\id COL - Tifal NT -Papua New Guinea 1998 (web version -2013) 
\h Kolosi 
\toc1 Pol ata Kolosi imi fas dol-yinsa kaata ko 
\toc2 Kolosi 
\toc3 Kol 
\mt1 KOLOSI  
\mt2 Pol ata Kolosi imi fas dol-yinsa kaata ko  
\ip Yesus ayo tam abiil tikiin unaya, bii wasital ilmi-kup 32 kiita tal-unipya, Pol ayo sukon kalawaayo, Kolosi kasel Kristen unang tunum imi dola kulaayila din unsuu ko.  
\ip Pol ayo Yesus ami weng uyo kulii-din abip ma ma imi bakayila-tal-une-balaya, unang tunum Kristen kelin disa kesip iyo Pol ayo sok de dibii unbilin abip Rom kalabus am kawu daalip, bom-balaya, Kolosi kayaak Epafras ayo bital Pol ami bokola-lomda: Tunum iip maakup maakup ma kiita God ami weng namti kalabuu no, kala-lomdip, Kolosi kayaak Kristen unang tunum numi ibakamin weng kaata bokoya-lomdip: God kaali, samaan kawu bombe kemin, kuno unang tunum nokol samaan so kawu bom-bulup kemin, ensel ita iip kabaaku bom-bilip o, kalbip. Kemin, imi win uyo kufuyum o, kal-bomdiple, Yesus ali fan God daa yo; ali ensel ililtap o, kal-bom ale, ma kaata boko-lom: Mafek mafek kiili, malo ma kaa ali inin o, kal-bom ale, malo ma kaata inin disa yo, kal-bom ale, iltipni angtiil ayo angtiil yol kukaam-bam lotu kemin o, kal-bom kanubip o, kala-lomda Epafras ata Pol ami bokolaya, Pol ayo boko-lomda: Kaali ti kukup mafak kemin, kambola-lomdipya, kukup tambal kaata-kup kutal-fuku-bomdiwa yo, kala dola-lomda sukon ayo almi aptum Tikikus so, Kolosi kayaak Onesimus so, alep imi kuyilaya kulii-din kuyinsip ko.  
\c 1  
\p
\v 1-2 Nak-tunum kusal kaa yaabip o? Nali Pol nata kemin, God almi aket fukunin kaata-kup nali uldaa-nam-buulaya, Yesus Kraist ami kalaan tunum kensi. Nata sukon kala God almi unang tunum abip Kolosi kaptamu bom-bilip kipni kulaayilila, din unokomu, kabak-ali nami tunum Timoti ali kipni weng umuuya kela kemin, kipni Kraist ami lak duusip uyo kulaasip disa; ibi titil-fokosip kemin, nayo beten kamaan-biliya, Aatumen God ata tal disa ipni masiim kawu dong dakaayin-balala, ipni aket tem uyo balili-kup kala bomdiwa yo, kala-somla ko.   
\s1 Pol ayo Kolosi kasel Kristen unang tunum imi beten kamayin-bam boko-lomda: God, kabi yaap ke yo, ke-bisa kaami sang kaata ko  
\r Ef 1:13-16, 6:18, 1Pit 1:3-4  
\p
\v 3-5 Kipyo, God ami tituun-kup tabin weng tambal uyo kamasi din unu weng san-silip kaa, ipkal utamipla: God alta mafek mafek tambal iyo afetu kutiiyilaya, abiil tikiin kawu bomdu numi liip fenbu no, kala-lom kaa ipkal Yesus Kraist ami lak uyo duule, God almi unang tunum alik imi aket uyo kukaayin-bam kem-tabasip. Kemin, Timoti alep nuli weng sanupla, Ibi kanubip o kala, alep numi beten kamayila-yaabup kaali, alep nuli suunkup Kamokim Yesus Kraist ami Aalap God ami win kaata-kup kufon-bamdup, kipni aket uyo fukun-bam, Yaap ke yo, kal-bom beten kamayin-bam yaabup.  
\v 6-7 Kemin, am bokon alik kala dik-daa kulaasu kaali, God ami weng tambal ayo tiltam dukum-nula unang tunum iyo utamiwa yi: Kukup tambal ti kabuu no, kala-lomdipla, kutal-fuku kutama tabasip. Kemin ale, kanola ipkal kamasi God ami weng tambal din unu weng san-silip kabak-ali, ipkal dotu kutal-fuku kulii-tabasip. Epafras ata, God ami weng tambal ipni disa misiim kawu kukuyilaya utamiwa yi: U faneng kala, kala-lomdipla, God ami kukup tambal numi kukaayila-yaaba namti kabuu nu, kala-silip. Kemin, alep nokol Epafras ami aket dukum koluwale, ali ti daal dinim, titil-foko Kraist ami okok-kamaalin tunum kelala, alep nuso, nikil maakup okok ken-umbup. Ali numi abiin kaata kuluu bomdaya, ibi dong dakaayin-bamda kukuyinba. Kemin,  
\v 8 Epafras ali alep numi bokoya-lomda: God ami unang tunum imi aket kola una-tala-kemin, kaami kukup kaali ti, God ami Sinik alta Kolosi kayaak unang tunum iyo dong dokoyilaya kanubip o, kalase ko.   
\s1 Pol ami beten kemin kaami sang kaata ko  
\r Ef 1:7-8,18-19, 2:10, Fpai 1:27  
\p
\v 9 Kemin, kanum talabu kala, kalalup alep nuyo kamasi kipni sang kaata, weng san-sulup kawu, suunkup ipni aket-kup fukun-bam, beten kem-tabasup. Kemin, numi beten kaali, God ami dik-dakaan-bulupya, ayo almi aket fukunin kaata: Kalaata kanumin o, keba uyo kukuyale, ipkal talalu utam God ami Sinik akal ti dong dokoyilaya, atin ti aket fukunin tambal uyo kuluule, atin ti utam-laamin unang tunum ke kelin o!  
\v 10 kal-bom, kaa dik-daalupya, Dukum alalta dong dokoyilaya, ibi ti almi unang tunum alik-daap ke-lomdip, almi aket fukunin kaata, Kalaata kanumin o, kalba kaata ti, suunkup kanu-bilipya kemin, Dukum ayo kanubip kaami fiyaap uyo duumak o, ke-bam ale, dik-daalupya, alalta ipyo dong dokoyilaya, ibi kukup tambal tambal kaata-kup nu-bam, God ami kukup kanum-unba uyo utafiin yakyak un-bom dotu utam-ilomdip God ali kanolin o, kalin o, yakan-kaabup. Kemin,  
\v 11 nokol dik-dakaan-bulupya, God ami titil dukum uyo kuya-som yam-titil-dii kelaya, ibi titil-fak-daa-lomdip dok kanolin mafek mafek uluum tabin tiltam ipni diim kawu talokomu uyo kewa-yaamin disa; kipkal titil-fak-daa-bom balili-kup kala fiyaap kaali duu-bamdiple,  
\v 12 Aatumen God ami yaap ke yo, akan-kaa-bilipla yo, kal-bomdupya, nuli beten kem-tabasup. Aatumen ata dong dokoyilaya, ibi tiika-silip kemin, am ma daanokoma kaali, kipso, Yesus ami lak duulin unang tunum almi falala-kalin diim kawu bom-bulup nuso, nuli mafek mafek tambal ma God ayo boko-lomda: Ipni no, kala-lom talalu kutiiyinsa uyo kuluulokomup ko.   
\p
\v 13 Nuli kutamiip tunum mafak ata yim-buu-yim-bang kutamiip tem daalaya, yang un-ilomdupla ami minlo tem unup ata tiin mosa. La, Aatumen God ata nuli uldaa-yim-buu-lomdala yim-bii yak almi aket dukum kola-laaba Man Yesus ami miit tem daalaya, ata tiin molaya tambal-kup ke-sulup. Kemin,  
\v 14 Aalap ayo Man ami kanolase uyo utamdaya: Numi ban kemin uyo kukan-tiiya-lom iliim boya-lomda sok til-daa-yim-buulin tap kelaya, nuli tambal-kup ma ke-sulup.   
\s1 Yesus Kraist ami ok so, kukup so, kiimi sang kaata ko  
\r Jon 1:1-4, 1Kor 8:6, Fpai 2:5-11, Hib 1:2-3  
\p
\v 15-16 God ali sinik kemin, nuli ti atamup disa; aa, Kraist akal ti kuno Aalap God alaltap kemin, ali tildaak tawaal diim talse kaata, fatap-nala kawu, unang tunum iyo atam-ilom: Aalap God kaa man Yesus altap o, kala-silip. Kemin, mafek mafek iyo talalulin disa biisa kaali Yesus kaa bom biisa. Kemin, Aalap God ayo Man ami diim kawu, mafek mafek alik kala bom-bilip iyo talal-bisa. Man ali mafek mafek alik Aalap talal-bisa kiimi dabom kesa. Kemin, mafek mafek alik talal-bisa kiili, abiil tikiin umi mafek mafek alik kiiso, tawaal diim kaldaak-ami mafek mafek so, aa mafek mafek fatap bom-bilip iso, kuwaala bom-bilip kiiso aa, ensel alik titil-kup tabasip iso, iyo talalu-yimusa. Kemin, kaali God ayo mafek mafek alik kiili, kulaala tildak man ami diim abamnipya, Kapta dabom ke-lomdap kii tiin mo-bom balawa yo, aka kanum bokonsa.  
\v 17 Kemin, God ami mafek mafek alik kii talalulin dinim bom-bisa kaali, Kraist ali ti kano bom-balaya, mafek mafek kiiyo talalulaya kawu, Kraist ata mafek mafek iyo ku ilmi baan diim kawu katiiba-kup, tiin mosa.  
\v 18 Kemin, Kraist alta Kristen unang tunum numi miit kayaak ke alta numi dabom kelale, Kristen unang tunum nuta ami tiil tap kesup. Kemin, kaali God ali: Nalmi Man diil o, kala-lomda ali mafek mafek alik kiimi dabom kelak o, kala-lomda ayo asuk dafolaya, tam tiin kawang kesa.  
\v 19 God almi aket fukunin kaata-kup: Nami Man kaali, Aalap naltap ke-lomda nami kukup so, titil so, iyo alik kuluulak o, kala-lomdala, Aalap ayo Man ami konsa.  
\v 20 Kemin, God ami aket fukunin kaayo, Nami Man ata mafek mafek alik kiiso, unang tunum alik iso, iyo kulii-tildang nalmi miit tem tiip-nak o, kala-lom, titil kaa kola-lomda, Man ayo dabaala tildaak as diim kawu taan-ilomda mafek mafek alik so, abiil tikiin kasel so, tawaal diim kaldaak-ami unang tunum iso, alik iyo afetu im-taldang almi Aalap almi miit tem tiilaya, imi God ami waasi kensip iyo kambola-silip ko.   
\p
\v 21 Siin sawaayak kaali, ibi God ami samaan kawu bomdip ami waasi kela bomdipla kawu, aket fukunin mafak uyo kutal-fuku-som, kukup mafak uyo kutal-fuku ken-unbip. La,  
\v 22-23 kamala kulaata, God ata almi Man dabaala tildaak tunum fatap ke-lomda as diim taanse. Kemin, utamduya, God ayo afeta-yimulaya, nikil alimal ibi alami kayaak ke-silip. God ali ipni aket-kup fukun-bamdaya kemin, iyo nami weng tambal kaa weng san-ilomdip kutal-fuku-bom nami kanolokomi no, kalsi kaami fenbip uyo kambola-yaamin disa; kaali ti, faneng o, kala-lom dukum-kup talalu utam-ilomdip kutal-fuku titil-foko kutama un-bomdip ban kemin dinim, atin ti tituun-kup tabin unang tunum kelipla, nami Man ayo yim-tama tiltam nalmi tiin diim tiilak o, kala-lomdaya, God ami Man ayo dabaala tildaak talse. Kemin, am bokon alik kala dik-daa kulaasu kaami unang tunum kiiyo, God ami weng tambal uyo unang tunum iyo taken-bam kulii-una-bilipya, nali ti God ami okok kemin tunum ke-lomdiya, ami weng tambal kaata, bakayila-yaabi no.   
\s1 Pol ami Kolosi kasel imi dong dakaayinsa kaami sang kaata ko  
\r 2Kor 11:23-33, Ef 3:1-13, Fpai 1:12-30, 2:17, 4:11-13, 2Tim 2:9-13, 3:10-11, 4:14-18  
\p
\v 24 Kraist ami tunum unang ibi almi angtiil tap kesip. Kemin, kamala kaali, kipni dong dakaayinbi kaami kalan kaata, angtiil yol kaa dakabi. Yale, kaami fiyaap uyo duubi. Kraist ayo siin kawu bokop-na-lomda: Kapni taba-lom nami unang tunum imi dong dakaayokomap uyo angtiil yol kuluu-laa-mokomap o, nakase uyo, fan kala kanun-umbi. Yale, uyo disa kelin dinim kama bombuu. Kamala kalawaali ti dong dakaayin-bam, angtiil yol dakamin-kup ken-umbi.  
\v 25 God alalta uldaa-nam-buulaya, nali tiltam Kraist ami unang tunum imi ok fukulin tunum ke-bomdiya ibi dong dakaayila-tabasi. Kemin, God almi weng kaata alik iyo kukaayin-biliya, ibi talalu utam-laabip.  
\v 26 Sawaayak kawu, weng kalawuuli tunum miit alik imi tiin diim kaa, God ayo kulii yang kuwaa-yinsa. Kata, kamala kulu taltam alami tunum unang imi tiin diim kawu ku-fatap-daayala utam-silip.  
\v 27 Kanola God ami aket fukunin kaa, Nami unang tunum imi kukuyilila utamipla yi, Weng yang sawaansu uyo atin ti tambal kala, kala-lomdipla, unang tunum miit ma ma iyo alik dong dokoyimu no, kalin o, kalsa. Kemin, weng yang sawaansu uyo boko-lomdu: Kraist ali kipni tiling tem kabaku bombe no, kalsu. Kemin, kipkal fen-bilipya, tal yim-tama tam alami falala-kalin abip abiil tikiin kawu daalaya, aso maakup ilokomip ko.   
\p
\v 28 Numi aket fukunin kaali, Unang tunum iyo tal aba tam Kraist ami unang tunum ke-silip imi dong dakaayin-bulupla, alik tiltam Kraist ami aket kola-laamin kaali, dukum-alom tiiknu keliwa kawu, yim-tama tiltam God ami tiin diim kawu daaluwa yo, kalalupla, unang tunum alik iyo Kraist ami sang uyo kukaayin-bamdupla, yak kaal-ke-laamin yakal ilmi miit ma ma iyo kukuyin-bam ale, bokoya-lomdup: Ibi yak ma kuuta kanumin ale, yak ma kuuta kanumin disa kayi! yakan-kaa-bam ken-unbup. Kemin,  
\v 29 nami aket kaali ti kiimi dong dakaayon o, kal-bomdiya, ok ayo kano ti fiit-bamdi dong dakaayin-kup kem-tabasi. Kemin, nami kala fiita-tabasi kaali, Kraist alta titil dukum ayo kup-naya kemin, kanum-tabasi ko.   
\c 2  
\s1 Dukum-kup titil-foko Kraist ami lak dakamin kaami sang kaata ko  
\r 1Kor 1:30, Ef 3:3-4,16-19  
\p
\v 1 Ipkal utamin, Nali ti ipso, abip Laodisia kayaak so, alik nami fanang atamin disa bilip iso, ipni dukum-kup fiit-bamdiya, dong dakaayila-tabasi.  
\v 2 Nali kanola fiit-bamdi dong dakaayin-biliya, kipni aket tem kaali, titil-foko-lomdip aket kola-una-tala-kebip-kup, nikil maakup ke-lomdip aket fukunin tambal uyo kuluulipla kawu, kipni Kraist ami lak dakaamin uyo dong dokoyulula, atin titil-foko-lom God ami weng kulii yang kuwaasa kaami miit uyo atin ti utamin o, kal-bomdiya, dong dakaayila-tabasi. Weng kulii yang kuwaasa kaa, Kraist ami sang kaata, kemin,  
\v 3 Kraist ata-kup utam-laamin so, aket fukunin tambal so, alik imi miit kayaak o.   
\p
\v 4 Nami weng kala bokoyi kaayo, tunum iyo ma ibi ibakayin-bam kasenuyipla fan o, kalolip o, kalaliya bokoyi no.  
\v 5 Nali kipso bom-bulup disa; nami aket fukunin kaata-kup kipso bom ilin tap kesi no, kalaliya kemin, nami fiyaap duubi kaali, itamiya: Alik nikil maakup ibi ma ami titil e kala kulii-tala-tala-ke-lom titil-fak-daalipya, Kraist ami lak kaali, dukum-kup dakaabip o, kalaliya, nami fiyaap kaata duubi ko.   
\s1 Numi Yesus ami diim fep-nup tiin mola tangbal-kup bom-bulup kaami sang kaata ko  
\r Ef 1:3-14, 2:11-22, Fpai 3:1-11, Kol 1:26-28, 1Jon 2:3-6, 4:13-15  
\p
\v 6 Siin kawu Yesus Kraist ami lak duu-lomdip: Kulaata numi Kamokim o, kala-silip. Kemin, kamala kalaakal, ibi yak Kraist ami diim kawu fep-nipla aso, maakup almi kukup tambal kaata-kup kutal-fukulin o, yiki.  
\v 7 Kibi mafek mafek san diki-bilipla, timtim kiiyo yak aba umbalaak tawaal unipya, tambal-kup tabebu tap ke-lokomip ale, am delip am kun ta ku-titil-molu titil-foko tola-yaabu tap aye, ke-lomdip Kraist ami tituun-kup tabin weng Epafras ata ipni kukuyinsa uyo, weng san-kaa-bilipla, ipni Kraist ami lak uyo dukum-nula titil-foko-bomdiwa yo. Kanola ibi suunkup God ami yaap ke yo, akan-kaa-biliwa yo.   
\p
\v 8 Tunum maakup maakup ili disa kasen-foko kukuyin-bam bakayin-bilipla, kipni aket fukunin uyo, Fan, kiili tituun-kup tabin weng tambal kaata bakabip o, kalokomip. Yale, kanolin tunum kiili, Kraist ami weng bakamsa kaata baka-bamdiwa disa; awil-fakal imi kukup sang kaata-kup baka-bam ale, tawaal diim kalawaami kukup mafak mafak kiimi sang kaata-kup kasen-foko ibaka-bam ken-unbip. Kemin, kiili mokop yang kasenuyipla, ibi weng san-kaamip namti, yang abil tem unin tap ke-lokomip. Kemin, ibi imi weng kaa, weng san-kaamin disa; dotu utafii-bamdiwa kayi!   
\p
\v 9 Kemin, Kraist ami sawaayak tildaak tawaal diim aba-lom tunum ke-bomda ilsa kaali, fan ali ti God kemin.  
\v 10 Kamala kaali, ipta Kraist ami anung til-daa-lomdip ami unang tunum alik-daap ke-lom suunkup ilin ke-silip. Kemin, sinik alik titil-kup tabasip imi dabom kaa Kraist ata no.   
\p
\v 11 Kemin, Juda imi kukup kaa kanumin kemin, awak uyo man tunum ayo kuulu kala, kalale, kulaali awal iyo man ami ipnaal kaayo, bo-kukan-tela le, man ayo tiltam Juda nulmi tituun kela no, ken-unbip. Kemin ale, ibi tiltam Kraist ami tunum keliwa, iyo tal ipnaal bo-kukan-tiiyin disa; Kraist ata kipni ban kemin kaami aket kipni aket tem kabak bom-bulu kanun-unbip kaata, bo-kukan-tiiyilaya, taltam alami unang tunum tituun ke-silip.  
\v 12 Kanola kipni daak ok tem unip oksam kaa ukuya-silip kaali, ipni sawaayak ban ke-bisip kaami kukup kaata, kambolipla God ata kipni ban kemin ayo kukan-tiiya disa kesuu tap, kukal kanola Kraist ami taana dawaa-silip ulultap o. Kanola kipni oksam ukuyip tiltam tal-silip kaa, God ayo ipni talalu-yimulala ibi suunkup ilin unang tunum ke-silip tap, kakal ti God ami Kraist dafola tam tiinse ulultap kemin, ibi God ami Kraist dafola tam tiinse ami titil uyo ti yo, kala-lomdiwa God ami lak kaata duuliwa kawu, God akal talalu-yimulaya, ibi suunkup ilin unang tunum ke-silip.  
\v 13 Siin sawaayak kaali, Kraist ayo kipni ban kemin kaami aket kipni aket tem kabak bom-bulu kanun-umbip kaata, bo-kukan-tiiyin dinim kela bom-bilip kemin, ibi ban ken-tal-une-bam bom-biisip. Kemin, kanumsip kaali, God ami tiin diim kaali, ibi unang tunum taansip ililtap ke-bom ilsip. La, kamala kaata, God ata kipni ban kemin uyo alik kukan-tiiya-lomda, Kraist ami dafola tam tiinse ulultap ke-lomda ibi talalu-yimulaya, ibi suunkup ilin unang tunum ke-silip.  
\v 14 Kemin, God ami Lo Moses ami konsa kuuli boko-lomdu: Yak kaa kanumin disa yo, kalsu kaali, nuli duul-bamdupla, kaami uluum kaata fakan-talan-solup. Yale, Yesus Kraist ami dabak as diim daalip taanse kaata, God ata numi uluum kaami win kuyak sukon tem dolsa uyo tulula atin dinimnu, kewase.  
\v 15 Kemin, Kraist ami as diim taanse kaali, God ata mafek mafek alik titil-kup tabasip imi titil uyo kukan-tii yim-baak tibi ata ata ke kukan-tiiyilaya, unang tunum iyo atam kaal-kesip o.   
\s1 Kipni tiltam Kristen ke kukup mafek mafek kiiyo, kambola-silip kaami sang kaata ko  
\r Rom 14:1-23, 1Kor 8:1-13, 10:18–11:1  
\p
\v 16 Ibi tunum ma ata kamboliwa, ata taba-lomda ipni inin-inin kaami sang aye, God ami ima tinimin am daanokoma kaami sang aa, kayoop kama tiltam tabamna iintang duk-duu-yaamin am kaami sang aa, God ami iintang am daan-laamin kaami sang uyo weng ma kutii-lom yim-bak-saanokoma disa; atin ti disa.  
\v 17 Kemin, kanolin iintang am dakan-umbip aye, inin-inin aye, kaali tiil kaami sinik talaba tap kaata atam-laabup, kemin ale, tiil kaami atin tituun tiltam talsuu kaali Kraist ata no.  
\v 18 Kemin, tunum ma ayo tal kanola almi lom tambal ma duuli. Kemin, nata-kup utamsii no, kal-bomda, ayo kipni bokoya-lom: Kipyo, kaptum kusal numi minlo tem unin aa! yakan-kaa-bam ale, bokola: Ibi God ami beten kamaala-yaabip ulultap ke kanola ensel ami beten kamaalin o, ke-bamda kanuma namti, kanuba tunum ayo kambolip ata taba-lomda, ibi yim-baak tibii-yaamin dinim o.  
\v 19 Kanolin tunum kaali, fan titil-foko-lomdala Kraist ami weng uyo kutal-fukulin disa ke-lom, ami aket fukunin kaali, tawaal diim kasel ilmi aket fukunin kaata-kup kuluu-lomdaya, Nata-kup o, ken-unba. Yale, kanun tal-uneba kaami miit kabak-ali liip disa yo! Kraist ali Kristen numi dabom ale, nuta ami tiil tap kemin, dabom ata taba-lomda tiil alik kaami inin-inin uyo kukaalin-kup ke-balaya, kun so, malmel so, kiili tiika-lomdip angtiil uyo tambal-kup unu-tulu-ke-bomdiwa, God almi titil diim kawu tiltam ilu, dukum-alaabip o.   
\p
\v 20-21 Kamasi ipni yak Kraist ami diim kawu fewa-silip kaali, tunum ami taan-ilomda tawaal diim kalawaami mafek mafek kutii kela uneba ultap ke-lomdip ibi kayak kayak imi tawaal diim kalawaami bung aket fukunin kukup kaali, kela-lomdip Kraist ami lak-kup duu-silip. Kemin, kamala kalaata ibi kanimin o, kalaliwa, tawaal diim tunum imi kukup kela-silip kaa, asuk kuluu-lom bomdiwa kanubip i? Kiili weng kutii-lom boko-lomdip: Kuu ina-laamin daa! Aa, falang ata-laamin daa! Ibi kaa malela-laamin daa! kala-silip kaa, ibi kanimin o, kala kanumin weng kaa dikiwa-unabip yoko? Daa! kanolin weng kuu dikiwa-unemin disa yo.  
\v 22 Tunum ilta-kup kanolin weng kaa kutii-lomdiwa, nuli kukuyila-laabip. Kemin, kanumin weng kutiisip kaali, nuyo kuluu-lom fukumupla kawu, atin ti disa ke-laabu. Kemin, kanolin weng kuu dikiwa-unemin disa yo.  
\v 23 Faneng, kanolin weng kutiisip kaata, taba-lomdu nuyo wiis-moyulula lotu ke-bamdup uyo bokoya-lomdu: Ibi kap-tunum kusal imi minlo tem unin o, yakan-kaa-bam ale, uta taba-lomdu nulmi angtiil yol uyo kukaayin-bam ken-unbu. Kemin, nulmi tiin diim kaata, mep kanolin weng kutiisip uyo, weng sawaa tangbal o, kalbup. Yale, weng uyo fan taang-kala-lomdu aket mafak fukun-bam, kukup mafak nuu-bam kemin, uyo dibiilu tiil banomu disa yo.   
\c 3  
\s1 God ata nuli talalu-yimula suunkup ilin unang tunum ke-sulup kaami sang kaata ko  
\r Rom 6:1-14, Ef 2:1-10, Kol 2:11-15,20-23, 1Pit 2:24  
\p
\v 1 God ata Kraist ami dafola tam tiinse alaltap ke-lomda nuso yim-fola tam tiin suunkup ilin unang tunum ke-sulup. Kemin, ibi abiil tikiin kaami mafek mafek kiimi aket kaata-kup yan-bulula bomdiwa yo! Tam abiil tikiin kaali, Kraist ali Kamokim diildiil kelaya, God ami sikil tingtup diim kabaaku bombe.  
\v 2-3 Kemin, kibi Kraist ami diim kawu yak fewa-lom alokso tunum unang keliwa, God ata ipyo tiin molaya, ibi tambal-kup bom-bilip kemin, ibi tunum ami taan-ilomda tawaal diim kalawaami mafek mafek kela uneba alaltap ke-silip te! Kemin, tawaal diim kalaami mafek mafek ami aket uyo asuk yelu yak unemin disa te! abiil tikiin kaami mafek mafek aket kaata-kup yan-buluya, bomdiwa yo, kala-somya ko.  
\v 4 Kemin, kipni alokso unang tunum ke-silip kaami miit kaali, Kraist ata kemin, ilom am ma daanuya, ami tiltam fatap-nokoma kawu kipso, kanola God ami titil falala-kalin diim kawu aso, ipso, tiltam fatap-nokomip ko.   
\s1 Numi alokso unang tunum ke alokso kukup fuku-yaamin sang kaata ko  
\r Rom 1:24-32, 12:1-2, Ef 4:25-32, Fpai 3:18-19  
\p
\v 5 Tawaal diim kukup mafak mafak kipni diim bombuu uyo atin kulaalip daak abip yelip taanip keyin o, kali kemin, kukup kanolin kiili ti: sadikimin aa; unang iso, kukup mafak mafak kemin aye; sadikimin kaami aket-kup yelu ilin aye; kukup mafak kaata kanumon o, kalin aye; nali mafek mafek soyap keli yo, kalin aye; kanolin fanang saanin kiili yelip taanipla keyin o. Kemin, ipni aket fukun-bamdip, Nuyo mafek mafek soyal kelupla yo kala-lom kiimi aket-kup yelula, dukum-nule, tunum men awem umi aket-kup yelula, wiis-saanin kaami kukup nun-umbip ultap keyu namti, kaali mafak o.  
\v 6 Kemin, tunum ayo God ami weng uyo weng san-laamin disa ke-bam kanolin kukup kiita fukuma namti, God ayo atin ti aket atul dukum kaayo, kola-lomda bombii maan tela-lom angtiil yol kolokoma.  
\v 7 Kemin, siin kaali ibi kanolin kukup kiita kanu-bilipla, kanumin kukup kuuta, taba-lomdu ibi yim-baak tibi yakyak kemsu.  
\v 8 Lale, kamala kulaali aket atul tabemin aa, itam finanin aye, fuut-bam aket atul tabemin aye, tunum tit-kup ata-bom ilin aye, ibaka-bam dap-fatom-kaamin aye, alik kiiyo, welip taanu keyin o, kala-somya ko.  
\v 9 Kipni aket mafak fukun-bamdip kukup mafak kutal-fuku-bom ilsip kuuyo, welip taansu. Kemin, ibakamin weng kaali, asuk bokola una-tala-kemin disa.  
\v 10 God ata talalu-yimulaya, ibi tiltam alokso tunum unang ke-silip. Kemin, God ayo nami fanang uyo atin ti kaal-ke-bamdip iyo bam-daalik o kala, alalta taba-lomda kipni aket tem uyo suunkup talal-yim-balaya, ibi alaltap ken-talan-unbip.  
\v 11 Kemin, kabak-ami iipyak tem kawu ilip kemin, aket kanolin kii fukunin disa. Nuli Juda ale, nuli tunum nokol miit kusnum, aa nuli kanta tunum man imi ipnaal bo-kukan-tiimin kukup fukumin aye, nuli kanta kanolin kukup tabuulin dinim aye; nuli fatal tunum aye; nuli saak kasel unang tunum kemin, mafek mafek ma iyo itamsup dinim aye; nuli sok de-yimulip tunum ma ami disa wok fukulin tunum, aye; nuli nulumi dalaal kulu-bom yakmin aye, kanolin alik kiili win dinim o; mafek mafek atin ti win soyim dukum kaali, Kraist ata kemin, ali unang tunum alik ami lak duu-silip imi iipyak tem kabaku bombe. Kemin, kaata aket fuku-daalin o.   
\s1 Aket kola-una-tala-kemin kukup kaami sang kaata ko  
\r Rom 12:9-21, Ef 5:1-20, 1Tes 4:1-12, Hib 12:12-28, 1Pit 4:1-6  
\p
\v 12 God ali ibi ulelnaya, almi unang tunum ke-lom tituun-kup tibin keliple, almi aket uyo kipni aket-kup aasu. Kemin, ipkal ti kanola unang tunum alik iyo olen-yim-bamdiwa, tambal tambal ma kamayin-bamdiple, kipyo kaptum kusal imi minlo tem un-ilomdip, kaptum kusal iyo aket balili-kalin kaata kuyinbip-kup, balili-kup kala bomdiwa yo.  
\v 13 Kapta kaptum ami bokola-lomdap: Nalmi nak-tunum kaltapta ban kep-nambap o, kala-lom dabak-molon o, kalap namti, ami kanolin aket kukaanbap uyo kukan-tela-lomdap ami ban kep-timba uyo lukup-tala kelan o. God Kamokim ali kipni ban kemin uyo kanola kukan-tiiya-lomda lukolase. Kemin, kipkal ti kanola kaptum kusal imi ban keyip uyo kukan-tela-lom lukuuya una-tala-kemalip o.  
\v 14 Ibi kanumin umi kukup kuu kanumum o, kalip namti, kipni kukup uyo maso ma kulii-tildak kuyak mim-daa ke-lokomip kaata, fan kaptum kusal kii aket kola-una-tala-ke-bamdiwa kemin, nikil alimal atin ti kuyak mim-daalin o, kala-somla ko.  
\v 15 Kibi Kraist ami dik-daalipla ata dong dokoyilaya, bilili-kup kala-bom ilin aket kaata, kuluu-lomdip fanang-dakamin tambal kaata-kup kutal-fuku-bomdipla yo, kala-somla kemin, kaa dok kata naa kalolip: God ami aket kaali, Unang tunum imi weng kuyiliya angtiil maakup ultap ke-lom balili-kala-laamin kaami aket kaata-kup kuluulin o, kalalaya ipni weng kaa kuyase. Kemin, ibi God ami yaap ke yo, akan-kaa-bamdiwa kayi!  
\v 16 Kraist ami weng kuyak aket tem daka-bam dukum-kup kaal-ke-lom kaptum kusal iyo God ami sang uyo kukuya una-tala-ke-bamdip, utafii-bamdiwa yo kalin weng uyo bakayin-bamdip le, kipni aket kabak-ali God kaa yaap ke yo, akan-kaa-bamdip, Baibel umi baal so, Yesus ami fiyaap don-bam baal wiimin so, God ami Sinik ata baal kuyase kaami baal kiita-kup, wii-bamdiwa ilolip kayi!  
\v 17 Dok kanumin weng bakamin so, kukup kaaso, iyo alik kanumip namti, Kamokim Yesus ami win kaata kuluu-lom alik kanu-biliwa, kalok nolin kukup Kraist ami ipni kanuyimba kaali, Aatumen God ami yaap ke yo, akan-kaa-bam kanu-malip ko.   
\s1 Unang din tunum din so, imi man so, imi sang kaata ko  
\r 2Kor 12:14, Ef 5:21-33, 6:1-4  
\p
\v 18 Unang, tunum din kipyo, timak kusal kiita kipni dabom keyinbip kemin, imi weng bokolip kaata-kup, weng san-kaa-bamdiwa yo. Ibi Kristen kesip kemin, kipni kanolin kukup kaa kanu-mokomip kaali, ti tambal ma keyilula kanu-mokomip.   
\p
\v 19 Tunum, unang din kiwe! Kipkal iltipni unang tan kii titil weng kaa, bakayin-bamdipla, imi aket tem kaa ku-mafak-dakayilalip kemin, atin ti tambal-kup iltipni unang tan imi aket-kup yan-buluya, tambal-kup iyo tiin mo-bomdiwa yo.   
\p
\v 20 Man kipyo, kibi Kristen kesip kemin, kawak-aalap imi weng, Kanumin o, kebip kiili, alik ti weng san-kaa-bam ti kanu-bamdiwa yo. Kemin, God ali kanumin kukup kaata, fiyaap duu-mokoma no.   
\p
\v 21 Awal kipyo! Kipni man kiili, titil weng kaa suunkup bakayip namti, imi aket tem uyo aket atul keyulula, aket uluum kaami diim kawu ilokomip. Kemin, kibi man kii kanuyin dinim o.   
\s1 Disa sok de-yimulip okok kemin tunum so, tiin molin so, imi sang kaata ko  
\r Ef 6:5-9, 1Tim 6:1-2, Tat 2:9-10, 1Pit 2:18-25  
\p
\v 22 Disa sok de-yimulip bomdip okok kemin unang tunum kipyo, ipni tawaal diim tunum kala tiin molin imi mafek mafek sang alik bakayinbip kaali, tambal-kup weng san-kaa-bamdipla yo. Kibi imi weng kaata, weng san-kaa-mokomip kaali, tiin molin tunum imi tiin diim kaata-kup okok ke-bulupla, ili numi fiyaap kaata duumik o, kalin disa; ili ilin disa kelip kata, kakal ti tambal-kup okok ke-bilipla yo. Ibi ti Kamokim Kraist ami aket kaata-kup fukun-bamdipla, kipni aket fanang uyo tambal-kup ma kulaalip yak ok kaami diim kawu abuu-bomdiwa yo.  
\v 23 Kemin, ibi kalok nolin ok nuumip ayo ilom am ma daanula, tam abiil tikiin tam unipla kawu, Kamokim Yesus Kraist ami ok tambal kaata, fukulokomip ultap ke, tawaal diim kalaakal iltipni tiin molin tunum imi ok ayo titil-foko okok ke-bilipla yo, kala-somla ko.  
\v 24 Ibi Kamokim Kraist ami ok tabolin tunum ke-silip kemin, am ma daanuya kawu ok dinim-nokomu diim kabaku, Kamokim alta kipni sisol kamasi talalu kutiiyinsa kaali, atin kuyokoma kemin, ibi kanolin wok kiili nun-umbip.  
\v 25 Ale, tunum iyo ti ban kemin-kup ilip namti, God ata kaami maan uyo tiiyokoma. Kanu-mokoma kaalile, kaa tunum imi tiin matum aye, angtiil aa, kaata itafii-bamdaya disa; ali aket tem so, kukup so, kiita-kup tituun-kup dik-yak-dii itamdaya kawu, maan kaa tiiyokoma te!   
\c 4  
\p
\v 1 Tiin molin tunum ipyo! ipkal ti disa sok de-yimulipla, bomdip kipni okok kamayin tunum unang kiiyo ti yaap-kup kukup tangbal kaata-kup kukaayin-bilipya kayi! Ti kipkal utamin, Kamokim abiil tikiin kawu bombe akal ibi dotu tiin mola bom-bilip kemin, ipkal ti kanu-bamdiwa, iltipni wok fukuya ilin tunum unang kiiyo, tambal-kup ma tiin molip bomdiwa yo.   
\s1 Weng tem maakup maakup imi sang kiita ko  
\r Fpai 4:4-9, 1Tes 5:12-27, Hib 13:1-19, Jems 5:7-20  
\p
\v 2 Ibi God ami beten kamaalin kaali, suunkup titil-foko-bomdiwale, aket uyo talalu fukun-bam, beten kamaan-bam ale, God ami yaap ke yo, akan-kaa-bamdiwa kayi!  
\v 3 Siin sawaayak kawu, Kraist ami sang bakayinsi kaami kalan kabak-ata sok de-nam-tal kalabus am kala daaliwa tiinsi. Kemin, ibi God ayo beten kamaan-bilipla, nuyo dong dokoya-lomda, numi liip ayo kukuyilala, Kraist ami sang sawaansu uyo ku-fatap-daka-bam unang tunum imi bakayum o.  
\v 4 Kemin, God ami wok kaali, nami kup-nase. Kemin, ibi God ami beten kamaan-bilipla, ata nami dong dokop-nala, weng sawaansu kaami sang uyo tituun-kup ku-fatap-dakaayim-biliya, mep kiimi aket tem uyo bam-daayuk o.   
\p
\v 5 Kemin, ibi unang tunum Kraist ami lak duulin disa bom-bilip imi tiin diim kaali, ibi atamiwa, liip uyo ma bombuu no, kalip namti, disa kaa tiin aa ilin daa; kemin, dok kanolin kaata ma kanolum o, kalip kaali, tambal-kup fanang-daka-bamdip atin kukup tambal tambal kiita-kup nu-bamdiwa yo.  
\v 6 Kemin, kipni weng bakayip uyo ti weng abaal-kup tabeya-buluya, tambal-kup bakayin-bilipla, iyo ipni dik-daalipla, ibi utamiwa yi, Awu, liip namti kabuu kala, kalalipla kawu, alik kiimi dik-daayilip uyo maan uyo tiiya-tiiya-ke-mokomip kaata yaap o.   
\s1 Pol ata Tikikus so, Onesimus so, alep imi yim-baala unemin kaami sang kaata ko  
\r Ef 6:21-22, Fm 10  
\p
\v 7 Fan, Tikikus ali ti nulmi kiim maakup tap ke-bom, ali daal dinim ke-bomda, ali Kamokim Yesus ami wok tabuulin tunum kesa. Kemin, ali nuso Kamokim ami wok tabuulin tunum kemin, kaata dabaali dindaya nami tiin-laamin so, tal-banemin so, kiimi sang kaata alik kipni diim kawu ma bakayokoma.  
\v 8 Kemin, nami fanang dakabi kaali, ibi utamiwa yi, Pol nikil ili kalok nola bom-bilip i kalin o, kalaliya, mep Tikikus ayo dabaali din-ilom kipni diim kawu bokoyila-lomda yam-titil-diilaya, fiyaap duulokomip.  
\v 9 Kemin, Onesimus kakal ti nulmi kiim maakup tap ke, ami okok-ken-umba kaali, daal dinim ale, ali ti iltipni tunum kemin, ali Tikikus so, alep yim-baali dindipla, kalaami mafek mafek ma tiltam taben-umbu kaami sang kaata, bokoyokomip ko.   
\s1 Pol ami Kolosi kasel imi weng umkaayin kaami sang kaata ko  
\r Ap 12:12, 27:2, 2Tim 4:9-12  
\p
\v 10 Aristakus ali naso, sok de-yimulipla, alep maakup kalabus am kawu bom-bulup akal kipni weng uyo umuuyale, aa Banabas ami alak Jon-Mak akal, weng ayo umuuya kelip kemin, Jon-Mak ali din una namti, ami sang kaali, siin kawu kuyinbi akal ti dap-tama din iltipni am kawu daa tiin molip ilom keya unak o.  
\v 11 Kemin, Josua Jastus akal kuno weng uyo umuuyila kelip o. Juda kayaak Kristen kesip kiili, tunum asuumano kalawiita-kup, kun biki-bomdip dong dakaap-nam-bilipla, nikil nuli God ami weng uyo kukuyin-bulupya, iyo God ami miit tem uyo tildang talen-umbip o.   
\p
\v 12 Kemin, Epafras akal kuno weng uyo umuuya kela kemin, akal ti, iltipni tunum. Akal Yesus Kraist ami ok fukulin tunum ibi suunkup dong dakaayin-bam ale, God ayo dukum-kup beten-kamaalin-kup ke-bamdaya, Aatumen God kabi mep unang tunum kiili dong dakaayilapla, kiimi kapni lak duu-yaamin uyo dukum-alomdu man tiltam fusuu-yaabip tap ke, titil-foko-lomdip imi aket tem aye, uyo titil-foko-lomdipla, God kapta, Kaata kanumin o, kalbap uyo utam kuluu-lomdiwa yo, kal-bomda beten kamayila-tabasa ko.  
\v 13 Nali ali atamsi. Ami sang ayo ma bokoyokomi kemin, weng san iliwa! Ali fiitmin dukum ke-bamdaya, kipso, abip Laodisia kasel so, aa abip Hiyerapolis kasel so, ibi alik dong dakaayila-tabasa.  
\v 14 Kemin, Dokta Luk ali nulmi aket-iip maakup kemin, aso, Demas so, alep yakal kuno ipni weng umuuya kelip ko.   
\p
\v 15 Kemin, ibi nami weng umuuyila keli kaali, nalmi nak-tunum Laodisia kasel imi kuya-som ale, unang Nimfa uso, aa Kristen unang tunum umi am kaptamu tala-tala-ke-bam lotu ke-bamdip ilin iso, imi weng umuuya kelin o.  
\v 16 Kipni tiin molin tunum ayo sukon kala dola kulaayi tulu kaali, tik-tiila weng sanbip-kup, kulaalip din Laodisia kasel unang tunum Kristen kesip imi diim kawu abamnula, imi tiin molin tunum akal tik-tiila weng sanbip-kup, sukon akal kusnum kaali, Laodisia kasel imi kuyinbi uyo tik-tii-lom yakal kulaalip talokomu kaayo, ipkal tik-tii kelalip ko.  
\v 17 Kemin, ibi Akipus ami bokola-lomdip: Kabi Kamokim Yesus ami okok kemin tunum kemin, wok kaa kup-tase kaa, ti talalu kutal-fuku ilomdap dinimnu, kewan o, akolip ko.   
\p
\v 18 Nami sukon dolmin tunum ami dolmin o, kala bairo uyo nakal kuluu-lomdiya, nakal nalmi sikil ta sukon kalawaali kipni dola kuyon o, kalaliya kemin, NALI POL NALTA KIPNI WENG UMUUYI KO. Nali sok de-namulipla kalabus am kaltamu bom bii. Kemin, ibi nami aket kaa lukuuyama ni! God ata disa masiim kawu ipyo yaap ma kamayim-bamda tambal-kup, tiin mola tambal-kup bom-biliwa yi! Fan ko.