\id PHP - Tifal NT -Papua New Guinea 1998 (web version -2013) \h Filipai \toc1 Pol ata Filipai kasel imi sukon dola kuyinsa kaata ko \toc2 Filipai \toc3 Fpai \mt1 FILIPAI \mt2 Pol ata Filipai kasel imi sukon dola kuyinsa kaata ko \ip Yesus ayo abiil tikiin unala kawu, bom bii-lom wasital almi-kup 32 iyo yak banipla, Pol ayo sukon tem weng kaali, Filipai kasel Kristen unang tunum imi dola kuyinsa. Ilimi tunum Epafroditus ami kolala, ata kulii-din kuyinsa. Kemin, siin kaali, Pol ayo Yesus ami weng kaali, Filipai kasel imi kuyilala, iyo weng sandip Yesus ami lak uyo duu-lomdipla kemin, Aposel 16:11-40 kaali kaami sang kaata bokoyinsa ko. \ip Pol ayo Yesus ami weng uyo kulii-din abip malo ma imi bakaya-tal-une-balala, unang tunum Kristen kelin disa kesip iyo, tal Pol ayo sok dedu-lom dibii-din Rom kaptam-ami kalabus am kaptamu dip din daalip bom-balala, Filipai kasel Kristen unang tunum ili dong dokolalum o, kalalipla, moni uyo Epafroditus ami kolipla, ata kulii unbi-lom din Pol ami kolala, Pol ayo atam-ilom boko-lomda: Kaali atin tangbal o, kala-lom, Yaap ke yo, kalale, dong dakaayin weng uyo bokoya-lomda: Ipyo, yak tunum ibakayum o, kala kukuyinbip kiili, talalu itafii-bamdipla yi! kalin kaami sang kaata dola kuyinsa no. \c 1 \p \v 1 Nak-tunum kusal kaa tiinsip o? Pol naso, Timoti aso, alep nuli Yesus Kraist ami wok fukulin tunum kemin, Pol nali sukon kala dola kulaa-yilila din Filipai unang tunum Yesus Kraist ami man alik-daap kesip kipso, kipni tiin molin wasman o, kalbip aa, Kristen unang tunum imi dong dakaayin tunum iso, nikil alimal ipni fanang din unu. \v 2 Nili dik-dakaan-bilila, numi Aatumen God aso, Dukum Yesus Kraist aso, alim ita disa misiim kawu tambal tambal ma kamayiwa, ipyo aket balili-kup kala bom-bilip o. \s1 Ipni beten kamayin-bamdi, fiyaap duuya-laabi no, yinsa kaata ko \r Fpai 2:13-16, Kol 1:9-10 \p \v 3 Nali ti suunkup suunkup ipni aket-kup fukun-bamdiya kemin, nali nalmi God ami yaap ke yo, akan-kaan-unbi kemin, \v 4 suunkup nali alik ipni beten kamayila-yaabi kaa, nimi aket tem uyo ti akal ma kep-na-lomda fiyaap duu-buluya, nayo beten kamayin-bam laabi. \v 5 Ipni beten kamayila-laabi kaa dok kata naa kalolip: Nak-tunum kusal ibi kanola kamasi kaa dong dokop-nipla, nikil alimal maakup ke God ami weng tambal kaali kukaaya yakyak aba bital kala diilu kaa nali fiyaap duubi. \v 6 God ali ipni aket tem kabaku bomda, wok tambal tambal uyo iluu-lomda kanoyase. Kemin, nayo utamiya, Atin ti faneng kala, kalbi kemin, God akal kanun una-balala, yakyak butoop Yesus Kraist ami talokoma kuyaku dilit kalu kulaalokoma. \v 7 Kemin, ibi nalmi aket kemin nami kanolin alik kipni aket-kup fukun-bamdi laabi uyo tambal-kup kep-nula fukun-umbi no. Siin ami tal-unemsi kaa, God ami weng tambal kaata unang so, tunum so, imi talalu kukuyin-bamdi, ifiyi ilila kemin, nam-tal kalabus am daabip. Kemin, sawaayak so, kamala so, kaali God ami wok kala kup-nase kaa, ibi dong dokop-nip, nikil alimal maakup kanum talabup. Kemin, nali ti kipni aket-kup fukun-yaabi. \v 8 Kemin, nali alik kipni aket-kup kuyinsi kabak-ami miit kaali, Yesus Kraist ali kipni yam-fiil-tii-bam laaba kaami aket kaata-kup fukun-laaba; kemin ale, nakal ti ultap ipni yam-fiil-tii-bamdi ipni aket-kup nan-bulula, God akal nali nitama yi, Atin ti faneng bakaba no, nakan-kaaba te! \p \v 9 Nali kipni suunkup beten kamaya-laabi uyo ti kala buu: beten kamayin-biliya, kipni kaptum kusal imi aket kukaayin uyo dukum-nuk o, kala-lom kanu-bilipla, God ayo alami aket fukunin katip ma kuuya kuuya ke-lomda dong dokoyilala, kaal-ke-lomdip \v 10 talalu atam, Dok nolin uta atin kukup tangbal kala, kalale, kanolin kukup kaata-kup kutal-fuku-lomdipla, kukup mafak dinim, ban kemin dinim, atin ti tangbal-kup kutal-fuku-bamdiwa yo, kala-somla kemin; kayak kayak iyo ipni itam bokoya-lomdip: Ibi kukup mafak kutal-fukulin unang tunum o, yokokomip dinim kaami diim kawu bom-ilipla, Kraist ayo talak o, kal-bomdila beten kem-tabasi. \v 11 Kemin, beten ke-bilila, Yesus Kraist alta dong dakaayin-balala, kipni kukup alik kanu-mokomip kaali, atin ti tangbal ke tiknula, kap-tunum kusal iyo utamdipla kawu, God ami win uyo kufon-bamdip boko-lom: God ata-kup o, kal-bomdiwa yo, kala beten ken-tabasi ko. \s1 Pol ami kalabus am bom-balala, God ami weng tambal tiltam dukum kesu kaata ko \r 2Kor 11:23-33, Fpai 1:19-30, 2:17, 4:11-13, Kol 1:24-25, 1Tes 3:7, 2Tim 2:9-13, 3:10-11, 4:14-18 \p \v 12 Naktum kusal ipyo, nili ibi kaluuli utamin o, kalbi. Kemin, nimi mep mafek mafek uluum uyo Rom kawu kuluubi kuuta taba-lomdu God ami weng tambal kuu kuluu kuyak mobu disa; atin ti ifiili toop lo so keluya, \v 13 tunum alik King Sisa ami tiin mo-bom bukuuyilin isole, kusnum kayak kayak alik iso, ili nitamipla yi, Nali kalabus am kala bombi kaali, Yesus ami okok kemin kaami kalan kaata dedulip bombe kala nambip. \v 14 Kemin, nak-tunum kusal, Kamokim Yesus ami lak duulin yaapkan iyo nitamiwa yi, Ali kalabus am kaptamu bombe kaali, God ayo ami dong dokolaya, ayo suunin disa bombe kala, naka-lomdipya, yakal titil uyo kuluule, iyo suunin dinim ke, titil-foko-lom, God ami weng uyo ap-tunum kusal imi bakayinbip ko. \p \v 15 Faneng, imi Kraist ami sang aptum kusal imi bakayinbip kaali, malo ma nalmi ok kalan kaata talup-na-lomdip, dimelup kabaak banaya nuta nuta kelum i! kala Yesus ami sang uyo bakayin-bilip le, malo ma ita aket tambal kaata-kup fukun-bamdipla Yesus ami sang uyo bakayinbip. \v 16 Kemin, tunum kalawii nitamiwa yi, God alta ok kaa kolaya, God almi weng tambal uyo unang tunum iyo talalu kukuyin-bamda bakaya-tabasa nu, kala-lomdipya, ami aket-kup kolale, dong dokolum o, naka-lomdip aket tambal kaata-kup fukun-bamdipla kemin, Kraist ami sang uyo bakayinbip. Lale, \v 17 malo ma itale, aket tambal uyo nami kukaap-nan-bamdiwa disa. Nuta nuta ke-lomdup kalabus am kaptam bombe kaa uluum uyo maso ma kolum i! naka-lomdip Kraist ami sang uyo bakayinbip. \v 18 Ili kuno aket tambal fukun-bala, aket mafak fukun-bala, ke-bam bakayinbip. Kata, saak kunoluya taa! Nali kuumi aket dukum uyo ma fukunbi dinim; alik imi Kraist ami sang unang tunum imi bakayinbip kaata sakbaalim dukum o! kalaliya kaami fiyaap kaata duubi ko. \s1 Pol ayo boko-lomda: Nali kano ti tiin kawong ili namti, Kraist ami ok kutal-fuku ilokomi no, kalsa kaata ko \r 2Kor 5:8-9, Gal 2:19-20, Fpai 1:12-18, 1Pit 4:16 \p \v 19 Nali utamiya, Suunkup ibi nami beten kamap-nan-bam ale, Yesus Kraist ami Sinik Tambal ata dong dakaap-namba no, kemiya kemin, kanumin mafek mafek mafak kii tiltam talbip kiita dong dokop-nipla tambal-kup ilokomi no, kalaliya fiyaap-kup duu-bamdi ilokomi. \v 20 Kemin, nami kot uyo disa keluya kawu, neliwa taanami ne? kep-nip ilokomi ne? kalbi. Yale, nami aket dukum ma fukunbi uyo ti: Nali kamala so, suunkup kaptoop ami unokomi kuso, kaali fatom dinim, suunin disa ke ti titil-kup foko-bomdiya okok ke-biliya, nimi mafek mafek alik kanu-mokomi uyo unang tunum ita utam-ilomdip, Kraist ami win uyo kufolin o, kalbi. \v 21 Nelip taanin dinim noli namti, Kraist almi man alik-daap ke bomdila kalawu ilokomi kaali tambal; aa nelip taani namti, saak kuno din Kraist aso ilokin kaata ti atin tambal o, kalbi. \v 22 Ale kuno ti tiin kawong ili namti, unang tunum yaapkan imi Yesus ami sang uyo bakayokomi. Yale, nali utam-ilom kuuta ma tambal o, kala ma kaal kebi dinim. Yale, \v 23 nami aket uyo alep fukun-bam biing-mo kulii-unu-tulu-kebu. Kemin, nami aket uyo tawaal diim kala, kela din Kraist atamila aso ilokomup kaata fan atin ti tambal o, kalbi. Yale, \v 24-25 fan, nali utamiya, Nalta bomdiya ipni dong dakaayokomi kaata ti, atin tambal o, kalbi no. Kemin, nali utamiya, Nali dong dakaayin-bilila, kipni Kraist ami lak duu-laamin uyo dukumnu titil-fak-daa-lomdip fiyaap duu-mokomip kala, kalbi. \v 26 Kemin, asuk nayo din kipni itafii-bamdi dong dakaayon o, kala din ita-mokomi kaa, ibi nimi fiyaap-kup duu-bamdip le, Yesus Kraist ami win kufu-bam ke-mokomip ko. \s1 Pol ami bokoya-lomda: Nikil aket maakup ke-bomdupla, daal dinim, Kraist ami ok fukulum o, kalsa kaata ko \r 1Tes 2:14-16, 3:1-5, 2Tes 1:5-7, 2Tim 3:10–4:5, 1Pit 4:12-19 \p \v 27 Kula ipni aket fanang-dakamin diildiil kaali ti, dok kanumin dok kanumin kanum tal-unemin uyo Yesus Kraist ami sang tambal bokosa kaata-kup dikiwa unin o. Kemin, nali sok til-daa-nam-baaliwa kawu din itamami ne? din unomi disa ye? Katale, nami weng selon o, kalbi kaali ti, ibi titil-fak-daa-bomdipla, nikil maakup kuyaku-diyaku-ke aket maakup ke-bamdip dok-lom dinim; daal dinim; ti dong dokola una-tala-ke-bam Kraist ami weng tambal kaata-kup unang tunum imi kukuyin-bam bakayim-bilipya, ami lak uyo duulokomip. \v 28 Kibi tunum aket atul tabe-bamdip aket uluum kukaayinbip kiimi atul kaa suunin-daa kaata, nali weng selon o, kalbi kayi! Aa ibi suunin dinim ke-mokomip kaata kukuyiluya, ili utamiwa yi, Nuli uktaala maaklo ke-lokomup. Ale, Kristen ita God ayo dong dokoyilaya, tambal ke-lokomip kala, kalokomip. \v 29 God alalta ipni uldaa-yim-bulaya, tunum Kraist ami lak duusip. Yale, kibi disa kulu ilokomip dinim; ami lak duusip kaami kalan kaata, kayak kayak ita taba-lomdip ipni angtiil yol so, aket uluum so, kiita kukaayin-biliwa um-tal-daka-mokomip. \v 30 Siin kawu Filipai kawu nitafiimsip imi atul kaali, suunin dinim ke-bom ok sakbaalim dukum ku-titil-fak-daa-lom fuku-bili nitamsip. Ale, kamala kaakal kano weng san ilipla, nali Rom kawu ok dukum fuku-bom titil-fokobi kala, kalbip kaayo, nak-tunum kusal ipkal kanolin kaa suunin dinim ke-bom-biliwa yi, kala-somla kemin, Yesus ami kalan o, kala kanumin kukup mafak uyo ipni nuuyokomu kaali, suunin dinim o, kala-somla ko. \c 2 \s1 Nulmi aket kuluu-lom welup kulaak banula, nak-tunum kusal imi lak kaata duu-buluwa, nili fiyaap duu-mokomi no, yinsa kaata ko \r Rom 12:9-21, Ef 4:1-3, 1Tes 5:12-27, Tat 3:1-11 \p \v 1 Ibi aket maakup ke-bamdip suunin dinim ke-mokomip kaali, Kraist ayo ibi yam-titil-saan-balala, suunin dinim bom-bilipya, kemin ale, ali numi aket-kup kukuyila utamuwa yi, Ali numi mok uyo inayimba kaali, aket balili-kala kaami diim ilup o, kalbip; kemin ale, Kraist almi Sinik so, kipni sinik iso, iyo fanang maakup kebip, kemin ale, ibi aket baayala, aket balili-kup kala, kukup tangbal kaata-kup kola una-tala-ken-umbip. \v 2 Kanolin kemin, nak-tunum kusal kipyo, Nami nenbi kaami sang kala bokolokomi kuuta, kipni aket fukunin uyo aket maakup ke-bamdiple, ipni aket kola una-tala-kemin kaata maakup ke-bomdiple, fanang maakup aket maakup ke-lom ke-mokomip kaata, nali atin fiyaap duumin dukum kuyokomi. \v 3 Mafek mafek alik kanu-mokomip kiita fan ibi, Nulta-kup o, kala iltipni lak-kup dakaa-bamdip le, kanu-bulupya, nulmi tong kaata-kup bakayin o, kal-bomdip kanumin daa; kemin ibi kaptum kusal imi minlo tem kulaak ban-ilomdip, Nak-tunum kusal ipta-kup o, ke-biliwa kayi! \v 4 Ibi, nulmi mafek mafek kanubup kaata-kup tiin saanum o, kalin daa. Lale, kaptum kusal imi mafek mafek kanubip kaakal fuku-daka-bam tiin-saanin o. Ibi kanumip namti, fiyaap duumin dukum duu-mokomi no. \s1 Kraist alami win wela kulaak banu ilaya, God ata dafosa kaata ko \r Jon 1:1-4, Kol 1:15-20, Hib 1:2-3, 12:3-5 \q1 \v 5 Yesus Kraist ami aket fukun-bam ilsa uyo, ipkal kalanolin aket kaata-kup kutal-fukulin o. Kemin, alami aket fukun-bisa namti kala bombe ko. \v 6 Ali atin ti fan, God ke-bom bom-biisa. Yale, ali kanolin aket kaata-kup kutal-fuku-bom-biisa kaa asuk God alaltap ke-bomdiya yo, kemsa disa. \v 7 Yale, ali kanolin kukup uyo maas kewa-lomda, tildaak tawaal diim kasel numi angtiil kaata kuluula le, unang tunum iyo atamiwa yi, Ali atin ti fan tunum kala-lom atamiwa, Ayo mafek mafek dinim tunum alaltap ke, disa kulu dong dakaayin tunum ke-bamdala, \v 8 God ami minlo tem kulaak banaya, Aalap ami weng kaata-kup, weng san-kaa-bam dakela-un-bomda taanse. Kemin, tunum fuut-tabin tunum an-laamin altap ke-lom as diim kawu angtiil yol awak dukum uyo kukaan-bilip, bi-lom taanse. \v 9 Kanolin kemin, Aalap God ayo Man ami atama yi, Kaa yaap keluya kaa kanola kala kala-lomdaya, ayo dafola tam tiina dibii tam asal kaltoop bana kelale, kulaa kamokim diildiil ke win soyap ke-lom siinenok kesa. \v 10 Kanolin kemin, abiil tikiin kasel so, tawaal diim kasel so, unang tunum tawaal minlo tem kabaak bom-bilip iso, alik iyo Yesus ami fiyaap kaata don-bamdip alik iyo ami tiin diim kawu tilik duung fakela daak tiin-bom boko-lomdip: \v 11 Yesus Kraist kaali numi kamokim diildiil o, kal-bomdipla kemin, Aatumen God ami tong kaata-kup baka-mokomip o, kala-somla ko. \s1 Nuli unang tunum imi iipyak tem kawu bomdup yokon dawong iilfolin tap keluwa yo, kalin kaata ko \r Fpai 1:6-10 \p \v 12-13 God ali suunkup kipni iipyak tem kulu bom okok ken-unba. Kemin, ami aket uyo, Kiimi aket kufuyim-biliya, kanu-mokomup kala ke-biliwa, nakal dong dakaayin-biliya, tikbip-kup titil-foko-lom nimi minlo tem un-ilomdip nami aket fukun-bam: Kanolin o, kalbi kaata-kup dikiwa un-bom kanu-bamdiwa yo, ken-umba. Kemin, kipyo, nuli disa kemin, Aatumen God ata-kup o, ke-bam ok dukum-kup fuku-bom kulii yakaba toop daalipla, kipni kukup alik iyo, Yesus ata kipni iliim bose uyo, tiiyuk o, kala-somya kemin ale, nalmi nak-tunum kusal kipyo, siin kawu ipso bom-bilila, suunkup God ami weng, weng san-ilom dikiwa-un-silip. Kemin, kamala kaakal ti ultap kamboya talbi, kuuso ti God ami weng uyo suunkup kutal-fuku ditela un-bomdiwa yo. \p \v 14 Kipni mafek mafek alik nuumip kii, weng mafak kaata-kup taken-bam weng aal-dikimin kiiyo, kambola-lomdipya nuumin i! \v 15 Kanu-mokomip kaata, ipni tawaal diim ban kemin abip kalaami ilip, uyo ibi ninak dinim atin tambal-kup ke-bom God ami tituun-kup tabin man kelin o. Kipyo, kaptum kusal imi iipyak tem kawu bomdip kanubip uyo, ti abiil tikiin umi yokon dawong ultap ke iilfo-bomdipla, \v 16 God ami weng kaata kap-tunum kusal imi kukuyin-bam bakayin-bilipla, iyo weng saniwa yi, Kuuli ti faneng uu, kala kawu kuluu-lomdipya, suunkup ilin unang tunum kelin o. Kemin, ibi kanu-mokomip kaata, fan, Kraist ami tolokoma kawu, nali kipni ok kanum-unbip uyo nali utamiya, Nami dong dakaayin-bilila, ok uyo kulaasip dinim te! Kano kutal-fuku-bilipla bombi dukumna kala, kalaliya nakal kipni fiyaap uyo duu-mokomi no. \p \v 17 Kipni God ami lak duusip uyo atin alik kola-silip kaali, tunum inin-inin anu-lomdip fuu-lom alik olso God ami kukaalin ultap kelip. Le, tunum ami wain ok ket kuyak olti ami diim sing-daala kawu, God ami kukaalin kaali, nami nelipla taanokomi kaata, kanolin fanang dakamin ultap ke-lomdu ipni diim kawu un-bom God ami kukaalokomu. Kemin, niyo aket uluum kep-nokomu daa; nali fiyaap dukum duu-bamdiya kemin, nimi kanubi uyo kipni kukaayinbi. Kemin, \v 18 kipkal ti kanola fiyaap-kup duu-bamdip kipni fiyaap duumin kaata, nimi kukaap-nin o, kalbi. \s1 Timoti ami sang kaata ko \r Ap 16:1-3, 1Kor 4:17, 2Tim 1:5-6 \p \v 19 Yesus Dukum alami san kemin, Timoti ayo dabaali din unak o, kala namti, mepso kawu dabaali din kipni itafiin-tal-unebi asuk tal kipni sang uyo kulii-talaya, nakal weng seliya nam-titil-diilaya, kipni aket dukum fukunbi uyo kela aket tambal-kup kep-nuk i! kalbi. \v 20-21 Kemin, tunum kusnum kayak kayak alik ili, imi mafek mafek aket kiita-kup yan-bom-buluya kemin, ili Yesus Kraist ami ok uyo ma fanang dakamin disa kesip. Timoti ata-kup, ami aket fukunin kaali, nami aket fukunin ultap alep maakup ke-bomdupla, Filipai kasel kipni aket kaata-kup an-buluya, kipni dong dakaayon o, kalba \v 22 kemin, Timoti ata, nali dong dokop-na bom-balaya, alep maakup God ami weng tambal kaata bakayila-tabasup kaa, man ayo aalap dong dokolaya alim okok kemin tap ke, ali tunum tambalim kemin, ami kukup uyo utamsip. \v 23 Kemin, nami aket fukunin uyo nili utami yi, Gavman iyo dok kanop-nokomip i! kala-lomdiya kawu Timoti ayo abiltap dabaali din unak o, kalbi kemin, \v 24 nalmi utabi, kaa Dukum almi san kemin, liip uyo talalup-nala kawu, nakal din tolokomi no, kalbi. \s1 Epafroditus ami sang kaata ko \r Fpai 4:18 \p \v 25 Nami aket fukunbi uyo tambal kemin, nulmi tunum Epafroditus ayo dabaali din unak o, kalbi kemin, kaakal ti ok fuku-bomda God ami weng tambal uyo talalu kukuyin-bam dong dakaap-nam-balaya, alep yaan maakup ke talabup. Kemin, kaali iltipni tunum dabaap-nip tal niyo dong dakaap-na-laaba. \v 26 Ali atin ti, ipni fanang-daaya-lomdale, ayo weng sana yi, Mafak-alin umuba no, kaliwa, ibi weng san-ilom aket uluum kuluubip o, kalalaya, aket uluum kela-buluya, atin baan tap din itamon o, keba. \v 27 Fan. Siin ayo mafak-alin dukum umu-lomda taanakin tap kelaya, God ayo ami olenin aket kaata-kup disa; naso alep maakup aket balili-kalin kuuyila-lom dong dokolaya tambal-kup keba; ale taanba dinam, nami aket uluum kuluusi uyo atin ti sakbaalim dukum kelula ifiili toop lo unu te! \v 28 Kanolaya kemin, nami aket fukunin dukum uyo ti asuk ayo dabaali din unaya, kipkal ami tiin matum uyo utela fiyaap duu-biliple, ipni aket uluum kaami kalan kuluusip uyo aket uluum kep-na-laabu kaali, ukol ti disa kep-na-bulu yo, keluk o, kalbi. \v 29-30 Din una dabuulokomip uyo Dukum ami win diim o, kala fiyaap duu-bam, nulmi tunum kabi yaap ke talap o! kala kanum bokolin i! Ali almi angtiil lak uyo duusa dinim; ali nami okok kebi kaami aket-kup fukun-daa utamaya, Ibi ma dong dokolamip disa yo, kala-lomdaya nakal tiknu kulaalon o, kalalaya, dong dakaap-nam-bamda, mepso Yesus Kraist ami ok awak dukum kaami tem kabaku taanikin tap ke yawaala-lomda yaap kesa. Kemin, ibi ami win so, tunum alaltap bom-bilip imi win kiiso, iyo kufon-bam fiyaap duumin o, kala-somya ko. \c 3 \s1 Tunum ayo Kraist ami lak duula namti, God ayo boko-lomda: Ali tituun-kup tabin tunum o, kalokoma no \r Ef 1:3-14, 2:11-22, Kol 1:26-28, 2:6-15, 1Jon 2:3-6, 4:13-15 \p \v 1 Nalmi nak-tunum kusal kipyo, Ibi Kamokim Yesus ami fiyaap kaata-kup duu-biliwa yi! Nami weng kusnum ma bokoyon o, kalbi namti kala bu kemin, nami weng kamasi kawu bokoyasii kaa, nali fatom dinim ale, daal dinim keliya asuk kipni aket kufoyiliya, ibi dong dokoyulula ibi kaal-ke-lom bom iliwa yi, kalalila ipni dola kuyokomi. \p \v 2 Kiwo! Tunum kukup mafak fukulin kiili ti, saamin atul ililtap bom-bilip kemin, ibi kii talalu itafii-bamdiwa yi! Kiimi aket fukun-umbip kaali, kipni ipnaal uyo ukan-tiiyupla, God ata kipni itamaya, Nami tunum kelip o, kalak i! kem-yaabip. Yale, \v 3 God ami Sinik ata numi dong dokoyilaya, God ami beten kamaan-bamduple, Yesus Kraist ami fiyaap ayo don-bam ale, ami tong kaata-kup bakaan-bam ale, ami win kufon-bam kem-tabasup. Kemin, nulta-kup God ami lak kaa duu-sulup te; ili disa. Ili ipnaal ukan-tiimin so, kukup ma so ultap uyo aket kuyak ami diim kawu daa-silip. \v 4 La, iyo aket kuyak ami diim kawu daa-silip kaali, naso kanolin fanang daa-lom kaami lak uyo duulami no. Kano tunum ma ayo fanang daka-bam kukup uyo atin ti dong dokop-nokomu no, kala numa kaali, kaami miit uyo katip sakap. La, nakal aket kanolin altap uyo ifiili toop lo kelu tiltam nita nita ke-laamin kemin, kaami miit dukum namti kala buu no: \v 5 Nakal kanola akumen uyo namulu, bombii am oklungkal kelile, nakal kano awol iyo nami ipnaal uyo bo-kuyak tiip-na-silip. Kemin, nimi akumatum kiili, Benjamin ami mafel imi tunum miit Israel imi loop kaptoowu talsip. Kemin, nali tunum miit kusnum imi loop daa. Nali ti Hibru tituun o. Nali Moses ami Lo utamsi kaali, nali Falosi imi kukup kaali nali talalu utam-ilomdi, Lo uyo dukum-kup kutal-fuku-som kesi tunum namti kalabi. \v 6 Nali ti, fiit-kup taba-lomdi Kristen unang tunum imi yan-tal-une-biliya, angtiil yol uyo utam-silip. Kemin, nami Lo titil-kup taba-bom kutal-fuku dikiwa-unemin uyo tunum kiili utam talaalipla, Ali kuyak-tini kutaldak-tini-keba disa yu; kaa tituun-kup tabin tunum uu, naka-silip ko. \p \v 7 Kemin, siin kaali, kanolin kukup uyo kutal-fuku-bom-bilila, dong dokop-nala God ayo nitam boko-lomda: Kabi tunum tituun-kup tabin tunum o, kala, kala-lom kulaali ti yo, kal-bomdi kalasii. Yale, kuu utamiya, Kuuli tikbu disa yo, kala-lomdiya Kraist ata nami iliim bop-nase uta tikbu no, kalbi. Kemin, \v 8-9 nami aket fukunin uyo Juda kasel imi kukup kaata-kup dong dokop-nokomu daa; mafek mafek alik kiita kabaak bansip o, kalbi-kup, ale utamiya, Nami Kamokim Yesus Kraist ata talalu atamsii kaa, atin ti fan ata-kup diildiil dukum o, kebi no. Nali Kraist ata-kup, diildiil kep-nalala, alami aket-kup nelule, alami alik-daap tunum kelon o, kala ami lak kaata duubi kemin mafek mafek alik iyo fom iltap o, kalaliya kemin, bisat kewasii. Nami aket fukunbi uyo, Lo uta kutal-fuku diken-bili tituun-kup tabin kelon i! kalbi disa. Nimi aket diildiil uli ti, Kraist ami lak uta dukum-kup duulokomi kaata God ayo boko-lomda: Ali tituun-kup tabin tunum o, nokokoma kaata, fan ti tambal o, kalbi. \v 10 Nami aket fukunin uli ti, Kraist ami aket fukunin kanu-bam ilsa kuu nakal talalu utam kanumon o, kalbi le; ami taanda tam tiinse kaami titil kaata nakal kup-nak o, kebi; aa nakal ti alaltap ke-bamdila, angtiil yol uyo kuluubi-kup taanon o, kalbi no. \v 11 Nali kanolokomi kaata, nakal kano tam tiinokomi kala, kalaliya kaami aket uyo nesu ko. \s1 Pol ami abiltap bina bilin fan-kaamin baan diim kaali kuluulon o, kemsa kaata ko \r 1Kor 9:24-27, 2Tim 2:5, 4:6-8, Hib 12:1-2 \p \v 12 Nami aket uyo Kraist ami kukup kaata, kuluu-lomdi tiksi no, kalbi dinim. Kata, Yesus Kraist ata nami aket fuku-daase kaali ti, ali fan-kaamin baan diim uyo kuluulak o, naka-lomda uldaa-nam-buulala alami alik-daap kesi. Ultap kemin, nakal ti, fan-kaamin baan diim uyo kuluu-lomdi, nalami alik-daap keluk o, kalaliya, biing mo-lomdi yikik-fuku-bomdi fiita-unabi. \v 13 Nak-tunum kusal ipyo, fan-kaamin baan diim uyo kuluubi dinim o, kalbi kemin, nami aket maakup ma kuluubi uyo, daang tem kaptam-ami siin kukup kaami aket uyo kewa-lomdiya, dusiin-daa unabi kaami mafek mafek kuluulokomi kaami aket kaata neluya, nasiik nasiik talabi. \v 14 Bi-lom kaptoowu God ayo Yesus Kraist ami win diim o, kala naan daap-na tam unokomi kaali, kapsiik e? naasiik e? kelip ata ata ke maan kukaayin ultap ke, nali maak fak-daalin tap bina bilin fan kaamin baan diim abamni le, maan kup-nak o, kalaliya, tituun-kup tola-bomdi abiltap unabi ko. \p \v 15 Nokol ti God almi man alik-daap ke-lom sawaa fukulin unang tunum kesup. Kemin, God ami weng uyo weng san-ilom dikiwa-unemin uyo kaal-kesup. Kemin, ibi aket akal alik ma fukun-umbip namti, God alalta kipni aket fukunin uyo ifi ku tituun daayilaya utamalip te! \v 16 Kanola, God ami kukup kaa, kaal-ke-bam kutal-fukusup uyo, kamala kulu dukum-kup kutal-fuku kutama una-buluwa yo, kala-somla ko. \p \v 17 Nami nak-tunum kusal kipyo, alik ibi nami kukup tambal kanun-umbi kaata-kup kutal-fuku-bom dikiwa-uniple, kaptum kusal iyo, nulmi kukup tambal kaata kukuyupla, iyo kutal-fukubip uyo utafii-bamdip kutal-fuku-ke-bamdiwa yo. \v 18 Weng kala bokoyokomi kaali, suunkup bakayila-yaabi kuluuta asuk bokoyokomi kemin, nali tiin ok tabe-bulula ama-bamdiya bokoyon o, kali. Kemin, unang tunum yaapkan nuyo imi kukup uyo utamuwa yi, Kraist ami as diim taanse ami sang uyo ma weng sanup disa yo, ke-bam kanun-umbip kala, yinsup. \v 19 Ti, ilmi angtiil mok kaata-kup in-bomdipla, kaami lak duun-unbip kaata ti ilmi ibakamin god alaltap keya bom-balaya kemin, fatom dinim kukup so, fuut tabemin kukup so, kiita kutal-fukule, tawaal diim kaldaak-ami mafek mafek aket kaata-kup yan-buluya kemin, kanu-bam ken-umbip; kanun-umbip kiili, Setaan ami wing dawong tem un-ilomdip maaklo ke-lokomip. \v 20 Kata, nuta abiil tikiin kaami unang tunum kebup. Kemin, aket kufoyala fen-bulupya, numi dong dokoya yim-buuse tunum Kamokim Yesus Kraist alta abiil tikiin kawu tal-ilomdaya, \v 21 numi angtiil mafak buluus-kup tabasu taan-ilom fom-nokomu kalawuuli, fal-sikilaya, almi angtiil tap kelu le, falala-kalin ayo kuyokoma. Ali titil soyim kemin, kaa kanoluk o, kalokoma uyo alik kanolaya tiknula kulaalokoma kemin, numi angtiil ukol ti kanola fal-sikilala ukol kanolokomu no. \c 4 \s1 Pol ami weng kuyinsa kaata ko \r Kol 4:2-5, 1Tes 5:12-17, Hib 13:1-19, Jems 5:7-20 \p \v 1 Kanolin kemin, nalmi nak-tunum kusal kipyo, nami weng kaa bokoyi uyo weng san dikiwa-um-bomdipla, Dukum ami kukup kutal-fuku-silip uyo titil-foko-bomdiwa yi! Nali ipni aket-kup fukun-bomdiya abiltang-kup din itamon o, kal-bomdiya, ipni diim kawu okok ke-bilila, ibi God ata nami kup-nala, nami maan tangbal ulultap kebip. Kemin ale, nali kipni mafek mafek kanum tal-unebip kaami fiyaap uyo akal ma duu-bam tiinbi no. \p \v 2 Yuwodia so, Sintike so, unang alep kipkal weng selin! Alep ibi Kamokim Dukum ami lak duu-silip. Kemin, ibi weng aal kaa dikimin daa! Kemin alep ibi aket maakup ke tambal-kup bomdiwa kayi! \v 3 Aa kapyo, ti nalmi nak-tunum kemin, nali bokop-ton o. Kabi siin kaa, kapso alep maakup okok ke-bam ilsup. Kemin, kapkal ti kanola mep unang alep kiili, dong dokoyilawa, alep iyo aket maakup fanang dakamin maakup ke-bomdipla yo, kala-somla ko. Alep kiili, kamasi dong dakaap-nin-bilip ok sakbaalim dukum kaa fuku-bam God ami weng tambal ayo kukaayinsip. Kemin, Klemen aso, ap-tunum kusal iso, nikil maakup okok kemsip kiili, God ali unang tunum suunkup ilokomip imi win uyo almi sukon tem kabak-ali dolsa ko. \p \v 4 Kibi Kamokim Dukum ami fiyaap kaata suunkup duu-bamdipya yo! Nali asuk maso ma bokoya-lomdi: Fiyaap kaali, duumin o, yiki ko. \p \v 5 Am kulanun tulu kulaata, Dukum ayo mepso kawu talokoma kayi kemin, unang tunum alik imi olen-daaya-lom aket bilili-kalin kuya ke-biliwa, iyo utamiwa yi. \v 6 Ibi aket uluum kaa yaapkan fukunin disa; ipni mafek mafek sang alik iyo God ami koliwa yo. Alik, kipni beten ke-mokomip kaali ti ipni mafek mafek iipnip iyo dik-dakaan-bam ale, God ami yaap ke yo, ke-bamdiwa yi, kala-somya ko. \v 7 Kunu-mokomip kaata, God ami aket balili-kalin uyo kipni kuyalala, balili-kalbip uyo sakbaalim dukum kaata, tunum nuli dok kano-lom bam-daa-lomdup utamalup dinim; kemin, ibi Yesus Kraist ami diim kawu fewa-bomdiwa, God ata kipni aket tem so, tiling tem so, kiiyo tiin moyila aket uluum dinim, aket dukum fukunin dinim, tambal-kup balili-kala bom ilokomip o. \p \v 8 Kemin, nalami nak-tunum kusal kipyo, weng mafiing anung ma bokoyokomi namti kala buu kayi! Ibi kiltipni aket fukunin uyo tambal-kup tiin mo-bomdipla, takas kayak kayak ke-bam ale, kukup tambal kaami aket kaata-kup fukun-bamdip le, kanola ibi kanumin kanumin kukup alik kiili itamiwa yi! Dok nolin ibakamin kukup dinim so, dok nolin tituun-kup tabasu so, dok nolin ninak dinim so, ke-bom kiimi fiyaap kiita duun-umbip kala; ale dok nolin win tambal-kup tabasu so, dok nolin atin ti tambal-kup tabasu so, kiimi sang kiita tong bakan-umbip kala, kalip namti, kanumin kanumin kukup alik kiimi aket kaata-kup fukun-bamdipya yo, kala-somla ko. \v 9 Ibi kukup kala, kukuyila uyo kuluule, weng koli kaata weng san-ilom ale, nami kukup kala nuubi iyo itam-som kano-silip kaata kuluu kuyak aket tem daa kanu-biliwa, God ami aket balili-kalin kuuta, kukaayila-yaaba alta dal mola bomdiwa yo, kala-somla ko. \s1 Filipai kasel ita Pol ami mafek mafek masiim ma kulaawalip tulu, yaap ke yo, yinsa kaata ko \r 2Kor 8:1-15, 9:1-15, 12:9-10 \p \v 10 Kamokim Yesus ayo kup-nale, nali utami yi, Ibi nami aket uyo kufop-nipya, nali Tunum Dukum ami win diim yaap ke yo, kalbi kabak-ali miit so kala, kalaliya, nali fiyaap kaa duubi kemin, kaami miit uyo utamiya, Ibi kamasi kaali, nami aket fukun-bamdip dong dokolum aa, kemsip. Yale, liip dinim kala, kalalipya, liip dal kaa-bamdipla fen-bam kensipla kala, kala-lomdiya, ibi dong dokop-nip o, kalaliya, fiyaap duubi kayi! \v 11 Ali boko-lomda: Nali mafek mafek duluubi no, kalba. Kemin, ami dong dokolum o, kala, kala-lomdip aket fukunokomip uyo kipta kanop-nin o, kalbi dinim. Yale, mafek mafek katip ma kuluuta-kup bombuu namti, saak kanolin diim kawu laabi taa kala balili-kup kala-lom bom ilin uyo kaal-kesi. Kemin, \v 12 mafek mafek soyap kemin kaami kukup uyo utamsile aa, mafek mafek iiwa-laamin kaami kukup uyo utam um-kukubi kaal-kesi. Kemin, kalok nolin kukup ma tiltam tabam-nokomu kaata, nalile suunkup kawu utam fiyaap duumin kukup uyo um-kukubi-kup kaal-tiklin-kesi. Kemin, nali ima inamni fikin-tabamnu no, kali kaali, fiyaap duu-mokomi; ale ima-tinap tabep-na-bulula ti maso ma inamnon o, kalokomi ukol ti kanola fiyaap duu-mokomi. \v 13 Kraist ata titil kup-na-lom dong dokop-nam-balaya kemin, ami titil diim kawu mafek mafek alik tangbal iyo kanu-mami no. \v 14 Kanu-mami katale, nak-tunum kusal ibi nami aket uluum fukunbi kuuli, dong dokop-na-lom kuluubip kemin, kaa tambal o. \p \v 15 Filipai kasel ibi talalu utamsip, kamasi kaami din ipni Provins Masedonia kaptamu bomdi God ami weng tambal kukuyinbi; kula ipyo keya yak abip katip katip ma tal-unemsi kawu, ibi nami dong dakaap-nam-biliple, nita kipni dong dakaayim-bilila, Kristen malo ma nami dong dakaap-nansip disa; ti ipta-kup dong dokop-na tuumon uyo kukaap-nansip. Kemin, \v 16 nali din abip Tesalonaika kaptamu biliya, Filipai kasel ibi ma dong dokop-nokomip disa ema yo, kalasi disa. La, dum alep ibi dong dokop-na-silip. \v 17 Kanolin sang bokoyili kaata, Pol ami tuumon masiim ma kolum o, nambip kabak-ata aket fukunbi disa; nami aket fukunbi uyo, naktum kusal kipni kukup tambal kanubip kaata, ifiili tooplo so ke dukum-nuya, mulo kaptamu ibi win tambal uyo kuluulin o, kebi. \v 18 Kemin, mafek mafek alik kup-na-silip iyo donga-lomdu sikelbu. Kemin, nimi mafek mafek tikbu kaali, ipni tuumon, Epafroditus ami kolipla, ata kulii-tal kup-na kuluubi. Kaa God ami mafek mafek kolum o, kala kufuulip tang tambal fuun-balala kaa tang tambal o, ken-umba ultap o. \v 19 Ali nimi God ale, ipni God, ata mafek mafek tambal tambal alik kiimi miit kayaak kemin, ali Yesus Kraist ami win diim o, kalalaya, ipni mafek mafek alik iipnip uyo kuuya tik-nokomip. \v 20 Ali nulmi Aatumen ale numi God kemin, ami fiyaap kaata, duu-bam, ami win uyo kufon-bam, suunkup ami fiyaap kaata duu-bamduwa yo, kala-somya kemin, fan ko. \s1 Weng umkaayin weng mafiing mafiing kaata ko \p \v 21 Nali, God ami unang tunum Yesus Kraist ami diim fewa-silip, ipni weng umuuyon o, kali kemin, nami Kristen tunum nikil maakup bom-bulup yakal, ipni weng uyo umuuyip le kuno, \v 22 God ami unang tunum alik kala bom-bilip yakal ipni weng umuuya kelip aa, King Sisa ami am dukum okok kemin maakup maakup yakal kano dukum-kup kipni weng umuuyup o, kala kanum bokolip ko. \p \v 23 Yesus Kraist numi Kamokim, ali tangbal tangbal ma kamayim-bam disa misiim kawu ipni kuuya tiin mola bom-biliwa yo, kala-somya ko.