\id LUK - Tifal NT -Papua New Guinea 1998 (web version -2013) \h Luk \toc1 Luk ata Yesus ami sang dolsa kaata ko \toc2 Luk \toc3 Luk \mt1 LUK \mt2 Luk ata Yesus ami sang dolsa kaata ko \ip Yesus ayo tam abiil tikiin unaya bombii, wasital almi-kup 30 ema yak banipla, Luk ayo kamasi sukon tem weng kalawaali dola-lomda Yesus ami sang ayo boko-lom mulo kawu sukon ma dola-lom Yesus ami aptum kusal Aposel o kalbip imi kanumsip kaami sang kaaso bokosa. Utamsip tunum imi aket fukunin kaali, Luk ali Juda tunum disa; ali tunum miit kusnum o kemsip. Kemin, ali abang dinayin tunum dokta yo. Kanola Luk kaami aket fukunin ayo Yesus ami sang ayo dolniya, Grik unang tunum iyo Yesus ami weng bakamsa uyo, Utamin o, kala-lomda sukon kalawaali dolsa. Kemin, Grik kasel imi aket fukunin kaali tituun-kup tabin kukup kutal-fukumin kaa tambalim o, ken-umbip o, kala-lomdala Luk ayo dola-lomda boko-lom: Yesus ali tutuun-kup tabemin tunum kemin, unang tunum imi lak kaata duu-lomda olen-daayase no, kalale, God ami naalin kukup kaami sang so, God ami taba-lom numi ban kemin kaami maan uyo takan-tiimin kaami sang kaaso, Luk ayo dolsa. \c 1 \s1 Luk ata taba-lom Yesus ami sang dolsa kaata ko \r Ap 1:1-5 \p \v 1 Nak-tunum kamokim Tiofilus kaa tiinsap o? Nali Luk nata sukon kalawaali dola kup-ton o kalalila ko. Kapkal utamsap, siin sawaalak kaali, tunum yaapkan ili God ayo taba-lomda mafek mafek yaapkan kiili numi iipyak tem kaptam-ami kanumsa kaami sang kaali, weng san kaa-bam ale, dik-dakaya-tal-une-bam ifii-bam dolsip. \v 2 Tunum ilmi tiin alep alep Yesus kaa atafiimsip iyo ata-bom-iliple, Yesus ayo, kamasi kaptoowu kanum yakyak kulii umbital kula diila kala, kalbip-kup; kulaali yikal Yesus ami weng kuu nuli bakayin-bilipla, weng san-kan-tabasup. Kemin ale, tunum kawanta sukon kaa tunum dola-silip ili Yesus ilmi tiin alep alep atam-silip, ilimi bon tem weng kaata, weng san-ilomdipla dola-dola-kemsip. \v 3 Kulaa, nakal kamosinim kaptoowu sukon kala dola-silip umi diim ayo tik-tii-bamdila utafii-bam ale, unang tunum imi bon tem kawu kuluu laa-bam kanu-bomdila, weng anung anung kiili, kuluu kuyak-kuyak-ke-lomdi tambal-kup afetusii. Kemin ale, Tiofilus kapni dola kup-tila, \v 4 utam-somdapla, weng dola-lom kup-ta-silip kabak-ami miit kaali, bam-daa utam-ilomdap atin ti kaal kelan o kala-somla ko. \s1 Ensel ata Sekaraya ami bokola-lomda: Jon ayo duulokomu no, ansa kaata ko \p \v 5 Herot kaali, Provins Judiya kaptam-ami kamokim o kala king ke bom-balaya, tunum awem ma bombe ami win kaali Sekaraya. Ali awem tunum Abiya ami man loop kaptoop ata kemin, ami kalel umi win kaali, Elisabet uli awem tunum Aron ami manum kaptoop ami man loop. \v 6 Kemin, God ami tiin diim kaali ti akam kiimi kukup kaa ti tambal-kup kutal-fuku kulii-taba-lom ale, God Dukum ami weng kuka-daasa kaali, alik tambal-kup tabuu kutama taba kesipla, \v 7 kulaa, Elisabet uyo man dinim kelu akam laabipla, biile kulaa unang sawalnule, imak akal kuno sawalna kelipla, \v 8 kulaa, Sekaraya kaami tunum miit imi okok kemin am kaali daanule, kulaali tunum iyo Jerusalam tam lotu am awak diilim kawu okok ke-biliple, Sekaraya akal God ami am awem kaptamu tam bomda awem tunum ke ilin imi ok kaali, okok kema. \v 9 Kemin, awem tunum imi uldaa-dabuu-laamin kaami kukup kaata kuluu-lomdip Sekaraya ayo uldaa-dabuuliwa, tam God ami atin ti am awak awem kaptamu tam-ilomda, as ma kaami dan kaata kuluu-lom, as kaa kuyak daala kiin-balala, as lak so, tang tambal so, kiita God ayo ataba-kup, tang tabe-balala, fiyaap duu-mokoma no kala as kuyak daala kiina ko. \v 10 As dan kaami as ayo kuyak daala kiin-bulu bom-ilale, unang tunum yaapkan iyo ilmi kukup kaata kuluu-lomdipla, tam lotu am diilim ami mepso kulu bomdip beten kemip ko. \p \v 11 Beten kemiple, God ami ensel ma kasentap-kup tal as dan ami as kuyak dakamin umi baan diim kabaak-ami balang diim, tingtuplo kulu tolnale, \v 12 kulaali Sekaraya ayo atam-ilomda, kwin! fanan taal-bi-lomda atam suunale, \v 13 ensel ayo Sekaraya ami bokola: Sekaraya kapyo, kabi suunin disa yo! Kapni beten kebap kulaali, God ayo weng sanba kemin, kapni kalel Elisabet uyo man tunum man ma kuulokomu. Kemin, ami win kaali, Jon o akan. \v 14 Kuulokomu kaali, akam ipni aket tem kabak-ali atin ti akal tambal ma keyilule, fiyaap duu-bam ale, unang tunum yaapkan yakal ti kanola ami fiyaap duu-mokomip o. \v 15 Dukum ami tiin diim ayo, ali win tabin keba-kup, God ami ok awak dukum uyo kutal-fuku ke-lokoma no. Ali wain ok mafak atul-kup tibin so kaali, ayo inokoma disa yo; kuulokomu kawu, God ami Sinik Tambal ayo tal ami aket tem kabaku donga-lom suunkup ilokoma ko. \v 16 Jon ata, Israel-miin imi bakayin-balaya, yaapkan imi aket fukunin uyo fal-siki-lomdip, Tunum Dukum God ami lak uyo duulokomip. \v 17 Kemin, God ami Sinik Tambal ata Jon ayo dong dakaan-balala ami kukup sole, titil so, ayo God ami weng ku-fatap-daa bakayin tunum Elaija ami kukup sole, titil so, ultap kelaya, asiik Kamokim ami bon tem tunum ke taldala, awil-fakal imi kukup mafak mafak ilmi man imi kukaayilin uyo takan-tiiyilale, awil-fakal imi aket uyo, man imi kuyipla, alimal iyo abiin tambal-kup tiinokomip o. God ami weng kuyang saak tiimin tunum imi dong dakaayin-balala, imi aket fukunin mafak so, kukup mafak so, uyo kulaale kukup tambal so, aket fukunin tambal so, kaata-kup kutal-fukulipla, ayo tunum so, unang so, iyo Kamokim ami sang kaata bakayin-balale, kiimi aket fukunin uyo dong dakaayin-balala, yakal ilmi aket uyo fal-siki talalulip kala, kala-somdala Kamokim ayo talokoma kayi! kala ensel ayo kanum bokola ko. \p \v 18 Kanum bokolale, Sekaraya asiik ensel ami bokola ko: Nali dok kano-somdila, weng kaluuli utam, Awu, faneng u kalokomi ni? Nakal tunum sawolnile, nami kalel wokol kano sawalnu kesup kaali yoko? akale, \v 19 ensel asiik ami weng uyo maan-tela bokola: Nali God ami okok kemin tunum diildiil Gebriel nata, God alta nam-baala tal-ilomdi, God ami kalaan weng tambal uyo bokop-ton o kalali tili te! \v 20 Kemin, kabi weng kala weng selan aa! Kabi kamala kaali, nami weng uyo weng selin disa kelap kala, kala-somdala God ali kapni del tem weng uyo dal mop-ta kemin, weng kaa baka-mokomap disa ke-bom bii nami weng bokop-ti uyo, tiltam ilom tituun kem-sulule, kapni kalel uyo man kuulula kuyaku, kapni del tem uyo, asuk weng kaa baka-mokomap o, aka ko. \p \v 21 Kemin, ensel ayo bakaan-bala, bom ilale, unang tunum iyo Sekaraya ami fen-bam ale, aket fukun-bam bokolip: Kwin! Sekaraya kaa, kanimin ma tiltam tulula, ma nuu-bamda am awem kaptamu tiinba ni? kal-bomdip aket yaapkan fukun-bamdip kanumip. \v 22 Sekaraya ayo kulu tiltam abip talale, unang tunum iyo atamipla, weng bakamin dinim kela tiltam abip tala kala, kalbip-kup atam ale, Kaali God ami am awem kaptamu mafek mafek akal kusnum ma atama nema yo? kalalip kanumipla, Sekaraya akal utama yi, Nami del tem ayo God ata dal-mop-na kala, kalalaya, sikil ata-kup unang tunum imi kukuyin-bamda kanolin kanolin o kema ko. \p \v 23 Kemin, Sekaraya ayo lotu am diilim umi okok kebi disa kelule, kulaa ayo Jerusalam kaptam ayo kelala almi abip unala \v 24 kemin, kulaa din bombii luuka le, kulu ami kalel Elisabet namti unang sawal diim kulu man kumni! kala, kalbu-kup, kulaa am kaptamu bom-bulu bii, kayoop awakal kiita duk-duulu. Kemin, \v 25 Elisabet uyo boko-lomdu: God dukum alta olen daap-na-lomda nami man dinim bom-laabi kaami fatom uyo kukan-tiip-namba kemin, kamala kuluwaata unang tunum imi tiin tem uyo fatom dinim kep-nu no. \s1 Ensel ata Maria umi bokowa-lomda: Yesus ayo kuulokomap o, wunsa kaata ko \p \v 26 Kemin, Elisabet uyo man kum ke-bom bii kayoop bukupkal kiita dakan-tii kem-sulule kawu, God ami ensel Gebriel ayo dabaala tal Provins Galili kaptam-ami abip ma bombu kaali, Nasaret kawu tal-ilomda, \v 27 unang sii ma bombuu umi win kuuli, Maria kemin, Josep ami weng bak-daalip bom-ilule, ali King Devit ami manum kaptoop ami loop kemin, \v 28 ensel ayo tal bokowa-lomda: Nafalop kaa laabap o? Tunum Dukum ali mafek mafek sakbaalim dukum ma kup-ton o kalalaya, uldaa-tam-buuba. Kemin, kupni diim kulu tiinba no, wakale, \v 29 Maria uyo weng kaa weng sandula, aket dukum-kup fukun-bulula, kulaa yak kanolin weng kaata, kanimin sang ma bokop-na ni? kemule, \v 30 ensel ayo bokowa: Maria kupyo, suunin disa yo; God ali ti kupni fiyaap uyo duu-bamdala uldaa-tam-buuba kemin ale, \v 31 kubi man kum ke-lomdap tunum man ma kuulokomap ami win kaali Yesus o, akolap ko. \v 32 Kemin, ali bom bii-lom kaata kamokim kelaya, ami win kulaa fan Sakbaalim Dukum God almi Man o kala God ayo kanum bokolokoma. Kemin, siin sawaayak kaa Man kaami awaalik Devit ali kamokim king ke-bomda bom ilsa altap kelaya, God Dukum ayo Man kalawaasiik uldaa-dabuula tiltam kamokim ke-lokoma. Kemin, \v 33 kaata taba-lomda Jekop ami man loop Juda kayaak kaptoop unip kipni suunkup suunkup tiin molokoma. Kemin, ami tiin molokoma kaptoop ali disa ke-lokomu disa te! Kanolin-kup ilokomu no, kala kanum bokowa ko. \v 34 Kala kanum bokowale, Maria usiik ensel ami bokola-lomdu: Kaa fan bokop-nap lale, nali sii bombii kaa dok kano-lomdila, man kaa kuulokomi ni? akule, \v 35 ensel asiik bokowa-lomda: Kuwe, God almi Sinik Tambal alta tal kupni iipyak tem unale, God Dukum alta dukum-kup tam-titil-diilokoma no! Kemin, man kuulokomap kaali, fan atin ti ban kemin dinim ale, Man kaali God almi Man o akan-kaa-mokomip te! \v 36-37 God ali titil tibin kemin, yak mafek mafek alik kiili, kanolama. Kemin, kupni kokneng Elisabet uyo, sawalsu. Katale, kuno ti man kum kebu. Kemin, uli man tunum ma kuulokomu. Kemin, siin kaa, uli man dinim kesuu no, ken-umbip. Yale, man kumun-alomdu bom bii kayoop bukupkal duk-duubu no, wakale, \v 38 Maria usiik bokolu: Nali Dukum almi bon tem ti kultam daalin unang kemin, mafek mafek sang kulu bakap-nimbap kulaa, kuno kunop-nama no, akule, kulaali ensel ayo kambowa tabana ko. \s1 Maria dindu Elisabet utamsu kaami sang kaata ko \p \v 39 Kewa unale, kulaali Maria abiltap bung ayo webi kuliilu tam aba yakyak bilin Provins Judiya bokon kaami amdu tem kawu abip ma bombe kaptam banu kemin, \v 40 yakyak din Sekaraya ami am tam ilomdu, Elisabet umi weng fokowa-laam-sulule, \v 41 kulaa Elisabet umi man unaak mat tem kawu bombe namti uunfoko tam aba daak aba keba kala, kalale kulu, God ami Sinik Tambal ata Elisabet umi dongnu kewala \v 42 dukum-kup Maria umi bokowa-lomdu: Dukum ami dong dakaap-tin kup-timba kaa, unang alik imi dong dakaayila-laaba ultap disa; kupni dong dokop-tamba kaali, sakbaalim dukum ale, man kupni mat tem kabaku bombe kaa Dukum ami dong dakaalin ayo kola keba ko. \v 43 Kwin i! nali win dinim kaa, kupta Kamokim ami awak ke-lokomap kawi! Kanimin o kalalap nami fanang kala talbap? \v 44 Kupni weng umuup-nap weng seli kaata, nami man mat tem kuldaku bombe ayo weng sandala, fiyaap duu-bamda uunfoko tam aba daak aba kema atami. \v 45 Kulaa tambal kemin, Maria kupni Dukum ami ensel weng kutiip-timba kaa fan tituun u kalap kemin, kulu Dukum ami weng kuka-daaba uyo kup-ta, atam-ilomdap atin ti fiyaap duulokomap o, kala Elisabet uyo Maria umi kanum bokowu ko. \s1 Kaa Maria umi baal wiimsu kaata ko \p \v 46 Maria uyo Elisabet umi weng kaata, weng san-ilom baal wii-bamdu bokolu: Nami aket tem kaldaak-ali fiyaap dukum kep-nu kemin, Dukum almi-kup dap-fiil tii-bomdi bakamon o kalalila kemin, \v 47 God ali nalmi iliim bomin tunum kemin, nami aket tem kaldak-ali fiyaapmin dukum kep-nimba kaali, \v 48-49 dok kata naa kalolip: Nali win dinim unang katale, God alta nami aket tem uyo atam-ilomda uldaa-nam-buuse. Kemin, kaptoop kaptoop unip kaali, unang tunum alik iso, Man iso, ili nitamiwa yi, God ata mafek mafek tangbal ma kup-na kala, kala-lomdip, atin ti uli fiyaap duumin unang i! kalokomip o. God alalta titil miit kayaakim kemin, ami titil kaata taba-lomda dong dokaap-nin sakbaalim dukum uyo kup-nimba. Kemin, utamila, God ami win uyo atin ti ban kemin dinim; atin tambalim dukum bombuu kala, kala-somdila ami tong kaata kano bakamon o, kalbi ko. \v 50 Dok kanolin kiita God ami suun-bamdip ami win uyo kufola-lom ami weng uyo kutal-fukulip namti, God ali kiili olenin-kup kamayin-bamdale, imi man loop tap-tiila unip kaptoop ayo olen-dakaayin ayo ti kanolin-kup kanun-una. \v 51 Kemin, God ami titil dukum kaata kuluu-lomda unang tunum God ami weng, weng san-kaamin dinim; kuyang saak tiimin iyo fotabam-nala abiltap ukadaa unaa-silip. \v 52 Kemin, God ayo taba-lom tawaal diim kaldaak-ami tunum win tibin iyo yam-baak tabiile aa, tawaal diim kaldaak-ami win dinim tunum ita yim-buu yim-fosa no. \v 53 God ali taba tunum mafek mafek dulu iipnip kiimi men tem uyo dongnu keyinba-kup ale, tunum win soyal kelip iyo mafek mafek kayaak kiimi men tem kaata disa; kamboyim-bam kem-tabasa. \v 54-55 Kemin, siin sawaayak kawu, God ali numi awil-fakal imi bokoya-lomda: Nali ti dong dakaayokomi no, kalba-kup ale, asuk Abraham asole, ami man loop iso, imi bokoya-lomda: Nali alik ibi suunkup kaptoop kaptoop unip uyo dong dakaayokomi kayi! kalalaya ami weng kutiisa uyo lokonsu dinim; kano aket fukun-bamdala, almi miining Israel nuyo, olen-daaya-lomda, suunkup dong dakaayila-tabasa no, kala-lom Maria uyo baal wiimu ko. \v 56 Kanola Maria uyo Elisabet uso, awaat kawu bomdula bombii kayoop asuumano iyo dakan-tiiluya asuk ulmi abip unsu ko. \s1 Elisabet umi man Jon duusu kaata ko \p \v 57 Bombii luuka le, kulaa Elisabet uyo man ayo fuk-duulale, ilana man tunum kuulula, \v 58 kulaali Elisabet ulmi abip kasel so, aptum kusal so, yakal weng saniwa, Dukum alta olenin sakbaalim dukum uyo akam imi kuya-lomda, man tunum man kala kuuya kala, kala-lomdip uso maakup fiyaap dukum uyo duumipla kemin, \v 59 man unaak kaa kuulula, bombii am oklungkal kelale, awil-fakal iyo tal man unaak ami ipnaal kaayo, bo-wakan-tela-somla yo, kalalipla, nikil iyo tal-ilomdip nulmi kukup kanun-umbip kaata-kup kuluuluwa, almi aalap win Sekaraya kaata bokolum o, kemiple, \v 60 awak uyo boko-lomdu: Daa yo! Man almi win kaa Jon o kala akolup te! kala kanum bokoyula, \v 61 kulaali awil-fakal iyo bokolip: Kanum bokolap. Katale, akam kipni lo kaa kanolin win kaali, ma bom-bilip disa yo, kalbip-kup, \v 62 iyo utamiwa yi, Aalap kaa weng bakamama disa kala, kalalipla, ilmi sikil kaata-kup kukaan-bamdip Sekaraya ami dik-daalip: Kapyo, kapni man unaak ami win kaa, kantanep yaap o akokomup i? akiple, \v 63 Sekaraya asiik sikil iksi-bam kukuya-lomda: Dolmin kaami mafek mafek ma kup-nip dolnon o, yaka, kolipla, Man ami win ayo Jon o kala dolnale, awil-fakal iyo fananbile, aket fukunip ko. \v 64 Kulu maak-fak-daalin tap Sekaraya ami bon tem ayo baa-som ale, ami falang ayo bam-daala kelula, kulaali God ami win kaali, kufu-bamda fiyaap duumin dukum uyo don-bam kema. \v 65-66 Kemin, almi abip kasel iso, awil-fakal iso, iyo fanan-bam weng iin una-tala-ke yak abip ma ma kelula, Provins Judiya kaami amdu tem kasel iyo alik weng san-ilomdip utamipla, Man ayo fusun tam-tam una-balale, God ami titil kaali, aso bombe kala, kalaliwa, aket dukum kaali, fukun-bam bokolip: Ilomda man kaami tiltam fasuulokoma kaali, dok kanolin tunum tap ma ke-lokoma yaki? kemip ko. \s1 Sekaraya ami baal wii-biisa kaata ko \p \v 67 God almi Sinik Tambal ata Jon ami aalap Sekaraya ayo tal dongna kela tiin mo bom-balaya, Sekaraya akal God ami weng kaali, bakayin-bamda ila ko. \v 68 Kalo, Israel-miin nulmi God Dukum ami win kufon-bam, kanumin sok aa, kaa akal talda almi unang tunum nuyo dong dokoyimba-kup ale, sok kaali, til-daa-yimba kelaya, ti yaap-kup tiinsup ko. \v 69 God alalta sawaalak almi okok kemin man Devit ami man loop ma ata uldaa-dabuulala, kaata dabaali unokoma no, kalsa. Kemin, kaa almi titil dukum kaata, kano-lomda tildaa yim-baalala, nuli kaal dinim ke-lokomup o. \v 70 Sawaalak kawu, God ayo tunum malo ma iyo ulelnala, almi tiipmin weng o kala profet tituun-kup tabin iyo weng ku-fatap-dakamin tunum kalawiita, almi weng kaali, kutiiya unang tunum imi bokoya-lomdip: \v 71 Kipyo, God ali numi yam-kasenu-lomda: I, kipni waasi so, tunum kanta ipni tit-kup bom ilin iso, ita taba ibi yam-mafak-dakamum o, ke-mokomip. Kata, nalta kanolin tunum, imi sikil diim bom-bilip, ibi yam-kan-tii im-buu im-taldang daali, nalami unang tunum alik-daap ke-lokomip te! kala God ayo yam-kasenusa no, kala God ami weng tem bakayin tunum iyo unang tunum imi bakayinsip ko. \v 72 God ayo numi awil-fakal imi bokoya-lomda: Kipni olen-daayila-somdila, nalmi weng, atin ti tambal-kup tibin kuka-daayili, kaami aket kaata kutal-fukulokomi no, kalsa. \v 73 Ultap kemin, God ali numi awaalik Abraham sole, almi man loop nuso, numi dukum-kup weng kutii bokoya-lomda: \v 74 Ibi nami lak uyo duule, suunin disa kemin o, kalalila, nalta kipni waasi imi sikil diim bom-bilip, ibi yim-bu-lomdila im-taldang nalmi miit tem kulu daalokomi. Kemin, \v 75 tawaal diim kala-bomdip suunkup ilip kaa, Nali ibi atin ti tambal-kup bom ale, nami tiin diim kuluwu tituun-kup tibin kukup kaata-kup kutal-fuku kulii-una-biliwa yo, kalalila, ulela im-taldang daalokomi no, kala God ayo Abraham so, almi man loop nuso, numi bakayinsa no, kala Sekaraya ayo kanum bokoya-lomda, \v 76 almi man unaak Jon ayo bokola ko: Man unak kapyo, bom-bi-lom kaali, Abiil Tikiin God ayo bokop-ta-lomda: Kabi ti nalmi weng bon tem weng bakamin tunum o, kalokomi. Kemin ale, kapta kapsiik dusiin daa un-bomdap Kamokim almi liip uyo, talalu ku-mikil dakala una-balapla, talokoma no. \v 77 Kapta, tunum unang iyo afet daa im-tii bokoya-lomdap: God akal kipni uluum uyo takan-tiiya-lomda, talalu-yimulokoma no, kal-bom bakayilapla, kaal ke-lokomip. \v 78-79 Kemin, God ami aket aa, fanang uyo, alik numi kuyale, aa olen-daayila ke-somdala utama yi, Numi aket fukunin kaali, malang tinilule, nuli saaka-yaamin kaami atul kaata, suun-bam ken-umbup kala, kalalaya alta tunum ma tam abiil tikiin kawu aso maakup ilin kaata, uldaa-dabuula talokoma. Kemin, kaami talokoma kaali, kutim atan tiltam taba-lomdu tak-daalu una-talaba kebu ultap ke numi aket fukunin kaali, bam-daa imuba-kup; malang tinibu uyo iilfoya, alta balili-kup kala dik-diiba bom ilin kaami kukup tambal kaata-kup kukuyin-balala kanu-mokomup o, kal-bomda Sekaraya ayo tiipmin weng tap kela bakayin-bamda baal uyo wiima ko. \p \v 80 Kemin, man ayo bom-bii-lom fasun-um-bom ale, almi angtiil so, sinik so, iyo titil kuluu-lom, kulaali bilin unang tunum dinim bokon kawu bom-bala, bom bii almi okok kemin am uyo daan tiltam tulu kala, kalale, kulaata tal fatawa-lomda Israel-miin iyo kukuyin-bisa ko. \c 2 \s1 Maria uta Yesus kuusu kaami sang kaata ko \r Mat 1:18-25 \p \v 1 Kemin, Jon ami kuusu diim kuyaku, King Ogastas ayo lo ma kutii, almi kiyap imi bokoya ko: Ibi din-ilomdip unang tunum alik nata tiin mosi imi win kaali, dolmin o! yakala, \v 2 kulaali kamosinim win dol-yila-silip kabak-ata kemin ale, Kwirinius ali Provins Siria kaptam-ami kiyap ke-bom balaya, imi win uyo dol-bisip. \v 3 Kemin, unang tunum alik iyo, Din bokolupla, numi win uyo dol-yilak o, kalalipla, kelalip ilmi atin abip unemip. \p \v 4 Kemin, Josep ali King Devit ami man loop kemin ale, Provins Galili abip ma kaali, Nasaret kawu laaba kaa kambolala, yak aba bital almi abip miit o kala ami awaalik Devit ami abip kaba tala kemin, abip kaa tala kaptam-ali Betleam o ken-umbip kaa, Provins Judiya kaptamu bombuu. \v 5 Kemin, Josep sole, Maria weng bak-daalip bombu la, uli man kum kemin uso, alep iyo, Din bokolupla numi win ayo dol-yilak o kalale, alep unip. \v 6 akam iyo yak aba bilin Betleam kaptam bom iliwa, Maria uyo kulaata man namti fuk-duula kala kalu. Lale, \v 7 unang tunum fatal kalo talemin imi tal sin una-tala-kemin am uyo utamiwa yi, Unang tunum yaapkan iyo tal-ilom, am uyo alik muup-daabip kala, kalalip, akam iyo bulumaki imi am kutamu ilomdip, Maria uyo Man tunum Man diil ayo kuulule, kulaa ilim falala dibii daak bulumaki imi ima inin kabas tem kabaaku dabaak tiilu ko. \s1 Ensel ita tildaak sipsip tiin molin tunum imi bokoyinsip kaata ko \p \v 8 Kutamiip kuyaku, abip umi saaklo mepso tikiinal kulu sipsip tiin molin tunum iyo kulu bomdipla, ilmi sipsip tiin bom iliple, \v 9 God Dukum ami ensel ma kasentap talala, Dukum ami yokon dukum ma imi diim kawu falala-kup kalula utam-ilomdip, walwaal-kup tap-tap-ke-bam suunipla, \v 10 ensel ayo tal bokoya-lomda: Kipyo, fanan-bam suunalip kemin, nali God ami kalaan weng tambal kaata, kuliili talabi kemin, uta kanoyula unang tunum alik iyo fiyaap duu-mokomip o. \v 11 Kanola am daanbu kulu din Devit ami abip kawu unang ma Man kuulu kemin, Man kaali kipni Talalu-yimu-laamin tunum ale, God ami uldaa-dabuusa tunum Kraist kaali, Kamokim o. \v 12 Kamala-kup kulu ibi din-ilomdip, Man kaa fen yak aba din ata-mokomip kaali, awak uyo ilim ta falala-lomdu dabaak bulumaki imi ima inin kabas tem kabaak tiilu bombe kala, kalalip atamip namti, Awu, Man namti kulube no! kalokomip o, kal-bomda, \v 13 bakam-salale, maak fak-daalin tap abiil tikiin kayaak ensel atin yaapkan iyo tal atamipla nikil iyo, God ami win uyo kufu-bamdip bokolip ko: \v 14 Kaali tunum unang ili tam abiil tikiin kayaak God ami tong kaata-kup baka-mokomip. Kemin, God ayo dok kanolin unang tunum ma tawaal diim kalawu bom-bilip imi aket falit ayo kuyon o, kalokoma kaali, kuyilala, kiimi aket tem kaali, bilili-kup keyulula, ilokomip o, kemip ko. \s1 Sipsip tiin molin tunum kiimi din-ilomdip Yesus atamsip kaata ko \p \v 15 Ensel iyo kanum bokoyilalip kamboyila asuk abiil tikiin uniple, sipsip tiin saanin tunum iyo bokola una-tala-kemsile, bokolip: Kalo, uniwa nikil dindup Betleam kawu, mafek mafek akal alik ma tiltam tabula, Dukum ata numi kukuyila kaayo, nikil din-ilom atamum aa! kalale, \v 16 kulaali nikil abiltap fen yakyak aba bilin ulip, Awak Maria sole, Josep so, akam iyo bomdipla, bulumaki imi ima inin kabas tem kabaaku Man ayo akanba kala kalalipla, \v 17 kulaa nikil iyo ensel tal Man kaami sang bokoya unba kaa tal unang tunum imi bakayila-tal-une-bilipla, \v 18 alik iyo weng san-ilomdip kanumip kaa, sipsip tiin molin tunum tal bokoyip kaata aket yaapkan fuku-dakamip. Katale, \v 19 Maria uli weng alik kiili, kuyak aket tem daa, aket fukun-bam ilu ko. \v 20 Sipsip tiin molin tunum iyo asuk kela yakyak un-bomdip, God ami win kaata-kup dap-fiil tii-bamdiwa, ilmi utabip so, weng sanbip so, kaami aket uyo fukuniwa yi, Ensel imi weng bokoyinbip kabak-ali ti fan tituun weng tiltam tababu kala kalalipla, God ami mafek mafek akal alik ma kukuyila itamip kaami fiyaap kaata duumip ko. \s1 Yesus ami win bokonsip kaata ko \p \v 21 Am oklungkal kelala, Man unaak imi ipnaal bomin kaami am kaali, daan tiltam tulule, kulu Man ami win ayo Yesus o aka, awil-fakal iyo bokolip kemin, win kaali, siin kawu, awak man kum kelin disa bom ilula, ensel ami tildaak win kaa bokowase kaata-kup bokolip ko. \s1 Man unaak Yesus ami dibii-din lotu am God ami konsip kaata ko \p \v 22 Awil-fakal yakal atamipla, Kayoop maakup kelu awak umi iintang am disa kelu man im-taltam dakamin diim o, kala Moses ami Lo kutiisa uyo daanu no kalalipla, man ayo dip-tamalip bilin Jerusalam kaptamu Dukum ami kolum o kalalip iyo dibiilip unip. Kemin, \v 23 Dukum ami weng kuka-daala Moses ata Sukon Tem dola kutiisa uyo boko-lomdu: Tunum man diil kuulip kiili, Dukum ami kukaalin o, kala-som ale, \v 24 kanolin am uyo daanon o kalule, awon abim alep tap aye, awon abim atin aket iip kama awon alep imtal-fuku imbii tal Dukum ami kukaalin o! kalsu. Kemin ti, kanum unip. \p \v 25 Kalsu kemin, kulaata abip Jerusalam kayaak ma ami win kaali, Simeon ali tunum tambal-kup tabasa le, ali God ami lak-kup duu-bomda God ami kukup-kup fuku-bom ilin tunum kemin, ali bom-laaba, God ayo Israel imi uluum uyo kukan-tiiya kala, kalon o kal-bomda fen-laaba, God ami Sinik Tambal ayo aso bomda laaba kemin, \v 26 bokola-lomda: Faneng, kabi saaknin disa ilomdapla Dukum ami weng kutiisa kaa, nami uldaa-dabuusi tunum ayo dabaayi din unokoma no, kalsa ayo talala, atamdapla taanokomap o, ansa. \v 27 Kemin, Simeon ayo God ami Sinik ata dap-titil-diilala, din lotu am awak diilim kaptamu bom-balala, Yesus ami awil-fakal iyo Man kaa dibiilip tam lotu am kawu lo kuka-daasa uyo kutal-fuku-somdupla, Man ayo Dukum ami kolum o, kala, \v 28 dibii tam daaliple, Simeon ayo Man kaa dabuu dap-mikile, God ayo yaap ke yo, anba-kup bokola ko: \v 29 Kulaali, Dukum almi weng kutiisap namti kula tiltam tulu utami no. Kemin, nali ti kaltapni bon tem-kup daa-yilin nayo, fiyaap duuli kemin, kulaata kam-bop-nap taanon o kala-somla ko. \v 30 Numi iliim boyokoma tunum kalawaali, fatapna nalmi tiin tituun atami kemin, \v 31 kuluwaata unang tunum alik iyo atamin o kalalala, uldaa-dabuu dabaala talba te! \v 32 Kalawaali yokon dawang alaltap o. Israel-miin imi aket fukunin kaata-kup daa; unang tunum kusnum imi aket fukunin kakal ti iilfo ifiyimulala, kapni tituun-kup tabin weng kaali, uta-mokomip ale, ali kaltapni tunum unang Israel-miin iso, imi yim-tama taldang kapni miit tem tiilala ilokomip kayi! kala Simeon ayo kanum bakama ko. \p \v 33 Simeon ayo Yesus ami sang kaali, God ami kanum bakaan-balala, awak-aalap iyo aket yaapkan fukuniple, \v 34 kulaali Simeon ayo God ami dik daala-lom bokola ko: Alimal kiili tambal-kup dong dakaayin-balawa yo, kala-som ale aa, Yesus ami awak Maria umi bokowa ko: Kupyo, weng selan, God ali Man kalawaali uldaa-dabuulaya tiltam fatapnala kawu Israel unang tunum yaapkan iyo ami weng kuluuli, weng san-kaamin dinim ke-bamdip God ami liip uyo kela yang bane-bam, ali ilmi uluum tem diin-yaa-bam ale, Israel unang tunum kusnum yaapkan ita ami weng kuuli, weng san kaa-bam ke-bilipla, alta talalu-yimu-lomdaya, yim-bitam almi abip unokoma. Kemin, God alta dabaala tal-ilomda kukuyilala, utamiwa yi, Ali kanolin tunum o, kalokomip. Katale, unang tunum yaapkan ili baka-bamdip: Daa yo! kanolin tunum kaa tambal disa yo, kalokomip. Kemin, \v 35 kaali kayak kayak kii utamiwa yi, Kamosinim kaali, ilmi aket kaa kuwaa-bisip la kamala kawu ku-fatap-daayu no, kalokomip. Kemin, ilom am ma daanula, kupni Man kaami kukup kaa kanolokomip kaali, yeng man tela yol tabebu alaltap ke, kupni aket tem uyo bikip-tu, uluum awak dukum kaali, tam-bak molokomu no, kala Simeon ayo Maria umi kanum bokowa ko. \p \v 36 God ami weng tem bakamin unang Ana umi aalap Fanuel ayo Asa ami miit kayaak tunum kemin, Ana uyo unang sii bom-ilom tunum din ke bom bii wasital fetkal dakan tiile, \v 37 kulaa imakim ayo saaknale, kuno ulufin ilom wasital 77 ma duk-duu kaaso kaaso kuyaku-diyaku-ke, wasital almi-kup 84 kiita disa keliple, kulu sawalsu. Kanolu kata, Ana uli ti suunkup lotu am awem kaptamu, taap so, kutamiip so, uyo ti kawu kup bomdula God ami lak kaa ti yikik-duu-bam ale, beten uyo kanumin-kup kemu. Kemin, am malo ma imi diim uyo ima inin disa kela, ima fala lotu am diilim kaptamu beten kaata-kup ke-bam ilu ko. \p \v 38 Kemin, Simeon ayo Yesus ami sang kaali, awak-aalap imi bakayin-balaya, Ana ukol tal lotu am tal ulula, Man ayo bombe kala, kalbu-kup, kulaali atamu yi, Kulaata nu! kalale, God ami yaap ke yo, aku. Kemin, Jerusalam kasel alep tap maakup tap ili God ami fen-bilipla, alta taldala numi waasi imi sok kaali, baayila, nokol nulta-kup kelum o, kal-bomdipla, God ami fen-tabasip. Kemin, Ana uyo alik imi bokoyulu ko: Kipyo, Man kalawaali kipni fen-tabasip kuluwaata te! yuku ko. \s1 Josep alimal iyo asuk abip Nasaret unsip kaata ko \p \v 39 Kemin, Josep so, kalel Maria so, alimal iyo Dukum ami weng kutiisa kaali, kayoop maakup kelu awak umi iintang am dinim kelula, Man imbii tiltam am talemin umi kukup kaali, alik nolip disa kelule, alimal iyo Jerusalam uyo kambola asuk nulmi abip unum o, kalalip, Provins Galili umi abip Nasaret kawu unip. \v 40 Man ayo fasuu-lom titil kutoop tinilale, aket fukunin tambal ayo kuluu kaal kemin dukum kelaya, God ayo tiin mo aket balili-kalin ayo kola ko. \s1 Man tunum man ket Yesus ayo lotu am dukum kaptamu bom-balaya, atamsip kaami sang kaata ko \p \v 41 Wasital maakup maakup ami diim kaali, Yesus so, ami awak-aalap so, alimal yakal God ami iintang am o kala, Pasova ima inin am uyo daanon o kem-sulule, kulaali Jerusalam kawu din imbi tal-tal-ken-umbip. Kemin, \v 42 kulaa Yesus ami wasital ayo talaba tam talangkal kelale, Pasova kaami am kaali daanule, kulaa asuk imi Pasova ami kukup uyo fukulum o, kalalip alimal iyo Jerusalam unip. Kemin, \v 43 kulaa Pasova ami am ayo disa kelula, asuk alimal unum o, kalip. Katale, man Yesus ayo Jerusalam kaptamu ilala, maak lo kela unip kaali, ma kaal kebip disa; \v 44 ili kaa aptum kusal so talaba no, kalalip, bom bii am tiinule, kulu ami kayaak so, almi aptum kusal imi diim kaali, fen-tal-unebi; \v 45 man Yesus ayo atamin disa kelup kala, kalaliwa, kulaali asuk alep iyo fen yakyak Jerusalam unip ko. \p \v 46 Kemin, kanola akam fen-tal-unebi bii am alep kele, am asuum diim kulu fen din uliwa, Kwin! man Yesus ayo tal lotu am awak dukum kaltamu bomda God ami Lo kukuyin tunum imi iipyak tem kabaaku bomdala, imi weng kaata, weng san-kaa-bam ale, ayo dik-dakaayin-bam ke-balaya, \v 47 tunum alik aso bomdip, Yesus ami weng, weng san-kaabip iyo utamiwa yi, Ami aket fukunin sole, kukuyin tunum imi weng ayo akal weng an-anung daka-bam keba so, kaa disa akal kusnum u! kalaliwa, kwin! iyo atam-ilomdipla fanan taalbile, awak-aalap iyo fen-tal atam-ilomdip \v 48 yakal fanan taalbile, awak uyo bokolu ko: Nami man kabi dok kanolon o, kalalawa, kawak-aalap nuli kamboya-lomdapla, taldap kalawu tiinbap i? Kawak-aalap nuli fen-tal-une-bi-lom titamin disa kelup kala, kalalupla, aket mafak keyulula, aket uluum kuluu bomdupla, fen-talabup te! akule, \v 49 kulaa Yesus asiik awak-aalap imi bokoya-lomda: Kanimin o kalalipla nami fen-tal-unebip i? Nali utamiya, Nali Atok God ami lotu am diilim kaltamu bom ilon o, kalbi kaali, ibi ma kaal kebip ema? kala-lomda kanum \v 50 bokoya. Katale, awak-aalap ili ami weng kaa talalu bam-daalin disa kelip. \p \v 51 Kemin, Yesus ayo asuk awak-aalap so alimal yakyak abip Nasaret unip. Kemin, din bomdala, awak-aalap imi weng uyo, weng san-kaa-bam, bilili-kup kala bom-balale, awak ukol dok kanolin dok kanolin tal ami diim abebu kaali, aket fukun-bamdu, kuyak ulmi aket tem daka-bam ilu. \v 52 Yesus ali fasuu-lomda, ami aket fukunin kaali, bam-daa-lomda tambal kelule, kulaali unang tunum sole, God so, iyo, ami fiyaap kaata-kup duumip ko. \c 3 \s1 Jon Baptis ata God ami weng bakayin-bisa kaata ko \r Mat 3:1-12, Mak 1:2-8, Jon 1:19-28 \p \v 1 Taiberius ali Rom kayaak imi king kebi bom bii wasital tiin milii foko (15) kelale, Pontius Pailat ata Provins Judiya kaptam-ami tiin mola kesip. Kemin, kulaali Herot akal Provins Galili kaami tiin molale, kuno Herot ami fik Filip ata, Provins Ituria so, Provins Trakonitis so, kiimi tiin mo kelale, Lisenias akal Provins Abilene kaami tiin mola aa, \v 2 Anas so, almi imnon Kayafas so, amdim ita, Juda kayaak imi awem tunum imi kamok kamok kelip ke-bomdiwa tiin mo ilsip. Kemin, kulaa Sekaraya ami man Jon ayo tunum dinim bokon kawu bom-balaya, God ayo Jon kaa uldaa-dabuu bokola-lomda: Kabi nami weng kaali, kutama din unang tunum imi bakayan o, kala kanum bokolale, \v 3 Jon ayo yak aba din abip abip alik iyo Ok Jodan balang mepso kawu bom-bilip kiita, ayo God ami weng uyo bakayim-bam bokoya-lomda: Kipni ban kemin kaali, kela-lomdip aket fal-siki-lom tildang oksam wokolipla, God ayo kipni ban kemin uyo takan-tiiya disa keluk o, kal-bomda bakayila ko. \v 4 Kemin, kanu-bisa kaali, siin sawaayak kawu, God ami weng ku-fatap-daa bakayin tunum profet Aisaya ayo Sukon Tem uyo dola boko-lomda: \q1 Tunum ma ayo tunum dinim bokon kawu bomda weng dukum-kup bakayin-bamda: Dukum ami liip kaa ku-mikil daa dot-bam kem-silipla, ilanalala talak o. \v 5 Biil alik tiinaasip kiili, tawaal ta kuluu abuula tiltam tulu kewale, muuk so, amdu so, alik kiili, balela-lom ifi duule aa, liip dikil-dakal-kesip kiiso, talalula tituun-kup keliple, tuum tem liip mafaksip kiiso, talalula tambalna kelik o. \v 6 Unang tunum alik iyo God ami tunum uldaa-dabuula tal numi iliim bo-yimulokoma tunum ayo, tala atamin o kalba-kup ale, tunum kaali, weng dukum-kup bakayinba kayi! \m kala Aisaya ayo kanum bokosa ko. \p \v 7 Kemin, unang tunum yaapkan ili tal atamuple, ata oksam ukoyak o kala tal atamiple, Jon ayo bokoya ko: God ata kipni kukup mafak kaami kalan kaata, yam-mafak fuulokoma. Kemin, ibi kanta bokoyipla, ipkal aket fukun-daa-lomdipla, Din Jon atamupla, oksam ukuyokoma kaata, fan God ami aket atul kuyokoma uyo uktayokomu te! kalalip tale-bam ale, ibi inap imi tikiin kiin-bala, suun daa-lom ukadaa sak funbi unebip ulultap kelipla, nami fanang tale-bam kebip yoko? Katale, kaali, ibi uktayokomu disa yo. \v 8 Kukup tambal kaata ti kanu-bilipla, kabak-ali utamila, Kipni aket fal-siki-lomdip ipni kukup mafak kaa, kulaabip kala kalon o. Ibi nami weng kala bokoyokomi kaali, weng san iliwa: ibi, Nuli ti Abraham ami man loop kemin uktayokomu no, kala fiyaap duubip. Lale, God ata tuum kalawiili fal-sikila tiltam Abraham ami man loop ke-lomdipla, ipni abiin uyo kuluulamip kemin, ibi dotu utamdiwa! \v 9 Kemin, God ayo as miit tem kawu kaabaak ma kutii-lomda as ayo duulmon o keba. Kemin, as alik kiili dok kanolin kiita, as lap tambal ma abuulin disa kesu namti, ayo duula-lom as kuyak daala kiin-abam-nokomu. Kemin ultap o, ipkal kukup tambal kaali, kutal-fukulin dinim ke-lokomip kaali, God ata taba-lomda yam-kan-tiii-lom fokola yak kiin-abokomip o, kala Jon ayo unang tunum imi kanu-bam bakayilale, \v 10 kulaali isiik dik-daalip: Katale, nuli kalok kanu-mokomup i? akipla, \v 11 Jon ayo bokola: Dok kanolin kapta siyot alep namti, ma kaata dilduu tunum ma disa kulu bombe ami kolan aa! Ale, dok kanolin kapta ima so namti, baan-im-bamdawa yo, kala kanum bakayila ko. \p \v 12 Kemin, takis kaamin tunum iyo, Tal atamupla, Jon ata oksam ukuyak o, kalalip, tal Jon ami dik-daalip ko: Kukuyin tunum kapyo, Nuli kanimin kaata no-somduwa i? akiwale, \v 13 asiik bokoyila: Ibi moni yaapkan kaa kaamin daale; gavman imi weng kuka-daa-lomdip: Moni kanolin kal o kalbip kiita-kup, kuluu-yaamin o! yakale, \v 14 aa soldiya yakal asuk Jon ami dik-daala-lom bokolip: Aa nuli yi? Kalok nuu-mokomup i? akiple, Jon asiik bokoya-lomda: Ibi tunum unang ili suunin weng kaali, bokoya-lomdip: Yelokomup o. Nuli yim-tama din weng talalmin tunum imi diim daa disa ibakamin weng kaata bokolupla de-yimulokomip o, kaliple, kipni atul kaata, itam suun-bamdiwa, imi moni kaali, kukaayila-yaabip. Kemin, kanumin ayo kela-somdiwa, iltipni okok kemin kaami kun kaata-kup kuluu-lomdip fiyaap duubip-kup, ale maso ma kaamin dinim o, yaka ko. \p \v 15 Kulaa, unang tunum iyo Jon ami kukup kanola kaata, utam-ilomdip aket dakat kalalipla, Jon ami aket yaapkan fukun-bam ale, Kaali Kraist kaa God ami tunum, uldaa-dabuula Kamokim kesa, dabaala talokoma no, kalsa ata nema yo? kemip ko. \v 16 Kanumiple, Jon ayo alik imi bokoya ko: Kipni tunum talokoma no kal-bom fenbip kaa, nita disa; ata kamokim diildiil kemin, ata ata kelaya, nali kabaak banin kemin, fatom kep-nala, nali ami yaan-alom sok kaali, baalami disa. Nali disa ok kulaata-kup oksam ukayimbi. Katale, tunum kaa talokoma kaami almi Sinik Tambal ata dabaala taba-lomda kipni iipyak tem aket mafak fanang mafak-dakabip uyo, as kuyak daala kiin-abamnula, alik ibi tambal ke-lokomip o. \v 17 Tunum imi yeng kuluu-lomdip wiit kiita bobi kutal tii-lomdip dot-bilip bii, umi ipnaal ayo takan-tii-lomdip wiit tiil ata-kup, kuu am tiile, ipnaal kaata-kup abul-daalip kiin-tabemin o. Kemin, ultap o; tunum kaa talokoma kaa tunum unang ami lak duusip iyo afeta yim-tii foko kutam almi abip tiiba-kup, ale yak tunum unang ami lak duulin disa ita, atin ti as kiinin-kup ke-bam ten-yaamin disa; ti kano kiinin-kup ke-bam ilin kaami tem kabaaku abul-daala kiin-bam ilokomip o. \p \v 18 Jon ayo kanum bakayinba kuyaku, God ami weng tambal uyo bakayim-bamda, unang tunum imi aket uyo kufuyim-balaya, imi aket aa fanang aa kiiyo fal-sikilin o, kala bakayila ko. \s1 Herot ami ok fukulin tunum imi bokoyila, Jon ami sok deduusip kaata ko \r Mat 14:3-4, Mak 6:17-18 \p \v 19 Herot kaali, Provins Galili bokon kaptam-ami king kamokim dukum kemin, almi fik ayo taanin disa bom-salale, ayo fik kalel Herodias uyo tak-daa kuluuba-kup, kukup mafak mafak yaapkan malo iyo kuyaku kanu-bam ke-balala kemin, Jon ayo Herot ami kukup mafak uyo kanuma kala, kala-somdala, ku-fatap-daawalala kawu, Herot ayo aket atul dap-telula kulaali, \v 20 asuk kukup mafak yaapkan iyo kanu-bam ale, almi okok kemin tunum imi bokoyilala, tal-ilomdip Jon ayo sok de dibii-din kalabus am daalip bom-biisa no. \s1 Jon ata Yesus ami oksam okonsa kaata ko \r Mat 3:13-17, Mak 1:9-11 \p \v 21 Jon ali kama sok de duulin disa, bom ilipla, unang tunum yaapkan iyo alik tal Jon ami diim tiliple, Jon ata oksam ukayin-bamda bom-balala, Yesus akal mafiing kawu tal Jon ami bokola-lomda: Oksam ukop-nan o! akale, Jon ayo fan Yesus ayo oksam ukolala, Yesus ayo beten kem-salale kulu, abiil tikiin namti saal busuulule, \v 22 God ami Sinik Tambal ayo awon abim tilin tap ke, tal Yesus ami diim aba kem-salale, kulaa abiil iip-iip kawu weng ma bokola ko: Kabi ti nalmi Man ale, nali suunkup kapni mok-kup inap-tin-bam, kapni fiyaap-kup duup-ta-laabi kayi! kala ko. \s1 Yesus ami awaalik kusal imi win kaata ko \r Mat 1:1-17 \p \v 23 Yesus ayo bombii wasital 30 kiita duk-duulale kulu, almi okok kemin kaali, ilu-lomda okok kemsa. Kemin, unang tunum alik iyo Yesus kaa Josep almi man o, ken-umbip. Lale, kaa God almi man tituun kemin, Josep ali Heli ami man, \v 24 Heli ayo Matat ami man, aa Matat kaa Livai ami man, Livai ayo Melki ami man, Melki ayo Janai ami man, Janai ayo kaa awasekim Josep ami man, \v 25 Josep ayo Matatias ami man, Matatias ayo Amos ami man, Amos ayo Naham ami man, Naham ayo Esli ami man, Esli ayo Nagai ami man, \v 26 Nagai ayo Mat ami man, Mat ayo awasekim Matatias ami man, Matatias ayo Semen ami man, Semen ayo Josek ami man, Josek ayo Joda ami man, \v 27 Joda ayo Joanan ami man, Joanan ayo Resa ami man, Resa ayo Serubabel ami man, Serubabel ayo Sealtiel ami man, Sealtiel ayo Neri ami man, \v 28 Neri kaa awasekim Melki ami man, Melki kaa Adi ami man, Adi kaa Kosam ami man, Kosam kaa Elmadam ami man, Elmadam kaa El ami man, \v 29 El kaa Josua ami man, Josua kaa Eliesa ami man, Eliesa kaa Jorim ami man, Jorim kaa awasekim Matat ami man, Matat kaa awasekim Livai ami man, \v 30 Livai kaa awasekim Simeon ami man, Simeon kaa awasekim Juda ami man, Juda kaa awasekim Josep ami man, Josep kaa Jonam ami man, Jonam kaa Eliakim ami man, \v 31 Eliakim kaa Melea ami man, Melea kaa Mena ami man, Mena kaa Matata ami man, Matata kaa Natan ami man, Natan kaa Devit ami man. \v 32 Devit kaa Jesi ami man, Jesi kaa Obet ami man, Obet kaa Boas ami man, Boas kaa Salmon ami man, Salmon kaa Nason ami man, \v 33 Nason kaa Aminadap ami man, Aminadap kaa Atmin ami man, Atmin kaa Ani ami man, Ani kaa Hesron ami man, Hesron kaa Peres ami man, Peres kaa awasekim Juda ami man, \v 34 Juda kaa Jekop ami man, Jekop kaa Aisak ami man, Aisak kaa Abraham ami man, Abraham kaa Tera ami man, Tera kaa Naho ami man, \v 35 Naho kaa Seruk ami man, Seruk kaa Reu ami man, Reu kaa Pelek ami man, Pelek kaa Ebe ami man, Ebe kaa Sela ami man, \v 36 Sela kaa Kainan ami man, Kainan kaa Apaksat ami man, Apaksat kaa Siem ami man, Siem kaa Noa ami man, Noa kaa Lamek ami man, \v 37 Lamek kaa Metusela ami man, Metusela kaa Enok ami man, Enok kaa Jaret ami man, Jaret kaa Mahalalel ami man, Mahalalel kaa awasekim Kainan ami man, \v 38 Kainan kaa Enos ami man, Enos kaa Set ami man, Set kaa Adam ami man, Adam kulaatale, God ami man. Tunum miit namti kano-lom tunum miit ukusa ko. \c 4 \s1 Setaan ata tal Yesus dap-kuku-biisa kaata ko \r Mat 4:1-11, Mak 1:12-13, Hib 2:18, 4:15 \p \v 1 God ami Sinik Tambal ayo Yesus ami diim kawu dongna kelala, Yesus ayo Ok Jodan Dal kela una-balaya, Sinik ayo dibii bidin tunum dinim bokon kabanala \v 2 Yesus ayo tunum dinim bokon kawu bom-balaya, Tunum Mafak Setaan o kala-laabip ayo tal Yesus ami dap-kukuliya, yak kukup mafak kaali ma kanola kala kalon i, kala-lomda, dap-kukubi yakyak kema ko. \p Am sin-laamin almi-kup 40 iyo yak baniple, Yesus ayo ima uyo ma inam-noma disa kelale, am kunolin tal unula ima tinap uyo tabelule, \v 3 Setaan ayo Yesus ami bokola-lomda: Kabi ti God almi Man tituun namti, kabi daak tuum kulaali kuluu fal-sikilapla, bret keluya, inamnap titamila, Awu, kabi fan God almi Man tituun kala tokon o, kala kanum bokolale, \v 4 Yesus asiik maan tela ko: Daa. God ami Sukon Tem weng kabak-ali boko-lomdu: \q1 Ima kulaami inam-nokomap kulaali, tiil umi kup ifamin ale, kaali kapni aket fukunin kabak dong dokop-tokomu disa yo, \m kala-lomdula kanum bokosu kemin, kaa kano-lomdila ima bret kaa inam-nokomi dinim o, kala kanum bokola ko. \p \v 5 Kanolale, kulaa Setaan ayo Yesus ami dap-tamala tii umbitam iip ma kawu daale, kulaali abiltap-siik tawaal diim kaami tunum miit ma tunum miit ma iyo alik kukolale bokola ko: \v 6 God ali bokop-na-lomda: Am bokon alik kala dik-daa kulaasu sole, tunum miit akal alik ma akal alik ma bom-bilip iso, kii kapni no, nansa. Kemin, nata-kup kii tiin mobi kemin, nalta tunum ayo ma kuluwaata no, kali namti, kaata ulduu-lomdi kup-tila, kapta tiin molan aa! akokomi. Kemin, kanola nali tunum miit ma ma kii yim-baali yak kaltapni sikil diim abamnipla, kapta taba, kiili tiin molalap. \v 7 Kemin, kabi nalmi tiin diim kulawu bokop-na-lomdap: Kabi nami kamokim o, kalap namti, tunum miit ma tunum miit ma iyo alik kup-tile, kii ti kaltapni no, aka kanum bokolale, \v 8 kulaali Yesus asiik bokola ko: Daa te! God ami Sukon Tem uyo boko-lomdu: \q1 God maakup ata-kup kapni tunum Dukum kemin, kabi tilik duung fakela-lomdap, ami win kaata-kup kufon-bam ale, ami weng kaata-kup weng san-kaaman o \m kalsu te! aka ko. \p \v 9 Aka kanum bokolale, kulaali Setaan ayo Yesus dap-tamala tii umbitam Jerusalam kawu daale, dibii tam lotu am awak dukum win sokan kaami liip kutal-fuku umbitam asal am desip umi dibim diim kawu daale, bokola ko: Kabi tifan God ami Man namti, mafek mafek ma kaata taba-lomdu telokomu dinim; kemin, asal kalawu uunfoko umbalaak tawaal diim abamnan aa! akale, \v 10 God ami Sukon Tem uyo boko-lomdu: \q1 God ali almi ensel imi bokoyilala, iyo tal tiin-molipya kabi telokomu disa yo, \m kala-somale, ma kaata boko-lomdu: \q1 \v 11 Ensel ita tal tam-tal-fukulokomip. Kemin, tuum daang inang ayo ma ata taba-lomdu kapni yaan kaa, lop-tokomu disa yo, \m kala-lom kanum bokosu. Kanolin kemin, kabi weng san-ilomdap uunfoko daak abamnawa, unang tunum iyo titamiwa yi, Awu, fan kabi God almi Man o, tokolip o, kala kanum bokolale, \v 12 kulaali Yesus asiik bokola: Daa yo! God ami Sukon Tem kabak-ali boko-lomdu: \q1 Dukum kaali, kapni God kemin, kaa dap-kuku-bam boko-lomdap: God kabi ti nami weng bokop-ti kaata-kup, weng sandap kanolawa, kayak kayak iyo utamiwa yi, U, God kabi, nami aket kaata duu-bomdawa, dong dakaap-nambap kala tiki no, kemin daa yo, \m kalsu te! kala kanum bokola ko. \p \v 13 Kulaa, kanumsi Setaan ayo Yesus ami dap-kukumin kaali, dap-kuku-balala, dinim kelale, Yesus ayo titil-fak-daala kala, kala-lomda, kela liip kusnum ma fena ko. \s1 Yesus ami ok uyo Provins Galili kawu iluusa kaata ko \r Mat 4:12-17, Mak 1:14-15 \p \v 14 Yesus ayo asuk almi bokon Provins Galili unale, God ami Sinik ata aso bomdala, dong dakaan-balala, Yesus ayo titil-foko okok ke-balaya, kayak kayak iyo Yesus ami tong kaata, kulii yak Provins Galili bokon kaami abip ma ma kawu, bakayila-tal-une-bilip, dukum-nule, \v 15 kanola Yesus ayo God ami weng kaayo, kulii yak Provins Galili kaami lotu am, am-ma am-ma uyo kukuyin-balaya, alik ami weng uyo weng san-kaa-bam ale, ami win ayo kufu-bam kemip ko. \s1 Nasaret kayaak iyo Yesus ami weng kuyak saak tensip kaata ko \r Mat 13:53-58, Mak 6:1-6 \p \v 16 Yesus ami abip diilim kaali, Nasaret kaptamu kemin, kawu almi awil-fakal iso bomdaya, fasuuse. Kemin, yakyak din almi abip unale, God ami iintang am daanule, alami kukup kanun-umba kaata-kup, fukula lotu am unen-umba. Kulaa, lotu tiin molin tunum ayo Yesus bokolale, tam tola-lomda, unang tunum imi tiin diim kawu God ami Sukon Tem uyo tik-tiimon o, kala ko. \v 17 God ami Sukon anung ma uyo God ami weng tem bakayin tunum Aisaya ata dolsa kuuli, lotu tiin molin tunum ayo Yesus ami kolala, sukon uyo baa-lomda, anung ma uyo utaba-kup, tik-tii-bam bakan-tabamna: \v 18 God ami Sukon Tem weng uyo boko-lomdu: \q1 God Dukum alta uldaa-nam-buulala, ami okok kemin uyo, kutama taba-bilila yo, kalalaya, nam-baala talsii. Kemin, Dukum almi Sinik ayo dabaala tal nami diim aba-lomda dong dakaap-nam-balaya, okok kaa kebi te! Kemin, God ami bokop-na-lomda: Kanolin ok kalaata kanuman o, kalase namti kalabuu. Nalta God ami weng tambal uyo mokop soyal kiimi bakayon o kala-somdila ko. Nalta unang tunum sok de-yimusip imi bokoya-lomdi: Sok til-daa-yim-baalip uluum dinim tabanin o, yokon o kala-somdila kemin, nalta tunum unang tiin fiim ken-unsip kiimi bokoyi, Tiin baalin o, kalon o. Nalta waasi dinin tunum ita ita kesip kiimi yam-kan-tiile, tunum kabaak bansip kiita, til-daa-yim-baali uluum dinim kelik o. \v 19 Nalta unang tunum imi bokoya-lomdi: Kulaata God Dukum ami am uyo daan tulu kemin, almi tunum unang iyo yam-talal-kaa-mokoma no, yokon o, \m kala God ami Sukon Tem kabak-ami weng kaldak kanum bokosu no, kala Yesus ayo tik-tii-bamda bakayila ko. \p \v 20 Kemin, Yesus ayo sukon kabak-ali tik-tiila disa kelule, asuk sukon uyo falala de-lomda, lotu tiin molin tunum ami kola tiinba-kup, unang tunum imi kukuyon o, kalalaya, ilmi tiin diim kulu tiinale, unang tunum alik lotu am kutam bom-bilip iyo, Yesus ami tiin dik-yak-dela atafiimiple, ami weng bakayokoma kaata ti weng san-kaamum o, kalip ko. \p \v 21 Kulaa, ayo alik imi bokoya-lomda: Kamala kulaa God ami weng kaa tik-tii-bili weng senip kaa, weng kalawaali, God ali nalmi sang kaata bokolaya, God ami weng tem bakayin tunum Aisaya ata dolsa. Kemin, uli kulaa tiltam tabamnu no kalale, \v 22 kulaa, iyo weng sanipla, weng tambal kuu tiltam tabebu kala, kalale, iyo aket fanang alik tam baneyule, ami win kaali, kufon-bam bokolip: Kipyo, kaali kawanami man daa; ali Josep ami man. Yale, kaa kanolin weng tambal kuu dok kanolin liip kabangu tildang tulu kuluu-somda, bakayinba ni? kem una-tala-kemiple, \v 23 kulaa, Yesus asiik bokoyila ko: Ibi weng saniwa, Yesus ali unang tunum mafak umkan-unsip ili toop abip Kapeneam kaptamu talalu-yimuba no nikip o kalbip. Kemin ale, kamala-kup kulawu ipkal sawaayak awil-fakal imi faldak-tiimin weng ma boko-lomdip: Dokta kapyo, yak kaltapni mafak-alin kaa, talalulan o! kalalip baka-bisip kaa, asuk bokop-niple, Kapni toop Kapeneam okok kemin tambal kanobap kaali, asuk kaltapni abip Nasaret kaltamu kanolan o, nokokomip kala, kalbi te! \v 24 Lale, nali weng tituun weng kaata-kup bokoyokomi kaali, God ami weng tem bakayin tunum ili almi abip kasel imi bakayokoma kaa, yakal boko-lomdip: Ee, kabi disa; ti nultap te! kalbip-kup ale, iyo weng sanokomip disa yo. \v 25 Weng tituun weng uyo ma so bokoyokomi kemin, weng san bom ilipla, siin sawaayak kawu, God ami weng ku-fatap-dakamin tunum Elaija ami bom ilsa kaami diim kawu, wom manim dinim bom bii wasital asuumano le, kayoop bukupkal kiita disa kelipla, abip ma ma kaptam iyo ol fut am uyo tiltam tabamnula, unang kaluun yaapkan iyo am bokon Israel umi abip kaptam ilip. Lale, \v 26 Elaija kaa Israel tunum la, God ayo Elaija ayo ma dabaala talda Israel unang kaluun yaapkan imi dong dokoyinsa disa; dabaala tal bokon kusnum ma Saidon umi abip Sarefat kaptam-ami unang maakup uta-kup dong dokowunsa ko. \v 27 Kuno ilom kawu, God ami weng ku-fatap-daa bakayin tunum ma ali Elaisa ami bom ilsa diim kulu, tunum angtiil dibim mafak-umulin yaapkan iyo am bokon Israel umi abip kaptamu ilip. Katale, Elaisa ali tunum kiili ma dong dakaayin-bisa disa te! Am bokon kusnum Siria kayaak tunum Naman ata-kup dong dokonsa no, kala Yesus ayo kanum bokoyila ko. \p \v 28 Tunum alik lotu am kutam tiinbip iyo Yesus ami weng kaata weng san-ilomdip utamipla, Yesus ayo kanola numi sang kaata bakayimba kayi! Kala kala-lomdip iyo aket atul tabeyulule, an-tokonbi kela, \v 29 tam tola yak dap-tal-fuku sisii dilili dibii tam daak abip aba-lomdip abip kela sisii dilili dibii-unip. Kemin, ilmi abip kaali, amdu umi tawoop tem kawu ilin kemin, dilili dibii tam amdu ami dabom diim aba-lom, dabuu dabaalup koot unak o kemip. Katale, \v 30 Yesus ayo ilmi bak-biik tem kulu-bala tabana ko. \s1 Yesus ata tunum ma sinik mafak ata dap-tal-fukusa. La, takan-tensa kaata ko \r Mak 1:21-28 \p \v 31 Yesus ayo abip Nasaret kaali, kelala, daak Provins Galili kaptam-ami abip ma kaa Kapeneam kaptam unale, God ami iintang am uyo daanuya, Yesus ayo lotu am tam-ilomda, God ami weng uyo unang tunum imi bakayin-bam kukuyin-balala, \v 32 iyo utamiwa yi, Yesus ami kukuyin kukup kaali, atin tifan ukol kusnum ma kala, kala-lomdipla, God ami aket fukunin kaata, dik-daa-kuluu-lomdala kemin, ali titil-kup taba-bom nuli kukuyinba no, kala-lomdipla, awal-bam una-tala-kemip ko. \p \v 33 Kemin, lotu am kaptam-ali tunum ma bombe kaali, sinik mafak ata dap-tal-fukusa kemin, dukum-kup naan-bamda \v 34 boko-lom: Wo, Nasaret kayaak Yesus, kapyo! Kabi nuli kanimin ma noyon o, kalalapla talap i? Nali titamila yi, Kabi God ami tunum uldaa-tam-buu-lom tam-baala tal-salap namti kaltapta kala tiinbi no, kala kanum bokola ko. \v 35 Kanumale, Yesus asiik sinik mafak ayo katen-bam bokola-lomda: Kabi duluma-lomdapla, tunum kaa kewalalap yak banan o, aka-laam-salale, kulaa sinik mafak ayo taba-lomda, tunum kaali, dabaala daak tunum tiinbip imi iipyak tem kabaaku abamna kata, dap-mafak-daalama dinim; kambola yak banala, \v 36 kanola atam-ilomdip, unang tunum alik iyo fanang alik tam banu fanan-bamdip weng bokola una-tala-ke-bam ale, bokolip: Kwin! kaa dok kanolin weng ma bokola ni? Tunum kala titil-kup tibin dukum kemin, sinik mafak imi dukum-kup bokoya-lomda: Yak banin o! yakala, yak banip te! kalip. \v 37 Kemin, Yesus ami kanola kaami sang kaali, yak Provins Galili kaami abip alik ma ma iyo yak aba tildak aba ke-lom atin dukumnu ko. \s1 Yesus ata Saimon ami imnon talalu-umula tambal kesu kaata ko \r Mat 8:14-15, Mak 1:29-31 \p \v 38 Yesus ayo tam tolale, lotu am uyo kambola Saimon ami am unale, Saimon ami imnon uyo angtiil mamin dukum ke-umba kala, kalbip-kup, kulaali Saimon alimal iyo dik-daala-lomdip: Kapta dong dokowan o! akipla, \v 39 Yesus ayo unang ulmi mepso kuluba-lomda dukum-kup angtiil mamin umfukuba ami bokolalala, angtiil mamin ayo disa kelale, maak fak-daalin tap uyo tam tiinbu-kup, kulaa yak ima ayo kuluu fuu kutii atin tambal ma ke-lomdu imi kuyu inip ko. \s1 Yesus ata unang tunum yaapkan imi yam-talal-bisa kaata ko \r Mat 8:16-17, Mak 1:32-34 \p \v 40 Am tiin tiin tala-bulule, God ami iintang am uyo disa kelule, unang tunum imi aptum kusal kanolin kanolin mafak-alin umusip iyo, kulii-tal Yesus ami fanang tiliwa, Yesus ayo sikil kutam tunum unang alik mafak-alin kuluusip imi diim tii-lomda talalu-yimula, tambal-kup kemip. \v 41 Kemin, sinik mafak ita taba-lomdip unang tunum yaapkan de-yimusip. La, Yesus ayo sinik mafak iyo fotabam-nala, tiltamba tal-ilomdip bokolip ko: Kabi ti God ami Man kapta nu, kala-lomdip ola una-tala-kemiple, Yesus ayo itama yi, Sinik mafak yakal nitamiwa kaali, God ami uldaa-dabuusa tunum Kraist ata no, nikip kaa kala-somdaya, weng dukum-kup bokoya-lomda: Maso ma bakamin dinim o! kala kanum bokoya ko. \s1 Yesus ata God ami weng kulii abip ma ma kawu tal-unemin o, kalsa kaata ko \r Mak 1:35-39 \p \v 42 Kanubi silip sintam kutim malang tem Yesus ayo abip Kapeneam uyo kelalala, (God ami beten kamaalon o kalala,) bilin unang tunum dinim bokon kawu unale, unang tunum iyo fen yak aba din atam-ilomdip, ayo dal molum o kemipla, \v 43 Yesus ayo bokoya-lomda: Aatumen God ali boko-lomda: Kabi nami weng kaata, kutamalap din abip ma abip ma iyo bakayim-balawa, tildang nami miit tem talemin o kalala nam-baala talsii. Kemin, ami kalaan eng tambal kaata, kulii-din abip ma ma kawu bakaya-tal-une-mokomi no, kala-lomdaya, \v 44 keyilala din Juda bokon kaami abip ma ma kaami lotu am kawu God ami weng uyo bakayila-tal-unema ko. \c 5 \s1 Saimon kaami Yesus ami weng uyo weng san-ilomda aniing yaapkan abuusa kaata ko \r Mat 4:18-22, Mak 1:16-20, Jon 21:3-7 \p \v 1 Am ma daanule, Yesus ayo Ok Kumun Genesaret ami balang diim kawu bom-balaya, unang tunum ili God ami weng kaata weng san-kaamum o, kalalip tal falala-dabak-moliple, \v 2 Yesus ayo utamala yi, Aniing abuumin tunum iyo bot alep sisii kutal-dang ok balang diim tiilip kela, yang aniing men uyo diingbip kala itamale, \v 3 bot kiili alep kemin, ma kuuli Saimon ami bot la, Yesus ayo Saimon ami bot tem tam tiin-ilom bokola-lomda: Bot uyo dibiiwap yakyak ok balang diim mepso unuk o, akale, kulaa Saimon ayo fan bot uyo dibiiwa yakyak wok balang mepso abule, ayo God weng kaata, unang tunum imi kukuyila ko. \p \v 4 Yesus ami weng ayo bakayimbi dinimnule kulaali, Saimon ami bokola ko: Kapso, kap-tunum kusal iso, ibi bot kalawuuli dibiiwa kulaalip yak ok kumun iipyak tem unula, kipni aniing abuumin men kaayo, binalip daak ok tem unula aniing iyo ma abuulin o! yakale, \v 5 fan Saimon ayo bokola: Kamokim kapyo, kutamiip dukum kaayo nikil nuli aniing fenbi sulup. Lale, atin ti aniing katip so ma fokobup disa; kemin, kuno kelamup. Lale, yak kapni weng bokolap kunolin kemin, aniing abuumin men ayo binalup daak ok tem unokomu no, akale, kulaa \v 6 kulu nikil imi aniing abuumin men uyo binalip daak ok tem una bombii yak sisii kulaalip tiltam talak o, kaliwa yi, Uluum kaata, disa akal ma kelu kala kaliple, aniing kalaata disa yaapkan kelula, kaami uluum kaata, taba-lomdu aniing men ayo balata tabon o kalula kemin, \v 7 aptum kusal bot tem ma bom-bilip imi weng umuuyip tal dong dokoyipla yo, kala-lomdip, nikil imi sikil so tal tukuya kelipla, dong dakaayip nikil alik ke-lomdip, aniing abuumin men uyo kulii tiltam daa, aniing iyo bot tem kutiilip; bot alep iyo dongnipla, aniing imi uluum ta tabamnuya, bot alep kiiyo, kulii ok kumun tem unum o, kalipla, \v 8 Saimon Pita akal utamala yi, Kaa kanolu kala, kala-somdala, tilik duung fakela daak Yesus almi miit tem kulaak abale bokola: Kamokim kapyo, nali ban kemin tunum; nami aket kaa fukunin daa; kemin kuno kambop-nan o, aka ko. \p \v 9-10 Kanola Saimon nikil iyo tam bot ma umi tem tiiniple, kuno Saimon ami ap-tunum kusal malo ma yak bot ma kaami tem unip ke-lomdip, aptum kusal malo kiili, Sebedi ami man alap Jems so, Jon so, kanolin alik iyo aniing sikip aalap dukum kaali, atam-ilomdip walwaal dakamsile, kulaa Yesus ayo Saimon ami bokola ko: Suun-daa-laamin daa; siin sawaayak am kala daan talan-umbu kaali, aniing fakan-umbip. Kemin ale, am kala daana kaali, tunum kiita, faka-bam im-taldang nalmi miit tem tii-mokomap o, akaya, \v 11 nikil iyo bot sisii kuyak ok balang diim kuyak tii kela imi tawaal diim kaami mafek mafek aket fukunin uyo kela-somdipla, Yesus ami weng, weng san-somdipla, aso maakup unip ko. \s1 Yesus ata tunum angtiil mafaksa ami dotusa kaata ko \r Mat 8:1-4, Mak 1:40-45, Luk 17:11-19 \p \v 12 Kulaa ilom am ma daanule, Yesus ayo abip ma kaptamu bomdala utama yi, Angtiil mafak-ansu tunum ma bombe kala, kala atama. Kemin, tunum kaa tal Yesus atam ale, tilik duung fakela daak almi mepso kulu tiinba-kup, ayo dukum-kup Yesus ami dik-daala-lom bokola: Kamokim kapyo, kabi ti yaap kemin, dong dokop-non o, kalap namti, nami angtiil kula mafaksu kuluwa dotu-namulan o, aka kanum bokolale, \v 13 Yesus almi sikil ayo kulii yak tunum kaami angtiil diim kawu kuyak tii bokola-lomda: Ayo, niyo dong dokop-ton o, kalaliya kemin, kulu talalu-tamuli yaap-nokomap o, aka kem-salale, tunum ami angtiil mafak uyo maak fak-daalin tap disa kelule, tunum ayo tambal kela, \v 14 Yesus ayo dukum-kup bokola-lomda: Kabi din tunum imi diim kaali, nami dotu-tamuli kaami sang uyo bakayin daa kayi! Kabi din-ilomdap awem tunum pris ami diim kawu kapni angtiil uyo kukolap, ayo titamala, U fan kapni angtiil uyo tambal kebap o! tamba-kup, kulaali Moses ami weng kutiisa kaata, kutal-fuku-lomdap mafek mafek ma God ami kolale, yaap ke yo, kalapla, unang tunum alik iyo titamiwa yi, Faneng kaa tambalnap o! kala-lomdip asuk tam tildang daalin o, tikin o, aka. \p \v 15 Katale, unang tunum iyo Yesus ami kanonba kaami sang kaali, weng san-ilomdip, weng kulii-una-tala-kelipla, tunum unang yaapkan iyo weng san-ilomdip, nokol din Yesus ami weng kaata, weng sanum o, ke-bamale, nulmi tunum unang mafak-alin kuluusip, iyo yim-tama din daalupla ata talalu-yimulak o, kal-bomdip talen-umbip. Katale, \v 16 am yaapkan kiili, Yesus ayo keya din tunum dinim bokon kawu din-bomda almi Aalap God ami beten kamala-umba no. \s1 Yesus ata tunum angtiil dibim-alom taanin tap kesa ami dap-talalusa kaata ko \r Mat 9:1-8, Mak 2:1-12, Hib 9:23-28, 13:12, 1Pit 2:24, 1Jon 1:9, 2:1-2 \p \v 17 Falosi so, lo utamsip tunum iso, iyo tal Yesus ami weng uyo weng selum o, kalalip tal Provins Galili so, Provins Judiya so, kaptam-ami abip ma ma iso, abip win finin Jerusalam so, kaali kulaa kela tal Yesus ami fanang tala-tala-keliwa, kulaali am ma daanule, Yesus ayo am kaptamu bomda unang tunum imi God ami weng ayo bakayin-balaya, Falosi sole, lo utamsip tunum malo ma iso, iyo tam tiindip weng sanip, God ami titil kaa Yesus ami diim kawu bom-buluya, unang tunum mafak-umusip iyo yam-talal kaa-balaya, \v 18 tunum malo ma ita tunum angtiil taan dikiksa ayo dabaalip abiin tem una dibii-tal abip ababip-kup, kulaa dibii tam am Yesus ami bombe almi miit tem mepso kuluu daalupla dap-talalulak o, kalalip kanumip. \v 19 Kata, iyo utamiwa yi, Kwin! am kaptam-ali muup-daabip kala, kalbip-kup iyo liip fen-tal-tal-kemip, liip dinim kelu kalbip-kup, kulaa nikil dibii tam am konal tii kela yak am kon ayo tak-duu kuyak-tii kelale, kulaali tunum angtiil dibim-alom taanin tap kesa ayo biin tem kabaaku kanola bom ilale, sok buku-lom akola dabaalip yakyak umbilaak unang tunum tiinaabip imi iipyak tem aba bilaak tii, Yesus almi be miit tem kulaak abale, \v 20 kulaa Yesus ayo itamala yi, Tunum nikil iyo atamipla, Yesus ali ti faneng nak-tunum kulaali, dap-talalulokoma kala, kal-bomdip kanubip kala, kalba-kup tunum angtiil alik dibim-ansa ami bokola-lomda: Nak-tunum kapyo, ban kemin kaali, alik takan-tiip-ti no, aka ko. \p \v 21 Kemin, kulaa lo utamsip tunum so, Falosi tunum iso, iyo aket fukun-bam kanumip ko: Kwin! tawaal diim tunum kii dok kano-somdipla tunum unang imi ban wakamin kaa takan-telama disa yo! Ti God maakup ata-kup te! Tunum kalawaali dok kanolin tunum ma kalaata taba-lomda God kaa weng mafak bakaan-bamda kanum bakaba ni? ke-bam kanum bakamiple, \v 22 Yesus asiik imi aket kanolin aket fukunbip uyo uteyinba-kup, bokoya ko: Ibi kanimin o kalalipla, kanolin aket kaa fukunbip i? \v 23 Nali kalok nolin mafek mafek kanu-biliya, ibi abiltap nitam-ilomdip Kaa faneng bakaba nu nokokomip i? Nali bokoya-lomdi: Kapni ban kaali, takan-tiip-tili kayi! kalokomi kaa, ibi utamin disa ke-somdipla kaali, ibakaba no, nokokomip. Kemin ale, aa bokoya-lomdi: Tam tola unan o, akokomi kaata, utamdipla, Kuuli faneng bakaba nu, nokokomip. \v 24 Ipkal utamin o. Nali Dukum Ami Man kemin, nali nalmi titil dukum uyo kukuyili ipyo utam-somdipla, Kaali ibakan-umba disa; kemin, tawaal diim kalawu bombe kaali, ali ti unang tunum imi ban kemin uyo takan-tiiyokoma no nokokomip o, ke-bam ale, tunum angtiil dikiiknin ami bokola-lomda: Kabi tolalap kaltapni abiin dalaa tim-bilip tilip uyo, kuluu kutamalap kalapni am unan o! aka-laam-salale, \v 25 kulaa, tunum ayo maak fak-daalin tap unang tunum tal tiinaabip imi tiin tem kulu tam tola daak almi akan-unen-umba abiin uyo kuluu kutamala tam abip abala almi am din-ilomda, God ami win kaata-kup kufu-bamda fiyaap duuma ko. \v 26 Kanolala atamdiwa kawu, unang tunum alik iyo fanang alik tam baneyulala bokolip ko: Siin sawaayak kaa, kanolin kukup kaa ma atamsup disa yo! Kamala kulu kalanolin kukup kalawaata, Yesus ata kukuyila utamup o, kal-bomdip God ami win kaata-kup kufuumip ko. \s1 Yesus ami Livai uldaa-dabuusa kaata ko \r Mat 9:9-13, Mak 2:13-17 \p \v 27 Yesus ayo tunum angtiil dibim-alom taanin tap kesa ayo dap-talalula, yak aba din takis kaamin tunum imi am o kala, din takis kaamin tunum Livai ayo tiin bombe kala, kalale kulaa bokola ko: Nak-tunum a! kabi nami daang bakaalin tunum kelawa, naso nikil um-bomduwa, nami ok kaasiik ma kup-tiya, okok keman o! akale, \v 28 Yesus ayo Livai ami kanum bokola kem-salale, fan ayo tam tola bung alik kiiyo, keyimba-kup, yak Yesus ami daang bakaalala, alep unip ko. \p \v 29 Bombiile, Livai ayo Yesus ami fiyaap dukum-kup don-bamda ima fuu-bam, inum o! kalale, almi ok tabolin tunum imi bokoyilala, din ima fuu-bamdip, talal-bilipla, aptum kusal sole, takis kaamin tunum malo yaapkan iso, iyo tal Livai ami am tiliwa, tiin-aa-bomdip fiyaap duu-bam ima ina fakamipla, \v 30 kulaa Falosi kamok kamok so, kuno lo utamsip tunum ili yakal Falosi tunum kemin kiiso, iyo tal-ilomdip, Yesus ami daang bakaalin tunum imi itafii-bam ale, bokolip ko: Ibi kanimin o, kalaliwa, tal tunum mafak takis kaamin tunum isole, kukup mafak kutal-fukumin tunum iso, iyo tiin-bomdip ima so, ok so, kaa inaneng tababip i? kal-bomdip kanum bakamiple, \v 31 Yesus asiik bokoya-lomda: Weng ma faldak-tii bokoyokomi kemin, weng sanin! Dokta ali tal tunum mafak-umulin dinim, ili yam-talalulokoma disa; ali tal tunum mafak-umulin ita-kup, yam-talalulokoma no. \v 32 Kanolin kemin, nali taldila tunum iyo boko-lomdip: Nuli tituun-kup tabasup tunum kemin, aket fal-sikilokomup dinim o, kebip kiimi yam-talalulon o, kalalila, talsii disa; nali taldi tunum iyo boko-lomdip: Nuli ban kemin tunum kemin, aket fal-sikilum o, kalbip kiimi yam-talalulon o kalalila, talsi te! kala kanum bokoya ko. \s1 Yesus ata Juda imi ima falamin kaami sang bokosa kaata ko \r Mat 9:14-17, Mak 2:18-22 \p \v 33 Tunum iip maakup maakup ma iyo tal Yesus ami bokola-lomdip: Kapyo, Jon Baptis ami kalaan tunum ili beten kemum o, kalip namti, ima fala-bom, beten ke-biliple, kuno Falosi yakal ilmi daang bakaalin tunum yakal ti kanolin kukup ultap uta kanu-bilip ken-umbip te! Lale, kapni daang bakaalin tunum itale, kanolin kukup uta kutal-fuku kanumin dinim ke-bamdiwa, ima inin-kup ken-umbip kaali, dok kano-lomdipla kanun-umbip i? akipla, \v 34 Yesus ayo almi sang kaata, faldak-tii-lomda bokoya ko: Tunum ma ayo unang kuluulale, tunum ami kayaak iyo ima fuu-bam imbile, alik maakup fiyaap dukum duu-mokomip. Kemin, fan yaap keyilu ili aptum kusal kii kasen-fokoya-lomdip: Ibi ima kala inin disa yo, yokokomip ema? Daa te; tunum ami kayaak kiili, ima kaa falaalokomip disa; tikip alik maakup inam-nokomip te! \v 35 Lale, bombii kaptoowu, waasi ita tal imi aptum ayo dap-tal-fuku dibiilip kalokomip kaa, aptum kusal iyo aket uluum keyula inin ayo falaalokomip o, kala Yesus ayo faldak-tiimin weng kanum bakayin-bam ale, \v 36 Yesus ayo Juda kii (itamala, Kii ilmi siin kukup kaata ti dukum-kup yikik-fukusip. Kemin, ami kama kukup uyo, kutal-fukulalup dinim o, kalbip kala, kalalaya,) faldak-tiimin weng alep ma boko-lomda: Yaap keyilula, unang uli ulmi saket alokso kaa anung ayo ma falduu dibii yak saket disapnin ami diim tii bikiilokomu nema? Daa te! Ulmi saket alokso kaata-kup, falduu kanolokomu kaali, mafak-nokomu. Kemin ale, saket daam alokso ma falduu kuyak saket disapnin ami diim tii bikiilokomu namti, saket daam alokso sole, saket disapnin kaaso, alep kii fanang maakup ke-lokomip disa yo. \v 37 Ultap kanolin kemin ale, tunum ayo meme ipnaal siin kawu dilduu kutiilala, fongbu umi tem kaptoowu kama alokso wain ok ayo iluula dongnale, sok ta kuluu tem ayo de-lom kulii-tal am tiila namti, ok ayo bomsile, fasun-um-bom ale, meme ipnaal filit disa ayo fasu-fasu um-bom abiltap-siik bikin-ilom ok ayo bisel-unokomu. Aa, ipnaal ayo atin mafak-alomdu balata tabam-nokomu. \v 38 Kemin, tunum ayo kama ami wain ok kaa iluulon o kala namti, meme ipnaal alokso dilduu kutiila bombuu kaata-kup, wain ok ayo iluu kulii-tal tiilokoma kaata, ti tambal-kup ilokomu no. \p \v 39 Tunum kaa kanta sawaalak kaami wain ok inamna kaa, yak wain ok kusnum kaa inam-nokoma dinim o kaali, dok kata bokola naa kalolip: siin kaami wain ok inamni umi abaal kaali, tambal dukum ale, alokso wain ok kaata, abaal dinim o, kalokoma no, kala Yesus ayo faldak-tiimin weng kaata bakayila ko. \c 6 \s1 Yesus ayo God ami iintang am kaami sang bokosa kaata ko \r Mat 12:1-8, Mak 2:23-28 \p \v 1 God ami iintang am ma daanule, Yesus ayo almi daang bakaalin tunum iso, nikil wiit lang iip-iip kaptoop liip un-bomdipla, almi daang bakaalin tunum iyo un-bomdiwa, ima tinap keyule, wiit lap kiiyo, dikela fuku-lomdip lap kiita ulel-bam inan yakyak una-biliwa, \v 2 kulaa Falosi malo ma ita itam-ilomdip bokoyip ko: Kiwe! Numi lo kaa boko-lomdu: Ibi God ami iintang am kaa okok kemin dinim o, kalsu te! Yale, ibi kanimin o kalaliwa, wiit lap kaa dikel-bam inan talabip i? Kibi numi lo kaa, ku-mafak-dakan-tababip te! \v 3 Kemipla, Yesus asiik bokoya-lomda: Ibi God ami Sukon Tem uyo tik-tiin-umbip kaa ma kaal kesip disa ema? Sawaayak Devit aso, almi ap-tunum iso, nikil iyo ima tinap keyilala bomdipla, Devit ali kabak kanimin nosa ni? \v 4 Lotu umi lo uyo boko-lomdu: Unang tunum ibi bret fuu kulii-tal awem tunum pris imi kuyiwa, God ami kolum o, kala God ami am kufun-umbip kaali, inin dinim, awem kemin awem tunum ita-kup inin o. kalsu. Yale, Devit ali God ami am kaptam-ali din-ilomda, awem tunum imi ima awem sang uyo dik-daayilale, awem tunum ita ima awem duung ima tap kaali, kolale, Devit ayo lo-lomda anung ma inale, anung ma kaata, kuluu kuu almi ap-tunum imi kuyilala inasip o. Katale, ibi boko-lomdip: Kaali kukup mafak kesip o, ken-umbip disa. Kemin, ibi kanimin ma nolum o kalaliwa, nami daang bakaalin tunum kalawiili, ima tinap keyu kanu-bilipla, ibi bokoya-lomdip: Kuu ti kukup mafak kanubip o, kebip i? \v 5 Dukum Ami Man Nali, God almi iintang am umi tiin molin tunum ali kalabi kemin, nali ti yaap nami unang tunum imi bakayim-bamdi: God ami iintang am kulawu, Ibi kaa kanumin o kalomi kaali, ili ti kanolamip te! kala Yesus ayo Falosi imi kanum bakayila ko. \s1 Iintang am daan bom ilala, Yesus ata tunum sikil malii famsa ami dap-talalusa kaata ko \r Mat 12:9-14, Mak 3:1-6, Luk 13:10-17, 14:1-5, Jon 7:21-23 \p \v 6 Kulaa asuk God ami iintang am ma daanule, Yesus ayo lotu am kaptamu God ami weng ayo unang tunum imi bakayin-bamda tunum ma atamala, ami sikil tingtup ayo famsa kala, kalala atamale, \v 7 lo utamsip kasel so, Falosi iso, am kaptam tiinaabip iyo aket fukun-bamdip kanumip ko: Yesus ayo talalu atafii-bam ilupla, numi lo kali, lo-lomda God ami iintang am daanu kaami diim kawu tunum kaayo, dap-talalulala atamup namti, dabii-din weng talalmin baan diim daa-lom dap-fatap-daalum o! kemip. \v 8 Katale, Yesus ali imi aket kanolin aket fukunbip uyo utam-ilomda tunum sikil famsa ami kanum bokola-lomda: Kabi tam tola tal iip dikis kaldaaku tolnan o! aka-laam-salale, tunum ayo tola tal iip kulu tolnale, \v 9 Yesus ayo tunum unang imi bokoya-lomda: Ibi numi lo kaami sang ma dik-daalokomi namti kalabuu no. Lo kuuli boko-lomdu: Kabi God ami iintang am daanu kaa, unang tunum imi dong dakaayan o, kalsu ne? yam-mafak-dakaman o, kalsu ne? Aa, boko-lomdu: Kabi unang tunum mafak-alin imi yam-talal-balapla, yaawa-laamin o, kalsu nelile, kuno kamboyawa, taan-laamin o, kalsu yoko? kala kanum boko-lomda, \v 10 Yesus ayo fal-siki tunum alik iyo talalu itafiin tal-unemsile, tunum yawiit ami bokola-lomda kanum bokola ko: Kapni sikil kaa ifilan a! aka-kem-salale, tunum ayo almi sikil ayo ifilale kulu, ami sikil uyo tangbal mokso-kup kelu. \p \v 11 Kata, lo utamsip so, Falosi iso, iyo alik aket atul dukum tabeyule, Yesus kaa dok kanolokomup i? kal-bomdip weng takenip ko. \s1 Yesus almi kalaan tunum talangkal ulelsa kaata ko \r Mat 10:1-4, Mak 3:13-19 \p \v 12 Kemin, kulu Yesus keya yak aba tam amdu tikiin kawu beten ke-bam God ami naan-bala bom bii, \v 13 am daanule, kulaa almi daang bakaalin tunum iyo naan-daayala tilipla, tunum talangkal kuliita-kup ulelale, bokoya-lomda: Kibi nalmi kalaan tunum kelip te! kala kanum bokoya ko. \v 14 Kalaan tunum kelip o, kalase namti kalawiita ko. Ma ali Saimon sole, ami niing Andru so, ita kemin, Yesus ali Saimon ami bokola-lomda: Kapni win kusnum ma kaali, Pita yo, kala kanum bokolale; kuno ali Jems so, Jon so, alap yakal, aa Filip so, Batolomyu so alep yakal, \v 15 Matyu so, Tomas so, Alfius ami man awasekim Jems, awasekim Saimon kaali, tunum ma iyo baka-bamdip: Rom kasel numi tiin mosip ili waasi din-bom la fotabamnup tabanik o, ken-umba tunum, \v 16 awasekim Jems ma kaami man Judas ayo ulduu-som, Yesus ami bombii dap-fatap-daalokoma tunum Keriot kayaak Judas akal, kanolin kiita ulela yim-tiila ko. \s1 Yesus ami unang tunum imi kukuyin-bam ale, yam-talal kaa-bam kemsa kaata ko \r Mat 4:23-25 \p \v 17 Yesus ayo kanola amdu tikiin kaptamu tunum nikil talangkal iso amdu kulaa kela yakyak tildaak biil bokon tiliple, almi daang bakaalin tunum yaapkan iyo tala-tala-kelipla, (kulaa Yesus ayo tam tolba-kup, weng uyo bakaya) ko. Bakayin-balaya, unang tunum yaapkan tal debip iyo Provins Judiya kaptam-ami abip ma ma kasel iso, abip diildiil win finin Jerusalam kasel so, aa, yol ok balang diim abip alep Taya so, Saidon so kiimi \v 18 aket fukunin kaali, din Yesus ami weng kaata weng san-kaa-buluwa kawu, numi mafak-alin kaali, yam-talal-kaa-bam kemak o! kalalip tala-tala-kelipla, kuno sinik mafak im-buulin iso, tal atamiwa iso, iyo talalu-yimulala, tambal keliple, \v 19 tunum unang iyo utamiwa yi, Nak-tunum kusal iyo maleliwa, Yesus ami titil ayo yak imi diim aba-lom iyo talalu-yimulu tambal-namip kala, kalalipla alik iyo dok kano-lom Yesus ayo malelum o, kem una-tala-kemip ko. \s1 Yesus ami fiyaap duumin unang tunum sole, angtiil uluum kuluulokomip unang tunum iso, kiimi sang bokosa kaata ko \r Mat 5:1-2 \p \v 20 Yesus ayo fal-siki ti almi daang bakaalin tunum itafii-bam ale, bokoya ko: Mafek mafek iiwa-yaamin unang tunum kipyaa! Kibi God ami miit tem bom-bilip kemin, alalta tiin molaya, ibi talalu tambal-kup tiin-bom ale, kano ti fiyaap duumin-kup bom-biliwa yo. \p \v 21 Ol-tinap ilin unang tunum kipyaa! Ibi kamala kalawaali ima tinap tiinip. Katale, God alalta ima kaa kukaayim-balala inbi-lomdip, ti inamnup kala, kalbip-kup, fiyaap duumalip ko! \p Aket uluum-kup tabeya-bulula ilin ipkal, ibi kamala kalaali amabip. Katale, God akal tambal-kup talalu-yokoma kawu, aban dii-bamdiple, fiyaap dukum duu-bam kemalip ko! \p \v 22-23 Dukum Ami Man Nalmi kalaan tunum kipkal, ibi nami daang bakaalin kemin, nami waasi kii kipni itam suun-bamdip yam kayak daka-bam talalu itafiimin-kup ke-bam, kipni win kaa mafak bakayim-bam kem-laabip. Katale, kanolin kukup mafak kuu kanuyokomip kaata, fan ibi aket fukuniwa, God ali mafek mafek tambal kaata-kup abiil tikiin kawu bomda talal-yimba nu kalale, fiyaap awak dukum kaata-kup duu-bam, was daka-bam kemin o, kala-somla ko. Kemin, kanolin kukup mafak kutal-fukulin tunum kiimi awil-fakal kiili, kanolin kukup ultap kaata, God ami weng tem bakayin tunum ili kanuyin-biliwa, titil-fak-daka-bam ilsip. (Kemin ale, kipkal aket fukun-ilomdip titil-fak-daa-somdiwa yo, kala-somla ko.) \p \v 24 Bung kiimi aket-kup yelu ilin, kipkal! Ibi mafek mafek tambal ayo kuluulipla, kipni aket tem kuyak tambal ke-yimbu. Katale, kipni kanolin fiyaap duubip ayo kabak-ata-kup utabip. Kemin, fiyaap duumin kusnum ayo ma kuluulokomip disa; ibi ti angtiil yol dukum kaata-kup kuluulokomip. \p \v 25 Aa, kuno kamala kulu unang tunum ima imbi-lomdip, tiknup o, kala fiyaap sakbaalim dukum duubip kipyo, ilom am ma daanokomu kaali, ibi ima tinap dukum uyo uta-mokomip kayi! \p Tunum unang aban dii-bamdip fiyaap duumin dukum kebip kipyo! Ilom am ma daanokomu kaa, ibi aket uluum tabe-bam ama-bam ke-bamdiwa, yol dukum uyo kuluulokomip te! \p \v 26 Kibi unang tunum tal numi win uyo kufuyik o kala kaami aket-kup yelu ilin kipyo, God alta kipni uluum kuya-lomda, angtiil yol kukaayin-balaya, angtiil yol dukum ayo kuluulokomip. Ultap kemin, siin sawaayak kaa, ku-fatap-daka-bam ibakamin tunum malo ili numi win kaata kufuyik o kala-lomdip ilmi weng-kup God ami weng disa kemin, bakayin-biliwa, kipni kawil-fakal ili imi tong kaata bakamsip o, kala Yesus ayo kanum bakaya ko. \s1 Yesus ami boko-lomda: Kipni waasi kiili, mok inayin-bamdiwa yo, kalsa kaata ko \r Mat 5:38-48, 7:12, Rom 12:14,20, Ef 4:32, 1Pit 3:9 \p \v 27 Yesus ayo asuk bokola ko: Kibi nami weng bokoyi kaa, weng sanokomup disa yo kalbip disa; ibi weng sanip kemin, kamala nami weng bakayokomi kaa, talalu weng san bom-ilipla! Kanola kipni waasi kii mok inayin-bam ale, unang tunum kawanta ipni itam-suunbip iyo, tambal-kup ma kamayin-bam kemalip kayi! \v 28 Kemin, kanola kipkal ti, God ami bakaan-bilipla, ata taba-lom kipni yokoop ukayin tunum iyo dong dakaayin-bam ale, kawanta kasen-faka-bam tituleng kaa kipni bakayin-bilip, ilmi aket ayo talal-yim-bam kemak o, kala-somla ko. \p \v 29 Dok kanolin tunum ata, kapni akalap malii kaali, tang afap dabaa-lom tela namti, ati kuno malii so fal-siki kolapla telak o. Kemin, ultap o. Kanola dok kanolin tunum kaata, kapni ilim saket ayo dildaa kuluula namti, kuno kenbap-kup, yak kapni siyot ayo dil dolan o. \v 30 Dok kanolin tunum ata tal kapni mafek mafek sang ma dik-daala namti, kuno kolan aa! Aa, dok kanolin ata kapni mafek mafek kulii-unse namti, ayo dukum-kup bokola-lomdap: Asuk kup-nan aa! kemin daa yo. \v 31 Kuno ti kapni aket fukunin ayo, nami nak-tunum kusal ita kukup tambal kukaap-nam-biliwa, yaap tambal-kup ilon o, kemap namti, kamosinim kawu kapsiik kanolin kukup tangbal kaata kukaayim-balawa yo, kala-somla ko. \p \v 32 Kanola kabi tunum kusnum kayak kayak iyo kamboya-lomdap kapni aket ayo kaptum kusal imi aket kapni kup-tambip kaata-kup imi kuyap namti, kuuta dong dokop-tokomu disa. Kaa dok ata naa kalolip: God ami lak duulin disa kikal imi aket kaa ilmi aptum kusal kiita-kup imi kukaayila-yaabip kemin, kiimi kukup kaa kulaak banule, kapni kukup kaata uta uta ke-lokomu dinim te! Kapso, iso, ipni kukup kaa maakup kemin, kuuta dong dokoyokomu dinim o. \v 33 Kanola kabi kayak kayak iyo kamboya kaltapni unang tunum imi kukup tambal kamap-tambip kiita-kup, tambal-kup kuyap namti, kuuta dong dokop-tokomu disa; le God ami lak duulin disa tunum unang yakal ti kanun-umbip o! \v 34 Kanola kabi mafek mafek ma kuluu kaptum kusal kiita-kup imi kuyale, aket fukunap yi, Salaya asiik maan tiip-nak o, kalap namti, kukup kanolap kulaa yaap lale, kuuta dong dokop-tokomu disa; God ami lak duulin disa yakal ti, kanola mafek mafek ayo ma kuluu aptum kusal imi kuyinbip-kup ale, ayo aket fanang daa, Ayo salaya asiik maan tiip-nokomip o, kem-tabasip kiiso imi dokoyokomu disa. Kemin, kiimi kukup kuu kabaak banula, kapni kukup kuuta uta uta ke-lokomu dinim. \v 35 Kemin, God ali unang tunum iyo God ami lak duulin disa isole, aa tunum unang iyo mafek mafek kuluubip-kup yaap ke yo kalin dinim so, kiili ti mok inayin-bamda aket bilili-kalin kaata ti kukaayila-tabasa. Kemin, God ami lak duulin disa imi kukup kaata kabaak banu nami kukup kaata uta uta kemon o, kalap namti, waasi iyo mok inayimbap-kup ale, kukup tambal-kup kamayim-bamdaple, mafek mafek kaptum kusal kuyale, boko-lomdap: Nak-tunum kusal kipsiik kuluulip, salala, kipsiik maan-tiip-nin o, kemin disa; keman o, kala-somla ko. Kanumin-kup ke-mokomap kaata, dong dokop-tulula, fan God akal maan dukum tiip-ta-lomda kukup tambal-kup kup-tale, kulaali kabi Sakbaalim Dukum God ami man ke-bom ilokomap o. \v 36 Kapso, unang tunum alik iso, iyo ban kemin unang tunum kemin God ayo ipni yam kot baan diim tii-lomda yam-mafak-daka-mokoma. Lale, kapni Kaalap God ali mok inap-tim-bam aket bilili-kalin kukaap-tam-bam kem-tabasa. Kemin ale, ultap o. Asuk kapkal unang tunum iyo mok inayin-bam, aket bilili-kalin kukaayin-bam keman o, kala Yesus ayo kanum bakayila ko. \s1 Yesus ami bokoya-lomda: Ibi iltipni kaptum kusal so, malo iso, kii yam kot baan diim dakamin disa yo, yinsa kaata ko \r Mat 7:1-5, Mat 6:14-15, Rom 14:1-12, 1Kor 5:12–6:6, Jems 2:13, 4:11-12 \p \v 37 Yesus ayo asuk boko-lomda: Kabi God ami abiin ayo kuluu-lomdap ami okok keba kaali nasiik kuluu-lom, okok kemon o, kemin disa; kabi kap-tunum kusal aye, malo ma kaa bom-bilip kii yam kot baan diim daa-lom bokoya-lomdap: Ibi kukup mafak nuubip o, kemin daa. Kanumin kukup kaali kelap namti, God akal mafak kamap-tam-bam bokop-ta-lomda: Yi, kabi kukup mafak kebap o, tokokoma dinim te! Aa kanola kapkal utamapla, Kap-tum kusal aye, malo ma kaa bom-bilip, iyo ban kelip o, kalokomap kaa boko-lomdap: God alta umi du kaali, tiiyale, angtiil yol kaali, kuyak aa! kemin disa yo. Uyo kuno kelap namti, God akal du tii-lomda angtiil yol ayo kup-tokoma disa. Kemin, kanola kaptum ami ban ayo takan-telap dinimnuk o, kanolap namti, God akal ti kapni uluum ayo takan-tiip-ta, atin ti dinim-nokomu. \v 38 Kabi kaltapni mafek mafek ayo kaptum kusal aye, malo ma kaa bom-bilip, kii masiim kukaayokomap kaata, God akal mafek mafek uyo kuno masiim kukaap-tokoma. Kemin, God ami mafek mafek tambal kukaayin kaali, men ima waan abuumin ultap kemin, akal dukum-kup abuu-lomda, dibiila daak nek kalule, asuk maso ma kulii yak abuulala, donga-lom sekela tabu kala, kala-lomda kukaayokoma. Kemin, God ami mafek mafek kukaayokoma kaali, God akal kaptum kusal aye, malo ma kaa bom-bilip, imi mafek mafek kukaaya-laabap akal kano ulmi maan-kup tiip-ta-lomda kukaap-tokoma. Kemin, God ayo kukup tambal kup-ton o, keba kemin, aa ultap kapkal kukup tangbal uyo kaptum kusal aye, malo ma kaa bom-bilip, imi kukaayim-balawa yo, kala Yesus ayo kanum bokoya ko. \p \v 39 Kulaa faldak-tiimin weng ma bokoyila ko: Tunum tiin fiim ma ata aptum tiin fiim ma ami liip kaa kukola unokoma nema? Disa kawi! Kanu-mokoma namti, alep maakup kulii afun tem unokomip. \v 40 Kemin, man katip katip kiili, sukul kukuyin mafek mafek kaali, talalu ma atabip disa; kemin, ilmi tiin molin o, kala kukuyin tunum kiita, talalu utamsip kemin, ita kukuyin-biliwa, man katip katip iyo utam dik-daa kuluu-yaabip. Kemin, bom bii man katip katip yakal utamiwa yi, Nokol dik-daa kuluulup kala, kalbip-kup, yakal ilmi kukuyin tunum iltap ke-lokomip. \p \v 41 Kap-tunum kusal imi kukup mafak katip katip kuuli, sung ilol tal aba yak tiin tem uneba tap ale, kapni kukup mafak sakbaalim dukum kanuubap kaata, as daang ta tiin fuk-duup-ta-yaaba tap. La, kabi kap-tunum ami bokola-lomdap: Naktum kapyo, tiin sung tal aba yak unan o! Ken-umbap. Katale, aket fukun-ilom as daang tiin faka-tanip-na kulaa laap bombu kemin, am ma daanula disa ke-lokomu no. Kemin, aket uluum kep-nokomu disa yo, kem-laabap. Kemin, kabi kaltapni kap-tunum kusal imi kukup mafak katip katip kulaa utamsap. Katale, kaltapni kukup mafak awak sakbaalkan dukum kanuubap kabak-ali kabi utabap e? disa? \v 42 Kanimin o, kalalapla kap-tunum kaa bokola-lomdap: Nak-tunum kapyo, dong dokop-ta-lomdi tiin sung ayo kukan-tiip-ton o, kalbap i? Daa! As daang ta tiin faka-tanip-ta tiin bokol ke-salap kalaali, dok kano-somdawa dong dokolokomap i? Kabi kukup alep fukumin tunum kapya! Kamosinim as daang uyo kaltapni tiin diim bombe kaali, kukan-tii-somdawa kawu, yak kap-tunum ami tiin sung uyo talalu utam-ilomdap kukan-telamap ko. \s1 Yesus ayo faldak as lap abuumin umi diim tii bokosa kaata ko \r Mat 7:16-20, 12:33-35, Mat 7:21-23, 2Tim 2:19, Jems 1:22,25, 3:10-12 \p \v 43 Yesus ami weng faldak-tiimin weng ma bakaya-lomda: As tambal kaali, as lap mafak ma abuulokomu disa; ale as mafak ayo ma as lap tambal abuulokomu disa. \v 44 Kemin, nokol utamupla, Kanolin as lap uyo abuubu no, kalup namti, utam, Awu, kanolin as kaali ti tambalim aa, yak kanolin as kaata mafak o, kalokomup. Uyo kanolin kemin, nuli as tiyup miit tem yang-ilomdup as fik lap uyo ma duk-duu inam-nokomup disa; ti tiyup lap ulmi-kup abuu-laamin o. Ultap kemin, nuli yang sok masiil ami diim kawu dalap ayo abuuba no, kalalup duk-duulokomup disa. \v 45 Ultap kemin, nuli tunum kunolin iyo kukup kanun-umbip kalup kulaa nokol utam, Ami aket fukunin kaa kanu-bam kanun-umbip o, kalokomup. Kemin, tunum tambal ili aket tambal fukun-bam ale kukup tambal kaata-kup ke-bam ale, weng tambal uyo baka-bam ken-umbip ale, tunum mafak itale, aket fukunin mafak-kup ke-bamdip, weng mafak baka-bam kukup mafak nuu-bam ken-umbip o, kala, Yesus ayo kanum bakayila ko. \s1 Yesus ayo faldak tunum am dinamin alep imi diim tii bokosa kaata ko \r Mat 7:24-27, Mat 7:21, Jems 1:22 \p \v 46 Yesus ayo bokola: Ibi nami win kaa suunkup bakap-nam-bamdip Kamokim o, nakan-kaamin-kup laabip. Lale, kibi kanimin o kala, nami weng kaa weng san-kaamin dinim i? \v 47 Tunum nami fanang tildang nami weng uyo weng san-kaa-bam ale, nami weng kala bakabi kaayo, weng san-kaa-bamda nami kukup tangbal uyo kutal-fukula namti, ali kanolin weng kala bokolokomi kaami kukup fukulin tunum alaltap namti kulube. \v 48 Kanola tunum ayo am tambal dinamin tunum alaltap kemin, din am kun iyo bobi kulii-tal tii kelale, yak am kun tem iyo tuuptuup-kup dikila-dikila-ke-lomda, am ayo dela, alimal am un-ilomdip sin-yaa-bam bom-iliple, ok ayo fakan tiltoop-ilomda, am ayo balata kulii-unon e, kalbu. La, am kaa tambal-kup talalu dese. Kemin, am uyo, talalu yikik tawaal kaali, fuku tolasu. \v 49 Ale, dok nolin tunum ata nami weng kala bakabi kalaayo, disa tinang-kup umu-bomda, nami kukup tangbal ayo kutal-fukulin dinim kema namti, kalanolin sang kala bokoyokomi umi kukup fukulin tunum alaltap namti kulube. Tunum ayo am kun kaa tawaal tem uyo talalu kala-lomdala disa; kemin disa laap loklok delaya, ok ayo fakan tiltoop-ilomdu am kaali, abiltap-siik bal daala daak abamnule, kulaali ok ta taba balala kulii-unsuu no, kala Yesus ayo faldak-tiimin weng uyo kanum bakayila ko. \c 7 \s1 Yesus ata Rom kaptam-ami soldiya imi kamokim ami ok tabuulin tunum ami dap-talalusa kaata ko \r Mat 8:5-13 \p \v 1 Yesus ami weng alik kaali, unang tunum imi bakayila disa kelule, kulaa kela daak abip Kapeneam una. \v 2 Kemin, Rom kaptam-ami waasi dinin tunum wan handret (100) imi kamokim kawu ilin ayo ok tabuulin tunum yaapkan kemin, almi okok kemin tunum maakup ma ami aket dukum konsa ayo mafak-alin dukum kuluu-lomda, ti taanon e kalale, \v 3 ami kamokim ayo weng sanaya, Unang tunum iyo Yesus ami sang kaali, bakabip kala, ayo weng san-ilomda, Juda kayaak tunum kamok kamok malo ma imi bokoya-lomda: Ibi din-ilomdip, Yesus atam bokolipla: Tal-ilomdap waasi dinin tunum imi kamokim ami ok fokolin tunum ayo dap-talalulan o, akin o! kala-lomda, iyo yim-baala din-ilomdip, \v 4-5 Yesus ami diim aba-lom dukum-kup Yesus ami bokola-lomdip: Waasi dinim tunum kamokim ali Juda kayaak numi aket kaata kukaayin-bamda alami moni kaata, kuluu-lomda, lotu am ayo numi deyase. Kemin, ali tunum tangbal-kup tabasa. Kemin, kabi din kaa dong dokolan o, akiwale, \v 6 Yesus ayo tunum mep kulu bom-bilip iso yakyak din abale, Yesus ayo tal am mepso abale, waasi dinim tunum imi kamokim ami kayaak iyo yim-baala din Yesus ami bokola-lomdip: Kamokim kapyo, waasi dinim tunum kamokim ali boko-lomda: Daa! Nali tunum tambal disa; nali ti ban kemin tunum kemin, kamokim kabi timbi din nami am kaa unokomi disale, \v 7 aa, tunum tambal keluya, kapni fanang uyo din unokomi dinim. Kemin, kabi kulu tola-lomdap, weng kaata-kup bokolawa, nami ok tabuulin kaltamu bombe ayo asuk yaap-nak o, aka-lomda \v 8 bokola ko: Nakal nalmi dabom ami weng-kup weng san-kaamin tunum ale, nali waasi dinin tunum ilmi-kup 100 kalawiimi kamokim tiin molin kemin, nali tunum ma ami bokola-lomdi: Unan aa! akokomi, ayo unokoma le, Tal o! akokomi, ayo talokoma; aa, kuno nali okok kemin tunum ami bokola-lomdi: Yak kanolin ok kaata kanuman o, akokomi, ayo yak nuu-mokoma. Kanolin kemin ale, kabi yaap titil so yaap kemin, kuno kela weng kulaata-kup bokolapya kulu nami ok fukulin tunum ayo tambalnak o, kala waasi dinin tunum ayo kanum bakaba kaali, ili Yesus ami kanum bokolip ko. \p \v 9 Kemin, Yesus ayo kanolin weng uyo weng sanba-kup, aket kong-mo fal-siki titoop daa unang tunum almi daang tem kulu talebip imi bokoya-lomda: Nali weng ma bokoyokomi kaali, weng san iliwa! Nali Israel-miin kipni iipyak tem kulu tal-unen-umbi uyo Juda kipni aket ayo fukun-bamdip: Nuli God ami man namti kala bom-bulup kayi! kem-yaabip. Lale, nali ma atamila, ali ma nitam, U, Yesus ali ti yaap kukup alik kanolokoma no, keba, kaa ma atamsi disa; Rom tunum kalaami aket fukunba uyo, utamaya, Yesus ali daa; weng kulaata-kup bokolaya, nami okokmin tunum mafak bomda yang am bombe ayo yaap-nokoma no, kalba kemin, ami nami lak dakaamin uyo sakbaalim dukum keluya, alik Juda kipta nami lak dakaamin uyo daak banin ko. \p \v 10 Mep waasi dinim tunum kamokim yim-baala tilip tunum iyo asuk din kamokim ami am din-ilomdip, kamokim ami ok fokolin tunum ami mafak-alin ayo yaaba kala, kalip ko. \s1 Yesus ami unang kaluun umi man taana asuk dafosa kaata ko \p \v 11 Yesus ayo kanumsi bom-ilom, ayo abip ma Nain kaptam banon o, kalala, alami daang bakaalin tunum iso, aa unang tunum yaapkan iso, maakup yakyak unip. Kemin, \v 12 Yesus nikil iyo yak aba unbilin abip kaptam-ami uti daam tem umi saal mepso din unipla, Nain kayaak yakal tunum ma saakba. Kemin, dibii-din dawaalum o, kala dibiilip tilipla, din itamiple, tunum saakba ami awak uyo unang kaluun mafak kemin, ulmi man tunum man yaan maak kemin, awak ukol biin tem una as de dibii-talabip imi daang tem kawu tala-bulule, kuno unang tunum yaapkan yakal umi daang tem kamet tala-bilip kemip. \p \v 13 Kemin, Kamokim Yesus ayo unang kuu utam-ilomda, dukum-kup olen-daawa-lomda, bokowa ko: Awak kupyo, amamin daa yo! wakale, \v 14 kulaa, yang tunum biin kaami mepso kawu un-ilomda akola sikil kuyak tunum man saakba ami biin diim kawu malelale, mep tunum as de dip-tama talabip yakal kulu tolniwa, kulaa Yesus ayo tunum taanba ami bokola-lomda: Man tunum man kapyo, kabi tam tiinan aa! aka, kem-salale, \v 15 kulaa, tunum man taanba ayo tiltam tiin-ilomda, weng bakan-tabale, Yesus ayo awak umi bokowa-lomda: Awak kupyo, kupni man kala tam tiina kalaatam! waka-lom, awak ulmi kuuwa ko. \p \v 16 Kanolaya, unang tunum alik iyo Yesus ami kanola kaali, atam-ilomdip alik iyo suunin dukum kaa ke-bamdipla, God ami win uyo kufon-biliple, kuno malo ma ita bokolip: God ami weng tem bakayin win tabin tunum o, kebip profet ayo tal nulmi iipyak tem kulawu tolna atamum i, kemiple, kuno malo ma ita boko-lomdip: God ata tal alami tunum unang talalu-yimulon o, kalalaya alta tala no, ke-bilip kemip ko. \p \v 17 Unang tunum alik iyo Yesus kanola kaami sang kaata-kup baka-bala baka-bala ke-biliwa, weng yakyak din Provins Judiya kaptam-ami abip ma ma sole, aa yak aba umbilin kusnum kusnum imi abip ma uyo weng yakyak din unu weng san-san-kelip ko. \s1 Im-baak ok tem dakamin tunum Jon ata kalaan tunum alep ma imi yim-baala Yesus fanang talsip kaata ko \r Mat 11:2-19 \p \v 18 Oksam ukayin tunum Jon ayo sok de-dap am daalip bom-balaya, Jon almi kalaan tunum iyo tal Yesus ami kanun-tabasa kaami sang kaata, Jon ayo bokolipla, Jon ayo almi kalaan tunum alep ma ulduu-yim-baalala \v 19-20 tal Yesus bokolip ko: Oksam ukayin tunum Jon ali weng ma kuya-lomda, yim-baala tulup. Kemin, ali boko-lomda: Kabi tifaneng God ata uldaa-tam-buu-lomda, tam-baala tal-salap e, tunum kusnum ata ne? kalalup fenupla talak e? kala Jon ayo kanum boko dik-daala no, kala tal kanum bokolipla, \v 21 ayo alep imi tiin diim kulu, Yesus ayo angtiil mamin kaabip tunum unang iyo yam-talal-bam ale, angtiil mafak-alin kan-tabasip unang tunum imi yam-talal-bam ale, sinik mafak kan-unsip iyo takan-tiiyim-bam, tiin mafak ken-unsip iyo yam-talal-bam ke-balala, \v 22 Jon ami kalaan tunum alep iyo atafiimiple, Yesus ayo bokoya-lomda: Alep ibi din kanolin mafek mafek atamip so, weng sanip so, kiimi sang kaali, kulii-din Jon ayo bokolin o! Tiin mafak ayo tiin baa mafek mafek itafii-balale, yawiit daam ayo tam tola tal-une-bilip, angtiil mafaksip iyo asuk tambal ke-biliple, talang abat iyo asuk weng san-kaa-bilip, tunum unang saakbip iyo asuk tam tiin laa-bilip, ale, tunum unang iiwaan iyo God ami weng tambal bakayinbi kaali, weng san-kaa-bilip, kebip kaali, ibi atamip kemin, alep ibi din-ilomdip Jon ami diim kawu ipni kanolin atamip so, weng sanip so, kaami sang kaali, bokolipla, ayo weng san-ilom kaal kela, nili kanta kala, nakak o kala. \v 23 Kemin, tunum ayo nami kanolin kala kanubi kaami aket fukun-bam ale, bokola: Yesus kaata-kup God ayo uldaa-dabuula talse no, keba ayo fiyaap duuma. Kemin, alep ibi dindipla, Jon ayo sang alik kaayo, bokola-lomdip: Jon kabi aket alep fukunbap kemin, ti aket ma uyo kelalap aket maakup ke Yesus ami fiyaap kaata ti duu-bam bom-balawa yo! akin o, kala, Yesus ayo alep imi kanum bakayila ko. \p \v 24 Jon ami kalaan tunum iyo tabaniple, kulaali Yesus ayo tunum unang yaapkan tiinbip imi Jon ami sang kaata, bakayim-bamda bokoyila: Ibi siin kaa din tunum dinim bokon kawu bom-balala, Jon ami fanang unemsip kaa, kanimin ma atamum o, kalalip unemsip i? Kipni aket kaa fuku-daaliwa yi, Awu, daal tibin tunum ma inim ta taba fuun-balala, mokol falduu dibii-une-taleba alaltap o, kalalip kaami din atamum o kalalip un-silip ema? Daa te; Jon ali daal tabin tunum disa; ali titil tibin tunum te! \v 25 Aa, ibi kanimin ma atamum o kalaliwa, un-silip i? Ibi fanang daatamin: Awu, tunum ma ilim tambal tambal ata-kup miki-balala, kaata din atamum o, kalalip un-silip ema? Disa kawi! Jon ali kaaltap disa; ali tunum dinim bokon kawu ilin tunum kemin ale, tunum ilim tambal tambal mikimin ili king ami am kawu bomdipla tambal-kup laabip. \v 26 Kemin, ibi kanimin ma atamum o, kalaliwa unemsip i? Ibi din God ami weng ku-fatap-dakamin tunum ma atamum o, kalalip un-silip ema? Kaali fan, Jon ata weng ku-fatap-dakamin tunum kusnum alik kuliili kabaak baniwa, ata ata kelala akayinsa te! \v 27 Kemin kaali dok kata naa kalolip: God ami Sukon Tem kabak-ali Jon ami sang kaata, sawaalak kawu boko-lomdu: \q1 God ali almi man kaami bokolaya: Tunum kulaata-kup ti nalmi kalaan tunum ke-lokoma te! Kemin kaali, nalta uldaa-dabuulila, ali dusiin daa din tawaal diim kalawaami unang tunum imi bokoya-lomda: Kibi iltipni aket tem kaa talalu bam-daka-bam kemiwa, kamokim ayo talak o, kem ale, kapta, mafiing kawu talokomap kayi! \m kala, God kaa almi Man ayo kanum bakaala no, kala God ami Sukon Tem kabak-ali kanum bokosu. \v 28 Kemin, weng kala bokoyokomi kaali, weng selin! (Siin kaali, God ami profet kiili God ami weng uyo kulii-tal bokola bokola kem-tabasip. La,) tawaal diim tunum alik kala tiltam tiltam kem-tabasip imi tunum maakup ata ma tiltam aba-lomda, Jon ata nami sang kulii-tal bakayimba alaltap so ma kanu-bamda kulii-tal bakayila-tabasa disa. La, unang tunum tiltam God ami miit tem talokomip kiilile, saak man mafak, man tambal yaapkan iyo tiltam God ami mafek mafek so, kukup so, iyo talalu utam-somdiwa kawu, Jon ata God ami kukup utamsa uyo kukan-tela-lomdip ita ita ke-lokomip o \p \v 29 Siin sawaalak kaali, unang tunum alik ili Jon ami weng kaa weng san-silip. Kemin, unang tunum win dinim so, takis kaamin tunum iso, imi aket fukunin kaa, ti tambal keyu bokolip: God ami weng kaa ti faneng kayi! kalale, yak aba tal Jon ami diim tale-biliwa, ayo oksam ukayinsa. Yale, \v 30 yak Falosi so, lo utamsip tunum iso, iyo aket fukunin tambal dinim kemin, Jon ami miit tem un-ilom Jon ami kamboliwa, ali oksam ukuyinsa disa; kemin, iyo God ami mafek mafek ma ipni dong dokoyon o, kala-lomda kutiiyinsa kaali, umkayak dakan-umbip o. \p \v 31 Yesus ayo asuk bokoya-lomda: Aa, unang tunum kamala kula bom-bilip kibi dok kanolin unang tunum i? Kibi unang tunum dukum ke fasuu-silip. Lale, ibi ti man katip katip ililtap ke bom-bilip te! \v 32 Man katip katip iyo abip daal iip kawu tiin-bomdipla, malo ma bak-duu aptum kusal iyo weng naan-daayilale, bokolip: Nuli was samanin tap kemum i, kalalip baal wii-bam ale, was daka-bam kebup. Katale, malo ma kiptale, nuso was wiimin disa; ale, nuyo tunum taana dawakamin tap kemum o! kalalup amabup. Katale, kipta tal nuso amamin disa kebup o. Kalok nolin akal alik akal alik kabak-ami kukup kanu-mokomup kaali, ibi daa yo, kalalip kela kela kebip o, ken-umbip. Kemin, \v 33 ultap o. (Ibi man katip katip fuut-kup tabin iltap ke-bamdiwa, Jon ami weng kuluuli weng sanup disa yo, kal-bom ale, kuno nami weng uyo weng sanup disa yo, kal-bom kanu-bamdiwa, ibi disa kaami kalan kaata alep numi weng mafak kaata kukaayim-bam itafiin-umbip.) Kemin, Jon ami aket fukunin kaali, God alalta bokop-na-lomda: Yak kanolin inin-inin kaali inolap dinim o, nakase no, kalala, fala-biliya, God ali nami fiyaap ata duumak i, kala-lomdala, inin-inin kusnum kiiso, wain ok so, iyo suunkup falamin-kup ke-bam biisa. La, tal kaa kanu-balaya, ibi atam-ilomdiwa boko-lom: Fan, mep tunum kalawaali sinik mafak ta dap-mafak-daalaya, inin-inin kaa suunkup falan-umba no, kem-tabasip. \v 34 Kemin ale, Dukum Ami Man Nali taldila, ima so, wain ok so, kiili awem o, kalalila uyo ma kulaasii disa; ipni ima alik inan-umbip kulaa inan-yaabi. Lale, ipta bakap-nam-bamdip: Kipyo! mep abuuyap ayo soko talalu atamin i! (Juda numi kukup kaa ima mafek mafek fala-fala-ke-bam God ami beten kaata-kup kamaalin. Lale, Yesus ali ti ma kanumin dinim.) Ali takis moni kaamin tunum so, kukup mafak fukulin tunum kusnum malo ma iso, imi kayaak o, kem-yaabip. \v 35 God ami kaal kemin kaali, atin tambal kaayu, kawanta ma ami kaal kemin kukup uyo kutal-fukulokoma namti, ali utama ya, Awu, kaali ti faneng o, kalokoma no, kal-bomda Yesus ayo kanum baka-bamda bakayila ko. \s1 Ban wakamin unang uta tang tambal-kup tabin wok kuluu-lomdu, Yesus ami yaan kabensu kaata ko \p \v 36 Falosi tunum ma ayo Yesus ami bokola-lomda: Kabi tal nami am kawu naso alep ima inum o akale, Yesus ayo din Falosi ami am kawu tiin bomdip ima in-bom iliple, \v 37 sadikimin unang ma abip kaptamu bombuu kemin, weng selula, Yesus ayo tal Falosi tunum ami am kaptamu bomda ima inba no, kalip itabu-kup, kulaa uyo yak tuum ket talalusip ket tem tang tambal-kup tabin wok ayo kuluu \v 38 kulii-tal Yesus almi miit tem mepso kulu uyo tilik duung fakela daak tiin-ilomdu akolkup ama-bulula, umi tiinok ayo foko daak Yesus ami yaan diim abe-balala, uyo yak ulmi dabom kon batbat kiita daak Yesus ami yaan diim tiin ok kaayo, diliit molule, kulaali king imi win kufuyin kukup kaata-kup kuluu-lomdu, Yesus ami yaan ayo fiil-buluk takaan-bamdu: Yaap ke; nalmi kamokim e, kal-bomdu kanu-bam ale, kulu wok ket tang tambal-kup tibin wok namti sang daalula, daak Yesus ami yaan diim namti abamnu ko. \p \v 39 Falosi tunum ata Yesus ami bokola-lomda: Talawa ima inum o aka ata, unang umi kukup kanubu kaali utaba-kup, akal aket fukuna yi, Yak kanolin unang kuuli, sadikimin unang kemin, fan tunum kalawaali, God almi weng tem bakayin tunum kelama kaali, akal utam: Awu, kaa dok kanolin unang kuuta, tal malep-nalamu disa yo, kalba. Katale, ali utamin disa keba kemin, atin ti ali weng tem bakayin tunum disa kala, kala ko. \p \v 40 Yesus ayo utam talaala yi, Falosi ami aket fukunin ayo kanu-bam fukunba kala, kalba-kup, bokola-lomda: Saimon kabi nali weng ma bokop-tokomi no, kalale, Saimon asiik bokola: Ayo, kukuyin tunum kuno bokop-nan o! akale, \v 41 Yesus asiik faldak-tiimin weng ma bokola-lomda: Tunum moni kayaak ma ata tunum alep ma imi, Moni kii asuk maan-tiip-nin o kala, ma ata 100 kina le, ma ata 10 kina keyilale, \v 42 tunum alep iyo maan ayo tiilalip disa, kelip. Katale, tunum moni kayaak kaa mep tunum alep imi maan ayo kuno kamboya ko. Kamboyilale, tunum alep kiili, ma ata moni kayaak ami aket-kup kola kaali, ata ata kelaya, ma ata kabaak bana yoko? kala kanum bokoyilala, \v 43 kulaa Saimon asiik bokola: Nami aket fukunbi kaali, tunum kaami uluum dukum 100 kina iyo molin disa kaata no. Moni kayaak kaata, kaami uluum uyo kuno kambola kemin, tunum ayo moni kayaak ami aket-kup kola no, kalbi no, akala, Yesus ayo ami bokola: Kulaa, kapni aket fukunin kaali, tituun-kup kep-tu no, aka-lomda \v 44 fal-siki tiyak daa, unang uyo sikil diil tuwale, Saimon ami bokola-lomda: Kabi unang kalawuuli kulu utamap ema? Nali tiltam kapni am tiltam talbi. Yale, kabi numi kukup kaa kutal-fuku kaltapni okok kemin tunum ayo dabaalap taldala, ok ayo ma kuluu-lomda nami yaan ayo ma diing daap-nin dinim; kata unang kulawuuta, ulmi tiin wok ta taba nami yaan kalaali diing-nambu-kup, ulmi dabom kon batbat kiita yak nami yaan diim tiin ok ayo dilit mop-na kelu. \v 45 Tal am kaltam ba talbi kaa, kabi kanola fatal tunum tala ayo weng umkaan-bam ale, tiin matum fiil-buluk takaalin kukup kaa ma kanop-nin disa kelap. Kemin ale, mep unang kuluwuuta, nami yaan ayo fiil-buluk takaala yakyak kutal kala diilu. \v 46 Kemin, kabi nulmi kukup kaa ma kutal-fuku-lomdap yak tang tambal-kup tabin wok ayo kuluu nami dabom ayo diliit mop-nin disa kelapla, mep unang kalawuuta, tang tambal-kup tabasa ok ata kulii-taldu, nami yaan kaa diliit mop-nu te! \v 47 Kanolu kemin, ti weng san-ilapla, bokop-ton: Unang kuuli utamula, Nali kukup mafak kaa kanun-umbi no kalalula, Yesus kaata nami uluum sakbaalim dukum kaali, takan-tiip-nama no, kalalula, uyo nami aket dukum kaa kup-na-lomdula, yak kanolin kukup kaali, kanop-nu no. Lale, kanola tunum ali ma aket fukuna yi, Nali uluum katip sakap kaal fong so kebi no, kala namti, ayo takan-telokomi. Yale, yak kanolin tunum kaa nami aket katip kaata-kup, kup-nokoma no, kal-bomda Yesus ayo Saimon almi sang kaata, bokola. \v 48 Kemin, Yesus ayo unang umi bokowa-lomda: Nali tifan tituun weng bokop-tokomi: Kupni ban kaali, takan-tiip-ti no, ukale, \v 49 kulaa yak tildak tiinbip tunum iyo, weng san bakan-una-tala-ke-bam atafiimin weng uyo boko-lomdip: Dok kanolin tunum kaata, ban wakamin ayo takan-tiip-ti no, keba ni? Kem-una-tala-kemipla, \v 50 Yesus ayo unang umi kanum bokowa-lomda: Kubi nami lak duubap kemin, God ata talalu-tamulala, kubi tambal-kup bomdawa yo, waka ko. \c 8 \s1 Unang malo ma iyo Yesus nikil imi dong dakaayinsip kaata ko \r Mat 27:55-56, Mak 15:40-41, Luk 24:10 \p \v 1 Ilom ale, Yesus ayo din abip dukum dukum so, abip katip katip so, kawu tal-une-bamda God ami weng tambal uyo bakayila-tal-une-bam ale bokola: Kiwe, kipni yang kabangu tiinaasip kaa kulaa-somdipla, tildang God ami miit tem tilin o! yakan-kaa-bam bakayin-balaya, almi kalaan tunum talangkal isole, \v 2-3 unang malo ma iso, nikil iyo Yesus aso, abip ma ma kaba unip. Kemin, unang kaa-bilip kiilile, siin kaali malo ma ili mafak-alin ta yim-tal-fukulin ale, malo ma kiita, sinik mafak kan-unsip. La, Yesus ata talalu-yimulala, yaawa-silip nikil kiita, ili ilmi moni ta kulii-din-ilomdip, ima kaa saanbi kulii-tal fuu-bamdipla, Yesus aso, almi kalaan tunum iso, imi kukaayin-bilipla, nikil iyo inan yaksip. Kemin, unang ma uyo abip Makdala kayaak unang Maria kuuli, Yesus ata sinik mafak ilmi-kup fetkal iyo kukan-tiiwase. Ale, ma kuumi win kaali, Joana kemin, umi imak kaami win kaa Kusa ayo King Herot ami am awak dukum kaptam-ami soldiya imi tiin molin tunum kesa. Ale, afalop ma umi win kaali, Susana kanolin kemin, unang yaapkan ma iso, Yesus ami daang bakaalip ko. \s1 Yesus ami tunum wiit san dabakamin ami sang faldak-tiimin weng bakayin-bisa kaata ko \r Mat 13:1-9, Mak 4:1-9 \p \v 4 Tunum unang yaapkan ilmi abip ma ma kiiyo kela tal Yesus ami fanang tala-tala-ke-bilipla, Yesus ayo utama yi, Tunum unang iyo yaapkan kelip kala, kalba-kup, kulaa weng faldak-tiimin weng ma bakayila ko. \v 5 Kulaa, tunum ma ayo wiit o kala-laabip kaami san kaali, kulii-din langabip kawu sekelmon o kalala, una kemin, san kiiyo sekelale, san malo ma iyo sekela daak langabip kaptam-ami liip kulu-bamniple, awon ita tal inamnip, kuno unang tunum iyo tal-une-bamdip wiit san iyo kulaak saan tal-une-bilip tambal kelakin disa ke-lom atin ti mafaknip. \v 6 Kuno san malo ma kiili, sekelna daak tawaal tuum tip diim aba bikin-tibip. Katale, tuum diim kaali ok dinim kemin, taba-lom tam iip kuluba datnip. \v 7 San malo ma kiita sekelna daak al mafak imi iipyak tem un-ilom tabamniple, abiltap-siik al mafak ita ita ke-lomdip, kuyak molip mafakniple, \v 8 malo ma kiita daak tawaal tambal diim aba tambal-kup taba-lom iyo abuu-bi-lomdip, 100 kup abuula abuula kelu no, imba-kup, bokola: Ibi abat disa; ipkal talang tem tambal kemin, mep weng kala bokoyi uyo talalu weng san-ilomdip atamin a! kala Yesus ayo kanum bakayila ko. \s1 Yesus ayo itama yi, Unang tunum imi aket tem kabak-ali dok kanolin ma kalala, suunkup faldak-tiimin weng bakayinsa kaata ko \r Mat 13:10-17, Mak 4:10-12 \p \v 9 Yesus almi daang bakaalin tunum iyo ami weng uyo weng sandiwa, iyo dik-daalip ko: Kamokim kapyo, nuli kapni weng kaa ma talalu kaal kelin disa kelup kemin, kabi kabak-ami miit kaayo, ifii-lom bokoyan o! akipla, \v 10 Yesus ayo bokoya ko: God alalta kipni aket tem ayo ifiiya kaal-kebip kemin, kipkal utam ale, Awu, Yesus ami faldak-tiimin weng bakayin-bamda faldak kulu tii fal taldak kulu tii ke-balala, nokol kaami miit kaa talalu bam-daa, Awu, kanolin kanolin kabak-ami miit kaata nu! kalale, uyo tiltam God ami miit tem talemin kaata no, kala utabip. Katale, tunum malo malo kiita, nami ok kala talalbi kaa, ilmi tiin alep alep utafiin-umbip. Katale, imi aket tem uyo ma talalu kaal-kesip disa; le, ilmi talang tem alep kii, nami faldak-tiimin eng kaali, weng san-kaan-umbip. Yale, faldak-tiimin weng miit kaa ma talalu weng san-kaan-umbip disa yo. Ti disa weng san-kaamin kaata-kup, kanun-umbip. Kemin, kaali dok kanolin kabak-ata disa, nalta faldak-tiimin weng ayo mep kanolin tunum kiimi bakayila-yaabi no, yaka ko. \s1 Yesus ami wiit san faldak-tiimin weng kaami miit ku-fatap-daa bokoyinsa kaata ko \r Mat 13:18-23, Mak 4:13-20, 1Pit 1:23-25 \p \v 11 Yesus ayo weng faldak-tii bokoyila kaami miit kaali, ku-fatap-daa bokoyila ko: Kaami miit namti kala bombuu: Wiit san kaali, God ami weng kuluuta te! \v 12 San malo ma kiili, sekela daak liip kulu abamniple, awon iyo tal inamnip o, kali kaali, kalanolin tap o. Tunum malo ma ili God ami weng uyo weng saniwale, Setaan ali awon kiimi kukup alaltap ke tal-ilomda God ami weng yak aket tem un-ilomdu bombuu kaali, takan-tiiyilala iyo weng kaa lukuuyilula, dok kano-som God ami lak ayo duuliwa, talalu-yimulamu disa yo. \p \v 13 San malo ma kiita, sekela daak tuum tip diim aba-lom bikin-taba datnu no, kali kaali, kalanolin o. Tunum malo ma iyo God ami weng ayo weng sanbip-kup, kutal-fuku fiyaap duu-mokomip. Katale, san ultiilap bikin-tabokomu. Yale, timtim disa kebu ultap kemin, kanola God ami weng kaali, kutal-fukulokomip. Katale, talalu fuku ku aket tem daalokomip disa; kemin, God ami lak ayo du kutal-fuku bom-iliple, Setaan ayo tal yam-kuku-mokoma kawu, kela yang banokomip o. \p \v 14 Ale, yak san malo ma sekela daak al mafak imi iipyak tem unipla, al mafak ita kuyak molip, mafak-nokomip kaali, kanola tunum iip maakup maakup ma ili God ami weng ayo weng sanokomip. Yale, tawaal diim kaldaak-ami mafek mafek yaapkan imi aket kaata, aket yaapkan fukun-bam ale, moni aket fukun-bamale, mafek mafek iipnip kaami aket kaata-kup suunkup fukun-bam ale, disa fiyaap duumin kaami aket fukun-bam kemin kaata uta uta kelule, God ami weng kaami aket utale, kulaak bunu, God ami ok kaali, okok-mokomip dinim o. \p \v 15 Kemin ale, san malo ma kiita sekela daak tawaal tambal diim aba tambal-kup taba abuulip. Kemin, kaali ultap o. Tunum malo ma iyo God ami weng kaali, weng sanbip-kup, lukuuyokomu disa; ti kano dukum-kup kuyak aket tem daalokomip kaa, God ami okok kemin kaali, suunkup titil-foko kutal-fuku-bom nuu-mokomip. Kemin, kanolin kaali, wiit lap yaapkan abuulokomu kaa, 100 kup abuu-laamin alaltap o, kalala kanum bakayila ko. \s1 Yesus ayo ilaam iilfo-laamin kaami weng faldak-tii bokosa kaata ko \r Mak 4:21-25 \p \v 16 Yesus ayo asuk faldak-tiimin weng akal kusnum ma kaata, bokoya-lomda: Nuyo ilaam ayo iilfo kuyak baket tem aye, iilfo kulaak bet umi minlo tem anang kawu tiilokomup disa; ti kutam asal ulumi baan diim kawu tiiluwa, am kaptam ayo iilfo falala-kup kala bom-balaya, unang tunum iyo tiltam-ilomdipla, ata-mokomip o. \v 17 Bom bi-lom am mafiing daan tiltam talokomu kawu mafek mafek alik sawaanasip iyo, God alalta yam-taltam fatap diim daalala, ibi kuu ita-mokomip o. Ultap kemin ale, bi-lom am mafiing diim daanokomu kawu, weng sawaansu kaali, God alta weng ku-fatap-daalala kawu, ibi weng sanokomip te! \p \v 18 Kanolin weng kaa, bokoyili kaayo, ibi God ami weng alik kaali, talalu weng san bom iliwa yo, kala-somla ko. Tunum kanta ma nami weng kaali, weng san kaal-ke-lokoma namti, kaali God ata dong dakaan-balala, kaal ke yakyak kem-unokoma. Kemin ale, tunum kanta nami weng kaali, weng sanin disa ke-lomda kaata, Nali utamsi no, kala namti, kaami weng katip ma kaa utamsa kaali, abiltap-siik lokolokomu no, kala Yesus ayo kanum bakaya ko. \s1 Yesus ami awak sole, nakal so, kiimi Yesus fanang talsip kaata ko \r Mat 12:46-50, Mak 3:31-35 \p \v 19 Kulaa, Yesus ami awak so, nakal so, aptil iyo Yesus ami fanang tal uliwa, Unang tunum yaapkan ita taba-lom Yesus ayo falala dabak-mobip kala, kalaliwa, aket fukunbi: Kwin! kaata dok liip yang-ilomdupla, Yesus ami mepso kaa yang unokomup i? kemip ko. \v 20 Kanumipla, tunum ma Yesus ami mepso bom-bilip ayo, Yesus ami bokola-lomda: Kapni nakal-aptil iyo tam daak abip kabaaku tal tola-bomdip titamum o, kebip te! akale, \v 21 asiik ami bokola-lomda: Unang tunum kanta God ami weng kaata, weng san-ilom kutal-fukulip namti, fan kiita nami akamen ale, nakal-fakal namti kiita ililtap o, kala kanum bokola ko. \s1 Yesus ami inim ami bokolala, dinimsa kaata ko \r Mat 8:23-27, Mak 4:35-41 \p \v 22 Kulaali am ma daanule, Yesus so, almi daang bakaalin tunum iso, nikil iyo tam bot tem tiiniwa, Yesus ayo bokoya-lomda: Tilipla, nikil kulawa kela bot tem liip yak ok kumun dukum kaami malii kaptam unum o yakala, fan nikil iyo tam bot tem abalip unip. \v 23 Nikil iyo un-bomdiwa, Yesus ayo akan-unale, nikil iyo yakyak umbiyak ok daang iip-iip kawu unipla, inim aalap dukum ma amdu lo kawu taldaak ok daang diim aba-lomda, ok ayo langdu kulaala tiltam bot tem un-ilomdu, nikil anu-lon o, kemule, \v 24 kulaali iyo Yesus ayo dap-kafangale, bokolip: Numi Kamokim kapyo, nikil nuli mepso ti taanum o kalup kemin, baan tam tiinan o! Kala-lomdip dap-kafang-niple, kulaali tam tiin tola inim so, wok lang binala tiltam tele bokobu so, ayo bokola ko: Mep inim so, wok so, kunuubip kulaa, ditang kalin o! yaka-kem-salale, inim dulul so, wok so, iyo ditang kala dinimnip. \v 25 Duluma kem-siliple, kulaali Yesus ayo almi daang bakaalin tunum imi kanum bokoyila ko: Kibi nitamiwa yi, Kamokim ali nuso bombe kaali nuyo yaap o nimbip disa ema? Kanimin o kalalipla, inim so, ok so, kiimi atul uyo suunbip i? kalala kanum bokoyilale, kulu nikil iyo Yesus ami atam suun-daa-lom aket alik tam baneyilula, aket yaapkan fukun una-tala-ke-bam ale, bokolip ko: Tunum kalawaami weng boko-lomda, inim so, ok so, dukum-kup bokoyala, yakal ami weng-kup weng san-ilomdip, balit-kala-lom dulumnip kemin, tunum kalawaata dok kanolin tunum i? ke-bamdip nikil kanum bakamip ko. \s1 Yesus ata tunum ma ami sinik mafak takan-tensa kaata ko \r Mat 8:28-34, Mak 5:1-20 \p \v 26 Kulu Yesus nikil iyo Provins Galili ayo kambola bot tem liip nikil yakyak biyak ok kumun ami malii Gerasa kayaak imi bokon ayo yak aba-somdiwa, \v 27 kulaa, Yesus ayo bot tem kaptam kela daak ok balang diim tola kemale, abip kaptam kayaak tunum ma sinik mafak ta dap-mafak-daasip ayo Yesus ami fanang talale, siin sawaalak kaptoop ali tunum kaali, ilim mikimin disa; ale ali am sin-yaamin disa; kemin, kanola ayo din kom tem kawu, sin tal-unen-umba. \v 28-29 Kemin, siin kaali, sinik mafak ta taba-lomda mep tunum kaa dap-mafak-daa-sala, aptum kusal iyo misii kuno kelupla yemama no, kala-lomdipla, sen ta kuluu tunum ayo sikil ang yaan ang iyo sok dela-lom, dap-tiilup o, kala tiin mo iliwa; kwin! sikil-ang yaan-ang de dubip ayo ukela dabaala una-tala-kelule, sinik mafak ta tunum kaa faldang mo dabaala bilin tunum dinim bokon aba aba ke-bamda, suunkup ti kanun-umba. Kemin, tunum ayo Yesus ami atam-ilomda, tal Yesus ami miit tem tal kabaaku mat asiik kulii daak tawaal diim aba dukum-kup ola-tabamnale, tunum ayo Yesus asiik sinik mafak ami bokola-lomda: Kabi tunum kaali, kela unan o, akale, sinik mafak ta atin dukum-kup naan-bamda bokola ko: Yesus kabi Atin Win Tabin God ami Man alik-daap kemin, kabi tal-ilomdap dok nop-non o, kalalapla, talbap i? Kabi nami olen-daap-na-lomdap, nami angtiil yol dukum kaa kukaap-nin disa; kambop-nan o, aka ko. \p \v 30 Kulaa, Yesus ayo dik-daala-lomda: Kapni win kaali, bokop-na taman, akale mep tunum kaa utama yi, Sinik mafak yaapkan kii nami iipyak tem kaldaaku tiinaasip kala, kalba-kup, bokola ko: Nami win kaali, Yaapkan Yaapkan o, kala kanum bokolala, \v 31 sinik mafak iyo Yesus ami dukum-kup naan-bamdip bokolip ko: Kabi nuli fotabam-napla, umbilup umbilaak tawaal tem abip mafak kabaak-ali unemin disa kayi! akip ko. \p \v 32 Akiwale, kang atin ti yaapkan kiili, yak amdu tikiin ami mepso kawu bomdip bak-fakabip. Kemin, sinik mafak iyo Yesus ami dukum-kup nen-bam bokola-lomdip: Kabi nuli, kuno kamboyap yak kang kuliimi tiling tem unum aa! akiple, Yesus ayo bokola: Ayo, yakale, \v 33 kulaa, sinik mafak iyo tunum kulaa kela-lomdip, iyo abiltap-siik tunum ayo kambola-lom, yang kang imi tiling tem uniwa, kulu kang-miin namti fanang mak-maak-uuyila abiltap bina dilila diim dap-kuldaak-mo yak aba umbilaak ok Galili Kumun tem un-ilomdip yan dong dokola taanip ko \p \v 34 Kemin, kang tiin molin tunum yakal kii itamiwa yi, Kang iyo kano-lomdip taanip kala, kala-somdipla, ukatamalip bina bilin abip unang tunum imi bakayin-bam ale, yang ima lang bom-bilip imi yang bakaya-tal-une-bilipla, \v 35 unang tunum iyo din-ilom kanola kaa din atamum i! kala-lomdip iyo tal ulipla, Sinik mafak ayo tunum kulaa kela yak-banipla, kulaali ayo ilim mikile, ami aket ayo akal tambal ma keluya, tildang Yesus ami miit tem kulu tiinba kala, kalaliwa iyo suunip ko. \p \v 36 Unang tunum iyo Yesus ami kukup kanola atamip kaata, aptum kusal iyo bakayim-bam ale, tunum kaami sinik mafak ta dap-mafak-daasipla, Yesus ata dap-talalulala tambalna no, kalalip bakan-una-tala-ke-bilipla, \v 37 Gerasa kasel unang tunum iyo atin ti suun-daa-lom Yesus ami bokola-lomdip: Kabi nuli keya unan o! akipla, fan Yesus ayo imi weng kaata-kup, weng sandala, asuk tam bot tem tiin-ilomda, unum o kalale, \v 38-39 tunum sinik mafak kano kelip ayo, tal Yesus ami dukum-kup dik-daala-lomda: Nali kapso unum o, akale, Yesus ayo bokola: E, daa. Kabi asuk din kaltapni abip aba-lomdap, God ami mafek mafek sakbaalim dukum ma kanop-tamba kaali, ku-fatap-daka-bamdap unang tunum alik iyo bakayan aa! aka-lomda, mep tunum ayo dabaala din almi abip kasel imi bokoya-lomda: Yesus ata mafek mafek dukum ma talalu-namuba no, yakan-kan-tal-unema ko. \s1 Yesus ami Jairus man sole, unang ma uso, yam-talalusa kaata ko \r Mat 9:18-26, Mak 5:21-43 \p \v 40 Kanolaya, unang tunum iyo Yesus ami fen-bom-bilipla, ayo asuk tal Ok Galili Kumun yak malii kawu talala, unang tunum iyo fiyaap duu-bam ale, weng umkaansip o. \p \v 41-42 Abip kaptam kayaak tunum ma ami win kaali, Jairus. Kemin ale, ami abip kaptam-ami lotu am kaptam-ami tiin molin tunum kemin, ali tal Yesus almi mepso kulu tilik duung fakela daak tiinba-kup, dukum-kup Yesus ami dik-daala-lomda: Nali atin unang man maakup ulufin kemin, umi wasital kaali, talangkal duk-duule kulu, uyo mafak umu-lomdu atin ti kulaata mepso taanon e kalbu kemin, talawa alep din nalmi am kawu bombuu kemin, din dong dokowan o, akala, fan Yesus ayo Jairus so alep unip. \p Kemin, Yesus ayo umbabalala, unang tunum yaapkan iyo Yesus kaa falala dap iip kabaak-daaliwa, un-bomdipla, \v 43 mep kiimi iipyak tem kabak daa-lom unabip kaa unang ma bombuu kuuli, suunkup ulmi am unemin-kup kem-laabu; uli dokta yaapkan iyo saan-bulula, dong dakawa-laabip. Lale, kanola tunum ma kaata taba-lomda umi mafak-alin ayo um-talaluma disa ke-bilipla, bombii wasital ulmi-kup talangkal dakan-tiisula kulaali, \v 44 unang tunum yaapkan iyo yam kayak kayak kem tal aba biyak Yesus mepso almi daang tem kulu tola aket fukunu yi, Ti Yesus maakup ata-kup nali dong dokop-nokoma kala, kalale, kulaa sikil kuyak Yesus almi ilim matum diim ayo malelule, kulaali maak fak-daalin tap umi mafak-alin uyo dinim kelula, kulaata utamula yi, Nalmi am unemin-kup ken-unbi kaali, disa kep-nulu kala, kemu ko. \p \v 45 Kemule, Yesus ayo bokola ko: Kaa kawanta tal malep-na ni? kemale, alik tal falala duubip iyo bokolip: Nali disa disa kemiple, Pita ayo bokola-lomda: Kamokim aa, unang tunum yaapkan iyo tal-ilomdip, iipyak tem daa tam-bak-mobip kaa kanimin o, kalalapla, kaa kanum bokolap yoko? aka kemale, \v 46 kulaa Yesus ayo bokola: Alik ili disa; kemin ale, nali utamila, Nalmi titil kuuta malo ma imi dong dokoyu no, kali kemin, nakal utamila, Atin maakup ma ta kanoliya dong dokop-nak i! kalalaya, tildak malep-nala, nami titil ta dong dokolu kala kali no, kala kanum bakamala, \v 47 unang ukol utamula, Maaklo kasentap sawaanami disa, Yesus ali ti fatap nitama kala kala-somdula, kulaali suun-daa walwaal-kup taptap tildang Yesus almi miit tem kuluwu tilik duung fakela tildaak tiinbu-kup, unang tunum imi tiin diim kulu bokolu ko: Nali nalmi am-kup unem-laabi kemin, nalmi sikil kulaata yak malep-tilila, kapni titil kulaata abiltap-siik, nayo talalu-namulala yaapni no, kemula, \v 48 Yesus ayo bokowa-lomda: Nafalop kupyo, kubi aket fukunawa, Kulaata nam-talulokoma no, kala-lomdapla, kanolap tam-talaluli kemin, ti kupni aket tem kaa balili-kala-lom tambal-kup dindap tiin bom-balapla yo, waka ko. \p \v 49 Yesus ayo ti unang kuumi weng ayo baka-um-bam ilale, kulaa Jairus ami am kaptam-ami ok fukulin tunum ma tal Jairus ami bokola-lomda: Kapyo, kapni man unang kuluuli, taanu utamdi tili kemin, kabi God ami weng kukuyin tunum kaali, disa iip kawu dibii-talemin dinim o, akale, \v 50 Yesus ayo weng san-ilomda, Jairus ami bokola: Kabi suunin disa kela, Ali ti yaap kanolokoma no! nakapla, kapni man uyo asuk tam tiip-tuk o aka. \v 51 Kemin, Yesus ayo din kamokim ami am mepso din abale, unang tunum aso tilip iyo bokoya ko: Ibi naso tam am kaptam-ali tam unemin daa yo, yakale, Pita so, Jon so, Jems nikil isole, man umi awak-aalap iso, ita-kup Yesus ayo yim-baala tam kamokim ami am kaptam unipla, \v 52 unang tunum ita abip kaldaak bomdip dukum-kup amamipla, Yesus ayo bokoya ko: Kiwe, amamin disa yo; man kuuli taanbu disa; uli akan-unbu te! kemale, \v 53 alik iyo utamipla, Unang man kuuli, atin taanu utabip kemin, ali kasen-fakayinba no, kal-bomdip aban kulil-teliwa, \v 54 Yesus ayo kamboya tam am abale, man unang umi sikil kaali, fukuba-kup bokowa ko: Man unang kubi tam tiinan aa! uka kem-salale, \v 55 man umi sinik ayo asuk tal tiip-nula, kulaa unang man uyo abiltap tam tiinule, Yesus ayo unang man umi awak-aalap imi bokoya-lomda: Inin-inin ma man unang kuluuli kuuwip inamnuk o, yakale \v 56 man unang umi awak-aalap imi fanang uyo alik tam baneyilula, fiyaap duumip. Katale, Yesus ayo dukum-kup bokoya ko: Alep ibi din unang maakup tunum maakup kiili, bakayin dinim o, yaka ko. \c 9 \s1 Yesus ami daang bakaalin tunum talangkal kiimi ok kuya-lom yim-baala unsip kaata ko \r Mat 10:5-15, Mak 6:7-13, Luk 10:4-11, Ap 13:51 \p \v 1 Yesus ayo daang bakaalin tunum talangkal iyo weng umuuya alik tal mepso kulu tiliple, almi titil ayo kuyale, bokoya-lomda: Nami win diim kaata-kup sinik mafak alik iyo fotabe-bam ale, tunum unang mafak umusip akal-alik akal-alik kuluusip kiili, takan-tiiyim-bam kem-tal-unemin o, yaka-lomda, \v 2 asuk bokoya ko: Ibi din unang tunum iyo bokoya-lomdip: Ibi God ami lak kaali, dukum-kup duu-lomdipla tiltam God ami miit tem tilin o, yakan-kan tal-une-bam ale, aa, unang tunum mafak umusip iyo yam-talal kaa-bam kem yakyak tal-unemin o. \v 3 Kemin, unokomip kaali, bung ayo ma kulii-unemin disa; malal aye, ima men moni aa, iyo ma kulii-unemin disa. Ti disa; tunum tiil-kup unin o. Ti ilim maakup ata-kup mikile, unin o. Unang tunum kii dong dokoyipla, kuno isiik dong dokoyum o, kala-lomdip kaa isiik kipni mafek mafek kiili, kuyokomip kayi! \v 4 Ibi um-bi-lom umbilin abip ma din unipla, kaali ti am maakup ma kaptamu kup tiin-bom unang tunum iyo dong dakaayinbile, keya unemalip kayi! \v 5 Katale, abip kasel iyo im-tam daa ibi tiin molin dinim kelip namti, Juda numi kukup ma kaata, kuluu-lomdipla, abip kaptam ayo kambola unolip ko. Nulmi kukup kaali, sung ilol tal aba yak kipni yaan diim tabuuba uyo diliit-mo kulaalip yak abip kasel imi lo kabamnala kawu, abip kaptam-ami unang tunum iyo utamiwa yi, Asuk ilom kaa maso ma tal abip kaltam nuli dong dokoyokomip dinim o, kalin o, kala Yesus ayo kanum bokoya ko. \p \v 6 Kala-lomda, Yesus ayo daang bakaalin tunum talangkal iyo yim-baala din abip ma ma kawu, God ami weng tambal uyo kulii-bom bakayila-tal-une-bam ale, unang tunum mafak-alin umkaan-unsip iyo yam-talal kaa-bam kem-tal-unemsip o. \s1 Herot ayo Yesus kaami sang kaali, weng sansa kaata ko \r Mat 14:1-2, Mak 6:14-16, Luk 23:6-12 \p \v 7-8 Kemin, unang tunum iyo Yesus ami sang kaayo, bakan-una-tala-ke-bam ale, malo ma ita bokolip: Kaali oksam ukayin tunum Jon ata asuk tam tiin kawang keba no, ke-biliple, kuno malo ma ita bokolip: Daa; kaali tunum sawaayak bom-biisa Elaija ata kulu tiltam talba no, ke-balale, unang tunum malo ma ita boko-lomdip: Kulaaye, kaa sawaalak profet God ami weng ku-fatap-daa bakayin tunum ma taansa kemin, ata nema, asuk tam tiinba no? ke-bala kemiple, kulaali Herot ali Provins Galili kaptam-ami kamokim king kesa. Kemin, unang tunum iyo Yesus ami sang ayo baka-bilipla kawu, Herot ami aptum kusal iyo weng san-ilom, tal bokolipla, Herot akal aket dukum ayo fukunsile bokola ko: \v 9 Sawaalak kaali, nami okok kemin tunum iyo yim-baali din-ilomdip, Jon ami dabom kaa ti bak-duu aasip. Kemin, ali dok kanolin kaami sang kaata, weng seli ni? kal-bomda baan Yesus kaa atamon o! kema ko. \s1 Yesus ata tunum ilmi-kup faiv tausin (5,000) imi ima kuya inasip kaata ko \r Mat 14:13-21, Mak 6:30-44, Jon 6:1-13 \p \v 10 Kulaa, Yesus ami kalaan tunum iyo asuk tal-ilomdip Yesus ayo bokolip: Kapyo, mafek mafek ok alik kiili, nolup tulup o, akipla, Yesus almi kalaan tunum ita-kup yim-biila, unang tunum iyo kamboya, umbilin abip ma Betsaida unip. \v 11 Unang tunum iyo weng seliwa yi, Yesus ayo abip Betsaida una no, kalalip kulaali, unang tunum iyo dak-daa kulii yak aba din atamipla, Yesus ayo weng umkaayin-bam, fiyaap duu-bamda bokola: Ibi atin ti God ami lak uyo duuliwa kawu, tiltam God almi miit tem tilin o, yakan-kaa-bam ale, unang tunum mafak-alin kuluusip yaapkan iyo yam-talal kaa-bam kema ko. \p \v 12 Kemin, kanu-bam bom bii am tiinule, Yesus ami daang bakaalin tunum talangkal iyo tal Yesus ami bokola-lomdip: Kapyo, bokon kala bom-bulup kalawaali, unang tunum dinim bokon kalawu bom-bulup kemin, kabi unang tunum kalawiili yim-baalap din abip ma din abip ma kawu, din ima waan ma fen-daa ina-lomdipla, kawu siik o! akan-kaamiple, \v 13-14 kulaa Yesus asiik bokola: Nikil kipkal inin-inin ma kuyilipla yo! yakale, tunum ilmi-kup faiv tausin (5,000) ema iyo bom-bilip. Kemin, Yesus ami daang bakaalin tunum iyo Yesus ami bokolip ko: Nuli ima yaapkan dinim; la bret awakal ale, kuno aniing alep ma kiita-kup bom-bilip kemin, kuliili tiknamip disa; kanolin kemin, ti kabi yim-baalap din kayak kayak kii dik-daayupla, ima ayo maso ma kuyip mo kuliilup taldupla, unang tunum alik kula tiinaabip iyo ifalup ina-lom solip eliye disa ye? akiwale, Yesus ami daang bakaalin tunum imi bokoyila-lomda: Unang tunum iyo bokoyilipla: Afetbi 50 e kala tiina tiina ke-lomdip tiinin o, yikiwa yo, yakale, \v 15 Yesus ami daang bakaalin tunum iyo unang tunum imi bokoya-lomdip: Kanola tiinin o, yikiwa, alik iyo kanola tiinip. \v 16 Yesus ayo bret awakal ale, aniing alep ma iyo foko-lomda titam abiil daa, God ami yaap ke yo, anba-kup, bret so, aniing so, iyo bakela kutii-lomda almi daang bakaalin imi kuyala ita unang tunum imi banuyipla, \v 17 alik iyo kuluu inbi-lom tiknipla kawu, Yesus almi daang bakaalin tunum iyo yak ima tinan-bamdip, kutiibip daam daam kiiyo, fakan-tal-unemsi basket almi-kup tal aba tam talangkal kiita, abuu-bilip dongnip ko. \s1 Pita ami boko-lomda: Yesus kabi God alta uldaa-tam-buusa tunum Kraist o, ansa kaata ko \r Mat 16:13-19, Mak 8:27-29 \p \v 18 Kemin, am ma daanule, Yesus ayo alafin bomda beten ke-balala, almi daang bakaalin tunum iyo bital tiliwa, ayo dik-daaya-lomda: Unang tunum kiili boko-lom: Kaali kawanta ni? nakan-kaabip, kalala, imi dik-daayale, \v 19 daang bakaalin tunum isiik Yesus ami weng maan tela-lom bokolip ko: Aa, unang tunum malo ma iyo boko-lom: Kaali, oksam ukayin tunum, Jon Baptis ata no, ke-biliple, malo ma ita boko-lomdip: Yi, kaali God ami weng ku-fatap-dakamin tunum sawaayak biisa Elaija ata no, takan-kaa-biliple, malo ma ita bokop-ta-lomdip: Kaali siin sawaalak God ami weng ku-fatap-dakamin tunum ma saaksa. La, asuk tam tiinba no, tambip o, kem-una-tala-kemiple, \v 20 Yesus ayo bokola: Aa, ibi yi? Ibi nali kawanta no, nakan-kaabip i? yaka kemale, Pita ata Yesus ami weng uyo maan tela bokola-lomda: Kabi fan ti God Almi Man uldaa-tam-buusa Kraist namti kulu-balap ale, God ami dabaali din unokoma no, kal-bomda Israel-miin numi bokoyila fen-tabasup tunum namti kulu balap o, kala kanum bokola ko. \s1 Kamasi Yesus ami taandi asuk tam tiinokomi no, kala kanum bokoyinsa kaata ko \r Mat 16:20-28, Mak 8:30–9:1, Mat 10:38-39, Jon 12:25, Jems 4:1-10 \p \v 21 Pita ayo kanum bokolale, Yesus ayo titil tibin weng uyo almi daang bakaalin tunum imi dil mole bokoya-lomda: Nami weng kala bokoyokomi kaali, din-ilomdip yen-tal-une-bamdip: Yi, Yesus kaali, God almi Man uldaa-dabuusa tunum o, kalalip kaata ke-bamdip bakayila-tal-unemin disa yo! \v 22 Ilom am ma daanokoma kawu, Dukum Ami Man Nali, kukup mafak yaapkan angtiil yol kukaap-nokomip. Ale, Juda imi kamok kamok so, awem tunum o kala pris imi kamok kamok so, lo utamsip tunum iso, ili daang ukup-na nitam suun-bamdipla, iyo nam-baalip yak nulmi waasi Rom kayaak imi sikil diim abamnila, ita nelip saaka bombii am alep keliya, tam am asuum diim kulu God ayo nam-fola asuk tam tiinokomi no, yimba-kup, \v 23 asuk unang tunum alik iyo bokoya-lomda: Dok nolin tunum kapta, naso din nami okok kemin kaata, okok kemon o, kalap namti, am maakup maakup yak kaltapni aket fukunin kaata-kup kanumin kaali, kambola-lomdap nami aket kaata, dukum-kup kup-na-lomdap, nami as diim angtiil yol kuluulokomi ultap ke-lom taanami kulaali, kunola taanami no, kal-bomdap, kanolin kukup kaata kuluu-lom, tiltamdap nami okok kemin kaali, kutal-fuku kulii-taba balapla yo! kala-somla ko. \v 24 Kanolin kemin, tunum iyo kawanta ma almi angtiil lak kaata, suunkup aket kuwa-bom, almi aket fukunin kaata-kup kanum tal-unemon o, kema namti, kaata taan-ilomda maaklo ke-lokoma; kemin ale, tunum ayo kawanta, kuno yang kunu-bili waasi iyo taba-lomdip nelamip kulaa, kuno nelamip o, kala-lomda tildang nami lak kaata-kup dukum-kup kutal-fuku kulii-taba namti, kanolin tunum kaata ti suunkup ilokoma. \v 25 Kuno tunum ma tawaal kala dik-daa kulaasu kalawaami mafek mafek alik kiita ti kaa-bam ilomda saaknala, ami sinik ayo maaklo kela namti, almi mafek mafek kiita taba-lomdip dong dokolokomip ema? Disa te! Kabak dok kano-lomdip dong dokolokomip disa. \v 26 Tunum kanta ma nami win ayo kufup-nin dinim ke-bamale, kayak kayak kiimi itam suun-daa nami weng ayo bakayin disa kema namti, am ma daanokoma kaali, Dukum Ami Man Nayo, nalmi falala-kalin so, Aatumen God ami falala-kalin so, ensel atin tambal-kup tabasip imi falala-kalin kiiso, kiimi diim kawu talokomi kaa, nasiik tunum kaami win ayo kufolokomi disa ale disa. Ali ti disa kayi! aka-lomdi ali dap-kan-tiilokomi. \v 27 Kemin, mep tituun weng kala bokoyokomi uyo, dotu weng san iliwa! Iip maakup maakup kula tola-bilip, ibi saaknin disa, bom ilom utamiwa yi, Ali tiltam king ke-lomda unang tunum iyo tiin mola kala kalokomi kayi! kal-bomda Yesus ayo kanum bakayila ko. \s1 Yesus ami angtiil tiltam akal alik ma kelala, atamsip kaata ko \r Mat 17:1-8, Mak 9:2-8, Jon 1:14, 2Pit 1:16-18 \p \v 28 Yesus ayo kanum bakayinbi disa kelule, kulaa keya bom-bala bii am oklungkal kelale, kulu Yesus ayo God ami beten kamaalon o kalale, kulaa Pita so, Jon so, Jems so, ita-kup nikil foko im-tama umbitam amdu tikiin ma tam un-ilomdipla, \v 29 Yesus ayo beten ke-balale, daang bakaalin tunum iyo atamiwa yi, Ami tiin matum ayo akal alik kelala, ami ilim ayo namaal alik ke-lomdu tiin angkaal so kelu kala, kalip. \v 30-31 Kulaa, maak fak-daalin tap, tunum alep ma iyo God ami falala-kalin so tiltam Yesus almi diim kulu tolniple, Yesus so weng bakamipla, ma ata sawaalak God ami weng ku-fatap-daa bakayinbi saaksa Moses sole, ma ata Elaija so, alep ita Yesus ami kanum yakyak kulii-din Jerusalam kawu taanala, God ami, Kaa kanuman o, akase kaali, disa kelu ke-lokoma kaami sang kaata, bakalip. \v 32 Pita nikil iyo tiin yak keyu atin akan-unip. Lale, asuk kulaa kela tiin baa talaalipla, Yesus ayo atin ti falala-kup kala-lom tolnale, tunum alep ma tal tola kelipla itamiple, \v 33 Pita akal utamala: Moses so, Elaija so, kii mepso Yesus kaa kela unum o kalbip kaa kalale, yak kanolip kabak-ami miit kaa talalu utamin disa ke-lom ali atin babon daa-lomda Yesus ami bokola-lomda: Kamokim kapyo, ti yaap ke kapso tal bom-bulup kemin, nuli am kiin-laap asuumano aye ma ema de-lomduwa, ma kaata kaltapni, ma kaata Moses ami, ma kaata Elaija ami, kela deluwa yo, kema ko. \p \v 34 Kemin, Pita ayo kanum bakayim-balale, tam ibin uyo tildaak tilnong mo-imaalule, kulaali Yesus ami daang bakaalin tunum asuumano iyo suuniple, \v 35 ibin tem kaptamu weng ma boko-lomda: Kaali ti Nalmi Man uldaa-dabuusi namti kulube, kemin ale, ibi ami weng bakama uyo ti weng san-kaa-bamdiwa yo, kala-somla ko. \p \v 36 Kemin, kulaata weng kulu bakaba ayo disa ke kem-sulule, ibin ta tal tunum alep iyo im-tama unula, Pita nikil iyo talaalipla, Yesus alafin kela kala, kaliwale, Yesus ami tawaal diim bom ilsa kaa, Yesus ami daang bakaalin tunum ili ilmi amdu tikiin kawu mafek mafek kanum tulula utabip kaami sang kaayo, unang tunum kii ma bokoyilalip dinim ke-lom yawaal daalip. \s1 Yesus ata man tunum man sinik mafak ta dap-mafak-daasa. La, ami dap-talalusa kaata ko \r Mat 17:14-18, Mak 9:14-27 \p \v 37 Kulaa, Yesus aso, almi daang bakaalin tunum asuumano iso, nikil iyo amdu tikiin kawu silip sintam kutim malang tem amdu ayo kulaa kela tildaak ulipla, Unang tunum yaapkan iyo Yesus ami liip tal-bomdip, liip fen-talabip kala, kalalip itamiple, \v 38-39 tunum ma unang tunum yaapkan imi tem kulaaku ma naan-bamda bokola-lomda: Kukuyin tunum kapyo, nami man tunum kuluwaayo, ali atin ti yaan maak alafin kemin, sinik mafak ta taba-lomda dukum-kup yikik dap-tal-fuku-balala, man ayo abiltap-siik naak-fakan-taba atamuple, mook daban-kup baktam-baktam-bamda sinik mafak ta dap-mafak-daalu saaka bombii tam tiin-tiin-kem-yaaba. Kemin, sinik mafak kaalile, abiltap-siik kela yak banen-umba disa. Kemin, kabi atam-ilomdapla, dukum-kup dong dokolan o. \v 40 Kemin, nali kapni daang bakaalin tunum imi dik-dakaayin-bam bakayin-bamdi: Kipta sinik mafak kulaa fotabamnip yak banak o, yakan-kaabi. Katale, faneng, titil-foko fotabamnip yak banoma dinim kelip o kala-lomda Yesus ami kanum bakaan-balala, \v 41 Yesus ayo alami daang bakaalin tunum sole, unang tunum bom-bilip iyo bokoya-lomda: Kwin! Ipni aket fukunin kaali, fan atin tituun disa kawi! Nali kipso bom bii, kayoop yaapkan dak-duusi. Kata, ibi nitamiwa yi, Kaali God ami titil kaata kuluu-lomda sinik mafak iyo fotabeba yak banen-umbip kala, naka-laabip disa yo. Nali ipso bii, am kanim kal kelila, ibi natamiwa yi, Ali ti God ami titil kaali, nokol ti kuyama no, nokokomip i? Nali ipni aket mafak fukunbip kaali, daal tabep-nu no, kala-lomda fal-siki taba man ami aalap ayo bokola-lomda: Yak kapni man kaayo dibii-tal taman! aka ko. \p \v 42 Akale, man tunum ayo almi aalap so alim tal Yesus almi mepso kulu tola bom-biliwa, sinik mafak ayo taba-lomda tunum man ayo dukum-kup an-binala daak tawaal diim abamnala, dukum-kup dabuu dap-kula-saan bii kambolale, kulu Yesus ayo sinik mafak ami mafakso no akan-kaa-bam bokola ko: Sinik mafak kabi yak banan aa! aka kem-salale, man ayo kela yak banala, Yesus ayo yak tunum ayo talalu-lomda asuk almi aalap ami kola. \v 43 Kemin, kanolala unang tunum iyo utamiwa yi, God ami titil dukum kaata Yesus ami kolala, kaa kanola kala, kalalipla, aket yaapkan fukun-una-tala kemip ko. \s1 Yesus almi taanokoma kaami sang asuk bakamsa kaata ko \r Mat 17:22-23, Mak 9:30-32 \p Unang tunum ili Yesus ami titil kabak kanola kaami aket uyo aket dukum fukun-bilipla, Yesus ayo almi daang bakaalin tunum imi bokoya-lomda: \v 44 Ibi nami weng kalawuuli, talalu weng san-ilomdip lukuuya-yaamin disa. Ti mepso kulu nami nak-tunum ma ayo aket fal-siki-lom Dukum Ami Man Nayo, nam-fatap-daa-lomda nam-baala yak waasi imi sikil diim abokomi no, kala kanum bokoyila. \v 45 Katale, ami daang bakaalin tunum ili, ami weng kaa bakayinba kabak-ali talalu bam-daa utamin disa kelip, kabak-alile, God ali weng kabak-ami miit ayo kuwaalaya kemin, talalu utamin disa keliwa, mafek mafek tiltam tabokomu kaami atul kaata, utam suun-daa-lomdipla, Yesus kaa dik-daalin dinim kelip ko. \s1 Tiltam kamokim ke, win taba-laamin kaami sang kaata ko \r Mat 18:1-5, Mak 9:33-37, Luk 22:24-27, 14:11 \p \v 46 Kamboliwa, Yesus ami daang bakaalin tunum nikil iyo weng aal diki-bamdip boko una-tala-ke-bam ale, bokoya-lomda: Kaa kawanta nulmi iipyak tem kaltam bombe ata, tiltam kamokim ke-lokoma ni? kal-bomdip kanum una-tala-kemiple, \v 47-48 Yesus akal utama yi, Iyo yak kanolin aket kaali, fukunbip kala, kalba-kup, man katip ma ami naan-daala tal Yesus almi bombe kawu tal tolnale, Yesus ayo almi daang bakaalin tunum iyo bokoya-lomda: Nami tiin diim kaali, man katip kalanolin kalawaali sakbaalim dukum kala kalbi. Kemin ale, kawanta ma man katip kalawaltap kalaali, nami win diim kaata dong dokola namti, kaa nimi dong dakaap-nin ali kaa bombe te! Ale, God ali nam-baala talsii kaa, kawanta nami dong dakaap-na namti, kaali God ami dong dakaalin tunum namti kaa bombe no. Kemin, kawanta fanang daalaya, Nali ami minlo tem unsi tunum u, kala namti, kaata fan God ami tiin diim kawu, atin ti dukum ke-lokoma no, yaka ko. \s1 Yesus ali boko-lomda: Tunum ayo numi waasi kamayin dinim kema namti, ali numi nak-tunum o, kalsa kaata ko \r Mak 9:38-40 \p \v 49 Kala kanum bokoyilale, Jon ayo Yesus ami bokola-lomda: Nikil nuli tunum ma atamupla, Ali kapni win kaata, kufo-lomda sinik mafak iyo fotabamna yak bane-bilip kawu, nuli atamupla, Ali kapni daang bakaalin tunum kelin dinim bomda kanolin kaali, kanuba kala, kala-lom bokola-lomdup: Kapni disa kawu Yesus ami win kufon-bam kanubap kaali kambolan o, kala dil molup o, akiple, \v 50 Yesus asiik Jon so, almi aptum kusal iso, iyo bokoya-lomda: Dok kanolin tunum kaata, kipni waasi keyin disa kela namti, kulaali iltipni kayaak alaltap kemin, ibi kaa kulaalan o akan-kaamin disa yo, kala kanum bakayila ko. \s1 Provins Sameria abip kasel imi boko-lomdip: Yesus kabi kala talemin disa yo, ansip kaata ko \p \v 51 God ami Yesus dibii tam abiil tikiin unokoma kaami am kaali, mepso tulula kemin, Yesus ayo fuku-daala yi, Kulaata atin ti Jerusalam unon o, kalale, almi daang bakaalin tunum iso nikil \v 52 alimal um-bom ale, Yesus ayo daang bakaalin tunum malo ma isiik yim-baala dusiin daalip, nikil yakyak bilin Provins Sameria kaami abip ma kaptamu boko-lomdip: Yesus ayo talaba kemin, am sokoma ayo ma dotola kem-sulupla, talak o, kalip. Katale, \v 53 Sameria kayaak kiili, utamipla, Yesus ayo tal sindala, Juda numi waasi kiimi abip dukum Jerusalam unon o kala, talaba kala kalaliwa, Kulaali, kala talemin disa yo, kala weng binalip din ileliwa, Yesus ayo kuno kelale, \v 54 ami daang bakaalin tunum Jon so, Jems so, nikil iyo weng sandiwa, Yesus ami tal bokola-lomdip: Kamokim kapyo, nuli God ami naan-daaluwa, wing mol lapnin ma fokola tildaak aba-lomdip abip kasel kutamali fuula kiin-abamnik o, kalbup te! Kemin, kapni aket fukunin kaata, bokoyilapla utamum o, akiwa, \v 55 Yesus ayo fal-siki alep iyo weng dukum-kup bokoya-lomda: Kwin! kukup mafak kaa kanumin disa kawi! yakale \v 56 abip kaali, kelalip din abip kusnum kaptam banip ko. \s1 Tunum malo iip maakup maakup kiimi Yesus ami daang bakaalin tunum kelum o, kalsip kaata ko \r Mat 8:19-22, Luk 14:26,33, Fpai 3:13 \p \v 57 Kemin, Jerusalam unum o, kalalip nikil una-bilipla, tunum ma tal Yesus ami bokola-lomda: Kabi dok kanolin kawu tal-unemap kaa, nali ti kapso naso maakup tal-une-mokomup o, akale, \v 58 Yesus asiik bokola-lomda: Sinokim ali tawaal tem kabaaku tem kalabi kuu-tiile, iim de sin-laabala le, awon yakal kuno ilmi iim tem kawu sin-yaa-bala, ken-umbip. Lale, Dukum Ami Man Natale, sin-yaamin am kaa disa; ti kapkal talalu aket fuku-daalan aa! Kabi ti kanola naso tal-unemon o, kebap ema? akala \v 59 Yesus ayo tunum ma ami bokola-lomda: Kabi nami fanang tal-ilomdap nami daang bakaalin tunum kelan o! akale, tunum ayo bokola: Kamokim kapyo, kamasi kaa kuno kep-napla, asuk din-ilomdila, abip kawu nalmi atok ayo tiin mo-bom ilila, saaknala kawu, dibii-din dawaalila, asuk kapni fanang talokomi kayi! akale, \v 60 Yesus asiik ami weng maan tela bokola-lomda: Daa yo! Kabi unokomap disa; kulaa kela tildang nami daang bakaalin tunum kelan aa! Tunum kanta nami daang abam-nokomup disa yo, kalbip ilta-kup aptum kusal taanip iyo imbi din ima-laamik. Katale, kabi din unang tunum bokoya-lomdapla, God ami lak duulip tiltam God ami miit tem tiltam-ilomdip suunkup ilin unang tunum kelin o, kala bakayila-tal-uneman aa! kala mep tunum ami kanum bakaalale, \v 61 tunum ma ayo Yesus ami tal bokola-lomda: Nak-tunum kapyo, nali kapni daang bakaalin tunum kelon o, kalbi. Katale, kamasi kaali, nayo kambop-napla, din abip aba ilomdi nalmi awil-fakal iyo itam weng fokoya kawu, tal-ilomdi kapni daang bakaalin tunum kelon o, akale, \v 62 Yesus asiik bokola-lomda: Tunum ayo ima lang kaa talalu tiin molin disa ke-lokoma kaali, ami man kiili, talalu tiin mo ifa-mokoma dinim; kemin, ultap o. Tunum ali nimi lak ata-kup duuli no, kalala, ayo atuk-atuk-kema namti, God ami weng ayo unang tunum kiili, talalu kukaayokoma disa yo, kala kanum bakayila ko. \c 10 \s1 Yesus ami daang bakaalin tunum ilmi-kup 72 kiita, yim-baala din almi okok kamansip kaata ko \r Ap 13:51 \p \v 1 Kemin, kaali disa kelule, Kamokim Yesus ami aket fukunin ayo bom bii-somdila, kaata kawu abip ma ma tal-unemon o kala-lomda ayo tunum ilmi-kup 72 kiita ulela-lomda, alep e kala yim-baala abip e kala un-un-kelin disa bom iliple, \v 2 Yesus ayo weng ma faldak-tii bokoya-lomda: Unang tunum yaapkan kiili, Yesus ami lak duulin disa lale, iyo God ami weng uyo weng san-kaamum o kebip kemin, kiili wiit yakaana-laabu kanolin tap. Lale, wiit dakamin tunum iyo alep-kup kemin, (mep wiit dakamin tunum kuliili, tunum ita God ami weng kulii yang unang tunum imi bakayin ita kemin), ibi God ami beten kamaan-bilipla, alta okok kemin tunum yaapkan iyo ulelale, yim-baala din iltipni diim aba-lomdipla, kipso maakup din unang tunum God ami weng ayo bakayin o! \p \v 3 Kibi yim-baalila unin o. Kanola ibi unokomip kaa, tunum ili saak miyaan apliip imi sipsip man an-fakan-umbip tap ke, tal yam-mafak-daka-mokomip. Kemin ale, ibi kuu talalu utafii-bamdiwa kayi! \v 4 Kipni unokomip kaali, tuumon kii kulii-unemin disa; aa, ima men ayo abuu kulii-unemin disa; yak yaan-alom kusnum aso ma kulii-unemin disa; aa, liip kawu un-bom talaalip unang tunum iyo liip kawu tala-tala duk-duulip kaa, tiin-bom weng bakayin disa; weng-kup umuuya ti abiltap din abip aba nami sang kaata, bakayila-une-bala, tale-bala kelin aa! \v 5 Kanola suunkup am une-mokomip kaali, kamasi kaa am kasel iyo weng fokoya bokoya-lomdip: God alta am kaptam kasel ibi tiin mo-balala, kipni fanang dakamin ayo ti balili-kup kala, bom-biliwa yo, kala-somla kemin, \v 6 am kaptam bombe kaa balili-kalin tunum namti alta bokoya-lomda: Ibi tan ke tilip o, yokokoma kemin, God alalta kukup tambal ma kuyokoma. Katale, ali balili-kalin disa kela namti, tiin so, aket so, kiita-kup, Awu, kaa tilip u, kalale, ali weng umuuyokoma disa. Kemin, God ali kukup tambal kaa, ami kolokoma dinim. \v 7 Kemin, ibi abip kaptamu bomdip unang tunum kukuyin-bam ilip kaa, kibi din am kusnum kusnum kaa sin-laamin disa; ti kamasi din am kuluulip kaptamu-kup bomdipla, ima aye, ok aa, saak yak dok kanolin inin-inin kuyip uyo ti saak inin-kup kemalip ko. Kemin ale, ima kukaayin-bilip inokomip kaalile, kipni okok kamayin-biliple, kaami tiim kaata, ima kukaayin-bilip inokomip o. \p \v 8 Abip unum o, kalalip din itamipla, Ipyo, tan ke tilip o, kalalip iyo yim-bii din dok nolin ima ma ayo kuyip namti, kulaa ti inin-kup o. \v 9 Kibi abip kasel unang tunum mafak umkaan-unsip imi yam-talal-bam imi bokoya-lomdip: God ali kipni bokoya-lomda: Kibi tiltam nalmi miit tem tiliwa, tiin molokomi no, kalba kaali, mepso dikipnu no, yakan-kaamiwa kawu, kaal kelik o. \v 10 Din abip ma ayo din itamipla, Abip kaptam ayo tiin aa, fanang aa kiita-kup itamipla, iyo weng umuuyin disa kelip namti, yang abip iip kulu tolale, iltipni kukup kaata-kup, kanola sung ilol tal ipni yaan diim tabuubip kiiyo, diliit mo fokolip yak abip kayaak imi diim uniple, ibi bokoya-lomdip: \v 11 Kipyo, weng san bom ilipla, ti yaap ke tilip o, yokolip disa kelip. Kemin, kiltipni abip ami sung diliit mo binalup din unu kaali, iltipni diim kawu bom-bulu yi; Nuli kamboya unabup kemin, weng katip ma bokoya-somdupla unum o, kalup. Kemin, talalu weng san bom iliwa! Nuli God ami weng kaali, Tiltam nalmi miit tem tiliwa, tiin molokomi no, kalba kaayo, mepso dikipnu kaali, iltipni kuliiya tulup. Katale, ibi weng sanin disa kelip. Kemin, kuno iltipni san o, yakalip, abip kasel kaptam iyo kanum bokoyilalip kamboya unolip kayi! \v 12 Kemin, nali abip kasel kaptam-ami sang kaata ma bokoyokomi kemin, sawaalak abip ma bom-biisu umi win kaali Sodom ale, abip kaptam-ami unang tunum imi kukup kaali ti, atin mafak ke-bilipla, God alta taba-lomda abip kaptam ayo ku-mafak-daale, kuno unang tunum iyo yam-mafak-daasa. Kemin ale, God ami am mafiing diim tiltam tabula, Sodom kayaak imi angtiil yol kukaayokoma kulaali, katip so ale, abip kaptam-ami dok kanolin tunum ita God ami weng, weng sanup disa yo, kalalip babon tal-unebip kiimi angtiil yol kukaayokoma kaatale, atin ti sakbaalkan dukum kuluulokomip o, yakale, Yesus ayo tunum ilmi-kup 72 imi weng bakaya ko. \s1 Yesus almi abip kasel unang tunum imi weng ma, weng san-kaamin disa kensip imi sang kaata ko \r Mat 11:20-24 \p \v 13 Kulaa, Yesus ayo abip alep kaptam-ami unang tunum weng uyo bakayin-bam ale bokola: Korasin kasel so, Betsaida kasel so, kipyo. Kibi iifan mokop soyal o! Nali kukup ukol ulmi kusnum kusnum kiili ti kipni abip alep kaptamu kanumsi. Lale, kipni aket fukunin ayo ma fal-siki-lom ban wakamin kaali ma, kensip disa te! Nali kanolin kukup ukol ulmi kusnum akal alik akal alik miit ma miit ma imi abip Taya so, Saidon so, kaptamu ma kanumsi dinam, abip kasel God ami atamin disa ita atam-somdipla, imi ban wakamin kuuta, aket uluum keyulala ilmi aket uluum kaami kukup kuuta kuluu-lomdipla, yek ayo tuk-duu-lomdip, ilimi angtiil diim ayo kabii-bam ale, ilim kaal mafak balal-tibin kaata, miki-lomdip dinam kaa, aman duluum bi-lomdip ilmi ban wakamin kii kambola-silip. \v 14 Kemin, kanola am mafiing diim tiltam tabokomu kaali, kanola God ami angtiil yol dukum kukaayokoma kaa, God ami Taya kasel sole, Saidon kasel so, imi angtiil yol kukaayokoma kuluuli, katip so kemin. Kata, fan kiptale, angtiil yol sakbaalim dukum so, namti kipta kuluulokomip te! \v 15 Aa, Kapeneam kasel kipkal, kibi boko-lomdip: Alik nuli ti din God ami abip kawu ilokomup o, kalbip. Katale, kaa fan disa; kibi nami weng kaa, weng san-kaamin disa kesip. Kemin, ibi fokoli daak abip mafak unokomip o, kala Yesus ayo abip asuumano kaptam-ami unang tunum imi kanum bakayila ko. \p \v 16 Kemin, Yesus ayo almi daang bakaalin tunum ilmi bokoya-lomda: Dok kanolin tunum kiita, nami daang bakaalin tunum kapni weng ayo weng san-kaama namti, ayo nami weng, kakal weng san-kaap-nin tunum ali kulu bombe. Kemin, kanta kapni weng kaa weng sanami disa yo! kala namti, kaata fan nami weng kaa, weng sanami dinim o, kalba namti kulu bombe no. Ale, tunum kaa dok kata God nam-baala talsi, nami weng kaa weng sanami disa yo, kalba namti, kulaali God ami weng kaa weng san-kaamin dinim namti kulu bombe no, kal-bomda almi daang bakaalin tunum imi kanum bakayila ko. \s1 Asuk daang bakaalin tunum 72 iyo Yesus ami fanang tal atamsip kaata ko \p \v 17 Daang bakaalin tunum 72 imi okok kem yakyak bilip bii disa kelula, asuk tal Yesus atam-ilomdip, fiyaap duumin dukum kaali, duu-bam Yesus ayo bokola-lomdip: Kamokim, kapyo, sinik mafak kiili, kapni win ata-kup baka-bulupla kawu, ili numi weng kaata, weng san-ilomdip tunum iyo baa tukuya unem-solip o, akiwa, \v 18 Yesus asiik bokoya-lomda: Kanu-biliwa kawu, nakal utami yi, Setaan ami titil kaali kabaak ban-ilomda ayo baabaa dabaalin tap ke-lomda kasentap abiil tikiin kawu kutal daak tawaal diim daaba kala, kalasii. \v 19 Kemin, ibi weng selin! Nali nami titil kaa kipni kuyasii. Kemin, liip un-bomdipla, inap sole, malepkan so, imi diim kawu yaan ta im-baak molokomip. Lale, kaa yelokomip disa. Kipni titil kaali, nami waasi Tunum Mafakim ami titil kuluuli kabaak banula, kipni titil kaata, uta uta ke-lokomu. Kemin, yak mafek mafek mafak ita ma taba-lomdip, yam-mafak-daalokomip dinim, atin disa. \v 20 Kemin, sinik mafak ili kipni weng kaa, weng san kutal-fukulin kala, kalale, ibi fiyaap duubip. Lale, kuluuli katipkan ale, mafek mafek sakbaalim dukum namti kala bombuu: ibi tal God ami miit tem tiliwale, God alalta kipni win kiili, alami Sukon Tem kabaku dola kuyak daayase. Kemin, kabak-ami fiyaap kaata duumalip te! \s1 Yesus ami aalap God ami yaap ke yo ansa kaata ko \r Mat 11:25-27, 13:16-17 \p \v 21 Kemin, kulaali God ami Sinik Tambal Yesus ami aket tem ilin ayo Yesus ami aket uluum takan telale, Yesus ayo atin fiyaap duumin dukum uyo duu-bamda, almi aalap ami bokola-lomda: Atok kapyo, kabi tawaal diim kaldaak aso, abiil tikiin so, kiili tiin mosap. Kemin, (kapni kukup kaata taba-lom unang tunum imi kukup uyo kabaak banu kewa uta uta kesu. Kemin, yaap ke yo, kebi.) unang tunum maakup maakup iyo aket fuku-daa-lomdip: God ata kukuyin-balala, nuli utamsup disa. Kemin, nulumi aket fukunin kaata, kukuyin-bulula, nokol God ami mafek mafek uyo utamsup o, ken-umbip kala, kalalapla, kabi kapni aket fukunin tambal uyo kelalapla, kiiyo ma utamsip disa. Kemin ale, unang tunum maakup maakup iyo boko-lomdip: God kabi kukuyin-balapla, utamum o, ken-umbip kala, kalalapla, kiita kukuyin-balapla, utabip. Kemin, (kiiyo nimi weng uyo weng san-kaamin-kup, kemum o ken-umbip kemin,) kaayo, Aatumen kabi yaap ke yo, kebi. Kemin, kapkal, kanumin kukup uyo, kaata kanumin o, kalalapla, kapni aket fukunin tambal uyo utamsup disa yo kebip tunum imi kukaayim-bam ale, kukuyin-balapla, kaal ken-umbip o, kala Yesus ayo God ami kanum bakaan-bam bakaala ko. \v 22 Beten keba uyo kulaa kela-somdala, Yesus ayo tunum unang yaapkan imi diim kawu bokoya-lomda: Nami Atok God ali mafek mafek alik iyo kulaap-na tildak nami sikil diim abasip. Kemin, nali almi man alik-daap lale, unang tunum ili ma natam, Awu, kaali fan God almi man tituun o, kalsip dinim; ti Atok God maakup ata-kup ti nali natama. Ultap kemin, dok kanolin tunum ata ma nami Atok ali ma atam, Awu, kanolin tunum u! ma kalsip disa ti; almi Man nata-kup atamsi. Kemin, unang tunum nalta ulela-lomdi, nalmi Atok ami sang uyo kukuyi namti, kiita-kup fan Atok ayo atam ke-lokomip o, kal-bomda bakayila ko. \p \v 23 Kanumsile, kulaa fal-siki almi daang bakaalin tunum ilmi-kup bokoya-lomda: Mafek mafek kipni tiin diim namti kulu tiltam tabamnula, utafiin-umbip. Kemin, kipta ti tambal ma God alalta ti mafek mafek kalawiili kukuyimba kemin, fiyaap duulin o, kala-somla ko. \v 24 Weng ma bokoyokomi kemin, kipyo weng selin! Siin sawaalak kaa nili tilin dinim bom-bilila kawu, God ami weng ku-fatap-daa bakayin tunum yaapkan iso, king o kala kamok kamok yaapkan iso, ili nami ok kala kanubi kaali, ipni utafiin-umbip kaa, utamum o, kemsip. Lale, kuu utamipla, Tiltam tulu no, kalsip dinim. Ale, nami weng kala kipni bakayinbi kalawuuli kuno ti yakal weng san-kaamum o, kemsip. Lale, ili ma weng san-kaamsip disa kayi! kal-bomda ayo almi daang bakaalin tunum imi kanum bakayila ko. \s1 Sameria tunum ami Juda kayaak ma olen-daansa kaata ko \p \v 25 Lo utamsa tunum ma ayo tola-lom, Yesus kaa dap-kukulila, weng mafak ma yak-boko-tildak-boko kela kala kalon i! kalale, bokola ko: Kukuyin tunum u. Nali dok kano-somdila suunkup tunum ke ilokomi ni? akale, \v 26 Yesus asiik bokola-lomda: God ami weng Sukon Tem sawaalak kawu dolsip kaali, kapkal tik-tiin-umbap kemin ale, kabak kanimin o kalsu ni? akala, \v 27 lo utamsa tunum ayo bokola: God ami Sukon Tem uyo boko-lomdu: \q1 Kabi ti atuk-atuk kemin daa; kapni aket, fanang, tiin, titil, kiili, alik kulaalap yak God Dukum ami diim abu atin ami mok-kup inan-bamdawa yo, kala-somla ko. Kuno kaltapni mok inbap tap ke-somdapla, kaptum ami mok-kup inan-bamdawa yo \m kala kanum bokosu no, akale, \v 28 kulaa Yesus asiik bokola-lomda: Kulaa ti fan bokolap. Kemin, kaata kanumap namti, kuuta ti suunkup ilokomap. Kemin, kanu-bamdapla yo, akale \v 29 lo utamsa tunum ayo, kanum bokolila, unang tunum kayak kayak iyo nitam, Kaali ti tunum tambalim o, nikin o kalala, ayo Yesus ami asuk bokola-lomda: Kaptum ami mok inaalan o, kalsu kaata, kawanami mok inaalin kaata ni? akale, \v 30 Yesus ayo mep tunum kaami weng kaali, maan tela boko-lom kayak kayak imi mok inaayin sang kaata faldak-tiimin weng ma bokola ko: \p Am ma daanule, Juda tunum ma Jerusalam kela yakyak bilin abip Jeriko unon o kala una-balaya, tunum liip kutii yan kutii keya imi mafek mafek dakaayin tunum iyo, tal dap-tal-fuku an-ku liip kaa daa kela yak ami ilim bung men kiiyo, alik duk-duu kulii-un-bomdip andap liip kutiilip unip saaknin tap kela bom-balala, \v 31 lotu am tunum awem pris o kebip ayo ma liip kulu kutal-fuku um-bom atam talaalaya, Tunum ma kanoba kala, atama. Katale, kela yang balang liip abala kela unale, \v 32 kuno Livai tunum lotu am kaptam-ami dong dakaayin tunum ma tal ula, Tunum kaa ti kano bombe kala, kata, kuno ti akal liip balang biki-lom akaala una kelipla, \v 33 Juda imi waasi tunum Sameria ma liip kaami diim tal ulaya, Kwin, fan kalawaali imi waasi Juda tunum ma an-ku liip kala, tii unip taanin ke tiinba kala, kalale, kulaali ayo olen-daalale, \v 34 kulaa yang mepso kulu dap-tal miki yak marasin abang abamin ok ayo kuluu an-kutii-unbip kaami abang tem ayo abonba-kup, yak abang dinamin ayo kuluu dela ke, tunum ayo dabuu dafo dap-tam yak almi dongki ami daang kun diim tii-lom dap-tamala tii bital fatal imi tal siin-unemin am kawu daa talalu tiin mola se. \v 35 Sintam tuumon silva alep ma kuluu-lom am kaptam-ami tiin molin tunum ami kola-lom bokola-lomda: Tunum an-kutiibip kalawaali, kapta tambal-kup tiin molap bom-balala, bii asuk tal-ilomdi, kapni mafek mafek iktu-balap ayo yaap-nokoma kaami maan kaayo, tiip-ton o, kala tabanse no, kala Yesus ayo lo utamsa tunum ami bokola-lomda: \v 36 Kapni aket fukunbap kaa, tunum asuumano kii kanta tunum aabip ami aket kolase? akale, \v 37 kulaa lo utamsa tunum ayo bokola: Yi, tunum olen-daala-lom, dong dokolase ata no, akale, Yesus ayo bokola: Kemin ale, ti kapkal din-ilomdap kaltapni waasi imi aket kaata, kuya-lomdap kanumin kukup kuuta-kup ti kanu-balawa yo! aka ko. \s1 Yesus ayo Mata so, Maria so, alap imi fanang unsa kaata ko \r Jon 11:1-2, 12:2-3 \p \v 38 Yesus so, almi daang bakaalin tunum iso, nikil iyo asuk yak aba bilin abip akal alik ma din itamipla, kulaa unang ma umi win kaali, Mata uta ti yaap ke tilip o, kalalu im-tam am daalule, \v 39 Mata ulmi neng Maria uyo tal Yesus almi miit tem kulu tiin-bomdu ami weng kaayo, weng san-kaa-bam tiin ilula, \v 40 kulaa Mata uyo fiit-bamdu, ima ayo dot-bam ale, uyo aket uluum dukum ma kewale, tal Yesus ami bokola-lomdu: Kamokim kapyo! Nami neng kalawuuli kambop-na-bulula, nalakis fiit-bamdi ima fuubi kaa, nitamin disa nobap ema? Baan uyo bokowapla tal dong dokop-nuk aa! akan-kaa-bam bakaalula, \v 41 Kamokim asiik bokowa-lomda: Mata, kubi ti mafek mafek yaapkan kiimi aket kaata ti tan-bulula, aket uluum kep-timbu. Katale, \v 42 kubi kukup maakup ma umi aket kaata-kup lukup-tula kuuli, iibap. La, Maria uli utamu yi, Kukup lukup-tu kulaabap kaa, nami weng uyo weng san-kaamin kaata nu, kalalula, kabak-ata nami weng kaa, weng san kuyak aket tem dakabu. Kemin, umi kanolin kukup kaa takan-tii-wokomup dinim o, kalala, Yesus ayo kanum bokowa ko. \c 11 \s1 Yesus ata God ami beten kamaalin kukup kaata, daang bakaalin tunum imi kukuyinsa kaata ko \r Mat 6:9-13, 7:7-11, Luk 5:33, 18:1-8, Jon 14:13-14 \p \v 1 Am ma daanale, Yesus ayo tunum dinim bokon kawu bomda God ami beten kamaan-balala, almi daang bakaalin tunum kiili, aso maakup bom-bilip kemin, ami beten keba ayo disa kelule, kulaa daang bakaalin tunum maakup ma tal Yesus ayo dik-daala-lomda: Kamokim kapyo, beten kemin kukup kaali, nuli dok kano-lomdupla, beten ke-mokomup i? Sawaalak kaali, oksam ukayin tunum Jon ami daang bakaalin tunum ata-kup kukuyin-bam bokoya-lomda, God ami beten kamaalin kukup tambal namti kalabuu no, kal-bomda kukuyinsa ultap ke, kapkal God ami beten kamaalin kaami kukup kaali, kukuyan o, kala bokolale, \v 2 Yesus ayo bokoya-lomda: God ami beten kamaalin kaali, kalanola bakaalalip ko: \p Numi Aatumen God kapyo, Nuli kapni win kaa, atin ti tambal kemin kaata, nuli kufop-tum o, kalup kemin, Kabi alik nuli yim-tama tam kapni miit tem daa-lom tiin molokomap kaali, talak o, kala-somla ko. \v 3 Am kala daan-bulula ilup kaa, nuli ima kaa kukaayin-balawa, tiika-bomdup, inan una-buluwa yo. \v 4 Kayak kayak ita, numi kukup kanuyilip kaa, kukan-tiiyila-yaabup kemin, kanola ti kapkal numi ban wakamin kukal kukan-tiiyin-balawa yo, kala-somla ko. Mafek mafek mafak kaa tiltam numi yam-kukulon o kalbu namti, dukum-kup dong dakaayim-balapla, ban kemin kaa uktayuluk o, kalalip, beten kamaalin kaami kukup kaali, kutal-fuku-bomdiwa yo, yaka ko. \p \v 5-6 Kemin, Yesus ayo asuk beten kamaalin kaami sang kaali, faldak-tiimin weng kusnum ma boko-lomda: Am malang tini-lom am iip yaknule, tunum ma yak aba din almi aptum am din-ilomda almi aptum ayo dik-daala-lom bokola-lomda: Nak-tunum kapyo, am kamala kutamiip kulawu nalmi naktum ma tal nalmi am kawu sindila unon o, kalala tala. Katale, nali ima dinim o, kalalila tili. Kemin, tam tiin-ilomdap kapta dong dokop-na bret asuumano ma kup-napla, kulii-din daali ayo ina sinda unala, kawu ilom nasiik maan kaa tiip-ton o, akale, \v 7 Tunum am kaptam akanba ayo bokola-lomda: Saal kaltam talalu lii-lom alimal akanbup. Kemin, tam tiin-laa-bamdi, man imi tiin yak dakel-yilami kemin, nali tam tiin ima kaa ma kup-tokomi disa; kabi duluum-alomdap baan ti kep-na unan o, akase. Lale, \v 8 nali kabak-ami sang kaali bokoyon o, kalalila kemin, weng san iliwa! Am kayaakim ali utama yi, Tunum abip tola-bomda bakaba kaa nalmi nak-tunum u, kalalaya, kaata fan tam tiin-somdala, ima ayo kolokoma disa. Ti atamala, tunum abip kaptam tola-bomda naanba, ali suun-daa-yaamin disa; ti naanin-kup kema kala, kala-somdala kawu, akal tam-tiin tam ap-tunum ami weng alik kanu bokoba kaali, maan tela ima kaa kolaya, kuliila unokoma. \p \v 9 Kanolin kemin, nami weng bokoya-lomdi kaata, ibi kanumin o, yokokomi kabak-ata kanu-malip kayi! Kibi dok kanolin mafek mafek kaata ma iibup o, kalip namti, suunkup God ami dik-dakaan-bilipla, ayo kukaayilama ko! Kanola suunkup fen-tal-une-bilipla, God akal dong dokoyilaya utamalip te! Aa, ti saal dok-dok kemin ultap ke, ti suunkup God kaa ti dik-dakaan-bilipla, dong dakaayin-balaya yo, kala-somla ko. \v 10 Kanola ili mafek mafek sang ayo ma God ami dik-daalip namti, akal tunum alik dik-dakaanbip imi kuyokoma le, kuno tunum imi mafek mafek fen-tal-unebip namti, kanola God alta dong dokoyila fen-bam uta-mokomip. Aa, tunum saal dok-dok ke-mokomip kakal ti, saal busuu-yinba-kup, im-taldang almi miit tem ayo daalokoma no! \p \v 11 Awil-fakal kipyo. Kibi nami weng kalawu weng sanalip ko. Kanola kapni man ayo dik-daap-ta-lomda: Aatumen kabi aniing ma inamnon o, kebi kemin, kup-nokomap e disa ye? kala dik-daala kaali, inap kaata kolokomap ema? Disa te! Ti aniing kaata-kup kolokomap. \v 12 Aa, ti asuk dik-daap-ta-lomda: Awon win ma inamnon o kebi kemin, kup-nokomap e disa ye? kala dik-daala kaali, kaa keng mafak malepkan kuuta, kuluu kolokomap ema? Disa te! Ti awon win kuuta-kup, kolokoma no. \v 13 Kibi ti ban-kemin tunum-kup bom-bilip. Lale, kibi mafek mafek tambal kii, kaltipni man kii kukaayila-yaabip tap kanola, iltipni Kaalap abiil tikiin kayaak God akal ti tunum kemin, alta mafek mafek tambal iyo almi man kipni kukaaya-laaba; ami kukaayin kukup kaa ti, uta uta kesu. Kemin, kipkal ami dik-daalokomip kaa, akal almi Sinik Tambal ayo dibii-tildaak dong dokoyokoma kayi! kala Yesus ayo kanum bakayila ko. \s1 Iyo bokola-lomdip: Yesus kabi Setaan ami aptum o, akan-kaamsip kaata ko \r Mat 12:22-30, Mak 3:20-27 \p \v 14 Tunum ma sinik mafak ta dap-mafak-daalaya, weng abat kesa. La, Yesus ata sinik mafak ayo fotabamna yak banala kulu, tunum ayo tambal ke-lom asuk weng bakan-tabale, unang tunum iyo atam-ilomdip, fanang alik tam baneyilu. Katale, \v 15-16 malo ma ili boko-lomdip: Yesus ami diim kawu, sinik mafak imi kamokim Belsebul o kala, Setaan ata bomda tiin mo-bom dong dakaan-balala, ali unang tunum sinik mafak im-buusip imi fotaba yak banebip o, ke-balale, malo ma imi aket fukunin kaata, Yesus ami dik-daaluwa, kukup akal alik ma nolaya kawu atamuwa yi, Kaa kukup mafak ema! kanuba kaa kalum i, kala-lomdip bokolip ko: Kabi kukup ukol alik ma numi kukuyap nokol utamuwa yi, God ata dong dokop-talala, yak kanolin kukup kaa kanubap kala, tukum o, kala bakamip. \v 17 Lale, Yesus ali kanubip kiimi aket fukunin kaali, utam-ilom bokoya-lomda: Kiwe! Mep faldak-tiimin weng kala bokoyokomi kaali, talalu weng selin! Abip maakup ma kaptam-ali biki-kutii dinan-kulii-tabip namti, imi titil foko-laabip namti, kulaata mafak-nokomu no. Kanumin ultap kemin, kanola unang tunum am maakup kaptam bom-bilip ili, weng aal-kup diki-bam suunkup dinin-kup, ilip namti, kaa maakup ilokomip disa; biki-lom una-tala-ke-lokomip. Kemin, ultap o. \v 18 Kibi bokop-na-lomdip: Setaan ayo titil so ma kup-tala, almi kayaak sinik mafak imi fotabam-napla, yak banen-umbip o, ninbip kaali, tifan dinam Setaan so, almi kayaak sinik mafak iso, alimal yakal biki-kutii miit alep ke dinan tabolip kaa, alimal kii titil-fokolamip disa; (Lale, Setaan ali kanu-mama disa kawi! Ibi kulaali, babonin weng bakabip te!) \v 19 Nali sinik mafak iyo fotabi yak banen-yaabip kanolin kemin, ultap Juda daang bakaalin tunum yakal sinik mafak iyo fotabamnip yak banebip o. Ibi bokop-na-lomdip: Setaan ata Yesus kaali, dong dokolala, sinik mafak fotabe-balala, yak banen-umbip o, nakan-kaan-umbip. Yale, kipni okok kemin tunum iyo sinik mafak fotabam-niwa yak banen-umbip kiili utamipla, Tunum kaa ma Setaan ami titil kaata kuluu-lomda sinik mafak kii ma yak banoma disa yo, kalalip utam-silip. Kemin, ili kabak-ata utamiwa yi, Kibi nami sang bakap-nambip kaali, ibakap-nambip o, kala-lomdip Juda okokmin tunum ita kanum bokoyokomip ko. \v 20 God alalta nali titil kup-nalala, mep sinik mafak kii fotabamni yak banen-umbip kaali, tifan namti, ibi utamiwa yi, Awu, faneng God ayo unang tunum imi yim-bi-din nalmi miit tem tii-lomdi tiin molokomi no kalsa kaali, kuluwu tiltam tabu no kala, kalik o kala, Yesus ayo kanum bakama ko. \p \v 21 Kemin, Yesus ayo almi titil dukum kaata, uta uta ke Setaan ami titil kaa wela kabaak bansu. Kemin, kaami sang kaali, weng ma faldak-tii bokoya-lomda: Tunum ma titil soyim ayo tam almi bung kiiyo, talalbi kutam almi am tii kambola, waasi dinin mafek mafek iyo foko miki-lomda, almi am bung ayo tiin mo bom-balala, almi bung uyo ti tambal-kup tiin-bilipla, \v 22 kulaali tunum ma ayo disa akal titil ta akal ma kesa ata tal atamala, aso alep din-bi-lomdip ata ata ke-lomda, aptum am kayaak ami waasi dinin ami mafek mafek kii mikilom faksa-lomda, Tal nelamu disa yo, keba so, aptum ami mafek mafek dotu kutam am tiiba so, kiiyo alik dik-duu-lom almi waasi tunum ami kolokoma kaali, tunum am kayaak ami titil kaali kulu dinim-nokomu. \p \v 23 Kulaa, dok kanolin unang tunum ita nami ok ayo ma nuumin disa, aa yang aptum kusal iyo dong dakaayin-bilip tildang nami miit tem talemin disa, kemip namti, kiili nami waasi unang tunum ililtap ke unang tunum imi oko-takayim-bilipla yang banen-umbip ililtap ke-lom kanun-umbip o, kala Yesus ayo kanum bokoya ko. \s1 Sinik mafak kaami tunum kela din aba asuk talemin kaata ko \r Mat 12:43-45 \p \v 24 Yesus ayo asuk weng faldak-tiimin weng kusnum ma bokoya-lomda: Sinik mafak ma tunum ma ami diim kawu laaba. Kemin, sinik mafak ayo tunum kela din ok dinim-kup bokon kawu yang aba tildang aba ke-bam baan diim uyo ma utam-somdila ilon o, kalala, fen-tal-tal kema yi, Baan diim ayo ma atamin disa keli kala, kalba-kup, ayo bokola: Yi! nami am baan kaa, fen-bili disa keba kemin, asuk umbilin nalmi tunum kela talsii ami diim kawu bomdila ilon o, kalale, \v 25 kulaali asuk umbilin ulala, Ami tunum ami iipyak tem kaa am kaptam-ami sung ilol aye, saak yak bung mafek mafek kiiyo atin diliit mo-lom tambal ma kela-lomda, tunum disa am-kup bombuu tap keba kalale, \v 26 kulaali din sinik mafak ilmi-kup fetkal kiita, itam-ilom, iso kulii-tal tunum ami diim tiilala, alik maakup bomdipla, kamasi sinik mafak maakup kaami ilsa kulaali, kulaak banin, ale mulo kaami sinik mafak fetkal kaa tiltam tilip kiita, ita ita ke-lomdip kulu tunum kulaami aket fukunin mafak kaali, atin mafak-alom, uta uta kelula, kamasi aket fukunin mafak utale, kabaak banu kewansu no, kala Yesus ayo faldak-tiimin weng kaa kanum bokoyila ko. \s1 Yesus ali God ami kukup tambal unang tunum imi kukaayin kaami sang kaa, bakayinsa kaata ko \r Luk 8:21, Jon 1:11-13 \p \v 27 Yesus ayo weng ma unang tunum yaapkan imi tem kawu bokoyilale, kulaa unang ma usiik Yesus ami dukum-kup bokola-lomdu: Kapyo, tambal kemin kapni kawak uyo tamu-lomdu muuk ayo kukaap-tam-bamdu tiin molu bom bii fasuu-lom tunum dukum ke-salap. Kemin, God ata kawak umi kukup tambal-kup kuka-um-balala, fiyaap duu-buluya yo, aku. \v 28 Lale, Yesus ayo bokowa-lomda: Fan bakabap. Katale, unang tunum ili kawanta ma God ami weng kaa weng san-kaa-bamdip, God ami kukup tambal kaata kutal-fuku kulii-tabe-bam kem una namti, kaata fan God ayo kukup tambal kaa, maso ma ti kukaayin-kup kem-unokoma no, kalala, Yesus ayo unang umi weng kanum bokolula maan tiiwa ko. \s1 Kukup akal alik kaata ma nuuman o, akipla, Yesus ayo daa yo, kemsa kaata ko \r Mat 12:38-42, Mak 8:12 \p \v 29 Unang tunum yaapkan iyo din Yesus ayo ata-buluwa, kukup akal alik uyo ma nolaya, nuyo atamum o, kalalip tal falala duuliple, bokola: Ibi aket fukunin mafak kaali fukun-ilom ibi bokop-na-lomdip: Mirakel o, kala kukup akal kusnum kaata ma, kukuyapla kawu, atamuwa yi, Kabi fan God alta tam-baala tal-salap kala kalum o, kala-lomdip dukum-kup dik-dakamin-kup kebip. Lale, nili kanolin kukup kaali ma kanumila, kaami fiyaap kaali ma, duu-mokomip disa. Kemin, sang maakup ma kaata-kup kukuyokomi kaali, Jona ami toop aniing dukum kaami mat tem tiin ilsa kaami sang kaata-kup kukuyokomi. \v 30 Siin sawaalak kawu, God ami weng tem bakayin tunum Jona ayo almi abip kaa kela umbilin tunum miit kusnum ma imi abip win finin dukum Niniva yo, kala-laabip kawu, Niniva kayaak iyo bokoya-lomda: Kibi kukup mafak kulu kanun-umbip kuluu kulaalin o, kal-bomda bokoya bokoya ke-bisa ultap, Dukum Ami Man Nali tal kamala kulaami unang tunum bom-bilip kiita bokoya-lomdi: Kibi kukup mafak kula kanun-yaabip kuluu kewin o, kalalila bakayon o, kala talsi no. \v 31 Sawaalak kaa, Seba bokon kaptam-ami unang tunum imi tiin molin unang kamokan Kwin uyo Solomon ami weng tambal kaata ma weng selon o, kalalula, ulmi abip kaali kela-lomdu, yakyak umbital Israel-miin imi bokon kawu talsu. Kanola am mafiing diim daanokomu kaali, God ata unang tunum alik iyo yim-tama din weng talalmin baan diim daale, yim-bak-saanokoma kaa unang kuluuta tam tola-lomdu, kamala kulaami unang tunum bom-bilip kipni sang ayo bokolule, Solomon ami weng tambal kaata, kabaak banule, Yesus ami weng tambal kaata, uta uta kesuu. Lale, unang tunum kalawiili, ma weng san-silip dinim o, kalalula, God ami diim kawu, kanum bokolokomu. \v 32 Kanumin ultap kemin, am mafiing diim daanokomu kaali, God ata unang tunum alik yim-tama din weng talalmin baan diim kawu daale, yim-bak-saanokoma kaa, Niniva kayaak iyo tam tola-lomdip, kamala kalawaami unang tunum bom-bilip kipni sang kaata boko-lomdip: Nuli Jona ami weng tambal kaata, weng sandupla, aket fal-siki-lom, nulmi ban wakamin kuluu kewasup. Kemin, Jona ami weng tambal kuluu kulaak banula, Yesus ami weng tambal kaata, uta uta kesuu. Unang tunum kalawiili, Yesus ami weng tambal kuuta, weng san-silip. Lale, nuli aket fal-siki-lom nulmi ban kemin, kaa kulaalokomup disa yo, kala-silip o, kala, Niniva kasel ili kipni sang kaata, God ami kanum bokolokomip o, kala, Yesus ayo kanum bakayila ko. \s1 Yesus ami falala-kalin sang kaata ko \r Mat 5:15, 6:22-23 \p \v 33 Yesus ayo asuk faldak-tiimin weng ma bokoya ko: Ibi ilaam kaa iilfo-lomdip kulii-daak kabuk tem tiile, baket kuuta kuluu-lomdip ilaam kuumi kulaak tinilokomip ema? Daa; iilfo kuyak alami baan diim kawu tiiliwa, unang tunum talokomip iyo tal kaali ata-mokomip te! \v 34 Kemin, kipni tiin kiili, amitom ultap. Kemin, amitom saal ayo busuulip namti, falala-kalin ayo am ba talokoma. Kanolin tap kemin, kipni tiin kaa baalip namti, falala-kalin ayo tal kipni tiin ayo tulu ata-mokomip. Kemin ale, kipni tiin kaa mafak ilu namti, atin ti malang tinilin diim kawu ilomdip mafek mafek kii ma ita-mokomip dinim o. \v 35 Kemin, ibi kaa talalu utafii-bamdipla! Ibi tiin mafak ililtap ke babon-bamdip, kipni aket fukunin ayo malang tinilin tap ke ilin disa yo; tiin tambal-kup baa-bomdip mafek mafek itam-laabip tap ke, ti tambal-kup bomdiwa kayi! \v 36 Ibi God ami falala-kalin kaa kuno kewip, talaba daak kipni aket tem ayo un iilfolokomu kawu, kipni aket tem malang tini-yinsu uyo alik falala-kup kala-lom ibi falala-kup kala-lom, ilaam iilfolin tap ke, ibi tambal-kup ilokomip o, kala Yesus ayo kanum bakayila ko. \s1 Yesus ami Falosi itafiimsa kaata ko \r Mat 23:1-36, Mak 12:38-40, Luk 20:45-47 \p \v 37 Yesus ayo kanum bakamsi bokoyila disa kelule, kulaa Falosi ayo ma tal Yesus ami bokola-lomda: Kapyo, talapla, naso alep din nami am kawu ima inum o, akale, fan Yesus ayo aso alep din Falosi ami am kawu tiinip. Kemin, \v 38 Falosi ayo Yesus kaa atama yi, Yesus kaa Juda numi kukup kaata kuluu-lomda sikil kaa diing-nama dinim ke-lom kambola ima imba kala, atam-ilomda aket dukum fukuna ko. \v 39 Kanolale, Kamokim ayo ami kanola kaali, atam ale bokola-lomda: Lotu kaami lo fukumin kaali, Falosi ibi wok ket inin kaap so, falet so, ili disa tiltam saak lo angtiil diim kulaata-kup diinga-laabip. Katale, yak iipyak tem kabak-alile, diinga-laabip dinim. Kemin, kanolin tap o. Kipni aket fukunin ayo ti God ami tiin diim kawu tiinum tambal o, kala-lomdip suunkup wok-sam kaa waka-bam ken-umbip. Lale, yak kipni aket fukunin mafak dukum so, unang tunum imi moni kaami aket-kup tiin nen-bam kuluu-yaamin kaaso, iyo ma keya-laamin disa ken-umbip. \v 40 Kipni aket fanang kaali ti, babonbip kemin, ibi ti talalu utamin! God ami mafek mafek talalu kutiisa kaa, saak lo kaata-kup talalusa nema? Disa; ali tildak ipnaal diim so, iipyak tem kabak aso, maakup talalu kutiisa te! Kemin, ibi ipnaal diim so, iipyak tem kabak aso, kiili tiin saan-bamdiwa yo, kala-somla ko. \v 41 Ibi aket fukunin ayo ti fal-siki-lom unang tunum mafek mafek iibip iyo olen-daayinbip-kup, kipni inin-inin kaali, falet diim bombuu aye, yak ket tem kabaaku wok so, bombuu aye, kiiyo kuyokomip kaali, ibi God almi tiin diim ayo atin tambal-kup ke-lokomip te! \p \v 42 Falosi kipyo, kibi weng senin! Kibi maang aa, kuut aa, yak mafek mafek inin-inin katip katip atul-kup tabasip kii, duula kutii sikip nakalkal keliple, sikip maakup ma kabaak-ata tii God ami kukaala-yaabip tap, ibi kukup katip katip kiimi aket kaata yan-buluya, kanu-bam ale, yak kukup sengkan dukum kaami aket kaata lukuuya-laaba. Kemin, kaali ti ibi God ami aket yelula, dukum-kup ma kolin dinim ke-bamale, iltipni kaptum kusal iyo alik maakup ti kukup tambal kaata-kup kukaayin dinim; kemin, God ali ipni fiyaap kaa duun-umba disa. Am ma daanokomu kaali, kaami kalan kaata, God ayo angtiil yol kaali kukaayokoma. Kemin, ibi kukup dukum kaami aket-kup yelula, kanu-mokomip kaata, God ayo fiyaap dukum duulokoma. Kemin, yak kukup katip katip ita-kup kanumin disa; ti kukup dukum kaso kanu-bam kemin o, kala-somla ko. \p \v 43 Falosi kipyo! Kibi din lotu am unokomip kaa, Nuli tunum kamok te! kala, din abiin tambal kawu tiinupla, unang tunum alik iyo itamik i! kalalip tiin-laabip. Aa, din ima waan saanin baan diim unokomip kaakal, kipni aket fukunin kaali ti, Nili fatap diim kawu tola-bilila, unang tunum alik iyo tal bakap-nam-bamdip: Kamokim kaa balap o? Kukuyin tunum kaa salap o? nakan-kaamik i, kalalapla, kabi kanun-umbap. Katale, ilom am ma daanokomu kaali, God ali kanun-umbip kaami kalan kaata, kibi angtiil yol kaa kuyokoma no. \p \v 44 Kayak kayak kiimi titafiibip kaali, angtiil diim kaata, Kabi tunum tambal o, tinbip. Katale, kapni iipyak tem kabak-ami aket mafak so, fanang mafak so, fukunbap kaali, tunum taana dibii-din dawaalip tawaal tem kabaaku foma-sing-daka-balala, unang tunum iyo atamin disa ke-bomdip disa tiip diim kulu tal-unebip. Ultap kemin ale, ilom am ma daanokomu kaali, God ayo kaami kalan kaata, kabi angtiil yol ayo kup-tokoma no, kala Yesus ayo Falosi imi itafiimin weng kaata kanum bakayinsa ko. \p \v 45 Kemin, kanum bokoyilale, kulaa lo utamsa tunum ma tiltam Yesus ami bokola-lomda: Kukuyin tunum o! kabi kanolin weng bokolap kaa, nuli kaa itafiimin weng bakabap kala, kalbup o, akale, \v 46 Yesus ayo bokola-lomda: Ayo, faneng, bakabap te! Lo utamsip tunum kibi unang tunum iyo bokoya-lomdip: God ami weng kuka-daasa kaata ti fukulin o! kala, kaata-kup bakan-umbip disa; kaltipni saak weng sawaa kusnum kusnum iyo kulii tam God ami weng kutiisa umi tiip diim kaa daka-bamdipla, unang tunum iyo bokoya-lomdip: kutal-fukulin o! yakan-kan-umbip. Kemin, unang tunum ili kaa utamiwa yi, Lo yaapkan iyo kutal-fuku-bam nuyo fiitbup o, kalaliwa, aket uluum kaa tabeyila-yaabu. Lale, ibi olen-daayila dong dakaayin-bilipla, iyo lo fukumin disa ken-umbip. Kemin, am ma daanokomu kaa, God ali kabak-ami kalan kaata, lo utamsip tunum kipkal, ti kanola angtiil yol kaa kuyokoma kayi! \p \v 47-48 Kipni kawil-fakal ili, God ami weng ku-fatap-daa bakayin tunum kiiyo, yan-fakabi imbii din kuwakamsip. Kemin, ibi kasen-foko God ami weng tem bakayinsip imi aket kaata, fukunbup o, kalalipla, imi dibim diim kaayo, tambal-nuk o, kalalipla, tuum uyo kuluu ilaka-bamdip, aa as tes san kiiyo, diki-bam ken-umbip. Katale, kipni aket tem ayo, Tambal-kup ke, kawil-fakal ita taba kiiyo anu-silip o, ken-umbip. Kemin, kibi iltipni kawil-fakal ililtap kayi! Kiili anulip imaa-silip ale, kipta imi dibim diim uyo tiin mosip. Kemin, am ma daanokomu kaali, God ata kaami kalan kaata, ibi angtiil yol kaa, kuyokoma. \v 49 Kemin, God ali yak aba kunolin mafek mafek bombuu kuluu utamsa. Kemin, ali kipni kukup kaami sang ayo boko-lomda: Nali nalmi weng ku-fatap-daa bakayin tunum so, aa daang bakaalin tunum iso, ili yim-baali din unang tunum imi diim abokomip. Yale, tunum ita tam taba malo ma anu kuwaka-bam ale, kuno malo ma kiita, disa angtiil yol-kup kukaayin-bam, ke-mokomip o, kalala, God ayo kanum bokosa no. \v 50 Siin sawaalak God ami tawaal so, abiil so, talalusa kawu, kipni kawil-fakal iyo God ami weng ku-fatap-daa bakayin tunum iyo yan-fakan yakyak kulii umbital kula diilu kemin, tunum unang kama kula bom-bilip yakal ti kanola, nami daang bakaalin tunum ye-bamale, kuwaka-bam ke-mokomip. Kemin, kabak-ami kalan kaata, kawil-fakal iyo kaami maan kaata kuluusip. La, God akal kipni kawil-fakal imi ban so, iltipni ban kiiso, kuyaku-diyaku ke-lomda, ban kuumi maan kaata, God ayo angtiil yol kaa kipni kuyokoma. \v 51 Kamasi kaptoop-ali Kein asiik taba-lom niing Abel aala taanala, kulaali God ami ok tabuulin tunum iyo kayak kayak ita yan-talan-umbipla, yan yakyak kutama tal awem tunum ma Sekaraya namti am awem kaldak ale, mafek mafek fuulip kiin-aba-laamin baan diim kabaaku an-ku kabaak tiilipla saaksa. Lale, kabak-ata asuk bokoyokomi kemin, weng san bom-ilipla! Kipni kawil-fakal kanola ban ke-biliwa, kanola kaami ban kuluuta tal man loop kipni diim abamnula, God ali kabak-ata angtiil yol kaa, kuyokoma ko. \p \v 52 Lo utamsip tunum kipyo! Kibi utamiwa yi, God ami Sukon Tem kaali, God ami aket fukunin weng kaata, kukuyin-bulu utafiibup kala, kalbip. Yale, ti kipkal God ami aket fukunin kukup kaa, kanu-malup dinim o, kal-bom ale, yak kaptum kusal imi God ami aket fukunin kukup kaata, kanumum o, kal-biliwa, kipta yim-tal yim-tal ke-bam ken-umbip. Kemin, ilom kawu, God ayo kaami kalan kaata ibi angtiil yol dukum uyo kuyokoma no, kala Yesus ayo lo utamsip tunum imi kanum bakayila ko. \p \v 53-54 Kanum bokoyinba-kup, Yesus ayo am kula kela tam daak abip unale, alik maakup yak ami daang aba un-bomdipla, lo utamsip tunum so, Falosi iso, iyo Yesus ami aket atul dukum kaayo kola-lomdip, Yesus ami bon tem ayo talalu tiin dik-yak-dela dik-dakaalin-kup ke-bulupla, ayo weng mafak ma bokola kala kalale, kulu ti dibii-din weng talalmin baan diim kawu daalum o, akan-kaa-bamdip atafiimin weng so, kasen-fakaalin weng so, dik-dakamin weng so, kiili ti yaapkan Yesus ami bakaalip ko. \c 12 \s1 Yesus ayo boko-lomda: Ibi kukup alep fukulin tunum kii, talalu itafii-bamdiwa yo, kalsa kaata ko \r Mat 10:26-27 \p \v 1 Unang tunum yaapkan iyo tala-tala-ke-lom ang de-lomdip Yesus ami weng kaata ma, weng san-kaamum o kalalip, muup-daa-lomdip aptum kusal imi yaan kaami yim-baak saanin so, kemipla, Yesus ayo almi daang bakaalin tunum imi akolkup bokoya-lomda: Misii ibi Falosi ililtap kelamip kemin, ibi Falosi imi yiis bret faskaamin kaami kutap kaa utafii-bamdiwa kayi! Falosi imi kukup alep fukulin kiimi sang ata bakayinbi. Kemin, \v 2 dok kanolin unang tunum imi kukup mafak maaklo kuwaalokomip kaata ilom am ma daanula, God akal alta imi kukup mafak uyo ku-fatap-daayokoma. \v 3 Kanolin kemin ale, kutamiip kawu kaptum kusal imi kukup mafak kaami sang kaa kuwaa-lom boko-lomdip: Kanolokomup o, kalalap bokolap namti, am daanin diim kawu, unang tunum alik iyo, alep imi maaklo weng bokobip kaali, weng san-ilomdip, weng yen una-tala-ke-bamale, taken-una-tala-ke-mokomip aa, yak dok nolin ami weng mafak sang akolkup kaltapni am kaptamu bokolap namti, unang tunum ili alik abip iip kawu kapni sang bokobap kaami sang uyo naan-bam ke-mokomip o, kala Yesus ayo kanum bakayila ko. \s1 Yesus ayo boko-lomda: Tawaal diim tunum imi atul kaa suunin disa; God ami atul kaata-kup suunin o, kalsa kaata ko \r Mat 10:28-31 \p \v 4 Yesus ayo asuk bokoya-lomda: Nak-tunum kusal kipyo, nami weng ma bokoyokomi ayo weng san iliwa! Tawaal diim tunum kaami tela taanokomap kaa, kapni angtiil kaata-kup wela taanokomu. Katale, am ma daanokomu kaali, kapni sinik ayo kaaso dap-mafak-daap-ta-lom aala disa. Kemin, tawaal diim tunum kiimi atul kaa itam suunin daa yo. \v 5 Kemin, dok nolin ami ma atam suun-daalokomap kaami sang uyo bokop-tokomi. God ali titil soyim kemin, ata taba-lomda tela namti, ali ti tam-baala yang suunkup as kiin-bam ilin abip unokomap ami atul kaata-kup atam suunamap. \p \v 6 Lale, ipkal weng sanin! Tunum iyo tuumon kiin abin alep kuliita, yim-buu-lomdip awon katip katip awakal kii molokomip. Lale, God ali awon kanolin katip sakap kiimi aket ayo ma lokolu ke-lokoma dinim. \v 7 Kemin, God ami tiin diim kulaali, awon katip katip kuliimi aket kula, kabaak baniwa, ipta ipta kesip. Kemin, God ali kipni aket kaa ma lokolokomu dinim; ali kipni dabom kon maakup maakup kiili ti diing baka-bam ale, kipni aket ayo suunkup fanang daka-bam, tiin mo dong dakaayin-bam kem-tabasa. Kemin, tawaal diim tunum kiimi atul kaali, itam suunin daa yo, yakan-kaa-bamda kanum bakaya ko. \s1 Yesus ayo boko-lomda: Alik ibi kiimi tiin diim kaali, nalmi okok kemin tunum kelin o, kala Yesus ami kanum bokosa kaata ko \r Mat 10:19-20,32-33, 12:32 \p \v 8 Ayo daang bakaalin tunum imi bokoya-lomda: Nali kipni weng ma bokoyokomi kemin, dok kanolin kapta din unang tunum imi tiin diim kawu boko-lomdap: Nali Dukum Ami Man kaami daang bakaalin tunum tituun keli no, kalap namti, God ata lek yim-bamda angtiil yol uyo kukaayin-bamda kanuyokoma kaami am daanokomu kabaku, nali abiil tikiin kasel imi tiin diim kawu bokop-ta-lomdi: Kaali nalmi daang bakaalin tunum te! tokokomi. Kemin ale, \v 9 kabi unang tunum kawanta unang tunum imi tiin diim kawu boko-lomdap: Nali Dukum Ami Man kaami daang bakaalin tunum kelami dinim o, kala namti, God ami lek yim-bam angtiil yol kukaayokoma kaami am daanokomu kawu, nakal abiil tikiin kasel imi tiin diim kawu bokop-ta-lomdi: Kaali nami daang bakaalin tunum disa yo, tokokomi. \p \v 10 Kemin, nali Dukum Ami Man yale, tunum unang kanta nami weng mafak uyo kukaap-nambile, asuk aket fal-sikila namti, God akal ami ban kemin kaali, kukan-telokoma. Kemin ale, dok nolin unang tunum ita God ami Sinik Tambal ami weng mafak kaayo bakalip namti, God ali imi ban kemin kaali, atin ti kukan-tiiyokoma disa. \p \v 11-12 Kanola tunum iyo itamiwa yi, Ibi nami daang bakaalin tunum kala, kalbip-kup, iyo yim-tama tam lotu am daalipla, Juda imi kamok kamok iyo im-bak-saanbile, yim-tama din kiyap imi diim kawu daalipla, ita yim-bak-saanokomip. Kemin, kanuyokomip kaali, ibi aket yaapkan fukun-bamdip: Kwin! weng kutal numi diim diiyokomip kaali, kanimin o, kalokomup i? Kemin, dok kanumin weng kaata, maan tiiyokomup ma? kala-laamin daa yo. Kela bilili-kup-kala bom ilipla, God ami Sinik Tambal ata taba ibi kukup tambal kaali, kukuyalala, weng tambal kaata-kup bakayokomip o, kala Yesus almi daang bakaalin tunum imi kanum bakayila ko. \s1 Yesus ami faldak, Mafek mafek soyap keli no kala, aket mafak fukunin tunum ami diim tii bokosa kaata ko \r Mat 13:22, 1Tim 6:9-10,17, Jems 1:10-11, 4:13-15 \p \v 13 Unang tunum yaapkan iyo Yesus aso tola-bom iliple, kulaa, tunum ma ayo unang tunum yaapkan imi iipyak tem kulu bokola-lomda: Kukuyin tunum kapyo. Kabi nami abaap ayo bokolapla, numi atok saakba ami tawaal so, am bung mafek mafek iso, iyo biki-lomdap nakal anung ma kup-nala yo! akale, \v 14 Yesus ayo tunum kaami bokola-lomda: Nak-tunum kapyo, God ali nam-baala tal-ilomdi, kipni tawaal so, mafek mafek am bung iso, kiimi weng kiita, talal-bamdap kabaan-yilan o, kalalaya, nam-baala talsi disa yo; nali ti ok kusnum okok kemin tunum o, kalba-kup, \v 15 kulaa fal-siki taba unang tunum imi bokoya ko: Ibi nami weng bakabi kalawuuli, talalu weng senin! Tunum mafek mafek soyal ili ilmi mafek mafek kiita, dong dokolipla, tambal-kup ilokoma disa le, kaptoop kaptoop kakal, ali suunkup ilokoma disa. Kemin, ibi kaptum kusal imi tawaal so, mafek mafek am bung iso, imi mok kaa inin disa yo, kala ko. \p \v 16 Yesus ayo weng ma faldak-tii bokoya-lomda: Mafek mafek soyap tunum ma ami langabip ayo wiit san yaapkan tabamnip itaba-kup, kulaali tunum ayo tiin-bomda aket fukuna ko: \v 17 Kwin! nami wiit dakela kutal am tiimin am kaali, dukum disa kemin, umi baan diim kutiimin ayo muup-nula dok kanolokomi ni? \v 18 Nami wiit am kaali, balata kutii-lom, am dukum-kup ma de-lomdila, wiit so, mafek mafek so, kiili diili tam abamnuk o, kala! \v 19 Ayo dinamsi bom bii disa kelule, kulaa tiin-bom aket fukun-bamdi: Ti yaap ke, nali mafek mafek yaapkan so ke tiikni no. Kemin, kulaata bom bii wasital yaapkan ma duk-duu-somdila, kaata kun fan kaa-bamdile, inin-inin yaapkan uyo im-bomdi, ok mafak dukum-kup in-bomdila, fiyaap duumon o, kalokomi no, kalala, kanolin aket kaali, fukuna. \v 20 Lale, God ali bokola-lomda: Kabi babon bi-lom tiinsap kapyo! Am kamala kutamiip kulu saaka-lomdap yak kapni mafek mafek talalbi kutiin-tabasap kuluuli, ke-wokomap. Kemin kabi, Bung kiili, nalmi alik o kala-laabap kaali, kawanta kuluulokoma ni? kala, God ayo mep tunum kaami kanum bakaanba. \v 21 Kemin, ipkal utamin! Kanola ibi tunum kaaltap ke iltipni aket-kup fukun-bamdip mafek mafek afet-mokomip kaa, ibi God ami tiin diim kaa tifan win dinim o, ke-lokomip o kala, Yesus ayo kanum bakayila ko. \s1 Ibi aket yaapkan kaa, fukunin disa yo, kala Yesus ayo almi daang bakaalin tunum imi kanum bokoyinsa kaata ko \r Mat 6:25-34 \p \v 22 Kulaa, Yesus ayo almi daang bakaalin tunum imi bokoya-lomda: Kibi kamala kulu nami weng bokoyili kaa, weng selip o? Kanum bokoli kaami anung kaali, bokoyokomi. Ipni kula unip kaami aket awak dukum ayo fanang daka-bamdip boko-lom: Kwin! ima kaa doku ma tulula, inam-nokomup i? kal-bomdip aket yaapkan kaa fukun-bam ale, iltipni angtiil lak uyo duu-lom boko-lomdip: Kwin! ilim kaa doku ma tulula, mikilokomup i? kal-bomdip aket yaapkan fukunin disa yo. \v 23 God ata mafek mafek sakbaalim dukum kaa iltipni mam so, titil so kiita, kuyilaya kulu bom-bilip, aa mep mafek mafek katip katip o, kala inin-inin aye, ilim mikimin aye, kiiyo kanola God alta kuyokoma. Kemin, kabak-ami aket kaali, yaapkan fukunin disa yo. \v 24 Ti ipkal awon kii itam-tamin! Kiili ima waan lang kaa imi dikimin disa; lale, ili ima kaa dabuubi kulii-din am kawu tii-bam inin disa; God alalta imi ima ayo kukaayin-balala inan-umbip. Katale, God ami aket dukum kaali, unang tunum kipni kuyale, awon imi aket kuya-laaba kaata kabaak banala, unang tunum iptale, ima ayo kukaayim-balaya, ima iyo inan-laabip. \v 25 Ibi kanolin aket yaapkan kaa fukun-bam, iltipni angtiil lak kuuta, dong dokoyilula, ibi tiika-yilin ayo kayoop so, wasital so, kiiyo til daalup toop lo so keluya, tawaal diim kalawu bom bii ilanin tap ke-lokomip ema? Daa te! God ali boko-lomda: Kuyaku taanan aa! kalsa kuyaku ti taanokomap te! \v 26 Kemin, kayoop til-dakamin aa, yak wasital til-dakamin kaa, katip sakap lale, ibi taang-kala kanolamip disa. Kemin, ibi kanimin o, kalalipla, mafek mafek awak dukum kaami aket kaata, aket yaapkan fukun-umbip yoko? \p \v 27 Ti ipkal as tes uyo utamin! Kaali tunum nulultap kelula, ulmi ilim uyo talal-bam bikimin disa; uli ti disa kulu tabemin kaali, God alta tiin molaya, uyo bomdula umi tes tambal kaa, abun-umbu. Kemin, siin sawaalak tunum win soyap Solomon ami bom-biisa kaa, ali mafek mafek soyim tunum ale, ilim tambal tambal kiita-kup miki-bisa. Yale, unang tunum ilmi sikil ta, ilim tambal kii baken-bilip miki-bisa le, imi dawang kuluuli, kulaak banin so kelula, God ami as tes kaa talalusa utale, kaami dawang kaali ti uta uta kesu. \v 28 Kemin, sinaan so, mokol so, imi tes tambal iyo bom-bilip kemin, bom ilanin tap ke data kemiple, kulaa tunum ita tikiin kuyak daalip tes kiiyo, kasentap kiin aba-yaabip. Katale, tes kaali, God alalta talalu kutiilala, tambal-kup falala-kala-laabip. Kemin, nikil ibi aket alep kiili fukun-bam, God kaa nuli ilim kaa ma kuyokoma ne, disa ye? kem-laabip kaa, ipkal talalu utamin. God ami aket dukum kaa, kipni kuyale, as tes kiimi aket kuya-laaba kaali, kabaak unin kemin, alalta kipni ilim kaa kukaayokoma. \v 29 Kemin ti, ipkal kanolin aket kuuta, fukun-bamdiwa, inin-inin kaami aket kaata-kup yan-bulula, aket yaapkan kaa fukunin daa yo. \v 30 Kaa dok kata naa kalolip: Tawaal diim kaldaak-ami unang tunum ili God ami samaan kawu bomdipla, tildang ami weng kaayo ma, weng san-kaamin disa; ili ti suunkup ilim so, inin so, kiimi aket kaata-kup yan-bulula, aket yaapkan iyo fukun-umbip. Lale, kipni Kaalap God akal kaali, utamala, Ibi suunkup inin-inin umi liip kaa fenbip kala, kala-somdala, inin-inin iyo suunkup kukaayokoma te! \v 31 Kemin, tawaal diim kalawaami mafek mafek aket kaali, dukum-kup yelula ilin disa; ti God almi ok kaami aket kaata-kup yelu okok ke-mokomip kaata, fan God akal ilim so, inin-inin so, kiiyo kukaayokoma no, kala Yesus ayo kanum bakayila ko. \s1 Dok kano-somdupla, kukup tambal kaata-kup kutal-fuku bii tam God ami abip tambal kaayo, din ilokomup kaami sang kaata ko \r Mat 6:19-21, Luk 14:12-14, 16:9, 18:22 \p \v 32 Kulaa, asuk Yesus ayo almi daang bakaalin tunum imi bokoya-lomda: Nikil kipyo. Kibi sipsip alep-kup ililtap kemin, God ali aket fuku-daa utama yi, Ibi imbii tal nalmi abip kala daaliya, ilin o, keba kemin, kibi tawaal diim kalawaami mafek mafek aket kii aket yaapkan fukunin dinim ale, suunin daa. \v 33 Kemin, nuli mafek mafek yaapkan kiili bom-bilip o kalip namti, mafek mafek kiili, saan-bamdipla, tuumon ayo kuluu-lom, unang tunum iyo itamiwa yi, Awu, kuliita duluubip kala, kalalip, kuliimi kukaayin-biliple, kuuta imi dong dakaayuk o. Tawaal diim kalawaami men sole, ilim so, kuliili, disap-nokomip aa, tuumon ukol kuno abiltap-kup disa ke-lokomu; yak keng katip katip ita mafek mafek uyo inam-nipla, balat tabokoma; kuno tunum yakal mafek mafek yukut daka-bilip ken-umbip kemin, mafek mafek kuliili, dinim-nokomu. Kemin, mafek mafek kalawu kuliili, tildak kuyaku-diyaku-ke-bam afetmin disa; God ami ok tambal kaata-kup kanu-bilip bom bii, God alalta maan tiiya-lom yim-tama din almi suunkup ilin abip kawu daalaya, tambal-kup ilin o, kala-somla ko. \v 34 Kanola tunum ma tawaal diim kalaami mafek mafek kiimi aket-kup an-bulula ila namti, ali kanolin mafek mafek kaali, kulii-tildak kuyak mim-daa sikip fak-dakan-unokoma. Kemin ale, kanola tunum ma ali almi mafek mafek aket fukunin ayo kuno maas kewa God ami aket kaata-kup an-bulu ila namti, fan tunum kaata, God ami lak dakamin kaami kukup kaa, kutal-fuku-bom ilokoma no, kala, Yesus ayo kanum bakayila ko. \s1 Talalu faksa-bomdip liip fenip tolon o, kalala, Yesus ami kanum bokoyinsa kaata ko \r Mat 24:43-44, 25:1-13, Mak 13:32-37, 1Tes 5:2, 1Pit 1:13 \p \v 35-36 Yesus ami bokoya-lomda: Ibi weng senin. Ibi dotu-lomdip nami liip ayo fen-bam bom-ilipla, bom biilila kawu tolon o. Kemin, nata faldak-tiimin weng ma ok tabuulin tunum ma kaami sang kaata bokoyokomi kemin, kipni kukup kaali, ok fukulin tunum kiimi kukup ilaltap ke-biliwa yo, kala-somla ko. Kemin, am ma daanule, kaami kamokim ayo utamala, Nak-tunum kaali, unang sii ma kuluulala, akam imi aptum kusal iyo tala-tala-ke-bam ima ina fakaneng tababip kala, kalale, kulaali itamala, Aso fiyaap duumum o, kalalala tabana. Kemin, almi ok tabuulin tunum kiili, ilmi kamokim kaa dok kanolin diim kawu asuk talokoma no, kalbip disa; ti maaklo kulu bung mafek mafek ayo dotu kutii kela fen-bam iliwa, kutamiipnu kala, kala-lomdip, yokon uyo iilfo-lom kawang-kup tiin-bom ilmi kamokim ayo fen-bilipla, bom biila ayo tal saal dok-dok diina kalale, kulaali abiltap tam-tiin din saal ayo busolip. \v 37 Kemin, almi okok kemin tunum iyo kawang bom iliwa, tal itamale, kulaa, Ti yaap ke tal itami no, kalale, imi fiyaap kaali, duu-bam kukup tambal uyo kukuyinba-kup ale, kamokim ali, ima ifamin imi kukup kaata, kuluu-lomda bokola: Daak tiinipla, nalta ima ifalila inin o, kala kanum bokoyale, \v 38 ok fukulin tunum yakal utamiwa yi, Awu, am kutamiip muma diinula, toloma ne, am daan daan tala-balala kawu toloma ne? kalbip disa. Yale, ti disa maaklo kulu suunkup fenin-kup ke-bilipla, ayo tal-ilomda kukup tambal kaayo kukaayila ko. \p \v 39 Weng ma bokolokomi kaa, weng senin! Am kayaakim ayo utamala, Awu, atan sinik uyo tal dok ba tulula, yukut-inipyaap tunum ayo tolokoma no kalase dinam ali tiin baa fen-bamda ilala, yukut-inipyaap ayo am taloma dinim. \v 40 Kanolin kemin, Dukum Ami Man Nami tolokomi kaa ibi utam, Awu, kunolin diim kulu tolokoma no, kalbip disa; kemin ipkal ti maaklo kulu suunkup fen-bam bom-ilipla, nayo tolomi kayi! kala-lomda Yesus ayo almi daang bakaalin tunum imi kanum bokoyinsa ko. \s1 Tunum okok tambal kemin so, okok mafak kemin so, imi kukup kaata ko \r Mat 24:41-51 \p \v 41 Yesus ayo weng faldak-tiimin weng kaali, bokoyila disa kelule, kulaa Pita asiik Yesus ami bokola-lomda: Kamokim kapyo. Yak faldak-tiimin sang ma bokolap kaali, nuta-kup bokoyap e, unang tunum alik iso bokoyap e? akale, \v 42 Kamokim asiik bokola-lomda: Kanum bokolap kemin, ibi talalu weng san-ilipla! Nali tunum titil-fak-daa-bomda, aket tambal-kup fukun-bamda ilin tunum ami sang kaata ma bokoyon o, kali kemin, kamokim ma ayo umbilin samaan kawu bom biilila, tolokomi kayi, kalalaya, almi okok kamaalin tunum ma ulduu-dap-tii-lom, bokola ko: Kabi nami ok tabuulin tunum kalawiili, tambal-kup itafii-bamdapla tiin mo-balap, iyo ok tambal-kup fuku-bamdipla, nami mafek mafek iyo tambal-kup bom-bilipla, ima kabaanu-ya-laamin kaami diim daanokoma kabaku, kapta nami okok kemin tunum imi kukaayan o, kala, bokola-lomda kela unokoma. \v 43 Kela tabanala, okok kemin tunum ayo kamokim ami weng uyo weng san-ilomda, ali ami ok tambal ayo kutal-fukulin-kup ke-bomda, okok kemin-kup ila namti, kamokim ayo asuk tal ulala, Ali tambal-kup okok keba kala, kalokoma kawu, ami fiyaap kaali, dolokoma. \v 44 Kemin, kamokim ayo tal bokola-lomda: Nali kalawu bomdi, kabi titafiimin disa; bom bilila, kabi ok tambal ayo tabuusap kala, tal tiki kemin, ok dukum ma uyo kup-ta unila, kapta nami mafek mafek kiili, alik tiin molokomap o, akokoma. \v 45 Lale, kanola okok kemin tunum ayo aket fuku-daa: Nami kamokim kaa mafek mafek kusnum ma kuuta taba-lomdu, ami tolokin uyo dap-diila kemin, abiltap-siik toloma dinim o, kala-lomda, ali aptum kusal okok kemin unang tunum iyo ye-bamda, ima ayo faka-bam im-bomda saak ok mafak in-bomda, babon tal-une-bamda, kema; \v 46 kwin! kamokim kanumin diim kawu ma tolokoma ni, kala fenin disa ke-bam ila namti, bom-balala bii, am ma daanule, kamokim ayo tal ula yi, Kukup mafak kem-tabasa nu, kala atam ale, kulu ami kukup mafak namti maan tela-lomda angtiil yol awak dukum ayo kukaalokoma kaali, weng kuyang saak tiimin tunum kiimi angtiil yol dukum-kup kukaayin tap kela kukaalokoma no. \p \v 47 Kanu-bam okok kemin tunum ali kawanta utamala, Kamokim ayo yak kanolin ok kabak-ata kanuman o, kalba. Katale, ok kabak-ami aket kaali, fukun-bamda, kufuku okok kemama disa; ami weng uyo kuyang saak tiila namti, ami kamokim ayo tal-ilomda angtiil yol awak dukum uyo, kolokoma. \v 48 Kemin ale, okok kemin tunum kaa kanta utamala yi, Kamokim ali, Kalanolin ok kaata kanuman o, akin disa kela unala; ti maaklo kulu kukup mafak-kup kema namti, ami kamokim ayo angtiil yol katip kaali, kolokoma. God ali aket fukunin tambal kaata, tunum ma kaami kola ayo utamsa namti, God alalta kabi tambal-kup okok keman o! akokoma. Kanola, tunum ma ata God ali suunkup aket tambal uyo, kukaalin-kup ila namti, God ali, Kabi atin ti ok tambal kaata-kup, suunkup okok kemin-kup keman o, akokoma no, kala Yesus ayo kanum bakayin-bisa ko. \s1 Yesus ami lak duu-laamin kaami kalan unang tunum biki-kutii miit alep kemin kaami sang kaata ko \r Mat 10:34-36 \p \v 49 Yesus ayo almi daang bakaalin tunum imi bokoya-lomda: Nami taldaak tawaal diim talsii kaali, unang tunum imi aket fukunin mafak so, kukup mafak so, imi kalan kaata, wing ta kuyak daalila kiin-aba-lomdu disa keluk o kala talsii. Kemin, nalmi aket fukunbi kaali, as kuyak dakamin kaali kamala kawu no kebi. \v 50 Yale, kanolin kukup uyo tiltam tilin disa bom-bulula, nasiik angtiil yol awak dukum kaali, kuluulokomi. Kemin, nali utamila, Kaami am uyo daan tiltam tolokomu kala, kala-lomdila, kabak-ami aket dukum kaata, fukun-bamdi aket uluum tabep-na-bulula, bom biile, nami kanolin angtiil yol uyo dinim-nokomu no. \v 51 Kipni aket fukunbip kaa, Ali tal-ilomda unang tunum imi weng kaata, bokoyi tilipla alik aket maakup kelin o, kalalala talse no, kalbip ema? Disa te! Nami weng, weng sep-nokomip kaali, iip maakup maakup ita weng sanokomip. Lale, malo ma kiitale, Weng sanokomup disa yo, kalalipla daang ukolokomip. Kemin ale, toko-lom tunum miit alep ke-lomdip, weng aal dikin-una-tala-ke-bam, waasi kela una-tala ke-mokomip. \v 52 Kanola am maakup kutamu unang tunum awakal ilip namti, biki-lom alep ma yakal kelip kuno, asuumano yakal kelip ke-lomdipla, nami weng kalan kabak-ata kanum taba, alep iyo tunum asuumano iso, weng aal diki-biliple, \v 53 awil-fakal yakal, tunum ma iso, waasi kela una-tala-ke-biliple, awil-fakal unang yakal unang man iso, kuno waasi kela una-tala-ke-biliple, abimuwak kusal yakal miining imi unang tan iso, waasi kela una-tala-ke-bilip ke-mokomip o, kala Yesus ayo kanum bakaya ko. \s1 Mafek mafek tiltam tabula uta-mokomip kaami sang Yesus ata bokoyinsa kaata ko \r Mat 16:2-3 \p \v 54 Kulaa, asuk Yesus ayo unang tunum imi kanum bokoya-lomda: Ibi utamiwa yi, Ibin uyo duutkan kelu kala, kalale, ipyo boko-lomdip: Yi, om tolokoma no, kalalip abip talen-umbip, \v 55 aa, ibi utamiwa yi, Atan tem un-laabu kawu utamipla, Inim ayo fufu tala kala, kalokomip kaali, am yaak am tiltam tabokomu no, kaliwale, tiltam taben-umbu. \v 56 Kukup alep kutal-fuku-bam utamsip tunum kibi, tawaal diim so, abiil kaaso, kiita, itam ale, Awu, am kanolin am kaata daanokomu no, kem-laabip. Lale, ibi babonin tunum kiimi kukup kaata kuluu-lomdipla kemin, dok nolin mafek mafek kamala kawu tiltam taben-umba kaami miit kabak utabup disa yo, kalbip kayi! kala, Yesus ayo kanum bokoyila ko. \s1 Yesus ami kot diim weng talalmin kaami sang bokosa kaata ko \r Mat 5:25-26 \p \v 57 Yesus ayo weng kusnum ma bokoya-lomda: Ibi kanimin ma nolum o, kalaliwa, ipkal aket fuku-daa, Awu, kabak-ata kanu-mokomup kaata ti mokso keyokomu no, ken-umbip elile disa ye? \v 58 Uyo kanolin kemin, kanola tunum ali ma bokop-ta-lomda: Kukup mafak kamap-nambap kemin, timbi din kamokim ami diim kawu daalila, ata tam-bak-saanbi, kulaali angtiil yol kaali, kup-tak o taka namti, kabak kapkal utamapla, Ulmi am tituun namti kuyaku tiltam tabokomu kala, kalokomap kaa, kapkal ale, akal alep din weng uyo talalulip disa kelule, alep aket maakup kelip kulaalalip. Ale, weng uyo talalulip disa kelin disa kelip namti, ata kabi timbi din kamokim ami diim kawu daalaya, ata lekbi tam-bak mole, tam-baala yak bolis boi imi sikil diim kawu abamnaple, ita tam-baalip tam kalabus am unokomap. \v 59 Kanop-tip bom biile, kapni ban kanun-umbap uyo kot baan diim kawu alik molap disa kelule kaata, taldaa tam-baalip tiltam ba tolokomap. Kemin, ibi nami faldak-tiimin weng kaali, talalu weng san iliwa yo, kala Yesus ayo unang tunum imi kanum bokoya ko. \c 13 \s1 Yesus ayo boko-lom: Kabi kaltapni ban wakamin kulaa kelan o! kalsa kaata ko \p \v 1 Kanumin am daanbu kuyaku, unang tunum bom-bilip iyo tal Yesus ami diim abale bokolip: Unang tunum malo ma Provins Galili kayaak ili God ami yaap ke yo, akum o, kalalipla, olti iyo kutal tiiliple, awem tunum ita yak olti kiiyo, anu-lom fuu-bilipla, kiyap Pailat ami soldiya iyo yim-baala tal Galili kasel imi anulipla, imi kiim kaami kuyaku le, olti imi kiim kaayo kuyaku, ke-lom sing-tam daasip o, kala bokoliple, \v 2 asiik bokoya-lomda: Kipyo, kipni aket fukunbip kaa, Galili kasel ili malo ma ban kemin, kaa ti sakbaalkan dukum o, kala, kalalip anulip taanipla, malo ma kiita, imi ban kemin kaata katip u, kalaliwa, kuno kamboyip yaap ke-silip o, kalbip ema? \v 3 Disa, ilmi ban kemin kaami kalan kaata taansip disa. Lale, ibi nami weng kala bokoyokomi kabak-ali ipyo talalu weng san iliwa! Ibi iltipni ban kemin kaa kela aket fal-sikilin disa ke-lokomip kaali, ibi alik Galili kasel ililtap ke-lom alik saak-nokomip te! \v 4 Kanolin kemin, siin kaali, tunum ilmi-kup tal aba tam daak nakal malii foko (18) kiita, abip dukum Jerusalam kaami tang tem abip ma Siloam kaptamu tola bom-iliple, kulaali am batbat ma kaata bal du kulii taldaak aba-lomdu yim-baak mo anulu saaksip. Kemin, kipni aket fukunbip kaali, Jerusalam kasel ili imi ban kemin kaa, dukum kemin, kaa anulu taansip o. Ale, malo ma ita imi ban kemin kaatale, katipso kemin, anulin disa kelu yaawa-silip o, kebip ema? \v 5 Kaa disa! Ilmi ban kemin kaami kalan kaata taansip disa. Lale, ibi nami weng kala bokoyokomi kabak-ali ipyo talalu weng san iliwa! Kipni ban kemin kaa kela aket fal-sikilin disa ke-lokomip kaali, alik ibi mep tunum kiimi kanosip ililtap ke taanokomip te! kal-bomda ayo kanum bakayila ko. \s1 Yesus ayo ban kemin tunum imi maan kaali, abiltap-siik tiiyokoma disa kaami sang bokosa kaata ko \p \v 6 Kulaa, Yesus ayo faldak-tiimin weng ma boko-lomda: As fik ma kaali tunum imi wain lang iip-iip kabaaku tolsu. La, tunum wain lang kayaak ayo din as fik kuu utamala, Fik kuuli, abuubu kala kalon o, kalale, ayo tal ula yi, As lap so ma abuulamu disa kelula utama \v 7 le, ami langabip okok kemin tunum imi bokoya-lomda: Kipyo, as lap abuumin am kulaa mep tulu kemin, tal utam utam kemsi wasital asuumano duk-duuli. Katale, as fik kalawuuli lap so ma abuulamu dinim, kesu kemin, as kuluu welan aa! Mep as kuuta, taba-lomdu tawaal kaami matak ayo alik in-bulula, disa ke-lokoma kaa, mafak kemin, baan as kuluu welan o, akale, \v 8 kulaa langabip kaptam-ami okok kemin tunum ayo langabip kayaak ami weng ayo maan tela ko: Kamokim o. As kalawaami miit tem ayo tawaal an-fal-siki-lomdi as kaami ima inin kaali, dotulila \v 9 as kuu lap abuuluk o. Ilom wasital maakup anang ma duk-duu utam talaalupla, Abuulin disa; ti kanolin-kup ilu namti, bokop-napla kawu, welon o, kalase no, kala ayo kanum bokoyila ko. \s1 God ami iintang am daanala, Yesus ata unang yawiit umi um-talalusa kaata ko \r Luk 6:6-11, 14:1-6, Jon 5:10,16-18, 7:21-23 \p \v 10 God ami iintang am ma daanale, Yesus ayo yak aba din lotu am kawu, unang tunum imi God ami weng bakayilale, \v 11 kulaa, unang ma tiinbu kuuli, sinik mafak ta taba-lom mafak-alin kuwa tiinsu. La, bom bii-lom wasital almi-kup tal aba daak nakal malii foko (18) duk-duusu. Ale, unang kuumi ol kun kaali, silik tal u kesu. Kemin, uyo talalu tolnamu disa, kesula, \v 12 Yesus ayo unang kuuli, utaba-kup, kulaa uyo naan-daawa tal atamule, bokowa-lomda: Unang kupyo, nali kupni mafak-alin kulaali \v 13 kukan-tiip-ti te! umba-kup, almi sikil ayo kuyak tam unang umi angtiil diim tii kem-salale, kulu maak fak-daalin tap, tituun-kup tam tola-lom, God ami fiyaap ayo don-bamdu win kufolu ko. \p \v 14 Uyo kanu-bulula kawu, lotu am kaptam-ami kamokim ayo utama yi, Yesus ali God ami iintang am daanbu kawu, unang kuu um-talalula tam tolnu kala, kalale, tunum kaami aket atul ayo Yesus ami kola-lomda, unang tunum imi bokoya ko: Am bukupkal ke-laamin kiimi diim kaata-kup okok kemin; ale, God ami iintang am daanu no, kala, kaa okok kemin am daanbu disa; ibi tal Yesus atamupla, Yam-talalulak o, kalip namti, okok kemin am ma daanula kawu, ipyo tal atamip yam-talal kaamak aa! Ale, yak God ami iintang am daanba kaali, tal atamip yam-talal kaamin disa te! kala, ban boko-lom kanum bokoya. \v 15 Kala kanum bokolale, Yesus asiik weng bokola-lomda: Kukup alep fukulin tunum kipyo! God ami iintang am daanbu diim kaa alik ibi iltipni bulumaki so, dongki iso, iyo din sok baa yim-bi din ok ayo kuyip inan-umbip kaali yi! \v 16 Mep unang kulawuuli, Abraham almi man loop ukol ti nulultap kemin, unang kalawuuli, Setaan ata um-mafak-daalala, umi ol kun kaali, silik tal uuwala bom bi-lom wasital almi-kup tal aba tam daak nakal malii foko (18) duk-duusula te! Kanola, God ami iintang am kalawaata yaap kep-nula, Setaan ami sok ta de-umtiisa kaa, nata taba-lom tildaa umbaa-lomdila, um-talaluli dalaal kelu no, kala ko. \v 17 Yesus ayo kanum bokoyila kem-salale, kulaa ami waasi kensip iyo fatom-duk-duu-lomdip weng so ma bokolin disa kelipla, unang tunum iyo Yesus ami kukup tambal talala tal-uneba kaali, atam-ilomdip ami fiyaap ayo dukum-kup duumip ko. \s1 Yesus ami weng faldak mastat san kaami diim tii bokosa kaata ko \r Mat 13:31-32, Mak 4:30-32 \p \v 18 Ayo asuk bokola-lomda: Unang tunum kiimi tal aba tam God ami miit tem uniwa, tiin mo-laaba kiili, dok kanolin ililtap i? Kemin, nalta bokoya-lomdi: Kiili kalanolin unang tunum o, kalomi. \v 19 Unang tunum God ami miit tem bilip iyo mastat kaami san ililtap kemin, (mastat san kaali, fan lap atin ti katip sakap lale,) tunum ma ata kulii yang dikiilala, yaap taba-lom, atin ti as dukum alaltap kelale, awon iyo talaba tam ami tang diim kawu, iim kiiyo dinan-umbip o, kala Yesus ayo kanum bokola ko. (Kemin, faldak-tiimin weng kaami miit kaali, bokoya-lomdu: Mastat ami san ililtap, ti God ami unang tunum iyo kamala kaali, iip maakup maakup ita-kup talebip. Lale, ilom am ma daanokoma kawu, tala-tala-ken-umbi-lom atin ti yaapkan ke-lokomip o, kalsu ko.) \s1 Yesus ayo weng faldak yiis ami diim tii bokosa kaata ko \r Mat 13:33 \p \v 20 Yesus ayo asuk weng kusnum ma boko-lomda: Tunum unang iyo tal aba tam God ami miit tem tiliwale, tiin moba kiili, dok kanolin iltap ma? \v 21 Nakal bokoya-lomdi: Unang tunum kiili, kalanolin o, yokokomi. Kemin, unang tunum tal God ami miit tem kawu bom-bilip kiili yiis o kala, bret dotmin mafek mafek ulultap kemin, unang ma yiis katip ma tuk-duu-lom kulaalu daak flawa dukum kaami tem unala, fal-siki-bulu bii, maakup kelula kuno kela ilanin tap kelule, flawa uyo fasuu-lom akal alik ma ke-lokomu alaltap o, kala Yesus ayo kanum bokola ko. (Kemin, faldak-tiimin weng kaami miit kaali, bokoya-lomdu: God ami lak duulin unang tunum iyo unang tunum kusnum imi iipyak tem kawu bom-bilip namti, aptum kusal God ami lak duulin dinim bom-bilip iyo yakal ilimi kusnum ke-lomdip, yakal ti kano God ami lak uyo duu-lom, atin ti yaapkan ke-lokomip o, kalsu ko.) \s1 Faldak amitom katip sakap kawu tii Yesus ata bokosa kaata ko \r Mat 7:13-14,21-23 \p \v 22 Yesus so, almi daang bakaalin tunum iso, iyo Jerusalam unum o, kalalip yakyak un-bomdipla, Yesus ayo God ami weng kaali, yak abip tildak abip imi bakaya yakyakda, uniwale, \v 23 kulaa, tunum ma ayo tal Yesus ami dik-daala-lomda: Kamokim kapyo, God ayo tunum iip maakup maakup ma ita-kup yim-buu-lom yim-tama tam God ami abip daalokoma nema? akale, Yesus ayo alik imi bokoya-lomda: \v 24 God ami abip unemin kaami amitom kaali, atin ti katip sakap kemin, unang tunum yaapkan iyo tam unum o, kalbip. Katale, ili fan taang-kala-lomdip tam unolip disa te! Ti ipkal titil-fak-daa God ami weng tambal kuuyo, kutal-fuku-lomdipla, God ami abip kaa tam unin aa! \v 25 Bom ilom am ma daanokomu kawu, abip tiin molin kayaak alta tam tola yang amitom saal liilokoma kawu, tunum unang tildang kulu tolbip. Ibi din amitom kulu tolale, dok-dok ke-bam naan-bamdip kanum baka-mokomip o: Kamokim, kamokim, kapyo saal busuuyan o, saal busuuyan o, ke-bam akan-kaa-bam naalokomip. Lale, abip kaptam-ami amitom tiin molin tunum asiik bokoyokoma: Daa. Ibi dok kayaak i? Nali ibi ma itamsi dinim kemin, ibi kaloku ma laabipla tilip i? kalala dik-daayokoma no, \v 26 kala, kanum bokoyilale, kulaa kipkal bokolokomip ko: Aa, kabi tal numi abip kawu talawa titafii-bam ale, nuso ima im-bom, ok im-bom, God ami weng tambal ayo bakayin-bam ke-bamdapla kawu, nuli itamsap kaali yi? akiwale, \v 27 kulaa, asiik asuk bokoya-lomda: Nali ibi ma itamsi dinim kemin, ibi kaloku ma laabipla tilip i? Nali kibi itamila, Ban kemin unang tunum ibi nami unang tunum o, kalsi disa; baan kep-na tabanin aa! yokokoma no. \v 28 Ibi itamipla, Juda nulmi awil-fakal Abraham, Aisak, Jekop alimal yakal aa, God ami weng ku-fatap-daa bakayin tunum kanolin iso, alik ili God ami abip kaltamu bom-bilip; kemin ale, nuta fotabam-nala tam daak saak lo kaptamu bom-bulup kala, kalokomip. Kemin, ibi angtiil yol dukum tabemin kaali, tabeya bom-bulula; Kwin! kuuso kawi! kal-bomdip iltipni angtiil kaami kalan kaata ama-mokomip kayi! \v 29 Kanola abiil kulii umbilin dilit kalsu so, tawaal kulii umbilin dilit kalsu so, kiimi tunum unang yaapkan kipni itam-laabip dinim kiiyo, tala-tala-ke-lom God ami abip kawu bomdipla, ima ina fakaneng taba-bilipla, ibi itafii-mokomip. \v 30 Am kamala kalawaami diim kawu tunum unang yaapkan ili win dinim bom-laabip iyo am mafiing diim kawu isiik win soyal keliwale, kamala kala unang tunum yaapkan win soyal ke-bom-laabip ita, am mafiing diim kaali, isiik win dinim ke-lokomip o, kala Yesus ayo kanum bakayila ko. \s1 Yesus ami Jerusalam kasel imi kalan kaami aket uluum kensa kaata ko \r Mat 13:14, Luk 19:41-44, Jon 11:35, Rom 11:8 \p \v 31 Am kanumin diim kuyaku, Falosi malo ma iyo tal Yesus ami bokola-lomdip: Yesus kapyo! Provins Galili kaptam-ami tiin molin tunum Herot ali boko-lomda: Nalmi soldiya iyo yim-baali din telip taanan o, kalba. Kemin, baan abiltap Galili kaltam-ali kulaa kelalap tabanan o, akiple, \v 32 Yesus asiik bokoya-lomda: Herot ali saak miyaan alaltap kemin, ipta asuk din-ilomdip kanum bokolin o: Yesus ami weng bokop-tamba kalawuuli, talalu weng selan o, kala-somla ko. Ali, bokop-ta-lomda: Nali kapni atul uyo titam suun-daa ukadaa unokomi dinim; kamala so, sabi so, uyo unang tunum sinik mafak yim-fukusa imi sinik mafak fotabe-bam ale, yak unang tunum sik mafak umkan-unsip imi yam-talal-bam ken-um-bomdi, am sabi ye, sankaali ye, anang kawu, nami ok ayo dinimna kulaalokomi no, kalba kayi! kalalip din Herot kaa kanum bokolin o, kala-somla ko. \v 33 Yale, God ami weng ku-fatap-daa bakayin tunum ili suunkup abip dukum Jerusalam kaptamu-kup yan-umbip kemin, kaa yaap kep-nula, Jerusalam kaptamu God ami weng ku-fatap-daa bakayin tunum nayo, nelokomip. Nali Herot ami bokon tiin moba kalawaali, keya din Jerusalam kawu itamila, neliwa taanokomi kemin, kalawu okok ke-lom kamala so, sabi so, sankaali so, kiiyo okok daalila kawu, yakyak Jerusalam unokomi no, kalaya bakayila ko. \p \v 34 Kanola Jerusalam kasel imi aket kaata fukun-ilomda ayo aket uluum dap-telule, almi aket-kup fuku-daale bokola: Jerusalam kasel kipyo! Ibi God ami weng ku-fatap-daa bakayin tunum iyo ye-bilipla saaka-yaa-bam ale, God ami daang bakaalin tunum yim-baala tal-silip iyo, tuum ta kup ye-bilip taan-yaa-bam ken-umbip. Katale, awon awak umi man kiili, kuu ulmi bal kun tem tii katii-yaabu tap kemin, am yaapkan daan tal-unem-tabasa kaa, nali ti alik maakup ibi im-taldang daa, nalmi sikil ta uti fokolin tap ke yam am daalon o, kemin-kup, kanum-tabasi. Yale, kibi kep-nip kaali, kanun-umbi disa yo. \v 35 Kipyaa! Kipkal daang ukup-nip kemin, God akal ibi daang ukuya-lomda, waasi iyo kamboya tal-ilomdip kipni abip so, lotu am awak dukum so, kiili, yam-mafak-daayokomip. Kemin, nali tituun weng kaata bokoyokomi: Ibi maso ma nitamin disa bom bi-lom iltipta boko-lom: Numi Kamokim kalawaali, God kaltapni win diim kawu tala kemin, kabi kukup tambal kaata-kup kukaayan o, naka-lomdip nita-fii-mokomip kayi! kala Yesus ayo kanum bokoya ko. \c 14 \s1 Tunum ma ayo sikil yaan fasola bom biisa. La, Yesus ata dap-talalusa kaata ko \r Luk 6:6-10, 13:10-17, Jon 7:21-23 \p \v 1 God ami iintang am ma daanule, Yesus ayo din Falosi imi kamokim ma ami am kawu tiin-bom ima im-balaya, tunum alik am kaptam tiinbip iyo Yesus ami kukup kaata ma atafiimum o, kalalip kanumipla \v 2 kulaa, tunum ma sikil yaan fasonsu ayo Yesus almi mepso kulu tiinba kemin, \v 3 Yesus ayo atamale, lo utamsip tunum so, Falosi iso, imi aket fukunbip kaata ma utam-ilom iyo dik-daaya-lomda: Kipyo, nulmi lo kabak-ali boko-lomdu: God ami iintang am daana kaali, ibi tunum mafak-alin umuba kaa yaap dap-talalmin o, kalsu ne disa ye? yakale, \v 4 iyo kaal kesip lale, isiik weng so ma maan telin disa keliwa, Yesus ayo yak tunum mafak-alin umusa ayo dap-tal-fuku dap-talalu-lom dabaala almi am unala, \v 5 Yesus ayo kamok kamok imi bokoya-lomda: Kibi God ami iintang am daanbu kaa kanola ibi iltipni man aa, bulumaki aa, ma kulii ok kumun tem una namti, kabi abiltap kaltapni man aye, bulumaki aa, kaa dabuu dap-taltam daalokomap e, kuno ke-lokomap e? kala dik-daayilale, \v 6 Falosi iyo ma taang-kala ami weng ma maan telalip disa, kuno kulaa kelip ko. \s1 Kibi iltipni win kaa kufumin disa; iltipni win kuluu kulaalip minlo tem un-bulula yo! kala Yesus ami kanum bokoyinsa kaata ko \r Mat 23:6 \p \v 7 Yesus ayo utamala, Tunum kii tala-tala-kebam ima kaa inum o, kalalip tal aba tiltam am tale-bamdip kanu-buluwa, unang tunum kiita nuyo itamik o, kalalip tal ti abiin baan tambal kiita-kup, fen-tal aba yang tiin-yaamip itaba-kup, kulaa tunum kaptam bom-bilip imi faldak-tiimin weng ma bokoya-lomda: \v 8 Dok kanolin tunum kaata ma unang kuluulon o, kalba-kup, kapni weng umuup-ta talawale, yak ima in-bom ale, fiyaap duumum o, kalala, din aba tam am unap namti, kabi abiin baan tambal kaa tiin-laamin disa; kabi ti iiwaan win dinim tunum kemin, tunum win soyim ma tolokoma ali unang kuluulon o kalba ayo ami naan-daala-lomda kabi tal abiin baan tambal kaldaaku tiinan o, anba-kup, \v 9 dibii-tal kapni bokop-ta-lomda: Kabi yak abiin tambalim kabaak yak tunum win soyap ami kolan aa! tokokoma kaali, kabi umbiyang imi daang tem kulu tiinale, kwin! fatom-duk-duulokomap. \v 10 Kanola kuno tunum ma weng umuup-ta-lomda: Talawa, ima inum o, taka namti, kuno din-ilomdap met wolung tem aa, balang tem aa, kulu ma tiin-yaamin taa! Kanu-mokomap kaata, mep tunum weng umuup-ta ayo tal bokop-ta-lomda: Nak-tunum kapyo, tal ti abiin baan tambal kaldaaku tiinan o, takale, kabaku alik kaptam tiinbip iyo titamiwa yi, Awu, kabi win tabin kelap kala, kala-lomdip kapni win ayo kufup-tokomip o. \v 11 Kanolin altap kemin, dok kanolin tunum kaata almi win kaali, kufuuma namti, God ali dabaala kulaak banokoma le, dok kanolin tunum kaata almi win ayo kufuumin disa kema namti, God ata mep tunum kaami win kaa kufolala, win soyap ke-lokoma kayi! kala, Yesus ayo kanum bakaya ko. \s1 Tunum imi naan-daayip tilip, ima inin kaami kukup Yesus ata bokoyinsa kaata ko \p \v 12 Kemin, Yesus ayo kanum bokoyinba-kup, fal-siki taba mep tunum kaa weng umola tal atama ima im-bokobip ami bokola: Kabi ima tang dap-kaalon o, kalap namti, kaltapni aket fukunin kaa, Nak-tunum kusal iyo naan-daayi tal nami ima ayo inabip-kup kawu, isiik nami ima ayo tiip-nik o, kalalapla, kaltapni kaptum kusal so, kaltapni abip kasel bung kayaakal iso, kiita weng umuuyila-yaamin disa. Kanolap namti, kunolin tunum kuliita-kup kapni ima fuuyap inamnip ita-kup tiip-tokomip. \v 13 Kabak-ali kanumin daa. Kapni ima tikiyap namti tunum iiwaan so, tunum yawiit aa, tunum yaan ukum aa, tunum tiin mafak kanolin kuliita naan-daayap tal ima kaa inin o. \v 14 Kanoyap inam-nokomip. Lale, saak yak kanolin kiili, fan kapni ima kabak tiip-talalip disa te! Bom ilom tituun-kup tunum taansip imi tam tiinokomip kabaku, God ata kapni kukup tambal mep tawaal diim kalawaami kanumsap kaali, tiip-tale, kabi kulu fiyaap dukum-kup duu-mokomap o, kala, Yesus ayo kanum bokola ko. \s1 Yesus ata ima dukum ina fakamin kaami sang faldak-tii bokosa kaata ko \r Mat 22:1-10, Luk 13:29 \p \v 15 Kulaa, tunum ma Yesus aso ima im-bokobip ilmi iipyak tem kulu tunum ma Yesus ami weng ayo weng san-ilomda ayo bokola: Kamokim o. Bom bii-lom kaptoowu tunum ayo God ami abip din unale, God ami ima tini-bala inam-nokoma kaali, tunum kaa fiyaap duu-mokoma no, akale \v 16 kulaa, Yesus asiik weng ma faldak-tii bokola: Tunum ma ima tinimon o kalale, unang tunum yaapkan imi bokoya-lomda: Am kunolin diim kulu talemin i! yaka ko. \v 17 Yakalala bombe la, kulaata utama yi, Ima inin am ayo daanu kala, kalale, kulu almi okok kemin tunum ma dabaala din tunum kamosinim kawu diing kutiiyase imi bokoya-lomda: Kipyo, kulaata inin am uyo daana kemin, tilin i! kala. Katale, \v 18 tunum alik imi aket tem kaali, Ima falalup kayi! kala, faldak-tii kasen-fakan-bamdipla, tunum ma ayo kanum bokola-lomda: Nali ima lang ma mobi kemin, din atamdila kawu, talokomi disa kayi! Kemin, din bokolan i, akale \v 19 kulaa, tunum ma akal bokola: Yi, bulumaki nakalkal ma mobi kemin, din tik-tii itam-somdila yo, kalbi kemin, nali talokomi disa. Kemin, din-ilomdap bokolan o, akale, \v 20 tunum ma ayo bokola: Yi, nali unang ma kama-kup kuluubi kemin, nali talokomi disa kayi! kala kanum boko-boko-kelip ko. \p \v 21 Tunum yaapkan iyo kanum boko-boko-kelip kala, itaba-kup, asuk ok tabuumin tunum ayo tal almi tiin molin kamokim ayo tal tunum kanum boko-boko-kelip itam tala kiimi sang kaayo, bokolale, kamokim ayo tunum kanum boko-lom kolip kiimi aket atul kuuyale, kulaa asuk almi ok tabuulin tunum ayo bokola-lomda: Na, baan abiiltap bilin abip kaptam-ami liip dukum sole, liip katip katip so, kawu tal-une-bamdapla, iiwaan, win dinim, tunum yawiit, tunum yaan ukum, tiin mafak, iyo afetbi kuliilap imtal daalawa, ita ima kawol aye, kang kawol aye, tawobi kutiibi kaldaak-ata inik o, kala ko. \v 22 Ok fukulin tunum ayo kamokim ami weng ayo weng san-ilomda din kanoba-kup, abiltap asuk tal almi kamokim ayo bokola-lomda: Kamokim o, nali kapni weng uyo weng sandila, kanoli. Katale, am kaltam-ali abiin anung ma disa kulu bombuu no, akala, kamokim almi ok fokolin tunum ayo bokola: \v 23 Tunum unang ita taba-lomdip nami am kaltamu tiltam tale-bilip tiiknak o, kalbi. Kemin, kabi din aba langabip liip kawu kutal-fuku din langabip ma ma kawu tal-une-bamdap, unang tunum iyo ku muwa tal-unebi kuno saak-kup sisii imtal nami am kaltamu tiilawa ima so, kang awon iso, inik o, akale, \v 24 fal-siki taba ti almi am tunum unang tiin bom-bilip imi bokoya-lomda: Nali nikil alimal kipni weng ma bokoyon o, kalalila kemin, kamasi unang tunum imi bokoya-lomdi: Tiliwa, nami am kaltamu naso ima inum o, yikila, kela-silip kiili, nami ima kaa inam-nokomip disa. Ale, unang tunum tal nami am kaltam talbip kiptale, nami ima kaali, inam-nokomip kayi! kalan o, kala, Yesus ayo unang tunum ilom am ma daanokomu kawu, din God ami abip ima ina-faka-mokomip kiimi sang kaata faldak-tiimin weng kamun bakayila ko. \s1 Yesus ami boko-lomda: Kabi kamasi kaptoowu talalu aket fukun-ilomdap tildang nami okok kemin tunum kelan o, kalsa kaata ko \r Mat 10:37-39, Mat 16:24-26, Luk 9:23, 18:28-30 \p \v 25 Am ma daanale, unang tunum yaapkan iyo Yesus aso um-bomdipla, Yesus ayo fal-siki taba tiyak unang tunum iyo itam bokoya-lomda: \v 26 Kabi tildang nami okok kemin kaa kutal-fukulon o, kalap namti, kabi talalu aket fukudapla yo, kala-somla. Kemin, kabi nami lak duu-yaamin kaata sakbaalim dukum kelule, yak kaltapni kawak-aalap imi lak duu-yaamin, kalel umi lak dakaamin, man lak aye, ilem anung maakup imi lak dakaamin, kaltapni angtiil lak dakaamin kulu kulaak banula, nami lak duu-yaamin kaata, dukum keluk o, aka. Kemin, kabi kuliili keyilalap tildang nami miit tem tal-ilomdap, nami ok kaata-kup fukulap namti, kabi nami daang bakaalin tunum kelan o, kala-somla ko. \v 27 Kemin, dok nolin kapta nimi daang bakaalin tunum kelon o, kalokomap kaali, tunum ayo dabak as diim daaliwa ayo angtiil yol kuluu-lomda taanokoma ulultap ke, Kuno kuluulami no, kalin dinim so, nami daang bakalap nali boko-lomdi: Kaata kanuman o, kalbi kaayo, kutal-fukulin dinim kaaso, kiiyo kanumap namti, kabi kalok no-lomdap nami daang bakaalin tunum kelamap dinim o. (Lale, kabi kabak alik kanumap namti, kaata fan nalmi daang bakaalin tunum ke-lokomap ko.) \p \v 28 Kabi nami ok kuu kutal-fukulon o, kalap namti, kamasi kaali, kabak-ami fiitmin kaami aket uyo talalu fuku-daa-somdapla kawu, tildang nami ok uyo tabuulon o kala-somla kemin, mep faldak-tiimin weng kala bokoyokomi kalawuuta, kipni aket fukunin kabak ayo bam-daayokomu. Kemin, ibi talalu weng san-iliwa, dok kanolin tunum ata ma am sakbaalim dukum ma delon o, kala namti, kamosinim kaali, tiin-bomda tuumon ayo ding boko utamala, Am kaami kun kulaali, tiknu ne, disa ye? kalokoma. \v 29 Ale, ayo moni ding bokolin disa kela namti, am kun kiita-kup molile, tuumon uyo disa kelamu no, kalala kulaalokoma kaa, unang tunum alik iyo atam-ilomdip aban den-bam ale, atafiimin weng bakaan-bam ke-bam ale, \v 30 bokolip: Tiyak tunum kaa daa atamin! Ali am dukum ma delokomi no, kala-lomda dinan-umba. Yale, tuumon kaa disa kenbu kemin, tunum kaa am kaa dela dinimnu kulaalokoma disa te! akokomip o. \p \v 31 Kanolin tap kemin, kamokim ma ayo weng selaya boko-lomdip: Waasi dinin ilmi kamokim sole, twenti tausin (20,000) ita tal numi kamokim aso dinan-tabum o, kalalip talabip kayi! kalokomip namti, ami aket fukunin uyo tambal ma talalulin disa yo, kalale, tunum ten tausin (10,000) kiita-kup baa kulin daalip aso dinan-tabokomip ema? Disa. Kamasi akal kaptoowu tiin-bom aket fukun-bamda almi tunum iso, iyo ding boko, Awu, ti waasi dinin imi kamokim aso, almi dinin tunum iso, dinan-tabokomup kulaa ti, nuta nuta ke-lokomup o, kalale, kulaa dotu afet daa kutiilokoma no. \v 32 Aa, kanola utamala yi, Nuli tiiknamup disa yo, kalokoma kaa, waasi tunum kiili, samaan kawu talabip o, kalokoma kaa, almi kalaan yim-baala unemin tunum iyo yim-baala din waasi imi kamokim ayo bokolip ko: Kapyo, numi kamokim ata yim-baala tal bokop-ta-lomdup: Dinan-kulii-tabokomup disa; kemin ale, disa weng kaata-kup, talalu-lomdup kelum o, kalokomip o. \p \v 33 Kanolin tap kemin, kabi tildang nami ok fukulon o, kalap kaa, kamasi kawu talalu aket fuku-daa-somdapla kawu, kapni mafek mafek so, kaptum kusal iso, iyo alik keya-somdapla kawu, tildang nami miit tem tilin disa kelap namti, kabi nami daang bakaalin tunum ke-lokomap disa yo, kala ayo kanum bokoyila ko. \s1 Yol kaami faldak-tiimin sang Yesus ata bokosa kaata ko \r Mat 5:13, Mak 9:50 \p \v 34 Yesus ayo faldak-tiimin sang ma boko-lomda kanum bokola ko: Yol kaali ti mafek mafek tambal abaal-kup tabasa. Lale, kanola kaami titil kaa disa kelu namti, dok kano dotuluwa, asuk yol kaa titil kaa kuluulokoma ni? Kabak-ali atin disa te! \v 35 Yak yol abaal dinim kesu uyo binalu daak tawaal tambal diim abam-nokomu namti, yol ta taba-lomdu tawaal kaa dong dokolokomu disa; ku-mafak-daalu, titon san tabokoma disa kemin, kulaala saak banokomu no, kala-som ale, kuno bokola kipkal talang tem sole, nami weng kala bakayinbi uyo talalu weng selin o! kala kanum bakayila ko. \c 15 \s1 Sipsip ma maaklo kelu no kala faldak-tiimin sang Yesus ata bokosa kaata ko \r Mat 18:12-14, Luk 19:10 \p \v 1 Tunum takis kaamin sole, tunum kukup mafak kutal-fukulin iso, iyo tal Yesus ami mepso kulu tal-ilomdip, ami weng kaata weng san-kaamipla, \v 2 Falosi so, lo utamsip iso, iyo Yesus ami aket atul kola-lom, kala weng baka-bamdip bokolip ko: Mep tunum kalawaali tunum kukup mafak kutal-fukusip kiimi aptum ke-bomdala, iso ima inan-umba no, kalbip kala, kala-lomdala, \v 3-4 faldak-tiimin weng ma bokoya-lomda: Kanola iltipni tunum ma sipsip ilmi-kup 100 kiita tiin mola laabip. La, kulaa maakup ma maaklo kela namti, sipsip aalap kayaak ayo ding bokola yi, 99 kiita-kup bom-bilip kala, kalba-kup, malo ma kiili kawu tikiinal kulu kano keyale, aptum maakup ma disa keba ami fen-tal-unebi ata-mokoma no. \p \v 5 Kanola atam-ilomdala, dabuu dap-tam almi nakal kun diim tii kawu kuliiya-lomda, fiyaap duun-duun dibii-tala. Kemin, \v 6 dibii-tal almi abip tal-ilomda, almi aptum kusal iyo naan-daayila, tala-tala-kelipla, kulaali bokoya-lomda: Kipyo, nami sipsip ma maaklo kelaya, fen-tal-unebi atam dabuu dabii-tali kemin, kipso naso ami fiyaap duumum o, kalokoma. \v 7 Kanolin tap, kanola nakal ibi bokoyon o, kalalila kemin, ban kemin tunum ma ami ban ayo kela-lomda aket fal-siki-lom God ami lak duula namti, abiil tikiin kasel ensel ili atin ti ami fiyaap awak dukum uyo duulokomip. Ale, mep tunum ilmi-kup 99 kiita le boko-lomdip: Nuli ban kemin dinim; tambal-kup bom-bulup kemin, dok kano-lomdup aket fal-sikilokomup i? kalip namti, ensel iyo kanubip kiimi fiyaap dukum uyo duuyokomip dinim; kemin ale, fiyaap katip sakap ma duuyokomip o, kala ko. \s1 Yesus ami tuumon ma maaklo kelu no, kala faldak-tiimin weng bokosa kaata ko \p \v 8 Yesus ayo faldak-tiimin weng ma bokoya-lomda: Unang ma uyo sisol dukum tuumon nakalkal kiita, kutal-fukulu ilom ale, maakup ma maaklo kusolu namti, uli yokon iilfo kufo-lomdu abiin sung ilol kaali, diliit-saanbi asuk ata-mokomu no. \v 9 Atabu-kup, ulmi kayaak iyo weng umuuya tala-tala-keliple, kulaali uyo bokolu: Yi! nami tuumon ma maaklo kelula, fen-bi-lomdi utabi kemin, kipso naso fiyaap duumum o, yakan-kaa-mokomu. \v 10 Kemin, nali ipni bokoyon o, kalalila kaayu, kanola ban kemin tunum ma almi ban ayo kulaa kela-lomda aket fal-siki-lom God ami lak duula namti, God ami ensel iyo atin ti tunum kanola kaami fiyaap sakbaalim dukum uyo duu-mokomip o, kema ko. \s1 Yesus ami man tunum ma maaklo kela no, kala weng faldak-tii bokosa kaata ko \p \v 11 Yesus ayo asuk weng ma faldak-tii bokoya-lomda: Tunum ma ayo laaba, \v 12 ami man kiili alep kemin, niing ata aalap ami bokola-lomda: Atok kapyo, bom biilap kapni taanapla, kapni bung mafek mafek baanokomip kawu, nami malii kup-nokomip kaali ti kama kulawu nasiik kup-nawa yo, akale, kulaa fan almi bung mafek mafek iyo alap imi tokoya ko. \v 13 Kanolaya, niing ayo bom ilanali yo kaloma dinim; kulu ti almi bung kanolin mafek mafek iyo dibii kulii yak aba bilin abip samaan ma kabana. Kemin, din abip kaptamu bomdala, da kukup mafek mafek iyo kutal-fuku-bomdala, ami kanolin mafek mafek dap-tama talsa kiili, alik tinan-daala disa kelip, \v 14 kulaali bokon kaptam ayo ima disa ke, ol fuut am dukum ma kutaltam daalule, kulaa mafek mafek iyo dulule um-tal daala. \v 15 Kanolu utam ale, din abip kaptam kayaak tunum ma atama aso bomdipla, tunum ayo dabaala din ami bokon kawu kang imi ima waan ifamin ok kaata, tiin mo-bomda, \v 16 as ma kaami lap kaata, kang imi ifa-balala, iyo im-bilipla, akal kuno kuuta ma inatamon o, keba. Lale, ami ima ayo ma kolin dinim kela. \v 17 Kanu-bam ilom ale, kawu ami aket kaali, bam-daalula boko-lomda: Nami atok ami okok kemin tunum iyo ima yaapkan-kup inan-laabip. Katale, nami tal kala-laabi kaatale, ima tinap-kup bomdila, taanon o, kalbi. Kemin, \v 18 kulaa kela nalmi atok ami fanang unokomi. La, nali bokola-lomdi: Atok kapyo, nali God ami tiin diim kaayo, ban ke-bam ale, kapni tiin diim ayo ban ke-bam ken-umbila tili. Kemin \v 19 ale, kamali kabi maso ma bokop-na-lomdap: Nalmi man o, nokokomap kaali, yaap kep-nokomu disa kemin, kuno kep-na-lomdap kapni okok kemin tunum kelon o, akokomi kayi! kal-bomda kanolin aket uyo fanang dakama ko. \v 20 Kulaa, almi aalap aket kaali, tabamnule, nalmi atok be kawu unon o, kalala tabamna. \p Kemin, almi aalap fanang umbabala, umbilin abip mep-mep un-kem-salale, aalap ayo atam ami aket tem kaali, olenin dukum kemsile, kulaali baan abiltap bina toop dip-tal miki weng fokola kem-salale, \v 21 kulaa, man ayo bokola-lomda: Atok kapyo, nali God ami tiin diim so, kapni tiin diim so, kaali, ban ken-umbila tili. Kemin, kalawaali maso ma kabi bokop-na-lomdap: Nalmi man o, nokokomap kaa, yaak kep-tu bokop-nokomap disa yo kemale, \v 22 aalap ayo almi okok kemin tunum imi bokoya-lomda: Baan abiltap bina din-ilomdip, atin ti ilim tambal ayo ma kulii-tal makenbip-kup, ale, sikil iling ayo ma kuluu kulii-tal sikil duung tem ayo diltoop daala-som aa, yaan ilom ayo ma kuluu kulii-tal diltoop tinela kenbip-kup, kulaa \v 23 din-ilomdip bulumaki man tambalim tiil abuulin ayo ma an-kulii-tilipla, fuu-bam in-bomdup fiyaap duu-bam kemum o. \v 24 Kabak-ami miit kaa dok ata naa kalolip: mep nami man kalawaali maaklo ke-lom, saaknin tap kesa. La, kamala asuk tam-tiin ke tiin kawang kela tala atamup. Kemin, ami fiyaap duu-bam inum o, kalale, fan iyo fiyaap duu-bamdip ilip. \p \v 25 Katale, fik ali lang dikin-umba kemin, lang dikibi bital am daang mepso kuluba weng sena yi, Abip namti was eng sole, baal eng so, namti akal ma kebu kaa kala, weng sanba-kup kulaa, \v 26 okok kemin tunum ma ami naan-daala tal bokola-lomda: Kiili, kanimin fiyaap ma duu-bam kanubip i? akale, asiik bokola: \v 27 Yi! kapni niing ayo asuk ti tambal-kup tal itamala, kaalap ayo asuk dabuulala kemin, bulumaki man tambal tiil abuulin ma an-kulii-tal kufuu-bam in-bom kanubip o, akale, fik ayo weng san-ilomda \v 28 aket atul dukum kelu, Nili tam am unomi dinim o, kalala, kano abip daal kabaaku bom ilale, aalap ayo tiltam daak-ilomda man ayo naan-bam bokola-lomda: Tiltam talawa yo, kal-bom molale, \v 29 man asiik aalap ami bokola-lomda: Daa yo! Atok kapyo! Nali wasital yaapkan dakan-tii yakyak kem-tabasi kaali, kapni ok-kup tabup-tansi kaa, kapni weng bakaap-na-laabap kaa, ma kuyang saak tiip-tinsi disa. Lale, kabi meme man tambalim kaa ma aap-napla, nalmi kayaak iso tiin-bom fiyaap duu-bamdup inasup dinim. Lale, \v 30 mep kapni man ayo kapni kanolin mafek mafek kuliila din sadikimin kaata, kanum tal-une-bam ale, mafek mafek iyo sekela kulaala unu-tulu-ke-balala, talale, kaata kapyo, bulumaki man tambal tiil abuulin kaata aalap o? ke-bam aalap bakaalale, \v 31 aalap asiik bokola-lomda: Man aa, kabi suunkup alim maakup laabup kemin ale, nami mafek mafek kulaa ti alik kaltapni te! \v 32 Kanola niing ayo maaklo ke-lom saaknin tap kesa. La, kamala kulu tam tiin-ilom tiin kawang kela talala, atamup kemin, kaata fiyaap duumum o, akan-kaamsa no, kala Yesus ayo kanum bakaya ko. \c 16 \s1 Yesus ami mafek mafek tiin molin tunum imi faldak-tiimin sang ma bokosa kaata ko \p \v 1 Yesus ayo faldak-tiimin weng ma alami daang bakaalin tunum imi bokoya-lomda: Tunum bung kayaakim ata okok kemin tunum ma ulduulila, ata taba-lom bung mafek mafek so, ok fuku-yilin tunum iso, iyo tiin molak o, kalalala, ayo ulduula. Lale, tunum kusnum iyo tal mafek mafek soyap ami bokola-lomdip: Yi, kapni bung tiin molin tunum kaali, kapni mafek mafek kii ma talalu tambal-kup ma tiin moba disa kemin, almi kayaak iyo tale-bilipla, masiim kuluu kukaayinba kayi! akipla \v 2 kulaa, bung tiin molin tunum ayo weng umola tal atamale bokola: Kabi kukup mafak so nema, ke-balapla, unang tunum iyo weng bakan-una-tala-kemip weng sani kaa, kabi kabak kanimin ma nuu-balawa yi? Kanubap kaa kalalila, kabi kamala kulu tam-kan-tiilila kemin, kabi asuk maso ma nami mafek mafek iyo ma tiin mop-nokomap disa. Baan ti unin disa ilomdawa, ti kamala kulawu sukon ma kuluu nami mafek mafek kanobap kaami win kaa, dolbi kutiile kuliip-na talap tii atam, Awu, dok nolin bung kiita tambal bom-bilip aa, dok nolin kiita disa kebip kaa kalon o! aka ko. \p \v 3 Kala kanum bokola, bung tiin molin tunum ayo aket fukunbi bokola: Yi, nami kamokim ayo nam-kan tiilon o, kala kabak-ata dok nolokomi ma? Nali titil so foko-lomdila, tawaal dikilmin kaami ok kaa ma ke-mokomi disa le, aa fatom kemin, nak-tunum kusal imi ima sang kaa nen-daayokomi disa. \v 4 Ayo! Kulu nali aket fukunin tambal ma utami kayi! Nali nak-tunum kusal iyo kamokim ami maan anung ayo kuluu kuya kuya keli salala kawu, nami ok ayo dinimnu kewa-somdila disa kawu ilokomi. Nak-tunum kusal isiik fiyaap duu-bamdip nam-tama din imi am daa-lom iyo nami tiin molin o, kalale, \v 5 kulaa, kamokim ami bung tiin molin tunum ayo tunum alik ita kamokim ami maan kuluu-silip iyo naan-daaya-lom bokoya-lomda: Ibi kamokim ami maan kensip ayo maakup e kala asiik tal mo una-una-kemin o, yaka bom-balala, dusiin daalin tunum asiik tal atamale bokola: Kabi kanim kal kaata kamokim kaa maan telokomap i? akale, kulaa asiik bokola: \v 6 Yi, nali as lap oliv ok ket ulmi-kup 100 kiita maan telokomi no, akale, bung tiin molin tunum ayo bokola: Kabi yak maan kunolin alik kiili, kamokim ami alik tela-laamin disa; baan tal tiin-ilomdap kaltapni sukon (tiket) falduup-tasi kaata, kuluu-lomdapla, dolmin fal-siki-lomdap oliv ok ket 50 kiita-kup, kaltapni win ayo dola ke-lomdap oliv ok ket 50 kiita-kup telan o! akala, \v 7 fan, maan kaa anung-kup tela-lomda unale, kuno tunum ma asiik tal tiin molin tunum ayo bokola-lomda: Aa, kabi yi? Kanim kal kaata kamokim kaa maan telokomap i? akale, ayo bokola: Nali wiit bek almi-kup 100 kiita maan telokomi no, akale, bung tiin molin tunum ayo bokola: Maan kaa alik kamokim ami tela-laamin disa; baan tal tiin-ilomdapla, kaltapni sukon falduup-tasi kaata, kuluu dolmin kaa fal-siki-lomdap bek ulmi-kup 80 kuliita-kup, kaltapni win ayo dola ke-lomdap 80 bek kiita-kup telan o, akale, fan maan anung kiita-kup tela-lomda una ko. \p \v 8 Mafek mafek tiin molin tunum mafak ayo almi kamokim ami kanumin mafek mafek iyo kanubi tinan daa kutela. Lale, mulo kawu almi kamokim ayo utama yi, Mafek mafek tiin moyilin tunum ami fiyaap dolin disa la, mafek mafek tiin molin tunum almi angtiil lak duu-bom tambal tiin-yaamin kaami aket kaata-kup fukun-bamdala, kanolin kukup kaa kanonba kala, kala-lomdala, almi mafek mafek tiin molin tunum mafak ami win ayo kufola no. Kemin, kamokim ami tunum mafak kaami win kufolin kaa dok kabak-ata daa kalolip: Tawaal diim kalawaami unang tunum ilmi okok kemin kaami aket fukunin kaata, kuluu-lomdipla mamdet kuyak daa-bom okok ke-bamdip, unang tunum God ami falala-kalin diim bom-bilip ita, kulaak baniwa keyinsip te! \p \v 9 Weng ma bokoyokomi kemin weng san bom ilipla! Kibi tawaal diim kalawaami ilip kaa, bung aye, yak tuumon aye kii, kuluu-lom unang tunum kii tambal-kup dong dakaayin-bam ale, naan-daayip tal iltipni am tilipla, tiin saan-bam kamayin-biliwa, ili ti iltipni kaptum kusal tituun alik-daap kelin o. Kemin, bombii ibi yaap-kup tawaal diim kalaami tuumon aa, mafek mafek tambal aye, kulaa disa keliwa kawu, God ami suunkup ilin abip unokomip kaata, God akal bokoya-lomda: Yi, ibi ti nalmi naktum kusal o, yokokoma no. \p \v 10 Kemin, kamokim ayo almi ok ayo kulaala yak almi okok kemin tunum ami sikil diim unula, ali ti tambal-kup okok kema namti, almi kamokim ayo utamaya, Ti tambal-kup kanum taba kala, kala-lomdala, ayo fiyaap duu-mokoma kaata, ok dukum kaata-kup kolaya, okok ke-mokoma no. Ale, almi kamokim ayo, Ok katip kaata, koli mafak nuuba kala, kalalala, ok dukum kaata, koliya, ti kanu-mama no, kalalala kemin, kolokoma disa. \v 11 Kanolin tap kemin ale, kipni mafek mafek tawaal diim kala bom-bilip kiili, kuluu-lomdip tambal-kup tiin molin disa kelip namti, God ami okok kemin dukum uyo binala yak ipni sikil diim abam-nokomu nema? Daa. \v 12 Ibi tunum kusnum imi mafek mafek kaa talalu tiin molokomip disa kaali, God ami mafek mafek kulaala yak iltipni sikil diim abamnula, iltipni ke-lokomu nema? Disa. \p \v 13 Tunum kawanta kamok alep kiili, ma ami ok fuku-som, ale, ma ami ok fuku-som kemon o, kala namti, ali taang-kala-lomdala kamok alep imi ok kaa fuku-mokoma disa; kanola tunum ayo God ami okok kemon o, kala-lom, ok tabuu-bam moni kaama namti, God ali daang ukolale, moni kaami aket kaata ti dukum kukaayokoma. Kemin ale, tunum kaa kanta God ami aket-kup kola-lomda, God ami wok kaata talalu yikik fukula namti, moni kaamin kaami aket kaa, ma fanang daalokoma disa; ibi titil-foko-lom taang-kala God so, moni so, alep kiimi aket kii aalu ilokoma disa yo, kalala, ayo kanum bakayila ko. \s1 Yesus ayo God ami Lo Moses kolaya, ata Sukon Tem kabaku dolsa kaami sang bokosa kaata ko \r Mat 11:12-13 \p \v 14 Falosi ili ti moni aket-kup yesula, Yesus ami kanolin sang bakayinba kaali, weng san-ilomdip isiik atafiimin weng uyo bakaliple, \v 15 Yesus ayo itam bokoya-lomda: Ibi unang tunum imi tiin diim kaata, kukup tambal kaata kutal-fuku-bom-buluwa, unang tunum iyo numi win kaa kufuyik o! kem-tabasip. Lale, God akal itama yi, Kipni aket aa, fanang aa, iyo tambal e mafak e ken-umba. Kemin, tunum unang ili kipni kunolin kukup kulaami win kulaa bakan-tabasa. Lale, God almi tiin diim kawu kanun-umbip kaali, ti kukup mafak kutal-fukusip kaa, tang tabin mafak dukum o. \p \v 16 Sawaalak kawu, Moses ata God ami Lo kuka-daasa kaali, dola kutiilale, God ami weng ku-fatap-daa bakayin tunum yakal God ami weng uyo dola-lom keliwa, uyo bokoya-lomdu: God ami weng alik kaali, yikik kuyak aket tem daa-lom kutal-fukulin o, kalaya, yakal kutal-fuku-bomdip man loop dip-tiilip tam tam tabasula, oksam ukaayin tunum Jon namti tildaak talsa. Yale, kamala kulaata Jon so, nami daang bakaalin tunum iso, yakal ale, nakal nuta-kup unang tunum imi weng tambal kaali, bakayin-bamdup: Kipni aket uyo fal-sikilipla, God akal kipni iliim kaali, boya-lomda yim-tama tildang almi miit tem tiilak o, kala nikil nuli bakayin-bulupla, tunum unang yaapkan iyo tildang God ami miit tem tulum o, kala-lomdip nikneka talabip. \v 17 Kemin, God ata unang tunum imi iliim boyokomi no, kalba kaali, am ma daanon o kalbu. Lale, God ami Lo uyo dinim kelin disa bombuu kemin, am mafiing diim daanokomu kawu, tawaal so, abiil so, kiili disa ke-lokomip. Katale, fan God ami Lo alik kuutale dinim-nokomu disa; ti kano suunkup ilokomu no, kala bakayinsa no. \s1 Unang kuluu asuk kewa-yaamin kaami sang kaali, Yesus ata bokoyinsa kaata ko \r Mat 5:31-32, 19:9, Mak 10:11-12 \p \v 18 Yesus ayo asuk bokoya-lomda: Kanola tunum ma ayo almi kalel uyo kewa-lomda, yak unang kusnum ma kuuta kuluula namti, God ami tiin diim kaa kaami kanolokoma kaali, sadikin-tal-unemin tunum o, kalokoma. Kemin, kano ti tunum ma akal aptum ami kalel kewa-lom fotabasa kuuta kuluula namti, God ami tiin diim kawu ami kanolokoma kaali, sadikin-tal-unemin tunum o, kalokoma no, kala Yesus ayo kanum bakayila ko. \s1 Yesus ayo bung kayaakim tunum sole, Lasarus so, imi sang faldak-tii bokosa kaata ko \p \v 19 Yesus ayo faldak-tiimin weng ma bokola-lomda: Sawaalak kawu tunum bung kayaakim ma ti tambal-kup tiin bom ale, okok kemin disa; ti disa kulu tiin-bomdala, suunkup ilim tambal tambal akal alik akal alik kiita-kup miki-bam ale, ima tambal tambal kiita-kup in-bom ken-umba. \v 20-21 Kemin ale, kulaa tunum iiwaan ma ami win kaali, Lasarus ali aptum kusal iyo dap-tal bung kayaakim ami amitom daalip unip bom bii, un-un-ken-um-bala, suunkup akan-uni kawo! kala, medaak aba bom bii un-un-ken-umba. Kemin, ayo fen-bam utamala yi, Bung kayaakim ami ima in-bomda ima bam aa, ima anung binalip saak unebip kiita talaala, Bom-bilip kala, kalba-kup, kulaa ayo ima tinap kenbu kemin, kiiyo kuluu ina-ina-ke-balale, ami angtiil kaali ti abang ta disa akal ma kensa. Kemin, miyaan yaapkan ita tal ami abang iyo falang atalip ko. \p \v 22 Bom ilomda ayo taanale, ensel iyo tal tunum iiwaan ami sinik ayo dabuu dap-tamalip din abiil tikiin daalip, Abraham aso bom biliwa, bom ilom kuno bung kayaakim akal taana dawaaliple, \v 23 ali din as kiinin abip kawu bomdala, angtiil yol awak uyo kuluu-lomda titam daala yi, Abraham namti bitam samaan kawu bombe kala, kalale, Lasarus ali Abraham aso bombe kala, atama ko. \v 24 Tiin kawang-bomda bung soyap ke-bomda biisa ayo naan-taba-lomda boko-lom: Nalmi awaalik Abraham kapyo! Nali as dawang tem diin-bomdila, nami angtiil ayo kiin tal faal-faal-balala, angtiil yol dukum ayo kamap-na talababa kemin, olen-daap-na-lomdap, kabi Lasarus kulaa dabaalap tal-ilomda sikil diil diim ok katip ma kulii-tal-ilomda, kuyak nami falang kiin-bokoba kulaa abop-na diis-nak o, ke-bamda naan daalale, \v 25 Abraham ayo bokola-lomda: Nalmi man kabi ti aket fuku-daatam. Siin kaa, kabi tiin kawang bom ilsap kaali, kabi mafek mafek tambal tambal kiita-kup kaa-balaple, Lasarus alile, saak mafek mafek mafak kiita-kup fakan-umba. Kemin, Lasarus ali abip tambal kuluu bomda fiyaap dukum duuba. Kemin ale, kuno kapta angtiil yol awak uyo kuluubap te! \v 26 Ti kukup akal alik ma namti kala bombuu kaa daataman, God ali ok bukung dukum ma kala bikisa. Kemin, kuno yakal yak malii kuluunip nokol tildak malii kuluunup kesup kalaali, tunum tildak malii kaldak bom-bilip kaliilile, yak malii unum o, kalokomip. Lale, ili dok kano taang-kala-lomdip yak malii unolip disa; kuno yak malii tunum kabaak bom-bilip yakal tildak malii tulum o! kalokomip. Katale, yakal dok kano-somdip kanim diip tildak malii baa tololip daa! aka ko. \v 27-28 Kanolin kemin o, akale, siin bung kayaak ke-bom biisa asiik bokola-lomda: Nalmi awaalik kapyo, nali weng ma dik-daap-tokomi. Nalmi nakal awakal ili nalmi atok ami am kaptamu bom-bilip kemin, yakal kanola tal angtiil yol awak dukum kuluu-laamin abip kalaba tololip kemin, kapyo, dik-daap-talila, Lasarus kulaata dabaalap daak-ilom bokoya-lomda: Yi, kipni tiing ami bomda kukup mafak mafak kem unan-soma ulultap kaa, Ibi kanumin disa yo, kalala, kanum bokoyak o, akale, \v 29 Abraham asiik bokola-lomda: Aa, Moses sole, God ami weng ku-fatap-daa bakayin tunum iso, ita God ami weng ku-fatap-daa-laamin kaali, God ami Sukon Tem kabaku dolsip. Kemin, kuyak ata kapni nakal iyo ti yaap weng sanamip te! akala, \v 30 fan bung soyim ke-bom biisa ayo bokola: Daa yo. Ti awaalik Abraham kabi ti kano weng san ilawa, nami nakal kiili, God ami Sukon Tem weng uyo weng sanamip dinim. Lale, ti tunum taansa kaata, kom tem kawu tam tiin-ilomda din God ami Sukon Tem weng uyo bokoyokoma kaata, fan imi aket ayo fal-siki-lom yak kukup mafak nuumin kaali, kulaalokomip o, akale \v 31 kulaa, Abraham asiik bokola: Kuno kapni nakal ili Moses so, God ami profet imi weng so, iyo weng san-kaamin disa ken-umbip namti, kanola tunum siin kawu saaksa ata kom tem kawu tam tiinda din bokoyokoma kaali, kanolin tunum ami weng kaa, weng sanokomip dinim o, kala kayi! kala Yesus ayo faldak-tiimin weng kaali, kanum bakayila ko. \c 17 \s1 Yesus ami yam kasen kaamin weng kukup mafak tiltam-ilomdu unang tunum yam-mafak-daka-bulula, ban ke-mokomip kaami sang bokoyinsa kaata ko \r Mat 18:6-7,21-22, Mak 9:42 \p \v 1 Yesus ayo almi daang bakaalin tunum imi bokoya-lomda: Kukup mafak uyo tiltam aba-lomdu unang tunum imi aket fukunin kaa ku-mafak-daayulula, yang bun-alomdip ban kem-tal-une-mokomip. Yale, tunum kaa dok kanolin tunum kaata, kukup mafak ke-balala, aptum kusal iyo atamiwa yi, Awu, ali kanuba no kalbip-kup, kulaa yakal ban ke-bam God ami lak duu-yilin uyo kulaa kela yang banip namti, God akal mep tunum ayo angtiil yol kaa kolokoma. Kemin, ibi kuu talalu utafii-bamdiwa kayi! \v 2 Kanola kayak kayak ili utamiwa yi, Tunum kaa kanolon o, kalba kala, kalokomip uyo ili taba-lom tuum dukum ma kuluu-lomdip kuyak tunum kaami kalum kun diim kabaku sok de-lom dabaalip daak yol ok kumun tem una namti, mep tunum kaa saaknala, bi-lom kawu God ayo angtiil yol katip ma kaata-kup ami kolokoma. Kemin ale, tunum ali taba unang tunum God ami lak dakaamin katip katip kebip imi yam-mafak-daala ban ke-lomdip yang banip namti, kulaa God akal taba-lomda kabak-ami du tiim o, kala tunum ayo angtiil yol awak dukum kaa kolokoma. \v 3 Kemin, kabak-ali iltipni kukup kabak-ata talalu utafii-bamdiwa kayi! \p Kapni kap-tunum ayo kapni mafek mafek ma ban kep-ta kaa kabi boko-lomdap: Kabi maso ma kanumin disa yo! akawa, ami aket uyo fal-sikila namti, kabi ami ban kep-timba kaa, kuno kambolalap. \v 4 Kanola am maakup ma daana kuyaku kapni ban kamap-tin-bi-lomda asuk ti suunkup tal bakap-tam-bamda: Kapyo, nami kukup kaa kanup-tambi kaa ti mafak o, kali kemin, kuno kulaali no, kem-una namti, kapkal ami kukup mafak kanup-tamba kaa, lukup-ta kela-laamalap kayi! kala Yesus ayo kanum bakayila ko. \s1 Yesus ami lak duu-yaamin kaami dukum kemin kuumi sang kaata ko \r Mat 17:20, 21:21-22, Mak 9:24, Jon 14:12 \p \v 5 Yesus ami kalaan tunum iyo bokolip: Kamokim kapyo, kapta dong dokoyilawa, numi God ami lak dakaamin ayo dukum-nuk o, kala kanum bokoliple, \v 6 Kamokim ayo bokoya-lomda: Kanola, kipni God ami lak duu-laamin kaali, mastat almi san alaltap katip sakap ke-lomdip God ami dik-daalip namti, akal dong dokoyilala, as ma bokola-lomdip: As kabi timtim so dola kutamalap daak yol ok kumun tem aba-lom tolnan o! kalokomip kulaa, fan God ali kipni weng kulaata-kup weng seya-lomda as ayo bokolale, timtim soyim dola-lomda din yol ok kumun tem kawu tolna uta-mokomip o, kala Yesus ayo faldak-tiimin weng kanum bokoyila ko. \s1 Yesus ok tambal kemin kaami sang bokosa kaata ko \p \v 7 Yesus ayo bokoya-lomda: Tunum win soyim ami disa iip okok kamaalin tunum kaali, din langabip din-ilomda fiitbi ok fakabi talale, yak kang imi tiin mo-bala bom bii am tiinu tala kaa, tunum win soyim kaa boko-lomda: Baan abiltap siin din kaltapni ima kaasiik fuu inalapla yo! akokoma nema? \v 8 Disa! Kuyak kanum bokolokoma disa. Kemin, ayo bokola-lomda: Kamasi kaali, nami ima kasiik talalup-na-lom ifop-nap im-bilile, mulo kaata kaltapni ima ayo talalu-lom fuu inamnan o, akokoma. \v 9 Disa iip okok kamaalin tunum ali ti almi tiin molin tunum ami weng kaata-kup weng san din ami wok-kup, fukubi tala. Lale, ali almi tiin molin ayo, Ami yaap ke yo, kala, atin kukup tambal uyo kolokoma disa. Kemin, almi okok keba kaami sisol kaata-kup kolokoma. \v 10 Ultap kemin, ibi God ami okok kamaalin tunum kemin, God alta bokoya-lomda: Ibi kala nolin ok kala, kuyi kaata-kup nuu-biliwa yo! yakala, kanu-bilip bii dinimnu namti, iltipni win kaa kufo-bam boko-lomdip: Numi ok tambal kanun-tabasup kabak-ata talalu utam-ilomdap numi win uyo kufoyin-bam yaap ke yo yakan-kaaman o, kemin disa; ti boko-lomdip: Nuli fan ti disa iip okok kamaalin tunum kemin, numi suunkup ok tabuumin kaata-kup ti kanun-umbup o, kemin o! kala kanum bakayila ko. \s1 Yesus ata, tunum nakalkal dikik-fukusip imi yam-talalusa kaata ko \r Luk 5:12-15 \p \v 11 Yesus so, almi daang bakaalin tunum iso, nikil iyo Jerusalam kaptam banum o, kalalip din liip ma din kaba-lomdip, Provins Sameria ku kabak daa, mep Provins Galili kuu kaldang daa, ke iip-iip kuyak liip \v 12 nikil wan din abip ma kamolipla, kulaa tunum nakalkal ma dikik-fukusip iyo tal Yesus atamum o kalalip tal-ilom, mafak-umusip ilmi kukup kanun-umbip kaata-kup no-lomdip daa samaanlo kabangu tolale, \v 13 weng kaata-kup fak tildang daa naan-bam bokolip: Kamokim kapyo, numi olen-daaya-lomdap numi angtiil mafak kalanosup kulaa dong dokoya dotu-yimulan o! \v 14 akan kaamiwa, Yesus akal fan imi angtiil mafak uyo uteyila-lomda ayo bokoya-lomda: Ibi din-ilom awem tunum imi diim kawu ipni angtiil uyo kukuyilipla, iyo utam-ilom boko-lomdip: Ipni angtiil uyo tambalnu no, kalipla kawu, unang tunum iyo weng san-ilomdip fiyaap duumin o, yaka. \p Kemin, kanum bokoyilala, Yesus ami weng kaata-kup weng san-ilomdip liip kulu unan-siliple, imi angtiil kaa, yaap tambal-kup ma keyulule, \v 15 kulaa nikil unabip iyo tunum maakup ma akal ata utamala yi, Nami angtiil uyo tambal kep-nu kala, kalala asuk tal-bomda dukum-kup God ami win ayo kufola tal-bom \v 16 lamo daak Yesus almi miit tem kuluba-lomda, tilik duung fakela daak tiin-ilom, Yesus ami, Yaap ke yo, aka ko. Tunum kaali, Sameria kasel kiili, Juda imi waasi kemin. \v 17 Yesus ayo almi daang bakaalin tunum kuliiso, maakup imi bokoya-lomda: Tunum maakup kalawaata-kup tala. Katale, tunum nakalkal yam-talaluli katale, tunum bitikal kiili yi? \v 18 Tunum bitikal kiili kanimin o, kalalip tal God ami win kaali, kufolin disa kulaalip tabanipla, Juda numi waasi Sameria kayaak maakup kalawaata-kup talda God ami win kaa kufon-bam yaap ke yo, keba ni? kala-lom \v 19 Sameria tunum ami bokola-lomda: Kabi nami weng kaata weng sandap utamawa yi, Fan ali yaap kanolama no kalbap kala, kala-lomdila kulu kapni aket tem kabak aso talalu-tamuli kemin, tam tola-lomdapla tambal-kup din bom-balawa yo, kala kanum bokola ko. \s1 Yesus ami asuk tal unang tunum imi tiin molokoma kaami sang kaata ko \r Mat 24:23-28,37-41, Mak 13:15-16, Luk 21:7-8, Jon 3:3, 18:36 \p \v 20 Falosi malo ma iyo tal Yesus ami dik-daala-lom bokola-lomdip: Dok kanumin diim kawu God ami tunum ulduula Kamokim kesa ayo dabaala tal-ilomda, Rom ita numi tiin mosip kaa, tal-ilom tildaa yim-baa-lom tiin molokoma yoko? akiwale, asiik bokola: God ami tunum ulduula Kamokim kesa tunum kaami tal tiin molokoma kaali, fatap kulu tiin tiyak daa atam-laamin kaami mafek mafek disa te! \v 21 Ali tal abip maakup ma kaptamu bomdala ibi tiin molokoma disa ale, ami tiin molokoma kaali akal alik. Kiwe! Ali tal-ilomda kipni aket tem kabaku bomdala, ibi tiin saanokoma no, kala-lom, Falosi imi bokoyimba-kup kulaa, \v 22 ayo fal-siki taba alami daang bakaalin tunum iyo bokoya-lomda: Am ma daan tiltam talokomu kaali, tiin-yaamin am mafak ma tiltam tabokomu kemin, ipkal talalu utamiwa yi, Dok kanumin diim kabaku Dukum Ami Man Nayo, asuk talokoma kaa kalum o, kalokomip. Lale, ibi ti disa maaklo kawu fenokomip. \v 23 Mep tunum unang malo ma ita ipni bokoya-lomdip: Yak tunum kula bombe kulaata God ami ulduu-dabaala talse no, kaliwale, tunum unang malo ma ita boko-lomdip: Daa. Kakaa disa. Kalawaata God ami dabaala talse tunum namti kala bombe no, ke-bamdip; kasen-faka-mokomip kemin, ibi imi weng kaa weng sandip din itamum o, kemin disa yo. \v 24 Dukum Ami Man Nami asuk talokomi kaa kanolala kawu talokomi disa. Baabaa maak ma dabaa falala-kup kalala, am bokon alik abiil so, maakup wii-falala-kup kala-laaba tap kelila, fatap-kup kuyaku talokomi. Kemin, kuyaku unang tunum alik iyo nita-mokomip. \v 25 Yale, din abiil tikiin unin disa bom ilila, unang tunum kamala kula bom-bilip kalawiili, daang ukup-na-lomdip kukup mafak kaata, kukaap-nam-bilipla, angtiil yol awak uyo kuluu-lomdila unokomi ko. \p \v 26 Nami unokomi kaali, asuk tilin disa bom-ilila, unang tunum kiili, sawaalak Noa ami sip awak sakbaalkan dina-balala, unang tunum imi kanolin kukup kanumsip ultap kanu-bam kanu-mokomip. Kemin, \v 27 Noa ami sip dina-bisa kaa, unang tunum alik ili (God ami lak uyo dukum-kup duu-bomdiwa disa; ti tawaal diim kalawaami mafek mafek kiimi aket kaata ti dukum-kup duu ilsip. Ili yaap bom-bulup o kal-bomdiwa) kasen-foko ima in-bom ale, unang aa tunum aa iyo dan-kaa-bamdip ok ke-bamdip kanu-biliwa, bombii sip uyo alik ditang-kala dinimnule, Noa alimal iyo tam sip tem uniwa, abiltap maak fak-daalin tap, ok ayo alala tiltam-ilomdu, unang tunum iyo alik im-baak-molu mam bapliiya-lomdu alik kuliila tabasip. Kemin, kanumin siim o kanola nakal abiltap-siik talokomi kayi! \p \v 28 Kanolin kemin, nami unokomi kaali, asuk talin disa kalo bom ilila, unang tunum imi siin sawaalak Abraham ami niing ami man Lot kaami bom-balala unang tunum kiimi kukup kanu-bisip tap ke-lomdip kanu-mokomip. Kemin, Lot ami bom-balala, abip Sodom kasel unang tunum alik imi God ami lak kaa duulin disa; ti tawaal diim kalawaami mafek mafek aket dukum-kup yesu. Kemin, Nuli yaap bom-bulup o, kal-bomdiwa; disa kulu ima im-bom, mafek mafek san-bam ale, am lang diki-bam, ke-bam biliwa biile, \v 29 Lot alimal iyo abip Sodom ayo kambolalip tabanipla kulu, abiil kaptamu maak fak-daalin tap as kiinba sole, tuum mangsip so, iyo om manin tap ke-lomdip, tildaak tunum unang iyo alik fuulipla taansip. \v 30 Dukum Ami Man Nami asuk tiliya kawu, alik nata-mokomip kaali, kanola unang tunum kii God ami lak kaa talalu dukum-kup duu-laabip disa; ti tawaal diim kaldaak-ami mafek mafek aket kiita dukum-kup duu-bom ilipla, nali talokomi te! \p \v 31 Kemin, nami am daanokoma kaali, tunum ma almi abal akiim tiinba ayo asuk tam am aba-lom almi bung kaptam bom-bilip kiiyo duk-duu kulii-tiltam banemin disa; almi bung alik kiili ti maas kutii keya unokoma. Kanolin kemin, kanola tunum ma ayo almi langabip kawu bomda lang dikiba kaali, asuk din am kaa un-ilom bung duk-duu kulii-unemin daa, kela wakadaa unak o. \v 32 Kemin, siin sawaalak kawu, Lot ami kalel uyo abip kaptam-ami mafek mafek kela tulu kabak-ami aket kaata, disa akal ma kewalala asuk fal-siki taba ti daang tem daalamu daa, as mamin kaata uyo umfuulala, taansu kabak-ami aket kaata talalu fukun-bamdiwa yo, kala-somla ko. \v 33 Dok kanolin tunum kaata ti almi angtiil-kup mok im-bomda ila namti, ali taan-ilomdala, maaklo ke-lokoma le, aa tunum kanta ma almi angtiil lak kuuli, duulin disa maas kewa-lomda nami aket-kup kup-na bomda, nami ok kaata-kup kulii-taba namti, kaata suunkup ilokoma no. \p \v 34 Kemin, nali weng ma bokoyokomi kaali, nali kutamiip tili namti, abiin maakup ma kabaaku tunum alep iyo akan bom-iliwale, ensel iyo tal-ilomdip ma ata dabuu dabii-un-bomdiple, ma ata kuno kela unokomip. \v 35 Kanolin tap nakal am daanin diim tili namti, unang alep ma ima fuumum o kalalip kama num-siliple, ensel iyo tal-ilomdip ma uta kuluu kulii-un-bomdiple, ma uta kuno kewa unokomip o. \v 36 [Kanola nimi talokomi kaali, tunum alep ma ima lang diki-bam ilipla, ensel iyo tal-ilomdip, ma kaata dabuu dap-tama un-bomdip, ale ma kaata kuno kela unokomip o,] kal-bomda Yesus ayo almi daang bakaalin tunum imi kanum bakayila ko. \p \v 37 Kanum bokolale, daang bakaalin tunum iyo dik-daalip: Kamokim, kapyo! Doku kanu-mokomu ni? akiple, Yesus asiik bokoya-lomda: Kabi utamawa yi, Awon filfil yaapkan iyo sak fun una-talabip o, kala itamap namti, kaptam-ali tunum ayo taanba ami as kuli kaata bom-balaya kemin, kanubip o kalokomap. Kemin, kanolin tap ti ipkal utamiwa yi, Mep nami mafek mafek sang kaali, kaa tiltam tabu kala, kalokomip o, kulaata utamiwa yi, Nami talokin uyo mep dikipnu no, kalokomip kayi! kala, ayo bakayila ko. \c 18 \s1 Unang kaluun sole, kot weng san-kaamin tunum so, imi faldak-tiimin weng Yesus ata bokosa kaata ko \r Luk 11:1-13, Jon 14:13-14, Rom 12:12, Kol 4:2 \p \v 1 Ayo almi daang bakaalin tunum imi bokoyilala, daal tabe-bam God ami beten kemin uyo kuno kela-som kemin disa; suunkup ti kanu-biliwa, God ayo imi beten weng kaali, akal maan tiiyilama no, kala-lomda ayo faldak-tiimin weng ma bakayila ko. \p \v 2 Abip ma kaptamu tunum kot weng san-kaamin tunum ma bombe. Kemin, ali God ami atul ayo suunin disa ke-bamda, ami weng uyo weng san-kaamin disa ke-bam ale, ali aptum kusal imi aket kaa ma kuyima disa ke-bam laaba. \v 3 Kuno abip kaptam-ali unang kaluun ma tiinsu. La, uli ti suunkup tal weng talalmin tunum ami fanang-kup tale-bamdu dik-dakaala-lomdu: Nami waasi ayo nam-mafak-daalon o, keba kaa dong dokop-na-lom, tunum kaa lekbi dabak-molawa kep-nak o, kal-bomdu bakaalu ko. \v 4 Akan-kaa-bulula, kamosinim kaali, weng talalmin tunum ayo dong dokop-nin dinim ken-umba. Kata, bom-ilomda, kaata aket fuku-daa-lomda: Yi! Nali God ami atul kaa ma suunin disa bom ale, aa mep unang kaluun kuumi angtiil lak kaa ma duu kemin disa kanubi. Katale, \v 5 unang kaluun kaa tal dik-dakamin-kup kem-tabasu kaa, nali daal dap-tiip-nansa kemin, nakal kabak talalu-walila, kambop-nu ilon i, kala Yesus ayo faldak-tiimin weng kaa kanum \v 6 bokoyilale kulu, Yesus ayo weng faldak-tii-lom bokoyila kaami miit ayo ku-fatap-daa bokoyila ko: Kibi weng talalmin tunum mafak kaami weng uyo weng sanip taa! \v 7-8 Ali saak tunum mafak la, ali unang kaluun umi weng ayo weng sewa te! Ale, God ali ti atin tambal-kup tabasa. Kemin, alta almi unang tunum ulelsa, imi weng tambal kaata-kup weng san-kaa-bam laaba kemin, bokoyokomi kemin, weng san iliwa. Tunum unang ili kutamiip so, taap so, beten kemin-kup laabip kaali, God ali keya-laamin disa; ali abiltap tambal-kup dong dakaayin-bam laaba. Kemin ale, Dukum Ami Man Nayo, nami din abiil tikiin din abali asuk tal tawaal diim kalaba talokomi kaali, nali utamila, God ami unang tunum yaapkan ili God ami lak duu-bomdip kutamiip so, taap so, beten ke-bam bom-laabip o, yokokomi ne disa ye? Daa. Malo ma ita yang banokomip. Kemin, nikil kibi nami bii asuk talokomi kaami aket kaali ti, fuku-daa God ami lak ayo talalu yikik-kutal-fuku naan-biliwa yo, kal-bomda bakaya ko. \s1 Yesus ami Falosi so, takis kaamin tunum iso, imi faldak-tiimin sang ma bokoyinsa kaata ko \r Mat 6:5, Luk 14:11 \p \v 9 Tunum malo ma ilmi aket-kup fukun-bamdip, Nuli ti tituun-kup tibin tunum ale, nak-tunum kusal malo ma ilile, tituun-kup tabin tunum disa yo, kebip kala, kalba-kup, Yesus ayo faldak-tiimin sang ma kanubip imi bokoyila ko. \v 10 Tunum alep ma iyo God ami beten kamaalum o kalale, alep iyo din lotu am diilim kaptamu din abale, kulaa ma kaali takis fakamin tunum ale, ma kaata Falosi tunum, alep iyo din uniple, \v 11 kulaa, Falosi ali tola bom almi fanang-kup fanang daka-bamda beten kema ko: God kapyo, nali nak-tunum kusal kusnum ban wakamin ililtap disa yo, kalalila kemin, yaap ke yo kalbi. Ili aptum kusal imi bung mafek mafek uyo disa kawu dakayin-bam ale, kasen-fakayin-bam, saak yak sadikin-tal-une-bam ken-umbip. Ale, nali kabak-ali ma kanun-umbi dinim. Nali mep yak takis kaamin tunum alaltap kelila ban ke-laabi disa. Kemin, nali yaap ke yo, kebi. \v 12 Nami kukup tambal kanun-umbi kaami sang kaali, weng san ilawa, suunkup Sarere e kala dukduu-dukduu-ken-umbup kabak-ami iipyak tem kabak-ali nali kapni aket kaa dukum-kup fuku-daka-bamdi, ima inin disa fala bombii am alep keke-ke-bamdi, yak nami sisol kan-umbi kaali, sikip nakalkal fak-tii-lomdi sikip maakup ma kabaak-ata kulii-tal lotu am dukum kaltamu kapni kukaap-tam-bam ken-unbi no, kala kanu-bam beten kema. \v 13 Ale, mep tunum takis kaamin tunum ali toop daang tem kutoowu tola bomda, almi kukup mafak ken-umba kaami fatom uta tabela bom-bulula titam abiil tikiin daalama disa; kulaa kela dabuna-lomda bokola ko: God kapyo, nali ban wakamin tunum kemin, nali olen-daap-na-lom dong dokop-nan o, kal-bomda beten kema ko. \p \v 14 Nali kipni weng ma bokoyokomi kaali, God ata taba-lomda takis kaamin tunum ami ban wakamin ayo takan-telala, tituun-kup tabin tunum kelap o, akale, kulaa almi am banale, Falosi ata God ali kuno kambola akal disa almi am una kelipla, kemin, tunum almi win kufolokoma kaali, God ali dap-kayak daalokoma. Kemin, tunum kaa kanta aptum kusal imi minlo tem un-ilomda almi win kaa, kufumin disa kema namti, God ata ami win kaayo, kufolokoma no, kala ko. \s1 Man katip katip foko-imbiilip tal Yesus ami fanang talsip kaata ko \r Mat 19:13-15, Mak 10:13-16 \p \v 15 Yak mafak umusip kiita-kup foko-kulii Yesus ami fanang talsip disa; man katip katip iyo imbiilip tal Yesus be taldip awak-aalap imi aket kaali, Yesus ata sikil kuyak man katip katip imi dabom diim kawu tiiya-lomda, dong dokoyilala, tambal-kup ilomdip fasuulin o, kalalipla kemin, man katip katip iyo yim-tamalip tilip. Katale, Yesus ami daang bakaalin tunum ili, man katip katip kiili, foko-kuliilip talemin daa yo, kala fotabam-niwa, \v 16 Yesus ali daang bakaalin tunum imi bokoya-lomda: Man iyo kuno yim-biilip nami fanang tilin aa! yimba-kup, bokoya-lomda: Tunum unang ili fanang daaliwa yi, God ali nuli dong dokoyokoma no, kalalip, tiltam God ami miit tem talebip iyo, mep man katip katip kalawiltap kemin, ibi man katip katip kii fotaba dil-saanin disa; keyilipla nami fanang tilin o, yaka-lomda, \v 17 Nali ti tituun-kup tabin weng kaata bokoyokomi kemin, weng san bom ilipla! Man kiili, man katip katip bom-bilip kiita, awil-fakal iyo mafek mafek ma kuyum o kalokomip kaali, man kiili maaklo yak awil-fakal imi sikil diim kaali, kuluulokomip dinim; kanolin kemin, unang tunum kawanta God ami miit tem kaali, tam unum o, kalip kaali, kamboyiwa, God akal dong dokoyalala, God ami miit tem kaali, tiltam talokomip; kemin ale, unang tunum kawanta ilmi aket kaata-kup fukun-bam kukup mafak nuumum o, kalip kaali, ilmi san kemin, atin ti God ami miit tem kaali, tiltam talokomip dinim o, kala-lomda kanum bokoyinsa ko. \s1 Tunum kamokim bung kayaakim tal Yesus so weng bakamsip kaata ko \r Mat 19:16-30, Mak 10:17-31, Luk 8:14 \p \v 18 Kulaa, Juda imi kamokim ma tal Yesus ami dik-daala-lomda: Kukuyin tunum tambal kapyo, nami dik-dakamin ma dik-daap-tokomi kaa, maan-tiip-napla utamon o. Kemin, nali dok kano-somdila, tiltam suunkup ilin tunum ke-lokomi ni? akale, \v 19 Yesus ayo bokola-lomda: Kabi kanimin o kala bokop-na-lomdap: Kabi tunum tambal o nakap i? Tunum tambal ayo ma bombe dinim; ti God maakup ata-kup tambal-kup tabin. Kemin, kabi kanimin o kalalap: Kabi tunum tambal o, nakap yoko? \v 20 Kabi God ami weng kuka-daasa kulaali utamsap uyo boko-lomdu: \q1 Kaltapni kalel kuu, kewa unang kusnum so sadikimin disa; aa, kabi tunum unang kii anulap taan-yaamin disa; kabi yukut kaa inin daa; kabi disa kawu ibaka-balap, soldiya iyo kaptum kusal kii sok dinayin disa; kabi kaltapni kawil-fakal imi weng uyo kuyang saak tiimin daa; ti imi weng kaata-kup, weng san-kaa-bam ale, kukup tangbal kaata-kup kukaayin-bam keman o, \m kalsa no kala, kanum bokolale, \v 21 kulaa, kamokim asiik bokola-lomda: Kwin, nali sawaalak man katip sakap kaptoowu yakyak kulii umbital tunum aalap dukum kulaa diili kaali, God ami weng kaa kutiiyinsa kiili, alik weng san-kan-tabasi no, akale, \v 22 Yesus ayo tunum kamokim ami weng kaa, weng san ale, bokola-lomda: Kulaali fan kanun-umbap yale, kabi ti kukup maakup ma kuuta-kup kanun-umbap disa; kemin, kabi dindap kaltapni mafek mafek kiili, kaptum kusal imi kuyilapla, ita moliwale, kaami moni kaata, kuluu-lom kulii-din unang tunum iiwaan imi kuyokomap kaata, fan din God ami abip kawu suunkup tambal ilokomap. Kemin, kano-lomdapla, kabi talawa, naso tal-une-bam, God ami okok kem-tal-unemum o, akale, \v 23 kulaa, tunum man kasaa ayo mafek mafek kayaakim kemin, Yesus ami weng kanum bokola ayo weng san-ilomda, ami aket kaa fanang daala yi, Kwin! ti suunkup tunum kelon o, kalbi. Katale, yak nami mafek mafek kiili, yaapkan kemin, kuno ke-lokomi disa yo, kala-lomda aket uluum kensa. \p \v 24 Yesus ayo atama yi, Tunum mafek mafek soyap kaali, aket uluum dap-telu kala, kalale, almi daang bakaalin tunum imi bokoya-lomda: Yak mafek mafek soyal unang tunum kii, ti fiit-bamdip, (imi mafek mafek sikip fak-dakan-unsip iyo kulaalokomip kemin, malo ma kiita-kup God ami aket kola-lomdip,) tiltam God ami miit tem tam unokomip. \v 25 Kemin, kabak utamsip. Olti dukum kamel uyo tam men sil ami tem kaa tam unon o kalu kaa, fiit-bi-somdula tam unokomu. Ulultap kemin, yak tunum bung kayaakim ali atin ti fiit-bi-somdala kawu, tam God ami miit tem ayo tam unokoma kayi! kala bokoyilale, \v 26 tunum unang Yesus ami weng bakaanba uyo weng san-ilomdip Yesus ami dik-daala-lomdip: Kapni kanum boko-lom: Bung kayaakim ayo fiit-bamdala tiltam God ami miit tem kaa tiltam talokoma no, kalap kaali, faneng namti, mafek mafek dinimal nuli dok kano-somdupya kawu, tam God ami miit tem uyo tam unokomup i? Kaa fan taang-kala tam unolup daa yo, akiwale, \v 27 Yesus ayo bokoya-lomda: Tunum kaa taang-kala-somdala, tam God ami miit tem kaa tam unokoma disa; God ata dong dokolokoma kaata, fan tam God ami miit tem uyo tam unokoma no, yakale, \v 28 Pita ayo bokola-lomda: Kapyo, weng san ilawa! Kapni daang bakaalin tunum nikil nuli nulmi abip so, nulmi mafek mafek alik so, kii keya-lomdupla, kapni ok kaata, fuku-bom kapso tal-unebup o, akale, \v 29 Yesus almi daang bakaalin tunum nikil ilmi bokoya-lomda: Kulaa fan yale, nami bokoyokomi kalawaali fan kayi! Kawanita aket fukun-ilomdip: Nuli God ami weng uyo kulii yang unang tunum imi bakayin-bulupla, tam God ami miit tem unin o, kalale, imi am so, almi man aptil so, nakal-fakal so, awak-aalap aye, iyo abip kawu keya-lomdipla din God ami ok fukulip namti, \v 30 kamala tawaal diim kala bom-bilip kawu, God akal maan dukum kaali, tiiya-lom tiin mola tambal-kup bilipla, ilom kawu saak-nokomip kaali, din atamiwa God aso suunkup ilin o, yakan-kaama ko. \s1 Yesus almi taan-ilomda asuk tam tiinokoma kaami sang bakayinbi dum alep fak-daase. La, kulu asuk bokosa kaata ko \r Mat 20:17-19, Mak 10:32-34, Luk 9:22, 24:7 \p \v 31 Yesus ayo almi daang bakaalin tunum talangkal iyo kumup-daa yim-tama yang abale, bokola: Ipyo weng selin! Siin kawu Dukum Ami Man Nami sang uyo, God ami profet weng tem bakayin tunum imi bokoyilala, ita God ami Sukon Tem kabaku dolsip. Kemin, kamala kulu met Jerusalam unokomup kaali, weng kaa alik tiltam aba-lom lap abuulokomu. \v 32 Kemin, din Jerusalam kasel itamupla, Juda imi kamok kamok kiita, taba-lomdip nam-baalip yak Rom kayaak imi sikil diim abamnile, nitafiimin weng mafak uyo bakap-nam-bamdiple, angtiil diim mok tik-tiip-nam-bam, \v 33 sok faklet ta kuluu ne-bi-lom nelip taanokomi. Lale, am asuumano diim kaata, asuk tam tiinokomi no, yaka. \p \v 34 Lale, almi daang bakaalin tunum iyo Yesus ami bakaba kaami miit uyo talalu kaal kelin disa kelipla, kulaa Yesus almi daang bakaalin tunum ili ami weng bakaba kabak-ami aket kaali, talalu ma fukunin daa ke-lomdip weng kaami miit uyo bam-daalin disa kelip ko. \s1 Tunum tiin mafak Yesus ata dap-talalusa kaata ko \r Mat 20:29-34, Mak 10:46-52 \p \v 35 Yesus so, almi daang bakaalin tunum iso, iyo yakyak din abip Jeriko mep kulu unan-siliple, kulaa tunum tiin mafak ma liip balang diim kawu tiin-bomda unang tunum tal-unebip imi moni kaata dik-dakaayin-bamda neyila-laaba. \v 36 Kemin, akal weng selaya yi, Unang tunum yaapkan iyo tal-unebip kala, kalba-kup dik-daala ko: Kaa kanimin ma nuubip i? yakale, \v 37 tunum unang isiik bokolip: Abip Nasaret kayaak Yesus ata talaba no, akiwale, \v 38 tunum tiin bikilin ayo Yesus ami naan-bam bokola-lomda: King Devit ami man loop Yesus kapyo, kabi nali olen-daap-na-lom dong dokop-nan o! kemale, \v 39 unang tunum dusiin daa unbabip iyo balaan-bamdip bokola-lomdip: Dulumnan o! akan-kaabip. Katale, tunum tiin bikilin ayo dukum-kup ti naanin-kup ke-bamda bokola: King Devit ami man loop kapyo, nali olen-daap-na-lom dong dokop-nan o! kal-bom naanin-kup kemale, \v 40 Yesus ayo duluuma kawu tola-lomda, kusnum imi bokoya-lomda: Kiwe, tunum tiin mafak ayo dibiilip nami fanang tilin o, yakale, kulaa fan, tunum tiin mafak ayo dibii-tal Yesus ami miit tem daalipla, Yesus ayo tunum tiin mafak ami dik-daala-lomda: \v 41 Kabi kanimin ma nop-nalak o, kala naap-nanbap i? akale, tiin bikilin tunum ayo bokola: Kamokim kapyo, nami tiin ayo baap-napla mafek mafek kiili, itafiimon o, kalbi no, akale, \v 42 Yesus ayo bokola-lomda: Nali utamiya, Kabi fan nam-talalulamap o, nakap kala, kalalila kemin, kulaa tam-talaluli asuk tambalnap kemin, tiin baa mafek mafek uyo talalu ataman o! aka-laam-salale, \v 43 kulaa, maak fak-daalin tap ami tiin ayo tambal-kup kewalule kulaa, mafek mafek iyo itam Yesus aso tal-une-bamda, God ami yaap ke yo, kema. Kemin, kanu-balala, unang tunum yakal atamiwa yi, Tunum tiin bikilin ayo Yesus dap-talalula kala, kalalip God ami win uyo kufon-bam fiyaap duumip ko. \c 19 \s1 Yesus ami din Sakius atamsa kaami sang kaata ko \p \v 1 Yesus almi daang bakaalin tunum nikil iyo din abip Jeriko kaayo, din aba akaala unum o, kalalip Jeriko tam itamiple, \v 2 kulaa tunum ma bombe ami win kaali Sakius; ali takis kaamin tunum imi kamokim ale, ali bung kayaakim kemin, ali Jeriko kaptamu laaba; \v 3 ali, Yesus kaa atamdila dok kanolin tunum ata kala, kalon o, kema. Katale, unang tunum yaapkan isiik tal aba toop liip bak-daalip kemin, Sakius ayo tunum mepkan kemin, Yesus kaa atamin disa kelala, \v 4 akal utama yi, Awu, Yesus namti kula liip tal-unokoma kala, kalale, Yesus ayo talalu atamon o, kalba-kup, asiik unang tunum yaapkan tem kuyaku kuleka bina din as fik al ma kaptamu duu tam tiin tital daak liip daa tiin bom ilale, \v 5 kulu Yesus ayo yak aba tal asal tiinba kaami miit tem kulu tola titam daa Sakius ayo atam ale bokola-lomda: Sakius aa, kamala kulaali ti nali din kapni am kawu ilokomi. Kemin, baan abiltap asal uyo kela tildaak tawaal talawa yo, akale, \v 6 fan Sakius ayo asal uyo kela abiltap-siik tildaak tawaal aba-lom, Yesus ami weng fokola-lomda, fiyaap sakbaalim dukum duuma ko. \p \v 7 Kanola tunum unang iyo alik atamipla, Yesus ali kukup mafak fukumin tunum ami am una no, kala-lomdip, Yesus ami daang tem weng bakaan-bamdip boko-lom: Kaali din ban kemin tunum ami am kaptamu sokoma no, kemip. \v 8 Sakius ayo yak Yesus so, almi miining so, iyo foko kulii tam almi am kawu yim-tam daa ilanale, kulaa Sakius ayo tam tola Yesus ayo bokola-lomda: Nak-tunum kapyo, weng san ilawa, nami bung iyo fak-tiibi sikip alep fak-tii-lomdi yak ma kabaak-ata tunum iiwaan mafek mafek dinimal imi kabaanuyokomi. Ale, ma kabaak-ata unang tunum ibakayin-bamdi, imi moni dakayila-yaabi uyo asuk kukaayokomi kaali, tuumon maakup e kala yukut duk-duuyasii ni kalbi-kup, tam tuumon atalingkal e kala kuyaku-som kola kola ke-lokomi no, kalale, \v 9 Yesus asiik bokola-lomda: Kabi Abraham ami man loop lale, kabi siin kaali, God ami liip kela yang atin ti maaklo kesap. Lale, ti kamala kulu God ayo kapso, kapni man-aptil iso, kipni iliim uyo boyila yaap kelip o. \v 10 Dukum Ami Man Nali tal unang tunum kukup mafak ke-bam God ami daang ukola-lomdip maaklo kesip kiita, fen-bamdi yim-taldang daa dong dokoyilile, imi iliim kaata boyon o, kalalila, abiil tikiin kaa kela talsii no, kala Sakius ami kanum bakaala ko. \s1 Tunum nakalkal imi sang Yesus ata faldak-tiimin weng bokosa kaata ko \r Mat 25:14-30, Luk 16:10-11 \p \v 11 Yesus ali tal Jerusalam mepso tala no, kalbip-kup, unang tunum iyo aket fuku-daaliwa yi, Kamala kaali, God ata taba-lomda Rom kayaak imi diim uyo tak-daa yim-buu-lomda, Numi tiin molokoma nema yo? kemipla, unang tunum ili Yesus ami weng uyo, weng san ilipla, Yesus ayo talalu-kukuyilila, numi kanolin aket fukunbup kaali, faneng disa yo, kalin o, kala-lomda, faldak-tiimin weng ma bokola, \v 12 kulaa, kamokim ma ayo aket fuku-daala yi, Naan-daap-nambip kemin, umbili bilin am bokon samaan ma kaptam banila, mep bokon kaptam kasel ita taba-lomdip uldaa-nam-buuliwa, Kabi numi tiin molin tunum kayi! kalalipla Kabi king kelan o, kaliwa, asuk tolokomi no, kema. \v 13 Tunum kaali unon o, kal-bom ale, kulu almi okok kemin tunum nakalkal iyo naan-daaya tildang atamiple, kulaa tunum maakup almi moni nakalkal e kala kola-kola keba-kup bokoya-lomda: Nami umbili umbilin am bokon samaan kawu ilokomi uyo, mep moni kaa dunuuyi kaa kuluu-lom wan saan-tal-une-bamdip, moni ayo maso ma kuluu kuyak tiip-tiip ke-biliwa, biili asuk nalmi talokomi kabaku moni kaayo, asuk kulii-tal kup-nin o, yaka ko. \p \v 14 Kamokim ayo kanum bokoya, tabanala almi abip tunum atam suun-umbip iyo tunum ma kalaan yim-baalip ami daang tem din-ilomdip tunum unang samaan kawu bilip imi bokoya-lomdip: Nuli mep tunum kalawaali king ke-lokoma disa yo, kalbup te! kalip ko. \p \v 15 Kemin, kanum bokolip. Lale, mep tunum kalawa ulduulip tiltam king ke-bom biile, asuk yak aba tal almi abip aba-lomda baan abiltap almi ok tabuulin tunum ma bokola-lomda: Na! baan abil din tunum nakalkal kiimi tuumon kuyila unsii iyo weng umuuyilap tilip dik-daaya-lomdi: Nami tuumon kuyila tabansii kaa, kanim kal ma kuluu-silip kala, yokon o kalbi. Kemin, ipyo din bokoyap tilin o, akale, \v 16 kulaa fan tunum ma asiik tal king ami bokola-lomda: Kamokim kapyo, nili kapni tuumon nakalkal kup-na un-salap kiili, wan saan-tal-une-bamdi dukum-nipla, kutiip-tasii asuk nakalkal ma kuluu kuyak tiptiip-ta kebi no, akala, \v 17 king ayo bokola-lomda: Kabi ti ok tabuulin tunum tambalim kesap. Kemin, nami mafek mafek katip ma kup-ta unsii namti, atin yaap-kup tiin-mo-salap. Kemin, kaali abip nakalkal kiita, kup-tila tiin-molokomap o, kala kanum bokolale, \v 18 tunum ma akal tal bokola-lomda: Kamokim aa, nali kapni tuumon nakalkal kup-na un-salap kiili, wan saan-tal-une-bili tiltam sakbaalim dukum kelipla, kulaa kewa bomdila, mep moni kiiyo, awakal ma kuluu kuyak tiptiip-ta kebi no, akale, \v 19 king ayo bokola-lomda: Kaa tambal kebap kemin, kulaata kabi abip awakal ma kiita kup-tila, tiin-molokomap o, aka ko. \p \v 20-21 Kuno ti tunum ma akal tal-ilom bokola: Kamokim aa, kabi titamila, Kabi tunum siliil-kup tabin kala, kalalila kemin, kapni okokmin tunum kiili, fiit-bamdip kaami win moni kaali, kaap-tam-biliwa kawu, miing-kup tal tiin-bomdawa kaa-bam ale, kaltapni okok kemin tunum imi langabip kaami mafek mafek dikilip tiltam tiilbu kaa, kabi mikil diim-kup tal tiin-bomdawa faka-bam ken-umbap kemin, nali kapni atul kaata, titam suun-daa-som ale, aa bisnis kemin kaami liip kaa ma talalu utamsi disa kala, kala-lomdila kemin, kapni moni iyo ti tambal-kup kambola kuwaap-ti tiinsip te! Ti kala daatam akale, \v 22 king ayo ok tabuulin tunum ami bokola-lomda: Kabi ti ok tabuulin tunum mafak dukum kesap. Kemin, ti kaltapni weng bokop-nap utami kaami kalan kaata, sok de-tamulokomi te! Kabi bokop-na-lomdap, Kabi tunum siliil-kup tabin balap titamsi kemin, kapni ok tabuulin tunum imi ok tabuu-bamdip moni kan-umbip kaa, kabi miing-kup tal bomdapla kaa-bam ale, kapni okok kemin tunum imi langabip kaptam-ami mafek mafek dikilip tiltam tiilbu kaali, mikil-kup tal tiin-bomdap faka-bam im-bom ken-umbap o, kalap. Kemin, \v 23 kaa kanimin o, kalalawa, nami moni kaa kuliilap din beng kawu tiilawa, tal-ilomdi win moni kaa maso ma kuluulami dinim i? Kemin, kaa kanimin o, kalalapla, kuwaalawa disa iip kawu bom-laabu ni? kala kanum bokolale, \v 24 kulaa almi dong dakaalin tunum bom-bilip iyo bokoya-lomda: Kibi yakdiwa, ami sikil diim kawu moni kutal-fukuba kulaa kuluu-lomdiwa, tunum moni nakalkal kuluuba kaami kolin o! yakala, \v 25 iyo bokolip: Kamokim kapyo, kabak kanum bakamin daa; tunum kalawaali, moni nakalkal kuluuba kaali yoko? akiwa, \v 26 king asiik imi weng maan tiiya bokoya-lomda: Weng ma bokoyokomi kemin, ipyo weng san bom iliwa! Tunum kaa kawanta ok tambal-kup fuku-bomda almi kamokim ami weng kaata-kup weng san-kaa-bamda ila namti, ami kamokim ayo ok uyo maso ma kolala, ok dukum kaata okok kemama. Ale, kawanta ok uyo mafak ke-bamda ami kamokim ami weng ayo kuyang saak ten-bamda kema namti, kaami kamokim ayo almi mafek mafek katip bombe uyo kuluu-lomda okokmin sisol uyo maso ma kolokoma disa yo! ke-bamdala, weng \v 27 ma kaata boko-lomda: Siin kawu tunum malo ma imi bokola-lomdip: Nuli mep tunum kaali, numi king ke-lokoma disa yo, kalbup o, naka-silip. Kemin, kii yim-bital \m nalmi tiin diim kulu anulip taanik o, kalsa no, kala Yesus ayo kanum bakayila ko. \s1 Yesus ayo king alaltap ke-bamda tam Jerusalam unsa kaata ko \r Mat 21:1-11, Mak 11:1-11, Jon 12:12-19 \p \v 28 Yesus ami weng uyo disa kelula kawu, ayo dusiin daalale, daang bakaalin tunum ita mafiingnip ke yakyak din Jerusalam din unipla, \v 29 abip alep kemin, ma kaa Betfage so, Betani so, kiili umbitam Oliv Tikiin kaptamu kemin, Yesus nikil iyo mepso kulubale, Yesus almi daang bakaalin tunum alep ma ipsiik unipla yo, yaka-lom, \v 30 bokoya-lomda: Alep ibi yak aba tam abip utafiibup kaptam ulip, Dongki man kasaa ma sok buk-duulip bombe kala kalip namti kaalile, siin kaa tunum so dap-tama tal-unemakin dinim; disa kama man bombe kemin, alep yak sok baa dibiilip nami bi kala tilipla yo. Kemin ale, kanumipla \v 31 tunum ayo ma alep dik-daaya-lomdip: Kaa kanimin o kala-lomdip kaa kanubip i? yaka namti, kipkal bokola-lomdip: Yi, numi Kamokim ayo ok so kemin, din kulii-tilin o, yakala tulup kayi! kala bokolalip kulii-tiliwa yo, kala yim-baala unip ko. \p \v 32 Alep iyo tal abip kawu tal uliwa, Fan Yesus almi weng bokoyila kaata-kup tifan dongki man kasaa ayo sok buk-dulip bombe kaa kalale, \v 33 alep iyo sok baamiple, dongki tiin molin tunum ayo tal dik-daaya bokoya-lomda: Ibi kaa, kanim nolum o, kalaliwa, tal dongki ami sok kaa baabip i? yakale \v 34 alep isiik bokola-lomdip: Yi, numi Kamokim kaali bokoya-lomda: Alep din kuliilip tiliwa yo, yakala alep tulup o, kala kanum bokolipla dongki kayaak ayo boko-lom, Kuno kulii-unin o, yakale, \v 35 alep iyo dongki man kasaa ayo dibii-tal Yesus ami kutal daaliple, almi daang bakaalin tunum ita ilmi ilim batbat ta kutam dongki ami daang kun diim kabaaku tabeliwa, Yesus ami dong dokolipla, Yesus ayo tam dongki ami daang kun diim tiinala, alimal \v 36 una-bilipla, unang tunum imi aket fukunin kaali, Yesus ami liip talaba kaayo, liip tambal-kup ma dotuluwa tal-unak o, kala-lomdip, ilimi ilim malo ma kiita dalela kulaak liip kawu kutii-kutii-ke-bilipla, dongki ayo Yesus ami dibii yak ilim kutii bokobip kaptoop bala una ko. \p \v 37 Yesus Oliv Tikiin ayo kulaa kela, tildaak Jerusalam mepso talan-salale, Yesus ami lak duulin tunum unang yaapkan iyo tal dap-falala duu-lomdip iso una-bilip, unang tunum alik iyo kukup akal alik akal alik Yesus ata kanu-balaya, itafiimsip kaami aket kaata, fanang daa-lomdip alik iyo ti God ami win kaata, kufu-bam, naan una-tala-ke-bamdip fiyaap sakbaalim dukum-kup duu-bam \v 38 bokola-lomdip: Numi kamokim king kalawaali, God Dukum ami win diim o, kalala talaba kemin, God ata kukup tangbal-kup kukayim-balala yo! Kemin, ayo numi dong dokoya yaap kelupla, tam abiil tikiin kaptamu abiin tambal-kup tiinokomup. Kemin, God ami win dukum-kup ayo kufon-bamdup fiyaap duumum o, ke-bam kanu-bilipla, \v 39 Falosi malo ma unang tunum yaapkan imi tem kulu bom-bilip kemin, tiltam Yesus ami bokola-lomdip: Kap kukuyin tunum kapyo, mep tunum unang kapni daang bakep-tambip kalawiili, baan bokoyawa, Dulumnin o! kala kanum bakaaliple, \v 40 Yesus asiik imi bokoya: Nali dulumnin o! yokokomi disa; nali kipni weng ma bokoyokomi kemin, weng san iliwa. Mep tunum unang kalawiili, dulumnin o! yokokomi namti, daak tuum kuliita, tunum ililtap keliwa kawu, nami win kaa kufumalip o, yaka ko. \s1 Abip dukum Jerusalam kaptam-ami kalan Yesus ayo ama-bisa kaata ko \r Mat 13:14, 24:2, Luk 13:34-35, 21:6, Jon 11:35, Rom 11:8 \p \v 41 Yesus ayo tal abip dukum Jerusalam mepso kuluba-lom atam-ilomda, kulaali abip kasel kaptam imi olen-in-bamda ama-bam bokola: \v 42-44 Ibi, Nuli ti tambal-kup balili-kala bomduwa yi, kalbip. Lale, am kala daansuu kaali, kipni aket fukunin kaa atin ti mafak-yinsu. Kemin, ibi kanolin kukup uyo ma utabip disale, bilili-kalin kukup uyo kaa utabip disa yo. Ibi utamipla, Kamala kuluwu God ali numi yam-talalulon o kalba, nuli kalalip utabip dinam, fan ibi yam-talalulama. Yale, ibi tiin bokol tap kelip, kipni aket uyo fal-sikilin disa kelip kaa, uktaalip kemin, kabak-ata am ma daanula kawu, kipni waasi iyo tal-ilomdip, kipni abip uyo falala kuyak moliple, kibi ok fanang, ima fanang, dok kanolin kaami fanang kaali ma tiltam talokomip disa; keliple, waasi ita baan dalaa kutam abip uti dong diim daa kela unfoko tam daak abip aba-lom, ibi yan-fakan tal-une-bam ale, abip kaami mafek mafek iyo ku-mafak fuuyin-bamdip, kipni tuum am dinan-unsip so, tuum uti fokosip so, iyo dekela binalip tildaak tawaal diim kaba-lomdu, tuum iyo sekela yang kuluba tildang kuluba ke-mokomu no, kala Jerusalam kasel imi aket kaata, fukun-bamda kiimi kalan kaata amama ko. \s1 Yesus ayo tam lotu am diilim kaptamu tam-ilomda, mafek mafek saanin tunum imi yan-sing-duu dabaala tam bansip kaata ko \r Mat 21:12-17, Mak 11:15-19, Jon 2:13-22, Mat 21:46, Luk 20:19, Jon 18:20-21 \p \v 45 Yesus almi daang bakaalin tunum iso yim-tamala tam Jerusalam daa keyila tam lotu am diilim tam ulala, Kwin, tunum iyo taba-lomdip sipsip so, bulumaki so, kiili kulii-tal God ami koliwa, tunum unang imi ban kelip kukan-tiiyila-yaamin kaami inin-inin uyo kutal tii-bomdip lotu am diilim kaptamu saanbip kala, kalale, Yesus ayo tunum mafek mafek saaneng kalaabip iyo alik yan-buk-duu yim-baala tam baniwa, \v 46 kang awon saan-bamdip kiimi sisol kaa-bokobip imi weng ma bokoya-lomda: God ami Sukon Tem kabak-ali boko-lomdu: \q1 Nami am kaltam-ali beten kemin kaata-kup kanumin o, \m kalsu. Lale, ibi ami weng kaa kuyak saak tii-lom, God ami am kaltam ku-mafak-dakan-tabasip. Kemin, am kaltam-ali ipni wan saan-bam kaptum kusal imi moni yukut inin am kelu kewinsip o, kala Yesus ayo kanum bakayila ko. \p \v 47 Yesus ayo suunkup unang tunum imi God ami weng uyo am diilim kaptamu kukuyin-kup ke-balala, kulaa tunum awem imi kamok kamok iso, lo utamsip iso, Jerusalam kaptam-ami kamok kamok iso, iyo Yesus aalup taanak o, kalalip kaami liip kaata fen-tal-unemip. Katale, \v 48 tunum unang alik ili Yesus ami weng kaata-kup weng san-kaamum o, kalalipla suunkup tal falala-dabak-mo yakyak ke-bam weng san-kaamin-kup ke-biliwa kemin, kamok kamok iyo dok liip kawu ma yang-ilomdip dap-tal-fukulalip dinim kemip ko. \c 20 \s1 Kamok kamok iyo Yesus ami dik-daala-lomdip: Kabi kawanami win diim kabak-ali kanum tabasap i? ansip kaata ko \r Mat 21:23-27, Mak 11:27-33 \p \v 1 Am ma daanala, Yesus ayo lotu am diilim kawu unang tunum imi kukuyin-bamda God ami weng tambal uyo bakayin-balala, pris awem tunum imi kamok kamok iso, lo utamsip tunum iso, Juda kayaak imi kamok kamok iso, iyo tal dik-daala-lomdip: \v 2 Kapyo, kabi kawanami win diim kaata, tal kanolin kukup kala kanun-umbap i? Kawanta tam-baala tal-ilomdap, kanolin kukup kala kanum-solap yoko? Nuyo bokoyawa utamum o, akiwale, \v 3 Yesus asiik bokoya-lomda: Na, nakal weng ma ipni dik-daayokomi kemin, kipkal maan tiip-nin aa! \v 4 Oksam ukayin tunum Jon Baptis ali kawanami win diim kaata, unang tunum kii oksam ukayinsa ni? God ami win diim kawu kanum-soma elile, tawaal diim kaldaak-ami tunum imi win diim kawu kanumsa ni? Nami weng kala dik-daayi kaata, maan tiip-niwa yo, kala dik-daayale, \v 5 ilimi-kup bokola una-tala-ke-bamdip bokolip: Kwin! nokol kaa kanimin o, kalokomup i? Nuyo boko-lomdup: God ami win diim kaata, kanumsa no, kalokomup kaali, ali bokoya-lomda: Ibi utamiwa, God ami win diim kanumsa no, kalip namti, ibi kanimin o, kala, Jon ali fan God ami weng kaata tituun bakayimba, kemsip disa ema? kalokoma kemin, \v 6 unang tunum yaapkan kalawiili utamiwa yi, Jon ali God ami weng ku-fatap-daa bakayin tunum u, kebip kemin, nokol boko-lomdup: Tawaal diim tunum ma kaami win diim kaata kanum-soma no, kalokomup namti, unang tunum kalawiili aket atul keyula, tuum ta kuluu nuyo yelamip o, kala-lomdipla kemin, \v 7 Yesus ami ibokola-lomdip: Kaa kanta Jon kaa bokolaya, ali taba-lom unang tunum kii oksam ukayinsa kalalup utabup dinim o, akiwale, \v 8 Yesus asiik bokoya-lomda: Nakal ti kanolin kemin, kawanami win diim kaata, kanolin kukup kii kanun-umbi no, yokokomi disa yo! yaka ko. \s1 Yesus ami wain lang tiin molin tunum imi faldak-tiimin sang bokoyinsa kaata ko \r Mat 21:33-46, Mak 12:1-12 \p \v 9 Kulaa, Yesus ayo weng faldak-tiimin weng ma kaali, sawaayak God almi weng ku-fatap-daa bakayin tunum imi yim-baala talemsip imi diim tii unang tunum iyo bakayila ko. Tunum ma ayo wain lang ma dikibii diki-lomda, wain lang ayo kulaala yak tunum kusnum malo imi sikil diim abamnula bokoya-lomda: Wain lap abuu tii-mokoma kaali, dakabi kutii kela tak-nuubi ok ayo laabi kutiiliwa, kaptum kusal kiita tal molipla, kipta sisol ayo kuluu-lom anung ma iltipni kuluubip-kup; nakal anung ma kuluu kulaap-nip din unemak o, kala keya bilin samaan kawu una ko. \p \v 10 Kawu bom-balala, wain lap abuumin umi am uyo daan tiltam tabamnula kawu, tiin-saanin tunum iyo wain lap dakabi kutii-lomdip ok ayo tuk-nuu-bam ok laabi kutiilipla, aptum kusal imi kuyip ita tal moliwa, kulaa wain lang kayaakim ata alami okok kemin tunum ayo ma dabaala tal wain lang tiin molin imi bokoya-lomda: Nimi kamokim ami wain lap kaami ok kaami sisol anung kaata ma kup-nipla, nulmi kamokim ami kulela unon o, yaka. Lale, iyo biwaka-bi-lomdip, disa kulu dabaalip almi kamokim be una. \v 11 Kamokim ayo asuk ok tabuulin tunum akal kusnum ma dabaala din wain lang tiin molin tunum imi diim tal-ilom kamokim ami weng uyo tal bokola. Lale, akal ti kuno dabaak-mo biwaka-bamdiple, kukup mafak kaayo, kukaan-bi-lom, disa kulu dabaalip unale, \v 12 ati kuno kamokim ayo asuk liip asuumalo diim okok kemin tunum kusnum ma dabaala din wain lang tiin molin tunum imi diim unon e! biwakabi aalip kiim tabamnale, dap-tal-fuku dabuu-dabaalip saak lo uti yam tem abala una ko. \p \v 13 Kanumsile, wain lang kayaakim ayo aket fukunsi, Kwin! kaata kanimin ma nolokomi ni? kemsi. E, e aket fukunin ma tildang tulu utami. Ti nalmi aket-iip man kulaata dabaali imi fanang din unokoma te! kalale, aket fukuna yi, Nami Man aket-iip kalawaali aalokomip disa; ti ami weng kaata-kup weng sanokomip ema? kala, dabaala din wain lang tiin molin tunum imi fanang din una. \v 14 Lale, wain lang tiin molin tunum iyo atamiwa yi, Fan kamokim almi man ali kulu tala kala kala-lomdip, maaklo abiltap ilmi-kup bokola una-tala-ke-lomdip bokolip ko: Kuluwaali ti wain lang kayaakim almi man kemin, bom bii-lom almi aalap ami taanokoma ayo, alalta aalap ami mafek mafek kiili, alik tiin mo-lom almi alik ke-lokoma kemin, baan aalup taanala, wain lang kaltam ayo nulmi alik keyuk o, kala-lomdipla, \v 15 kulaali yak dap-tal-fuku, sisii dilili dibii tam uti daam tem uyo akaala dabaak saaklo daa-lom aalip taana no, kala-lomda kanum bokoyila ko. \p Kemin, Yesus ayo dik-daaya-lomda: Kipyo, wain lang kayaakim ami asuk talokoma kaa, ali wain lang tiin molin kasel kii, kanimin ma noyokoma ni? \v 16 Akal tal-ilomda wain lang tiin molin tunum iyo anula taaniple, asuk tunum kusnum ma iyo ulela-lomda, wain lang uyo kuyak kiimi sikil diim tiiyala, ita tiltam wain lang kaayo, tiin molokomip o, kala Yesus ayo faldak-tiimin weng uyo kanum bakayila ko. \p Unang tunum iyo weng faldak-tiimin weng kaata, weng san-ilomdip iyo (utamiwa yi, Wain lang kayaakim kulaali, God ami sang kaata bakayinba nu, kalbip-kup, yak wain lang tiin molin tunum o kala, kuliili Juda nulmi kamok kamok kuliimi sang kulaata bokola no, kala-lomdip) bokolip. Daa te. God ali numi kamok kamok kiili, kanola anulokoma disa, akiwale, \v 17 Yesus ayo talalu tiin dik-yak-diiya bokoya-lomda: Dok kabak-ami miit kaata, God ami Sukon Tem weng uyo boko-lomdu: \q1 Ok fukulin tunum ili am kaa dina-bam tiyak daaliwa, am kun ma kaali mafak o, kala-lomdip faldang mo binalip yak balang diim kabang abamna. Katale, Kamokim ali am kun kaa atam-ilomda, Kwin! kaali ti tambal kemin am dubim ami duwokop kelak o, kala-lomda am kun kaali, asuk dibii tildak dap-molaya ayo tangbal mokso ke tolnu ko. \m kalsu nema? \v 18 Aa, kuno ti am kun awak dukum ma bombuu. La, dok nolin tunum ata kutal daak am kun diim kaa daala namti, ayo dap-mafak-daalokoma le, am kun uyo dik-tam-daa tildaak tunum kaami angtiil diim abam-nokomu ayo, atin tunum dabuu dabaak molula, atin ti dap-mafak-daalokoma no, kala Yesus ayo almi sang kaata, faldak am kun umi diim kabak tii-lomda bakaya ko. \s1 Takis moni king Sisa ami kukaalin kaami sang Yesus ata bokosa kaata ko \r Mat 22:15-22, Mak 12:13-17, Luk 23:2 \p \v 19 Lo utamsip tunum isole, awem tunum imi kamok kamok iso, ili utamipla, Ee, Yesus ayo nulmi sang kulaata, faldak kulu tii numi bakayinba kala, kala-lomdip, Kulaata yak da-fukulum o, kalip. Katale, unang tunum Yesus ami weng uyo weng san-kaabip imi itam-suun-daa-lomdip kuno kambolip ko. \p \v 20 Kulaa, lo utamsip tunum isole, awem tunum imi kamok kamok iso, iyo boko-lomdip: Kano ata bom iluwa, Yesus ayo kukup mafak ma nola kala, kalbup-kup, kuyaku dap-tal-fuku dabaalup yak Rom kasel imi gavman ami sikil diim abamnala, ata dabak saan-bi-lomda, dabaala yak almi soldiya imi kuyilala, Yesus kaa aalip taanak o! kala-lomdip, Yesus ayo talalu tiin dik-yak-dela atafii-bamdipla kemin, ili tunum kusnum ma moni kuya-lom bokoya-lomdip: Kipta din Yesus ayo atam kasen-fokola-lomdip, Nuli kabi tunum tambalim o, kal-bom tamsong-bamdup mok-kup inap-tanbup o, akan-kaa-bamdip ata-bom iliwa, Yesus ayo weng mafak aye ma bokola ne kala tal bokoyipla yo, kala iyo yim-baalip unip ko. \v 21 Yim-baalip tal Yesus ayo bokola-lomdip: Kukuyin tunum kapyo, numi titafiin-umbup kaali, kapni weng bakayin-bam kukuyila-yaabap kaa, ti tituun-kup. Aa, kabi ti yak win tibin kiita ti nami dong dakaap-nin o, kal-bomdap imi tong kaa ma bakan-umbap disa; kabi ti unang tunum alik win so, win dinim iso, ili alik tikip maakup God ami weng so, kukup so, kii ti tambal-kup kukaayila-tabasap kayi! kalbup te! \v 22 Mafek mafek sang uyo ma dik-daap-tum o kalalupla tulup kemin, (Rom kasel imi lo kaali, boko-lomdu: Ibi ipni takis moni uyo, numi king Sisa ami gavman ami kukaayin o, kalbu-kup ale, Juda kasel numi lo kuuta, boko-lomdu: Ibi ipni moni kuuli, God ami kukaalin o, kalsu.) Kemin, numi takis moni uyo Sisa ami kukaalum elile, God ami kukaalum e? akiwale \v 23 Yesus ayo imi aket tem kaa uteyila yi, Kii kanola wak-talalupla, ayo weng kuyak kutaldak ke-bamda weng mafak aye ma bokola kala, kalum i, kala-lomdip bokop-nip u, kala-lomda asiik bokoya-lomda: \v 24 Na! tuumon ma kulii-tal kukup-nipla! yakale, kulaa tuumon ma kuluu kukoliple, bokoya-lomda: Yak tuumon diim kabak-ali sinik so, win so, kala bombe kaa, kawanami sinik sole, win so, kaata bom-bilip i? yakala, iyo bokolip: Kaye? Sisa ami sinik so, win so, kiita no, akipla, \v 25 Yesus ayo bokoya-lomda: Uyo kanolin kemin, tuumon kalawaali Rom kasel King Sisa ami tuumon kemin, Rom kasel imi gavman almi kukaan-bam ale, God ami mafek mafek kiita, kuno God ami kukaan-bam kemin o, yaka. \p \v 26 Kemin, ili Yesus ami weng asiik maan tiiya-lom bokoyila kaali, weng sandiwa, fanang alik tam baneyilula, unang tunum kalawiimi tiin diim kaa nuli wak-talalokomup. Lale, kaa nuta nuta kelalup disa yo, kalaliwa, weng kaa kulaa kela, dulumnip ko. \s1 Yesus ata tunum ami saaka tam tiin-laamin kaami sang bokosa kaata ko \r Mat 22:23-33, Mak 12:18-27 \p \v 27 Juda imi kamok kamok malo ma kiili, Sadusi yo, ken-umbip iyo boko-lomdip: Unang tunum taansip kiili, asuk tam tiinokomip disa yo, ken-umbip. Kemin, Sadusi malo ma iyo (din Yesus ami dik-dakamin fiitmin dukum ma dik-daaluwa, ami miit kaali, talalu daka-daa bokoyin disa kela namti, unang tunum iyo aban-delik i! kalalip) tal Yesus ami bokola-lomdip: \v 28 Kukuyin tunum kapyo! Nuli weng ma dik-daalum o, kalup. Kemin ale, sawaalak kawu, Moses ata God ami lo ayo numi kuyinsa kaami anung uyo boko-lomdu: \q1 Tunum ali tunum man ma foko tiilin dinim ke ilomda saak-alom kalel kutiila namti, niing alta asuk fik ami kaluun uta kuluulala akam imi tunum man kuulokomip kaali ali bokola-lomda: Kabi nami abaap ami man kayi! aka-lomda kamasi fik taanse ami bung mafek mafek uyo mep man kuula ami kukaalak o, \m kala kanum bokosu te! \v 29 Weng san ilawa, sawaalak kawu tunum ma ayo, man tunum man ilmi-kup fetkal foko kutiilale, ti nikil alik maakup fasuu tiiliwa, kulaa fik diilim asiik unang ma kuluu bom-ilom man so ma kuulama disa; ilomda taanale, \v 30 kulaa, almi tamon ata fik kalel kaluun uyo kuluula bom ilip. Katale, akal ti kuno man dinim-ilomda ayo saaknale, \v 31 niing iip ma akal ti kanolale, kano nakal yakal fakal imi kaluun uyo kuluu kuluu ke-bi-lomdip, iyo man ma kuulamip disa ke-lomdip taan-taan-keliple, \v 32 atin mafiing mafiing kulaata unang ukol ti kuno taan kesu no. \v 33 Na! kapni aket fukunbap kaa bokoyan o! Tunum nikil fetkal alik kiili, unang maakup kuuta-kup kuluu biile, taan-taan-kesip. Kemin, bom-bi-lom tunum taansip imi tam tiin kawang ke-lokomip kaali, unang kuuta kawanmi kalel ke-lokomu ni? kala, Sadusi iyo Yesus ami dik-daaliple, \v 34 kulaali Yesus asiik bokoya-lomda: Kamala tawaal diim kula bom-bilip kaata, tunum ata unang dan kaa-bala, unang yakal tunum dan kaa-bala ke-bam akmal ken-umbip. Yale, \v 35 am mafiing am daanokomu kabaku, God ali unang tunum malo ma kiita-kup bokoya-lomda: Saaksip ibi yaap-kup asuk tam tiindiwa, tam nami abip kawu suunkup ilokomip kayi! kalokoma. Kemin, kiimi tam tiindipla, tam ilokomip kaali, tunum kiili asuk unang dan kaa-mokomip disa le, aa unang kiikal asuk tunum kii dan kaa-mokomip disa. \v 36 Kemin, kiili asuk maso taanokomip disa; ti fan God almi man alik-daap ke-lomdip abiil kayaak ensel ililtap ke suunkup ilokomip te! \p \v 37 Kemin ale, ipni (weng boko-lomdip: Unang tunum taansip iyo, taan-ilomdip maaklo kesip kemin, God ali asuk yim-fola tam tiinokomip disa yo, ken-umbip) kaami sang kaata bokoyon o, kalalila, nami weng kaata-kup disa; Moses ami weng kaaso, kukuyula utamupla, Unang tunum taansip iyo asuk tam tiinokomip o, kalokomup. Kemin, as katip sakap ma Moses ami mepso kawu tolsa. La, ayo wing kiin-taba-lom kiin-abamnin disa kesa ami sang kaata, baka-bam ale, bokola: \q1 Nali Abraham so, almi man Aisak so, almi man loop Jekop alimal imi God namti kalabi no, \m kalsa. Sawaayak mep tunum alimal kaa taansip imi sang kanum bokosa. \v 38 Kemin, unang tunum iyo taan-ilom maaklo kelip namti, God ayo imi tiin molama disa. La, unang tunum iyo taan-ilom maaklo kemin dinim. Kemin ti, tunum taandip din God ami diim kawu suunkup laabip isole, tunum tiin kawang bom-bilip iso, ita tiin mosa. Kemin, ultap God ami weng Moses ami bokonsa kaami miit uyo dok kabak-ata naa kalolip: Abraham alimal ili sawaayak kawu taansip. Lale, God ami tiin diim kaali ti bom-bilip kemin, alimal iyo tiin mo-bomdala, ayo boko-lomda: Nali alimal imi God namti kalabi no, kalsa no, kala, Yesus ayo Sadusi imi kanum bakayila ko. \p \v 39 Kanum bokoyilala, lo utamsip tunum iyo Yesus ami weng Sadusi kanum bokoyila kaata, weng san-ilomdip, malo ma bokola-lomdip: Kukuyin tunum kapyo, kabi Sadusi imi weng kuu tambal-kup bokoyilap o, kalalipla kemin, \v 40 kanola ili utamiwa yi, Yesus kaali ti talalu dik-daa kuluusa tunum o, kalalipla, ami atam suun-daa maso ma dik-daalin dinim kelip ko. \s1 Yesus ata kamok kamok imi dik-daayinsa kaata ko \r Mat 22:41-46, Mak 12:35-37 \p \v 41 Yesus ayo kamok kamok imi dik-daaya-lomda: Lo utamsip tunum iyo boko-lomdip: God ami Man uldaa-dabuusa tunum Kraist o kebip kaali, Devit ami man loop o, ken-umbip. Kemin, kanimin o kalalipla, kaa kanum bakan-umbip i? \v 42 God ami Sukon Tem weng anung ma Buk Saam kabaku Devit akal boko-lomda: \q1 God Dukum ali nami Kamokim ami bokola-lomda: Kapyo, tal aba yang nalmi ting tuuplo kamokim ami tiin-yaamin baan kaldaaku tiin-balapla, bii-lom nata nata kelila kawu, \v 43 kapni waasi itale, kabaak banipla, kapta tiin molokomap o, kala God ata kanum bokoyinsa kayi! \m kala, Devit ayo bokosa no. \v 44 Kiwe, God ami uldaa-dabuula Kamokim kesa kaa kawanmi man i? Devit ami aket kaa fanang daalaya, Am ma daanokomu kaali, ilom kaptoowu nalmi man loop ata ma tiltam tabokoma kala kalalala kaami aket kaata fanang daalaya, kanum bokosa dinam kabak boko-lomda: Kaa nami Kamokim o, kaloma disa yo. Devit ali kalok nolin aket kaata, fanang-daa ke boko-lomda: Kaa nami Kamokim o, kalsa ni? kala Yesus ayo Falosi imi dik-daaya ko. \s1 Yesus ata lo utamsip tunum imi sang bokosa kaata ko \r Mat 23:1-36, Mak 12:37-40, Luk 11:37-54 \p \v 45 Tunum unang alik iyo kawu bomdip Yesus ami weng kaata weng san-kaa-bam iliwa kulaa, fal-siki taba aso almi daang bakaalin tunum imi bokoyila ko: \v 46 Kiwo, kibi mep lo utamsip tunum kii talalu itafii-bamdiwa kayi! Imi aket fukunbip kaalile, ti ilim batbat kaata-kup miki-bi-lomdupla abip kawu tal-une-bulupla, unang tunum iyo numi itafiimik o! kala-lomdipla tal-une-bam ale, iyo din maket saanin baan diim kawu unokomip kaa, unang tunum iyo tal bakayin-bamdip: Kamokim kaa balap o? Kukuyin tunum kaa balap o? yakan-kaamin o, kalaliwa, unang tunum imi tiin diim kawu tal-une-bam ale, iyo din lotu am aye, ima inin am aye kawu, din unokomip kaa, ti abiin tambal-kup kuluu tiinupla, tunum unang iyo itafii-bamdip numi win ayo kufuyik o, kal-bomdiwa, tinaa-bom ken-umbip. \v 47 Lale, lo utamsip tunum iyo unang kaluun kiili kasen-fakayim-bamdipla, imi sin-yaamin am kiiyo kuluuyipla, ili am dinim, mafek mafek dinim, ke-bam ken-umbip. Kemin, mep kanolin kukup mafak kaa kanubip. Kemin, ili unang tunum imi tiin diim kawu God ami beten kamaalup kawo kala, bakan kaptoop kaptoop ke-bulupla, unang tunum iyo itam-lomdipla, numi tong kaata-kup bakayik o, kal-bomdipla, beten batbat-kup ken-umbip o. Kanola ibi imi talalu itafii-bamdiwa kayi! Kukup mafak sakbaalim dukum ken-umbip kemin, God ali angtiil yol sakbaalim dukum kaata, kuyokoma te! kala, Yesus ayo lo utamsip tunum imi sang kaata, daang bakaalin tunum imi kanum bakayila ko. \c 21 \s1 Unang kaluun ma tuumon kiin abin alep ma yim-bital lotu am diilim tiisu kaata ko \r Mak 12:41-44, 2Kor 8:12 \p \v 1 Yesus ayo lotu am diilim kaptamu bomda unang tunum tuumon kulii-tal God ami kukaalum o, kala kulii-tilip kiiyo, ita-bom ilale, mafek mafek soyal iyo maakup e kala, kulii-tal ket abuu una-una-kemiple, \v 2 ayo tiyak daala yi, Unang kaluun atin mafek mafek dinim ma ukol tal tuumon kiin-abin katip katip alep ma iyo kulii-tal ket abuulu kala, utam ale, \v 3-4 aso daang bakaalin tunum imi bokoya-lomda: Ibi unang kaluun kuuli utamip elile disa ye? Unang tunum kusnum kiili, mafek mafek soyal kemin, ili tuumon yaapkan lale, anung katip kiita-kup kulii-tal God ami kukaanbip ale, unang kaluun kuluutale, mafek mafek dinim umi tuumon katip ma ima saan-bam inokin kuliita, alik dilii-tal God ami alik kulu kolu. Kemin, atin ti weng tifan ma bokoyokomi kemin, ibi weng san bom iliwa! God ami tiin diim kaali, unang kaluun bung dinim umi kukup kaata, uta uta kelule, tunum unang kusnum imi kukup kaata, kulaak banu no, kala, Yesus ayo kanum bokoyila ko. \s1 Yesus ayo boko-lomda: Lotu am diilim kuu balat-nokomip o, kalsa kaata ko \r Mat 24:1-2, Mak 13:1-2, Luk 19:43-44 \p \v 5 Kemin, Yesus ami daang bakaalin tunum malo ma God ami lotu am diilim desip kaami sang kaata bokolip: Iyo tuum tambal tambal sole, kiit kon o, kala, am kaptamu kutiilip tambal kemin kiita, kuluu God ami am uyo talalu desip. Kemin, atin tiin so malii-malii diinsu kayi! kemiple, \v 6 Yesus ayo bokoya-lomda: Am ma daanokomu kawu, waasi iyo tal mafek mafek tambal tambal kii itafiibip kuliiyo, alik ku-mafak fuulipla, disa kelule, am uyo alik ti olso balata-lomdip, tuum kuyak tip-tip-bam miltiin-unsip kiiyo dekela fokolip daak aba-lomdipla, almi kulu bala-bala-ke-lokomip o, kala Yesus ayo kanum bokoyila ko. \s1 Yesus ayo boko-lomda: Tunum iyo kukup mafak kaata, kipni kukaayokomip o, kalsa kaata ko \r Mat 24:3-14, Mak 13:3-13, Luk 12:11-12, Ap 6:10 \p \v 7 Yesus almi daang bakaalin tunum iyo dik-daala-lomdip: Kukuyin tunum kapyo, dok kanumin diim kawu waasi kii tal-ilomdip kabak kanum tal-une-mokomip i? Dok kanolin kukup kabak asiik tiltam tabu utam talaaluwa yi, Awu, kukup mafak namti kulu tiltam tabon o, kalu kalokomup yoko? akiwale, \v 8 Yesus ayo maan tiiya bokoya-lomda: Kabak talalu utafii-bamdiwa yi! Kasen-fakayin tunum kiimi weng kaa, weng san-kaamin daa. Tunum yaapkan iyo tal baka-bamdip: Yi, nuli God ami man ami win diim tulup o, yakan-kaa-bam ale, iyo tal boko-na-boko-na-ke-bamdip: Nali God ata uldaa-nam-buulala kamokim kesi tunum o, kala ke-biliple, tunum iip maakup maakup ita boko-lomdip: Am mafiing diim uyo tiltam tabu kemin, God ami ulduula kamokim kesa tunum ayo talon o kalba no kal-bom ke-mokomip. Katale, ibi imi weng kaali, Fan o, kala weng san-kaamin disa kayi! \v 9 Kulaa, ipkal weng seliwa! Tunum miit ma iyo baa kulin daalip miit kusnum ma iso waasi din-biliple, abip kayaak ilmi yakal kano waasi kela una-tala-kem tiltam tabamnu namti, kaami atul kaali, ibi suunin disa; kamasi kaali, yak kanolin kukup yaapkan kiisiik tiltam tabokomip. Yale, kabak asiik kanum tal-unule, am mafiing diim kaali, abiltap-siik tiltam talokomu disa yo. \p \v 10 Am bokon ma kaptam kasel iyo bokon kusnum ma kasel iso din-biliwale, kuno king kusnum ma ami tunum tiin moba ita taba-lomdip yak king kusnum ma ami tunum tiin mosa iso, dinan-tal-une-mokomip. \v 11 Kanu-biliple, am bokon yaapkan kala bombe kaali, bim aalap dukum ma kutaltam daa-lomda, tawaal kalawaali, kukula saan-bala fili-fili-ke-balale, ol fut am sole, angtiil mafak umkaamin am so, iyo daan tiltam tabe-biliple, mafek mafek ukol alik ma utamsip disa uyo, abiil tikiin kaptamu dikela tildaak tulula, unang tunum ili kanolin kukup tiltam tabokomu kaali, atin ti suunin dukum kaali, tiltam tabeyokomu kayi! \v 12 Yale, kabak-ali tiltam tabin disa bom ilula, kayak kayak ita taba-lomdip, ibi Yesus ami win diim kawu laabup o, ken-umbip kaami kalan kaata, ipni yim-tal-fuku kukup mafak kaayo, kukaayin-bamdip yim-baalip yak Juda kamok kamok imi sikil diim abamnipla, ita yam lotu am kaptam tii-lomdip, yim-bak saanbile, yim-baalip tam kalabus am unokomip. Ale, ma kaali yim-tama din tunum kusnum imi kamok kamok aye king so, kiyap so, imi diim kawu daaliwa, ita yim-buu weng yim-bak-saanokomip kabaku utamiwa yi, God almi weng kaami kalan namti kabuu no, kaliwa imi diim kawu nami sang namti bakayokomip o. \v 13 Kabak-ami kanum tiltam tabokomu kabak-ali ipkal utamipla, Awu, liip namti kaa tiltam tabu no, kala-lomdip unang tunum iyo nami sang so, weng so, kiita bakayokomip. \v 14 Ibi yim-tamalip din weng talalmin tunum imi diim kawu daalum o kalbip kaa, aket yaapkan kii fukun-bamdip: Kwin, kaso kawi! Dok kanolin weng kaata ma nokol maan tiiyokomup i? kemin disa; bilili-kup kala bomdiwa kayi! \v 15 Kanolin am daanokomu kaali, nalta aket fukunin tambal ayo kuya-lom ale, weng tambal baka-mokomip kaali, nalta kukuyilila, kipni weng kuuta uta uta ke-lom waasi imi weng kuluuli, dibiiwip tiil banokomu. \p \v 16 Iltipni kawak-aalap so, nakal-fakal so, kawal so, kaptum kasal so, kiita, God ami lak kaa, duulin disa kemin, ibi yam-fatap-daa yim-baalip din kamok kamok imi sikil diim abamnipla, kamok kamok ilmi soldiya imi bokoyilip, malo ma ibi anulip taanokomip. \v 17 Kemin, ibi nami lak kaata-kup, duu-bom nami okok kebip o, kala-lomdipla, unang tunum yaapkan ita taba-lom ibi aket atul kukaayin-bam, itafii-mokomip. Yale, \v 18-19 nami lak uyo dukum-kup duu-bom bii taanipla kawu, God akal ibi tambal-kup tiin mo-laaba kemin, taandip maaklo ke-lokomip disa te! Ali yim-tama tam alami abip tambal kawu daalala, suunkup ilokomip o, kala Yesus ayo kanolin weng kaayo, kanum bakayila ko. \s1 Waasi ita taba Jerusalam ku-mafak-daalokomip o kala, Yesus ami kanum bokosa kaata ko \r Mat 24:15-21, Mak 13:14-19, Luk 19:41-44, 23:27-31, 1Kor 7:26, Rev 11:12 \p \v 20 Yesus ayo weng ma imi bokoya-lomda: Ilom am ma daanokomu kaali, ipkal utamiwa yi, Waasi dinin tunum iyo tal abip dukum Jerusalam kaptam ayo falalnip kala, kalokomip kulu utamiwa yi, Abip namti ku-mafak-daalip abiltap disa ke-lokomu no, kalolip ko. \v 21 Kulu waasi tunum iyo kuno keya wakadaa unin o. Kemin, ibi Provins Judiya kawu bom-bilip namti, iltipni abip uyo kulaa kela ukadaa umbitam amdu tikiin kabale, sawaan-yaamin; ibi mep abip dukum Jerusalam kaptamu bom-bilip namti, baan abiltap uka-daalip din sawaanin; aa, iltipni langabip kawu bom-bilip namti, asuk abip unemin daa; abiltap kela yang sawaanamip kayi! \v 22 Sawaalak kaali, God ami weng Sukon Tem kabaku dola-lomdip: God ami Jerusalam kasel imi uluum iyo maan tiiya angtiil yol kukaayokoma kaami sang kaali bokosip. Kemin, waasi imi talokomip kabaku mep weng kala bokosip kaali, fan tiltam duuk-kup dakat kalokomu no. \v 23 Kabak-ami tiltam talokomu kawu, God ayo kuno tong-foko kamboyilaya, Judiya kayaak imi angtiil yol kaali, kuya-lomda kukup mafak uyo mep kanolin kiimi kuyokoma te! Kanola unang man kumun sole, manuuk so, imi ukadaa unokomip uyo fiit-bamdip tal-une-bam ale, angtiil yol dukum uyo kaa-bam ke-mokomip kemin, kwin! kiiso kawe! yakan-kaabi no. \v 24 Waasi tunum ita taba-lomdip Judiya kasel malo ma ili wan kong tup ye-bilip iyo taan-yaa-bilip; kuno malo ma kiitale, yim-tal-fuku sok de-yimu-lom yim-bii yak aba bilin bokon kusnum kawu kutii-bam ale, yak waasi yakal ilmi bokon ayo kulaa kela, tal abip Jerusalam kaptam ayo tiin mo-bomdip ti ku-mafak-dakamin-kup ke-bilip bombii, God ayo Jerusalam kaa kelalip ilmi bokon unokomip kaami diim kaali, tiltam tulula, unokomip kayi! kala Yesus ayo kanum bakayila ko. \s1 Yesus ayo almi asuk talokoma kaami sang bokosa kaata ko \r Mat 24:29-31, Mak 13:24-27, 1Tes 5:1-11, 2Pit 3:8-16, Rev 1:7, 22:6-17 \p \v 25 Yesus ayo asuk weng akal alik ma bokoya-lomda: Am mafiing diim tiltam tabokomu kaa, atan, kayoop, wakalkan so, kiili, yakal ilmi kusnum ma ke-lokomip. Kemin, tawaal diim kalawaali yol ok daang kun fonfon tal-bom dukum-alomdu an-kulaala tildak ok balang abe-bamdu, weng dukum uun-una-tala-ken-umbu no. Unang tunum miit ma miit ma alik iyo kabak-ami kanum tulu kaa, uta-mokomip o! Atin suunin awak dukum kaali, kuluu-lom aket uluum dukum tabeyokomu no. \v 26 Abiil tikiin kaptam-ami wakalkan kiili, ilmi liip ayo kela-lomdip almi liip kusnum kusnum kawu tal-une-bala tal-une-bala ke-mokomip. Kanu-biliwa, unang tunum iyo itamiwa, Kaa kanum tabip uu! kala-lomdipla, abiin kaa talalu ma tiinokomip disa; ti suunin dukum kaata-kup ti kanu-bam ale, bokolip ko: Kwin! Tawaal diim kalawaata dok kanolin kukup mafak kalawuuli tal numi diim abon o, kalbu ni? ke-mokomip. \v 27 Kemin, kanolin kii kanumsi tal banipla, kulaata Dukum Ami Man Nayo ibin tem kabaku tilila, nami titil uyo kuluu-lomdila, atan alaltap ke tiin buluusi-kup sikin-bulula, kawu alik iyo nita-mokomip. \v 28 Kemin, ibi utamipla, Yak kanolin kukup uyo tiltam tabu kala, kalaliwa, kulu utamiwa yi, Nali abiltap tal kipni iliim bokoyokomi kala, kalalipla, kipni aket uluum tabebip uyo, kulu ditang-kala, kipni aket uyo titil-fak-daa tola-lomdip, nami liip uyo titam-daa fenipla talon o, kala, Yesus ayo fiyaap duumin weng uyo kanum kukaayin-bam bakayila ko. \s1 Yesus ami as fik ami kanu-bam abuumin kaami sang faldak-tii bokosa kaata ko \r Mat 24:32-35, Mak 13:28-31 \p \v 29-30 Yesus ayo sang ma faldak-tii bokoya-lomda: Ibi as fik kuuli atamiwa, Kaami abuu-laamin kukup ayo dok kanu-bamdu abuubu ni, ken-umbip. Kemin, kanola ipkal mep as fik uyo utamipla, malap bam-daala namti, abuulon o, kalalu malap bam-daaba no, kalokomip. Aa, ipkal kanolin kabak-ami aket kaa fukun-bamdiwa kayi! \v 31 Kanolin tap kemin, utamiwa yi, Nimi kukup kanum talokomu kaami sang bakan-tabasi kaali, kulu tiltam tulu kala, kalokomip kaali, ibi utamiwa yi, God ami nam-baala tal unang tunum imi tiin molokomi kaami am uyo mepso tulu kala, kalokomip. \p \v 32 Nami weng kala bokoyokomi kaali, ibi weng san iliwa. Tunum unang malo ma tiin kawang bom-bilip kiili, taanin disa kuno bom ilipla, nami weng bokoya-lomdi: Ilom kaali, mafek mafek mafak alik iyo tiltam abokomu no, kalbi kaali, tiltam talokomu. \v 33 Am ma daanokomu kuyaku, abiil so, tawaal so, kiili maaklo ke disa ke-lokomip. Yale, nami weng kuuta ti disa ke-lokomu dinim; kano ti suunkup ilokomu no, kala Yesus ayo faldak-tiimin sang ayo kanum bakayila ko. \s1 Yesus ayo boko-lomda: Nalmi kayaak kesip, ibi talalu nami talokomi uyo talalu utafiim-siliwa yo, kalsa kaata ko \r Luk 17:27, Rom 13:13, Ef 5:18, 1Tes 5:3 \p \v 34-35 Kulaa, bokoya-lomda: Nalmi kayaak kibi talalu utafii-bamdiwa yi! Unang tunum yaapkan iyo ima waan yam tabamnu no, kalalip suunkup inin-kup ke-bam ale, ok mafak ayo im-bom tikiiyila babon tal-une-bam saak yak tawaal diim kalawaami mafek mafek kiimi aket uluum kaata, tabe-bam ke-mokomu. Kemin, kibi mep kanolin mafek mafek kabak-ami aket kaata ti yan-laamin daa yo! God ami am mafiing am kaali, ali abil diila faksalin tap kebu kemin, unang tunum alik tawaal diim kala bom-bilip iyo babon-iliple, abiltap ninolin tap dik-yak daalale, kwin! kaluuso kawe! kalolip kemin talalu kabak utafii-bamdiwa kayi! \v 36 Kibi ti suunkup nami talokomi uyo utafii-bam fen-bamdipla, God ami beten kamaan-bam dik-dakaan-biliwa, God akal titil kaayo, kukaayin-balaya, yak kukup mafak tal kipni angtiil diim abokomu kaa, kipni aket fukunin kaa ku-mafak-daayokomu disa te! Ti suunkup titil-foko bom-biliwa, bii am mafiing diim kaa suunin disa; Dukum Ami Man, Nalmi talokomi diim kulu tol-nokomip o, kalala, Yesus ayo kanum bakayila ko. \p \v 37 Yesus ami Jerusalam kaptamu bomdala, taap kaata lotu am diilim kawu tola-bomda, God ami weng kaata, unang tunum imi kukuyin-bam ale, kutamiip kaatale, tam Oliv Tikiin kawu beten ke-bam sin-sin ke-balale, \v 38 unang tunum yaapkan iyo din atamup, lotu am diilim kawu, Yesus ami weng uyo bakayin-balala, weng san-kaamum o, kalalipla kutim malang tem iyo suunkup talemip ko. \c 22 \s1 Judas ata taba-lom kamok kamok imi bokoya-lomda: Yi, nata Yesus ayo dap-fatap daalokomi kayi, kalsa kaata ko \r Mat 26:1-5, Mak 14:1-2, Jon 11:45-53 \p \v 1 Bret fuulip fasuulin disa kela inin kaami win kaali, boko-lomdip Pasova yo, ken-umbip kaami am uyo mep talan-sulule, \v 2 tunum awem imi kamok kamok so, lo utamsip so, iyo taken-bamdipla, Kalok kanola-lomduwa, Yesus kaa aalum i? kemip. Yale, unang tunum yaapkan kiita, Jerusalam kaptamu tala-tala-ke-lom, ang dinan tala-bilipla kemin, numi balaayin-bamdip yemilip o! kalalip, iyo suun-daa-lomdip maaklo kuwakamin liip kaata fen-bam ilip ko. \p \v 3 Abip Keriot kayaak Judas ali Yesus ami daang bakaalin tunum talangkal iso nikil maakup okok kemin tunum la, Setaan ayo tal yak Judas ami aket tem un-ilomda ku-mafak-daalala utamala, \v 4 kamok kamok iyo kanolum o, kebip kala, kalba-kup, kulaa din itama, awem tunum kamok kamok iso, lotu am diilim kaptam-ami soldiya imi kamok kamok so, kiimi kalaan din bokoya ko: Nali Yesus kulaa dabaayi yak kipni sikil diim abam-nokoma kaptoop-ami liip kaata fenbi no, yakale, \v 5 kwin! iyo weng sandiwa, imi aket tem kaayo, atin tangbal ma keyilula, iyo bokola-lomdip: Sisol kabak-ami weng kaata, boko-lomdupla dotu kutiip-tup salala kup-tum o, akiwale, fan \v 6 Judas ayo imi weng bokolip ayo, weng san-ilomda, Ayo, yaka-lomda, bokola: Yi, siin atamila, unang tunum yaapkan iyo tiin kuwaalip kala, kala-lomdila kawu, Yesus ayo maaklo dabaayilila, yak kamok kamok kipni sikil diim abak o! yakalala, din liip fen-tal-unema ko. \s1 Daang bakaalin tunum alep ma Pasova inokomip kaami mafek mafek talalu ku-mikil daasip kaata ko \r Mat 26:17-25, Mak 14:12-21, Jon 13:21-30 \p \v 7 Kulaa, bret fuu-bilip faskaamin disa ke-bala, inin kaami iintang am uyo daan tiltam tulule, Juda kasel imi kukup uyo ti kanumin kemin, Pasova am daan-laaba kaali, sipsip man iyo aa-bam fuu-bam inin kemin, \v 8 asuk kaami am uyo daanule, Yesus ayo Pita so, Jon so, alep imi bokoya-lomda: Alep kipta dindip Pasova inokomup kaami mafek mafek iyo talalu kutii kemipla, nuyo din unupla alimal tiin-bom inum o, yakale, \v 9 ili bokola-lomdip: Din ilom am kaa doku-bomdup inin kaa talal-bam dotmupla, din unokomip i? akiwa \v 10 ayo bokoya-lomda: Nayo kabak-ami weng ma bokoyokomi kemin, weng san bom iliwa! Alep ibi din Jerusalam aba kem-siliple, okok kemin tunum ma tal ita-mokoma kemin, ami atamipla, ali unang imi ok lan-umbip tap ke ok ket dukum ma tawaal ta talalusip kaptoowu ok iluu kutam dabom diim tii kulii-talaba ami daang tem kawu, yak ami daang bakaalip, din am unokoma kaali, ti kipso aso tam am abale, \v 11 am kayaak ali kutamu bombe kemin bokola-lomdip: Yi, numi kukuyin tunum ayo weng ma kup-ta nuli kulii-tulup kemin, ali bokop-ta-lomda: Kapni am kultamu am anung ma kiin ukuyilawa, nami daang bakaalin tunum iso naso kaptamu bomdup nokol Pasova uyo inamnum o, kalaya tulup o, kala kanum bokola tulup te! kala bokolipla, \v 12 kulaa, am kayaak ayo kipni weng uyo weng sanba-kup, yim-bitam am tip kaptoowu am anung dukum ma kabang-ata kukuyila utam talaalipla, ima fuumin kaami mafek mafek alik ti kaptamu bom-bilip kala, kalalipla, kaptamu inin-inin iyo talal-bam iliwa yo, yaka-lomda \v 13 alep yim-baala din uliwa, Yesus ami weng bokoya tulup ayo, tifan tituun-kup kelu kala, kalale, Pasova kaami inin-inin iyo kaptamu talal-bam fuumip ko. \s1 Yesus ayo daang bakaalin tunum imi bret so, wain wok so, kuyinsa kaata ko \r Mat 26:26-30, Mak 14:22-26, 1Kor 11:23-25, 1Kor 10:16-21, Hib 9:19-22 \p \v 14 Bom bii atan uyo yak tem unula, Yesus ayo almi daang bakaalin tunum iso, iyo tal Jerusalam am ukduu kuyinbip kaptamu tiin-bomdipla, ima im-bom ale, \v 15 kulu almi daang bakaalin tunum iyo bokoya-lomda: Nami aket dukum fukunbi kaali, angtiil yol ayo kuluu-lomdi saaknin disa, ilomdila kawu, kipso Pasova ima kaa ina-lomdila yo! kalbi no. \v 16 Nami weng kala bokoyokomi kaa, ibi weng san iliwa. Kamala kulaata nali mafiing mafiing kipso tiin-bom Pasova ayo inbi kaa, tawaal diim kalawaali maso ma inam-nomi disa; kuno kela bom-bili bii, am ma daanula kawu, Atok God ata alik tiin molokoma kaali, Pasova kaami miit ayo ku-fatap-daalokoma kabaku, asuk Pasova uyo maso ma inam-nokomi no, kala-lom kanum bokoyinsa ko. \p \v 17 Yesus ayo wain ok ayo kaap tem iluu kutii kela God, Ami yaap ke yo anba-kup, kulaa almi daang bakaalin tunum imi kuya bokoya-lomda: Wain ok kalawaali, kuluu-lom ma asiik inamna inamna kelin o, yaka kanoya inam-niple, \v 18 bokoya: Weng selin! Nali kamala kaali, wain ok kalawaali maso ma inam-nokomi disa; kuno kela bom biili dok kanumin diim kabaku God ami unang tunum alik iyo tiin molokoma kawu, asuk tiltam tulu kala, kalaliya kawu, inam-nokomi kayi! yakale, \v 19 kulaa, bret uyo kuluuba-kup, God ami yaap ke yo, anba-kup, lo kutii almi daang bakaalin tunum imi kuya-lom, bokoya-lomda: Bret kalawaali nalmi tiil ultap [kemin, kipni iliim kabak-ata boyon o, kalalila, nalmi tiil kala kuyokomi kaa mep ima bret kuyokomi kaluuli kuluu inamnin aa! Ilom am ma daanula kawu, asuk inokomip kaali, asuk nalmi tiil kuumi aket kaata, fanang daka-bamdiwa inin o, kala-somla ko. \v 20 Kanola Pasova ima ayo inamnip disa kelule, Yesus ayo wain wok ma iluu kuyinba-kup bokoya-lomda: Wain ok kalawaali nalmi kiim alaltap kemin, nami nelip taanila, nami kiim sing-tam-daa tildaak abam-nokomu kaali, ipkal utamiwa yi, Ipni iliim uta boyon o, kalalila, nalmi kiim ayo kamboli sing-tam-daalu kala kalaliwa, yak God ami weng alokso kaa kutiisa uyo, fan tiltam duuk-kup dakat kalu nu, kalokomip kayi! yaka ko.] \p \v 21 Kanumin sang uyo kanum bokoyinba-kup, weng akal alik ma ayo bokola: Nak-tunum kusal, kibi weng selin. Tunum ma nam-fatap-daa nam-baala yak nami waasi kep-ninsip imi sikil diim abam-nokomi ali naso tiin-bom ima imbup. Kemin, \v 22 siin sawaayak kawu, God ami aket fukunin ayo, Nami Man kaali, dabaali daak unokoma ayo, kanola taanokoma kayi! kalsa. Yale, dok nolin tunum ma ata Dukum Ami Man nam-fatap-daalokoma kaata ti, almi uluum tem diinokoma kayi! kala, Yesus ayo kanum bokoyilala, \v 23 almi daang bakaalin tunum iyo weng sandiwa, nikil iyo aket uluum tabeyule, dik-daala una-tala ke-bam ale, bokolip: Nikil numi iipyak tem kultam bombe kaa, dok kanolin tunum kaata dap-fatap daalokoma ni? Ken-una-tala-kemip ko. \s1 Yesus ami daang bakaalin tunum iyo boko-lomdip, Nuli kawanta ma tiltam dabom ke-lokoma ni? \r Mat 18:1-5, 20:25-28, 23:11-12, Mak 9:33-35, Luk 9:46-48, 14:11 \p \v 24 Yesus ami daang bakaalin tunum iyo weng aal dikin-una-tala-ke-bam boko-lomdip: Nulmi tunum kaa, kanata ma tiltam numi dabom ke-lokoma ni? kemipla \v 25 Yesus ayo bokoya-lomda: Tawaal diim kalawaami God ami lak duu-laamin disa tunum kiimi kamok kamok ili tunum unang titil-kup tabin kukup kaata, fuku-bomdiwa tiin saan-tabasip. Kemin, imi aket fukunin kaali, unang tunum kiita, numi tong kaata-kup bakayin o, kal-bomdiwa, disa iip bakayin-bamdip: Nuli unang tunum kipni dong dakaayin tunum o, kem-laabip. Lale, \v 26 ibi imi kukup kanun-umbip kaa kipkal utabip-kup kanumin disa; kemin, dok kanolin kapta talaba tam kaptum kusal imi dabom kelap namti, kabi ti, Nalta-kup o, kalalawa, kaptum kusal kii titil eng kaa bakayin disa; ti ilmi niing alaltap kelawa, kaptum kusal imi ok tabuulin tunum tap tambal-kup tiin molokomap kaata, fan mokso ke-lokomu; le kabi talaba tam kaptum kusal imi kamokim kelap kaa disa kawu tiin-yaamin disa; kaptum kusal imi ok tabuulin tunum kelawa, dong dakaayin-balawa yo! yaka. \v 27 Kemin, tunum win tibin asole, almi okok kemin tunum iso, imi kukup kaali, kipkal utamsip, tiin-bomda naan-balala, ima kutal dakan-bala inba kaata, tunum win tibin elile, yak ima ifa kulii-tala ata tunum win tibin e? Kulaaye? tiin-bomda ima inba kaata, tunum win tibin. Yale, nali kipso laabi kaali, nali ma kanun-umbi dinim; kemin, okok kemin tunum tap ke-lomdila, nali kipni dong dakaayila-yaabi. \p \v 28 Kukup mafak tiltam nami diim aben-umbu kaa, ibi nili kep-nansip disa; ibi ti suunkup nami diim kaldaku fewa-laabip te! \v 29-30 Kulaa, Atok ami kanop-ninsa ultap ke-somdila, nakal ti ibi kanoyokomi. God alta uldaa-nam-buu-lomda, almi titil ayo kup-ninsa. Kemin, ami win diim kawu unang tunum iyo tiin molokomi. Kemin ultap o. Am ma daanala kawu, ipyo yim-buu-lomdi yim-bii din nami abip kawu, ipso naso maakup tiin-bom ima inbi-lomdup, titil kuyila, nami win diim kawu, Israel imi tunum miit talangkal iyo ipkal taba-lom miit maakup e kala, tiin mola tiin mola ke-lomdip yim-bak-saanokomip o, kala Yesus almi daang bakaalin tunum imi kanum bakayila ko. \s1 Yesus ayo Pita ami bokola-lomda: Kabi bokop-na-lom: Nali kaa ma atamsi disa yo, nokokomap o, ansa kaata ko \r Mat 26:31-35, Mak 14:27-31, Jon 13:36-38, Jon 17:9-15, 21:15-17 \p \v 31 Yesus ayo Pita ami bokola-lomda: Nak-tunum Saimon aa, kabi weng san ilawa! Setaan ali alik ibi yam-kuku-bamdala, Awu, kibi God ami man e nalmi man e yokon o kalala, God ami dik-daalaya, God ali, Ayo, kala kemin, tunum ma wiit lap kiiyo foko tam-aba-tildaak-aba ke-bilipla, bulung iyo, takela yak ban-ilomdip, tiil kaata-kup daak kabas diim abebip ilaltap ke, Setaan akal yim-baala tam aba daak aba ke-bam yam-kukulala, ibi kulii daak abokomip kayi! \v 32 Lale, nalile God ami beten kamaan-bam ale bokola-lom: Atok kapyo, Setaan ata Saimon ami dap-kululala kanolokoma kemin, kabi dong dokolapla, ami kukup mafak uyo taba-lomdu ami lak dakaamin kaa ku-mafak-daalamu disa yo, kal-bomdi beten kebi. Kemin, ilomdapla kawu, kabi asuk aket fal-siki-lomdap, aket kup-nokomap kabaku, kapni aket fukunin uyo bam-daap-tokomu kawu, kaptum kusal iyo dong dakaayin-balapya, imi aket fukunin uyo baayilula, titil-fokolik o, kala Yesus ayo Pita ami kanum bakaala ko. \v 33 Pita asiik bokola-lomda: Kamokim aa! Nali ti kapso maakup kuno yim-tama din kalabus am daalalip. Katale, kapni diim kawu ti fep-nami le, kuno kapso alep maakup yelalip. Katale, kuno nakal ti yak kapni diim kawu fep-nami no! kemale, \v 34 Yesus ayo Pita ami bokola-lomda: Pita kawe, kabi talalu weng san ilawa! Nali bokop-ton: Kutim malang tem kawu, awon kakaruk ayo naan-tabin disa ilala, kabi, Ni kaa ma atamsi disa yo, nakan-kaabi du asuumano fak-daalokomap te! aka ko. \s1 Yesus ami daang bakaalin tunum imi bokoya-lomda: Kama kuluwaata kuno bung so kulii-talemin o, yinsa kaata ko \r Luk 9:3, 10:4, 23:32-33 \p \v 35 Kulaa, Yesus alami daang bakaalin tunum imi dik-daaya-lomda, Siin kaali, bokoya-lomdi: Ibi moni so, ima men so, yaan-alom kiiso, kulii bomdip, nami ok kaa okok kem-tal-unemin disa yo kala, dil mo-lom, yim-baali tal-unemsip kaa, mafek mafek so ma iiwa-silip ema? kala, dik-daayilale, Yi, disa. Mafek mafek so ma iiwa-sulup disa yo, akiwale, \v 36 Yesus ayo bokoya-lomda: Kamala kula tiinbup kaali, ukol ulmi kusnum. Moni, ima men, kulaa bom-bilip namti, kuno kulii ale, bainat ayo disa yo, kalip namti, iltipni ilim saket kulaata dulduu kulin tiilipla, tunum kusnum ita tam mo-lom kabak-ami moni kaata kuluu-lomdip, bainat ayo mo kulii bomdiwa tal-unemalip kayi! \v 37 Kemin, kibi nami weng kulaa, weng san iliwa! God ami Sukon Tem kabak-ali boko-lomdu: \q1 Kiili kukup mafak kaali, fuut tabin imi kukaayila-yaabip ultap ke, tunum kaami konsip kayi! \m kalsu kulaa nalmi sang kulaata bokosu te! God ami Sukon Tem alik nami sang bokosu uyo ti mepso dik-tam-daa tiltam tolon e, kalbu kemin ale, kanolin kukup mafak uyo mepso kukaap-nokomip o, kala kanum bokoyale, \v 38 almi daang bakaalin tunum iyo weng san-ilom bokolip: Kamokim aa, ti kala daatama bainat alep kala bom bilip kalaayo, akiple, Yesus ayo utama yi, Daang bakaalin tunum iyo kukup mafak tildak nami angtiil diim tildak abokomu uyo talalu utamin disa ke-bom bakabip o, kala, kala-lom, bokoya-lomda: Ti, bokoli kemin ti te. \s1 Yesus ayo tam amdu Oliv Tikiin bomda beten kemsa kaata ko \r Mat 26:36-46, Mak 14:32-42 \p \v 39 Yesus ayo amdu Oliv Tikiin kawu ti suunkup God ami naan-bam beten kamaalin-kup ken-umba kemin, kaami kutamiip kulu almi kukup kanun-umba kaata-kup kuluu-lomda, daang bakaalin tunum iyo foko kuliila Jerusalam ayo kambo kela, Oliv Tikiin kawu \v 40 alimal din abale bokoya-lomda: Kukup mafak uyo tal yam-kukulon o, kalalula abiltap tal kipni diim abam-nokomu kemin, ibi God kaa beten kamaan-bam, dik-dakaan-biliwa, ata dong dakaayin-balala, ban kemin kukup uyo tal ipni diim abemin kaa, uktayuk o, yimba-kup, \v 41 alami daang bakaalin tunum iyo kulu bom ilipla, keya mep yang kulu tilik duung fakela daak tiin God ayo beten kamaan-bam bokola: \v 42 Atok God kapyo, mep kukup mafak tiltam nami diim talon o, kalbu kuluuyo, kaltapni san kemin, dil molan o, kalap namti, dil molawa kawu, nayo angtiil yol kaa kuluulin disa kelon o. Nali mep kanolin kukup uyo tal nami angtiil diim kaa abemin disa yo, kalbi. Lale, nami fanang daka-bamdi Aatumen kabi kabak-ata dil moyawa, kep-nuk o, kebi kaali, kabi kuluu kanumin disa; kaltapni aket fukunbap kaata-kup kuluu kanumon o, kalolap kaali ti yaap o, kal-bomda beten \v 43 kem-salale, [kulaa, ensel ma tildaak-ilomda dong dokola-lom, dap-titil diilale, \v 44 Yesus ayo kwin! angtiil mamin dukum kaata disa akal ma ok fon tap kelule, aket uluum dukum uyo kuluu-lomda asuk God beten kamaan-bam, almi aket uluum kuluula, kaami sang kaata, bakaan-bam kem-salale, ami mamin ayo kiim tap ke-lom dung-dung-ke-balala,] \v 45 beten kemsi kelale, din ulala, Kwin! almi daang bakaalin tunum namti aket uluum-kup keya-lomdu, daal-kup tabeyu akan-fak-liibip kala kalale, \v 46 kulaa, yam-kafalna tam tiinip bokoya-lomda: Ipyaa! Ibi akan-unemin disa te! Mafek mafek mafak tal yam-kula molokomu kemin, baan tam tiin God kaa naan-bamdiwa yo, kala Yesus ayo kanum bakayila ko. \s1 Judas ata taba-lom Yesus ami dabaala yak waasi imi sikil diim abasa kaata ko \r Mat 26:47-56, Mak 14:43-50, Jon 18:3-11 \p \v 47 Yesus ayo kanumin sang bakayin-salale, kulu tunum yaapkan iyo tilip. Judas ali Yesus almi kalaan tunum kelala, nikil talangkal ke-bom tal-banen-umbip ata, kulaa Yesus ami bombe bokon kaayo, liip kukulala tal-ilomdip, kula Judas ayo tal Yesus ayo dap-kiil-mon o, kalala, bital mepso kulu talale, \v 48 Yesus ayo bokola-lomda: Nak-tunum Judas kapyo, kabi tal-ilomdap Dukum Ami Man Nayo, nam-kiila tal-bomdawa, nam-fatap-daa dabaali yak waasi imi sikil diim abamnak o, kalalawa, tal nam-kiil-mon o, kebap ema? kala, kanum bokola ko. \p \v 49 Yesus ami daang bakaalin tunum aso bom-bilip ili tunum kii, itamip yi, Yesus ayo dap-tal-fukulum o, kalbip kala, kala-lom Yesus ami bokola-lomdip: Kamokim kapyo, nokol nulmi bainat ta ma kuluu-lomdup yemalup yoko? akiwale, \v 50 awem tunum imi dabom ami ok tabuulin tunum ma bombe kemin, daang bakaalin tunum ma ata almi bainat ayo kuluu-lomda, mep tunum kaami talang-kaal tiing tup kaayo, tuk-duu kulaala daak abamnale, \v 51 Yesus ayo atam-ilomda, daang bakaalin tunum imi yim-bak-saan-bam ale, bokoya-lomda: Kaa kanumin disa yo, yaka-lomda, tunum kaami talang-kaal kaayo, kutal-fukula, asuk tambal ma ke-lom mokso kelu ko. \p \v 52 Kemin, awem tunum imi kamok kamok aye, lotu am diilim kaptam-ami soldiya imi kamok kamok, aa saak yak kamok kamok malo ma kii bom-bilip kiita, tal-ilomdip Yesus ayo dap-tal-fukulum o, kalalip tal tolniwale, Yesus ayo bokoya-lomda: Kipni aket fukunbip kaa nali, Banengim tunum atulim o, kalaliwa, nami atul kaata, ipyo suun-daa-lomdip wan so, bainat so, as sukum so, kiita, daka-bi-lom kulii-tal nam-tal-fukulum o, kalalip baa tal akip-nip o? \v 53 Am yaapkan daan-laabu kaa, nali lotu am diilim kaptam tiin-bomdi unang tunum ili kaa suunkup kukuyin-bilila, kaa nitam nitam ken-umbip. La, ibi tal kaptamu nam-tal-fuku sok dep-nin disa nosip. Kata, kamala kulu God ayo kutamiip kaami miit tiin saanin tunum Setaan ayo kambolala, almi aket fukunin ayo kipni kuya-lom, dong dokoyilala, Kanumum o! kalalipla, Awu, numi liip uyo bombuu nu, kala-lomdipla, baa tal nam-tal-fukulum o, kalalipla, tilip o kala, Yesus ayo kamok kamok imi kanum bokoyila ko. \s1 Yesus kaa, Ni ma atamsi disa yo, kala Pita ami ibakamsa kaata ko \r Mat 26:57-58,69-75, Mak 14:53-54,66-72, Jon 18:12-18,25-27 \p \v 54 Yesus ayo kanum bakayinsi kamboyilale, soldiya iyo yak dap-tal-fuku dap-tamalip dibii yak aba din abip tam-ilom awem tunum imi dabom ami am kaptam uniwale, Pita ayo samaan so kaptoowu tip-tal tip-tal yak aba tam \v 55 awem tunum imi dabom ami uti daam tem ula, Okok kemin tunum iyo abip daal iip kabaaku as kuyak daalip kiin-balala, tunum malo ma tal tiin-bomdip wing tiil ayo falala kuyak mobip kaa kalba-kup, akal yang itama iso tiin-bom diil fuumipla, \v 56 ok tabuulin unang ma ukol atam talaalu yi, Ayo tal as dawang falala kalba kabaaku tiinba kala, kala-lomdu tiyak daa talalu atam ale kulaa, tunum kulu tiinbip imi bokoya-lomdu: Kipyo, mep tunum kula tal tiinba kuluwaali, Yesus ami daang bakaalin tunum te! yukule, \v 57 Pita ayo yawaal daa-lom bokowa-lomda: Kupyo, nali tunum kaa ma atamsi disa yo! wakale, \v 58 bom ilanale, tunum ma ayo Pita ami atam ale bokola: Kabi ti mep tunum kaami daang bakaalin tunum te! akale, Pita asiik asuk bokola-lomda: Kapyo, nali ti atin disa te! aka-lomda \v 59 tiin bom ilale, tunum kusnum ma asiik tal bokola-lomda: Nali mep tunum kalawaami weng bakaba kaali, weng seliya, Provins Galili kayaak o, kali kemin, kaali Provins Galili kayaak Yesus ami daang bakaalin tunum o! kala, ti kanum bokola bokola kemale, \v 60 Pita asiik bokola-lomda: Kapyo, kapni weng bakabap kaali, nali weng san-ilomdila, kabak dok kanolin sang kaata ma bakabap o, kalbi disa te! kalale, kulu maak fak-daalin tap, awon kakaruk aalap ayo naan-taba ko. \v 61 Kamokim Yesus ayo kuyaku fal-siki tiyak-daa Pita ayo talalu atafiimale, ayo asuk aket fanang daala yi, Awu, Yesus ami kamasi bokop-na-lomda: Awon kakaruk aalap ayo naan-tabin dinim kama bom ilala, Pita kabi nami sang ayo bokop-na-lom: Ni kaa ma atamsi disa yo, naka-naka kemsi liip asuumano fak-daalokomap o, namba kaali, fan kaa kanoli kala aket fuku-daa-lom \v 62 utama yi, Kwin! Fan, Yesus ami win kaali, kuwaala-lomdi, Kaa ma atamsi disa yo, kali kaali, atin ti kukup mafak kaata kuluu-lomdila, kanum bokoli kawi! kalalala, keya tam daak uti am kaba-lomda dukum-kup iin-bam amama ko. \s1 Soldiya imi Yesus atafiimin weng uyo bakaan-bamdip biwakamsip kaata ko \r Mat 26:67-68, Mak 14:65 \p \v 63 Soldiya Yesus ami tiin mobip iyo Yesus ami atafiimin weng bakaan-bam biwakamiple, \v 64 kanolin kukup kaata kanu-bamdip, Yesus ami tiin matum ayo ilim ta kuluu de-lomdip, aa-bamale, atafiimin weng uyo, boko-lom: Kabi kamboyap unang tunum ili bokop-ta-lomdip: Kabi God ami weng ku-fatap-daa bakayin tunum o, ken-umbip. Yale, kabi talalu utamsap namti kulu balap ema? Kapyo, tunum ma tal tela kaata bokoya-lomdap, kaali ata tal nelan i? yakawa, atamum o, akan-kaa-bamdip \v 65 saak weng mafak disa akal almi weng mafak mafak kiita bakaan-bam kemip ko. \s1 Juda kamok kamok iyo Yesus ami dibii-din-ilomdip talalu atafii-bam dik-dakaansip kaata ko \r Mat 26:59-66, Mak 14:55-64, Jon 18:19-24 \p \v 66 Kulaa, am daanale kawu, Juda imi kamok kamok iso, awem tunum imi kamok kamok lo utamsip tunum iso, iyo weng bakamum o, kala, tala-tala-ke-lomdip tal ilmi weng bakamin am kaptamu tal tiin-ilomdip, soldiya iyo Yesus ayo dibii-din imi diim daaliple, \v 67 kamok kamok iyo Yesus ami bokola-lomdip: Kalo, kabi bakayan o! Kabi God ami ulduusa tunum Kraist ema? akipla, Yesus asiik bokoya-lomda: Nali bokoya-lomdi: Nali God ami ulduula-nam-buusa tunum Kraist o, kalokomi kaali, ibi kabak tifan bakaba no, kalokomip dinim. \v 68 Kanolin ultap kemin, nakal weng ma dik-daayokomi uyo, ibi maan tiip-nokomip disa. Yale, \v 69 nali weng kulawuuta-kup bokoyon o, kalalila, kamala kulawu kulii yak aba kaptoop unokomu kaali, Dukum Ami Man Nali, Kamokim ami tiin-laamin baan diim ayo kuluu-lomdila, titil-kup tabasa God ami sikil tingtup diim kabaku tiinokomi no, kala kanum bokoyale, \v 70 alik iyo bokola-lomdip: Yak kanum bokolap kaa: Nali God ami Man o, kala bokolap ema? akiwale, Yesus asiik maan tiiyila-lomda: Ipni kabak-ami bokop-nip kabak-ali ti fan te! yakale, \v 71 ilmi weng-kup boko-una-tala-ke-bam bokolip: Nuli almi weng bokola kuu, nulmi talang tem alep alep weng sanup yi, Ali fan ban kemin tunum o, akup kemin, nuli tunum ma fen-bam atamupla, ata Yesus ami sang kaali maso ma bokoyokoma dinim o, kala ilmi weng-kup bakamip ko. \c 23 \s1 Yesus dibii-din kiyap Pailat ami diim unsip kaata ko \r Mat 27:1-2,11-14, Mak 15:1-5, Jon 18:28-38 \p \v 1 Kamok kamok alik iyo Yesus ayo dap-tamalip yak aba bilin Rom kasel imi kiyap Pailat ami diim daale, \v 2 faldak-faltalak ke-bamdip, disa weng mafak mafak uyo baka-bam boko-lomdip: Tunum kalawaali, numi weng sanbup kaa Juda, numi unang tunum imi kasen-foko neyin-bamda boko-lom: Ibi moni takis ayo kuluu Rom kayaak imi King Sisa Juda kipni tiin molin kaa kukaalin disa; nata God ami uldaa-nam-buusa Kraist kemin, nali kipni king o, kalala atam-ilomdupla kaata, dibiilup kapni fanang tulup o, akiwa, \v 3 Pailat ayo weng san-ilomda, Yesus ami dik-daala-lom: Kabi Juda-miin imi kamokim king namti kulu-balap ema? akale, Yesus asiik bokola-lomda: Nali kaa ma bokolin disa; la, kabak kaltapta bokolap o, aka. \p \v 4 Kemin, Pailat ayo awem tunum imi kamok kamok aye, yak tunum kusnum yaapkan imi bokoya-lomda: Kipyo, nali tunum kala atamila, ali kukup mafak so ma nolaya, dibii-tilip dinim; (kemin, nali nalmi soldiya iyo ma bokoyilila, angtiil yol kaa ma kolokomip disa) te! yaka. Katale, \v 5 (kiimi aket fukunbip kaali, Pailat ami uko-tokolupla, kukup mafak ma Yesus ami kolak o, kala-lomdip) asuk dukum-kup naan-bam bokolip ko: Kaali Provins Judiya abip ma ma kayaak imi tunum alik imi wiis-saayin-bam bakaya-tal-une-bamda Rom kayaak iso waasi dinum o, kebip o. Kamosinim kanolin kukup kaali, Provins Galili bokon kaptam asiik kanum tabasa. Kemin ale, kamala kaata tal numi Provins Judiya kalawu kanum tal-uneba no, kala kanum bakalip ko. \s1 Herot ami Yesus dik-dakaansa kaata ko \r Luk 9:7-9, Ap 2:23, 4:27-28 \p \v 6 Pailat ayo weng kaayo, weng san-ilomda, dik-daa-lomda: Awu, tunum kalaali Provins Galili kayaak ema taa? \v 7 Ayo, tunum kaali Galili kayaak ta! akipla kemin, sawaayak Rom kaptam-ami king Sisa ata Herot uldaa-dabuu bokola-lomda: Nalmi win diim kaata, kabi Provins Galili kaptam-ami unang tunum iyo tiin molokomap o kalaya, tiin mosa. Kemin, Pailat ali utama yi, Kama kuluwaata Herot ali Provins Galili kulaa kela, kiin tal Jerusalam kalawu bombe no! kalba-kup, kulaa Yesus ayo dibii-tal ami diim kawu dabak molum o, kalalip dibii tilip, Uyo, kaa nami ok disa, Herot almi ok alik o, kala-lomda almi waasi dinin tunum soldiya iyo weng umbaaya tal Yesus ayo dibiilip din Herot ami diim daalip ko. \p \v 8 Siin kawu Herot ayo Yesus ami sang baka-bilipla, weng san-kaa-bamdala, Naka Yesus kaa ma atamon i, ken-umba. Kemin, ami aket fukuna kaali, kukup ukol alik kaata ma kanu-balala atamon o, kem-tabasa. Kemin, Yesus ayo dap-tal-fuku dibii-din alami diim daalip atam-ilomda, ami aket uyo disa akal ma ke-bam fiyaap duumale \v 9 kulaa, Herot ayo ti weng yaapkan kaata, Yesus ami dik-daa kala. Katale, Yesus ayo weng anung so ma telama disa, kelaya, \v 10 awem tunum imi kamok kamok sole, lo utamsip tunum iso, yakal ti Herot ami be un-ilom taklii yang mepso kuluba-lomdip, Yesus ami sang kaata ti mokop faldak-faltalak kamaan-bam disa weng mafak mafak kaayo, bakaan-bilipla, \v 11 Yesus ami weng dinim ke-bom-balaya, Herot asole, almi Provins Galili imi soldiya iso, iyo atafiimin weng bakaan-bam, kukup mafak kukaan-bam ale, king ami ilim tambal mikin-umba tap ke, mikelale, nong saan-am-bam fan ti king ami weng umkaalin ultap kamaansi kelale, kulaa almi soldiya iyo bokoyilala, Yesus ayo dap-tamalip asuk Pailat ami be kawu unip. \v 12 Siin kaali, Herot so, Pailat so, alep ili waasi kela una-tala-kesip. La, alep kamala kulaata aptum kela una-tala-keliwa ilip ko. \s1 Pailat ayo boko-lomda: Yesus dibii-din as diim daa aalin o, kalsa kaata ko. \r Mat 27:15-26, Mak 15:6-15, Jon 18:39–19:16, Ap 3:13 \p \v 13 Pailat ayo awem tunum imi kamok kamok sole, Juda imi kamok kamok sole, tunum kusnum so, iyo naan-daaya tala-tala-ke ang-delipla bokola: \v 14 Ibi tunum kalawaali dibii-tal nami diim daa bokop-na-lomdip: Tunum kalawaali, Juda imi wiis-saayin-balala, Rom kayaak iso, dinalupla yo, kalbip o, kalip. Lale, kaami sang kaali, iltipni tiin diim kulu ali dik-dakaanbi. Katale, nali atamila, Ali kukup mafak so ma noba disa yo, kalalala, \v 15 Herot akal Yesus ami dik-dakaan-bam atamala, Ali ban ma keba disa yo, kala-lomdala, asuk dabaala nami fanang tala. Kemin, nali utamila, Kipni aket fukunbip kaa soldiya imi bokoyilila, Yesus kaa aalip saaknak o, kali. Lale, Yesus ali ban ma keba kelala, kata nali bokoyila aalip taanokoma disa. \v 16 Nali soldiya imi bokoyilila, sok faklet ta langatal kaanbi kamboliwa, ami sok kaa tildaa dabaali tabanak o, kalokomi no, kema ko. \p \v 17 [Mep Pasova inin kaami diim ayo wasital maakup e kala duk-duu-lom kawu ina-ina ken-yaabip. Kemin, inip kaali, Pailat ali Jerusalam kaptam-ami kiyap imi kukup kaata, kuluu-lomda kanolila, Juda-miin iyo nami kanoli kaami fiyaap uyo ma duumik o, kala-lomda soldiya imi bokoya-lomda: Juda-miin sok laabi im-tiisip imi maakup ma kulaata dildaa dabaalip tabanak o, yaka-yaka-ken-umba. (Kemin, kulaali Pailat ami aket fukunba kaali, soldiya iyo bokoyila, Yesus ata sok tildaa dabaalip unak i! keba)]. Lale, \v 18 Juda iyo alik maakup dukum-kup naan-bamdip bokola-lom: Bokoyapla, tunum kulaa aalip taana le, Barabas atale, sok tildaa dabaalip unak o, kal-bomdip mamdet kuyak daa-bom kanum bakaalip ko. \p \v 19 Tunum Barabas kaali, sawaalak kawu Rom kasel so din-bomdupla, Juda numi bokon ayo kela-lomdip ilmi abip unin o, kalala, Barabas ata tunum malo ma nen-bam titil tibin weng kaata, bakayim-balala, iyo Barabas so, ke-lomdip, Rom kasel tal abip dukum Jerusalam kaptam tiinsip iso, dinan-taba-lomdip nikil ita tunum malo ma iyo anulip saakniwa, Rom kayaak ita ita ke-lom Barabas ayo dap-tal-fuku-lomdip, sok de dibii-din kalabus am daalip laaba. La, \v 20 Pailat ayo soldiya imi bokoya-lomda: Yesus ayo sok tildaa dabaalip unak o, kalala, asuk tunum yaapkan imi bokoya. Katale, \v 21 ili ti weng sanamip disa ke-lom, asuk dukum-kup fuuta una-tala-ke-bam, Tunum kaa ti dibii-din as diim kawu aalip taanak o! Kaa dibii din dabak as diim daa aalip taanak o, kal-bomdip weng dukum-kup bakaalip. \v 22 Kemin, liip alep fak-daa kamboyinba-kup, ma kaami diim kaata Pailat ayo bokoya-lomda: Kaa dok kanolin ban kabak-ata keba kala-lomdupla, kabak-ami kalan o, kalaluwa aalokomup i? Nali atamila, Ali kukup mafak aye ma keba dinim o, kali kemin, nali kaa bokoyila aalip saak-nokoma disa. Kulaa kela bokoyilila, disa sok faklet ta kuluu langatal kaanbi kela-lomdip, dabaalip tabanak o, kalokomi no, kala ko. \p \v 23 Juda-miin ili Pailat ami weng kaa weng sanokomup disa yo, kala-lomdip imi aket fukunin ayo Pailat kaa, Numi weng kaata-kup weng seya kutal-fukuyak o, kala-lom dukum-kup ti suunkup naanin-kup ke-bam ale, Kaa kanumin disa yo! Ti bokoyap dibii-din as diim daa aalip taanak o, kal-bom dukum-kup naan-bam ale, kulu Pailat ami fanang saanin ayo ku-mafak-daaliple, \v 24 Pailat ayo Juda imi kamok kamok imi kabak-ata kanolan o, kalbip namti, kanoya-lom, \v 25 almi soldiya imi bokoya-lomda: Ibi din kalabus am tunum ma gavman so din-bomdip tunum anula taanipla, ayo sok de dap-tal daasip ata sok tildaalip tabanala, Yesus ata dibii-din as diim daa aalin aa! yaka ko. \s1 Rom kaptam-ami soldiya ita Yesus dabak as diim dabak-daa aasip kaata ko \r Mat 27:32-44, Mak 15:21-32, Jon 19:17-27 \p \v 26 Rom kaptam-ami soldiya iyo Yesus dap-tamalip abip Jerusalam kaptam kambolalip um-bom ale, tunum Provins Sairini kayaak ma Saimon o, akan-kan-umbip ayo tal liip kawu itamale, Saimon ali saaklo kawu tal Jerusalam unon o, kala talala, soldiya iyo yak dap-tal-fuku fal-siki dap-tii-lomdip Yesus ami as tiim uyo kuluu kuyak nakal tela bokolip: As tiim kala kuu nakal tiilap, yak Yesus daang abap unip unum o, akiwale, kulaa fan as tiim kuluu kuu nakal tiilala unip ko. \p \v 27 Una-bilipla, tunum unang yaapkan itale, Yesus ami mafiing tem kaptoowu tal-bomdiwa, unang malo ma ita ti aket uluum ke-lom mafak keyu dukum-kup amamiple, \v 28 Yesus ayo weng san-ilomda, fal-siki-lom imi bokoya-lomda: Jerusalam kasel unang tunum aa! nami kalan kaa amamin disa yo; ti iltipni angtiil kalan so, man kalan so, kiita amamin o! \v 29 Kibi weng selin! Ilom am ma daanula kawu, waasi ita tal-ilom kipni angtiil yol uyo kukaayokomip kawu, awal unang kipyo, iltipni man angtiil yol daka-mokomip kaami kalan kaata, ama-bam boko-lomdip: Unang man dinim so, unang kama man kuulin disa bombuu so, aa unang man amaat kama muuk kuuwin disa bombuu so, ita tambal-kup aket uluum so ma kuluulin disa kelip o, yokokomip kemin, \v 30 kaami am kaa daanokomu kaali, unang tunum iyo amdu fiil dukum ami bokola-lomdip: Yi, ti balduu kulii tildaak yim-baak mo-lom yelawa baan saaknum o, ke-mokomip. \v 31 Kemin, as wiis kaami kuyak daalip kiin-tabemin kulaa mamin katip sakap ke-lokoma ale, as dat kaami kuyak daalokomap kaata, abiltap kiin-taba-lom mamin dukum ke-lokoma. Kanolin kemin, nali as wiis alaltap ke, nali kukup mafak kaa ma kanolin disa kesi. Lale, kiita angtiil yol ayo kup-nokomip, kemin ale, mep Jerusalam kasel kipta ti as dat alaltap ke, ti kukup mafak yaapkan uyo kanum tabasip. Kemin, waasi iyo tal kipni angtiil yol sakbaalim dukum uyo kuyokomip o, kala, Yesus ayo kanum bakayila ko. \p \v 32 Kemin, soldiya iyo fuut tabin tunum alep ma iso, yim-tama tal tituun-kup tunum Yesus aso, dabaku ke imbii yak as diim daa anulum o, kalaliwa, iyo yim-biilip tal-ilomdipla, \v 33 mukun ma tola bombe kaptam-ali Mukun Dabaal Kun Tap o, kalbip kaptamu tam-ilomdip soldiya iyo Yesus ayo kulaata dabak as diim daa sil biki-lomdip dabuu dafole, kuno tunum fuut tabin tunum alep ma yakal yim-bital yim-bak as diim daa-lomdip, ma ata dap Yesus ami tiing tuplo kawu dip-tam diibip-kup, ale ma kaata awaanlo kawu dip-tam dii keya-lomdip yim-tiilipla \v 34 Yesus ayo bomda Aalap God ayo beten kamaan-bam bokola-lomda: Atok kapyo, mep kalawiili babon-bam maaklo kanup-nambip kemin, kaami kalan kabak-ata, angtiil yol kaa kuuyila-yaamin disa; imi uluum kulaa kukan-tiiyan o, kala kanum bakayila ko. \p Kulaa, soldiya iyo Yesus ami ilim kaali, kuluu kutii-bomdipla tuum katip saatu iyo kulaalup tam aba daak aba ke-bam, kanta ata ata ke, Yesus ami ilim ayo kuluula kala, kalalup utamum o, kala-lomdip Yesus ami ilim namti kabaanulip disa kelaya, \v 35 unang tunum iyo tola-bom Yesus atafii-bam iliwa, kulaa Juda imi kamok kamok ita atafiimin weng bakaan-bamdip bokolip: Ali ti unang tunum kusnum imi angtiil lak kaata dong dakaayin-balala yaawa-laabip. Kemin ale, ali fan ti God almi ulduusa tunum Kraist namti, baan akal almi angtiil lak uyo duu-lomda as diim yol daka bokoba uyo kulaa kela tildaak abamna atamum o, ke-bamdip atafiimin weng uyo bakaalip ko. \p \v 36 Soldiya iyo kamok kamok imi weng uyo weng san-ilom kulaa isiik Yesus ami titul weng bakaan-bamdip, tal Yesus almi mepso kuluba tal-ilom ale, wain wok kok tabasa kaata, kuu delup inamnak i! kala, kola-lom, \v 37 asuk bokola-lomdip: Kabi fan ti, Juda imi king namti, kapkal kaltapni angtiil lak uyo duu-lomdap yaap-nan o, akan-kaa-bam bakaalipla, \v 38 Pailat ami okok kemin tunum iyo, as kom ma kuluu-lom kaami diim kabaku dolale bokola: Tunum kalawaali, Juda kasel imi kamokim king o, kala dolnale, as kom ayo kuyak tam Yesus ami tip diim diibip as dabom diim kabaku kuu diiliple, \v 39 kulaa fuut tabin tunum alep Yesus aso im-diibip iyo, ma ata Yesus ami atafiimin weng bakaan-bam bokola-lomda: Kabi tituun eng boko-lomdap: Nali tifan weng God almi ulduula Kamokim kesi no, kalap namti, ti kapkal kaltapni angtiil lak kaata, duu-som ale, alep numi lak ayo duu-lomdap God ami dik-daalawa, alta dong dokoyilaya, nikil alik ti kano yaap-num o! kemale, \v 40 ma ata aptum ami titil-tibin weng bokola-lomda: Kawe, Yesus ayo aalip saaknon o kalba kemin, ti kapkal telip taanon o, kalbap kaa, kanimin o kalalawa kanum bakabap? Kabi God ami atul kaa suun-daalin disa bom-balap ema? \v 41 Kwin! alep nuli kukup mafak tabuulin-kup tabin kesup kemin, kaata yaap-kup angtiil yol uyo kuluu taanum e kalup ale, yak tunum kalawaalile, ali kukup mafak so ma nosa disa yo, kala aptum ma ami kanum bokolale, \v 42 kulaa fal-siki-lom Yesus ami bokola-lomda: Yesus, kapyo, kapni king ke-lom unang tunum imi tiin molokomap kaali, nami aket uyo fukun-ilomdap dong dokop-nan o, akale, \v 43 Yesus asiik bokola-lomda: Nami tifan tituun eng kaata-kup bokop-tokomi kemin, weng selan! Kamala kulaali, Baladais o, kala abiil tikiin kaali, kapso naso alep ilokomup o, kala Yesus ayo kanum bokola ko. \s1 Yesus ami taansa kaami sang kaata ko \r Mat 27:45-56, Mak 15:33-41, Jon 19:28-30 \p \v 44-45 Atan uyo tal dibimnule, tawaal kaali alik malang tinilu bom ilala, lotu am diilim kaptam-ami ilim sakbaalim dukum ma kuu diilip God ami abiin anung awem katiilip laabu uyo, dabom kaptamu tikip-kup biki kutal daak daalale, God ami abiin awem uyo ku-fatap-daalale, atan sinik ayo tal 3 kilok asuum diim talale kawu, am asuk daanala, \v 46 kulu Yesus ayo dukum-kup aalap naan-bam bokola-lomda: Atok kapyo, nami sinik kalawaali, kuyak Atok kaltapni sikil diim tiili no, kala-lomda Yesus ayo saakna ko. \p \v 47 Saaknale, soldiya 100 imi tiin molin tunum akal atama yi, Yesus ali kanola taana kala, kalale, God ami win ayo kufon-bam ale bokola: Yak tunum kalawaali atin ti tutuun-kup tabin tunum o, kala ko. \p \v 48 Kemin, Jerusalam kayaak unang tunum yaapkan imi aket fukunbip kaali, din-ilom Yesus aalokomip uyo, ata-bom-sulupla yo, kalalip tala-tala-kemsi afet daa tiinbip. Kemin, kukup kanolin akal alik kaa tiltam taba taba kelu kaali, utamipla, kaa imi aket tem uyo mafak keyilu iyo amabi kulaa kela, ilmi am e kala una-una-keliwale, \v 49 Yesus almi kayaak so, unang so, Provins Galili kawu Yesus aso yak-mum o, kalalip aso maakup talbip ita-kup, takas yang samaan so kabangu tola bomdip atafiimupla, waasi iyo dok kanolip e kalum o, kalaliwa atafiimip ko. \s1 Yesus ami aalap Josep kaata disa; awasekim abip Arimatea kayaak Josep ata tal Yesus ami as kuli kaata kuluu-lom din tuum tem buluusa kaata ko \r Mat 27:57-61, Mak 15:42-47, Jon 19:38-42 \p \v 50-51 Tunum ma ami win kaali Josep o, akan-kan-umbip ali, Provins Judiya kaptam-ami abip ma Arimatea kayaak kemin, ali ti tunum tambalim; ali God ami unang tunum imi tiin molokoma kaami am daan tiltam tabokomu kaami liip-kup fen-tabasa. Kemin, ali Juda-miin imi Kaunsol imi tunum kesa. Lale, Kaunsol alik iyo weng takenbi boko-lomdip: Yi, Yesus ayo dabaalup yak Rom kayaak imi diim abamnala, aalup taanak o, kalalip weng taken-bilipla, Josep ata boko-lom: Daa yo, kalba. Kemin, \v 52 Josep ayo din Pailat ami dik-daala-lomda: Ayo, kalap e kalalila kawu, nata Yesus ami as kuli kaa, kuluu kulii-unon o, kalalila tili no, aka dik-daalale, Pailat ayo, Yaap o, aka. \v 53 Kemin, siin kaali, Josep nikil ilta tunum saaknip ima-laamin kaami tem kayi! kala-lomdip tuum tem ma kaluulip laaba. Kata, tunum ayo ma taanala, kulii-tal buluusip disa; kemin, Josep so, aptum ma aso, alep iyo Yesus ami as kuli kaayo, kuluu kutil-daak tii-lomdip ilim namaal tambal ma kaata kuluu de-falala-lomdip dibiilip yak aba din almi tuum tem kaluu-silip kaptamu dawaa-lomdip \v 54 alep iyo atamiwa yi, Kamala kaa God ami iintang am daan-laamin kaami mafek mafek kii talalulum o kalbip kaami am uyo mepso disa kelale, God ami iintang am uyo mepso daanon o kalu kemin, kuyaku abiltap as kuli kaayo, kulii-din buluu-somla yo; kanola yak God ami iintang am daan tiltam taba kaa, tunum taana ami as kuli kaa kulii-din bal-kaamin disa yo, kala-lomdip abiltap Yesus ami as kuli kaayo kulii-din buluulip ko. \p \v 55 Kanola buluulum o, kalalip tabanipla, Provins Galili kayaak unang Yesus aso maakup tal-silip ita, yak Josep ami daang abamnip un-bom talaalipla, Kom tem namti kuyak bombu kemiple, Josep nikil iyo Juda imi tunum taana kaa kanumin kemin, mafek mafek tang tambal-kup tabin ayo ma kuluu-lom angtiil ilik dawaalin disa ke-lom, abiltap mam sanam dawaalip kemin, unang iyo atamdipla, \v 56 aket fukunin kaali, wel so, fauda so, tang tambal-kup tabin ok kiita, kulii-tal Yesus ami angtiil diim kawu ilik daalalup yaap ilak o, kalalipla asuk yak aba din abip dukum un-ilom talalu kutiilip. Katale, Moses ami Lo kutiisa kuusiik kutal-fuku-bom ilupla, God ami iintang am uyo disa kelula yo, kalalip ilip ko. \c 24 \s1 Yesus ami tam tiinsa kaata ko \r Mat 28:1-10, Mak 16:1-8, Jon 20:1-10 \p \v 1 God ami iintang am uyo disa kelule, silip sintam Sande am maakup ami kutim malang tem kawu, unang nikil iyo din kom tem unum o, kalale, nikil mafek mafek tang tambal-kup tabin wok ket ayo talalu kutiibip iyo kulii fuut din abomi! \v 2 Amitom saal kaami tuum kom ta saal kuyak mobip kaali, baplun yang banula, amitom uyo kuno busuulin bombuu kala, kala-lomdipla, \v 3 nikil iyo tam tuum tem tam unip. Katale, Yesus ami as kuli kaali, atamin disa ke-lomdipla, \v 4 kwin! aket yaapkan fukun-bam, iyo talaalipla, Abiltap-siik, tunum alep ma ilim atin ti namaal mikilin ili atan tiin buluusi tabin tap ma mep kulu tolbip kaa kalale, unang iyo itam-ilomdip, \v 5 suun-daa dabuniple, tunum alep iyo bokoya-lomdip: Ibi kanimin o kalalipla, tunum tiin kawang keba ayo kom tem kaltam fenbip i? \v 6 Yesus ali kalawu bombe disa; ali tam tiinba kemin, kibi talalu aket fuku-daalin! Siin kaa, kipso nikil Provins Galili kawu bom-ilom bokoyase kaa, kanum boko-lomda: \v 7 Dukum Ami Man Nali tunum ita nam-baalip yak kukup mafak fukulin tunum imi sikil diim abamnila, iyo nam-tamalip din as diim kawu nam-tam dii nelip taanokomi. Katale, am alep keliya am asuum diim kaata, asuk tam tiin baalokomi no, kalase no, kala tunum alep iyo kanum bokoyiliple, \v 8 kulaali unang nikil iyo aket fukun daaliwa yi, Fan, Yesus ami weng kanum bokose namti kabuu nu! kala kalip. \p \v 9 Kemin, nikil tuum tem ayo kambolale, nikil iyo bina tal Jerusalam aba-lomdip, kalaan tunum kumkal iso, imi aptum kusal iso, imi diim un-ilomdip, mafek mafek alik itamdip tilip kaami sang so, mep weng, weng san tilip kaami sang so, bokoyiliple, \v 10 mep unang kiili, abip Makdala kayaak Maria ukol, Joana ukol, Jems awak Maria ukol, kuno unang malo ma iso, kanolin nikil ita unbip. Weng kaayo, kulii-tal kalaan tunum kumkal kaa bokoyilip. Lale, \v 11 kalaan tunum nikil ili boko-lomdip: Daa yo! Unang kiili, babonin weng kaata bakabip o, kala-lomdip, imi weng kaa, Fan o, kalin disa kelip ko. \p \v 12 [Kemin ale, Pita ata tam tola bina yakyak din tuum tem amitom kulu dik-dii daak kuluba titam daa, Ilim falala-lom dibii-din dawaabip kaata-kup bombe kala, kala-lomda atam, Kwin i! kala, ayo suun-daa-lom kela tal am bomda kanola atamda tala kaami aket kaata ti, fukunin-kup kema ko.] \s1 Tunum alep ma abip Emeas unemin liip kawu, Yesus ami atamsip kaata ko \r Mak 16:12-13 \p \v 13 Am atan kulu tik-daaba kulaami am tiinin diim kuyaku, Yesus ami aptum alep ma Jerusalam kelalip yak aba din abip Emeas unum o, kalalip, unan-silipla, Jerusalam liip kela Emeas kaami liip batbat kaali 11 kilomita kemin, \v 14 alep iyo un-bomdip, mafek mafek alik kii kanobip kiimi sang kaata \v 15 bokola-sala bokola-sala alep ken-unipla kawu, Yesus ayo tal imi daang abamnala, aso nikil maakup una-biliwa, \v 16 mafek mafek ma kamboyala, alep ili atam, Awu, kaali Yesus ata no! kalolip disa. \v 17 Ken-una-biliple, Yesus ayo dik-daayila-lomda: Alep ibi kanim sang kaata, bakan-talabip i? yakale, alep iyo aket uluum-kup keyulule, amamin fanang dik-yaku-lom bokolip. \v 18 Kemin, tunum ma ami win kaali, Kliopas ata Yesus ami weng kaali, dik-daala-lomda: Abip kusnum malo malo kaami unang tunum yaapkan ita tal Jerusalam katam katam ke-bam bom-bilip. Lale, tunum maakup ma kapta-kup tal Jerusalam kaami mafek mafek kaa tiltam kanobip kii itabap disa ema? kala Yesus ami dik-daalale, \v 19 Yesus asiik alep imi dik-daaya-lomda: Kipni mep mafek mafek kii tiltam talbip o, kebip kabak-ali dok kanolin kabak-ata ni? yakale, isiik bokola-lomdip: Mep mafek mafek kaa tiltam tababip kaa, mafek mafek tiltam Nasaret kayaak Yesus ami diim ababu kaami sang kaata bakan-talabup te! Ali God ami weng tem bakayin tunum kemin, God so, unang tunum iso, ili atamiwa yi, Ali titil-foko-bomda ok tambal-kup okok ke-bam ale, weng tambal kaata-kup bakayin-bam kemin tunum o, ken-umbip. Kemin, \v 20 numi awem tunum imi kamok kamok sole, unang tunum imi kamok iso, ita dabaalip yak Rom kasel imi kiyap ami sikil diim abamnala, kiyap ata dabak-saanbi boko-lomda: Aaliwa taanak o, kalala, dibii-din as diim kawu dap-tam dii aalip saakba. \v 21 Yale, siin kawu numi aket uyo fuku-daaluwa yi, Awu, kulaata taba-lomda Israel unang tunum numi waasi iyo yim-baak tabii ata ata ke-lomda abiin tambal kaa numi kuyokoma no, kalsup. La, ma kaata ami mafek mafek tiltam tababu kaali, am alep kelu kemin, kamala kulaata am asuum diim kemin, \v 22 fanang alik tam banbup kaa kutim malang tem kawu, numi unang malo ma ita din tuum tem ulipla, Yesus dawaa-silip ayo din okolipla \v 23 Yesus ami as kuli uyo ilokin disa kala kalaliwa, asuk kela tal bokoya-lomdip, Nuli ensel ma itamupla iyo boko-lom: Ali tiin kawang keba no, kalip o, yikiwale, \v 24 numi tunum malo ma isiik bina din tuum tem uliwa yi, Unang imi weng bokolip kaali, ti faneng o, kalip. Katale, Yesus ali ma atamakin dinim o, kalbip-kup, alep ita kanum baka-bamdip Yesus ami kanum bakaalip ko. \p \v 25 Kemin, Yesus asiik alep imi bokoya-lomda: Alep ibi babon-bam abiltap kaal kelin disa nobip ema? Sawaalak kaali, God ami weng tem bakayin tunum ili, Kraist ami sang kaa unang tunum imi bakayila-tal-une-bisip. Yale, alep ibi utamiwa, Alik kiili faneng boko-silip o, kala-silip disa. La, kanum bakan-talabip i? \v 26 Sawaalak kaa, God ali boko-lomda: Nami ulduusii tunum Kraist ali angtiil yol kaali kuluu-lom taan-ilomdala, asuk tam tiin abiil tikiin tiltam-ilom tunum kamokim dukum ke-lomda, akal almi kusnum ma ke-lokoma no, kalsa. Yale, ibi God ami weng kuuli, talalu utamsip disa ema? kala Yesus ayo alep imi dik-daaya. \v 27 Kemin, sawaayak Moses ami weng so, God ami weng bakayin tunum imi weng so, weng ma kuuta God ami Sukon Tem kabak bombuu so, kaami tem kabak-ali Yesus almi sang bokosu kaami miit kaata, alep imi talalu ifi daka-daa bokoyila ko. \p \v 28 Kanola, tunum alep imi abip kaptam banum o, kala talabip uyo tal mep abale, alep ili Yesus kaa atamiwa yi, Ti yakyak unon o, kalba kala kalaliwa, \v 29 alep iyo bokola-lomdip: Daa yo. Atan uyo tem unon e kalu kemin, Kuno kela talawa, alep nuso din sindupla yo, akiwale, fan nikil tam am abale \v 30 kulaa, nikil tam am tiin-ilomdip, Ima inalupla yo, kalale, Yesus ayo bret ma kutiilip kaata kuluu-lomda, God ami yaap ke yo, aka, lo-lomda tunum alep imi kuyilale, \v 31 alep imi tiin iyo baaya atamiwa yi, Kulaa Yesus alta nu! kala atam kem-siliple, kulu maaklo disa kela ko. \p \v 32 Kanola atam-ilomdipla, alep iyo bokola bokola ken-tabale, bokolip: Awu! alep nuli liip tala-bulupla, ayo God ami Sukon Tem kabak-ami weng miit kaali, talalu daka-daa bokoyilala, alep numi aket uyo kufoyilala, fiyaap-duun-duun tulup o, kalaliwa, \v 33 alep iyo baan abiltap-siik asuk tal Jerusalam tal uliwa, Kalaan tunum kumkal isole, kuno aptum kusal malo ma iso, tal kaptam-kaptam-bam nikil iyo bom-bilip kala kalale, itamipla, \v 34 iyo bokolip: Yi, ti faneng te! Kamokim ali tiin kawang keba kemin Saimon ali ataba no, kemiple \v 35 kulaa, alep yakal Yesus din liip kawu, itama un-bomdip weng bakan-bakan daa unip kaami sang so, aa bret lo kutiiya atamip kaami atamdip, Awu, kulaa ti Yesus alta nuu, kalbip kaami sang so, kiita bokoya kelip ko. \s1 Kalaan tunum imi Yesus atamsip kaata ko \r Mat 28:16-20, Mak 16:14-18, Jon 20:19-23, Ap 1:6-8, Ap 1:2-3, 10:40-41 \p \v 36 Nikil bom weng uyo baka-bam bom-iliple, Yesus ayo ilmi bom-bilip iipyak tem kulaaku tiltam tola bokoya-lomda: Nikil kibi aket kulaa, akola balili-kup kala bomdiwa yo, kala bokoyilale, \v 37 Kwin! nikil ili kulaa sakbal ema yo, kala-lomdip fanang maaklo keyulu suun-daaliwa, \v 38 Yesus ayo bokoya-lomda: Kibi kanimin o kalaliwa suun-bamdip, Kaali fan Yesus e, sakbal e, nambip i? \v 39 Nikil kibi tital nami sikil so, yaan so, kali itam-tamin. Nali nalta te! Sikil kutaldak daa nam-tal-fuku-tamin! Sakbal ili tiil sole, kun so, kii disa yo, yaka-lomda, \v 40 ami sikil so, yaan so, iyo kukuyilale, \v 41 nikil iyo atin ti fiyaap duu-bi-lom disa akal ma ke-lomdip aket yaapkan fukunip. Kata, nikil imi aket kaa fan e disa ye? kemiple Yesus ayo bokoya-lomda: Ibi mep kaa ima so ma kutiilip ilomu ni? yakale \v 42 kulaa, yak aniing anung ma kufuu kutiibip kemin, \v 43 ayo kuluu-lom kolip, inan-taba atamip ko. \p \v 44 Yesus ayo bokoya-lomda: Siin kaali, nali kipso bomdup nali kipni bokoya-lomdi: Sawaalak Moses ami Lo so, God ami weng ku-fatap-dakamin tunum imi weng so, God ami Sukon Tem baal wiimin so, kii nami sang kaata bokosip. Kemin ale, siin sawaayak kawu nami sang dolsip kaa alik kanola tiltam talokomu no, kalaliwa, taanin disa, bom ilomdila bokoyasii no, yakala, \v 45 tunum nikil imi aket tem kaa bam-daayila utamiwa yi, God ami weng dolsip namti fan kabuu no, kala, kaliwale, \v 46 Yesus ayo bokoya-lomda: God ami Sukon Tem kabak-ali boko-lomdu: God ami ulduusa tunum Kraist ali angtiil yol kuluu-lom taanala, dawaalip bombii am asuumano ami diim kawu, asuk kom tem kawu tam tiinokoma. \v 47 Kemin, ami tunum ili God ami ulduusa tunum Kraist o, akan-kaabip ami win diim kaata, God ami weng kaluuli, kuliilip din bakan-tal-une-bilipla, tunum miit ma ma alik iyo weng san-ilom ale, imi aket mafak aa fanang mafak aa kiita, fal-siki-lom God ami kolipla, God ata imi ban wakamin uyo kukan-tiiyokoma. Kemin, kamasi kaali, Jerusalam kaptamu ilu-somdipla kawu unokomip o, kala kanum bokosu. \v 48 Kemin, nikil kipkal iltipni talang tem alep alep kiiyo, weng san-ilom ale, iltipni tiin alep alep kiiyo, itam-som kebip kemin, kabak-ami sang kaata, bakan-una-tala-ke-bam ale, taken-bamdiwa, bakayila-tal-unemin o, yaka-lomda bokola: \v 49 Ipkal weng sanin! Siin kawu Atok ami boko-lomda: Nami Sinik Tambal ayo kipni kuuyokomi no, kalsa kaali, kulu nalta kuya-lomdi ipni dabaayi talokoma. Lale, nikil kibi abip diilim kultamu-kup bom ilipla, abiil tikiin kayaak God ami Sinik ayo tal kipni diim aba-lomdala, ami titil kaata, kipni kuyilak o, kal-bomda kanum bakayila ko. \s1 God ata Yesus dibiila abiil tikiin unsa kaami sang kaata ko \r Mak 16:19-20, Ap 1:9-12 \p \v 50 Kulaa, Yesus ayo nikil imi foko kuliila ti unbilin abip Betani din aba-lomda, kulu ami sikil ayo kufo-lomda, God ami beten kamaan-bam ale, boko-lom: Atok kapyo, kalawiili dong dokoyilawa, tambal-kup bom-biliwa yo, ken-um-bom ale, \v 51 kulu kamboya taba kem-salale, God ayo Yesus dabuu dibii abiil tikiin una ko. \p \v 52 Kemin, nikil ili Yesus ami win ayo kufonbi kulaa kela, asuk din Jerusalam kawu bomdip fiyaap sakbaalim dukum-kup duu-bamale, \v 53 suunkup tam lotu am diilim kaptamu God ami win ayo kufon-bam ale, ti tanke yo, kal-bomdip kanumin-kup kemsip ko.