\id TIT - Tifal NT -Papua New Guinea 1998 (web version -2013) \h Taitus \toc1 Pol ayo Taitus ami sukon dola konsa kaata ko \toc2 Taitus \toc3 Tat \mt1 TAITUS \mt2 Pol ayo Taitus ami sukon dola konsa kaata ko \ip Yesus ayo tal aba asuk abiil tikiin unala, kawu bom bii, wasital alami-kup 34 ma yak biniple, Pol ayo Taitus ami fanang daala-lomda, sukon uyo dola kolon o, kalalala, dola-lom kulaawala din Taitus almi diim abase ko. \ip Kemin, Taitus ali Juda kayak disa; ali akal tunum miit kusnum. Sawaayak kawu, Pol ayo Taitus ami dibii-biling abip Jerusalam kaptamu daalala, Juda kasel kamok kamok iyo Taitus ami atamdipla kawu, Pol ami aket atul dukum uyo kola-lomdip, dabaalip yak Rom imi sikil diim abamnala, bom bii-lom dibii-din gavman imi abip Rom diildiil kaami kalabus am kaptamu dip din daalipla, bombe kemin, abip ma akal alik ma kaali Krit kemin, yol wok daang kun diim kaptamu bombe no. \ip Taitus ayo abip kaptamu bomdala, Kristen unang tunum iyo tiin mo-bom-balala, Pol ayo dong dakaalin weng ma bokolon o, kalalala, sukon uyo dola-lom kulaala din Taitus ami diim abasu ko. \c 1 \s1 Weng umkaalin kaata ko \r Ef 3:1-13, 2Tim 1:11-12 \p \v 1 Taitus kaa balap o? Nali Pol God ami okok ke-bamdi ami tunum kesi. Kemin, Yesus Kraist ayo weng bokop-nalala almi kalaan tunum ke-lom nasiik unang tunum imi bakayin tunum ke-lom nimi ok uli ti God ami unang tunum dil mo-lom nalmi no, kala ulelase, imi dong dakaayin-bili, tal aba tam almi lak kaata, duu-lomdip almi tituun weng uyo asuk talalu utamdip ale, God ami kukup tambal kutal-fukule, ami okok kemin kaata kutal-fukusi no. \v 2 Kemin, God ali sawaayak kawu, mafek mafek alik kiiyo dotulin dinim kawu, weng boko kutii-lom: Nami unang tunum dil mosi; ili suunkup ilin unang tunum ke-lokomip o, kala kanum bokosa kaata, atin fen-bam yikik-kutal fukun-umbup. Kemin, God ali ibakamin God disale, \v 3 ali utamala kawu kanu-mokomi kalasii kaali, tiltam tulu kala, kalalala kawu, ami weng uyo unang tunum imi atin ku-fatap-daayala, kula God numi dong dokoya asuk yim-buu-laamin God maakup kaata bokop-na-lom: Kapyo nimi weng kaata din unang tunum imi bakayan o, nakase. \p \v 4 Taitus kabi, fan ti nalami man alaltap, kapso, naso, maakup God ami lak duusup. Kemin, Aatumen God so, numi dong dokoya-lom yim-buu-laamin tunum Yesus Kraist so, alim kiita-kup isom-kup taba-lomdipla, kapni aket tem tiling tem uyo balili-kalin uyo suunkup iluk o. \s1 Taitus ami bokon Krit kaptamu bomda okoksa kaami sang kaata ko \r Ap 20:28, 1Tim 3:1-13, 4:6-16, 5:17-22, 1Pit 5:1-7 \p \v 5 Kabi am bokon Krit kawu, kep-ta tal-bomdi, mafek mafek alik talalulin disa kela tili kaata, talal-bamdapya, kamasi nimi weng kup-tasii ulultap kaata, din abip ma ma imi tunum iip maakup maakup iyo ulelnap tiltam Kristen unang tunum imi tiin molin tunum ke ke kelin o, kalaliya kep-ta talsi. \v 6 Aa, tunum ulel-nokomap kiiili ti win tambal-kup bakayin; kalel yamdal diimin dinim maakup kuuta-kup kuluusa; imi man kiili, tiltam God ami lak uyo duulipla, kusnum kayak kayak iyo boko-lomdip: Man kii fuut tabin, aa weng kuyang saak tiimin yaapkan o, kala bakayin dinim; kiimi awol kiita ulelnan o! kala-somla ko. \v 7 Kemin, Kristen unang tunum imi tiin molin kiili, God ami dong dakaalin tunum kemin, kii win mafak so bakayin aye, ilmi aket fukunin kaata-kup kanun-umbip aye; suunkup aket atul tabemin: aa suunkup ok mafak inin; weng aal dikimin diim kawu aptum kusal yemin; nata mafek mafek soyap keli yo, kala-laabip tunum kiiyo, aket kong mop-tu abiltap ulelmin daa; \v 8 tunum kawanta tal imi am tala namti, ili dotu tiin mo-laamin aye, atin kukup tambal kaata-kup kutal-fukulon o, kalin; aa aket fanang tambal-kup fukunin, aa tituun-kup kukup nuumin tunum, God ami kukup kaata-kup kutal fukumin, yak ban ukduulon o, kalba kaali, aket uyo talalu aket fuku-daa kela-yaamin tunum aye, \v 9 God ami tituun weng kukuyinsup uyo, dukum-kup yikik-kutal-fuku-lom kesa kiita-kup ulelnapla, kaata taba-somdala God ami tituun weng uyo unang tunum imi kukuyim-balala tunum kusnum ma ami bokola ko: Kapni weng kaa tituun bakabap dinim o, aka, kanum bokola namti, tunum ulduulap ata taba boko-lomda: Ee, nami weng bakabi kaa faneng kemin, kaami miit uyo talalu kukup-talokomi no, akala ke-mokoma. Kemin ti, tunum Kristen unang tunum imi tiin molin kanolin tunum kiita-kup ulelnan i! \s1 Disa weng bakayim-bam kukup mafak kukuyin tunum imi sang kaata ko \p \v 10 Yak tunum kutaang-tibin iyo yaapkan kemin, ili babonin weng baka-bam ale, ibaka-bam ken-umbip. Yale, Juda kayaak imi kukup kutal-fukulin tunum ita kanum tal-bomdipya, ita ti miit yaapkan iyo kufosip. Kemin, tiin molin tunum iyo Yesus ami lak dakamin imi kukuyilipla, utamiwa yi, Nuli ibakamin imi weng uyo kulaa-lomdup God almi tituun-kup tabin weng kaata, bakamum o, kala imi bakayin kaami miit o. \v 11 Kemin, kiili kukuyikin dinim kaata la, iyo kano kukuyim-bamdipla kabaku tuumon kaami aket kaata-kup yelu fukun-bamdipla kaa kukuyin-bam tuumon dakayum o, kala tunum alimal iip maakup maakup God ami lak dakamin kaali, ku-mafak-dakayin-bam ken-umbip. Kemin, kabi imi weng bakabip kaali, weng titil tabin kaata-kup bakayim-balapla, duluuma bomdipla yo, kala-somla ko. \v 12 Siin sawaayak kawu, Krit kayaak utamsa tunum ma boko-lomda kanum bokosa no. Krit kasel kiili, suunkup ibakamin-kup ke-bam ale, siip wolti mafak atul tibin ililtap ale, daal-kup dip tiiya-balaya bomdipla, suunkup abuumin-kup ken-umbip ililtap o, kala-lomda ilmi ap-tunum ma ata kanum bokosa. \v 13-14 Ami weng kuuli ti fan eng kemin, Kristen unang tunum dotu titil-fak-daalin dinim bom-bilip, fanang dakabi ultap uyo, Juda kasel imi awil-fakal imi disa weng bakan-umbip sole, tawaal diim tunum iyo God ami daang ukonsip. Kemin, ilimi weng awem kutiimin so, kaata kufukulin-kup kem-tabasip. Kemin, kipyo, kaali kulaa-somdipla, God ami lak kaata tambal-kup duulin o, kalalapla dukum-kup bakayin-bomdapla yo. \p \v 15 Unang tunum iyo aket mafak fukunin dinim kaami liip uyo daken-bamdipla kemin, mafek mafek awem inin aye, mafek mafek awem nuumin aye, iyo ti kanu-bam bom iliwa, God ata boko-lom: Kibi unang tunum mafak o, yakan-kaa-mokoma disa. Unang tunum imi aket mafak fukunin kaami liip uyo daken-bamdipla, Yesus Kraist ami lak uyo duu-laamin dinim o, kebip ita, mafek mafek awem inin aye, mafek mafek awem nuumin aye kiita, kanu-bamdipla kemin, God ayo numi aket tangbal kuyan o, kala kal-bomdip kanu-biliwa, God ayo boko-lom: Kibi unang tunum mafak o, yokokoma. Ale, unang tunum kanolin iyo kukup tangbal so, mafak so, kaami aket kaa talalu fanang dakamin dinim ke-lom kukup mafak uyo nuu-bamdip fatom dinim tap ke-bam kem-laabip o. \v 16 Kem-laabip iyo boko-lomdip: Nuta-kup God ali atamsup o, ken-umbip. Yale, ilmi kukup kanolin nun-umbip kaa, nuli utamuwa yi, Ili God kaali talalu atamsip dinim u, kalolup. Kiili weng san-kaamin disa le, kukup tambal kaali, ma talal-malip dinim kemip kemin, God ayo itam-ilom, Nuli mafak kelupla kawu, mok-kup tikas-takas kamaya-laaba no! \c 2 \s1 Tunum sawol unang sawol imi sang kaata ko \p \v 1 Kristen unang tunum iyo kano-laabip kaali, kabi God ami tituun-kup tabin weng siin kawu weng sansap kaata-kup kanola kukuyan o, kala-somla ko. \v 2 Tunum sawol kiili, ok mafak kaa suunkup imbile tikiya babonin daa; dik-diiba bomdip ale, yang ban wakamum o, kalbip uyo talalu aket fuku-daa kela-lomdipla, God ami lak duu-yaamin so, mok ina-yaamin so, mafek mafek uluum tibin diim kawu atin dukum-kup tola-laamin so, kaata dukum-kup kutal-fuku taba-bom kemin o, kal-bomdapla kukuyan o! \v 3 Aa, unang sawol yakal ti, God ami aket konsip kemin, yakal dik-diiba bomdipla, daang tem weng bakayin disa; ok mafak suunkup inin kaami aket fukunin kaata, suunkup tiin moyu ilin dinim; uli ti kukup tambal kaata, unang tunum imi tambal-kup kukuyin o, kal-bomdapya kukuyan o! \p \v 4 Kanola kukuyin-biliwa, imi imak miineng sole, man so, imi mok kaata inayim-bamdiple \v 5 dik-diiba bomdipla, yang ban kelum o, kalbip uyo talalu aket fuku-daa kela-lomdipla, sadikimin disa; ili imak miineng kusal iyo tambal-kup tiin mo-bom ale; aptum kusal iyo dong dakaayin bomdipla, imak miineng imi weng uyo tambal-kup weng san-kaa-bamdip kanu-biliwa, kayak kayak iyo itam boko-lomdip: God ami weng kuu fan tituun daa; kibi disa iip bakan-umbip o, kalokomip disa yo. \s1 Tunum man kasaa kasaa imi sang kaata ko \p \v 6 Kanolin ultap kemin, tunum man kasaa kasaa yakal kanola dik-diiba bomdip ale, ban kelum o, kalbip kaa, aket kaa talalu aket fukun-ilomdip kela-laamik o, kala yam-titil-saan-bamdap dukum-kup bakayan o. \v 7 Kemin, kapkal ti, kanumin mafek mafek alik kiili ti tambal-kup nuu-balapya, tunum kasaa kasaa yakal ti kanu-mokomip. Unang tunum imi kukuyim-bamdapla, atin ti tituun weng kaata ti soko-sono kutal fuku-bomdap basat kewa-laamin daa ke-balapla, unang tunum iyo titamdip, Ali God ami weng tituun kaami lak kaata, dukum duusa no, kalokomip. \v 8 Kukuyim-bamdap tituun weng tambal kaata-kup bakayin-bam ke-balawa, tunum kapni waasi kep-takin iyo numi itam boko-lomdip: Kaa dok kano-lomdup itafii-bam mafak bakayokomup dinim o, kala-lom fatom tabeyokomu no. \s1 Disa iip sok de-yimulipla, unang tunum malo imi okok kamayin imi sang kaata ko \r Ef 6:5-9, Kol 3:22–4:1, 1Tim 6:1-2, 1Pit 2:18-25 \p \v 9 Kemin, disa iip sok de-yimulipla, ilmi tiin molin tunum ami weng kaata-kup weng san-kaa-bam ale, ilimi ok kaa kanubip uyo tambal-kup talal-bam okok-bilipla, ilmi tiin molin iyo fiyaap duuyokomip. Kemin, ili ilmi tiin molin imi weng kaa kuyang saak tiimin dinim. \v 10 Aa, imi bung aye, inin-inin aye, kiili yukut dakamin daa; ili ti ilmi mafek mafek tiin molin tap ke-biliwa, tiin molin tunum iyo utamiwa yi, Ili atin ti numi mafek mafek iyo yukut kulii-unokomip disa yo, kalokomip. Kemin, kayak kayak ili utamiwa yi, Imi asuk yim-buu-laamin God ami tituun weng kukuya utamsip umi fiyaap kaata-kup duumum o, kala kalalipla, kukup tangbal kaata-kup kanu-biliwa yo. \s1 Atin ban dinim, tangbal-kup bom Kraist ami talokoma kaata fenum o, kalin kaami sang kaata ko \r Ef 1:4, 2:10, Fpai 3:20, 1Pit 2:9, 1Jon 2:16 \p \v 11 Mep kukup tangbal kaami liip uyo kukuyin-bam kanumin o, kala bakayan o, kalbi kaami miit namti kala bom be ko. God ali, unang tunum alik iyo yim-bii-tildang nalami miit tem daalon o, kalalala kemin, isom-kup taba aket balili-kalin kaata, unang tunum alik imi kukaaya-laaba. \v 12 Kemin, ali numi kukuya-lom: Ipyo, unang tunum nami lak duulin dinim imi kukup sole, tawaal diim kaami aket-kup fukunin sole, ban kelum o, kalip so, uyo ibi aket talalu fuku-daa kela-lomdipla, ti kukup tambal kaata-kup talal-bomdipla, God nimi kukup tangbal kanun-umbi ultap kaata nuu-bamdipla yo, kalalala nuyo kukuyase. Kemin, kamala kaakal kanumum o, kala-somla ko. \v 13 Kemin, tawaal diim kalawu ilup kaali, nuyo kanu-bom fen-bulupla bi-lom, Yesus Kraist ami talokoma uyo kamokim tambal ke-lom talala atamdup atin ti tiin buluusi keyala kawu, fiyaap duu-mokomup. Kaali ti numi God Dukum ale, asuk yim-buu-laamin tunum kemin, \v 14 siin sawaayak kaali, ban wakamin uyo taba-lomdu alik nuli sok de-yimulin tap keyinsu. La kulaa, Yesus ami aket fukunin uyo takan-tiiyon o, kala-lomda, unang sole, tunum so, imi ban wakamin kaata, alik diinga yimu-lomdiya, tiltam nalmi unang tunum alik-daap kep-nipla, kukup tambal kaata-kup aket kufu-yim-bulula, kuuta-kup kutal-fukulin o, kala-lomda, alik numi ban wakamin tem kabaku diin-ilomda taansa. \v 15 Kapkal unang sole, tunum so, imi mafek mafek kanolin sang uyo bakayin-balapya yo! Kabi God ami titil kuluu-lom win tibin tunum kesap. Kanolin kemin, kanola tunum ili kapni weng uyo kuyang saak tiip-ta-lom kutoop kot tiilip namti, weng uyo dukum-kup bakayin-bamdap: Kaa kanumin daa yo, yakan-kaa-bamdapya, kalawaata kanumin o, kal-bom bakayin-bamdawa yo. \c 3 \s1 Pol ayo boko-lom: Nuli tambal-kup tola-bomdupya, kukup tambal kaata-kup nuumum o, kalsa kaata ko \r Rom 13:1-7, Ef 4:1-3, Fpai 2:1-5, 1Tim 2:1-4, 1Pit 2:13-17 \p \v 1 Kapyo, ti asuk maso bokoyan i! Ibi gavman so, kiyap so, imi weng uyo weng san-kaa-bamdip le, ok tangbal alik kiiyo tangbal-kup dot kaa-bamdiple, \v 2 unang tunum alik kii, weng itafiimin weng uyo bakayin daa yo; weng aal diki-bam waasi kela antap-daa una-tala-kemin daa; ti befal-befal-ke-bamdiple; suunkup balili kala, dik-diiba bom kaptum kusal alik iyo tambal tambal ma kamayin o, kal-bomdapla bakayin-bam keman o! \v 3 Kemin, kanola nokol siin kaali aket tangbal fukunin dinim ke-bom ilup le, weng kutoop kot tii-bamduple, disa bakabip kaali fan o, kal-bomduple, suunkup nuyo aket fuku-daa kanumin kanumin kaali, ban kemum o, kala, dikiinin-kup ke-bam kanumin uyo dong dokoya titil-fak-daa kelamup dinim ke bomduple, naktum kusel iyo waasi keya-bomdupla, imi mafek mafek kaami tiin uyo nen-bulupla, am taap talbunu kayoop tangbal talbana ke-bilipla, tunum kayak kayak iyo numi itam fanan-bam daang wukaayin-biliple, kanola nokol nak-tunum kusal iyo itam fanan-bam daang wukuya una-tala-ken-umbup o. \p \v 4 Ken-umbup lale, numi iliim bomin tunum God ayo unang tunum alik numi aket uyo kukaayin-bamdale, kukup tangbal uyo kukaayin-bam ken-umba kemin, kaami kukuya utam dak-daa kuluu-sulup kaata, \v 5 alta numi iliim uyo bose kaali, numi kukup tangbal uta utamdala disa yo. God ayo unang tunum ilmi maan tiiyon o, kaloma. Lale, alta alik numi olen daaya-lomdala kemin, numi iliim uyo boyase. Kemin, kaali ti, God ayo nuli diinga-yimulila tiltam kama unang tunum kelik o, kala almi Sinik Tangbal ayo dabaala tildaak dong dokoyinsa. \v 6 Kemin, God alami Sinik Tangbal ayo dabaala yak nulumi iliim bomin tunum Yesus Kraist ami diim abala, Yesus ata taba-lomda Sinik Tambal ayo dabaala tildaak ilomda alami titil dukum ta dukum-kup numi dong dokoya-laaba. \v 7 God ami aket fukunin uyo, Nalami Sinik Tangbal ayo dabaali din unang tunum imi talalu-yimulala, nami tiin diim kawu, ibi tituun-kup tabin bom-bilip o, kala-lom alami Sinik Tangbal ayo numi kuyase. Kemin, numi God aso suunkup ilokomup o, kala fen-umbup uyo God akal kano kuyila unang tunum iyo naso maakup suunkup ilum o, kalalala isom ke-bomda numi iliim uyo boyala suunkup ilin unang tunum ke-sulup. \v 8 Kemin, weng kaa bokoyili kaali, faneng bokoyili kemin, nili ti kaami sang kaali kabi weng kaa dukum-kup bokoya-lomdap: Unang tunum God ami aket kolin, ipyo, talal-bamdip, kukup tangbal-kup kutal-fuku kulii-taba bilipla yo yakan o, kalbi. Kemin, kanolin weng fatap kaata bakayokomap uyo tangbal kayi! unang tunum iyo dong dokoyokomu. \v 9 Kata, Juda tunum iyo ilimi awil-fakal imi win kufun-umbip kaami miit uyo talalu utam-laamin dinim, waasi kela una-tala-kemin sole, Moses ami Lo kaaso ban kela-lom dap-kayaku una-tala-kemin kiimi kalan weng aal dikibip kemin, kanolin uta taba-lomdu mep kanubip imi dong dokoyulala kukup tambal uyo kutal-fukulokomip disa. Kemin, kibi yang umi mepso kaa une-bam nuumin disa kayi! \p \v 10 Kemin, kanola kapyo, utamapla, Tunum ayo ma God ami tituun-kup tibin weng uyo kukuyikin dinim ke-bam, yim-bak-molala, Kristen unang tunum iyo weng aal diki-bamdip bakela-una-tala-kelum o, kalbip kala, kalap namti, weng fatap uyo kola yak kebii, liip alep anang ma fak-daalapla, weng ku-saak tiip-ta namti, kuno kewa-laamin ko. \v 11 Kapkal utamsap, Kanolin tunum weng kuyang saak tiip-ta ami aket tem uyo God ami tituun-kup tabin weng uyo daang ukuwase kala kalsap. Kemin, ban wakamin-kup ke-balaya, ami kukup mafak uyo atin ti dap-mafak-daalula ali kaal-keba. Lale, ali dotu-laamin dinim keba no. \s1 Pol ami boko-lom: Kaali kanuman o, kalsa kaata ko \p \v 12 Kemin, nali aket fukun-ilomdi abip Nikabolis kawu din ilokomi no, kal-bom aket fukunbi. Kemin, wom so, ati so, imi am daana kala, kalokomi kaali, nali kawu bom biili kayoop maakup duk-duulokomi. Kemin, asuk nili Atemis ata ne? Tikikus ata ne? dabaap-tili din kapni abiin kuluula namti, kawu kapkal nimi fanang kaali kawu abiltang tal o, kali ko. \v 13 Kabi mep Senas lo utamsa tunum asole, Apolos so, alep imi liip unokomip uyo talalu-yimulapya, alep imi mafek mafek uyo ma uktiiwa-yaamin dinim tambal-kup unin o, kala-somya ko. \v 14 Kemin, numi Kristen unang tunum iyo disa iip kawu bom ilin dinim; ili unang tunum imi dong dakaayin o. Kemin, titil-fak-daa ok tangbal-kup okok-bamdipla, kap-tunum kusal mafek mafek uktiip-nip kiiyo, kipta taba-lomdip imi dong dakaayokomip kaata, God ami kukup tambal uyo talalu utam dik-daa kuluulin o. \s1 Weng umkaayin kaata ko \p \v 15 Unang tunum alik naso bom-bilip ita weng umuup-tip kemin, kabi Kristen numi aket kuya-laamin iyo nak-tunum kusal imi bokoya-lomdap: Pol sole, aso ilin iso, ili ipni weng umuuyinbip o, yakan i! God ali isom-kup taba-bomda, alik ibi aket balili-kalin disa misiim kaata, kuya tambal-kup bom-biliwa yi!