe hâk peke kulem melem are mem luguagep. Luâk hainare ekne dâm yâkgâlân ariyi me? Luâk hain arekŋe hâk pekeŋe kulem melem luguakmâ heŋgemgom luâk kotdâ yeŋgât emelan tatmâ manmai.  
\v 9 Ye wan ekne dâm hân kamitŋângen ariyi? Amâ propete siâ ekberâm ariyi mon? Ye Yohane Anutugât den makmâ miawagep are ekne dâm ariyi aregât Yohane egi arekŋe âmâ luâkŋe luâkŋe Anutugât den makmâ miawakmâ manmâ gayi yâk yeŋgât dop bo. Yâk amâ siâ. Yâkŋe âmâ propete hârok ewangi yekmâ kautŋe mandâp.  
\v 10 Yâkgât âmâ ulikŋân Anutuŋe den hin dâep are tatâp, “Nune hoŋ bawane huŋgun aŋdere laune lokom gâŋgât ulikŋân akgiŋmâ dâp heŋgemgo giŋbiap.” den are amâ bunŋe akto Yohane miawagep.  
\v 11 Akto Yohane yâkgât den siâ maktere nâŋgâŋet. Luâk yânŋande âmâ Yohane bo ewangimap. Dâ Anutu himbimân manmapŋe damunyeŋe akto yeŋgâlân gâtŋe hârokŋe âmâ Yohane ewangimai.  
\v 12 Akto Yohaneŋe âi keiŋe katmâ den makyeŋgim malep sop arewa luâk âmbâle biwirâŋe Anutuŋe damunnenŋe akberâm aktâp aregât den pat âlepŋe nâŋgâm biwiyeŋe heroŋe maroŋe akto aregât bunŋe mene dâm aktâi. Akto luâk âmbâle kârikŋe akmai yâkŋe himbimgât pat akbai.  
\v 13 Propete luâk akto Mosegât den kârikŋe yâk hârokŋe Anutugât keiŋe kulemgom manmâ gayi. Akto Yohaneŋe aregât den bâiŋe makmâ miawagep.  
\v 14 Propete luâk siâ kotŋe Elia are malep luâk hainare hutnenŋân miawakbiap, den are nâŋgâmbiâ ârândâŋ agâkgât tatyeŋgiâp mon?  
\v 15 Ire nâŋgâm biwiyeŋe kepigâkgât den ire mem biwiyeŋân katmâ nâŋgâmâk manbei.   
\p
\v 16 Hinŋe mandâi yeŋgât den gain gain maktere ârândâŋ akberâp? Dop hinare. Nanaŋ lepat hain are kâmot lâuwâ kepia sombeimân tatbai. Tatmâ kâmot siâŋe kâmot siâ are hin dâm makyeŋgiwai,  
\v 17 “Nenŋe han nenŋeâk kep konden hain koŋet dâen. Hain dâm makyeŋgienŋe ye bo kondâi. Umbi mem indiengât yekâ han mem indeŋet dâen. Hain dâm makyeŋgienŋe yekâ hainâk bo indeâi.” dâwai. Akto hainâk nâŋe bo indem okot bâle akmâ sot bâlâk manman aregât nâŋgât hainâk hâkâŋ aktâi. Akto aregât maktere nâŋgâŋet.  
\v 18 Yohaneŋe sot waiŋ tu bo nem âmâ yân manmâ gambo aregât ye hin dâyi, “Âi luâk ire âmâ sinduk baniara bâleŋande kautŋe mem gulip ketuguâp.” dâyi.  
\v 19 Akto nâ luâk akmâ gem sot soŋgo nendere hin dâm magaŋgi niŋmai, “Luâk irekŋe sot humo nem mandâp amâ Roma yeŋgât pat akmâ puli meme akto luâk bâleŋe yâk yeŋgât gala.” dâm magaŋgi goaŋgi akmai. Gârâmâ Anutugât nâŋgâ nâŋgâŋe nâŋgâm watmâ manbai âmâ siâ me siâ bunŋeâk akto keiŋe yâk yeŋgâlân bunŋe miawakbiap.” dâep.   
\s1 Yesuŋe kepiaŋe kepiaŋe hârok makmâ sârek yeŋguep.  
\p
\v 20 Akto emelâk Yesuŋe kepiaŋe kepiaŋe manmâ kulem keiŋe keiŋe mendo ekmâ kinmâ agak memeyeŋe bâleŋe yeŋe bo makmâ miawakmâ han purikali aregât nâŋgâm bâli yeŋgim sârek yeŋguep.  
\v 21 “Bâe, Korasiŋ kepia ambolupŋe, bâe, Besaida kepia ambolupŋe yeŋgâlân kulem hamepŋe olowâk mem manmâ gan hainare Tiro akto Sidoŋ kepian ketugure dâine yâk emelâk agak memeyeŋe bâleŋe hepunmâ kâŋgom kinmâ okot bâle nâŋgâ aŋgim kinmâ Anutugât den nâŋgâwâi.  
\v 22 Dâ ye âmâ hain bo agi aregât hâmbâi sop humoân Tiro akto Sidoŋ kepia ambolupŋande aregât umatŋe membai. Hain gârâmâ ye âmâ agak memeyeŋe bâleŋe bo hepuli aregât hâuŋe umatŋe bâleŋe membai.  
\v 23 Akto Kapanaum kepia ambolupŋe ye âmâ Anutuŋe meyekto himbimân âgâwai mon? Hain bo. Anutuŋe âmâ ye hepun yekto hememân gewai. Yeŋgâlân kulem keiŋe keiŋe ketuguân are Sodom kepian ketugure dâine kepia aregât ambolupŋe hanyeŋe purik katbiâ Anutuŋe bo yeŋguwop.  
\v 24 Aregât hin makyeŋgiwe. Sop umbuŋân Sodom kepia ambolupŋande bâleŋe agi aregât umatŋe meyi. Dâ ye âmâ sop humoân umatŋe bâleŋe membai.” dâep.   
\s1 Yesuŋe biwi sânduk ketugu nenekto wâtnenŋe kârikŋe akmap.  
\p
\v 25 Sop ain Yesuŋe Eweŋe maŋganmâ hin dâep, “Apo, hân himbim amboŋe gâŋgât okot âlep akgiŋdân. Ewene gâ luâk bikŋande gâŋgât keige nâŋgâne dâm nâŋgâ nâŋgâ emetŋân âgâyi yâk yeŋgât wan me wan ire nâŋgâwâi dâm dâp tigi yeŋgimat. Are nâŋgâre ârândâŋ aktâp. Dâ nanaŋ hinare yânŋande âmâ aregât nâŋgâŋet dâm hekat yeŋgimenâ nâŋgâmai aregât gâ mepaige mendân.  
\v 26 Apo gâ hain miawakmâ ariâkgât nâŋgâmenâ âlepŋe agep.” dâm magaŋep.  
\v 27 Akto den siâ hin dâm makyeŋgiep, “Ewene yâkŋe nâ memeŋe akniŋdo aregât kotŋe siâ siâ akbiangât dopŋe aktâp. Akto Ewenaet keiŋe nâŋgângât luâk âmbâle potat yekmâ biken biken makyeŋgire arekŋe âmâ hainâk keiŋe nâŋgâwai.  
\v 28-30 Akto nâŋe nunak yeukŋân manmâ damunyeŋe akberâm aktângât ye hâk hilâlâm kakŋân manmai me umatŋe miawak yeŋgimbo wâtyeŋe sândugewerâm aktâp ye hârok nâŋgâlân togombiâ âmâ nâŋe welam yeukŋe âlepŋe are mem katyeŋgire âmâ nâŋgât keine nâŋgâm heŋgemgombiâ mem hâk sânduk ketugu yektere wâtyeŋe kârikŋe akbiap. Akto biwiyeŋe sândugembo sân sân bo membai.” hain dâm makyeŋgiep.   
\c 12  
\s1 Âi bo meme sopŋaet den.  
\p
\v 1 Âi bo meme sopŋe Sarere ain Yesu akto hoŋ bawalupŋe âi kalam kâlegenba bam ariyi. Arim hoŋ bawalupŋe mopyeŋe agumbo sot mem hâkŋe gagaim neyi.  
\v 2 Akto Parisaio luâkŋe yekmâ Yesu hin magaŋi, “Hoŋ bawalupgande âi meme sopŋe bo ain ina sot hâkŋe gagaim nendâi are yektenŋe ârândâŋ bo aktâp.” dâyi.  
\v 3 Hain dâmbiâ Yesuŋe hin makyeŋgiep, “Ye Dawidiŋe agep aregât den pat oyaŋmai are bo oyaŋmâ nâŋgâmai mon? Yâk akto tembe lokolupŋe mop humo miawak yeŋgimbo mali.  
\v 4 Hain akmâ Anutugât sumbe kat kat emetŋân âgâyi. Âgâm âmâ Anutugât sumbe dâm sot kâmbokŋe dâtâŋe are om kali are neyi. Are âmâ sumbe kat kat luâkŋeak ne.  
\v 5 Moseŋe den kulemgoep are oyaŋmai dâ amâ bo nâŋgâmai. Sumbe kat katgât âi luâkŋe âi mem Sarere âi bo meme sopŋân sumbegât âi memai amâ dosa bo akmai.  
\v 6 Nâŋe âmâ sumbe kat kat emetŋe are ewangiân.  
\v 7 Akto ye den ire Anutuŋe makto kulemgoep, “Sumbe ogogât âmâ hâkâŋ aktân. Dâ okot âlep agakgât âmâ egâliaŋdân.” den are nâŋgâmai dâine agak memeyeŋe bâleŋe bo akmai yâk yeŋân den âiân umatŋe bo katyekbâi.  
\v 8 Nâ luâk akmâ geân âmâ âi bo meme sopŋe Sarere aregât damunŋe akman.” dâep.   
\s1 Yesuŋe luâk siâ mem âlepŋe ketuguep.  
\p
\v 9 Akto Yesuŋe arewa arim yâk yeŋgât den emetŋân âgâep.  
\v 10 Âgâm ain luâk bâtŋe bâleŋe siâ tato egep. Akto Parisaio luâk arekŋe, “Gain gain akmâ Yesu denân katbaen.” dâm aregât hin dâm magaŋi, “Sarere âi bo meme sopŋân âlepŋe luâk kundatdâ heŋgem yeŋguwerât me bo?” dâyi.  
\v 11 Dâmbiâ hin makyeŋgiep, “Hut yeŋân gâtŋe siâŋe lama siâ kinaŋbiap. Akto lama arekŋe Sarere âi bo meme sopŋân lâmân gewiap. Akto luâk arekŋe lâmânba bo hikom oloŋbiap me?  
\v 12 Hanâk hikom oloŋbiap akto luâkŋe âmâ lama ewangimap. Aregât nen âlepŋe âi bo meme sopŋe Sarere ain luâk heŋgem yeŋguenŋe ârândâŋ akmap.” dâep.  
\v 13 Hain dâm kinmâ luâk bâtŋe bâleŋe are hin dâm magaŋep, “Bâtge panmenâ agalâk.” dâmbo bâtŋe pando âlepŋe akmâ bâtŋe biken aregât dopŋe agep.  
\v 14 Akto Parisaio luâkŋe agatmâ arim mendugum Yesu kombiâ mombiapgât magaŋgi goaŋgi agi.   
\s1 Yesu miawakbiapgât magi a kârigiep.  
\p
\v 15 Hain akbiâ Yesuŋe den are nâŋgâm kepia are hepunmâ agatmâ ariep. Akto luâk âmbâle dondâŋe olop arimbiâ luâk kundatdâ dondâ heŋgem yeŋguep.  
\v 16 Hain akmâ aregât den pat bo makyeŋgiwei dâm den kârikŋe makyeŋgiep.  
\v 17 Makyeŋgiepgât Anutuŋe ikiŋe hoŋ bawagât den siâ Yesaia magaŋdo hin kulemgoep,   
\li1
\v 18 “Hâmbâi nâŋgât hoŋ bawane nâŋe emelâk makmâ hâreaŋân. Nâ yâkgât ukenŋe humo nâŋgân akto yâkgât okot âlep nâŋgân. Akto nâŋe nune Heakne are yâkgâlân katbian akto yâkŋe agak meme âlepŋe aregât den pat are hânŋe hânŋe manmai are makyeŋgiwiap.  
\v 19 Akto yâkŋe kuk heŋgân denŋe bo makbiap. Akto dâp humo watmâ bo kamboŋdo nâŋgâwai.  
\v 20 Akto hâlâm pelâkŋe kokoŋe are bo hârem kâlâwân panbiap. Akto kâlâp ululunŋe are bo limbâpkombo bokbiap. Nâŋgât hoŋ bawa hain akmâ âi humo mem ârândâŋ den mem hulaŋ golaŋ mâŋgimbo nâŋgâmbiâ âlepŋe miawakbiap.  
\v 21 Akto hânŋe hânŋe manmai arekŋe yâkgât kotŋe nâŋgâmbiâ humo akto biwiyeŋe sândugembo yâkgât lâmgom tatmâ mâruŋe akmâ konmâ manbai.” Yesaiaŋe hain kulemgoep.   
\s1 Yesuŋe sinduk baniara siâ walaŋep.  
\p
\v 22 Akto sop ain luâk siâ yâkgâlân kewugum togoyi. Akto luâk are âmâ sinduk baniara bâleŋande kautŋân miep. Dewunŋe akto lauŋe hârok gisap aguep. Akto Yesuŋe luâk are mem âlepŋe ketugumbo denŋe bo arekŋe den hogom emet ekmâ agep.  
\v 23 Akto luâk âmbâle kâmot humo arekŋe ekmâ otneyeŋe arimbo hin dâm magaŋgi goaŋgi agi, “Luâk ire Dawidigât hakuŋe me aŋgâ?” dâm han lâuwâ agi.  
\v 24 Akto Parisaio luâkŋe den are nâŋgâm hin dâyi, “Yâkgât keiŋe hingât akmâ kinmâ sinduk baniara bâleŋe watyekmâ kindâp. Sinduk baniara bâleŋe yeŋgât humoyeŋe kotŋe Besebulu yâkgât kârikŋân kinmâ watyekmâ kindâp.” dâyi.  
\v 25 Hain dâmbiâ Yesuŋe biwiyeŋân ekmâ hin dâm makyeŋgiep, “Luâk kâmot siâŋe potalakmâ yeŋeak agumbiâ dâine bo akbop. Me emet me kepia humo siâŋe potalakmâ agumbiâ dâine emet kepia are bo yembop.  
\v 26 Dâ hainâk Hiaŋgi Amboŋande ikiŋak walakto dâine kâmotlupŋe emelâk potalakmâ bo akbâi.  
\v 27 Hiaŋgi Amboŋaet kârikŋân kinmâ âi mem manman dâine bunŋe bo miawakbop. Dâ Anutugât kârikŋân kinman aregât Hiaŋgi Amboŋaet âi luâk watyekman. Akto aregât lâuwâŋe makbe. Ye nâŋgâ yâkgât Besebulugât kârikŋân kinmâ Besebulugât kâmot watyekmap dâi aregât hin dâm makyeŋgiwe. Yeŋgât luâklupyeŋande hainâk Besebulugât kârikŋân kinmâ sinduk baniara bâleŋe watyekmai. Yâkŋe âmâ hâkyeŋe tunmâ keiyeŋe mem miawakmai.  
\v 28 Akto nâ Anutugât Heakŋande wâtŋe niŋdo sinduk baniara watyekman aregât Anutuŋe wan me wan hârok damunyeŋe akbiapgât sopŋe tâlâwâk aktâp.  
\v 29 Akto nâŋgât keine aregât den dopŋe siâ makyeŋgire nâŋgâŋet. Luâk kârikŋe siâŋe mâron goliakmâ tembe bisârâŋ mem âgâm emet kepiaŋe damungom heŋgemgowiap âmâ yâkgât ito me wan me wan âlepŋe talaŋbiap. Dâ gasa kârikŋe dondâŋe togom emet damunŋe akmap are tâkŋe hikombo yeukŋe akto âlepŋe ito me bau me wan me wan are meakbiap.   
\s1 Heak bo hâkâŋŋe akbaen.  
\p
\v 30 Akto aregât siâ maktere nâŋgâŋet. Luâk âmbâle siâŋe gala bo akniŋmapŋe âmâ gasa akniŋmap. Akto siâŋe âi mendere bo tân nugumapŋe nugum pan nekbiapgât dop aktâp.  
\v 31 Akto luâk âmbâle bikŋande nugum bâleŋe maleŋe hârok mâŋginekmai dosa are Anutuŋe ikiŋak kutigit yeŋgiwiapgât dopŋe aktâp. Dâ luâk siâŋe Anutugât Heakŋe are pilâkom mem ge katmâ âmâ dosa membiap are Anutuŋe hepunbiapgât dopŋe bo tatâp.  
\v 32 Akto nâ luâk akmâ geân nâŋgât siâŋe makmâ bâleniŋbiap âmâ dosa are Anutuŋe ikiŋak kutigilaŋbiapgât dopŋe aktâp. Dâ Heak âlepŋe yâkgât makmâ bâliaŋbiap yâkgât dosa âmâ Anutuŋe bo kutigilaŋbiap. Borondâ. Luâk are dosa olop manmâ âgâwiap.   
\p
\v 33 Lâwingât keiŋe bunŋande mem miapanmap. Aregât ye lâwin siâgât nâŋgâm kepilâm imâ âlepŋe dâm benŋe bunŋeŋaet hainâgâk âlepŋe dâmai. Akto lâwin siâgât nâŋgâm kepilâm imâ bâleŋe dâm âmâ benŋe bunŋeŋaet hainâgâk bâleŋe dâmai.  
\v 34 Wei, mulum nanaŋlupŋe, ye bâleŋe akmai aregât gain gain den âlepŋe siâ makbai. Amâ hanyeŋân wan me wan siâ yendâp hain âgâk lauyeŋânba gamap.  
\v 35 Luâk âlepŋande han nâŋgâ nâŋgâŋe âlepŋânba siâ me siâ âlepŋe lândemap. Dâ luâk bâleŋande âmâ han nâŋgâ nâŋgâŋe bâleŋânba siâ me siâ bâleŋeâk lândemap.  
\v 36 Aregât hin makyeŋgire nâŋgâŋet. Siân sop humoân luâk âmbâle hârokŋe den keiŋe bo makmai are makmâ miawakbiâ Anutuŋe den âiân katyekbiap.  
\v 37 Amâ hingât. Den makmat arekŋe keige âlepŋe mem miap pando Anutuŋe hâuŋe âlepŋe akgiŋbiap. Me den makmat arekŋe keige bâleŋe mem miap pando Anutuŋe hâuŋe umatŋe giŋdo umatŋân manmâ âgâwiat.” dâep.   
\s1 Yesuŋe kulem mendo eknegât magaŋi.  
\p
\v 38 Yesuŋe hain dâmbo sop ain Mosegât den kârikŋe makmâ kepigi akto Parisaio luâk arekŋe Yesu magaŋmâ hin dâyi, “Apo, gâŋe kulem siâ memenâ ekne.” dâyi.  
\v 39 Hain dâmbiâ hin makyeŋgiep, “Hain bo. Luâk âmbâle bâleŋe yeŋe Anutugât kotŋe mem bâlimai arekŋe kulem miawakto ekne dâmai. Dâ nâŋe âmâ kulem bo hekat yeŋgiwian. Konok amâ hin. Yonagât kulem are nâŋgâm heŋgemgowei.  
\v 40 Ulikŋân propete kotŋe Yona iŋan humo siâgât tepŋe kâlegen hilâm âlâwu yiep hainâk luâk akmâ geân nâ hilâm âlâwu hân kâlegen yembian.  
\v 41 Dâ Yona arekŋe kepia bâleŋe dondâ kotŋe Niniwe aregât ambolupŋe den makyeŋgimbo hanyeŋe purik kali. Dâ nâ Yonagât Humoŋe nâŋe makyeŋgire hanyeŋe kârikŋe akmai aregât Niniwe ambolupŋande yeŋgât dosa mem miawakyekmâ makbiâ agak memeyeŋe bâleŋe are mem miawakbiap.  
\v 42 Aregât den siâkâ makbe. Ulikŋân hakunenŋe Dawidi yâkgât nanŋe Salomoŋe den nâŋgâ nâŋgâŋe makmâ miawagep. Den are sambelem arimbo âmbâle kembu siâ hân bâiŋângen Salomogât den are nâŋgâwerâm togombo magaŋdo nâŋgâmbo dâtŋe agep. Dâ nâŋe âmâ Salomogât Humoŋe aregât yu kindâi ire makyeŋgire nâŋgâmbiâ dâtŋe bo akto aregât âmbâle kembu arekŋe yeŋgât dosa mem miawakmâ hâkyeŋe tun akto agak memeyeŋe bâleŋe are miawakbiap.   
\s1 Niambiŋe luâk hepunmâ arim manmâ purikamâ gewâkŋânâk togoep.  
\p
\v 43 Ye hain akmaigât hin makyeŋgire nâŋgâm heŋgemgoŋet. Sinduk baniara heleŋ bâleŋe siâŋe luâk siâ hepunmâ hân kamitŋângen luâk memberâm undâgâto bo akbiap.  
\v 44 Undâgâto bo akto hin dâwiap, “Emelâk nâŋgât luâk are agaŋmâ hepulân aregâlân purik katmâ arim manbian.” hain dâm purik katmâ arim luâk aregât biwiŋân siâ siâ bo kindo ekmâ ârândâŋ aktâpgât  
\v 45 âmâ arim galalupŋe bât biken lâuwâ bâleŋe dondâ akmai are âmâ mem miawakyekmâ kewuguyekto togom manbiâ umatŋe bâleŋe dondân manmâ âgâwiap. Akto agak meme hain arekŋe luâk âmbâle bâleŋe hinŋe mandâi are yeŋgâlân miawakbiap.” dâep.   
\s1 Yesugât memeŋe emilupŋe.  
\p
\v 46 Den hain dâm makyeŋgimbo ainâk memeŋe emilupŋe togom betgen kinmâ, “Teunenŋe gemenâ makgiŋne.” dâm koli.  
\v 47 Hain dâm konbiâ luâk siâŋe hin dâm magaŋep, “Memege emilupge betgen kinmâ gogonmâ kindâigât gemenâ makgiŋberâi.” dâep.  
\v 48 Hain dâmbo Yesuŋe luâklupŋe are yekmâ hin dâm magaŋep, “Memene niŋe? Akto emilupne niŋema?  
\v 49 Memene me emilupne amâ ire.  
\v 50 Ewene himbimân manmap yâkgât lauŋe lokomai yâkŋe amâ nâŋgât memene akto emilupne garilupne aktâi.” dâep.   
\c 13  
\s1 Luâkŋe sot koaŋe kâmelep.  
\p
\v 1 Akto sop ain Yesuŋe emet are hepunmâ sopanmâ arim bâtgum ginŋân talep.  
\v 2 Ain tato luâk âmbâle dondâŋe yâkgâlân togom gam ândeaŋi. Hain agi aregât waŋga siân âgâep. Akto luâk âmbâle togoyi are bâtgum dâtŋân kinbiâ makyeŋgiep.  
\v 3 Waŋga kâlegen kinmâ den ginŋe dondâ makyeŋgiep are hutŋân den ginŋe siâ ikiŋaet pat hin dâm makyeŋgiep, “Luâk siâŋe seŋgo alekŋe mem âi pâiŋângen ariep.  
\v 4 Hain akmâ arim mem biken biken pando giep. Dâ seŋgo alekŋe bikŋe âmâ dâwân ge yiep. Are lâutŋe dowâk togo nem meteyi.  
\v 5 Dâ bikŋe âmâ hân kât kâlegen hân dondâ bo ain ge yiep aregât dowâk pâtkombo kâmŋe dowâk gambo  
\v 6 dewutâ kârikŋe pando kândârâŋe tâlâwâk aregât dipkom moep.  
\v 7 Dâ bikŋe âmâ hele kândârâŋe kâlegen ain ge yiep arekŋe sopŋân pâtkom kâmŋe gambo hewukŋe âkâ hainâk gam kârikŋe akmâ sot tigimbo bunŋe bo agep.  
\v 8 Akto seŋgo alekŋe bikŋe âmâ hân kelurâ amboŋande mem bandikoep ain ge yiep are bikŋande pâtkom agatmâ bunŋe âlepŋe agep. Dâ bikŋande amâ pâtkom agatmâ bunŋe âlepŋe dondâ agep.  
\v 9 Gârâmâ ye den ire nâŋgâm biwiyeŋân katmâ heŋgemgom manbiâ bunŋe yeŋgâlân miawakbiap.” dâep.   
\p
\v 10 Hain dâmbo luâk âmbâle dondâ arimbiâ luâklupŋande Yesu hindâm aikoyi, “Amâ wangât den ginŋeâk makyeŋgiât?” dâmbiâ hin makyeŋgiep,  
\v 11 “Ye Anutuŋe damunyeŋe akmap aregât keiŋe yoŋâk malep are miapŋân makyeŋgiman. Dâ luâk âmbâle bikŋe Anutuŋe bo damunyeŋe akmap are Anutugât den patgât keiŋe miawâk bo makyeŋgiman.  
\v 12 Aregât luâk âmbâle bikŋande siâ me siâ are damun akmâ mem manmai are siâ me siâ siâkâ yeŋgire sambe miawagaŋbiap. Dâ bikŋande âmâ siâ me siâ bâlensiâ are mem manmai are mendere yân manbai.  
\v 13 Aregât den ginŋeâk makyeŋgiman. Amâ yâkŋe âmâ ekmâ âmâ bo ekmâ nâŋgâwai. Akto nâŋgâwerâm hâumgowai arekŋe keiŋe bo nâŋgâwai.  
\v 14 Aregât den siâ Yesaiaŋe ulikŋân kulemgoep bikŋe bunŋe aktâp. Amâ hin,  
\li1 Anutuŋe hin dâep, “Luâk âmbâle yu mandâi amâ ondopyeŋande nâŋgâwai. Dâ hanyeŋande âmâ bo nâŋgâm kotgâwai. Akto dewunyeŋande ekbai. Dâ ekmâ âmâ bo heŋgemgowai.  
\v 15 Luâk kâmot irekŋe hanyeŋe kârikŋe akto ondopyeŋe bokbokŋe akto dewunyeŋe âmâ bogep. Amâ dewunyeŋande siâ me siâ ekmâ ondopyeŋande nâŋgâm heŋgemgom âmâ han biwiyeŋe purikatmâ heŋgemgombiâ nâŋe mem heŋgemgomyekbomgât wan me wan bo ekmâ nâŋgâm heŋgemgowai.” Anutuŋe hain dâep.  
\p Yesaiaŋe den yu kulemgoep are bunŋe aktâp.   
\p
\v 16-17 Den bunŋe makyeŋgiwe. Ulikŋân Anutugât propete akto luâk âmbâle bikŋe Anutugât dewunŋân agak meme âlepŋeâk akmâ mali arekŋe wan me wan uŋak yeŋe ekmâ mandâi hainâk ekberâm ukenŋe humo nâŋgâm mali. Dâ amâ bo egi. Akto den pat âlepŋe makyeŋgire nâŋgâi ire gai nâŋgâwerâm ukenŋe humo nâŋgâm mali. Dâ amâ bo nâŋgâyi. Aregât ye âmâ wan me wan ekmai aregât nâŋgâm heroŋe humo akmai. Akto den pat âlepŋe makyeŋgire nâŋgâmai aregât heroŋe humo nâŋgâm manmai.   
\s1 Sot kâmelep aregât keiŋe.  
\p
\v 18 Akto nâŋe luâk siâŋe seŋgo palepgât den ginŋe maktân aregât keiŋe amâ hin.  
\v 19 Seŋgo palep amâ Anutuŋe damunyeŋe akbiapgât den dopŋe makyeŋgiman. Akto dâwân mesokto ge yiep are amâ den maktere bo nâŋgâmbiâ ainâk Bâleŋe Amboŋande dowâk togom den âlepŋe biwiyeŋân gewop dâm den pat are kondo bo akmap. Hain are.  
\v 20 Dâ seŋgo bikŋe hân kât kâlegen ge yiepgât maktân are amâ luâkŋe hin akmai. Den pat âlepŋe maktere âlepŋe nâŋgâm manmai. Akto ire amâ âlepŋe dâm heroŋe akmâ getek mem manmai.  
\v 21 Dâ den biwiyeŋân bo gem heŋgemgoep aregât getek manmâ umatŋe siâŋe me nâŋgât dengât Anutugât gasa togombiân hamep akmâ den are hepunbai.  
\v 22 Dâ koaŋe hele hewukŋe kândârâŋân yiep ain palep hân aregât dopŋe amâ luâk âmbâle hin akmai. Luâk âmbâle den makyeŋgire are nâŋgâm kinmâ hin dâmai, “Den ire lokowaen.” dâmai âmâ benŋe sikumgât me puligât me hâkgât ukenŋe aregât nâŋgâm han lâuwâ akbiâ sikumŋe kambiamyeŋe oloŋdo den âlepŋe hepunmâ sikum aregâlâk nâŋgâmai. Hain nâŋgâm agak meme âlepŋe bo akmâ bunŋe bo akmai.  
\v 23 Dâ hân âlepŋân palep hân aregât dop amâ luâkŋe hin akmai. Yâk âmâ den pat âlepŋe nâŋgâm kotgâm heŋgemgom mem manmâ agak meme âlepŋe bunŋe akmai. Dâ bikŋande âmâ hain akmâ agak meme âlepŋe dondâ akmai. Den dopŋe maktân aregât keiŋe amâ hain.” dâep.   
\s1 Sot âlepŋe aregât hutŋân hele pâtkomap aregât den.  
\p
\v 24 Akto Yesuŋe den dopŋe siâ hin makyeŋgiep, “Himbimân manmap yâkŋe damunyeŋe akbiap aregât den dopŋe hin. Luâk siâŋe seŋgo alekŋe mem âiângen arim kâmelep.  
\v 25 Hain kâmeto bo akto emetŋân âgâmbo emet dâgâep. Emet dâgâmbo ainâk hârok asiŋ yembiâ âmâ gasaŋe togom seŋgo kâit aregât alekŋe mem togom seŋgo hutŋân kâmelep.  
\v 26 Hain akmâ arimbo hilâm siân amâ seŋgo kâmŋe gambo bunŋe miawakto seŋgo kâit bunŋe bo are âkâ pâtkoep.  
\v 27 Pâtkombo luâk aregât hoŋ bawalupŋe arekŋe humoyeŋe hin magaŋi, “Apo, seŋgo alekŋe kâmelen aregât gain gain seŋgo kâit dondâ hutŋân pâtkoâp?” dâyi.  
\v 28 Hain dâmbiâ kalam amboŋe arekŋe hin makyeŋgiep, “Maktâi amâ nâŋgât gasa siâŋe togom seŋgo kâit kalep.” dâep. Hain dâmbo âi luâklupŋande hin magaŋi, “Akto gain gain nâŋgât? Nenŋe ari seŋgo kâit are hindâne me?” dâyi.  
\v 29 Hain dâmbiâ hin makyeŋgiep, “Hain bo. Hepunŋet. Ageine mesokmâ koaŋe âlepŋe hindâ yekbâi.  
\v 30 Gârâmâ hepunbiâ hain yendo titnan bunŋe miawakto âlepŋe ainâk ire seŋgo, ire bo dâm nâŋgâm kepilâwai. Aregât hâre hâre luâklupne hin makyeŋgiwian, Arim hele wan bunŋe bo are hindâm dâgâm mendugum kâlâwânâk panbiâ oâk. Dâ seŋgo bunŋe olop are orem nâŋgât sot emetŋân menduguwei. Hain dâwian.” dâm makyeŋgiep.”   
\s1 Lâwin koaŋe akto kâtembe aregât den.  
\p
\v 31 Yesuŋe den dopŋe siâ hin dâm makyeŋgiep, “Himbimân manmap yâkŋe damunyeŋe akbiap aregât den dopŋe hin. Lâwin koaŋe siâ kotŋe wesem are âi luâk siâŋe koaŋe are mem arim ikiŋe kalamŋân kâmelep.  
\v 32 Koaŋe amâ bâlensiâ dondâ. Dâ pâtkom âmâ humo akmâ lâwin siânba are hârok ewangiyekmap. Hain akmâ lâwin humo akto lâutŋe togom bât bâtŋân panmai.” dâep.   
\p
\v 33 Hain makyeŋgim benŋe den dopŋe siâ hin dâm makyeŋgiep, “Anutuŋe damunyeŋe akberâm aktâp amâ kâtembe dop hinare. Âmbâle siâŋe kâtembe bâlensiâ mem hamân golaŋgoep. Akto kâtembe bâlensiâ arekŋe ham hârok mâŋgimbo ukenŋe agep.” dâep.   
\s1 Yesuŋe den dopŋeâk magep.  
\p
\v 34 Yesuŋe hain dâm den dopŋânâk luâk âmbâle togoyi are makyeŋgiep. Dâ den miapŋân amâ bo makyeŋgiep.  
\v 35 Akto den dopŋe siâ makyeŋgiep amâ ulikŋân propete siâŋe kulemgoep are bunŋe miawagep hin kulemgoep,  
\li1 “Nâŋe den ginŋeâk hârok makyeŋgiwian. Akto wan me wan Anutuŋe ulikŋânbak heambukto yem âgâep den are makmâ miawakyeŋgire nâŋgâwai.”  
\p Hain kulemgoep den are bunŋe akto Yesuŋe den ginŋeâk makyeŋgim malep.   
\p
\v 36 Akto Yesuŋe luâk âmbâle kâmot humo are hepun yekmâ emelan âgâep. Akto hoŋ bawalupŋande âgâm magaŋmâ hin dâyi, “Seŋgo kâitŋe kalam kâlegen pâtkoepgât maktât are nenâkâ keiŋe maknengimenâ nâŋgâne.” dâyi.  
\v 37 Hain dâmbiâ Yesuŋe den ginŋe aregât keiŋe hin makyeŋgiep, “Luâk seŋgo alekŋe kâmelep amâ luâk akmâ geân nâ.  
\v 38 Dâ kalam amâ kepia hârok. Dâ seŋgo koaŋe âlepŋe amâ luâk âmbâle Anutuŋe damunyeŋe akberâm aktâp are. Dâ hele bâleŋe amâ Bâleŋe Amboŋaet luâk âmbâle.  
\v 39 Dâ gasaŋe togom kalam kâlegen hele bâleŋe koaŋe kâmelepgât maktân amâ Hiaŋgi Amboŋe yâk. Dâ kalamân sot bunŋe memegât maktân amâ hâmbâi sop humoân miawakbiap aregât maktân. Dâ are âmâ aŋeloŋe mendugum kâlâwân ombaigât maktân amâ hâmbâi dop hainâk hân himbim bo akbiandat sop ain miawakbiap.  
\v 40 Dâ hele bâleŋe hindâm kâlâwân ombaigât maktân amâ dop hainâk hâmbâi miawakbiap.  
\v 41 Amâ luâk akmâ geân nâŋe aŋelolupne huŋgun yeŋgire wan me wanŋe luâk biwiyeŋe mem bâlimap are akto luâk agak meme bâleŋe akmai are oloŋyekmâ kâlâwân panyekbiâ gewai.  
\v 42 Gem indem hâk hilâlâm humo nâŋgâm elewetyeŋe igim kinmâ manbai.  
\v 43 Akto sop ain luâk âmbâle agak meme âlepŋeâk akmâ manmai are âmâ Eweyeŋaet dewunŋân dewutâ dewunŋe hinare akmâ pagalem kinbai. Gârâmâ ye den ire biwiyeŋân katmâ nâŋgâm manbei.   
\p
\v 44 Akto Anutuŋe damunyeŋe akberâm aktâp are âmâ luâk siâŋe tâwât dewunŋe kalam kâlegen heambukto yiep hainare. Akto luâk siâŋe tâwât dewunŋe are ekmâ benŋe yâkâ hainâk lâuwâŋe heambugep. Hain akmâ aregât mâruŋe dondâ akmâ wan me wan mem arimbo luâk bikŋande puligoyekbiâ puli are mem arim tâwât dewunŋe egep are memberâm kalam are puligoep.   
\p
\v 45 Anutuŋe damunyeŋe akberâm aktâp are âmâ sikum luâk siâŋe kune âlep âlepgât undâgâtmap hainare.  
\v 46 Luâk arekŋe kune siâ âlep âlepŋe dondâ ekmâ âmâ ikiŋandeân siâ siâ mem arim yeŋgimbo puli waŋbiâ puli arekŋe kune delem are puligoep.   
\p
\v 47 Akto siâ gai hainâk Anutuŋe damunyeŋe akberâm aktâp amâ hin. Âi luâk bikŋande ŋalu ŋalu panbiâ haru kâlegen gembo iŋan bâleŋe âlepŋe hârok oloŋyegi.  
\v 48 Oloŋyekbiâ pikbiâ ginŋângen oloŋbiâ giep. Hain akmâ iŋan âlepŋe âmâ kepilâmbiâ kondo siân giep. Dâ iŋan bâleŋe amâ pali.  
\v 49 Hainâgâk hâmbâi himbim hân ire bo akbiap sop ain âkâ hainâk akbai. Aŋeloŋe gem luâk bâleŋe luâk âlepŋe yeŋgât hutyeŋe tete manmai are mem kepilâ yekbai.  
\v 50 Hain akmâ kâlâp humo om yemap ain panyekbai. Akto sop ain âmâ hâk hilâlâm nâŋgâm elewetyeŋe igim indem kamboŋmâ yembai.” dâep.  
\v 51 Akto Yesuŋe aiyeŋgum hin dâep, “Den keiŋe hârok makyeŋgiân are âlepŋe nâŋgâi me bo?” dâmbo, “Âlepŋe nâŋgâen.” dâyi.  
\v 52 Akto hin makyeŋgiep, “Mosegât den tâmbâŋe makmâ hulaŋmai areyeŋgâlân gâtŋe siâ himbimân manmap yâkŋe damunyeŋe akbiapgât keiŋe makyeŋgire nâŋgâmap âmâ hin akmap. Itoânba sikum tâwât irakŋe akto wan tâmbâŋe lândem katmap.”   
\s1 Nasarete kepian gâtŋande Yesu hâkâŋe agi.  
\p
\v 53 Yesuŋe den ginŋe are hârok makmâ metem hân are hepulep.  
\v 54 Hepunmâ ikiŋe kepiaŋân arim den emetŋe âgâm den pat âlepŋe makyeŋgiep. Hain akto luâk âmbâle arekŋe otneyeŋe arimbo sân sân mem hin dâyi, “Luâk ire amâ niŋande hekalaŋdo nâŋgâ nâŋgâŋe miawagaŋmap akto kulem keiŋe keiŋe mendo miawakmap?  
\v 55 Imâ nengâlân gâtŋe, eweŋe Yosepe emet ketugu ketugu âi meminep akto memeŋe amâ ingâtŋe Maria are akto emilupŋe amâ Yakobo siâ akto Yosepe akto Simoŋ siâ akto Yudasi  
\v 56 akto garilupŋe amâ in mandâi aregât yâk siâ me siâ hârok are yâgâtenba mem miap palep?”  
\v 57 dâm nâŋgâmbiâ bâliep. Hain akbiâ Yesuŋe hin makyeŋgiep, “Anutugât Propete siâŋe hân siân siân arim makyeŋgimbo denŋe nâŋgâm heŋgemgomai. Dâ ikiŋe kepiaŋân âgâm makyeŋgimbo âmâ hâkâŋ akmâ hamiaŋmai.” dâep.  
\v 58 Hain dâm kepia ambolupŋande biwiyeŋe yâkgâlân bo katmâ âmâ hâkâŋ agi aregât yâk yeŋgâlân gâtŋe konok konok mem heŋgem yeŋguep.   
\c 14  
\s1 Heroteŋe Yohane kondo moep.  
\p
\v 1 Akto sop ain luâk kembu kotŋe Herote arekŋe Yesuŋe âi mem kotŋe siâ siâ akmâ malep aregât den nâŋgâep.  
\v 2 Nâŋgâm hoŋ bawalupŋe makyeŋgim hin dâep, “Luâk kotŋe Yohane tu puli keiŋe kalep are emelâk moep arekŋe sumânba agatmâ mandâp. Aregât kulem keiŋe keiŋe siâ siâ memap.” dâep.  
\v 3 Dâ Heroteŋe Yohane kondo moep aregât keiŋe hin. Ulikŋân Herote are akto luâk siâ kotŋe Pilipo emi teu tatminiat. Akto Pilipo arekŋe âmbenŋe kotŋe Herodia miep. Mendo âmbâle arekŋe luâkŋe Pilipo are hepunmâ Herote miep.  
\v 4 Hain manbela Yohane tu puli keiŋe kalep arekŋe Herote hin magaŋep, “Den kârikŋe kom kandâge memenâ bâliâp.” dâep.  
\v 5 Hain dâmbo kondere moâk dâm kala busi kâlegen kato talep. Hain akto âmâ luâk âmbâleŋe Yohane âmâ Anutugât Propete dâmini aregât Heroteŋe hamewakmâ hepulep.  
\v 6 Akto tatmâ hilâm siân Herote miawagepgât hombaŋ sopŋe akto galalupŋe mendugu yekmâ sot om yeŋgiep. Sot om yeŋgimbo mendugum nem tatbiâ âmbenŋaet baratŋe âmbâi sigan arekŋe hutyeŋân kinmâ keŋgu kom ândiep. Hain akto âmâ kambiamyeŋe âlepŋe akto  
\v 7 Heroteŋe hin dâep, “Anutugât dewunŋân makbe. Wan me wan ekmâ ulit niŋmenâ âmâ are âmâ âlepŋe giŋbian.” dâep.  
\v 8 Hain dâmbo arim memeŋe aikombo memeŋande Yohane kombiâ moâk dâm magaŋdo baratŋande bam Herote hin magaŋep, “Yohane tu puli keiŋe kalep aregât kautŋe hârem kondoân katmâ niŋ.” dâep.  
\v 9 Hain dâmbo Heroteŋe nâŋgâmbo umatŋe agep. Gârâmâ magep aregât den koko bo agep. Akto luâk tali are yeŋgât dewun yeŋân denŋe gewopgât magep.  
\v 10 Akto hoŋ bawaŋe siâ tâwât amboŋe are huŋgun aŋdo tâwât mem arim kala busi kâlegen âgâep.  
\v 11 Âgâm Yohanegât hanŋe hârem kautŋe kondoân katmâ mem gutmâ âmbâi sigan are waŋep. Waŋdo memeŋaelân lokom ariep. Lokom arim memeŋe waŋep.  
\v 12 Akto Yohanegât hoŋ bawalupŋande pat are nâŋgâm ari hâkŋe mem hangoyi. Hangom âmâ aregât arim Yesu magaŋi.   
\s1 Yesuŋe luâk 5,000 sot yeŋgimbo neyi.  
\p
\v 13 Yesuŋe den are nâŋgâm kepia are hepunmâ luâk âmbâle dondâ are hepun yekmâ waŋga mem hân pumângen ariep. Arimbo luâk âmbâleŋe nâŋgâm kepia humo hepunmâ kei hân watmâ togoyi.  
\v 14 Akto waŋganba sopanbiâ Yesuŋe luâk âmbâle dondâ yekmâ okot nâŋgâyeŋgim kundatdâ mem heŋgem yeŋguep.  
\v 15 Hain akmâ mando hoŋ bawalupŋande togom hin magaŋi, “Emet eŋgaiŋe aktâp. Akto hân iren kepia me emet bo tatâi aregât luâk âmbâle ire huŋgun yeŋgimenâ mopyeŋe aguwopgât kepia enemânâk ain arim sot puligom neŋet.” dâyi.  
\v 16 Hain dâmbiâ hin makyeŋgiep, “Wangât ariŋetgât maktâi? Ye sot om yeŋgiŋet.” dâep.  
\v 17 Hain dâmbo hin dâyi, “Nen âmâ sot bo menden. Sot koaŋe momerâk akto iŋan lâuwâ kindâp.” dâmbiâ hin dâep,  
\v 18 “Sot are niŋŋet.” dâmbo mem ga waŋbiâ  
\v 19 luâk âmbâle makyeŋgimbo umiliŋ kakŋe tete tatmâ ariyi. Hain tatbiâ sot are mem kinmâ himbimân ekmâ Anutu mepaiŋe miep. Mepaiŋe mem sot yeŋgimbo luâk âmbâle are yeŋgiyi.  
\v 20 Yeŋgimbiâ nem tepyeŋe pikto sot pipiŋe ge yiep are pitim mendugum haka bât bip bip hârok keiân lâuwâ lugumbiâ pigep.  
\v 21 Akto luâk sot neyi are yeŋgât yalayeŋe âmâ 5,000. Dâ âmbâle nanaŋ âmâ bo oyaŋyegi.   
\s1 Yesuŋe bâtgum kakŋân ariep.  
\p
\v 22 Ainâk Yesuŋe hoŋ bawalupŋe huŋgun yeŋgim hin dâep, “Yeŋe soŋ waŋgan âgâm haru biken arimbiâ âmâ nâmâ titnan luâk âmbâle ire huŋgun yeŋgire arimbiâ âmâ togowerân.” dâep.  
\v 23 Hain dâmbo arimbiâ yâk luâk âmbâle are huŋgun yeŋgimbo hârok arim metembiâ ikiŋeâk Anutu ulilaŋberâm gimbâŋe siân âgâep. Âgâ eweŋe ulilaŋmâ kindo emet eŋgaiŋe agep.  
\v 24 Eŋgaiŋe akto luâklupŋe waŋga mem arim emelâk haru tânâmŋângen ariyi. Arimbiâ waŋga hâmeŋângenba seru gambo waŋga are âgâm gem malep.  
\v 25 Gem mando emet hauŋberâm akto hândâk pipiŋe tatoâk Yesuŋe haru kakŋân tâlim tâlim yâk yeŋgât enemyeŋân togoep.  
\v 26 Togombo ekmâ sân sân mem ongâyeŋe hogombo hin dâyi, “Niambi siâ togoâp.” dâm hamewakmâ kamboŋi.  
\v 27 Kamboŋbiâ âmâ dowâk makyeŋgim hin dâep, “Bo hamewakŋet. Biwiyeŋe sândugeâk. Nâŋe togoân.” dâep.  
\v 28 Hain dâmbo Petoroŋe hin magaŋep, “Gâŋe togoât aregât nogonmenâ nâkâ haru kakŋân tâlim tâlim gâŋgâlân gutbe.”  
\v 29 Hain dâmbo Yesuŋe, “Âlepŋe gut.” dâmbo Petoroŋe waŋga hepunmâ gem haru kakŋe tâlim tâlim Yesugâlân baep.  
\v 30 Bam haru are ekto seruŋe waito agatmâ gem agatmâ gem akto ekmâ hamewagep. Hamewakmâ haruân gewerâm agep. Hain akmâ konmâ hin dâep, “Humo tân nugu.” dâmbo  
\v 31 Yesuŋe dowâk bâtŋe panmâ Petoro mem hin magaŋep, “Gâ nâŋgât biwige bo katmâ heŋgemgomat. Gâ wangât han lâuwâ aktât?” dâep.  
\v 32 Hain magaŋdo waŋgan bam âgâmbela ainâk seru nâŋâgâep.  
\v 33 Akto luâk waŋgan tali yâkŋe enemŋân kâŋgom hin dâyi, “Gâ Anutugât Nanŋe bunŋe.” dâyi.   
\p
\v 34 Haru are hâtikom kepia siâ kotŋe Genesaret ain ariyi.  
\v 35 Arimbiâ patŋe nâŋgâm togom ekmâ nâŋgaŋi. Akto luâk arekŋe den katbiâ kepia ewumâk ewumâk ariep. Akto luâk âmbâleŋe kundatdâ meyekmâ yâkgâlân togoyi.  
\v 36 Togom Yesu konmâ magaŋmâ hin dâyi, “Apo nengâlân gâtŋe kundatdâ irekŋe sâŋgumge howaim âmâ âlepŋe akŋet.” dâmbiâ âlepŋe dâmbo bikŋande howaimbiâ Yesuŋe heŋgem yeŋguep.   
\c 15  
\s1 Sotŋe biwinenŋe bo hilipkomap.  
\p
\v 1 Sop ainâk Parisaio luâk akto Yuda luâk yâk hârokŋe bâgilupyeŋe yeŋgât den lokom sot nemberâm akmâ bâtyeŋe pulimâk sot nemini. Luâk arekŋe Yerusalem kepianba togom Yesugâlân mendugum hin dâm aikoyi,  
\v 2 “Hoŋ bawalupgande wangât bâgilupnenŋe yeŋgât den bo lokom bâtyeŋe tuân bo pulim yân sot mem nendâi?” dâyi.  
\v 3 Aregât hin makyeŋgiep, “Dâ ye amâ wangât yeŋaet agak memeyeŋe bâliwopgât Anutugât den kârikŋe kalep are loŋgaimai?  
\v 4 Aregât keiŋe hin. Anutuŋe den kârikŋe makto Moseŋe kulemgoep bikŋe hin tatâp, “Gâ ewege memege amukyetŋân manben.” akto bikŋe hin tatâp, “Luâk âmbâle siâŋe eweŋe memeŋe den bâleŋe makyeŋgiwiap âmâ humomolupŋande kombiâ mombiap.” hain tatâp.  
\v 5 Aregât ye den hamiaŋmai. Hamiaŋmâ hin dâmai, “Luâk âmbâle siâŋe eweŋe memeŋe hin dâm makyetkiwiap, “Meŋ, apo, sot me puli me wan me wan yetkiwiangât are Anutugât sumbe emetŋân katere tatbiap.”  
\v 6 dâm puli me wan me wan are ain kato tato ârândâŋ akbiap.” dâmai. Aregât eweŋe memeŋe tânyeŋguwiapgât nâŋgâmbiâ gemap. Akto nengât den bunŋe agâk dâm Anutugât den kombiâ gemap.  
\v 7 Ye hiaŋgi luâk. Ulikŋân propete Yesaiaŋe ye dop yeŋgum hin kulemgoep,  
\v 8 Anutuŋe hin dâep, “Luâk âmbâle kâmot irekŋe lauyeŋandeak nâŋgât kotne mem agatmai. Dâ han biwi olowâk amâ bo.  
\v 9 Akto luâk yeŋgât den are nâŋgâmbiâ bunŋe akmap. Hain akmâ hâkŋeak nâŋgât kotne mem agatmai.” hain kulemgoep are bunŋe akto ye Anutugât den kombiâ nâŋgâre dondâ bâliâp.” dâep.   
\p
\v 10 Akto Yesuŋe luâk âmbâle yeŋgondo togombiâ hin makyeŋgiep, “Ye den ire nâŋgâm heŋgemgom mem biwiyeŋân katŋet.  
\v 11 Wan me wan luâkŋe lauyeŋân nembiâ gemap arekŋe âmâ luâk mem heleŋ bo ketugu yekmap. Dâ wan me wan luâk biwiyeŋe kâlegen yem lauyeŋânba gamap arekŋe âmâ luâk mem heleŋ ketugu yekmap.” dâep.  
\v 12 Hain dâmbo hoŋ bawalupŋande togom magaŋmâ aikom hin dâyi, “Parisaio luâk makyeŋgimenâ nâŋgâm bâligiŋdâi are nâŋgât me bo?” dâyi.  
\v 13 Hain dâmbiâ hin dâm makyeŋgiep, “Ewenande bo kâmetyegep are hâmbâi hârok hindâm panyekbiap.  
\v 14 Aregât yeŋe hepun yekbei. Luâk dewunyetŋe bok bokŋe arekŋe oloŋakmâ gain gain dâp hekalaŋgiwiandat? Gârâmâ Parisaio luâk âmâ dewunyeŋe bok bokŋe hainâk luâk âmbâle Anutugât dâp hekat yeŋgiweren dâm dâp bâleŋângen oloŋyekmâ arimai.” dâep.  
\v 15 Hain dâmbo Petoroŋe magaŋmâ hin dâep, “Apo, den dopŋe maktât aregât keiŋe maknengimenâ nâŋgâne.” dâep.  
\v 16 Hain dâmbo hin dâep, “Woe, yekai hainâk nâŋgâ nâŋgâyeŋe bo me?  
\v 17 Ye den iregât keiŋe nâŋgâŋet. Ye sot nembiâ lauyeŋânba gem tepyeŋân tatmap. Akto tepyeŋânba âmâ gem lâmân arimap.  
\v 18 Dâ luâk âmbâle bâleŋe yeŋgât biwiyeŋân wan me wan yemap are makbiâ den arekŋe luâk âmbâle mem heleŋ ketugu yekmap.  
\v 19 Aregât keiŋe hin. Luâk âmbâle bâleŋe are yeŋgât biwiyeŋân hin yemap. Nâŋgâ nâŋgâ bâleŋe siâ yeŋgumbiâ moŋetgât, luâkdâ âmbendâ mem hepunak hepunak, egâliaŋ bâleŋe, kâmbu, hiaŋgi den akto den hembalik galagât hogo hogo bâleŋe olowâk.  
\v 20 Arekŋe luâk âmbâle biwiyeŋân gemap. Hain gem miawakto bâleŋe akmai. Dâ luâk âmbâle bâtyeŋe bo pulim sot mem nemai are amâ bâleŋe bo akmap.” dâep.   
\s1 Âmbâle siâŋe Yesu ulilaŋep.  
\p
\v 21 Yesu kepia are hepunmâ kepia lâuwâ kotyetŋe Tiro akto Sidoŋ aregen ariep.  
\v 22 Ain arimbo âmbâle siâ Kanaŋ gâtŋe Yuda gâtŋe bo arekŋe togom Yesu hin ulilaŋep, “Humo, Dawidigât hakuŋe nâŋgât akmâ han kalem akniŋ. Sinduk baniara bâleŋe siâŋe baratne mem bâlimbo umatŋânâk manmap.” dâep.  
\v 23 Hain dâmbo Yesuŋe den hâuŋe bo magaŋep. Hain akto âmbâle arekŋe hoŋ bawalupŋe hâwât yekto Yesu hin magaŋi, “Apo, âmbâle irekŋe hâwât nenekto hâkâŋ akten aregât watmenâ ariâk.” dâyi.  
\v 24 Hain dâmbiâ Yesuŋe aregât hin magep, “Israegât kâmotŋe gulip manmai are heŋgem yeŋguwen dâm Anutuŋe huŋgun niŋdo geân. Dâ kâmot siâ siâ are yeŋgât bo geân.” dâep.  
\v 25 Hain dâmbo âmbâle are gutmâ enemŋân kâŋgom kinmâ hin dâep, “Humo, gâŋe nâ tân nugu.” dâep.  
\v 26 Hain dâmbo hin dâep, “Nanaŋ yeŋgât sot are mem dua yeŋgienŋe bo ârândâŋ akmap.” dâep.  
\v 27 Hain dâmbo hin magaŋep, “Kembu, bundâk maktât are nâŋgâre ârândâŋ aktâp gârâmâ nanaŋŋe soŋ sot nem tatbiâ pipiŋe gembo âmâ duaŋe hanâk nemai.” dâep.  
\v 28 Hain dâmbo hin magaŋep, “Meŋ, den hain maktât aregât han biwigande nâŋgâ niŋmâ kepilâm kinmâ maktât aregât nâŋgâ giŋdân.” dâep. Hain dâmbo emetŋân arim sinduk baniara arekŋe Yesuŋe magep sop ainâk baratŋe are hepulep.   
\s1 Yesuŋe luâk biwirâ mem âlepŋe ketuguyegep.  
\p
\v 29 Akto Yesu kepia are hepunmâ Galilaia bâtgum ginŋân ariep. Arim gimbâŋe siân âgâ talep.  
\v 30 Akto luâk âmbâle dondâŋe yâkgâlân mendugum luâk âmbâle keiyeŋe bâleŋe me dewunyeŋe bok bokŋe akto hagityeŋe goŋ goŋ agu aguŋe me den bo makmâ mali akto kundat keiŋe keiŋande meyegep are loko yekmâ togo Yesugât keiŋân menduguyegi. Hain akbiâ Yesuŋe mem heŋgem yeŋguep.  
\v 31 Heŋgem yeŋgumbo denyeŋe bo arekŋe den hogoyi akto hagityeŋe kâm kâmŋe are ârândâŋ akyeŋgiep akto keiyeŋe bâleŋe arekŋe bam guli akto dewunyeŋe bok bokŋe arekŋe emet egi. Hain akbiâ luâk âmbâle ain kili arekŋe are yekmâ nâŋgâmbiâ dâtŋe agep. Hain akmâ Israegât Humoyeŋe Anutu aregât kotŋe mem agali.   
\s1 Yesuŋe luâk 4,000 sot yeŋgimbo neyi.  
\p
\v 32 Yesuŋe hoŋ bawalupŋe yeŋgondo togoyi. Togombiâ hin makyeŋgiep, “Nâ luâk âmbâle ire yekmâ okotne nâŋgân. Nâ olop tatmâ manbiâ hilâm âlâwu bo akto sot bâlâk tatmâ mandâi. Gârâmâ sot bâlâk âmâ bo huŋgun yeŋgire ariwerâi. Ageine yân huŋgun yeŋgire arim dâwân sotgât dewun biri yeŋguwop.” dâep.  
\v 33 Akto hoŋ bawalupŋande hin dâyi, “Hân iren âmâ aŋgim nene bo tatâp aregât yâgâtenba sot unduwâk mem luâk âmbâle kâmot humo ire yeŋgiweren?” dâyi.  
\v 34 Dâmbiâ Yesuŋe hin makyeŋgiep, “Yeŋgâlân sot wan kindâp?” dâmbo hin dâyi, “Sot koaŋe nâmbulân lâuwâ akto iŋan bâleŋ maleŋ konok konok kinnengiâp.” dâyi.  
\v 35 Hain dâmbiâ Yesuŋe luâk âmbâle are makyeŋgimbo hân tete tatmâ ariyi.  
\v 36 Akto Yesuŋe sot koaŋe nâmbulân lâuwâ are akto iŋan amon siâ are mem Anutu mepaiŋe mem munditmâ yeŋgiep. Yeŋgimbo potatmâ luâk âmbâle are yeŋgiyi.  
\v 37 Yeŋgimbiâ nem tepyeŋe pikto hoŋ bawalupŋande sot pipiŋe are pitim mendugum haka nâmbulân lâuwâ lugumbiâ pigep.  
\v 38 Akto luâk sot neyi are âmâ 4,000. Dâ âmbâle nanaŋ âmâ bo oyaŋyegi.  
\v 39 Akto Yesuŋe luâk âmbâle are huŋgun yeŋgimbo arim meteyi. Arim metembiâ âmâ luâklupŋe olop waŋgan âgâm kepia siâ kotŋe Magadaŋ aregen ariyi.   
\c 16  
\s1 Yesuŋe kulem mendo eknegât makbiâ bo dâep.  
\p
\v 1 Akto Parisaio luâk bikŋe akto Sadukaio luâk bikŋe arekŋe Yesu dop kom hiaŋberâm togom hin magaŋi, “Himbimgât kulem siâ memenâ ekne.” dâyi.  
\v 2 Hain dâmbiâ hin dâep, “Ye amâ hin akmai. Eŋgaiŋe akto himbim gilâm aktâp are ekmâ hin dâmai, “Woe, hamandat gilâm aktâp aregât emet huraguwerâp.” dâmai.  
\v 3 Dâ hândâgân hamandatŋe tigimbo hin dâmai, “Woe, hamandat hândâk aktâpgât uŋak amâ tânâk seru akberâp.” hain dâmai. Aregât emet kulem keiŋe ekmâ nâŋgâm heŋgemgomai. Dâ sop humo aregât keiŋe amâ bo nâŋgâmai.  
\v 4 Aregât siâkâ makbe. Luâk âmbâle bâleŋe akmâ dâp gulip manmai arekŋe kulem miawakto ekne dâmai. Ulikŋân luâk kotŋe Yona wan miep aregât kulem konok areâk miawakto ekbai.” dâep. Hain dâm Yesuŋe hepun yekmâ luâklupŋe olop waŋgan âgâm ariyi.   
\s1 Parisaio akto Sadukaio luâk minao makyeŋgiep.  
\p
\v 5 Waŋga mem bâtgum hâtikowerâm akbiâ luâklupŋe nelâm yeŋgimbo sot bo mem bâtgum hâtikoyi.  
\v 6 Akto Yesuŋe makyeŋgim hin dâep, “Parisaio akto Sadukaio yeŋgât kâtembe aregât biwiyeŋaet damunŋe golâk manbei.” dâep.  
\v 7 Hain dâmbo magaŋgi goaŋgi akmâ hin dâyi, “Sot bo mem togoen aregât maktâp.” dâmbiâ  
\v 8 nâŋgâm hin makyeŋgiep, “Ye sotgât nâŋgâmbiâ humo aktâp aregât nâŋgâlân biwiyeŋe getek katmai.  
\v 9 Nâ siâ me siâ agân aregât nelâmyeŋgiep mon? Luâk 5 tausen akmâ sot koaŋe momerâk nembiâ pipiŋe gembo haka dondâ lugumbiâ pigep.  
\v 10 Akto luâk 4 tausen akmâ sot nâmbulân lâuwâ nembiâ tepyeŋe pigep. Pikto pipiŋe gembo haka dondâ lugumbiâ pigep.  
\v 11 Aregât sotgât bo nâŋgâmbiâ humo akbiap akto kâtembe gât maktân are âmâ sotgât bo maktân. Maktân are lâuwâŋe maktere nâŋgâŋet. Parisaio akto Sadukaio yeŋgât kâtembe hâkŋe hâkŋe arekŋe yeŋgâlân hâtikombo bâliwâi.” dâep.  
\v 12 Hain dâm makyeŋgimbo hin magaŋgi goaŋgi agi, “Sotgât hanokoak bo akŋet dâm maknengiâp. Parisaio akto Sadukaio yâk yeŋgât den nâŋgâwâi dâm maknengiâp.” dâyi.   
\s1 Petoroŋe Yesugât keiŋe makmâ hulaŋep.  
\p
\v 13 Akto ainba arim hân kotŋe Kaisarea kotŋe siâ Pilipi aregen ariyi. Ain arimbiâ Yesuŋe hin aiyeŋguep, “Luâk âmbâleŋe nâ luâk akmâ geân nâŋgât gain gain dâmai?” dâmbo  
\v 14 hin dâyi, “Bikŋande âmâ Yohane tu puli luâk arekŋe mandât dâmai. Dâ bikŋande âmâ Eliaŋe gem mandât dâmai. Dâ bikŋande âmâ propete siâ kotŋe Yeremia me propete siâ me siâŋe mandât dâmai.” dâyi.  
\v 15 Hain dâmbiâ hin aiyeŋguep, “Dâ yeŋe âmâ nâŋgât gain gain dâm nâŋgâ niŋmai?” dâmbo Petoro kotŋe siâ Simoŋ arekŋe hin magaŋep,  
\v 16 “Anutuŋe huŋgunaŋdo miawakbiapgât dâtâŋe Anutu manman kârikŋe yâkgât nanŋe gem mandât.” dâep.  
\v 17 Hain dâmbo hin dâep, “Simoŋ Yonagât nanŋe luâk âmbâle siâŋe den ire makgiŋdo bo maktât. Ewene himbimân mandâp arekŋe den ire makgiŋdâp aregât heroŋe ak.  
\v 18 Gâŋgât kotge Petoro den aregât keiŋe amâ kât aregât dopŋe hainâk yu maktât den arekŋe nune emet ketuguwian ain Hememgât ambolupŋande nâŋgât kâmot are mem ge katyekberâm âi humo mem kinmâ pâpkowai.  
\v 19 Akto nâ himbim kâleŋaet hâŋgigât tâkŋe giŋbian aregât gâ hânân wan hikowiatgât âi memenâ himbimân gai hikowiapgât miawakbiat. Dâ hânân hulaŋbiatgât âi memenâ himbimân gai hulaŋbiapgât miawakbiap.” dâm magaŋep.  
\v 20 Akto Yesuŋe hoŋ bawalupŋe makyeŋgim hin dâep, “Nâ Anutuŋe huŋgun niŋdo geân iregât den siâ me siâ bo makyeŋgiwei.” dâep.   
\s1 Yesuŋe mom agatbiapgât makyeŋgiep.  
\p
\v 21 Akto sop ain Yesuŋe keiŋe katmâ Yerusalem kepian âgâmbo Israe yeŋgât humomolupyeŋe akto Mosegât den kârikŋe makmâ kepigi akto sumbe kat kat luâk arekŋe mem siâ siâ mâŋgim hâk hilâlâm waŋmâ kombiâ mom benŋe hilâm âlâwu bo akto momoŋânba agatbiap aregât den hoŋ bawalupŋe makyeŋgiep.  
\v 22 Akto Petoroŋe Yesu kewugum ginŋângen bam den kugâk kugâk mâŋgim hin magaŋep, “Humo, gâ hain bo akbiat. Wan me wan akgiŋbaigât maktât are gâŋgâlân bo miawakbiap.” dâep.  
\v 23 Hain dâmbo Yesuŋe purik dâm Petoro magaŋmâ hin dâep, “Gâ Hiaŋgi Amboŋe aregât hepunnek. Gâmâ nâ peŋ panmâ nuguâkgât dâp tiginiŋdât. Gâ Anutugât nâŋgâ nâŋgâ are bo nâŋgât. Gâ luâk yeŋgât nâŋgâ nâŋgâ are nâŋgâm maktât aregât heniŋdât.” dâep.   
\s1 Yesu olop manbaengât den.  
\p
\v 24 Hain dâm hârok hin dâm makyeŋgiep, “Luâk âmbâle bikŋande biwiyeŋe nâŋgâlân katmâ nâ olop ariwerâm âmâ wan me wanŋe hilipyeŋguwiap aregât bo hamewakmâ hanâk watnekmâ manbei.  
\v 25 Dâ siâŋe ikiŋe hâkŋe gangerâwiap are âmâ yâk manman âlepŋe bo peniaŋbiap. Akto siâŋe nâŋgât den âi aregâlâk nâŋgâm mando kombiâ âmâ momoŋân ba agatbiap.  
\v 26 Luâk siâ hângât wan me wan hârok mem mando manmanŋe gulip akto gain gain manmanŋe miawagaŋbiap? Akto manmanŋaet den dâtâŋe are gain mendo ârândâŋ akbiap?  
\v 27 Aregât keiŋe hin. Sop humoân Ewenaet pagaleŋe olop akto aŋelolupŋe âkâ olowâk Ewenande luâk akmâ geân nâ lâuwâŋe huŋgun niŋdo gewian, sop ain âmâ luâk âmbâle agak meme akmai aregât hâuŋe hainâk yeŋgiwian.  
\v 28 Akto aregât makyeŋgire nâŋgâŋet. Luâk bikŋe yu kindâi ire hâmbâi boâk mombiân nâ emelâk luâk akmâ geângât togom damunyeŋe aktere nekbai.” dâep.   
\c 17  
\s1 Yesuŋe gimbâŋân himbim towat agep.  
\p
\v 1 Akto hilâm nâmbulân konok bo akto Yesuŋe Petoro Yakobo akto emiŋe Yohane kewugu yekto gimbâŋe siâ ain âgâyi. Âgâm ain yeŋeâk kili.  
\v 2 Ekmâ kinbiâ Yesugât hâkŋe purik âgâmbo aŋgâ agep. Hain akto enem dewunŋe arekŋe dewutâ dewunŋe hinare akmâ pakpak dâep. Pakpak dâmbo sâŋgumŋe wan arekŋe kau kau dondâ agep.  
\v 3 Akto ainâk Mose akto Elia miawakbela Yesu olop den magaŋgi goaŋgi akbiâ yegi.  
\v 4 Akto Petoroŋe yekmâ Yesu magaŋmâ hin dâep, “Humo wan siâ hekat nengimenâ ekten aregât ukenŋe nâŋgâen. Gârâmâ gâŋe âlepŋe dâmenâ âmâ nâŋe uligi âlâwu in ketuguwerân. Gâŋgât siâ akto Mosegât siâ akto Eliagât siâ.”  
\v 5 Hain dâm makmâ kindo are olowâk hamandat kau kau arekŋe tigiyegep. Akto hamandat are kâlegenbak den siâ hin miawagep, “Ire âmâ nâŋgât nanne akto biwinande mem heŋgemgoman. Akto yâkgât agak meme aregât ukenŋe akman gârâmâ ye yâkgât den nâŋgâwei.” dâep.  
\v 6 Akto hoŋ bawalupŋande den are nâŋgâm hamewakmâ enem dewunyeŋe hânângen gembo kâŋgom tali.  
\v 7 Akto Yesuŋe enemyeŋân gutmâ mem goaŋ yekmâ hin makyeŋgiep, “Agatŋet. Ye hamep bo akŋet.” dâmbo  
\v 8 agatmâ luâk lâuwâ are bo yelegi. Yesuŋe konok ikiŋak kindo egi.   
\p
\v 9 Akto gimbâŋe are hepunmâ pelepŋe gem gem Yesuŋe den kârikŋe makyeŋgim hin dâep, “Wan me wan âuren ye ektâi aregât den luâk siâ me siâ bo magaŋbei. Titnan luâk akmâ geân nâ momoŋânba agatbian ain âmâ âlepŋe makyeŋgiwei.” dâep.  
\v 10 Akto hoŋ bawalupŋe olop kili arekŋe aikom hin dâyi, “Mosegât den kârikŋe makmâ kepikmai arekŋe hin dâmai, “Eliaŋe lâuwâŋe togombo âmâ hamiŋân Anutugât hoŋ bawa togowiap.” dâmai. Amâ gain gain?” dâyi.  
\v 11 Hain dâmbiâ hin makyeŋgiep, “Amâ bundâk, Eliaŋe âmâ togom wan me wan are hârok heŋgemgowiap.  
\v 12 Gârâmâ aregât hin makyeŋgiwe. Elia âmâ lâuwâŋe emelâk togoep gârâmâ luâk bikŋande bo ekmâ nâŋgâm heŋgemgom ukenyeŋe watmâ agak meme keiŋe keiŋe agaŋbiâ moep. Aregât hainâk akmâ luâk akmâ geân nâ hâk hilâlâm niŋbiâ mombian.” dâep.  
\v 13 Yesuŋe hain dâmbo hoŋ bawalupŋande hin nâŋgâyi, “Eliagât maktâp amâ Yohane tu puli keiŋe kalep aregât maktâp.” dâyi.   
\s1 Aposoloŋe nanaŋ siâ heŋgemgone dâm hâumgoyi.  
\p
\v 14 Akto arewa gembiâ luâk âmbâle dondâ yâkgâlân togoyi. Akto luâk siâŋe Yesugât enemŋân togom pâwutŋe ligim hânân tatmâ kâŋgom hin magaŋep,  
\v 15 “Humo, gâ hanâk nannaet okotge nâŋgâ. Nâ nune nanne biwi gulip akmâ manmap. Akto kâlâwân me tuân gembo sop unduwâk aktâp.  
\v 16 Akto gâŋgât hoŋ bawalupgande mem heŋgemgoŋet dâm mem togore heŋgemgowerâm âsimbiâ bo agep.” dâep.  
\v 17 Hain dâmbo Yesuŋe hin dâep, “Ye wangât nâŋgâlân biwiyeŋe bo katmâ âmâ yeŋgaelâk nâŋgâm kautyeŋe oremai. Nâ ye olop sop kâlep bo manbaen aregât arire âmâ ye gain gain akmâ manbai? Akto sokom katyektere sop kâlep akbiap mon? Bâin, nanaŋ are kewugum nâŋgâlân gaŋet.” dâep.  
\v 18 Hain dâmbo kewugum yâkgâlân âgâmbiâ sinduk baniara bâleŋe are den kugâk kugâk mâŋgimbo luâk sigan are hepunmâ ariep. Akto ainâk kundat are bo agaŋep.  
\v 19 Akto hoŋ bawalupŋande ikiŋeâk yoŋâk tatoân Yesugâlân togom magaŋmâ hin dâyi, “Keiŋe gain gaingât nenŋe sinduk baniara bâleŋe are watberâm mem âsienŋe bo aktâp?” dâyi.  
\v 20-21 Hain dâmbiâ yâkŋe hin makyeŋgiep, “Ye nâŋgâlân biwiyeŋe kârikŋe bo katmâ heŋgemgomai aregât walaŋberâm âsiâi. Dâ yeŋe biwiyeŋe nâŋgâlân getek katmâ âmâ âlepŋe borâŋe ire magaŋmâ hin dâwai, “Gâ agatmâ indâgen ari.” dâmbiâ ariwerâp. Akto wan me wan miawagâk dâmbiâ âlepŋe miawakbiap.” dâep.   
\s1 Yesuŋe mom agatbiapgât makyeŋgimbo sop lâuwâ agep.  
\p
\v 22 Akto Yesu Aposololupŋe olop Galilaia hânân ariyi. Arim Yesuŋe hin makyeŋgiep, “Nâ luâk akmâ geân nâ luâk bikŋande nugumbiâ mombian.  
\v 23 Akto nugumbiâ mom benŋe hilâm âlâwuŋân momoŋânba agatbian.” Hain dâmbo biwiyeŋe umatŋe agep.   
\s1 Petoroŋe iŋan lauŋânba puli miep.  
\p
\v 24 Akto arewa Kapanaum kepian ariyi. Akto sumbe kat kat emetŋaet puli dâtâŋe memini arekŋe Petorogâlân togom aikom hin dâyi, “Yeŋgât tiksayeŋande sumbe kat kat emetŋaet puli siâ katmap me bo?” dâm magaŋi.  
\v 25 Hain dâmbiâ Petoroŋe, “Âo.” dâep. Hain dâm ikiŋak emet kâlegen âgâmbo Yesuŋe soŋ magaŋmâ hin dâep, “Simoŋ gâ gain gain nâŋgât? Hângât luâk kembuŋe yeŋe nanlupyeŋe yeŋgâlânba puli dâtâŋe memai me luâk aŋgâ yeŋgâlânba memai?” dâep.  
\v 26 Hain dâmbo Petoroŋe magaŋmâ dâep, “Luâk aŋgâ yeŋgâlânba memai.” dâmbo Yesuŋe hin magaŋep, “Bundâk maktât. Gârâmâ nanlupyeŋande puli dâtâŋe kat katgât âi bo memai.  
\v 27 Gârâmâ bo katenŋe nâŋgâmbiâ bâliwopgât hanâk netgât puli dâtâŋe kat. Gâŋe haruângen arim tâk panmâ iŋan ulik gulik oloŋberât are tepŋe gâimenâ puli koaŋe siâ miawakto mem netgât katberât.” dâep.   
\c 18  
\s1 Nanaŋ gurukŋe yeŋgât towat manbaen.  
\p
\v 1 Akto sop ain hoŋ bawalupŋande Yesugâlân togom hin magaŋi, “Anutuŋe damun nenŋe akmap nengâlân gâtŋe niŋande bikŋe ewangi nenekmâ damun nenŋe akbiap?” dâyi.  
\v 2 Hain dâmbiâ nanaŋ siâ kondo gambo hutyeŋân kato kindo  
\v 3 hin dâm makyeŋgiep, “Den ai nuguâi aregât makyeŋgire nâŋgâŋet. Nanaŋlupyeŋande akmai are yeŋe hain akbiâ âmâ Anutuŋe meyekbiap. Dâ hain bo akbai amâ Anutugât kâmolân bo dewati nenekbai.  
\v 4 Akto nanaŋ ire hainare akmâ amâ ikiŋaet nâŋgâmbo gewiap aregât yeŋgâlân gâtŋe siâŋe hainâk akmâ ikiŋaet nâŋgâmbo gembo âmâ Anutugât kâmot damunyeŋe akbiap.  
\v 5 Akto luâk âmbâle siâŋe âmâ nanaŋ ire hinare tângomap arekŋe amâ nâ tân nugumap aregât dop akmap.  
\v 6 Dâ luâk siâŋe nanaŋ biwiyeŋe nâŋgâlân katmai are yeŋgâlânba konok bâliwerâm hâkŋe hâkŋe hain akto âmâ gâuk, siâŋe kât humo dondâ hanŋân imbogoaŋmâ haru bâtgumân hâkokombo dâine arekŋe âmâ siâ me siâ owâiŋe miawagaŋdâp akbop.   
\p
\v 7 Akto dop yeŋgumapŋe ye hârok dop yeŋguwerâm biwiyeŋân gewiapgât dop tatâp aregât hân hârokgât okotne nâŋgân. Gârâmâ luâk âmbâle siâŋe bikŋe bâleŋe akŋet dâm hilip yeŋgumbo Anutuŋe hâuŋe humo waŋbiap.  
\v 8 Akto hememgât pat akbâigât bâtyeŋe me keiyeŋe bikŋande bâleŋe akbâigât hârem panbei. Hain akmâ keiyeŋe me bâtyeŋe bikŋe are âlepŋe akto manbiâ ârândâŋ akbiâp. Dâ bâtyeŋe keiyeŋe biken biken âlepŋe tatbiap âmâ arekŋe oloŋyekto kâlâwânâk manmâ âgâwâi.  
\v 9 Akto dewunyeŋande bâleŋe akŋet dâm oloŋ yekto dosa akbâen dâm dewunyeŋe are kâwutmâ panbei. Akto dewunyeŋe konogâk tatyeŋgiwiap amâ âlepŋeâk manbai. Dâ dewunyeŋe lâuwâ lâuwâ tatbiap amâ arekŋe oloŋ yekto hememgât kâlâp humo yemap ain gewâi.   
\p
\v 10 Akto himbimân aŋeloŋe nanaŋ damunyeŋe akmai arekŋe âmâ hokboâk hokboâk Ewene ekmai. Aregât nanaŋ sisik ire hut nenŋân hinare yeŋgât nâŋgâmbiâ gewop.  
\v 11 Akto luâk âmbâle hilip aguwâigât nâ luâk akmâ geân nâ heŋgemgo yekbian aregât hin makbe.  
\v 12 Luâk siâ lama 100 kinaŋbiap. Akto hutyeŋânba konokŋe heambukto amboŋande lama bikŋe are gimbâŋân hepun yekmâ siâ heambugep aregât undâgâtbiap.  
\v 13 Undâgâtmâ mem miawakmâ okot âlep akbiap. Dâ lama bo heambukmâ âlepŋeâk kinbai aregât amâ heroŋe hain bo akbiap.  
\v 14 Hainâk Ewene himbimân mandâp arekŋe nanaŋ itik matik bâliwâi dâm damunyeŋe akmap.   
\s1 Galagaet dosa hepunben.  
\p
\v 15 Akto den siâ hin makbe. Galage siâŋe gâŋgâlân dosa akto âmâ bâleŋe aregât keiŋe pumân magaŋben. Hain akmenâ yâkŋe gâŋgât den nâŋgâmbo âmâ gala konok manbiandat.  
\v 16 Dâ yâkŋe gâŋgât den bo nâŋgâmbo âmâ luâk âmbâle amon siâ yeŋgonmenâ gutmâ den yetŋe ârândâŋ ketugune dâwai.  
\v 17 Dâ yâk yeŋgât den are bo nâŋgâmbo nâŋgât kâmolân gâtŋe arim makyeŋgiwen. Akto are âkâ hainâk yâk yeŋgât den are bo nâŋgâmbo âmâ gâŋe yâk hin magaŋben, “Gâmâ luâk bâleŋe akmai are yeŋgât dop aktât.” dâwen.  
\v 18 Akto aregât bunŋe maktere nâŋgâŋet. Ye hânân wan hikowaigât âi membiâ himbimân gai hikowiapgât miawakbiap. Dâ hânân hulaŋbaigât âi membiâ himbimân gai hulaŋbiapgât miawakbiap.  
\v 19-20 Gârâmâ siân nâŋgât kâmolân gâtŋe lâuwâ me âlâwu Anutu ulilaŋberâm mendugum kinbiâ ainâk nâ hutyeŋân manbian aregât wan me wan ulilaŋberâm han konok katmâ Anutu ulilaŋbai amâ ainâk Ewene himbimân manmap arekŋe wan me wan âlepŋe yeŋgiwiap.” dâep.   
\s1 Hoŋ luâk hâkŋe hâkŋaet den.  
\p
\v 21 Akto sop ain Petoroŋe Yesugâlân togom magaŋmâ hin dâep, “Humo, galanande sop amon nâŋgâlân dosa akto âmâ nâŋe dosa are hepun aŋbian? Nâmbulân lâuwâ akto hepun aŋbian me kakŋân siâkâ aktoân hepun aŋbian?” dâep.  
\v 22 Hain dâmbo Yesuŋe magaŋmâ hin dâep, “Hain bo. Hanâk luâk are dosaŋe hepunaŋmâ âgâwiat.  
\v 23 Aregât den dopŋe siâ hin makbe. Anutuŋe damunyeŋe akbiap amâ luâk kembu hinare yâkŋe ikiŋe luâklupŋe hâuyeŋaet akmâ heŋgem yeŋguwerâm agep.  
\v 24 Yâkŋe hâu are heŋgemgowerâm âi miep. Akto yâkŋe luâk siâ yâkgâlân mem ari âi luâk aregât hâu âmâ 13 milion kina hainare.  
\v 25 Akto luâk arekŋe hâu are kutigitbiapgât puli dop hainare bo talaŋep. Aregât akmâ luâk kembu arekŋe makyeŋgimbo luâk are ikiŋe akto âmbenŋe nanaŋlupŋe meyekmâ yeŋgâlân kotŋe siâ siâŋe are hârok puligom benŋe puli are mem luâk aregât hâu kutigitberâm agi.  
\v 26 Hain akto âi luâk arekŋe luâk kembu aregât enemŋân kâŋgom hin magaŋep, “Gâmâ hanâk nâŋgât okot nâŋgâm lâmnugu. Hâmbâi âlepŋe hâu are gâŋgâlân kutigitbian.” dâep.  
\v 27 Akto âi luâk aregât humoŋande luâk aregât okotŋe akmâ dosaŋe hepunaŋep.  
\v 28 Akto âi luâk arekŋe hâkŋângen gem benŋe ikiŋe âi luâk siâ hanŋân mem metawolep. Amâ luâk aregât hâu amâ 100 kina. Akto âi luâk are mem hin magaŋep, “Gâŋe hâu are hârok kutigitmâ meteniŋ.” dâep.  
\v 29 Hain dâmbo ikiŋe âi luâk arekŋe enemŋân kâŋgom ulilaŋmâ hin dâep, “Gâ nâŋgât okotge nâŋgâm lâmnugu. Hâu are âlepŋe gâŋgâlân kutigitbian.” dâep.  
\v 30 Hain dâmbo yâkŋe yâkgât den are bo nâŋgâm lope kâlegen katmâ hin dâm magaŋep, “Inâk tatmenâ hâu are ârândâŋ akto âlepŋe ariwiat.” dâep.  
\v 31 Akto hoŋ bawa aregât galalupŋande den are nâŋgâm bâliaŋi. Hain akmâ arim den are humoyeŋe magaŋi.  
\v 32 Akto humoyeŋe arekŋe damun are kondo guto hin magaŋep, “Gâ luâk bâleŋe. Gâŋe ulit niŋmenâ aregât hâuge yiep ina hanâk yân hepun gektân.  
\v 33 Nâŋe gâŋgât okot nâŋgâ giŋdân ina gâkâ âi luâkge aregât okot bo nâŋgaŋdât are nâŋgâre umatŋe dondâ aktâp.” dâep.  
\v 34 Humoŋe hain dâm biwiŋe kâlâp akto tembe loko yeŋgâlân kato membiâ hin makyeŋgiep, “Âi luâk bâleŋe ire hâk hilâlâm agaŋbiâ hâu are ârândâŋ akbiap.” dâm makyeŋgiep.  
\v 35 Aregât keiŋe hin. Yeŋe galalupyeŋe yeŋgât dosa are biwiyeŋân makmâ manbiâ âmâ Ewene himbimân mandâp yâkŋe yeŋgât dosa bo kutigitbiap.” dâep.   
\c 19  
\s1 Âmbâle mem bo hepunyekbaengât den.  
\p
\v 1 Yesuŋe den are hârok makmâ metem Galilaia kepia are hepunmâ hân humo kotŋe Yudaia tu kotŋe Yodaŋ biken ain ariep.  
\v 2 Arimbo luâk âmbâle dondâŋe olop ariyi. Akto ain luâk âmbâle kundatdâ dondâ mem heŋgem yeŋguep.   
\p
\v 3 Akto Parisaio luâkŋe yâkgâlân togom dop komberâm hiaŋgim hin dâyi, “Gain gain luâkŋe âmbenlupyeŋe watyekbaigât dâp tatâp me bo?” dâmbiâ  
\v 4 yâkŋe hin makyeŋgiep, “Ye den ire oyaŋmâ nâŋgâmai, “Anutuŋe hân himbim ketuguyelegep sop ain âmâ luâk âmbâle ketugu yelegep.  
\v 5 Ketugu yelekmâ hin dâep, “Luâkŋe eweŋe memeŋe hepun yelekto âmbenŋe olop dewati akbiandat. Hain akmâ yâk hâkyetŋe konok hainare akto manbiandat.” dâep.” den hain tatâp.  
\v 6 Hain gârâmâ yâk siâkâ ikiŋeâk ikiŋeâk bo akbiandat. Yâk hâkyetŋe konok hainare akbiandat. Hain gârâmâ Anutuŋe mem mendugu yelegep are luâk siâŋe luâk âmbâi lâuwâ are potatyelekbiapgât dop bo tatâp.” dâep.  
\v 7 Yesuŋe hain dâmbo Parisaio luâkŋe magaŋmâ hin dâyi, “Maktât are gain gain maktât? Wangât Moseŋe den kârikŋe katnengim hin dâep, “Luâk siâŋe âmbenŋe watberâm âmâ âmbâle hepun hepungât kulem esenŋe kulemgom âmbenŋe waŋmâ wato ârândâŋ akbiap.” dâep?” dâyi.  
\v 8 Akto Yesuŋe hin makyeŋgiep, “Moseŋe amâ yeŋaet agak meme bâleŋe akbiâ biwiyeŋe kârikŋe akmap aregât akmâ kulemgoep amâ yeŋe agat agatŋe akbiâ dâp katyeŋgiep. Dâ ulikŋân âmâ agak meme ire hain bo yiep.  
\v 9 Aregât ye hin makyeŋgiwe. Luâk siâgât âmbenŋande dâp gulip bo mando âmâ yân luâk arekŋe watmâ âmbâle siâ membiap âmâ luâk arekŋe luâkdâ âmbendâ yeŋgât dâp are mem bâlimbo dosa miawagaŋbiap.” dâep.   
\p
\v 10 Yesuŋe hain dâmbo hoŋ bawalupŋande hin magaŋi, “Luâk yeŋgât agak meme hain tato âmâ luâkŋe hanâk âmbâle bo membiâ ârândâŋ aktâp.” dâyi.  
\v 11 Hain dâmbiâ hin makyeŋgiep, “Luâk hârokŋe den ire membaigât dop bo. Anutuŋe luâk bikŋeâk kârikŋe yeŋgiep. Luâk arekŋeak âmâ den ire âlepŋe membai.  
\v 12 Hin. Luâk bikŋe memelupyeŋande meyegiân âmbâle bo meyekbaigât dop tatâp. Dâ luâk bikŋe âmâ gasalupyeŋande gâiyeŋgimbiâ âmbâle meyekbaigât dâp bo tatâp. Hainâk luâk bikŋande amâ himbimgât akmâ âi humo mem manmai yâk âmbâle bo menegât nâŋgâmai are ârândâŋ akbiap. Gârâmâ den ire amâ Anutuŋe memeŋe akyeŋgimbo aregât kârikŋe manmai.” dâep.   
\s1 Yesuŋe nanaŋ yeŋgât Anutu ulilaŋep.  
\p
\v 13 Akto sop ain luâk âmbâle bikŋande Yesuŋe nanaŋlupyeŋe bâtŋande kautyeŋân mem Anutu ulilaŋâkgât yâkgâlân meyekmâ togoyi. Hain akbiâ hoŋ bawalupŋande den kugâk kugâk akyeŋgiyi.  
\v 14 Hain akyeŋgimbiâ Yesuŋe hin makyeŋgiep, “Ye hepunbiâ nanaŋ are nâŋgâlân togoŋet. Ye bo mem ganyeŋe dâŋet. Anutuŋe damunyeŋe akbiap amâ nanaŋ hainare yeŋgât.” dâep.  
\v 15 Hain dâm bâtŋande kautyeŋân kalep. Katmâ âmâ kepia are hepunmâ ariep.   
\s1 Luâk sikumdâŋe Yesu aikoep.  
\p
\v 16 Akto luâk siâŋe Yesugâlân togom hin magaŋep, “Tiksa. Nâ agak meme gain hinare akmâ âlepŋe akmâ âmâ manman kârikŋeâk manmâ âgâwian?” dâmbo  
\v 17 hin magaŋep, “Gâ wan me wan âlepŋeâk makniŋdât keiŋe âmâ âlepŋe Anutu konok. Gârâmâ gâ manman âlepŋe manberâm âmâ Mosegât den kârikŋe kat katŋe are hârok watben.” dâmbo  
\v 18 luâk arekŋe hin dâep, “Wan den kârikŋe?” dâmbo hin magaŋep, “Den kârikŋe amâ hin. Gâ luâk bo yeŋgumenâ mombai. Gâ luâkdâ âmbendâ yeŋgât dâp are bo mem hilipkowen. Kâmbu bo akben. Gâ luâk siâgât den bo hiaŋgiwen.  
\v 19 Gâ ewege memege yetgât amukyetŋân manben. Akto gugaet akmat hainâk galalupge are akyeŋgiwen.” dâm magaŋep.  
\v 20 Hain magaŋdo hin magaŋep, “Den kârikŋe kat katŋe ire hârok emelâk akmâ meteân. Gârâmâ wan bâiŋe mendere âmâ manman kârikŋe miawakniŋbiap?” dâmbo  
\v 21 Yesuŋe hin magaŋep, “Gâ âlepŋe dondâ akberâm nâŋgâm âmâ ari kotŋe siâ siâŋe are hârok yeŋgimenâ puligombiâ puli are mem ari luâk umburuk yeŋgiwen. Hain akmenâ âmâ Anutuŋe gâŋgât wan me wan âlepŋe are himbimân kat giŋbiap. Gârâmâ gâ nâ watnekmâ gamenâ arire.” dâep.  
\v 22 Hain dâmbo luâk sigan arekŋe nâŋgâm kotŋe siâ siâ dondâ talaŋep aregât nâŋgâmbo humo akto aregât Yesuŋe tâwât dewunge panben dâm magaŋep aregât biwiŋe umatŋe akto gem yân ariep.   
\s1 Luâk pulirâ sikumdâŋe Anutugât kâmolân dewatiwerâm âmâ âi humo membai.  
\p
\v 23 Akto Yesuŋe hoŋ bawalupŋe hin makyeŋgiep, “Makyeŋgire nâŋgâŋet. Luâk pulirâ sikumdâŋe Anutugât kâmolân dewatiwerâm amâ âi humo membai.  
\v 24 Soŋgo pike dâpŋânba gawerâm âmâ âi humo membiap. Dop hainâk luâk pulirâ sikumdâŋe Anutuŋe damunyeŋe akbiap ain ariwerâm âi humo membai.” dâep.  
\v 25 Hain dâmbo den are nâŋgâm sân sân mem hin magi, “Bâe, niŋande manman âlepŋân ariwiap?” dâyi.  
\v 26 Dâmbiâ Yesuŋe tâŋ tâŋâk yekmâ kinmâ hin makyeŋgiep, “Anutugât manman âlepŋân ariwaigât nâŋgâ nâŋgâyeŋe watbiâ bo akmap. Dâ Anutuŋe konok âmâ wan me wan miawakbiapgât bo pâpkomap.” dâep.  
\v 27 Hain dâmbo Petoroŋe magaŋmâ hin dâep, “Woe, nen âmâ kotŋe siâ siâ hârok hepunmâ gâ olop malion aregât hâuŋe nen wan membaen?” dâep.  
\v 28 Akto Yesuŋe hin makyeŋgiep, “Hâmbâi kotŋe siâ siâ ire hârok irakŋe akmâ metewiap. Sop ain âmâ luâk akmâ geân nâ lâuwâŋe gem âmâ luâk kembu yeŋgât tat talân tatbian. Akto nâ watnekmâ manmai yekâ hainâk tat tat keiân lâuwâ ain tatbai. Tatmâ Israe luâk âmbâle kâmot keiân lâuwâ are mem potat yekbai.  
\v 29 Akto luâk âmbâle nâŋgât nâŋgâm emetyeŋe me emi teulupyeŋe me meme ewelupyeŋe me nanaŋ me âi kalam me wan me wan nâŋgât akmâ hepunmai amâ hâmbâi aregât hâuŋe kotŋe siâ siâ dondâ membai. Hain akmâ manman kârikŋân manmâ âgâwai.  
\v 30 Aregât siâkâ makbe. Luâk âmbâle bikŋe hinŋe hâkyeŋe mem agatbai are âmâ hâmbâi Anutuŋe hamiŋângen katyekbiap. Dâ bikŋe âmâ hinŋe hâkyeŋe mem gewai are âmâ Anutuŋe hâmbâi tânyeŋgumbo ulik gulik akbai.” dâep.   
\c 20  
\s1 Waiŋ âi meyi yeŋgât den ginŋe.  
\p
\v 1 Akto Yesuŋe hin dâm makyeŋgiep, “Anutuŋe damunyeŋe akbiap amâ luâk siâgât hân humo yeaŋmap dop hainare akto hândâktâk dondâ agatmâ âiângen âi meaŋetgât âi luâk bikŋe meyekberâm ariep.  
\v 2 Akto âi luâk bikŋe olop den akmâ hilâm konokgât hâu dâtâŋe aregât puliŋe membaigât makyeŋgimbo âlepŋe dâmbiâ huŋgun yeŋgimbo âi memberâm ariyi.  
\v 3 Arimbiâ âmâ 9 kilok wan hainare kepian arim luâk bikŋe yekto kepia tete yân tali.  
\v 4 Yân taligât luâk arekŋe makyeŋgim hin dâep, “Ye arim nâŋgât waiŋ âiângen âi membiâ aregât puliŋe âi aregât dopŋânâk yeŋgiwerân.” dâep.  
\v 5 Hain dâmbo arimbiâ benŋe 12 kilok akto 3 kilok ain âkâ hainâk agep.  
\v 6 Hain akmâ âmâ eŋgaiŋe 5 kilok wan hainare arim yekto luâk bikŋe yân tatmâ manbiâ yekmâ hin makyeŋgiep, “Ye gain gain akmâ hilâm humo ire yân tatmâ mandâi?” dâmbo  
\v 7 yâkŋe hin magaŋi, “Luâk siâ me siâŋe âi siâ bo nengimbo aregât yân tatmâ manden.” dâmbiâ yâkŋe hin makyeŋgiep, “Ye arim nâŋgât waiŋ âiângen âi meŋet.” dâep.  
\v 8 Akto emet dâgâmbo âmâ luâk arekŋe âi luâklupŋe yeŋgât damun are magaŋmâ hin dâep, “Âi luâk yeŋgonmenâ togombiâ hilâm konokgât hâu dâtâŋe yeŋgi. Akto âi luâk hami togoâi are yeŋgâlânba keiŋe katmâ yeŋgim maleine âi luâk ulik gulik togoâi are âmâ bâiŋe yeŋgiwen.” dâep.  
\v 9 Hain dâmbo âi luâk 5 kilok âi meyi are âmâ hilâm konokgât hâu dâtâŋe konok yeŋgiep.  
\v 10 Akto luâk ulik gulik togom âi keiŋe katmâ meyi are togom, “Nenŋe âmâ hilâm konokgât puli aregât kakŋân memberen.” dâm nâŋgâyi. Dâ ina yâkâ hainâk hilâm konokgât hâu dâtâŋe yeŋgiep.  
\v 11 Yeŋgimbo mem kalam amboŋe aregât dondâ nâŋgâm bâliaŋi.  
\v 12 Hain akmâ magaŋmâ hin dâyi, “Luâk ire âmâ hinŋeâk togom âi getegâk mendâi ina gâŋe hilâm konokgât yeŋgiât. Akto nenŋe âmâ dewutâ kârikŋân âi humo menden akto dewutâŋe dondâ nenektâp ina hainâk nengiât are ârândâŋ bo aktâp.” dâyi.  
\v 13 Hain dâmbiâ yâkŋe luâk hutyeŋân kilep siâ magaŋmâ hin dâep, “Gala, nâ bâleŋe bo akgiŋdân. Nâŋe hilâm konokgât hâu dâtâŋe memberât dâm makgiŋdere gâŋe âlepŋe dâm nâŋgâmenâ ârândâŋ aktâp aregât  
\v 14 gâ pulige are meakmâ ari. Puli ya giŋdân hainâk luâk hami dondâ togom âi getek mendâi are nunaet ukennaet akmâ yeŋgiân.  
\v 15 Nâŋe nune puli ire mem siâ me siâ akbiangât amâ nunaet pat. Gâŋe damunne akmat me? Nâŋe agak meme âlepŋe akgiŋdere aregât gâŋe wangât nâŋgâm bâli niŋdât? Nâŋgâm bâli niŋmenâ ârândâŋ bo aktâp.”  
\v 16 Luâk âmbâle bikŋande hinŋe hâkyeŋe mem agatbai are amâ hâmbâi Anutuŋe hamiŋângen katyekbiap. Dâ bikŋe hâkyeŋe mem gewai are âmâ Anutuŋe hâmbâi mem ulik gulik katyekbiap.” dâep.   
\s1 Yesuŋe mom agatbiapgât sop âlâwu makyeŋgiep.  
\p
\v 17 Yesuŋe Yerusalem kepia âgâwerâm akmâ hoŋ bawalupŋe keiân lâuwâ are meyekto ariyi. Arim manmâ Yesuŋe dâwân makyeŋgim hin dâep,  
\v 18 “Ye nâŋgâŋet. Bâin. Nen Yerusalem kepian âgâne. Akto ain sumbe kat kat luâk akto Mosegât den kârikŋe makmâ kepikmai ain tatmai yâk yeŋgâlân gâtŋande luâk akmâ geân nâ bâleŋe akniŋmâ sumbe kat kat luâk akto Mosegât den kârikŋe makmai yâk yeŋgâlân makyeŋgimbiâ menekbai. Akto den âiân katnekmâ nugumbiâ mombian aregât den magaŋgi goaŋgi akbai.  
\v 19 Akto den hembalik mâŋgi nekmâ lâwinân nugumbiâ mombiangât Roma luâk are yeŋgâlân oloŋ nekbiâ bâleŋe mâŋgi nekmâ lâwinân nugumbiâ mombian. Mondere han nugumbiâ hilâm âlâwu akto momoŋânba agatbian.” dâep.   
\s1 Yakobo akto Yohane yâkŋe galalupyetŋe damunyeŋe akbiandatgât aikoyiat.  
\p
\v 20 Akto sop ain Yebedaiogât âmbenŋande nanlogâtŋe Yakobo akto Yohane are kewugu yelekmâ Yesugâlân togom kâŋgom ulilaŋep.  
\v 21 Ulilaŋdo hin magaŋep, “Gâ wangât nâŋgât?” dâmbo hin dâep, “Sop siân gâŋe togom luâk âmbâle hârok damunyeŋe akbialân sop ain nanlogâtnande gasomge bikŋe bikŋe tatmâ kembu akbiandat.” dâep.  
\v 22 Hain dâm ulilaŋdo Yakobo akto Yohane hin dâm makyetkiep, “Yet aregât keiŋe pâpkom maktat. Nâ wan me wan umatŋe miawak niŋbiap are hârok yet âlepŋe miawakyetkiwiap me?” dâep. Hain dâmbo hin dâyiat, “Maktât are miawak netkiwiap aregât nâŋgâetŋe ârândâŋ akbiap.” dâyiat.  
\v 23 Hain dâmbela hin dâep, “Wan me wan umatŋe miawak niŋbiap arekŋe âlepŋe hainâgâk miawak yetkiwiap. Dâ Anutu Ewene yâkŋe konok nâŋgât amuknân manmâ damunyeŋe akbai aregât emelâk kotyeŋe dâm hâriep. Amâ nâŋgât âi bo.” dâep.  
\v 24 Hain dâm makyetkimbo hoŋ bawaŋe bât bip bip hârok yâkŋe den are nâŋgâmbiâ umatŋe akto Yohane akto Yakobo peiyelegi.  
\v 25 Peiyelekbiâ Yesuŋe yeŋgondo bambiâ hin dâm makyeŋgiep, “Hângât luâk kembuŋe luâk damunyeŋe akmâ âmâ hoŋ bawalupyeŋe meyekbiâ manmai are âmâ nâŋgâmai.  
\v 26 Dâ yeŋe âmâ hângât luâk kembu are yeŋgât agak meme are hain bo akbei. Yeŋgâlânba siâŋe Anutuŋe nekto ârândâŋ agâk dâwiap âmâ benŋe galalupŋe yâk yeŋgât hoŋ bawa akmâ manbiâp.  
\v 27 Akto yeŋgâlânba siâŋe Anutuŋe nekmâ, “Woe, damunyeŋe akbiapgât dop tatâp dâwiap.” dâm aregât galalupŋe yeŋgât âi luâk manbiâp.  
\v 28 Nâ hainâk hoŋ bawalupnande tân nuguŋet dâm aregât bo geân. Âi humo mem hâk hilâlâm nâŋgâm luâk âmbâle dondâ are yeŋgât dosa bo akyeŋgiwiapgât mombian aregât luâk akmâ geân.” dâep.   
\s1 Yesuŋe dewunyetŋe bokbokŋe lâuwâ mem heŋgemyetkuep.  
\p
\v 29 Yesu akto hoŋ bawalupŋe Yeriko kepia hepunmâ ariyi. Arimbiâ hami yeŋân luâk âmbâle dondâ ariyi.  
\v 30 Akto dâp ginŋân luâk dewunyetŋe bok bokŋe lâuwâ taliat. Yesu togoep aregât den nâŋgâm kârikŋeâk konmâ hin dâyiat, “Humo, gâ Dawidigât hakuŋe gâ hanâk netgât okotge nâŋgâ.”  
\v 31 Hain dâm konbela luâk âmbâle ain kili arekŋe nâŋgâm hin dâyi, “Woe, den hepulet.” dâyi. Hain dâmbiâ denyeŋe bo nâŋgâm âmâ lâuwâŋe koliat, “Humo, gâ Dawidigât hakuŋe gâ hanâk netgât okotge nâŋgâ.”  
\v 32 konbela nâŋgâm dâwân kinmâ yetkondo gutbela hin aiyetkuep, “Gain gain akyetkiwegât nâŋgat?” dâmbo hin dâyiat,  
\v 33 “Humo âlepŋe eget dâmenâ dewunnetŋe hulaŋagâkgât ulit giŋdet.” dâyiat.  
\v 34 Hain dâmbela okotŋe nâŋgâm dewunyetŋe howaimbo hulaŋ akto Yesu olop ariyi.   
\c 21  
\s1 Yesuŋe doŋgi kakŋân Yerusalem âgâep.  
\p
\v 1 Akto arewa arim Yerusalem kepia ewumâk Betepage kepia akto gimbâŋe kotŋe Oliwa ain togoyi. Togo Yesuŋe hoŋ bawalogâtŋe lâuwâ huŋgun yetkiep.  
\v 2 Huŋgun yetkim hin makyetkiep, “Yet kepia bâlensiâ tato ektat âuren âgâet. Âgâm âmâ doŋgi siâ hikombiâ kindâp nanŋe olowâk are dowâk mem miawak yeleget. Meyelekmâ mem âmâ nâŋgâlân togoet.  
\v 3 Dâ luâk siâ me siâŋe den wan siâ makyetkimbo âmâ hin magaŋberat, “Iregât âi miawakto Humonetŋande maknetkiâp gârâmâ mem arietŋe âi bo akto âmâ dowâk mem purik katberâp.” dâm magaŋberat.” dâep.  
\v 4 Wan me wan ya miawagep are amâ Propete siâŋe den kulemgoep aregât bikŋe bunŋe miawagep den are hin tatâp,   
\li1
\v 5 “Sioŋ gimbâŋe ambolupŋe nâŋgâŋet. Yeŋgât kembuyeŋe amâ hâkŋe mem gemap. Hain akmâ yoŋâk ariwerâm âmâ doŋgigât kakŋân tatmâ togowiap. Doŋgi aregât nanŋe are olop togowiap.”   
\p
\v 6 Yesuŋe hain dâm huŋgunyetkimbo arim hain agiat.  
\v 7 Doŋgi akto nanŋe lâuwâ mem oloŋyelekmâ togombela sâŋgum kakŋân luguakmini are oloŋmâ doŋgi kakŋân katbiâ yâkŋe âgâ talep.  
\v 8 Âgâ tato luâk âmbâle dondâŋe Humonenŋe togoâp aregât dâp heŋgemgone dâm sâŋgum kakŋân luguakmini are oloŋmâ dâwân leŋgaim ariyi. Dâ bikŋande âmâ esenŋe siâ siâ ligim dâwân katmâ ariyi.  
\v 9 Akto luâk âmbâle dondâ enemŋân akto hamiŋân olop ariyi arekŋe âmâ hin koli, “Woe, hakunenŋe Dawidi yâkgât kâmolân gâtŋe gâŋe damun nenŋe ak. Anutu Humoŋe wâtŋe giŋmâ huŋgun giŋdo togoât aregât heroŋe akgiŋne. Akto kembunenŋe yu togoât iregât Anutu himbimân manmap yâk nâŋgaŋdenŋe kotŋe humo agâk.” dâyi.  
\v 10 Akto Yesuŋe Yerusalem kepian âgâmbo kepia humo ain luâk âmbâle tali arekŋe sân sân mem hin dâyi, “Luâk ire niŋe?” dâyi.  
\v 11 Hain dâmbiâ luâk âmbâle yâk olop ariyi arekŋe makyeŋgiyi, “Imâ Anutugât Propete siâ kotŋe Yesu, Galilaia hân aregât kepia Nasarete ain gâtŋe.” dâyi.   
\s1 Yesuŋe sumbe opmânânba watyegep.  
\p
\v 12 Hain dâmbiâ Yesu Yerusalem kepian âgâm sumbe kat kat opmânŋân âgâm luâk âmbâleŋe siâ me siâ katmâ aŋgim kili are wat yekmâ siâ me siâ yeŋe me kembâ welamŋe me puli tat tat welamŋe mem kâwulep.  
\v 13 Kâwutmâ watyekmâ hin makyeŋgiep, “Anutuŋe makto kulemgoyi bikŋe hin tatâp, “Nâŋgât emet âmâ luâk âmbâle hârokŋe ulitniŋbaigât emet kindâp.” Den kulem hainâk yendâp are hâkâŋ akmâ mâŋgimbiâ luâk kâmburâ yeŋgât emet hainare aktâp.” dâep.   
\p
\v 14 Hain dâm sumbe kat kat opmânŋân luâk dewunyeŋe bok bokŋe akto keiyeŋe pâwutyeŋe bâleŋe are togombiâ mem heŋgem yeŋguep.  
\v 15 Akto nanaŋ lepat ain âgâm Yesugât hin dâyi, “Dawidigât hakuŋe kotŋe mem agatne.” dâyi. Hain dâmbiâ sumbe kat kat luâk akto Mosegât den kârikŋe makmâ kepigi arekŋe Yesuŋe kulem keiŋe keiŋe miep are ekmâ akto nanaŋ lepat are yeŋgât den nâŋgâmbiâ bâlimbo kuk bâleŋe agi.  
\v 16 Hain akmâ Yesu hin magaŋi, “Nanaŋ lepat irekŋe kotge konmâ mem agatbiâ nâŋgât mon?” dâm magaŋi. Hain dâmbiâ hin makyeŋgiep, “O nâŋgân gârâmâ aregât Anutuŋe makto kulemgoyi bikŋe aregât hin tatâp, “Anutuŋe nanaŋ lepat memeŋe akyeŋgimbo kotŋe mem agatbai.” den are oyaŋmâ nâŋgâm meteyi mon?” dâep.  
\v 17 Akto ainba hepun yekmâ kepia humo are ginŋângen gem hândâk ain Betania kepian yiep.   
\s1 Yesuŋe makto lâwin siâ ululun dâep.  
\p
\v 18 Yem kindo hauŋdo hândâktâk purik katmâ kepia humoân âgâm sotgât mopŋe aguep.  
\v 19 Akto dâwân lowot hainare siâ kindo ekmâ bunŋe yendâp dâm keiŋân baep. Bam ekto bunŋe siâ bo yendo esenŋandeâk kilep. Akto lowot are magaŋmâ hin dâep, “Lâwin iregât koaŋe siâkâ bo yembiâp. Boâk tiŋ.” dâmbo ainâk lowot arekŋe ululun kârâep.  
\v 20 Hain akto hoŋ bawalupŋande are ekmâ otneyeŋe arimbo sân sân mem hin dâyi, “Gain gain akmâ lowot ire dowâk ululun kârâp?” dâyi.  
\v 21 Hain dâmbiâ Yesuŋe makyeŋgim hin dâep, “Nâ iregât keiŋe makyeŋgire nâŋgâŋet. Ye nâŋgâlân biwiyeŋe katmâ heŋgemgom han lâuwâ âlâwu bo akbai âmâ nâŋe lowotgâlân aktere ektâi hainâk âlepŋe akbai. Akto are konok bo akbai. Gimbâŋe ire magaŋmâ hin dâwai, “Gâ kâwulakmâ haruân umbure ge.” dâmbiâ âlepŋe hain akbiap.  
\v 22 Akto yeŋe nâŋgâlân biwiyeŋe katmâ heŋgemgom kinmâ wan me wan memberâm ulilaŋbai amâ wan me wan are âlepŋe membai.” dâep.   
\s1 Yesugât keiŋe nâŋgânegât aikoyi.  
\p
\v 23 Akto Yesuŋe sumbe kat katgât opmânŋân âgâm luâk âmbâle den pat âlepŋe are makyeŋgiep. Akto sumbe kat kat luâk akto Israe yeŋgât kembu yâkgâlân togom magaŋmâ hin dâyi, “Gâ wan me wan akmat are niŋaet lau lokom akmat? Akto niŋande memeŋe akgiŋdo memat?” dâyi.  
\v 24 Hain dâmbiâ Yesuŋe hin makyeŋgiep, “Nâkai hainâk wan siâgât ai yeŋguwerân. Gârâmâ yeŋe den hâuŋe makniŋbiâ âmâ benŋe nâkâ wan kârikŋe tatniŋdo âi meman iregât keiŋe makyeŋgiwerân.  
\v 25 Yohaneŋe tu puli keiŋe kalep are niŋande meme agaŋdo âi are meminep? Anutuŋe me luâk yânŋande?” dâep. Hain dâmbo den are nâŋgâm are yeŋeâk magaŋgi goaŋgi akmâ hin dâyi, “Nenŋe Anutuŋe meme agaŋep dâweren âmâ yâkŋe hin maknengiwerâp, “Ye wangât yâkgât den bo nâŋgâm heŋgemgoyi?” dâwerâp.  
\v 26 Dâ nenŋe are luâk yânŋande memeŋe agaŋmini dâweren âmâ luâk âmbâle yu kindâi irekŋe Yohane âmâ Propete dâm kuk aknengiwâi aregât gain gain magaŋberen?” dâyi.  
\v 27 Hain dâm kinmâ Yesu hin magaŋi, “Yohane niŋande memeŋe agaŋdo akminep are bo nâŋgâen.” dâyi. Hain dâmbiâ Yesuŋe hin makyeŋgiep, “Nâkai hainâk niŋaet laugât kinmâ âi meman aregât bo makyeŋgiwerân.   
\s1 Nanaŋ lâuwâ yetgât den ginŋe.  
\p
\v 28 Aregât den ginŋe makyeŋgiwe. Luâk siâgât nanlogâtŋe lâuwâ maliat. Akto teuŋe aregâlân arim hin magaŋep, “Nan, gâ uŋak arim waiŋ âiângen âi me.” dâep.  
\v 29 Hain dâmbo nanŋe arekŋe magaŋmâ dâep, “Nâ borân.” dâep. Hain dâm tatmâ benŋe beirâŋângen hanŋe siâ akto arim âi miep.  
\v 30 Akto eweyetŋande emiŋe aregâlân arim arekâ hainâk magaŋep. Akto nanŋe arekŋe magaŋmâ dâep, “Apo, âlepŋe ariwerân.” dâm hiaŋgim bo ariep.  
\v 31 Gârâmâ nanlogâtŋe lâuwâ arekŋe niŋande âmâ eweŋaet den lokoep?” dâmbo dâyi, “Teuŋe arekŋe.” dâyi. Hain dâmbiâ Yesuŋe makyeŋgim hin dâep, “Aregât den bunŋe hin makyeŋgire nâŋgâŋet. Puli dâtâŋe meme luâk akto âmbâle dâp gulip manmai yâkŋe ye ewangiyekmâ Anutugât kâmolân dewatiyi.  
\v 32 Amâ yeŋe Yohaneŋe agak meme âlepŋe hekat yeŋgimbo hâkâŋŋe akmâ denŋe bo lokoyi. Dâ gawamangât puli meme luâk akto âmbâle dâp gulip manmaiŋe âmâ denŋe nâŋgâm hanyeŋande nâŋgaŋi. Dâ ye âmâ are ekmâ hanyeŋe bo purik kato denŋe bo nâŋgâyi.   
\s1 Waiŋ damunŋe bâleŋaet den.  
\p
\v 33 Akto den dopŋe siâkâ makyeŋgire nâŋgâŋet. Luâk siâŋe hân siân tâk kotŋe waiŋ are kâmetmâ metem lope dâgâep. Akto waiŋ tuŋe pipikowaengât dâm kondo ketugum heŋgemgom damun yeŋaet emet mem âi kalam hârok ketugum metem hoŋ bawalupŋe hin makyeŋgiep, “Kalam ire damunŋe akmâ sot bunŋe akto mem niŋbai.” dâm hân siângen ariep.  
\v 34 Arim manmâ manmâ mando sot bunŋe akto âi luâk siâ sot bunŋe bikŋe meyekŋet dâm huŋgun yeŋgimbo ariyi.  
\v 35 Arimbiâ damun luâklupŋe arekŋe hoŋ luâk are kât mem pitim panmâ yeŋgumbiâ bikŋe arimbiâ bikŋe moyi.  
\v 36 Hain akto amboŋe arekŋe âi luâk dondâ huŋgun yeŋgimbo arimbiâ a hainâk kalam damunlupŋe arekŋe hoŋ luâk are hainâk yeŋgum watyegi.  
\v 37 Amboŋande pat are nâŋgâm hin dâep, “Nune nanne huŋgun aŋdere arimbo yâkgât amukŋân manbai.” dâep.  
\v 38 Hain dâm huŋgun aŋdo arimbo âi damunlupŋande nanaŋ are ekmâ magaŋgi goaŋgi akmâ hin dâyi, “Woe, humonenŋaet nanŋe togoâp. Eweŋe mondo yâkŋe hârok membopgât kondenŋe moâk. Hain aktenŋe bât bâiŋe hârok nengât akbiap.” dâyi.  
\v 39 Hain dâm mem oloŋmâ hâkŋângen kombiâ moep.  
\v 40 Hain akbiâ âi amboŋe are gain gain akbiap?” dâep.  
\v 41 Hain dâmbo hin dâyi, “Âi amboŋe arekŋe togom hoŋ bawa are yeŋgumbo mombiâ âmâ benŋe dumyeŋân hoŋ bawa siânbaŋe sot yendoân niŋbai dâm katyekbiap.” dâyi.  
\v 42 Hain dâmbiâ Yesuŋe hin dâep, “Anutuŋe makto luâk siâŋe hin kulemgoep,  
\li1 “Emetŋe ketuguwerân âmâ luâkŋe kât siâ ekmâ hâkŋe hâkŋe dâm panbiâ yendo Anutuŋe kât are mendo emetgât kun kun kârikŋe agep. Are ekmâ, “Imâ Humoŋe mem miawaktâp.” dâm ektenŋe humo aktâp.” Siâŋe ulikŋân hain kulemgoep.  
\p Aregât ye âmâ nanaŋyeŋânbak oyaŋmâ nâŋgâyi amâ wangât hilipkoyi?  
\v 43 Aregât makyeŋgire nâŋgâŋet. Anutuŋe damunyeŋe akberâm aktâp yâkŋe yekto ârândâŋ bo akto luâk âmbâle aŋgâ damunyeŋe akbiap are yâk Anutuŋe damunyeŋe akbiap aregât bunŋe membai.  
\v 44 Dâ luâk siâŋe kât tetembeŋe kârikŋe are ekto ârândâŋ bo akto âmâ hâkŋe hilipkowiap. Akto kât arekŋe amâ luâk siâ kakŋân ge kom hambumbo hogoakbiap.”  
\v 45 Hain dâmbo Parisaio luâk akto sumbe kat kat luâk areyeŋgât humomolupyeŋande den are nâŋgâm hin dâyi, “Imâ nengât dop maktâp.” dâm nâŋgâmbiâ bâliep.  
\v 46 Hain akto aregât Yesu mem kala busi kâlegen katberâm agi. Hain akmâ memberâmbiâ luâk âmbâle dondâŋe ain kili arekŋe Yesu amâ Propete luâk dâm nâŋgâyi aregât, “Mendenŋe nenguwâi.” dâm hamewakmâ yânâk hepuli.   
\c 22  
\s1 Luâk hâk katip bâlâk yâkgât den ginŋe.  
\p
\v 1 Akto Yesuŋe den ginŋe siâ hin makyeŋgiep,  
\v 2 “Anutuŋe damunyeŋe akbiap amâ hângât luâk kembu siâgât agak meme hainare. Luâk kembu aregât nanŋande âmbâle memberâm akto luâk kembu arekŋe sot soŋgo dondâ om hâwuruep.  
\v 3 Akto ulikŋân luâk bikŋe nanŋande âmbâle mendoân togombiâ sot om yeŋgiwiapgât makyeŋgiep. Akto nanŋande âmbâle memberâm akto ain âi luâklupŋe bikŋe huŋgun yeŋgim, “Ari luâk are kewugu yekmâ togoŋet.” dâep. Akto âi luâklupŋande ari makyeŋgimbiâ yâkŋe borâm bo togoyi.  
\v 4 Akto lâuwâŋe âi luâklupŋe bikŋe huŋgun yeŋgim hin makyeŋgiep, “Ye arim nâŋe ulikŋân luâk makyeŋgiân are hin makyeŋgiwei. Ye nâŋgâŋet. Sot akto bau akto soŋgo humomo emelâk kom om katân akto kotŋe siâ siâ hârok emelâk mem ârândâŋ ketuguân. Gârâmâ ye togom nannande âmbâle memberâp iregât sot neŋet.” dâm âi luâklupŋe are makyeŋgim huŋgun yeŋgiep.  
\v 5 Akto âi luâklupŋande arim den are luâk âmbâle makyeŋgiyi. Makyeŋgimbiâ den a bonâŋgâm hansumbu akmâ ariyi. Siânbaŋe gem kalam yeŋângen ariyi. Dâ bikŋande âmâ puli âi memberâm gem ariyi.  
\v 6 Dâ bikŋande âmâ luâk kembugât âi luâk are hilip yeŋgumbiâ mom meteyi.  
\v 7 Hain akbiâ luâk kembu are biwiŋe kâlâp akto tembe lokolupŋe huŋgun yeŋgimbo arim luâk koko yeŋgumbiâ mom meteyi. Mom metembiâ kepiayeŋe arekâ ombiâ om bo akyegep.  
\v 8 Akto luâk kembu arekŋe âi luâklupŋe makyeŋgim hin dâep, “Nannande âmbâle mendâp iregât sot soŋgo emelâk mem ârândâŋ ketugure yendâp. Dâ nâŋe luâk togoweigât makyeŋgiân are yeŋgât agak memeyeŋe ârândâŋ bo.  
\v 9 Gârâmâ ye arim dâp kautŋe ârândâŋ kinmâ âmâ luâk âmbâle arim togombiâ yekmâ âmâ makyeŋgimbiâ togom sot ire neŋet.” dâep.  
\v 10 Hain dâm huŋgun yeŋgimbo âi luâklupŋe arekŋe dâp kautŋe ârândâŋ kinmâ arimbiâ luâk âmbâle âlepŋe me bâleŋe togombiâ hârok mendugu yegi. Akto luâk âmbâle arekŋe togom luâk âmbâi lâuwâ meagiat are yetgât emet are pikmâ teŋ teŋ dâm tali.   
\p
\v 11 Akto luâk kembu arekŋe luâk âmbâle are yekberâm emet are kâlegen bam âgâep. Âgâm luâk siâ hombaŋ tat tatgât sâŋgum are bo lalakmâ togoep.  
\v 12 Togom ekmâ luâk kembu arekŋe magaŋmâ hin dâep, “Gala, gâ gain gain akmâ luâk âmbâle meak meak aregât sâŋgum bo latmâ in togoât?” dâep. Luâk kembu arekŋe hain dâmbo yâkŋe denŋe nâŋâk kinmâ aŋun aŋgiep.  
\v 13 Aŋun aŋgimbo luâk kembu arekŋe âi luâklupŋe makyeŋgim hin dâep, “Ye luâk are mem keiŋe bâtŋe mem mendugum dâgâm ge hândâkŋângen ain panbiâ yeâk. Yem âmâ hâk hilâlâm dondâŋe nâŋgâm indem kamboŋmâ yem âgâwiâp.” dâm makyeŋgiep.  
\v 14 Aregât den ginŋe purikŋe hin makbe. Anutuŋe luâk âmbâle dondâ makmâ yeŋgonmap. Dâ luâk âmbâle konok konok potatmâ yeŋgondo Anutugât kâmolân dewatimai.” dâep.   
\s1 Yesu puligât aikoyi.  
\p
\v 15 Akto Parisaio luâk arim hin dâyi, “Hiaŋdenŋe Yesuŋe den siâ makmâ hilipkombo mene.” dâm magaŋgi goaŋgi agi.  
\v 16 Hain akmâ hoŋ bawalupyeŋe akto Herotegât âi luâklupŋe huŋgun yeŋgimbiâ Yesugâlân togom lau tu agaŋmâ hin dâyi, “Humo, gâŋgât keige nâŋgâen. Gâ hiaŋgi den bo makmat. Bunŋeâk makmat. Gâ luâk hârok Anutugât dâp âlepŋe makmâ makyeŋgimat. Akto luâk yeŋgât nâŋgâ nâŋgâyeŋaet bo watmat. Akto luâk âgâ âgâŋe me gegeŋe areyeŋgât hamep bâlâk akmâ ârândâŋâk makmâ hekatnengimat aregât ire makmenâ nâŋgâne.  
\v 17 Nen Roma luâk siâ damun nenŋe kotŋe Sisa are gawamangât puli waŋmaen are âlepŋe me bo? Aregât gain nâŋgâmat? Puli waŋbaen me bo?” dâyi.  
\v 18 Hain dâmbiâ biwiyeŋaet keiŋe ekmâ nâŋgâm hin makyeŋgiep, “Ye hiaŋniŋdâi. Denŋe hami kom katniŋdâi.  
\v 19 Romagât puli koaŋe siâ mem niŋbiâ ekbe.” dâep. Hain dâmbo mem waŋbiâ mem agatmâ hekat yeŋgim hin dâep,  
\v 20 “Puli ire ekŋet. Iregât otneŋe akto kot ire niŋaet?” dâep.  
\v 21 Hain dâmbo hin dâyi, “Damun nenŋe Roma luâk kotŋe Sisa yâkgât otneŋe.” dâyi. Hain dâmbiâ hin dâep, “Wan me wan Roma luâk humogât dâtâŋe amâ yâk waŋbei. Dâ wan me wan Anutugât dâtâŋe are amâ Anutu waŋbei.” dâep.  
\v 22 Hain dâmbo nâŋgâmbiâ humo akto yân hepunmâ ariyi.   
\s1 Momoŋânba agatbaengât aikoyi.  
\p
\v 23 Akto hilâm ainâk Sadukaio luâk are togoyi. Luâk arekŋe momoŋânba luâk bo agatbai dâmini. Yâkâ hainâk togom lau tu agaŋmâ hin dâyi,  
\v 24 “Tiksa, Moseŋe ulikŋân hin dâm kulemgoep, “Luâk siâŋe âmbâle mendo nanaŋ bo miawakto mondo emiŋande kambut mem teuŋaet kâmot bo akbopgât membiap.” Moseŋe hain kulemgoep aregât hin makgiŋne.  
\v 25 Emi teu nâmbulân lâuwâ nen hutnenŋân mali. Hain manmâ ulikŋân teuyeŋande âmbâle mem nanaŋ bâlâk manmâ moep.  
\v 26 Mondo emiŋande kambut are mem hainâk nanaŋ bâlâk manmâ mondo emiŋe siâŋe âmbâle kambut are miep. Hain akmâ mondo emi teu nâmbulân lâuwâ arekŋe âmbâle konok are mem nanaŋ bâlâk manmâ mom meteyi.  
\v 27 Bâiŋe kambutyeŋe are hainâk moep.  
\v 28 Akto luâk nâmbulân lâuwâ are hârogâk âmbâle konok areâk mem mom meteyi. Aregât sop bâiŋân agatmâ metembiâ âmâ âmbâle are niŋaet âmbenŋe akbiap?” dâm hiaŋgiyi.  
\v 29 Hain dâmbiâ Yesuŋe hin makyeŋgiep, “Ye Anutuŋe makto kulemgoyi are akto Anutugât kârikŋeŋe bonâŋgâmai are nâŋgâm hilipkom hain dâm maktâi.  
\v 30 Luâk me âmbâle momoŋânba agatmai yâk himbimân aŋelo mandâi hainare akmâ luâk âmbâle meak meak are hepunmâ yân manbai.  
\v 31 Dâ momoŋânba agat agatgât keiŋe hin maktere nâŋgâŋet. Anutugât den aregât keiŋe makyeŋgire nâŋgâm heŋgemgoŋet.  
\v 32 Anutuŋe hin magep, “Nâ Abraham akto Isaka akto Yakobo yâk yeŋgât damunyeŋe akman.” dâep aregât yâk âmâ momoŋe yâk yeŋgât Anutu bo. Golâ manmanŋe yâk yeŋgât Anutu akmap.” dâep.  
\v 33 Hain dâm Sadukaio gâtŋe makyeŋgimbo luâk âmbâle yânŋe ain kili arekŋe den are nâŋgâmbiâ umatŋe agep.  
\v 34 Akto Yesuŋe den magep are Sadukaio gâtŋande nâŋgâm den hâuŋe gain gain magaŋne dâm pâpkoyi aregât aŋun aŋgim hepuli, parisaioŋe aregât nâŋgâm âmâ Yesugâlân menduguyi.  
\v 35 Mendugumbiâ hutyeŋân Mosegât den kârikŋe makmâ kepigi ain gâtŋe konok Yesu hiaŋberâm aikom hin dop koep,  
\v 36 “Tiksa, Anutuŋe den kârikŋe kalep ain gâtŋe wan soŋ lokowaen.” dâmbo  
\v 37 hin dâep, “Anutuŋe makto Moseŋe kulemgoep are bikŋe hin tatâp, “Gâŋe Humoge Anutu yâkgâlân biwi kambiamge me nâŋgâ nâŋgâge katmâ manben. Yâkgât âi akto den lau aregâlâk nâŋgâm kârikŋe akmâ hange konogâk manben.”  
\v 38 Den are soŋ lokombiâ huraguwiâp.  
\v 39 Akto hamiŋân den ire lokombiâ huraguwiâp, “Gâ gugaet agakmat hainâk luâk siâ agaŋben.”  
\v 40 Anutugât den kârikŋe lâuwâ irekŋe amâ den kârikŋe are hârokgât keiŋe aktâp. Akto Anutugât Propete luâk den ire nâŋgâm aregât keiŋe kulemgoyi.” dâep.   
\s1 Yesuŋe ikiŋaet keiŋaet aiyeŋguep.  
\p
\v 41 Hain dâm Parisaio luâk menduguyi aregât Yesuŋe aiyeŋgum hin dâep,  
\v 42 “Ye Anutuŋe huŋgun aŋdo gewiap aregât gain gain nâŋgâi? Yâk âmâ niŋaet nanŋe nâŋgâi?” dâmbo Parisaio luâk bikŋe arekŋe hin dâyi, “Dawidigât hakuŋe.” dâyi.  
\v 43 Hain dâmbiâ hin dâep, “Bâin, Anutugât Heakŋande Dawidigât biwiŋe mem agato hin dâep,   
\li1
\v 44 Anutu Humoŋe nâŋgât Humone hin magaŋep, “Gâ enemnân togom bâtne bungen tatmenâ gasalupge keigaet amukŋân kâmot katere tâliyekbiat.”   
\p
\v 45 Aregât keiŋe hin. Dawidiŋe Anutuŋe huŋgun aŋdo gewiap are amâ nâŋgât Humone dâm konminep. Aregât gain gain yâk âmâ Dawidigât nanŋe dâmai?” dâep.  
\v 46 Hain dâmbo luâk ain kili arekŋe Yesuŋe den magep are hâuŋe bo magaŋi. Hain akmâ are hamiŋângen den siâ me siâgât lâuwâŋe bo aikoyi.   
\c 23  
\s1 Yesuŋe Parisaio minao makyeŋgiep.  
\p
\v 1 Yesuŋe luâk âmbâle dondâ akto ikiŋe hoŋ bawalupŋe hin makyeŋgiep,  
\v 2 “Luâk Mosegât den kârikŋe makmâ kepikmai akto Parisaio luâk yâk âmâ Mosegât welamŋân tatmai.  
\v 3 Aregât den makmâ hekatyeŋgimbiâ nâŋgâm lokowei. Dâ yâkŋe yâk yeŋgât den bo lokomai aregât agak memeyeŋe bo watbei.  
\v 4 Yâk yeŋgât agak meme are hin. Luâk âmbâle den kârikŋe wârakmâ hin makyeŋgimai, “Âi humo mem hâk hilâlâm nâŋgâm manmâ âgâŋet.” dâm makyeŋgimai âmâ bo tân yeŋgumai. Denâk akmai.  
\v 5 Akto wan me wan hârok akmai are âmâ luâkŋe nenekŋet dâm aregât akmai. Akto nenekŋet dâm manmâ âmâ mitigât siâ me siâ wan me wan mem manmâ kâlewâk mâŋgim manmai.  
\v 6 Akto luâk âmbâle mendugum kinmaiân me den opmânŋân âgâmaiân âmâ yâkŋe nenŋe soŋ dâm tat tatŋe egon tatmai.  
\v 7 Akto yâkŋe luâk âmbâle kepian tiksa humonenŋe dâm nengonŋet dâm aregât ukenŋe nâŋgâmai.  
\v 8 Dâ ye amâ tiksayeŋe konok akto ye hârok gala konogâk akmai aregât tiksa humonenŋe dâm nengonŋet aregât bo nâŋgâwei.  
\v 9 Akto Eweyeŋe konok mandâp amâ Anutu himbimân manmap yâk aregât iren hânân gâtŋe siâgât ewenenŋe bo dâwei.  
\v 10 Akto humoyeŋe konok mandâp amâ Anutuŋe huŋgun niŋdo geân aregât humonenŋe dâm nengonŋetgât ukenŋe bo nâŋgâwei.  
\v 11 Akto yeŋgâlân gâtŋe bikŋe tân yeŋgum âi yeŋgât mem manmap are âmâ Anutuŋe ekto huragumap.  
\v 12 Aregât yeŋgâlân gâtŋe siâŋe ikiŋe kotŋe mem agato âmâ Anutuŋe mem gewiap. Dâ kotŋe mem gembo âmâ Anutuŋe mem agatbiap.   
\p
\v 13 Gâuk Mosegât den makmâ kepikmai akto Parisaio ye hârok hiaŋgi luâk. Luâk âmbâle himbimgât kâmolân ariwerân akbiâ âmâ yeŋe dâp gisapko yeŋgimai. Yeŋe âmâ ain bo ariwaen dâm âmâ ariwaen dâmai yâk yeŋgât dâp gisapko yeŋgimai.  
\v 14 Gâuk Mosegât den makmâ kepikmai akto Parisaio hiaŋgi luâk yeŋe mându kambut yeŋgât emet me wan me wan kâmbu memai. Dâ nenekbiâ huraguâk dâm Anutu sop kâlep ulilaŋmai. Aregât Anutuŋe hâuŋe umatŋe bâleŋe akyeŋgiwiap.  
\v 15 Gâuk Mosegât den makmâ kepikmai akto Parisaio ye luâk konok yeŋgât pat agâkgât âi humo mem haru akto hân hâtikom arimai. Arim hâwâtyekbiâ dewatiyekmâ âmâ benŋe hemem kâlâpgât pat akmâ ewangiyekbiap.  
\v 16 Gâuk Mosegât den makmâ kepikmai akto Parisaio yeŋe luâk âmbâle manman âlepŋân kewuguyektenŋe ariwai dâmai gârâmâ ye âmâ dewunyeŋe bokbokŋe. Aregât hin dâmai, “Luâk âmbâle siâŋe sumbe aregât meteŋân dâm makbiâ âmâ yânŋe akbiap. Dâ sumbe kat kat opmângât goli aregât meteŋân dâm makbiâ âmâ âlepŋe akbiap.” dâmai.  
\v 17 Hain dâmai amâ dewunyeŋe nâŋgâ nâŋgâ yeŋe hândâk akmap. Anutuŋe wan ekto humo akmap? Goli me sumbe emetŋe? Sumbe kat katŋaet emetŋande goli are ewangimap. Sumbe emetŋe bo tatâp dâine puli are yânŋe akbop.  
\v 18 Akto ye hin dâmai, “Luâk âmbâle siâŋe sumbe kat katgât alata kotŋe konmâ den kârikŋe makbiâ yânŋe akbiap. Dâ yâkŋe sumbe om alata kakŋân katmai are konmâ den kârikŋe makbiâ amâ kârikŋe akto areâk membei.” dâmai.  
\v 19 Hain dâmaigât âmâ dewunyeŋe hândâkŋe akmap. Wan me wan Anutu waŋmai arekŋe alata bo ewangimap. Alata bo tatâp dâine sumbe yânŋe akbop.  
\v 20 Aregât luâk âmbâle alata aregât kotŋe konmâ den kârikŋe makbai arekŋe alatagât kotŋe areâk bo konbai. Alata akto sumbe me wan kakŋân katmai are olop konmâ makbai.  
\v 21 Akto luâk âmbâle sumbe kat kat opmân aregât kotŋe konmâ den kârikŋe makbai arekŋe opmân aregât kotŋe areâk bo konbai. Opmân akto aregât Amboŋe Anutu yâkgât kotŋe konbai.  
\v 22 Akto himbim kotŋe konmâ den kârikŋe makbai arekŋe Anutu tat tat akto tat tat Amboŋe lâuwâ lâuwâ yetkonbai.   
\p
\v 23 Gâuk Mosegât den makmâ kepikmai akto Parisaio ye hiaŋgi luâk. Ye metâ akto lombo akto sot siâ siâ are dopŋân potatmâ Kembugât pat dâm bikŋe katmai. Dâ Moseŋe kulemgoep den bikŋe umatŋe are hepunbiâ bâlimap. Aregât den amâ hin. Wan me wan âlepŋe membiâ ârândâŋâk akto okot nâŋgâ nengim gala akmai akto Humogâlân biwi kat kat aregât agak meme are âkâ hamiaŋmai aregât siân hâuŋe humo bunewâk yeŋgiwiap. Ye Mosegât den owâiŋe akto umatŋe are lâuwâ lâuwâ lokomai dâine ârândâŋ akbop.  
\v 24 Ye, “Nen kewuguyekmaen.” dâm âmâ luâk dewunyeŋe bok bokŋe are yeŋgât dop hainâk akmai. Wan me wan bâlensiâ aregâlâk nâŋgâmai. Dâ wan me wan umatŋe Anutuŋe egâliaŋmap are amâ yânŋe dâm hepunmai.   
\p
\v 25 Gâuk Mosegât den makmâ kepikmai akto Parisaio ye hiaŋgi luâk. Ye hâk akto hângât aregâlâk nâŋgâmai. Âmbâle siâŋe kondo akto umbâ hâkŋeâk pulim kâlegen bo pulim akmap aregât dop hainâk yâk hâkyeŋe âlepŋe akmai. Dâ biwiyeŋân âmâ kâmbugât akto hâkgâlâk egâliaŋ aregâlâk nâŋgâmai.  
\v 26 Woe, Parisaio luâk, ye âmâ dewunyeŋe bokbokŋe hainare akmai. Kâlegen biwiyeŋe soŋ heŋgemgombiâ âmâ huraguwiap benŋe hâkyeŋe gai hainâk salek salek akbiap.   
\p
\v 27 Gâuk Mosegât den makmâ kepikmai akto Parisaio ye hiaŋgi luâk. Lâmân luâk âmbâle han yeŋgumai are buluŋe me wan me wan âlepŋe agâk dâm kâmetmai. Dâ kâlegen âmâ hagitŋe akto hâkŋe hambuŋe are yemap aregât dop hainâk  
\v 28 luâk âmbâle bikŋande hâkyeŋe yekbiâ ârândâŋ akmap. Dâ biwiyeŋân âmâ den hiaŋgim agak meme bâleŋe akto Anutugât den kârikŋe hamiaŋmâ nâŋgâmai.   
\p
\v 29 Gâuk Mosegât den makmâ kepikmai akto Parisaio ye hiaŋgi luâk. Ye hin nâŋgâm hilipkomai. Hokboâk hokboâk propete luâk akto luâk agak meme âlepŋe akmâ manmini are yeŋgât sum are buluŋande hâk meaŋmâ kotyeŋe lauyeŋande mem agatmai. Are nâŋgâre bâliâp.  
\v 30 Buluŋande meaŋmâ hin dâmai, “Woe, nen ulikŋân bâgilupnenŋe mali dop hainâk malion dâine yâk tân yeŋguenŋe Propete luâk bo yeŋguwâen.” dâm lauyeŋande makmai.  
\v 31 Hain akmâ keiyeŋe mem miawakmai. Ulikŋân akmini areyeŋgât dop ye hainâk akmai. Aregât ye ain manmini dâine Propete luâk are yeŋgumbiâ mombâi.  
\v 32 Akto humomolupyeŋe dosa kakŋân manmâ gayi, ye gai hainâk dosa kakŋân manbiâ dosayeŋe pikmâ yembiap.  
\v 33 Ye niambigât kâmot, ye Anutuŋe dosa yeŋaet hâuŋe yeŋgimboân âmâ gain gain akmâ âlepŋân ariwai?  
\v 34 Aregât hoŋ bawalupne propete luâk akto nâŋgâ nâŋgâ luâk akto den makmâ kepikmai luâk are huŋgun yeŋgire yeŋgâlân togom makyeŋgimbiâ bikŋe yeŋgum siâ siâ ketugu yekbiâ bikŋe mombai. Dâ bikŋe amâ lâwinân yeŋgumbiâ mombai. Dâ bikŋe amâ yeŋe den opmânân bugâŋe yeŋgumbiâ hâk hilâlâm akbai. Hain akmâ bikŋe kepia siânba watyekbiâ kepia siân ariwai.  
\v 35 Aregât ulikŋân Anutuŋe keiŋe katmâ luâk âmbâle ketuguyekto mali sop ain Anutugât hoŋ bawalupŋe hilip yeŋgum gayi are yeŋgât nâŋgâmbiâ âlepŋe akmap aregât yeŋe hainâk akmâ dosa hainâk membai. Akto hakulupnenŋande bugâŋe Abe kom ainba keiŋe katmâ yeŋgum gam gam bâiŋe Berekia nanŋe Sakaria sumbe emetŋaet hâŋgi akto alatagât keiŋe aregât hutŋân gam ariwerâm akto ain kombiâ moep. Akto hakulupnenŋande Anutugât Propete hârok yeŋgumbiâ moyi.  
\v 36 Aregât hin makyeŋgire nâŋgâŋet. Yu mandâi irekŋe Anutugât luâk âi membiâ ârândâŋ agep are hilipyeŋgumbiâ moyi aregât hâuŋe amâ yeŋgâlân miawakbiap.   
\s1 Yesuŋe Yerusalem ambolupŋe yeŋgât okotŋe nâŋgâep.  
\p
\v 37 Bâe, Yerusalem kepia ambolupŋe areyeŋgât keiyeŋe hin. Yâkŋe Anutuŋe hoŋlupŋe akto propetelupŋe huŋgun yeŋgimbo yeŋgâlân togombiâ kâtŋe mem panbiâ yeŋgumbo momai. Puiŋe nanaŋlupŋe damunyeŋe akmâ mem mendugu yekmâ korat yeŋgumap aregât dop hainâk mendugu yekmâ okotnân katyekmâ damunyeŋe akberâre hâkâŋne akmâ arimai.  
\v 38 Aregât Anutuŋe damunyeŋe bo akmap kepiayeŋe hepundo bugâ miawak yeŋgiwiap.  
\v 39 Aregât nâ bo nekmâ âgâmbiâ hilâm siân miawaktere nekmâ hin dâm makniŋbai, “Wei, Gâŋe Anutugât laugât togonengiât aregât âlepŋe akgiŋne.” hain dâwai.” Yesuŋe hain dâep.   
\c 24  
\s1 Yesuŋe lâuwâŋe togowiapgât magep.  
\p
\v 1 Yesuŋe sumbe kat kat emetŋânba sopando luâklupŋe emet are ekbiâ humo akto hin dâyi, “Humo, sumbe kat kat emetŋe ire ek.” dâmbiâ  
\v 2 hin makyeŋgiep, “Emet humo ire ektâi are hâmbâi gasalupyeŋande kârikŋe akmâ kât me wan me wan ire gagaim itiŋ gulam mem patakowai.” dâep.   
\p
\v 3 Hain dâm makyeŋgimbo gimbâŋe kotŋe Oliwa ain âgâyi. Ain tatmâ luâklupŋe yâkŋeak yoŋâk Yesu hin aikoyi, “Gâ maknengiât are amuten miawakbiap? Akto sop humo miawakbiap akto gâŋe purik katmâ lâuwâŋe in manmenâ hân hârok bo akbiap aregât dâp gain gain nâŋgâwaen?” dâyi.  
\v 4-5 Hain dâmbiâ hin makyeŋgiep, “Luâk dondâ miawakmâ nâŋgât kolân hâk tunaŋgim hin dâwai, “Nâmâ Anutuŋe huŋgun niŋdo geân.” hain dâmbiâ luâk âmbâle dondâŋe han gulip akbai. Gârâmâ ye han gulip akbâigât den yu maktân ire nâŋgâm biwiyeŋe damunŋe kârikŋe agaŋgim manbei.  
\v 6 Akto bugâgât warapŋe me bugâgât denŋe nâŋgâm ainâk hin nâŋgâwei, “Anutuŋe are miawakbiapgât nâŋgâmbo miawaktâp.” dâm aregât bo hamep akbei. Dâ sop bâiŋe âmâ irawot miawakbiap.  
\v 7 Bugâ akto kuk me wan me wan umatŋe are miawakbiap dâm Anutuŋe den makmâ kalep. Are miawakto hân bikŋande gasa agaŋgim ariwai. Akto mop humo miawakbiap. Akto wâriŋ humo mem wan me wan hârok mendo duwuŋ humo akbiap.  
\v 8 Hinŋe maktere nâŋgâi are amâ umatŋe. Aregât keiŋeâk miawakto hamiŋân umatŋe dondâ miawakbiap.   
\s1 Tembe bugâ miawakbiapgât magep.  
\p
\v 9 Yeŋgât gasalupyeŋande den âiân katyekmâ den opmânŋân bugâŋe yeŋguwai. Akto yeŋgâlân gâtŋe bikŋande mombai. Dâ bikŋe âmâ nâŋgât den lokowai aregât hân hârok aregât ambolupŋande kuk bâleŋe akyeŋgiwai.  
\v 10 Aregât, “Nen Yesugâlân gâtŋe.” dâmai are yeŋgâlân gâtŋe dondâŋe hepun nekmâ ikiŋeâk ikiŋeâk akmâ gasa agaŋgiwai. Akto yeŋgâlân gâtŋe bikŋande bikŋe kewugu yekmâ kiapgâlân arim makyeŋgimbiâ yeŋguwai.  
\v 11 Akto sop ain luâk dondâ agatmâ, “Nen Anutugât Propetelupŋe.” dâm heyeŋgimbiâ luâk âmbâle dondâ han undup akbai.  
\v 12 Akto agak meme bâleŋe are miawakmâ humo akbiap aregât luâk âmbâle dondâŋe nâŋgât akto galagât okot nâŋgâ nâŋgâ aregât agak meme are âmâ hepunbai.  
\v 13 Dâ bikŋande âmâ kârikŋe akmâ tatmâ âgâmbiâ sop humoân âmâ Anutuŋe meyekbiap.  
\v 14 Akto Anutuŋe damunyeŋe akbiap aregât den pat are luâk âmbâle hânŋe hânŋe hârok nâŋgâmbiâ Anutugât keiŋe humo agâk dâm hân hârok manmâ makyeŋgim manbai. Hain akbiâ hamiŋân sop humo miawakbiap.   
\s1 Siâ me siâ hâkŋe hâkŋe dondâ miawagep.  
\p
\v 15 Aregât propete Daniel arekŋe kulemgoep are yaiwâk oyaŋmâ nâŋgâm heŋgemgowei. Den are kârigembo siâ me siâ bâleŋe hilip agu aguŋe olowâk âgâm kinmâ sumbe kat katŋân ain bo kin kinŋân kinbiap amâ ye nâŋgâm heŋgemgowei.  
\v 16 Hain akmâ nenguwâi dâm Yudaia hânângenba pârigim gimbâŋe siân âgâwai.  
\v 17 Akto kepia ewumâk manbiap arekŋe emetŋe kâlegen purik katmâ âgâ ito sikumŋe bo membiap.  
\v 18 Akto âiângenba manbiapŋe kepian âgâm sâŋgum dâgâmŋe bo membiap.  
\v 19 Akto sop ain âmbâi tepdâŋe me namân gâtŋe olowâkŋe âmâ gain gain akbai? Umatŋe olowâk akbai sop ain âmâ umatŋe humo dondâ miawakbiap.  
\v 20-21 Amâ Anutuŋe luâk mem miawak yegewânbak hainâk bo miawagep. Akto hân himbim liunyelegewânbak umatŋe hainâk bo miawagep. Akto hamiŋân umatŋe hainâk bo miawakbiap aregât Anutu hin ulilaŋbei, “Humonenŋe umatŋe are tânâk kâlegen me âi bo meme sopŋân bo miawak nengiwiap.” dâwei.  
\v 22 Aregât Kembuŋe sop are bo dâm hârembo dâine luâk me âmbâle siâ me siâ bo manmâ kârikŋe manbop. Dâ Anutuŋe ikiŋe kâmotlupŋe yâk yeŋgât akmâ âmâ sop aregât makto tâlâwâk akbiap.   
\s1 Miti luâk hiaŋgi miawakbai.  
\p
\v 23 Akto Anutuŋe huŋgunaŋdo iregen miawaktâp akto Anutuŋe huŋgunaŋdo indâgen miawaktâp den hain makmâ bam gamâk akbiâ bo nâŋgâyeŋgiwei.  
\v 24 Amâ hingât. Sop ain hiaŋgi luâk akto Propete yânŋe togom nâŋgât kâmot potatmâ kepilâyegân are han biwiyeŋe mem gâlikowaigât kulem siâ siâ akto tirip keiŋe keiŋe mem âi humo membai. Gârâmâ hanyeŋe mem gâlikowaigât dâp bo tatâp aregât ewum hâumgowai.  
\v 25 Akto ye gulip akbâi dâm irawotŋân yu makyeŋgiân.  
\v 26 Akto ain hiaŋgi luâkŋe hin makyeŋgiwai, “Wei, Anutuŋe huŋgunaŋdo gewiap dâmai âmâ hân kamitŋângen ain miawaktâp.” dâmbiâ yâk yeŋgât den bo nâŋgâm ekberâm ariwei. Akto hiaŋgi luâkŋe hin makyeŋgiwai, “Woe, hoŋ bawa arekŋe purik katmâ gem emet kâlegen miawaktâp.” dâmbiâ arekâ hainâk bo nâŋgâwei.  
\v 27 Aregât lâuwâŋe makbe. Himbim belek akmâ dowâk sop konok miawakmap dop are hainâk luâk akmâ geân nâ hân siângen miawakbianân âmâ hân hârok mem belekŋe memap dop hainâk nâŋe hânân gem miawakbian.  
\v 28 Siâ siâ mom yembiâ liplipŋe nemberâm mendugumai.   
\s1 Luâk akmâ gewiap aregât keiŋe.  
\p
\v 29 Akto areâk bo. Umatŋe humo are bo akto sop ain âmâ dewutâ lâuwâ lâuwâk pagaleŋe bo akbiandat. Akto diâ himbimânba bererek kârâm hânân gewai. Akto wan me wan himbimân yendâp are hârok duwuŋ akbai.  
\v 30 Akto sop ain luâk akmâ geân nâŋgât kulem are himbimân miawakbiap, aregât luâk âmbâle hânŋe hânŋe manmai are hârok indem tâgâiak akbai. Ainâk nâ hamandat kakŋân tatmâ pagaleŋe humo olop agat agatne akmâ gere ekbai.  
\v 31 Gârâmâ lâmun kârikŋe kondere munŋe humo miawakto aŋelolupne mendugumbiâ huŋgun yeŋgire nâŋgât kâmot nune dâtâŋe dâman are hân hârok ainba mem kewuguyekmâ ariwai.   
\s1 Sop humogât den.  
\p
\v 32 Akto den ginŋe siâkâ makbe. Ye lâwin kotŋe solom are esenŋe bererek dâmbo hin dâmai, “Wei, emelâk sot kâmetberengât sopŋe aktâp.” dâmai.  
\v 33 Aregât dop hainâk hâmbâi wan me wan maktân are hârok miawakto ye hin nâŋgâwai, “Emelâk togowiapgât sop ewumâk aktâp.” dâwai.  
\v 34 Luâk âmbâle yu mandâi arekŋe ire hârok miawakto ekbai.  
\v 35 Aregât hin makbe. Wan me wan yu maktân ire âmâ bunewâk miawakbiap. Hân akto himbim âmâ bo akbiandat. Dâ nâŋgât den âmâ bo boakbiap. Amâ yem âgâwiap.   
\p
\v 36 Akto sop aregât hin makbe. Luâk me âmbâle aregât sop bo nâŋgâmai. Dâ aŋelo himbimân manmai arekŋe âkâ bo nâŋgâmai. Akto nâkâ hainâk bo nâŋgân. Dâ Ewene konokŋe aregât sopŋe nâŋgâmap.  
\v 37-39 Amâ hin akbiap. Ulikŋân Noa malep ain ugurup miawagewân sop ain luâk âmbâle hanâk hanâk manmâ, “Nen âlepŋe manbaen.” dâm sot tu nem luâk âmbâle meagi. Hain akmâ manmâ âgâmbiâ Noaŋe waŋga kâlegen âgâep. Âgâmbo âlepŋe manden dâmbiâ umatŋe miawak yeŋgiep. Are bo nâŋgâm hanâk hanâk manbiâ tânâk humo momoŋe gembo ugurupŋe humo togom luâk âmbâle hârok mem kawut yekto mom meteyi. Aregât dop hainâk siân âmâ luâk âmbâle aregât sop bonâŋgâmbiâ luâk akmâ geân nâ gere umatŋe humo miawak yeŋgiwiap.  
\v 40 Sop ain âmâ luâk lâuwâ âiângen manbela ainâk Anutuŋe luâk konok mem konok âmâ hepunbiap.  
\v 41 Akto sop ain âmbâle lâuwâ âi membela ainâk Anutuŋe âmbâle konok mem konok hepunbiap.  
\v 42 Akto Humoyeŋe nâ togowiangât sop bo nâŋgâmai aregât ye damun kârikŋe akmâ manbei.  
\v 43 Aregât den ginŋe siâ makbe. Kepia amboŋande gasa hândâgân togowiap aregât sop nâŋgâm âmâ ain biwi golâk tatmâ emet kepiaŋe damungombo âmâ bo bâliaŋbiap.  
\v 44 Dop hainâk luâk akmâ geân nâ lâuwâŋe gewian aregât sopŋe bo nâŋgâmai aregât yeâmâ biwi pâlâmŋe akmâ bo nâŋgâ niŋbâigât nâŋgâmâk biwi golâk damun nugum manbei.   
\s1 Biwi asiŋ bâlâk manbaen.  
\p
\v 45 Aregât den ginŋe siâkâ maktere nâŋgâŋet. Luâk kotdâ siâŋe hoŋ bawalupŋe yeŋgât damun siâ katmâ hin dâm magaŋbiap, “Arim mandere gâŋe damunyeŋe akmâ sopŋânâk sot me soŋgo are dop yeŋânâk yeŋgim manben.”  
\v 46 Hain dâm hepun yekmâ arimbo damunyeŋe arekŋe âi aregât biwiŋande mem heŋgemgom humoŋande purik katmâ togom ekmâ okot âlep nâŋgâ aŋbiap.  
\v 47 Hain akbiap aregât hângât sikum siâ siâ are hârok damungoâk dâm magaŋbiap.  
\v 48 Dâ humoyeŋande damunyeŋe akmâ manben dâm arimbo âmâ damunyeŋande biwiŋande hin nâŋgâwiap, “Kotdânande hepun nekmâ arim sop kâlep mandâp imâ dowâk bo togowiap.”  
\v 49 Hain nâŋgâm âmâ luâklupŋe are bugâ yeŋgum âmâ tu kârikŋe nem biwi gulip akmai yâk olop hain akmâ manbiap.  
\v 50 Hain akmâ hilipkom biwi pâlâmŋe akmâ mando humoŋande ainâk togowiap. Are bo nâŋgâm mando humoŋande dowâk sân sânâk togom  
\v 51 ekmâ yeŋgum bâleŋe akyeŋgiep aregât mem kom gâimbo itik matik akto hiaŋgi luâk âmbâle yâk olowâk hemem kâlâpgât pat akbai. Akmâ indem kamboŋmâ hâk hilâlâm nâŋgâwai.” dâep.   
\c 25  
\s1 Âmbâle bât biken hârok yeŋgât den ginŋe.  
\p
\v 1 Akto Yesuŋe den ginŋe siâ hin magep, “Sop humoân Anutuŋe damunyeŋe akbiap amâ âmbâi kâmŋe bât bip bip hârok yâkŋe agi dop hain akbai. Amâ luâk siâŋe âmbâle siâ miep arekŋe yâk yeŋgâlân togowerâm agep.  
\v 2-4 Akto âmbâle momerâk âmâ biwi golâk damun agaŋgim manmini aregât manmâ pagaleŋe akto pagaleŋe tuŋe kâlegen kâim âmâ tu bikŋe hâpuŋân kâimbiâ gembo mem ariyi. Akto âmbâle bikŋe momerâk are âmâ hanâk hanâk manmini aregât pagaleŋe akto pagaleŋe tuŋe kâlegen mem âmâ tu hâpuŋân bo kâimbiâ gembo mem ariyi.  
\v 5 Hain manmâ tatbiâ luâk âmbâle miep arekŋe titnan togombo etemŋe tatmâ asiŋ yem mali.  
\v 6 Hain akbiâ hândâk timoŋân luâk siâŋe hin dâep, “Luâk âmbâle mendâp ina togoâp gârâmâ ari dâwân peniaŋmâ kewugumbiâ togoŋet.” dâep.  
\v 7 Akto âmbâi kâmŋe arekŋe agatmâ pagaleŋeyeŋe are membiâ ululunŋe humo oep.  
\v 8 Hain akto âmbâle hanâk hanâk manmai arekŋe âmbâle nâŋgâ nâŋgâyeŋe âlepŋe are hin makyeŋgiyi, “Pagaleŋenenŋe bokberâm aktâp gârâmâ yeŋe tu siâ potatmâ kâim nengiŋet.” dâyi.  
\v 9 Hain dâmbiâ âmbâle nâŋgâ nâŋgâyeŋe âlepŋe arekŋe hin makyeŋgiyi, “Bo. Tu irekŋe nengât dop bo. Gârâmâ bo akbopgât ye arim aŋgim nene emetŋângen arim yeŋeak puligoŋet.” dâyi.  
\v 10 Hain dâmbiâ yâk tu are puligowerâm aŋgim nene emetŋângen arim manbiâ luâk âmbâle miep are togoep. Akto âmbâle wan me wan mem dunŋân ketugum tali yâk luâk are olop sot soŋgo nemberâm emet kâlegen âgâm hâŋgi gisapkom tali.  
\v 11 Akto âmbâle bikŋe are hami togom hin magi, “Humonenŋe gâ hâŋgi mem katnengi.” dâyi.  
\v 12 Hain dâmbiâ luâk arekŋe hin makyeŋgiep, “Nâ ye bo nâŋgâyeŋgiân.” dâep.  
\v 13 Aregât keiŋe hin. Nâ sop humoân togowian aregât bo nâŋgâi aregât biwiyeŋaet damun kârikŋe akmâ manbei.   
\s1 Luâk puli geârâk yeŋgât den.  
\p
\v 14 Akto aregât den ginŋe siâkâ makbe. Luâk siâŋe kâlewângen ariwerâm hin agep. Luâk arekŋe âi luâklupŋe yeŋgondo togombiâ hin makyeŋgiep, “Wan me wan tatniŋdâp iregât damun kârikŋe akbei.” dâep.  
\v 15 Akto âi luâklupŋe are yeŋgât agak memeyeŋe akto âi memeyeŋe aregât keiŋe nâŋgâm kinmâ âi luâk siâ ikiŋeâk ikiŋeâk âi dopyeŋân puli hin yeŋgiep. Siâ ito momerâk akto siâ ito lâuwâ akto siâ ito konok puli lugumbo giep. Hain yeŋgim ikiŋe gem ariep.  
\v 16 Akto luâk ito momerâk miep arekŋe aŋgi goaŋgi âi mendo puli arekŋe puli oloŋdo ito momerâk siâkâ miawakto 10 agep.  
\v 17 Akto luâk ito lâuwâ miep arekâ hainâk aŋgi goaŋgi âi mem ito lâuwâkâ oloŋdo ito imbât miawagep.  
\v 18 Dâ luâk puli ito konok miep arekŋe âmâ humoŋaet puli are mem ari lâm kendâm ain heambukto yiep.   
\p
\v 19 Akto manmâ manmâ sop kâlewâk akto âi luâk yeŋgât humoyeŋe are purik katmâ togoep. Togom âi luâklupŋe puli meyi are olop den heŋgemgowerâm agi.  
\v 20 Akto luâk ito momerâk miep arekŋe puli siâkâ mem togo humoŋe are hin magaŋep, “Luâk humo ulikŋân gâŋe ito momerâk niŋen arekŋe âiŋe mem ito momerâk siâkâ yu meân.” dâep.  
\v 21 Hain dâmbo humoŋe arekŋe hin magaŋep, “Gâ âi luâk âlepŋe. Gâŋe âlepŋe dondâ agen. Gâŋe âi mem heŋgemgom wan me wan bâlensiâ ire damunŋe akmâ heŋgemgoen aregât nâŋe wan me wan ire hârokgât damunŋe kat gektere kambiamne âlepŋe aktâp aregât heroŋe ak.” dâep.  
\v 22 Akto luâk ito lâuwâ miep arekŋe togom humoŋe are hin magaŋep, “Ulikŋân gâŋe puli niŋen arekŋe âiŋe mem ito lâuwâ siâkâ meân.” dâep.  
\v 23 Hain dâmbo humoŋe arekŋe hin magaŋep, “Gâ âi luâk âlepŋe. Gâŋe âlepŋe dondâ agen. Gâŋe âi mem heŋgemgom wan me wan bâlensiâ ire damunŋe akmâ heŋgemgoen. Aregât nâŋe gâ wan me wan dondâ iregât damunŋe kat gektere kambiamne âlepŋe aktâp aregât gâ hainâk kambiamge heroŋe agâk.” dâep.  
\v 24 Akto luâk ito konok miep arekŋe togom humoŋe hin magaŋep, “Luâk humo nâ gâŋgât keige nâŋgân. Gâ luâk kârikŋe. Luâk siâŋe âi kâmetmap are gâŋe hindâm om nemat. Akto hân siâ luâk siâŋe sot koaŋe panmap ain gâŋe seŋgo orem om nemat.  
\v 25 Hain akmat aregât gâŋgât hamewakmâ puli niŋen ire mem arim lâm kendâm ain heambuktere yemap. Wan me wan ire gâŋgât aregât meak.” dâep.  
\v 26 Hain dâmbo humoŋe arekŋe hin magaŋep, “Gâ âi luâk bâleŋe. Gâ luâk konam. Akto luâk siâŋe kalam kâmelep ainba sot mem om nemat dât. Akto luâk siâŋe sot koaŋe panmap ainba seŋgo orem om nemat dât.  
\v 27 Aregât puli ire siâ waŋmenâ âi mendo puli siâkâ mendât dâine togomân âmâ are mendere ârândâŋ akbop.” dâep.  
\v 28-29 Akto damunyeŋande tembe lokolupŋe hin makyeŋgiep, “Luâk bikŋande wan me wan dondâ memai amâ nâŋe dondâ siâkâ yeŋgiwian. Dâ luâk siâŋe wan me wan getek memai amâ wan me wan bâlensiâ kinaŋbiap are meman aregât ito konok are mem luâk ito momerâk miep are waŋŋet.  
\v 30 Akto âi luâk konam are âmâ watbiâ ginŋângen hândâkŋân are geâk. Ain gembo luâk âmbâle bâleŋe indem kamboŋmâ manbai are olop manbai.” Luâk kembu arekŋe hain dâep.   
\s1 Yesuŋe mem potat nenekbiap.  
\p
\v 31 Aregât lâuwâŋe makbe. Luâk akmâ geân nâ purik katbian sop ain pagaleŋân aŋelolupne olop togom luâk âmbâle damunyeŋe akbian.  
\v 32 Akto lama damunŋande lama potatmâ biken katyekmâ nâniŋ biken katyekmâ akmap. Hain akmâ luâk âmbâle hârok enemnân mendugumbiâ mem potatmâ kâmot lâuwâ katyekbian.  
\v 33 Lama are âmâ bâtne biken bungen katyekbian. Dâ nâniŋ are âmâ kanegen katyekbian.  
\v 34 Hain akmâ damunyeŋe nâŋe luâk âmbâle bâtne bungen kinbai are hin dâm makyeŋgiwian, “Ewene damun akmap arekŋe ulikŋân hân himbim liunyelegewân bâtŋe bâiŋe manman âlepŋe katyeŋgiep are yeŋgimbo mem manmâ âgâm heroŋe akbai.  
\v 35 Nâŋe sotgât mop agu agu mandere yeŋe sot om niŋi. Akto tugât nâŋgâm mandere yeŋe tu niŋbiâ neân. Akto nâ kepia siân gâtŋe ina yeŋe kewugu nekmâ emetyeŋân katnegi.  
\v 36 Akto sâŋgum bâlâk mandere yeŋe sâŋgum niŋi. Akto kundat akmâ mandere togom nekmâ tân nuguyi. Akto humomolupnande kala busi kâlegen katnekbiâ tatere togom okotyeŋe nâŋgâm tân nuguyi.”  
\v 37 Hain dâre luâk âmbâle agak meme âlepŋeâk akmâ manmai arekŋe den hâuŋe hin makniŋbai, “Humo, gâ maktât amâ bo nâŋgâen. Amuten gâŋe sotgât me tugât nâŋgâmenâ giŋion?  
\v 38 Akto amuten gâ luâk kepia siân gâtŋe me sâŋgum bâlâk manmenâ  
\v 39 me kala busi kâlegen tatmenâ me kundat akmâ manmenâ tân guguyion? Nen amâ hain siâ bo akgiŋion.” dâwai.  
\v 40 Hain dâmbiâ damunyeŋe nâŋe hin makyeŋgiwian, “Nâŋgât kâmolân gâtŋe siâ yâkgât kotŋe bo tatâp are yeŋe tângoyi are amâ nâ tân nuguyi dop aktâp.” dâwian.  
\v 41 Hain dâm makyeŋgim benŋe luâk âmbâle bâtŋe kanegen tatbai are âmâ hin makyeŋgiwian, “Ye luâk bâleŋe. Ekeŋet. Anutuŋe Niambi akto yâkgât aŋelolupŋe kâlâwân katyekbian dâm kâlâp kalep ain manŋet.  
\v 42 Nâŋe sotgât mop agu agu mandere yeŋe siâ bo om niŋi. Akto tugât nâŋgâm mandere tu siâ bo hâgâm gutmâ niŋi.  
\v 43 Akto nâ kepia siân gâtŋe ina yeŋe kewugu nekmâ emetyeŋân bo âgâ katnegi. Akto sâŋgum bâlâk mandere yeŋe sâŋgum siâ bo niŋi. Akto nâ kundat agân me kala busi kâlegen katnekbiâ talân sop ain bo togom negi.”  
\v 44 Hain dâre hin makniŋbai, “Woe, amuten gâŋe sotgât me tugât nâŋgâen me luâk kepia siân gâtŋe me sâŋgum bâlâk manmenâ me kala busi kâlegen tatmenâ me kundat akmâ manmenâ âmâ bo tân guguyion?” dâwai.  
\v 45 Hain dâmbiâ hin dâwian, “Yeŋe nâŋgât kâmolân gâtŋe gegeŋe are bo tânyeŋguyi âmâ yeŋe nâ hainâk bo tân nuguyi dop aktâp.” dâwian.  
\v 46 Hain dâm watyektere kâlâwân arim hâk hilâlâm dondâŋe nâŋgâm âgâwai. Dâ luâk âmbâle âlepŋe amâ kewugu yektere manman âlepŋân manmâ âgâwai.” dâep.   
\c 26  
\s1 Yesuŋe mombiapgât makyeŋgiep.  
\p
\v 1 Yesuŋe den are hârok makmâ metem sop ain hoŋ bawalupŋe hin makyeŋgiep,  
\v 2 “Nâŋgâi. Hombaŋ kotŋe Pasowa aregât sop amâ hilâm lâuwâ akto miawakbiap. Ain luâk akmâ geân nâ lâwinân nuguwaigât mem miawak nekbai.” dâep.   
\p
\v 3 Akto sop ain sumbe kat kat luâk akto Israe yeŋgât humomolupyeŋe arekŋe sumbe kat kat yeŋgât humoyeŋe siâ kotŋe Kaipa aregât emelan mendugum  
\v 4 Yesu hiaŋgim mem kondenŋe moâk dâm aregât yoŋâk magaŋgi goaŋgi agi.  
\v 5 Hain akmâ benŋe hin magaŋgiyi, “Hombaŋ kâmbokŋân ire hain bo akberen. Ageine luâk âmbâle dondâ kuk akbiâ bugâ humo miawakbopgât.” dâyi.   
\s1 Âmbâi siâŋe Yesu tu higenŋe âlepŋe puliaŋep.  
\p
\v 6 Yesuŋe Betania kepian luâk siâ diwi bâleŋe agep kotŋe Simoŋ aregât emelan talep.  
\v 7 Emelan tato âmbâle siâŋe tu higenŋe ukenŋe hâpurâ puliŋe âgâ âgâŋe are mem yâkgâlân togoep. Togom tu higenŋe ukenŋe are Yesu sot nem tato ain yâkgât kautŋân kâiep.  
\v 8 Akto Yesugât hoŋ bawalupŋande are ekmâ nâŋgâmbiâ ârândâŋ bo akto hin magaŋgi goaŋgi agi, “Wangât tu higenŋe ukenŋe ire yân kâiâp?  
\v 9 Nenŋe ire mem arim yeŋgienŋe dâine luâk bikŋande puli humoŋe puligombiâ puli are mem arim luâk umburuk yeŋgiwâen ina.” dâyi.  
\v 10 Hain dâmbiâ Yesuŋe den are nâŋgâm hin makyeŋgiep, “Wangât ye âmbâle iregât kakŋân umatŋe katâi? Hepunŋet. Agak meme âlepŋe dondâ akniŋdâp are nâŋgaŋdere âlepŋe aktâp.  
\v 11 Luâk umburuk âmâ ye olop sop kâlep manbai. Dâ nâmâ ye olop sop kâlep bo manbian.  
\v 12 Âmbâle irekŋe tu higenŋe hâknân kâiâp ire âmâ sumân katnekbai aregât dopŋe aktâp.  
\v 13 Nâ den bunŋe makyeŋgire nâŋgâŋet. Hânŋe hânŋe âmâ den pat âlepŋe ire makyeŋgiwai akto âmbâle irekŋe wan me wan akniŋdâp irekŋe âkâ olowâk makbiâ yâkgât nâŋgâwai.” dâep.   
\s1 Yudasiŋe Yesu hâkŋe tunmâ puli miep.  
\p
\v 14 Akto sop ain hoŋ bawalupŋe keiân lâuwâ are yeŋgât hut yeŋân gâtŋe siâ kotŋe Yudasi Karioto gâtŋe yâkŋe sumbe kat kat luâk yeŋgât humomolupŋe yeŋgâlân ariep.  
\v 15 Arim hin makyeŋgiep, “Yeŋe wan niŋbiâ âmâ nâŋe Yesu yâgâten tatberâp ain kewugu yekmâ arim ire dâm hekat yeŋgire membai?” dâep. Hain dâmbo puli koaŋe 30 waŋi.  
\v 16 Akto sop ain âmâ yâkŋe keiŋe katmâ gain gain aktere Yesu meŋet dâm aregât âi mem malep.   
\s1 Yesuŋe luâklupŋe olop sot neyi.  
\p
\v 17 Akto Pasowa hombaŋ aregât sop are miawakto hoŋ bawalupŋande Yesu hin magaŋi, “Emet wanân sot om katenŋe nemberen?” dâyi.  
\v 18 Hain dâmbiâ yâkŋe hin makyeŋgiep, “Ye Yerusalem âgâm âmâ ain luâk siâ ekmâ âmâ hin magaŋbei, “Tiksaŋe hin maktâp, “Emelâk nâŋgât sop ewumâk aktâp gârâmâ nâ hoŋ bawalupne olop gâŋgât emelan sot nemberen.” tiksa hain dâp.” dâwei.” Yesuŋe hain dâm makyeŋgim huŋgunyeŋgimbo ariyi.  
\v 19 Arim Yesuŋe magep hain akmâ sot soŋgo are mem dumŋân dumŋân ketuguyi.   
\p
\v 20 Akto emet eŋgaiŋe akto Yesu akto hoŋ bawalupŋe keiân lâuwâ olop sot nem tatmâ  
\v 21 yâkŋe hin makyeŋgiep, “Nâ makyeŋgire nâŋgâŋet. Yeŋgât hutyeŋân gâtŋe siâŋe nâŋgât gasa kewugu yekto menekberâi.” dâep.  
\v 22 Hain dâmbo nâŋgâm biwiyeŋe umatŋe akto siâkâ ikiŋeâk ikiŋeâk hin magaŋi, “Amâ nâ mon?” dâyi.  
\v 23 Dâmbiâ hin makyeŋgiep, “Luâk yu kondo konogân sot olop nemberet irekŋe nâ mem miawak nekberâp.  
\v 24 Anutuŋe makto kulemgoyi aregât den bunŋe akberâpgât âlepŋe luâk akmâ geân nâ momberân. Gârâmâ luâk nâ mem miawak nekberâp are memeŋande bo miep dâine owâiŋe agaŋbop. Amâ umatŋe humo miawagaŋbiap.” dâep.  
\v 25 Hain dâmbo luâk kotŋe Yudasi Yesu mem miawagep arekŋe hin magaŋep, “Apo, nâmâ bo me?” dâmbo Yesuŋe hin magaŋep, “Amâ ya gugak maktât are.” dâep.   
\p
\v 26 Akto sot nem tatmâ Yesuŋe sot siâ mem Anutu mepaiŋe mem âmâ munditmâ hoŋ bawalupŋe yeŋgim hin makyeŋgiep, “Ire mem neŋet. Ire âmâ nâŋgât sunumne aregât dop.” dâep.  
\v 27 Akto waiŋ hâpurâ siâ mem Anutu mepaiŋe mem âlepŋe dâm magaŋmâ kâim yeŋgim hin makyeŋgiep, “Ye hârok tu ire mem neŋet.  
\v 28 Ire amâ Anutu olop irakŋe dewatiakbaigât hepne amâ luâk âmbâle dondâ yâk yeŋgât dosa bo agâkgât kâiwerân.  
\v 29 Nâ hinŋe waiŋ koaŋe bunŋe bo nemberân gârâmâ yân manmâ hâmbâi Anutuŋe lâuwâŋe damunyeŋe akberâm keiŋe kato ain ye olop nem agak meme irakŋe akmâ heroŋe akbian.” dâep.   
\s1 Yesuma Gesemane kalamân ariyi.  
\p
\v 30 Hain dâm makyeŋgimbo Anutugât kot mem agatmâ kep siâ membiâ bo akto arewa sopanmâ Oliwa gimbâŋân âgâyi.  
\v 31 Âgâm ain hoŋ bawalupŋe hin makyeŋgiep, “Anutuŋe makyeŋgimbo kulemgoyi bikŋe hin tatâp.  
\li1 Anutuŋe hin dâep, “Nâŋe lama damunyeŋe kondere mondo lama are awam akmâ kâit akmâ metewai.”  
\p Den pat bunŋe miawakto menekberâm togombiâ ye hamep akmâ hârok gem awam akmâ hanâk hanâk ariwerâi.  
\v 32 Akto nugumbiâ mondere han nugumbiâ momoŋânba agatmâ arim Galilaia hânân lâmyeŋgure Galilaia hânângen menduguwai.” dâep.  
\v 33 Hain dâmbo Petoroŋe hin magaŋep, “Gâŋgât gasa togombiâ hamewakmâ ariwerâi me bo. Bo nâŋgân. Dâ nâmâ bo hepun gekberân.” dâep.  
\v 34 Hain dâmbo Yesuŋe hin magaŋep, “Makgiŋdere nâŋgâ. Hândâk uŋak gâŋe nâŋgâ yâkgât kotŋe bo nâŋgâman dâm makyeŋgimenâ âlâwu akto ainâk gokorok indewerâp.” dâep.  
\v 35 Hain dâmbo Petoroŋe kârikŋe akmâ hin dâep, “Bo. Nâ gâ olowâk mombaet aregât hamep bo aktân. Akto nâ gâŋgât kotge bo mem heambukberân.” dâep. Akto luâklupŋe hârok hain dâyi.   
\p
\v 36 Akto arewa arim kalam siâ kotŋe Gesemane ain ariyi. Ain arim Yesuŋe hin makyeŋgiep, “Ye in tatbiâ indâgen kinmâ Apo olop den magaŋgiweret.” dâmbo ain tali.  
\v 37 Hain tatbiâ hutyeŋânba Petoro akto Sebedaiogât nanlogâtŋe meyekto bayi. Ba kinmâ biwiŋe umatŋe akto hin dâm makyeŋgiep,  
\v 38 “Ye âmâ iren damun tatŋet. Biwine umatŋe dondâ akto gain gain akberân aregât tân nugum tatŋet.” dâm makyeŋgiep.  
\v 39 Makyeŋgim hepun yekmâ getek indâŋânba hânân ge tatmâ Anutu hin magaŋep, “Ewene uŋak umatŋe miawak niŋberâm aktâp aregât bo niŋ dâm ulit giŋdân. Gârâmâ gâŋe âmâ nâŋgât han nâŋgâ nâŋgâne bo watben. Guge hange nâŋgâ nâŋgâge watben.” dâm magaŋep.  
\v 40 Hain dâm gutmâ yem tatbiâ yekmâ Petoro goaŋmâ hin magaŋep, “Ye wangât asiŋ yendâi? Hinŋe hepun yektân ina pâlâmŋe yendâi.  
\v 41 Biwiyeŋande âmâ laune lokowerâm aktâp. Dâ hâkyeŋe âmâ konam aktâp aregât agak meme bâleŋe arekŋe togom dop yeŋguwerâm akbopgât damun kinmâ Anutu ulilaŋŋet.” dâep.  
\v 42 Hain dâm makyeŋgim purik katmâ bam lâuwâŋe hainâk Anutu magaŋep, “Ewene, gain gain nâŋgât? Uŋak âi niŋen aregât makmenâ umatŋe miawak niŋâkgât nâŋgât me? Hain nâŋgâmenâ âlepŋe agâk.” dâm magaŋep.  
\v 43 Magaŋmâ purik katmâ hoŋ bawa âlâwu asiŋgât dondâ nâŋgâyi aregât asiŋ yembiâ yegep.  
\v 44 Akto hepun yekmâ bam âlâwuŋe Anutu hainâk magaŋep.  
\v 45 Magaŋmâ metem purik katmâ yâk yeŋgâlân gutmâ hin makyeŋgiep, “Woe, wangât asiŋ yendâi? Bâin. Emelâk Anutuŋe ire miawak niŋbiapgât huŋgun niŋdo luâk akmâ geân aregât galanande heniŋmâ gasalupne kewuguyekmâ togombo menekberâigât sop ewumâk aktâp.  
\v 46 Gârâmâ bâin agatmâ indâre yekŋet. Nâŋgât halop hogoâi ina togoâi. Agatbiâ arim penâyeŋgine.” dâep.   
\s1 Gasaŋe Yesu meyi.  
\p
\v 47 Hain dâmbo kinbiâ ainâk indâgenba Yudasiŋe luâk dondâ sumbe kat kat luâk are yeŋgât humomolupyeŋe yeŋgât kâmiti arekŋe huŋgun yeŋgimbiâ bugâ soŋ soŋ membiâ Yudasiŋe kewugu yekto togoyi.  
\v 48 Akto luâk gasa kewugu yekto togoyi are âmâ Yudasi Karioto gâtŋe luâk arekŋe gasa tirip katyeŋgim hin makyeŋgiep, “Yesu are âmâ lokom maŋgandere ekmâ âmâ hikom mem ariŋet.” dâm makyeŋgim kewugu yekto tâwât bugâ me soŋ soŋ mem togoyi.  
\v 49 Togom gasa are iŋgon kinbiâ Yudasiŋe Yesugât enemŋân âgâm Humone dâm lokom maŋganlep.  
\v 50 Maŋgando Yesuŋe hin magaŋep, “Gala, gâ wan me wan akniŋberâm togoât are akniŋmenâ miawagâk.” dâmbo gasa Yudasi olowâk togoyi arekŋe âgâ Yesu mem hikoyi.  
\v 51 Mem hikombiâ luâklupŋe yeŋgâlân gâtŋe siâŋe tâwât mem oloŋmâ sumbe kat kat yeŋgât humoyeŋaet hoŋ bawaŋe siâ ondopŋeâk kârâm hârembo giep.  
\v 52 Hain akto Yesuŋe hin magaŋep, “Luâk siâŋe tâwâtŋe kuk akberâm mandâp amâ siâŋe tâwâtŋeak kârâmbo mombiap.  
\v 53 Gâ bo nâŋgât. Nâŋe âlepŋe Ewene magaŋdere dâine âlepŋe yâkŋe aŋelolupŋe dondâ niŋdo tân nuguwâi.  
\v 54 Gârâmâ nâŋe hain aktân dâine Anutuŋe nune mombian dâm makyeŋgimbo kulemgoyi denŋe are bunŋe bo akbop.” dâep.  
\v 55 Akto sop ainâk Yesuŋe luâk kâmot togoyi are hin makyeŋgiep, “Ye tâwât bugâ lokom togoâi ire nâ me luâk kâmburâ siâ agaŋberâm togoâi? Nâ hilâmŋe hilâmŋe sumbe kat kat emetŋân kinmâ den pat makyeŋgiman. Sop ain menekbâi gâten.  
\v 56 Anutuŋe hârok nâŋgâm makyeŋgimbo kulemgoyi are yendâp are bunŋe miawagâkgât hinŋe menekŋet.” dâmbo hoŋ bawalupŋande hamep akmâ hepunmâ gem awam agi.   
\s1 Yesu den âiân kali.  
\p
\v 57 Akto Yesu mem sumbe kat kat are yeŋgât humoyeŋe kotŋe Kaipa yâkgâlân ariyi. Ain arimbiâ Mosegât den kepikmâ hekatyeŋgimini are akto Yuda yeŋgât kâmiti hainâk ain mendugum kili.  
\v 58 Luâklupŋe hamewakmâ arimbiâ Petoroŋe konok purik katmâ yoŋâk hamiŋângen yoŋâk watyekmâ togom emet kili aregât ginŋânba ba sombeimân kilep. Bam âmâ luâk humo aregât tembe lokolupŋe yeŋgât hutyeŋân tatmâ wan me wan agaŋberâi are ekberâm talep.  
\v 59 Tato sumbe kat kat luâk yâk yeŋgât humoyeŋe akto Yudagât humomolupyeŋe arekŋe luâk niŋande Yesugât agak meme are nâŋgâp are makto kone dâm lâmgom kili.  
\v 60 Hain akmâ luâk dondâŋe hiaŋgim den aŋgâ hogom togo hâkŋân hâkŋân agi. Akto denyeŋe aregât keiŋe nâŋgâmbiâ Yesu kombiâ mombiapgât dop bo agep.  
\v 61 Akto bâiŋe luâk lâuwâ siâ togom hin dâm hiaŋiat, “Luâk irekŋe hin makto nâŋgâyiot, “Nâŋe Anutugât sumbe kat kat emetŋe ire gagaim patakore awam akmâ yendo hilâm âlâwu kâlegen nunak mem metewom.” dâep.” dâyiat.  
\v 62 Akto sumbe kat katyeŋgât kautŋande hutyeŋânba agatmâ kinmâ Yesu hin magaŋep, “Gâ wangât den hâuŋe siâ bo maknengiât? Den aŋgâ aŋgâ hogom togo hâkgân hâkgân aktâi iregât nâŋgâmenâ ârândâŋ aktâp me bo? Gain gain maknengimenâ nâŋgâne?” dâep.  
\v 63 Hain dâm magaŋdo Yesuŋe den hâuŋe bo magaŋmâ denŋe nâŋâk kilep. Akto humoyeŋe arekŋe totokomâk hin magaŋep, “Bâin, Anutu manman kârikŋe amboŋe yâkgât meteŋân kinden aregât makgiŋdere maknengi. Gâ Anutuŋe nanŋe huŋgun aŋdo gewiap dâmaen are me siâ?” dâep.  
\v 64 Hain dâmbo Yesuŋe hin dâep, “Amâ gâŋe ya maktât are. Aregât ye hârok hin makyeŋgiwe. Ewenaet enemŋân manman aregât luâk akmâ geân nâ himbimânba hamandat kakŋân gem âmâ hârok damunyeŋe akbian. Ain âmâ nekbai.” dâep.  
\v 65 Hain dâmbo humoyeŋe arekŋe den are nâŋgâm biwiŋe kâlâp akto aregât ikiŋe sâŋgumŋe mem duwatmâ galalupŋe hin makyeŋgiep, “Bâin, siâŋe siâ siârâm akbiâ den âi humo membâen.  
\v 66 Luâk ire âmâ Anutugât kotŋe mem bâlimbo nâŋgâen aregât ye gain gain nâŋgâi?” dâep. Hain dâmbo luâk âmbâle mendugum kili arekŋe Yesugât hin dâyi, “Emelâk bugâgât pat aktâp aregât moâk.” dâyi.  
\v 67 Hain dâm enemŋân tâwutkoyi. Akto bikŋande ondopŋe kom hogom hin magaŋi,  
\v 68 “Anutuŋe huŋgun niŋdo geân dâmat aregât bunŋe akto amâ aregât kârikŋân konmâ ondopge hogoâp aregât kotŋe kon.” dâyi.   
\s1 Petoroŋe Yesugât muneŋ agep.  
\p
\v 69 Akto Petoro iŋgon emet aregât ginŋân tato ainâk hoŋ âmbâle siâŋe ekmâ hin dâm magaŋep, “Gâ Yesu olop Galilaia hânân maliat are me?” dâep.  
\v 70 Hain dâmbo luâk hârok dewunyeŋân are bo nâŋgân dâm hin magep, “Nâ luâk kondât are bo nâŋgaŋdân. Akto den maktât aregât keiŋe bo nâŋgân.” dâep.  
\v 71 Hain dâm arim âmâ sombeim ginŋân kindo âmbâle siâŋe ekmâ luâk âmbâle ain kili are hin makyeŋgiep, “Woe, luâk ire amâ Yesu Nasarete gâtŋe yâk olop manmandat are.” dâep.  
\v 72 Hain dâmbo hin magep, “Nâ Anutugât meteŋân den bunŋe makgiŋdere nâŋgâ. Nâ luâk are bo nâŋgân.” dâep.  
\v 73 Hain dâm getek ba kindo luâk enemŋân kili arekŋe Petoro hin magaŋi, “Yesu âmâ Galilaia hânân gâtŋe. Gâ den maktât are âmâ Galilaiaŋe makmai han hainângen maktât aregât gâmâ Yesu olop mali areyeŋgâlân gâtŋe.” dâm magaŋi.  
\v 74 Hain dâmbiâ Petoroŋe kârikŋe akmâ hin dâep, “Woe, hinŋe heyeŋgiwerân âmâ benŋe Anutuŋe nugumbo momberân aregât makyeŋgire nâŋgâŋet. Nâ yeŋe luâk kotŋe kondâi are bo ekman.” dâep. Hain dâmbo arekŋeak gokorok indiep.  
\v 75 Indembo nâŋgâm Yesuŋe den hin magaŋep are hanŋân ga miawagep, “Gâ gokorok bo indemboâk nâŋgâ yâk bo nâŋgâ aŋman dâmenâ âlâwu akbiap.” dâep are hanŋân ga togombo nâŋgâm dondâ indiep.   
\c 27  
\s1 Yudasiŋe hip meagep.  
\p
\v 1 Akto emet hauŋdo sumbe kat kat yeŋgât humoyeŋe akto Israe yeŋgât kâmiti arekŋe Yesu kombiâ mombiapgât den magaŋgi goaŋgi agi.  
\v 2 Hain akmâ tâkŋe hikom mem kiap kotŋe Pilatogâlân ariyi. Ain arim waŋbiâ tembe lokolupŋande kala busi kâlegen kali.   
\p
\v 3 Akto luâk kotŋe Yudasi Yesugât gasa kewugu yekto meyi arekŋe Yesu kondenŋe moâk dâm kili are yekmâ hanŋe purik kato puli koaŋe 30 waŋi are mem purik katmâ arim sumbe kat kat yeŋgât humomo akto kâmiti hin makyeŋgiep,  
\v 4 “Nâŋe Yesu dosaŋe bo ina bâleŋe agaŋdere mem kombiâ momberâp aregât dosa humo aktân.” dâmbo hin magaŋi, “Maktât are amâ gâŋgât dosa aregât guge heŋgem guguwiap.” dâyi.  
\v 5 Hain dâmbiâ biwiŋe bâlimbo puli koaŋe are sumbe kat kat emetŋân ain pando hânân gembo sopanmâ ari ikiŋe hikoagep.  
\v 6 Akto sumbe kat kat luâk yeŋgât humomolupyeŋande puli koaŋe are pitim mem hin dâyi,  
\v 7 “Puli ire amâ luâk moâkgât puli kat katŋe ina emet iregât katenŋe bo ârândâŋ akberâp. Aregât gain gain akberen?” dâm magaŋgi goaŋgi akmâ puli arekŋe luâk siâ umbâ ketugumap yâkgât kalam siâ puligoyi. Hân are puligom hin dâyi, “Hân ire amâ hin akbiap. Luâk kâlewângenba togom manmâ mombai are in hanyeŋguwaen.” dâmbiâ hain arekŋe bunŋe agep.  
\v 8 Hain akmâ hân aregât kotŋe Hepgât hân koli. Akto kot are hinŋe hainâk yendâp.  
\v 9 Hain aregât benŋe Anutuŋe ulikŋân makto Propete siâ kotŋe Yeremiaŋe hin kulemgoep, “Israe luâk siâ moâkgât puli koaŋe 30 gasaŋe waŋbai.  
\v 10 Hain katbiâ puli are purik kato mem luâk siâ umbâ ketugumap yâkgât kalam puligowai. Are âmâ Humoŋe makniŋep.” dâm kulemgoep. Den are bunŋe miawakto sumbe kat kat luâk akto kâmiti arekŋe kalam are puligoyi.   
\s1 Kiapŋe Yesu moâkgât makmâ hâriep.  
\p
\v 11 Akto sop ain Yesuŋe kiap kotŋe Pilato yâkgât enemŋân kindo hin aikoep, “Yuda yeŋgât luâk humoyeŋe are gâ me?” dâmbo hin dâep, “Amâ gâŋe ya maktât are.” dâep.  
\v 12 Akto luâkŋe Yesu meyi arekŋe den aŋgâ aŋgâ hogom hâkŋân hâkŋân agi. Hain akbiâ den hâuŋe siâ bo makmâ yânâk kilep.  
\v 13 Hain akto Pilatoŋe Yesu hin magaŋep, “Nâŋgâ. Den aŋgâ aŋgâ hogom togo hâkgân hâkgân aktâi aregât gâ den hâuŋe siâ wangât bo makmâ kindât?” dâep.  
\v 14 Hain dâmbo Yesuŋe den hâuŋe bo makmâ yânâk kilep. Kindo Pilatoŋe den hâuŋe bo magep aregât nâŋgâmbo bimbiâk agep.   
\p
\v 15 Akto sop ain Pasowa hombaŋ aregât kala busi kâlegen gâtŋe aregât ukenyeŋaet akmâ kotŋe konbiâ are watmâ akminep.  
\v 16 Aregât Pilatoŋe nâŋgâm Yesu me bâleŋe luâk siâ kotŋe Baraba are watere yânŋângen ariâk dâm malep.  
\v 17-18 Akto Pilatoŋe hingât nâŋgâm, “Sumbe kat kat are yeŋgât humomolupyeŋande, “Luâk âmbâle hârokŋe Yesugât kotŋe mem agatbiâ nengât kotnenŋe gewop.” dâm nâŋgâmbiâ bâlimbo aregât mem nâŋgâlân togoâi.” dâm nâŋgâm aregât hin makyeŋgiep, “Niŋe Baraba me Yesu Anutuŋe huŋgun aŋdo giep dâmai are watere yeŋgâlân geâkgât nâŋgâi?” dâep.  
\v 19 Akto Pilatoŋe ainâk tatmâ den siâ siâ nâŋgâm heŋgemgom kilep ainâk âmbenŋande yâkgât den katmâ hin magep, “Nâ asiŋân giwet siâ Yesu ekmâ heŋgemgom hanoko aktân aregât Yesu dosaŋe bo are bâleŋe bo agaŋben.” dâep.  
\v 20 A hârok nâŋgâm heŋgemgom tato âmâ sumbe kat kat are yeŋgât humomolupyeŋe kâmiti luâk âmbâle are hanyeŋân gem wâragi. Akto hin makyeŋgiyi, “Konmâ wârakbiâkâ Pilatoŋe Baraba hepundo gembo âkâ tembe lokolupŋande Yesu kombiâ moâk.” dâyi.  
\v 21 Hain dâmbiâ Pilatoŋe lâuwâŋe hin makyeŋgiep, “Ye luâk lâuwâ ire yâk hutyetŋân niŋe hepundere geâkgât nâŋgâi?” dâmbo hin dâyi, “Baraba.” dâmbiâ hin makyeŋgiep,  
\v 22 “Dâ Yesu Anutuŋe huŋgun aŋdo giep dâmai ire amâ gain agaŋberângât nâŋgâi?” dâmbo hârokŋe hin dâyi, “Lâwinân kombiâ moâk.” dâyi.  
\v 23 Hain dâmbiâ hin makyeŋgiep, “Woe, keiŋe wangât akto bâleŋe wan agep aregât kombiâ moâk dâi.” dâep. Hain dâmbo hin dâyi, “Hanâk lâwinân kombiâ moâk.” dâm wâragi.  
\v 24 Pilatoŋe mem mulunyekto den gulip milip dondâ akbiâ ekmâ nâŋgâm dâmbo tu hâgâm waŋbiâ yâk yeŋgât dewunyeŋân bâtŋe pulim hin magep, “Luâk dosa bâlâk manmap iregât dosaŋe nâŋgâlân bo hâtikowiap. Yeŋeak heŋgemgoŋet.”  
\v 25 Hain dâmbo dâyi, “Kombiâ momberâp aregât dosa amâ nengâlân akto nengât nan baratlupnenŋe yeŋgâlân miawakmâ âgâwiap.” dâyi.  
\v 26 Hain dâmbiâ Pilatoŋe Baraba hepundo yâk yeŋgâlân giep. Dâ tembe loko makyeŋgimbo Yesu âmâ bugâŋe kombiâ hâk hilâlâm nâŋgâmbo lâwinân kondenŋe moâk dâm mem ariyi.   
\s1 Tembe lokoŋe Yesu kom hâk hilâlâm waŋi.  
\p
\v 27 Akto tembe lokoŋe Yesu mem kiap humogât kala busi kâlegen mem âgâyi. Mem âgâm tembe loko hârogâk yeŋgonbiâ togoyi.  
\v 28 Togombiâ den hembalik mâŋgim hin dâyi, “Woe, luâk humo.” dâm giriŋaŋmâ sâŋgum gilâm siâ luâk kembuŋe lalakmai hain are lalaŋmâ  
\v 29 tâk dâtâ dâtâ siâŋe irimut ketugum kautŋân kauŋaŋi. Akto kâro siâ bâtŋe bungen katbiâ miep. Hain mendo togo enemŋân pâwutyeŋe ligim katmâ hin dâyi, “Woe, Yuda yeŋgât luâk kembuyeŋe.” dâm hiaŋgim giriŋaŋi.  
\v 30 Hain dâm tâwutkom kâro arekŋe kautŋân oreyi.  
\v 31 Hain akmâ sâŋgum gilâm are hiloŋmâ ikiŋe sâŋgum lalaŋmâ lâwinân komberâm mem ariyi.   
\s1 Yesu lâwin parâŋân koyi.  
\p
\v 32 Mem arim dâwân luâk siâ egi are kotŋe Simoŋ Kirene hânân gâtŋe wârakmâ tatbiâ Yesugât lâwin are lokombo ariyi.  
\v 33 Arim hân siâ kotŋe Goligata aregât den purikŋe âmâ kaut hagitŋe ain ariyi.  
\v 34 Arim âmâ waiŋ akto biwi gulip tu kâim mendugum waŋbiâ getek nem nâŋgâm borâep.  
\v 35 Akto lâwinân kom mem anuŋbiâ kindo sâŋgumŋe memberâm kotyeŋe kulemgom kotyeŋe umbân panbiâ gembo bâtyeŋe panbiâ gembo kot siâ mem oloŋbiâ luâk kotŋe miawagep arekŋe Yesugât sâŋgum are meyi.  
\v 36 Akto ain tatmâ Yesugât damun kili.  
\v 37 Akto kom kautŋân lâwin ulikŋân kulem kulemgoyi aregât keiŋe hin, “Ire âmâ Yuda yeŋgât luâk kembu.”  
\v 38 Akto bugâ koko kâmburâ lâuwâ siâ Yesugât gasomŋe biken biken lâwinân yetkuyi.  
\v 39 Akto luâk âmbâle gam ariyi arekŋe Yesugât den hilit balit agaŋmâ hin dâyi,  
\v 40 “Woe, gâŋe hin dâmat, “Sumbe emetŋe gagaim hilâm âlâwu kâlegen lâuwâŋe ketuguwian.” dâmat aregât kârikŋe akmâ lâwinânba ge. Gemenâ benŋe gâ bunŋe Anutugât nanŋe dâweren.” dâyi.  
\v 41 Akto sumbe kat kat are yeŋgât humomolupyeŋe akto Mosegât den kârikŋe makyeŋgimini arekŋe hainâk den hilit balit agaŋmâ hin dâyi,  
\v 42 “Luâk aŋgâ âmâ tân yeŋgumap. Dâ ikiŋe âmâ wangât bo tânaguâp? Akto Israe nengât kembu dâmap inarekŋe lâwinânba gembo ekmâ amâ den are bunŋe dâm nâŋgâweren.  
\v 43 Akto, “Nâmâ Anutugât nanŋe aregât tân nuguwiap nâŋgân.” dâmap aregât Anutuŋe tângombo lâwinânba gembo bunŋe dâweren.” dâyi.  
\v 44 Hain dâmbiâ luâk bâleŋe lâuwâ biken biken lâwinân yetkum hikoyelegi areâkâ hainâk den bâleŋe magaŋiat.   
\s1 Yesu moep.  
\p
\v 45 Akto hilâm tânâmŋân ainâk hândâk humo dâgâm yendo eŋgaiŋe agep.  
\v 46 Eŋgaiŋe akto Yesuŋe ikiŋaet denân kot hin kolep, “Eli Eli lama sabaktani?” dâep. Aregât purikŋe amâ, Humone wangât hepun nektât?  
\v 47 Akto luâk kili bikŋande den are nâŋgâm hilip koyi aregât hin dâyi, “Âure nâŋgâŋet. Elia kondâp.” dâyi.  
\v 48 Hain dâmbiâ siâŋe pârigim arim sâŋgum papaŋe siâ kâroân bigeim bigeim waiŋ ŋasukŋân panmâ mem neâk dâm Yesugât lauŋân katmâ kilep.  
\v 49 Hain akto galalupŋande hin magaŋi, “Hepun. Eliaŋe bunŋe himbimânba gem tângombo lâwinânba gewerâp me bo aregât ekmâ kinne.” dâyi.  
\v 50 Hain dâmbiâ Yesuŋe lâuwâŋe kârikŋeâk kamboŋmâ ainâk moep.   
\p
\v 51 Mondo ainâk sâŋgum sumbe kat kat emetŋân kinminep ina tânâmŋânba duwalakmâ hâreagep. Hain akto wâriŋ humo mendo kât humomo hogo agep.  
\v 52 Akto sum bikŋe kepik akto Anutugât luâk âmbâle ulikŋân moyi are yeŋgâlânba dondâŋe agatmâ bam guli.  
\v 53 Sum hepunmâ agatmâ âmâ benŋe Yesu agalep sop ain Yerusalem kepian arimbiâ luâk âmbâle dondâŋe yegi.  
\v 54 Akto Yesu moep sop ain tembe loko humoyeŋe siâ akto Yesu damunŋe akmâ kili arekŋe wâriŋ humo are nâŋgâm akto wan me wan miawagep are ekmâ hamep keirâk akmâ hin magi, “Woe, luâk ire amâ Anutugât nanŋe bundâk.” dâyi.   
\p
\v 55 Akto âmbâle bikŋe ain kili arekŋe getek kâlewânâk kinmâ egi arekŋe Galilaia hânânba Yesugât hoŋ bawa akbiâ olop mali.  
\v 56 Areyeŋgât hutyeŋân gâtŋe amâ kotyeŋe hin, Maria Madala kepian gâtŋe akto Maria siâ âmâ Yakobo siâ akto Yose yâk yetgât memeyetŋe akto âmbâle siâ Sebedaiogât nanlogâtŋe yetgât memeyetŋe.   
\s1 Yesu hangoyi.  
\p
\v 57 Akto emet dâgâwerâm akto puli sikumdâ luâk siâ Yesu nâŋgaŋmai yeŋgâlân gâtŋe Arimataia kepian gâtŋe kotŋe Yosepe are togoep.  
\v 58 Arekŋe togom Pilato hin aikoep, “Gain nâŋgât? Yesugât hâkŋe mem arim hangowerân. Âlepŋe me?” dâmbo Pilatoŋe âlepŋe dâm tembe loko makyeŋgimbo bam Yesugât hâkŋe lâwinân ba mem gutmâ Yosepe waŋi.  
\v 59 Waŋbiâ mem bam sâŋgumŋe kau kau siâ mem Yesugât hâkŋe are katipkoep.  
\v 60 Hain akmâ mem ari kât dâpŋe parâ parâ siân Yosepeŋe mondere in han nuguwai dâm kendâep ain katmâ kât humo siâŋe hâkokombo tigiep. Hain hâkokombo tigimbo Yosepe Arimataia gâtŋe ariep.  
\v 61 Akto Maria Madala gâtŋe akto Maria siâ are olop Yosepeŋe Yesu kât dâpŋân kato talep ain taliat.   
\p
\v 62 Akto emet hauŋdo Sarere akto sumbe kat kat are yeŋgât humomolupyeŋe akto Parisaio luâk arekŋe Pilatogâlân ariyi.  
\v 63 Arim hin magaŋi, “Humonenŋe, Yesugât ulit giŋdenŋe gain nâŋgât? Yesu hiaŋgi luâk arekŋe malep sop ain den siâ hin magep, “Nugumbiâ mondere han nugumbiâ hilâm âlâwu akto ain âmâ momoŋânba golâ akmâ agatbian.” dâep.  
\v 64 Hain gârâmâ gâŋe tembe lokolupge bikŋe makyeŋgimenâ sum dâpŋe are gisapkom heŋgemgombiâ kindo hilâm âlâwu bo akbiap. Ageine hoŋ bawalupŋande togo hâkŋe are lokom ari siângen hangom luâk âmbâle makyeŋgim, “Emelâk sumânba agalep.” dâmbiâ sum pum are ekmâ bunŋe dâmbiâ hiaŋgi den arekŋe sambelem arim âmâ ulik gulik ewangiwop.” dâyi.  
\v 65 Hain dâmbiâ Pilatoŋe hin makyeŋgiep, “Yeŋe nâŋgât tembe lokolupne bikŋe meyekbiâ arim yeŋeak maktâi hain akmâ sum dâpŋe are tigim golâk tatmâ damunŋe akmâ kinbei.” dâep.  
\v 66 Akto arim sum dâpŋe are tigim heŋgemgombiâ tembe loko bikŋe kât aregât damun kili.   
\c 28  
\s1 Yesu agalep.  
\p
\v 1 Akto Sarere bo akto emet hauŋdo Sonda hândâktâk Maria Madala gâtŋe akto Maria siâ arekŋe sumângen ariyiat.  
\v 2 Akto ainâk wâriŋ humo miep. Akto Humogât aŋelo siâŋe himbimânba gem kât humo are hâkokombo arimbo âgâ kakŋân talep.  
\v 3 Akto aŋelo aregât enem dewunŋe pagaleŋe akto sâŋgumŋe kau kau hainare agep.  
\v 4 Hain akto tembe loko ain kili arekŋe yâkgât hamewakmâ ongâyeŋe hogombo sân sân mem ge hân tete luâk momoŋande yemai hain yeyi.  
\v 5 Akto aŋelo arekŋe âmbâle lâuwâ are hin makyetkiep, “Yet âmâ bo hamep aget. Yet Yesu lâwinân koyi are ekberâm togoatgât nâŋgân.  
\v 6 Yâk in bo yendâp. Yâk ulikŋân magep hain akmâ emelâk agatâp. Yet gutmâ gewâkŋe ire eget.  
\v 7 Ire ekmâ nâŋgâm heŋgemgom âmâ benŋe dowâk arim hoŋ bawalupŋe iregât makyeŋgiet. Akto siâ hin makyetkire nâŋgâet. Yâk emelâk Galilaia hânân yâkŋe soŋ ariwerâm ariâp gârâmâ ye aregen arim ekbei.” dâep.  
\v 8 Hain dâmbo âmbâle lâuwâ arekŋe hamep agiat. Dâ biwiyetŋande heroŋe humo agiat. Hain akmâ sum are hepunmâ hoŋ bawalupŋe makyeŋgiwerâm pârigim kepiangen ariyiat.  
\v 9 Akto Yesuŋe dâwân yelekmâ hin makyetkiep, “Âmbâi lâuwâ.” dâep. Akto âmbâi lâuwâ arekŋe enemŋân bam ge hânân tatmâ keiŋân mem heroŋe agiat.  
\v 10 Hain akbela Yesuŋe hin makyetkiep, “Yet bo hamewakmâ âmâ arim nâŋgât galalupne are makyeŋgimbela Galilaia hânân ariwei. Arimbiâ nâmâ ain arire nekbai.” dâep.   
\p
\v 11 Akto âmbâi lâuwâ are dâwân arim manbela tembe loko sum damunŋe kili arekŋe kepia humoân ariyi. Arim wan me wan miawagep aregât den pat are sumbe kat kat luâk yeŋgât humomolupyeŋe are makyeŋgiyi.  
\v 12 Akto sumbe kat kat yeŋgât luâk humomolupyeŋe akto kâmiti luâk arekŋe yeŋeâk mendugum den magaŋgi goaŋgi akmâ tembe loko are puli dondâ yeŋgiyi.  
\v 13 Hain akmâ hin makyeŋgiyi, “Ye âmâ hin makbei, “Nen asiŋ pâlâmŋe yem mandenŋe Yesugât hoŋ bawalupŋande hândâgân togom hâkŋe are petâm lokom ari siângen hangoyi.” dâwei.  
\v 14 Dâ kiap Pilato arekŋe den ire nâŋgâmbo âmâ nenŋe den siâ magaŋdenŋe ye hin me hain bo akyeŋgiwiap.” dâyi.  
\v 15 Hain dâmbiâ tembe loko arekŋe puli mem yâkŋe den makyeŋgiyi are watmâ hain agi. Akto den pat hiaŋgi arekŋe Yuda luâk yeŋgâlân sambelem metiep. Aregât Yuda luâkŋe den are hinŋe hainâk makmâ manmai.   
\s1 Yesuŋe aposolo miti âi yeŋgiep.  
\p
\v 16 Akto hoŋ bawalupŋe keiân konok yeŋeâk Galilaia hânân ariyi. Arim gimbâŋe siâ ain togowei dâm Yesuŋe tirip katyeŋgiep gimbâŋe ain togoyi.  
\v 17 Togom Yesu ekmâ heroŋe agi. Bikŋande nâŋgaŋmâ âmâ kotŋe konmâ nâŋgâmbiâ humo agep. Dâ yâk yeŋgât bikŋande âmâ nâŋgâ nâŋgâyeŋe lâuwâ âlâwu agep.  
\v 18 Akto Yesu enem yeŋân gutmâ kinmâ hin makyeŋgiep, “Anutu Ewenande meme akniŋdo hân himbim me wan me wan hârok damunyeŋe akmâ manmâ âgâwian.  
\v 19 Aregât ye arim luâk âmbâle hârok hânŋe hânŋe manbai are makyeŋgimbiâ bikŋande biwiyeŋe nâŋgâlân katbai are mem tuân katyekbei. Ewene akto nâ akto Heak nen konokgât akten aregât kotnenŋe konok are konmâ tuân katyekbei.  
\v 20 Hain akmâ benŋe wan me wan den kârikŋe makyeŋgiân are hârok makmâ miawakmâ metewei. Dâ âi ire âlepŋe agâkgât nâŋe hokboâk hokboâk tânyeŋguwian. Hain akmâ tân yeŋgum manmâ âgâre sop bo akbiap.” dâep.