\id MAT - Tifal NT -Papua New Guinea 1998 (web version -2013) \h Matyu \toc1 Matyu ayo Yesus ami sang ayo dolsa kaata ko \toc2 Matyu \toc3 Mat \mt1 MATYU \mt2 Matyu ayo Yesus ami sang ayo dolsa kaata ko \ip Yesus tam abiil tikiin unala bombii wasital almi-kup 35 ema yak banipya, Matyu ata sukon kala dola Yesus ami sang uyo bokosa ko. \ip Matyu ali Yesus ami kalaan tunum talangkal maakup ma ata kemin, ami win ma kaali Livai yo, akan-kan-umbip. Kemin, sawaayak kawu God ayo bokola-lomda: Tunum uldaa-dabuuliya ata unang tunum imi ban ayo takan-tiiyokoma no, kalaya umi sang uyo sawaayak kawu God ami Sukon Tem kabaku dolsip ko. \ip Dolsip kemin, Matyu ami aket fukunin ayo, Yesus ami sang kaa dolnila Juda kayaak iyo utamiwa yi, God ami weng siin sawaayak kawu boko-lomda: Tunum ma uldaa-dabaali talokoma no, kalaya fen-tabasup namti Yesus ata kalin o, kala-lomda, sukon tem weng kala dolasa ko. \ip Matyu ayo boko-lom: Yesus ali titil soyap kemin almi Aalap God ami weng o, kala lo kutiisa umi weng miit ayo unang tunum imi bakayim ale God ami abip tam unemin kaami sang ayo bakayin-bam, kemsa no, kalala Matyu ata kanum bokosa ko. \c 1 \s1 Yesus ami awil-fakal win kaata ko \r Luk 3:23-38, Rom 9:5 \p \v 1 Yesus ami awil-fakal win namti kaldak bombe kemin, Yesus ali King Devit ami man loop ale; Devit ata Abraham ami man loop kelin kemin. \v 2 Abraham ali Aisak ami aalap ale; Aisak ali Jekop ami aalap ale; Jekop ali Juda so almi kiim anung maakup nikil imi aalap kesa. \v 3 Kemin, Juda ali Peres so, Sera so, awaang man imi aalap ale; Tama uli awaang man alep imi awak ko. Ale, Peres kaali, Hesron ami aalap kesa; Hesron ali Ram ami aalap. \v 4 Yak Ram kaali, Aminadap ami aalap kesa; Aminadap kaata, Nason ami aalap. Nason ali Salmon ami aalap. \v 5 Salmon kaali, Boas ami aalap ale; Rahap uta Boas almi awak aa, Boas ali Obet ami aalap, mep Rut kuuta Obet ami awak; kanolin kemin, Obet kaali, Jesi ami aalap kesa. Ale, \v 6 Jesi kaali, King Devit ami aalap kesa. Kemin, King Devit kaali, Solomon ami aalap kesale, Baseba uta Solomon ami awak namti kabuu. Yak kamasi kaali, Baseba kuuli, tunum kusnum Uria ami kalel; la ilom ale, kulaali, King Devit ata kuluulaya ami kalel kesu no. \v 7 Solomon ayo Rehoboam ami aalap kesa; Rehoboam kaali, Abiya ami aalap; Abiya kaali Asa ami aalap. \v 8 Asa kaali, Jehosafat ami aalap ale; Jehosafat ali Joram ami aalap. Joram ali Usia ami aalap ale, \v 9 Usia kaa Jotam ami aalap ale; Jotam kaa Ahas ami aalap ale; Ahas ali Hesekia ami aalap. \v 10 Hesekia kaa Manase ami aalap: Manase kaali, Amos ami aalap; Amos kaali, Josaya ami aalap. \v 11 Josaya kaali, Jekonia so almi ilem anung maakup nikil imi aalap kesip. Kemin, Jekonia asole, almi muuk maakup inin so, nikil kiili bom-biliwa, Israel tunum imi waasi Babilon kayaak tunum iyo, baa tal Israel-miin yemum o, kalalip baa tal daalip din-bomdipla, Babilon ita ita ke Israel-miin iyo kabaak baniwa, fuku tibii sok de-yim-tama bilin Babilon ilmi abip ma ma kaptam daa-daa-kemsip ko. \p \v 12 Kanola, Babilon kasel ili Israel-miin imi sok de-yimu imbilin ilmi abip tiiliwa, Jekonia ayo Sealtiel ayo duulaya, Sealtiel ayo Serubabel ami aalap kelale; \v 13 Serubabel kaali, Abiut ami aalap kelale; Abiut kaata, Eliakim ami aalap; Eliakim ali Aso ami aalap. \v 14 Aso kaali, Sadok ami aalap; Sadok kaata, Akim ami aalap; Akim kaali, Eliut ami aalap; \v 15 Eliut kaata, Eleasa ami aalap kesa; Eleasa kaali, Matan ami aalap; Matan kaali, Jekop akal alik awasekim ami aalap. \v 16 Jekop kaali, Josep ami aalap; Josep ami kalel Maria uta Yesus kaa duusu. Kemin, Yesus kaali, God ata uldaa-dabuula tiltam Kamokim kesa tunum Kraist o, akan-kaan-umbip kaata ko. \p \v 17 Abraham ami loop tap-tiisa kaali, man loop ayo tiila yak aba umbital Devit ami diim kuyaku dilit kalasuu kaalile, man loop tap-tiimin almi-kup tal aba tam mitkal kemin, ulultap, kanola Devit ami loop tap-tiise kaakal man loop tiila yak aba toop Babilon kasel imi tilsip kuyaku ditang kalasuu kaa man loop tap-tiimin ulmi-kup tal aba tam mitkal kaltoop ata ukosu. Kemin, Babilon kayaak ita taba Israel-miin imi waasi keyinsip. Kemin, iyo tal sok iluu imbi bilin Babilon ilmi abip ma ma kawu yim-tiibi keyiliwa, bom-biisip ulultap kemin, abip Babilon unsip kaali, kabaku man loop tiptin yakyak umbital God ami uldaa-dabuula tiltam Kamokim kesa tunum Kraist ami duusu diim kuyaku dilit kalsu kaali, man loop ukamin ulmi-kup tal aba tam mitkal uku no, kesu ko. \s1 Maria umi Yesus duusu kaami sang kaata ko \r Luk 2:1-7 \p \v 18 Kamosinim Yesus Kraist duusu namti kalano-som ko. Awak Maria kuuli, Josep ami weng-kup baaliwa bombu. La, atin kuluu kuyak tabep mola uso bomdip sin-yaamakin disa; bom-iliple, kulaa God ami Sinik Tambal ayo tal Maria umi iipyak tem unaya, ukol utamu yi, Kaa kumunbi kala kalale, \v 19 umi imak Josep kayi kala weng tik-daanbip ayo, ti tunum tambalim kemin, ayo mep weng kaluuta boko ku-fatap-daalila, alik iyo weng saniwale, Maria uyo suu duk-duulamu no, kala duluuma ilomdi bamyaal tap unang kuu kewon i! \v 20 kalala, kanolin aket kaata fuku-daka-bam ilale, Dukum ami ensel ma dabaala tal lom dulun weng bokola ko: Devit ami man loop Josep kapyo, kapni kalel o, kala weng baap-ta-silip Maria uyo man so kebu te! Katale, man mat tem kabak bombe kaali, God ami Sinik Tangbal alta tal umi iipyak tem unala kumun so kebu. Kemin, kabi suunin disa; kalel uyo kuluulan aa! \v 21 Bom bii man kaa duulokomu kaata, almi unang tunum alik imi kukup mafak uyo takan-tiiyila yak banula, yim-buulokoma. Kabi ami win kaa bokola-lomdap ata dong dokoyilala yim-buu-laamin tunum o, kala-lomdap Yesus o, akan o, kala kanum bokola ko. \p \v 22 Siin sawaayak kaptoowu Dukum ayo almi weng ku-fatap-dakamin tunum profet o, kala-laabip Aisaya ami weng ma bokolaya ata God ami Sukon Tem kabaku dolsa namti kulu tituun-kup tiltam tabasu. \v 23 Kemin, sawaayak kaali boko-lomda: \q1 Ti kaa utamin! Bii am ma daanula unang ma, tunum so ma sin-laamin disa, bom-ilomdula kawu, man kum-alomdu man tunum kemin, man duulokomu kaami win kaa Emanuel o, akokomip o, \m kalala kanum bokosa. Kemin, win kabak-ami miit kaali, God ayo nuso bombe no, kalsu ko. \p \v 24 Kemin, Josep ayo akan-bom ilala, Kamokim ami ensel ami lom dulun weng bokola kaata, weng san-somdala, dakela tam-tiin yak kalel uyo kuluula katale, \v 25 kalel uso ma sin-laamin dinim, bom-ilom man ayo duluula, Josep ayo man ami win ayo bokola-lom: Yesus o, ansa ko. \c 2 \s1 Utamsip tunum imi wakalkan ta kukuyilula, tal Yesus atamsip kaata ko \r Jon 7:42 \p \v 1 Herot ayo Provins Judiya kaptam-ami kamokim king ke-bom biisa diim kawu, Maria uyo Yesus ali Provins Judiya umi abip Betleam kawu duulula bom-ilale, wakalkan uta utamsip tunum malo ma atan talebu lo kasel imi kukuya yakyak umbital Jerusalam tal abale, bokolip ko: \v 2 Kipyo, kama man ma duulu tiltam Juda imi kamokim keba kaa doku bombe ni? Nuli atan tiltam tabebu kawu bom-ilupla, wakalkan ta ami duulu bombe kaayo, kukuyila yakyak tala-bulu, talabup o. Uyo utamdupya tal fet dola ami fiyaap ayo duumum o, kalalupla tulup o, yikiwa, \v 3 King Herot ayo kamokim king kusnum ami sang uyo weng san-ilomda kaata taba, Nami abiin ayo kuluulokoma nema yo? kala-lomda aket yaapkan fukun-balale, kuno Jerusalam kaptam kayaak alik yakal ti aket yaapkan fukun-bala kemip. Kemin, \v 4 Herot ayo taba tunum awem imi kamok kamok sole, Juda imi lo utamsip tunum iso, iyo alik afeta yim-tiile, dik-daaya: Kipni God ami uldaa-dabuula tiltam Kamokim ke-lokoma tunum kaami fen-tabasip kaali, doku duulokomu? yakale, \v 5 bokolip: I! Provins Judiya kaltam-ami abip katip ma Betleam kawu duulokomu kayi! Kemin, siin sawaayak kaptoowu God ami weng ku-fatap-dakamin tunum profet ma asiik taba ami sang kaa dola kutii boko-lomda: \q1 \v 6 Betleam kasel aa! ibi Judiya bokon kala bom-bilip kemin, ilom kaali, kipni tunum ma ata tiltam kamokim ke-lomda nami unang tunum Israel kii alik tiin molokoma. Kemin, kanolaya Betleam kayaak kipta win so ke-lomdip Judiya kayaak kusnum ita kabaak banip keyokomip kayi! \m kalalaya dolsa no, kala kanum bokolip ko. \p \v 7 Herot ayo weng san-somdaya, ayo utamsip tunum tilip iyo maak lo sawaanin weng kuyila, tal atamiple, dik-daayila ko: Kibi kamasi kaali, dok kanumin diim kawu wakalkan kuu tiltam tamalu utamdipla, ibi man ma duubu kalaliwa dikiwa tal-bilip bii kayoop kaa kanim kal ma duk-duulip bital tilip i? Yakale, isiik maan tela bokoliwa, \v 8 ayo bokola: Ibi Betleam uyo din ilomdip man kaali, talalu fen-tal-une-bamdip atamip namti, weng kulii-tal bokop-niwa, nakal din-ilomdi ami fiyaap uyo duu-bam ale, fet ayo dolon o, kal-bomda kasen-fakaya ko. \p \v 9 Kulaa, nikil iyo King ami weng uyo weng sandiwa, kulaa kambola ti kamasi atan tiltam talemin lo kawu bom-bilipla, wakalkan tiltam molu utam-silip usiik dusiin daa-lom una-bulule, ita mafiing tem kaltoowu utam-utam una-bilip bii wakalkan uyo yakaba bilin man ami am bombe umi dubim diim kutamu tolnula, \v 10 tilin daa wakalkan uyo utam ale, fiyaap duulip ko. \v 11 Kemin, nikil am tam uliwa yi, Man so, awak Maria so, awaat iyo bom-bilip kala kalale, tam itamiple, kamok kamok imi weng umkaayin kaa kanumin kemin, imi katuun duung ayo fakela daak tiin dabuuna man ami fiyaap dukum ayo disa akal ma ke-bam fiyaap duu-bam, fet-dakaan-bamdip ilmi men tem mafek mafek tangbal tangbal abu kulii-tilip kaayo, man ami kola kola ke-bam ale, tuum gol sole, as dan kuyak daalip kiin-taba tang tambal tabemin ma kaaso, yak ok tang tangbal tabemin so, uyo kuluu man ami kukaalip ko. \p \v 12 Kemin, God ali mep tunum kiimi lom dulun weng tildaak bokoya-lomda: Ibi asuk din Herot kaa atam-laamin disa yo, yakala, kulaali fan kulaa kela liip kusnum abalip ilmi abip unip ko. \s1 Josep so, man awaat so, alimal Isip bokon unsip kaami sang kaata ko \p \v 13 Tambaniwa kulaa, God ami ensel ma tildaak Josep ami lom dulun weng bokola ko: Kapyo, Herot ayo tal man kulaa fen-tal-bomdi atam aalon o, kala-somda fen-tal-une-mokoma. Kemin, baan kawang-alap abil yak man awaat kiili, foko kulii waka-daalap umbilin Isip kawu bom-biliwa, bombii asuk nalta maso ma bokop-tolon o, akaya, fan kulaali, \v 14 Josep ayo kutamiip kuyaku abiltap tam tiin man awaat iyo foko kuliila, \v 15 umbilin Isip kawu bom-balaya bii, Herot ayo taana kawu, kulaata asuk foko kuliila tala ko. Siin sawaayak kawu, God ayo boko-lomda: Nami Man tunum ayo Isip bokon kawu bom-balaya bii, nalta naan-daaliya asuk talak kalalaya, God ayo almi profet ma ami bokolaya, ata unang tunum imi bokoyale, kuno Sukon Tem uyo dola kutii kesa. Kemin, Yesus so, awak Maria so, Josep alimal kiimi am bokon Isip kela tilsip kaami sang kaata, dolsa namti kulu duuk-kup dakat tiltam talsuu ko. \s1 Herot ata tunum fokola din man unaak imi yan-tal-unemsip kiimi sang kaata ko \p \v 16 Kanola Josep alimal iyo din Isip kawu bom-biliwa, Herot ayo utama yi, Utamsip tunum iyo kasen-fokop-na-lomdip asuk weng uyo kulii-tal bokop-na-lomdip kawu, unin disa kebip o, kala-lomda, aket atul kelula, Herot ayo almi kamasi utamsip tunum imi dik-daa bokoya-lomda: Dok kanumin diim kawu, man kaa duulu wakalkan kuu tiltam tamalula utam-silip yoko? yakala, iyo bokola-silip umi aket kabak-ata-kup fuku-daa-lomda: Awu, man kulaa ti, kayoop kunolin kal dakan-tiila kulaali ti tiltam fasula kala kalale, almi tunum iyo yim-baala din abip Betleam kaptam asole, kaptam-ami abip mep mep so, uyo din aba tal une-bamdip, man tunum man unaak so man katip katip so, imulip wasital alep dakan-tii-bala ital alep dakan-tiilin disa bom-bilip iso, kebip iyo alik an-tal-unemip ko. \p \v 17-18 Abip Rama kaa Betleam kaptam-ami mepso kulu bombuu kemin, sawaayak kawu God almi profet Jeremaya ami weng ma bokolaya ata abip kaptam-ami sang boko-lomda: \q1 Rama kayaak kaptam-ali aket uluum dukum tabeyila-buluya, dukum-kup aman duluum-biliwa, alik weng sanip. Kemin, unang Resel umi man loop o, kala Israel-miin iyo ilmi man kalan kaa, ama-bilipla, ap-tunum kusal iyo dong dokoyup iyo asuk tiltam fiyaap duumik o, kalip. Katale, numi man kii disa kebip o, kalaliwa, abiltap-siik aman duluumin uyo disa ke-laamin disa; man kiimi tibi dooban uta ukdaa bomdiwa amabip o, \m kalsu. Kemin, Herot ami tunum fokola din man yan-tal-unemsip kaami sang kaata bokosa namti kulu fan tiltam tabasu ko. \s1 Josep so, Man awaat so, alimal imi asuk tal ilmi abip tilsip kiimi sang kaata ko \p \v 19 Kemin, Josep alimal iyo Isip bokon kawu bom-bilipya, Herot ayo bombii taanaya kulaali, Dukum ami ensel ma tildaak Josep ami lom dulun weng bokola ko: \v 20 Kapyo, tunum kaami tam-taba man unaak kaa aalila, taanak o, kemsa tunum ayo taanba. Kemin, kulaa kela man awaat iyo foko kuliilap yak aba umbilin Israel bokon kawu unin o, akaya kulaali, \v 21 Josep ayo tam tiin-ilom man awaat iyo foko kuliila Israel bokon una. Lale, \v 22 Herot ami man Akelaus asiik tiltam aalap ami abiin uyo kuluu-lomda Provins Judiya kayaak imi kamokim king kela bomdala be no, kalip weng san-ilomda suun daa-lom Provins Judiya unon o, kalba uyo kela. Lale, God ayo asuk lom dulun weng tildaak Josep ami bokolala: \v 23 Alimal yak aba umbilin Provins Galili, Nasaret abip kawu ilipla yo. Sawaayak kawu profet ita God ami uldaa-dabuula tiltam Kamokim kesa tunum ami sang uyo bokoya-lomdip: Bombii kaali, ami win kaa Nasaret kayaak o, akokomip kayi! kalsip namti kulu fan tiltam talsuu ko. \c 3 \s1 Oksam ukayin tunum Jon ami weng bakayin-bisa kaami sang kaata ko \r Mak 1:1-8, Luk 3:1-18, Jon 1:19-28, Ap 13:24, 19:1-6 \p \v 1 Yesus aso, awak-aalap so, alimal ili kawu laabipla bombii, man ayo tal aba tam fasu tunum aalap dukum kelale, kulu oksam ukayin tunum Jon ayo tal Provins Judiya kaptam-ami tunum dinim bokon kawu bom-balala, unang tunum iyo tal-tal ke-bilipla, God ami weng uyo bakayim-bamda bokola: \v 2 God ami unang tunum imbii tam almi abip daa tiin molokoma kaali, mepso tulu, kemin (ibi God kaa numi ban-wakan-umbup uyo yam-kukulokoma kayu,) kipni ban ayo kulaa kela aket fanang uyo fal-sikiliwa yo, kal-bomda bakayila ko. \v 3 Siin sawaayak sawaayak kawu profet Aisaya ayo Jon ami sang kalaa Sukon Tem kabaku dolale bokola: \q1 Tunum ma, tunum dinim bokon kawu, naan-bamda bokola ko: Liip tambal ma talalmiwa, Kamokim ayo baan abiltap-kup talak o, kalala naanba kayi! \m kala Aisaya ata kanum boko dola kuyinsa. (Kemin, kabak-ami miit kaali, unang tunum kipni aket fanang ayo fal-siki talal-bam dota-silipla, Yesus ayo talak o, kala-lomdu kanum bokosu) no. \p \v 4 Jon ali (sawaayak profet o, kala God ami weng ku-fatap-daa bakayin tunum Elaija ami kukup kanumsa ultap kaata kuluu-lomda) ali ilim tambal kaa mikimsa disa; ami ilim mafak kaali, taloop kamel o kala-laabip umi kon kaata, bakelip mikilale, kang kau umi ipnaal uta ukduu ol tiil o kala dotu kutii, kuyang diila nek molule, ima waan tangbal uyo falala le, kupluum so, as tem umi mumu wok so, kiita-kup in-bom biisa. \v 5 Unang tunum yaapkan abip dukum Jerusalam ilin isole, Provins Judiya bokon alik kaptam-ami abip ma ma bom ilin iso, Ok Jodan balang diim ilin iso, iyo tal Jon ami weng kaata weng san-kaamum o, kalalipla, \v 6 tala-tala-ke Jon ami weng ayo weng san-kaa-bamdip, imi aket uyo fal-kela-lomdip le, God so, unang tunum so, imi tiin diim kawu ilmi ban kemin uyo ku-fatap-daka-bam ke-bilipla, Jon ayo taba imbii daak Ok Jodan kumun tem im-baak daa oksam wakaya ko. \p \v 7 Juda imi kamok kamok Falosi so, Sadusi yaapkan so, iyo tal Jon ata numi oksam ukayilak o, kalalip ami fanang tal-tal kebip. Lale, Jon ali utamala, Imi aket kaa fal-sikilin disa ke-lomdip tilip kala, kala-lomda, itam bokoyila ko: God ata taba-lomda kipni kukup mafak kaami kalan kaata, yam-mafak fuulokoma. Kemin, ibi kanta bokoyipla, ipkal aket fukun-daa-lomdipla, Din Jon atamup ami oksam ukuyokoma kaata, fan God ami aket atul kuyokoma uyo uktayokomu te! kalalip tale-bam ale, ibi inap imi tikiin kiin-bala, suun daa-lom ukadaa sak funbi unebip ililtap kelipla, nami fanang tale-bam kebip yoko? Katale, kaali, ibi uktayokomu disa yo. \v 8 Ti kukup tambal kaata ti kanu-bilipla, kabak-ali utamila, kipni aket fal-siki-lomdip ipni kukup mafak kaa, kulaabip kala kalon o. \v 9 Ibi nami weng kala bokoyokomi kaali, weng san iliwa, ibi Nuli ti Abraham ami man loop kemin uktayokomu no, kala-lom fiyaap duubip. Lale, God ata tuum kalawiili fal-sikila tiltam Abraham ami man loop ke-lomdipla, ipni abiin uyo kuluulamip kemin, ibi dotu utamdiwa! \v 10 Kemin, God ayo as miit tem kawu kaabaak ma kutii-lomda as ayo duulmon o keba. Kemin, as alik ibi dok kanolin kiita, as lap tambal ma abuulin disa kesip namti, duula-lom as kuyak daala kiin-taba unokomu no. Kemin ultap o, ipkal kukup tambal kaali, tabuulin dinim ke-lokomip kaali, God ata taba-lomda yam-kan tiilokoma no. \v 11 Kipni tunum talokoma no, kal-bom fenbip kaa, nita disa; kemin, kaali nasiik tilila, akal mulo kawu nami daang tem kawu talokoma. Kemin, ali kamokim dukum ke ata ata kela, nali kulaak banila, ata tam banin kala-somdiya fatom kep-nambu. Kemin, nali ti fan tunum kemin, nali taang-kalali yang ami miit tem kaa yang ilomdi ami yaan ilom kaa kulii-unomi dinim o. Ibi aket fal-sikilip kulaali, nali disa ok kulaata-kup kuluu-lomdi oksam ukayimbi. Nali disa ok kulaata-kup oksam ukayimbi. Katale, tunum kaa talokoma kaami almi Sinik Tambal ata dabaala taba-lomda kipni iipyak tem aket mafak fanang mafak dakabip uyo, as kuyak daala kiin abamnula, alik ibi tambal ke-lokomip ko. \v 12 Yak tunum imi yeng kuluu-lomdip wiit o kalalip kaali, bobi kutal tii-lomdip talal-bilip bii, umi ipnaal ayo takan-tii-lomdip wiit tiil ata-kup, kuu am tiile, ipnaal kaata-kup abul-daalip kiin-tabemin o. Kemin, ultap o; tunum kaa talokoma kaa tunum unang ami lak duusip iyo afeta yim-tii foko kutam almi abip tiiba-kup, ale yak tunum unang ami lak duulin disa ita, atin ti as kiinin-kup ilin ten-yaamin disa; ti kano kiinin-kup ilin kaami tem kabaaku abul-daala kiin-bam ilokomip o, kala bakayila ko. \s1 Jon ata Yesus ami oksam ukonsa kaami sang kaata ko \r Mak 1:9-11, Luk 3:21-22 \p \v 13 Jon ayo kanu-bamda bom-balaya kulaali, Yesus ayo Provins Galili uyo kulaa kambola din Jodan dal din atamiya, Jon ayo oksam ukop-nak o, kalala din atamala, \v 14 Jon ayo bokoliya oksam woko-laamin kaayo kambolak o, kala-lomda bokolala: Yi, kabi God ali uldaa-tam-buula tiltam Kamokim kesap tunum ale, nita atin tunum kemin, nali oksam kaa ukop-tokomi disa; kapta taba-lom nami oksam okop-nan o. Kanimin o, kalalapla bokop-na-lomdap: Oksam ukop-nan o, kalbap i? akale, \v 15 Yesus asiik bokola: Nak-tunum kapyo, kabi nali oksam ukop-nokomap kaali, God ami weng kuka-daasa uyo tiltam tituun-kup ke-lokomu kalalila kemin, umi fanang kaata tili. Kemin, kapyo oksam ukop-nan o, kalala, Jon ayo fan, weng san-ilomda, Ayo, kala yak oksam ukola ko. \p \v 16 Jon ayo taba Yesus ami oksam ukola kem-salale, maak fak-daalin tap Yesus ayo ok tem kambola tiltam aba abiil tikiin uyo tem kalulu titam daalaya, God ami Sinik ayo awon Abim tap kela tildaak nami diim ayo abamna kala, kala-somdala, \v 17 alep iyo weng seliwa yi! abiil tikiin lo kawu, God ami weng ma tal bokolu kabak-ali boko-lomdu: Mep kaali ti nalmi Man aket-iip kemin, nami aket fanang uyo nali ami fiyaap-kup duubi no, kala bokoya weng sanip ko. \c 4 \s1 Setaan talda Yesus ami dap-kukumsa kaami sang kaata ko \r Mak 1:12-13, Luk 4:1-13, Hib 2:18, 4:15 \p \v 1 Jon ayo oksam ukola disa kelule, mulo kawu God ami Sinik ata Yesus ayo dibiila bilin unang tunum dinim bokon kawu dip-din daalaya, Tunum Mafak Setaan o kala-laabip ayo tal Yesus ami dap-kukulak o, kala dibii una. Kemin, \v 2 Yesus ayo ima kaa inam-nomi dinim o, kala kela bomdala, bii am sin-yaamin almi-kup 40 kiita disa kelala, Yesus ali ima tinap bom-balaya, \v 3 kulaali, Setaan ayo talaba-lomda bokola ko: Kabi fan God ami Man o, kalap namti, daak tuum kalawiili kuluu fal-sikilap ima bret kelula inamnap, titam-somdi, Awu, kabi fan God almi Man tituun kala tokon o, kala kanum bokolale, \v 4 Yesus ayo asiik maan tela ko: Daa, God ami Sukon Tem kabak-ali boko-lomdu: \q1 Ima bret kulaami inam-nokomap kulaali, tiil umi kup ifamin ale, kaali kapni aket fukunin kabak dong dokop-tokomu disa; kabi God ami weng uta alik weng san kutal-fukulokomap kaata, fan kapni aket fukunin uyo dong dokop-tokomu no, \m kalsu. Kemin, kaa kano-lomdila ima bret kaa, inam-nokomi dinim o, kala kanum bokola ko. \p \v 5 Kanum bokolale, Setaan ayo Yesus dap-tamala ti umbitam Abip Tangbal Dukum Jerusalam o kala-laabip daale, dibii tam lotu am awak dukum win sokan kaami liip kutal-fuku umbitam asal am desip umi dubim diim daale, bokola ko: \v 6 Kabi tifan God ami Man namti, mafek mafek ma kaata taba-lomdu telokomu dinim; kemin, asal kalawu uunfoko umbalaak tawaal diim abamnan aa! akale God ami Sukon Tem kabak boko-lomdu: \q1 God almi ensel imi bokoyilala, tal tiin-molipya, kabi telokomu disa yo, \m kala-somale, ma kaata boko-lom: \q1 Ensel ilta iip kawu, tim-tal fuku tam-fukulokomip. Kemin, tuum daang inang ayo ma ata taba-lomdu kapni yaan kaa, lop-tokomu disa yo, \m kala-som kesu. Kemin, kabi weng san-ilomdap uunfoko daak tawaal diim abamnawa, unang tunum kabaak bom-bilip iyo titamiwa yi, Awu, fan kabi God almi Man o, tokolip o, kala kanum bokolale, \v 7 kulaali, Yesus asiik bokola: Daa yo! God ami Sukon Tem weng ma uyo boko-lomdu: \q1 Dukum kaali, kapni God kemin, kaa dap-kuku-bam boko-lomdap: God kabi ti nami weng bokop-ti kaata-kup, weng sandap kanolawa, kayak kayak iyo utamiwa, U, God kabi, nami aket kaata duu-bomdawa, dong dakaap-nambap kala tiki no, kemin daa yo, \m kalsu te! kala kanum bokola ko. \p \v 8 Kanum bokolala, Setaan ayo Yesus dap-tamala umbitam amdu fiil diim tam kabale, yak tawaal alik kala bombe umi tunum miit kusnum kusnum kiiso, yak unang tunum imi mafek mafek talalusip iso, iyo kukola utamale, \v 9 bokola ko: Kabi nalmi tibi diim kulu katuun duung fekela daak tiin-ilomdap bokopna-lom: Kabi nalmi kamokim o, kalap namti, nayo tawaal kalawaaso, tunum miit kaaso, mafek mafek iso, alik iyo kup-tila kapta tiin molokomap o, akale, \v 10 Yesus asiik bokola ko: Setaan kapyo, kambop-nalalap tabanan o. God ami Sukon Tem kabak-ali boko-lomdu: \q1 God maakup ata-kup kapni tunum Dukum kemin, kabi katuun duung fakela-lomdap, ami win kaata-kup kufon-bam ale, ami weng kaata-kup weng san-kaaman o, \m kalsu. Kemin, nali katuun duung fekela daak kapni win kufop-tokomi disa te! aka ko. \p \v 11 Setaan ayo kanum bokola weng san-somdala kulu dap-kukumin uyo kambola tabanale, ensel iyo tal Yesus dong dokola tiin-mo-bomdip ima kulela talemip ko. \s1 Yesus ami kamosinim Provins Galili kawu bomdala ok iluusa kaami sang kaata ko \r Mak 1:14-15, Luk 4:14-15 \p \v 12 Yesus ami bilin saak disanang kawu laaba uyo, kulaa kelala umbital Provins Judiya kawu bom-balaya, Herot ami soldiya iyo Jon ayo dap-tal fuku dibii din kalabus am daalip bom-balaya, Yesus ayo Jon ami sang ayo weng san-somdala, Provins Judiya uyo kulaa kelala Provins Galili una. \v 13 Lale, din almi abip Nasaret kaa iloma dinim; kulaa yak aba din abip Kapeneam kawu ila. Abip Kapeneam kaptam-ali Ok Galili kumun ami mepso kulu bombuu kemin, abip kaptam-ali Sebulun so, Naptali so, imi man loop imi tawaal namti kawu bombuu ko. \v 14 Siin sawaayak Aisaya Yesus ami din Kapeneam kawu ilokoma kaami sang uyo God ami Sukon Tem dolsa namti kulu tituun-kup tiltam tuluya, Yesus ayo din kawu bom-biisa. Kabak-ali Aisaya ayo boko-lom: \q1 \v 15 Sebulun so, Naptali so, alep imi man loop imi bokon ayo yak Ok Jodan malii kulu tela kulii unu ti, kulii umbilin yol ok balang diim kulu dilit kalsu. Imi tawaal kaami win kaa Galili o, ke-bisip. Lale, unang tunum miit kusnum yaapkan ita tal kaptam bom-bilip ko. \v 16 Tawaal kaptam-ami kasel iyo kutamiip o, kala ban umi diim kawu bomdiwa, taan maaklo ke imi win ayo disa kelakin. Lale, falala-kalin dukum uyo tulu utamdiwa, iyo falala-kalin dukum umi diim kawu bisip o, \m kala Aisaya ata Yesus ami sang uyo dolsa ko. \p \v 17 Kulu Yesus ayo God ami weng uyo kufo-lomda unang tunum imi bakayim-bam bokola ko: God ami unang tunum imi im-taltam almi miit tem daa-lom tiin molokoma uyo mep dikiwa tulu kemin, ibi God kaa numi ban ken-yaabup kaa im-kuku-mokoma, kalaliwa ban ayo kambola aket fal-sikiliwa yo, kala bakayila ko. \s1 Yesus tunum atalingkal ma ulelsa kaami sang kaata ko \r Mak 1:16-20, Luk 5:1-11 \p \v 18 Am ma daanale, Yesus ayo Galili kumun ami balang diim kaa liip un-bomdala tiyak daala yi, Aniing aabi kulii din tiilip saanin tunum alep ma ok fuku-bomdip aniing abuumin men dukum ayo binalip daak ok tem unu aniing fenipla itama ko. Ma kaami win kaali alep, Saimon o, akan-kaa-bam ale, Pita yo, akan-kaa-bam ken-laabip, akal almi niing Andru alep kiita itama ko. \v 19 Yesus ayo bokoya ko: Nak-tunum kusal kipyo, kipni okok kebip kulaali kela tilipla, naso nikil un-bom ok kusnum ma kuya-lom yim-baali aniing abun-unbip ultap ken-tal-une-bam, unang tunum iyo afet daa yim-bii tildang God ami miit tem kawu dakamin o! yakale, \v 20 fan, alep iyo weng sandip, ilmi aniing abuumin men uyo abiltap-kup kano kelalip, yak Yesus ami daang bakaalipla nikil unip ko. \p \v 21 Yesus ayo alep iyo imbii soop taba yang ulip, Sebedi ami man tunum man alep Jems sole, almi niing Jon so, alep iyo bom-bilip kala itama, kemin, alep yakal ti kuno aniing abuumin tunum. Alep imi aalap Sebedi aso, alimal maakup ilmi bot tem kabaaku bomdip alimal ilmi aniing abuumin men balat tababa ayo bikibip kala kalale, itama. Ale, Yesus ayo bokoya ko: Nak-tunum kusal kipyo, kipni okok kebip kulaa kela tiliwa, naso, nikil tal-une-bam nami ok kasiik ma kuyilila okokmin o, yakaya, \v 22 weng sandip abiltap-siik aalap ayo bot tem kulaaku kelalip tildak Yesus ami daang bakaaliwa tabanip ko. \s1 Yesus ayo God ami weng kukaayim-bam ale, mafak-alin kuluubip imi yam-talal-bam kemsa kaami sang kaata ko \r Luk 6:17-19 \p \v 23 Yesus ayo Galili bokon kaptam-ami abip ma ma kawu, tal-une-bamda yak aba tam lotu am tam une-bamda, God ami weng tambal uyo unang tunum bakayin-bamda bokola ko: God kanola ibi iltipni ban umi aket uluum ayo kuluu ban wakamin ayo kambolip namti, God ata kipni ban uyo keya-lomda imbii tam alami abip daa-lomda, tiin molokoma no, yakan-kaa-bam ale, unang tunum mafak-alin disa yakal ilmi kusnum e kala kuluu-kuluu unsip imi yam-talal-bam kem-tal-unema ko. \v 24 Kanu-balaya, unang so, tunum so, iyo ami kanuba kaami sang kaata weng kulii-una-tala-ke-bilip, dukum-nula unang tunum am bokon samaan kasel Siria kayaak yakal weng san ilmi abip ma ma kawu, kambolalip ilmi ap-tunum kusal angtiil mafak umkan-unsip iyo yim-tamalip Yesus fanang talemip. Kemin, unang tunum imi angtiil umu-laamin kaali, kalanolin angtiil umu-laamin kaata ko: angtiil mamin; tiling tem atul tabemin; sinik mafak ta yam-mafak-daasa; yak angtiil banbin-kup; tilik tilik yela daak tawaal aben-umbip aye, yaan sikil dibim tem dakan-unsip, kalanolin kiita kulii-tale-biliwa, Yesus ayo alik yam-talal-bala, tiltam yaap tem dakamip ko. \v 25 Ayo kanu-balaya, unang tunum yaapkan iyo Yesus ami fanang Provins Galili lo kawu tale-bala, Provins Dekapolis lo kawu tale-bala, abip dukum Jerusalam lo kawu tale-bala, Provins Judiya bokon abip ma kawu tale-bala, Ok Jodan malii kayaak abip ma ma kasel imi tale-bilip, kem-silom ang dinamsi kaliwa, Yesus aso unip ko. \c 5 \s1 Yesus amdu tikiin kawu unang tunum imi bakayim-bisa kaami sang kaata ko \p \v 1 Yesus ayo itam talaala yi, Unang tunum yaapkan iyo tal ang-delip kaa kalale, tam amdu tikiin tam aba daak tiin-ilomda almi miining tunum yaapkan iyo tal almi mepso kulu tiin kelipla, \v 2 Yesus ayo weng kukaayim-bamda bakayila ko. \s1 Fiyaap duumin kaami sang kaata ko \r Luk 6:20-23 \p \v 3 Kamosinim diildiil ayo kanum bokoyila ko: Unang tunum iip maakup maakup iyo utamipla, Nuli titil-foko God ami kukup tangbal uyo kutal-fukulokomup disa yu, kalip. Lale, God alta im-taltam almi abip daalon o, keba. Kemin, almi titil kaata kuyilala ili God ami kukup tangbal kaata fuku-bomdiwa, tangbal-kup tiin-bom ale, fiyaap duu-bam ke-mokomip o. \p \v 4 Kuno unang tunum malo ma yakal utamiwa yi, Ap-tunum kusal iyo ban kemip kalbip-kup, imi aket tem uyo mafak ilula amamip. Katale, God akal dong dokoyila asuk tiltam aket bilili kalokomip, ale fiyaap duu-bam ke-mokomip. \p \v 5 Kemin, unang tunum malo ma nuta ti kanolin o, kal-bomdip ilmi tong uyo bakamin dinim dak-diiba bom-ilip namti, ili God ami tiin diim ayo win so ke-lokomip kalalaya, almi weng kutiisa uyo kipni kuyokomi no, kalsa kaayo, yakal kuyila fiyaap duu-mokomip ko. \p \v 6 Kuno unang tunum malo ma kukup tangbal kaata-kup nuu-bulupla, God ayo fiyaap duumak i! kemip namti, God akal dong dakaayin-bala, tituun-kup tabin unang tunum ke-bomdip fiyaap duu-mokomip ko. \p \v 7 Unang tunum malo ma ita ifan o, kal-bomdip ap-tunum kusal imi olen-dakaayin-bamdip kukup tambal tambal kamayip namti, God akal olen-in-bamda kukup tambal tambal kamayim-bala, fiyaap duu-bam ilokomip ko. \p \v 8 Kemin, unang tunum malo ma, imi aket kaa aket alep kemin daa; imi aket fukunin ayo ti maakup ke tituun-kup kelip namti, ili din God aso suunkup ilin abip kawu ilokomip. Kemin, kaami fiyaap ayo duu-mokomip o. \p \v 9 Dok kanolin unang tunum ita ma weng diki-bam ale, din-bom kemipla, ap-tunum kusal malo ma ita tal kanubip imi iipyak tem kabaaku tola-lom fakayin-bilip, kulaa kela mulo kawu weng talalu una-tala-ke-mokomip tunum kiita, God ayo boko-lomda: Aptum kusal imi fakel-ilin tunum kiili, nami Man o, kalala, fiyaap duu-mokomip o. \p \v 10 Aa ti kuno unang tunum malo ma iyo kukup tangbal-kup tabasu kaata-kup kutal-fukusip. La, umi kalan kaata tunum mafak iyo itam fanan-bam ale, yam-mafak-daka-bam ken-tabasip. Lale, kukup tangbal tabuulin tunum ili, God ayo im-taltam almi daam tem kawu daalon o, kalba kemin, tangbal-kup bom ale, fiyaap duu-bam ke-mokomip o. \p \v 11 Kipyo, kibi nalmi daang bakaalin tunum kemin, unang tunum kii kawanta nali nitam fananip namti, kuliita taba weng mafak dap-kaayim-bam ale, disa kukup mafak mafak uyo kukaayim-bam ale, disa kasen-fakayin weng ayo kukaayim-bam kipni win ayo dap-mafak-dakaayim-bam kem-laabip. Lale, ibi fiyaap-kup duu-mokomip. \v 12 Kemin, sawaayak God ami weng ku-fatap-dakamin tunum ili kipni ok kaa kanubip kaaltap kanu-bamdiwa, God ami ok ayo tabumsip. Lale, yak tunum kukup mafak tabuulin ita taba-lomdip kanolin kukup mafak ata profet imi kukaayinsip. Lale, ili ma daal-daal-kemin daa; talalu yikik titil-biki-bom ilsip. (Kemin, ibi kabak-ami aket uyo fanang daka-bamdiwa, daal tabemin daa; ti titil-foko tola bom ilin ko.) Ilom am ma daanokomu kaali, God alalta imbii tam abiil tikiin daale, kukup tangbal kaata-kup kukaayokoma. Kemin, ti fiyaap duumin sakbaalim dukum-kup duu-bamdiwa kayi! kala Yesus ayo almi miining daang bakaalin tunum imi kanum bakayila ko. \s1 Yesus ami yol so, yokon dawang so, imi weng faldak-tii bokosa kaami sang kaata ko \r Mak 9:50, Luk 14:34-35, Jon 8:12, 9:5, 1Pit 2:12 \p \v 13 Yesus ayo faldak-tiimin weng alep ma boko-lomda: Yol ami titil o, kala abaal kaa disa kelu namti, kaa kalok nola talalulup asuk yol ami abaal ayo tabokoma ni? Kabak-ali atin disa te! Kanola unang uyo ima ket abuu fuulon o, kalu namti, utamula, yol kalawa mafakba nu, kalu kaa, yol kuluu balaalokomu disa; binalu tam daak abip abamnala unang tunum iyo ami tip diim kawu une-tale-ke-mokomip o. God ami unang tunum ibi yol abaal tabasu altap ke kukup tangbal kaata-kup kaptum kusal iyo kukuyin-bilipla, ima yol balaalip abaal taba-yaabu tap ke tiltam tambal-kup ke-lokomip ko. Ale, ibi kukup tangbal kaa kutal-fukulin disa ke-lokomip kaali, ibi God ami ok fukulin tunum ke-lokomip disa ibi yol mafaknuya binalip uneba tap ke-lokomip o. \p \v 14 Aa, kano ti, kanolin God ami unang tunum ibi yokon dawang alaltap keliwa, kukup tangbal ayo nuu-biliwa, kap-tunum kusal kayak kayak iyo ita-mokomip o. Ipni abip kaami amdu fiil tolsa alaltap o. Unang tunum unbip samaanlo kawu bom-bilip ili, ibi ita-mokomip. \v 15 Dok kanolin tunum ata ilaam iilfo kulaak baket tem kabaaku kuwaalokoma disa; ti iilfo kutam ulmi baan diim diilala, am ayo alik iilfo falala-kup kala bom-buluya, unang tunum kaptam bom-bilip iyo mafek mafek ayo tambal-kup utafii-mokomip ko. \v 16 Ibi yokon dawang yang uul tem kulaaso falala-kup kala-laabu ultap ke kukup tangbal kaata-kup kap-tunum kusal kusnum imi tiin diim ayo kukuyin-bilip utam-sinomdipla, imi aket fukunin uyo bam-daayilu kipni kaalap abiil kayaak God ami win ayo kufumin o, kala Yesus ayo kanolin weng do alep iyo almi kalaan tunum imi bokoyila ko. \s1 God ami Lo sang kaata ko \r Luk 16:17, Rom 3:31, Jems 2:8-13 \p \v 17 Yesus ayo weng maso bokoya ko. Kipkal aket fukuniwa: Ali tal God ami Lo Moses ami dolsa so, God ami profet imi weng dolsip so, uta kukan-tiin talse no, nokolip i! Nali kabak-ata kukan-tiilon o, kalali talsii daa; nali tal imi weng kaata kutal-fukulila, tiknuk o, kalaliya talsii. \v 18 Nami weng bakayokomi uyo talalu weng san iliwa! Tawaal diim so, abiil tikiin so, kiimi ilokomip kaa, God ami Lo Moses dolsa umi anung anung ayo alik ti kano ilokomu. Kemin, alik ibi kaa ti suunkup kutal-fuku-bomdiwa ko. Bom ilom God ami boko-lomda: Kabak kanolokomi kayi! kalsa uyo nola alik dinim ke-lokomu kawu, God ami Lo kukal ti disa ke-lokomu ko. \v 19 Kabak-ali ti faneng kemin, dok nolin tunum ata God ami weng anung kaami sang kaa boko-lomda: God ami sang anung kuluuli win dinim o, kala-som aa, ap-tunum kusal imi kanolin kukup uyo kukuyim-bam ke-balaya, yakal ti weng kuyang saak tiimi namti, ami tam God ami abip ilokoma kaa, God ami tiin diim kaa win dinim ke ilokoma; ale, dok nolin tunum ata God ami weng uyo alik weng san-kaa-bamda ap-tunum kusal imi kanumin kukup uyo kukuyim-balaya, yakal kutal-fukulip namti, Ko! kaata fan tam God ami abip tiinokoma uyo, God ami tiin diim kaa, ti tambal-kup fatap diim kawu bom-balaya, God ali ami win ayo kufolokoma ko. \v 20 Nami weng kala weng selin! Lo utamsip tunum sole, Falosi so, ili God ami weng kulaa utam kaal kesip ili tunum imi tiin diim kulaa win so kesip. Lale, ili God ami Lo kaata-kup ti tabuulalip dinim; kambola kukup tangbal kutal-fukule, kukup mafak kutal-fuku-som ken-umbip kaa, God ali imi fiyaap dukum kaa ma duun-umba disa. Kibi God ami abip unum o, kalip kaali, God ami bokoya-lomda: Kaata kanumin o, yakan-kaaba kaata, talalu yikik-kutal-fukulokomip uta, fan imi God ami Lo kutal-fukusip uyo kabaak banuya, kipni God ami weng kutal-fukulokomip uta uta keluya, God imbii tam almi miit tem daalak o, kalala Yesus ayo weng tem almi okok-kemin imi bakayila ko. \s1 Yesus ami aket atul kuyak dakamin kaami sang bakayim-bisa kaata ko \r Luk 12:57-59 \p \v 21 Yesus ayo asuk bokoya ko: Sawaayak Moses ami awil-fakal imi bokoyinsa kaami sang kulaa bakayin-bilila, weng san kan-tabasip kabak boko-lomdu: Kabi kaptum kusal kaa aalap, taan-yaamin daa kalsu. Kemin, dok nolin tunum ata ap-tunum ma aala taana namti, dibii din weng talalmin tunum ami diim daaliwa, akal alta saanin uyo kolama no, kalsu. \v 22 Lale, nata weng kusnum ma bokolokomi kemin, weng san-iliwa! Dok nolin tunum ata ap-tunum ami aket atul kola namti, ali ap-tunum ayo dibii din kamokim ami diim daala kot ke-mokoma kemin, ibi kaa kanumin dinim o. Kano tunum kanta aptum ami weng mafak ma kola namti, almi kukup mafak kanuba uta dibii yang kot dukum diim daaluya, im-bak saanin tunum ata taba-lomda dabak molokoma no. Kemin, ibi kabak kanumin dinim kayi! Kuno tunum kaa kanta aptum ami bokola-lomda: Kabi ti fuut tabin tunum o, aka namti, God ata ali dabaala din as mafak suunkup ti kano kiinin-kup ilin abip unoma. Kemin, kibi kaa kanumin daa yo. \v 23 Kemin, kabi mafek mafek ma kulii-tal aba tam God ami lotu am un-ilomdi yaap ke yo kemin, uyo God ami kolon o, kalap namti, kabi aket kabak dotu fuku-daa-somdapla yo. Kapni kap-tunum ayo dok nolin kukup mafak ma ami konbi ni, kalap namti, \v 24 baan asuk kapni mafek mafek God ami kolon o, kalbap ayo kutiilawa, bina din kap-tunum ayo dap-talang daalap alep weng uyo dotule, aket maakup kelup kalbap-kup kawu, asuk tal-ilomdap kapni yaap ke yo, kalin kaami mafek mafek uyo God kaa kolan o, kala-somya ko. \p \v 25 Kanola kap-tunum ayo bokop-ta-lomda: Kukup mafak kep-nap kemin, tam-bii din weng talalmin tunum ami diim daalon o, kala namti, baan alep yang weng talalmin tunum ami diim unin disa; ilom kabi abiltap kap-tunum ami diim unap, alep weng ayo dotu aket maakup ke-lomdiwa, kelin o, kala-somla ko. Ale, kabi kamosinim kawu dotulin disa kelap namti, kap-tunum ayo timbi yang tam-baala yak weng talalmin tunum ami diim abamnapla, ata lekbi tam-baala yak bolis man imi sikil diim abamnap ita sok de-dap kalabus am daalokomip. \v 26 Kemin, kaptamu bom-balap bii kapni ban ke-salap uyo alik ti disa kelula kawu, tildaa tam-baalip tiltamba talokomap. Kemin, tituun weng bokop-ti: Kabi nami weng kaa dotu weng sandawa kayi! kala Yesus ayo almi aso maakup tal-unemin imi bakayila ko. \s1 Sadikimin kukup kaami sang Yesus ata baka-bisa kaata ko \p \v 27 Kulaa Yesus ayo asuk weng kusnum ma bokola ko: Sawaayak Moses ami sang bokosa kaami sang ayo bakayim-bilip weng san kan-umbip kabak-ali boko-lomdu: Unang din tunum din kiili, sadikimin daa yo, kalsu. \v 28 Kalsu kemin, nata weng kusnum ma bokoyokomi kemin, weng san iliwa, Dok nolin tunum ata unang ma uyo utam-ilomda: Kwin! kuuta nami sidikimon o kala namti, ami aket kaa fukunba uyo unang tunum imi tiin kuwaka-yin-bam sadikimin kukup namti kaa bombuu. \v 29 Kemin, kapni tiin malii uta kukup mafak ayo kukup-tuya nuumon o, kem-tabap namti, kaltapni tiin malii tiingtup, uyo wal binalap unu. Tiin malii maakup kaa, kukup mafak kemin, kulaa kela bombi taan-ilomdap, tam God ami abip kawu suunkup ilokomap kaata, tambal. Lale, kabi tiin malii kaa ulduu kukan-tiili daa yo, kalalap, kukup mafak-kup nuubi saaknap kalale, God ami ensel ita taba-lom tam-baalip yang wing suunkup kiin-bam ilin abip unokomap kaali, tangbal disa. \v 30 Kanolin kemin, kapni sikil tiingtup uta bokop-ta-lomdu: Yang kukup mafak nuumon o, kali kalbap namti, sikil ayo wak binalap una. Sikil malii ukdin kelap kaa, kukup mafak kemin, kela bombii taandap tam God ami abip kawu suunkup ilokomap kaata, tambal dukum. Lale, kabi sikil malii ayo ukduu kukan-tiilokomi disa yo, kalalap, kukup mafak ata-kup ti kanumsi, saaknap kaa timbip-kup, God ami ensel ita tam-baalip yang wing tiil suunkup kiinin abip unokomap kaali, tambal disa yo, kala Yesus almi kalaan tunum imi kanum bakayila ko. \s1 Kalel kambowi no, kalin kaami sang kaata ko \r Mat 19:9, Mak 10:2-12, Luk 16:18, 1Kor 7:10-16 \p \v 31 Yesus ayo asuk boko-lomda: Ipni kukuyin ita boko-lom: Ali kanta almi kalel uyo kambowi no, kala namti, kuyak fiitmin disa. Imak kapta sukon ma dola kalel umi kuwapla, kuliilu unokomu no, kalsip. Kemin, \v 32 nata weng kusnum akal ma kaata, bokolokomi kemin, weng selin! Dok nolin tunum ata ma kalel uli sadikimin dinim tangbal-kup bombuu. Lale, alta taba kalel kuluuli kewi te! kala, kewa uyo yang tunum kusnum ma dabuulu namti, God ami tiin diim ami kalel uso, tunum kusnum dabuulu aso, alep kiimi kanolip uyo sadiki-bamdiwa, unang umi diil imak ayo tiin kuwakan-bamdip dap-mafak-dakabip o, kalokomip ko. Yale, kaa mulo kawu, imak so, unang kuso, imi san-kup disa; diil imak ata taba-lomda im-baala yak sadikimin umi diim abamnip. Kemin, ban kemin, umi uluum ayo akmal asuumano kanolin kuluulip o, kala Yesus ayo almi kalaan tunum imi bakayila ko. \s1 Yesus ami boko-lomda: Weng kutam asal daa kuyak mafek mafek umi win diim kabak dakamin disa yo, kalsa kaami sang kaata ko \r Jems 5:12 \p \v 33 Yesus ali weng akal alik ma boko-lomda: Sawaayak Moses ata awil-fakal imi bokoyinsa kaami sang bakayin-bilipla, weng san kan-tabasip kabak-ali boko-lomdu: Kabi kaptum ami diim kawu weng ma kuka-daala-lomdap, kanolokomi kayi! kalalap God ami win awem kaata kufole, kapni weng uyo ku-titil-diilap namti, weng kaa lo-laamin daa yo, kalsu. Kemin ale, \v 34 weng san iliwa! Nata weng kusnum ma bokoyilila: Kabi weng kaa kuka-daalon kalap namti, weng kutal aba yak God ami win diim aye, mafek mafek umi win diim kaa tik-tii-bamdap kapni weng ayo ku-titil saanin disa yo. Tam abiil tikiin kaa God ami abip ale, \v 35 tawaal diim kaldaak-ali God alalta talalu-lom tiin mo kesa. Kemin, kanola Jerusalam kaali, King dukum God ami abip tawaal diim kala buu namti kabuu, kabi mafek mafek alik imi win diim kabak kufon-bamdap kapni weng kaa ku-titil saanin dinim. \v 36 Kemin, kabi taang-kala-somdap kaltapni dabom kon maakup maakup ayo fal-sikilap tiltam namaal ke-bala, duut ke-bala, kelama disa; God maakup ata-kup yaap kanolama; kabi kaltapni dabom kaa tii kufo-lomdap kaltapni weng kaa ku-titil saanin disa yo. \v 37 Kemin, kabi kalok nolin umi win uta ma boko-lomdi weng kutiilokomi uyo, titil-fokolu kewon kalap namti, kaa tunum mafakim Setaan ata bokop-taya, kasen-fakamin weng ayo baka-mokomap. Kemin, tituun weng kaata-kup baka-bamdap kaata kanolokomi kalap, ata-kup kanu-bam ale, Yi! kaa ke-lokomi no, kalap uyo atin kulaka-bam keman o, kala Yesus ayo almi kalaan tunum imi bakayila ko. \s1 Ap-tunum ban ukduulon e, aptum asiik maan tela ken-una-tala kemin kaami sang Yesus bokosa kaata ko \r Luk 6:29-30, Rom 12:19-20, 1Kor 6:7 \p \v 38 Yesus ayo weng ma bokola ko: Sawaayak Moses ami weng bokosa kaami sang uyo bakayin-bilip weng san-kan-tabasip kabak-ali boko-lomdu: \q1 Tunum ata taba-lomda kapni tiin uyo fela kutiip-ta namti, kapkal tiin umi maan kaa tii-lomdap ami tiin ayo fela kutelamap o, \m kala-som ale, \q1 te-bamda kapni kiil ayo malduu kutiip-ta namti, kapkal kaltapni kiil uyo maan kaa tii-lomdap ami kiil ayo malduu kutelamap o, \m kala kanum bokosu no. \v 39 Nata weng kusnum ma bokoyokomi. Kemin, weng san iliwa! Kanola tunum ami kukup mafak kup-ta kaa, kapkal ami kukup mafak kup-ta uyo kapsiik maan tiimin daa; le, ayo kukup mafak kup-ton o, kala namti, kabi daa yo, kemin daa; mep kanuba tunum ata taba kapni akalap malii tiingtuplo ayo tangafap ta bina daala namti, kabi falmek akalap malii ayo kolap bina-daa kelama no. \v 40 Kanola kap-tunum ami mafek mafek maan kup-ta, maan soyim kebap kaa, kapyo, telin disa ilawa, kap-tunum ayo tam-tama din weng talalmin tunum ami diim daaliya, kapni siyot ayo alta kuluu kup-nak i! kemaya, atamap namti, yak kapni siyot ayo konbap-kup, kuno diil katip saket ayo dilduu kola kemin ko. \v 41 Bolis ma mamdet kuyak daa, Kapta nami bung kuliilap din iip ma daap-na tal o, tokokoma kaa, aket atul tabemin daa; ti tambal o, kala kuliilap umbilin ami kulu no, kala bokop-ta uyo kukan-tii akaala yak aba umbilin samaan kababap-kup kawu, kutela talokomap o. \v 42 Kuno tunum ma kapni mafek mafek sang nen-daap-ta uyo kukaalin o. Tunum ali kapni mafek mafek ayo ma kup-napla, kulii umbili asuk kulip-ta talon o, kala kaa kabi daa yo, kemin daa kayi! kala Yesus ayo almi miining imi bakayila ko. \s1 Waasi imi aket kukaayin kaami sang kaata ko \r Luk 6:27-28,32-36, Rom 12:14,20, Ef 5:1-2, 1Tes 5:15, 1Pit 1:16, 3:9 \p \v 43 Yesus ayo asuk bokola: Ko! Siin diil weng uyo bakayin-bilip weng san-kan-tabasip. Kemin ale, Moses ami weng uta boko-lomdu: Ibi iltipni kayaak imi aket uta kukaayin o, kalsu. Ale, awil-fakal imi weng uta boko-lom: Ibi ti waasi iyo tit-kup itam ilin o, kalsu. \v 44 Lale, nata weng kusnum ma kaata bokoyokomi. Kemin, weng san iliwa! Kibi waasi imi aket kaata kukaayim-bamdiple, dok kanolin tunum kaata ma ibi kukup mafak kaa kukaayimba kalip namti, ibi beten kaa kamaan-biliwa, God akal dong dakaalak o. \v 45 Kemin, kaltipni Kaalap God abiil tikiin bombe ami atan ayo iilfo kulaala tildaak tunum tambal so, tunum mafak so, imi al uyo abale; om ayo kulaala tildaak tunum tituun so, tunum tituun dinim so, alep maakup imi diim kawu aben-umbu. Kemin, kanola ibi iltipni kayaak imi aket kuuyin tap ke waasi imi aket uyo kuyip namti, Kaalap God akal ibi talalu-yimula almi man ke-lokomip ko. \v 46 Kanola ibi tunum kusnum kayak kayak iyo kamboya-lomdip ipni aket ayo kaptum kusal imi aket ipni kuyimbip imi kup kuyip namti, kuuta dong dokop-tokomu disa. Kaa dok ata naa kalolip: Takis kaamin tunum mafak yakal kuno ap-tunum kusal kiita-kup imi kukaayila-yaabip kemin, kiimi kukup kaa kulaak banule, kapni kukup kaata uta uta ke-lokomu dinim te! Kapso, iso, ipni kukup kaa maakup kemin, kuuta dong dokoyokomu dinim o. \v 47 Ibi ti iltipni kayaak ita-kup weng fakayip namti, kaa dok kano-som tunum kusnum iyo kabaak banipla, kipta kipta ke-mokomip i? Daa, unang tunum Juda kasel ami lak duulin disa yakal ti, ilmi kayaak-kup weng fakaya-yaabip. Kemin ale, kipkal ti imi kukup kaa kanun-umbip kabak-ata kaa kanun-yaabip. \v 48 Kanolin kemin, iltipni Kaalap abiil kayaak ami kukup tangbal uta ti suun kanun-umba tap ke-bamdiwa, iltipni kayaak imi ti tambal tambal ma kamayim-bam ale, kipni waasi yakal kuno tambal tambal ma kamayim-bam ke-bamdiwa yo! kal-bomda Yesus ami weng uyo kanu-bam almi daang bakaalin man imi bakayila ko. \c 6 \s1 Tunum dong dakaayin kaami kukup kaata ko \r Mat 23:5, 25:37-40 \p \v 1 Yesus ayo weng ma bokola ko: Ibi kala nuu-bulupya, unang tunum kiita numi itam-somdiwa, numi win uta bakayin o, kalaliwa, iltipni kukup tambal tangbal ayo imi tiin diim kaa, kanumin disa ko. Utafii-bamdiwa kayi! Ibi kanu-mokomip kaali, kipni Kaalap abiil tikiin kayaak ayo taba-lomda kipni win kufuyim-bamda mafek mafek tambal kaa ma kuyokoma disa te! \p \v 2 Kabak-ami bokosu kaali, kipkal tunum iyo mafek mafek ma duluu-lom iipnip kalalip dong dokoyum o, kala kipni mafek mafek bung ayo kuluubip-kup, kukaayokomip kaali ti, nuyo kanu-bulup kayak kayak ita itam numi win ayo kufuyik i! kalin tunum ililtap kaa kanumin disa ko. Yak kukup alep tabuulin tunum ili kayak kayak ita itamik o, kal-bomdiwa tunum asiik dabaalip din-ilomda fong ket naan-balaya, unang tunum alik imi tiin diim mafek mafek dulubip imi bung kukaayila-yaabip. Kemin, lotu am aye, abip iip kawu kanun-umbip kaa fan bokoyokomi. Unang tunum imi tong bakan-umbip kaali, imi sisol namti kaa bombuu kemin, kaata-kup kuluulokomip ko. \v 3-4 Kipni tunum mafek mafek iipnip imi kukaayokomip kaali, kayak kayak imi tiin kuwaya-lomdip mafek mafek uyo baan tap maaklo masiim kukaayokomip kaata, fan kipni Kaalap God ayo atam-somdala, akal mafek mafek tambal ayo kipni kuyokoma no, kala Yesus ayo almi daang bakaalin tunum imi kanum bakayila ko. \s1 God ami aman dakaalin kukup kaami sang kaata ko \r Luk 11:2-4 \p \v 5 Yesus ayo asuk bokoya ko: Kipni God ami beten kamalokomip kaali, kanu-buluwa, kayak kayak ita numi win kufuyik o, kalalip kanun-umbip ulultap kaa, kanumin disa yo. Kukup alep fukumin tunum ili kanu-buluwa, unang tunum iyo itamik o, kalaliwa, suunkup lotu am aa, abip iip kawu tola-bomdip God ami beten kamalin-kup laabip kabak tifan bokoyokomi, unang tunum ta kipni tong bakan-unbip uyo imi sisol namti kulu bombe kemin, kaata-kup kuluulokomip. \v 6 Lale, kipni God ami beten kamalum o, kalokomip kaali, iltipni am kaptam ban saal lii-lom ipni Kaalap God abiil kayaak bombe ayo maaklo beten kamalalip kayi! Kaalap ali kipni maaklo beten kamanbip ayo utam-ilomda mafek mafek sang dik-dakaanbip kaa kuyokoma ko. \p \v 7 Kipni God ami beten kamalokomip kaali, ibi Juda unang tunum disa imi babon-bamdip weng yamyam bakan-umbip ulultap uyo kanu-bam beten kemin disa. Kiimi aket fukunin kaali, weng yamyam baka-buluwa, salap men ita numi weng uyo weng sanokomip o, kala-lomdip uyo kanun-umbip. \v 8 Lale, Kaalap God ali ipni mafek mafek dulu-lom naan-daalin dinim bom-bilip uyo utamsa. Kemin, Juda unang tunum disa imi kukup kanubip ulultap kaa kanumin disa. \v 9 Kemin, ibi God ami beten kelum o, kalokomip kaa kala nuu-bamdip bakamalip ko: \q1 Numi Aatumen abiil tikin kayaak kapyo, kapni win kaali, sakbaalim dukum kemin, unang tunum alik nuli dong dakaayin-balawa, ata tambal-kup tabasa no, takan-kaa-bamduwa yo. \v 10 Kabi alik nuli imbii tam kaltapni miit tem daa tiin molap bomduwa yo. Kabi dong dakaayim-balap, alik nuli abiil tikiin kayaak imi kapni aket fukunbap kaata-kup talala-laabip tap kanu-bamduwa yo, kala-somla ko. \v 11 Kamala kulaali numi am kamala ima inin ayo kuyap in-buluwa yo. \v 12 Kabi numi ban uyo kamboya numi nak-tunum kusal imi numi ban kamayim-bilip, kamboyila-yaabup ulultap keyan o, kala-somla ko. \m \v 13 Kabi mafek mafek mafak tal numi diim aba yam-kukulon o, kalbu uyo dukum-kup dong dokoyawa, kuno kamboyap nuli yang ban ukduu-laamin disa yo. Setaan ata numi yam-mafak-daalon o, kalokoma uyo dong dokoyawa kamboyak o, kal-bomdiwa, God ayo kaa beten kaman-biliwa yo. \v 14 Kemin, kanola kibi unang tunum imi ban kamayimbip kuno kela-lom asuk fanang dakamin disa kemip namti, kipni Kaalap abiil tikiin kayaak akal ti kipni ban uyo kuno keya-lom asuk fanang dakamin disa keyokoma ko. Lale, \v 15 ili fan kibi ban wakayimbip ayo kuno kela-lom asuk fanang dakamin dinim ke-mokomip disa namti, kipni Kaalap akal kipni ban kebip ayo kuno kela-lom asuk fanang dakamin dinim keyokoma disa kayi! kala Yesus ayo almi daang bakaalin imi kanum bakayila ko. \s1 Ima fala-bom beten kemin kukup kaami sang kaata ko \p \v 16 Yesus ayo weng ma bokoya-lomda: Ibi God ami beten kemum o, kalalip ima falamip namti, ibi kukup alep fukumin tunum imi aket fukunin kaa, Nuli unang tunum imi ibakayim-bam tunum ami aket uluum kuluu-bomda tibi mafak diyaku bomda be alaltap keluwa, kayak kayak ili itamdiwa, numi beten kemin kaami win uyo bakayik o, kalalip tibi mafak duu-bomdip kanubip tap uyo, kanumin disa; imi aket fukunin uyo kayak kayak ita itamiwa yi, Beten ke-bam ima falabip o, yikin o, kal-bomdiwa, ok iluu-lom tibi kun ayo diingmin disa ke-bomdiwa, ima kaa falan-umbip. Kemin, nali ti tituun weng kaata bokoyokomi. Kayak kayak ita unang tunum ima fala tibi mafak diyaku-yaabip imi win kufoya-yaabip, imi sisol namti kulube kemin, kaata-kup kuluulokomip. \v 17-18 Kemin ale, kipkal ima ayo falamip namti, kipni ima fala-mokomip kaali, unang tunum ili disa; numi Atok God sawaan bom ilin ata-kup numi ima falabup uyo utamak o, kalaliwa kemin, daal tiin kaa talakamin daa; tibi kun ayo diing-bam ale, dabom kon ayo deng-bam ke-bamdiwa yo. Kaalap God ali sawaanin diim kawu laaba ata asiik ima falabip iyo itam-somdala, mafek mafek tangbal kuyokoma no, kala Yesus almi kalaan tunum imi kanum bakayila ko. \s1 Mafek mafek bung tangbal tangbal-kup kulii-tal kuyaku kuyaku ke afetmin kaami sang kaata ko \r Luk 18:22-24, Kol 3:1-2, 1Tim 6:9-10,17-19, Jems 5:1-6 \p \v 19 Asuk Yesus ayo boko-lomda: Ibi tawaal diim kaldaak-ami mafek mafek tambal tambal diilip tal am abe-mokoma kaali, keng tinom sole, ol fuku-som ke ku-mafak-daalokomu aa, yukut inin tunum ta tal am kaa balata-lom tiltam duk-duulokomip ko. Ibi tawaal diim kaldaak-ami mafek mafek tangbal tangbal kutookso kiiyo, kulii-tal kuyaku kuyaku ke sikip fik-tiimin dinim o. \v 20 Ibi God ami kukup tangbal tangbal ata-kup talalu yikik-kutal-fukulip namti, God akal kipni mafek mafek tangbal ayo abiil tikiin kawu afetu kutiiyila bom-buluya bii, tam atamiwale, kuyokoma. Kemin, abiil tikiin kaptam-ami mafek mafek kaali, tinom sole, ol fukusa so, ita ku-mafak daalokomip disa; aa, yukut inin tunum ayo tal balata kulii tam duk-duulokoma disa yo. \v 21 Kemin, ipni mafek mafek tangbal kaa, tawaal diim kaldaak bom buu namti, ibi tawaal kaami aket-kup fukun-bam ilokomip. Ale, ipni mafek mafek ayo abiil tikiin kawu bom ilu namti, aa ti abiil tikiin kaami aket-kup fukun-bam ilokomip o, kala Yesus ayo almi kalaan tunum imi kanum bakayila ko. \s1 Yesus ayo boko-lomda: Tiin kuuli angtiil umi yokon ultap o, kalsa kaata ko \r Luk 11:34-36 \p \v 22 Yesus ayo faldak-tiimin weng ma boko-lomda: Ipni tiin kuuli angtiil umi yokon ultap kemin, tiin ayo tambal-kup ilu namti, kaata ibi mafek mafek mafak uyo kukaayak daka-bamdiwa, mafek mafek ayo tangbal-kup num-tal-une-mokomip. \v 23 Ale, kanola kipni tiin ayo atin mafak ilu namti, mafek mafek ayo utam, Awu, kuuta mafak e? kuuta tambal e? kal-bomdiwa tangbal-kup num-tal une-mokomip disa. God almi aket fukunin tambal kipni kuyokoma ayo kuuta yokon ultap ke kukuyim-buluya, utamiwa yi, Kanola tal-unebup kaa ti tangbal tal-unemup u, ke-mokomip. Kemin, mafek mafek uta taba-lomdu kanolin yokon kaa tenalu namti, kipni aket fukunin so, tal-unemin, tiin-yaamin so, uyo mafak ilokomu kayi! yakan-kaama ko. \s1 Yesus ayo boko-lomda: Tunum maakup kaa dok no-somdala, kamok alep imi ok kaa tabuulokoma dinim o, kalsa kaata ko \r Luk 16:13, Fpai 4:6, 1Tim 6:6-10, Hib 13:5, 1Pit 5:7 \p \v 24 Kulaata, Yesus ayo weng sawaa imi bokoya-lomda: Tunum maakup ma kaa taang-kala-somdala kamok alep imi ok ayo tabuu-mokoma disa. Kanola mep tunum kaali kanuma namti, ali ma ami atam fanan daa daang ukola-somdaya, ma ami aket ata kolokomale, ma kaami lak ata duuba-kup; ma ata kuno maas kela daang ukolokoma no. Kanolin kemin, ibi taang-kala God ami aket sole, moni kaamin kaami aket so, iyo alep alep kano imi aket uyo yan-bulu ilin disa yo, yaka ko. \s1 Yesus boko-lomda: Ibi aket yaapkan fukunin disa yo, kalsa kaami sang kaata ko \r Luk 12:22-31 \p \v 25 Asuk Yesus ayo weng ma boko-lomda: Nali weng ma bokoyon o, kali kemin, weng san iliwa! Ibi taang-kala-somdiwa, God ami aket so, moni kaamin kaami aket so, iyo alep alep kano imi aket kaa yan-bulula ilokomup disa yo, kala-lomdiwa, kipni kaa unip umi aket dukum uyo fukun-bamdip boko-lom: Ima so, wok so, kii dok liip ma tilipla kuluu inum e? kal-bomdip ila faka-bam aket dukum uyo fukun-bam ale, iltipni angtiil lak ayo duu-lom bokolip: Kwin! ilim kaa doku ma tuluya kuluu mikilokomup i? kala ukol ila faka-bam aket yaapkan kaa fukun-bam kemin daa yo. God ata mafek mafek sakbaalim dukum o, kala kipni mam so, tiil so, kuyilaya bom-bilip. Kemin ale, kanola mafek mafek katip sakap inin so, ilim kaal mikimin so, kikal God alta kuyokoma. Kemin, kaami aket kaa suunkup aket yaapkan kaa fukunin disa yo. \v 26 Ibi awon imi asal asal kawu tal-unen-umbip kii itamin! Ili ima lang kaa imi dikimin disa; ale ili ima kaa dabuumin disa. Ima afetbi kulii-tal am kutiimin disa. Yale, kipni Kaalap abiil tikiin kayaak alalta ima uyo kukaayin-balaya, inan-yaabip. Lale, God ami aket fanang kaa, atin ti dukum uyo unang tunum kipni kuyimba-kup, awon ita imtal balang tem daa ke-somdaya, ipta ima uyo kukaayim-balaya ima ayo ti yaap inan-yaabip. \v 27 Kemin, ibi aket dukum fukun-bamdip iltipni angtiil lak dakaamin uta taba-lomdu dong dokoyilula, ipni ilin ayo kayoop aye, wasital aa, uyo maso til-daalip tooplo so keluya, tawaal diim kala bombii luk-daalokomip ema? Kwin, disa kawi! God ali boko-lomda: Kulaata taanan taka namti, kuyaku taanokomap ko. \p \v 28 Ibi kanimin o, kala-somdiwa ilim kiimi aket dukum kaa fukunbip yoko? Ibi saak yang aba saak saak kulaami mafek mafek tes kaa utamin! Kaa tunum nulultap keluya, ulmi ilim talal-bam faamin disa; uli ti disa kulu tiltam taba-lomdu umi tes tangbal ayo abun-umbu. \v 29 Siin sawaayak, tunum win tibin kamokim Solomon ami bom-biisa kaa, ali bung kayaakim ke-bomdala, ilim kutookso tangbal tangbal ata-kup kaata falatam tii-bam biisa. Lale, ami ilim sikil tuup baken-bilip miki-bam bom-biisa umi ilim dawang kulaali kulaak banula, as tes umi dawang tangbal ata ata kesu. \v 30 Kemin, tes kaali, tikiinal kawu bom ilin aye, tes tangbal uyo tes falaa ilana datnule, tunum ta tikiin kuyak-daalipla, ami tes kulaaso kiin abe-bam ke-laaba. Lale, kaa God alalta talalu kutii tiin molaya, tangbal-kup tes ayo fala-kan-umba. Kemin, nikil ibi aket alep kaa taka-bam God kaa nuli ilim kaal kaa ma kuyokoma ne? daa ye? kem-tabasip. Ipkal talalu utamin! God ami tiin diim kaali ibi tikiin tes ayo kabaak-banaya, kipta kipta kesip. Kemin, God akal kanola ibi talalu tiin molokoma ko. \p \v 31 Kanu-mokoma kemin, ibi aket yaapkan fukun-bamdip ami ima aye, ok aa, ilim kaal ayo, kaa doku tulu kuluu-somduwa, in-bom ale, miki-bam ke-bam ilokomup i? kemin, disa yo. \v 32 God ami lak duulin disa ili mafek mafek alik kanolin kaata fen-bomdiwa ken-umbip. Kemin, ipni Kaalap abiil tikiin kayaak ali kipso, iso, itamala ili mafek mafek alik kaali dal-kaabip kala kem-tabasa. \v 33 Lale, mafek mafek diil dukum kipni dal-kaa-mokomip namti kala bombe. Ibi God ami miit tem un-ilom almi tituun alik-daap kelupla, almi tituun-kup kukup ata-kup kutal-fukulum o, kala God ami aket ata ti kwin! disa akal ma kemin o. Kanumip namti, God akal dong dakaayim-bam ale, kipni mafek mafek duluu-bom-bilip kaakal kusnum ima aye, ilim kaal aye, uyo kukaayim-bam ke-mokoma ko. \v 34 Ultap kemin, kamala kaa ibi am sibi kaami mafek mafek fiitmin kaami aket kaa, aket yamyam ke-bam fukunin disa. Kemin, kulaa sindip kaami aket uyo fanang daka-biliwa kayi! Am kamala kalawaami mafek mafek fiitmin tiltam tulu umi aket namti kula kaa fukunbip kemin ti kulaata-kup taa! kal-bomdiwa yo, kala Yesus ayo weng tem kalaali almi kalaan tunum imi kanum bakayim-bisa ko. \c 7 \s1 Yesus ami bokoya-lomda: Kabi kap-tunum kaa kabi kanubap o, kal-bomdap dibii yang liipmin disa yo, kemsa kaami sang kaata ko \r Luk 6:37-38,41-42, Rom 14:1-12, 1Kor 5:12–6:6, Jems 4:11-12 \p \v 1 Asuk Yesus ayo bokola: Kabi God ami abiin kaata, kuluu-lomdap ami okok keba uta nasiik kuluulila okok kemon i, kemin daa yo. Kabi kap-tunum kusal kii itafii-bamdap boko-lom: Ibi kukup mafak kebip te! kemin disa, kambolap namti, God akal win bakap-tam-bamda bokop-ta-lom: Kabi kukup mafak nuubap o, tokokoma disa. \v 2 Aa, kabi kaptum kusal kii ibi kanubip te! kal-bomdap win bakayap namti, aa ti God akal kapni kanubap kaakal, tam-kayaku-lom ale, kapni kaptum kusal imi dok kanolin kukup kaata, kukaayim-bam ilolap namti, God akal ti kanolin kukup kulaata ti, kapkal kukup-tokoma. Kemin, kaptum kusal kii weng mafak kaa kukaayin dinim kayi! \v 3 Kaptum kusal imi kukup mafak katip katip kuuli, sung ilol tal tiin uneba tap ale, kapni kukup mafak sakbaalim dukum kanubap kaata as daang tiin fuk-duup-ta-yaaba tap. La, kapni kap-tunum ami bokola-lomdap: Tiin sung tal aba yak unan i! ken-umbap. Katale, aket fukun-ilom as daang tiin faka-tanip-na kulaa laap bombu kemin, am ma daanula disa ke-lokomu. Kemin, aket uluum kep-nokomu disa yo, kem-laabap. Kemin, kabi kaltapni kap-tunum kusal imi kukup mafak katip katip kulaa utamsap. Katale, mep kaltapni kukup mafak awak sakbaalkan dukum kanubap kabak-ali kabi utabap e? disa? \v 4 Kanimin o, kalalapla kap-tunum kaa bokola-lomdap: Nak-tunum kapyo, dong dokop-ta-lomdi tiin sung ayo kukan-tiip-ton o, kalbap i? Daa! As daang ta tiin faka-tanip-ta tiin bokol ke-salap kalaali, kabi dok kano-somdawa dong dokolokomap i? \v 5 Kabi kukup alep fukumin tunum kapya! Kamosinim as daang uyo kaltapni tiin diim bombe kaali, kukan-tii-somdawa kawu, yak kap-tunum ami tiin sung uyo talalu utam-ilomdap kukan-telamap ko. \p \v 6 Kulaata weng kusnum ma bokop-ton o, kala-somdila ko. Kemin, kabi dok nolin unang tunum ita God ami weng kaa weng sanamup disa yo, kemip namti, kabi kiili God ami weng kaali, maso bakayin disa yo. Kemin, kapkal utaman! Man ma miyaan ami samsamala namti, miyaan ayo fal-siki-taba man kaayo, aalokoma. Ultap kemin, dok-nolin tunum ata God ami weng kaa unang tunum daal-dap-tiiyimba imi kukaayin-kup kema namti, kiili aket atul dap-tiiyule, tam taba dap-mafak-daalokomip. Kemin ale, kanumin siim o, kanola kap kayuum kiit ayo kulaalap daak tawaal diim abam-nokoma ayo kang iyo tal yaan biil tap-tap-kelip maaklo ke-lokoma. Kemin, kanolin o. Tunum unang iyo kanta God ami weng kaa, weng sanamup disa yo, kalbip kiili, suunkup kukaayokomap kaali, ili God ami win ayo ku-mafak-daalokomip o, kala Yesus ayo almi kalaan tunum imi kanum bakayila ko. \s1 Aatumen God ami dik-dakalin sang kaata ko \r Luk 11:9-13, Mat 18:19, 21:22, Mak 11:24, Jon 14:13-14, 15:16 \p \v 7 Kuno asuk Yesus ayo weng kusnum ma boko-lomda: Kabi dok kanolin mafek mafek ma dululap namti, suunkup God ami dik-dakaan-balapla, ayo kup-tokoma ko. Mafek mafek ma utamon kalalap fenbap namti, God ata dong dokop-tala uta-mokomap. Kuno kabi, tunum ami din ap-tunum ami am saal suunkup dok-dok-ke-balala, aptum ayo am saal baskaanba tap ke, ti suunkup God ayo dik-dakaalin-kup kemapla, kaata God akal, kapyo dong dokop-tokoma. Kemin, suunkup God ayo dik-dakaalin-kup ke-balawa yo. \v 8 Kawanta dik-dakamin ma dik-daalokoma namti, mafek mafek uyo kuluulokoma. Ale, kawanta mafek mafek ma uyo kuluulon o, kala din fenokoma namti, ata-mokoma. Aa, kawanta din saal dok-dok-ke-mokoma namti, saal uyo busolokoma no. \v 9 Awak-aalap kipyo, kapni man ayo ma dik-daap-ta-lomda: Ima ma kup-nap inamnon o, tokokoma kaa, yak tuum kaata kolokomap o? Disa ti! Ima kaata kolap inam-nokoma te! \v 10 Kemin ultap o. Asuk dik-daap-ta-lomda: Aniing ma kup-nalap inamnon o, kala kaali, kuno kela yak inap mafak kaata kolap inam-nokoma nema? Disa ti! Aniing kaata-kup kolap inam-nokoma. \v 11 Ti kapkal utaman! Kabi ban wakamin tunum kemin, mafek mafek mafak kaayo, kapni man imi ma kuyilalap. Kata, kapni man ayo mafek mafek tangbal ayo man kukaayin-bam ilolap. La, Kaalap abiil tikiin kayaak God akal fan ban kemin disa tambal-kup tabasa. Kemin, almi man ipkal dik-daalip kaali, akal mafek mafek mafak kaali ma kuyokoma disa. Tifan mafek mafek tambal kaata-kup kukaayim-bam iloma no. \p \v 12 Kuno ti kapni aket fukunin ayo, nami nak-tunum kusal ita kukup tambal kukaap-nam-biliwa, yaap tambal-kup ilon o, kemap namti, kamosinim kawu kapsiik kanolin kukup tangbal kaata, kukaayim-balawa yo, kala-somla kemin; weng kalawaali, asiin sawaayak Moses aso le, weng ku-fatap-dakamin tunum iso, imi weng God ami Sukon Tem dola kutii-silip kaami miit namti kalabu. Kemin, kaata kanu-balawa yo, kala Yesus ayo almi kalaan tunum imi bakayinsa ko. \s1 Yesus ayo liip alep umi sang bakayinsa kaata ko \r Luk 13:24 \p \v 13-14 Yesus ayo weng kusnum ma bokola: Suunkup as kiinin abip ami amitom liip kaali, sakbaalim dukum ale, liip kaa unsa kabang-ali fiitmin dinim o, kalaliwa, tunum unang deng yaapkan iyo liip kabang-ali tambal kawo! kalale, de kulii kabang balip unem-laabip. Katale, ili God kaa kambola biyang samaan kabang ban-ilomdiwa, maaklo ke-lokomip. Lale, God ami abip liip kaptam unemin amitom kaatale, atin liip katip kaptam bansa uyo ti fiitmin liip unsa kalaliwa, tunum unang yaapkan iyo kabang-ali fiitmin liip o, kalaliwa, kulaka-biliwa, unang tunum iip maakup maakup kiita-kup kabang liip unem-yaabip. Kemin, God ami suunkup ilin abip uyo kiita-kup ilokomip o, kala ko. \s1 Kasen-fakamin tunum imi sang kaata ko \r Luk 6:43-44, Jon 15:6, Ap 20:29, Jems 3:11-12, 2Pit 2:1-11 \p \v 15 Yesus ayo bokola ko: Tunum malo ma tal baka-bamdip: Nuli God ami weng ku-fatap-dakamin tunum o, ken-umbip. Lale, ili fan kasen-fakan-umbip. La, saak miyaan apliip tal sipsip ipnaal ayo kuluu kulaak tikila namti, kabi kaali sipsip atul dinim faluum ata no, kalokomap. Lale, kaa tifan siip miyaan atulim namti kulube. Kemin, telokoma te! Tunum kasen-fakamin tunum ili iltap, ita taba-lom tam-mafak daalokomip kanolin o. Kemin, utafii-bamdiwa yi! \v 16 Nuli yang ulup as tiyup diim kaa titam-daalupla, yet lap abuubu kalalup duk-duulokomup ema? Aa, yang ulup, misiil sok diim damaang abuuba kalalup duk-duulokomup o? Disa, nuli as kaa ma tabamna atafiimup tal aba tam lap ayo abuulu utam talaalupya, Lap tangbal abuubu ne? lap mafak abuubu ne? kebup tap, kasen-fakamin tunum imi kukup ayo dotu utafii-mokomap. Ayo ilmi kukup mafak uta kukup-tuya imi aket fukunin ayo mafak kayi! tukuya uta-mokomap ko. \v 17 Kanum bokosu kemin, ti kapkal as lap abuumin umi kukup uyo utam tam! As lap tambal abuumin uyo ukol ulmi lap tambal kaata-kup abuulokomu. Ale, as lap mafak abuumin ukol kuno ti as lap mafak kaata-kup abuulokomu kalin o. \v 18 Kemin, as tambal uyo mulo kawu, asuk as lap mafak ayo abuulokomu disa; as mafak abuumin ukol mulo kaa asuk as lap tambal kaa abuulokomu dinim; ti tituun ulmi abuu-bulu abuu-bulu ke-mokomu no. \v 19 As uyo ma lap tambal abuumin disa kemu namti, as kayaakim ayo tam aba-lom as uyo an-duula kuyak daala, as kiin-abam-nokoma. Ultap kemin, ilom am ma daanokomu kaali, kasen-fakamin tunum kiili, God alalta fokola yang as kiinin abip unokomip. \v 20 Kemin kabi mep profet ilmi kukup mafak kabak-ata utamdawa, kiili kasen-fakamin tunum namti kulu-bom-bilip o, kalokomap kayi! kala Yesus ayo almi daang bakaalin tunum imi kanum bokoyila ko. \s1 Tunum God ami weng talalu weng san-kaamin dinim tunum imi sang kaata ko \r Luk 13:25-27, Luk 6:43-46, 2Tim 2:19, Jems 1:22,25, Rev 20:11-15 \p \v 21 Kulaa, Yesus ayo titil tibin weng ma bokoyila ko: Tunum unang yaapkan yam iyo bakap-nam-bamdip: Kabi numi kamokim kemin, Nuli kapni ok kaata-kup kutal-fukup-tokomup o, kem-yaabip. Lale, disa; ilmi weng baka-bamdip: Nami Aatumen abiil tikiin kayaak ami weng uyo weng san-kaamin disa, kem-yaabip. Kemin, kiili imbii tam God almi abip daalokoma disale, atin ti disa. Dok nolin tunum kipta God ami weng uyo kutal-fukusip namti, kiita-kup im-tam God almi abip kaa daalokoma no. \v 22 Am mafiing diim tiltam tabamnula, unang tunum lii-bam afet-mokomi diim kaali, unang tunum yaapkan ili tal nami tiin diim mepso kuluba bokop-na-lomdip: Kamokim kapyo, Nuli kapni win diim God ami weng ayo kukaayinsup. Kapni win diim sinik mafak iyo fotabamnup yak bane-bam ale, kukup kusnum akal alik akal alik iyo kuyim-bam kem-yaabup te! Kulaa, kapkal utamsap kemin, nuli kapni tunum unang te! ke-mokomip. Katale, \v 23 nali bokoya-lomdi: Ibi God ami weng uyo kutal-fuku-tabuulalip dinim ke-lom kukup mafak kaata-kup kutal-fukusip. Kemin, ibi nami unang tunum disale, ibi nali ma itamsi disa. Kemin, kuno kep-na unin aa, yokokomi no, kala Yesus ayo almi daang bakaalin tunum imi kanum bokoya ko. \s1 Am dinamin kukup alep imi sang Yesus faldak kulu tii bokosa kaata ko \r Luk 6:47-49, Mak 1:22 \p \v 24 Yesus ayo asuk faldak-tiimin sang ma bokola ko: Dok nolin tunum ata nami weng kala bakabi kaayo, weng san-kaa-bamda nami kukup tangbal uyo kutal-fukula namti, ali kanolin weng kala bokolokomi umi kukup tabuulin tunum alaltap namti kulube. Am tangbal dinamin tunum ma ayo din am kun bobi kulii-tal tii kelale, afun tem ayo kala-bala umbilaak unu kela, am kun ayo kumola daak daak keba, kambola am ayo de kulaa kela, tam am un-ilomdip alimal sin-yaa-biliwa, \v 25 kulaata om so, ati so, tiltam taba-lom ok fakan tiltoop ilomda am ayo balata kulii-unokin. Yale, am ayo tangbal ma kela dese kemin, disa tiltoop dik-yak saanbi kewa ko. \v 26 Ale, dok nolin tunum ata nami weng kala bakabi kalaayo, disa tinang-kup umu-bomda nami kukup tangbal ayo kutal-fukulin dinim kema namti, kalanolin sang kala bokoyokomi umi kukup tabuulin tunum alaltap namti kulube. Tunum ayo aket tangbal ma fukunin disa ke-lomda daal-kup tibin tunum ma ayo taang-kala titil foko am tangbal kaa delokoma disa. Am kun tem ayo kala-somdala disa ti. Disa kulu kuyak tip kulu tii delaya, \v 27 kulaata om so, ati so, tiltam taba-lom ok namti fakan-tiltoop ilomdu am uyo wela daak abamnuya, ok ta balata kuliila unsa no, kala Yesus ayo weng do kala bokoya ko. \p \v 28 Yesus ami weng uyo bakayinsi alik dinim nu, kelale kulu, tunum unang yaapkan weng, weng san-kaabip iyo tiin alik tambanu aket fukun-bam, \v 29 ap-tunum kusal bokola una-tala-ke-bamdip bokolip ko: Kwin! kaami weng kukuyin kukup kaali ti akal almi kusnum ti! God ami aket fukunin uta utam kaal ke-somdaya, numi dotu kukuyimba. Lale, numi lo utamsip tunum kalawiita nuli kanola dotu kukuyilalip dinim o, kemip ko. \c 8 \s1 Yesus tunum angtiil mafaknin dap-talalusa kaami sang kaata ko \r Mak 1:40-44, Luk 5:12-14 \p \v 1 Kulaa, Yesus ayo amdu tikiin kulaa kela tildaak aba una-balala, unang tunum yaapkan iyo yak Yesus daang bakaalip aso, maakup unip ko. \v 2 Una-biliwa, kulaa tunum angtiil mafaksa ma aptum kusal ita fotabamnip yang saak kawu tiinsa ayo, Yesus ami fanang taldang ilomda tilik duung fakela daak tiin-ilomda bokola ko: Kamokim kapyo, kabi ti yaap kemin, dong dokop-non o, kalap namti, nami angtiil kulaa mafaksu kuluwa dotu-namulan o, akale, \v 3 kulaa, fan Yesus almi sikil ayo kulii yak tunum kaami angtiil diim kawu kuyak tii bokola-lomda: Ayo, nali dong dokop-ton o, kalaliya kemin, kulu talalu-tamuli yaap-namap, aka kem-salale, kulu tunum kaami angtiil mafak ayo kasentap-siik tambal-kup ke tunum kasaa kelaya, \v 4 Yesus ayo bokola ko: Kabi din ilomdap nami dotu-tamuli kaami sang uyo tunum kusnum imi bakayin disa taa! Kuno keya din lotu am dukum kaptam ban-ilomdap kapni angtiil ayo awem tunum pris ami diim kawu kukolap atam-somdala, U! fan kaali disa kep-tu no, kala bokop-tale kawu, Moses ami sawaayak weng kuka-daasa kaata-kup kutal-fuku-somdapla, kapni mafek mafek ma God ami kola-lomdap yaap ke yo, kalawa, unang tunum iyo titamiwa, U! fan kulu kabi yaapnap kala kala-somdiwa kawu, asuk tam-taldang daalin o, takak o, aka ko. \s1 Yesus ami Rom kayaak ami okok kamaalin tunum ami dap-talalusa kaami sang kaata ko \r Luk 7:1-10 \p \v 5 Kemin, kulaali Yesus yak aba din abip Kapeneam kaptam banala, Rom kasel imi waasi dinin tunum wan handret (100) imi kamokim kesa ayo atam ale, bokola ko: \v 6 Nak-tunum kapyo, dong dokop-nan. Nami ok fukulin tunum ayo olduuk fuk-dola-balaya yaan-yaan kulaaso, niil-alomda angtiil atul dukum-kup daka-bamdala am abiin kawu tiinba no, akale, \v 7 kulaa, Yesus asiik bokola: Ayo, nali kapso din ilomdi dap-talalulokomi taa! akala, \v 8-9 waasi dinin kamokim asiik bokola ko: Daa, nali tunum tambal disa; nali ti ban kemin tunum kemin, kamokim kabi timbi din nami am kaa unokomi disa; nakal nalmi dabom ami weng-kup weng san-kaamin tunum ale, nali waasi dinin tunum ilmi-kup deng 100 kalawiimi kamokim tiin molin kemin, nali tunum ma ami bokola-lomdi: Unan aa! akokomi, ayo unokoma le, tal aa! akokomi, ayo talokoma; aa, kuno nali okok kemin tunum ami bokola-lomdi: Yak kanolin ok kaata kanuman o, akokomi, ayo yak nuu-mokoma. Kanolin kemin ale, kabi yaap titil so yaap kemin, kuno kela weng kulaata-kup bokolapya kulu nami ok fukulin tunum ayo tambalnak o, aka ko. \p \v 10 Yesus ayo kanolin weng uyo weng sanba-kup, aket kong-mo fal-siki titoop daa unang tunum almi mepso kulu tiinaabip imi bokoyila ko: Nali tituun weng bokoyokomi kemin, weng san iliwa! Nali Israel-miin kipni iipyak tem kulu tal-unen-umbi uyo Juda kipni aket ayo fukun-bamdip: Nuli God ami man namti kala bom-bulup kayi! kem-yaabip. Lale, nali ma atamila, ali ma nitam, U, Yesus ali ti yaap kukup alik kanolokoma keba, kaa ma atamsi disa. Rom tunum kalaami aket fukunba uyo, utamaya, Yesus ali daa; weng kulaata-kup bokolaya nami okokmin tunum mafak bomda yang am bombe ayo yaap-nokoma no, kalalaya, ali tal bokop-na. Kemin, ami nami lak duula uyo sakbaalim dukum keluya, alik Juda kipta nami lak duup-na-laamin uyo daak banin ko. \v 11 Nali weng ma bokoyokomi kemin, weng san iliwa! Alik am bokon kala be kaami unang tunum balang balang yaapkan iyo tala-tala-ke ang-de-lom (Juda iip maakup maakup iso, imi bak-duu-lom kuyaku-diyaku-ke-lom) din God ami abip kawu God almi man alik-daap keliwa, numi awaalik Abraham so, almi man Aisak so, alim imi man loop Jekop aso, tiin-bomdiwa, ima ina faka-bam fiyaap duu-mokomip. \v 12 Yale, Juda yaapkan nuli God ami man namti kula bulup o, ken-umbip ili din God ami abip unokin la, ili din God ami abip kaa unokomip dinim; uktakan kuu-lomdip God ayo tam taba nuli daang ukuya-lomda im-baala tiltam saak kaltamu bom-bulup kalaliwa, Kwin kalaaso kawi! kalokomip. Kemin, kiili angtiil yol dap-tiiya bom-balaya, ilmi angtiil kalan uyo ama-mokomip kayi! yimba-kup, \v 13 fal-siki-taba waasi dinan tal-unemin imi kamokim ami bokola ko: Kabi utamapla, faneng ali yaap dap-talalulokoma no, nambap kalaliya, dap-talaluli kemin, dindapla am kawu utaman a! aka ko. Akan-kaa-bamda kama weng kulaata bakaala unan-salale, waasi dinin imi kamokim ami ok fukolin tunum ayo tambalna ko. \s1 Yesus ayo Pita ami imnon um-talalusa kaami sang kaata ko \r Mak 1:29-31, Luk 4:38-39 \p \v 14 Ayo yaapnale, kulaa Yesus ayo yak aba din Pita ami am din ula, Pita ami imnon uyo angtiil mamin dukum kutiiwa-bala, mafak umu bomdu abiin tem kabaaku bombu kala kalale, \v 15 ami sikil ayo kuyak tii malewa kem-salale, umi angtiil mamin ayo disa kelula, tiltam tiindu Yesus nikil imi ima uyo talalu ku-mikil daayu ko. \s1 Yesus ami unang tunum yaapkan imi yam-talal-bisa kaami sang kaata ko \r Mak 1:32-34, Luk 4:40-41 \p \v 16 Kanola wam-talalula bombii am atan ayo tilbanon e, ke-bulule, abip kasel iyo unang tunum yaapkan sinik mafak ta yam-mafak-daasa iyo dii dibii tal Yesus atamipla, Yesus ayo sinik mafak iyo weng bokoya fotabamna tabaniple, unang tunum mafak umkaan-unsip iyo alik talalu-yimula yaawa-yaa-bala kemip ko. \p \v 17 Siin sawaayak kawu, Yesus kaa tilin disa bom-balaya, profet Aisaya ata Yesus ami sang kaali, God ami Sukon Tem kabaku dola boko-lomda: \q1 Nuli mafak umu baluus-kup taba keluwa, ata taba-lomda talalu-yimuse no, \m kalala dola kutiisa. Kemin, Yesus ali kanolaya, fan Aisaya ami kanum bokosa uyo tituun tiltam tabasu no. \s1 Tunum ma Yesus ami daang bakaalin tunum kelum o, kalsip kaami sang kaata ko \r Luk 9:57-60 \p \v 18 Yesus ayo itamala, Unang tunum yaapkan iyo falala-namulip kala kalale, almi ap-tunum kusal kalaan tunum imi bokoya-lom: Uniwa, nikil tam bot tem abalup umbiyak ok kumun umi malii kabak banum i! yakale, fan \v 19 unum o, kala taba kem-siliple, lo utamsa tunum ma tal Yesus ami bokola ko: God ami weng kukuyin tunum kapyo, kapni dok kanolin kawu tal-unemap kaa, nali ti kapso naso maakup tal-une-mokomup o, kala kanum bokolale, \v 20 Yesus asiik ami weng maan tela bokola ko: Sinokim ali tawaal tem kabaaku tem kalabi kuu-tiile, iim de sin-laabala le, awon yakal kuno ilmi iim tem kawu sin-yaa-bala, ken-umbip. Lale, Dukum Ami Man Nata, sin-yaamin am kaa disa; ti kapkal talalu aket kaa fanang daalawa, naso tal-unemon o, kalbap elile? disa? aka ko. \p \v 21 Kulaa, tunum kusnum ma Yesus ami daang tem talaba ata bokola: Kamasi kaa kuno kep-napla, asuk din-ilomdila, abip kawu nalmi atok ayo tiin mo-bom ilila, saaknala kawu, dibii din dawaalila, asuk kapni fanang talokomi kayi! akale, \v 22 Yesus asiik ami weng maan tela bokola: Daa yo. Kabi unemin daa yo, kela tildang nami daang bakaalin tunum ke-lomdawa yo. Tunum kanta nami daang bakep-tokomup disa yo, kalbip ilta-kup aptum kusal taanip iyo imbi din ima-laamik. (Ale kabile, din God ami weng kaata kulii-din unang tunum imi bakayim-balawa, iyo God ami lak duu-lomdiwa, tiltam God ami man ke-lomdip suunkup ilin unang tunum kelin o,) aka ko. \s1 Yesus ata inim dukum bokola, disa kesa kaami sang kaata ko \r Mak 4:35-41, Luk 8:22-25 \p \v 23 Yesus so, almi ap-tunum kusal iso, nikil iyo bot tem tam aba-lom tabanip ko. \v 24 Nikil iyo una-biliwa, wok kumun aalap dukum kemin, umbilip umbiyak wok daang iip iip kabaniwa, inim dukum ma abiltap tabamnala, ok uyo fola kulaala tiltam bot tem ayo talebu. Kata, Yesus ayo ti kano akan-bom-balala kemin, \v 25 ami aptum kusal iyo yak dap-kafang ale, bokolip ko: Kamokim a! Nuli mepso saak daalum o, kalup kemin, baan tam tiindap dong dokoyilap yaap kelum o! akiwa, \v 26 fan Yesus asiik bokoyila ko: Ipkal utamiwa, Awu, Kamokim ali nuso bombe kemin, nuli kaal dinim; abiin tangbal tiinbup kalolip disa. Ibi kanimin o, kalaliwa, wok ami atul kaata, suunbip yoko? yinba-kup, kulaali tam tiin tola inim so, wok so, iyo bokola ko: Mep inim so, wok so, kunuubip kulaa, ditang kalin! yaka-kem-salale, kulaata inim dukum so, wok so, ditang kala dinimnip ko. \p \v 27 Nikil alik iyo utamiwa yi, Inim so, wok so, iyo ami weng kaata-kup weng san-ilomdip dulumnip kala-somdipla kawu, imi fanang maaklo keyilule, bokola una-tala-ke-bam bokolip ko: Kwin! kalawaata dok kanolin tunum ata taba-bomda weng kulaata-kup bakam-salale, inim dukum so, wok so, kii ami weng-kup weng san-ilomdiwa disa kelip i? kemip ko. \s1 Tunum alep ma sinik mafak ata yam-mafak-daasala Yesus ata yam-talalusa kaami sang kaata ko \r Mak 5:1-17, Luk 8:26-37 \p \v 28 Yesus inang iyo bot tem umbilip umbiyak ok balang malii Gadara kasel imi bokon kaptam baniple, Nikil iyo yak itamipla, kulaa tunum alep ma iyo tunum taanip imaasip imi kom tem kawu bom-laabipla, iyo tal Yesus ami diim abamnipya, itama kaali, siin sawaayak kaptoowu sinik mafak ita tunum alep imi yam-mafak-daasip. Kemin, alep ili ban boko-bilipla, unang tunum iyo imi atul kaata, itam suun-bilipla kemin, kom tem unemin kaami liip mepso ayo yang unemin disa ken-umbip. Kemin, \v 29 tunum alep iyo Yesus kaa atam-ilomdip atin atul fuut-bam disa akal ma ke-bam iyo bokolip ko: God Ami Man kapyo, Kabi tal-ilom kanimin ma numi nuuyon o, kalalapla, talbap i? God ami im-bak saan-bam lek ilin am kaa kama daan tiltam tabin disa bombuu kaldaku talap kaa, numi angtiil yol awak kaa kuyon o, kalalapla talap ema? Kwin! kaa kano-laamin disa yu! kala kanum bokolip ko. \p \v 30 Akiwa, nikil ilmi tola-bom-bilip, ami du kabang lo kawu, kang yam ma bomdip bak-fakaneng tababip kala itamiple, \v 31 kulaata, tunum alep sinik mafak imi iipyak tem tiinsip iyo Yesus ami bokola-lomdip: Nuli fotabamnon o, kalap namti, fotabamnap yak kang imi tiling tem un-ilom mep tunum alep kalawiiyo kamboyila unum o, akiwa, fan, \v 32 Yesus ayo bokola: Na, kamboyila unin a! yaka kem-salale kulu sinik mafak iyo abiltap tunum alep iyo kamboyila yang kang imi tiling tem uniwa, kulu kang namti alik aket fanang dinim keyila abiltap bina dilila diim dap-kuldaak-mo yak aba umbilaak ok Galili kumun tem din daa-lom wok ta yan dong dokola taanip ko. \p \v 33 Kanoliwa, kulaa kang tiin molin tunum yakal utamiwa yi, Kwin! kang namti kanola taan kuliila tabamnip kalale, bina yak aba din abip un-ilomdip abip kasel unang tunum imi kang kanolip kaami sang uyo bokoyila-som ale, mep tunum alep sinik mafak ita yam-mafak-daasip imi sang uyo bokoyila no, kelipla, \v 34 kawu unang tunum iyo kanolin sang ayo weng san-somdiwa abip kambolaliwa, yak aba din Yesus ami fanang din atamum i! kalalip din atam weng dukum-kup kola-lomdip: Kabi numi bokon kalawaali kulaa kelalap tabanan o, kala-lomdip fotabamnip ko. \c 9 \s1 Yesus ata tunum ma kaami angtiil taan dibimsa ami dap-talalusa kaami sang kaata ko \r Mak 2:1-12, Luk 5:17-26 \p \v 1 Kanoyiwa, Yesus nikil iyo asuk tam bot tem abalip tildak ok kumun malii kaldaku bom-bilip ayo kulaa asuk yak malii abaliwa, kulaa kela asuk ilmi abip unip ko. \v 2 Din uniwa, tunum nikil ma aptum angtiil taan dikiksa ayo abiin diim una dalaa dibii tal Yesus ami fanang dap-tal daaliwa, Yesus akal itamala yi, Tunum nikil iyo atamipla, Yesus ali ti faneng nak-tunum kulaali, dap-talalulokoma kala, kal-bomdip kanubip kala, kalba-kup tunum angtiil alik dibim-ansa ami bokola-lomda: Nak-tunum aa, nali kapni ban uyo alik takan-tiip-ti disa kelu kemin, fiyaap duuman a! aka ko. \p \v 3 Kanum bakamala, lo utamsip tunum malo ma iyo weng sandiwa, aptum kusal imi bokola una-tala-ke-bamdip bokolip ko: Kwin! fan mep tawaal diim tunum kalawaali kasen-foko God ami okok kema kawo! kala-lomda God ami win ayo ku-mafak-dakaanba kawi! akan-kaamiwa, \v 4 Yesus ayo imi kanolin aket fukunbip iyo uteya-lomda bokoyila ko: Ibi kanimin o, kala kanolin aket mafak kaa fukunbip i? \v 5 Nali kalok nolin mafek mafek kanu-biliya, ibi abiltap nitam-ilomdip Kaa faneng bakaba nu nokokomip i? Nali bokoya-lomdi: Kapni ban kaali, takan-tiip-tili kayi! kalokomi kaa, ibi utamin disa ke-somdipla, ibakaba no, nokokomip. Kemin ale, aa bokoya-lomdi tam tola unan o, kalokomi kaata, utamdipla, Kuuli faneng bakaba nu, nokokomip ko. \v 6 Ipkal utamin! Nali God Ami Man kemin, nami titil dukum kaata kukuyim-bilila, ibi utamiwa, Ali ibakaba disa; ali tawaal diim kala tal bombe kaali, yaap unang tunum imi ban takan-tiiyokoma no nokokomip o, ke-bamdale, kulaa, tunum angtiil dibim ansa ami bokola ko: Kabi tolalap kaltapni abiin kabaaku tim-bilip tilip uyo, kuluu kutamalap kalapni am unan o, aka-laam-salale, \v 7 kulaa, fan tunum ayo tam tola almi am una ko. \v 8 Kanolaya kawu, uyo utam-somdiwa kemin, unang tunum kii utamdiwa atin aket kufoyilu suun-bam God ami win ayo kufon-bam ale, ami win uyo bokola una-tala-ke-bam ale, God alalta taba-lomda tunum kaa titil kolaya, yak kanolin kukup akal kusnum kaa kanola no, kal-bomdip awolmip ko. \s1 Yesus ata Matyu ami uldaa-dabuusa kaami sang kaata ko \r Mak 2:13-17, Luk 5:27-32 \p \v 9 Yesus ayo tunum angtiil dibimnin ayo dap-talalula unaya, am ayo kambola yakyak din takis kaamin am ofis din ula, takis kan-umba tunum Matyu nayo tiinbi kaa kala din nitam ale, bokop-na ko: Nak-tunum a! kabi nami daang bakaalin tunum kelawa, naso nikil um-bomduwa, nami okok kaasiik ma kup-tiya, keman o, kalale, fan nayo tola yak Yesus ami daang abila unsup ko. \p \v 10 Tabamnila, Yesus nikil iso, naso, nikil ofis ayo kamboli din nami am kawu ima im-buluwa, takis kaamin tunum yaapkan malo iso, aa kukup mafak kutal-fukulin unang tunum malo iso, tala-tala-kelip Yesus akal ami ap-tunum kusal iso, kuyaku nikil ang-de ima im-bom iluple, \v 11 Falosi malii ma ita utamiwa yi, Yesus ali kanumin tunum iso, ima imba kalaliwa, Yesus almi daang bakaalin tunum imi dik-daayip: Kipni kukuyilin tunum kaa kanimin o, kalala tal itamala takis kaamin tunum iso, kukup mafak fukulin tunum malo iso, nikil tiin-bomdip ima dakaap kaa inbip yoko? Kaami kaa kanuba kaali mafak o, kemipya, \v 12 Yesus ayo weng bakabip uyo weng san-somdala asiik bokoyila ko: Nayo faldak-tiimin weng ma bokoya-lomdi: Dokta ali tal tunum mafak-umulin dinim, ili yam-talalulokoma disa; ali tal tunum mafak-umulin ita-kup, yam-talalulokoma. \v 13 Kanolin kemin, nali taldila tunum unang iyo boko-lomdip: Nuli ban kemin dinim ale, nuli ti tituun-kup tabin unang tunum o, kebip kiita, nali tal kiimi dong dakaayin-bilila, imi aket kaata fal-kela-lomdip God ami lak kaata duulin o, kalalila talsi disa; unang tunum kanta boko-lomdip: Nuli ti ban kemin unang tunum o, kebip kiita, nali taldi dong dakaayin-bilila, imi aket uyo fal-siki-lomdip God ami lak kaata duulin o, kalalila, talsi no. Weng kala bakayimbi ayo, kipkal God ami Sukon Tem uyo fan tik-tii-bam mep weng kaa bakabi kaami miit uyo soko utamin a! Weng anung uyo boko-lomdu: \q1 Nami tiin diim uyo kipni taloop kulii-tal anu God ami kola, numi ban wakamin ayo molum o, kala kukaap-nin kulaali, katip so ale, ap-tunum kusal imi kukup tangbal kukaayin kaata, nami tiin diim uyo sakbaalim dukum kemin, ibi ti kanu-mokomip kaata, nali kipni fiyaap dukum ayo duu-mokomi no, kalsa no, \m Yesus ayo kanum bokoyila ko. \s1 Ima falamin sang Yesus ami dik-daansip kaami sang kaata ko \r Mak 2:18-22, Luk 5:33-39 \p \v 14 Oksam ukayin tunum Jon Baptis ami kalaan tunum iyo tal Yesus atam dik-daalip ko: Nuso, Falosi so, numi kukup ayo iip maakup maakup kaami beten kemum o, kalokomup kaali, Nuli inin kaa kela fala-bomduwa, beten ken-umbup. Yale, kapni kalaan tunum ilile, inin kaa falamin disa, beten ken-umbip kaata, kanimin o, kalaliwa ili inin kaa falamin disa ken-umbip yoko? kaliwa, \v 15 Yesus asiik imi weng maan tiiya ko. Almi saak-nokoma kaami sang kaata faldak unang tunum fokolokoma imi diim tii bokoya-lomda: Tunum ayo unang kuluulokoma ayo tunum iyo ima fuu-bam in-bom fiyaap duu-mokomip ko. Kanu-mokomip kaata, tunum kusnum ma ayo yaap o kala bokoya-lomda: Ibi fiyaap duu-bam inin daa, kemin, aket uluum tabe-bam inin kaa falamin o, yokokoma nema? Disa. Tunum maaklo ili utamipya, Nak-tunum ali nuso bombe kalalip fiyaap duu-bamdiwa, ima inokomip. Lale, bombii kaptoowu, waasi ita tal imi aptum ayo dap-tal fukulip kalokomip kaa, aptum kusal iyo aket uluum dap-tiiyilaya, inin ayo falaalokomip o, kala Yesus ayo faldak-tiimin weng bakayila ko. \p \v 16 Kanum bokoyilale, Yesus ayo (Juda kayaak imi itam ale, ilmi siin kukup kaata dukum-kup kutal-fukusip. Lale, nami kama kukup uyo kutal-fukulup disa yo, kalbip kalalaya,) asuk do eng alep ma bokoya-lom: Unang uli falewala kama alokso ilim fulduu kulii-tal diingnin disa buu, kaa ma ukduu kutal aba yak siin ilim balata-tababu umi diim tii bikilokomu no? Disa. Kanolokomu kaalile, diing-nokomu kaa alokso ilim uta taba-lomdu aluula kutiilokomu. Kemin, kulin diilu fongnu asuk mikilokomu ayo nakat-moluya, siin ilim disap uta abiltap biki taba-lom tem dukum ke-lokomu. \v 17 Aa, ti kalawaakal kanolin o. Tunum ayo meme ipnaal siin kawu dilduu kutiila fongbu umi tem kaptoowu kama alokso wain ok ayo iluula dongna kalale, sok ta kuluu tem ayo de katii kutama tal am tiila namti, ok ayo bombile, fasun-um-bom ale, meme ipnaal filit disa ayo fasu fasu um-bom abiltap-siik bikin-ilom ok ayo tiltamba talokoma. Aa, ipnaal ayo atin mafak-alomdu balata tabam-nokomu. Kemin, tunum alokso wain ok ayo iluulon o, kala namti, meme ipnaal kaa kama dilduu kutiila tootnin dinim, bombe ata-kup kuluu-lomdala, wain ok ayo iluu kulii-tal tiilokoma kaata, meme ipnaal so, wain so, alep kano yaap ilokoma no, kala Yesus ayo weng do alep kii bakaya ko. [Kemin, weng do kabak-ali boko-lomdu: Nali kama kukup kulii-tal kipni siin kukup umi anung til-daayon o, kalali talsi disa; nali kama kukup kaata-kup kulii tiliya kaata dotu kutal-fukulin o, kala kulii-talsi no, kalsa ko.] \s1 Yesus ata Jairus ami man unang so, kuno unang ma imi yam-talalusa kaami sang kaata ko \r Mak 5:22-43, Luk 8:41-56 \p \v 18 Yesus ayo kanum baka-bam bakayin-salale, Juda imi kamokim ma Yesus ami fanang tal katuun duung fakela daak tiinda bokola ko: Nami man unang uyo ti kamala kulu taanula, utam kewa tili. Kemin, baan talap alep din ilom kapni sikil kaata, kuyak tiilapla, tam tiinuk o, kalaya \v 19 kulaali Yesus aye almi aptum kusal aye, iyo kamokim aso, unip ko. \p \v 20-21 Kuno unang ma bombuu kuuli, suunkup ulmi am unemin-kup kebii wasital talangkal dakan-tiisu. Kemin, uyo tal Yesus ami daang tem kulu tal bomale, aket fukunu ko: Nali yak Yesus ilim mikiba kulaata maaklo yak malelila nam-talalulala, tangbal kelon i! kala kanolin aket ayo fuku-daabu-kup, umi sikil ayo maaklo kuyak Yesus ami ilim matum diim kulaata-kup kutal-fuku kemula, \v 22 Yesus akal utamala, Ma tildak malep-na kala kalale, fal-siki titoop daa, utam bokowa ko: Nafalop kupyo, nali utamila, Kubi fan ali yaap nam-talalulokoma no, kalbap kalalila tam-talalulila, tambalnap kemin, fiyaap duulan a! waka-kem-salale, maak fak-daalin tap tambalnu ko. \p \v 23 Kanola Yesus yak aba tal kamokim ami am uyo tal ula, Tunum saakna kuwakamin umi olenin fongket dakaamin tunum iyo fongket ayo dakaa-bam ale, unang tunum alik yaapkan iyo tal dukum-kup ama-bam tulu tale-bamdip kebip kala tal itam ale, \v 24 bokoya ko: Kipyo, unang man kuuli taanbu disa; uli akan-umbu kemin, ibi amamin disa; kuno kewa tambanin a! Yakan-kaamale, unang tunum yaapkan ili kulaa kasen-fakaba no, kalalip aban kulil-telip ko. \v 25 Kulaa, Yesus ayo unang tunum yaapkan iyo yan-bak mola tambaniwa, Yesus ayo unang man ulmi sin-yaabu abiin tam-ilomda sikil um-tal fuku kem-salale, kulaa man unang uyo tam tiinula, \v 26 uyo kanowaya unang tunum iyo yak aba din abip ma ma un-ilomdip Yesus ami kanola kaami sang kaata, bakayila-tal-une-bilip dukumnu ko. \s1 Yesus ata tunum tiin fiim alep ma yam-talalusa kaami sang kaata ko \p \v 27 Yesus ayo mep am kaptam kuno kela una-balaya, kulaa tunum tiin fiim alep ma Yesus ami fanang yaan tem dikela tal bokolip ko: Kamokim kapyo, kabi King Devit Dukum alaltap kemin, kabi numi olen-daaya-lomdap kapni titil ata kuluu-lom dong dokoyan o, kemip ko. \v 28 Kemipla, Yesus ayo tam am banaya, tunum tiin fiim alep yakal ti Yesus ami daang tem tam uniwale, Yesus ayo alep imi dik-daaya: Alep ibi fanang daaliwa, titil ata yaap alep numi tiin kiiyo, dotuya dong dokoyama kalbip ema? yakala, Yesus ami weng bokoya uyo alep isiik bokolip: Ayo, kapta titil soyap kemin ale, dong dokoyokomap kala kalup te! kaliwa, \v 29 kulaa, Yesus ami sikil ayo kuyak tunum alep imi tiin diim tiiyale, bokola: Ibi utamipla, Ali ti almi titil ta dong dokoyokoma nikip kemin, kulu dong dokoyi no, yakaya, \v 30 tunum alep imi tiin ayo tambal-kup keyilula kulu, mafek mafek namti atamiwale, Yesus ayo dukum-kup bokoya-lomda: Talalu-yimuli kaami sang uyo kulii-din tunum malo imi bakayin disa kayi! yaka. Katale, \v 31 tunum alep iyo Yesus ami weng kanum bokoyila uyo weng sanamip dinim. Kuno kela din abip kusnum kusnum uyo tal-une-bamdip imi tiin dotuyila kaami sang uyo bakayila-tal-une-bilip dukumnu ko. \s1 Yesus ami tunum weng abat ami dap-talalusa kaami sang kaata ko \r Mat 12:22-23 \p \v 32 Tunum alep iyo Yesus kelalip uniwa, tunum kusnum ma asuk Yesus ami fanang dibii tilip kemin, tunum kaali sawaayak kawu sinik mafak ata dap-mafak-daalaya, weng abat kesa. Kemin, \v 33 Yesus ayo sinik mafak ayo fotabamna tabanala, tunum ayo kulu weng namti bakan-tabamna atamdipla, unang tunum iyo weng san-ilomdip tiin alik tam baneyulu bakamip ko: Kwin! kanolin kukup kaali kaa akal alik i! Israel-miin nuli kanolin kukup kaa siin kaa ma utamsup disa yo, kemip ko. \v 34 Kanumip. Lale, Falosi ita bokolip ko: Daa, kulaa sinik mafak imi kamokim Setaan ata titil kaluung kola-balaya, sinik mafak kii fotabamna wakadaa unen-umbip o, kalip ko. \s1 Unang tunum imi olen-yim-bisa kiimi sang kaata ko \r Mat 14:14, Mak 6:34, Luk 10:2, Jon 4:35-38 \p \v 35 Yesus ami abip ma ma tal-unen-umba kaali, yak aba din lotu am tam-ilomda unang tunum imi kukuyim-bam ale, God ami weng tangbal kaata, bakayim-bam bokola: Ibi aket fal-sikilokomip kaa, God ali kipni ban wakamin ayo takan-tiiya-lomda im-tama tam almi miit tem daale tiin molokoma no, kala bakayim-bamda unang tunum imi angtiil umulin akal alik akal alik kan-unsip imi talala yam-kaa-bam kem-tal-unema ko. \v 36 Yesus ayo unang tunum yaapkan kalawiili itama yi, Sipsip tiin saanin tunum kamboyip ilifin bomdip liip kelalip babon-babon-kem-tal-unebip ililtap ke-bam God ami tituun-kup tabin liip uyo utamin disa, kelipla, kawanta nuli dong dokoyokoma ni, kal-bomdipla aket yamyam takan-tabasip kalalaya, atin ti ol mokop dukum kukaayim-bamdala, \v 37 almi kalaan tunum imi faldak-tiimin weng ma bokoyila ko: Tunum unang yam iyo God ami weng uyo, weng san-kaamum o, kalip kiili, wiit yakaana-yaaba altap. La, wiit dakamin tunum kiili, mep iip maakup maakup alep ma kiita. (Mep wiit dakamin tunum kiili, God ami weng kulii-din unang tunum imi kukaayin ita kemin,) \v 38 ibi God ami beten kaman-bilipla, akal okok kemin tunum yaapkan ulela-lomda im-baala tal kipni diim abamnipla, kipso maakup din unang tunum imi God ami weng uyo bakayin o, kala faldak-tiimin sang uyo kanum bakayila ko. \c 10 \s1 Yesus ami kalaan tunum talangkal ulelsa kaami sang kaata ko \r Mak 3:13-19, Luk 6:12-16, Mat 17:19-20 \p \v 1 Yesus ayo ap-tunum kusal talangkal imi naan-daayila tildang tiliwale, almi titil kuya-lom bokola: Kibi nami win diim kaata, sinik mafak iyo fotabe-bam ale, unang tunum alik angtiil mafak umulin akal kusnum kusnum fakan-unsip imi yam-talala tal-une-biliwa yo, kala kanum bokoya ko. \v 2 Almi kalaan tunum talangkal ulelsa imi win namti kalawiita ulelsa ko. Diildiil kulaali Saimon so, almi niing Andru so, ita ko. Yesus ali Saimon ami kanum bokola ko: Kapni win ma kaali Pita kayi! aka ko. Ale, alep ma imi win kiita, Sebedi ami man Jems so, almi niing Jon so, alep yakal; \v 3 Filip, Batolomyu yakal, Tomas, Matyu, nakal nali takis kaamin tunum kemin, sukon kalawaali dolbi ko. Alfius man awasekim Jems aso, Tadius so, yakal, \v 4 kuno Rom kasel imi itam fananin tunum awasekim Saimon akal, Yesus dap-fatap-daalokoma tunum abip Keriot kayaak Judas akal, ita-kup ulelna ko. \s1 Yesus almi aptum kusal talangkal imi ok kuyila im-baala ya aba abip ma ma tal-unemsikp kaami sang kaata ko \r Mak 6:7-13, Luk 9:1-6 \p \v 5-6 Yesus ayo almi aptum kusal iyo fokoli din nami ok kaata, okoknala unin o, kalalaya weng ayo bokoyale, Israel ili God ami kukup uyo kela-lomdip kiili, sipsip babon babon ke-bam maaklo kesip tap kesip. Kemin, ipta din yal-mokomip. Kemin, ibi din Sameria kasel imi abip kawu tal-unemin daa; aa, tunum kusnum imi abip aye, uyo tal-unemin daa; ibi ti yak aba din Israel imi abip kiita-kup tal-une-bamdiwa yo, kala-somla ko. \v 7 Ibi din abip kaptam kayaak ita-mokomip uyo bokoyilalip ko. God ami unang tunum im-tama tam almi abip unemin uyo mepso dikiwa tulu kayi! yimbip-kup; \v 8 mafak-alin umu umu umkan-unsip iyo yam-talal-bam ale, saaknip aye, iyo asuk imfu-bam aa, angtiil mafaksip imi yam-talal-bam, sinik mafak imi fotabamnip unang tunum iyo baa tukuya yak bane-bam kemin o. Sawaalak kaali, God ali ibi masiim kawu yam-talalula tiltam ami lak duubip. Kemin, ti ipkal kap-tunum kusal iyo disa masiim talal-yim-biliwa yo. \p \v 9 Unokomip kaa, moni so ma abu kulii-unemin daa; \v 10 aa, ima men, ilim alep, yaan ilom, katil kiiso, kii ma kulii-tal unokomip daa; bung foko diliilip unokomip kiili, ti iltipni ilim mikibip kuliita-kup kano mikibip ti tal-unemalip ko. Ibi ti kukup tambal kaata-kup kutal-fuku-bomdiwa, unang tunum imi kukaayim-bam dong dakaayokomip uyo yakal ti kanola kukup tambal kaata-kup kukaayokomip. Kemin, ibi bung mafek mafek uyo ma iip-nokomip dinim o. \p \v 11 Ibi din abip ma kabanokomip uyo fen-bam tunum ayo ma atamip ayo bokoya-lomda: Ti yaap ke tilip o, yaka atamip namti, ami am kawu aso bomdipla, unang tunum imi dong dakaayin-sile, kawu abip kaptam kulaa kela ti kanumin-kup yakyak kem-tal-une-mokomip. \v 12 Ipni din am unokomip ayo am kaptam kayaak iyo weng umuuya, Nak-tunum kusal kaa tambal-kup bom-bilip o? kalalip kanum bokoyin o. \v 13 Unang tunum iyo bokoya-lomdip: Ti yaap ke tilip kalalip im-tam ilmi am daalip namti, ilom keyila unum o, kalokomip uyo bokoya-lomdip: Dukum alalta-kup ibi alik tiin molaya tambal-kup bom-biliwa yi! yakale keyila unokomip. Ale, ti yaap ke tilip kalalip im-tam ilmi am daalin disa kelip kaa, ibi weng tambal-kup umuuyila unemin daa. Kuno kamboyila unemin o. \v 14 Am kaptam bom-bilip aa, abip kasel aa, iyo im-tam daa tiin mo-bom kipni weng ayo weng san-kaamin dinim kelip namti, Juda nulmi kukup ma kaata, kuluu-lomdipla, abip kaptam ayo kambola unolip ko. Nulmi kukup kaali, sung ilol tal aba yak kipni yaan diim tabuuba uyo diliit-mo kulaalip yak abip kasel imi diim kabamnula kawu, abip kaptam-ami unang tunum iyo utamiwa yi, Asuk ilom kaa maso tal abip kaltam nuli dong dokoyokomip disa yo, kalalip utamik o. \v 15 Kipyo, nami weng kala bokoyokomi uyo talalu weng san iliwa! Sawaalak kawu abip Sodom kayaak so, Gomora kasel so, ili kukup mafak kuuta ti nuumin-kup kem-unipla, God ayo yam-mafak fuula taansip. Kemin ale, bii am mafiing am daan tiltam abokomu kawu kanola God akal unang tunum iyo im-bak-saan-bamda Gomora kasel so, Sodom kasel so, ili angtiil yol ayo kuyokoma. Yale, am kamala kalawaali God ami weng kuluuli fatap diim kalawu bom buu kemin, ipkal yak aba din abip ma kaptam banokomip kaali, din uniwa, dok nolin ita ma God ami weng uyo kuyang saak tiiyip namti, God ami tam imi angtiil atul kuyokoma uta ti, uta uta ke-lomdu Sodom kasel so, Gomora so, imi nami weng tangbal weng san-kaamin disa ke-bam bom ilsip angtiil yol awak kuyokoma kuluuli, kulaak banokomu kayi! kala Yesus ayo weng sawaa uyo kal-bomda almi kalaan tunum imi kanum bakayila ko. \s1 Yesus ami boko-lom: Tunum malo ita kipni kukup mafak ayo kukaayokomip kayi! Kalsa kaami sang kaata ko \r Mak 13:9-13, Luk 21:12-17 \p \v 16 Yesus ami kukup mafak tal almi aptum kusal imi diim abokomu kaami sang kaata bokoyila ko: Ibi nami weng kala weng san iliwa! Ibi im-baali din abip ma abip ma kem yakyak unokomip uyo, miyaan mafak apliip imi tal sipsip yam-mafak-dakan-umbip tap ke abip tunum iyo taba-lom yam-mafak-daka-mokomip. Lale, kibi sipsip ililtap ke fuluum-kup taba-bomdipla ko. Inap kiimi liip tal-unemin uyo aket fukun-bamdipla, Misii tunum itam yelalip o, kalalip akolkup duluula tal-unen-umbip tap ke kipni tal-unemip tiin bom ilip ayo ti aket fanang tangbal kaata-kup fukun-bam kukup yaap-kup tabuu-biliwa yo, kala-somla kemin, dinan-tal-unemin disa; unang tunum ili kukup tangbal tangbal kaata-kup kukaayim-bam awon abim ami duluum-kup taba tiin-yaabip ililtap ke balili kala bomdiwa yo. \v 17 Ibi nami ok kala tabuu kulii-tabokomip kabaku kaami kalan kaata, nami waasi ita ipni yim-tal fuku sok de-yimbii din Juda imi kamok kamok ang dinabip imi diim daaliwale, kamok kamok ita im-bak-saanokomip aye, lotu am unokomip kaali, waasi ita ye-bam ke-mokomip utafii-bamdiwa kayi! \v 18 Ipkal nami ok tabuulokomip ayo, kaami kalan kaata, nami waasi ita ibi imbiilip umbilin Rom kasel imi kamok kamok imi diim tiiliwa ita lek-im-bam imbak-saanokomip kawu, kipkal kabaku utamiwa, God ami weng umi liip namti kabuu kala kalalipla, ipyo, Juda imi kamok kamok so, bokon kusnum imi kamok kamok so, imi diim kawu God ami weng namti bakayokomip o. \v 19 Ita ipni im-buu-im-bii din kamok kamok imi tibi diim daalokomip kaa, ipkal aket dukum kaa fukun-bam, Kwin! weng ma kaa binalip tildaak numi al abam-nokomu kaata, kanimin o, kalokomup yiki? Kaa dok kanolin weng kaata nokol kuluu weng an-anung-daa tiiyokomup i? kemin disa; ti bilili-kala bom-bilipla, God alalta, weng baka-mokomip uyo kukuyim-bala, tambal-kup baka-mokomip ko. \v 20 Iltipni aket fukunin kaata-kup weng kaa baka-mokomip disa; iltipni Kaalap God ami Sinik Tangbal ata kipso suunkup ilokoma akal, almi weng kaata kukuyim-balaya, bakayokomip o. \p \v 21 Tunum ili natam suun-bam ilmi nakal-fakal nami lak duulin iyo yam-fatap-daa im-baalip yak kamok kamok imi sikil diim abamnipla, ita anulip taan-laa-biliple, kuno awil-fakal taba ilmi man iyo fokolip yak waasi imi sikil abamnip anulip taan-laa-biliple, man ilta awak-aalap imi tit-moya waasi keyimbip-kup, im-baalip yak kamok kamok imi sikil diim abamnip anulip taan-yaa-bam ke-mokomip. \v 22 Kanolin kemin, God ami lak duulin disa bilip tunum alik iyo natam suun-umbip kemin ale, ili nami lak duu-bom okok kemin tunum maakup ita aket atul kukaayim-bam itam suunokomip. Lale, nami lak duu-ilin unang tunum ili kanta angtiil yol ayo utafii-bamdip yang banemin disa, suunkup yak nami lak duu-bilip diim kawu bom bii taanip namti, kiita fan God akal yim-tama tam almi abip daalaya, suunkup ilin unang tunum ke-lokomip ko. \v 23 Ipyo, din abip ma kawu bom talaaliwa, mafak bakayim-bamdip itafiimip namti, baan abip kanuyimbip kaptam kambolalip din abip kusnum kaptam banemin o. Nali tituun weng kaata bokoyokomi kemin, weng selin! Ibi nami weng kaata, kulii bomdip kulii yak aba din Israel-miin imi abip dukum dukum kawu tal-une-bam bakayila-tal-une-bilipla, kuno ti disa kelin disa bom ilule, Dukum ami Man Niyo, din abalila asuk talokomi no. \p \v 24 Sukul man ata ata kela almi kukolin tunum ayo dabaak tabiilokoma disa le, kuno okok kemin tunum akal taba-lom almi kamokim ayo akaala tam tip kaltoop banokoma disa. \v 25 Kemin, sukul man akal talaba tam almi kukolin tunum alaltap kela kaali, ti yaap ke-lokoma; kuno ok tabuulin tunum akal tal aba tam almi kamokim alaltap kela namti, kaali ti tambal. Kemin, waasi-miin ili kasen fokop-na-lomdip: Yi, ali sinik mafak imi kamokim Belsebul o, kala Setaan ata kayi! nambipla, kanola ili nami daang bakaalin tunum ipkal ibakayim-bamdip kipni win ayo atin ti ku-mafak-dakaayim-bam ke-mokomip o, kala Yesus ayo almi miining imi bakaya ko. \s1 Yesus ayo boko-lomda: God ami atul kaata-kup suunin o, kalsa kaami sang kaata ko \r Luk 12:2-7, Jems 4:12 \p \v 26 Asuk Yesus ayo bokola ko: Kanum bokosu no. Tunum unang nami lak duulin disa kiimi atul kaa suunin disa yo. Kamala kaa ibi nami kukup tangbal ata ti kanu-bam ale, nami weng tambal kaata-kup kuno ti bakayin-bam kebip. La, nami lak duulin disa ili utam, Awu, kuuli kukup tangbal e? weng tangbal e? kalalip utamsip dinim kemin, bom bii kaptoowu unang tunum yaapkan iyo utamiwa, Awu, kuuli ti weng tangbal ale, kukup tambal, kalaliwa kawu, talalu uta-mokomip. Kemin, ibi ti suun-bamdiwa nami ok uyo kuno kela-laamin daa; kuno ti yikik-kutal-fuku tala-biliwa ko. \v 27 Nami kama alokso weng kala bakayimbi kaali, ipta weng sandip kuyak aket tem daalipla, ilom kawu ibi weng kalawaali kutamalip bilin abip ma ma ayo dukum-kup bakayila-tal-une-bilipla, alik iyo weng san-kaamalip ko. \v 28 Tunum malo ma ita bokoya-lomdip: Ibi Yesus ami weng ayo kuluu bakayila uniwa yelokomup o, yaka-lomdipla ili kipni angtiil kulaa welip taanokomu. Lale, kipni sinik suunkup ilin kaali, aalip taan maaklo ke-lokomu disa. Kiimi atul kaa suunin disa; ti God maakup ami atul kaata-kup suunin o. Kaata-kup titil soyim kemin, ata taba-lom kipni tiil uyo wela taanule, ipni sinik ayo an-bina yang wing tiil suunkup kiinin-kup ilin abip kabanokomu. Kemin, God maakup ami atul kaata-kup suunin o. \v 29 Mep awon katip katip kuliili win dinim kemin, tunum ili moni kiin abin kulaata dabuu-lom awon katip katip alep iyo molokoma. Lale, awon katip tiyok maakup ma kaami dap-taldaak tawaal diim abam-nokoma kaa, God ali ata-mokoma. God ali daak abokomap disa yo, kala namti, awon katip sakap ayo tildaak abam-nokoma disa. \v 30 Kanolin kemin ale, God ali kipni aket ayo ti suunkup fukun-umba ali alik kipni dabom kon maakup maakup iyo tik-tii utamaya, Kanolin kal u, kala utam kuno mafek mafek alik tildak kipni diim aben-umbu uyo utam kesa. Kemin, ibi ti tangbal-kup tiin mo-bomda dong dakaaya tabase ko. \v 31 God kaami tiin diim kaa awon katip katip kiili, kulii kulaak baniwa, tunum kipta kipta kelin kemin, God ali kipni aket kaa fukun-bam ale, tambal-kup tiin mo-bom ken-umba. Kemin, ibi tawaal diim kayaak ita ipni anulum o, kebip imi atul kaa suunin dinim o, kala kanum bakayila ko. \s1 Ibi unang tunum alik imi tiin diim baka-bamdip: Nuli Yesus ami kalaan tunum o, yakan-kaa-bamdiwa yo, kalsa kaami sang kaata ko \r Luk 12:8-9, Mak 8:38, 2Tim 2:12 \p \v 32 Yesus ayo almi kalaan tunum imi bokoyila ko: Kipyo, dok nolin kapta din unang tunum imi tiin diim kaa boko-lomdap: Nali Yesus ami daang bakaalin tunum o, kemap namti, God ami lek-im-bam angtiil yol kukaayokoma kaami am daanokoma kabaku nakal Atok abiil tikiin kayaak ami tiin diim ayo bokola-lomdi: Ali nalmi kalaan tunum o, aka ke-lokomi no. \v 33 Kalok nolin tunum kapta boko-lomdap: Yi, nali Yesus ami daang bakaalin tunum disa yo, kalap namti, aa ti nakal nalmi Atok abiil kayaak ami tiin diim kaali bokola-lomdi: Ali nami daang bakaalin tunum disa yo, takali, kapni win kaa kuwaap-ta ke-lokomi kayi! kala Yesus ayo kanum bakayila ko. \s1 Yesus ami kalan unang tunum biki-kutii miit alep kesip kaami sang kaata ko \r Luk 12:51-53, 14:26-27 \p \v 34 Yesus ayo asuk bokola: Kipni aket fukunbip kaa, nali taldi unang tunum imi weng kukaayim-bili tiltam aket maakup kelin o, kalaliya talsii no, kalbip ema? Disa. Nali tal unang tunum bikilon o, kalali talsii. Nami weng uyo yeng man ta mafek mafek bikilu malii alep ke-laaba ulultap. Tunum unang ili nami weng uyo, weng sanokomip uyo, malo ma weng san-kaa-balale, malo ma weng san-kaamin disa ke daang ukuwa-bala ke-mokomip. Kemin, iyo biki-kutii miit alep ke-lomdiwa, waasi kela antap-daa una-tala-ke-mokomip o. \v 35 Nami weng kala kukuyinbi kaami kalan kaata, man tunum ma tiltam awil-fakal imi waasi kamayim-bilip, unang man ukol tam awak kasel imi waasi kamayim-bilip, kuno man imi unang tan yakal abimuwak kusal imi waasi kamayim-bilip ke-mokomip o. \v 36 Kabak-ami kanu-mokomip kaami miit kaa, unang tunum yak-saak-tildak-saak ita tal kanuyokomip disa; ti ilmi aptum kusal maak ilin ililta tiltam waasi kela una-tala-ke-mokomip. \p \v 37 Kemin, dok nolin tunum ata almi awak-aalap imi aket kaata-kup an-bulu kuya bomda nami aket uta le, katip ma kup-na namti, ali fan taang-kala-somda tal aba tam nami ok tabuulin man ke-lokoma disa. Aa, dok nolin tunum ata almi man unang aye, man tunum man aa, imi aket-kup an-buluya, imi aket-kup kuyale, nami aket kulaata katip sakap-kup kup-na kela namti, ali fan taang-kala-somdaya taltam nami ok fukulin man kep-nokoma disa yo. \v 38 Kuno kalok nolin tunum kapta nami man kelon o, kalap. Katale, nami as diim kawu angtiil yol kuluulokomi ultap kuno kuluulami uyo kuno kuluulami kalokin disa, kal-bom ale, nami daang bakaap-na bokop-ta-lomdi: Kaata kanuman o, takan-kaabi kaa tabuulin disa ke kanumap namti, kabi dok kano-lom nami tunum ke-lokomap disa ko. \v 39 Kabi kaltapni angtiil lak-kup duu-bomdap kaltapni aket fukunin kaata-kup kanum tal-unemon o, kemap namti, kabi naso suunkup ilokomup disa; ti kabi maaklo win dinim ke-lokomap. Ale, kapni aket fukun-bam kanubap uyo kulaalap tildang kanu-biliya waasi ita nelik o, kalolip kulaali, kuno nelalip o, kalalap tildang nami lak-kup duu-bom nami kukup ata dukum-kup tabuu kulii tabap namti, kabi naso suunkup ilokomup kayi! kala Yesus ayo almi aptum kusal imi kanum bokoyila ko. \s1 God ali kapni kukup uyo tambal kebap ayo nakal maan tiip-tokomi no, kalsa kaami sang kaata ko \r Mak 9:37,41, Mat 25:40, Luk 10:16, Jon 13:20 \p \v 40 Asuk Yesus ayo almi maakup ilin imi bokoyila ko: Tunum kaa kanta nami daang bakaap-nin tunum, kabi din atamawa, ti yaap ke talap, taka-lomda kapni weng uyo weng san-kaama namti, ali nami weng uyo, weng san-kaamin tunum ali namti kabe. Ale, tunum kanta God Nam-baala Talsii nami weng kaata, weng san-kaama namti, ali God ami weng so weng san-kaamin tunum namti kaa bombe ko. \v 41 Dok nolin tunum ata utamaya, Kabi God ami weng ku-fatap-dakamin tunum o, takalaya, kabi yaap ke talap o, taka-lom kapni weng uyo, weng san-kaama namti, God akal utam talaala, Awu, tunum kulaata dong dokop-ta kala-somdala kawu, akal kapni okok kem-laabap uyo maan tiip-ta-som ale, kap-tunum ami dong dakaap-tamba akal kuno tela ke-lokoma te! Ultap kemin, dok nolin tunum ata utamaya, Nak-tunum kaali ti tituun-kup tabin tunum kalalaya, ti yaap ke talap o, kal-bomda kukup tangbal-kup kukaala namti, God ali atama yi, Tambal-kup kukaaya kala kalalaya akal tituun-kup tabin tunum ayo maan tela-som aa, aptum ami kukup tangbal kukaanba akal ti kuno maan tela-som ke-lokoma no. \v 42 Nami tituun-kup tabin weng kala bokoyokomi kalaayo, talalu weng san bom iliwa! Dok kanolin tunum ata tunum kusnum ayo ma tala atamala, ali win dinim Yesus ami daang bakaalin tunum o, kalala bokola ko: Yak tunum kalawaali win dinim kemin, nali kaa dong dokolokomi dinim o, kalokoma dinim. Ayo boko-lomda, mep tunum kalawaali, Yesus ami man kemin, nali ami dong dokolokomi no, kalala dis ok uyo ilola inamna namti, God akal mep tunum kaami kukup kanuba uyo utam bokola-lomda: Kaptum dis ok ilolap kaami kukup kulaa katip. Yale, kaa ti yaap ma kanolap kemin, nali fiyaap duubi no, kal-bom ale, akal kukup tambal uyo maan telokoma kayi! kalala, Yesus ayo mep weng tem ayo almi miining imi kanum bakayinsi disa kelule, kamboyila im-baala almi okok kamala kem-unip ko. \c 11 \s1 Jon im-baak ok tem dakamin tunum almi kalaan tunum im-baala Yesus ami fanang unsip kaami sang kaata ko \r Luk 7:18-35 \p \v 1 Yesus ayo kanola almi kalaan tunum talangkal iyo kanumin sang uyo bakayim-bii disa kelule, kulaa abip uyo kulaa kela bilin abip kusnum abip kusnum imi mepso kaptam-ami tunum unang imi God ami weng kaata bakayim-bamda kukuyila ko. \p \v 2 Kanu-balaya, im-baak ok tem dakamin tunum Jon ali kalabus am kawu bom-balaya, almi kalaan tunum iyo fokola tal God ami uldaa-dabuula tiltam Kamokim kesa tunum Kraist ami atam iliwa, kalok nolin okok keba kalaliwa, tal Jon ayo bokoliwa, Jon ayo utam aket alep fukun ale, bokola: Kwin! Yesus kaata God ami ulduula tiltam Kamokim kesa tunum namti kulu be nelile? kusnum e? kemsile, kulaa almi kalaan tunum malo ma ulela foko yim-baala din ilom Yesus ami dik-daalip ko: \v 3 Oksam ukayin tunum Jon ali weng ma kuya-lomda, yim-baala tulup. Kemin, ali boko-lomda: Kabi tifaneng God ata uldaa-tam-buu-lomda, tam-baala tal-salap e, tunum kusnum ata ne? kalalup fenupla talak e? kala Jon ayo kanum boko-lom dik-daala no, kalba kemin, kaltapta bokoyilap utamum o, \v 4-5 kala dik-daaliwa, Yesus asiik bokoyila ko: Ibi din kanolin mafek mafek utamip so, weng sanip so, imi sang kaali, kulii-din Jon ayo bokolin aa! Tiin mafak ayo tiin baa atafii-balale, yawiit daam ayo tam tola tal-une-bilip, angtiil mafaksip iyo asuk tambal ke-biliple, talang abat iyo baa asuk weng san-kaa-bilip, tunum unang saakbip iyo asuk tam tiin laa-bilip, ale, tunum unang iiwaan iyo God ami weng tambal bakayinbi kaali, weng san-kaa-bilip, kebip kaali, ibi atamip kemin, ibi din-ilomdip Jon ami diim kawu ipni kanolin itamip so, weng sanip so, kaami sang kaali, bokolipla, ayo weng san-ilom kaal kela, nili kanta kala, naka ko kala ko. \v 6 Kemin, tunum ayo nami kanolin kala kanubi kaami aket fukun-bam ale, bokola: Yesus kaata-kup God ayo uldaa-dabuula talse no, keba ayo fiyaap duuma. Kemin, ibi dindipla, Jon ayo sang alik kaayo, bokola-lomdip: Jon kabi aket alep fukunbap kemin, ti aket ma uyo kelalap aket maakup ma ke-lom Yesus ami fiyaap kaata ti duu-bam bom-balawa yo! akin o, kala, Yesus ayo Jon ami kalaan tunum imi kanum bakayila ko. \p \v 7 Kanum bokoyilala, Jon ami daang bakaalin iyo Yesus kelalip kaami weng bokoyila uyo kulii Jon bakaala uniwa kulaali, Yesus akal unang tunum yaapkan bom-bilip imi Jon kaami sang kaata bokoya ko: Ibi siin kaa din tunum dinim bokon kawu bom-balala, Jon ami fanang unemsip kaa, kanimin ma atamum o, kalalip unemsip i? Kipni aket kaa fuku-daaliwa: Yi! Awu, daal tibin tunum ma inim ta taba fuun-balala, mokol falduu dibii une-taleba alaltap u, kalalip kaami din atamum o kalalip un-silip ema? Daa te! Jon ali daal tabin tunum disa; ali titil tibin tunum te! \v 8 Aa, ibi kanimin ma atamum o kalaliwa, un-silip i? Ibi fanang daatamin: Awu, tunum ma ilim tambal tambal ata-kup miki-balala, kaata din atamum o, kalalip un-silip ema? Disa te! Jon ali ilim tambal mikimin tunum kanolin disa; ilim tangbal mikimin tunum kiita, king ami am tambal kaptamu bomdiwa yaap-kup ilolip ale, Jon ali le saak unang tunum disanang kawu suunkup bom iloma kemin, ali disa. \v 9 Aa, ibi kanimin ma atamum o, kalaliwa unemsip i? Ibi din God ami weng ku-fatap-dakamin tunum ma atamum o, kalalip un-silip ema? Kaali fan, Jon ata weng ku-fatap-dakamin tunum kusnum alik kuliili kabaak baniwa, ata ata kelala yam-kan-tiise te! \v 10 Kemin kaali dok kata naa kalolip: God ami Sukon Tem kabak-ali Jon ami sang kaata, sawaalak kawu boko-lomdu: \q1 God ali almi Man kaami bokolaya: Tunum kulaata-kup ti nalmi kalaan tunum ke-lokoma te! Kemin kaali, nalta uldaa-dabuulila, ali dusiin daa din tawaal diim kalawaami unang tunum imi bokoya-lomda: Kibi iltipni aket tem kaa talalu bam-daka-bam kem-siliwa, kamokim ayo talak o, kem ale, kapta, mafiing kawu talokomap kayi! \m kala, God kaa almi Man ayo kanum bakaala no, kala God ami Sukon Tem kabak-ali kanum bokosu. \v 11 Kemin, weng kala bokoyokomi kaali, tifan, tituun weng kemin, weng selin! (Siin kaali, God ami profet kiili, God ami weng uyo kulii-tal bokola bokola kem-tabasip. La,) tawaal diim tunum alik kala tiltam tiltam kem-tabasip imi tunum maakup ata ma tiltam aba-lomda, Jon ata nami sang kulii-tal bakayimba alaltap so ma kanu-bamda kulii-tal bakayila-tabasa disa. La, unang tunum tiltam God ami miit tem talokomip kiilile, saak man mafak, man tambal yaapkan iyo tiltam God ami mafek mafek so, kukup so, uyo talalu utam-somdiwa kawu, Jon ata God ami kukup utamsa uyo kukan-tela-lomdip ita ita ke-lokomip ko. \v 12 Siin kawu, Jon ata God ami sang uyo unang tunum imi bakayinsa. Kemin, kuluu kulii yakyak kulii umbital kala diilu kaali, unang tunum yaapkan imi aket fukunin kaayo, God ami miit tem ayo titil-fak-daa tam unum o, kalaliwa diimaan-daasip. \v 13 Sawaayak kaali, Moses aso, malo God ami weng ku-fatap-dakamin kusnum kiiso, ili boko-lomdip: Am ma daanokomu kaali, God alalta unang tunum iyo foko im-taldang alami miit tem daa tiin molokoma no, kem yakyak tabasip. La, kamala kulaakal ti Jon akal weng yaan tem fanang maakup kaata-kup kanum bokose. Kemin, \v 14 weng ma sawaayak kawu bokosip kaali, Elaija ayo asuk talokoma no, kalsip. Lale, Elaija ami sang bakamsip kulaali faldak Jon ami diim tii bakamsip. Kemin, Jon ali kulu tiltam tabamnala imi weng ayo duuk-kup dakat ke-lom tiilasu. \v 15 Kemin, alik kipkal talang tem so kemin yaap-kup weng sanamip te! Sining kala duluum-alom dotu tinang umu weng san-iliwa. \p \v 16 Unang tunum kamala kula bom-bilip, kibi dok nolin tunum unang i? Ibi unang tunum dukum ke fasuu-silip. Lale, ibi ti man katip katip ililtap ke-bom-bilip te! Man katip katip ili abip daal iip kawu tiin-bomdiwa, man malii ma aptum kusal dukum-kup weng umuuya-lomdip bokolip ko: \v 17 Nuli was samanin tap kemum i, kalalip baal wii-bam ale, was daka-bam kebup. Katale, malii ma kiptale, nuso was wiimin disa; ale, nuyo tunum taana dawakamin tap kemum aa! kalalup amabup. Katale, kipta tal nuso amamin disa kebup ko. Kalok nolin kukup akal alik akal alik ma kabak-ami kukup kanu-mokomup kaali, ibi daa yo, kalalip kela kela kebip o, ken-umbip ko. \v 18 Ulultap o. (Ibi man katip katip fuut-kup tabin iltap ke-bamdiwa, Jon ami weng bakayimba kuluuli weng sanup disa yo, kal-bom ale, kuno nami weng uyo weng sanup disa yo, kal-bom kanu-bamdiwa, ibi disa kaami kalan kaata alep numi weng mafak kaata kukaayim-bam itafiin-umbip.) Kemin, Jon ami aket fukunin kaali, God alalta bokop-na-lomda: Yak kanolin inin-inin kaali inolap dinim o, nakase no, kalala, fala-biliya, God ali nami fiyaap kaata duumak i, kala-somdala, inin-inin akal kusnum kiiso, wain ok so, iyo suunkup falamin-kup ke-bam biisa. La, tal kaa kanu-balaya, ibi atam-ilomdiwa boko-lom: Fan, mep tunum kalawaali sinik mafak ta dap-mafak-daalaya, inin-inin kaa suunkup falan-umba no, kem-tabasip. \v 19 Kemin ale, Dukum Ami Man Nali taldila, ima so, wain ok so, kaa ma awem o, kalalila uyo ma kulaasii disa; ipni ima alik inan-umbip kulaa inan-yaabi. Lale, ipta bakap-nam-bamdip: Kipyo! mep abuuyap kaayo, soko talalu atamin i! (Juda numi kukup kaa ima mafek mafek fala-fala-ke-bam God ami beten kaata-kup kamalin. Lale, Yesus ali ti ma kanumin dinim.) Ali takis moni kaamin tunum so, kukup mafak tabuulin tunum kusnum malo iso, imi kayaak o, kem-yaabip. Kemin, dok nolin tunum ata God ami kukup tambal kaata-kup nuuma namti, kuuta kukoluya kayak kayak iyo atamiwa yi: Kaali God kaa talalu atamsa. Kemin, nuli yaap tal aba yak ami kukup tambal ma tabuulokomup o, kalokomip kayi! kala Yesus ayo kanum baka-bam bakayila ko. \s1 Yesus almi abip kasel unang tunum imi weng uyo, weng san-kaamin dinim kaami sang kanum bokosa kaata ko \r Luk 10:12-15, Mat 10:15, Jut 7 \p \v 20 Yesus ayo kukup akol almi kusnum ma kusnum ma yaapkan uyo abip malo abip ma ma imi kukuyila katale, unang tunum kuluwu bom-bilip ili imi aket fukunin ayo fal-siki-lomdip ban wakamin kaa kelalip disa, ke-biliwa, Yesus ayo im-bak-saan-bamda bokoya ko: \v 21 Iifan, Korasin kasel sole, Betsaida kasel so, kipyo ibi mokop soyal u! Nali kukup akal kusnum uyo kipni abip alep kaptamu kanumsi. Lale, ipni aket fanang uyo ma fal-siki-lom ban uyo ma kulaasip dinim. Nali yak aba din kanolin kukup akal akal alik uyo God ami lak duulin disa bilip imi abip Taya so, Saidon so, kaptamu kanumsi dinam, abip kasel ili utam-somdiwa, ili ban wakamin kaami aket uluum tabeyula ilmi aket uluum umi kukup kaata-kup kuluu-lomdip yek kutap ata kuluu ilmi angtiil diim ayo fokobip-kup, kuno ilim mafak ayo miki tiin bom ama-bam ale, ilmi ban uyo kuno kela-silip. Lale, nayo din kukuyin-biliya, uyo utamsip dinim o. \v 22 Mep nami weng kala bokoyokomi kalawuuli, kuyak aket tem daa-lom fukun-biliwa yo. Am mafiing diim tiltam tabokoma kaali, God ali Taya kasel so, Saidon kasel so, iyo im-bak-saan-bam angtiil yol ayo kuyokoma. Lale, ipni ban wakamin ayo kelin disa kelip kala kalalaya, God ayo kipni angtiil yol kukaayokoma uta ti atin awak sakbaalkan kukaayokoma ko. \p \v 23 Kapeneam kayaak kipyo, kibi boko-lomdip: Alik nuli din God ami abip kawu ilokomup o, kalbip. Lale, atin disa. Ibi nami weng ayo weng san-kaamin disa. Kemin, God ata fokola daak abip mafak unokomip. Kanola nali kanolin kukup akal alami kusnum kusnum num-tabasi ayo sawaayak abip mafak Sodom kasel kaptam-ami kukuyinsi dinam, Sodom kasel ili God ami ma atamsip dinam, ili aket kaa fal-siki-lom ban kemin ayo kamboliwa, God ata imi ban kamboya abip ayo tambal-kup bom-bulu, kulii yakyak kutal kala diilu. Lale, imi aket ayo fal-sikilin disa kala-lomdala yam-mafak-daalaya dinimsip. \v 24 Kemin, nami weng ma bokoyokomi kalawaali kuyak aket tem daa, fukun-biliwa yo, kala-somya kemin, am mafiing diim tiltam tabokoma kaa, God ali Sodom kasel imi im-bak-saan-bam angtiil yol kaa kuyokoma. Yale, Kapeneam kayaak kipni ban uta kulaalin disa kelip kala kalalaya kemin, God ata kipni angtiil atul dap-kaayokoma uta ti atin sakbaalim dukum kayi! kala Yesus ayo abip asuumano kalawiimi bakayila ko. \s1 Yesus ayo boko-lomda: Tiliwa kipni aket fukunin ayo talalu kuyili bilili-kup kala bomdiwa yo, kalsa kaami sang kaata ko \r Luk 10:21-22 \p \v 25 Yesus ayo abip kasel imi bakayinsi disa kelule, kulaa kela almi Aalap God ami bokola ko: Nami Aatumen kapyo, kabi Kamokim kemin ale, tawaal diim kalaaso, abiil kaaso tiin mosap. (Kemin, kapni kukup kaata taba unang tunum imi kukup kuluuli kabaak banula ata ata kesa. Kemin, yaap ke yo, kalbi.) Kemin, unang tunum iip maakup maakup ili aket fuku-daa utam: God ata kukuyim-balaya, Nuli utamsup disa. Kemin, nulmi aket fukunin kaata-kup kukuyim-buluya, nokol God ami mafek mafek uyo utamsup o, ken-umbip kalalawa kapni aket fukunin tambal uyo kuwaalapla, kiili ma utafiin-umbip disa. Kemin ale, unang tunum malo ma ili boko-lom: God kabi kukuyim-balap utamum o, ken-umbip o, kalalapla, kiita kukuyim-balawa utafiibip. (Kemin, ili nami weng kaa ti weng san-kaamin-kup kemum o, ken-umbip.) Kemin, kaali Atok kabi yaap ke yo, takan-kaabi ko. \v 26 Kapkal kanolin kukup uli kanumi no, kalalawa, kapni aket fukunin tambal uyo utamsup dinim o, kalin tunum imi kukaayim-bam kukuyim-balapla utafii-bam kaal kebip o, kala Yesus ayo God ami kanum bakaala ko. \p \v 27 Yesus ami beten kamaanba uyo disa kelule, umi anung ditat kaptoowu unang tunum yaapkan tem kawu bomdala bokola ko: Nami Atok ali mafek mafek iyo alik kulaap-na tildak nami sikil diim abasip. Kemin, nali almi Man tituun. Yale, unang tunum ili ma nitamiwa yi, Awu, ali fan God almi Man u, kalsip disa. Nalmi Aatumen maakup kaata-kup nitamsa. Kunolin kemin ale, unang tunum yakal nami Aatumen ali ma atam, Awu, ali kalok nolin tunum i? kala ma kalsip dinim; ti almi Man nata-kup atamsi. Kemin, nakal tunum unang ulela-lomdi nami Aatumen ami sang uta kukuyi namti, kiita Atok namti atam ke-lokomip ko. \p \v 28 Kipyo, Juda imi kamok kamok ilmi weng katip katip yaapkan uyo kulii-tal aba yak God ami lo diim kabak-ali anung til-dakaaya-tabasip. Kemin, dok nolin tunum ata mep weng katip katip uyo fiit-bam kutal-fukulup kalalip, aket uluum dap-tiiyu namti, baan ibi nami fanang tildang tiliwa, nita dong dokoyila kipni aket fukunbip uyo talalu kutiiyilila, tambal-kup bilili-kala bomdiwa yo, kala-somla ko. \v 29 Nali nalmi lo uyo kipni kuyili kutal-fukulokomip kaali, nalmi kukup kaata kukuyim-biliya, kipkal dik-daa kuluu kaal ke kutal-fukule, bilili-kup kalokomip ko. Nali balili-kup kala dik-diibin tunum kemin, ipkal kanola nalaltap ke-somdiwa, balili-kup kala bomdiwa yo. \v 30 Nami lo kaa fiitmin disa; fongso kemin, tildang nalmi miit tem kulawu bomdip nami lo kulaali, kutal-fuku-bom-biliwa yo, kal-bomda Yesus ayo almi kalaan tunum imi bakayila ko. \c 12 \s1 Yesus ayo God ami iintang am kaami sang bokosa kaami sang kaata ko \r Mak 2:23-28, Luk 6:1-5 \p \v 1 God ami iintang am ma daanule, Yesus ayo almi aptum kusal iso, wiit lang iip-iip kaptoop liip nikil de kulii-unip. Un-bomdiwa almi aptum kusal iyo ol-tinap keyilala, wiit san uyo dikela-lomdip inan inan una-biliwa, \v 2 Falosi malo iyo itam-ilomdip Yesus ami bokolip ko: Kapyo, kabi weng selan! Numi lo kuuli boko-lomdu: Ibi God ami iintang am daanbu kaali, ima dabuubi kulii-talemin daa yo, kalsu. Lale, yak kapni kaptum kusal kii kanimin o, kalaliwa wiit kaa daka-bamdip sikil ipyup-bamdip inan-talabip yoko? Kiili numi lo namti kulu ku-mafak-dakabip kala kaliwa, \v 3 Yesus asiik bokola: Ibi God ami Sukon Tem tik-tiin-umbip kaa dik-daa-kuluusip disa nema? Sawaayak Devit asole, almi ap-tunum kusel iso, nikil ima tinap keyilala bomdipla, Devit ali kabak-ayo kanimin nosa ni? \v 4 Lotu umi lo uyo boko-lomdu: Unang tunum ibi pris awem tunum imi bret fuu kulii-tal God ami kolum o, kala God ami am tiin-umbip kaali, inin dinim awem o. Kaali awem kemin, awem tunum ita-kup inin o, kalsu. Lale, Devit ali God ami am tam-ilomda awem tunum imi ima awem kaami sang uyo dik-daalale, tunum awem ayo olen-daala-lomda ima awem ayo kolaya, Devit ayo ma inaba-kup, malo kiita almi soldiya imi kuyila inasip. Lale, ibi boko-lomdip: Kaali kukup mafak ke-bisip o, ken-umbip disa. Kemin, kanimin o, kalaliwa nami nak-tunum kusal iyo ima tinap keyilala kanolip ibi bokoya-lomdip: Kaali kukup mafak kanubip o, yakan-kaabip i? \v 5 Ultap kemin, God ami Sukon Tem uyo boko-lomdu: Ibi God ami iintang am uyo okok kemin daa yo, kala-som ale, awem tunum imi bokoya-lomdu: God ami iintang am uyo ok kusnum kusnum akal alik kaa nuumin daa; iltipni awem tunum ke-bam umi okok kemin kaata-kup kanu-biliwa yo, kala kanum bokosu. Kemin ale, God ami iintang am daanula, awem tunum imi lotu ami okok ken-unbip kaa, ili iintang am o, kala ok kulaa-laamin umi lo duula-yaabip. Lale, ibi boko-lomdip: Kaali, kukup mafak nolip o, ken-umbip disa. \v 6 Kemin, ibi kulaa tambal o, kala-laabip. Lale, mep nami weng kala bokoyokomi kaluuta weng san iliwa! God Ami Tunum Nam-baala Talsii Nata lotu am diilim dukum uyo kulaak banula, nata nata kesi. Kemin, nami daang bakaalin tunum imi bokoyila iintang am umi lo uyo lo-lomdip nami okok ke-mokomip kakal ti, tangbal o. \v 7 God ali almi Sukon Tem kabak boko-lomda: \q1 Nami tiin diim uyo kipni taloop kulii-tal anu God ami kola, numi ban wakamin ayo molum o, kala kukaap-nin kulaali, katip so ale, ap-tunum kusal imi kukup tangbal kukaayin kaata, nami tiin diim uyo sakbaalim dukum kemin, ibi ti kanu-mokomip kaata, nali kipni fiyaap dukum ayo duu-mokomi no, \m kalsa. Kemin, ibi God ami weng umi miit kuluu atin ti talalu utamsip dinam, tunum kukup mafak fukusip disa, ti tangbal-kup bilip ita ibi lek yim-bak molalipla yo. \v 8 Dukum Ami Man Nali God almi iintang am umi tiin molin tunum ali kalabi kemin, nali ti yaap nami unang tunum imi bakayim-bamdi: God ami iintang am diim kulawu ibi kaa kanumin o, kalomi kaali, ili ti nolamip te! kala Yesus ayo Falosi imi kanum bokoyila ko. \s1 Iintang am kuluwu Yesus ata tunum sikil dibimsa ami dap-talalusa kaami sang kaata ko \r Mak 3:1-6, Luk 6:6-11 \p \v 9 Yesus ayo kanum bakayinsi keyila, nikil wiit lang kaptam kambolalip din Juda kasel imi lotu am unipla \v 10 tunum ma sikil malii dibimsa ma lotu am kutamu balaya, Falosi yakal kaptam tiinbip. Kemin, Yesus ayo talalu atafii-bam ilupla, numi lo kaali, lo-lomda God ami iintang am daanu kaami diim kawu, tunum kaayo, dap-talalula kala kalup namti, dabii din weng talalmin baan diim daa-lom dap-fatap-daalum o, kala-lom Yesus ami bokolip ko: Tunum ma God ami iintang am daanbu diim kawu, tunum mafak-alin ma dap-talalula namti, kaami kanola kaali, God ami lo lo-laamin kukup namti bom be nelile? Kapni aket fukunbap kaali i? Kemin ti kaltapta bokoya taman akipla, \v 11 Yesus asiik maan tiiya-lom bokoyila ko: Dok nolin tunum kapni sipsip tiin molap, bombe ayo ma God ami iintang am daanbu diim kulu kulii daak afun tem una kalokomap kaali, kuno kelap kulaaku sokoma nelile? kuno asuk dabuu dap-taltam daalokomap? Kwin! dabuu dap-taltam daalokomap kawi! \v 12 Katale, God ami tiin daaba kaali, sipsip kuliili, taloop kemin, ali kiimi aket kulaa katip katip ken-umba ale, unang tunum iltale, win so kemin, kiimi aket kaata ti suunkup fanang dakan-umba God ami aket fukunin kaa kipni kaptum kusal imi suunkup kukup tangbal kukaayimbip tap ke, nami iintang am daanbu uyo kaptum kusal kii kukup tangbal kukaayokomip kaali ti tangbal o, kem-yaaba kayi! kala Yesus ayo imi kanum bakayinsi kamboya, \v 13 fal-siki-taba talaala, tunum sikil malii dibimsa ami bokola ko: Kapni sikil kaa ifilan a! Aka-kem-salale, tunum ayo almi sikil ayo ifilale kulu, ami sikil uyo tangbal-alom sikil malii yaap ultap kelula, \v 14 kulaali, Falosi namti kulu tam tol ale, lotu am uyo kambolalip yak aba din am kusnum kawu tala-tala ang de-lomdip liip ayo ma fen daa atam-somdupla Yesus ayo aalupla taanak o! kala nikil weng takenip ko. \s1 God ayo boko-lom: Yesus ayo nami uldaa-dabuuli ok fukulin tunum diil ali, ata no, kalsa kaami sang kaata ko \r Mat 3:17, 17:5 \p \v 15 Falosi iyo weng taken-bam liip ma fen-daa Yesus ayo aalum o, kemiwa, Yesus asiik asiik ke utama yi, U kanup-nambip kala kalalaya, abip kutam kambolala una ko. Kanola unang tunum yaapkan iyo yaan tem din atamdiwa, imi unang tunum mafak-alin umkan-unsip iyo alik yam-talal-bamda titil tabin weng bokoya-lomda: \v 16 Nita taba-lomdi kipni mafak umusip imi talal-yimbi kaami sang uyo kulii dindip kaptum kusal imi diim kaa bakayin disa kayi! yaka ko. \v 17 Kaa dok kata naa kalolip: Sawaayak, God ami weng ku-fatap-dakamin tunum Aisaya ata God ami Sukon Tem uyo Yesus ami kanola kaami sang kaata, dolsa namti kula fan taltam talsu. Kemin, Aisaya ayo boko-lomda: \q1 \v 18 God ayo boko-lom: Kipyo, mep kaali nalta uldaa-dabuuli tiltam Kamokim kesa tunum tituun keba-kup nalmi ok tabuulin tunum ke kesa. Kemin, kaa nalmi aket dukum kaali, ami fiyaap kaata-kup duubi. Nali nalmi sinik ata dabaali daak ami diim aba bomdaya dong dakaan-balala, weng dotu kukaayin tunum kelaya, am bokon kala dik-daa kulaasu kalawaami unang tunum alik imi bokoya-lom: Kanolin kukup tambal kaata-kup nuu-bamdiwa yo, yakan-kaa-mokoma. Lale, \v 19 kaalile, weng diki-bam ilin titil weng bakamin aa, yak abip daal iip aye, kawu tola-bomdaya dukum-kup naan-bam ke-mokoma dinim o. \v 20 Mep kaali, unang tunum titil fokolin dinim bulus kebip iyo aket filit so, kukup tambal so, kiita kukaayokoma. Kemin, ali almi ok kaata dukum-kup kutal-fuku bombi le, tam kukup mafak uyo ku-mafak-daala dinimnula kukup tambal kaata-kup, uta uta ke-lokomu. \v 21 Kemin, tawaal alik kaa dik-daa kulaasu kalawaami tunum miit ma miit ma kaami unang tunum malo ma iyo almi lak kaata-kup duu-bom ale, fen-biliwa din unokoma no, kala, God kaa kanum bokosa kayi! \m kala Aisaya ayo kanum boko-lom dolsa ko. \s1 Belsebul ata Yesus dong dakaan-bala okok keba no, kemsip kaami sang kaata ko \r Mak 3:20-30, Luk 11:14-23, Mat 9:32-34, Luk 12:10 \p \v 22 Sinik mafak ata tunum ma dap-mafak-daalaya, ali tiin dakamin dinim ale, weng bakamin dinim kesala, kanosa tunum ayo Yesus ami fanang dibii tal daalipla, kulaa ata dap-talalula tiltam tiin baa weng boko kelaya, \v 23 kawu unang tunum alik iyo utamdip fanang alik tambaneyilula, aptum kusal iyo bokola una-tala-ke-bam bokolip: Kipni aket fukunin kaali, mep tunum kaa God ami uldaa-dabuusa tunum Devit ami man loop ata no, kebip ema? Aa, kipni aket fukunbip kaali yi? yikipla, \v 24 Falosi iyo weng san isiik bokolip: Sinik mafak imi kamokim Belsebul o, kala Setaan ayo Yesus ami diim kawu bomdala, dong dakaan-balala, kaami unang tunum sinik mafak ta yim-buusu ata fotabe-bala kemin, yak banebip o, iyo kemip. \v 25 Kulaa, Yesus ayo Falosi imi aket kaa fukunbip uyo uteyimba-kup, bokoyila ko: Kipyo, weng do kala bokoyokomi uyo talalu weng san bom ilipla! Abip maakup ma kaptam kasel iyo biki-kutii miit alep ke-lomdip ilmi dinin kulii-tabamnip namti, imi titil-foko yaap-kup ilolip uyo kuyaku imi titil kaali disa ke-lokomu. Aa kuno, unang tunum am maakup bom-bilip iyo suunkup weng aal faka-bamdip dinin-kup kemip namti, yakal ti kano maakup ilokomip disa; yakal ti kuno biki-kutii sakela una-tala-ke-lokomip. \v 26 Kemin, ultap, Setaan akal almi kayaak sinik mafak so alimal yakal kutii waasi kela una-tala-ke biki-kutii alimal kii titil-foko tangbal bom-bilip disa. Imi titil ayo disa keyon o, kalbu. Kemin, kibi nali bokop-na-lomdip: Belsebul kaa Yesus ami diim kawu bomdala dong dakaan-bala, unang tunum sinik mafak ta im-buu im-buu unsa kiili fotaba no, kalbip. Lale, Setaan ali almi sinik mafak iyo fotabamna yak banolip disa yo. \v 27 Nali sinik mafak kuliili fotaben-umbi kemin, kanola kipni daang bakaalin tunum kiikal ti sinik mafak iyo fotaben-umbip. Ibi boko-lomdip: Setaan ata Yesus ayo dong dokolaya, sinik mafak kii fotabeba kayi! kalbip. Katale, Falosi kibi boko-lomdip: God alalta numi ok tabuulin man imi dong dokoyilala, sinik mafak iyo fotabebip o, kalbip i? Kanimin o, kalaliwa weng alep kaa akal almi bokola bokola kebip yoko? Kipni kanubip uta taba-lomdu ipni kalaan tunum iyo kukuyila utamiwa yi, Nami sang bakap-nambip kaali, kasen-fakap-nambip o, kalbip ko. Setaan ata taba-lomda titil kaa kup-ninsa disa; God alalta titil kaayo kukaap-nam-balaya, sinik mafak kii fotabebi. Kemin, ibi babon-bam weng kala bakabip o. \v 28 God almi Sinik Tambal ata dong dokop-nam-balaya, nali sinik mafak kii fotaben-umbi kemin, siin God ami kipni bokoya-lomda: Nami tunum ulduuli tiltam Kamokim kesa ayo dabaali tal ipni diim kawu aba dong dakaayim-balaya, ibi tiltam nami miit tem talokomip kayi! kalaya fen-tabasip ayo nalta talbi kemin, kibi nami kukup kala kanubi uyo utamiwa yi, fan o, kalin. \p \v 29 Kemin, nami faldak-tiimin weng kala bokolokomi kalawuuli weng san iliwa! Dok nolin tunum ata kun soyap tunum ami am undala ami bung mafek mafek uyo duk-duulon i, kala namti, yukut inipyaap ayo kamasi kawu tunum titil soyap ayo sok de dap-tiile, kaal dinim ke kawu tam ilomda ami mafek mafek uyo duk-duulokoma no, kala Yesus ayo kanum bokola ko. (Kanum boko faldak-tiimin weng kaami miit kaalile, Yesus ami titil kaa Setaan ami titil uyo kabaak banu kensa. Unang tunum Setaan sikil baan diim bom-bilip iyo, Yesus ami sikil uyo tik-daa kukan-tela-lomda im-taldang almi miit tem dakan-umba. Kemin, kaami sang kaata faldak kulu tii-lomdaya, do weng kala bokoyila ko.) \p \v 30 Yesus ayo asuk boko-lomda: Tunum unang kanta nami okokmin uyo kamap-nin dinim aa, yang aptum kusal iyo dong dakaayin-bilip tildang nami miit tem talemin dinim kemip namti, kiili nami waasi tap ke unang tunum wakat tokola kep-na yang banebip ultap ke-bam kanun-umbip. \v 31 Kemin, ibi kabak-ali talalu utafii-bamdiwa yi! Tunum kaa kanta kukup mafak ke-bamda weng mafak baka-bam ken-um-bala ami aket fanang saanin uyo fal-siki-lom ami kukup mafak keba uyo kulaala namti, God ayo ami kukup mafak kaa kanum-yaaba uyo tak-daa-lom kukan-telokoma. Ale, tunum kanta God ami Sinik Tambal ami sang bokola-lomda: Belsebul sinik mafak imi kamokim ata Yesus ayo dong dakaanba no, kalokoma kaata, God ami Sinik Tambal ami win kaa ku-mafak-daawalak i, kala-somdaya, God ayo ami ban uyo tik-daawala yak banokomu dinim. \v 32 Kemin, dok nolin tunum ata Dukum Ami Man ami win uyo ku-mafak-daawali no, kalala, asuk ami aket fanang uyo fal-siki-lom nami kup-nokoma, kaata, fan God akal taba ami kanola uyo takan-telokoma no. Ale, dok nolin tunum ata God ami Sinik Tambal ami win kaa ku-mafak-daawala namti, kamala kulu ti kulii yak aba kaptoop unokomu kaalile, God ayo ami kanola uyo atin ti tik-daa-lom kukan-telokoma disa yo, kala Yesus ayo kanum bakayila ko. \s1 Yesus ami faldak as lap mafak abuumin kaami diim tii bokosa kaami sang kaata ko \r Luk 6:43-45 \p \v 33 Yesus ayo asuk Falosi imi bokoyila ko: Ibi as lap abuumin umi kukup uyo ti utamin! As lap tambal abuumin uli ukol ulmi yaap ma abuulokomu. Ale, as lap mafak abuumin ukol kuno ulmi lap mafak kaata-kup abuulokomu. Kemin, nokol utamuwa yi, Kanolin as lap abuulu kalup namti, utam, Awu, kaata as tambal ale, kaata as mafak o, kalokomup. \v 34-35 Ultap, kemin ale, Nuli tunum kii itamupla, dok nolin dok nolin kukup kiita kanun-yaabip kalup kulaa nokol utamupla, imi aket fukunin uyo kanolin kaata utamdula kemin, kaa kanun-umbip kalokomup. Tunum tambal ili aket fukunin tambal so ili ti kukup tambal-kup nuu-bam ale, weng tambal-kup baka-bam ken-umbip. Ale, tunum mafak itale, aket fukunin mafak-kup nuu-bam, weng mafak baka-bam, kukup mafak-kup kem-yaabip. Kemin, Falosi ibi ti aket mafak-kup fukun-umbip. Kemin, ibi taang-kala nami ok sang uyo tambal ma bokolokomip dinim o. Ibi inap mafak ta kiil daang tup tunum unang imi yam-mafak-dakan-umba ultap ke, iltipni weng mafak kaata baka-bamdiwa, unang tunum iyo yam-mafak-dakan-tabasip ko. \p \v 36 Tinang umu iliwa! Weng kalawaali bokoyon. Am mafiing diim kabaku God alta unang tunum kii alik maakup talalu itam liip-mokoma kaali, alalta unang tunum maakup maakup imi aket tambal fukunin dinim ke weng yaapkan bakamin-kup ken-tabasip kaami sang kaata, alik dik-daalaya, ili God ami tiin diim kawu, God ami weng maan ten-bam alik ifi-lom bakaalokomip. \v 37 Kanola God ali kipni weng, weng sanokoma uyo, malo ma ipni bokoya-lomda: Ibi ti kukup tambal nuumsip kayi! kala-lomda im-tama tam almi abip daalokoma. Ale, malo ma kipta bokoya-lomda: Yi, ibi kukup mafak num-tabasip te! yak-alomda im-baala yang abip mafak unip keyokoma no, kala Yesus ayo Falosi imi kanum bakayila ko. \s1 Imi mirakel ma kukuyan o, kalalip Yesus ami monsip kaami sang kaata ko \r Mak 8:11-12, Luk 11:29-32 \p \v 38 Kulaata lo utamsip tunum malo iso, Falosi malo iso, iyo Yesus ami bokolip ko: Kukuyin tunum kapyo, numi aket kaali, kapta mirakel o, kala kukup akal kusnum ma kukuyilawa, utamuwa yi, Kabi ti fan God alalta tam-baala tal-salap tukum o, akipla, \v 39 Yesus asiik imi weng maan tiiyila ko: Ibi God ami weng kaa ma weng san-kaabip disa; ibi aket mafak fukunbip. Kemin, ibi bokop-na-lom: Kabi kukup akal almi kusnum kaata ma kukuyapla, Nuli utamuwa yi, Fan, God alta tam-baala tal-salap o, tukum kebip. Lale, kanolin kukup kaali ma kukuyokomi dinim. Kemin, nali sawaayak God ami profet Jona ami kukup kanosa kaata-kup kukuyokomi. \v 40 Jona ayo sawaayak kawu toop aniing sakbaalkan dukum umi mat tem kawu, bom bii am asuumano kelala, tiltamba talsa. Kemin, ultap o. Dukum Ami Man Nayo tawaal iipyak tem kabaaku bom bii am asuumalo keliya, am asuum diim kulu tam tiindi tiltamba talokomi ko. \v 41 Am mafiing daan tiltam tabokomu kaali, God ayo unang tunum alik imbii din weng talalmin baan diim daa im-bak-saanokoma uyo, Niniva kasel iyo tam tola Juda unang tunum kamala bom-bilip kipni sang kaata boko-lomdip: Nuli Jona ami weng tambal kaata weng san-somdupla, aket fal-siki-lom numi ban kemin ayo kambola-sulup. Lale, Jona ami weng tambal uyo kabaak banula, Yesus ami weng tambal uta uta kesu. Kemin, unang tunum kiili, Yesus ami weng kulaa weng san-silip. Lale, kiili boko-lomdip: Nuli aket fal-siki-lom numi ban wakamin kaa kulaalokomup dinim o, kalsip o, kala Niniva kasel ita ipni sang uyo God ami bokolokomip. \v 42 Kanolakin kemin, sawaayak kaali, Seba kasel imi tiin molin unang o, kala Kwin uli Solomon ami weng tambal uta ma weng sanon o, kala-lomdula ulmi abip uyo kambola talbu umbital Israel-miin numi bokon kalaba talsuu. Kemin, ilom am ma daanu am mafiing diim tiltam tabokomu kaa, God ata unang tunum alik imbii din weng talalmin baan diim tii-lom yim-bak saanokowa kawu, unang kuuta tola-lomdu Juda unang tinum kamala bom-bilip kipni sang ayo boko-lom: Solomon ami weng tambal ayo kulaak banula Yesus ami weng tambal ata ata kesa. Lale, unang tunum kiili, weng san-silip disa kayi! kala-lomdu God ami bokolokomu no, kala Yesus ayo kanum bakayila ko. \s1 Sinik mafak ami tunum kambola din abala asuk talse kaami sang kaata ko \r Luk 11:24-26, 2Pit 2:20 \p \v 43 Yesus ayo asuk bokoya-lom bokola: Sinik mafak ayo tunum ma kaami diim kawu tiinsila, kulaa kela umbilin ok dinim bokon kawu yang tildang ke-bamdi baan diim ayo ma atam-somdila tiinon o, kalala, fen-tal-tal-ke-bamda baan diim kaa ma utamin dinim keli no, kalale, \v 44 kulaa bokola ko: Nami am kaa dinim kela kemin, asuk umbilin nalmi tunum kela talsii ami diim kawu ilokomi no, kalale, kulaa asuk umbilin ulala, Ami tunum ami iipyak tem uyo am kaptam-ami sung ayo mafek mafek alik diliit mo dotu fokola tambanip disa bom buu tap kebu kala kalale, kulaa \v 45 din sinik mafak fetkal kusnum ma kii itama. La, kiimi kukup mafak uyo nami kukup kulaa nam-baak tabii ita ita kesip kalale, asuk foko imtal tunum ami diim tii kelaya, alik maakup bomdiwa kamosinim kaami sinik mafak alafin tiinsa ayo kulaak banala, mafiing tem kawu, sinik fetkal ita tiltam tilip ita ita ke-lomdip kamala mep tunum ami aket mafak fukunin uyo atin mafak-alom uta uta ke-lomdu kamasi kaami aket fukunin mafak kanun-yaaba uyo kabaak banula kewu. Kanolin o. Kamala Juda kipni kukup mafak kebip kulaali, katip so kebip. Lale, bom bii kipni kukup mafak nuu-mokomip kaali, atin sakbaalim dukum nuu-mokomip o, kala Yesus ayo kanum bakayila ko. \s1 Yesus ami awak so, nakal-fakal so, imi Yesus fanang tilsip kiimi sang kaata ko \r Mak 3:31-35, Luk 8:19-21 \p \v 46 Kal-bomda, Yesus ayo unang tunum imi bakayim-bam bom ilale, kulaa Yesus almi awak sole, nakal-fakal iso, aptil iyo tal abip kaptamu tolale, unang tunum bom-bilip imi bokoyip: Nuli Yesus aso, weng ma bokolum o, kalup yikiwa, \v 47 tunum ma kaptamu bombe ata Yesus ami bokola ko: Naktum kapyo, kapni kawak so, nakal-fakal nikil iso, aptil iyo tal kapso weng ma bokolum o, kalalip tal abip daal kawu tola bom-bilip o, kalala, \v 48 Yesus ayo unang tunum iyo kukuyim-biliya, tiltam nami unang tunum kelin o, kalala bokoyila ko: Kii kanta nami akamen so, nakal-fakal iso ni? kala-lomda \v 49 almi kalaan tunum imi sikil diil tuuyila unang tunum imi bokoyila-lom: Kalawiita itamin o! Kalawiita nalmi akamen sole, nakal-fakal tap namti kala bom-bilip. \v 50 Kemin, unang tunum kii kanta nami Aatumen abiil tikiin kayaak ami boko-lomda: Kaata kanumin o, keba, kaata-kup kutal-fukulip namti, kiita fan nami nakal-fakal so, akamen so, ililtap o, yaka ko. \c 13 \s1 Yesus ami tunum wiit san biil dakan-tal-unemin umi sang faldak-tii bokosa kaata ko \r Mak 4:1-9, Luk 8:4-8 \p \v 1 Am daanba kulu Yesus ayo am kaptam kelala yak aba toop Ok Galili balang diim kawu tiin-bomda unang tunum imi bakayim-bam kukuyila ko. \v 2 Kukuyim-bam itama yi, Tunum unang deng-kup tala-tala-ke de-falala nam-bak molip kala kalale, bot ma ok daang diim kawu bombuu umi tem kabaaku tiinale, unang tunum ita ok balang akiim kawu tolnip kelipla, (kulaa ami weng kaata bakayim-bala alik iyo weng san-kaamip ko.) \v 3 Weng yaapkan uyo faldak-tii-bamda do eng kaata, baka-bom kukuyim-bam bokola ko: Kulaali, tunum ma ayo wiit o kala-laabip kaami san kaali, kulii-din langabip kawu sekela dabaalon o kalala, una kemin, \v 4 san kiili, kulii-din sekela tal-une-balale, san malo ma kiili, daak langabip kaami liip fatap diim abamnule, awon-miin ita tal inamnip. \v 5 Ale, langabip kaami tawaal anung ma kaali, tuum yaapkan kiita-kup kelula, tawaal uta katip sakap kemin, san malo ma kaali, daak kanolin tawaal kaami diim abamnu. Lale, tuum kaami tip diim kaali, tawaal katip kemin, abiltap-kup bikin-tabamnula, \v 6 timtim kaali, dukum-kup tawaal bikilin dinim kemin, atan mamin taba wiit san kaa, fuula kiin-ilomdu datnu. \v 7 Ale, san malo ma kaali, daak al mafak tem kaami iipyak tem abamnula, balaasaal mafak uta uta kelu, wiit iyo dutuluwa-lom mafaknip. \v 8 San malo ma ita, sakela daak tawaal tambal diim aba tambal-kup tiltam aba-lomdu abuu-lomdu tang yuun maakup diim kuyaku lap 100 abuu-bulule, tang malo uta 60 abuulu, malo ma ata 30 abuulu kelip. \v 9 Ipkal talang tem so kemin, mep weng kala bokoyi uyo talalu weng san-ilomdip atamin o! kala bakayila ko. \s1 Suunkup Yesus kaa kanimin o, kalala faldak-tiimin weng-kup bakayinsa kaami sang kaata ko \r Mak 4:10-12, Luk 8:9-10, 1Kor 4:1, 1Pit 1:10-12 \p \v 10 Yesus ayo weng bakayim-bala bii, disa kelule, almi daang bakaalin tunum iyo tal Yesus ami bokola-lomdip: Kamokim kapyo, kabi kanimin o, kalalawa unang tunum weng bakayimbap kaali, faldak kulu tii ke-bam suunkup faldak-tiimin weng-kup bakayila-yaabap yoko? kala dik-daaliwa, \v 11 Yesus asiik bokoya ko: Siin kaali, God ami unang tunum almi miit tem tiltam tilip tiin molokoma kaami sang ayo alik bakayinsa disa, anung-anung-kup. Kamala kalawaa God alta kipni aket tem uyo bam-daayilala kawu, ipkal utamiwa yi, Yesus ami faldak-tiimin weng kala bakayimba kaami miit tam God ami miit tem unup tiin molokoma kaami sang kaata nu, kalalip utabip. Lale, yak tunum kusnum itale kaa utafiin-umbip dinim o. \v 12 Kalok nolin tunum ata nami weng uyo, weng sanda kutal-fukula namti, ali God ata dong dakaan-balala, ayo utam kaal ken yakyak um-bomdala kawu tal aba tam atin uta-mokoma no. Tunum ali kanata nami weng uyo dotu weng san kuluulami disa yo, kala namti, kamasi kaptoop ami katip ma utamse kaata-kup bombiile, lokolu kulaalokoma. \v 13 Kemin, kanolin unang tunum kiili, nami okok kala talalbi kaali, ilmi tiin tituun kaata, utafiin-umbip. Lale, kii utamipla, U kabak faneng o, ken-umbip dinim; ale ilmi talang tem alep ayo nami weng kulaa weng san-kan-umbipla ili utamiwa, Weng umi miit namti kabuu nu, kem-yaabip disa, kalalila nakal do weng uyo, kanolin unang tunum kiimi bakayin-kup ken-umbi. \v 14-15 Siin sawaayak profet Aisaya ata God ami Sukon Tem kabaku kanolin unang tunum imi sang kaayo dola boko-lom: \q1 God ali boko-lomda: Unang tunum kipni aket fukunin kaa ibi talalu fukunin dinim kemin, ibi weng sanup daa yo, kala kipni talang tem ayo katii-som ale, tiin baa utamalup daa yo, kala kipni tiin ayo kabii kesip. Kemin, kunuubip uta ibi weng kaa ma weng sanup kalaliwa, weng san dik-daa kuluu-yaamin dinim; ale, dok nolin kaata ma utamup kalaliwa, talalu ma utafiimin dinim o. Lale, kipni aket fukunin uyo fal-sikibip dinam, ibi mafek mafek utafiibip kaami miit uyo kaal kelamip. Ale weng, weng san-kaabip kaami miit kuu talalu utam-som ke-lokomip. Kemin, kipni aket fukunin kaali tambal-kup keyilula, ibi nami fanang tiliwa, talalu-yimulokomi no, kala God kaa kanum bokoba kayi! kala \m Aisaya ami dolsa namti kuluwaami weng namti kaa tiltam tulu. \p \v 16-17 Kemin, nali tituun weng kaa bokoyokomi: Sawaayak sawaayak kaali, God ami weng ku-fatap-dakamin tunum profet o, ken-umbip iso, God ami unang tunum tituun-kup tabin yaapkan malo ma iso, ili nami okok kala ke-bilila, kipni utafiibip kaluuli atamum o, kalaliwa, kalaami sang baka-bisip. Lale, ibi utamiwa yi, Mep kulu tiltam tulu kalsip dinim. Ale, nimi weng kala bakayimbi kalawuuli kukal ti weng sanum o, kemsip. Lale, ili weng uyo weng san-kaa-bisip dinim o. Kemin, nami daang bakaalin tunum ibi, Yaap ke, God ayo aket fukunin tambal kuyase. Kemin, mafek mafek utafiibip kaa dotu utam-som mep weng, weng san-kaabip uyo dotu weng ma san-kaabip o, kala Yesus ayo alami daang bakaalin tunum imi kanum bokoyila ko. \s1 Yesus ami wiit san sang bam-daayinsa kaami sang kaata ko \r Mak 4:13-20, Luk 8:11-15 \p \v 18 Kemin kulaata, Yesus ayo almi daang bakaalin tunum imi bokoyila ko: Ti weng san iliwa! Nami weng do faldak wiit san kawu dikimin tunum ami diim tii bokoyili kaami miit kaata ku-fatap-daa bokoyokomi. \v 19 Kaali, tunum unang malo ma ili wiit san sekela daak liip fatap diim abebu tap. Kemin, ili tiltam God ami diim talemin kaami sang kulaa, fan weng san-kan-umbip. Lale, ili dotu ma utam-laamin disa ken-umbip. Kemin, tunum mafak Setaan ayo awon alaltap ke tal-ilomda God ami weng aket tem bombuu uyo, dik-daa kukan-tiiyilala, tunum unang ili weng kaa lukuuyokomu no. \v 20 Unang tunum malo ili wiit san sekela kulaala daak tawaal tuum yaapkan kaami diim abebu tap ke kiili, God ami weng uyo weng san-ilom ale, weng ayo abiltap fan o, kala fiyaap duu-mokomip. Lale, \v 21 weng uyo dukum-kup yikik kuyak ilmi aket tem daalin dinim kelip keliwa kemin, da luuknin tap ke mafek mafek mafak tal imi diim abam-nokomu aye, tunum kusnum ita God ami weng kaami kalan kaata, kiiyo bon diiyin-bamdip iyo abiltap kela yang banokomip ko. \v 22 Kuno unang tunum iip malo ma ili tunum wiit san sekela kulaala daak al mafak umi tem abeba ultap. Ili God ami weng ayo weng sanokomip. Lale, tawaal diim kalawaami mafek mafek iip-nokomip kaami aket dukum fuku-dakamin aye, moni kaa-bam fiyaap duumin kaata kemin, kanolin aket fukunin kaata dukum-nule, God ami weng kaami aket kuuta kulaak banu. Kemin, wiit umi tiil dinim, fuut-kup kebu ultap ke-lomdip God ami weng ayo titil-fak-daa dukum-kup kutal-fukulamip dinim ke-lokomip o. \v 23 Unang tunum malo ma ita wiit san sekela kulaala daak tawaal tambal diim abeba ultap kemin, ili God ami weng uyo weng san-ilom ale, talalu utam ke-lokomip kaa God ami weng ayo suunkup kutal-fuku kanu-mokomip. Kemin, malo ma iyo wiit kabak-ali 100 abuu-bulule, ultap kelale, malo ma ita 60 abuubu ultap ke-balale, iip malo uta 30 abuubu ultap ke-bala ke-lokomip o, kala Yesus ayo weng do kaami miit uyo kanum bakayila ko. \s1 Yesus ami faldak al mafak umi diim tii bokosa kaami sang kaata ko \r Mat 3:12, 13:36-43, Rev 14:14-20 \p \v 24 Yesus ayo unang tunum imi kukup mafak kutal-fuku ilin umi diim tii weng do ma faldak kulu tii unang tunum imi bokoya-lomda: God ami unang tunum im-taldang almi miit tem tii tiin molokoma kaali, ultap o. Langabip kayaak asiik wiit san tambal ayo kulii-din almi okok kamaalin imi kuyilala dabakabi unipla, \v 25 kutamiip kuyaku tunum unang iyo alik akan-uniple, imi waasi ayo maaklo ma tal-ilomda al mafak imi san iyo kulii-tal biil tangbal kawu wiit san dabakabi kulaa kela unip umi iipyak tem kulu dabakabi kulaa kela tabanala, \v 26 wiit san ayo tam taba-lomdu abuumon e, kem-sulule, kulaa ok tabuulin tunum iyo utamiwa yi, Wiit abuumon o, kebu umi iipyak tem kabaak-ali al mafak wiit alaltap ayo tiltam aben-umba kala, kala-lomdip \v 27 kulaa, din imi kamokim wiit lang kayaak ami bokolip ko: Kamokim a! kapni wiit san tambal kaata-kup kuyilap kulii-din biil dakamsup lale, mep al mafak kaa kalok nolin wiit san umi iipyak tem kabaaku tiltam tababu ni? akiwa, \v 28 ayo bokoyila ko: Numi waasi tunum ema? tal-ilomda al mafak san ma kulii-tal dabaala umba te! akale, kamokim ami okok kemin tunum iyo bokolip: Yak kanoba kulaali, nuyo din-ilomdup al mafak kii bitalamup ema? kala dik-daaliwa, \v 29 asiik bokola: E,e din ilom al mafak bita-bamdiwa wiit san tangbal kaaso dola kuyak tii-mokomip. Kemin, al mafak kaa bitamin daa. \v 30 Kuno kulaalip bom-bala bii wiit kaso, al mafak kaso, tiltam ilom abuu-lom yakaanula, wiit bomin am daan tiltam tabokomu kawu, ibi bokoyilila, kamosinim kaali, al mafak asiik dolbi de-kutii-kutii-ke-lomdip as kuyak-daalip kiin unale, mafiing kawu wiit kaata-kup bobi kulii-tal nalmi am kaltam tiimin o, kalokomi no, kala wiit lang kayaakim ayo almi ok tabuulin tunum imi kanum bokoyase no, kala Yesus ayo unang tunum imi kanum bakayila ko. \s1 Mastat san ami faldak kulu tii Yesus ami weng do bokosa kaami sang kaata ko \r Mak 4:30-32, Luk 13:18-19 \p \v 31-32 Yesus ayo do weng ma asuk bokola ko: Unang tunum God ami miit tem bom-bilip kiili, mastat san iltap kemin, mastat san kaali, atin ti fan katip tiyok. Lale, kanola tunum ayo ma dip-tama yang dulaya, ami talaba tam dukum ke-lokoma ayo as alaltap kelale, awon iyo tal aba tam ami tang diim kaptamu imi iim ayo dina-mokomip o, kala Yesus ayo kanum bokola ko. (Kemin, faldak-tiimin weng kuumi miit kabak-ali boko-lomdu: Mastat san kaaltap kanola God ami unang tunum iyo kamosinim kulaali iip maakup maakup ke-lokomip. Yale, mulo kawu taltam taltam kem yak aba butoop yaapkan ke-lokomip o, kalsu ko.) \s1 Yesus ami faldak yiis o, kala-laabip bret kaami fik-tiimin mafek mafek kaami diim tii-lomdu weng bokosa kaami sang kaata ko \r Luk 13:20-21, Mak 4:33-34 \p \v 33 Yesus ayo asuk do weng ma boko-lomda: Unang tunum God ami daam tem kawu bom-bilip kiili yiis o, kala-laabip bret fik-tiimin mafek mafek ulultap kemin, unang ma yiis katip sakap ma tak-daalu daak flawa dukum tem unu fal-siki-bulu bii maakup ma kela kala kalbu-kup, kela ilanin tap ke flawa kaali, fusuu-lomdu akal alik ma ke-lokomu ulultap o, kala-lom Yesus ayo kanum bokola ko. (Kemin, do weng kaali boko-lomdu: God ami lak duulin unang tunum iyo unang tunum ikal alik ma imi iipyak tem kawu bom-bilip namti, aptum kusal God ami lak duulin dinim bom-laabip kiili, ikal alik kebip-kup, kuno God ami lak uyo duu-lomdip, iyo yaapkan ke-lokomip o, kalsu ko.) \p \v 34 Kemin, faldak-tiimin weng kaali, kela-lomda, weng fatap kaata, kuluu-lomda unang tunum kiili, bakayila disa; ali ti faldak-tiimin weng kaata-kup imi bakayinsa ko. \v 35 Kaali kanola bakayin-balala, God ami profet ami weng sawaayak God ami Sukon Tem dolsa uyo fan tiltam tabasuu. Kemin, profet ami weng ayo boko-lomda: \q1 Sawaayak God ami tawaal so, abiil so, talalusa diim kuyaku kulii yakyak kulii umbital kala diilu kaali, dok kanolin tunum ata God ami kukup uyo ma utamsa disa. Kemin, kamala kalawaali God ami kukup ami sang uta faldak weng do diim tii bakayim-bamdi bam-dakaayim-biliya, weng san-kaa-mokomip o, \m kala God ami weng bakayin tunum ata Yesus ami sang uyo kanum boko-lomdala, siin sawaayak kaptoowu kanum bokosa ko. \s1 Yesus ami al mafak imi sang bokoba kaami miit ku-fatap-daa bokoyinsa kaami kaata ko \r Mat 3:12, 13:24-30, Rev 14:14-20 \p \v 36 Yesus ayo unang tunum yaapkan iyo ok kumun ami daang diim kamboyilala, yak aba tam am unala, ami daang bakaalin tunum iyo tal-ilomdip dik-daalip ko: Yak kapni wiit lang umi al mafak kaami sang faldak-tii weng do kaa bakayimbap kaami miit kaata nuyo bokoyilapla, kaal kelum o, akiwa, \v 37 kulaa Yesus ayo bokoya-lomda: Dukum Ami Man Nali tunum wiit san tangbal kuyila dabakamsip kaaltap ale, \v 38 mep tawaal kala dik-daa kulaasu kalawaami unang tunum kiili, nami lang abip ultap kemin, unang tunum tiltam God ami miit tem ba tilin ita, wiit san tambal kiiltap ale, tunum mafakim Setaan ami unang tunum ita al mafak iltap o. \v 39 Kemin, Setaan kaali, waasi tunum al mafak san biil tangbal kawu, dabakamsa alalta kemin, am mafiing diim tiltam tabam-nokoma uyo wiit yakaana bobi kulii-tal am tiimin umi am daan-yaabu tap ale, God ami ok tabuulin tunum ensel kiita, wiit bobi kulii-tal am tiimin tunum ililtap o. \v 40 Kemin, okokmin tunum ta al mafak iyo dolbi sikip fak-daa-fak-daa kebi kulii-din as kuyak daalip kiin-tabaneba tap ke am mafiing diim tiltam tabokomu uyo, \v 41 Dukum Ami Man Nalta taba nalmi ensel iyo fokoli tildaak ilomdip tunum mafak ta taba aptum kusal imi aket fukunin ku-mafak-daayip yang ban kemin tunum iso, le tunum unang kukup mafak tabuulin iso, kiilile ensel iyo itam-ilomdip unang tunum mafak kii yakal ilmi foko kulii-din \v 42 fokolip yak wing tiil mafak almi suunkup kiin-bam ilin kaami tem un-ilom kawu angtiil yol awak-kup dap-tiiyila-balaya, Kwin, kaluuso kanimin o, kalalupla kaldang liip talbup yoko? kal-bomdip dukum-kup fuut-bam ama-mokomip. \v 43 Kemin, God ami unang tunum itale, ilmi Aalap God ami abip kawu bomdipla talaba tam God alaltap ke ban wakamin dinim tituun-kup ke-lomdiwa, atan tik-daalin tap ke-lokomip. Ibi nami weng uyo weng sanip kaali, lukuuyulu kulaalalip kemin, ti dotu dukum-kup kutal-fukulin o kala, Yesus ayo almi daang bakaalin tunum imi kanolin weng tem ayo kanum bakayila ko. \s1 Yesus ami faldak-tiimin weng ma faldak tunum ma tawaal maaklo fakan-um-bomda tuumon ket ma utamsa umi diim tii bokosa kaami sang kaata ko \p \v 44 Yesus ayo asuk weng do kusnum ma faldak-tii bokoyila ko: Siin sawaayak kawu tunum ma moni yaapkan ayo fakamsi ket tem kawu abumsile, kuliila ti kulii-din langabip kawu tawaal dikil-alom kuwala-laaba. La, bii taanala tuumon ket ayo ukol ti tawaal tem kabaaku maaklo tiinsula kulaa, am ma daanule, tunum kusnum ma din-ilomda tawaal fakan-tal-bomdala tuumon ket ayo utama ko. Mep tawaal kaali, ami tawaal disa. Lale, tuumon ket kaami fiyaap kaali, Kwin disa akal ma ke-bamda ami aket ayo fukuna ko: Ti yaap ke mep tuumon kala nalmi ma ke-lokomi no! kalale, asuk tawaal ayo kulii-tal aba yak moni ket ayo katii kambola din almi mafek mafek am kaptam bombuu uta alik fakabi kulii-din tiila molip kaami moni ayo kulii-din tawaal kaa mo-lomdala, aptum taansa ami tuumon yaapkan yam kuwaasa namti kulu alami alik-daap kensu no, kala Yesus ayo bokoyila ko. (Kemin, do weng kaami miit uyo boko-lomdu: Dok kanolin unang tunum kiita God ami miit tem unemin kaami aket ayo dukum-kup yeluya, ti yaap ke tam unokomip no, kemip namti, iyo kabak-ami fiyaap kaata-kup tabe-bamdip imi mafek mafek aket yesu uyo alik kela-lomdip tiltam God ami abip unokomip o, kala faldak-tiimin weng uyo kanum bokosu ko.) \s1 Yesus ami faldak mafek mafek sisol dukum saanin diim tii bokosa kaami sang kaata ko \p \v 45-46 Yesus ayo faldak kulu tiimin weng ma bokoya-lomda bokola ko: Siin kawu sisol bonang amiit ayo saanbi kulii-tal fik-tiibi kutiilaya, tal saan-bisip. Kemin, akal bonang ayo fen-tal-une-bam utamala, Ti tambal kaata-kup bombe kala-lomda saansa. Kemin, ilom am ma daanule, fen-tal aba yang ulayi, Tunum ma ata ti bonang tambal ma kutal-fukuba kala kalale, kaata molon o, kala, katale, uyo utama yi, Kaami tuumon saanin uyo dukum o, kalale, kambola almi tuumon bombu ami kuluu bonang kaami molakin kalin uyo iipnu kala kalale, kulaa kela din almi mafek mafek am tem kaptam bombuu uyo alik kulii-din tiila alik molipla, umi tuumon uta kuluu kulii-tal-ilomda bonang tambal ayo mose no, kala Yesus ayo kanum bokoyila ko. (Kemin, faldak-tiimin kaami weng miit uyo boko-lomdu: Kanola tunum unang kii kanta atin tiltam God ami miit tem uyo tam unon o, kalala, aket aalu namti, kamasi uyo ami mafek mafek aket-kup suun fukun-bam iloma uyo kela-somdaya tiltam God ami miit tem tildang talokoma no, kala do weng uyo kanum bokosu ko.) \s1 Yesus ami faldak aniing men abuumin umi diim tii bokosa kaami sang kaata ko \p \v 47 Yesus ayo unang tunum God ami abip unokomip kaami sang kaata faldak kulu tii boko-lomda: Tunum malo ma kiili, aniing men abuumin sakbaalim dukum uyo binalip umbalaak ok tem un-ilomdu aniing yaapkan akal alik akal alik iyo afetbi kutiilule, \v 48 tunum iyo utamiwa yi, Aniing men uyo dongna kala kalale, kulaa men ayo sisii kulii umbiyak ok balang diim daa-lomdip daak ok dinin diim kawu tiin-bomdiwa, aniing iyo kutaltam tii-tii ke-bam tambal tambal kiita-kup foko ket tem abuu-bam ale, yak mafak kiita asuk fokolip daak ok kumun tem une-bulu kemip. \v 49 Kanolin kemin ale, am mafiing diim kaali, God ami ensel iyo tal-ilomdip unang tunum iyo bik-kutii-lomdip mafak ita yaap imi iipyak tem kaptamu ulelbi kutii kulii-tal yakal ilmi baan ma fak-daa-lom ale, mafak ita, \v 50 fokolip yak as mafak suunkup kiin-bam ilin umi tem un-ilomdip angtiil yol awak-kup tabeya-bulula, Kwin kaluso kanimin o, kala kaldang liip tale-yimbup yoko? kal-bomdip dukum-kup ama-mokomip o, kala Yesus ayo faldak-tiimin weng uyo bakayila ko. \s1 Ibi God ami Sukon Tem weng so, nimi weng so, kuyak mim-daa unang tunum imi bakayin o, kala Yesus almi miining imi bokoyinsa kaami sang kaata ko \p \v 51 Yesus ayo faldak-tiimin weng uyo bokoyila disa kelule, dik-daayila ko: Ibi nami faldak-tiimin weng bokoli kaami miit kabak talalu utam kaal kelip elile disa? yakala isiik bokolip: Ayo, utamup o, akiwa, \v 52 Yesus ayo bokoyila: Ibi utam kaal kelip namti, lo utamsip tunum tiltam nami man ke-lomdip God ami miit tem talbip ibi ti tambal-kup tiinip ko. Lo utamsip tunum ibi tunum imi siin kaami mafek mafek tangbal so, kama umi mafek mafek tambal so, kuyaku-diyaku kutiimin tunum ililtap o. Kemin, unang tunum iyo tal bokola-lomdip: Nuli dong dokoyan o, kalokomip uyo ali mafek mafek uyo tangbal-kup dong dokoyokoma. Kanolin tap kemin, siin kaa ibi God ami sawaayak ami weng uyo talalu utamsip. Kemin, kamala kalaali God ami kama weng umi kuluu bakayila-tabasi uyo, utam kaal ke kelip. Kemin, ibi weng alep kalawuuli kulii tulu tulu ke kuyak-mim-daalokomip kaali, kibi God ami weng kaa unang tunum kii tambal-kup bakayokomip o, kala Yesus ayo lo utamsip tunum imi bakayila ko. \s1 Abip Nasaret kayaak imi Yesus ami daang ukonsip kaami sang kaata ko \r Mak 6:1-6, Luk 4:16-30 \p \v 53 Yesus ayo faldak-tiimin malo ma uyo bakayinbi dinim kelula, kulaa kela abip kaptam-ali kulaa kela \v 54 asuk tal almi abip diil Nasaret tala kemin, ayo tal-bomdala yak aba din lotu am kawu unang tunum iyo God ami weng uyo kukuyim-bala, tunum unang iyo weng san-ilomdip aket fanang alik tambanuya, iyo dik-daa una-tala-ke-bamdip bokolip: Kwin, weng kala kukuyimba kalawaata, dok liip utam dik-daa kuluu utamse ni? E, kawanta kukon-balaya, kanolin talalmin akal almi kusnum kaa kanuba ni? \v 55 Ali abip kaltam-ami as kom bakel-bamda mafek mafek talalmin tunum ami man ata ale, ami awak kuluuli Maria, nakal-fakal nikil kiitale, Jems, Josep, Saimon, Judas, kelin ale, \v 56 ami nakal-unang ita abip kalawu bom-bilip kemin, ali win tibin tunum disa. Kulaa disa abip tunum. Kemin, kulaami weng kulaa, weng sanokomup disa! kala-lomdip \v 57 daang ukolip, itam-ilomda Yesus ayo bokoya ko: God ami profet o, kala weng tem bakayilin tunum ayo din abip malo ma kaami tam unokoma kaata, abip kaptam kasel iyo boko-lomdip: Tunum kalawaayo, win tabin tunum o, kala ami weng baka-mokoma kaali ti, talalu weng san-kaamum o kalokomip. Lale, din almi abip tituun kaptamu unokoma kaata, almi abip kasel so, almi aptum kasel so, iyo ami weng kaali ma, weng sanokomup dinim o, yaka-lomda, \v 58 abip kasel iyo aket fanang daa-lom: Ali God ami titil kutal-fukusa disa yo, nakan-kaabip kala kalalaya, Yesus ayo mirakel o, kala talalmin akal kusnum akal kusnum yaapkan iyo almi abip kaptam-ali ma kanolama dinim; alep-kup kiita no. \c 14 \s1 Ok sam ukayin tunum Jon ami taansa kaami sang kaata ko \r Mak 6:14-29, Luk 3:19-20, 9:7-9 \p \v 1 Kemin, kulaata Yesus ami sang uyo, uu kalale kalaa Provins Galili kayaak imi tunum King Herot ayo weng san-ilomda \v 2 almi okok kemin tunum imi bokoyila ko: Daa. Kulaali oksam ukayin tunum Jon taanse alta tam tiin-ilomda kanolin titil kaali, kuluu-lomda, mirakel o kala kukup almi kusnum kusnum kaali kanuba no, yaka ko. \p \v 3-4 Kemin, Herot ami weng kaali, siin kawu ali Herot almi abokonim Filip ali taanin dinim bom-balaya, Herot ayo Filip ami kalel Herodias uyo tik-daa kuluula kala, kala-lomda kawu, Jon namti suunkup bakaan-bamda: Uyo kapkal utamsap kemin, unang kuumi kuluu-lomdap uso laabip kaali, God ayo boko-lom: Kukup kaa kanumin daa yo, kalsa namti kulu lobap te! akan-kaabi kela kela kemala, Herodias uyo Jon ami aket atul ayo kola-lomdu Herot ami oko-takaan-buluya, almi soldiya iyo bokoyilaya din-ilomdip Jon ayo sok de dibii din kalabus am daa-silip. \v 5 Kanola Herot ayo, Jon ayo aalon o, kala katale, ayo utama yi, Tunum unang ili utamipla, Jon kaali God ami profet weng kukaayin tunum o, kalbip kala kala-lomda utama, Awu, aalokomi namti, kiisiik balaap-nalalip o, kala itam suun-daa-lomdala aasa disa. Kuno kelaya, dibii din kalabus am kawu daasip ko. \p \v 6 Am ma daanule, Herot almi awak duusu umi aket fukunin am uyo daanule, kulaa Herot ayo unang tunum yaapkan iyo naan-daayila, tal Herot ami am kaptam kumup daa kulaa, ima in-bom fiyaap duu-bilipla, kulu Herodias umi man unang sii uyo tal kiimi tiin diim kuluwu was tambal ayo disa akal ma ke-bam saman-buluya, Herot ayo umi was samanbu uyo atam-ilomda fiyaap duu-bam ale, bokola ko: \v 7 Kaali ti tambal kemin, nali mafek mafek tambal ma kup-ton o, kebi kemin, kupkal bokop-na-lomdap dok nolin mafek mafek kaata ma kup-nan o, kalap uyo atin ti faneng kup-tokomi no, kala kanum bokowa le, \v 8 kulaata, unang man uyo din awak bokowa-lomdu: Akamen o. Nali din-ilomdi awakim ami diim kaa dok nolin mafek mafek uta ma kup-nan o, akokomi yoko? kalula, kulaa awak uyo bokolu: Dindap Herot ami bokola-lomdap: Nami aket fukunbi kaali, kabi din oksam ukayin tunum Jon kaami dabom kaata ukduu kuu falet diim tii kulii-tal kup-nan o, kalbi no, kala kanum bokolan o, kala awak uyo kanum bokowu ko. \p \v 9 Kanum bokowuya, uyo din Herot ayo bokolu weng san-somdala utama yi, Kabak-ali ti kukup mafak kala kala-lomdaya ayo ti aket uluum dukum-kup dap-teluya, daa yo, kalokin. Yale, ayo aket fukunaya, Tunum unang yaapkan bom-bilip kalawiita, nami weng kutiili uyo, weng sanip kala kala-lomdaya, kiimi tiin diim kaa ke-lokomi disa yo, kalalaya kulaata ayo kanoli no, kalaya kulaa almi soldiya \v 10 ma dabaala din kalabus am din-ilomda Jon ami dabom kaa ukduu-lom \v 11 kuyak falet diim tii-lom kulii-tal unang man umi kuwalala, uta kuluubu-kup, kulii din awak umi kuuwu ko. \p \v 12 Uyo kanowulula, Jon ami daang bakaalin tunum iyo Jon ami sang uyo weng sandiwa, tal Jon ami as kulii uyo dibii din dawaa-lomdip mulo kawu din Yesus, Jon sang uyo din bokolip ko. \s1 Yesus ayo tunum ilmi-kup 5,000 kalawiimi ima ifala inasip kaami sang kaata ko \r Mak 6:30-44, Luk 9:10-17, Jon 6:1-13 \p \v 13 Am bombe kawu, Yesus ayo Jon ami sang uyo weng san-somdala, aket uluum-kup dap-telule, almi daang bakaalip tal-unemin tunum kiita foko kulii-tal aba tam bot tem tiila nikil tam tiindip abip kaptam kambolalip Ok Galili kumun diim liip yakyak biyak malii aba din tunum dinim, disanang ma kaba unum o, kalalip unip ko. Unang tunum iyo weng saniwa yi, Yesus ali bot tem liip yak malii unon o, kalala unaba no, kalaliwa, ilmi abip ayo kela-lomdiwa, yakal tawaal liip Yesus fanang unip ko. \v 14 Yesus nikil iyo yak balang diim yak ilom, Yesus ayo talaala yi, Kwin! unang tunum yaapkan namti tala-tala-kebip kala, kala-lomda ti ayo talalu dukum-kup olen-daayila-lomda, unang tunum mafak umusip iyo yam-talal kaama ko. \p \v 15 Uyo kanu-bala bom bii mepso am tiin tala-bulule, ami daang bakaalin tunum iyo tal Yesus bokolip ko: Kamokim aa, am kala am tiin-som ale, unang tunum dinim bokon kemin ale, kalawaali ima dinim. Kemin, unang tunum kii yim-baalap din abip ma ma un-ilomdip kawu, ima ayo ma mo-lom inalipla siin o, kala kanum bokolipla, \v 16 Yesus ayo bokoyila: Nali yim-baali unokomip disa; ti kalawu bom-ilipla, Nikil kipni inin-inin ma kuyilipla yo! yakale, \v 17 nikil isiik bokolip: Nuli ima kaa tiknalup daa. Kemin, bret awakal ma le, aniing alep ma kalawiita-kup bom-bilip o, akiwa, \v 18 Yesus asiik bokola: Kulii-tal nami kup-niwa yo, yakale, fan, \v 19 kulii-tildang koliwa, Yesus ayo unang tunum imi bokoyila, daak tikiin kon diim kulu tiinaaliwa, bret awakal ale, aniing alep ma iyo foko-lomda titam abiil daa, God ami yaap ke yo, anba-kup, bret so, aniing so, iyo bakela kutii-lomda almi daang bakaalin tunum imi kukaaya-tal-unemsi kulaalipla, \v 20 alik iyo kuluu inbi-lom tiknipya kulaata, Yesus ami daang bakaalin tunum iyo yak ima tinan-bamdip kutiibip daam daam kiiyo, fakan-tal-unemsi basket almi-kup tal aba tam talangkal kiita, abuu-bilip dongniwale, \v 21 ti tunum deng ilmi-kup faiv tausin (5,000) ema le, ilmi man sole, unang tan iso, kuyaku-diyaku ke-lomdip ima kala inip ko. \s1 Yesus ami ok kumun tip diim tol-tol um-bisa kaami sang kaata ko \r Mak 6:45-52, Jon 6:16-21 \p \v 22 Kemin, Yesus almi daang bakaalin tunum imi bokoya-lomda: Nak-tunum kusal kipyo, kipsiik tam bot tem tiindip kalaali kelalip umbiyak ok kumun malii kaba kemiwa, nata unang tunum kalawiiyo, yim-baali uniwa yo, yakala uniwa, akal bomda tunum unang iyo yim-baala unaaliwa kulaa, \v 23 akal alafin God ami beten kamaalon o, kalala, kulaa yak aba tam amdu tikiin kawu tam ilomda beten ke-bala bom bii am tiinu. \v 24 Am tiinule, bot uyo yakyak umbiyak ok kumun iip-iip kulu un-laam-siliple, kulu inim aalap dukum ma tiltam aba-lom fu-fu-balaya, ok ayo iin-balaya une-bulu tale-bulu ke-bamdu bot namti kuluu kulaalu umbu talbu ke-bulula bom bii \v 25 am daan daan tala-balale, kuluwu Yesus namti daang bakaalin imi fanang ok daang tip diim liip tol-tol tala-balala, \v 26 almi daang bakaalin tunum iyo Yesus ayo atamiwa yi, Ok daang kun diim liip talaba kala, atam-ilomdip imi fanang maaklo keyilu suun-bam ol-bamdip bokolip: Naka yi! Kaali sakbal i! kalalip suun-daa-laam-siliple, \v 27 kulaali, Yesus ayo abiltap-siik bokoyila ko: Nak-tunum kusal kipyo! Nalta kemin ale, ibi suunin daa yo; kela-somdiwa titil-fak-daalin a! yakala, \v 28 Pita ayo bokola ko: Kamokim kapyo, kabi kaltapta namti, nayo bokop-nawa ok daang diim kaami liip kapni balap ayo yak unon o, kalale, \v 29 Yesus asiik bokola: Ayo, tal a! akaya, Pita ayo bot tem tiinba uyo kelala, daak ok kumun diim liip Yesus ami be unaba; katale, \v 30 inim ati so, ok so, uta utam suun-daa kem-salale, kulaali abiltap-kup bakat mo ok kumun tem unon o, kalbi kala, kala-lomda Yesus ami naan-daala ko: Kamokim kapyo, dong dokop-napla, yaap kelon o, aka kem-salale, \v 31 kulu Yesus ayo taba maak fak-daalin tap ami sikil ayo dabaa yak Pita ayo dap-tal fuku-lomda bokola ko: Kabi kanimin o, kalalawa kapni aket fukunin uyo Yesus kaa titil-foko dong dokop-nokoma ne? dong dokop-nokoma disa ye? kalalawa suun-daalap i? Yak kanolin aket kaa fukunin daa; kabi utam, Awu, ali ti yaap dong dokop-nama no, naka-yaamin o, aka ko. \p \v 32 Akale, kulaa alep tam bot tem tiinipla, kulu inim ati namti kulu ditang-kala disa kelule, \v 33 daang bakaalin tunum iyo bot tem tiinaabip yakal atam-ilomdip Yesus ami win uyo kufon-bam ale, bokolip: Yi, kabi ti faneng God ami Man alik-daap o, akip ko. \s1 Yesus ami abip Genesaret kaptam-ami unang tunum mafak umkan-unsip imi yam-talal kaamsa kaami sang kaata ko \r Mak 6:53-56 \p \v 34 Kemin, ok kumun iip-iip bilip ayo kulaa kelalip yak abip Genesaret umi mepso ok balang diim kawu yak unipla, \v 35 abip kasel iyo atamiwa yi, Kaa Yesus alta tala kala, kalbip-kup, weng binalip yak abip ma ma unule, tunum unang mafak umkan-unsip iyo Yesus ami be kulii-talemip kemin, \v 36 Yesus ami dukum-kup nen-bam bokolip ko: Kamokim kapyo, kuno kamboyawa yakal yak kapni ilim matum kulaata-kup malep-tiwa kulaali yaawa-yaamik o, kala bokoliwa, Yesus namti, Ayo! yakaya, unang tunum kawanta yak Yesus ami ilim matum diim malelip iyo yaawa-yaamip ko. \c 15 \s1 Juda kayaak iyo awil-fakal imi weng kaata-kup tabuu-lomdip God ami weng kulaasip kaami sang kaata ko \r Mak 7:1-13 \p \v 1 Kemin, Falosi so, lo utamsip tunum so, alep iyo Jerusalam lo tal Yesus ami dik-daala bokolip ko: \v 2 Kapyo, sawaayak numi awil-fakal ili boko-lomdip: Kabi ima inamnon o, kalap uyo, sikil kaa talalu diinga-somdapla kayi! kalsip. Awil-fakal ili suunkup ti ilmi man iyo kukuyin-kup kem-laabip. Kemin, nuli kanolin kukup uta kano tabuulup bombuu. Lale, kapni daang bakaalin tunum ili kanimin o, kalalip numi awil-fakal imi kukup kaa kenbip-kup, imi sikil uyo talalu diingmin dinim ke-bamdiwa, ima uyo inan-umbip yoko? akiwa, \v 3 Yesus asiik bokoya-lomda: Aa, ibi yi? Kanimin o, kalaliwa iltipni kawil-fakal imi weng sawaa kaata-kup weng san-kaa-bamale, God ami weng uta kuyang saak tela-laabip i? \v 4 Kemin, God ali boko-lomda: \q1 Kipni kaalap so, kawak so, iyo talalu tiin mo-lom ale, imi weng ayo weng san-kaa-bam dong dakaayim-bam ke-bamdiwa yo, kala-som ale, aa kawanita ami aalap so, awak so, kiimi weng mafak bakayila namti, ayo aalip taan-yaamin o, \m kala kanum bokosa. \v 5 Yale, ipkal iltipni weng kusnum ma boko-lomdip: Kanola tunum ayo moni bombe ayo God ami kolon o, kala-lom aalap so, awak so, imi bokoya-lomda: Nami moni kutal-fukubi kalawaali, God ami kolokomi no, kalbi kemin, asuk ulduu-lomdila akam ibi talalu tiin mo dong dakaayokomi dinim o, kala namti, \v 6 ami awak-aalap tiin molokoma disa kaa yaap ke-lokomu no, ken-umbip. Kemin, kabak-ali fan, iltipni sawaa weng kaata-kup kanum baka-bamdipla, God ami weng uyo kuyang saak tiilala tabasip te! \v 7 Ibi kasen-foko weng alep bakamin tunum yam kemin, sawaayak kaali, God ami profet Aisaya ali tifan kipni kukup kaami sang kaali, God ami Sukon Tem uyo dola kutii boko-lomda: \q1 \v 8 God kaa boko-lom: Kanolin unang tunum iyo disa nami tong kaata-kup bakan-unbip; kemin ale, nami aket kup-na-lomdip tildang nalmi miit tem uyo tololup o, kala-lomdipla, yang samaan bokon kawu laabip. Kemin, \v 9 ililta unang tunum kii ilmi weng sawaa kaata kukuyim-bamdip bokoya-lom: Kalawuuli God ami weng sawaa kemin, dotu kutal-fuku-bomdiwa kayi! kem-laabip. Yale, nali imi kasen-faka-bamdip tong bakan-yaabip kaa weng sanokomi dinim o, \m kalala, God kaa kanum bokosa kayi! kala Aisaya ata dolsa no, kala Yesus ayo kanum bokoyila ko. \s1 Mafek mafek mafak ta taba tunum dap-mafak-dakamin kaami sang kaata ko \r Mak 7:14-23, Mat 12:34, 23:16,24, Luk 6:39, Rom 2:17-21 \p \v 10 Yesus ayo unang tunum imi naan-daayila tal atamiple, bokoya-lomda: Nali sikil ninak kaami sang kaata ma bokoyokomi dinim; mafek mafek umi taba kipni iipyak tem kaami fanang saanin uyo fan atin ti ku-mafak-dakaayin kaami sang kaata ma bokoyokomi. Kemin, weng san-ilomdip talalu utamin o, kala-somla ko. \v 11 God ami tiin diim kaa, tunum ali taba-lomda, sikil ninak tabemin kukup aye, saak yak mafek mafek awem o, kalsip aye, uta inamnala, daak mat tem un-ilomdu, uta taba atin dap-mafak-daalokomu dinim; aket mafak fukun-bam, weng mafak bakayokoma kuuta taba dap-mafak-daalokomu no, yaka ko. \p \v 12 Mulo kawu, Yesus almi daang bakaalin tunum iyo tal bokolip ko: Kamokim kapyo, kapni weng kaa bokoyilap uyo Falosi ili weng san-ilomdip aket mafak ke aket atul tabeyu kemin, kabi kabak utabap e disa? akiwale, \v 13 kulaa Yesus ayo do weng katip ma faldak-tii bokoyila ko: Unang tunum ili mafek mafek nami Atok abiil kayaak ami langabip ultap kemin, mep mafek mafek san iip maakup maakup iyo alalta ultiila tabamniple, mep al kaata alalta disa, iip kulu tabe-bulu, kesu. Kemin, ayo tam taba-lomda al ayo bita kulaala unokomu. Kemin ale, mep kamok kamok kiili ti al kiiltap kesip. \v 14 Kemin, kiimi weng kaa weng san-kaamin daa. Kanola kamok kamok kiili tiin fiim ililtap tam tunum tiin fiim ali ma taba-lomda aptum tiin fiim ma ami liip ayo kukola namti, kulaali ti alep maakup fukulin kulii afun tem unokomip o. [Ultap o. Falosi ili liip din God ami abip unemin uyo ma utamsip dinim. Ili dok kano-somdiwa, unang tunum kusnum iyo God ami liip kaa kukuyokomip disa yo,] yaka ko. \p \v 15 Pita ayo Yesus ami bokola ko: Kamokim, kapyo, mafek mafek awem o, kalip inin umi faldak-tiimin weng miit ayo ma bokoyan o, akale, \v 16 Yesus asiik bokola-lomda: Kamok kamok kiili, bam-daalin dinim kemin ale, kuno ti kipkal ti bam-daa kaal kelin dinim bom-bilip ema? \v 17 Ibi nami weng kaami miit kuu ma talalu utamin disa kelip kanolin kemin, nami weng kala bokoyokomi uyo talalu weng san-iliwa yi! Tunum ayo mafek mafek inam-nokoma ayo daak mat tem kabaku bombiile, imaan dabaalokoma kawu, tiil-ban-ilom disa ke-lokomu. Kemin, kuuta taba ami aket tem uyo ku-mafak-daalokomu disa. Kemin ale, \v 18 tunum ayo aket mafak suunkup fukunokoma namti, kawu weng mafak namti baka-mokoma. Kemin, almi aket mafak fukunokoma kuuta, taba-lomdu ayo tunum dap-mafak-daalokomu no. \v 19 Kanola, tunum ayo kukup mafak kaa nolin dinim ilomdaya, aket mafak usiik fanang daaba-kup, mulo kawu yang kukup mafak ayo nolokoma. Kemin, kukup mafak nolon o, kalokoma kaali, kala-nuumin kaata ko: Aket mafek fukunin; aptum aala taan-yaamin; aptum tiin kuwaala-lomda ami kalel uyo sadikimin; sadiki-bam aptum dap-mafak-dakamin; yukut inin; aptum ami ban kelin disa, bom ila kasen-foko din kiyap ami bakaalin; saak yak aptum ami daang tem weng bakayin uta kanu-mokoma. \v 20 Kemin, kanolin aket mafak uta taba-lomdu tunum ayo dap-mafak-dakan-umbu. Kemin, God ali kanumin tunum kaami fiyaap uyo duun-umba dinim o. Kanola, tunum ayo awil-fakal imi kukup uyo kutal-fuku-lomda kamasi uyo sikil diinga-lomda ima inin inam-nokoma disa kaali, kuuta taba God ami tiin diim uyo ma dap-mafak-daalokomu dinim o, kala-lomda Yesus ayo almi daang bakaalin tunum imi kanum bakayila ko. \s1 Bokon kusnum kayaak unang ma tiltam Yesus ami lak duusu kaami sang kaata ko \r Mak 7:24-30 \p \v 21 Yesus nikil iyo Juda kasel imi tawaal ayo kelalip yak aba bilin kusnum imi tawaal ma unip ko. Kusnum kayak kayak kiimi abip dukum alep kaptam-ami win kaali, Taya so, Saidon so ko. \v 22 Kemin, tunum unang kawu ilin iyo Juda kayaak daa; kiili Kenan bokon kasel ita ko. Kaptam-ami unang ma tal Yesus ami naan-bam bokolu ko: Kamokim kapyo, kabi King Devit ami man loop kapta nami olen-daap-na-lomdap kapni titil kaata, kuluu-lom dong dokop-nan o. Nami man unang uyo sinik mafak ta taba-lomda um-mafak-daalaya, atin ti mafak-kup utamsu. Kemin, sinik mafak kulaa fotabamnap yak banaya, man uyo yaapnuk o, aku. Katale, \v 23 Yesus ali mep unang kuumi weng ayo ma mowin dinim kewale, almi aptum kusal ita tal Yesus ayo dukum-kup bokola-lomdip: Kamokim kapyo, unang kuuli numi daang tem kawu tal-bomdula, dukum-kup naan-talabu. Kemin, uyo fotabamnap banuk o! akiwa, \v 24 kulaali Yesus asiik imi weng an-anung daa bokola: God ali kusnum kayak kayak unang tunum yakal kanola kaa kanum talabu tap ke imi dong dakaayan o, kala-lomdala, nam-baala talsii disa; God ali utamala, Israel kayaak kiili, sipsip iyo babon tal-une-bam maaklo ke-silip ililtap u, kala-somdala kiita, dong dakaayan o, kala-somdaya, nam-baala talsii no, kala kanum bokolaya, \v 25 unang uyo weng san-ilomdu beten kemin kukup uta kuluu-lomdu katuun duung fakela daak tiin ale, bokolu: Kamokim kapyo, dong dokop-nan a! aku ko. \v 26 Kemin, (Juda kayaak ili fakaaniing unang tunum imi win uyo bokoya-lomdip: Miyaan o, yakan-kaa-bam ale, ilmi unang tunum kiitale, man o, yakan-kaa-bam ken-umbip.) Kemin, Yesus ayo faldak-tiimin weng ma boko-lomda: Man katip katip imi ima duk-duu kulii-din miyaan imi kuyokomip kaali, yaap tambal ma keyokomu dinim o. Kanolin o, kupni dong dokop-tokomi kaali, yaap kep-nokomu disa yo, wakale, \v 27 unang usiik ami weng bokola uyo bokolu: Kamokim kapyo, kaali ti faneng bokolap. Katale, miyaan imi aalap ayo ima in-balala, daam sekela daak tebol kaami minlo tem abam-nokoma kaali, miyaan iyo tebol kaami minlo tem kabaaku tiinaabip ita taba-lom inan-laabip. Kanolin tap kemin, kabi dong dokop-nokomap kaali, yaap kep-tokomu no, akule, \v 28 kulaa, Yesus asiik bokowa-lomda: Kupyo, tambal kemin ale, kubi nitamawa yi, Ali ti yaap dong dokop-nokoma nu! nakap kemin, kupni bokop-na-lomdap dong dokop-nan o, nakap uyo dong dokop-tokomi no, waka-lomda weng kaata-kup bakam-salale, abiltap-siik umi man unang uyo yaapnu ko. \s1 Yesus ayo unang tunum mafak umkan-unsip yaapkan imi yam-talalusa kaami sang kaata ko \p \v 29 Kulaa, Yesus nikil iyo Taya kasel so, Saidon kasel so, imi am bokon ayo kulaa kambola yak aba umbiling Ok Kumun Galili dal umi balang diim umi liip kawu kutal-fuku yak aba bitam amdu tikiin kawu tam tiin-bomdiwa, \v 30 unang tunum yaapkan iyo aptum kusal yawiit fuku tiinaasip so, sikil yaan mafak so, tiin fiim so, talang abat ke weng bakamin daa kesip kiiso, mafak-alin akal alik umkan-unsip iso, iyo dii dibii tal Yesus ami miit tem tii-bilipla, Yesus ata alik talalma ko. \v 31 Kanu-balaya, unang tunum yaapkan iyo atamiwa yi, Tunum yawiit iyo tola tal-une-bala, sikil yaan mafak iyo tangbal ke-bala, tiin fiim imi tiin iyo baa-lom mafek mafek atafii-balale, weng abat iyo weng baka-bala, kem-tiibip kala, kala-lomdip unang tunum iyo utam aket fanang alik tam baneyuluya, Israel kayaak numi God ami win ayo kufolum o, kala-lomdip fiyaap duumip ko. \s1 Yesus ami tunum almi-kup deng 4,000 kalawiimi ima ifala inasip kaami sang kaata ko \r Mak 8:1-10 \p \v 32 Kanola, Yesus ayo utama yi, Unang tunum yaapkan iyo bom-bilip kala, kala-somdaya, almi daang bakaalin tunum iyo naan-daaya tal atamipla bokoya-lomda: Tunum unang kalawiili naso bombii am asuumano kelip kalaali, iyo ima kaa disa keyila, ima tinap keyimba kemin, nali olen-dakaayinbi. Lale, nali ima tinap kaa yim-baali abip unokomip namti, un-bomdiwa, ima tinap liip tiinokomip. Kemin, yak disa kanolin kaa, yim-baali unokomip dinim o, yakale, \v 33 daang bakaalin tunum isiik Yesus ami dik-daalip: Unang tunum kalawiili yaapkan deng saak kaa tunum dinim bokon kalaali, dok liip ima ayo kuluu-lomdup alik iyo ifalup ina tiik-nokomip? akiwa, \v 34 Yesus asiik nikil imi dik-daayila: Aa, ibi ima bret kaa kanim kal ma kulii-talbip i? yakale, Yesus ami weng bokolip: Nuli bret fetkal ale, kuno aniing katip katip malo ma kiita-kup o, akipla \v 35 kulaata, Yesus asiin unang tunum imi bokoyila, daak tawaal kulu tiinaaliple, \v 36 bret fetkal kiiso, aniing so, iyo foko-lomda God ami yaap ke yo, anba-kup, kulaa bret so, aniing so, iyo bakela kutii-lomda kuluu almi daang bakaalin tunum imi kuyilala, ita kulii-taba-lomdip unang tunum imi kabaanuyip \v 37 alik iyo imbi-lomdip tiikniple, kulaali daang bakaalin tunum ita taba ima yelbip anung anung ayo foko-lomdipla, basket almi-kup fetkal kiiyo, abuulipla dongnip ko. \v 38 Kanola tunum almi-kup fo tausin (4,000) ale, ilmi unang tan so, man so, iyo kuyaku-diyaku ke-lomdipla, ima kalawaali inamnip ko. \p \v 39 Kanoliwa, Yesus ayo unang tunum kiili, im-baala ilmi abip unaalipla, Yesus nikil iyo amdu tikiin ayo kulaa kela tildaak aba talaba tam bot tem tiindip umbilip, bilin abip Magadan umi tawaal mepso kabanip ko. \c 16 \s1 Yesus ayo bokola mamdet kuyak daa-bomdip kukup kusnum uta ma utamum o, kal-bomdip mon-bisip kaami sang kaata ko \r Mak 8:11-13, Luk 12:54-56, Mat 12:38-40, Jon 6:30 \p \v 1 Falosi sole, Sadusi so, iyo tal Yesus ayo dap-kuku-bam dik-daa-lom: Kapyo, kabi mirakel o, kala kukup akal kusnum inang ma kukuyilawa, nuli utamupya yi, Kabi God alalta tam-baala tal-salap kala, takum o, akiwale, \v 2 Yesus asiik bokola: Tam atan uyo tem unula utamiwa yi, Am kel isak fokola kalokomip uyo ibi utam boko-lom: Atan tem un-ilomda am tiinu kel isak fulut fokola kemin, am sabi ayo am tangbalim daan bom ilokoma no, kal-bom ale, \v 3 kutim kaata am atam talaaliwa, Abiil ayo ok alala-lom malang tini tal-una kala atam ale kawu, ibi boko-lomdip: Am titak foko tal-unu. Lale, am ayo matikba kemin, wom talokomu no, kal-bom kem-yaabip o. Abiil kaptam-ami uta-mokomip kaa utamiwa yi, Am ayo kanolokomu kala kem-yaabip. Yale, ibi nami kukup kala kanubi uyo ma talalu utam-ilom, God alalta taba dong dakaan-balaya, kabak-ali kanuba nu ma nakan-kaabip dinim o. \v 4 Ibi God ami weng uyo ma weng san-kaabip dinim. Ibi ti aket mafak-kup fukun-bamdipla, bokop-na-lomdip: Mirakel o, kala, ukol ulmi kukup akal kusnum ata ma kukuyilawa, nuli utamupla yi, U, fan God alalta tam-baala tal-salap kala tukum o, kebip. Katale, uyo ma kanolin kukup ayo ma kanolokomi disa; ti maakup ma kaata-kup kukuyokomi kaali, Jona ami kano-lomda toop aniing dukum sakbaalkan umi mat tem kaptoowu bombii am asuumalo kelaya, asuk tiltam talsa ultap uta ma kukuyokomi kayi! yaka-lom Yesus ayo kanum bokoya kamboya tabana ko. \s1 Yesus ayo boko-lomda: Falosi so, Sadusi so, imi weng kaali ti yiis alaltap kemin mafak o, kalsa kaami sang kaata ko \r Mak 8:14-21 \p \v 5 Yesus nikil iyo tam bot tem abalip yak aba umbiyak ok kumun malii yak abaliwa, Yesus ami daang bakaalin iyo aket fukuniwa yi, Numi bret ayo lukuuyulu kutii kela tulup kawi! kala-lomdip aket tambaneyilu, fanang daalip ko. \v 6 Yesus ayo faldak-tiimin sang ma faldak-tii bokoya-lomda: Nak-tunum kusal kipyo, ibi Falosi so, Sadusi so, imi yiis uyo talalu utafii-bam tal-une-bamdiwa yi! yaka ko. \v 7 Kanum bokoyilala, daang bakaalin tunum iyo weng sanbip-kup, bokola bokola ke-bam taken-una-tala-ke-bam bokolip: Kwin! bret ma kulii tilin daa, kelup kaata, yiis sang kaa bakaba nema yo? kemip. \v 8 Kemin, Yesus ayo almi daang bakaalin tunum imi weng kanum bakabip uyo utam-ilomda, ayo bokoyila ko: Ibi kanimin o, kalaliwa, bret kaa ma kulii-tilin dinim kelup o, kalaliwa, aket kabak ti suunkup fukunbip i? Ibi utam: Awu, ali ti yaap nuli tiin molokoma disa ema yo? kalaliwa aket yaapkan kaa fukunbip o? \v 9-10 Ti ipkal utam-tamin! Siin kaali, lukuuyase nema? Kibi nitam iliwa, bret awakal ma kuliita-kup foko tunum almi-kup faiv tausin (5,000) kalawiimi fakela kutii kabaanuyi im-bomdip yel-biliwa, ima anung anung ayo ket kanim kal abuu-silip? Kuno mulo kawu ibi nitam iliwa, bret fetkal ma kuluu-lomdi tunum ilmi-kup fo tausen (4,000) kalawiimi fakela kutiiyili im-bom kemsip umi ima anung daam daam ayo ket kaa kanim kal kaata abuu-silip? Kabak kanoli utam-silip kaali, kanimin o, kalalip nami titil kabak talalu utamin disa ke-silipla, ibi aket yaapkan fukunbip yoko? \v 11 Ipkal utamiwa yi, Kabak-ali faneng yiis so, flawa so, kuyak-mim-daa fuulipla, faskaamin umi mafek mafek kaami sang bakaba disa. Kaa Falosi so, Sadusi so, imi yiis uta taba ipni yam-mafak-dakamin kaami sang uta bakaba no, nikin o, kalaliya yo, kala Yesus ayo kanum bokola ko. \v 12 Kanum bokolala, Yesus alami daang bakaalin tunum iyo utamipla, Yesus ali bokoya-lomda: Bret faskaamin umi mafek mafek uta talalu utafii-bam tal-une-bamdiwa yo! keba disa. Ami weng bakaba kaali, Falosi so, Sadusi so, imi kukup mafak kukuyila-yaabip kuuta, talalu utafii-bam tal-une-bamdiwa yo! kal-bomda kaami sang uta bakaba nu, kalip ko. \s1 Pita ami boko-lomda: Yesus kabi God alalta uldaa-tam-buulala, tiltam Kamokim kesap tunum Kraist o, kalsa kaami sang kaata ko \r Mak 8:27-30, Luk 9:18-21, Mat 14:33, Jon 6:69, 11:27 \p \v 13 Kulaata Yesus so, almi daang bakaalin tunum iso, yak aba umbilin abip ma Sisaria Filipai umi mepso kulu um-bom ale, Yesus atam almi daang bakaalin tunum imi dik-daayila ko: Unang tunum ili Dukum Ami Man Nami sang kaa boko-lomdip: Kaali kawanta no, nakan-kaabip i? yakale, \v 14 kulaa daang bakaalin tunum isiik Yesus ami weng an-anung-daa bokolip ko: Unang tunum malo ma ili boko-lom: Kaali oksam ukayin tunum, Jon Baptis ata no, ke-biliple, malo ma ita boko-lom: Yi, kaali God ami weng ku-fatap-dakamin tunum sawaayak biisa Elaija ata no, takan-kaa-bilip, malo ma ita bokop-ta-lomdip: Kaali God ami profet sawaayak bom-biisa Jeremaya ata no, takan-kaa-bilip, malo ma ita boko-lomdip: Ali God ami profet akal kusnum ema yo? takan-kaa-bala kebip te! akiwa, \v 15 Yesus ayo bokola: Aa, ibi yi? Ibi kaa kawanta no? nakan-kaabip i? yakale, \v 16 Saimon Pita ata Yesus ami weng uyo maan tela-lomda: Kabi fan ti God almi Man uldaa-tam-buusa Kraist namti kulu-balap ale, God ami dabaali din unokoma no, kal-bomda Israel-miin numi bokoyila fen-tabasup tunum namti kulu balap o, kala kanum bokolale, \v 17 kulaa, Yesus ayo Pita ami bokola-lomda: Jona ami man Saimon, kabi ti, kaa faneng bokolap kemin, tawaal diim kalawaami tunum ata ma tituun weng kala bokop-tin dinim; ti yaap ke nami Aatumen abiil tikiin kayaak alalta tituun-kup bokop-tala utamdawa kemin, kaa bokolap. \v 18 Kemin, kulaata weng ma bokop-ton o, kali kemin, nali talalu-tamulila, kabi maman tuum tap titil bikilawa kep-tokomi. Kemin, kulaata kapni win kusnum ma kaali Pita yo, tiki kaami miit kaali, tuum maman o, tiki. Kemin, nami okok ke-mokomap uyo, asuk nalmi titil uta kuluu-lomdawa, unang tunum yaapkan iyo foko kutal-dang nalmi miit tem tiilawa, nalmi unang tunum ke-lomdiwa, yakal maman tuum ulultap ke titil-kup fokoliwa kamboyokomi. Kemin, sinik mafak alik ita taba-lomdip im-baak moliwa, taan-ilom maaklo ke-lokomip disa. Kemin, ti suunkup ilokomip. \v 19 Nami titil kala kup-tokomi kalaali, kabi ti yaap unang tunum iyo bakayin-balawa, tiltam God ami miit tem kaa tiltam talokomip o. Kanola kabi utamapla, Dok nolin dok nolin kukup uyo mafak o, kalalap God ami tunum unang imi bokoya-lomdap: Kaali kanumin dinim o, kalokomap kaa, God abiil tikiin kayaak akal ti bokoya-lomda: Kaa kanumin daa yu, yokokoma. Kanolin tap kemin, kapkal utamapla, Kukup kaa tambal u, kalalap God ami unang tunum iyo bokoya-lom: Kaa kanumin o, kalokomap kaali, God abiil tikiin kayaak akal bokoya-lom: Kulaa kanumin o, yokokoma no, kala Yesus ayo Pita ami kanum bokolale, \v 20 kulaa, almi daang bakaalin tunum alik iyo bokoya-lomda: Kipyo, kibi tunum kusnum imi bokoya-lomdip: Yesus kaali God ami uldaa-dabuula tiltam Kamokim kesa tunum Kraist kayi, kalalip bakayila-tal-unemin disa yo, kala dil-moya ko. \s1 Yesus ami boko-lomda: Taandi asuk tam tiinokomi no, kalsa kaami sang kaata ko \r Mak 8:31–9:1, Luk 9:22-27 \p \v 21 Kemin, am daanba kulu, Yesus ayo weng kufo almi daang bakaalin tunum ku-fatap-daa bokoya-lomda: Ilom am ma daanuya kawu, niyo din abip win finin Jerusalam kaptam banila, Juda kayaak imi kamok kamok so, pris awem tunum imi kamok kamok isole, kuno lo utamsip tunum iso, ita taba-lomdip nayo kukup mafak angtiil yol kukaap-nam-bamdip nam-baalip yak Juda imi waasi imi sikil diim abamniya, nelip saakni namaalip bii am alep keliya, am asuum diim kawu God ayo nam-fola, asuk tam tiinokomi no, kal-bom bakaya yakyak kema ko. \v 22 Kulaa, Pita ayo alafin dibii yang kabangu dabak saan-bamda bokola ko: Kamokim kapyo, kabi kanolin aket kaa fukun-bamdapla bakamin dinim o. God ali kaa kewa tildak kapni diim kaa abam-nokomu dinim o kalale, \v 23 Yesus ayo fal-siki taba tiyak Pita kaa talalu atafii-bamda dabak-saan-bam bokola: Kabi nami God ami aket fukunba ultap uta fukunbap disa; waasi Setaan ami kukup altap kaata kukaap-nambap ale, tawaal diim kalawaami tunum imi aket fukunbip tap uta fanang dakabap kemin, kep-na-somdapla tabanan! Kabi tuum liip kawu kumo-bulula, tunum yang umi diim kawu yaan kuyak mo bang-baang-daa yang aba laabip tap ke umi tuum kanolin tap ke-bamdap kabi nami liip ukdaap-non o, kalalapla kanum bokolap. Kemin, kabi nami waasi tunum Setaan ami kukup tap uta kukup-nambap kemin, kulaalan o, anba-kup, \v 24 fal-siki titaldak daa almi daang bakaalin tunum imi bokoya-lomda: Dok nolin tunum kapta, naso din nami okok kemin kaata, okok kemon o, kalap namti, yak kaltapni aket fukunin kaata-kup kanumin kaali, kambola-lomdap nami aket kaata, dukum-kup kup-na-lomdap, nami as diim angtiil yol kuluulokomi ultap ke-lom taanami kulaali, kunola taanami no, kal-bomdapla, kanolin kukup kaata kuluu-bomdapla, tiltamdap nami okok kemin kaali, kutal-fuku kulii-taba balapla yo! kala-somla ko. \v 25 Kanolin kemin, tunum iyo kawanta ma almi angtiil kalan kaata, suunkup aket kuwa-bom, almi aket fukunin kaata-kup kanum tal-unemon o, kema namti, kaata taan-ilomda maaklo ke-lokoma; kemin ale, tunum ayo kawanta, kuno yang kunu-bili waasi iyo taba-lomdip nelamip kulaa, kuno nelamip o, kala-lomda tildang nami lak kaata-kup dukum-kup kutal-fuku kulii-taba namti, kanolin tunum kaata ti suunkup ilokoma ko. \v 26 Kano tunum ma am bokon kala dik-daa kulaasu kaami mafek mafek uta ti alik kaa-bam ale, suunkup ilin umi liip uyo ma dotulin dinim kema namti, almi bung mafek mafek yaapkan kaa kan-umba uta taba-lomdu dong dokolokomu nema? Disa te! Kuu dong dokolokomu disa kawi! Ali ti mafek mafek tambal-kup tabasu uyo ma God ami kolaya, God ayo bokola-lom: Yi, kabi suunkup ilokomap te! akokoma nema? Daa; suunkup ilin kaali, sisol ta kuluu mo kuluu-laamin umi mafek mafek disa te! \v 27 Kano am ma daanokomu kaali, Dukum Ami Man Nayo, nalami Aatumen God almi falala-kalin diim kawu, ensel iso, talokomup kawu, tal-ilomdi unang tunum alik maakup maakup imi dok nolin kukup kanum unsip uta tiiyokomi kayi! \v 28 Kemin, tituun weng kala bokoyokomi uyo, dotu weng san iliwa! Iip maakup maakup kula tola-bilip, ibi saaknin disa, bom ilom utamiwa yi, Dukum Ami Man Ayo titil tabin kuluu-lom Kamokim King kelaya, unang tunum tiin mola kala kalokomip kayi! kal-bomda Yesus ayo almi daang bakaalin tunum imi kanum bakayila ko. \c 17 \s1 Yesus almi angtiil kusnum kela atamsip kaami sang kaata ko \r Mak 9:2-13, Luk 9:28-36, 2Pit 1:16-18 \p \v 1 Kemin, am bukupkal uyo disa kelale, kulaa Yesus ayo taba-lomda Pita so, Jems so, almi niing Jon aso, nikil asuumano, ita-kup foko imbiila yak aba umbitam amdu tikiin aalap batbat ma kawu tam unip ko. \v 2 Nikil tam abale, tunum asuumano kiili, Yesus kaa atamipla, Kwin! kaa akal almi kusnum ke-lomda ami tibi kun kaali ti, falala-kalin dukum atan kiinin tap ke-lomdu ami ilim uyo ibin namaal tap ke kelu kala kala-lomdip, \v 3 itamipla, tunum alep ma sawaayak kawu bom-biisip Moses sole, Elaija so, alep ili asuk abiil tikiin kela taldaak tilip Yesus so weng bakabip kala, kala-somdipla, iyo itamip ko. \v 4 Kanoliwa, Pita ayo itam-ilom Yesus ami bokola-lomda: Kamokim, kapyo, ti yaap ke kapso tal kalawu bom-bulup kemin, nuli am kiin-laap asuumano aye ma ema de-lomduwa, ma kaata kapni, ma Moses ami, tam ma kaata Elaija ami, ke deyiliya yo, kemale, kulaali \v 5 tam ibin uyo tildaak tilnong mo-imaalule, ibin tem kaptam liip weng ma boko-lomda: Kiwe! kulaali nalmi Man aket-iip kemin, nali ami fiyaap-kup duubi. Kemin, ami weng bakama uyo ti weng san-kaa-bamdiwa yo, kala-somla ko. \v 6 Kemin, aptum kusal iyo weng kaa weng sandiwa, suunin dukum ta akal ma ke-lomdip tilik duung fakela daak tibi ukdaalip tawaal lo un-ilom ale, \v 7 Yesus ayo tal bitaleya, yak bokoya-lom: Kipyo suunin daa kemin, tam tiinin a! yakala, \v 8 fan tam tiin tiyak daaliwa yi, Yesus kaata-kup bombe kala, kalalip atamip ko. \p \v 9 Atamipla kulaa, Yesus nikil iyo amdu tikiin ayo kulaa kela tal-bom ale, Yesus ayo almi daang bakaalin tunum nikil asuumano iyo weng kukuya-lomda bokoya-lom: Nak-tunum kusal kipyo, weng san iliwa! Ibi din tunum kusnum kayak kayak kiimi diim ayo kanolin kaa atamip, kaami sang uyo ma bakayin dinim o! Kano ti bom-bilipla bii, Dukum Ami Man Nayo taanila nam-bii din namaalip bii, tam tiindi tambani kala, kala-somdiwa kabaku yaap, unang tunum kayak kayak iyo bakayin o, kalala kanum bokoyila ko. \v 10 Kanum bokoyilaya, daang bakaalin tunum iyo weng kusnum ma Yesus ami dik-daalip ko: Lo utamsip ili kanimin o, kalalipla boko-lomdip: God ami profet weng ku-fatap-daa bakayin tunum Elaija sawaayak bombii taansa asiik talale, kulaali, God ami uldaa-dabuula tiltam Kamokim kesa tunum ata mafiing tem kawu talokoma no, ken-umbip i? akaliwa, \v 11 Yesus asiik imi weng maan tiiya bokola ko: Kabak-ali fan kemin, Elaija asiik dusiin daa tal-ilomda kanolin ok kaata kanu-mokoma ko. Tal unang tunum iyo dong dokoyilaya, aket dot kaamipla, God ami uldaa-dabuula Kamokim kesa tunum ayo mulo kawu talokoma. Kata, \v 12 weng ma uyo bokoyokomi: Elaija ali ti talse. Yale, tunum iyo utamiwa yi, U, kulaata kala-silip dinim; ilmi aket-kup fukun-ilomdipya, aalip taanse ko. Ulultap kanola unang tunum iyo taba-lomdip Dukum Ami Man Nakal ti kanola kukup mafak ayo kup-nokomip o, kala bokoyila kelale, \v 13 kulaali daang bakaalin tunum yakal utamiwa yi, Yesus ali fan Elaija ami sang uta bakaba disa; oksam ukayin tunum Jon ami sang kaata bakaba kala kalip ko. \s1 Yesus ata man tunum ma sinik mafak ata dap-mafak-daa-sala, dap-talalusa kaami sang kaata ko \r Mak 9:14-29, Luk 9:37-43 \p \v 14 Kemin, Yesus, Pita, Jems, Jon, nikil kanolin iyo tildaak amdu tawap tem tildaak uliwa, Kwin! unang tunum yaapkan tala-tala-ke-lomdip, Yesus ami liip fenbip kala, kalalip tal itamiple, tunum ma Yesus ami be tal tilik duung fakela daak tiin ale, \v 15 ayo bokola ko: Kamokim kapyo, nami man ayo olen-daala-lomdap dong dokolan o. Kaali nuukaal daam kesa kemin, dabuu dap banala wing tiil une-bam ale, wok tem une-bam ke-balala bii, angtiil yol daka-bamda utamsa kala kala-somdila, \v 16 kapni daang bakaalin tunum ita dap-talalulin o, kalaliya dap-tama tal daalila, ili dok kano dap-talalulalip dinim kebip o, kalale, \v 17 Yesus ayo almi daang bakaalin tunum iso, unang tunum bom-bilip kiiso, iyo bokoya-lomda: Kwin i! Ipni aket fukunin uyo atin fan tituun kelin disa kawi! Nali kipso bom bii kayoop yaapkan dakan-tiisi. Kata, ibi nitamiwa yi, Kaali God ami titil kaata kuluu-lomda sinik mafak iyo fotabeba yak banen-umbip kala, naka-laabip disa yo. Nali ipso bii, am kanim kal kelila, ibi natamiwa yi, Ali ti God ami titil kaali, nokol ti kuyama no, nokokomip i? Nali ipni aket mafak fukunbip kaali, daal tabep-nu no, kala-lomda fal-siki taba man ami aalap ayo bokola ko: Tunum man ayo dibii tilin a! yakale, kulaali, \v 18 man tunum ayo dibii tal daalipla, Yesus ayo dukum-kup sinik mafak ami bokola kem-salale, kulaata man ayo kela yak banaya, kulu man ayo abiltap tambalna ko. \p \v 19 Kanola kawu alami daang bakaalin tunum nikil iyo utamipla, Unang tunum iyo alik tabanaalip kala kalale, tal Yesus ami bokolip ko: Nuli kanimin o, kala titil fak-daa sinik mafak kaa fotabamnup yak banin dinim kela ni? akiwa, \v 20 Yesus ayo bokola: Ibi fan atamipla, Ayo ti God ami titil kaata, nuli kuyama kala, kalolip dinim kebip. Kemin, utamdula ibi taang-kala-lomdip fotabamnip yak banin disa keba. Nami weng kala bokoyokomi uyo talalu weng san bom-iliwa. Tunum ayo mastat san katip tiyok kaa diki-laaba alaltap kemin, kabi mafek mafek katip ami aket ayo ma fanang daa-lomdap, God ali ti yaap dong dokop-nala kanolokomi kala, kalokomap namti, ali dong dokop-tokoma. Kemin, bii mafek mafek dukum tiltam tabokomu uyo God ami dik-daalawa, ata dong dokop-taya, kanolokomap ko. Amdu kabi kaltapni baan diim kabaak tolsap uyo kela-somdawa, umbilap umbilin bokon kusnum kawu tolnan o, kalokomap uyo, fan kanolokoma. Dok nolin dok nolin kukup ayo God ami no, kalokomap kaa kabi titil-foko kanolokomap te! \v 21 [Kemin, sinik mafak imi fotabamnon o, kalap namti, kamasi kaali ima fala-lomdap God ami beten kamaalokomap kaata, sinik mafak iyo yak banemin ale, kaami kanumin disa ke-mokomap kaa, sinik mafak iyo yak banokomip dinim o, kala kanum bakayila ko.] \s1 Yesus almi taanokoma kaami sang asuk bokosa kaami sang kaata ko \r Mak 9:30-32, Luk 9:43-45 \p \v 22 Kemin, Yesus ami daang bakaalin tunum nikil iyo alik din Provins Galili kaptamu din ang-delipla, Yesus ayo boko-lom: Kipyo, mepso kulu nami nak-tunum ma ayo aket fal-siki-lom Dukum Ami Man Nayo, nam-fatap-daa-lomda nam-baala yak waasi tunum imi sikil diim abamnila, \v 23 nelip saaknile, iyo nim-bii din namaalip bii am alep ke am asuum diim kawu, asuk tam tiin baalokomi no, kalaya almi daang bakaalin tunum iyo weng san-somdipya, atin ti aket uluum kemip ko. \s1 Yesus so, Pita so, alep imi lotu am diildiil talalmin kaami takis mosip kiimi sang kaata ko \p \v 24 Yesus aye, almi daang bakaalin tunum aa, iyo nikil din abip Kapeneam din itamiple, lotu am dukum kaami takis kaamin tunum iyo Pita ami dik-daalip ko: Kapni kukuyin tunum ali lotu am diildiil talalmin kaami takis ali ma saanin so ken-umba ne disa? akalipya, \v 25 Pita ayo weng maan tiiya: Ayo, ali saan-umba te! kala kela bom bii yak aba tam am un-ilom kaami sang uyo ma bokolama dinim kulaa bom ilale, Yesus ayo Pita ayo dik-daa bokola ko: Saimon aa, kaa kawanta takis ayo tawaal diim kalawaami kamokim king ami kukaan-bam saan-umbip i? Fan ti alami man kiita-kup saan-umbip e? malo kayak kayak ita-kup saan-umbip yoko? Aa, kapni aket fukunin kaali yi? akaya, \v 26 Pita asiik bokola: Yi, kayak kayak ita-kup saan-umbip o, akaya Yesus ayo bokola ko: Faneng bokolap. Kemin, lotu am diildiil uyo nalmi Aatumen ami am kemin, lo kuuli nami bokop-na-lomdu: Kanola man kabi takis uyo kuno saanan o, nansu dinim. Lale, \v 27 tunum kiili utamiwa yi, Kaa God ami man u, ninsip dinim. Kemin, nali takis molin dinim ke-lokomi kaa, ili boko-lom: Yi, ali kukup mafak keba no, nokokomip aye kemin, kapyo din wok kumun tem kawu aniing din tal-une-bamdap, kamasi diildiil ami aalokomap uyo kuluu-lomdap, umi bon-toko kaptoop ali utamawa yi, Tuumon dukum uyo buu kala, kalokomap uyo kulaata tikna kemin, kuliilap kulii-tal kapsole, naso, alep maakup numi takis moni ayo kulii-tal tunum kiimi kuya molan o, kala kanum bokola ko. \c 18 \s1 Yesus almi daang bakaalin tunum tal Yesus ami bokola-lomdip: Nulumi iipyak tem kabak-ali kawanta kamokim ke-lokoma yoko? ansip kiimi sang kaata ko \r Mak 9:33-37, Luk 9:46-48, Mak 10:41-44, Luk 22:24-30 \p \v 1 Kemin, kanola Pita so, Yesus so, alep iyo weng bakam-silipla, daang bakaalin tunum iyo tal Yesus ami bokola-lomdip: Kamokim kapyo, bom bii-lom tam God ami abip ilokomup kaali, kaa kanta ata ata kela aptum kusal nuli kabaak banup ata kamokim ke-lokoma ni? akiwa, \v 2 Yesus ayo man katip ma naan-daala tal atama dap-tal fuku dap ilimi miit tem kulu tii, \v 3 ayo almi daang bakaalin tunum imi bokoyila ko: Ibi man katip kuluwaa atamin! Weng uyo tifan bokoyokomi kemin, kipni kanolin aket mafak fukunbip ayo kuno kela fal-siki-lomdip man katip katip kalawiimi aket fukunin tangbal ultap kelin disa kelip namti, God ali ibi keyila ami abip kaa unokomip disa yo. \v 4 Kemin, man ili fiyaap duu-bam ilmi win kaa kufuumin dinim; imi aket ali ti tangbal-kup ma fukun-bam laabip. Kanolin kemin, dok nolin tunum ata almi aket-kup fukun-bam alami win kufuumin dinim, aket tangbal fukuna namti, kaata aptum kusal kii kabaak banip keyila, God ami abip tangbal uyo kamokim ke-lokoma. \v 5 Kemin, dok nolin tunum ata kalanolin man altap ayo ma atamaya, Yesus nami win diim uyo man kalanolin kaali, dong dokola namti, kaata nami dong dakaap-nin kukup namti kabe no, kal-bomda Yesus ayo kanum bakayila ko. \s1 Mafek mafek ta taba-lomdu numi aket tem ku-mafak-daalu kukup mafak ke-mokomup kaami sang kaata ko \r Mak 9:42-48, Luk 17:1-2 \p \v 6 Yesus ayo asuk bokoya-lomda: Kusnum kayak kayak iyo utamiwa yi! Tunum ayo taba unang tunum God ami lak duu-yilin katip katip kebip imi yam-mafak-daalon o, kem-tabon o, kala ata-mokomip namti, kiili tam-ilom tuum dukum ata ma kuluu kuyak tunum kaami kum kun diim kabaku sok de kuu dabaalip daak yol ok kumun tem una namti, wok ta an-dong-dokola taanala, bi-lom God ayo yol katip uyo kolokoma. Ale, kanola kayak kayak iyo tunum kaa kanolin dinim ke kambolip, taba unang tunum God ami lak duu-yilin katip katip kebip iyo yam-mafak-daala kela yang kukup mafak uyo nuumip namti, God asiik taba atin ti kaami yam-mafak-daala kaami du kaa kolaya, tunum ayo atin ti angtiil yol awak dukum uyo dakan-unokoma. \v 7 Tawaal diim kasel unang tunum yaapkan ili ti tawaal diim kaldaak-ami mafek mafek aket kaata-kup yan-bulula, fukun-bam yang kukup mafak ayo num-yaabip. Kemin, God ali kaami kalan kaata im-bak-saan-bamda, imi kukup mafak kaata, du tiiya-laa-mokoma kalaliya, kemin, dukum-kup olen-yimbi no. Kukup mafak uyo suunkup tabanang tunum imi aket fukunin uyo ku-mafak-daayiluya, iyo yang kulaak tildang kulaak ke-bamdip ban ken-umbip. Lale, dok kanolin tunum ata kukup mafak uyo kanu-bamda almi aptum kusal oko-tokoya aye, kukuya kela, yakal yang kanolin kukup uyo kanumip namti, God akal taba-lom tunum kaa dabak saan-bam, kaami aptum kusal foko kulii yang banemin uyo tela-laa-mokoma. Kemin, ibi kabak talalu utafii-bamdiwa kayi! \p \v 8 Kabi kanola utamapla, Nalmi yaan aye sikil aa uta nam-bii yang daalu kukup mafak uyo kemon o, kalbi kala, kalap namti, kaltapni yaan sikil ayo ukelnap unip malii maakup ma ke-lomdawa, kukup mafak ayo kambola bombii taan-somdapya, tam God ami abip kawu suunkup ilokomap kaata, atin ti tangbal; kemin ale, kabi yaan sikil kii bo-kukan-tiilokomi dinim o, kalalap kukup mafak-kup nuubi taanap takalip, God ami ensel ita tam-baalip din suunkup as kiinin abip unokomap kaali, atin ti tambal disa yo. \v 9 Aa ti, kanola utamapla, Nalmi tiin kaali, kukup mafak ayo kukup-nam-bulula kanumon o, kalbi kalap namti, kaltapni tiin malii uyo ulduu kulaalap unu, tiin milii maakup ke-lomdap kukup mafak ayo kambola bombii taan-ilomdap tam God ami abip kawu suunkup bom ilokomap kaata ti tambal. Lale, kabi tiin malii uyo ulduu kukan-tiilokomi dinim o, kalalap kukup mafak kaata-kup nuumsi, bii saaknap kala kala-lomdip, God ami ensel ita tam-baalip din suunkup as kiin-bam ilin abip unokomap uyo, tambal disa yo, kala Yesus ayo kanum bokose. (Kemin, kaami weng kaa kanum bokose kabak-ami miit kaali boko-lomdu: Kabi utamapla, dok nolin dok nolin mafek mafek uta taba-lomdu sasii tam-bii yang kukup mafak tem tiinilon o, kem-tabu kalap namti, yak kanolin mafek mafek kulu daang ukuwa-lom kukup mafak uyo kuno kewa ti tangbal-kup bomdawa yo, kalsu ko.) \s1 Yesus ami weng faldak sipsip maaklo kesa umi diim kabak tii bokosa kaami sang kaata ko \r Luk 15:3-7 \p \v 10 Kemin, Yesus ayo bokoya-lomda: Nak-tunum kasel kipyo, nami weng kala bokoyokomi uyo weng san iliwa! Kipni aket ayo fukun-ilom unang tunum God ami lak katip duulin bom-bilip win dinim o, kalokomip. Lale, ti ipkal utamin! Kiimi tiin molin tunum o, kala ensel ili nami Aatumen God ami miit tem kulu bomdipya, unang tunum God ami lak katip duubip imi sang uyo suunkup God ayo bakaala-yaabip. Kemin, ipni aket uyo fuku-daa, Kiili win dinim o, kemin daa; ibi talalu utafii-bamdiwa kayi! \v 11 [Dukum Ami Man Nali, tal unang tunum yang Setaan ami miit tem un-ilom maaklo kesip kiita, foko kulii tildang God ami miit tem tiilon o, kalalila talsii no.] \p \v 12 Nami faldak-tiimin weng kala bokoyokomi kaali, daa weng san iliwa! Tunum ma sipsip almi-kup wan handret (100) kalawiita tiin mo-laaba. La, maakup ma maaklo ke-lokoma kaali, ali dok kanolokoma? Sipsip tiin molin tunum ayo sipsip ilmi-kup nainti nain (99) ita-kup kamboyila amdu tikiin kawu bilipla, din sipsip maaklo keba ata fen-tal-une-mokoma ko. \v 13 Din fen-tal-une-bamda ata-mokoma uyo, sipsip tiin molin ayo fiyaapmin dukum duu-mokoma. Kemin, ami sipsip maakup kaami fiyaap ayo aptum kusal 99 maaklo kelin disa bom-bilip, kiimi fiyaap kanolin disa. Kwin! disa akal ma ke-bamda fiyaap duu-mokoma. \v 14 Ultap kemin, nami Aatumen abiil tikiin kayaak almi aket fukunin uyo unang tunum almi lak duu-yilin katip katip kebip iyo maaklo kemin o, kala, ken-umba disa! kala Yesus almi daang bakaalin tunum iyo kanum bakayila ko. \s1 God ami lak duulin tunum ami ban kema kaami talalmin sang kaata ko \r Luk 17:3, Gal 6:1 \p \v 15 Yesus ayo asuk boko-lomda: God ami unang tunum kipyo, kanola God ami lak duulin ali ma taba kapni kukup mafak ayo kep-ta namti, kabi kayak kayak kii bakayin disa; ti alafin bombe kala, kala-somdapla kawu, din atamapya, ami kukup mafak kaa kanop-timba kaami sang uyo bokolapla, ayo kapni weng uyo weng sandala, almi kukup mafak kanuba uyo kulaala namti, kaata asuk alep maakup ibi kuyak dii una-tala-ke-lom ale, fiyaap duu-bamdip ilokomip. \v 16 Kemin, kapni weng uyo weng selin dinim kela namti, kaltapni kaptum ayo maakup aa, alep aa, ita ma im-tal tiilapla, alep kiita taba-lomdip alep kipni weng bokola una-tala-ke-mokomip kaali, weng sanokomip kaata, ti tambal o, kala God ami Sukon Tem uyo kanum bokosu. Kemin, alep imi weng so, kapni weng uso, uyo weng sanokoma kaata ilom am ma daanokomu uyo tunum ban keba ali maso kukup mafak uyo kanup-tokoma dinim o. \v 17 Lale, tunum ban keba ayo nikil asuumano kipni weng uyo weng selin dinim kela namti, din sios tunum unang iyo afet-daa-lomdip alik kaami sang uyo bokoyipla, weng uyo talaluliwa, tunum ban keba ayo alik kipni weng uyo weng selin dinim kela namti, kipni iipyak tem be ayo fotaba dabaalip tam banokoma kaata, ti tambal kayi! Ale, ibi kusnum tunum so, takis kaamin tunum mafak so, imi itam suun-bam yang itamip iso, tal-unemin dinim kem-yaabip tap keliwa, tunum ban keba ayo fotabip yang banemin o, kala ko. \s1 Tunum alep e asuumano e iyo tala-tala-ke beten kemin kaami sang kaata ko \r Mat 16:17-19, Jon 20:23 \p \v 18 Yesus ayo asuk bokola ko: Kulaa nali alik God ami lak duulin unang tunum tawaal diim kala bom-bilip ipni bokoyon o, kalaliya kemin, weng san iliwa! Alik ibi utamipla, dok nolin dok nolin kukup uyo mafak o, kalalup God ami unang tunum imi bokoya-lomdup: Kaali kanumin dinim o, kalokomup kaayo, God akal ti bokoya-lomda: Kaali kanumin daa yo, kalokoma. Aa ti kuno alik ipkal utamiwa, Kukup kaa tambal u, kalalip God ami unang tunum iyo bokoya-lom: Kaa kanumin o, kalokomip kaali, God abiil tikiin kayaak akal bokoya-lom: Kulaa kanumin o, yokokoma no. \p \v 19 Kemin, nali asuk weng kusnum ma bokoyokomi: God ami lak duulin tunum alep tap asuumano tap ibi aket maakup ke-lomdip nami Aatumen abiil tikiin bombe ami beten kamaan-bam dik-dakalokomip kaayo, ali weng san-ilomdaya ipni beten kebip kaa maan tiiya-lomda kanolokoma. \v 20 Kemin kaali ti, God ami lak duulin tunum alep tap, asuumano tap, Yesus nami win diim kawu afet-mokomip kaa, nali tal ipso ilokomi ko. \s1 Yesus ami boko-lom: Kaptum ayo ban kep-ta kaa kapsiik taba duu tiimin daa; kaa kuno lukup-ta-laamin o, kalsa kaami sang kaata ko \r Mat 6:12,15, Mak 11:25-26, Ef 4:32, Kol 3:13 \p \v 21 Kemin, Pita ayo tal Yesus ami dik-daala ko: Kamokim kapyo, nami nak-tunum ayo kukup mafak kukaap-nala, uyo ami kukup mafak kukaap-namba uyo kukan-tela-tela kemsi bii liip kanim kal ma fak-daalon o, nakan-kaabap i? Kuno kambola lukup-na yakyak kebi liip fetkal fak-daalokomi kabak kaata-kup ti yema? aka-lomda dik-daale, \v 22 kulaa Yesus asiik bokola: Daa, fetkal kaa ti disa. Kabi kaptum kaami kukup mafak kukaap-tamba kaali, tiimin daa. Kanola kaptum ayo kukup mafak yaapkan kaa kukaap-tin-kup keba. Yale, kabi suunkup kaa kela kela ke-mokomap kaali ti tambal o. \v 23 Kanolin kemin ale, God ami unang tunum tiin saanin kukup kaali, kamokim king ma ami kukup ultap kemin, kamokim ali aket fukun-ilom: Nalmi okok kemin tunum ta nami uluum kukaap-nip dolasii uyo, tik-tiili utam-somdipla umi maan uyo kup-nin o, aka-lomdaya, \v 24 alami dong dakaalin tunum ma ayo bokola ko: Kapta din tunum uluum kup-na-silip iyo im-tama tal o, akaya din maakup e kala dibii tal-tal kema. Kemin, tunum ma dap-tama tala kaami uluum ayo sakbaalim dukum kemin, \v 25 kaali moni dukum kaa ma kutal-fukulin dinim. Ali dok kano taang-kala-somdala, kaa molama disa yo, kalalaya, ami kamokim ayo soldiya imi bokoya-lomda: Kibi nami ok tabuulin tunum kalaaso, ami kalel man iso, imi bung alik kiiso, iyo kulii-din mafek mafek saanin baan diim tiilip molipla, umi sisol uyo kulii-tal tiilip, nata kuluu-lomdi alimal kiita, tunum kusnum ta foko kulii-din tiilaya, ami disa ok fokolin unang tunum ke-lokomip kaata, nami uluum namti kulu molokomip kayi! kema ko. \v 26 Ali kanolaya kawu, ami okok kemin tunum ayo weng sandaya, tilik duung fakela daak almi kamokim ami miit tem kulu dakela daak tiin-ilomda dukum-kup bokola ko: Kamokim kapyo, ata-bom ilawa molokomi kemin, olen-daap-na kep-napla, kapni uluum kaa alik molon o, akale, \v 27 kulaa ami kamokim ayo utamala kanum bokola kalale, kulaali olen-daala-lom ami uluum uyo maas kuno kelale, kulaa masiim kuno kambowala tabana ko. \p \v 28 Ok fukulin tunum ayo kamokim kambola tam abip tam ulale, Alami ap-tunum okok kemin tunum ma siin kawu, uluum katip ma nonsa ayo tal bombe kala kalale, almi aptum ayo yak del kalum kuyaku dap-tal fuku bokola ko: Baan kamala kulu ti kapsiik nami maan ayo baan tii kup-na-somdawa ya! akale, \v 29 aptum ayo tilik duung fakela daak tiin dukum-kup bokola ko: Daa kuno kep-nawa kaa molokomi kemin, olen-daap-nawa kawu, kapni maan katip kulaa molon o, akan-kaaba. Katale, \v 30 aptum ami weng uyo weng sanin disa ke-lomda yak aba din bolis bokoyilaya, kulaa bolisman ita tal dibii din kalabus am daa bokolip ko: Kabi ti kultamu bom-balap bii, kaptum ami maan ayo telokomap kawu, fan kabi tildaa tam-baalup tam-baa unokomap o, akiwale, \v 31 kulaa aptum kusal yakal utamiwa yi, Nak-tunum kaa dibiilip kalabus am daalip kala kalaliwa, iyo aket atul dip-tiiyu din ilmi kamokim ayo alik kaami sang uyo bokoliwa kulaali, \v 32 kamokim ayo weng san-somdala, soldiya ami bokola ko: Din nami okok kemin tunum mafak ayo dap-tama tal o, akale, din dabuu dap-tal daalaya kamokim ayo bokola ko: Kabi kukup mafak tunum kemin, kapni dik-daabap kaata nali olen-daap-ta-lomdila, kapni maan dukum ayo kuno kep-tambi no. \v 33 Kabi nami olen-daap-ti ulultap ke-lomdap kapsiik taba kap-tunum kaayo, olen-daalakin kaali, tambal. Yale, kabi kaali olen-daalin disa kebap. Kemin, kaata nakal kanola kabi olen-daap-tokomi disa yo, akale, \v 34 atin aket atul dap-telule, kulaali soldiya imi bokoyilaya, ita tunum mafak ayo de dibii din kalabus am daa bokolip ko: Kabi ti kultamu bom-balap bii kamokim king ami maan dukum uyo alik telokomap kuyaku tildaa tam-baalup tam banokomap kayi! kala kanum bokola-silip o, kala Yesus ayo faldak-tiimin weng uyo bokoyimba-kup kulaa, \v 35 asuk maso bokola ko: Kiwe, faldak-tiimin weng kaami miit uyo aket fukun-ilom utamin! Kaptum kusal kukup mafak kapni kukaap-tambip uyo kanubip kayi! kala, kapsiik kukup mafak ayo kukaayin daa; lukup-talala, kabi umi aket uyo maso ma fukunin daa. Kanola kaptum kusal imi maan uyo kukan-tiiyin disa ke-lokomap uyo, nami Aatumen abiil tikiin kayaak alalta kapni uluum kuu kukan-tiip-tokoma disa; angtiil yol kaata kup-tokoma kayi! kala Yesus ayo Pita ami kanum bakaan-bisa ko. \c 19 \s1 Tunum ami unang kuluu kewa-yaamin kaami sang kaali, Yesus ayo bokosa kaata ko \r Mak 10:1-12, Mat 5:31-32, Luk 6:18, 1Kor 7:10-16 \p \v 1 Yesus ami weng ayo bakayinbi alik dinimnu kulaaba-kup, Provins Galili kaptam kulaa kela Ok Jodan ayo yakan yak malii abala yak aba din Provins Judiya anung kaptam banale, \v 2 kulaa unang tunum yaapkan iyo dik-daa dabii tal Yesus ami daang tem lo kawu yak aba tal Yesus almi bombe kaltam banipla, Yesus ayo unang tunum mafak umulin ma tawaal kuluwu bom-bilip iyo yam-talal kaama ko. \p \v 3 Falosi malo ma iyo tal Yesus ami kasenolupla, Ayo weng mafak so ma bokola kala kala-lomdup dibii din weng talalmin baan diim daalum o, kala-lomdip, tal dap-kuku-bamdipla bokolip ko: Kapyo, Moses ami Lo numi kuyinsa kabak-ali tunum ayo unang kuluu kewa-yaamin sang uyo kanimin o kalsu ni? Kabak-ali boko-lomdu: Tunum ayo almi kalel uyo kewon o, kala uyo yak alik kalok nolin kalok nolin kukup ma nuu-mokomu kaami kalan uyo fotabam-nokoma kaata tambal o, kalsu nema? akiwale, \v 4 Yesus asiik imi weng ayo an-anung daa bokoyila ko: Ibi God ami Sukon Tem kaami sang kulaa tik-tiibi utamsip. Yale, kanimin o, kalaliwa nami dik-dakaap-ninbip i? Anung uyo boko-lomdu: \q1 Kamasi kawu, God ami mafek mafek alik talalu kutiiba-kup ayo imak so, ikis so, iyo talalu-yimula akam maakup ke-bom biisip. \m \v 5 Kanolin kemin, God ali boko-lomda: \q1 Akam maakup kesip diim kabaku tunum ayo unang kuluulokoma kawu, tunum ayo almi awak so, aalap so, iyo kamboyimba-kup, yak almi kalel umi diim kabaku fep-nala kawu, akam maakup angtiil maakup tap ke-lokomip o, \m kalsu. \v 6 Kemin, asuk maso alep ke-lokomip disa; atin akam ili ti maakup ke-lokomip. God ami tunum so, unang so, kulii-tala-tala kelaya, akam maakup kebip uyo, tunum ma ata taba akam imi angtiil maakup kebip uyo lolala kela yang-bana tildang-bana kemin disa yo, kala Yesus ayo kanum bokoyilale, \v 7 kulaa Falosi iyo Yesus ami dik-daalip ko: Kapni kanum bokolap uyo tituun namti, Moses ali kanimin o, kala-lomda God ami Sukon Tem uyo weng kusnum kaa dola kutii boko-lomda: \q1 Tunum kabi kalel kuu kewi no, kalap namti, kabak-ali fiitmin disa. Imakim kapta sukon ma dola kuu kalel umi kuwapla, kuluu-lomdu kep-ta unokomu kayi! \m kalsu no, akiwale, \v 8 Yesus ayo kiimi weng an-anung daa bokoya-lomda: God ata unang kuluula tunum dabuulu kemin umi lo kutiisa ayo ibi weng sanamup daa yo, kala kala-somdala Moses ayo, Ayo, kalala ibi iltipni unang tan iyo kamboyila-yaabip. Katale, kamasi God ami unang tunum talalu-yimusa kaali, God alalta tunum so, unang so, iyo kanolin kukup mafak kaata kanumin o, kalala, kuyinsa disa yo. \v 9 Kemin, nami weng ma kala bokoyokomi uyo talalu weng san iliwa! Kanola tunum ma ayo almi kalel uyo sadikimin dinim tambal-kup bombuu. Yale, alalta taba kewi no, kalala kewa-lomda, unang kusnum uta kuluula namti, God ami tiin diim kaami kanola kaali, fan sadiki-bamdala, alami kalel umi um-mafak-dakan-umba no, akokoma no, kala Yesus ayo Falosi imi kanum bakayila ko. \p \v 10 Kemin, almi daang bakaalin tunum iyo weng kaa weng san-ilomdip Yesus ami bokolip ko: Tunum ayo utamaya, Unang kuluu kulaakamin kaali, fiitmin o, kala namti, ayo unang dan-kaamin uyo kulaa-lomdala, kapkes ilokoma ayo, tambal o, akiwa, \v 11 kulaa Yesus asiik bokoyila ko: Tunum yaapkan iyo fan titil-foko kapkes ilokomip dinim; ili unang dan-kaa-mokomip. La, God ayo tunum malo iip maakup maakup ita-kup titil kuyilaya, ita-kup titil-biki-lom kapkes ilokomip o. \v 12 Tunum ili unang dan-kaamin disa ke kapkes-kup ilin kaami miit kaa yaapkan o. Tunum malo ma kamasi awak kasal iyo imulip imi angtiil kaa mafaksip kii kalok no taang-kala unang iyo im-buulokomip dinim. Ale, tunum malo ma waasi ita taba imi angtiil ku-mafak-daayinsip iyo kalok no unang kii dunulokomip dinim. Kuno tunum malo ma yakal angtiil kulaa tambal yale, God alalta titil kuyilaya kii kapkes bomdipla God ami weng ayo tambal-kup kulii-din aptum kusal iyo bakayum o, kalaliwa, unang kii dunulokomip dinim. Kemin, tunum ali ma God ami lak kaata dukum-kup duulon o, kalala, titil-foko kapkes-kup ila namti, God ali tunum kaami fiyaap ayo duu-mokoma kayi! kala kanum bokoyinsa ko. \s1 Yesus ayo man katip katip imi sikil kuyak tii God beten kamaan-biisa kaami sang kaata ko \r Mak 10:13-16, Luk 18:15-17 \p \v 13 Unang tunum iip maakup maakup iyo Yesus ata numi man katip katip sikil kuyak tii-lomda, God ami dik-daala dong dokoyila tambal-kup fasuulin o, kala-lomdip ilmi man iyo kulii-tal Yesus ami be tilip. Lale, Yesus ami daang bakaalin tunum iyo taba awil-fakal imi fotabamnup tabanik o, kemiwa, \v 14 kulaa Yesus ayo bokoyila ko: Ibi fotabemin daa yo. Kii fotabemin daa kemin, kamboyiwa, imi man iyo imbiilip nami bii tilin o. Tunum unang ili fanang daaliwa yi, God ali nuli dong dokoyokoma kala kalalipla, tiltam God ami miit tem talebip iyo, mep man katip katip ililtap kemin, ibi man katip katip kii fotaba dil-saanin disa; kamboyip nami fanang tilin o, kalalala, \v 15 man katip katip iyo sikil kuyak tii God ayo dik-daala ko: Aatumen, kabi mep man katip katip kalawiili dong dokoyan o, kalba-kup kulaa kamboyila una ko. \s1 Tunum bung kayaakim ami sang kaata ko \r Mak 10:17-31, Luk 18:18-30, Rom 13:8-10 \p \v 16 Am ma daanale, tunum kasaa ma tal Yesus ami dik-daala bokola ko: God ami weng kukuyin tunum kapyo, nali suunkup ilin tunum kelon o, kebi kemin, kaata dok kanolin kukup tambal kaata tabuuliya kawu, nali suunkup ilin tunum kelan o, nambap yoko? akaya, \v 17 Yesus asiik bokola ko: Kabi kanimin o, kalalap tal kukup tambal umi sang uyo nami dik-dakaap-ninbap? God maakup kaata-kup kukup tangbal uyo nuumin kemin, God ami Lo uyo Moses ata God ami Sukon Tem kawu dola kutiisa. Kemin, God ami weng kuuta tabuu-bomdawa kawu, kabi tiltam suunkup ilin tunum ke-lokomap o, akale, \v 18 kulaa tunum asiik dik-daa bokola ko: God ami dok nolin weng lo kuuta ti kutal-fukulin-kup ilan o, nambap? kalale, Yesus asiik bokola ko: Lo uyo boko-lomdu: \q1 Kabi tunum unang kii anulap taan-yaamin disa; kalapni kalel kuu, kewa unang kusnum so sadikimin daa; kabi yukut inin daa; kabi disa ibaka-balap, soldiya iyo kaptum kusal kii sok dinayin disa. \v 19 kabi kaltapni kawak-aalap imi weng uyo saak kuyang tiimin daa; ti imi weng kaata weng san-kaa-bam ale, kukup tambal kiita-kup kukuyilan o, kala-som ale, kuno kaltapni angtiil umi mok im-bom yaap-kup tiin saanbap tap ke kaptum kusal kayak kayak imi aket uyo kuyan o, kala kanum boko kesu uta te! akaya, \m \v 20 tunum kasaa ayo Yesus ami bokola ko: Nali God ami weng sawaa ayo alik kuno ti suunkup kutal-fukulin-kup bom-laabi. Katale, nali utamila, Kukup tangbal uyo ma iibi nema yo? kalbi. Kemin, kalok nolin kukup uta maso kutal-fukulan o, nambap yoko? akala, \v 21 Yesus asiik bokola-lom: Kukup tambal ayo ti alik tabuulon o, kalbap kala kalaliya, tabuulin disa bom-balap kaami sang namti kala bokop-tokomi. Kemin, kabi daa weng san ilawa! Kabi din-ilomdap kaltapni mafek mafek alik iyo kaptum kusal imi kuyilawa, ita moliwa umi moni kuluulokomap kaata, mep unang tunum mafek mafek dinimal imi kuyap namti, kaata din God ami abip kawu suunkup yaap ilokomap. Kemin, kano-lomdapla, kabi talawa, naso tal-une-bam, God ami okok kem-tal-unemum o, akale, \v 22 kulaa, tunum man kasaa ayo mafek mafek kayaakim kemin, Yesus ami weng bokola uyo weng san-somdala, ami aket ayo fanang-daala yi, Kwin, ti suunkup ilin tunum kelon o, kalbi. Yale, yak nami mafek mafek kiili, yaapkan kemin, kuno keyokomi disa yo, kala-lomda aket uluum dap-teluya, Yesus ayo kela una ko. \p \v 23 Tunum kasaa kanola unaya, Yesus ayo tunum kaami aket ayo fukun-bamdala, almi aptum kusal imi bokoyila ko: Nali tituun weng bokoyokomi. Yak mafek mafek soyal unang tunum kii, atin ti fiit-bamdip, (imi mafek mafek sikip fak-dakan-unsip iyo kulaalokomip kemin, malo ma kiita-kup God ami aket kola-lomdip,) tiltam God ami be kawu, tam unokomip. \v 24 Nali weng bokoli kaptoop maso tifili tooplo so unokomu. Kemin, olti dukum ma kamel uyo tam men sil ami tem kaa tam unon o kalokomu kaa, fiit-bi-somdula kawu tam unokomu. Ulultap kemin, yak tunum bung kayaak ali atin ti fiit-bi-somdala kawu, tam God ami miit tem kaa tam unokoma kayi! kala ayo kanum bokoya ko. \p \v 25 Kanum bokolala, daang bakaalin tunum iyo weng san-somdipya, Kwin! fanang aket alik tam baneyiluya iyo dik-daalip: Kapni kanum boko-lom: Bung kayaakim ayo fiit-bam tiltam God ami miit tem kaa tiltam talokoma no, kalap kaali, faneng namti, mafek mafek dinimal nuli dok kano-somdupya, tam God ami miit tem uyo tam unokomup i? Kaa fan taang-kala tam unolup daa, akiwa, \v 26 Yesus ayo ilmi tiin diim tiyak daa itam bokola ko: God maakup kaata-kup yaap mafek mafek alik iyo kanolama. Yale, tunum alik kuliili taang-kala-lomdip tiltam God ami abip ayo tiltam talokomip dinim; God alalta dong dokolokoma kaata, fan tiltam God ami daam tem ayo tiltam talokoma no, yakale, \v 27 Pita asiik bokola ko: Kapyo, weng selan! Kapni daang bakaalin tunum nikil nuli nulmi abip so, nulmi mafek mafek so, alik iyo kulaa kela-lomdup kapni okok kaata, ke-bam kapso tal-unebup kemin, kanubup kaali ilom God ami abip ayo din atamuwa, kabi kalok nolin kukup tangbal ata ma nuli kuyokomap i? akaya, \v 28 Yesus ayo almi daang bakaalin tunum imi bokoya-lomda: Nali tituun weng kaata bokoyokomi. Ilom am mafiing diim daanula kawu, God taba-lom asuk abiil so, tawaal so, imi kusnum dotulokoma kabaku, Dukum Ami Man Nata tiltam Kamokim diil ke-lomdila, alik kiili tiin molokomi. Kemin, kulu nami daang bakaalin tunum talangkal ibi nami titil kaata kuyilila, nami win diim Israel imi man loop imi miit talangkal kalawiili iltipta taba-lom miit maakup e kala tiin mola tiin mola ke-lokomip. \v 29 Kemin, dok nolin unang tunum ita nami lak uyo duu-lomdip imi am aye, nakal-fakal afalop kusal, awak aa, aalap, man, ima waan lang aye, iyo maas kuno keya-lomdip, nami ok kaata-kup kutal-fukulip namti, am mafiing diim daanokomu kabaku, God ayo kukup tangbal-kup kuyimba-kup, kanolin mafek mafek yel yak daa keya talsip uyo, ulmi-kup tiiyuk 100 kiita kuyila kelaya iyo suunkup ilokomip. \v 30 Kemin, unang tunum yaapkan kamala kaami win so ke-bom-bilip iyo, kaptoop kaptoop kaali, isiik win dinim keliple, win dinim ke-laabip isiik am ma daanokoma kaali, kiita win so ke-bom ilokomip o, kala Yesus ayo kanum bakayila ko. \c 20 \s1 Yesus ami faldak sok lap lang dikimin tunum imi diim tii faldak-tiimin weng bokosa kaami sang kaata ko \p \v 1 Kulaa, Yesus ayo faldak-tiimin weng ma boko-lomda: God ami unang tunum tiin mo-bomda mafek mafek kukaayila-yaaba kaami kukup uyo sok lap lang kayaak ma taba okok kemin tunum imi kuyase kukup tap o. Langabip kayaak ami wain lang uyo dukum kemin, kutim atan tik-daalon e! kem-sulule, langabip kayaak ayo yak aba din yawolam aba tunum ma ulelnila, din nami okok kamap-nam-bamdip moni kaamin o, kalalaya, \v 2 yak aba din tunum malo ma itam ale, bokoyila ko: Kibi okok ke bi kalum o, kala-silip am maakup kemin kaami sisol kaata-kup tiiyuk kuya kuya ke-mokomi no, kala-lomda fokola din ami wain lang kawu tabuulip ko. \p \v 3 Kemin, am ma daanala ami kutim kawu, langabip kayaak ayo asuk tunum fen-talaba din yawolam ula, Kuno tunum malo ma iyo disa kulu bom-bilip kala kalba-kup, \v 4 bokoyila ko: Kipyo, ibi din nami wain lang kawu okok ke-bilip bii am tiinula, okok kebip ulmi sisol tiiyuk-kup kuyon o, yakale, \v 5 weng sandip yak aba din okok kemip ko. \p Din okok ke-bilip, bii atan uyo tal dibimnala, langabip kayaak ayo asuk tunum malo ma iyo fokola okok kem-uniple, bii luuka-somdala, atan ayo ansiki tal aba yak abamnala, tunum malo ma iyo kuno tam asuk im-baala okok kem unip ko. \p \v 6 Bom bii am tiinula, ok ayo disa kelon e! kem-sulule, ayo din yawolam din ulaya, Tunum malo ma iyo asuk kawu bom-bilip kala kalale, ayo bokoyila ko: Kipya! kibi kanimin o, kala am daanbu kaa disa kulu tiinaabip yoko? yakale, \v 7 isiik bokolip ko: Yi, nuli tunum ata ma ok ayo ma kuyin dinim kelaya, kemin disa am kulawu bom-bulup te! akiwa, bokoyila ko: Ok ayo ma kuyin dinim namti, kibi tal din nami wain lang kaata okok kemin a! yakala yak aba din okok kemip ko. \p \v 8 Kulaa atan uyo tem banon e! kem-sulule, wain lang kayaakim ayo okok kemin imi tiin molin ayo bokola ko: Ok fukulin tunum kii alik weng umbaayilap tala-tala-keliwa, imi sisol uyo kukaayilan o, kala-somla kemin, kamosinim kaali mep ma mulo tal okok kemip am tiinu isiik kuya-somdaple, kiimi daang tem kaata aptum kusal iip ma am taapnu tal okok kebip iyo kuyila kelapla kawu, kamasi diildiil kutim tal okok ke-bilip bii am tiina ita mafiing mafiing kulu ukuya kelan o, akaya, \v 9 kulaa tiin molin tunum ayo okok kemin tunum imi naan-daayila, tal atamiple, ayo sisol uyo akal almi ne, kala kola-kola kemsa disa. Kamasi kaali, okok kebi am maakup kebi am maakup kemin kaami sisol uyo tunum mafiing tal okok kebip isiik kuyimba-kup, taap tilip yakal iyo kuno ti ok fukubi am maakup kemin kaami sisol uyo kuyila kelala, \v 10 mafiing mafiing kaata, tunum kutim tal okok ke-bilip bii am tiina yakal tal sisol kaamum o, kalalip tal aba aket fukuniwa: Awu, nuli kutim kawu tal okok kem tala-bulup kulii yak aba umbital kala diilup kemin, nuli sisol dukum so kuluulokomup ema yo, kalip. Katale, tikip alik maakup ti tunum mafiing tilip imi sisol kuluulip tap okok kebi am maakup kemin kaami sisol kaata-kup kuluu-lomdipla, \v 11 utamiwa yi, Numi sisol kalawaali, nak-tunum kusal imi mep am tiina tal okok kem-silip am tiina imi sisol kuluulip ultap kuluulup kala kalaliwa, kamokim ami aket atul kukaan-bam balaan-bamdip bokolip ko: \v 12 Kamokim a! Ok tabuulin tunum kalawiili ok kaali ok ayo disa kelon o, kem-sulula, ayo talda ok katip ma kuya iyo nolip ale, nutale kutim kawu tal atan aalap dukum ami diim kalawu okok kem kulii umbital am tiinin diim kala diilup. Lale, kanimin o, kalalapla kabi sisol kaali imi sisol kuyilap kaaltap nokol kanoya kuyap yoko? Kabak-ali yaap keyin disa yo, akiwa, \v 13 wain lang kayaak asiik taba imi tunum maakup ma ami weng uyo tela-lomda bokola ko: Nak-tunum kapyo, duluuma weng san ilawa! Nali bokop-ta-lomdi: Okok kebi am taap maakup kemin kaami sisol kaata kup-tokomi no, kaliya, kabi okok ke-bili bii am maakup ke-lokomi kayi! nambap kemin, nali kapni kukup mafak kup-ta-somdila disa. Kemin, nulmi weng bokobup kaata-kup kutal-fukulila kemin, kaa kuyili ko. \v 14-15 Kaa nalmi aket fukunin uta tunum mulo tilip kaliili kukup tangbal ayo ma kuyon o, kalalila kapni sisol kup-ti ultap kuno yakal kanola kuyi no. Alik ibi okok kemsi bii am atan maakup kemin umi sisol kaata kuluulip, kemin ale, kaali ti yaap kelip te! Nali nalmi aket fukunin uta nalmi tuumon kaata kuluu-lomdi tunum iip maakup maakup imi mafek mafek iibip imi masiim dong dakaayimbi. Lale, kabi kanimin o, kalalawa aket mafak kuuta, kuyak tiip-tulala aket atul kuyak daa bom kanubap yoko? Kapni sisol uyo kuliilap tabanan a! kala-lomda wain lang kayaak ata okok kemin tunum imi kanum bakayinsa ko. \p \v 16 Faldak-tiimin sang kaami miit ayo dok nolin unang tunum ita mafiing talan-umbip kiita, bi-lom kawu dusiin daalokomip. Ale, dok nolin unang tunum ita isiik dusiin daa unip kiita, bi-lom kawu mafiing diim talokomip o, kala Yesus ayo kanum bokoyila ko. \s1 Yesus ami du asuumano kal fak-daa boko-lom: Taandi asuk tam tiinokomi no, kalsa kaami sang kaata ko \r Mak 10:32-34, Luk 18:31-33 \p \v 17 Kulaa, Yesus so, daang bakaalin tunum iso, nikil iyo met abip dukum Jerusalam unum o, kalalip, un-bom ale, almi daang bakaalin tunum talangkal iyo tunum unang iipyak tem kabaku foko kulii yang kabang tiila nikil ilifin um-bomdip bokoya ko: \v 18 Kipyo, Jerusalam kaptam banum o, kalolup talabup kemin, yak aba din kawu bom ilupya, nak-tunum ma kaata, taba-lomda Dukum Ami Man Nayo, nam-bii din pris awem tunum imi kamok kamok iso, lo utamsip tunum iso, imi diim daayilala kawu, ililta weng taken-una-tala-ke-bamdip, Mep tunum kuluwaali, aalip taanak o, naka-lomdipla kawu, \v 19 nam-baalip yak Rom kayaak imi sikil diim abamniya, ita tam-ilomdip titul weng so, atafiimin weng mafak so, kiili bakap-nam-bamdiple, sok faklet ta kuluu lakatal kaap-nam-bam kebi-sinomdipla kawu, nam-bii din as diim kawu nam-tam diilip saaknila, nam-buu nam-bii din namaalip bombii am alep keliya, am asuumano diim kawu God alalta nam-folaya asuk tam tiin baalokomi no, kala Yesus ayo almi daang bakaalin tunum ilmi-kup kanum bakayila ko. \s1 Jems so, Jon so, alep imi awak uta Yesus ami dik-daala-lomdu: Nami man alap kaliita ulelnap tiltam kamok kamok kelik o, ansu kaami sang kaata ko \r Mak 10:35-45 \p \v 20 Sebedi ami kalel umi man iyo alep kemin, Jems so, Jon so, alep iyo imbii tal Yesus be tal-ilomdu katuun duung fakela daak tiin-ilom bokolu ko: Kamokim kapyo! Nali nami man kalawiili mafek mafek tangbal uta ma noyan o, kalbi akule, \v 21 Yesus ayo dik-daawa ko: Kubi nali kanimin kaata ma nop-nak o, nakan-kaabap yoko? wakale, awak usiik Yesus ami bokolu: Bom bii-lom kapni tiltam kamokim king ke-lomdap unang tunum alik imi tiin moyokomap kawu, kabi nami man tunum alep kalawiita ulelnawa, ma tal kapni tiing tuuplo tiina, ma tal awaanlo kaldangu tiina ke-lom ita dong dakaap-tam-bilipla, nikil kibi unang tunum kii tiin molin o, akule, \v 22 Yesus ayo fal-siki titalak daa tunum alap iyo itamale, almi angtiil yol kuluulokoma kaami sang uyo imi bokoyila ko: Alap kipyo! Kipni dik-dakabip kaami miit kaali, ibi talalu bam-daalin dinim; kemin, kukup mafak kayak kayak imi taba nami kup-nokomip kaali, kipkal saak nuso kuno kuluu kanolamup o, kalbip ema? yakale, boko-lomdip: Ayo, alap nuli ti kulaali kanolamup o, akipla, \v 23 Yesus ayo bokoya: Faneng kemin, ibi nami kukup mafak kaa kup-nokomip ulultap ke-lokomip. Yale, kaa nami ok tabuulin tunum ulela-lomdi kamokim ami abiin baan nami mepso bombuu uyo yim-tiilokomi dinim; kaali nami Atok God ami ok kemin alalta tunum iyo ulelsa. Kemin, im-tiilaya ita dong dakaap-nam-biliwa, unang tunum kii tiin molokomup o, kala ko. \p \v 24 Kanum bokoyilaya, Yesus ami daang bakaalin tunum nakalkal iyo weng sandiwa, daang bakaalin tunum alep kiimi aket atul kuyipya, aket atul dap-tiiyula, \v 25 Yesus ayo nikil iyo naan-daaya alik tal atamipla bokoya-lom: Kipyo! kipkal utamipla, Tawaal diim kalawu God ami aket kolin disa unang tunum imi kamok kamok iyo unang tunum kalaang weng kukaayim-bam ale, ilmi aket fukunin weng kaata-kup kukup mafak ayo kukaayim-bam ken-tabasip u, kalsip. \v 26 Lale, nami lak duulin ibi, kiimi kukup kaa kanun-umbip kaali, kipsiik dik-daa kuluu-lom kanumin dinim; kipni tunum ayo dok ata nita nak-tunum kusal imi tiin diim kaali, tiltam win tabin kelon o, kala namti, ali almi win kaali, kufumin dinim; balilii-kup kala-bom kaptum kusal imi minlo tem un-bom ilokoma kaata tangbal; kemin ale, \v 27 kipni tunum ayo kanta nita nita ke-lom tiltam naktum kusal imi kamokim kelila yo, kala namti, ali alik kipni unang tunum dong dakaayin tunum ke-lokoma kaata, tangbal o. \v 28 Dukum Ami Man Nali tal tawaal diim kalawu disa tal tiin bom-biliya, tunum kiita nami okok uyo kamap-nin o, kalali talsii disa; nali taldila kiita ti dukum-kup okok ke-bomdiya, unang tunum imi dong dakaayon o, kalalila talsii. Kaali, nali tal-ilomdi kuno kamboyi waasi ita nelip taanokomi kawu, unang tunum yaapkan imi iliim boyilile, kiiyo tiltam God ami man kela suunkup ilin o, kalalila talsii. Kemin, ibi nami unang tunum dong dakaayimbi ultap ke-bamdiwa yo, kala Yesus ayo kanum bakayila ko. \s1 Yesus ami tunum tiin mafaknin alep ma imi yam-talalusa kiimi sang kaata ko \r Mak 10:46-52, Luk 18:35-43 \p \v 29 Yesus so, almi daang bakaalin tunum iso, iyo abip Jeriko uyo kela una-bilipla, unang tunum yaapkan iyo yak nikil imi daang baka kelip unip ko. \v 30 Una-bilipla, tunum tiin mafaknin alep ma liip balang diim kawu tiin bom-bilip iyo weng saniwa yi, Unang tunum iyo bakabip i! Yesus ayo tal-unaba no, kalbip kala kala-lomdip naan-tabamnip ko: Kamokim kapyo! Kabi kaltapni kawaalik King Devit ami man loop kemin, kabi numi olen-daaya-lom dong dokoyan o! kemiple, \v 31 tunum unang iyo taba alep imi balaayim-bam bokolip ko: Ibi duluumnin o, yakan-kaamip. Katale, tunum tiin mafaknin alep iyo ti iluut asuk dukum-kup naan-bamdip: King Devit ami man loop kamokim kapyo! kabi alep nuli olen-daaya-lom dong dokoyan o! kemip ko. \v 32 Kanumipla, Yesus ayo duluuma kawu tola-lomda naan-daayila: Ibi nali kanimin ma noyilak o, kala naap-nambip i? yakala, \v 33 alep isiik ami bokolip: Kamokim kapyo! Dong dokoyilawa, alep numi tiin kalawiiyo, baayilapla yak mafek mafek kiili, itafiimum o, kalalup naanbup o, akiwa, \v 34 Yesus ayo alep imi olen-daaya-lomda, yak imi tiin ayo sikil kuyak daa maleya kem-salale, mak fak-daalin tap alep imi tiin iyo tambal-kup keyilule kulaa, mafek mafek iyo itam Yesus aso unip ko. \c 21 \s1 Yesus ami kamokim dukum king alaltap kela Jerusalam unsa kaami sang kaata ko \r Mak 11:1-11, Luk 19:28-40, Jon 12:12-19 \p \v 1 Yesus daang bakaalin tunum nikil iyo tal abip dukum Jerusalam mepso tal Oliv Tikiin umi abip ma Betfage kaba talom ale, Yesus ayo almi daang bakaalin alep ma isiik fokoli uniwa yo, kala-lomda, \v 2-3 weng asiik duuya bokola: Ibi yak aba tam abip utafiibup kaptam tam ulip, Dongki man kasaa so, awak so, awaat iyo sok im-diilip bilip kala itam-ilom, abiltap ita-mokomip ko. Dongki awaat imi sok ayo, baa-lomdip awaat imbiilip nami bi tilip yo! Alep kanum umbaa-silipla tunum ma itama yi, Kanum talabip kalala itam dik-daaya namti, ipsiik bokola-lom: I, numi kamokim alalta kulii tilin o yakaya tulup. Kemin, kabi abiltap-siik dongki awaat kamboyilap imbi unum o, kala bokolalip kulii tilin o, kala kanum bokoya im-baala unip ko. \p \v 4-5 Kemin, sawaayak kawu God ami profet ma ayo God ami Sukon Tem kabaku dola kutii boko-lom: \q1 Ibi din abip dukum Saiyon o, kala Jerusalam kaptam ban-ilomdip abip kasel imi bokoya-lom: Di utamin a! kipni kamokim king ali kipni fanang talaba kemin ale, ali win soyap ami talemin tap ke-lomda talaba dinim. Ali dik-diiba bomdala dongki man kasaa ami daang kun diim tiinda talaba no, kalin o, \m kalsa. Namti kulaa ami weng bokosa uyo fan tiltam tabon e, kem-talabu ko. \p \v 6 Kulaa, Yesus ami daang bakaalin tunum alep iyo Yesus ami weng kaata-kup weng sandipya, \v 7 yak aba din dongki awak umi sok uyo baawa-lom, man awaat imbii tal Yesus koliwa, ilmi ilim saket ayo dilduu kutam dongki man kasaa ami daang kun diim kabaaku tabeliple, Yesus ayo tam dongki daang kun diim kabaaku tiinda una-balala, \v 8 unang tunum yaapkan imi aket fukunin uyo, king ami tala-bala fiyaap duumin kaami kukup ayo kanumin kemin, Yesus ayo kala liip talaba kemin, liip ayo tambal-kup ma dotuluwa tal-unak o, kala-lomdip ilimi ilim malo ayo dilela kulaak liip kawu taben-balale, malo ma ita liip mepso ami as tang kon bapliim so fakela kulii-talaba daak Yesus ami tal-unokoma taben-bala kebi kuteliwa, dongki ayo ilim so, as bapliim so, ami tip diim liip unak. \v 9 Kanum una-balala, unang tunum yaapkan iyo biki-kutii bon tem una-balale, unang tunum yaapkan malo ma ita daang tem lo kaptoowu kelip Yesus ata iipyak tem kawu una-bala ke-bamdiwa, fiyaap duumin dukum ke-bam ale, dukum-kup naan-bamdip: Nuli King Devit ami man loop kalaami win uyo kuluu kufolum o, kal-bom ale, Yesus kalawaali God Dukum ami win diim o, kalala talaba kemin, God ata kukup tangbal-kup kukaayim-balaya yo, kal-bomdip God ami win sakbaalim dukum ayo kuluu kufon-bamdup fiyaap duumum o, kemip ko. \p \v 10 Kanum una-biliwa, Yesus ayo yak aba din Jerusalam kaptam banale, abip kasel iyo alik atam-ilomdip alik maakup fanang alik tam baneyilula, fiyaap duu-bamdip yakal taba dik-daala una-tala-ke-bamdiwa bokolip ko: Kaa kawanta ni? kemipla, \v 11 unang tunum Yesus aso talabip ita aptum kusal imi bokoyip ko: Kaaye? kaali God ami profet o kala, God ami weng ku-fatap-dakamin tunum Yesus, ali Provins Galili umi abip Nasaret kaptam kayak tunum o, yikip ko. \s1 Yesus ami din lotu am diilim mafek mafek saanin tunum imi fotabasa kaami sang kaata ko \r Mak 11:15-19, Luk 19:45-48, Jon 2:13-22 \p \v 12 Kemin, Yesus ayo yak aba din lotu am diilim din ula, Tunum iyo mafek mafek God ami kukaalin uyo kutal aba tam lotu am tiilip uyo kukaayim-biliple, saanbip kala kala-lom tam-ilomda, tunum alik mafek mafek kulii-talaba tam tiilip so, tunum kusnum tal saanbip so, iyo alik fotabamna sak funbi, tuumon kola una-tala-kemin tunum imi tebol ayo dak-siki ku kabaak moyale, awon abim God ami kukaalin umi kulii-tal tiilip saanin tunum imi abiin baan uyo dikela kulaaya yang aba kebi kutiiya-lom \v 13 bokoya ko: Sawaayak kawu God ayo Sukon Tem dolsip kabak boko-lomda: \q1 Nami am kaltam-ali beten kemin am o, kalokomip o, \m kalsa kaa, ibi God ami weng kulaa utamsip o kalsu. Yale, ibi ami weng kuuli, kuyang saak tela-lom God ami am uyo ku-mafak-dakanbip o. Am kaltam-ali ipni wan saan-bam kaptum kusal imi moni yukut inin am kelu kewinsip o, kala kanum bokoya ko. \p \v 14 Yesus ayo kano lotu am diilim kaptamu bom-balaya, unang tunum tiin mafak so, yawiit so, iyo Yesus ami bombe kawu din atam-yaa-bilip, yam-talal kaa-balala, \v 15 awem tunum pris o kebip imi kamok kamok so, lo utamsip tunum so, iyo Yesus ami kukup kusnum kanuba uyo utabip-kup, weng saniwa yi, Man katip katip iyo lotu am diilim kaltamu naan-bamdip bokolip ko: Kalawaali King Devit ami man loop. Kemin, ami win uta kufolum o, kalbip kala kala-lomdip tunum awem imi kamok kamok so, lo utamsip tunum so, ili Yesus ami aket atul kukaan-bam ale, \v 16 bokolip ko: Kapyo, kabi kanolin weng mafak bakabip uyo weng selap yoko? akipla Yesus ayo bokoya-lom: Kiimi weng ayo weng seli. Kemin, ili kukup mafak kebip disa. Ili God ami Sukon Tem bokosu kaata nuubip kaa boko-lomdu: \q1 God kapta man katip katip so, man unaak so, iyo kukuyilapla, kapni fiyaap duu-bam ale, kapni win uyo kufup-tan-bam ken-umbip o, \m kalsu. Kemin, ibi God ami weng kaa lukuuyinsu yoko? kala bokoyilala, \v 17 kamok kamok iyo lotu am diilim dukum kaptamu kamboyila tiltam daak abip abale, yak aba din abip Betani kaptamu akana ko. \s1 Yesus ayo weng-kup bakam-salale, as fik datsu kaami sang kaata ko \r Mak 11:12-14,20-24, Mat 17:20, 1Kor 13:2 \p \v 18 Yesus aye, daang bakaalin tunum aa, nikil iyo Betani silip sintam kutim malang tem Betani ayo kela Jerusalam unum o, kalalip un-bom ale, Yesus ayo ol-tinap kelula, \v 19 utama yi, As fik al ma liip balang tem kawu tolsu kalale, yak aba yang fik lap ayo ma duk-duu ina-somdila yo, kala yang ulaya, Fik lap ayo ma abuulin dinim kon-kup be kalale, bokola ko: As kalawaali lap ayo ma asuk abuu-mokomu dinim o, kem-salale, kuyaku as fik miit ayo maak fak-daalin tap datnu ko. \p \v 20 Kanolaya, daang bakaalin tunum iyo utamdiwa aket alik tam baneyilula, bokolip ko: Nakayi! fik miit kaali, dok kano-lom abiltap-siik datnu ni? kemiwa, \v 21 Yesus ayo imi weng uyo bokoyila ko: Nami weng kalawuuli lukuuya-yaamin daa; ti kuyak iltipni aket tem daalalip kayi! God ami aket fukunap uyo aket alep fukunin daa. Talalu aket fukun daa; God ami kaata kanuman o, kalba, ayo yaap dong dokop-na kanu-mokomi kalokomap uyo kapkal yaap yak nami as kanoli ultap kaa kanolokomap. Kanola ti kalbi boko-lomdap: God, kabi yak amdu kulaa bildaa dabaalap yol ok kumun tem unak a! kalokomap uyo, fan kapni dik-daalap kaa God ali kanop-tokoma no. \v 22 Kapkal aket fukunawa, God ali ti dong dokop-na ami kukup kaa kanolokomi no! kalokomap namti, kabi beten ke dik-daalokomap kaata, ali fan kanop-tokoma no, yaka ko. \s1 Kamok kamok iyo Yesus ami dik-daala-lomdip: Kabi kawanami win diim okok kala nuubap yoko? kalsip kaami sang kaata ko \r Mak 11:27-33, Luk 20:1-8 \p \v 23 Yesus ayo yak aba tam Jerusalam aba-lom lotu am diilim kaami daam tem kawu tam-ilomda God ami weng kaata, unang tunum imi kukuyin-balaya, pris awem tunum imi kamok kamok sole, Juda kayaak imi kamok kamok iso, iyo tal Yesus ayo dik-daalip ko: Kapyo, kabi kawanami win diim kaata, kufo-bamdap yak kanolin kukup kala kanun-umbap i? Kabi kanta tam-baala tal-ilomdap kanolin kukup kala kanum-solap yoko? Nuyo bokoyawa, utamum o, akiwale, \v 24 Yesus asiik imi weng an-anung-daa bokoya-lomda: Na, nasiik weng ma kipni dik-daayokomi. Kemin, ibi nami weng kalu maan tiip-nip namti, aa nakal kipni weng uyo maan tiiyokomi. \v 25 Oksam ukayin tunum Jon Baptis ali kawanami win diim kaata, unang tunum iyo oksam ukayinsa ni? God ami win diim kanum-soma ne? tawaal diim kaldaak-ami tunum imi win diim kanumsa yoko? Nami weng kala dik-daayi kaata, maan tiip-niwa yo, kalale, ilmi-kup bokola una-tala-ke-bam bokolip: Kwin! nokol kaa kanimin o, kalokomup i? kemsile, Nuli boko-lom: God ami win diim kaata, kanumsa no, kalokomup namti, ali bokoya-lomda: Ibi utamiwa, God ami win diim kanumsa kalip namti, ibi kanimin o, kala, Jon ali fan God ami weng kaata tituun bakayimba, kemsip disa ema? kalokoma. Kemin, kela boko-lomdup: \v 26 Tawaal diim kalawaami tunum ami win diim kanumsa no, kalokomup kaata, unang tunum yaapkan kalawii aket fukuniwa yi, Kaa fan Jon ali God ami profet o, kala weng ku-fatap-daa bakayin tunum o, kalalip nuyo aket atul kuya yelalip o, kala nuli suunbup o, kala-lom \v 27 Yesus ami ibokola-lomdip: Kaa kanta Jon kaa bokolaya, ali taba-lom unang tunum kii oksam ukayinsa kalalup utabup dinim o, akiwale, Yesus asiik bokoya-lomda: Nakal ti kanolin kemin kawanami win diim kaata, kanolin kukup kaa kanun-umbi uyo bokoyokomi disa yo! yaka ko. \s1 Yesus ami tunum ma kaami man tunum alep imi sang faldak-tii weng do bokosa kaami sang kaata ko \p \v 28 Yesus ayo kamok kamok imi bokoyila ko: Nami faldak-tiimin weng kala bokolokomi kalaali, talalu weng san-ilom ale, kawu kalok nolin aket fukunin uta ma tildang tulu kala-somdiwa kawu, kipkal bokop-nin o. Tunum ma ayo man tunum man alep kemin am ma daanule, man diil ami bokola ko: Nalmi man diil kapyo, kamala uyo din wain lang kaata dikiman o, kala bokolale, \v 29 man asiik aalap ami bokola: Nali keli no, kala biile, asuk aket fal-sikiba-kup; din wain lang dikima ko. \v 30 Kulaa, aalap ayo din man niing afung ayo atamda asuk ti fik ami bokola tap ke bokola ko. Bokolale, man asiik aalap ami weng bokola uyo bokola ko: Nata din dikimon o kala; katale, ali unoma disa, kelase no. \v 31 Kulaata nali weng ma dik-daayokomi kemin, weng san ilawa! Alap kiili niing ata ne? fik ata ne? ilmi aalap ami weng kaa weng san-silip yoko? yakala, kamok kamok isiik bokola-lomdip: Daa, fik ata aalap ami weng ayo weng selase no, akiwa, Yesus ayo bokoya ko: Nami weng kala bokoyokomi kalaali, dotu weng san iliwa! Tunum unang mafak ili fik ami kanose tap kanolokomip kaayo, takis kaamin tunum mafak iso, yak sadikimin unang so, ili ilmi aket kaata fal-siki-lomdip ita ita keliwa, kamok kamok ipta kulaak banipya, abiltap tiltam God ami miit tem talokomip. Kemin ale, aa ibi yi? Ibi tiltam God ami miit tem kaa tiltam talokomip e disa? \v 32 Kanolin kemin, siin kaali oksam ukayin tunum Jon Baptis ali tal ipni kukuyin-bam bokoya-lom: Ibi tiltam God ami miit tem talemin kaami liip kaa kano-somdiwa yo, kemsa. Lale, ibi ami weng kaa ma weng san-kaamsip dinim te! Takis kaamin tunum mafak kiiso, sadikimin unang so, ita Jon ami weng uyo weng san-somdiwa, imi aket ayo fal-siki-lomdip ilmi kukup mafak nuubip kulu kewa-lom tildang God ami lak kaata duulip kala, kalalip ibi itam-silip. Katale, ibi Jon ami weng uyo weng san kipni aket ayo fal-siki-lom ililtap kelin disa ke-lomdip, ipni kukup mafak nuubip uyo kela-lomdip, God ami lak kaata duulin dinim o, kala Yesus ayo kamok kamok imi kanum bakayila ko. \s1 Yesus ami faldak wain lang tiin saanin tunum imi sang bakayin-bisa kaami sang kaata ko \r Mak 12:1-12, Luk 20:9-19 \p \v 33 Yesus ayo asuk kamok kamok imi bokoyila ko: Nali weng kusnum ma bokoyokomi kemin, ibi talalu weng san iliwa! Tunum ma almi wain lang ma talalu kutii-lomda uti foko kela wain san ayo dikiba-kup; tuum tem kala-lomdipla, ok liip unemin dotu sok lap iyo fokolip daak uniple, yaan ta talela kutiibip-kup, ok bina-unemin uyo dotu kutii kela, lang kaptam tiin mo bom ilin tunum ami am ayo bitam asal kaptamu de kambolale, tunum wain lang tiin molokomip iyo ulela-lom bokoyila ko: Wain lap abuu tii-mokoma kaali, dakabi kutii kela tak-nuubi ok ayo laabi kutiiliwa, kaptum kusal ita tal molipla, kipta sisol ayo kuluu-lom anung ma iltipni kuluubip-kup; nakal anung kuluu kulaap-nip din unemak o, kala kamboya bilin samaan kawu una. \v 34 Kemin, wain lap abuumin umi am uyo daanula, tiin-saanin tunum iyo wain lap iyo dakamsi kutii kela yak ok ayo tuk-nuu-bam ok kaa laabi kutiilipla, aptum kusal iyo kuyip ita moliwa, kulaa wain lang kayaak ayo almi ok fukulin tunum iyo yim-baala tal wain lang tiin molin tunum imi bokoya-lom: Numi kamokim ami wain lap imi ok kaami sisol anung ata kuyilipla, nulmi kamokim ami kulela unum o, yikiwale, \v 35 kulaa wain lang tiin molin tunum iyo weng sandiwa, yak kamokim ami okok kemin tunum iyo yim-tal-fuku-lomdip, ma ata disa kiin waal biwakabi kelale, ma ata olso aalip taan-som, ma ata tuum ta binalip yak tunum ami dabom baken-bilip bom bii saakna keyip ko. \v 36 Kanolip kala kalalaya, kamokim ayo ok fukulin tunum iyo yaapkan iyo im-baala din wain lang tiin saanin tunum imi fanang din itamiwale, tiin molin iyo asuk kamasi okok kemin tunum imi tal itamip kanola yan-silip tap kuno yakal anulip taan kelip kala-somdala, \v 37 kamokim ayo weng sandala aket fukuna ko: Nali nalmi Man kalawaali dabaali din una namti, ali aalip taanokoma dinim. Ami win kaata kufon-bam ale, ami weng kaata-kup weng sanokomip o, kala kalale, mafiing diim kulaata, almi man ayo dabaala din wain lang tiin mo ilin imi bilip una. \v 38 Lale, din una wain lang tiin molin tunum iyo atam-ilomdip kulaa nikil iyo ilmi bokola una-tala-ke-lomdip bokolip: Kulawaali ti wain lang kayaak almi man kemin, bom bii-lom aalap ami taanokoma ayo, alalta aalap ami mafek mafek kaali, alik tiin mo-lom almi alik ke-lokoma kemin, aalupla taanala, wain lang kaltam ayo nulmi alik keyuk o, kala-lomdip, \v 39 yak man ayo dap-tal fuku-lom sisii dilili dibii tam uti yal foko tam daak saaklo kabaaku aalip taana kayi! kala Yesus ayo weng do ayo kanum bokoya ko. \p \v 40 Kemin, Yesus ayo dik-daaya-lomda: Kipyo, wain lang kayaak ami asuk talokoma kaa, ali wain lang tiin molin kii, kanimin ma noyokoma ni? Kipni aket fukunbip kaali kanimin o, kalbip? yaka-lomda Yesus ayo dik-daayilale, \v 41 kulaa kamok kamok iyo Yesus ami weng uyo maan telip ko: Kamokim ayo taba tunum mafak yam iyo yebi angtiil yol daka-bam saaknipla kawu, tiin saanin tunum kusnum iyo ulelnala ita tiltam ami wain lang kaa tiin mo-biliwa bii suunkup wain ayo abuulu kalale, wain lap wok ayo laabi aptum kusal imi kuyip ita molipla, kulaa wain lang kayaak ata imi sisol anung ayo suunkup tambal kukaalokomip o, kala kamok kamok iyo kanum bokolip ko. \p \v 42 Kemin, Yesus ayo bokoyila ko: Tiin molin tunum taba lang abip kayaak ami man ayo aalip taanba kiili, siin sawaayak tunum kusnum imi kukup kanu-bisip ililtap te! kala God ami Sukon Tem kaali, imi sang kaata kanum boko-lomdu: \q1 Ok fukulin tunum ili am kaa dina-bam tiyak daaliwa, Am kun ma kaali mafak kala, kala-lomdip kuluu kulaalip yak balang diim kabang abamna. Katale, kamokim ali am kun kaa atam-ilomda, Kwin! kaali ti tambal kemin am duwokop kelak o, kala-lomda am kun kaali, asuk dibii tildak dap-molaya ayo tangbal mokso ke tolnu ko. Kemin, kamokim ami kanola kulaa God alalta kemin, nuli utamuwa yi, Ami kanola kaa fan tangbal kela kayi! kala-sulup o, \m kalsu. Kemin, ibi kuyak tik-tii-bam utamsip. Yale, kanimin o, kalaliwa kaami miit uyo talalu utamsip disa yoko? \v 43 Kibi nami weng kala bokolokomi uyo talalu weng san iliwa. Siin kaali, God ali Juda kayaak kipni win kaa nami unang tunum o, kala-lomda, imbii tiltam nalmi miit tem daalon o, kemsa. Lale, kamala kalaali, God ali utamala, Ibi daang ukup-nip kalalaya, God asiik ibi daang ukuya-lomda, yak unang tunum kusnum kayak kayak ita ulelba-kup bokoyila ko: Ibi ti titil-fak-daa nami weng kuu weng san kutal-fukulip namti, nasiik ibi imbii tiltam nalmi miit tem daalokomi no, keba no. \v 44 [Aa, kuno ti am kun awak dukum ma bombuu. La, dok nolin tunum ata kutal daak am kun diim kaa daala namti, ayo dap-mafak-daalokoma le, am kun uyo dik-tam-daa tildaak tunum kaami angtiil diim abam-nokomu ayo, atin tunum dabuu dabaak molula, atin ti dap-mafak-daalokoma no, kala Yesus ayo almi sang kaata, faldak am kun umi diim kabak tii-lomda bakaya ko.] \p \v 45 Kanola pris o, kala awem tunum imi kamok kamok so, Falosi so, iyo Yesus ami faldak-tiimin weng alep kiili, weng san-somdipla utamiwa yi, Kuyak nulmi sang kaata bakayimba kala kalalipla, \v 46 sok delum o, kalip. Lale, utamipla, Unang tunum yaapkan ili aket fukun-bamdip, Yi, Yesus kaali God ami profet o, kalaliwa, fiyaap don-bilip kala kalalipya, kamok kamok iyo unang tunum imi atul uta itam-suun-daa-lom sok dedulin dinim kelip ko. \c 22 \s1 Yesus ami faldak inin-inin dukum kawol tapdu bom inin umi diim tii bokosa kaami sang kaata ko \r Luk 14:16-24 \p \v 1 Yesus ayo asuk unang tunum imi weng ma faldak-tii bokola ko: \v 2 Ilom am ma daanula, God ayo almi unang tunum tiin molokoma kawu kamokim king kaami sang bokolon o, kalbi kalawaami kanumsa ultap kanu-mokoma no. Mep kamokim ami man ayo unang kuluulon o, kalale, ami aalap ayo: Ima kawol tapduu-bilipya, man ayo unang kuluulak o, kala-lomda, almi ok tabuulin tunum imi bokoya-lom: Unang tunum iyo naan-daayi kemin, ibi ima kaa fuu-lomdip, unang tunum iyo bokoyip tala-tala-kelipya, nuso tiin-bom ima kaa inum o, yakaya weng sanip ko. \v 3 Ima ayo fuu dotuliwa, kamokim ayo almi ok fukulin tunum imi bokoyila: Yak aba din tunum unang kamasi naan-daa-yimbip kiita bokoya-lom: Kulaata tiliwa ima inum o, kalip. Katale, unang tunum iyo tulum o, kalsip disa. \v 4 Kulaaliwa kemin, kamokim ayo asuk okok kemin tunum kusnum ma im-baala weng kulii din unang tunum iyo bokoya-lom: Nak-tunum kusal kipyo, numi kamokim ami weng kala bokoyokomup uyo weng selin! Ali boko-lomda: Nami ok fukulin tunum ita bulumaki aalap dukum dukum so, bulumaki man tambal yaapkan iso, anu duulbi kutii-lom tawobi kutal tiile, inin-inin alik iyo talalbi mikil-kup kutiilip. Kemin, kulaata tiliwa, nuso ima im-bomdup nami man ami unang kuluula ayo fiyaap duumum o, kalaya, weng ayo dibii tulup te! yikip. Katale, \v 5 tunum unang ili ti kuno kamokim ami weng kuuya uyo kuyang saak tela-lomdip kela akal almi okok e kala nuu-bala nuu-bala kemipla, tunum weng umuuyimba, ili ma ima lang uta diki-balale, ma ali din almi stuwa kawu okok ke-bala kemipla, \v 6 aptum kusal malo ita kamokim ami ok tabuulin tunum imi imtal fuku yebi anulip saaknip ko. \v 7 Kanoliwa, kamokim ayo weng sandala, ayo aket atul dukum-kup dap-telula, almi waasi dinin tunum imi im-baala din, tunum taba almi okok kamaalin tunum anubip iyo, waasi dinin isiik din aabi anubip-kup, imi abip ayo wing takayak daaya keliwale, \v 8 kulaa, almi ok fukulin tunum malii ma iyo naan-daaya tal atamip bokola: Nami ima ayo fuubi ku-mikil kebip. Yale, tunum unang ili kukup mafak kuluu-lomdip tilin disa kelip. Kemin, kiili nami ima kaa tal inam-nokomip dinim. Kemin, \v 9 ibi din abip ma ma kawu tal-une-bam unang tunum yaapkan iyo itam-ilomdip alik iyo foko kulii-tiliwa, ima ayo im-bom fiyaap duumum o, kala-lom im-baala unip. \v 10 Okok kemin tunum iyo din aba abip ma ma kawu, tal-une-bam tunum unang itamip, ayo ti mafak so, yaap so, alik kulii-tal kamokim ami am tii-tii-ke-bilip bii am alik muup-daalip ko. \p \v 11 Kanolipla, kamokim ayo tal, unang tunum im-taltam daalip tiinbip iyo, itafiin tal aba yang ulayi, Tunum ma ima ina-faka-bam fiyaap duumin ilim tangbal kolip uyo mikilama disa ke-lom, almi ilim mafak kaata-kup mikila tal tiinba kala kala-lomda, \v 12 kamokim ayo bokola-lomda: Naktum a! Kabi kanimin o, kala nami ilim tambal kup-ti kaa mikilin disa ke-lom tiltam talap yoko? akale, tunum kaayo, fatom-dap-telu ayo weng so ma bokolama dinim kelaya, \v 13 kamokim ayo almi okok kemin tunum imi bokoya-lomda: Kipyo, tal tunum kalawaali sikil-ang yaan-ang sok dela-lomdip, sisii dap-tama tam abip malang tikiba tem kaptam daaliwa, bomda, Kwin! kaluuso kanimin o, kala kalaba talbi yoko we? kal-bomda almi angtiil kalan amamak o, kala kamok bokoyilala kanola-silip o. \p \v 14 Ultap kemin, God ali unang tunum yaapkan deng saak imi bakayim-bamda: Kibi tiltam nami abip bii kalaba tiliwa yo, keba. Katale, tunum unang yaapkan ili ami weng kaa kuyang saak tii-bilipla, God ayo unang tunum iip maakup maakup ita-kup ulelnala kawu, tiltam God ami miit tem talen-tabasip o, kala Yesus ayo faldak-tiimin weng kaami miit ayo ku-fatap-daa bokoyila ko. \s1 Kamok kamok imi tal takis kukaayin kaami sang Yesus ami dik-daansip kaata ko \r Mak 12:13-17, Luk 20:20-26, Rom 13:1-7, 1Pit 2:17 \p \v 15 Kemin, Falosi iyo Yesus ami weng kaa weng san-ilomdip Yesus ayo sok dedulum o, kala-lomdip takas yang kabangu tiin, weng dil mo kasen-foko-lom weng ma dik-daalupya, weng mafak so ma bokola kala, kala-lomdup dap-tal fuku dibii din weng bakamin baan diim daalum o, kala-lomdip, \v 16 kulaali ilmi daang bakaalin tunum sole, King Herot ami ap-tunum kusal iso, iyo im-baalip din Yesus ami dik-daala bokolip ko: Kukuyin tunum kapyo, nuli titamsup, Kabi win tibin tunum so, win dinim tunum iso, ili kukup tangbal maakup uyo kukuyim-bamdaple, kabi tunum ma ami atul kaali ma suun-daa-laabap disa; kabi ti suunkup tituun-kup tabin weng kaata-kup bakayim-bam ale, God ami weng so, ami kukup kanumin o, kalba so, iyo kuluu-bomdawa, fan ti tituun weng kaata-kup unang tunum iyo kukuyim-bam kem-yaabap. Kemin, \v 17 nuli mafek mafek ma kaami sang kaata ma, dik-daap-tum o, kala-somdupla kemin (Rom kasel imi lo maakup ma uyo boko-lomdu: Ipni takis moni kaa numi King Sisa alami gavman ami kukaalin o, kalsu ale, Juda kayaak numi lo uta boko-lomdu: Ipni moni kaali, God ami kukaalin o, kala kanum boko-som kesu.) Kemin, numi takis moni kaa Sisa ami kukaalum e? God ami kukaalum e? Kapni aket fukunbap kaata bokoyilapla, nuyo utamum o, kala kanum bokolip. \p \v 18 Lale, Yesus ali imi aket mafak fukunbip uyo uteyila yi! Kanoluwa weng mafak ayo ma bokola kala akum o, kalbip kala kala-lomda bokoya ko: kasen-fakamin, ibi kanimin o, kalaliwa dap-kukulupla, ayo weng mafak ma bokolak i! nanbip yoko? \v 19 Takis mo-laamin moni ayo ma kulii-tiliwa, nita utam tamon o, yakaya, fan kulaa moni ayo koliwa, \v 20 utam ale, dik-daaya ko: Yak tuumon diim kabak-ali sinik so, win so kala bom-bilip kii, kawanmi sinik sole, win so, kiita bom-bilip i? yakale, \v 21 isiik Yesus weng maan telip. Kaye? Sisa ami sinik so, win so, kiita no, kaliwa, Yesus asiik bokola: Uyo kanolin kemin, tuumon kalawaali Rom kasel King Sisa ami tuumon kemin, Rom kasel imi gavman almi kukaan-bam ale, God ami mafek mafek kaata, kuno God ami kukaan-bam kemin o, yakale, \v 22 isiik weng san-ilomdip Yesus ami weng kaali, akal alik ma bokola no, kala-lomdip, imi aket fanang alik tambaneyu, Yesus ayo kambola tabanip ko. \s1 Yesus ami tunum saaka tam tiin-yaamin kaami sang bokosa kaata ko \r Mak 12:18-27, Luk 20:27-40, Ap 23:8 \p \v 23 Juda imi kamok kamok malo ma kiili, Sadusi yo, ken-umbip iyo boko-lomdip: Unang tunum taansip kiili, asuk tam tiinokomip disa yo, ken-umbip. Kemin, Sadusi malo ma iyo (din Yesus ami dik-dakamin kaa fiitmin dukum ma dik-daaluwa, ami miit kaali talalu daka-daa bokoyin disa kela namti, unang tunum iyo aban-delik i! kalalipla) tal Yesus ami bokolip: \v 24 Kukuyin tunum, kapyo! Nuli weng ma dik-daap-tum o, kalup. Kemin ale, sawaayak kawu, Moses ata God ami lo ayo numi kuyinsa umi anung kaa boko-lomdu: \q1 Tunum ali tunum man ma foko tiilin dinim ke ilomda saaka-lom kalel kutiila namti, niing alta asuk fik ami kaluun uta kuluula akam imi tunum man kuulokomip kaali ali boko-lomda: Kabi nami abaap ami man kayi! aka-lomda kamasi fik taanse ami bung mafek mafek uyo mep man kuula ami kukaalak o, \m kalsu. Kemin ale, \v 25 uyo weng san bom-ilawa, sawaayak kawu tunum ma nuso bom biisa ata, man tunum man fetkal foko tiilaya, nikil ti alik maakup tal aba tam fasuu tiile, kulaa fik diil asiik unang kuluula, ilom man so ma foko tiilama dinim ke, taanale, fik almi tamon ata taba fik kalel kaluun uyo kuluula. Katale, \v 26 akal ti kuno man so ma foko tiilama dinim, kela taanale, imi nakal kuno niing iip ma ata fakal imi kaluun uyo kuluula. Kata ti kanumin-kup kem-umbi-lom imi nakal kiiso nikil alik maakup maakup iyo man so ma foko tiilin dinim ke-lom, \v 27 alik kuliila tabiwa, atin mafiing mafiing kulaa unang ukol kuno taan kesu no. \v 28 Na! kapni aket fukunbap kaa bokoyan aa! Tunum nikil fetkal alik kiili, unang maakup kuuta-kup kuluu biile, taan-taan-kesip. Kemin, bom-bi-lom tunum taansip imi tam tiin kawang ke-lokomip kaali, unang kuuta kawanmi kalel ke-lokomu ni? kala, Sadusi iyo Yesus ami dik-daaliple, \v 29 Yesus asiik imi weng maan tiiya bokoya-lom: Ibi God ami Sukon Tem Weng kaali, talalu ma kaal kelin disa kesip kemin, God kaali, titil soyim o, kaa kalin dinim kesip. Kemin, ibi ti aket mafak-kup fukun-unbip o. \v 30 Weng san bom iliwa! Ilom am ma daanokomu kaali, unang tunum taansip kiili asuk tam tiin tam God ami abip suunkup ilokomip uyo, unang dan kaa-bala, tunum dan kaa-bala, ke-mokomip disa; kiili tiltam akal alik ke-lomdip abiil kayaak ensel ililtap ke-lokomip te! \p \v 31 Kemin, kipni weng kaa boko-lomdip: Tunum unang taansip iyo atin taan maaklo kesip kemin, God ali ma iyo im-fola tam tiinokomip disa yo, ken-umbip kaami sang kaata bokoyon o, kalaliya kemin, tunum taansip imi asuk tam tiin-yaa-mokomip kaami sang kaali, God alta bokoya, yak almi Sukon Tem kabak dola kutiiliwa ibi tik-tiin-umbip. La, ibi talalu ma utamsip disa. Ali boko-lomda: \q1 \v 32 Nali Abraham so, almi man Aisak so, almi man loop Jekop inang alimal imi God namti kalabi no, kala \m sawaayak tunum taansip imi sang kaa kanum bokosa. Kemin, unang tunum iyo taan-ilom maaklo kelip namti, God ayo imi tiin molama disa. La, unang tunum iyo taan-ilom maaklo kemin dinim. Kemin ti, tunum taandip din God ami diim kawu suunkup laabip isole, tunum tiin kawang bom-bilip iso, kiita tiin mosa. (God ami weng kaa Moses ami bokonsa kaami miit kaa dok ata naa kalolip: Abraham alimal ili sawaayak kawu saaksip. La, fan God ami tiin diim ayo ti bom-bilip kala kalalaya, alimal kii tiin mo-bomdaya, boko-lom: Nali alimal imi God namti kalabi no, kalsa) kayi kala Yesus ayo imi weng uyo maan tiiya ko. \v 33 Unang tunum yaapkan iyo Yesus ami weng kukuyim-bam bakayimba uyo weng sandiwa, fanang alik tambanula aket dukum fukunip ko. \s1 God ami Lo diildiil dukum kaami sang kaata ko \r Mak 12:28-31, Luk 10:25-28, Rom 13:8-10, Gal 5:13-15 \p \v 34 Sadusi iyo Yesus ami kanum bokola uyo weng san-somdiwa, ami weng kaa maan telokomup dinim o, kalalip weng so ma bokolalip dinim. Duluuma tiinip kala, kalale, kulaa Falosi yakal tala-tala-ke weng dil mo kutii kulaa kela \v 35 nikil ilmi iipyak tem kulu lo utamsa tunum ma tiltam bokola: Nita iboko kasen-fakamin weng ma Yesus ami dik-daala utami ya, Ayo weng mafak aye ma bokola kala kalon o, kala-lomda, \v 36 Yesus ami dik-daala ko: Kukuyin tunum kapyo, God ami Sukon Tem Lo bombuu kabak-ali kalok nolin kaata ti diildiil dukum buu ni? akale, \v 37 Yesus asiik bokola: \q1 Kabi ti ami aket kaali, atuk atuk ke-laamin disa; kapni aket aa, fanang aa, tiin aa, kiili, alik kulaalap yak God Dukum ami diim abamnip, ami aket-kup kolan o, \m kalsu namti kaa bombuu. \v 38 God ami lo kuuli, win sokan dukum kemin, uta uta ke-lom lo malo kuliili, kulaak banip keyinsa no. \v 39 Aa, God ami lo ma ukol ti ultap uli boko-lomdu: \q1 Kabi kaltapni angtiil aket duu-lom, tiin saan-umbap tap ke, kaptum kusal so, kayak kayak so, imi aket kuyale, tiin saanin o, \m kalsu kemin, \v 40 lo alep kalawiita diildiil dukum o. God ami Lo alik Moses ata dolsa so, God ami weng ku-fatap-daa bakamin almi profet kuyila dolsip iso, kaami miit kaali, lo alep kiita kayi! yaka ko. \s1 God ami ulduula tiltam kamokim kesa tunum ami sang Yesus ata Falosi imi dik-daayinsa kaata ko \r Mak 12:35-37, Luk 20:41-44 \p \v 41 Yesus ayo utamaya, Falosi yaapkan iyo tal tiinaabip kala kalale, dik-daayila ko: \v 42 Ibi God ami uldaa-dabuula tiltam kamokim kesa tunum Kraist o, kalbip kaa kawanta ni? Ali kawanmi man loop tip-tiila kaptoop bansu umi tunum i? kalale, isiik bokolip ko: Kaali King Devit ami man loop o, akiwa, \v 43-44 Yesus asiik bokoya-lomda: Siin sawaayak, God ulduula tiltam kamokim kesa tunum ayo dabaala tal tawaal diim kalawaali tilin dinim ilala, God ami Sinik Tambal kaata, almi aket fukunin kaayo, King Devit ami kolaya, akal boko-lomda: \q1 God Dukum ata nami Kamokim ami bokola-lomda: Kapyo, tal aba yang nalmi sikil ting tuuplo kamokim ami tiin-yaamin baan diim kaldaaku tiin-balapla, bii-lom nata nata kelila kawu, kapni waasi iyo kabaak banip kamboyi kalalawa kawu, kii kapta tiin molokomap o, kala God ayo bokonsa no, \m kala Devit ata bokosa. Devit ali kanimin o, kalalaya, kaali nami Kamokim o, kalsa yoko? \v 45 Kiwe, God ami uldaa-dabuula tiltam kamokim kesa kaa kawanmi man i? Devit ami aket kaa fanang daalaya, Am ma daanokomu kaali, ilom kaptoowu nalmi man loop ata ma tiltam tabokoma kala, kalalala kaami aket kaata fanang daalaya, bokosa dinam kabak boko-lomda: Kaa nami Kamokim o, kaloma disa yo. Devit ali kalok nolin aket kaaso, fanang-daa boko-lomda: Kaa nami Kamokim o, kalsa ni? kala Yesus ayo Falosi imi dik-daaya ko. \p \v 46 Kanolin kemin, tunum ayo ma taang-kala-somdala, Yesus ami kanum bokola uyo nusiik maan telokomup dinim o, kala-lomdip weng so ma bokolin dinim kelip. Ti am kulu daanba kuyaku kamok kamok alik iyo Yesus ami weng kun tabin kaata suun-daa-lomdip maso ma dik-daalum o kalolip dinim kela unip ko. \c 23 \s1 Yesus ami lo utamsip so, Falosi so, imi kukup kanun-umbip kaami sang bokosa kaata ko \r Mak 12:38-39, Luk 11:43,46, 20:45-46 \p \v 1 Yesus ayo almi daang bakaalin tunum iso, unang tunum yaapkan iso, imi bokoya-lomda: \v 2 Lo utamsip tunum so, Falosi iso, ita God ami Lo Moses ata dola kutiisa uta kukuyila-yaabip \v 3 kiimi taba, ipni kukuyin-bam ale, weng bakayim-bam kem-laabip uyo ti tangbal-kup weng san-kaa-bam kutal-fuku-biliwa yo, kala-somla ko. Lale, ili God ami Lo ipni kukuyila-yaabip uyo, yakal weng san-kaa-bam kanun-umbip disa. Weng kuyang saak tiin-tabasip kemin, ibi imi kukup kanubip kaaltap kaa kuuta fukumin daa yo. \v 4 Kanola iyo mafek mafek uluum tabin kaali, kuluu kuyak tunum imi nakal kun diim kawu tiiya-lomdip imi dong dokoyum o, kala-aamin disa yo. \v 5 Kiilile, numi kukup uta kanu-bulupla, tunum unang ita itamdiwa numi win ayo kufuyik o, kalalipla, kanun-umbip o. Imi kukup kanun-umbip kaali, God ami Sukon Tem weng uyo boko-lomdu: Ibi God ami weng anung ma sukon diim kabaku dola kutii-lom ang-de-lom kuyak iltipni dabal kun diim so, biti kun diim so, kabaku kuyak daa bom tal-une-bamdip yo, kalsu. Lale, kamok kamok iyo ang aalap dukum dinabi kuyak ilmi dabal kun diim so, biti kun diim so, kawu dinabi kulii-tal-une-bam laabip aa, ti kuno ilmi ilim matum-matum ayo kiit kon yaapkan kuyak dakabi tal-unen-umbip o. \v 6 Kamok kamok kiimi din tunum kamokim ma aso ima inum o, kalokomip kaa, ili yak aba din ti abiin tangbal kamokim ami mepso kulu tiin-yaamum o, kal-bom ale, yak aba din lotu am unokomip kakal ti, kanola kamok kamok imi abiin baan tambal kawu tiinupla, unang tunum ita nuyo itafii-bamdipla, numi win ayo kufuyik o, kala kanu-bam kem-yaabip o. \v 7 Kanu-bam ale ma kaali, yak aba din ima saanin maket baan diim kaba unupla, unang tunum ita kamok kamok imi kanolin kukup kaata kuluu-lomdip weng umkaayim-bam, imi bakayim-bamdip: Kibi God ami Lo kukuyin tunum namti kaa bilip o, kemik o, kal-bomdiwa, kanu-bam ken-umbip o. \p \v 8 Nimi daang bakaalin ibi, kamok kamok imi kukup kanubip kaaltap kaa kutal-fukumin daa yo. Nami daang bakaalin tunum kipni kukuyin tunum kii yaapkan disa; ti maakup nata-kup kemin, ibi ma ata win tibin ke tam bana, ma ata win dinim ke kabaak bana kelin disa. Nikil tikip alik maakup kunolin altap altap ke-bomdip bom-bilip kemin, unang tunum iyo itam-ilom, U, kiili fan kukuyin tunum o, kal-bom kipni win kaa kufuyokomip daa yo, kala-somla ko. \v 9 Kanolin tap kemin, kipni God kaali yaapkan disa. Ipni Kaalap abiil tikiin kayaak God kulaa ti maakup kaata-kup kemin, tawaal diim kalawaali ipkal tunum ma ata kamokim o, kalalip, kaali numi atok o, kal-bom ami win kaa kufolin daa yo. \v 10 Ultap kemin, ti nata-kup, God ata uldaa-nam-buula tiltam kamokim kesi tunum kaali ti nalta-kup kemin, kabi kaptum kusal iyo bokop-ta-lomdip: Kamokim o, takan-kaa-bam kapni win uyo kufup-tin disa yo, kala-somla ko. \v 11 Kabak-ali ti atin kanumin dinim ko. Kipni iipyak tem kaptam-ali kanta ma kamokim namti, ali disa kipni masiim dong dakaayin tunum namti kaa bombe. \v 12 Dok nolin tunum ita ilmi win ayo kufu-bamdip: Nuli win tabin dukum o, kemip namti, kiilile bom bii-lom God ayo bokoya-lomda: Kanumin tunum ibi nami tiin diim kaali, ibi kabaak banipla ibi win dinim o, yokokoma. Ale, tunum kawanta ilmi win ayo kufumin dinim, ti aptum kusal imi disa kulu dong dakaayip namti, bii-lom kaptoop ali God ayo kanolin tunum kiimi win ayo kufoya bokoya-lomda: Nami tiin diim uyo ibi win dukum o, yokokoma no, kala Yesus ayo kanum bakayila ko. \s1 Lo utamsip tunum so, Falosi so, imi kasen-fakamin kukup kaami kalan Yesus ayo im-bak saan-bisa kaami sang kaata ko \r Mak 12:40, Luk 11:39-42,44,52, 20:47 \p \v 13 Yesus ayo asuk lo utamsip tunum so, Falosi iso, imi bokoya-lomda: Lo utamsip tunum aa, Falosi ipyo, weng selin! Ibi ti kasen kasenmin kukup kaata-kup kutal-fukulin tunum kipyo! Unang tunum ili tiltam God ami miit tem tulum o, kal-bilipya ipta bokoya-lomdip: Daa, kamasi ibi kaa numi weng sawaa yaapkan kalawasiik kutal-fuku-somdiwa yo, yakan-kan-tabasip. Ipkal tam God ami miit tem ayo yang unemin disa bomdiwa, kemin ale, kipkal unang tunum God ami miit tem unum o, kalbip imi liip uyo bak-daaya-yaabip. Kemin, am ma daanokomu uyo kaami kalan kaata God ayo ibi angtiil yol awak uyo kukaayokoma kayi! Kemin, kabak ali talalu utafii-bamdiwa yo! \p \v 14 [Lo utamsip tunum so, Falosi so, ibi kasen-fakamin kukup kutal fukulin tunum yam kemin, ibi unang kaluun imi kasen-fakayin-bamdipla imi am sin-yaamin uyo bukuuyipla, iyo am dinim mafek mafek dinim ke-bam ken-umbip o. Kanolin kukup mafak mafak kulaa kanubip. Katale, ibi unang tunum imi tiin diim ayo kasen-foko God ami beten kaman-bulupla, unang tunum kiita, itam-ilomdip numi tong uta bakamin o, kalalip beten batbat ayo ken-laabip. Kata, ilom am am daanokomu kawu, kaami kalan kaata, God ayo ibi atin ti angtiil yol dukum kaa kukaayokoma te!] \p \v 15 Kemin, lo utamsip tunum so, Falosi so, ibi kasen-fakamin kukup kaata, kutal-fukulin tunum kemin, ibi boko-lomdip: Tunum unang kusnum kayak kayak ili aket fal-siki-lom Juda kasel numi kukup uta kutal-fuku tabuulin o, kalalipla, ibi tawaal liip e bot tem liip e unbilin abip kusnum kusnum kawu, weng kalawaali bakayila-tal-unen-umbip. Tunum ayo ma kipni weng kaata, weng san ami aket ayo fal-siki-lom ipni daang bakaalin tunum kela namti, kipta kukon-biliwa, akal ti kukup mafak ayo kanu-bala, bii kipni kukup mafak uyo kulaak banu, ami kukup mafak uta tam kaltoop ban-ilom dukum ke-lokomu no. Am ma daanokomu kaali, kabak-ami kalan kaata ipso, aso, alik ibi din abip mafak unipla, God ayo angtiil yol dukum uyo kukaayokoma ko. \p \v 16 Ibi tiin fiim ililtap. Ibi taang-kala liip din God ami abip unemin uyo tunum unang kii kukuya-yaabip disa. Kamok kamok ibi boko-lom: Kabi kaptum ami diim kawu weng kuku-daala-lomdi kanolokomi no, akokomap kaali, God ami lotu am diildiil win diim uta kufo-lomdap, kapni weng uyo ku-titil molap namti, kapni weng kuka-daalap kuumi lolokomap kulaali weng dinim o, kalokomip. Lale, kapni kaptum ami diim weng kuka-daalokomap kaali, gol kuluu kabas talalu kutii-lom God ami lotu am tiisip umi win diim tii kufo-lomdap kapni weng ayo ku-titil molap namti, kapni weng kutiilap umi lolokomap, kaali atin mafak o kalokomip. Kapkal kuu kutal fukulokomap o, kal-bom kukuyila-yaabip. Ilom kaali, ipni kanumin kukup mafak kaa kukuya-tabasip kaami kalan kaata, God alalta angtiil yol awak uyo kukaayokoma. \v 17 Lale, ibi kanolin umi weng miit dinim kaa kanimin o, kala bakabip? Lotu am diildiil kaa God ami am awem uta win sokan ale, am uta uta ke-lomdula, kabas aye, bung am kaptam bombe kiili, win katip kemin, iyo kulaak banin ko. Ibi tiin fiim tap ke babon bi tiinaasip utamdula kemin, kanolin weng kala bakan-umbip te! \v 18 Aa ti ma kaa, ibi boko-lom: Kabi kaptum ami diim kawu weng dap-tii kanolokomi no, kalokomap uyo fuumin baan diim mafek mafek fuubi God ami kukaalin umi win diim uta kufo-lomdap kapni weng ayo ku-titil molap namti, kapni weng kuka-daalap umi lolokomap kulaa weng dinim o, kalokomip. Lale, yak kapni kaptum ami diim kawu weng kuka-daalokomap kaata, mafek mafek olti tuum kom diim kabaaku as kiinba umi win diim ata kufo-lomdap kapni weng ku-titil molap namti, kapni weng kuka-daabap umi lolokomap kaa mafak o kalokomip. Kapkal kuu kutal-fukulokomap kayi! kal-bom kukuyila-yaabap. Kemin, ilom am ma daanokomu kaali, ipni kanumin kukup mafak kaa kukuyila-tabasip kuumi kalan kaata, God kaa angtiil yol dukum kukaayokoma. \v 19 Kata, ibi kanolin weng miit dinim weng kaa kanimin o, kalalip bakabip yoko? Fuumin baan kulaali, mafek mafek God ami kukaalin umi baan diim ale, win so kemin, akuum kabaak-ata uta uta ke-lomdula, mafek mafek olti tuum kom diim as kiinba umi win katip kemin, ita kulaak banu kewunsu. Ibi tiin bokol tap kesip. Kemin, utamdula mep kanolin weng kaa bakan-yaabip. \v 20 Lotu am diildiil umi fuumin baan diim so, mafek mafek olti fuumin baan diim bombuu so, iyo alep kano ti God ami no. Tunum ayo taba nalmi weng uyo ku-titil molon o, kala-lom fuumin baan diim umi win uta kufolokoma namti, kaali mafek mafek olti tuum kom diim as kiinba umi win kaaso, kufolala, ami weng uyo ku-titil molokomu no. \v 21 Ultap kemin, lotu am diildiil kaali, God ami am kemin, tunum ayo ma lotu am diildiil umi win uta kufola namti, God ali kaptam bombe kemin, ami win kaaso kufolokoma namti kabak buu no. \v 22 God kaali abiil tikiin kayaak kemin, tunum ali abiil tikiin umi win uta kufola namti, kaa God ami abiin tiinba kaami win kaaso, God almi win awem so, dafolokoma namti kaabuu. \p \v 23 Kemin, lo utamsip tunum so, Falosi so, ibi kasen-fakamin kukup kaata kutal-fukulin tunum kemin, ibi inin-inin atul katip katip aye, kuut aa, maang aa iyo bakela kutii kutii kebi sikip nakalkal ma keliple, baan maakup kulaata, God ami kukaala-yaabip. Ultap kemin, ibi God ami Lo kutal-fuku mafek mafek win dinim umi aket kiita-kup yan-bulula kanum-laabip. Katale, Lo umi mafek mafek win sokan dukum umi aket utale, lukuuyila kela-laabip. Kemin, ibi kaptum kusal kii alik maakup kukup tambal kaata-kup kukaayim-bam ale, aptum kusal iyo olen-daaya dong dakaayin-bam, kaptum kusal iyo ti tituun-weng-kup bakayim-bam kemin, ibi umi aket kaa lukuuyila kela-laabip. Kemin, God ali ipni fiyaap kaa duuba dinim kemin, ilom am ma daanula kawu, kaami kalan kaata, God ayo angtiil yol kukaayokoma. Kipni mafek mafek sikip fak-tiimsi sikip nakalkal kelule, sikip ma kaata God ami kukaala-laabip kulaa, tambal. Ya, yak kukup tangbal win so kaso kanu-mokomap kaata, yaap. \v 24 Kemin, ibi ti tiin fiim ililtap kemin, aptum ami liip ayo kukolokomip dinim o. Kanolin kemin, kamok kamok ibi tunum unang iyo kukup tangbal so ma kukuyila-yaabip disa; ibi weng sawaa katip katip uta kutal-fuku-lom ale, yak Lo dukum utale, kutal-fukumin dinim. Ibi tunum kalawaami sang bokoyokomi kaali, kalanolin o. Tunum ayo ok inamnon o, kala titoop daalaya, ami ok ket tem kaptoop ali wol balang ma tal aba toop saakba kala, kala-lomda kulaa kela ok ayo sing daala tiil-banu kela-somdala, kuno kamel kaa kang dukum kemin tal ok ket tem kabaaku daak ilom taanba ayo atamin disa ke-lomda, ok ku-mafak-daaba kulaaso maaklo inase no. \p \v 25 Kanola lo utamsip tunum so, Falosi so, ibi kukup alep fukumin tunum kemin, ibi kabas so, kap so, iyo disa tiltam saaklo kuliita-kup, diinga-laabip. Ya, am lo kabaak-ali diinga-laabip disa; kabaak-ali ninak so kela-laabip. Aa kuno ti, ibi mafek mafek kaa ti nulmi-kup kelum o, kal-bomdipla, aptum kusal imi mafek mafek uta yukut dakaayim-bam ale, saak-kup dik-dakaayim-bilip, aptum kusal imi mafek mafek uyo kukaayim-bam, kem-laabip. Ipni iipyak tem kabak-ali ninak ta taba yam-mafak-daasu. Kemin, am ma daanokomu uyo, kaami kalan kaata, God ayo angtiil yol uyo kukaayokoma. \v 26 Falosi ibi tunum tiin fiim ililtap kemin, ibi kap so, kabas so, imi tem kabaak asiik diingbip-kup, tiltam saaklo kaakal kuno ninak dinim tangbal-kup ke-lokomu no. Ultap kemin, ipni aket fukunin mafak uyo kela-lomdip aket fal-kel-nokomip kaata, kipni kukup kaakal ti tambal-kup ke-lokomu no. \p \v 27 Yak lo utamsip tunum so, Falosi iso, kibi kukup alep kiita-kup kutal-fukulin tunum kemin, ibi kom tem ultap o. Tip kultam-ata atin ti tambal-kup dotusip. La, iipyak tem kabaak-ali tunum imi tiil so, kun so, kiili foma-lomdu tang mafak kutam dakaba, kabaak-ali tunum unang kii talalu utam-laabip dinim o. \v 28 Kanolin ultap kemin, tunum unang ili kibi itamipya, Ibi tituun-kup tunum o, kala-laabip. Yale, ipni iipyak tem kabak-ali iltipni kukup alep fukumin so, kukup mafak kusnum so uta taba-lomdu yam-mafak-daasu. Kemin, bom bii kaali, kaami kalan kaata, God ayo angtiil yol kukaayokoma kayi! kala Yesus ayo lo utamsip tunum so, Falosi so, imi kanum bakayila ko. \s1 Yesus ayo boko-lom: God ata taba-lomda kamok kamok imi angtiil yol kukaayokoma kayi! kalsa kaami sang kaata ko \r Luk 11:47-51 \p \v 29 Yesus ayo kamok kamok imi asuk bokoyila ko: Lo utamsip tunum so, Falosi iso, ibi kukup alep kiita kutal-fukulin tunum kemin, kipni kawil-fakal ita God ami weng ku-fatap-dakamin tunum profet iso, tituun-kup tabasip tunum kusnum iso, ili yan fakabi imbii din bal-kaamsip imi dabom diim ayo kipta tambal-nuk o, kala-lomdip, tuum ayo kulii-tal maltii-bam ale, ilakan-tal-une-bam as tes san ayo diki-yin-bam ke-bamdipla, \v 30 boko-lom: Nuli sawaayak ayo nuso, numi awil-fakal iso, maakup bom ilomduwa dinam, numi awal imi God ami weng ku-fatap-dakamin tunum profet anulip taansip tap nokol kanola dinam kano-sulup dinim o, kemip ko. \v 31 Kipni kanum bakabip kaali boko-lom: Nuli God ami profet anulip saaksip imi man loop ali kala-bulup o, kebip kaali, tifaneng ibi ililtap. \v 32 Kamosinim kaptoop ali kipni kawil-fakal ili kanolin kukup mafak kiita kutal-fukulipla, tiknuk o. Kemin, ilom kaami kalan kaata, God ayo angtiil yol ayo kukaayokoma. \v 33 Inap mafak ta taba tunum iyo ye-bam yam-mafak-dakan-umbip ililtap ipsole, iltipni kawil-fakal iso, ipta taba-bom tunum iyo yam-mafak-dakan-umbip. Kemin, ilom am ma daanokomu kaali, kaami kalan kaata God ayo fokola din as kiinin abip mafak suunkup kiin-bam ilin kawu kiin-bam ilokomip. Kipni aket ayo wakadaa din tangbal ilokomup aa, kemin daa. Tifan ti ibi din as kiinin abip une-mokomip te! \p \v 34 Nami weng kala bokoyokomi kalawaali weng san iliwa. Nami profet so, weng miit utamsip tunum so, mep kukuyin tunum iso, iyo im-baali din ipni bilip kawu unokomip. Lale, nami utabi uyo, kipta taba malo ma anulip taaniple, kuno malo ma ita anu im-bak as diim kawu im-dii-lom ye-bam ale, malo iyo imbii din lotu am kawu biwaka-bam ale, malo ma dabak tiiya yak aba din abip ma ma kawu, une-bam ke-mokomip o, kebi. Kemin, \v 35 kanu-mokomip kabaku God namti kawu angtiil yol uyo kuyokoma. Sawaayak kamasi kaptoowu kulii umbital kala diilu kaa kipni kawil-fakal ita taba-lomdip tituun-kup tabin tunum kii, yem-tabasip. Kamosinim diildiil kaali, Ken asiik almi niing tangbal Ebel ayo aala taanala, kuyaku iluu-lomdu, God ami okok kemin tunum iyo kuyaku yan yakyak kulii umbital kulaa diila iltipni kawil-fakal ita Berekia ami man Sekaraya ayo din God ami am diildiil kaldak ale, mafek mafek fuu-bilip kiin tabemin baan diim kabak umi iip iip kabaaku tolnaya aaliwa, taansa. Kemin, God alalta kipni kawil-fakal imi ban wakamin kaaso, mep iltipni ban wakamin so, kaami kalan kaata kuyak-kuyak ke-lomdala, God ayo angtiil yol kaa ibi kuyokoma ko. \v 36 Nali tituun weng asuk bokoyokomi. God alalta alik kipni kawil-fakal imi ban wakamin kaami kalan kaata, tunum kamala kulu bom-bilip kipni kuyokoma no, kala, Yesus ayo lo utamsip tunum so, Falosi iso, imi kanum bakayila ko. \s1 Yesus ami Jerusalam kasel imi kalan, aket uluum kensu kaami sang kaata ko \r Luk 13:34-35 \p \v 37 Yesus ayo Jerusalam kasel imi aket fanang daa-lomda aket uluum kelula, unang tunum imi bokoya-lomda: Jerusalam kasel kipyo, God ami profet iyo ye-bilip taan-yaa-bam ale, God almi daang bakaalin tunum yim-baala tal-tal ken-umbip iyo tuum-ta-kup binalip yak aba ye-bilip taan-laa-bala kem-tabasip. Lale, nali awon awak umi man foko-lom ulmi bal kun tem tii katii-yimbu tap o. Am yaapkan daa n tiltam taba tal-unum kemu kaali, nali alik ibi imbii tildang daa nalmi sikil ta uti foko yam am daalon o, kala-laabi. Lale, kep-na-laabip kemin, kanun-umbi dinim o. \v 38 Kipyo, kanola daang ukup-nip kemin, God asiik ipni daang ukuyale, waasi iyo kuno kamboya taldip kipni abip so, lotu am diildiil so, iyo yam-mafak-daaliwa, unang tunum alik iyo ilmi abip ayo kambolalip wakadaa sak funbi una-tala-ke-lokomip. Kemin, maso kaptam ilokomip dinim o. \v 39 Nali ti fan tituun weng kaata bokoyokomi kaali, ibi maso ma nitamin daa; bom-bilip bii iltipta boko-lomdip: Numi kamokim kalawaali God kapni win diim tala kemin, kabi kukup tambal kaata-kup kukaan-balapla yo, ke-mokomip kawu nita-mokomip kayi! kala Yesus ayo kanum bakayila ko. \c 24 \s1 Yesus ayo boko-lomda: Lotu am diildiil ayo ku-mafak-daalokomip o, kalsa kaami sang kaata ko \r Mak 13:1-2, Luk 21:5-6 \p \v 1 Yesus ayo lotu am diildiil ayo kela unon o, kemale, kulaa almi daang bakaalin iyo tal bokolip ko: Kamokim kapyo, tiyak am tambal kala atam taman o, akiwa, \v 2 Yesus asiik bokoya-lomda: Kamala kulaata, tiyak daa tuum kuyak tip-tip ke-lom am tangbal desip kaa utafiibip. Yale, nami weng kala bokoyokomi kaali, talalu weng selin! Bom bii-lom kaali, waasi tunum ita tal am kalawaali alik balata kutii-lom tuum kuyak tip tip-bam miltiin-unsip uyo dekela dabuulip daak abamnu bii disa ke, disa akal almi kulu bala bala ke-lokomu no, yaka ko. \s1 Yesus almi aptum kusal bokoya-lomda: Tunum ita ibi kukup mafak kukaayokomip o, yinsa kaami sang kaata ko \r Mak 13:3-13, Luk 21:7-19, Mat 10:22, Jon 15:18-27 \p \v 3 Yesus so, almi daang bakaalin tunum iso, ilakis yak aba tam Oliv Tikiin kawu Yesus ayo tiinale, almi daang bakaalin tunum iyo tala-tala-ke-lom dik-daalip: Kamokim kapyo, dok kanumin diim kawu waasi iyo tal lotu am diildiil ayo balat-nokomip i? Kalok nolin kukup kaasiik tiltam tuluya utam, Awu, kulaali kapni asuk talapla, tawaal disa ke-lokomu namti kulu mep tulu kala uta-mokomup yoko? akiwale, \v 4 Yesus asiik nikil imi bokoyila ko: Talalu utafii-bamdiwa yi! Kasen-fakayin tunum kiimi weng kaa, weng san-kaamin daa yo. \v 5 Tunum yaapkan iyo tal-ilomdip, nami win uta kuluu-lom boko-lomdip: Nali God ami uldaa-nam-buula tiltam kamokim kesi tunum Kraist o, tal kala una-una-ke-bilipla, unang tunum yaapkan iyo imi weng kaali tifan o, kala weng san yang banokomip. Kata, ibi imi weng kaali, Fan o, kala weng san-kaamin daa yo. \v 6 Ibi weng seliwa! Tunum miit ma iyo kaa din daalip, tunum miit ma iso waasi din-biliple, am waasi umi ukduu dinan-tal-une-bala kemip uyo dukum-nokomip kawu, ibi am mafiing daan tiltam tulu no, kalalip aket kufoyu kaa suunin daa; kanolin kukup kusiik tiltam tabokomu. Yale, uyo kanum tala-buluya, kuyaku abiltap am mafiing diim ayo daan tiltam tabokomu disa kayi! \v 7 Am bokon ma kaptam kasel iyo bokon kusnum ma kasel iso din-biliwale, kuno king kusnum ma ami tunum tiin moba ita taba-lomdip yak king kusnum ma ami tunum tiin mosa iso, din-biliple, kuno am bokon yaapkan kawu ima tinap, ol fut am daan tiltam aba-tala-bulule, bim ayo taltam taba-taba balala ke-mokoma. Lale, \v 8 angtiil yol kaa kaa-mokomip kaata-kup, kuluu-laa-mokomip disa; uyo tal-unula, asuk mafiing kaptoowu angtiil yol yaapkan yaapkan tiltam aba talun-talun kebii, disa kelula, kawu am mafiing am uyo tiltam talokomu ko. \p \v 9 Ibi nami lak duu-bomdip nami ok kaata fuku-bom-bilip kemin, kaami kalan kaata abip ma ma kiimi tunum yaapkan ita ibi aket atul kukaayim-bam ale, iyo itam suun-bamdip yim-tal fukule, sok de-yimbii din kamok kamok imi diim daayiwa kamok kamok ilmi tunum ita anulip taan-yaa-mokomip o. \v 10 Kanum tiltam tabam-nokomu kuyaku, nami lak duulin tunum yaapkan iyo nami daang bakaalin iyo kep-na-lomdip, daang ukup-na ilmi kayaak nami lak suunkup duu-bom-bilip imi waasi keyila itam fanan-bam yim-baalip din waasi imi sikil diim abe-mokomip. \v 11 Bom bii-lom kaali, ibakamin tunum yaapkan iyo tal boko-lom: Yi, nuli God ami profet o, yakan-kaabip. Kemin, tunum unang yaapkan iyo imi kasen-fakamin weng kaata weng san ale yang aba une-mokomip. \v 12 Kemin, kanolin kukup kanu-mokomip kabaku, tunum unang yaapkan imi kukup mafak uyo sakbaalim dukum ke-bilipla, Kristen unang tunum yaapkan iyo imi aptum kusal aket kukaayin uta da katip katip kem toop dinim-nokomu. \v 13 Lale, nami lak duulin unang tunum ili, kanta angtiil yol uyo daka-bamdip kulaa yang banemin dinim; suunkup nami lak kaata, dukum-kup titil-biki-bom bilip taaniwa kawu, kiita God alalta yim-tama tam almi suunkup ilin abip kawu daalala, suunkup ilokomip. \v 14 Kemin, nami unang tunum ibi yak aba din tawaal kala bombu kaami abip ma ma uyo tal-une-bamdip unang tunum alik imi bakayim-bamdip: Yesus ali taan-ilomda kipni iliim boyase. Kemin, ipni aket kaa fal-siki Yesus ami lak duuliwa, God akal im-tama tam almi abip tangbal daalokoma no, kala bakayila-tal-unemin o. Kanolip disa ke-lokomu kabaku am mafiing diim namti, tiltam talokomu no, kala Yesus ayo almi daang bakaalin imi bakayila ko. \s1 Yesus ami boko-lomda: Waasi ita taldiwa, Juda kayaak imi abip ma ma iyo yam-mafak-daka-mokomip o, kalsa kaami sang kaata ko \r Mak 13:14-23, Luk 21:20-24 \p \v 15 Matyu nata, unang tunum nami sukon dol-yimbi umi tik-tiibip kipyo! Yesus ami weng bokose umi dol-nokomi kaluu dotu utamin! \p Yesus ayo alami daang bakaalin iyo asuk bokoyila-lomda: Siin sawaayak ayo profet tunum Daniel ata God ami Sukon Tem uyo dola kutiisa kabak-ali boko-lomdu: \q1 Bii-lom kaptoop ali Jerusalam imi waasi ita taba-lomdip mafek mafek atin mafakan dukum ma kuuta kutam God ami lotu am diilim kaptam tiilipla, uta tiltam ilomdu God ami am diilim ayo ku-mafak-daalu mafak-nokomu no, \m kalsa. Kemin ale, ibi utamiwa, Mafek mafek mafak uyo kutam God ami am diilim tiiliwa tiltam tolnu kala kalokomip uyo, \v 16 ibi Provins Judiya kawu bom-bilip kiili, abip ayo kela wakadaa bitam amdu tikiin tikiin kawu, sawaan-laa-malip ko. \v 17 Kuno am abal akiim kawu bilip namti, asuk tam aba bung ayo ma fokolupla yo, kala tam unemin disa; kulaa kuno maas kela abiltap-siik wakadaa din sawaan-laa-malip kayi! \v 18 Aa, iltipni langabip kawu bom-bilip namti, asuk din abip aba ilim ma foko kuluuluwa yo, kalalip asuk abip unemin daa; langabip kuluwu ti kela abiltap din sawaan-laa-malip o. \v 19 Kanumin kukup tiltam tabokomu uyo, unang kumun sole, manuuk so, imi ukadaa unokomip uyo fiit-bamdip tal-une-bam ale, angtiil yol awak uyo kaa-bam ke-mokomip. Kemin, kwin! kiiso kawe! kebi no. \v 20 Wom ati taba-lom am mafak daana aye, God ami iintang am daanu naa, uyo kanolin mafek mafek mafak ayo tiltam tulu namti, ibi taang-kala abiltap unolip dinim. Kemin, ibi God ami bokola-lomdip: Kapyo, am mafak am daan tiltam tulu kemin, mafek mafek mafak uyo kewap tiltam talemin daa yo, aka-lomdip beten kaman-biliwa yo, kala-somya ko. \v 21 Siin sawaayak kawu, God ata kamosinim tawaal talalusa kuyaku, kulii yakyak bital kula diilu kaali, atin kukup mafak dukum kala tiltam tabokomu ulultap kaa ma tiltam tabasu dinim. Kemin, kanumsi tal-unuya, maso mafiing ayo ma alaltap kanolin kukup mafak dukum kaayo, maso asuk tiltam tabokomu disa. \v 22 Kata, God ali almi unang tunum kii ulelnala almi lak duulin imi olen-daayila, boko-lomda: Angtiil yol dakamin am daan tiltam talokomu ayo am mafak kanolin daan talokomu kaali, abiltap-kup tal aba toop banuk o, kalala bokosa. Kemin ale, kanolin weng ayo bokolin disa kesa dinam, almi tunum unang iyo alik kuliila taba disa kelalip. Lale, weng kuuta kutiisa kemin. \p \v 23 Am kanumin am daanokomu kuyaku, tunum ali ma kipni bokoya-lomda: God ata ulduula Kamokim kesa tunum Kraist ali kulabe kemin, atamin a! kalba aye, yang kabe kemin atamin o, kalba kaa, ibi fan o, kala-laamin daa yo. \v 24 Nami weng kala bokoyi kaa dok ata naa kalolip: Kasen-fakayin tunum iyo taba-lom God ami tunum unang ulelna almi lak duusip kipni kasen-fokoya-lomdup, kipni aket fukunin ayo ku-mafak-daayupla, yang banin o, kalaliwa, kipni fanang tale-mokomip. Ma kaata, tal bokoya-lomda: Nali God ami uldaa-nam-buula tiltam Kamokim kesi tunum Kraist o, kalale, kuno ma ata tal bokoya-lom: Nali God ami profet weng ku-fatap-dakamin tunum o, ke-bam mirakel o kala kukup akal almi kusnum kaa kukuyokomip. Lale, God ata ipni ulelsa kemin, ibi yim-buulokomip disa. \v 25 Kemin, nami aket fukunin kaali, mep kanolin kukup tiltam talokomu uyo ibi kanolin kasen-fakamin tunum kiimi weng kuu weng sanamip o, kalalila, tiltam tabin dinim, bombuu umi sang kaa bokoyi nami weng kaluuli dotu weng san utafii-bamdiwa ko. \p \v 26 Kuno ti, tunum malo ma tal bokoya-lomdip: God ami ulduula tiltam Kamokim kesa tunum Kraist ali umbilin unang tunum dinim bokon kawu bombe kemin, din ilom atamum o, kalip namti, fan o kala, din unemin daa. Aa kuno ti tunum malo ma bokoya-lom: God ami ulduula tiltam Kamokim kesa tunum Kraist ali yak am kaptamu aptum kusal so bombe no, kalip namti, ibi imi weng kaa weng san-kaamin dinim. \v 27 Kamokim Sakbaalim Dukum Ami Man Nami asuk talokomi kaali, baabaa falala-kup kala abiil so, tawaal so, alik falala-kup kala-yaaba alaltap keli tildang fatap-nila, tawaal diim kayaak unang tunum alik iyo nita-mokomip o. \p \v 28 Kibi utamipla, Awon mafek mafek fom iniwal yaapkan iyo tam abiil kawu tal-unebip kala kalip namti, kabak ipkal utamiwa yi, Awu, awon ili kaldaak daaliwa, ilimi inin-inin ma ayo taana atamdiwa kala tala-tala-ke-lokomip o. Ultap kemin, nami mafek mafek sang kaa kanum bokoyi umi tiltam tulu namti, utamiwa yi, Nimi talokomi uyo kulu mep dikiwa tulu kalokomip o, kala Yesus ayo almi daang bakaalin imi kanum bakayila ko. \s1 Bii-lom Yesus almi asuk talokoma kaami sang bokosa kaata ko \r Mak 13:24-27, Luk 21:25-28, 1Kor 15:52, 1Tes 4:13–5:11, 2Pit 3:8-16, Rev 1:7, 22:6-17 \p \v 29 Yesus ayo almi daang bakaalin imi bokoyila ko: Yak kanolin kukup mafak mafak uyo tiltam aba tal-unemsi disa keluya, \q1 kuyaku tam atan uyo simit-kup daa-lom malang tinilule, kuno kayoop ami dawang akal disa ke-som, wakalkan ukol ti kano abiil tikiin kawu bom-bilip kiiyo, kambola dikela tildaak abe-biliple, tam abiil kun diim mafek mafek titil-kup tabasip yikil kuno alik ilmi liip ayo kelalip sak funbi liip kusnum liip tal-une-bala, tal-une-bala, ke-mokomip ko. \m \v 30 Kanum tala-buluya, tawaal diim kalawaami tunum miit ma ma nami lak kaa duulin disa kesip iyo titam abiil tikiin daaliwa, Dukum Ami Man Nayo ibin tem kabaku tilila, nami titil uyo kuluu-somdila, atan alaltap ke tiin buluusi-kup sikin-bulula, talaba kala, kala-lomdip suunin aalap dukum ke-bamdipla ama-mokomip. \v 31 Kanolila, fong ket weng aalap dukum ayo naan-tabamnule, nalmi ensel iyo yim-baali unbilin am bokon alik kaa dik-daa kulaasu kaami balang tem atalingkal God ami unang tunum ulelna almi aket-kup konsip iyo afetu-lom yim-bii talokomip kayi! kala Yesus ayo almi daang bakaalin imi kanum bakayila ko. \s1 Yesus ayo as kaami kukup ami sang faldak kabak tii bokosa kaata ko \r Mak 13:28-31, Luk 21:29-33 \p \v 32 Yesus ayo asuk weng ma faldak-tii boko-lomda: As kaami kukup kaa fanang daalin! Ipkal as fik umi kukup kuu utamipla, umi kon duul ayo bam-daa kalaangnu namti, kuuli umi lap abuumin ayo mepso dikiwa tulu kala kalokomip o. \v 33 Kanolin kemin ale, nami kanolin kukup tiltam tabokomu umi bakayila-tabasi uyo fan kulu tiltam tulu kala kalokomip kuyaku utamipla, Kaa nami talokomi kaami am namti kulu mepso tulu kala, kalokomip o. \p \v 34 Nami weng kala bokoyokomi kaali, ibi weng san iliwa. Tunum unang malo ma tiin kawang bom-bilip kiili, taanin disa kano bom ilipla, nami weng bokoya-lomdi: Ilom kaali, mafek mafek mafak alik iyo tiltam abokomu no, kalbi kaali, atin ti tiltam talokomu. \v 35 Am ma daanokomu kuyaku, abiil so, tawaal so, kulii maaklo disa ke-lokomip. Yale, nami weng kuluuta ti disa ke-lokomu dinim; kano ti suunkup ilokomu no, kala Yesus ayo faldak-tiimin sang ayo kanum bokoyila ko. \s1 Yesus ami talokoma kabak-ali tunum kaali ma utamsa dinim kaami sang kaata ko \r Mak 13:32-37, Luk 17:26-30,34-36, Ap 1:6-7, 1Tes 5:1-11, 2Pit 3:6, Rev 3:3 \p \v 36 Yesus ayo almi daang bakaalin imi bokoya-lomda: Ali dok kanumin diim kawu talokoma no, nakan-kaabip i? Tawaal diim kaldaak-ami tunum ali ma atamsa disa; aa, abiil tikiin kasel ensel ili babon; aa, God ami Man nakal kano ma kaal kesi disa; ti nalmi Aatumen God maakup ata-kup atamsa. \v 37 Sakbaalim Dukum Ami Man Nali tilin disa kama bom ilila kaali, unang tunum kukup kaa kanu-mokomip kaalile, sawaayak Noa ami sip dina-balaya, unang tunum imi kukup mafak kanu-bisip ultap o. \v 38 Siin sawaayak Noa ami bom-balaya ok foko tiltam tibin dinim ilsa kaa, unang tunum ili (God ami lak uyo duulin dinim ke-bomdiwa,) ima so, ok so, in-bomdip ale, tunum iyo unang dan kaa-balale, unang yakal tunum dan kaa-bala ke-bilipla, bom bi Noa ayo sip dukum ayo dinan-umbi-lomda dinimnu kewa-lomda, kulaa almi kalel so, almi tunum man asuumano le, imi unang tan so, alimal kalawiita-kup tam sip tem tam uniwale \v 39 unang tunum kusnum kii utamiwa yi, Ok foko tiltam abokoma no, kalin dinim babonipya kulaali, ok ayo fakan tiltam aba-lomda unang tunum iyo alik yan dong doko-lom alik anula taansip o. Ultap kemin, unang tunum ili God ami lak kaa duulin disa bom iliwa, bii Dukum Ami Man Nayo talokomi. \v 40 Nami talokomi kuyaku, tunum alep ma ima lang dikimiwale, ensel ayo tal ma ata dabuuba-kup, ma ata kambola unokoma. \v 41 Kano ti nami talokomi ayo unang alep ma ima dotmipya, ensel ayo tal ma uta umbuuba-kup, ma uta kuno kewa unokoma. \v 42 Kemin, ibi utamdiwa: Awu, kipni Kamokim ali dok kanumin diim kawu talokoma kala nambip disa. Kemin, kipkal suunkup liip fen-bam biliwa yo. \v 43 Nami weng do katip ma kala bokoyokomi uyo, talalu weng san aket fukun-iliwa. Tunum am kayaakim ali utama yi, Kutamiip kaali, dok kanumin diim kawu yukut inin tunum ayo talokoma kala kalba dinam, ali kawang-bomda kutii ilaya, yukut inin tunum ayo kalok no-somdala, tal am kaa balata kutii-lomdaya, tam ami bung kaayo, duk-duu kuliila unoma disa. \v 44 Ultap kemin o. Ipkal utamiwa yi! Dukum Sakbaalim Ami Man Nali dok kanolin diim kawu ma talokoma no, nakan-kaabip disa. Maaklo tem o. Kano ti suunkup fen-bamdiwa kayi! kal-bomda, Yesus ali alami daang bakaalin imi kanum bakaya ko. \s1 Tunum ok mafak fukulin so, ok tambal fukulin so, imi kukup nuumin kaami sang kaata ko \r Luk 12:42-46 \p \v 45 Yesus ali almi daang bakaalin imi faldak-tiimin sang ma bokoyila ko: Nali tunum ok dukum-kup ti kanu-bamda aket tangbal fukun-bam kemin tunum, ami sang kaata bokoyon o, kala-somla kemin, kanolin ok tabuumin tunum almi kamokim alta ulduu-lomda bokola ko: Kabi mep nalmi okok kemin tunum kalawiili, dotu yaap-kup tiin molapla, tambal-kup kanu-biliwa, nami mafek mafek ayo dotu yaap-kup bom-bulula, bii ima dan kaayin ulmi am daanokomu kabaku, ima uyo okok kemin tunum imi dan kaayan o, aka bokolala kela unokoma. \v 46 Kulaa ok fukulin tunum ayo kamokim ami weng kaata-kup, weng san kutal-fuku-bomdala, ami ok ayo ti kano kutal-fukulin-kup bom ale, okok kema namti, bii kamokim ayo asuk tal ulala yi, Yaap-kup okok kem-tabasa kala kalala, tal fiyaap duulokoma. \v 47 Kemin, kamokim ayo tal bokola-lomda: Nali utamila kulawu bomdi titamin disa bom-bilila, ok tangbal nun-umbap kemin, kuluwaata ok awak dukum kaata kapni kup-tila, kapta nami bung mafek mafek iyo alik tiin molokomap o, akokoma. \v 48 Yale, tam okok kemin tunum mafak ma fanang daaliya yi! Nami kamokim ayo mafek mafek ma taba-lom dabaak molu kemin, abiltap talokoma disa yo kala, kala-lomda, \v 49 ap-tunum kusal ok maak fukulin tunum iyo ye-bamda, ok mafak im-bom babon-babon kemin tunum iso, tiin-bomda ima aa, ok mafak aa, iso inan-tal une-bamda, \v 50 kamokim kaa dok kanumin diim kawu talokoma ni, ke-bamda fenin disa; kemama daa; ti kuno ila namti, bom-balaya, bii tam am ma daanale, kamokim ayo tal ulaya, Kwin! Kukup mafak nuum-tabasa kala atamale kulu, ami kukup mafak nun-tabasa namti, maan tii-lomda \v 51 dukum-kup biwaka-bam angtiil yol kukaalokoma kaali, tunum weng weng kuyang saak tii-bamda kukup alep tabuumin tunum ami angtiil yol kukaayin ultap ke, akal kanola angtiil yol ayo kukaan-balaya, ok mafak tabuulin tunum ayo fuut-bamda bokola ko: Kwin! kalawuso kawi! kal-bomda dukum-kup iin-bam ama-mokoma kayi! kala Yesus ayo almi daang bakaalin imi kanum bokoyila ko. \c 25 \s1 Yesus ami faldak unang sii nakalkal imi diim tii-lomda bokosa kaami sang kaata ko \r Mat 24:43-44, Mak 13:32-37, Luk 12:35-40, 13:25-27, 1Pit 1:13 \p \v 1 Kulaali, Yesus ayo asuk faldak-tiimin weng ma boko-lomda: Am ma daanokomu kaali, nami tiliya, God ata unang tunum alik imi tiin molokoma kaami sang kaata faldak kaami diim tii-lom bokoyon o, kalalila kemin, ipyo weng selin! Tunum ma unang kuluulon o, kalala, unang umi awak-aalap iyo yaap o, kaliwa uyo sintam dabuulu umbuula kemin umi am uyo daan tiltam abale, kuluwu unang umi dong dakaawin unang sii nakalkal kiili, ilmi ilaam iyo kutamalipla, afalop umi aalap ami am ayo kambola tiltam saaklo abal akiim kawu, tiin-bom tunum talda unang kuluulokoma ami liip-kup fenip ko. \v 2 Unang awakal ma kiita, aket fukunin tambal kemin, imi mafek mafek ayo dotuliple, kuno unang awakal ma kiita aket tambal so ma fukunin dinim. Kemin, imi mafek mafek ayo dotuulin disa ke-lomdip \v 3 ilimi ilaam ayo iilfo kuliilip unip. Katale, ilaam umi ok so ma iluu kulii-unolip daa le, \v 4 afalop kusal aket tambal fukunin ita, ilmi ilaam ayo ok ling abuu kulii-som ale, kalasin ayo ket kusnum kawu abuu kulii, kelipla, nikil unip. \v 5 Kano-lomdip unang nikil iyo tiin-bom-biliwa bii, ayo tilin dinim kela kala kalbip-kup, tiin yak dap-tiiyu akan-unipla, \v 6 nikil akan-bilip bom bii, am iipyak fokolale kulu, tunum ma naan-tabale bokola ko: Tunum unang kuluulon o, kalba ayo kulaata tala kemin, baan kamala kulawu tal dibiilip am unin a! kal-bomda, naan-daaya, \v 7 unang nakalkal iyo weng sandiwa dikela tam tiin ilaam ayo dotulip, \v 8 unang aket tambal fukunin dinim yakal utamipla, Numi ilaam kii kiin-tabokin ok kalawaali mepso dinimnum o, kalbip kawi! kalbip-kup, afalop kusal aket tambal fukunin imi bokoyip ko: Numi ilaam ayo ok disa kela tenum o, kalip kemin, ipni ilaam ok kaata, ma ling abuuyiwa, numi ilaam ayo ling-abuulup kiin-tabuya nikil unum o, yikiwa, \v 9 unang aket tambal fukunin isiik taba aket tambal fukunin dinim unang imi kanum bokoyip ko: Daa. Numi ilaam ok ayo katip sakap kemin, ipni anung ling-abuuyila ke-lokomup kaali, numi ilaam alik iyo abiltap tenokomip. Kemin, kipkal din stuwa un-ilom ilaam wok ma mo-somdipla kawu, ling-abuu kuliilip tilin a! yikiwa, \v 10 kulaali, aket tangbal fukunin dinim unang iyo yak aba din stuwa ilaam ok fen uniwa, kulu tunum unang kuluulon o, kalba ayo tal mepso kuluba tala kala-lomdip unang nikil awakal dotu ku-mikil kebip iyo, yak aba din unip; tunum ayo tala ke dak-duule dabuu dap-tam am daalip bom alik iyo ima ina faka-bam bom-iliwa, okok kemin tunum ita taba yak am saal ayo kuyak mo liilip ko. \p \v 11 Da ilanin tap keliwa, unang awakal ma iyo tal naan-bamdip bokolip ko: Nulmi nak-tunum kapyo, mep okok kemin tunum kuliili, bokoyilap saal basuuyiwa, nikil nuso tam unuwa yo, akipla, \v 12 tunum kama unang kuluula asiik unang nikil awakal imi weng uyo maan tiiya: Disa! Ibi nami kayaak disa. Nali ok tabuulin tunum kii bokoyili saal kaa busuu-yokomip dinim te! kala-lom unang aket tangbal fukunin dinim imi kanum bakayinsa no, kala Yesus ayo kanum bakayila ko. \p \v 13 Asuk Yesus almi daang bakaalin imi bokoya-lomda: Faldak-tiimin weng kaami miit ayo talalu aket fuku daalin o! Ibi utamipla, Nali dok kanolin diim kawu talokoma ni, ma kalbip disa; kemin, ibi ti suunkup talalu fen-bamdiwa kayi! yaka, kanum bokoyila ko. \s1 Yesus ami ok tabuulin tunum asuumano kiimi sang faldak kulu tii-lom bokosa kaami sang kaata ko \r Luk 19:11-27 \p \v 14 Kemin, Yesus ayo faldak-tiimin weng akal kusnum ma bokoya: Ilom am ma daanula, talokomi kabaku God ami taba tunum ma kaami dabak-saanin tap ke, unang tunum iyo im-bak-saanokoma no. Tunum kaa umbila umbilin abip samaan ma kawu bombii talokomi no, kalala almi okokmin tunum iyo weng umuuyila, tal atamiple, almi moni aye, bung mafek mafek alik iyo kulaayila yak imi sikil diim abamnipla \v 15 ali utamala, Ma ayo aket tambal fukunin, malo ma ita daa; aket tangbal fukunin tap so, kala-lomda, moni sakbalim dukum kaata kulaayila yak aket tangbal fukunin ami sikil diim aba-som ale, yak moni katip so kulaata, kulaayila yak aptum kusal imi sikil diim abamniple, ma ata K5,000 kolale, ma ata K2,000 kola-som, kuno ma ata K1,000 kola kelala, kalawiita kuluu-somdipla, wan siki-bamdip moni kaap-nam-biliwa yo, kala kambola una. \v 16 Kanoyila, kamokim ayo keya unale, kulaa ok fukulin tunum K5,000 kuluula ayo wan siki-bala bom bii moni yaapkan kela K10,000 kelale, \v 17 kuno okok kemin tunum ma ami K2,000 kuluuba, akal moni ayo kuluu bisnis ke-balaya, bii moni ayo sakbaalim dukum ke-lom K4,000 ke no, kelu. Katale, \v 18 okok kemin tunum mafiing ma K1,000 kuluuba ayo, kutal-fukule, wan sikimama dinim, kuno kela-lomda, kulii yang tawaal tem kala-lomda almi kamokim ami moni ayo kuwaala ko. \p \v 19 Bom biile, kulaa ok tabuulin imi kamokim ayo asuk umbital abip tal aba-lomda ami moni kanolin ayo dok kanu-bamdiwa bisnis ken-umbip yokon o, kala-lomda almi ok fokolin tunum asuumano iyo naan-daayila tal-ilomdip, \v 20 kamasi okok kemin tunum K5,000 kuluuse asiik tal-ilomda asuk K5,000 kusnum kuluuba kaami kulii-som, kuno K5,000 kola unse ami kulii ke tal kola bokola ko: Kamokim, kapyo, kalaa ataman! Nali kapni K5,000 kup-na un-salap ayo, kuluu bisnis ke-bamdila K5,000 kusnum ma kalawaayo kuluu-som kelila, kuyang mim-daa daalila K10,000 keba no, kala kola ko. \v 21 Kola utam-ilomda kamokim asiik bokola: Ti yaap ke kabi ok kaa kup-ta unsii kaali kela-salap disa; kabi ti talalu titil-foko yikik-tabuusap. Kemin, mafek mafek katip ayo kup-ta uni tambal-kup tiin-mo-salap. Kemin, nali kulaata mafek mafek sakbaalim dukum kaata ma kulaap-ti yak kapni sikil diim abamnula, kutal-fuku-lom tiin molokomap o. Kemin, tiltam talapya, nikil maakup fiyaap duumum a! aka kanum bokola ko. \p \v 22 Kuno ok fukulin tunum K2,000 kuluuse ayo tal kamokim ami bokola-lomda: Yi! kamokim kapyo, kalaa ataman! Nali kapni K2,000 kup-na un-salap uyo kuluu-lom bisnis ke-bamdila, kuno asuk K2,000 akal alik ma kuluu kelila, kuyang mim-daa daalila K4,000 keba no, kala kola. \v 23 Kemin, kamokim ayo utam boko-lom: Ti yaap ke, kabi ok kaa kup-ta unsii kalawa kela-salap disa; kabi ti kano titil-foko yaap-kup tiin mo-salap. Kemin, mafek mafek katip sakap namti kaa kup-ti tambal-kup tiin mo-salap. Kemin, nali kulaata mafek mafek dukum ata, kulaap-ti yak kapni sikil diim abamnula tabuu-lomdap, tiin molokomap. Kemin, tiltam talawa, nikil maakup fiyaap duumum o, aka kela ko. \p \v 24 Kanoliwa, mafiing mafiing kulaata ok fukulin tunum K1,000 kuluuse ayo tal bokola-lomda: Yi! kamokim kapyo, nali titamsii, kabi tiin ma baalin tunum balap titamsii. Kemin, kabi tunum kusnum ulela fokolap din kaltapni langabip ayo okok tala-laabip. Yale, ima aye, inin-inin fakan-umbip iyo kaltapni-kup ke-bam ale, aa kabi tunum kusnum iyo fokolap din kapni mafek mafek iyo kaptum kusal imi kuyip san-umbip. Lale, kabi kaltapni moni-kup ayo faka-bam ke-balap titamsii kalaliya kemin, \v 25 nali kapni atul kaata suun-daa-som ale, bisnis kemin umi kukup kaali, babon kemin ma utamin disa. Kanolin kemin, nali kapni moni kalawaali kulii-din-ilomdi tawaal foko-lom kuwaap-tila, tambal-kup laabu kemin ale, kula kaltapni moni kalayo, kuluulan o, kala-lomda kolala, \v 26 kulaa, kamokim ayo ok tabuulin tunum ami bokola-lomda: Kabi ok fukulin tunum mafak ale, daal-kup tabasap tunum kemin, kabi bokop-na-lomdap: Kabi tunum kusnum ulela fokolap din kaltapni langabip ayo okok tala-laabip. Yale, ima aye, inin-inin fakan-umbip iyo kaltapni-kup ke-bam ale, kabi tunum kusnum iyo fokolap din kapni mafek mafek iyo kaptum kusal imi kuyip saan-umbip. Lale, kabi kaltapni-kup moni-kup ayo faka-bam ken-umbap o, nakap. \v 27 Kemin, kabi kanolin aket uyo fuku-daali no, kalap kaali, kabi kanimin o, kala-somdawa, nami moni kaali, kulii-din beng tiilawa, nami moni kaa dukumnin disa kesu yoko? Dinam, ti kano-salap dinam, yaap nali asuk taldi moni dukum ayo kuluuliya kaa! Kaa kambolawa nali taldi nami moni anung uyo kuluulin dinim ke-lomdila, asuk ti nalmi K1,000 kup-ta-unsii ita-kup tal im-buuli no, aka-lom ale, \v 28 kulaa, almi dong dakaalin tunum iyo bokoya-lomda: Kipyo, yak ami sikil diim kawu moni kutal-fukuba kulaa kuluu-lomdip, yak tunum K10,000 kuluuba ami kola kelin a! yaka ko. \v 29 Nami kanum bokoli kabak-ami miit kaali, tunum ayo kanta ok tambal fuku-bamale, kamokim ami weng ayo weng san-kaa-bam ke-mokoma kaata, ami kamokim ayo ok maso ma kolaya, okok kemin dukum ayo kuluu nuu-mokoma. Aa, moni yaapkan ayo kaa-bam ke-mokomu no. Kanolin tunum ata okok mafak ke-bam ale, almi kamokim ami weng ayo kuyang saak ten-bam ke-mokoma kaali, almi kamokim ata tam-ilom ami ok ayo kukan-telaya, ami okok kemin sisol kaa maso ma kaa-mokoma disa yo. \v 30 Kalo, ok tabuulin tunum ibi mep okok kemin dinim daal-kup tibin kulaa, dabuu dabaalip tam kutamiip tem ilin abip kaptam ban-ilomda, boko-lom: Kwin, kalaaso kanimin o, kalaliya kaldang liip tale-yimbi yoko? Kal-bom dukum-kup amamak o, kala, kamokim ayo okok kemin tunum imi tiin molin imi kanum bokoyase no, kala Yesus ayo kanum bokola ko. \s1 Kalok nolin kiita aptum kusal dong dakaayip namti, ilom Yesus asiik kukup tambal ma kuyokoma kaami sang kaata ko \r Mat 13:38, 16:27, Rom 2:1-16, 2Tes 1:7-10, 2:3-12, Rev 14:14-20, 20:11-15 \p \v 31 Yesus ayo bokoya-lomda: Bii-lom kawu, Dukum Ami Man Nali taba-lom God ami ensel iyo alik foko-kutal-tiiliya, nami win ayo kufup-nam-bilip, nakal kamokim king ke-lomdila, titil dukum ayo kuluu-lomdi, unang tunum alik iyo tiin molokomi. Kemin, \v 32 ensel ita taba-lomdip, tawaal diim kalawaami tunum miit ma miit ma iyo alik foko kulii-tal nami diim tiiliwa, nalta afetuli sikip alep ke-lokomip o. Nali sipsip tiin molin tunum imi kanubip tap kang baan alep kalawaali sipsip tituun ili yakal baan ma fak-daa, meme ili yakal baan ma fak-daa ke-bamda afetba tap ke-bamdiya, \v 33 sipsip ita foko kutal aba yang nalmi sikil tiingtuplo kaldangu fik-tiibi-kup ale, yak meme ita kutal aba yang sikil awaanlo kaldang fak-daa ke-lokomi no. \v 34 Kanoyi iliwale, Kamokim king nayo, unang tunum tal nami tiingtuplo kaldang tolbip imi bokoya-lomdi kanum bokoyokomi ko: Nalmi Aatumen God tawaal dotusa kawu, God ali abip tambal ayo unang tunum tuluun-kup tabasip imi no, kala-lomda talalu kutiiyinsa. Kemin, God ali ipni fiyaap-kup duuba. Kemin, ibi tiltam suunkup bom-biliwa yo, kala-lomdi, kanum bokoyokomi. \v 35 Nami Atok ami kipni fiyaap duuba kaami miit kaali, dok kata naa kalolip: Siin kawu nali ima tinap kep-nula ilsi kawu, ipta ima ayo kutal daap-nip inasii. Aa, nali ok del tabep-nu bom-bili, kipta ok iluu kutal-daap-nip inasii. Nali fatal tunum tiliya, ipta bokop-na-lom: Ti yaap ke talap o, naka-lom nam-tam am daa-silip. \v 36 Kuno, nali ilim dinim kelila, kipta ilim kup-nip mikisii; nali dubana-bamdi mafak bom-biliya, kipta dong dakaap-nin-silip. Aa, nali sok de-namulip ilila, kawu ipta tal dong dakaap-nin weng uyo bakap-nam-biliwa, nami aket ayo yaap ma kep-na kesuu no, kala-lomdala, kaata God ayo ipni fiyaap duumin dukum ayo duu-yinba no, kalile, \v 37 kulaa, tituun-kup tabin tunum unang isiik nami weng bakayimbi uyo ti bokolip: Kamokim a! Nuyo utamuwa yi, Kukup tangbal kaali ma kabi kukaap-tupla, kabi itam-salap i? Nuli doku ma titamuwa yi, Kabi ima tinap tabep-tambu kala kalalupla, ima kaa ma kup-tup ina-salap i? Aa, nuli doku titamupla, kabi ok del tabep-tambu kalalupla, ok kaa iluu kup-tup ina-salap? \v 38 Kabi kalok nolin diim kawu fatal tunum o, kala talawa bokop-ta-lomdup: Ti yaap ke talap o, kala tim tiltam am daa-sulup i? Aa, nuli kaloku titamup kabi ilim dinim balap takalup, ilim kaa kup-tup miki-salap? \v 39 Nuli kalok nolin diim kawu titamup dubana-bam mafak tiinbap taka-lomdup, dong dokop-ta-sulup? Kuno nuli doku titamup kabi sok de-tamulip bom-balap takalup, tal dong dakaap-tin weng tangbal kaata bakap-tam-bulupya, kapni aket uyo yaap ma kep-ta kesuu yoko? akiwale, \v 40 kulaa Kamokim nasiik imi weng ayo maan tiiyila bokoya-lom: Nali ti atin fan tituun weng kaata kipni bokoyon o, kali kemin, weng san bom-ilipla! Kipni tawaal diim bom-ilsip kaa, ibi kanolin kukup tangbal kalawaata unang tunum win dinim tiltam nami lak duulin kiimi kukaayinsip. Yale, ipni kaa imi kanuyinsip kaalile, nami kukaap-nansip o, kalokomi ko. \p \v 41 Kanubi kulaa keyimbi-kup, fal-siki taba ti awaanlo kawu tiyang daa, unang tunum mafak imi bokoya-lom: Yi! ibi sawaayak kawu, God ayo abip ma ti suunkup as kiinin kaaso talalu-kutii bokoya-lomda: Setaan aso, ensel mafak almi ok tabolin tunum kesip iso, iyo foko im-baali din wing tiil kano suunkup kiin-bam ilin kawu ilokomip o, kalsa. Kemin ale, kaali iltipni kukup mafak kaata kanu-biliwa, God kaa daang ukuyinsa. Kemin, kep-na din suunkup as kiinin abip unin a! \v 42 God ali taba-lom kipni daang ukuyinsa kabak-ami miit kaali, dok kabak-ata naa. Nali ima tinap bom ilila, ibi ima ma kup-nip inamnin disa kesii. Aa, nali ok del kep-nu ilsii ayo ibi ok ma iluu kup-nip inamnin disa kesii. \v 43 Nali fatal tilin tunum kesi uyo ibi bokop-na-lom: Yi! ti yaap ke talap o, naka-lom nayo nam-tam am daalin dinim ke-silip. Aa, ilim dinim bom ilsi kaali, ibi ilim ayo ma kup-nip mikisii dinim. Nali angtiil dubana-bam mafak ilsi kawu, ibi dong dokop-nin disa ke-silip. Kuno nali sok de-namulip bom ilsi kawu, ibi taldip weng tangbal kaa bakap-nam-bilip, nami aket ayo ma tangbal kep-namu dinim kesuu no, kalalaya kemin, God ali kabak-ata ibi daang ukuyase no, yikiya, \v 44 kulaa, unang tunum mafak isiik bokolip: Kamokim kapyo, nuli kabi ma talap maas kep-ta-sulup disa te! Kaa kaloku nuli titamupla, Awu, kabi ima tanap tabep-tambu? aa, ok del dap-tiip-tamba? aa, fatal tilin tunum kelap? aye, yak ilim dinim aye, angtiil dubana-bamdap mafak ilsap. Aa, sok de-tamulip bom-balap kala-lomdup, nuli dong dokop-tin dinim, kuno kambop-ta-sulup yoko? kala kanum bokoliwale, \v 45 Kamokim nasiik imi weng an-anung-daa bokoya-lomdi: Nali tituun weng kaata-kup bokoyokomi. Kemin, weng san iliwa! Ibi unang tunum iwaan win dinim tiltam nami lak duulin iyo daang ukuya-lomdip dong dakaayin dinim kemsip. La, ipni kanu-bamdip imi kanuyinsip kaali, nami daang ukup-na bom ale, dong akaap-nin dinim kemsip. Kemin, uyo kaa bom buu te! yokokomi. \v 46 Kabak-ami kalan kaata, unang tunum iyo kawanita aptum kusal kii dong dakaayin dinim kemip namti, kiili fokoli din abip mafak kawu bomdip angtiil yol dukum ayo suunkup daka-mokomip. Ale, tituun-kup tabin unang tunum ita foko kulii tam God ami abip kaa tiilila, iyo ti suunkup bom-ilokomip o, kala Yesus almi daang bakaalin imi bakayila ko. \c 26 \s1 Juda kayaak imi kamok kamok iyo weng dotu kutii-lom, Yesus aalum o, kemsip kaami sang kaata ko \r Mak 14:1-2, Luk 22:1-2, Jon 11:45-53 \p \v 1 Yesus almi daang bakaalin imi weng bakayinba uyo alik disa kelule, kulaa bokoya ko: \v 2 Nak-tunum kusal kipyo, utamipla yi, Am alep ma disa keluya, kuyaku Juda kayaak numi ima Pasova uyo inokomup kala kalbip. Kemin, kuluwu Dukum Ami Man Nayo, nam-baalip yak waasi imi sikil diim abamnila, nam-bak as diim daa nelip taanokomi kayi! kala kanum bokoyila ko. \p \v 3 Kemin, kulaa pris o, kala awem tunum imi kamok kamok isole, Juda kayaak imi kamok kamok iso, iyo din awem tunum imi dabom Kayafas ami am dukum kaptamu tala-tala-ke-lomdiwa, \v 4 weng taken-una-tala-ke bile bokolip: Dok kano-somdupla kawu, Yesus ayo maaklo dap-tal fuku aalup taanak i? kala-lomdip \v 5 bokolip: Nulta unang tunum tala-tala-ke-bamdip ima inokomip Pasova yo kebip kaami tem kabaku aalokomup kaali, unang tunum yaapkan iyo ban boko-lomdip iyo taba nuyo mafak o, yakan-kaa-bamdip yemalip. Kemin, ilom ima ayo alik inamnip dinimnal una-tala-kelip kala, kala-somdupla kawu, aalum o, kala weng kutiilip ko. \s1 Unang ma tang tangbal fuunin ok kaata kulii-tal aba tam Yesus ami dabom diim kawu sing-daa-ansu kaami sang kaata ko \r Mak 14:3-9, Jon 12:1-8 \p \v 6 Yesus nikil iyo Oliv Tikiin kaptam-ali kambolalip yak aba umbital abip ma Betani kaptam ba tilip ko. Kamasi kawu Yesus ayo Betani tunum ma abang daam Saimon ami dap-talaluse. Kemin, kaata tal Yesus nikil imi bokoya-lomda: Tiliwa, nami am kawu tiin-ilomdup ima inamnum o, kalaya, kulaa fan din ami am kaptamu tiin-bom ima iniwale, \v 7 unang ma taba tal tang tangbal fuunin ok ayo kulii-tal Yesus ami dabom diim kawu sing daawalu ok kaali, tuum alabasta ket dotulin kabaaku abuusip. Kemin, unang uyo moni dukum uyo kuluu-lomdu mo kutal tiibu. Kemin, kaata kanoluya, \v 8 Yesus ami daang bakaalin tunum iyo utamiwa, Unang kuuli, kanubu kala kala-somdipla, aket atul tabeyu kulaa ilmi dik-daalip ko: Uli kanimin o, kalalula, tang tangbal fuunin ok kalawaali tinan-daalu disa kela ni? \v 9 Tang tangbal fuunin ok kalawaali kela-lomdu, kulii-din aptum kusal imi kuyilu ita molipya, atin ti moni dukum ayo kuluu-lom, kulii-din mafek mafek dinim ilin unang tunum imi kuyikinla yo, kalip ko. \p \v 10 Kanumipla, Yesus ayo utama yi, Kanolin weng bakabip kala kalba-kup, kulaali almi daang bakaalin tunum imi bokoyila: Ibi kanimin o, kalaliwa, weng mafak kaa unang bakawipla, uyo aket dukum fukunbu yoko? Kaali kukup tangbal nami kanop-nu kemin, kulaalin a! \v 11 Unang tunum mafek mafek dinim iyo ipso suunkup ilokomip kemin, ibi yaap dong dakaayilalip. Lale, nali kipso suunkup kalawu ilokomi disa. \v 12 Unang uli utamu yi! Yesus ayo mepso aalip saaknaya, dibii din tuum tem kawu dawaalokomip kala kalaluya, Juda kayaak numi as kuli dotu kulii-din kuwakamin kukup kuuta kuluu-somdula, nayo saaknin disa iliya, tang tangbal-kup tabin ok ayo nami dabom diim kawu sing daap-nu. \v 13 Kemin, kaali ti fan tituun-kup bokoyokomi. Ilom kaptoop ali unang tunum kiimi am bokon alik kula dik-daa kulaasu iyo tal-une-bam nami weng tangbal kukaaya-tal-une-mokomip ayo, unang kuumi kukup tangbal kala kup-nu kaami sang kaa bakayila-tal-une-bamdiwa, umi win ayo suunkup kufuwokomip kayi! kala Yesus ayo kanum bakayila ko. \s1 Judas ata kamok kamok imi bokoya-lomda: Nali Yesus ayo dabaayi yak ipni sikil diim abam-nokoma kayi! Yinsa kaami sang kaata ko \r Mak 14:10-11, Luk 22:3-6 \p \v 14 Yesus ami kalaan tunum talangkal la, maakup ma ali abip Keriot kasel Judas ata din pris awem tunum imi kamok kamok imi itam ale, \v 15 ayo dik-daaya-lomda: Kipyo, nali Yesus ayo dabaali yak kipni sikil diim abamna namti, moni kaa kanim kal ma kup-nokomip i? yakaya, ami weng bokoyila ayo weng san-ilom, tuumon dukum almi-kup 30 kiita koliwale, \v 16 Judas ayo tuumon dukum ayo kuluuba-kup, Kwin! kaa dok no-somdila, dap-fatap-daalon o, kal-bomda liip fen-tal-unema ko. \s1 Yesus nikil imi Pasova kaami ima inasip kaami sang kaata ko \r Mak 14:12-21, Luk 22:7-14,21-23, Jon 13:21-30 \p \v 17 Kemin, bret fuulip faskaamin dinim inin umi am o, kala am maakup diim kawu iintang am uyo daanula, Yesus almi daang bakaalin tunum iyo tal Yesus dik-daala-lomdip: Kabi nuli kaloku ima Pasova ayo dotuliwa yo, kalbap yoko? akiwa, \v 18 Yesus asiik bokola: Siin kawu Jerusalam kayaak tunum ma kipni kukuyasii. Kemin, kamala kuluwu din Jerusalam kaba tunum kulaa atamip namti ayo bokola-lomdip: Kapyo, numi kukuyin tunum ami weng bokoyila kulii-tulup kaali, bokop-ta-lom: Nami nak-tunum kapyo, nami taan-laamin am ayo mepso tulu kemin, nami daang bakaalin tunum iso, nikil nuli tal kapni am kaptamu ima Pasova ayo in-bomdup fiyaap duu-bamduwa yo, kala Yesus ayo kanum bokop-tala, tulup o, aki no, kala Yesus ayo kanum bokoyilala, daang bakaalin tunum iyo im-baala din-ilomdip, \v 19 ami weng-kup weng san-ilom ima uyo dotulip ko. \p \v 20 Bom bii, am tiinu atan ayo yak tem unaya, Yesus so, almi daang bakaalin tunum talangkal iso, iyo tal am kaptam tiin-bom ima ayo in-bom ale, \v 21 Yesus ayo daang bakaalin tunum imi bokoyila ko: Nami weng kalawaali ti tifaneng bokoyokomi: Nikil iltipni tunum maakup ma ata nak-tunum ayo taba-lomda, nam-fatap-daalaya nelokomip o, yakale, \v 22 kulaa, daang bakaalin tunum iyo Yesus ami weng bokola uyo weng san fanang alik tam baneyula aket yaapkan fukun-bam ale, aket uluum dukum ke-lomdip ma asiik dik-daala dik-daala kem-una-tala ke-bam ale, bokolip: Kamokim kapyo, nata nelile, ni disa yi? kal-bom dik-daala dik-daala ke-bam aket yaapkan fukunipla, \v 23 Yesus asiik bokola: Nak-tunum ma naso sikil kutaldaak falet diim kabaaku daa inamnup namti, kulaata nam-fatap-daalaya nelokomip. \v 24 Sawaayak kawu God ami Sukon Tem nami kanola taanokomi kaami sang bokosu kaali, fan kamala kulu kaami sang ayo tiltam tuluya, Dukum Ami Man Nami nelip taanokomi. La, tunum nami nam-fatap-daalokoma ali atin ti angtiil yol awak dukum kuluulokoma. Kemin, awak kuu mep man kaa kuulin dinim nosu dinam, ali angtiil yol awak dukum uyo kuluulama dinim kaali tambal o, kalaya, \v 25 ami dap-fatap-daalon o, kalba tunum Judas ayo Yesus ami bokola-lomda: Kukuyin tunum kapyo, kabi nami sang bakap-nambap yoko? akala, Yesus asiik ami weng uyo maan tela bokola-lomda: Fan taa! Ti kaa bokolap kalapta te! aka ko. \s1 Yesus ayo bret so, wain ok so, kiita daang bakaalin tunum kuyila inasip kaami sang kaata ko \r Mak 14:22-26, Luk 22:15-20, 1Kor 11:23-25, 1Kor 10:16-21 \p \v 26 Nikil ima in-bom ale, kulaa Yesus ayo bret maakup ma kuluuba-kup, God ami yaap ke yo, aka yak lo kutii daang bakaalin tunum ima kabaanuya-lom bokoya ko: Kalawaali nami tiil kemin, kuluu inamnin o, yakale, kuluu inamnip ko. \v 27 Inamniwa, ata wain ok ma iluu kutal-fuku, God ami yaap ke yo, aka almi daang bakaalin tunum imi kukaayim-bam ale, bokoya ko: Nikil alik kuluwa kuluu-lomdipla inamnin a! \v 28 Kalawaali nami kiim kemin, nami nelipla nami kiim ayo sing daa-lomdu God ami kama weng umi de-kutiiluya, ibi nami kiim kaa atam, Wu faneng, God ali unang tunum yaapkan numi ban wakamin kaali, takan-tiiyase no, kalokomip. \v 29 Kemin, nali weng kusnum ma bokoyokomi. Asuk nali wain wok kala maso ma inam-nokomi daa, kela bom-bili bii din nami Atok God ami abip kawu ipso bomduwa, alik maakup wain ok alokso kaata inokomup kayi! yaka ko. \p \v 30 Nikil ima inamnip disa kelale, kulaa alik iyo God ami Sukon Tem baal maakup ma uluubip-kup, abip kela yak aba tam Oliv Tikiin unip ko. \s1 Yesus ayo Pita ami bokola-lomda: Kabi boko-lom: Yesus kaa ma atamsi dinim o, yokokomap o, kalsa kaami sang kaata ko \r Mak 14:27-31, Luk 22:31-34, Jon 13:36-38, Mat 26:56, Jon 16:32, 21:15 \p \v 31 Yesus nikil iyo liip un-bom ale, Yesus ayo bokola: Am kamala kutamiip kulaayo, alik ibi kep-nalalip ukadaa unokomip. Kemin, God ami Sukon Tem sawaayak dolsip kaami sang kaali, boko-lomdu: \q1 God nalta, waasi iyo kamboyila ita taba-lomdip sipsip tiin molin tunum ami aalipla, sipsip alik iyo ukadaa une-bala tale-bala ke-lokomip kayi! \m kalsu namti fan kulu ipta kunolokomip. \v 32 La, nili kanola taani, namaalip ilana asuk tam tiiniya, Provins Galili unokomi kawu, ibi din kawu nitamin o, yakale, \v 33 Pita ayo weng sanba-kup, Yesus ami bokola ko: Kamokim, kapyo! Kapni daang bakaalin tunum malo ma ita kapni kanop-tip kaata, kambop-ta wakadaa unokomip. La, nali kuno kep-ta wakadaa unokomi disa. \v 34 Kulaa, Yesus asiik Pita ami bokola ko: Naktum kapyo! Nami weng kala bokop-tokomi uyo aket fukunapya! Kamala kutamiip kuyaku, awon kakaruk aalap ayo naan-tabin dinim kama ilaya, kabi nami sang ayo bokop-na-lomdap: Yi! Kaali ma atamsi dinim o, nakan-kaamsi, liip asuumano fak-daalokomap o, akale, \v 35 Pita asiik weng dukum-kup bokola-lomda: Atin ti disa yo! Kapso naso yelum o, kalip kaa, nali boko-lomdi: Yi! Kaali ma atamsi dinim o, tokokomi disa yo, kalale, kuno Yesus alami daang bakaalin iyo nikil alik ti Pita ami weng bakaba weng yaan tem kulaata iso, maakup kanum bokolip ko. \s1 Yesus ayo din langabip Getsemani kawu, God ami beten kamaansa kaami sang kaata ko \r Mak 14:32-42, Luk 22:39-46 \p \v 36 Yesus so, almi daang bakaalin iso, iyo yak aba din langabip Getsemani abale, Yesus ayo bokoya ko: Nali mep yang kalawu beten kemi kemin, nikil ibi kulawu tiin-bom iliwa yo, kala, \v 37 kamboyila Yesus ayo Pita, Sabedi ami man tunum man alap Jems so, Jon so, nikil ita-kup foko-yim-bii yang abale, Kwin! Yesus ami aket tem uyo ti uluum dukum ke-lomda aket mafak kelu, nikil imi bokoyila ko: \v 38 Kipyo, nali utamila, Kulaata ti nelip taanokomi kala, kalalila, nami aket tem ayo atin ti uluum dukum kep-nu kemin, nali yang kawu God ami beten kamaali. Kemin, ipkal kuldaaku fen-bam ale, talalu kutii-bomdiwa yo, yaka-lom \v 39 kamboya alakis mep yang kulubale, katuun duung fakela daak tiin dabuuna God ami beten kamaan-bam bokola ko: Atok kapyo, kukup mafak uta tildang nam-mafak-daalon o, kem-talabu kaa, kabi dil molap kuno keluk o, kalap kulaali, kabi yaap titil-foko-lom kanop-nalalap. Yale, nami aket fukunin ayo, kabi nami aket fukun-bam kaata kanop-nan o, kalbi kuu daa: kemin, ti kaltapni fanang daa, kanolon o, kalbap kaata-kup kanolan o, kal-bomda kanuma ko. \p \v 40 Yesus ayo beten kemsi kenba-kup, tildang ulaya, Tunum nikil asuumano iyo akan-fak-liibip kala kalale, yam-kafala-lomda bokoya ko: Nikil ibi akanbip yoko? Kibi titil-fak-daa kawang bom kutii ilanin tap kelalip daa; abiltap-siik akanbip o? \v 41 Setaan ayo ipni oko-takayim-bilila, yang ban ukduulip kala yokon o, kal-bomda ibi yam-kukuba kemin, kipni aket fukunin ayo ti kukup tambal-kup nuumum o, kalbip. Lale, ipni titil ayo katip; yang kukup mafak kaa nuu-mokomip. Kemin, asuk akan-unemin disa kelalip kawong-bomdip God ami beten kamaan-bilip, dong dakaayim-bala yo, kala-somla ko. \p \v 42 Kanum boko kulaa kamboyila, asuk yang olang diim yang abale, God ami beten kamaan-bam bokola: Atok kapyo, kuluu kalapni san, kabi kuno waasi iyo kamboyili ita taba-lom angtiil yol ayo kolik o, nakap kulaali, nali daa yo, kalokomi disa. Nali kapni weng bokolap uyo, ayo kalokomi no, kala beten kemsi, kulaa kelale, \v 43 asuk tildang ulala yi, Aptum kusal asuumano iyo asuk ti kuno tiin yak dap-tiiyu akan diisa kulaabip kala itam kamboyila \v 44 tildang kamasi kanola beten kebi, una tap, ti kuno God ami asuk kunolin beten kulaata-kup kema ko. \p \v 45 Kanumsi kulaa kela asuk tildang ula, Akanbip kala tal yam-kafala bokoya ko: Ibi asuk akan-bom fan-kaabip o? Ipni akan-unemin kulaali ti kutoop kulu diilip disa kelu kemin, tam tiin ibi atam-tamin! Kulaata nak-tunum maakup ma ata taba-lomda Dukum Ami Man Nayo nam-fatap-daa nam-baala yak tunum mafak imi sikil diim abam-nokomi namti kaa tiltam tabu kemin, \v 46 tiltam tolnip unum a! Nak-tunum nami nam-fatap-daalala, nelokomip ayo din atamdi yo, kalala talaba kemin, tilip una-tala dak-duulum o, kala Yesus ayo almi daang bakaalin tunum iyo kanum bakaya ko. \s1 Judas ata Yesus kukuyila, waasi ita dap-tal-fuku deduusip kaami sang kaata ko \r Mak 14:43-50, Luk 22:47-53, Jon 18:3-12 \p \v 47-48 Kulu Yesus ayo weng bakam-salale, almi daang bakaalin tunum talangkal, la talang kaata tala kemin, ali Judas ata. Kamasi kaa, pris awem tunum imi kamok kamok so, Juda kayaak imi kamok kamok iso, ita taba-lom tunum yaapkan iyo im-baalip wan kong so, ulin so, kuliiliple, Yesus ami dap-fatap-daalokoma tunum Judas aso tal-bom ale, Judas ayo bokoya-lomda: Kipyo! Kano ata-bom iliwa, nita din tunum kaali, kuluwaata kayi! kala dap-tal miki-lom fiil buluk tokoli namti, kulu be kemin, ipyo dap-tal fukulin o, yakale, baa kutama tala-bilip, \v 49 Judas asiik Yesus almi dik-yak-dela abiltap umbital weng umonba-kup: Kukuyin tunum kaa balap o? kala yak dap-tal miki-bam fiil buluk tokola-laam-salale, \v 50 Yesus ayo bokola ko: Nak-tunum, kabi kanimin ma nolon o, kala talap uyo bii-bii kemin daa yo, abiltap nolan o, akan-kaamale, kulu tunum iyo tal Yesus namti dukum-kup dap-tal-fukulip. \v 51 Yesus ami daang bakaalin tunum ma ata bainat almi iim tem kawu bombe kaata, kuluu-lomda, pris awem tunum imi dabom ami ok tabola bom ilin tunum ami talang kaal malii tik-daa kulaawala tildaak abale, \v 52 kulaali, Yesus ayo almi daang bakaalin tunum ami bokola: Dok kanolin tunum kaata taba-lomda, bainat ta kuluu aptum kusnum iyo yelip taanip namti, imi kayaak isiik bainat ta ti yelip taanokomip kemin, dinin daa. Baan kapni bainat kaa asuk kulaak almi iim tem unak o, aka ko. \v 53 Nali nalmi Aatumen God ami dik-daali ayo abiltap almi ensel yaapkan yam iyo bokoyila, tal nayo dong dokop-nipla tangbal unon o, kali kaali, yaap kanolami. Kabi kabak utabap disa ema? \v 54 Ya, nali Atok ami dik-daalila ayo kanolokoma disa. Siin sawaayak kaptoowu God alalta almi Sukon Tem kabaku kutii boko-lomda: Nami Man kaali, waasi ita taba-lom aalipla saaknak o, kalala alta kanum bokosa. Kemin, nalmi Aatumen God ami bokola-lomdi: Atok kabi dong dokop-nawa tangbal unon o, kalokomi kabak-ali ami weng kutiisa kaa, lo kutii-lom kutoop saak telokomi namti, ami weng kutiisa uyo tiltam tituun ke-lokomu dinim o. Nali kabak dik-daalokomi disa kayi! kala Yesus ayo daang bakaalin tunum imi kanum bokoyila ko. \p \v 55 Kaata Yesus ayo tunum tal dap-tal-fululip imi bokoyila ko: Ibi, nali din lotu am diilim kaptamu tiin-bomdila unang tunum imi suunkup kukuya-laabi kawu, tal nam-tal fukulakin kaa, kanimin o, kalalip kulaasip. La, ibi kamala kalawuuta, aptum kusal ye-bam, mafek mafek yukut dakaayin tunum ami dap-tal fuku dedu-laabip tap ke-lom kanaat bal, asukum bal, bainat aye kiita til akiip-na-lom de-namulum o, kala tiltam tilip yoko? \v 56 Mep kipni kukup kaa kano tiltam tilip kaali, yaap ma ke tiltam tilip disa. Lale, ipni kaa kanolip uyo, God ami profet weng ku-fatap-dakamin tunum kiimi weng, God ami Sukon Tem dolsip uyo kula fan tiknu ko, kala Yesus ayo tunum baa taldip sok dedulip imi kanum bokoyila ko. \p Kemin kulaa, Yesus alami daang bakaalin tunum iyo weng san-ilomdip, Yesus ayo kelalip abiltap wakadaa una-tala-kelip ko. \s1 Awem tunum imi kamokim ata Yesus ami dap-kuku-bam dik-dakaan-bisa kaami sang kaata ko \r Mak 14:53-65, Luk 22:54-55,63-71, Jon 18:13-14,19-24 \p \v 57 Kayafas kaali, tunum awem imi kamokim diildiil pris kemin, lo utamsip tunum iso, Juda kayaak imi kamok kamok iso, iyo tal kaami am kawu tiin-bom iliwa, tunum Yesus dap-tal fuku-lomdip iyo ililta dibiilip tal kamokim Kayafas ami be kawu daalipya, \v 58 Yesus ayo dafuku dibiilip una-biliple, Pita ayo Yesus ami mafiing tem da samaan so kaltoowu akola tap-tal tap-tal yak aba din hetpris Kayafas ami am kaami daam tem una. Lale, tam am unoma disa. Kalo abip daal uti daam tem kabaaku bom ilomdila kamok kamok iyo Yesus kaa dok nonbip i, kalon o, kala-lomda tiltam daak siip lo kawu soldiya iso, nikil tiinip ko. \p \v 59 Kemin, pris o, kala awem tunum imi kamok kamok so, alik imi kamok kamok iso, iyo Yesus aalum o, kala-lomdip, tunum kawanta Yesus ata-bilip, kukup mafak so ma nola atabip kala, kala-somdupya, kiita fokoluwa weng talalmin umi baan diim kawu, ibokoliwa yo, kala-lom iyo fen-bam iliwale, \v 60 kulaa, tunum yaapkan iyo kamok kamok imi bilip kawu, tal-ilom Yesus ami sang ayo kasen-fakalip. Katale, kamok kamok iyo ma utamiwa yi, Awu, kabak-ata, mafek mafek ban dukum keba kemin, kaami kalan kaata talola aalokomup daa yo, kemipya, kulaa tunum alep ma ita tal boko-lomdip: Kipyo, \v 61 tunum kalawaali boko-lomda: Nali ti, God ami lotu am diildiil uyo balata kutiili bii am alep keluya, am asuumano diim kula asuk delami no, kalaya nulmi talang tem alep alep iyo weng san iluwa, kanum bokose no, kala kanum bokoliple, \v 62 kulaa, awem tunum imi kamokim diildiil Kayafas ayo tam tola Yesus ami dik-daala ko: Mep tunum alep kalawiimi kaa, bakap-tambip uyo kanimin o, kala weng an-anung-daa bokoyin disa, kebap i? Kii kanimin o, timbip i? aka. Kata, \v 63 Yesus ayo kano duluuma ilale, Kayafas ayo asuk bokola-lomda bokola: Kapyo, nali weng ma dik-daap-ton o. Kabi disa kawu bakap-nin disa suunkup ilin tunum God ami win awem kaata-kup dafo-lomdap tituun-kup maan tiip-napya utamon o, kala-somla kemin, kabi God ami uldaa tam-buula tiltam Kamokim kesap tunum Kraist o kebip kaa, kapta ema? akala \v 64 Yesus asiik bokola: Tifaneng kaa bokolap; alik ibi weng san iliwa, nami weng kala bokolon o. Bom ilom kaptoop ali natamipla, Dukum ami Man, Nali abiil tikiin kawu ilin titil-kup tabasa God ami sikil tiingtup diim o, kala Kamokim ami baan diim kawu tiinbi kala nikip ilom ale, kaata utamiwa yi, Abiil tikiin umi ibin umi tip diim kabaaku tiindala tala kalalip nita-mokomip o, kala kala-lom Yesus ayo kamok kamok imi kanum bokoyila ko. \p \v 65 Kanum bokoyilaya, Kayafas tunum awem diildiil ayo weng san-ilomda Juda kayaak imi aket uluum tabemin umi kukup uyo kanumin kemin, almi ilim mikiba uyo balata kutii-lomda, tunum alik tiinbip imi bokoya-lomda: Kipya! kaami weng mafak bokola kalawaali, God ami win ku-mafak-daala, ipkal weng selip. Kemin, almi sang bokola kaa, nuli tunum ma fen-bam atamupla, kaata Yesus ami sang uyo maso ma bokoyokoma disa! \v 66 Kemin, kipni aket fukunin kaali, tunum kalawa kalok nolum o, kalbip i? yakale, isiik bokola-lomdip: Kulaaye? Atin ti kukup mafak ke-lom God ami weng mafak bokola kemin, kuno kambolap aalip saaknak o, aka-lomdip \v 67 kulu mok tak-binalip yak Yesus ami tiin matum diim abe-bam ale, sikil tangafap ta biwaka-balale, malo ma sikil amim tup biwaka-bala, ke-bam \v 68 atafiimin weng bakan-bamdip: Kabi boko-lomdap: Nali God ata nami uldaa-nam-buula tiltam Kamokim kesi tunum namti kalabii no, kala-laabap kaali, kabi alik utamsap. Kemin, kabi nitaman! Awu, kaa kanta tal neba no, kalbap namti, bokoyapla, weng selum o, kala atafiimin weng bakaalip ko. \s1 Pita ami boko-lomda: Yesus kaali ma atamsi dinim o, kalsa kaami sang kaata ko \r Mak 14:66-72, Luk 22:56-62, Jon 18:15-18,25-27 \p \v 69 Kanon-bilipla, Pita ayo abip uti daam tem kawu bom ilale, awem tunum imi kamokim diildiil Kayafas ami ok fukulin unang ma uyo tal Pita ami bokola-lomdu: Kapso ti Provins Galili kayaak Yesus aso tal-unen-umbip o, akuya, \v 70 tunum yaapkan imi tiin diim kawu, Pita ayo yawaal daa-lom bokola: I, daa! nali kupni weng bakabap kabak-ali dotu ma kaal kelin dinim bii no, wunba-kup, \v 71 kamboya yang abip uti daam tem umi amitom mepso kawu tola ilale, kuno ok tabuulin unang kusnum ma uyo tal Pita ayo atam kenbu-kup, uyo mep tunum malo ma tolbip imi bokoyu ko: Tunum kalawaali abip Nasaret tunum Yesus ami daang bakaalin tunum namti kulube, aka kemula, \v 72 Pita ayo asuk atin ti yawaal daa-lomda: I, ti disa te! Ti tifaneng nali tunum kaali ma talalu atamsi disa yo, kala kanum bokowa ko. \p \v 73 Kulaa, kuno ilanin tap ke tunum kulu tolbip iyo din Pita ayo bokolip ko: Kabi nuli weng seluwa yi, Kabi Provins Galili kayaak imi weng tap bakabap kala tukup kemin, fan ti kapso Provins Galili kayaak kemin, kabi fan Yesus ami daang bakaalin tunum o, tambup te! aka kemiwa, \v 74 Pita asiik weng dukum-kup bokoya-lomda: Ee, nali atin ti tunum kaa ma atamsi disa! Nali kasen-fakamin weng ma bokoyi namti, God ata taba-lom angtiil yol kup-nak o, yakan-kaam-salale, kulu awon kakaruk aalap namti naan-tabamnale, \v 75 kulaa Pita namti weng sandaya, asuk aket fanang daala yi, Awu, Yesus ami kamasi bokop-na-lomda: Awon kakaruk aalap ayo naan-tabin dinim kama bom ilala, Pita kabi nami sang ayo bokop-na-lom: Ni kaa ma atamsi disa yo, nakan-kaabi liip asuumano fak-daalokomap o, namba kaali, faneng kaa kanoli kala aket fuku-daale, tunum kulu aso, nikil tolbip iyo kamboya tam daak uti daam tem kabaaku aba-lom dukum-kup iin-bam amama ko. \c 27 \s1 Yesus ami dap-tama din Pailat diim daasip kaami sang kaata ko \r Mak 15:1, Luk 23:1-2, Jon 18:28-32 \p \v 1 Kemin, am daan-ilom kutim kuluwu awem tunum alik imi kamok kamok sole, Juda imi kamok kamok iso, iyo weng talalulipla, kulaa Yesus ayo kuno kelup aalip taanak o, kala-lomdip ilmi soldiya iyo bokoyilipla, \v 2 ita Yesus ayo sok de dibii din dabaalip yak Rom kasel imi kiyap Pailat ami sikil diim abamna ko. \s1 Kaali Judas ami saaksa kaami sang kaata ko \r Ap 1:18-19, 2Kor 7:10, Hib 12:16-17 \p \v 3 Kanolipla, Yesus ami dap-fatap-daase tunum Judas ayo dulul eng ma weng sana yi, Yesus kaa aalum o, kalip kala, kala-lomdala, ami aket tem ayo mafak-kup kelule, aket fasuubiile, aket fanang daa mep tuumon pris awem tunum sole, Juda imi kamok kamok iso, imi konbip uyo asuk kulii-din ilmi daayon o, \v 4 kalala, kulii-din bokoyala ko: Tunum kaa kukup mafak so ma nolin dinim keba. Yale, kaa nalta dabaali yak ami waasi kipni sikil diim ababa kemin, kamala kuyaku, aaliwa taanokoma. Kemin, kaali ti nalta kukup mafak kenbi no, kalala, kamok kamok isiik bokolip ko: Kapni kanobap uyo kaa numi san daa; kaltapni san te! akiwa, \v 5 Judas ayo imi weng ayo weng sandaya, tuumon ayo sekela kulaala daak lotu am diildiil umi abiin kabamna, kambola abiltap tam daak abip abala bina din binang an-kutiilu ko. \p \v 6 Pris tunum awem imi kamok kamok iyo utamipla, Tuumon ayo sekela fokola daak abiin kabamna kala, kala-lom, daak tuumon kiiyo kumup-daa-lom nikil bokolip ko: Nuli tuumon kulawiili kuluu-lomdupla, tunum aalip saak-nokoma ami kun mobup. Kemin, kaali moni mafak kela ko. Sawaayak Moses ami Lo uyo boko-lomdu: Ibi tunum aamin umi kun moni ayo kuluu God ami kola-lom lotu ami diildiil kaa tiimin daa yo, kalsu kemin, moni kalaali kuluu kalok nolokomup i? kala \v 7-8 weng taken-bam tawaal ma molum o, kala-lomdip tuumon ayo kulii-din tawaal kayaak kola ami tawaal uyo moliple, tawaal kayaak ata tawaal fakel-bam ok ket talala-yaaba kemin, kamosinim kaali tawaal kaptam-ami win kaali boko-lomdip: Ok ket talalmin imi tawaal o, kem-laabip. La, ilom pris tunum awem iyo mo-lomdip tunum kusnum kayak kayak imi taanip kulii-din kaptamu imakamsip. Kemin, kaptam-ata kom tem kelula, umi win ayo tuk-duu-lom: Tunum an-silip ami kun kaata, kuluu-lom tawaal mo-silip o, kemsip kemin, yak aba tal kamala kakal ti kuno bakabip o. \p \v 9-10 Sawaayak kawu, God ami profet Jeremaya ata kaami sang uyo boko-lomda: \q1 Siin kaali, Israel malo ma ita weng talalu kutii boko-lomdip: Numi tuumon dukum ulmi-kup 30 kiita kuluu-lom tunum kaami kun ayo molokomup o, kala-lomdip molip sulula kulaa, ilom asuk tuumon kola mo-silip kaa kuluu-lomdip, ok ket talalmin tunum ami tawaal kun mobip. Kemin, siin kawu kanolin daa. Bom iliwa, God Dukum ata bokop-na-lomda: Kapta bokoyilapya iyo kanolin o, nakala, kii nasiik bokoyilila kanobip o, \m kala Jeremaya ata kanum bokosa kemin, Jeremaya ami boko-lomda: Siin mobip o, kalsa kaami miit uyo bom ilom molokomip kayi! kalsu. Kemin, kamala kulu fan fatapnu. \s1 Pailat ata Yesus dik-dakaan-bisa kaami sang kaata ko \r Mak 15:2-5, Luk 23:3-5, Jon 18:33-38 \p \v 11 Juda-miin imi kamok kamok iyo Yesus dap-tama tal Rom kayaak imi kiyap Pailat ami diim daaliwa, Pailat ayo Yesus ami dik-daala ko: Kabi Juda-miin imi kamokim king namti kulu-balap ema? akale, Yesus ayo Pailat ami weng ayo maan tela bokola: Nali kaa ma bokolin disa; la, kabak kaltapta kanum bokolap o, akaya, \v 12 kulaa, Juda-miin so, awem tunum pris so, imi kamok kamok iso, iyo kasen-foko-lom: Yi, tunum kalawaali ti fan kanola kukup mafak keba te! kalbip uyo, maan tiiyama disa. Kano tiin-kup itam keya duluuma tolna. \v 13 Kemin, Pailat ayo Yesus ami bokola-lomda: Kabi kapni win ku-mafak-dakaap-tambip kaa weng sebap e? disa? Kabi kanimin o, kalalawa imi weng kaa maan tiiyikin disa kelap, kulaa duluumbap yoko? akale, \v 14 Pailat akal utamaya, Yesus kaali, kamok kamok imi weng ayo maan tiiyin disa kela kala, kala-lomda, aket fanang alik tambanelu aket dukum fukuna ko. \s1 Pailat ayo boko-lomda: Yesus ayo dibii din as diim dabak daa aalin o, kalsa kaami sang kaata ko \r Mak 15:6-15, Luk 23:13-25, Jon 18:39–19:16, Ap 13:28 \p \v 15 Juda-miin imi kukup ayo kanumin kemin, utamipya, Wasital tiltam tulu ayo Juda-miin imi iintang am o, kala Pasova umi ima tini-bam ina fakamin am daan tiltam tulu kala, kalalip tala-tala-kelipla, Rom kasel imi kiyap ayo bokoya-lomda: Tunum sok deduusup ayo iltipta boko-lom: Kanuminok kulaata til daa dabaalin o, kaliple bokoyi: Ata din til daali no, yakaya, ilta kulaata ko, kalum kala-silip; almi soldiya iyo din til daa-lom win tolola kelip un-un ken-umbip. \v 16 Kemin, sawaayak kawu tunum ma ami win kaali, Barabas ali kukup mafak mafak kaata nuu-balaya, win fikyak dela-yaabipla, dap-tal fuku sok de dibii tal kalabus am kaa daalip tiinsa. Kemin, \v 17-18 kulaali Pailat ayo utama yi, Yesus ali kukup mafak kaata ma kanolaya, kamok kamok iyo dabaalip tildak nami sikil diim ababa daa, kalba-kup ale, kuno unang tunum iyo Yesus ami weng ayo baka-balaya, weng san-ilomdip ami win ayo kufon-bamdip fiyaap duu-biliwa kemin, kaata kamok kamok kiita, almi kanuba kaata, tolola-lomdiwa kemin, dabaalip tildak nami al abamna kala utama ko. Unang tunum yaapkan iyo talaaliple, Pailat ami aket fukunin ayo, Tunum unang imi aket fukunbip kaata, Yesus ata uldaa dabuulipya, nakal soldiya imi bokoyi, taldaa dabaalip unokoma nema yo? kala-lomda, unang tunum imi bokoyila ko: Kaata yak Barabas kalawaata, tildaa dabaalip unak elile? Yak God ami uldaa-dabuula tiltam Kamokim kesa tunum Kraist ayo, akan-kaan-umbip Yesus kalawaata, tildaa dabaalip unak e? Kaa dok kata tildaa dabaalum o, kalbip? yaka ko. \p \v 19 Pailat ayo weng talalmin am kaptamu tiin-bom Yesus ami sang baka-bilip weng san-kaa-bam ilale, kalel uyo sukon ma dola kulaawalu tam utamala, kulaa bokola-lomdu: Kapyo, nali kamala kutamiip kulu lom duu-lom Yesus kaa atamdila suunin-kup kebi. Kemin, weng sanilap bokop-ton. Kaali kukup mafak so ma noba disa; ali ti tunum tangbalim kemin, kabi num-som kukup mafak so ma kolalawi! kala-lomdu dola kulaawalu tiltam tulu utama ko. \p \v 20 Awem tunum imi kamok kamok sole, Juda-miin imi kamok kamok iso, iyo Pailat ami weng dik-daala uyo, weng san-ilomdip tunum alik kulu tolbip iyo moyin-bam bokolip: Ibi Pailat ami dik-daaliwa, almi soldiya imi bokoyilaya, ita din ilom Barabas sok baa tildaa dabaalip unak. Tabanala, Yesus ata aalin o, kalipla, \v 21 kiyap Pailat ayo asuk maso ma dik-daaya-lomda: Kipni aket fukunbip kaali, tunum alep kii dok nolin tunum ata sok baa dabaalup unak o, kalbip namti, kaata tildaa dabaalup unak eli? yakala, asuk isiik boko-lom: Barabas ata tildaa dabaalip unak o, kalbup o, akiple, \v 22 kulaa Pailat ayo dik-daaya: Yak kunolip kulaali, God ami ulduula tiltam Kamokim kesa tunum Kraist o, kem-yaabip Yesus ali kalok nolan o, nambip i? kalale, alik dukum-kup naan-bam bokolip ko: Dabak as diim daa-lom aalin o, kal-bom kanumip ko. \v 23 Kanumipla, Pailat ayo bokoyila ko: Aa, kabak kanimin o, kalalipla kanubip i? Kaali kalok nolin ban ma ukduuba no kalalip kaami kalan o, kala-lom aalokomup i? yaka. Katale, iyo alik weng san-ilomdip dukum-kup fuut-bam boko-lomdip: Dabak as diim daa-lom aaliwa, taanak o, kemip ko. \p \v 24 Kulaa, Pailat ayo utama yi, Nami weng bakayimbi uyo weng sep-nin disa kelip kutoop saak tiip-nanbip kala, kala-lomda, nali imi weng kaakal kutoop kot tiiya ke-lokomi kaali, dinan kulii-tabokomip o, kala-lomda almi okok kemin tunum ma bokola-lomda: Ok ma iluu kulip-na tal o, kala bokola ayo din ok iluu kutal-daalaya, Pailat ayo alik imi tiin diim kulu almi sikil diing-bam ale, bokoyila ko: Nami sikil kala diingni kaami miit kaali boko-lomdi: Tunum kalawaali aalin a! kalbi disa; ami taanokoma kaali, nami san disa, kaa iltipni san o, yakala, \v 25 alik tal tolbip iyo bokolip: Ayo, nuli utamuwa, Ami saak-nokoma kaa, nulmi mafek mafek o, kalup. Kemin, kaa kukup mafak kelup namti, God alalta nusole, numi man loop kaptoop iso, numi angtiil yol uyo kuno kuyama no, kemip ko. \p \v 26 Kanu-biliwa kemin, Pailat ayo almi soldiya iyo bokoya din Barabas ata sok tildaa dabaalip unale, Yesus kaata, sok faklet ta kuluu langatal kaansi kambolale, soldiya imi bokoya ko: Ibi dabak as diim daa aaliwa, taanak o, kala kabak-ali Juda-miin imi aket fukun-bamdip: Pailat kapyo, kabak-ata kanolan o, kebip uyo Pailat ata kanoya ko. \s1 Waasi dinin tunum ita Yesus ami tituleng bakaansip kaami sang kaata ko \r Mak 15:16-20, Jon 19:2-3, Hib 12:3-4 \p \v 27 Kemin, kiyap Pailat ami soldiya iyo Yesus ami dibii tam kiyap ami am dukum anung kaptoop ali almi sin-laamin am kemin, dap-tam daa-lomdip, soldiya alik iyo tala-tala-ke falala dap iip kabaak daa-lom \v 28 kasen-foko king imi ilim batbat mikin-umbip tap kela makelum o, kala-lomdip, almi ilim ayo dilduu kukan-tela-lomdip, ilimi ilim fiingim ma kuluu dildaak tinela-lomdip, \v 29 sok lingliing soyim kaata, ukduu-lom king imi nafalum tap ke faa-lom kutam dabom diim dildaak tinenbip-kup, tam malal ma kuluu kasen-foko kaa king imi asukum kasaa altap o, kala almi sikil tiingtup diim kuyaku amela kabi kamokim o, kala king imi kukup uta kanola-lomdip, katuun duung fakela daak tiin, tituleng bakan-bamdip: Juda kayaak imi kamokim king balap yoko? akan-kaa-bam ale, \v 30 mok tak-saala tal-une-bamdip le, malal ta kuyak dabom ayo dakaan-bam ke-lom \v 31 iyo itafiimin weng bakanbip ayo disa kelula, iyo ilim fiingim kulaak tinelip ayo dalduu kukan-tela-lomdip asuk almi ilim kaata, kuluu makela dabii tam saaklo abalup dibii din as diim kawu dabak as diim daa aalum o, kala-lom dibii unip ko. \s1 Yesus dabak as diim daa aasip kaami sang kaata ko \r Mak 15:21-32, Luk 23:26-43, Jon 19:17-27 \p \v 32 Waasi dinin tunum iyo abip dukum Jerusalam uyo kamboya Yesus ayo dap-tamalip un-bomdiwa utamipla, Saimon ali Provins Sairini kayaak ayo liip kulu tal taba kaa kalale, disa kawu ami aba mola-lom fotabipla, Yesus ami as tiim aalap dukum dabak daa aalokomip uyo, kolip Saimon asiik kuliila yakyak tam \v 33 Golgota muk kun o, kala kaami miit kaali, Tunum Dabom Kun tap o, kem-yaabip kawu din abale, \v 34 kulaali, wain ok sole, marasin atul tabasu kaaso, kiiyo kulii-tal Yesus ami kuyak delup ina-lomda ami yol angtiil ayo katip so, ma keluk o, kala kolip. Lale, Yesus ayo: Da mep katip ma lutmo atam, daa yo, kala kambola ko. \p \v 35 Kulaali, Yesus ayo dabak as diim daabip-kup, kawu tuum katip katip saatu kiita foko-lomdip kulaalup tam aba daak aba ke-bam, kanta ata ata ke Yesus ami ilim ayo kuluula kala kalalup utamum o, kala-lomdip Yesus ami ilim namti abaanulip disa kelaya, \v 36 tiin-bomdip Yesus ami atafii-bam bom iliwa, \v 37 Pailat ami okok kemin tunum ma ata as kom ma kuluu-lomda, dok ami kalan kaata Yesus kaa aalip, kala-lomda kaami sang uyo kabaku dola-lomda kanum boko-lom dolna ko: Tunum kalawaali, Yesus kaa Juda kayaak imi king o, kala-lom as kom diim kabaku dola kuyak tam Yesus ami dabom mepso as matum diim kabaku kutiilale \v 38 kulaa, waasi dinin soldiya iyo, Yesus dabak as diim daa sil bikibip-kup, kuno asuk tunum yem-tal-une-bamdip, imi bung mafek mafek yukut dakaayin tunum alep yakal, yim-bital yim-bak as diim daa-lomdip, ma ata dap Yesus ami tiingtup lo dip-tam diibip-kup, ma ata dibii-tal aba yang awaanlo kawu dip-tam dii keya-lomdip yim-tam diilip ko. \p \v 39 Tunum mepso kulu tal-unebip iyo aban-den-bamdip Yesus, ami atafiimin weng uyo bakaan-bamdip: \v 40 Kapya! kabi kaltapni bon tem weng baka-bamdap: Nali lotu am diilim ayo balata kutiili bombii am alep keluya, am asuum diim uyo, asuk delokomi no, kala kaltapni tong bakamsap kemin, kabi fan God almi man alik-daap namti, kano-lom, kaltapni angtiil lak uta duulawa, as diim tam diibip ayo kela tildaak tawaal abamnan a! ke-bam atafiimin weng bakaaliwale, kuno \v 41 pris awem tunum imi kamok kamok so, lo utamsip tunum imi kamok kamok so, aa, Juda imi kamok iso, yakal ti tong fakaan-bamdip atafiimin weng bakaan-bam bokolip ko: \v 42 Kaa unang tunum kayak kayak imi angtiil lak uta duu imi dong dakaayin-bala, yaawa-yaabip. Lale, ali kalok kano-lomda almi angtiil lak kaata duu-lom yaap-nama dinim keba ni? Kulaa, fan Israel-miin numi kamokim king dinam, fan as diim ayo kelala tildaak tawaal diim abamnala nokol atamupla, U, fan kaali God almi man tituun uu, kalupla yo. \v 43 Kemin, akal boko-lomda: Nali God ami Man o, kem-yaaba ami aket fukunin uyo: God alalta, nayo dong dokop-na-lomda nam-buulaya, yaap ilokomi no, keba. Kemin, atam iluwa kano dong dokola namti, fan bakaba no kalum o, kala-somla ko. God ayo ti faneng dong dokola yaap-nokoma kaata utam, Awu, kaali fan God almi man alik-daap kalum o, kala atafiimin weng bakalip ko. \v 44 Kanum bakaan-biliwa kawu, kuno tam tunum yan-tal-une-bamdip imi mafek mafek yukut dakaayin tunum nikil im-diibip alep yakal ti atafiimin weng uyo Yesus ami bakaan-bam kemip ko. \s1 Yesus ami saaksa kaami sang kaata ko \r Mak 15:33-41, Luk 23:44-49, Jon 19:28-30 \p \v 45 Kanolip bom bii atan tal dibimnule, kulu am namti malang tini-lom am bokon alik kulu dik-daa kulaasu uyo malang tini-lom tilnong molu bom bii, am atan tal dayak abamna 3 kilok o, kala-laabip kelala, \v 46 malang tinilin ayo disa kelon e, kem-sulule, kuyaku Yesus namti Hibru ilmi weng dukum-kup bakan-taba toop aba boko-lom: Eli, Eli, lama sabaktani yo, kala kabak-ami miit kaa boko-lomdu: Nami God kapyo, nami God kapyo, kanimin o, kala kuno kep-nanbap yoko? kal-bomda Hibru ilmi weng kaata kuluu bakamale, \v 47 tunum mep kulu tolbip imi tunum malo ma iyo weng san-ilom bokolip ko: Sawaayak God ami profet weng ku-fatap-daa bakayin tunum bom biisa Elaija ami naala-taba ko, kala-lomdip, \v 48 tunum maakup ma ata abiltap bina yang mafek mafek tiiyup kon altap kaata, kuluu kulaak wain ok atul tabin kabaak mo-lom, as daang tiila kulii-tal koli inamnak o, kala kulii-tal aba tam kukaalale, \v 49 tunum malii ma ita bokolip: Ka! kuno bom ilawa, atam ilup Elaija ata talda dong dokola tildaak aba ne? kalum o, kala iliwa, \v 50 Yesus ayo boko-lomda, Kwin kaluso kawi! kala-lomda dukum-kup asuk Aalap ami naan-daanba-kup kulu saakna ko. \p \v 51 Saaknaya, lotu am diildiil kaptamu ilim aalap ma ku diiliwa tildaak God ami abiin awem uyo akiisu. La, Yesus ayo taan-laam-salale, kulu ilim aalap dukum ayo bitam mutum diim kulu, tela tikip-kup biki tala ti kulii bitaldaa matum daa-lom, malii na malii na ke-lomda kulaalaya, God ami abiin awem dukum kaptam ayo fatapna ko. Kulaa, bim aalap ma kutaltam daa am bokon kulaaso, kuu kukula saan-bam filifili-bamdu tuum dukum dukum iyo iip kuyak duula une-bulu, tale-bulu, kem tiltam abuya, \v 52 God ami unang tunum saaknip imbii din tuum tem bal-kaan-unsip imi kom tem imi amitom tuum kuyak katii katii kesip uyo, ulta-kup busuu kutii kuno kelula, unang tunum saaksip iyo tam tiin bom-iliple, am alep disa kela am asuum diim kawu, \v 53 Yesus akal ti kuno tam tiin baalale, yakal kuno tuum tem kaptamu tiltam abalip yak aba din God ami abip Jerusalam kaptam banaaliwa, unang tunum yaapkan kulu tiinaabip iyo itafiimip ko. \p \v 54 Kanu-buluya, soldiya iso, soldiya 100 tiin molin tunum kamokim o, kalin so, iyo Yesus ami tiin mobip yakal utamiwa yi, Yesus ayo taan-laam-salale, bim tale-bulu, saak kukup kusnum akal alik akal alik iyo tabe-bulu kemip kala, kala-somdipla, alik iyo suunin sakbaalim dukum ke kun dinim keyula bokolip ko: U faneng, kalaali God almi man tituun o, kalip ko. \p \v 55-56 Siin kawu, Yesus ali Provins Galili ayo kambola unala, unang yaapkan yakal kuno kelalip iso, din imi ima fuuyim-bam ale, dong dakaayin-bulup yo, kala iso, yakyak tal Jerusalam tal-silip. Kemin, unang iip maakup maakup iyo abip Makdala kayaak unang Maria ukol aa; Jems, Josep alap imi awak Maria ukol, Sebedi man alep imi awak, nikil kanolin kiita-kup. Unang yaapkan iyo yak aba yang samaan so kawu tola ata-bom-sulupla, waasi tunum kiita taba-lom Yesus kaa kalok kanolip kala kalum o, kalalip nikil din atafiimip ko. \s1 Yesus dap tuum tem dawaasip kaami sang kaata ko \r Mak 15:42-47, Luk 23:50-55, Jon 19:38-42 \p \v 57 Awasekim Josep kalawaali, Provins Judiya kaptam-ami abip Arimatea kayaak ali win tibin dukum ale, ali Yesus almi lak duulin tunum kemin, bii am tiinale yak aba din kiyap ami am abale, \v 58 Rom kayaak imi kiyap Pailat ami atam dik-daa-lomda tal, dik-daaliya, Ayo, yaap o, kalap namti, Yesus ami as kuli kaali, ayo yo, kalapla kulii-din kuwaalon o, kalalila tili no aka dik-daalaya, Pailat ayo, kulaa yaap o, kala-lomda almi waasi dinin tunum iyo weng umuuya tal atamipla, bokoyila din Yesus ami as kuli ayo til-daalip tildaak abamnala, dabaalip yak Josep ami sikil diim abamna ko. \v 59-60 Kamasi kawu Josep almi ok fukulin tunum imi bokoyilala, ita taba-lom Josep ayo ilomda saaknala, dawaalokomup almi no, kala kama tuum tem ma kalolipla bombe kemin, Josep ayo Yesus ami as kuli ayo dibii din ilomda alokso ilim namaal tambal ma kuluu de falala-lomda dibii din almi tuum tem kalola-silip kaptamu dawa-lom tuum tem kaami saal ayo tuum dukum ma taa-bi-lom talalusip. Kemin, kuuta buplun-baplun kutama tildang amitom ti saal kuyak katela unaya, \v 61 Makdala kayaak unang Maria usole, awasekan Maria ma uso, alep iyo tiin-bom tiyak daa ilipya, tuum ayo kanola liiba kala kal-bom atafiimip ko. \s1 Josep ata Yesus dibii din tuum tem dawaalaya, soldiya imi din kom tem kutiisip kaami sang kaata ko \r Mat 16:21, Jon 2:19-21 \p \v 62 Yesus ayo taanale, dibii din dawaa kela tal bii silip sintam iintang am daanule, pris o, kala awem tunum imi kamok kamok so, Falosi iso, iyo yak aba din Pailat ayo atam bokolip ko: \v 63 Kamokim a! Yesus ibakamin tunum ayo saaknin disa ilomdala kawu boko-lomda: Bii nelip saak-nokomi kaali, bom bii am asuumano keliya, asuk tam tiinokomi no, kalase. Kemin, ami weng kaa bokose kabak-ali ti aket dukum fukunbup. Kemin, \v 64 numi aket fukunbup kaali, almi daang bakaalin tunum ita din tuum tem un-ilomdip, ami as kuli ayo maaklo yukut kuluu kulii-din tuum tem kusnum kawu buluubip-kup, tunum unang iyo bokoya-lomdip: Yi! atin tifan taanba. Yale, God alalta asuk dafola tam tiinba te! kalokomip ema yo? kemin, kano-lom ilom ale, almi daang bakaalin tunum iyo kasen-fokoya-lomdip Yesus kaali, tam tiin baaba no, yakan-kaa-mokomip kaata dukum-alom uta uta ke-lom ale, siin kamosinim Yesus almi kasen-foko bokoya-lomda: Nali God alta uldaa-nam-buula tiltam Kamokim kesi tunum nali kalabii no, kem-tal-unemsa uyo, kulaak banule, ke-wokomip kala, kala-somdupla kabak-ami aket dukum fukunbup o. Ami daang bakaalin tunum ita din ami as kuli ayo kuluu kuliilip unokomip. Kemin, baan kapni soldiya iyo ma fokolap din tuum tem dawaabip ayo kamala so, sabi so, uyo kutii-bam iliwa yo, kala Pailat ayo bokoliwa, \v 65 Pailat ayo almi waasi dinin tunum iyo ulelna yak kamok kamok imi sikil diim abamniple bokoya ko: Kibi mep soldiya kala foko kulii-unabip iyo im-tama din ababip-kup iltipta yak tuum tem saal ayo dukum-kup nek kala liilipla waasi dinin tunum kii kutiilalip ko. \p \v 66 Awem tunum imi kamok kamok iyo Pailat kambola as dan ma kulii-din-ilomdip, tuum tem saal balang diim ayo taploop daa kela, kaa ti nek kalu kayi, kala-lom waasi dinin tunum iyo yam kom tem ami amitom tiile, bokoyip ko: Ti kuldaaku kutiilin o, yaka kano keya tabanip ko. \c 28 \s1 Yesus asuk tiin kawang kesa kaami sang kaata ko \r Mak 16:1-10, Luk 24:1-12, Jon 20:1-10, Mat 26:32 \p \v 1 God ami iintang am daanbu uyo disa kelule, Sande kutim mepso atan tiltam tabon e, kem-sulule, Makdala kayaak unang Maria sole, awasekan Maria so, alep yakal yak aba din tuum tem Yesus dawaabip uyo utamum o, kalalip unip ko. \v 2 Alep yak aba din tuum tem mepso kulu banipya, Kwin! bim aalap dukum ma tabamnala, tawaal ayo kukula-saan-balaya, God ami ensel ma abiil tikiin kawu tildaak-ilomda kom tem ami tuum kom ta kuyak mo saal liibip ayo baplun kulaala yak banu, kela tam tuum dibim diim kabaaku tiin bom ilala, \v 3 unang alep iyo tal uliwa, Kwin! ami tiin matum ayo mafek mafek namaal lamlaam sokan dukum ultap an-tii-lom tiin buluusi so, keba kala atam ale, kuno ami ilim kakal ti abiil matak ultap kaata mikiba kala atamip. Kata, \v 4 soldiya yakal ensel kaa kanola kala atam-ilomdip suunin dukum ke-lom wulwaal-kup tap-tap um-bom ale, tiin buluusi anu-fokola daak tawaal aba-lom atin tunum anu-kutiilap saaka-yaabip tap kelip ko. \p \v 5 Kanolipla kemin, ensel ayo unang alep imi bokoyila ko: Kiwe, kibi nami nitam suunin daa. Nali utamila, ibi Yesus dabak as diim daa aalip saakba ami fanang fen-talabip kala kalbi. Yale, \v 6 ali kalawu bombe disa; ali tam tiinda tuum tem kaltam kelala tam bana. Ali siin kaa ipni bokoyase kaayo, Asuk tam tiinokomi no, kalase uyo kibi lukuuyimbu no? Ti ipkal tal-ilomdiwa, ami dibii tal dawaabip abiin-kup kela uyo utamiwa yi, U, ali faneng tuum tem kaltam-ali kelala tambana kaa kalin a! \v 7 Tal utamip kemin, baan bina din-ilomdip ami daang bakaalin tunum iyo bokoya-lomdip: Kaali ti faneng Yesus ali fan taanba. La, ali asuk tam tiinda tuum tem ayo kambolala tambana. Kemin, ali asiik dusiin daa Provins Galili unaya, kipyo din atamin o, kala-lom din kanum bokoyin. Weng tifan bokoyi ko, kala ensel ayo bokoyalale, \v 8 kulaali, unang alep iyo weng sanip kaata da suunin so, ke-bam ale, fiyaap duu-bamdip kom tem kaali, kambola abiltap-siik daak aba din Jerusalam dindip daang bakaalin tunum iyo mafek mafek tambal ami sang kaata bakaya unip ko. \p \v 9 Unang alep iyo abiltap-siik binan bom ale, iyo Yesus namti liip kawu atamipla ayo bokola: Kasalep kaa silip o? yakale, alep ili king weng umuuyila-yaamin kukup kaata kano-lom tal almi diim kulu katuun duung fakela daak tiin ami yaan ayo kutal-fukulip itam ale, \v 10 Yesus ayo bokoya: Kibi suunin daa yo. Baan alep bina din nami naktum kusal kii bokoyiwa, Nikil ibi din Provins Galili kawu, Yesus nayo nitamin o, kala kanum bokoyin o, kala Yesus ayo alep imi kanum bokoya unip ko. \s1 Waasi dinin imi din unang tunum imi ibokoyinsip kaami sang kaata ko \p \v 11 Unang alep iyo tuum tem kambola unan-siliple, kuno waasi dinin tunum yakal tuum tem ayo kela bina din Jerusalam aba pris o, kala awem tunum imi kamok kamok imi kanolin mafek mafek kanum tiltam tulu utamip umi sang alik uyo bokoyipla, \v 12 iyo weng san-ilomdip weng kulaalip din Juda-miin imi kamok kamok imi diim unula, kulaa iyo tala-tala-ke-lomdip weng ayo dotu kutii kela tam moni dukum ayo ukduu-lom soldiya imi kuya dil moyimbip-kup, bokoyip ko: \v 13 Kipyo, weng kalawaali kulii-din unang tunum imi bokoya-lom: Yi, kutamiip kawu alik nuyo akan faklii iluwa, Yesus almi daang bakaalin tunum ita tal-ilom ami as kuli ayo yukut kuluu kuliilip umbip kayi! yakan-kan tal-une-bilipla, fan o, kalik o. \v 14 Kanola Rom kayaak imi kiyap Pailat ali weng sanda kipni aket atul uyo kuya namti, nuta taba-lom weng tangbal tangbal ata dukum-kup bakalupla, utama yi, Awu, fan kaa ipta ban kebip disa kala kala-somdaya, kukup mafak so ma kuyin disa ke kamboyokoma. Kemin, aket dukum fukunin daa yo, kala kamok kamok iyo soldiya imi kanum bokoyip ko. \p \v 15 Waasi dinin tunum iyo moni ayo kuluu-somdiwa, awem tunum imi kamok kamok weng kuyip uta kulii-din kanumin sang kaata-kup bakayim-biliwa, Juda kasel unang tunum iyo weng san-somdiwa, weng kulu bokolip kuluuta kuno ti kutal-fuku bakan yakyak kulii umbital kamala kula diilu ko. Weng kaali, tifaneng ko. Kem-tabasip o. \s1 Yesus almi aptum kusal imi bokoya-lomda: Nami ok kaata nuumin o, kalsa kaami sang kaata ko \r Mak 16:14-18, Luk 24:36-49, Jon 20:19-23, Ap 1:6-8, Ap 2:32,38, 3:15, 5:30-32, 10:48 \p \v 16 Kamosinim kawu Yesus ayo almi daang bakaalin tunum imi bokoya-lomda: Din Provins Galili kanolin amdu tikiin kawu nitamin o, yinsa. Kemin, fan almi daang bakaalin tunum kumkal iyo yakaba tam amdu tikiin ayo tam uliwa yi, \v 17 Yesus ayo bombe kala kalip. Lale, daang bakaalin tunum malo ma iyo aket fuku-daa: Naka kalawaali Yesus taanda asuk tam tiinse ata ne disa ye? kemip. Katale, asuk king imi weng umkaayin kaata, kuluu-lom katuun duung fakela daak tiinipya, \v 18 Yesus ayo tal imi mepso kuluba talabale bokoya: Naktum kusal a! God alta uldaa-nam-buu-lom almi titil kaata alik kup-nala, tawaal diim so, abiil tikiin so, umi mafek mafek alik uyo tiin molon o, kem-tabi. Kemin, \v 19 ibi nami okok kemin tunum kelin o, kalalila ibi ulelni. Kemin, ibi din am bokon kala dik-daa kulaasu kaami tunum miit kusnum kusnum iyo alik nami weng kaata kulii umbilin bakayila-tal-une-biliwa, iyo tiltamdip nami daang baka-bam ale, nami lak uyo dukum-kup dakan-unip kala-somdipla, ibi Atok God so, almi man naso, almi Sinik Tambal aso, alimal maakup numi win diim kaata baka-bam oksam kaa wakayim-bam ale, \v 20 nami weng kukuyila-tabasi uyo alik talalu kukuyim-biliwa, kulaa yakal weng sandiwa, dotu yikik-kutal-fukulin o, kala kanum bakaya. Kemin, ibi nami weng kala bokoyokomi kaluuli soko weng san iliwa, nali maas kamboyokomi disa; Nali ti ipso suunkup bom-bili bii, am mafiing diim tulule, am bokon kula dik-daa kulaasa kalawaami dinim-nokomu kutoop kuyaku dilit kalokomi no, kala Yesus ayo almi daang bakaalin tunum imi kanum bakayinsa ko.