\id JAS - Tifal NT -Papua New Guinea 1998 (web version -2013) \h Jems \toc1 Jems ami sukon dolsa kaata ko \toc2 Jems \toc3 Jems \mt1 JEMS \mt2 Jems ami sukon dolsa kaata ko \ip Yesus tam abiil tikiin unaya, bii, wasital almi-kup 20 ema yak banipya, Yesus ami niing Jems ayo sukon kalawaali dola kulaaya din Juda kayaak unang tunum Kristen kelip sak fun-taba umbilin abip ma ma bom-bilip kawu unsu. Jems ali Jerusalam kawu bomdaya, Kristen unang tunum alik iyo tiin mo-bisa. Sukon ayo dola kuyila bokoya ko: Tunum kawanta Yesus ami lak duubi no, kala. Lale, Yesus ami kukup tangbal ayo ma kutal-fukulin disa kela namti, ali kasen-fakaba kemin, ipni Yesus ami lak duu-laamin uyo utafii-bamdiwa, tambal-kup Yesus ami lak kaa duulin o, kala Jems ata sukon kulaaya, din Kristen sekela yang abip ma ma unaasip imi bokoyinsa ko. \c 1 \p \v 1 Nak-tunum kusal kaa tiinsip o? Jems, nali God so, Kamokim Yesus Kraist so, alim imi okok-kemin tunum nita sukon kala dola-lomdi Israel tunum miit talangkal iltipni abip tituun kelalip, yak aba bilin abip ma ma unaasip ipni weng umuuyon o, kala-lomdila ko. \s1 Mafek mafek mafak tal yam-kuku-lomdu numi uktaayu titil-fokolokomup kaami sang kaata ko \r 1Kor 10:12-13, Kol 1:11-12, Jems 5:9-11, 1Pit 1:3-9, 2:18-21, Rev 13:10, 14:12 \p \v 2-3 Nimi nak-tunum kusal Kristen kipyo! Nokol utamsup, Mafek mafek uluum tabin iyo tal yam-kukuliwa kawu, nuyo tildak God ami lak duubup uyo titil-fukulum o, kalup namti, titil-fak-daa yakyak unokomup o. Kanolin kanolin mafek mafek uluum tabin iyo tildak ipni diim abamnip namti, ipkal uyo fiyaap duu-bamdiwa yo. \v 4 Ibi suunkup titil-fak-daa-lomdip balili-kalin kukup uyo fuku-bom um-kukun-una-bilip umbutoop iltipni kukup alik disa keyuluya, God ami kukup tambal uyo uktiiwa-yaamin dinim, atin ti tiknu keyilaya, ibi tambal-kup kelin o, kala-somla ko. \s1 Tunum ami aket fukunin tambal uyo iipnu no kalale, beten kemin kaata ko \r 1Kor 1:18–2:16, 2Tim 3:15, Jems 3:13-18 \p \v 5 Kanola ipni tunum ma ami aket fukunin tambal uyo, iipnu no, kala namti, baan ayo God ami dik-daalaya, God ata aket fukunin tambal uyo kolokoma. Kemin, God ami kukaayila-yaaba kaali, im-bak-saanokoma disa. Disa masiim kawu kukaayila-yaaba. \v 6 Kabi God ami mafek mafek sang dik-daalon o, kalokomap kaali, boko-lomdap: Kaata kup-nokoma ne? kep-nokoma ne? kala aket alep fukunin daa; ti kaata fan tituun kup-nokoma kala kala-lomdapla, dik-daalan o. Ale, kawanta aket alep fukun-bamda dik-daala namti, ali yol ok daang kun diim tap ke, inim ta fufu tal non-bala, ok daang ayo alin-alin tam aba daak aba kem-talebu tap o. \v 7-8 Tunum aket alep fukunin ami kukup uyo alik fal-siki-lom kaltam-daa, kuu kaldaak-daa-kemin o. Kanuba kaa, tunum, Nayo Aatumen God ami dik-daaliya, nami weng kaa maan tiip-na-lom mafek mafek kup-nokoma no, kaloma ni! Atin ti disa yo. \s1 Tunum mafek mafek soyap so, tunum iiwaan iip kulu ilin so, imi sang kaata ko \r Luk 12:16-21, 1Tim 6:17, Jems 2:5 \p \v 9 Tunum Kristen kesa ayo iip kulu ilin bafinim ila namti, ali utama yi, God ami tiin diim kawu nali win so kesi no, kalalala, fiyaap duumak o. \v 10 Ale, tunum Kristen kesa ayo mafek mafek soyap kesa namti, ali utamala, God ami tiin diim uyo, Nali win dinim kesi no, kalalala, fiyaap duumak o. Kanola tunum ami taanokoma kaali, as tes ulultap bam-daa-lomdu ilom aluula data-lomdu taan-yaabu ulultap o. \v 11 Kemin, atan tiltam tabokomu ayo mamin kuyak daa-lomdu as tes ayo data taan-ilom dekela daak aba-lomdu umi dawang uyo mafaka-yaabu ultap o. Tunum mafek mafek soyap akal kanola almi mafek mafek kiita-kup tiin saan-bamda taanokoma no. \s1 Mafek mafek mafak uta taba-lomdu tunum dap-kukumin kaata ko \r 1Kor 10:1-13, 1Tim 6:6-10, 1Jon 2:15-17 \p \v 12 Tunum ayo mafek mafek mafak uta taba-lomdu dap-kululula, titil-fak-daa-lomda kanuma namti, ali fiyaap duumak o. Siin kaali, God ayo weng kuka-daa-lomda: Ibi nami aket uyo dukum-kup kup-nip namti, ipni suunkup tiin kawang ilin uyo kuyokomi no, kalase. Kemin, kanola tunum ayo titil-fak-daa-bomda mafek mafek mafak uyo kuu-kayak daka-bamda ila namti, God ayo kaami suunkup tiin kawang ilin uyo kolaya, God so suunkup ilokoma no. \p \v 13 Ban wakamin kuuli, God ami sisii dibii-yang banokomu disa; ale, God ali tunum kii sisii imbang daalaya, ban waka-mokomip dinim; kanola mafek mafek mafak uta, tiltam ilomdu tunum ami diim aba-lom sisii dibii yang daalu ban kema namti, ali boko-lomda: God ata sisii nam-bang daalaya, kanubi no, kemin daa ko. \v 14 Daa! Tunum alami aket fukunin mafak kaata oko-tokola-lom ami ibokolalala, yang ilomda ban wakan-umba no. \v 15 Kaali man fakamin ultap kemin, unang uyo kumun so kebii, man duu ifa-bulu, yak aba butoop fasuu tunum aalap dukum ke-laaba tap, kanola tunum ayo aket kufolula ban kelon o, kala biile, yang ami ban kela uyo dukum-alomdu dap-mafak-daaluya taanokoma ko. \p \v 16 Atin nalmi nak-tunum kusal kipyo! God ali kukup mafak aye, mafek mafek mafak aa, kii ma kukaayila-yaaba nema? Disa! Ti ipkal fanang daatamin! \v 17 Ali kukup tambal so, mafek mafek tambal iso, kiita-kup kukaayila-yaaba. Kukup tambal, mafek mafek tambal alik iyo disa masiim kukaayin kaata, God ami diim kawu talen-umbu. Le falala-kalin miit kayaak alta-kup kulaala tildaak talen-unbu. Kemin, God ami kukup uyo fal-siki-du-siki-kemin dinim, ale ali am atan tiltam aba tala-buluya, umi mafek mafek sinik mepkan ke-som, batbat ke-som, kemin ultap disa ko. \v 18 Ali ti almi aket fukunin kaata-kup tituun weng uyo kuyilaya, weng sandupla, ami lak duuluple, ata numi aalap kelaya, ami tiin diim ayo win so ke-lomdup, tunum miit diildiil ke-sulup o. \s1 Weng, weng san dikiwa unemin kaata ko \r Mat 5:22, Rom 2:13, Kol 3:8 \p \v 19-20 Nalami nak-tunum kusal kipyo! Ibi dotu weng selin! Ibi abiltap weng bakamin daa; duluum-alom kap-tunum kusal imi weng uyo alik weng san-somdiwa yo. Tunum kaami aket atul ke-lokoma kaa dong dokolala, God ami kukup tambal kaa kuluu-lom titil-fokolokoma dinim; kemin, ibi abiltap-siik aket atul tabemin daa yo. \p \v 21 Kemin, kanola kukup mafak mafak ninak tiinsu kukup kaata yaapkan ipni aket tem kabaku bom-bilip iyo kanum-laabip kemin, kelaliwa yo, kala-somla ko. God ami weng kaata, ipni sinik iyo yim-tama tam God ami miit tem daalama kemin, ibi bilili kala-lomdip God ami weng kuyak ipni aket tem daayila bombu kuuli, dotu fuku-bom ilin o, kala-somla ko. \p \v 22 Ibi aket bam-daalin! God ami weng uyo disa kulu weng san ale, ti tiknin o, kemin disa; dotu weng san-kaa-bam ale nuumalip ko. \v 23 Tunum ali God ami weng uyo weng san-kaama. Katale, titil-fak-daalin dinim ke-lomda, disa kulu weng san-kaama namti, kaa tunum ami oktit kuluu-lomda tiyak daa almi tiin matum atafiiba ultap. \v 24 Kemin, almi tiin matum ayo tiyak daa utam kela tal-une-bamda asuk abiltap ami tiin matum utama kaami aket uyo lokolu le, aket uyo asuk fukunokoma dinim. \v 25 Kanola, tunum ma God ami weng miit o, kala lo kaami miit uyo dotu utafii-bam ale, weng disa weng san-kaamin daa; weng san-ilomda, kutal-fukula namti, kaali titil-foko-bom-balaya, God ata taba-lomda dong dokolala, fiyaap-kup duu-bamda ilokoma. God ami lo uyo atin ti tambal kemin, tunum unang kukup mafak ta sok de-yim-tiisu iyo weng seliwa, Faneng u, kala God ami lak duulipla, tildaa yim-baala tangbal-kup unen-umbip o. \p \v 26 Kanola tunum ali ma aket fukun-ilomda: Nali Kristen tambal aa, nali ti fan, God ami lotu kamaala-yaabi no kalokoma. Lale, ami weng uyo talalu aket fukun-bamda bokolokoma disa; ap-tunum kusal imi itafiimin weng baka-bamdala, nali yaap kepnula, tambal-kup kanubi no, kalokoma. Yale, ami aket fukunin kaa mafak kemin kaami God ami lak dakaamin ami lotu kemin so kula disa yo. \p \v 27 Aatumen God ayo kalok nolin tunum kaata atama yi, Kaali atin fan Kristen kesa kala kalokoma ni? Kulaa ye? Man bon aye, unang kaluun aa, iyo fiit-bam tal-unebip iyo dong dakaya-tal-une-bamda, kukup mafak taba-lomdu dap-mafak-daalon o, kalbu uyo akal titil-foko tituun-kup ke-bam ilin tunum ata te! \c 2 \s1 Unang tunum mafak so, yaap so, alik iyo maakup imi olen-dakaayin kaata ko \r Mat 5:7, Ap 10:34, 1Kor 1:26-29, 1Tim 5:21 \p \v 1 Nalmi nak-tunum kusal kipyo! Numi Kamokim Yesus Kraist kaali ti akal alami kusnum ale, win tibin o. Ibi ami lak duusip namti, ibi tunum win tibin kaata-kup tambal tambal ma kamayim-bam ale, tunum win dinim iyo keya-laamin daa. \v 2 Kanola tunum ma ilim akal kutook-soyim ma mikiba-kup, sikil duung diim gol iling o, kalbip uyo kutoop tini kela tam lotu am tam unale, kuno tunum ma ata, ilim mafak mikilin tiltam lotu am taltam talokomip kiili, \v 3 ibi tunum ilim tambal mikilin ata tambal tambal kamaan-bamdip bokolip ko: Nak-tunum kapyo, tal abiin tambal kaldaku tiinan o, anbip-kup, yak iiwaan mafek mafek balupyaap ata kanum bokolip ko: Kabi yak kuldaaku tolnan e! daak abiin diim nami yaan mepso kulu tiinan e, akokomip. \v 4 Kemin, ibi kanolin kukup kaata titil-fukulip namti, kaa ibi afet-bamdiwa, aa, yang kalaata tunum mafak tildang, kalaata tunum tangbal kebip uyo, ibi weng talalmin tunum mafak ke-bam ale, aket mafak kaata fukun-bam kanubip o. \p \v 5 Nak-tunum kusal kipyo, ibi weng selin! God ayo weng kutii boko-lomda: Kawanita nimi aket-kup kup-nip namti, yim-tama tiltam nalmi miit tem tiilokomi no, kalsa. Kemin, am kala daanu kaa, God ali tawaal diim kalaami mafek mafek dinim iiwaan unang tunum yaapkan iyo ulelnala, Kraist ami lak kaata duu-lom tiltam talebip. Kemin, imi lak duu-silip kaali ti sakbaalim dukum o. \v 6 Lale, ibi kap-tunum kusal mafek mafek dinimal imi kukup mafak so, fatom tabin kukup so, iyo kukaayin-bam ken-umbip. Nokol kiili utamsup kemin, mafek mafek soyal kiita, nuyo kukup mafak kuya, aket uluum kuya, kebip-kup yim-tama din kot baan diim kawu daka-bam kem-yaabip. \v 7 God ayo Kraist ami win tambal kaata numi kuyinsa. Yale, mafek mafek soyal itale, ami win kaa ku-mafak-daa atafiimin weng so, balopmin weng so, kiita bakan-tabasip ko. \p \v 8 Nulmi God King ami Baibel tem weng kabak-ali boko-lomdu: Kabi kaltapni angtiil lak duu-lom yaap-kup tiin saanbap tap kelap, kaptum kusal kayak kayak imi lak uta duu tangbal tangbal ma kamayin o, kala weng kutiisa. Kemin, ibi ti kanumip namti, atin kaa kukup tambal ke-mokomip. Kemin, \v 9 ibi tunum kii, malii ma tambal tambal ma kamayin-bam ale, malii ma ita daang ukuyip namti, kibi ban keliwale, Lo kaa weng kuka-daasa okol ti ibi bokoya-lomdu: Ibi lo kaa duula-laabip o, kebu ko. \p \v 10 Tunum ma ayo weng awem kutiimin Lo yo, kalbip uyo, alik titil-foko-lom kutal-fuku-unokoma. Lale, Lo maakup ma uta lola namti, kulaali ti Lo alik duulmin kaami uluum namti kulu kuluula no. \v 11 Siin sawaayak kawu, God ayo boko-lomda: Ibi kaptum kusal imi kalel kusal imak kusal kiiyo, sadikimin daa yo, kalale, asuk ti ulta boko-lomdu: Ibi unang tunum kii yelip taan-yaamin disa yo, kalsu. Kemin, kabi kaptum ami kalel sadikimin dinim. Ya, tunum ayo ma aalap taana namti, kulaali Lo alik duulmin tunum kelap te! \p \v 12 Kraist ami lo kutiise uta numi ban wakamin umi titil uyo wela kabaak banuya kewa, nuli dalaal kesup. Bii-lom God ayo Lo kalawaali utam-ilomda, numi kukup kanun-umbup uyo yam-kuku-balaya, kaata yim-bak-saanokoma kemin, ibi umi aket uyo fukun-bamdip, weng tambal kaata-kup baka-bam ale kukup tambal kaata titil-foko-lom kutal-fuku kemin o, kala-somya ko. \v 13 Kaa dok kata naa kalolip: Kanola, kabi kap-tunum kusal kii olen-dakaayin-bam imi dong dakaayin disa kemap namti, am mafiing diim kawu God ami yam-kuku-bamda yim-bak-saanokoma diim kulu, God akal olen-daap-tokoma dinim. Kemin, kabi kaptum kusal iyo olen-dakaayin-bam dong dakaaya-laabap namti, God akal olen-daap-ta-lomda ifan o, kala dong dokop-tama ko. \s1 Jems ayo boko-lomda: Tunum ayo kukup tambal kaa disa namti, ami Yesus ami lak dakaamin uyo disa kulu nun-umba no, kalin kaata ko \r Ef 2:8-10, Fpai 2:12-13, Hib 6:1 \p \v 14 Nalmi nak-tunum kusal kipyo, tunum ma ayo boko-lomda: Nali Yesus ami lak duusi no, kalsa. Katale, kukup tambal uyo ma kutal-fukusa disa namti, ayo Yesus ami lak duusi no, kalba uyo disa kulu bakan-umba. Kemin, kanolin kukup kuuta kutal-fukula namti, God ali dabuulokoma disa. \v 15 Kanola, kabi kap-tunum Kristen kesa ayo atam talaalap, Ima so, ilim kaal so, iyo uktiip-nala atam bokola-lomdap: \v 16 Nak-tunum kapyo, balili-kup kala bomdawa, tambal-kup din-ilom ilim ayo miki-lomdap mamin foko-lom, ima ayo inbii tiikni kaa kalale, saan o, akap. Lale, mafek mafek iiba uyo kolin disa kelap, disa weng kaata-kup bokolap namti, kaata dong dokolokomu disa. \v 17 Kuno numi Kraist ami lak dakaamin kaakal ti kanolin o. Nuli ami lak duubup o, kalbup. Lale, kukup tambal uyo ma kutal-fukulin disa kelup namti, nuli ami lak duulup kaali, fan disa yo. \p \v 18 Tunum maakup ma ayo bokop-na-lomda: Daa; tunum alep bom-bilip kemin, ma kaata boko-lomda: Nili Yesus ami lak-kup duuli no, kalale, ma ata boko-lomda: Kukup tambal-kup nuumi no, kala namti, nali kaa nakal maan tela bokola-lomdi: Kaltapta, imi Yesus ami lak duu-bom kukup tambal titil-fukulin dinim bom-bilip uyo kukup-nap utam yam-kukuliya, imi Yesus ami lak duusip uyo disa kulu nun-umbip kaalile, kuno nakal nimi kukup tambal ukol kukup-ti, nakal imi lak duusi uyo utam nam-kukulawa yi, U faneng, ti ami lak duusa nakap kelum o, kalokomi. \v 19 Kabi God ami lak duulawa, God ali ti maakup ata-kup, kalbap kaali, tambal. Yale, kuno sinik mafak yakal ti God ami lak duuliwa, God ali ti maakup ata-kup o, kalsip. Katale, suun-bamdip wulwaal-kup tap-tap-ken-umbip. \v 20 Aket mafak fukunin kapyo! Kabi kalok no-lom, uta-mokomap i? Tunum Kraist ami lak duu-bomda kukup tambal kutal-fukulin dinim kemin, kaami Yesus ami lak duusa kulaa disa yo. \p \v 21 Ultap kemin, sawaayak kawu numi awaalik Abraham ami kanosa kaata aket fukunum. Ali almi man Aisak dibii tam an-ilomdi God ami kolon o, kemaya, God ayo Abraham ami kukup kanuba uyo, utam-ilomda bokola ko: Kabi tiltam tituun-kup tabin tunum kelap o, ansa. \v 22 Abraham ayo God ami lak duu-bom aa, kukup tambal kutal-fuku-bom kemsa uyo, God ami lak dakaamin kaali ti tiika bom-biisa. Kabi kaali utamap o? \v 23 God ami Sukon Tem dolsip kabak-ali boko-lomdu kanum bokosu ko: Abraham ali utama ya, God ami weng kup-na kabak-ali ti faneng kanolokoma kala, kalale, God ayo atamala, Abraham ali nimi lak duula kala kala-lomda ali tituun-kup tabin tunum kela no, kalsu. Kemin, Abraham ami Aisak kanonsa sang kaata Sukon Tem kaldaku dolniya, ipyo utamiwa, Abraham ayo God ami lak duu-bom biisa kaali, ti fan o, kalin o. Kemin, God ali baka-bamda: Abraham kaali nami naktum o, akan-kaa-bamda bom-biisa. \v 24 Kanola tunum ma ayo God ami lak duu-lom disa kulu ila namti, God ayo boko-lomda: Kaali tituun-kup tabin tunum disa yo, kalokoma. Aa, tunum God ami lak duu-lomda, kukup tambal uyo kutal-fuku kema namti, God ali bokola-lomda: Kaali tituun-kup tabin tunum kela no, kalokoma kaa, utamip o? \p \v 25 Kanolin o, sawaayak kawu unang sadikinkan Rahap uyo Josua ami tunum alep ma yim-baala din waasi imi abip yam baan tiilip tilin o, kala yim-baala din waasi imi abip din itamipla, uta alep imi tiin mo bom-ilula, am malang tinilaya, alep iyo yim-baalu liip kusnum liip kawu wakadaa unipla, God ayo boko-lomda: Rahap uli, tituun-kup tabin unang o, kalsa ko. \p \v 26 Nokol utamsup taa! Nak-tunum ami angtiil ayo sinik dinim o, kalup namti, ali ti taanba no, kalokomup. Kemin, kanola tunum ayo God ami lak duuba. Yale, kukup tambal kaa ma nun-umba disa yo, kalup namti, ayo God ami lak duuba ukol ti disa ke taan-laaba no, kalokomup. \c 3 \s1 Jems ami boko-lomda: Numi weng bakamin kaa tambal-kup tiin mo-bomduwa yo, kalsa kaata ko \r Mat 15:11,18-19, Rom 3:13, Ef 4:29, Jems 1:26 \p \v 1 Nimi duuk afin kipyo, utamsup kemin, am ma daanokomu uyo God ayo Kristen imi kukuyin tunum nuta dukum-kup yam-kuku-bam yim-bak-saanokoma. Kristen kusnum ita akolkup yam-kuku-bam yim-bak-saanokoma. Kemin, tunum yaapkan ibi kukuyin tunum kemin disa yo, kala-somla ko. \p \v 2 Alik numi kukup uyo maaklo kuyak-tini kutalak-tini-kemin kanola tunum ma weng kuyak-tini kutalak-tini-kemin weng uyo bakamin dinim kema namti, ali tituun-kup tabin tunum kemin, almi angtiil uyo tambal-kup tiin mo-bomda kanuba. \v 3 Tunum ami taloop dukum hos kaami tiin saanin umi kukup uyo kanumin kemin, ain katip ayo kutam bon tem daa, sok fuku-lomda, sok ayo biing aa kulii kawu-kawu-ke-balala, hos ayo utama yi, Awu, kawu liip unum o, kalba kala, kalale, unen-umba. \v 4 Aa, yol ok daang kun diim tal unemin sip awak dukum umi kukup ukol kanumin kemin, sip uyo sakbaalkan dukum. Yale, inim dukum ata tal iiwa yakyak unen-umbu. Lale, tunum sip muk tabuulin ayo muk fal-siki kabang liip unon o, kalale, sip umi muk ayo atin ti katip tiyok ayo fal-siki kem-salale, sip awak dukum uyo fal-siki tabale, unen-umbu. \v 5 Kanolin kemin, tunum numi bon tem kaakal kanolin o. Tunum numi bon tem kulaa katip sakap. Yale, weng yamyam baka-mokomup kaali kanola dukum-nokomu no. \p Ti ipkal utamin! Tikiin kulaakal wing katip kulaata, kuyak daalokomap. Yale, kwin dukum ke-lomda tikiinal aalap dukum ayo kiin-abokoma. \v 6 Kemin, tunum numi bon tem weng bakamin kaakal wing tukung kiinbu ultap kemin, bon tem kaali tunum numi angtiil anung kemin bomdula, numi kukup mafak mafak kutaltam fatap-daka-buluya, numi angtiil ayo ku-mafak-dakan-umbu. Kanolin kukup uyo Tunum Mafakim Setaan ata tikiin kuyak daalin tap ke-balaya, tiltam taba-lomdu nuso, naktum kusal kiiso, alik maakup as fuulin tap ken-umbu. \v 7 Tunum iyo alik kanumin kanumin saak olti, nuuk, awon, inap, yol ok kumun tem kaami mafek mafek kiiso, alik fakabi kulii-tal tiin molamip. Aa, kamala kulaakal kanu-bamdip tiin saanbip. Lale, \v 8 kalok kano-lom tunum ma ayo almi bon tem kaa tiin molama dinim; ale, alami bon tem ayo ti dil molama dinim ke-balaya kemin, weng mafak mafak uyo tiltam aba ap-tunum kusal iyo yam-mafak-dakan-unbu. \v 9 Kemin, numi bon tem uyo ti Aatumen God ami win kaata kufubup. La, kamasi God ami tunum talalu-yimusa kiili, alaltap dotusa. Yale, nak-tunum kusal iyo weng mafak bakayin-bam ken-yaabup. \v 10 God ami win kufumin so, nak-tunum kusal imi weng mafak bakayin so, iyo bon tem maakup kawu liip tiltam talen-umbip. Kemin, nimi nak-tunum kusal kipyo, kanumin kukup kaa kanumin daa yo. \v 11 Ok ami kukup ayo ok afun kabaak-ali ok tambal so, yol ok so, iyo kuyaku-lom tiltam taba-yaabip disa. \v 12 As fik umi lap abuulokomu kuuli, as oliv ken-umbu disa; aa, wain umi lap abuu-laabu kukal ti as fik ke-yaabu daa; ukol ulmi-kup kemin ale, kuno yol ok kumun iip kabaak-ali dok kano-lomdula, ok tambal ke-lokomu disa. \s1 Aket fukunin tambal uyo God ami diim talen-umbu kaata ko \r 2Tim 3:15, Jems 1:5-8 \p \v 13 Kipni tunum maakup ma aket fukunin tambal aye, utam-laamin aa ma ken-umba, namti, ayo aket fukunin tambal kuuta utam balili-kala bomda almi kukup tambal uyo ap-tunum kusal kukuya utamiwa yi, Fan, ali aket fukunin tambal kuluusa nu kala kalokomip. \v 14 Lale, ibi kaptum kusal ilmi bung kalan kaata tuluya, bomdiwa, Nuta-kup o, kala iltipni aket-kup ken-umbip namti, ibi aket fukunin tambal uyo ma utamsip disa kayu! kanun-umbip. Kemin, ibi kasen-fokoya-lom, Nuli aket fukunin tambal kuluusup o, kemin daa. \v 15 Kanumin kukup so, aket fukunin so, iyo abiil tikiin kawu talen-umbip daa; kaa tawaal diim ulmi mafek mafek kiita. Tunum imi siin kukup kaami aket tem kawu bombuu kaali, Tunum Mafak Setaan ata umi aalap ke-balaya, kanun-tabasip. \v 16 Kaa dok kata naa kalolip: Tunum malo ma iyo aptum kusal imi bung kalan kaata tuluya bomdip, Nuta-kup o, kal-bomdip ilami aket-kup fukun-bam kemip namti, kanolin tunum kiili talalu abiin tiin-laamin disa; kukup mafak mafak kaata-kup kutal-fukulin-kup ilin ita ko. \v 17 Aket fukunin tangbal abiil tikiin kawu talen-umbu kaali ti, aket fukunin tambal-kup tabasu kaali, tunum iyo kanun-umbip kiita ti: aptum kusal so, dinin disa ke-lom, aket kola-una-tala-ke-bam, baliti-kup kala bom ale, aptum kusal imi weng uyo weng san-kaa-bam aptum kusal imi olen-yin-bam ale suunkup kukup tangbal uyo kamayim-bam aa, aptum kusal iyo alik maakup kukup tangbal kukaayim-bam ale, imi kukup tangbal kanun-umbip uyo kasen-fakamin disa; tifan tituun-kup kanu-bam nun-umbip. \v 18 Numi inin-inin san dikilup abuula daka-mokomup tap, dok nolin tunum ita waasi dinin kukup uyo welip tiil banula, balili-kalin kukup uyo ma kutaltam daalip namti, tituun-kup tibin kukup uyo tiltam tabamnuya, kuluulokomip. \c 4 \s1 Tunum ayo tawaal diim kaldaak-ami mafek mafek aket-kup an-bulu ila namti, ali God ami waasi kamalin kaata ko \r Luk 9:23-26, Jon 17:14-19, 1Kor 3:1-4,18-21, Fpai 3:18-19, Kol 2:20, Jems 1:27, 3:15, 1Jon 2:15-17 \p \v 1 Kipni weng aal diki-bam ale, din-bom ken-umbip kaami miit kaa, kanim kalan ni? Ibi tit itam-laamin aa, aket atul tabemin kaata nuu-bamdipla, weng diki-bam, dinan-kulii-tabe-bam ken-umbip te! Kaa dok kata naa kalolip: \v 2 Kibi mafek mafek uyo ma kuluulum o, kaliwa, liip dinim o, kalbip-kup, tunum yemin kaami aket uyo fukun-bam, aa mafek mafek sang bokoyip: Daa yo, kalip ilmi mafek mafek kalan tuluya, aket atul uyo tiltam tulule, weng aal diki-bam ale, dinan-kulii-tabe-bam ken-umbip o. Kaali ibi mafek mafek sang kaa God ami dik-dakalin dinim ke-bilipla kemin, God ali kukaayin disa ken-umba. \v 3 Mafek mafek sang dik-daalip uyo, ibi aket kaali alep fukun-bamdipla, iltipni mafek mafek sang kaata-kup, dik-dakaan-biliwa kemin, kukaayin dinim ken-umba te! \p \v 4 Ibi tawaal diim kaldaak-ami mafek mafek aket kaata-kup yan-bulula ilip namti, God ami daang ukola yang ban-ilomdip waasi kamaala-yaabip kemin, kaa utamip o? Kawanita tawaal diim kaldaak-ami mafek mafek aket aalu ilon o, kala namti, ali God ami waasi kela no. \v 5 Baibel tem uyo boko-lomdu: God ata tunum numi sinik ayo dabaaya tildak tunum numi iipyak tem un-ilom bombe kaali, God kaa atul-atul-bamda tiin mosa no, kalsu. Kemin, weng kalawuuli kasen-fakamin disa. \p \v 6 Kemin, God ali aket balili-kalin dukum kukaayin-bam ilin kemin, Baibel tem dolsip uyo boko-lomdu: \q1 God ali fuut tabin tunum iyo yim-baak tabi-lom ale, tunum dak-diiba bom ilin ita, aket bilili-kalin uyo kukaayila-yaaba no, \m kalsu. \v 7 Kemin, ipkal iltipni angtiil so, sinik so, alik iyo God ami koliwa, alta tiin molak o. Ibi Setaan Tunum Mafak ami tal oko-takaya talaba ayo, Daa yo, kala titil-fak-daaliwa, Setaan ayo ukadaa unokoma no. \p \v 8 Ibi din God ami mepso unipla, God akal tildang ipni mepso tala kelin o, kala-somla ko. Ibi ban kemin tunum kemin, ibi tunum ami sikil diingna tambal ke-laabu ultap ke-lomdip ban wakamin uyo kambola-somdipla, kukup tambal kaata-kup kutal-fukulin o. Ale, ibi aket alep fukunin tunum kemin, kipni aket fukunin mafak uyo kukan-tiilipya, dotulip tambal keluk o, kala-somya ko. \v 9 Iltipni kukup mafak kaami kalan uyo aket uluum tabeyulula ama-bamdiwa yo, kala-somla kemin, ipni dakmin-bamdip aban-diibip uyo kambolalip fal-siki-lom, iltipni kukup mafak kebip kaami kalan uyo ama-bam ale, fiyaap duumin uyo kela-lomdip, fal-siki-lom aket uluum kemin o. \v 10 Ibi God ami minlo tem kawu bilili-kup kala-lomdip bom-bilipla, bii-lom kawu God akal yim-folak o, kala-somla ko. \s1 Kap-tunum kusal imi ita-fiimin weng uyo bakayin disa yo, kala Jems ata kanum bokosa kaata ko \r Mat 7:1-5, Luk 6:37-42, Rom 14:1-12 \p \v 11 Nak-tunum kusal kipyo! Ibi kap-tunum kusal kiili, ita-fiimin weng uyo bakaya una-tala-kemin daa yo. Kawanta ap-tunum ami atafiimin weng uyo bakaan-bamda dap-kuku-bam atafiima namti, kaali God ami weng o, kala Lo kuka-daasa umi um-kuku-bam atafiimin weng uyo binala yak Lo umi diim abebu no. Kabi atafiimin weng uyo Lo umi bakawap namti, kabi weng uyo weng san-kaamin kaami kukup uyo kela akaawa-lomdap kapta kapta kelapla, Lo uyo kabaak banokomu. \v 12 God maakup ata-kup Lo kaa kutiisa le, ata-kup unang tunum iyo yam-kuku-bam itafii-bamda yam-bak-saanokoma. Kemin, alalta-kup tunum ayo dabuulokoma, aa dap-mafak-daalokoma kemin, kapni kap-tunum atafii-bam dabak-saanokoma kaa kapni mafek mafek disa. \s1 Jems ami boko-lomda: Iltipni win kufu-bam ale tong kaa bakamin dinim o, kalsa kaata ko \r Luk 12:19-20,47, 1Tim 6:9-10,17 \p \v 13 Tunum iip maakup maakup ibi baka-bamdip bokolip ko: Kamala e, am sabi e, uyo din abip dukum kaptam ban-ilomdupla, wan-fakan-tal-une-bulup bom bii, wasital maakup ma duk-duu-lomdupla, moni yaapkan kaamum o, ken-umbip. \v 14 Kiwo! Kibi kanolin ok kaami kuluu-lom okok-bam ilin kaami weng kaa bakamin daa kayi! Numi tal-unemin kaa kalok nolin tap i? Numi ilin so, tal-unemin so, kiili kutim malang ibin dukum uyo tiltam taba-lomdu ilanin tap ke-lom disa ke-yaabu ultap kemin, nuli mafek mafek sabi tiltam talokomu kaa utabup disa yo. \v 15 Kanola ibi boko-lom: Dukum almi san kemin, alta bokoya-lomda: Ok kalaata okok kemin o, kala kula kuno tabuulalup; aa, ok kusnum kaata tabuulin o, kala kulaali kuno fukulamup kalokin. Lale, \v 16 ibi kela-silip kemin, fuut kuyak daa-bom iltipni win kaata-kup kufu-bam ale, iltipni tong-kup bakamin kaali, kukup mafak o. \p \v 17 Uyo ipkal utamin, kawanta ma utamala, Kanu-mokomi kaali tambal o kalba. Yale, kaa kambola-lom ayo kanumin disa kela namti, ali ban ke-bamdala, kukup mafak ken-umba no. \c 5 \s1 Tunum mafek mafek soyal imi sang kaata ko \r Mat 6:19-21, Luk 6:24-26, 1Tim 6:9-10 \p \v 1 Mafek mafek soyal ipyo! Angtiil yol awak uyo tiltam ipni diim tolon o, kalbu kaami kalan uyo akal ma ke-bamdip amamin u! \v 2 Ipni bung alik iyo saak daabip le kuno ipni ilim kiikal ti, keng ita taba inabip. \v 3 Kipni gol so, silva so, kiiyo, ol fukubip kemin, ol fukusa kulaata taba-lomda, iltipni ban wakan-umbip uyo yam-fatap-daalaya, ipni angtiil ayo wing ta fuulin tap ke-lokomu. Am mafiing diim uyo dikiwa-tala-buluya, ibi mafek mafek yaapkan so, tuumon so, iyo afet-bam sikip fik-tin-tabasip kawi! \v 4 Kipya! ipta okok kemin tunum iyo kasen-fokoyipya, kipni langabip kaa dikiya-laabip. Yale, ibi molin dinim kelipla kemin, ili weng mafak ipni bakayinbip o. Ibi weng selin! Mep kiimi weng uyo tam abiil tikiin kasel imi Kamokim God ami diim kawu abamnula weng sanba no. \v 5 Suunkup tawaal diim kala ilip uyo ibi mafek mafek yaapkan suunkup faka-bam in-bomdipla fiyaap duu-bam ken-umbip. Kemin, ibi kang ifa-bilip faskaaba tap kesip kemin, kipni anula taanokomip kaami am uyo mep dikiwa tulu no. \v 6 Iltipta taba-lomdip tunum tituun-kup tabasip iyo miit dinim kawu yam kot baan diim daa-lom anu-silip kaa, ili ilmi angtiil kaa dil mo-silip disa yo! \s1 Balili-kala bom Kamokim Yesus ami liip fenipla, talokoma ami sang kaata ko \r 1Kor 10:12-13, Kol 1:11-12, Jems 1:2-4, 1Pit 1:3-9, 2:18-21, Rev 13:10, 14:12 \p \v 7 Kanolin kemin, nami nak-tunum kusal kipyo! Duluma-lom bilili-kala bom fen-bilipla, Dukum ayo talak o. Nokol utamsup, langabip kayaak ayo tawaal talaluba-kup, inin-inin san iyo dikibi kutii kela bomda al diki-bamda fanang bom-balaya, atan so, om so, ita tale-bamdip muuk den-bilip bii yakaanuya tambal-kup dabuu-bam inan-umba. \v 8 Kemin, kipkal kanola bilili-kala bomdipla, fen-biliwa yi! Dukum ami talokoma kaali, mepso kelu kemin, titil-foko-bomdip fen-bilipla, talak o. \p \v 9 Nalmi nak-tunum kusal kipyo! Ti ipkal utamin, God ali tunum kiili yam-kuku-mokoma kaali, kukup mafak kanun-unbup kaami maan kaata tiiya-laa-mokoma. Kemin, ipni kaptum kusal imi itafiimin weng bakayin uyo kambolin o. Weng san-kaa-bam yim-bak-saanin tunum kaa mep tam saaklo amitom kaa tiinba kala daatamin aa! \v 10-11 Nak-tunum kusal kipyo, sawaayak kawu God ami profet imi kanu-bisip kaata fanang daalum. God Dukum ami weng, uyo weng san-ilomdip, unang tunum imi bakayin-bilipya, waasi ita kukup mafak kamayin-bilipya, um-tal-daa-lomdipla, Dukum ami lak kaata duu-lom titil-fak-daa-bom biisip. Kemin, nikil nokol kiimi titil kanumsip kaami tong kaata bakan-unbup. Ipkal imi yaan tem kanumsip kaata kanu-bilipla yo. Aa, nokol sawaayak kawu Job ami angtiil yol awak kuluu-bomda biisa kaami sang kaa nokol kaal-kesup. Ali titil-fak-daa-bom suunkup fen-balala, Dukum ayo tal dotulala, yaapsa. Kemin, Dukum ali suunkup numi aket bilili-kalin kuya-lom olen-yila-yaaba kaa kaal-kelip o? \s1 Jems ali boko-lomda: Nuli weng kutam God ami diim kabak daa ku-titil-mo fan o, kemin daa yo, kalsa kaata ko \p \v 12 Nimi nak-tunum kusal kipyo! Nimi weng kala bokoyokomi kalawaali, mafek mafek dukum kemin, dotu weng selin! Ibi boko-lomdip: Numi weng kaali, fan o, kalan o, kalip kaali, yak abiil aye, tawaal aa, mafek mafek kiimi win kiita kufo-lom fan o, kala kutam asal daa-lom, weng ku-titil-saanin disa yo. Kabak kanu-mokomip kaali, God ali kipni kanumin weng bakabip kaata yim-bak-saanokoma kemin, fan o, kalap namti, fan o, kalin kaata-kup. Aa, daa yo, kalap namti, disa yo, kalap kaata-kup kanu-bam bakamin o. \s1 God ami tunum tituun-kup tabasa ami beten uyo weng san-ilomda dong dakaalokoma kaata ko \r Fpai 4:4-9, Kol 4:2-5, 1Tes 5:12-27, Hib 13:1-19 \p \v 13 Iltipni iipyak tem kulu tunum ma aket uluum kuluuba namti, ayo God ami beten kelak o. Ale, tunum ma fiyaap duuba namti, ayo baal wii-bam ale, God ami win uyo kufu-bamda, ami tong kaata-kup bakamak o. \v 14 Aa, tunum ma ayo angtiil-alula tiinba namti, ayo Kristen unang tunum imi kamok kamok imi weng umuuyilaya, tal-ilomdip Kamokim Yesus ami win diim kawu angtiil kabiimin marasin uyo angtiil diim kawu kabela-lom, beten kelipla, God ayo dong dokolokoma. \v 15 Kemin, kamok kamok imi aket ayo talalu dukum-kup God ami konbip-kup, tunum mafak umuba ami beten ke-lokomip namti, Dukum ayo tunum mafak umuba ami dap-talalu-lomda, dafoba-kup, ami ban keba uyo ma bombuu namti, ayo kukan-telokoma. \v 16 Kanola ipkal iltipni ban kemin, uyo kaptum kusal imi diim kawu ku-fatap-daala una-tala-ke-bam ale, ap-tunum kusal iyo beten kela una-tala-ke-bilipla, God ayo dong dokoyilaya, tambal-kup kelin o kala-somya ko. Tunum tituun-kup tabasa ami beten kemokoma ayo, tam God ami talang tem unuya, ali weng sanba-kup dong dokolokoma. \v 17 Kemin, sawaayak kawu, God ami profet Elaija bom biisa, ayo nulultap kemin, Elaija ali titil-foko-lom God ami beten kelaya, God ayo ami beten kaata, weng san-ilomda ali om ayo dil molala, bom bii wasital asuumano le, kayoop bukupkal keluya, \v 18 ayo asuk God ami beten kelaya, abiil tikiin uyo busuulaya, om ayo tildaak abamnala, ima san titon san iyo asuk bikin-taba tiltam abasip ko. \s1 Tunum ayo liip kulaa kela namti, ap-tunum ata dap-taldang dakamin kaata ko \r Mat 18:15, Gal 6:1, 1Pit 4:8 \p \v 19 Nalmi nak-tunum kusal kipyo! Kuu talalu weng san iliwa! Kanola kipni tunum ma God ami tituun-kup tabin liip uyo kela yang banala, aptum ma ata asuk dabuu dap-taldang God ami tituun-kup liip kawu daala namti, \v 20 kaali ap-tunum ata dong dokolaya kawu, God ata ami ban kemin yaapkan iyo kukan-telaya, saaknin disa ke-lom suunkup ilokoma ko.