\id ACT - Tifal NT -Papua New Guinea 1998 (web version -2013) \h Aposel \toc1 Yesus ami kalaan tunum aposel o kebip imi kanumsip kaata ko \toc2 Aposel \toc3 Ap \mt1 APOSEL \mt2 Yesus ami kalaan tunum aposel o kebip imi kanumsip kaata ko \ip Yesus ayo tam abiil tikiin unaya, bom bii wasital almi-kup 33 ema yak banipla, Luk ayo sukon alep kaa dolsa. Kamasi diil kaali, Yesus ami kanumsa kaami sang ayo dolale, mulo kaata sukon weng kalawaayo dola-lom Yesus ami aptum kusal kanum-tabasip kaami sang kaa bokosa. \ip Kanola boko-lomda: Unang tunum imi God ami fanang unemin kaali, kamosinim kaa Juda kayaak imi aket fukunin kaa God ami lotu kaa ti tambal-kup ke-bamduwa kaami diim liip God ami be unum o, kala-biliwa, Yesus ayo tal bokoya-lomda: Kibi nami lak duu-lomdip tildang God ami be tilin o, kem yakaba toop kulu daalaya, kamboya abiil tikiin unse. \ip Kemin, God ami Sinik Tambal taba-lom Yesus ami kalaan tunum imi titil kuyilala ilta Yesus ami weng ayo kulii-din Juda-miin Jerusalam bilip isiik bokoyiwa, iip maakup maakup weng san, Fan o, kala-lomdip isiik Yesus ami weng kaa kulii yang Juda imi abip ma ma kawu bilip iyo tal-une-bam bakaya-tal-une-bilipla kawu, iip maakup maakup iyo Yesus ami weng kaa kulii-din tunum miit kusnum kusnum imi bakayim-bam kemsip kayi kala, Luk ayo kanumin weng kaali dolsa ko. \c 1 \s1 Yesus ami weng kutii-lomda, God ami Sinik Tambal ayo kipni dabaayili tolokoma kayi! kalsa kaami sang kaata ko \r Luk 1:1-4 \p \v 1 Tiofilus kapyo, sawaalak kawu, Luk nayo, sukon ma dolasii kaali, kamasi Yesus ami mafek mafek nuu-bam ale, kukuyim-bam kebi kulaayo, \v 2 God ata dabii tam abiil tikiin unse kaami sang kaata dola kuyasii. Kemin, dibii tam unin disa ilomdala, God ami Sinik Tambal ata Yesus dong dokolaya, weng uyo almi kalaan tunum ulelase imi kuyila bokoyilala kawu, God ayo dibii tam unse. Kemin, kamala kulu kabak-ami sang ayo sukon ma dola kup-ton o, kali. \v 3 Kemin, Yesus ayo aalip saak-alomda, asuk tam tiindala, almi kalaan tunum ilmi diim kawu fatap-nala, atamiwa yi, Tifaneng tiin kawang keba kala, kalalipla, atama atama kemsip o. Ilmi diim fatap-nala atafii-biliwa, God ami unang tunum yim-bii tiltam almi miit tem tii tiin molokoma kaami sang ayo bakayim-bala bii, am ilmi-kup 40 kiita tal-unipla, \v 4 Yesus ayo din almi kalaan tunum itama iso ima im-bom ale, titil weng uyo bokoya-lomda: Kibi Jerusalam kaa kambola yang tildang kemalip, ti kulu bom-iliwa, kipni bokoya-lomdi Aatumen almi Sinik Tambal ayo dabaala talokoma no, yakasii ayo, fen-bam iliwa yo, kalaya kaa! \v 5 Jon kulaali, unang tunum imi oksam-kup ukayinsa, ale nali am malo ma yak banala, God ayo, almi Sinik Tambal ata dabaala tal, kipni iipyak tem ayo dotuu-yilala, yaap ke-lokomip o, yakase ko. \s1 God ata Yesus dibii tam abiil tikiin unsa kaami sang kaata ko \r Mak 16:19-20, Luk 24:50-53, Mat 28:19, Luk 19:11, 24:4,21 \p \v 6 Kemin, Yesus ami kalaan tunum iyo tala-tala-ke Yesus ami dik-daalip ko: Kamokim kapyo, waasi ita taba-lomdip, numi tawaal kalawaa kuluusip. Kemin, kapta tal Israel numi tawaal ayo kuluu-lomdap, Israel kayaak numi king kelapya, nokol nulmi kamosinim kanumsup tap ke-lom, nulta tiin molamup eli yoko? kemipla, \v 7 Yesus asiik bokoya-lomda: Aatumen almi aket fukun-unba kaata, akal utamala, Kalok nolin diim kawu kaa kanolokomi kalsa. Kemin, ibi kaali dok kata kanu-mokoma uyo utabip disa. Kaa kipni mafek mafek daa. \v 8 Kipni mafek mafek kaali, ilom God ami Sinik Tambal ata iltipni diim abamna ilokomip kawu, titil-foko-lomdipla, kawu din abip Jerusalam une-bala, Provins alik Judiya une-bala, bilin Sameria une-bala, yak aba umbilin am bokon alik kala dik-daa kulaasu ayo une-bala une-bala, ke-lomdipla, nita-bom-bilip nami kanumin kanumin kukup kanun-umbi kaami sang ayo bakayila-tal-une-mokomip o, kala bakayila ko. \p \v 9 Kemin, kabak-ami sang uyo bakayim-bala bom atafiimiple, God ayo dabuu dafola atamip, dibii tam bun-kem-salale, ibin ta tilnong akiilula, atamin disa kelipla, \v 10 ami unaba uyo, titam dakamin-kup kemipya, mep kulu tunum alep ma ilim namaal dildaak tikilin tal mep kulu tola-lomdip \v 11 bokoyip ko: Galili tunum kipyo, kibi kanimin o, kala suunkup bomdip titam abiil tikiin-kup daabip yoko? Yesus kaa kamboyila, God ata dibii tam abiil tikiin una ayo bombii atamip tam una, altap asuk tildaak talokoma. Kemin, kulaa kela unin o, yikip ko. \s1 Tunum ma uldaa dabuulip tiltam Judas ami abiin kuluusa kaami sang kaata ko \r Jon 17:12 \p \v 12 Amdu tikiin kaa bom-bilip kaali, Oliv Tikiin kala-laabip. Kemin, kaa Jerusalam mepso kawu bombe kaami liip kaali ti, God ami iintang am daana Juda iyo ilmi liip mep unemin kaata-kup. Kano tunum alep iyo kamboyila unipya, Yesus ami kalaan tunum iyo amdu Oliv Tikiin ayo kulaa kela, \v 13 tal Jerusalam abalipla, tam ilmi abiin ma kaptoowu sin-yaabip kemin tam unip ko. Imi win kiili: Pita, Jon, Jems, Andru, Filip, Tomas, Batolomyu, Matyu, Alfius ami man Jems, Rom kayaak imi itam-suunin tunum Saimon, awasekim Jems ami man Judas kanolin kiita, tam uniple, iso, unang malo iso, \v 14 Yesus awak Maria uso, Yesus almi nakal kiiso, alik imi aket fukunin ayo maakup ke-bomdipla, titil-fak-daa-bomdiwa, God ami naalin kup kemip ko. \p \v 15 Bii am asuumalo anang ma keliwa, kawu tala-tala-kelip uyo, 120 kanolin ema ita kemin, Pita ata iipyak tem tam tola bokola ko: \v 16 Nak-tunum kusal kipyo, weng san iliwa! Siin sawaayak uyo, God ami Sinik Tangbal ata King Devit ami bokola-lomda: Bom ilom kaptoowu tunum ma tiltam taba kaata, kanolokoma no, kalaya, Devit ata kuyak Sukon Tem daa dolsa. Kemin, kamala kawu, Keriot kayaak Judas ata, taba-lom tunum kiiyo, liip kukuyila, dap-tal-fuku sok de-du-silip. Kemin, Devit ami weng ayo tifan weng tituun dik-tam-daa tiltam talsuu. \v 17 Kemin, kaali Yesus alalta ulduu dip-taldak kumkal numi iipyak tem daale, ok kalawaayo, numi dunuuyila, akal kola, kese no kalase. \p \v 18 Judas ami fuut tabebi kulaase kaami sisol kola-silip uyo, kuluu-lomda, tawaal anung ma mose no. Ami taanse kaali, olban asiik kulii tildaak tawaal aba-lomda, mat bikin-ilom, ami ol mat tem alik kabak bikinsuu. \v 19 Kemin, Jerusalam kayaak alik iyo weng sandiwa, tawaal anung kaami win kaali, Akeldama yo kala kiim bokon o, kala-lomdip, ilmi weng ayo kanum bakan-umbip ko. \p \v 20 Kanum bokoyilale, Pita ayo Judas ami sang ayo maso ma bokoyila-lomda: Devit ayo baal ma Juda kayaak imi baal buk kabaku dola bokoya-lomda: \q1 Tunum ayo ma ami am kaptam ilin daa; uyo, kulaalip fakela tabuk o, \m kalba-kup, \q1 tunum kusnum ata ma tiltam ami baan kuluu-lom, okok kemak o, \m kala, Judas ami sang kaali, siin kaptoowu kanum bokosa ko. \p \v 21-22 Kamokim Yesus ali nuso bomdup tal-unemsup kaali, kamasi Jon ayo unang tunum oksam ukayinsa ayo, tunum malo ma nuso suunkup bomdupla, yakyak kutal kala diilupla, Yesus ayo kamboyilala, asuk God ayo Yesus dap-tama tam unse. Kemin, kulaata tunum ma ulduuluwa, tiltam-ilomda Judas ami abiin kuluulala, nuso okok ke-bamdup Kamokim Yesus tam tiinse kaami sang kaata, unang tunum imi bakayum o, kal-bomda, Pita ayo kanum bakayila ko. \p \v 23 Kemin, kanolokomip tunum alep imi win ayo iluu-lomdip, ma ami win kaali, asuumano Josep Basabas Jastus, akal ma kaa Matias, alep ita ulelnip ko. \v 24-25 Ulela-lomdip, God ami naan-bam boko-lomdip: Kamokim kapyo, Judas ali yang ban-ilomda taanala, kapyo dabaalap abip mafak unse. Kemin, kabi tunum alik imi aket tem uyo utamsap. Kemin, kabi tunum ma siin kawu ulduu-lomdap, kaali Judas ami abiin kuluu-lomda, nami kalaan tunum kelaya, okok ke-mokoma no, kala uldaa-dabuusap namti, kulu kukuyilap utamupya, tunum alep kalawiiyo, Awu ma kalawaata, kalalup atamum o, kala-lomdip, \v 26 tuum katip katip foko-lom binalip tam aba tildaak aba ke-bam utamiwa yi, Matias kaata kala, kala-lomdip, yak Matias ayo dap-yak Yesus ami kalaan tunum imi iipyak tem daalip, talangkal kesip ko. \c 2 \s1 God ami Sinik Tambal ata talsa kaami sang kaata ko \r Luk 24:49, Ap 1:4, 2:33, 11:15 \p \v 1 Am ma daanale, Juda ilmi Pentikos o kala ima inin am daan ilale, Yesus ami lak duulin iyo alik tala-tala-ke am ma kaptamu ditam daa-bom iliwa, \v 2 inim dukum ami biileng tap ma abiil kaptamu abiltap uun tala-bulu am kaptam tinaabip iyo alik weng san-ilom utamiwa yi, \v 3 Wing dawong alaltap ayo imi diim iilfola-iilfola kem-talaba, alik imi diim abamnu kala kalip ko. \v 4 Kulaali, God ami Sinik tal imi diim aba-lom titil kuyilala, abip ma ma imi weng akal alik akal alik imi ma utamsip dinim namti, kawu kuluu-lomdip bakamip kemin, kaali God ami Sinik ata dong dokoyilaya bakamip o. \p \v 5 Kemin, Juda kayaak malo ma God ami kukup tambal tabuulin tunum iyo am bokon alik dik-daa kulaasu kaami tunum miit ma ma iyo kambola tal Jerusalam kaptam tala-tala-ke-bom bomdip, akal almi weng del e kala baka-bala baka-bala ken-umbip kemin, \v 6 biileng uun-bala, imi unang tunum yaapkan iyo weng san-ilomdip, abiltap tal-ilomdip weng seliwa yi, Bayi! kalawiili numi weng kalaata bakabip kawi! kala-lomdip fanang alik tambanu, \v 7 aket yaapkan fukun-ilom bokolip ko: Mep alik kaa bakabip kiili, utamsip tunum disa; kiili ti Galili tunum ita-kup. \v 8 Mep kii numi weng kaata baka-bilip, weng san san kelup. Lale, ili kalok kano-lomdiwa, baka-bala baka-bala kebip i? \v 9 Patia kayaak ke-bala, Midia kayaak, Elam kayaak, Mesopotemia kayaak, Judiya kayaak, Kapadosia kayaak, Pontus kayaak, Esia kayaak, \v 10-11 Frigia kayaak, Pamfilia kayak, Isip kayaak, Sairini umi mepso Libia kayaak ke-bulu, Krit kayaak, Arebia kayaak aa, Juda kayaak imi Rom kaptamu ilin imi kiin tal-silip aye, Rom kasel Juda imi kukup utam kutal-fukusip aye, iyo tale-bala tale-bala ke-bom iluwa, mep kalawiili God ami kukup akal kusnum kusnum kanum tabasa kaami sang bakayin-bilipla, numi weng kaa alik bakabip kala weng san-kaa-bala kaa-bala-kebup o, kala-lomdip, \v 12 awol-bam aket yaapkan fukun-bam bokola una-tala-ke-bam ale, bokolip: Kanubip kabak-ami miit kaa kalok nolin i? kemiple, \v 13 tunum malo ma ita itafiimin weng Yesus ami lak duulin imi bokoya-lomdip: Ok mafak abaal-kup tabasa kaata yaapkan imbi-lomdiwa, tikiiyilala kemin, kanolin weng kaa bakabip o, yakan-kaamip ko. \s1 Pita ami weng bakayim-bisa kaami sang kaata ko \p \v 14 Kemin, Pita ayo aptum kusal Yesus ami kalaan tunum kumkal iso, tola-lomda weng dukum-kup unang tunum imi bokoya-lomda: Nak-tunum kusal Juda kayaak so, tunum miit kusnum iso, Jerusalam kaltam bom-bilip kipyo! Kabak-ami miit ayo bokoyokomi kemin daa weng san-iliwa! \v 15 Nikil kiili ok mafak inbi-lomdiwa, aket fanang dinim keyu kanubip o, kalbip o? Disa! Kuluwaali kutim atan tiltam iip tulu ma kabe kemin, ok mafak kaa ina-bup disa. \v 16 La, God ami profet Joel ata sawaayak God ami weng Sukon Tem dolsa namti kulu tiltam tulu utamip uyo kanum boko-lom: \q1 \v 17 God ali boko-lomda: Bom bii-lom tawaal kalawaami mepso disa ke-lokomu diim kaali, nami Sinik dabaali daak unang tunum alik imi diim aba dong dokoyila, kipni unang man so, tunum man so, iyo nami weng kuluu unang tunum imi kukaayokomip. Kemin, nali lom dulun weng tap visin o kebip uyo iip maakup maakup ayo kipni man tunum ket kasaa kasaa imi kukuyim-bam ale, lom dulun weng iip maakup maakup uyo kipni tunum sawol sawol imi bakayim-bam ke-mokomi. \v 18 Kemin, kanumin am daanokomu kaali, nali ti kanola nami Sinik ayo dabaali daak nalmi ok fukulin unang tunum imi diim abamnala, nami weng ayo kuluu unang tunum imi kukaayim-biliple, \v 19 nayo mirakel o kala kukup disa akal almi kusnum kaayo, abiil kaptamu kukuyimbi-kup, kuno mafek mafek akal almi kusnum daak tawaal diim kawu kukuya ke-lokomi no. Kiim so, as kiinba, as lak dukum so, ayo tiltam abule, \v 20 atan uyo atin malang tini timit kalule, kayoop ayo fiingim ke, kano biile, Dukum Nami Am Dukum ayo daanu utamip yi, God kaali titil tabasa kala kalokomip o. \v 21 Kawanita Dukum niyo, naan-daap-nip namti, iyo dong dokoyiliya, ban kemin kaami maan uyo kuluulokomip disa le, yaap-kup ilokomip o, kala \m God ayo kanum bakama atamsi kayi kala, Joel ayo kanum bokosa. Kemin, kulu fan tiltam tuluya, ibi utamip o, kala-lomda Pita ayo kanum bakayim-bisa ko. \p \v 22 Kalale, Pita ayo weng ma bokoya-lomda: Nak-tum kusal Israel tunum kipyo! Nimi weng kaayo, weng san-iliwa! Kulaa ipkal utamsip kemin, Nasaret kayaak Yesus ali ipni iipyak tem kawu balaya, God ata dong dakaan-balala, kukup dukum aye, kukup almi kusnum mirakel kaa talala-yaaba. Kemin ale, God ami kanu-bisa uyo kipni kukuyila utamipla, God alalta dabaala talse kala kalalip, utam-silip kulaata kemin ale, \v 23 sawaalak God ami fanang ayo tedaa kutii-lomda; Kuuta yaap kemin, kewi tiltam talokomu no kalsa. Kemin, God ayo Yesus dabaala yak kipni sikil diim aba-lom ibi keyila, Yesus dibii-din tunum God ami lak duulin disa imi diim daaliwa, dabak as diim daa-lom, aalip taanala, dawaa-silip. Lale, \v 24 ali sakbal am kawu suunkup tiinsa disa; ali God ata kuluu-lom dafolala, tam tiin kawong kese. \v 25 Kemin, sawaalak kawu, King Devit ayo, Yesus ayo suunkup ilokoma ami sang kaa boko-lomda: \q1 Nali Kamokim kaa nami mepso kuluwu suunkup laaba kalali atami. Kemin, ali nami sikil tingtup diim kulu bomdala, dong dakaap-nam-bala titil-foko bomdila, suunin disa yaap-kup ilokomi. \v 26 Kemin, nami aket tem uyo tambal ma kep-nula, fiyaap duu-bamdi, bii kaali, nali utamiya, Nali taanokomi. Lale, asuk tam tiinokomi kala kalalila, aket balili-kup kalbi kemin, \v 27 kaa dok ata naa kalolip: Kapni tuup tem man nali, kep-namap disa. Nami saak-nokomi kaali, nami sinik uyo kuno kep-nawa, sakbal am kawu ilokoma disa; aa nami tiil uyo fom-nokomu disa. \v 28 Kabi tiin kawang kaami liip uyo kukup-nambap. Kemin, kabi naso ilup ayo fiyaap duu-mokomi kalaliya, balili-kup kalbi no, kalala, \m Devit ayo kanum bokosa no, kala Pita ayo kanum bakama ko. \p \v 29 Kala kanum bokoyimba-kup, Pita ayo weng ma bokoya-lom bokola ko: Nak-tunum kusal kipyo, numi awaalik Devit ami sang kaata talalu dotu daka-daa ifiiyon o, kalalila kemin, sawaalak kaali, ali atin taanala dawaasip. Ami tuum tem dap-tiisip ayo bombe. Am kamala kulaa mep yang kuluwu bombe, (kalalupya, utamup yi, Devit kaa almi sang kaata bokosa disa; tunum kusnum ami sang kaata bokosa kala kalbup). \v 30 Devit ali God ami profet o kala weng ku-fatap-dakamin tunum kemin, utama yi, God ali bokop-na-lomda: \q1 Nimi weng ayo ti faneng bokop-tokomi: Bii-lom kaa, nali kapni man loop kaptoop ata ma uldaa-dabuulila, kamokim kaltap tap kelaya, Israel iyo tiin molokoma no, \m kalsa no, kala-lomda, \v 31 bom-bii-lom kaali, God ayo kanumin kanumin uyo kanu-mokoma kala kala-lomda, God ami Uldaa-dabuula Tiltam Kamokim Kesa Tunum Kraist ami tiltam tiin kawang ke-lokoma kabaak-ami sang ayo boko-lomda: \q1 God ali ami sinik ayo kuno maas kamboliya, sakbal am kawu ilokoma disa; aa ami angtiil ayo fom-nokomu disa yo. \m kalsa. \v 32 Kemin, Yesus kaali, God alalta dafolala, tam tiinse. Kemin, alik mep kula bom-bilip kiiso atam-sulup. \v 33 Kemin, ami aalap alta dafola tam tiina dibii tam God ami sikil tingtup diim mepso kulu daa-lomda, kamala uyo, sawaayak God almi man Yesus ami bokola-lomda: Nami Sinik Tambal ayo kapni unang tunum imi kuyokomi no, kalsa uta, kano-lomda dabaala tildaak numi diim aba dong dakaayimba. Kemin, numi weng kusnum kusnum numi utamsup dinim ami baka-bala baka-bala ke-bulup itafii-bam ale, weng san-kaabip aye, kaa God ami Sinik Tambal ok kaata ko. \v 34 Devit ali tiin kawang tam abiil tikiin unsa disa; Yesus ata ko. Devit akal Yesus ami sang ayo boko-lomda: \q1 God Dukum ayo nami Kamokim ami bokola-lomda: Kabi nami sikil tingtup lo tiin-balapya, bombii \v 35 kaali, kapni waasi kiiyo yim-tal kapni miit tem daalila, kapta kamok kelapya, kapni weng-kup weng san-kaa-bam kapni minlo tem kulu ilokomip o, kalba kayi! kala \m Devit ata kanum bokosa no. \p \v 36 Israel kasel ibi talalu utamin! Yesus ayo iltipta dabaalip yak waasi imi sikil diim aba dabak as diim daa-lom an-silip. Yale, God ata dong dokola-lom: Kabi kamokim ale, nami tunum ulduuli tiltam kamokim kesap o, kalase no, kala Pita ayo kanum bakayila ko. \s1 Unang tunum yaapkan imi aket fal-siki-lom oksam okosip kaami sang kaata ko \p \v 37 Kemin, unang tunum iyo weng sandiwa, aket uluum keyilula, Pita so, aptum kusal Yesus ami lak duulin malo iso, imi bokoya-lomdip: Nak-tum kusal kipyo, nuli kalok nolokomup i? yikiwa, \v 38 Pita asiik bokoya-lomda: Ibi aket fal-sikibip-kup, Yesus Kraist ami naan-daala oksam wokoya-wokoya keyiliwale, God ayo kipni ban kemin kukan-tiiyale, alta maakup maakup kipni almi Sinik Tambal ayo kuya-kuya kelak o. \v 39 Sawaalak kawu, God ayo boko-lomda: Nami Sinik Tambal ayo, alik imi kuyokomi no, kalsa. Kanola kipsole, kipni man aye, alik samaan kawu laabip iso, ipni kuyokomi no, kalba. Kemin, kawanta numi Dukum God ayo naan-daayila tildang almi miit tem tilip namti, alik imi kuyokoma no, kala Pita ayo kanum bakayila ko. \p \v 40 Kemin, Pita ayo weng yaapkan bakayim-bamda bokoya-lom: Kiwo, ibi utafii-bamdip unang tunum alik ipni kukup mafak ayo kela-lomdip, angtiil yol kuluulokomip kaa, yaap kelin o, yakala, \v 41 kawanata Pita ami weng ayo weng san-ilomdip, ayo, kalip namti, iyo oksam okoyip ko. Am kulu daanba kulu tunum unang almi-kup 3,000 kiita, Yesus ami lak duu-lomdip, tiltam Yesus ami lak duusip imi iipyak tem tilsip ko. \s1 Yesus ami lak duulin unang tunum kiimi kukup tambal tabuu-bom ilsip kaami sang kaata ko \r Luk 24:53, Ap 4:32-35, 5:12-16 \p \v 42 Kemin, Yesus ami lak titil-fak-daa-bomdiwa, Yesus ami kalaan tunum imi weng ayo weng san, niik, kabel maakup ke-bam, ima maakup im-bom ale, God ami naan-bam kemsip o. \v 43 God alta Yesus ami kalaan tunum imi dong dokoyilaya, kukup akal almi kusnum mirakel yaapkan talal-biliwa, unang tunum alik iyo fanang alik tam baneyulu, aket yaapkan fukun-bisip o. \v 44 Alik Yesus ami lak duulin unang tunum iyo niik, kabel maakup ke mafek mafek alik dong-dokola-dong-dokola-ke-bam ken-umbip. \v 45 Imi tawaal aye, mafek mafek ma ayo tunum kusnum imi keyip mo-lom sisol ayo kuluu-lomdip, bung dinimal imi kukaayila-tal-unemsip. \v 46 Iyo aket maakup keliwa, am alik daan-laamsa kaa, din lotu am diildiil kawu tala-tala-ke lotu ke-bam ale, tal ilmi am kawu tala-tala-ke ima maakup in-bom aket tambal ke-bam, nikil alimal ima im-bom fiyaap duu-bam ale, \v 47 God ami fiyaap don-bam ke-biliwa, unang tunum kusnum alik iyo mep kanubip imi fiyaap duu-yinsip o. Suunkup am maakup ma daan-daan kemsa kaali, unang tunum ili Yesus ami aket koliwa, alalta dong dokoyila, ili ban kemin kelip kala, kala-lomda, dotula tiltam unang tunum kamasi isiik tiltam Yesus ami daang bakasip imi tem unip tiltam yaapkan ke-silip ko. \c 3 \s1 God ata tunum yawiit ami dap-talalulala, yaapsa kaami sang kaata ko \p \v 1 Am ma daanule, bombii am tiina, unang tunum iyo God ami lotu am diildiil din God ami beten kamaalum o, kemipla, Pita, Jon alep iyo yak aba din lotu am diilim unum o, kalalip unip. Kemin, \v 2 tunum ma awak uta duuluya, kun dabima tiinsa. Kemin, suunkup aptum kusal ita as fak-daa dibii-din daalip, lotu am diilim ami amitom mepso tildaak tawaal diim kabaaku tiilipla, amitom kaami win kaali Amitom Tambal o, kem-yaabip. Kemin, unang tunum ili tal aba kaptam unemum o, kalalip tale-bilip, tunum yawiit biin de dap-tal tiibip ayo neyim-bamda, Ibi moni aye, ima aa, ma kukaap-nin o! kal-bomda neya-laaba, \v 3 Pita so, Jon so, alep iyo din atamiple, yawiit ayo itam ale, Awu alep ili tal lotu am diilim kultam unum o, kala talabip kala nen-daayilale, \v 4 Pita, Jon alep iyo tunum yawiit ami tiin dik-yak-dela atam Pita ata bokola ko: Kap titaldak-daa itam taman! akala, \v 5 tunum yawiit ami aket kaali, fuku-daalala yi, Awu, alep mafek mafek ma kup-nokomip ema yo? kala talalu alep itafiimale, \v 6 Pita ata bokola: Nali tuumon gol aa, yak tuumon silva aye, kaa disa; kemin, nami diim bombe kaata-kup kup-tokomi. Nasaret kayaak Yesus Kraist ami win diim kaata-kup, kabi tam tola tal-uneman aa! aka kem-salale, \v 7 ami sikil tingtup kaata, dap-tal-fuku dafolala, ami yaan so, yaan mukuk so, ayo tambal kelule, \v 8 titil-foko abiltap tola tal-unem-tabaya, alep iso tam lotu am diilim tam un-ilom, ayo um-bomdala unfoko tam aba tildaak aba ke-bamda, God ami win ayo kufu-balaya, \v 9 unang tunum yakal atamiwa yi, Tunum yawiit namti tola tal-une-bamda God ami win kufonba kala kala-lomdip, \v 10 kaali tunum Amitom Tambal ami balang diim tiin-bomda nen-umba tunum ata kala, kala-lomdip, aket-kup fanang daa, Bayi, kwin! ami yaan kaa yaapna! kala-lomdip awalmip ko. \s1 Pita ami lotu am diilim kaptamu bakayinsa kaami sang kaata ko \r Ap 3:6, 4:10 \p \v 11 (Lotu am diilim kaptam-ami uti kaali, tuum uti desip kemin, kaami uti dong diim kawu am batbat dinan kulii umbiyang daasip. Kaa am batbat kaami win kaa King Solomon ami Am Abal Akiim o, kem-laabip. Kemin,) tunum kaayo, Pita so, Jon alep imi sikil diim tabuu-balaya, Solomon ami Am Abal Akiim kaptamu tal-une-bilipla, unang tunum alik iyo fanang dakat tam banu abil tala-tala-keliwa, \v 12 Pita ayo itam talaala yi, Tala-tala-kebip kala kalale, bokoya ko: Nak-tunum kusal Israel-miin kipyo, ibi kanimin o, kalalipla kabak-ami aket-kup fukun-bamdiwa, numi talalu itafiibip i? Kipni aket kaa ti, Alep kii fan titil tibin tunum aa, kii tunum tangbal kemin ilta taba-lomdip tunum kaa dotuulip tal-uneba kalbip yoko? \v 13 Disa! Numi awaalik kusal Abraham so, almi man Aisak so, imi man loop Jekop so, numi awil-fakal alik imi God ali, almi ok fukulin man Yesus ami fiyaap kaata duu-balala, kanuba kaami win uta, kufon-balaya dukumnu no. Siin kawu ipta Yesus ayo dibii-din kiyap Pailat ami diim daalipla, Pailat ata tunum tambal kalawaali sok til-daalon o, kalaya, \v 14 ipta boko-lomdip: Daa yo. Kaayo, God ami ban kamalin dinim kaali, tifan disale, tunum kaa tangbal disa yo, kala-lomdip, Pailat ami oko-tokolipla, tunum yan-umba Barabas ata sok til-daalale, \v 15 ibi weng dukum-kup bokolipla, tiin kawang miit kayaak ata aalip saaknaya, God ayo dafolala, tam tiina alep nuyo atam-sulup. \v 16 Mep tunum kaa atafiibip ayo, kipkal atamsip te! Yesus ali alep nuli itamala, Imi aket fukunin kaali, fan Yesus kaali ti yaap mep tunum kalawaali dafolokoma no, kalbip kalalaya, Yesus ali tunum kalawaali, titil kola tolna. Yesus akal alep numi aket fukunin ayo dong dokoyale, tunum kalawaami kukup tangbal kola-som kelaya, ami yaan ayo tangbal keluya, ali kipni tiin diim ayo kula tiltam tolnala atafiibip ko. \p \v 17 Kamala kaali, nulmi naktum kusal iso, numi kamok kamok iso, ibi itami yi, Ibi Yesus kaa God uldaa-dabuula tiltam kamokim kesa tunum ata kalalip atamin disa ke-lom, babon daa-lom bokoyip aalip taanse no, kalbi. \v 18 Kaali ti, sawaalak God ayo weng kalaan weng bokolaya, alik ami profet tunum isiik weng san boko-lomdip: God ayo boko-lomda: Nami Uldaa-dabuuli Tiltam Kamokim Kesa Tunum ayo angtiil yol kuluu-somdala, taanokoma no, kalsa no, kala bakayila-yaabip. La, God ayo Yesus dabaala tal bom-balaya, ipta aalip ami weng ayo tiltam tituun kesu ko. \p \v 19 Kanola-silip kemin, kipni aket ayo fal-siki-lomdip, God ami miit tem uniwa, ata taba-lom kipni kukup mafak takan-tiiyilaya, \v 20 Dukum ata kipso suunkup bom-balaya, kipni aket tem ayo bilili-kup keyu titil-fak-daalin o. Sawaalak kawu, God ami bokola-lomda: Kabi nalta ulduuli tiltam kamokim kesap tunum o, kalsa kaali, Yesus ata kemin, God ayo asuk Yesus ayo dabaala numi fanang asuk talak kalip namti, kipni aket ayo fal-siki-lomdiwa yo. \v 21 Lale, Yesus ali abiil tikiin bom-balala, bombii God ayo mafek mafek alik dotula, tiltam akal tangbal ma keluya kawu, Yesus ayo talokoma. Sawaayak kaa, God ali umi sang ayo bokolaya, almi weng ku-fatap-dakamin tunum tangbal profet isiik bokosip o. \p \v 22 Siin kawu, Moses ali Yesus ami sang kaa boko-lomda: \q1 Kamokim God alta uldaa-nam-buu-lomda nam-baala taldi ami weng bakayimbi tap ke-lomda, ipni tunum ma ulduuyila tiltam profet kelala, God ami weng ayo alik kipni bakayokoma. Kemin, alik ibi ami bokoya-lomda: Kanumin o, yakan-kaa-mokoma ayo weng san kutal-fukulin o, kala-somla ko. \v 23 Unang tunum ili, God ami profet weng ku-fatap-daa bakayin tunum ami weng, weng san-kaamin dinim ke-mokomip kiita, ilmi unang tunum imi iipyak tem kulu, kanolin unang tunum iyo anula dinim-nokomip o, \m kalsa. \v 24 Moses ayo kanum bokola laabu. La, kuno Samuel akal baka-bala-ke-bisipla, God ami profet weng ku-fatap-dakamin tunum malo ma yakal kuno bakayim-bilip kemsip. Kemin, God ami profet alik iyo kamala kalawaami mafek mafek ayo tiltam tiltam kem-tabasu kaami sang kaata sawaayak bakayinsip ko. \p \v 25 Siin sawaalak kawu, God ata Abraham ami bokola-lomda: \q1 Nali kapni man loop kaptoop-ata dong dokoyiliya, ita am bokon alik kala dik-daa kulaasu kaami unang tunum talal-im-bilip fiyaap duu-mokomip o, \m kalsa. Kemin, ibi God ami profet weng tem bakayinsip imi man loop iltap kemin, God ami weng kutiisa kaa, kipni kawal imi kuuya, aa ipkal kuuyila kesa. \v 26 Kemin, God ali almi okok kamaalin man ata ulduula, numi fanang tildaak talse; ali Juda kayaak alik isiik dong dokoya fal-siki-yimulila, imi ban kemin ayo kelin o, kalalaya, dabaala numi fanang kasiik talse no, kala Pita ayo bakayila ko. \c 4 \s1 Kamok kamok ita taba-lom Pita so, Jon so, alep iyo sok de-yimusip kaami sang kaata ko \p \v 1 Pita so, Jon so, alep iyo unang tunum imi weng kukaayim-bam ilipla, pris awem tunum isole, lotu am diilim kaptam-ami soldiya imi kamokim iso, aa Sadusi iso, iyo tal itamipla, \v 2 Yesus ami kalaan tunum alep iyo unang tunum imi bakayin-bamdip, Yesus ami tam tiinse sang kaata bakayim-bam ale, bii-lom ayo unang tunum saaksip yakal kuno tam tiinokomip o, yakan-kaabip kala, kala-lomdip, aket atul keyilala, soldiya imi bokoyilipla, \v 3 iyo alep kiimi yak im-tal-fuku talaalip, Am tiinbu kala kalalip sok de-yimu-lomdip siin sabi kawu no, kalip ko. \p \v 4 La, unang tunum yaapkan iyo alep imi weng uyo weng san-ilomdip, Yesus ami lak duulip. Kemin, tunum deng yaapkan tiltam tiltam ken yak aba butoop dukum kesuu umi deng, ding bakamin almi-kup 5,000 kalawiita tiltam tilip ko. \s1 Kamok kamok iyo taba-lom Pita so, Jon so, imi im-bak-saansip kaami sang kaata ko \r Mat 10:19-20, 27:25, Ap 5:28-29,40-42 \p \v 5 Kulaa silip sintam Juda imi dabom dabom isole, imi kamok kamok iso, lo utamsip tunum iso, iyo Jerusalam kaptamu tala-tala-ke-lom, \v 6 Hetpris tunum awem Anas so, Kayafas aa, awasekim Jon, Aleksanda, Anas ami kayaak alik iso, kiiyo tala-tala-kelipla, \v 7 soldiya iyo tal Yesus ami kalaan tunum alep iyo foko im-bii-din kamok kamok imi tiin diim tii tolniple, dik-daayip ko: Alep ibi kanta bokoya dong dokayilaya, titil-foko-lomdip kaa kanum solip yoko? yikiwale, \v 8 kulaa God ami Sinik Tambal ata Pita ami aket tem un dong dokolala bokoya-lom: Juda kayaak imi dabom dabom iso, imi kamok kamok iso, kipyo, \v 9 kipni kula alep numi dik-daaya-lomdip: Kipni tunum yawiit kaa talalubip yoko? kalolip ayo, ipkal utam kalok kano-lom tunum kaa yaaba ni kalip namti, \v 10 kaami miit ayo kipso aa, Israel iso, kipni bokoyupla utam kaal kelin aa! Nasaret kayaak Yesus Kraist ata taba-lom mep tunum kala talalulaya, kipni tiin diim kaa tolba kaayo, iltipta Yesus ayo dabak as diim daa aalip saakna dawaaliple, kulaali God ayo dafola tam tiin kawong kese, kulaata te! \v 11 God ami Sukon Tem weng ami sang ayo boko-lomdu: \q1 Ibi am dinamin tunum iltap ke-lom, as kalaang-kup tabasa ma ayo mafak o, kala kela-silip. Lale, kamala kaatale, as kalaang kaa amdu wokop keba kayi! \m kalsu. Kemin, amdu wokop kulaali Yesus alalta no! \v 12 Yesus maakup ata-kup taba-lomda numi ban kemin ayo kukan-tii kamboyilala, angtiil yol kaa ma kuluulokomup dinim; yaap-kup ke-lokomup. God ali tunum kusnum ata ma tawaal diim kaldaaku bomdala nuyo dong dokoya yaap-nokomup umi sang kaa, nuli ma bokoyinsa disa yo, kala Pita ayo kamok kamok imi kanum bokoyilaya, \v 13 kamok kamok yakal utamipla, Pita so, Jon so, alep kii suunin kela-lom bakayimbip kala, kala-lomdip itamiwa yi, Alep kii skul ma kesip disa; disa ilin tunum kala, kala-lomdip fanang daa aket yaapkan fukun-bamdip utamipla, Kii Yesus so bom ilin kala kalip ko. \v 14 Kanola tunum yaaba ayo ti alep imi mepso kulu tolnaya, kamok kamok iyo atamipya, Dok kano bokoya-lom: Ibi kasen-fakabip o, yokolip disa. \p \v 15 Iyo alep bokoya fotabip tam abip unip weng taken-una-tala-ke-bam, \v 16 Tunum alep kalawiita, kalok noyokomup yoko? Alep fan, atin kukup akal almi kusnum ma dotuuliwa, Jerusalam kayaak alik iyo weng san-ilomdip, fanan-daabip kemin, nuli boko-lom: Tunum alep kalawiita, tunum kaa dap-talalubip disa yo, kalokomup kula bokoyokomup disa. \v 17 Lale, weng kalawa dukum-nula, unang tunum iyo baka-bam kulii-una-tala-ke-mokomip. Kemin, fananin weng bokoya-lomdup: Alep ibi Yesus ami win kaa kufu-bam maso ma unang tunum imi bakayin daa yo, yukum o, kala-lomdip, \v 18 kulaa alep naan-daayip tam itamip bokoya-lomdip: Alep kibi Yesus ami win kaa kufu-bam, maso ma unang tunum imi bakayin-bam kukuyin dinim kayi! yikiple, \v 19 Pita so, Jon so, alep isiik bokolip ko: Ibi kalbip. La, alep nuli God ami weng kaa kuyang saak tiila, kipni weng kaata weng selokomup kaali, God ami tiin diim ayo mafak e tambal? Ti ipkal utam aket fuku-daalin! \v 20 Ya, alep nuli dok kano-lom, Yesus ami kukup nulmi tiin alep alep atam-sulup so, ami weng kaami weng san-sulup so, kaa kuwaalokomup disa yo, yikip ko. \p \v 21 Yikipla, kamok kamok iyo sok de-yikin lale, utamiwa yi, Unang tunum alik ili sinla God ata tunum dap-talaluba ami fiyaap kaata, duubip kala, kala-lomdip, kabak-ami atul kaata suun-daalipla, asuk iyo alep imi suunin weng so, titil tabin weng so, bokoya-lomdip keyip unipla, \v 22 God ata kukup akal almi kusnum tunum dap-talaluba kaayo, tunum ami wasital kaali, 40 akaala unsa ko. \s1 Unang tunum Yesus daang bakaalin imi God naan-bamdip boko-lom: Kabi nuyo dong dokoyilaya, suunin disa keluwa yo, kemsip kaami sang kaata ko \p \v 23 Keyipla, Pita so, Jon so, alep iyo yak aba din alep ilmi aptum kusal din itamipla, tunum awem pris imi kamok kamok isole, Juda kasel imi kamok kamok iso, imi weng ayo bakayim-bilip, \v 24 kulaali, nikil iyo weng sanbip-kup, aket maakup ke God ami beten kamaan-bam boko-lom: Dukum kapyo, kapta titil miit kayaak; kapta abiil so, tawaal so, yol ok so, mafek mafek alik kaa bom-bilip so, kiiyo, talalulap laabip. \v 25 Siin sawaalak kaali, kapni Sinik Tambal ata kapni okok kemin man numi awaalik Devit ami bokolaya, akal kanolin suunin weng kala bakayim-bilip kaami sang kaa boko-lomda: \q1 Kanimin o, kala kayak kayak kii, aket atul keyu taken-bam, God ami Ulduula Tiltam Kamokim Kesa Tunum ami dap-mafak-daalum o, kala din-ilom uktakan kuu tilsip i? \v 26 Tawaal kala dik-daa kulaasu kalaami kamok kamok king o, kalin iyo talalu kutii tala-tala-ke-lom, God so, almi Ulduula Tiltam Kamokim Kesa Tunum aso, waasi dinan-tabokomip o, kemsip kayi! kala, \m awaalik Devit ayo kanum bokosa ko. \p \v 27 Faneng kemin, siin kaali, Herot so, Pontius Pailat so, unang tunum miit kusnum iso, Israel numi kamok kamok iso, iyo tal aba tam Jerusalam kaptamu tala-tala-ke-lom, kapni ok fukup-tin tunum tambal Yesus kapta no, ansap ayo, aalum o, kemsip. Kemin ale, \v 28 sawaayak kaptoowu, Dukum kaltapni fanang kaata-kup fuku-daa-lomdap kamboyiliya, kaa kanu-mokomip o, kalsap. Kemin, kaa tala-tala-ke alik kiili kano-silip. \v 29 Dukum kapta, mep kiimi suunin weng numi bakayimbip kaali, utam ok fukulin tunum numi dong dokoyap, suunin kaa kela-lomdup, titil-biki-lom kapni weng ayo bakayum o. \v 30 Kabi nuyo dong dakaayim-balapla, kapni ok tabuulin man tangbal Yesus ami win kaata fanang daka-bamdup, unang tunum mafak umulin iyo yam-talalulup yaawa-laa-bam ale, kukup disa akal alik akal alik mirakel dotulup unang tunum iyo itam awal-bam, kapni daang ayo baka kelin o, kala beten kemip ko. \p \v 31 Tala-tala-ke-bam beten ke-bokobip am kaptam ayo liin-bam fili-fili-ke-bulula, God ami Sinik Tambal ami titil namti kawu tal imi diim abamnala, alik iyo waasi imi atul kaata suunbip ayo kela-lomdip, din God ami weng ayo dukum-kup bakayila-tal-unemip ko. \s1 God ami lak duulin unang tunum imi mafek mafek alik maakup dong-dokola-dong-dokola-kemsip kaami sang kaata ko \r Ap 2:43-47, 5:12-16 \p \v 32 Yesus ami lak duulin unang tunum alik imi aket fukunin ayo maakup ke tunum ma ayo boko-lomda: Mafek mafek kaa nalmi alik o kaloma dinim; ti mafek mafek alik iyo dong-dokola-dong-dokola-ken-umbip. \v 33 Kemin ale, Yesus ami kalaan tunum iyo titil kuluu-lomdip, Kamokim Yesus ami taanda tam tiina atam-silip ami sang Jerusalam abip kutama ata-kup bakaya-tal-unemip. Kemin, God ali alik kiimi aket balili-kalin kuya dong dakaayim-balala, kukup tambal kaata-kup kutal-fuku-silip. \v 34-35 Bokon kayaakal aye, am bung soyal iso, iyo baayip mo-lom, ami sisol ayo kulii-tal kalaan tunum imi kuya, Ipkal kutal-fukulin o, yikiple, kalaan tunum iyo kaa, kuluu-lom, mafek mafek iipnip tunum imi kukaayila-tal-unemsip o. Tunum malo ma iip-namip dinim kemsip. \p \v 36 Kemin, tunum ma kaami win kaali, awasekim Josep. Kemin, kalaan tunum ili win ma tokola-lomdip Banabas o, kala aptum kusal imi dong dakaayin tunum o, akipla, ali Livai imi man loop ale, ali bokon Saiprus kayaak \v 37 kemin ale, ali tawaal ma ukduu-lom tunum kusnum imi keyila molip, moni ayo kulii-tal kalaan tunum kuya-lomda, Kala ipkal fukulin o! yinsa ko. \c 5 \s1 Ananayas aso, Safaira uso, akam imi kanosip kiimi sang kaata ko \p \v 1 Kuno tunum ma ami win kaali, Ananayas ale, kalel umi win kuuta, Safaira kemin, akal kuno almi bokon ma ukduu-lomda, tunum kusnum imi kuya molip. \v 2 Lale, imak ayo kalel dik-daawaya, uyo boko-lomdu: Kulaa tambal o, kalaluya, ayo tawaal molip kaami sisol anung ayo almi am kawu kutiiba-kup, anung kaata-kup, kuliila ti tal Yesus ami kalaan tunum imi kuya kasen-fokoya-lomda: Tuumon kalawaali, akam numi bokon mobup ami sisol alik kuluubup namti kalabe kemin ale, iltipta kuluu-lom kutal-fuku-bomdiwa yo, yakala, \v 3 Pita ayo Ananayas ami bokola ko: Kabi, kanamin o, kala Setaan ami kambolap, ata kapni aket tem ayo ku-mafak-daap-tala, bokon kaami sisol anung kaa ku kaltapni am kawu kuwaalapla, God ami Sinik Tambal kaa kasen-fokolap yoko? \v 4 Tunum kusnum ata molin disa kaali, bokon uyo kaltapni bokon kemin, tunum kusnum molip kaata, kaltapni moni kemin, kapkal tiin mo-bomdawa ya! Kanolin kemin, kabi kanimin o, kala kaltapni aket ayo fanang dakabi tal kasen-fokoyap yoko? Kabi tunum nuta-kup kasen-fokoyap disa; God ami kasen-fokola kelap o, akala, \v 5 Ananayas ayo weng san-ilomda, lamo daak tawaal aba taanaya, weng ayo yen-una-tala-ke-bam unang tunum iyo weng san-ilomdip fananip. \v 6 Kemin, tunum kasaa tiinbip iyo yak ilim ta kuluu falala duu-lom dibii-din dawaalum o, kala-lomdip dibiilip unip ko. \p \v 7 Ilanin tap talaalipla, Kalel ukol tal am ba tulule, kawanta umi imak ami sang ma ayo boko-umba daa. \v 8 Kemin, Pita ayo bokowa-lomda: Kupyo, akam ibi bokon ami sisol ayo kanolin kuliita-kup kuluubip o? kala bokop-nan o! wakala, usiik kasen-foko-lomdu bokolu ko: Ayo, kunolin kal kuliita-kup taa! akuya, \v 9 Pita ayo bokowa-lomda: Kanimin o, kalalip akam ibi boko-lom: Kanolum o, kala-lomdip, tal Dukum ami Sinik kaa dap-kukulum o, anbip i? Weng selan! Unang kupni timak kula taana dibii-din bulu tilip iyo, tal amitom tilip kii, itam-taman! Kuliita kupkal kanolap tam-bii unokomip ko, waka, kem-salale, \v 10 maak fak-daalin tap lamo daak Pita almi miit tem kuluba saaknuya, tunum kasaa nikil iyo, tal ulipla, Kalel uyo taanu kala, kala-lom kulii-din imak almi bululip balang tem mepso kulu kuwaalip. \v 11 Kemin, God ami unang tunum alik isole, unang tunum malo ma iso, iyo weng san-ilomdipla, ili God ami atul kaata suunip ko. \s1 Kukup akal almi kusnum mirakel ami sang kaata ko \r Mak 6:56, Luk 24:53, Ap 2:43-47, 4:32-35, 19:11-12 \p \v 12 Yesus ami kalaan tunum iyo disa kukup akal almi kusnum kusnum mirakel ayo yaapkan unang tunum imi tiin diim kawu talal-biliwa, Yesus ami daang bakaalin unang tunum iyo suunkup Solomon ami Am Abal Akiim kaptamu tala-tala-ke-bam laabip. Kemin, \v 13 Kamokim ami lak duulin disa tunum unang kii, Yesus lak duulin imi fiyaap-kup duubip. Lale, God ami atul kaa suun-bam tal itamip nikil kuyak mim-daa bom ilsip disa. Lale, \v 14 unang tunum malo yaapkan iyo Kamokim ami lak duu tiltam ami miit tem tilipla kaata, yaapkan ke-silip. \v 15 Kanolin kemin, unang tunum aptum kusal mafak-alin iyo kulii-tal abip kawu imbii daak abiin kon diim tii, yam biin diim tii keliwa, imi aket fukunip ayo Pita ami talokoma kaa, tal mafak ilin imi sikil kuyak tii beten keya yaap-nokomip ema yo, kala, tala-balaya, atan kulaala tal Pita ami diim abamna ata, sinik talaba yak mafak-alin imi angtiil aba-lom yaap-nik o, kalalip imbii-tal tiinip. \v 16 Kuno unang tunum Jerusalam abip mepso mepso kayaak iyo aptum kusal mafak-alin iso, sinik mafak yam-mafak-dakan-unsip iso, iyo kulii-tala-tala-kelip, Yesus ami kalaan tunum ita talalu-yimulip, yaawa-yaawasip. \s1 Kamok kamok iyo Yesus ami kalaan tunum imi kukup mafak mafak kukaayinsip kiimi sang kaata ko \r Mat 27:25, Ap 4:17-21 \p \v 17 Hetpris o kala awem tunum imi dabom aso, aptum kusal Sadusi iso, ita taba-lom kalaan tunum imi ok tambal nuubip kaami kalan kaata, tal-kaayin-bamdip, \v 18 ilmi bolis man imi bokoyipla, ita din ilom, im-tal-fuku sok de-yimbii tal gavman ami kalabus am tiilip. \v 19 Am kutamiip-nule, Dukum ami ensel ma ayo tal kalabus am saal ayo busuuya kalaan tunum nikil iyo im-taltam abip daal tiile, \v 20 bokoya-lomda: Ibi din lotu am diilim kawu tola-lomdip, Kamok ami daang bakaalin alik imi tiin-yaamin tal-unemin kaami kama kukup ami sang ayo, unang tunum alik imi sang kaa bakayin o, yakale, \v 21 kalaan tunum iyo weng sandiwa, kutim malang tem din lotu am diilim tamdip unang tunum imi kukuyip ko. \p Hetpris awem tunum imi dabom asole, aptum kusal iso, iyo tal Israel imi kamok kamok iyo naan-daayip, Kaunsol alik tal kaltam kaltam kelipla, lotu am kaami tiin molin bolis man malo ma imi bokoya-lomdip: Din kalabus am un-ilomdip, tunum kii imbii-tilin o, yikiwa, unip. \v 22 La, din ulipya, Yesus ami kalaan tunum iyo kalabus am kaptam ilin dinim kala kelalip tal kamok kamok imi bokoyip ko: \v 23 Yi! din ulup, Am saal kaa, ti yaap-kup nek kala liibip ti! tunum iyo amitom ayo kutiibip, kalalup saal ayo busuulup. Yale, nuyo tunum ma itamalup disa kelupla tulup o, yikipla, \v 24 pris awem tunum imi kamok kamok iso, lotu am diilim kaami tiin molin bolis man imi kamok aso, iyo imi weng kaata weng san-ilomdip aket dukum fukun-bile, kulaali kwin! kaa kalok kanolokomup i? \v 25 kemipla tunum maakup ma ata tal bokoya-lomda: Kiwe! kipni tunum foko-kulin kalabus am tiibip kiili, lotu am diilim kaptamu bomdiwa, unang tunum imi kukuyim-bam bilip te! yakaya, \v 26 lotu am diilim kaami tiin molin bolis man imi kamok aso, almi bolis man iso, iyo din-ilomdip, suunin so ke-bam ale, nuli tunum kiimi kukup mafak kuyup namti, unang tunum iyo tuum kuluu-lom bina-daa yemalip o, kala-lomdip, yemin disa, akolkup nikil iyo imbii-tal-ilom \v 27 kamok kamok imi diim tiilip tolniwale, awem tunum \v 28 imi dabom ayo bokoya-lomda: Nuli ti dukum-kup kipni bokoya-lomdup: Ibi Yesus ami win kaa maso ma kufu-bam, unang tunum kii kukuyin disa yo yaka-sulup. Yale, ibi numi weng ayo kuyang saak tiiya-lomdip, Yesus ami sang ayo Jerusalam kasel alik imi bakayimbip te! Kemin, ibi numi sang ayo bokoya-lomdip: Ita Yesus ayo dabaalip yak waasi imi sikil diim abamna aalip taanse no, kebip. Bakayim-bulup weng ayo yak kamok kamok imi diim abuk o, kalalipla bakayimbip yoko? yakale, \v 29 kulaa, Pita nikil isiik bokolip ko: Kanola tunum ma ayo bokoya-lomda: Kaata kanolin o, kalaya, utamuwa yi, Tunum kaami weng kaa God ami weng tap disa kalup namti, ami weng kaa kela-lomdup, God ami boko-lomda: Kaata kanumin o, kalase kaata-kup tabuulokomup. \v 30 Iltipta bokoyipla: Waasi ita taba-lom, Yesus dabak as diim daa aalip saaknala dawaalip balala, numi awil-fakal imi God ata dafolala, tam tiin ilaya, \v 31 God ayo dabuu dibii tam almi sikil tingtup diim mepso daalaya, Yesus ayo kamokim dukum kela, Israel-miin imi dong dokoyila, aket fal-sikilip imi ban kemin, uyo kukan-tiiya disa keluk o, kala dap-tiise. Kemin, ali numi Kamokim ale, numi dong dokoya kukup mafak ayo kambola yaap ke-lokomup namti kaata ko. \v 32 Nuli kanolin kukup uyo utam-sulup. Kemin, nuli kaami sang kaata unang tunum imi bakayila-yaabup kemin, God ami Sinik Tambal alalta ti kanolin sang ayo bakayim-balala nun-yaabup. God ali almi Sinik Tambal ayo dabaala tal almi weng, weng san-kaamin unang tunum numi diim aba, nuso bombe kayi! kala Pita nikil iyo kanum bakayip ko. \s1 Gamaliel ami weng uyo kamok kamok imi bokoyinsa kaami sang kaata ko \p \v 33 Kamok kamok iyo Pita nikil imi weng ayo weng san-ilom aket atul dukum keyulula tunum nikil iyo anulup taanik o, kemip. \v 34 La, tunum kamokim ma imi aptum kusal ilmi iipyak tem kulu tola bokoyon o, kala ami win kaa Gamaliel. Ali Falosi kele, lo kukuyin tunum kemin, unang tunum alik ili ami fiyaap-kup duu-yaabip. Kemin, ayo bolis man imi bokoya-lomda: Mep tunum nikil kalawiili foko-im-tam abip daalip bom iliwa! yakala, fan foko kulii tam baniwa kulaali, \v 35 aptum kusal kamok kamok malii imi bokoya ko: Naktum kusal Israel kipyo, dotu utafii-bamdiwa yi! Tunum kii dok kanoyokomup kalaliwa yi! \v 36 Sawaalak kawu, tunum ma ali Teudas ata tiltam boko-lomda: Nita kamokim dukum keliya yo, kala-lomda, tunum almi-kup 400, kiita ami daang baka-bamdipla, Rom kasel imi gavman iyo anulum o, kalsip. Lale, gavman iyo aalip taanala, ami daang bakaalin alik iyo sak fun daa una-tala-ke-lom, imi ok ayo kulaalipla, saak daa-lom maaklo disa kesu. \v 37 Bombiile, gavman ayo unang tunum alik imi win dol-insip kawu, Galili kayaak awasekim Judas ata, tunum ma oko-tokoya, ami daang bakaalip Rom kasel anulum o, kalsip. Yale, aa ti kuno gavman ayo aaliwa taanaya, ami daang bakaalin iyo sak fun daa una-tala-kesip. \v 38 Weng ma bokoyokomi kemin, talalu weng san-iliwa! Kamala kalawaali ipyo Yesus ami kalaan tunum nikil kii dil moya-laamin daa; kuno kamboyiwa, kanumin o. Fan, tunum alami weng aye, ok aa, ayo kufola namti, disa kelamu. \v 39 La, God alalta kufola namti, ibi taang-kala-lom iyo del molokomip disa. Del molum o kalip namti, kanolin liip kawu kibi God aso, dinokomip ema yo, kala Gamaliel ayo kanum bokoyilaya, kamok kamok iyo Gamaliel ami weng kaata-kup weng sandipla, \v 40 Yesus kalaan tunum nikil iyo weng umbaayip, tal itamipla, bolis man imi bokoyip, ita yebi im-tii keyipla, kamok kamok iyo bokoya-lomdip: Ibi Yesus ami win kaa maso ma kufu-bam bakayin disa yo, \v 41 kala-lomdip, tildaa im-baalip am ayo kelalip tam abip abalipla, nikil ili ti fatom dinim, bom aket fuku-daaliwa yi, Tanke God akal itamaya, ili ti yaap Yesus ami win kufu-bam, kamok kamok imi bokoyokomip kala, kala-lomda dong dokoya kanolup o, kalalip, fiyaap duu-bam ale, imi numi kukup mafak kuya-lom win ku-mafak-daayip kulaa katip o, kal-bom kemsip. \v 42 Am daan-yaamin suunkup tiltam tabemsa ayo, kalaan tunum ili lotu am awak diilim so, unang tunum imi am so, yak aba tal-une-bamdip, unang tunum imi kukuyim-bam bokoya-lom: God ami Ulduula Tiltam Kamokim Kesa Tunum ali Yesus ata te! kala, kalaan eng uyo weng tambal bakayin kaa, kulaasip dinim o. \c 6 \s1 Dong dakaayin tunum fetkal ulelsip kiimi sang kaata ko \p \v 1 Am kulu daanse kulu, Juda kayaak Yesus ami lak duulin yaapkan ke-lomdiwa, Juda Grik weng bakamin iyo Juda ilmi Hibru weng bakamin iyo balaayim-bamdip; Am kala daan tiltam taben-umba kaali, ibi unang tunum ima aye, mafek mafek iipnip aye, iyo dan kayila-yaabip. Yale, Numi unang kaluun-miin kiitale, kamboya-laabip o, kemipla, \v 2 Yesus ami kalaan tunum nikil talangkal iyo alik Yesus ami lak duulin unang tunum imi naan-daayip tala-tala-kelip bokolip: Nuli God ami weng bakayila-yaabup ayo, kulaa yak moni aye, ima aye, kukaayimbup kaa tambal disa. \v 3 Kemin, nak-tunum kusal kipkal tunum ma kawanta ti fan win tangbal bakaan-bilip ilin aye, God ami Sinik ata dong dakaan-balala, ok yaap nuumin kukup tangbal utamsa kalip namti, kiita fetkal ma ulelniwa, nuta tunum fetkal imi bokoyupla, yak kanumin ok ayo kutal-fukulin o! \v 4 Nuli kanolin ok ayo kulaa-lomdup, titil-fak-daa God ami beten kamaan-bam ale, God ami weng kaata-kup unang tunum imi bakayim-bam ke-mokomup o, kaliwa, \v 5 unang tunum alik iyo weng kalawaali, Yaap o, kala-lomdip, kulaa Stiven ayo God ami lak dukum duula, God ami Sinik Tambal ami diim bombe ayo ulduu-sinom, kuno Filip, Prokorus, Nikano, Timon, Pamenas nikil iyo ulelbip-kup; abip Antiok kayaak Nikolas almi kukup kaa kela Juda imi tem din unsa ayo ulduu ke-lomdipla, \v 6 im-bii-din kalaan tunum imi kukuyimbip-kup; ok kaayo kuyum o, kalalipla, sikil kuyak dabom tii God ami beten keyinsip o. \p \v 7 Kemin, God ami weng ayo dukum-nula, Jerusalam kayaak yaapkan iyo Yesus ami lak duu-lom almi unang tunum ke-balale, kuno pris awem tunum o, kalin yaapkan yakal ti tiltam Kamokim ami lak dakaa-bala kemsip o. \s1 Kamok kamok ita taba-lom Stiven dap-tal-fukusip kaami sang kaata ko \r Mat 26:59-61, Luk 21:15 \p \v 8 God ayo Stiven ami aket balili-kalin kolale, ayo dong dakaan-balaya, titil-fak-daa-lomda kukup akal kusnum mirakel akal alik akal alik kiiyo, unang tunum imi tiin diim kawu talal-balaya, atam-ilomdip awalmip ko. \p \v 9 Juda kayaak yaapkan ma iyo sawaayak kawu bilin abip Sairini kawu bala, abip Aleksandria kawu bala, Silisia bokon aye, Esia bokon kawu sok de-yimulip disa wok, okok-ke-bisip kiimi tiin molin tunum ita sok tildaa im-baalip tal Jerusalam kaptamu bom-laabip. Kemin, imi lotu kemin am ayo sok tildaa im-baalip talemin imi lotu am o, ken-umbip kawu, iyo weng kufo Stiven so weng aal dikimip. \v 10 La, God ami Sinik akal Stiven dong dakaan-balala, talalu utamsa. Kemin, weng tangbal kaata-kup bakayim-balaya kemin, kalok kano ita ita kelalip disa yo. \p \v 11 Kanola tiin kuwaala-lomdip, din tunum malo ma imi oko-tokoyiwa: Unang tunum imi kasen-fokoya-lom, Stiven ali Moses so, God so, itafii-bam weng mafak bokoya weng sanbup o, kem-tal-unip. Kemin, \v 12 Stiven so, weng al dikimsip tunum ita unang tunum sole, imi kamok kamok lo utamsip imi wiis moyiwa, iyo tal Stiven ayo dap-tal-fuku dibii-tal kamok kamok Kaunsol alik imi bilip kawu daalip tolnala \v 13 tunum kusnum malo ma iyo foko-kutal-tii keliwa, ita kasen-fokola-lomdip: Tunum kalawaali ti suunkup baka-bamda: Mep kipni lotu am diilim kaasole, sawaalak God ami Lo Moses kola dolsa so, kiili mafak o, kal-bom ale, aa boko-lom: \v 14 Nasaret kayaak Yesus ali lotu am diilim kaayo, balata kutiile, kuno Moses ami kanumin o, kala numi kuyinsa kukup ayo kukan-tiilaya, kama kukup kaata, kup-nokoma no, kalaya, weng sanbup te! kemip ko. \v 15 Kalipla, kamok kamok Kaunsol alik am kaptam tiinabip iyo Stiven atam talaaliwa yi, Ami tiin matum kaali, ensel tiin matum tap ke, falala kala kala-lomda tambal-kup tolba kala, atamip ko. \c 7 \s1 Stiven ami Juda imi awil-fakal sang bakamsa kaata ko \p \v 1 Hetpris awem tunum imi dabom ayo Stiven ami bokola-lomda: Mep tunum kalawiimi weng kaali, fan bakap-timbip ema? akaya, \v 2 Stiven asiik bakan-taba ko: Aatumen so, abaap kusal so, kipyo, nami weng ma bokoyon o, kali kemin, weng san iliwa! Sawaalak numi awaalik Abraham ayo din abip Haran din unin disa, Mesopotemia bokon kawu balaya, abiil kayaak God ayo tal Abraham atam fatawa, \v 3 boko-lomda: Abraham kapyo, kapni bokon so, abip kayaak iso, iyo keyilalap bilin bokon ma kukup-ti kabanan o, akala, kulaa, \v 4 Kaldia kasel imi bokon Mesopotemia kawu, ayo kelala din abip Haran kawu bala bii, ami aalap ayo saaknaya, God ata dabaala tal nulmi bokon bom-bulup kulawu tal biisa. \v 5 La, God ayo Abraham almi tawaal alik ma kolin disa; bokon daam katip aye ma kolin dinim. Yale, Abraham ami bokola-lomda: Bii-lom kaali, bokon kalawaali, kapni man loop alimal kipni atin kuyokomi no, ansa. La, Abraham ali man dinim. \v 6 God ayo bokola-lomda: Bokon kama kuluulin dinim iliwa kawu bii-lom kaali, kapni man loop kiili, tawaal kusnum kawu bom-bilipla, tawaal kasel ita bokoya-lomdip: Ibi fatal man o, kala im-bak-mo sok de-yimuliwa, disa iip kawu okok ke-bam ale, kukup mafak mafak kukaayim-bilip, bom bii-lom wasital almi-kup 400 kiita duk-duulokomip. \v 7 Bii-lom tawaal kasel iyo taba-lom kipni yim-baak tibii-yokomip uyo, nakal kiiyo anuli atul duk-duulipla kawu, kapni man loop iyo bokon kaa kelalip tal bokon kalawu bomdiwa, fiyaap duup-nam-bam beten kamap-nokomip. \v 8 Kemin, kabi kaltapni man tunum unaak so, miining imi tunum man unaak so, imi ipnaal ayo boya-boya-kelip bii, fasuulip utamipla, God numi bokoya-lomda: Kapni bokop-ti kaa kanu-mokomi no, kalsa kala kalin o, kala-lom God ayo kanum bokolala, Abraham ayo man tunum Aisak duula bii am oklungkal kelale, man ami ipnaal ayo bo-kukan-tela bom bii, Aisak ayo Jekop duu-lom, ami ipnaal ukduu-kukan-tela, biila Jekop ali numi tunum miit talangkal fokolala, bom bii imi ipnaal ayo kukan-tiiyinsa no, kala Stiven ata kamok kamok imi bakaya ko. \p \v 9-10 Kalale, Stiven ayo weng ma kamok kamok imi bokoya-lomda: Jekop ami man iyo ilmi niing Josep ayo tit-atam-ilomdip, tunum kusnum imi kuyip mo-lom dibii bilin Isip bokon daalipya, mafek mafek mafak ma tal ami diim abamnu. Yale, God ayo taba-lom Josep ayo tiin mo-balala, yaap-kup bomdaya, tal Isip kaptam-ami King Fero ami tiin diim tolnaya, King Fero ayo Josep ami dik-daala: Kabi nami lom ma duubi kabak-ami miit kabak bokop-nalalap o? kala dik-daalale, God ami aket fukunin tambal ayo Josep ami kolaya, Josep ali king ami weng ayo yaap-kup maan telala, king kaa fiyaap duu-lomda ami ulduulala kamokim ke-lom, Isip kasel iyo tiin mole, king ami am kaptam-ami am bung ayo tiin mosa ko. \p \v 11 Isip so, Kenan so, bokon alep kaa ol fuut am daanala, atin ti awak um-tal-daa-lomdip, numi awal kii kalok kano-lom, ima kaa kaloku kuluu inam-nolip dinim keliwa, \v 12 kulaa Jekop ayo weng sela yi, Isip kaptam-ata ima so kutiilip bombe kayi! kalale, kulaa almi man iyo yim-baala din Isip un-ilomdip, ima mo kulii-tilip im-bom ilomdipla, \v 13 kulaa asuk yim-baala din Isip itamipla Josep ayo almi sang kaa ku-fatap-daa bokoya-lomda: Nali iltipni niing Josep nalta te! Nali saaksi disa, kala bombii kaayo! yakaya kawu, Fero namti weng san utama yi, Josep ami nakal-fakal namti kaa-bilip, kalale, \v 14-15 Josep ayo weng binala din almi aalap Jekop be unaya, almi man so, ami man imi man bung so, alik ilmi-kup 75 iyo naan daaya-lom: Atok, alimal ibi nami bii kala tilin o, yakaya, Jekop alimal iyo din Isip unsip. Din kawu ilomdipla, aalap ayo saakna, ilom kuno ami miining yakal taan keliwa, \v 16 imbii-din abip Sekem abip tii-lom ilmi awaalik ami tuum tem moyinsa kaptamu bululipla, tal-unsip. Kemin, tuum tem kaptam-ali siin kawu Abraham alta sisol kuluu Sekem kayaak Hamo ami man loop imi kuya mosa no, kala Stiven ayo kamok kamok imi kanum bakayin-bisa ko. \s1 Stiven ayo Moses ami sang bakayinsa kaata ko \p \v 17 Kuno ti Stiven ayo weng ma kamok kamok imi bokoya ko: Jekop ami man loop iyo kulila tibipla, Israel-miin iyo Isip kawu bom-bilip bii man fokolip tunum miit oko dukumna una-bala butoop unipla, kulaata God ami weng kutiimin weng uyo sawaayak Abraham ami bokola-lomda: Ilom am ma daanokomu kaali, Kenan bokon kalawaali kapni man loop imi kuyokomi no, kalsa ayo mepso tulu. Kemin, \v 18 kulaata tunum kusnum ma tiltam Isip kaptam-ami king kela. Lale, king kaali, Josep ami ok tangbal nuu-bisa uyo utamsa disa. \v 19 Kemin, ali numi awal imi kasen-fokoya-lom, atin ti yam-mafak-daka-bamda: Man tunum fakan-unip iyo kuyang saak kawu tii-bilip taan-yaamik o, kala kaak foko-lom atul tiin baala kanu-bisip o. \v 20 Kanu-balaya kemin, Moses ami awak uyo Moses duuluya, God atamaya, Man kaa atin tangbalim ale, man kasaa kalalaya, ami fiyaap kaa duuba. Kemin, awak aalap ili, ilmi am kaptamu tiin-molip bii kayoop asuumalo duk duulala, \v 21 dibii yang ok balang diim dap-tiiliwa, King Fero ami man unang uta tal atam dibii-din ulmi am daa-lom ulmi man duulin tap ke-lomdu, tiin mo ifamu ko. \v 22 Moses ayo skul ke-bamda, Isip kayak imi kukup aye, aket fukunin aye, ayo kaal keba-kup; weng tangbal baka-bam ale, ami kukup tangbal uyo titil-biki kelala, nuu-bisa kayi! kala Stiven ayo kanum bokoyinsa ko. \p \v 23 Stiven ayo weng ma uyo bokoya ko: Moses ali biilaya, ami wasital kaali, 40 kaata disa kelaya, fanang daa-lomda: Ni king ami am kaltam kelali, din nalmi kayaak Israel iyo itamon o, kala din bomdala, \v 24 itama yi, Isip tunum ma taba-lomda, Israel tunum ma dabaak-mo aa-bokoba kala kalale, Israel tunum ami lo una alep ke-lom, Moses asiik taba kaata, Isip kayaak an-kutiila taanala, \v 25 Moses ami aket fukunin ayo, Nalmi kayaak iyo nitamiwa yi, God ata Moses ali dabaala din Israel sok tal-daa-yim-baala unin kalalaya, Moses kaa dabaala taldaya, Isip tunum kaa aala, nokolip o, kala. Yale, ili talalu utamin disa. \v 26 Silip sintam kuno Israel tunum alep ilmi dinan-kulii-tabum e, Moses ayo tal itam fuk-duuya, Alep kulaa kela ku mim-daa yaap-kup ilin o, kala tal bokoya-lom: Nak-tunum kusal aa, alep ibi asuk Israel maakup kemin, kanimin o, kala alep iltipni dinan-tal-ababip? yaka. \v 27 Yale, tunum aptum aaba ata taba-lom Moses ami ilela yang banaya, bokola: Kabi kawanta bokop-ta-lom: Kabi Israel numi tiin-molin ke-lom, kot kaa weng san-kaamin tunum o, tamba ni? \v 28 Kanolin kemin, kabi sinla Isip tunum ma aalap taanba tap kep-non o, kalawa yo? \v 29 aka-lomda, Moses namti weng san suun-daa uka-daala, bilin Midian kayaak imi bokon kawu bom-ilom unang kuluu, man tunum alep fokosa no! kala Stiven ayo kanum bakayin-bisa ko. \p \v 30 Kanum bokoyilale, kuno Stiven ayo weng ma bokoya-lomda: Moses ayo kawu bombii wasital 40, kiita duk-duulaya, kulaa ayo tunum dinim bokon kawu bomda, tal amdu Sainai Tikiin mepso kawu bital kaba talale, as katip ma tolba kabaku as kiin-balala, ensel ayo ma tal as dawang tem kabaku tolba, kala \v 31 Moses ayo as atam-ilomda aket dukum fukun-bile, yang as kiinba mepso kawu aba atamon o, kala yang unaya, Dukum almi bon tem weng bokola-lomda: \v 32 Nali kapni kawil-fakal imi God Abraham sole, almi man Aisak ami man Jekop alimal kanolin imi God, kaa nata kayi! akaya, Moses ayo weng san binbin-kup keng-keng-taba suun-daa dabunala, Dukum ayo bokola-lomda: \v 33 Kabi nami mepso kala tolbap kalawaali awem tem kelu. Kemin, baan yak kaltapni yaan ilom kaa dalela kutiilawa yo! \v 34 Niyo itami yi, Nami unang tunum Israel kayaak iyo Isip kasel ita taba-lom kukup mafak kaa nuuya-umbip uyo, itam-som aa, ye-bilip aman-laabip ayo weng san kebi kemin, tildaakdila dong dokoyilila, yaap kelin kalali tili. Kemin, tam tolnawa, tam-baali asuk Isip un-ilomdap nami unang tunum iyo foko-kulii-tal o, kalbi kayi! kala Dukum ata kanum bokonsa kayi! kala Stiven ayo kanum bokoya ko. \p \v 35 Kuno Stiven ayo weng ma bokoya-lom: Siin kaali, Israel ili Moses ami aket atul kola-lom boko-lomdip: Kanta bokop-ta-lomda, Kabi Israel numi tiin mo-bom, kot weng san-kaayin tunum o, tamba ni? aka-lom daang ukoliwa, laaba. Yale, God ami ensel ma dabaala tal as katip kiinba ami iipyak tem kabaku bomdala, Moses ami bokola-lomda: Kabi asuk bilin Isip unan o, akaya, Moses ayo Isip dinda Israel kasel imi sok tildaa yim-baala ukadaa unemin tunum ale, kamokim ke, kesa. \v 36 Isip bokon ayo kelala, liip kukuyila yim-tama unbilin Ilem Ok Kumun mepso kawu ilanalala, yakyak bilin tunum dinim disanang bokon kawu bom-balaya, bii wasital almi-kup 40, kiita dakan-tiisa. Kemin, imi Isip kawu kanu-bisip so, Ilem Ok Kumun kawu kan-unsip so, disanang bokon kawu, kanun-bisip so, kaa Moses ali suunkup kukup akal almi kusnum kusnum o, kala mirakel iyo kukuyin-bisa. \v 37 Moses akal Yesus ami sang ayo Israel imi bokoya-lomda: \q1 God uldaa-nam-buu-lomda nam-baala tal weng tem kaa bakayimbi kemin, bii kaptoop ali ti kano altap tunum ma ayo ulduulala, tiltam profet kelaya, God ami weng ayo, kipni bakayokoma no, \m yinsa. \v 38 Kemin, numi awil-fakal ili tunum dinim disanang bokon kawu, ang-de iliwa, Moses aso bomdiwa, tam amdu Sainai Tikiin unaya, God ayo ami ensel ami bokolaya, ata God ami suunkup ilin weng kaa Moses ayo bakaan-balaya, weng sandala, alta kulii tildaak ilomda, Israel unang tunum imi bakayinsa. \p \v 39 La, numi awil-fakal kiili, Moses ami weng kaali, weng sanamup disa yo, kala-lomdip, maas kuno kela-bom, Isip biisip kaami aket ayo fanang daa-lomdip, Nuyo asuk Isip unum o, ken-umbip kemin, \v 40 Moses ali amdu tikiin kawu bom-balala, ami fik Aron ami bokola-lomdip: Moses kaa numi im-tamala Isip kela talse kaa, nuli ma atamin disa kebup kaa ali dok banba? Yak kanoba kulaa, mafek mafek imi sinik ma dotuu ilawa, ita numi God keyiwa, nuyo aman dakayim-bulup, ita numi liip kukuyin o, kemip. \v 41 Kemin, iyo kang, bulumaki man ami sinik ma talalu-lom, olti kulii-tal anu-lomdip, sinik ilmi sikil tup talalubip ami kolale, aman dakaayin-bam, fiyaap duumip kala yakalaya, \v 42 God ayo daang ukuya-lom kamboyilaya, atan aye, kayoop, biningok imi beten kamayip. Kemin, siin kaa God ami profet Amos ayo sukon ma dola-lom kabak-ami sang ayo boko-lomda: \q1 God ali boko-lomda: Israel-miin kipyo, kibi sawaayak tunum dinim bokon kawu bombii wasital almi-kup 40 duk duu-lom talsip kaa, taloop iyo anu-lomdip, kukaap-ninsip dinim. \v 43 Kipni sinik ma dotusip kaa, Molok ami sel am kulii-tal-une-bam beten kamaan-bam ale, sinik ma talalusip Refan akal kano kulii-tal-une-bam, biningok kup-ta tiin-mosap o, kala aman dakan-bam aye kemsip. Lale, ibi nali aman dakaap-nin disa; kipni sinik alep dotu-silip ita aman dakaayim-bisip o. Kanu-bisip o, kalaliya, keyili waasi ita taba-lom ibi im-bii-din abip Babilon imi daang tem tiiliwa, din kawu ilokomip kayi! \m kala, God ayo kanum bokoyinsa no! kala God ami profet Amos ata dolsa kayi! kala, Stiven ata kamok kamok imi kanum bakayila ko. \s1 Stiven ali Juda imi am diilim umi sang kaali, bakayinsa ata ko. \p \v 44 Kemin, Stiven ayo weng ma kamok kamok imi bokoya-lomda: Ibi lotu am diilim kaami sang ayo dik-daalip kemin, ipyo, weng san iliwa! Numi awil-fakal iyo tunum dinim bokon biisip kawu, God ata Moses ami bokola-lomda: Nami lotu am kukup-tila, utamap ultap ma ibi delin o, yakala, sel am kaa desip. Am kaptam alik tala-tala-kelipya, God ata weng bakayin am kuuta ko. \v 45 Biilipla, Josua ayo liip kalfal kelaya, numi awil-fakal imi man loop iyo yakyak bilin Kenan bokon din uniwa, God ayo taba Kenan kayaak fotabamna sak fun unaalipla, imi tawaal ayo kuluu-lomdip, isiik lotu sel am ayo kulii-din ilmi mepso kuluwu delip tiin-bulula bom bii, Devit ayo tiltam king kelaya, \v 46 kukup tangbal nuu-balaya, God ayo Devit ami fiyaap don-bisa. Kemin, Devit ayo boko-lom: Nami awaalik Jekop ami God kapyo, Kabi kambop-nawa, kapni lotu am ma dep-tilila kawu ilan o, kalala, God ayo bokola-lomda: \v 47 Daa yo kala kambolaya, Devit ami man Solomon asiik lotu am uyo densa. \p \v 48 Ya, Atin Win Tibin God ali tunum imi sikil tup delip kaptam-ali laaba disa yo, kala God ami profet o, kala weng ku-fatap-daa bakayin tunum ma ayo boko-lomda: \q1 \v 49 Dukum ali boko-lomda: Nali abiil so, tawaal so, alep kii kano bomdila, kamokim ke tiin mo laabi kemin, ibi am kaa kalok kanolin am uta ma dep-nokomip i? Nali dok kaptamu kun funulokomi ni? \v 50 Disa; nalmi sikil tup kaa mafek mafek kala dotusii. Kemin, ibi nami am uyo ma dep-nin o, kalbi disa, \m kala God ayo kanum bokosa no, kalala, profet ata dolsa. \p \v 51 Kamok kamok kipyo, ibi God ami weng kaali, weng sanup daa yo kala-silip. Kemin, kipni aket tem so, talang tem so, kiili, God ami kolup disa yo, kala-silip. Kemin, suunkup God ami Sinik Tangbal kaa kipni aket tem kabak bomda kukuyon o, kala-balaya, ibi daa yo kemin-kup kem-tabasip. Kemin kaali ti iltipni kawil-fakal ililtap te! \v 52 Siin sawaayak kipni kawil-fakal iyo taba-lom, God ami profet alik weng ku-fatap-daa bakayin tunum biisip ili kukup mafak mafak kaa kukaayinsip. Kemin, maakup so ma kensip disa. Kanta awil-fakal iyo bokoya-lomdip: Yi! bom-bii-lom kaali, Tunum Tituun-kup Tabasa ayo talokoma kayi! ke-bisip ili anulip saaksip. La, kulaata Tituun-kup Tabin Tunum Yesus ayo tal bom-balaya, ibi ti kuno dap-fatap-daa dabaalip yak waasi imi sikil diim abamnala, aalip taanse. \v 53 Sawaalak kawu, ensel ita God ami Lo uyo numi awil-fakal imi bokoyipla, bakaya tam-tam kulii bital numi diim kula diilu utamsup. Yale, ibi fukulin disa kesip o, kala Stiven ayo kamok kamok imi kanum bakaya ko. \s1 Kamok kamok ita taba-lom Stiven tuum ta aalip taansa kaami sang kaata ko \r Ap 8:1, 22:20 \p \v 54 Kamok kamok iyo Stiven ami weng ayo weng san-ilomdip aket atul tabeyu kiil eng-kup dalet kalip. \v 55 Yale, God ami Sinik Tangbal ata Stiven ami dong dokolaya, titam abiil daalale, God ayo as dawang tap ke-balaya, talaalala, Yesus namti God almi sikil tingtup diim namti tolba kala atamale, \v 56 bokola ko: Ipkal titam abiil namti kaa tem kalulu kaayo, Dukum ami Man ayo God ami sikil tingtup diim kawu tolba kaali, atami no, kalale, kulaali \v 57 kwin! dukum-kup tuum bikinin tap ke-lomdip, talang tem akii-lom abiltap tola yak dap-tal-fuku-lomdip, \v 58 dabuu dabaalip tam daak saaklo abal akiim kawu abamnala, tuum ta kuluu binalip yak Stiven ami diim abem ale, tunum Stiven ami sang kasen-fokonbip iyo ilmi ilim saket dalela-lomdip, ku man tunum man kasaa ma ami win kaali, Sol o, akan kan-umbip ami diim katiilip tiin-mo ilala kawu, yak tuum namti binalip yak Stiven diim abamale, \v 59 Stiven ayo aalum o, ke-bamdipla, tuum iyo bina-biliwa kawu, God ami beten kaman-bamda: Kamokim Yesus kapyo: Nami sinik kalawaali kuluulan o, kala-lomda, \v 60 katuun duung fakela daak tiin-ilomda, ayo dukum-kup naan-bam: Kamokim kapyo, kabi imi kukup mafak kanubip kaa, aket fuku-daa maan tiiya-yaamin disa yo, akan-kan toop taana ko. \c 8 \p Sol ayo Stiven kaa ata-balaya, aalip saaknaya, Sol ayo yaap ke aalip o, kala ko. \s1 Sol ata kukup mafak uyo Yesus ami unang tunum kiimi kukaayim-bisa kaami sang kaata ko \r Ap 9:1-2, 22:4,19, 26:9-11 \p \v 1-2 God ami daang bakaalin tunum ita, Stiven ami dibii-din dawaalip, tal-bomdip disa akal ma ke-bam amamip ko. Am kulu daana kulu, Juda malo ma ili kukup mafak uyo kutaltam-daa Yesus ami unang tunum Jerusalam kaptam bom-bilip iyo kukaayim-biliwa, um-tal-daa-lomdip Yesus ami kalaan tunum kiita-kup keyila-lomdip, alik sak fun bilin Provins Judiya bokon so, Provins Sameria bokon ami abip ma ma kawu une-bala-une-bala kemip. \v 3 Sol ayo kukup mafak kaata-kup kukaayin-biliya, Yesus ami unang tunum iyo ti alik dinimnik o, kala-lomda, yak aba din am am iyo fen-tal-une-bamda itama yi, Unang tunum kawanta Yesus ami lak duulin kala kalale, kulaali sisii dilili imbii tiltam aba foko kulii-din kalabus am tiimin-kup kem-tal-banemsa ko. \s1 Yesus ami aptum kusal iyo din Sameria kawu bomdip, God ami weng tangbal bakayila-tal-unemsip imi sang kaata ko \p \v 4 Kemin, Yesus ami unang tunum iyo sak fun bilin abip ma ma kawu bomdiwa, God ami sang kaata, unang tunum imi bakayila-tal-unemip. \v 5 Kemin, Filip ali umbi-daak abip dukum Sameria kaptamu bomdaya, God ata Ulduula Tiltam Kamokim Kesa Tunum, Kraist ami sang ayo unang tunum imi bakayin-balala, \v 6 unang tunum alik iyo utamipya, Ali God ami weng tangbal ayo bakayin-bam ale, kukup akal almi kusnum mirakel o, kalbip kaami talal-bam kema kala, kala-lomdip, ami weng ayo talalu weng san-kaamip. \v 7 Sinik mafak yaapkan ita taba-lom, unang tunum imi aket tem kabak tiinsip iyo dukum-kup ol-bam kamboya tiltamba, tale-bam ale, iwiitsip aye, yaan dikik fukusip aye, yaapkan iyo yaawa-bomdiwa kemin, \v 8 Sameria kayaak iyo fiyaap dukum duumip ko. \p \v 9 Siin kawu, tunum ma laaba kaali, Saimon kemin, ali usong tunum ke-bam boko-lomda: Nali kamokim o, kal-bomda, kasen-faka-bam kukup akal almi kusnum kaata kanu-balaya, Sameria kasel iyo atam-ilom awal-bamdip, \v 10 unang tunum win dinim so, win soyal so, alik iyo boko-lomdip: Utamsip tunum iyo boko-lomdip: God ma ami win kaali, titil miit kayaakim o, kem-yaabip kemin u! Saimon ayo atamupla yi, Titil dukum ayo kuluuya kanuba kalup kemin, ata-kup titil miit kayaak god o, kala-lomdip, ami weng ayo talalu weng san-kaamip. \v 11 Kemin, sawaalak usong tunum ami kukup uyo kutal-fuku nuu-bala atafii-bamdip aket fanang alik tam baneyulula, ami weng ayo dotu weng san-kaa-bam ken-umbip. \v 12 La, Filip ayo God almi unang tunum imbii tam almi mepso tii tiin-molokoma kaami sang kaata, bakayin-bam ale, Yesus Kraist ami win kufon-bam ke-balaya, unang so, tunum so, iyo alik maakup weng tangbal uli ti fan o, kala-lomdip, Yesus ami lak ayo duu-lomdip, oksam okoyiwa, \v 13 Saimon akal ti kuno Yesus ami lak duu kelaya, oksam okolip. Kemin, Saimon ali suunkup Filip ami daang bakaala yak-bamdiwa utama yi, Filip ali kwin! kukup akal almi kusnum kusnum mirakel kaata, talalba kala kala-lomda, fanang maaklo kelu. \p \v 14 Kemin, Yesus ami aptum kusal Jerusalam bilip iyo weng seliwa yi, Sameria kasel iyo God ami weng uyo weng sanbip kala, kala-lomdip, Pita so, Jon so, alep iyo im-baalip din Sameria un-ilom, \v 15-17 itamiwa yi, Sameria ili Kamokim Yesus ami win kufo-lomdip, oksam okoyinbip. Lale, God ami Sinik Tangbal ayo tildaak kiimi diim abin disa be kala, kala-lomdip, sikil kuyak imi dabom diim tiiya-lom, God ami bokola-lomdip: Kamokim kapyo, Kapni Sinik Tangbal kaa kalawiimi diim abamnak o, kaliwa, kulaali God ami Sinik ayo tal kiimi diim abamna ko. \p \v 18 Saimon ayo utama yi, Yesus ami kalaan tunum alep kii, sikil kuyak unang tunum imi dabom diim tiiliple, God almi Sinik ayo dabaala tal imi diim abamna kala kalalaya, moni kulii-tal alep imi kuya-lom \v 19 bokoya ko: Alep ibi kanolin titil kalawaali ma kup-nipla, God ami Sinik Tambal ayo kanta nami sikil kuyak dabom diim tiilokomi kaayo, imi diim abak o, yakale, \v 20 Pita asiik bokola-lomda: God alami titil masiim kukaayila-yaaba kaa, kabi moni kuya-lomdi, molon o, kalbap o? Disa, kalok kano molokomap disa. Kanolokomap kaa, God ata kapso, kaltapni moni so, im-baala as kiinin abip unolip i! \v 21 God ali titamala, Kapni aket tem kaa tangbal disa yo, takan-kaaba kemin, numi God ami okok kebup kalawaali, kabi fukulamap disa. \v 22-23 Nali kabi titamila, Titil kaami mok-kup im-bomdaple, ban kemin uyo aket kuwa kutal-fuku kesap kala, takan-kaabi kemin, kapni ban kebap ayo kulaa-lomdap aket fal-siki Dukum ami beten kela naan-daala-lom: Kamokim kapyo: Nami kalanolin aket kala fanang daka-bam bii ayo kukan-tiip-napla, disa keluk o, akawa, Dukum ata kapni ban kemin kaa kukan-tiip-tak o, akala, kulaali \v 24 Saimon asiik Pita so, Jon so, alep imi bokoya-lomda: Alep ipta, Dukum ami beten keliwa, dong dokop-nala, kapni angtiil yol sang bokop-nap ayo ma tildak nami angtiil diim abomu dinim keluk o, kema ko. \p \v 25 Alep kii Yesus ami sang so, Kamokim Dukum ami weng so, bakayinsi keyilaliwa, asuk alep Jerusalam unum o, kalalip alep yak aba din Provins Sameria bokon abip yaapkan iyo God ami weng tangbal bakayila yakyak umbilin Jerusalam unsip o. \s1 Filip ayo God ami weng tangbal Itiopia kayaak ami bakaan-bisa ami sang kaata ko \r Ap 6:5, 8:5-8, 21:8-9 \p \v 26 Kemin, Filip ayo abip dukum Sameria kawu, bom-balaya, Dukum ami ensel ayo ma tal bokola-lomda: Kabi atan unebu lo liip kaa kela, tal awaan lo liip kawu kutal-fuku din abalap yak Jerusalam lo kaptamu liip ma ke kulii-tal abip Gasa diisip kawu, wan yak molawa unan o, akale, Gasa liip kaali, tunum unang dinim disanang liip ko. \v 27 Filip ayo mikil kelala, tam taban-bomda wan yak liip mo toop ulala, Tunum alep ma iyo itamale, tunum ma kaali, moni tiin molin tunum ale, ali tunum dukum kemin, ali Itiopia bokon imi unang kamokan o, kala Kwiin Kandasi umi okok ke-bam ale, umi moni ayo tiin mo ilin tunum kemin, ali tal Jerusalam kawu lotu ke-balaya, \v 28 ayo asuk tal almi abip unon o, kalaya, asole taloop hos tiin molin tunum alep iyo kalis hos ta sisii-kulii-tal-unemin kabaaku tiindip unabip kemin, moni tiin molin tunum ayo kabaaku tiin-bomda, God ami profet Aisaya ata da sawaayak kawu, Sukon Tem weng dolsa uyo tik-tiin-una-balaya, Filip ayo atamdaya, \v 29 God ami Sinik Tangbal ata Filip ami bokola-lomda: Kabi toop kalis tal-unaba mepso kulu ilawa yo, akala, fan \v 30 Filip ayo abiltap toop ulale, Ali profet Aisaya ami sawaayak sang dolsa namti tik-tiin una-bala weng san-ilom ayo ami dik-daala ko: Nak-tunum kapyo: Kapni weng tik-tiibap kaami miit kabak kaal ke utabap ema? akaya, \v 31 asiik bokola-lomda: Nali tituun-kup ifiip-nakin tunum kaa disa; kemin, dok kanoliya utamami ni? Kanolin kemin, baan tiltam talawa, alep tiindupla, akala, tam unala, nikil asuumano kalis diim tiindip unip ko. \p \v 32 Dolsa kaami weng tik-tiin unaba kabak-ali boko-lom: \q1 Ali kukup mafak kukaan-biliple, sipsip ayo aalum o, kala kulii-una-bilip, duluma-yaaba tap aye, sipsip man ami kalim bataan-bilip sining kala-yaaba tap kanola ali dulumase. \v 33 Kiita kukup mafak ami konbip-kup; kasen-foko dap-kuku boko-lomdip: Ali aalip taanak o, aka keliwa, aalip taanse. Kemin, tawaal diim kalawu bombe disa. Lale, ami kayaak tiltam tiltam ke-mokomip kii, ti as kon tem tap ke diing bokolamap dinim o, kala, \m Aisaya ata dolsa ko. \p \v 34 Kulaa, moni tiin molin tunum ayo Filip ami bokola-lomda: God ami profet weng tem bakamin tunum ayo kanum boko-lomdala: Kawanmi sang bokosa ni? Alami sang bokosa elile, tunum kusnum ami sang bokosa ne? Bokop-napla weng selon o, akaya, \v 35 Filip asiik kaami weng dolsa ayo ifelale, Yesus ami sang kaayo bakaala una. \v 36 Kemin, hos ayo kalis dilili im-tamulu un-bom ok ma tal-unsa ami mepso kabale, moni tiin molin tunum ayo Filip ami bokola: Nak-tunum kapyo, kabi tiyang daa, ok kaa atam-taman! Nali oksam okolon o, kali kemin, kabi nitamap kaali, mafek mafek ayo ma nami diim kawu bombe no, nakan-kaabap ema yo? akala, \v 37 [Filip asiik bokola-lomda: Kabi Yesus ami lak kaata ti dukum-kup duuli ko, kalawa yo, kalaya, tunum asiik bokola-lom: Ayo, nali utamiya, Yesus Kraist ali God ami Man o, kali kemin, oksam okop-nan aa! aka-lomdala], \v 38 alami hos tiin molin tunum ami bokolaya, hos ami sok ayo kuluu kutal mola duluma, hos ayo kulu tolnaya, Filip so, moni tiin saanin tunum so, alep iyo soop daak tawaal abalipla, yak aba daak ok daang diim tola, Filip ata ami oksam okolale, \v 39 alep tildak balang aba kemipya, Dukum ami Sinik ayo taba-lom, Filip ayo abiltap-siik dibii-unaya, moni tiin molin tunum ali maso ma atamama disa kelaya, kulaali kelala, tam alami liip unaba ti un-bomdale, fiyaap duun-duun yakyak una. \v 40 Filip ayo, talaalaya, Bital abip Asdot kalaba tili kala, kalalaya, yak abip ma ma ke-bamda, Yesus ami weng tangbal uyo bakayila yakyak tal abip Sisaria talse. \c 9 \s1 Sol ami aket fal-sikisa kaami sang kaata ko \r Ap 22:4-16, 26:9-18, Ap 8:3, 1Kor 15:8-11, Gal 1:11-23 \p \v 1 Sol ali ti suunkup Kamokim Yesus ami daang bakaalin unang tunum imi yam-mafak-daa-lom anuliya taanin o, kal-bomda, aket atul weng aye, suunin weng ayo bakayim-bam tal-une-bam be kaayu, ayo din abip Damaskus kasel kiita, maso kanuyon, o kalala, din awem tunum imi kamok dabom hetpris ami be din, \v 2 dik-daalale, ayo din Damaskus kaptam-ami Juda tunum imi lotu tiin molin tunum imi sukon dola kuya bokoya-lomda: Kipyo, kanola unang aa, tunum aa, kii Yesus kukup kaata, kutal-fuku-bomdip kawu laabip namti, Sol ayo itamda, sok de-im-bii-tal Jerusalam kalaba tolon o, kala uyo, kuno im-bii-talak o, kala hetpris ayo sukon kaa dola-lomda, Sol kola. \p \v 3 Kemin, Sol ayo din abip Damaskus mepso din unale, falala-kalin dukum ma abiil tikiin kaptamu maak fak-daalin tap tadaak ami diim aba-lomdu, alik falala-kup kalala, \v 4 atam lamo daak tawaal abamnale, kulaa weng ma bokola-lomda: Sol kapyo, kabi kanimin o, kalalap kukup mafak uyo kukaap-na-laabap o, kalale, weng san \v 5 asiik bokola-lomda: Kamokim kabi kanta ni? akala, asiik bokola: Nali Yesus nata kemin, nami unang tunum imi kukup mafak-kup kamayanbap te! \v 6 Kabi tam tiindawa, toop abip dukum un-ilomdap bom-balapya, tunum ma tal bokop-ta-lomda, kanumin kanumin ayo kanuman aa! tokokoma no, aka ko. \p \v 7 Tunum Sol aso unabip iyo weng bakaanba kaayo, talalu weng sanamip disa; tunum so ma atamalip disa kelipla, duluma tola bom iliple, \v 8 Sol ali tawaal ayo kela tiltam tola tiin baala. Lale, tiin malang tinelu. Kemin, kulaali nikil iyo sikil ta dap-tal-fuku-dibii un-bomdiwa, liip kukola yakyak dibii yang toop abip Damaskus daalipla, \v 9 tiin malang kutelala, ima aye, ok aa, fala-bom beten ke bii am asuumano kela ko. \p \v 10 Yesus ami daang bakaalin tunum ma Damaskus kaptamu ilin kemin, ami win kaali, Ananayas. Kamokim ayo lom dulun eng tap visin o kebip kawu Ananayas ayo bokola-lomda: Ananayas kapyo! akaya, Kamokim ni kalabi kaayo! akale, \v 11-12 Kamokim asiik bokola ko: Yang liip ma ami win kaali, Tituun-Kup Liip o, kala-yaabip kemin, liip kaa kawu daak aba yang asekim Judas ami am ayo yang ilomdap bokola-lom: Nali Tasus kayaak, ami win kaa Sol ami fen-talabi no! akolap ko. Ali lom tap du utama yi, Tunum ma ami win kaa Ananayas ata sikil kuyak dabom tiip-naya, nami tiin uyo tangbal kep-nokomu no, kalalaya, God ami beten kamaan-bamda be no, kala Kamokim ayo bokolaya, \v 13 Ananayas asiik bokola-lomda: Kamokim kapyo, unang tunum yaapkan iyo bokolip ko: Tunum kalawaali, Yesus ami unang tunum Jerusalam bilip imi kukup mafak mafak uyo kukaayim-bala, yol dukum kuluu-laabip kemin, \v 14 unang tunum alik Yesus ami win kufo beten kamaalin unang tunum imi sok de-yimulon o, kalalaya, awem tunum pris imi kamok kamok imi bokoyila: Ayo! kalipya, sukon kaa dola koliwa, kalaba talba kemipla, weng sebup o, akaya, \v 15 Kamokim asiik bokola ko: Kabi unan o! Kaali nami okok kemin tunum keba kemin, nalta ulduuli din-ilomda unang tunum kayaak kayaak iso, imi kamok king malo iso, Israel-miin iso, imi fanang din-ilomda, nami sang kaata bakayak o, kalaliya, ulduuli. \v 16 Kemin, nalta kukola-lomdi: Kabi nami okok ke-bamdaple, nami win ayo kufu-bam ke-mokomap kaami kalan kaali, angtiil aa, kukup mafak kukaap-tokomip aye, kaa uta-mokomap o, kalali ami kukolokomi no, kala ko. \p \v 17 Kulaali, Ananayas ayo yak aba din am tam ilomda sikil kuyak Sol dabom diim tii bokola: Nak-tunum Sol aa! Kapni liip kawu tal-bomdap, Kamokim Yesus atabap ata bokop-na-lomda: Kabi din Sol ami sikil kuyak telapla, ami tiin ayo tambal kelale, God nami Sinik Tambal ata ami diim aba-lom, dap-titil dii kelon o, kala nam-baala tili no, kalaya, \v 18 kulaa, Sol ami tiin diim mafek mafek aniing ilim ultap uta kaliila tildaak abula, ami tiin ayo abiltap tambal kelu asuk mafek mafek atam-ilom, tamdaak unala, oksam okolipla, \v 19 kulaa, ima ina titil-fokola ko. \s1 Sol ami Damaskus bomda God ami weng tangbal bakayinsa kaami sang kaata ko \p Sol ayo Yesus ami daang bakaalin iso, Damaskus kawu bomdip bii luuk daalin tap kelaya, \v 20 abiltap yak Juda kayaak imi lotu am kiiyo tam une-bam, Yesus sang bakayim-bamda: Yesus ali God almi Man o, yakaan-kaa-bamda bakayila-tal-unema. Kemin, \v 21 alik ili ami weng uyo weng san-ilomdip, ili aket kaa maaklo keyulula, bokolip: Kaali Yesus ami win kufo beten kamaalin unang tunum Jerusalam kawu bilip, yam-mafak-dakamsa tunum ata nema te? Kamala kalawakal asuk sok de-yimbii-din awem tunum pris imi kamok kamok imi bilip unon o, kalalaya talba no, kalip ko. \v 22 Kemin, Sol ali Juda-miin Damaskus kawu ilin imi titil-foko tituun-kup ifiiya-lomda, God ami Ulduula Tiltam Kamokim Kesa Tunum ayo Yesus ata kayi! kala bakayin-kup ke-bala, weng san-ilom aket dinim keyulula, weng babon daalip ko. \s1 Juda kayaak ita Sol ami waasi kelipla, ukadaa unsa kaami sang kaata ko \r 2Kor 11:32 \p \v 23 Sol ayo kanu-bamda, kawu bombii am yaapkan kelaya, Juda iyo maaklo tala-tala-ke weng taken-taba aalum i! kala-lomdip, \v 24-25 din abip kaptam-ami uti tem yang ilom amitom e kala kutiila-kutiila-ke-bomdip, taap so, kutamiip so, kutiimip. Lale, tunum ma tal Sol ami bokolaya, kutamiip kawu, almi aptum kusal ita dabaalip daak basket tem una, basket ayo sok buku-buku-ke-lomdip, sok lo kutal-fuku dibii tam abip ami tuum uti fokosip uti dong diim liip akolkup dabaalip daak tawaal abala unse ko. \s1 Sol ayo Jerusalam kawu bii luuk daalin tap kesa kaami sang kaata ko \r Gal 1:11-23 \p \v 26 Sol ayo din Juda-miin imi win fiinin Jerusalam abip din-ilomda, Yesus ami daang bakaalin unang tunum imi iipyak tem aba-lomda, iso ilanali yo, kalba. Lale, ili ami kamasi kukup kanumsa kaa utamsip kemin, ali Yesus ami lak duulin daa yo, kala-lomdip, ami atam suun-daalip. Lale, \v 27 Banabas ata Sol ami dong dakaan-bamda, dibii-din Yesus kalaan tunum imi bilip kawu daa bokoya-lomda: Ibi Sol kalawaali, Damaskus liip kawu kutal-fuku un-bomdala, Kamokim Yesus atamaya, ayo weng bokola, Damaskus dinda, suunin ayo kulaa kela-lom, Yesus ami weng kufu-bamda unang tunum imi bakayinsa no, kala kanum bokoyilaya, \v 28 kemin, Sol ayo iso bomdip, Jerusalam kawu tal-une-bam, suunin kulaa kela-lomda, Kamokim ami win kaata-kup kufu-bamda, unang tunum imi bakaya ko. \v 29 Bakayim-bam balaya, asole Juda kayaak Grik imi weng bakamin iso, iyo weng aal diki-bamdip boko-lom: Aalupla taanak o, kala liip fenipla, \v 30 Yesus ami daang bakaalin iyo weng sandiwa, dibii-din abip Sisaria kaptamu daalip, yak sip tem abala almi abip tituun Tasus una ko. \p \v 31 Kemin, kanola Provins Judiya sole, Provins Galili, Provins Sameria kiimi Yesus ami lak duulin unang tunum alik iyo angtiil yol disa; abiin tangbal-kup tiindiwa, titil-fokolip. Kemin, ili utamipla, Yesus kaali, numi dabom o, kalalipla, Kamokim ami minlo tem undiwa, God ami Sinik Tangbal ata dong dokoyilaya, Yesus ami unang tunum kiiyo, yaapkan kesip ko. \s1 Pita ayo taba-lom Ainias dap-talalusa kaami sang kaata ko \p \v 32 Pita ayo yak abip ma ma kawu tal-une-bamda, daak Yesus ami aptum kusal abip Lida kawu ilin imi fanang daak ulaya, \v 33 Tunum ma be kemin, ami win kaa Ainias; ami sikil yaan iyo dikik-ansip ayo ti alami am kawu bom bii wasital oklungkal kiita dakan-tiisa kala kalalaya, \v 34 Pita ayo bokola-lomda: Ainias kapyo, kamala kuluwu Kraist ata tam-talalula kemin, tam tola kaltapni abiin kon ayo aluula dotulan o, aka kem-salale, maak fak-daalin tap tam tolna. Kulaa, \v 35 Lida kasel so, tawaal Saron kasel iso, alik iyo atamdip aket fal-siki-lom Kamokim Yesus ami lak dolip ko. \s1 Pita ata unang Tabita saaknu umfosa kaata ko \p \v 36 Kemin, Yesus ami daang bakaalin unang ma abip Jopa kawu ilin kemin, umi win kuu Tabita yo, ke-bam Dokas o, wakan-kaa-bam ken-umbipya, unang uli suunkup kukup tangbal-kup nuu-bamdu, unang tunum mafek mafek iipnip imi kukaayin-bam ken-yaabu. \v 37 Kemin, Pita ayo Lida abip kawu bom-balala, unang uyo mafak umu-lom taanule, kulaali ilmi kukup kuluu-lom, oksam okowa umbii tam abiin dukum ma tip kaptoowu um-tii-lom ilip. \v 38 Lida abip kaptam-ali abip Jopa umi mepso kulu be kemin, Yesus ami daang bakaalin Jopa kasel iyo weng seliwa yi, Pita ayo Lida mepso kawu bombe no, kalip kala, kalalipla, tunum alep ma yim-baalip din-ilomdip weng kulii-din Pita ami bokolip ko: Numi unang ma saaknu kemin, nak-tunum kapyo, baan talapla yo! akiwa, kulaali \v 39 Pita ali imi weng kaata-kup weng sanda, alep iso nikil din unipla, tal Pita ayo dibii tam am abiin tip diim kawu dip-tam daaliwa, unang kaluun kaluun alik iyo tal mepso kulu tal tola ama-bamdip, Tabita umi tiin kawang bomduya, ilim akal alik akal alik biki bi kuyimbu kaali, kuluu-lom Pita ami kukolip. \v 40 Lale, Pita ayo unang kaluun alik iyo bokoyala tam banipla, katuun duung fakela daak tiin-ilom God ami beten kamaan-bam fal-siki tiyak daa unang saakbu uyo utam bokowa ko: Tabita kupyo, tam tiinan o, waka kem-salale, unang taanbu uyo tiin baa Pita atam tam abiin tiinuya, \v 41 Pita ayo sikil kuuwa uyo kutal-fuku-lom tam tiinuya, unang kaluun-miin iso, Yesus daang bakaalin malo iso, iyo naan-daaya, tiltam tilip, unang uyo kukuyila utamip yi, Uyo tam tiin baalu kala kaliwale, \v 42 Jopa kasel alik iyo weng san-ilomdip aket fal-siki-lom, Kamok ami lak duulipla \v 43 kemin, Pita ali Jopa kawu bomda am yaapkan kelala, kang bulumaki ipnaal kaata, talalmin tunum ami win kaa Saimon aso alep bom-ilsip ko. \c 10 \s1 Ensel ayo talda Konilius ami weng bakaan-bisa kaami sang kaata ko \p \v 1 Tunum ma abip Sisaria kawu be ami win kaa Konilius; ali waasi dinin tunum ilmi-kup 100 imi tiin molin kemin, waasi dinin tunum ili Itali kaptam-ami waasi dinin o, yakan kan-laabip imi anung o. \v 2 Ali lotu kemin tunum kemin, aso almi man aptil iso, alimal ili ti God ami fiyaap-kup duun-yaabip, ali tunum isom ale, ali Juda unang tunum imi mafek mafek iipnip iyo kukaayim-bamda, suunkup God ami beten kamaan-bam, kem-yaaba kemin, \v 3 kulaa am ma daanuya, atan tal aba daayak aba ke-balale, kulu Konilius ayo almi lom tap ma visin o kebip uyo duu-lomda, fatap-kup atama yi, God ami ensel ma tal am ba tala kala atamale, ensel ayo tal bokola ko: \v 4 Konilius kapyo! Wo! kalale, atam suunin so ke-bamda bokola: Kamokim o! kanimin yoko? kala dik-daala bokola-lomda: God ali titam-ilomda, ali beten kamap-nam-bamdap aa, yak unang tunum mafek mafek duluubip iyo kukaayim-bamdap ken-umbap kala takaliya, kapni fiyaap duup-tim-bamdi, kukup tangbal ma kup-ton o, keba no. \v 5-6 Abip Jopa kaptam-ami tunum ma be ami win kaali alep kemin, ma kaa Pita ale, win ma kaata Saimon. Kanolin kemin, ma kaali kang bulumaki ipnaal talalmin tunum aso alep bom-bilip ami win kaa awasekim Saimon kemin, ami am kaali biyang yol ok balang diim kawu desip. Kemin, ti kamala kulu tunum ma yim-baalap bilin Pita atamip tilin! aka ko. \p \v 7 Ensel ayo unale, Konilius ayo almi ok fukulin tunum alep ma, kuno tam waasi dinin tunum ma, nikil naan-daaya. Kemin, waasi dinin tunum akal God ami aket kola-bom, God ami beten kamaala-yaaba, ali Konilius aso bomda dong dakaalin tunum o. \v 8 Nikil kanolin ita, tal atamipya, Konilius ayo ensel almi weng alik bokola kaata, imi bokoya-lomda, yim-baala din abip Jopa unip ko. \s1 Pita ami mafek mafek ma fatap tap atamsa kaami sang kaata ko \p \v 9 Kulaa, nikil iyo yakyak umbilin iip silip sintam kutim yak aba bital abip mep mep tala-biliwa, atan tal dibimnu, Pita ayo tam am konal diim kabaaku beten ke-bam, bom ilala, \v 10 ol-tinap kelula, ima ma inali yo, keba. Lale, ima kaa kiinin disa be kemin, kama fuubip kala, ilaya Pita ayo lom tap visin o kebip ma fatap-kup talaalaya, \v 11 Abiil tem kalulule, mafek mafek ma ilim kaal dukum altap umi balang kaali, fukula-fukula ke kulii bital-daak tawaal tiiluya, talaalaya, \v 12 Kwin! kabaak-ali: nuuk, kang, atiim, inap, awon, kanumin mafek mafek iyo Juda kii inin disa awem o, ken-umbip kiita, ilim men kabaaku bukuba kala atamale, \v 13 tam weng ma bokola kaali, tal Pita ami bokola-lomda: Pita kapyo, kabi yak taloop kunolin yaapkan kulii yebi fuu-lomdap inan aa! akaya, \v 14 Pita asiik bokola-lomda: Kamokim kapyo, Juda numi lo kaa boko-lomdu: Kii awem kayi! kalsu kemin, nali siin kaa nali kanolin kii ma inasi disa. Kemin, kikil ti ma anu fuu inam-nokomi disa yo! akaya, \v 15 weng ayo asuk bokola: Mafek mafek alik kii God ata boko-lomda: Yaap o, kalba kaa, kabi awem o, kemin disa yo, \v 16 aka-aka-kemsi, weng du asuumalo fak-daalaya, maak fak-daalin tap ilim dukum kaayo, kulii tam abiil tikiin una ko. \p \v 17 Pita ayo kanolin lom dulun tap kaa atamdaya, aket yaapkan fukun-bamdala, Kwin! lom tap duuli kaami miit kaata, dok kanolin sang ma yoko? ke-bamda ilaya, tunum nikil Konilius yim-baala tilip iyo, tal-ilom tunum iyo tal bokolip: Saimon ami am kaa kaloku be ni? kaliwa, bokoyiwa, tal aba daak amitom mepso kulu tolnipla, \v 18 weng umbaaya dik-daayip: Tunum ma ami win kaa alep kemin, ma kaa Saimon ma kaata Pita kemin, kalawu bombe nema? kaliwa, \v 19 Pita namti ami lom tap duula kaata, umi aket fanang daka-bam bom-ilale, God ami Sinik ata bokola-lomda: Kapyo, weng san-ilawa, tunum asuumalo ma tal kapni fenbip iyo itaman! \v 20 Kii, nalta yim-baali tilip kemin, kabi kela tam tiin daak itam-ilomdap, unon e, kelon e, kemin daa; nikil unolip ko. \p \v 21 Kulaa, Pita ayo daak tunum nikil imi bokoya-lomda: Kipni tunum kaami fen-talabip kula nata te! Ibi kanim fanang tilip? yakala boko-lomdip: \v 22 Konilius ali waasi dinin tunum almi-kup 100 imi tiin molin tunum kemin, ali tifan tunum tangbal ale, God ami fiyaap dolin tunum. Juda alik ili ami win ayo kufola-yaabip kemin, sinla God ami ensel ma ayo tal bokola-lomda: Weng kulaalap din Pita be unula, tal kaltapni am kalaba tal ilom ami weng ayo ma bokop-tala, weng selan! taka Konilius ata, yim-baala tulup o, akiwa kulaa \v 23 Pita ayo bokola: Tiltam tiliwa, nikil sindupla, yakala, tam unip nikil silip sintam Pita bung dotula aso nikil maakup unip kemin, Yesus daang bakaalin tunum Jopa kaa kayaak aso nikil unip ko. \s1 Pita ayo din Konilius ami am unsa kaami sang kaata ko \p \v 24 Nikil iyo yakyak bilin iip silip sintam una-bilip, Konilius akal utama, Awu, kulaata mepso talabip kala kalale, almi aptum kusal so, am maak ilin iso, imi bokoya ko: Ibi tal am tiliwa, fenuwa yo, yakala, tala-tala-ke-lom fenip ale, \v 25 Pita ayo tal Sisaria abip iip kulu talale, kulaali Konilius ayo din Pita almi miit tem kulubale, kamokim ami weng umkaalin tap ke, tilik dung fakela daak Pita almi miit tem kuluba dabuna ti kaldaak daa Pita ami fiyaap dola. Lale, \v 26 Pita ayo Konilius ayo dafoba-kup bokola: Nali tawaal diim tunum te! Nak-tunum kabi ti kaldaak-daa dabuna-yaamin daa; tolnan! akaya, \v 27 kemin alep iyo weng bakamsi kela tam am ula, Unang tunum yaapkan ma tal tiinaabip kala tam itamale, kulaa \v 28 Pita ayo bokoya ko: Kipkal Juda numi kukup ayo utamsip. Kemin, nuli yakal ilmi tunum miit kusnum iso ilin aye, din atamup alep tiin ilana kela talemin aa, kaali ti awem. Lale, God ali kukup-na boko-lomda: Kabi yakal ilmi tunum miit kusnum imi sang ayo bokop-nap: Kaa awem kemin, yaap kep-nuya tunum kaami miit tem kaa yang unokomi disa yo, kalolap. Lale, Yaap o, tiki no kala God ayo nami kanum bokop-na-lomda kukup-nimba. Kemin, \v 29 kapni naan-daap-nambap kaata, unon e kelon e, kebi tilbi disa; nali weng ma dik-daap-ton o, kali kanimin o, kala, naan-daap-nambap i? akala, \v 30 Konilius asiik bokola-lomda: Bii am asuumano keli kabak-ali kano atan tal aba yak banale, nayo am kaltamu bomdila, God beten kamaan-bam bom talaalile, Tunum ilim dawang soyim mikilin ma tal nalmi tiin diim kulu tolna, atamila, \v 31 ayo bokop-na-lomda: Nak-tunum kapyo, God ali kapni beten ken-umbap uyo, weng san-kaa-bam ale, Juda unang tunum mafek mafek duluulip iyo, masiim kukaayila-yaabap kaata, titamdala, kukup tangbal ma kup-ton o, keba kemin, \v 32 Jopa kawu tunum ma bombe ami win kaa awasekim Saimon kemin, ali kang bulumaki ipnaal talalmin tunum ma aso alep bom-bilip kemin, ami am kaali biyang yol ok balang diim kawu buu kemin, kapni tunum ma fokolap dindip Pita bokoliwa, Konilius kapni balap kala talak o, kalale, \v 33 kulaa abiltap-kup tunum nikil iyo yim-baali kapni fanang din unipla, kabi nami weng kaayo, weng sandap talap kemin, yaap ke talap. Kamala kalawaali, alik nuli tal God ami tiin diim tiinaalup kemin: Kapta Dukum ami weng bokop-ta-lom: Din imi bokoyan o, tamba ayo bokolapya weng selum o, kala Konilius ata Pita ami kanum bokola ko. \s1 Pita ata Kamokim Yesus ami sang Konilius nikil alimal imi bakayinsa kaami sang kaata ko \p \v 34 Kulaa, Pita ayo weng namti ilu bokoya-lomda: Kipyo, utamiya, ti faneng, God ayo aket fukun-ilomda, yak tunum miit ma ma ili ti disa tildak miit maakup kiita-kup, ayo kala-laaba disa. \v 35 Unang tunum miit yaapkan yaapkan kiita, God ami lak kaa duu-bomdip, kukup tangbal umi tabu-bam kemip namti, God ali kanolin kiimi fiyaap kaa duu-mokoma no, kalbi. \v 36 Kipkal utamsip taa! God ali Israel numi bokoya-lomda: Yesus Kraist ali unang tunum alik imi Kamokim maakup kemin, unang tunum kawanta Kamokim kaami lak ayo duula namti, Kamok ata taba-lomda dap-talalulala, ami aket tem ayo bilili-kup kala-lom, yaap-kup ilokoma no, kala-lomda God ali weng tangbal kaata kulaala talsu. \v 37 Jon Baptis ayo oksam ukamin sang ayo unang tunum bokoyala, Yesus ami kukup kanum talan-soma uyo, kaa ipkal utamsip. Kemin, ali din Provins Galili bokon aye, yak aba din Provins Judiya aye, abip ma ma kawu almi kukup ayo kukuya-tal-unemsa ko. \v 38 God ali, almi Sinik Tambal ayo Nasaret kayaak Yesus ami kolale, dong dokola kelaya kawu, dabaala tildaak taldaya, God aso bomdaya, abip ma ma kawu tal-une-bamdala, unang tunum yam-talal-kaa-bam ale, Setaan ata alik yam-mafak-dakan-unsa imi yam-talal-bam kem-tal-unemsa. \v 39 Yesus ali Provins Judiya aba-somdala, din abip dukum Jerusalam kaptam aso, abip malo malo iso, tal-une-bamda, kanumin kanumin kukup alik iyo talala tal-une-balaya, almi aptum kusal nulmi tiin alep alep kaa atam-sulup kemin, kabak-ami sang kaata unang tunum imi bakayila-tabasup o. Kanola waasi ita dabak as diim daa an-silip. \v 40 La, am alep kela, am asuum diim kawu God ayo dafolala, tam tiinaya, atam-sulup. Kemin, \v 41 unang tunum alik kii ma atam-silip disa; kemin, nuta-kup God ata ulelnala atam-sulup. Kemin, nuli atamuwa yi, God ali numi bokoya-lomda: Ipni atamip kaami sang kaata, unang tunum imi bakayin o! yakaya kaa kipni bakayimbi, faneng tiin kawang kelaya, aso nuso ok so, ima so, maakup inan-solup. \v 42 Kemin, numi bokoya-lomda: Kibi nami weng kaata, kulii-tal-une-bam unang tunum imi dotu bokoya-lom God ali boko-lomda: Bii-lom kaali, Yesus kulaata tiin kawang bilip so, taansip iso, iyo talalu lii-bam yam-kuku-mokoma no, kalase kayi! yakan-kaa-bam bakayila-tal-unemin o, kalsa. \v 43 God ami weng ku-fatap-dakamin tunum profet alik ili, kaami sang ayo bokoya-lomdip: Kanita God ami Uldaa-dabuula Tiltam Kamokim Kesa Tunum ami lak duulip namti, God ali ami win diim o, kala-lomda, imi ban kemin ayo kukan-tii kamboyokoma kayi! kemsip o, kala Pita ayo kanum bakayinsa. \s1 God ami Sinik Tangbal tunum miit kusnum imi diim abasa kaami sang kaata ko \r Mak 16:17, Ap 2:4, 4:31, 8:17, 19:6 \p \v 44 Kanola Pita ayo weng kaa bakayim-bam ilaya, God ami Sinik Tambal ayo tal-ilomda, God ami weng kaa weng san-kaabip alik imi diim abaya, \v 45-46 Juda Yesus ami daang bakaalin malo ma Pita so, nikil talbip yakal utamipya, Kaa Juda nuta-kup daa; unang tunum miit kusnum iso, yakal kano God ayo almi Sinik Tangbal ayo kuuyilala, abip ma ma imi weng akal alik akal alik ma utamsip disa ayo baka-bamdiwa, God ami kukup tangbal kuuya, ami fiyaap duu-bamdip, tong bakan-tabip kala, itam-ilomdip aket dinim keyula, \v 47 Pita ayo aptum kusal imi bokoyila ko: Kipyo, God ami Sinik kaa siin sawaalak tildaak numi diim abase tap, kanola unang tunum kalawiimi diim kaakal ti tal abamna kalip. Kemin, kawanta ma oksam ukamin kaa ma daa yo, kalomip dinim o, kalale, \v 48 nikil alimal imi bokoya-lomda: Ibi Yesus Kraist ami win kufoliwa, oksam ukuyin o! yakala oksam okole, bokolip: Kabi kalawu nuso sin-sin-ke-bam ilanaluwa kawu, unan! akiwa, kanosa ko. \c 11 \s1 Pita ami Sisaria bomda mafek mafek tiltam tulu utamda, din Jerusalam Yesus ami lak duulin imi bakayinsa kaami sang kaata ko \r Ap 15:7-11 \p \v 1 Bom bii Yesus ami kalaan tunum iso, Yesus daang bakaalin Provins Judiya bilip iso, nikil iyo weng saniwa yi, Juda nuta-kup daa, unang tunum kusnum yak tildak yakal ti kano God ami weng ayo weng san-kaa-bam kebip kala, kalalipya weng sanip. \v 2 Kemin, Pita ata met Jerusalam imi itamaya, Juda Yesus ami lak duulin ma Juda imi kukup suunkup fukusip ita, Pita ami dabak molum o, kala bokolip ko: \v 3 Kabi kanimin o, kala din tunum ipnaal ukan tiilin disa imi am kaptamu unawa, iso nikil bomdip ima inan-solip yoko? Kaali ti awem la yo! akipya, \v 4 Pita asiik miit kawu kufo-lom, mafek mafek alik tiltam tabasu kaami sang kaayo, dotu daka-daa bokoya-lomda: \v 5 Kipyo, nali siin kaa Jopa kawu bomdiya, God ami naan-biliya, nami aket tem kaali, akal kusnum ma kep-nula, lom tap o, kala fatap atamiya, mafek mafek ma ilim dukum tap umi balang fukula-fukula-ke-lom abiil kaptamu akola kulii yakyak tildaak nalmi diim tulu kalile, \v 6 talalu atam talaaliya, Tawaal nuuk sole, asal nuuk dukum so, atiim so, inap so, awon kiiso, kiita ilim diim kabaaku tiinaabip kala atam kemile, \v 7 kulaa God ami weng ma tal bokop-na-lomda: Pita kapyo, kabi yak daak toloop kanolin kiili, aa-bam fuu-bam inan aa! nakale, \v 8 nasiik bokola-lomdi: Kamokim kapyo, Juda numi lo kaa boko-lomdu: Awem o, kalsu. Kaa siin uyo nami bon tem kaa ma inasi disa kemin ale, kikal nali anu fuu inam-nokomi disa yo! akile, \v 9 weng ma bokola kaali, asuk tal bokop-na-lom: Mafek mafek alik kii God ata awem dinim o, kalba kaa, kabi awem o, kemin daa yo, nakaya, kulaa, \v 10 kanum bakamsi du asuumalo fak-daalaya, ilim dukum kaayo, taloop kiiso, alik foko kulii tam abiil tikiin unaya, \v 11 kanola kabak-ayo tunum asuumano ma iyo tal nami am kaba tilipla, Sisaria kayaak Konilius ata tunum nikil ma yim-baala nami fanang tiliwa, \v 12 God ami Sinik ata bokop-na-lomda: Kabi unon e kelon e, kemalap i! ti nikil maakup unolip ko, nakala, iso naso, Yesus daang bakaalin Jopa tunum bukupkal iso, nikil yakyak bilin Konilius am din atamuwa, \v 13 asiik numi bokoya-lomda: Ensel ma ayo tal nami am kaltamu tal bokop-na-lomda: Abip Jopa kaa kayaak ma bombe ami win kaa alep kemin win ma kaali, Pita ale, ma kaata Saimon, kanolin kemin tunum ma fokolap din Pita atamip tiliwa, \v 14 weng ma bokoya weng selawa, God ata kapso, alimal alik am maakup ilin iso, alimal kipni aket tem talalu-yimulala, tiltam atin ti almi unang tunum tambal kelin o, kala ensel ayo bokop-na no, kala Konilius ayo kanum bokop-na ko. \p \v 15 Kulaa, nasiik weng ma bakaliya, God ami Sinik siin kawu tal numi diim abase tap ke kanola yakal tal alimal imi diim abamna kala, kalalila kulaali, \v 16 kamasi God ami man Yesus ami weng bokoya-lomda: Jon kulaali oksam kaata-kup ukayinsa ale, nali God ami Sinik Tangbal ata dabaali taldaya, ata kipni iipyak tem uyo dotu-yimula, alik yaap-nokomip o, kalase kaami aket kaa fuku-daali. Kemin, \v 17 utamiya, Siin kaa nuli Kamokim Yesus Kraist ami lak duu-sulup kawu, God ali almi Sinik dabaala tal numi diim abamna bombii kama kulawu ami Sinik ata dabaala tal nikil imi diim abamna kala kalaliya, kaa dok kano-somdila, God kaa daa yo, akila yaap kep-namu daa kalaliya, Pita ayo kanum bakaya ko. \p \v 18 Kanola, Yesus ami aptum kusal iyo weng sandiwa, imi fatom dinim weng Pita ami bakaanbip ayo kulaalipla, God ami fiyaap duu-bam bokolip ko: Yak kunolin kulaa God ayo taba-lom unang tunum miit kusnum iyo kano bokoya-lomda: Kipni aket ayo fal-siki-lom tiltam suunkup ilin unang tunum kelin o! yakan-kaaba kayi! kala-silip ko. \s1 Antiok kasel iyo Yesus ami aket kolin unang tunum imi kanu-bisip kaata ko \r Ap 4:36-37, 8:1, 13:2-3 \p \v 19 Stiven aalip taanse kabaku, Juda iip maakup maakup ma iyo kukup mafak kutaltam daa-lomdip, Yesus ami aket kolin unang tunum imi kukaayim-bilipla, sak funbi umbilin Fonisia bokon une-bala, Saiprus bokon une-bala, kutal abip Antiok kulu dela, kawu bomdiwa, Yesus ami weng tambal ayo ilmi aptum kusal Juda ita-kup bakayinsip. \v 20-21 La, ilmi tunum ma kii Saiprus kayaak so, Sairini kayaak iso, kemin iip maakup maakup iyo tal abip Antiok tal-ilomdip, kano unang tunum kayak kayak imi bakayip. Kemin, Dukum ata dong dokoyilaya, iyo titil-fak-daa tiltam-ilomdip, Kamokim Yesus ami sang kaayo, bakayim-bilipya, unang tunum yaapkan iyo ilimi kukup mafak kaayo, kela-lomdipla, Kamokim Yesus ami aket kola-silip. \p \v 22 Kemin, Yesus ami lak duulin unang tunum abip dukum Jerusalam bom-bilip iyo kano-silip umi sang ayo weng sandiwa, Banabas ayo dabaalip Antiok din ilomda itamaya, \v 23 God ali abip kasel imi disa misiim kulu tangbal ma kamayim-balaya, ilimi fiyaap kaayo, duubip kala, kala-lomdala, fiyaap-kup duu-bamda, dukum-kup bokoya-lomda: Ibi Kamokim Yesus ami weng ayo kela-yaamin disa, titil-biki kutal-fuku-bomdiwa yo, yakan-kaama. \v 24 Kemin, Banabas ali ti tunum tangbal; ali Yesus ami lak kaa dukum-kup duusa kemin, God ami Sinik Tambal ata ayo dong dakaan-balaya, weng baka-bala unang tunum yaapkan iyo Kamokim ami lak duu-lom tildang ami miit tem tilip kesip. \p \v 25 Kemin, Banabas ayo din Tasus kawu, Sol fen din atamala, \v 26 dap-tama tal Antiok tala, alep iyo Yesus aket konsip unang tunum yaapkan imi bakayim-bam bom bii, wasital maakup duk-duuliple, kamosinim kaa Antiok kasel unang tunum isiik weng kufo: Yesus almi daang bakaalin unang tunum Kristen o, kala-silip ko. \p \v 27 Am kulu daanse kuyaku, God ami profet weng ku-fatap-dakamin tunum ma iyo Jerusalam kaptamu yak aba tiltoop Antiok tilip. Kemin, \v 28 ilmi tunum ma ami win kaa Agabus ali God ami Sinik ata bokolaya, asiik tam tola unang tunum imi bokoya ko: Bom-bii-lom kaali, am bokon kala dik-daa kulaasu kaa ol fut am daanokomu kayi! yaka ko. (Ti faneng kemin, bii-lom Klodius ali tiltam king kelaya, ima dinim ol fut am kaayo daansu ko.) \v 29 Kanum bokoyilaya, Yesus ami aket kolin iyo taken-taba bokolip: Kanolokomup kaata, tangbal te! Nikil nokol Kristen Provins Judiya kayaak imi dong dokoyupla, ma ami tuumon ayo kulii-tala-tala-ke afet-daa-lom kulaayilup din unuya yo, kalale, kulaa \v 30 fan Banabas so, Sol so, alep imi tuumon kuyipla, kuluu-lomdip kulii-din Yesus ami aket kolin unang tunum Provins Judiya kawu bilip imi kamok kamok kuyinsip ko. \c 12 \s1 King Herot ami Kristen unang tunum imi kukup mafak kukaayinsa kaami sang kaata ko \p \v 1 Am kula daanse kulu, King Herot ayo ti kukup mafak kutaltam daa-lom Kristen tunum unang malo ma imi kukaayila tal-bomda, \v 2 soldiya yim-baala din-ilomdip Jon fik, Jems ayo dibii-tal ilomdip bainat tup aaliwa kulaa, \v 3 Herot ayo utamaya, Juda iyo Jems aabip kaami fiyaap ayo duubip kala, kala-somdaya, kulaali ti bret yiis so nolip faskaamin disa kaami iintang am daanaya kuyaku, asuk soldiya maso ma fokola dindip Pita ayo sok de-dibii-tal ilomdip, \v 4 kalabus am daaliwa, soldiya almi-kup tal aba daayang, talang malii foko, kiita atalingkal atalingkal ke-bam kutamiip so, taap so, Pita kutii-bilipya, Herot ayo fanang daa: Nali kano ili Pasova ami taloop so, ima bret so, fuu-bam imbip ami disa ke-lokomu diim kawu, nayo waasi dinin tunum imi yim-baali din Pita dibii-tal Juda ilmi tiin diim daaliwa, weng dotuliwa, soldiya imi bokoyila, aalip taanokoma no, kala ko. \v 5 Pita ali kalabus am kaptamu balaya, kutiibip. La, Kristen unang tunum iyo titil-fak-daa-bomdip God ami beten kamaan-bam: Kapyo, Pita kaa dong dokolan o, akip ko. \s1 Ensel ma ayo talda, Pita kalabus taldaa dabaala tam bansa kaami sang kaata ko \r Ap 5:19-20, 16:26 \p \v 6 Pasova ima ayo in-bilip bii dinimnula kulu, Herot ayo aket fuku-daala yi, Sibi Pita dibii-tiliwa, weng dotulupla, aalip taanak o, kala-lomda, bom ilaya, kutamiip kawu Pita ayo kalabus am bombe kemin, soldiya alep iyo sen sok alep ta kulii-tal anung ayo kulii yak Pita ami bukup kun diim buku, anung ma kaata soldiya ami bukup kun diim buku, ke-lomdip soldiya alep ma tal malii kaldangna, ma tal malii kabangna, ke Pita ata dap iip kabaak daalip akana keliple, soldiya malo ita amitom kutiilip bom-balaya, kulaa, \v 7 abiltap maak fak-daalin tap yokon ma iilfo kulaala tal am kutam tii alik falala-kup kaluya, Dukum ami ensel ma ayo tal-ilomda, sikil kuyak Pita ami malan kun diim kuyaku malela kem-salale, tam tiina bokola: Nak-tunum kapyo, ban abiltap tam tolnan! aka kem-salale, bukup kun diim sen ayo alep alep dilela daak abamnip tam tolnaya, \v 8 ensel ayo bokola: Yak ol tiil ayo kuluu kuyang debap-kup, yaan-alom diltoop tini kelan o! akala kanolale, bokola: Kapni ilim dukum ayo dildaak tini kelawa, tal nami daang abamnawa yo, kalale, \v 9 fan yak kanoba-kup, ensel ami daang bakaala alep tambanip. Lale, Pita ayo dotu utamaya, Ensel ami weng bakap-namba so, mafak mafak talal-namba so, kaa fan o, kaloma daa. Kulaa lom ema dakaan-unabi no, kalala, \v 10 alep iyo tam abalipla, tildang soldiya taktok ma mepso kulu kutiibip iyo akaya yam-kan ti kulaa yang asuk kano taktok ma kutiibip iyo akaya, tam daak uti daam tem aba yang uniwa, uti dukum amitom kaami ain saal uyo ulta-kup busuulula, tam abip dukum tam abalip yang liip dukum kaayo, yang abale, maak fak-daalin tap ensel ayo Pita ami kambola tabana ko. \p \v 11 Kela tabana, Pita ami aket ayo talalu fanang daa: Bayi! nali talalu utamiya, Fan Herot ata sok de-namulaya, Juda iyo aket fanang fukun-bamdip, Herot ayo talalu atafii-bam dabak-mo-somdaya, soldiya imi bokoyilaya, aalokomip ema yo, nakan-kaabip. Lale, Dukum ali, almi ensel dabaala taldaya, nam-taltam abip daalaya, yaap keli ko. \p \v 12 Kanolin aket ayo fanang daa-somdaya, yak aba din Jon-Mak ami awak Maria umi am tal ulala, Unang tunum yaapkan iyo tal ang-de am kaptamu bomdip Pita ami sang kaata, God ami beten kebip. Kemin, \v 13 Pita ayo din saal dok-dok-kem-tabale, okok kemin unang ma Roda uta yak aba tiltoop saal busuulon o, kalale, \v 14 weng seluya, Pita almi weng bokola kala, kalaluya, umi aket ayo yaap ma kewala, saal ayo basolamu daa, kela abiltap bina met bokoya-lomdu: Kipyo, Pita ayo tal amitom tola be no, yikule, \v 15 isiik bokowip: Daa, kubi babon-bamdap kasen-fakabap ema yo, wukiwale, Daa, ti faneng o, kala-lomdu, Ali ti fan Pita alta tal tolna no, kalule, iyo bokolip: Daa, kulaa Pita ami ensel ema yaa! kemip. \v 16 La, Pita ayo ti saal dok-dok-kemin-kup keba kala, kala-lomdip, met saal busu atam faneng o, kalalip fanang dakat keyu ko. \v 17 Pita ayo tam sikil kufola nikil iyo dulumnip, Dukum almi ensel ata dabaala tal kalabus am tildaa dibii tiltam daala tala ami sang ayo bokoya-lomda: Kipyo, Yesus ami niing Jems so, Yesus ami daang bakaalin tunum kusnum iso, nikil kiiyo sang kaayo bokoyin o, yakala, tam daak saaklo abala abip ma unon o, kalala maaklo tabana ko. \p \v 18 Kula am daanala, soldiya iyo Pita ami abiin ukdaa-lomdip, Kwin! Pita kalawaali dok liip tam banba ni? kala-lom suun-daa aket yaapkan fukunipya, \v 19 Herot ayo soldiya ma yim-baala din Pita fenip. Yale, atam-laamin daa keliwa, Herot soldiya kutiilip daana imi tiin molin imi bokoyila, ata dik-dakaan tal-unebi kelala, soldiya kusnum ma ita bokoya-lomda: Tal kalawiili yim-bii-din anulipla taanik o, yakaya, fan anulip saaknip ko. \p Kanoliwa kulu, Herot ayo Provins Judiya ayo kulaa kela daak abip Sisaria kawu bom ilsa no. \s1 King Herot taansa kaami sang kaata ko \p \v 20 Kemin, yak Taya kasel so, Saidon kasel so, iyo King Herot ami tawaal tiin mosa kawu, ima saanbi kulii-talen-umbip. Kemin, am ma daanaya, Herot ayo imi aket atul kuya atam-ilomdip, aket fukun-daa kanola, Kaa numi bokoya-lom: Ibi tal numi ima kaa saanin daa yo, yokokoma nema yo, kala-lomdip tala-tala-ke tal king ami am tiin molin tunum Blastas ami kukup tangbal kola-lom, bokolip ko: Nak-tunum kapyo, dong dakaayim-balawa, king aso, waasi kela-una-tala-kebup ayo, kulaalum o, akip. \v 21 Kemin, Herot ami am kutiiba ayo daanule, unang tunum iyo tala-tala-keliple, Herot ayo king imi ilim tangbal kaata miki-lomda, king imi tiin-yaamin baan diim tiin-ilom weng dukum tuuptuup bakayim-bamda bokolaya, \v 22 unang tunum iyo kasen-foko dukum-kup naan-bam bokolip: Weng bakayimba kaali, tunum daa; kaa god ma ata no! kemip. \v 23 La, Nali God daa yo, kalaya kelamip aa, duluma keyilaya, kulaa ti God o, kala-lomdip bakan-bilipla, maak fak-daalin tap Dukum ami ensel ata mafak-alin kolaya, diit ta taba-lom aalip saaksa. \p \v 24 Lale, Kamokim Yesus ami weng ayo bakayila-tal-une-bilip dukumnala, abip yaapkan iyo weng san-kaamsip. \p \v 25 Kemin, Banabas sole, Sol so, alep imi moni kulii-tal kukaayin umi wok ayo disa kelu kalaliwa, abip dukum Jerusalam kulaa kela Jon-Mak aso, dibiilipla, nikil Antiok unip ko. \c 13 \s1 God ami Sinik ata Banabas sole, Sol so, alep iyo ulduu-yim-baala unsip imi sang kaata ko \r Ap 6:6, 9:15, 14:26-27, Gal 1:15-16 \p \v 1 Kristen unang tunum imi abip Antiok bom-bilip imi iipyak tem kawu, God ami profet weng bakayin tunum so, kukuyin tunum iso, iyo bilip kemin, Banabas, ali tunum duutim Saimon, abip Sairini kayaak Lusius, Manain kaa Herot almi aptum, Sol kanolin kiita. \v 2 Kula, Yesus ami lak duulin unang tunum ili ima fala-bomdip Kamokim ami naan-bam iliwa, God ami Sinik ata bokoya-lomda: Nalta Banabas sole, Sol so, alep imi bokoya-lomdi: Alep ibi din ok kalawa okok kemin o, kali kemin, nikil kibi dil saanin daa; alep kii yim-baalip unin i! yakaya, \v 3 kulaa asuk ima fala-bomdip, God ami beten kamaan-bam kemsile kulu, sikil kuyak alep imi dabom diim tii beten ke yim-baalip, alep unip ko. \s1 Banabas sole, Sol so, alep imi bilin Saiprus bokon kawu, God ami weng bakayin-bisip imi sang kaata ko \p \v 4 God ami Sinik ayo Banabas sole, Sol so, alep iyo yim-baala daak abip Selusia aba-lom iyo yak sip tem abalip Provins Saiprus unip. (Kemin, Provins Saiprus kaali, yol ok kumun ami daang kun diim iip kawu ilin) o. \v 5 Kemin, alep ili din Provins Saiprus ami abip win fiinin Salamis kawu din aba-lom, Juda imi lotu am tam-ilomdip God ami weng ayo bakayila tal-unemip. Jon-Mak ali alep iso bomdaya dong dakaaya ko. \p \v 6-8 Provins Saiprus abip alik iyo bakayila tam-tam kulii umbilin abip Pafos dii-somdiwa, tunum ma atamip kaali, tunum kaa usong falela-bom ibaka-bamda: Nali God ami weng ku-fatap-dakamin tunum profet o, ke-bam ale, ali Juda kayaak kesa kemin, ami win kaa Ba-Yesus ata; Grik kayaak ita ami win kusnum ma bokola-laabip kaali, Elimas o, akan-kan-umbip. Kemin, ali Provins Saiprus kaptam-ami kiyap dukum ami aptum kemin, kiyap Sekias Polus ali ti kaal kelin tunum kemin, ali God ami weng ayo talalu weng selon o, kala-lomda, Banabas sole, Sol so, alep imi naan-daaya tilip. Lale, Elimas ami aket fukuna kaali, Kiyap kaayo, Yesus ami lak kaa duulama no kala-lomda, abiltap tal tunum alep iyo dil mo-lomda: Ibi Yesus ami sang kaa ma kiyap kaa bokolalip o, kal-bom kanumala, \v 9 Sol, ami win ma kaali Pol o, kal-bom iyo bakaala-yaabip kemin, God ami Sinik Tambal ata Pol ami dukum-kup dong dokolaya kemin, Pol ayo dabak dela taba usong tunum ayo talalu atam bokola-lomda: \v 10 Kapyo, kasen-fakamin weng ayo kapni diim kawu bombule, kabi Setaan ami man ke-lomdap, kukup tangbal alik kaami kalan kaata tit-keya ita-bomdawa, unang tunum kii, fotabe-bamdap dil-saan-tabasap. Kemin, tunum ali God ami weng ma utamon o, kala namti, kabi suunkup kasen-fakayim-bamdap dil-saan-umbap te! Ti! kapkal kaa utaman! \v 11 God ali telon o, kalba kemin, kapni tiin kiili bikiip-tuya, atan utamin disa ke bii ilana ke-lokomap te! aka-kem-salale kulu, maak fak-daalin tap God ayo ibin tap kuuta, kulaala tildaak aba-lomdu tiin ayo malang tinelula, kulaa liip fen-tal-une-bamda, tunum ma atam bokoliya, nam-tal-fuku liip ayo kukup-na yakyak da unon o, kalalaya, fen-tal-unema. \v 12 Kemin, kiyap ayo mafek mafek tiltam tulu kaayo utamdaya, Kamokim Yesus ami sang uyo Pol sole, Banabas so, alep imi bakayimbip uyo, weng san-ilom awal-bamda, Yesus ami lak duula ko. \s1 Pol sole, Banabas so, alep iyo din Provins Pisidia abip ma Antiok bii luuk daa-silip kiimi sang kaata ko \p \v 13 Kemin, Pol so, aptum kusal iso, iyo nikil abip Pafos ayo kulaa kelalip sip tem abalip Provins Pamfilia abip ma Pega kawu unip. Lale, Jon-Maak ayo keyila, asuk Jerusalam unaya, \v 14 kulaa alep iyo Pega kelalip, yak aba bilin Provins Pisidia abip ma Antiok kawu din bomdiwa, God ami iintang am daana kuyaku, alep yak aba tam Juda imi lotu am tam undiwa tiiniwa, \v 15 lotu am kaptam-ami tiin molin tunum iyo sawaayak Moses so, God ami profet iso, imi weng dolsip anung ma tik-tii-bamdip iyo weng kulaayip din Pol sole, Banabas so, alep imi bokoya-lomdip: Nak-tunum kipyo, ibi weng ma mep unang tunum kalawiimi kukuyila dong dokoyum o, kalip namti, yaap bokoyilalip o, yikiple, \v 16 Pol asiik tam tola sikil kufola dulumnip ayo bokola: Israel tunum so, tunum miit kusnum God ami naalin tunum iso, nikil kipyo, \v 17 weng san iliwa! Israel numi God ali sawaalak kaa, numi awal imi dil molaya, fatal ita din Isip biilipla, ayo dong dakaayin-balala, ami tunum miit ayo yaapkan kelipla, God almi titil ta im-tamala Isip kela \v 18 umbilin saak tunum dinim disanang kawu bomdiwa, kukup mafak tabu-bom ban kem yak aba umbutoop wasital almi-kup 40 kiita dakan-tiisip. Yale, God ali ti kano keyinsa disa; \v 19 dong dokoyilaya, ili Kenan bokon ami tunum miit fetkal iyo yam-mafak-daalip dinimniwa, tunum ayo taana ami bung foko kabaanu-laabip tap kelaya, imi tawaal ayo kuluulaya, numi awal imi kuyila kawu \v 20 bom-bii-lomdip, wasital almi-kup 450 kiita dakan-tiisip. Kuyale kulaali, tunum ma ulduula tiltam kamokim ke Israel imi tiin mola bii saaknale, kusnum ulduu kem yak aba butoop alami profet Samuel ami diim abalaya, uldaa-dabuulaya tiin mo-biisa. \p \v 21 Kemin, am kula daanba kulu, Israel iyo Samuel ami bokola-lomdip: Kabi kamokim king kaata ma ulduulapla, numi tiin molak o, kalipla, kulaa God ayo Benjamin ami man loop kaptoop-ata ma kaa Kis ami man Sol ata ulduulaya, king ke-lom tiin mola bii wasital almi-kup 40 duk-duulaya, \v 22 God ayo dap-kan tii-lomda Devit asiik ulduulala, imi king kelaya, Devit ami sang ayo bokop-na-lomda: Nali Jesi ami man Devit kaa atamiya, Ali nami weng kaata alik weng sanda kaa, kanolokoma kala kalaliya, nami aket tem ayo kanolin tunum kaami fiyaap don-bam ilomi no, kala-lom \v 23 bokola-lomda: Bii-lom kaa Devit ami man loop kaptoop ata ma ulduuliya, Israel kipni dong dakaayila kukup mafak uyo kukan-tiiya yaap-kup ilokomip o, kalsa. Kemin, kama kulawu God ayo almi sawaayak weng kutii bokosa kaayo kanolaya, Yesus kaa, Israel imi kuya-lom dabaala talse no. \p \v 24 Yesus ali almi ok kaa iluulin daa ilala, Jon ayo Israel unang tunum alik imi bokoya-lomda: Kipni ban kemin kaa kelalipla, aket fal-siki-lom oksam wokolin o! ke-bamda bakaya, \v 25 Jon ami ok kaali, mepso disa kelon o, ke-bulule, bokola ko: Kipni tunum ma talokoma no, kala fenbip kaali, nali disa; nasiik tiliya kawu, akal mafiing nami daang tem kawu talokoma kemin, ali ti Tunum Dukum ale, ali ti titil soyim kalaliya, fatom kep-nambu kemin, nali fan tunum kaami miit tem ayo yang-diya ami yaan-alom sok kaa baalami disa yo, kal-bomda, Jon ayo kanum bakayinsa no. \p \v 26 Nak-tunum kusal kipyo, Abraham ami miining so, tunum kusnum God ami beten kamaala-yaabip iso, nikil kipyo, God ali weng ma nulmi-kup kulaayila talsu kemin, weng kaluu numi dong dokoyu ban kemin uyo kukan-tiiya yaap-nokomup kaami sang kaata kemin, \v 27 Jerusalam kasel so, kamok kamok iso, iyo atamipla, Yesus ali nulmi dong dokoya numi ban kemin kaa, kamboya yaap-nokomup, Tunum namti ata kaa tala! kalsip disa. Alik God ami iintang am daan-yaamu kaa, sawaalak God ami tunum profet weng dolsip ayo suunkup tik-tii-bilipla, weng san-kan-umbip. Lale, kaami miit ayo dotu ma utamsip disa. Kemin, bakayim-bamdip: Yesus ali aalip saaknak o! kaliwa, sawaalak sang kaa dolsip uyo fan tiltam tabasuu. \v 28 Kemin, ili kalok kano atam, Awu ami ban kemin ayo ma bombe kala kalaliwa yaap keyu aalip saak-nokoma kalsip disa. Lale, Pailat ami bokola-lomdip: Kapni soldiya imi bokoyapla, Yesus ayo aalip taanak o, akiwa, \v 29 kulaa alik kanumin kanumin sawaayak God ami tunum profet ita Yesus ami sang dolsip ayo fan tituun-kup tiltam tuluya, iyo kanolip taana kawu, kaata tunum kusnum iyo tal dabak as diim daabip ayo kuluu-kulii-din tuum tem dawaalip. \v 30 La, God ayo dafolaya tam tiindala, \v 31 siin Provins Galili kasel iso, met Jerusalam un-silip imi fanang tal itama atafiibi am yaapkan ke-silip. Kemin, kamala kalawaakal atam-silip ili, ami sang ayo Israel unang tunum imi bakayila-tabasip. \p \v 32 Nuli weng tangbal ayo kulii-tal kipni bakayinbup. Siin sawaayak kawu, God ayo numi awaalik Abraham alimal imi bokoya-lomda: Kipni man loop iyo kanoyokomi no, kalsa ko. \v 33 Fan, God ali almi weng kutiisa kaata-kup kutal-fuku-lomda, Yesus kaa dafola tam tiinse. Kemin, ami diim kabaku God ayo ilmi miining nulta, dong dokoyilala kemin, ayo baal buk alep diim dolsip kabak-ali boko-lomdu: \q1 God ayo boko-lomda: Kabi nalmi man kemin, kamala unang tunum imi kukuyila, iyo titam-ilomdip, Ami man o, kalip o kala \m God kaa kalsa kayi! kala-lomdip dolsip. \v 34 God ata dafolaya, tam tiindaya, maso saaka fom-nokoma disa yo, kala God ayo kanum bokolale, \q1 Nali sawaalak Devit ami bokola-lomdi: Kapso, kapni miining alimal iso, ibi ulela-lomdi, kukup tambal kaata-kup kukaayokomi kalsi kaali, atin fan kukaayokomi no, kalba-kup. \m \v 35 Kuno baal kusnum ma kaami weng kaata Devit ata God ami bokola-lomda: \q1 Kabi kaltapni uldaa-dabuusap tunum ayo kambolap taanaya, sing daalokoma disa yo, \m kalsa. \v 36 La, weng kalawaali Devit ali almi sang bokosa disa. Devit ali God ami weng kaata weng san-kaa-bamdaya, unang tunum am kaa daan-bala biisip imi dong dakaayimbi keya-somdala saaknale, dibii-din alami awal imi kom tem kaptamu dawaaliwa, sing-daasa kemin ale, \v 37 tunum ayo God ata dafolala, tam tiin baase Yesus kaa sing daase disa. \p \v 38-39 Kemin, weng kufo-lom bakayimbup ti nak-tunum kusal kipkal utamin! Moses ami Lo uta taba-lomdu, kipni ban kemin uyo kukan-tiiyula, ibi God ami tiin diim kaa tituun-kup kelip o, yokokomu disa; Yesus ata, unang tunum imi ban ayo kukan-tiiya-yaamin kemin, kanola kanita ami lak duulip namti, Yesus ayo kiimi ban ayo kukan-tiiyala, ili God ami tiin diim kaa tituun-kup tabin kelip o, yokokoma. \v 40-41 Kemin, sawaayak kaali, God ami weng ku-fatap-dakamin tunum profet iyo boko-lomdip: \q1 Tunum itafiimin weng bakamin kipyo, kipni bom bilip kulu, nayo kukup akal alik ma dotulokomi kemin, tunum ayo ma taba-lom kanolin sang ayo kipni bokoya namti, Ibi kaa kasen-fakaba kayi! yokokomip. Lale, kaali taba-lomdu ibi yam-mafak-daalu saak-nokomip. Kipkal utam aket dotu fukun-bamdiwa yo, \m kalsip. Kemin, kuuta taba-lom kipni diim aba-lomdu yam-mafak-daalamu kemin, kabak utafii-bamdiwa kayi! kala Pol ayo kanum bakayila ko. \p \v 42 Pol sole, Banabas so, alep iyo lotu am kela tam abip unum o, kala tabamniple, tunum iyo alep imi bokoya-lomdip: Yak ma ami diim God ami iintang am daanokomu kaali, alep ibi asuk tal weng kalawaa maso ma bakayin o, kalbip-kup; \v 43 kulaa lotu am ayo kela tam saaklo aba une-bala, tale-bala, ke-bamdip Juda so, tunum miit kusnum Juda imi kukup tabuusip iso, yaapkan iyo yak alep imi daang bakaalip um-bom ale, bokolip: God kaa kipni disa misiim kulu kukup tangbal tangbal kamayin-bam dong dakaayim-bam kem-tabasa. Kemin, unang tunum kipkal ti almi diim kulu fewa biliwa kayi! kala alep kiiyo kanum bakayip o. \p \v 44 Ilom ale, kuno God ami iintang am ma daanula, abip dukum kaptam-ami unang tunum yaapkan iyo God Dukum ami weng kaali, Pol sole, Banabas so, alep numi bakayokoma kaata, weng sanum o, kalalip mepso alik lotu am tala-tala-kelip. Lale, \v 45 Juda ili itamiwa yi, Unang tunum yaapkan iyo tala-tala-kelip kala kala-lomdip tit-itafii-bam mafak kamayin-bamdip unang tunum imi bokoyip ko: Pol ami weng kulaa fan bakaba disa yo, kal-bomdip itafiimin weng bakayim-bam kemipla, \v 46 Pol sole, Banabas so, alep kiili suunin disa bokoya-lomdip: Nuli ti yaap keyu yaap ma God ami weng kamosinim kaali, Juda kipsiik bokoyup. La, kipni aket fukunin kaa, Alep imi weng boko-lom ibi suunkup ilin unang tunum kelin o, kalbip kaami kutal-fukulokomup kaali, yaap keyokomu disa yo, kala-lomdip alep numi weng kaa bakayimbup kaa, daang ukuwip. Kemin, kunolip kulaa, alep nuyo keyilalup, tunum miit kusnum kala-yaabip imi God ami weng bakayokomup o. \v 47 Kemin, kabak-ali kalok ata naa kalolip: Dukum ayo numi bokoyila-lomda: \q1 Ibi nalta ulelni yokon tap iilfo-biliwa, kayak kayak tunum iyo falala-kalin tem kawu bomdiwa, nami weng ayo talalu uta-mokomip kemin, ibi am bokon kala dik-daa kulaasu kiimi unang tunum imi bakayila-tal-une-bilip; kawanita weng selip namti, dong dokoyipla, ban kemin uyo kela yaap-kup ilokomip o, \m kalba kayi! kalalip kanum bakayip ko. \p \v 48 Unang tunum miit kusnum weng kaa weng sandiwa, fiyaap duu-bamdip, Kamokim Yesus ami sang bakabip kaami tong bakamip. Kemin, unang tunum kanita God ata ulduu-lomda, Kiili suunkup ilin unang tunum ke-lokomip o, kalsa kiili, Yesus ami aket kolip unang tunum kiita. \v 49 Kemin, Yesus ami daang bakaalin unang tunum ita taba-lom Kamokim ami sang ayo baka-bilip, yak abip, tildak abip, kemu ko. \p \v 50 Lale, kayak kayak unang win soyal maakup maakup ili God ami naala-laabip. Kemin, Juda ili kanolin unang iso aa, abip ami kamok kamok iso, wiis-saayim-bilipla, kukup mafak ayo Pol sole, Banabas alep imi kukaayim-bamdip fotabam-nipla, Antiok kela unum o, kala-lomdipya, \v 51 Juda imi kukup kaayo kanumin, ilmi yaan akiim sung ilol ayo kalila kulaalip kalo abip lo unuya, kulaa abip kasel kaptam-ami unang tunum yakal utamiwa yi, Nuli ti unang tunum kusnum ili god ami lak duulin disa ililtap kala kemiple, alep iyo kamboya yak abip Aikoniam unip. \v 52 Lale, Antiok kayaak Yesus aket kolin iyo fiyaap duu-bilipla, God ami Sinik ata imi diim bomda dong dakaayila ko. \c 14 \s1 Pol sole, Banabas so, alep iyo din abip Aikoniam kawu bom ilsip kiimi sang kaata ko \p \v 1 Kuno ti Pol sole, Banabas so, alep iyo din abip Antiok kaba tam Juda imi lotu am tam aba-lomdip, Yesus ami sang ayo bakayim-bilipla, Juda kasel so, Grik kasel iso, unang tunum yaapkan yakal ti, Yesus ami lak duulip. \v 2 Lale, Juda malo ma Yesus daang bakaalin disa bilip iyo, Kristen imi balaayim-bamdip tunum miit kusnum imi woko-takayim-bamdip, imi aket fukunin ayo ku-mafak-daayip, yakal ti Kristen iyo tit-kamayim-bam kemip. Lale, \v 3 alep iyo suun-daalamip disa; ti Kamokim Yesus ami sang ayo ti kuno unang tunum bakayin-bam ale, Kamokim Yesus ata alep imi dong dakaayin-balala, kukup ma mirakel kaata talal-bilipya, unang tunum yakal kaa utamipla yi, Alep ili God ami kukup tangbal kaali, disa misiim kulu kuyila dong dakaayila-yaaba ami sang kaali, ti faneng kala kalaliwa, alep iyo Aikoniam kawu bom bii kayoop alep e asuumano e duk-duulip. \v 4 Yale, abip kaptam-ami unang tunum iyo lo-lomdip, tunum malii ma Juda imi le, malii ma ita, Yesus ami kalaan tunum alep imi ke-som kelip ko. \p \v 5 Bombii tunum miit kusnum so, Juda iso, imi kamok kamok iso, ili boko-lomdip: Kukup mafak kuyum o, kala-lomdip tuum ta yelupla, alep iyo saaknin o, kemipla, \v 6 alep iyo weng sandiwa, ukadaa din distrik Likonia kaptam-ami abip sakbaalim dukum dukum Listra abip aba, Debi aba, kem tam taba abip mep mep kaba yakyak un-bomdiwa, \v 7 Yesus ami weng tangbal kaata, unang tunum imi bakayila tam tam unip ko. \s1 Pol Banabas alep iyo din Listra kawu bom-ilsip kaata ko \p \v 8 Pol so, Banabas so, alep iyo din abip Listra kawu tunum yaan mafak ma atamip, tunum kaa awak ol mat tem kabaku yaan mafak duuluya, yawiita-lomda tal-unemin disa; tiinsa. Kemin, \v 9 tunum kaa Pol ami weng bakayimba ayo, dotu weng san bom-ilaya, Pol akal tiin dik-daa atam talaala yi, Tunum kaa fanang daalaya: God alta talalu-namulama no, kalba kalale, kulaa \v 10 Pol ayo tiin dik-yak dela atam ale, dukum-kup bokola-lomda: Kabi tam tola yaan iyo biing mo ifi tolnan o, aka-laam-salale, fan abiltap tiltam tola tal-unema ko. \p \v 11 Kanolaya, unang tunum yakal atamipla, Pol ali tunum dotula kala, kala-lomdip, Likonia kasel ilmi weng-kup naan-bam boko-lomdip: Kwin! god kaali yaapkan kemin, god alep kalawiili tunum nultap keliwa, tildaakdip numi tunum yaan mafak kalawaali dafolip o, kala-lomdip, \v 12 kulaa Banabas ata god diildiil Sus o, aka-kaa-bam ale, Pol ayo atamipya, Ali weng kufo bakayin tunum kala kala-lomdip god ma kaata Hemes o, aka kelipla, \v 13 kemin, god Sus ami lotu am kaali, tam abip kaami uti daam tem ayo akaala daak saaklo kabaaku bombe kemin, Sus ami awem tunum pris ayo as tes ayo sok tinimsi-lomda, kang kau imak imi kalum diim kulaak tiniiya-lomda, kau iyo kulii-tal abip daam ami amitom ami mepso talaya, kulaa awem tunum so, unang tunum iso, iyo kau kalawii anu-lomdup god alep imi naan-daaya-lomdup kuyum o, kemip. \p \v 14 Lale, Yesus ami kalaan tunum Banabas sole, Pol so, alep iyo weng sandiwa, aket mafak keyuluya, imi aket uluum kuluu-yaamin ayo kanumin kemin, ilmi ilim kaata balata kutii-lomdip, abiltap din unang tunum imi iipyak tem kabang-ban-bomdipla, naan-bamdip: \v 15 Nak-tunum kusal aa! ibi kanimin o, kalaliwa kaa kanubip yoko? Alep nuli god disa; tunum fatap asuk ti maakup kunolin iltiptap ta! Nuli talduwa, weng tangbal kulaata ma bokoyum o, kala talbup. Kemin, weng kalawuuli, kipni laap kiin umi mafek mafek tunum sikil tup dotmin ami fiyaap duubip kulaa kela-somdiwa, aket fal-siki-lom God suunkup ilin tunum ami fiyaap kaata, duumin o! God ata abiil so, tawaal so, yol ok so, mafek mafek alik kala-bilip kiiso, dotu kutiisa kemin, \v 16 sawaayak kaali, tunum miit malo ma keyilaya, ilmi kukup ayo kuno tabuusip. \v 17 La, kuno maas keyinsa disa. God ali: Kii nitamiwa, God kaata mafek mafek tangbal kaa kukaaya-laaba kala kalalaya, kukup tangbal ipni kukaayila uyo, abiil kaptamu om ayo kulaala tildaak kipni inin-inin lang kaayo, tiin saan-balaya, yaap-kup taba tiila-yaa-bam ale, ima kukaayin-bala inbi mafaknu kulaa, kipni aket tem ayo disa akal ma keyulu fiyaap duu-bam ken-umbip o, kala kanum bakayip ko. \v 18 Ti mepso unang tunum iyo kau anu-lomdip kuyum o, kemipla, alep isiik isiik ke weng iliya-lom weng fuk-duuyip kensip o. \s1 Listra kasel ita Pol ami tuum ta an-kutiilip taanbii tam tiinsa kaami sang kaata ko \p \v 19 Yale, Juda kasel malo ma Provins Pisidia bokon kaptam-ami abip Antiok so, Aikoniam so, abip alep kawu ilin ita tal abip Listra tal-ilom Listra kasel imi wiis-moya aket kufoyipla, kulaali yakal tuum kuluu binalip yak abe-bi-lom Pol an-kulaalip daak tawaal aba atam talaalip, Fan taana no, kala-lomdip, Pol ayo sisii dilili dibii tam daak saaklo daalip. \v 20 La, Yesus ami daang bakaalin tunum iyo din Pol an-kutiilip ayo atam iip e tolna tolna ke falala dap iip kabaak daa-bilipla, asuk tam tiindaya, abip kaptamu se, sintam kutim Banabas alep abip Debi unip ko. \s1 Pol sole, Banabas so, alep imi asuk din Provins Siria bokon Antiok unsip kiimi sang kaata ko \p \v 21 Pol sole, Banabas so, alep iyo Debi kawu, God ami weng tangbal bakayim-bamdip, dong dakaayin-biliwa, unang tunum yaapkan iyo Yesus ami lak dakaa-bilip, biile alep asuk din abip Listra aye, Aikoniam aye kawu tam tam Provins Pisidia bokon unip. Kemin, \v 22 tal-une-bamdip, alep iyo Yesus ami daang bakaalin unang tunum iyo yam-titil-mo bokoya: Alik nuli tam God ami abip ayo tam unum o, kalbup. Yale, tawaal diim kalawu bom-bulupla, mafek mafek mafak yaapkan iyo tildak numi diim abe-buluya, bii angtiil yol uyo um-tal-daa-lomdupla, tam unokomup kemin, numi Yesus ami lak duu-sulup kaali, dukum-kup kano yikik-kutal-fuku-buluwa yo, kal-bomdip alep iyo bakayila-tal-unemip. \v 23 Kano alep iyo alik abip ma ma kiiyo, yak aba din Kristen unang tunum imi tunum ma im-buu-lom bokoya-lomdip: Kalawiita kipni tiin molin o, kalale kulaa ima fala-bomdipla, God ami beten kamaan-bam boko-lomdip: Kamokim kapyo, kalawiili kaltapni lak duu-silip. Kemin, kapta tiin molawa, tambal-kup bomdiwa yo, kala-lomdip ulela-ulela kem-tal-unemip. \p \v 24 Kemin, Pol sole, Banabas so, alep iyo din Provins Pisidia aye, yak aba din Provins Pamfilia din kawu bomdiwa, \v 25 bokon kaptam-ami abip ma Pega kawu, God ami weng uyo unang tunum imi bakayinsi kelalipla, yak aba daak abip ma Atalia daak abalip, \v 26 sip kuluulip asuk Provins Siria bokon Antiok tilip ko. Antiok kaa kamasi Yesus ami daang bakaalin unang tunum imi ima fala-bomdiwa, God ami beten kamaan-bam boko-lomdip: Kabi kukup tangbal kuya yaap ma kamayim-bamdap alep imi dong dokoyawa, ok num-tal-unemin o, kala-silip. Kemin, kulu alep imi ok ayo disa kelu kulaa kela asuk tilip. \p \v 27 Kemin, tal abip Antiok abale, kulaa alep iyo Kristen unang tunum afetu kutii alik kanumin kanumin God ata dong dokoyin-bala, kanum talan-umbip kaami sang ayo bakayila umbutoop daa, bokoyale, kuno God ata taba-lomda, tunum miit kusnum imi kukuyila, Yesus ami lak dakaabip kaami sang bakayim-bam kemip. \v 28 Kemin, alep ili Yesus ami lak duulin unang tunum iso bombii am yaapkan kesip o. \c 15 \s1 Jerusalam kaptamu tala-tala-ke weng taken-bam, bakamsip ami sang kaata ko \r Ap 21:25, Gal 2:1-10 \p \v 1 Judiya kayaak iyo Provins Judiya kaa kela tal abip Antiok tal-ilom Kristen tunum imi bakayim-bam bokoya-lomdip: Nikil kipyo, ibi Moses ami kukup kaata, kuluu-lomdip kawil-fakal iyo bokoyipla, Ita kipni angtiil ipnaal ayo bo-kukan-tiiyin disa kesip namti, dok kano-lom God kaa, ibi im-taldang almi miit tem kaa tiilokoma disa yo, ke-bilipla, \v 2 Pol sole, Banabas so, alep imi katii-yin-bamdip weng aal dikimipya, Yesus ami aket kolin unang tunum iyo Pol sole, Banabas so, Antiok tunum malo ma iso, iyo ulela im-tii-lom bokoya-lomdip: Jerusalam uniwa, Yesus kalaan tunum so, Kristen kiimi kamok kamok malo isole, kipso, angtiil ipnaal bo-kukan-tiimin kaami weng ayo dotuulin o, yikip. \p \v 3 Kemin, Kristen unang tunum iyo nikil yim-baalip yak aba din Provins Fonisia aye, Provins Sameria aye, kem yak aba tam Jerusalam unum o, kalalip nikil iyo un-bomdipla, Kristen ma iyo itamip namti, bokoya-lomdip: Unang tunum miit kusnum malo ma ili aket fal-siki-lom Yesus ami lak ayo dakaan-talan-umbip o, kalipla, Kristen iyo weng sandiwa fiyaap duumip ko. \p \v 4 Kulaa, nikil iyo tal Jerusalam tilipla, Kristen unang tunum so, kalaan tunum so, Kristen kiimi kamok kamok iso, ili yaap-kup weng umuuyale, weng foko, iyo Pol sole, Banabas so, imi mafek mafek yaapkan God ata dong dokoyila, kanumsip kaami sang kaayo bakayip. \v 5 Lale, Falosi ma Yesus daang bakasip iyo tola bokolip: Alep kipni bakayila-tal-unemip ayo, weng anung ayo ma dik-daa-keliwa, tunum miit kusnum imi bokoya-lomdip: Kipni kawal kiiyo bokoyipla, ita kipni angtiil ipnaal ayo ukan tiiyale, Moses ami Lo ayo kutal-fuku kelipla, God ata taba-lomda kipni ban kemin ayo keyak o, kala bakayila-tal-unemin o, yakan-kaamip ko. \p \v 6 Kemin, Yesus kalaan tunum iso, Kristen imi kamok kamok kusnum iso, iyo weng kala talalmum o, kalalip tala-tala-ke, \v 7 weng yaapkan ayo taken bii kulaaliwa, Pita asiik tam tola bokoya-lomda: Nak-tum kusal kipyo, kipkal utamsip taa, Siin kaali, God ayo iltipni iipyak tem kulu nali ulduu-lomda: Kapta nami weng tangbal ayo kulii-din unang tunum miit kusnum imi bakayila-tal-une-balapla, iyo weng sandiwa, nami lak kaayo, dakaamik o, kalase. Kemin, \v 8 God ali unang tunum alik imi aket tem kaayo, atamsa. Kemin, almi aket fukunin kaata: Kusnum unang tunum kayak kayak nami lak dakaabip kaali ti, tangbal kemin, nali Juda iyo kukuyiliya utamik o, kalalaya sawaayak kawu alami Sinik Tambal kuyinsa alaltap kanolin kusnum kayak kayak imi kuyase. \v 9 God ali nokol nulmi weng kusnum ma kuyimba-kup, yakal ilmi weng kusnum ma kuya kesa disa. Kemin, kaa weng maakup kaata-kup kuya-lomda itama yi, Kiili, nami lak kaata-kup duulip, kala, kalalaya, imi ban kemin kamboyase te! \v 10 Kemin, Juda numi lotu kemin umi lo kutal-fuku-yaamin kaali, fiitmin o. Sawaayak numi awil-fakal iso, nuso, nuli dok kano-lomdup taang-kala kutal-fukulalup disa; ipkal kamala kulu lo weng ayo Yesus ami lak duulin unang tunum imi kuya-lomdip kutal-fukulin o, yikiwa ili fiitbi mafak-nokomip. Kemin ale, kanimin o, kala kipkal God ami alokso weng kaa boko-lomda: Kulaalin o, kalase ayo kelalipla boko-lom: Ee, ibi kaa kanumin o! kalbip o? Disa. \v 11 Nuli utamupla yi, Kamokim Yesus ali numi olen-daaya-lom taandaya, numi ban kemin kukan-tiiyilaya, yaap-kup ke-sulup. Kala-sulup kemin, aa kiikal ti yaap ke-lokomip o, kala Pita ayo kanum bakama ko. \p \v 12 Kanum bakayala, alik iyo duluma iliple, Banabas sole, Pol so, alep imi weng bakayip kaali, alep imi weng kaali, din tunum miit kusnum imi fanang din unipla, God ata dong dokoyila, mirakel akal almi kusnum ayo talalsip kaami sang kaata bakayim-bilip, weng san-kaamip. \p \v 13 Kemin, alep iyo bakayimbi keliwa, Yesus ami niing Jems asiik bokoyila ko: Nak-tunum kusal kipyo, nami weng kala, weng san iliwa, \v 14 Saimon Pita ami weng kipni bokoya: Kaa God ali kamasi unang tunum miit kusnum imi olen-daaya-lomda, iip maakup maakup ulelnala, alami tunum unang alik-daap ke-silip kaami sang kabak-ata bokoya. Kemin, \v 15 Sawaalak kawu God ami tunum profet imi weng bokosip kaali ti, Saimon ami weng tap kemin, imi sukon kabak-ali dola-lomdip: \q1 \v 16 Dukum ali boko-lom: Sawaalak kaa King Devit ami man loop ma asiik unang tunum kiiyo, tiin-mola tiin-mola ke-bisip. Lale, kamala kulaata am balala tabasu tap kele, disa kelu kewip. Kemin, biiliya, asuk taldiya kawu am dinamin tap ke, Devit ami man loop ata ma ulduulila, ata unang tunum kii tiin molokoma. \v 17 Kemin kano-lomdi, Juda kasel kiita-kup disa; tunum kusnum kusnum aye, tunum miit kusnum ma nami no, kala ulelsi ita, Dukum nami fen-bam nitamin o, kalaliya kanolokomi kayi! kala-lomda, \v 18 Dukum ayo kanum bokosa. Kemin, sawaayak kaa ali kabak-ami sang kaata numi awil-fakal imi bakayim-bisa no, \m kala-lomdipla profet iyo dolsip o. \p \v 19 Nami aket fukunin kaali, nuli tunum miit kusnum imi aket fal-siki-lom God ami lak duu-silip kii, weng tem so ma kukuyim-bulup, utamiwa yi, Yi! kulaa fiitmin o, kala tabuulamup disa yo, kalokomip kemin, kaa kukuyin disa yo kala-somla. \v 20 Kemin, nusiik sukon kala dola unang tunum kusnum imi kuya-lom: Tunum ili taba-lom ima uyo awem men kukaayin-bamdip wiis-saanbip, kaami ima kaa ibi inin daale aa, sadikimin daa, taloop kalum o fukulip saakna aye, kiim aa, kaa inin disa yo, kalalupla dola kuyum o, kalbi. Kemin, \v 21 sawaayak Juda malo ma iyo din abip kusnum dukum kawu, tiina-tiina-ke-bomdipla, God ami iintang am daan-yaaba kaa suunkup din lotu am tam unipla, Moses ami sukon ayo tik-tiilip iyo weng san-kaa-bam ale, Moses ami weng ayo bakayim-bam kukuyim-bilip, weng san-kaa-bam utamsip. (Kemin, weng kala bokoyokomup kaa, utam kaal-ke kutal-fukulokomup kaali ti, yaap ke-lokomup) kalin o, kalalaya, Jems ata kanum bakayila ko. \s1 Sukon dola-lomdip tunum miit kusnum Yesus ami lak duu-silip imi kulaalip din unsu imi sang kaata ko \r Ap 16:4, 21:25, Gal 2:1-10 \p \v 22 Yesus ami kalaan tunum so, Kristen imi kamok kamok kusnum iso, Kristen unang tunum alik ita, aket fukun-daa bokolip ko: Yaap kelu kemin, numi tunum alep ma iyo ulela yim-baalup din unipla, Pol sole, Banabas so, nikil ita Antiok unin o, kala ilmi tunum alep imi win-kup kufoyila-yaabip ita kemin, Judas ami win kusnum ma kaali, Basabas sole, Sailas so, alep ita ulela-lomdip, sukon ma dola kuya yim-baalip unip. \v 23 Sukon kabak-ami weng kaa kalanum boko-lom dolbip: Nak-tum kusal kaa tiinsip o? Yesus almi kalaan tunum so, kamok kamok malo ma iso, Kristen nuta sukon kaa, unang tunum miit kusnum abip Antiok kasel aye, Provins Siria kasel aa, Provins Silisia kasel Kristen ke-silip kipni dola kuyum o, kalup kemin, \v 24 nuli weng selupla, Numi tunum ma din-ilomdip weng bakayim-bilip, ibi aket yaapkan fukun-bam babonbip kala, kalbup. Lale, kaliili nuta yim-baalup din umbip disa te! \v 25-26 Aket maakup nulta boko-lomdup: Nulmi aket Banabas sole, Pol so, alep kiili ti waasi ita anulakin. Lale, ili yaawa-somdipla, numi Kamokim Yesus Kraist ami weng kaa bakaya-solip kaa, yaap o kalbip kemin, tunum ma ulela-yim-baalup alep iso nikil ipni fanang unin o! kalbup. \v 27 Judas sole, Sailas so, alep iyo din-ilomdip sukon tem weng kala dolbup uyo, asuk imi bon tem weng so, kipni bokoyila kelin o, kalalupla, yim-baalup talbip kayi! \v 28-29 Kemin, God ami Sinik Tambal aso, nuso, nikil nokol aket fuku-daa weng yaapkan kuyup namti, fiit-mokomip. Kemin, yaap keyula weng maakup kaata-kup bokoya-lomdup: Tunum ili taba-lom ima uyo awem men kukaayin-bamdip wiis-saanbip kaami ima aye, toloop kalum o fokolip saakna aye, kaa inin daa yo; aa sadikimin daa, kalbup kaami sang kaata-kup bokoyum o, kalbup. Kemin, kanolin kanolin kukup kiita kelip namti, tambal o. Nak-tunum kusal ibi tambal-kup bomdiwa yo, kalalipla, sukon weng kabak kanum bokolip ko. \p \v 30 Kristen iyo nikil yim-baalip din Antiok aba Kristen unang tunum iyo afetu im-tii-lomdip sukon ayo kuyipla \v 31 tik-tii-lomdip, sukon kabak-ami yam-titil-saanin weng kaami fiyaap kaata duulipla, \v 32 Judas sole, Sailas so, alep ili God ami profet kemin alep yakal weng yaapkan Kristen imi bakayim-bilip, iyo Yesus ami lak dakaamin kaayo, titil-fokolipla, \v 33 alep iyo Antiok kawu bombii ilaniliwa, Kristen iyo asuk yim-baalip unin o, kala bokoya-lomdip, Jerusalam kaptam Kristen ita alep yim-baalip talbip. Kemin, alep ipta numi weng kalawaali, kulii-din weng umuuyin o, kalipla, \v 34 [Sailas ata boko-lomda: Ee, nali unokomi disa; nali kalawu ili no kalaya, Judas ata-kup unak o.] \v 35 Pol sole, Banabas so, alep iyo Antiok kaptamu bom-bilip, alep isole, Kristen kusnum yaapkan iso, nikil bomdiwa, Kamokim Yesus ami weng kaata unang tunum imi bakayim-bam kukuyip ko. \s1 Pol sole, Banabas so, iyo akal almi liip ma una-una-kesip kiimi sang kaata ko. \r Ap 11:29-30, 12:12,25, 13:13, 2Tim 4:11 \p \v 36 Alep ilomdiwa, Pol ata Banabas ami bokola: Kapyo, alep asuk din abip ma ma kaami kamasi Kamokim Yesus ami weng bakayila-tal-unebi tal-sulup kaayo, dindup Kristen iyo itam yaap bilip e, mafak bilip e, kalum o, akala, \v 37 Banabas ali Jon-Mak so, nikil unum o, kala. Lale, \v 38 Pol ayo aket fukunbi boko-lomda: Daa; tunum kaa yak Provins Pamfilia kawu kano kelala, alep nulufin okok kem-tal-unemsup kemin, ali ku kala daaluwa, unum o, akala, \v 39 alep iyo weng aal dikimsi, akal almi liip kusnum aba-una-una-kelipla, Banabas ayo Jon-Mak dap-tamala yak sip tem aba yak bokon Saiprus unipya, \v 40 Pol akal Sailas alep unum o, kaliwa, Kristen iyo bokolip: Kamokim kaata, masiim kawu dong dokoya tangbal-kup unokomip o, yakan kaa-bilip, alep \v 41 din Provins Siria aba, Provins Silisia aba ken um-bom Kristen unang tunum iyo weng bakayim-bamdip, yam-titil-saan yakyak ken-unip ko. \c 16 \s1 Pol ata Timoti ulduulala, Sailas so nikil unsip imi sang kaata ko \r 1Kor 4:17, 2Tim 1:5-6 \p \v 1 Kulaa Pol sole, Sailas so, alep iyo yakyak din abip Debi abalip, yak aba din abip Listra unip. Kemin, abip Listra kaptam-ali tunum ma Yesus ami lak duulin ma be kaami win kaa Timoti; ali Juda unang ma Kristen kesu umi man. Lale, aalap kaali Grik tunum. \v 2 Kemin, abip Listra so, Aikoniam so, kaptam-ami Kristen ili boko-lomdip: Timoti ali ti tunum tambal-kup tabasa no, akan kan-yaabip. Kemin, \v 3 Pol ami aket fukunin kaa, Timoti ali ti nuso nikil unum o, kalala, ayo ulduula. Lale, Pol ali aket fukuna yi, Juda alik abip ma ma bom-bilip iyo atamipla, Timoti ami aalap kaa Grik kasel kala, kala-lomdip iyo bokola-lom: Kabi tunum miit kusnum o, kalokomip ema yo? kala-lomda Juda kukup imi kuluu-lomda ami ipnaal ayo bo-kukan-tela-lomda dabuu dabiila una ko. \p \v 4 Nikil kiiyo, liip un-bomdiwa, abip ma kawu yakyak ken-un-bomdipla, iyo bokoya-lom: Siin kaa Yesus ami kalaan tunum so, Kristen kamok kamok kusnum iso, abip Jerusalam din bom-bilip iyo, taken-bam bokolip: Tunum miit kusnum kayak kayak Kristen kesip iyo kaata kanu-biliwa yo, kala-silip kayi! kala nikil iyo kanumin weng kaa Kristen imi bakayila-tal-une-bilipya, \v 5 abip ma ma imi Kristen unang tunum yakal tiltam titil-fak-daa God ami lak ayo dakaabip. Kemin, am daan-daan-ken-umba ayo, unang tunum kusnum iyo tiltam-tiltam-ke-lomdip imi tam unipya, dukumsip o. \s1 Pol ayo Troas kawu ilomda lom ma duula kaami sang kaata ko \p \v 6 God ami Sinik Tambal ata taba-lomda, nikil iyo bokoya-lomda: Ibi din Provins Esia kawu din-ilomdip nami weng kaa bakayin daa yo! yakaya, atamdip bilin Provins Galesia ami anung Frigia kawu. \v 7 Provins Misia ami mepso aba-lomdip, nikil iyo yang Provins Bitinia kaba unum o, kalip. Lale, Yesus ami Sinik Tambal ata nikil kiiyo dal mola. \v 8 Kula kela Nisia unemin liip kawu kutal-fuku din abalip yak aba daak abip Troas unip. \v 9 Nikil akan-ilom, kutamiip kawu Pol ayo lom tap visin o kebip ma duulaya, Provins Masedonia tunum ma tola Pol ami atin ti dukum-kup naan-daala-lomda: Kabi sip tem tildak Provins Masedonia tildak ilomdap, numi dong dakaayan o, keba kala atamdala, \v 10 lom tap ayo duulaya, nikil iso, Luk nata buk kalawaali dol bokobi naso, utamupla, God ayo numi naan-daaya-lomda: Yak ilomdip nami weng tambal kaata, Provins Masedonia unang tunum imi bakayin o, kalba kalalupya, kula abiltap nuyo bung talalu le, kulaa tal sip ma kuluu-lom, Provins Masedonia unum o, kala-lom dotulup ko. \s1 Abip Filipai kayaak unang Lidia umi aket fal-siki-lom Yesus ami lak duusu umi sang kaata ko \p \v 11 Nikil nuli abip Troas ayo kulaa kela, sip tem liip tituun-kup wakat biyak ok ding Samotres kawu yak sulup, sintam kela yak abip Neapolis yak abaluwa, \v 12 kawu sip tem ayo kelalupla, yak aba met abip Filipai unup. Kemin, Filipai kaali, Provins Masedonia kaami abip diildiil kemin, sawaalak kaali, Rom ita tal abip kaa fak-tii-lom laabip kemin, kawu sin-sin-kelupla, \v 13 God ami iintang am daanba kuyaku fanang daaluwa yi, Juda imi God ami naalin baan diim kaali, okdal kawu nema? kalale, tam abip kaptam-ami uti am tem saak lo aba din okdal tiin-bomdupla, unang-miin iyo tala-tala-kebip kala din imi bakayin-bulupya, kulaali, \v 14 unang ma uyo numi weng kaata, weng san-kaabu umi win kuuli Lidia; uli abip Tayataira kayaak unang umi wok kaa ilim ifum kaata kutal-tii-buluya, saan-umbip. Kemin, uli Grik unang la, suunkup God ami beten kamala-laabu. Kemin, Dukum ata dong dokowaya, Pol ami weng kaayo talalu weng sandula, \v 15 usole, ulmi am maakup ilin iso, iyo oksam okoyipla, Lidia uyo numi bokoya-lomdu: Nikil ibi nami kukup kaayo atamipya, U fan Kamokim Yesus ami lak kaali ti duubu kala nikip namti, ibi tal nami am kaltamu bomdiwa yo, yukuya, yaap ke yo, waka tam kaptamu bom-ilsup ko. \s1 Pol sole, Sailas so, alep imi Filipai kaptamu kalabus am sin-yaamsip kiimi sang kaata ko \p \v 16 Am ma daanale, nuyo God ami naalin baan diim unum o, kalalup una-bulupla, disa kulu sok de-yimulip tunum ma imi okok kamayin unang sii ma utamup ale, unang kuuli, sinik mafak kuluusu. Kemin, sinik mafak ta dong daka-wun-balaya, kanumin kanumin mafek mafek tiltam tabokomip kiimi sang kaali, bakaya-laabu. Kemin, unang tunum iyo tale-bilipla, ku-fatap-daa bakayin-buluya, iyo sisol kaa unang sii umi tiin molin imi kukaayin-bilipya, moni soyal kesip. Kemin, \v 17 unang kuuli, Pol nikil numi daang tem kamet tal-bom naan-bam bokolu: Tunum nikil kalawiili, Atin Fan God Win Tabin ami okok kem talbip tunum o. Kipni dok nolin dok nolin nolip, God ata dong dokoyilala, ban kaayo kela yaap ilokomip kaami sang kaata, kipni bakayila talbip o, kem-tal-bomdula, \v 18 unang kuuli ti suunkup kanumin-kup ke-buluya, bii am yaapkan disa kelaya, Pol ayo daal dap-telu fal-siki taba sinik mafak ami bokola ko: Yesus Kraist ami titil-kup tabasa ami win diim bakap-tambi. Kemin, kabi unang kulu kewa unan aa! aka kem-salale, kulu maak fak-daalin tap sinik mafak ayo, kewa yak bana ko. \p \v 19 Kewa yak banaya, unang kuumi tiin molin tunum iyo utamiwa yi, Bayi! numi sisol fakan-umbup kaami miit kaa disa kelu kala, kala-lomdip, kulaali Pol so, Sailas alep iyo im-tal-fuku sisii dilili im-bii-din abip iip kaptam-ami kamok kamok imi tiin diim tiilum o, kala im-bii-tal \v 20 Rom kasel imi yim-bak-saanin tunum imi diim tiiliwa bokoya-lomdip: Kipyo, mep tunum alep kalawiili, Juda kayaak kemin, alep kaliita tal-ilomdip, numi abip unang tunum iyo yam-mafak-dakabip. Kemin, \v 21 alep kii, Juda imi kukup uta kukuyimbip. Lale, Rom kasel nuli kaali, weng san-ilom kutal-fukulokomup kaa, tambal disa yo, kaliwale, \v 22 abip unang tunum yakal alep kiimi weng mafak bakayim-bilipla, yim-bak-saanin tunum iyo soldiya imi bokoyiliwa, alep imi ilim ayo balata kukan-tiiya-lomdip, faklet kuluu-lom, langatal kayim-bilip kiim tabamnala, alep iyo ye-bii \v 23 yim-tii keya-lomdip, kulaali yim-tama tal kalabus am daa, iliya yim-baalip am kaptam unip, kalabus tiin molin tunum ami bokola-lomdip: Talalu tiin molan o, akiwale, \v 24 weng san-ilomda yim-tama tam am ma kaptam daala tiiniple, alep imi yaan kiiyo, fokola tal aba daak as ma tem kalasip kaptoop unipya, sok de-yimula no. \p \v 25 Am iipyak fokola, Pol sole, Sailas alep iyo God naan-bam ale, baal wii-bam ke-biliwa, kalabus-miin iyo weng san-kaa-bam, bom iliwa, \v 26 maak fak-daalin tap bim aalap ma tiltam taba-lomda, kalabus am kaayo, ti mepso wan binala daak abokin-kup kem-sulula, abiltap-kup kalabus am saal alik iyo ilta-kup busuuliple, kalabus de-yimubip alik imi sen sok kaayo, dalela daak aba keluya, \v 27 kalabus tiin molin tunum akal tam tiin yang ulaya, Kalabus am saal iyo alik busuulip kala kalale kwin! kalabus-miin kaptam-ali alik ukadaa unip ema yo? kala-lomda, kulaa akal almi kamok kamok imi atul itam suun-daa-lomda, bainat kaayo, kuluu bina-daa nalmi nelak o, kemaya, \v 28 Pol ayo dukum-kup naan-daala-lomda: Kapyo, alik nuli kala-bulup kemin, nelak o, kebap kaa kelan aa! akaya, \v 29 kalabus tiin molin tunum ayo naan-tabaya, tunum ma akal abiltap yokon iilfo kulii-tal atamale, abiltap kalabus am tam ilomda, walwaal-kup tap-tap-ke-bamda, Pol sole, Sailas so, alep imi miit tem kulu katuun duung fakela daak tiin-ilomda, \v 30 alep iyo foko kutaltam seplo tii bokoya ko: Nak-tunum kusal kipyo, nali kalok noliya kawu, God kaayo dong dokop-naya, ban kemin ayo kela-lomdi yaap-nokomi ni? yakale, \v 31 alep isiik bokola-lomdip: Kabi Kamokim Yesus ami lak kaata duulawa, God ata kapni ban kemin kaayo, kukan-tiip-ta-lomda kambop-tala, tambal ke-lokomap. Kemin, kapso, kaltapni am maakup ilin iso, iyo yaap ke-lokomip o, kala kanum bokonbip-kup; \v 32 iyo Kamokim Yesus ami sang ayo tunum kaasole, almi am maakup ilin alik iso, imi bakayip. \v 33 Kutamiip kuyaku, kalabus tiin molin tunum ayo alep iyo foko kutam am tii alep imi faklet daam abang kiiyo, diinga yim-tii keyilala, kulaa isiik ami kalel aye, man aa, alimal alik iyo abiltap-siik oksam wokoyiple, \v 34 kulaa alep im-bitam almi am daa, ima fuuyip iniwale, mep tunum kaaso, almi am maakup ilin iso, iyo ti tanke God ami lak kaa duulup o, kal-bom fiyaap duumip ko. \p \v 35 Bom-ilip am daana, Rom kayaak imi yim-bak-saanin tunum iyo, soldiya ma fokolip tal kalabus tiin molin tunum ami bokolip: Kabi tunum alep kii tildaa yim-baalap unin o, akiwa, \v 36 ayo imi weng kaa, Pol ami bokola-lomda: Yim-bak-saanin tunum iyo weng kulaalip tal-ilomda, alep kii tildaa yim-baalip unin o, kalip. Kemin, alep tiltam abip abalip kipyo, aket tambal-kup keyulu unin o, yakaya, \v 37 Pol asiik soldiya imi bokoya-lomda: Alep nuli Juda. Lale, numi win kaa Rom kawu dolsip, Alep ili Rom kayaak o, yaka-laabip. Lale, Rom kasel ili yim-bak-saan-bi-somdipla kawu, numi ban kemin ayo ma utam-somdiwa, kawu sok de-yimubip dinim. Kemin, soldiya iyo bokoyipla, kasen-foko alep nuli unang tunum imi tiin diim kawu, faklet ta langatal kayim-bi-lomdip, im-tal kalabus am daabip. Kemin, am kamala daanba kulu, yawaaluya-lomdip, maaklo fokolup unin o, kalbip a? Disa, ilta taldiwa, alep nuli im-bii tiltam abip daaliwa ya! yakaya, \v 38 soldiya iyo Pol ami weng kaayo, din yim-bak-saanin tunum imi bokoyilipla weng saniwa yi, Bayi! tunum alep kiili, Rom kasel kesip kala, kalalipla, suun-daa-lom, \v 39 din alep imi bokoya-lomdip: Ifan o. Nuli itam, Awu alep kibi Rom kayaak kesip kalbup disa kalalupla, soldiya imi bokoyulupla: Alep ipyo faklet langatal kaya-solip o! yaka-lomdip im-taltam abip daa-lom, bokoya-lomdip: Abip kaltam kelalip alep ipyo, unin o! yikiwa, \v 40 alep iyo kalabus am kelalip yak aba din Lidia umi am din aba Kristen so tiin-bomdip, imi yam-titil-saanin weng ayo bakayinsi keyilalip unip ko. \c 17 \s1 Pol sole, Sailas so, alep kiimi Tesalonaika kawu ilsip imi sang kaata ko \r 1Tes 2:1-2 \p \v 1 Kemin, alep iyo din Amfipolis abip aba Apolonia abip aba kem yakyak tal Tesalonaika abip unip kaali, abip kaptam-ali Juda imi lotu am ma kawu bombe kemin, \v 2 Pol almi kukup ti kanun tal-unen-umba tap kela, lotu am tam ilomda, God ami Sukon Tem weng kabak-ata talalu bakayim-bam bii, God ami iintang am almi-kup asuumalo kiita, dakan-tii-lomda, \v 3 ayo talalu ifi daka-daa bakayim-bam bokoya-lomda: Sawaalak kaa God ali alami Ulduula Tiltam Kamokim Kesa Tunum ami sang kaata bokoya-lomda: Kukup mafak kaata kukaan-bilip, bii um-tal-daalaya kawu, ayo aalipla, taan-somdala, tam tiinokoma no, kalsa. Kemin, fan ti tiltam talsuu. Kemin, nali Yesus ami sang bokoyi kaa, God ami Ulduula Tiltam Kamokim Kesa Tunum namti kaa be kayi! yakan-kaama le, \v 4 Juda imi malii ili, Yesus ami lak ayo duu-lomdip, Pol sole, Sailas alep imi tem unipla, Grik kayaak iyo God ami beten kamaala-yaabip imi unang tunum yaapkan yakal ti Yesus ami daang ayo bakaaliple, kuno unang win soyal kii katip sakap disa, yaapkan iyo Yesus ami lak kaayo, duulip. \p \v 5 Lale, Juda iyo tit-itam-ilomdip, din tunum fuut taba-bom disa iip kulu tiinbip kiili, tunum imi bilip din-ilomdip, unang tunum yaapkan iyo afetule, abip tunum imi wiis-saayim-bilipla, din Jeson ami saal ayo dekela kulaalip una, kulaa kela Pol alep iyo fen-tal-une-bam, itam-ilom kulii-tal yim-baalup tam daak unang tunum imi sikil diim abin o, kala-lomdip, fen-tal-unemip. \v 6 Lale, alep itamin disa keliwa, Jeson so, Kristen malo ma iso, iyo sisii dilili im-bii-tal abip kamok kamok imi bilip kawu tii-lom, naan-daaya-lomdip: Kipyo, Pol inang iyo abip ma ma tal-une-bamdip, unang tunum imi aket fukunin aye, imi kukup aye, kaa yam-mafak-dakan-tal-unen-umbip. \v 7 Kemin, kamala kaata tal Jeson ami am kawu tiliwa, tambal-kup tiin mola sin-sin-kebip te! Sisa kaali, Rom kayaak imi king kamok dabom kemin, Kristen alik ili Sisa ami weng kaata, kuyang saak tela boko-lomdip: Sisa kaali, fan king disa; king kusnum ma bombe, almi win kaa Yesus o, kalbip kayi! kaliwa, \v 8 tunum unang iso, abip kaptam-ami kamok kamok iso, iyo weng san-ilomdip, aket yaapkan fukun-bamdip, \v 9 kamok kamok iyo, Jeson so, aptum kusal iso, imi yim-bak-saanbi bokoya-lomdip: Ibi moni kuluu-lom numi kuyipla, til-daayup tal-unemipla, kot ayo taltam tuluya, asuk tal kot kemin o, kalipla, kamboyip tam banip. \s1 Pol sole, Sailas so, alep imi Beria kawu bom-ilsip kiimi sang kaata ko \p \v 10 Kristen ili aket fuku-daaliwa yi, Abip kasel ili Pol sole, Sailas so, alep iyo anulup taanik o, kalbip kala, kala-lom, suun-daa-lomdip kutamiip-nala kulu, abiltap yim-baalip abip Beria unip. Kawu din kabalipla, Juda imi lotu am tam aba, \v 11 Juda kayaak abip Tesalonaika kawu ilin kiili, alep imi weng kaa weng sansip disale aa, Juda kayaak abip Beria kawu ilin ita, tunum aket fukunin tambal-kup ke-bom ita ita ke-bamdip, alep imi weng kaa weng san-kaa-bam ale, fiyaap duu-bam, alep imi weng kaali, utam faneng ema kalum o, kala ilip ilip ayo suunkup God ami Sukon Tem weng kabak-ayo tik-tii-bamdip, \v 12 Juda yaapkan iyo Yesus ami lak duuliwale, Grik kasel tunum win soyal iso, unang win soyal iso, yaapkan ili Yesus ami lak kaayo, duulip ko. \p \v 13 Juda kayaak yang abip Tesalonaika ilin iyo weng saniwa yi, Pol ali din abip Beria kawu bomda God ami weng kaa bakayimba no, kalbip kayi! Kala-lomdip, iyo fotabum o, kalalip, tal Beria kasel imi weng dukum-kup bakayim-bam ale, wiis-saayim-bam ke-bilipla, \v 14 Kristen iyo utamiwa yi, Tunum kalawiimi aket tem kiili, aket atul kuyak daabip kala, kalalipla, baan tap Pol ayo dabaalup umbilaak yol ok dal abamnale, Sailas so, Timoti alep ita kano ti Beria kawu kamboyila, \v 15 tunum malo ma iyo liip kukola yakyak Pol dibii bilin abip Atens daalipla, kulaa asuk nikil iyo nulmi abip unum o, kaliwa, Pol ayo bokoya-lomda: Ipta dindiwa Sailas sole, Timoti so, bokoyipla, Alep iyo abiltap nami bii kalaba tilin o, yakale, kelalip ilimi bokon unip. \s1 Pol ayo Atens abip kawu biisa ami sang kaata ko \p \v 16 Pol ayo Atens kawu bomda Sailas sole, Timoti so, alep imi fen-bamda talaala yi, Abip kaptam-ali ibakamin god ami sinik yaapkan kiita, dotbi kutiisip kala, unang tunum ili tal imi naayila-yaabip kala, kala itamdala, ami aket tem kaali, mafakalula, \v 17 Juda imi lotu am ayo tam ilomda Juda so, tunum miit kusnum God ami win kufola-laabip iso, imi talalu bakayim-bam ale, suunkup din abip iip kawu tola-bomda, kawanta kawu bombe ayo God ami weng ayo fatap kawu, bakayim-bam yakyak tal-unema. \v 18 Grik kasel utamsip tunum imi miit win ma kaali, Epikurian ke-bam ale, miit win ma kaata Stoik o, ke-bam ken-umbip. Kemin, kanolin utamsip tunum kiimi malo ma kabak-ali un-bomdiwa, Pol ayo atamip. Kemin, malii ma aptum kusal dik-daaya-lomdip: Tunum weng aye, bon tem aa, kaa bakayimba kaali, kanim sang bakayimba yoko? kemiple, malo ma isiik weng saniwa yi, Pol ali Yesus ami sang so, taan-ilom tam tiin-yaamin kaami sang so, kaata bakaba kalaliwa boko-lomdip: Kaali abip ma imi sinik kusnum kusnum god o, ken-umbip imi sang kaata, bakaba nema yo, kala-lomdip, \v 19 iyo Pol dibii-din kamok kamok imi weng bakamin baan diim Areopagus daa bokola-lomdip: Kapyo! Nuli kapni kama weng ma unang tunum bakayim-bam kukuyimbap kaami weng kaata ma bokoyapla, utamum o, kalbup. Kemin ale, \v 20 nuli kapni weng ayo weng sanuwa yi, Weng akal alik akal alik kiita, bakabap kala timbup kemin, weng kabak-ami miit kabak-ata utamum o, kalbup o, akiwa, \v 21 (kiimi weng kabak-ami miit kabak-ali abip Atens kasel so, fatal tilin tunum tal bilip iso, ili alik kukup kusnum kaa ma kutal-fukusip disa. Ili ti kama alokso weng kaata kutal-fuku-som aa, kama weng kaata ma weng san-kaa-bam kemin-kup laabip ko.) \p \v 22 Pol ayo kamok kamok imi iipyak tem kabaaku tola-lomda, bokoya ko: Atens kayaak kipyo, nali itamiya, kibi titil-kup taba-bomdip tawaal diim kalawaami mafek mafek sinik dotu kutiisip kiita, aman dakaya-laabip o, kalbip. Kemin, \v 23 siin kawu, nali um-bomdila, mafek mafek aman dakaala-yaabip iyo utafiin yakyak tal-une-bam ale, mafek mafek kulii-tal as kuyak daalip kiin-taba sinik imi kukaayin baan diim ma atamiya, weng ma dolsip kaali, boko-lomdu: Baan diim kalawaali, God ayo ma atamsup disa ami sinik dotonsup o, kalsu kalali utamdiya, tili kemin, ibi kulaa atamin disa kesip. Yale, ayo aman dakaala-yaabip. Kemin ale, kaami sang kaata, bokoyon o, kali. \p \v 24 God ata taba-lom, am bokon kala dik-daa kulaasu mafek mafek alik kala bom-bilip kiili, ata talalusa. Kemin, ali abiil tikiin kaptam-ami Kamokim ke aa, tawaal diim kalawaami Kamokim ke kesa. Kemin, ali am tunum ilta sikil ta desip kaptamu tiin-bom yaaba disa. \v 25 Ali mafek mafek ma iipnala, tunum nulmi sikil ta talalmin mafek mafek kaata, kukaala-yaabup disa; alta taba-lomda, unang tunum alik nuli yam-talalu-lomda mam kuya-lomda, mafek mafek alik kaa kukaaya-yaaba. \v 26 Kemin, kamasi ali tunum maakup ma dotulaya, tunum miit iyo wokosip. God ali tawaal kala dik-daa kulaasu kaayo, siksi-lom, tawaal daam e kala ukuya ukuya kelala, unang imi man fakan-unip so, alik numi taan-laamup so, kaami am o, kala kaayo, alta kutiisa. Kemin, \v 27 God ami aket fukunin kaa, Ili nami fen-bamdip nitamin o, kal-bom ale, fen-bamdip, kanum yakyak ke-bamdip, nami fanang kaa talokomip ema yo? kal-bom kanu-bamdala, numi am ayo kuka-daa-yinsa. Kemin, God ali nuli keya samaan kawu bombe disa; ali ti alik numi mepso kulu bombe. \v 28 Siin kawu, tunum ma ayo boko-lomda: God ali unang imi dong dokoyila, man kii faka-bilipla, God alta taba-lom, man nuyo dong dokoyila fasuu-lomdup, kala bomdup yak kanumin mafek mafek alik kiiyo, nun-yaabup o, kalsa. Kemin ale, iltipni weng dolmin tunum ma yakal ti boko-lomdip: Nuli faneng ami man kemin, ata tiin mosa no, kalsip. \v 29 Kemin, nuli God ami man kemin, atamupla, Tunum ma almi aket kaata-kup fanang daka-bamda, gol aye, silva aa, tuum tangbal aa, ma kuluu-lomda, mafek mafek ma almi sikil ta talalusa kalup namti, fanang daalupla, God ali mafek mafek kanolin altap kala-yaabup kaali, kelum o, kala-somla ko. \v 30-31 Kemin, siin kaa, tunum kiili, God kaa talalu atamin disa keliwa, kanumin kukup mafak yaapkan kii kutal-fukulip kala, kalalaya, God ali tiin itam kulaasa. Yale, ali tawaal alik kala dik-daa kulaasu kaami unang tunum talalu yim-bak-saan-bamda, afet-mokoma ami am daanokomu kaali, kutiisa. Kemin, kama kuluwaami abip ma ma alik ami unang tunum imi bokoya-lomda: Kipni kukup mafak ayo kela aket fal-sikilin o, keba. Kemin, God ali tunum ma ulduu-lom bokola-lomda: Kapta taba-lom nami baan diim kaayo, kuluu-lomdap, talal-yim-bamale, itafii-bam dot-mokomap o, kalale, aa alik iyo itam faneng tituun o, kalin kalalaya, ami aalip taanse kaali, God alalta dafolaya, tam tiinse kayi! kala Pol ayo kanum bakaya ko. \p \v 32 Kamok kamok iyo tunum ami taanda tam tiinse kabak-ami sang kaata weng sandipla, malo ma iyo atafiimin weng bakaan-balale, malo ma iyo bokola-lomdip: Bii kaptoop-ali kapni kanolin sang bakabap kaayo, asuk weng sanokomup kayi! kal-bom kemip. \v 33 Kemin, Pol ayo Areopagus kula kamboyilala, \v 34 tunum malo ma iyo yak Pol ami tem un-ilomdipla, Yesus ami lak duulip kiili kalawiita no. Areopagus kamok kamok imi tunum Dionisias akal, kuno unang ma Damaris ukol, kuno unang tunum kusnum malo ma iso, iyo Yesus ami lak duulip ko. \c 18 \s1 Pol ayo Korin kawu bom ilsa ami sang kaata ko \p \v 1 Biilaya, Pol ayo abip Atens kaayo, kulaa kela, bilin abip Korin kawu bom-balala, \v 2 Juda tunum ma Akwila ayo din atama kemin, ami abip dukum kaali, umbiyak Provins Pontus kawu bombe. Siin kaa asole, almi kalel Prisila so, akam iyo abip dukum Rom kaptamu bom-biliwa, Rom kasel imi King Klodius ayo Juda kayaak imi bokoya-lomda: Alik Juda ibi Rom numi bokon kaltam kela tabanin o, yakala, akam iyo Provins Itali kelaliwa, alokso-kup kulu tal Korin bilip kemin, Pol ayo tal akam imi itamon o, kalala din ula yi, \v 3 Akam kiimi ok ayo nalami ok kala nuubi alaltap kala, kalalaya, akam iso kawu bomdipla, okok ke-bam, iyo sel biki-bam kutii-bilipla iyo saan-bisip. \v 4 Suunkup God ami iintang am ayo daan-yaa-bulu, Pol ayo yak aba tam Juda imi lotu am une-bamda, Juda sole, Grik so, imi God ami sang kaata, dukum-kup bakayim-biliya, iyo Yesus ami lak ayo duulin o, kal-bomda kukuyim-bam bakayila ko. \p \v 5 Sailas, Timoti so, alep imi Provins Masedonia kambola tal aba kem-siliple, kulu Pol namti suunkup am daan-laaba kaali, God ami weng kaata-kup bakayim-bam Juda imi bokoya-lomda: God ami Uldaa-dabuula Tiltam Kamokim Kesa Tunum kulaa, Yesus kaata no kal-bomda, suunkup kanum bakayim-balaya, \v 6 kulaa Juda isiik bokola-lomdip: Kapni weng bakabap kaali, ibakabap o, aka-lomdip, weng mafak bokola keliwa, Pol ayo itam-ilomda, Juda imi kukup kuluu-lomda, almi ilim diim sung tabuubip kiiyo, kukula-mola kaliila tiil banip kelale, bokoya ko: Bom-bii-lom kaali, ibi sung ilol kaliila tiil baneba tap ke, angtiil yol dukum kuluu maaklo ke, disa ke-lokomip kaali, kaa nami san disa; kiltipni san te! Kamala ayo keyilali, tunum miit kusnum imi weng bakaya-unokomi no, yaka-lomda, \v 7 lotu am ayo kulaa keyila tabana. Tunum miit kusnum God ami naalin tunum ami win kaali, Tatias Jastus ami am kaa Juda imi lotu am ami balang diim kawu desip. Kemin, Pol ayo din ami am kaptamu bomdala, unang tunum imi bakayilala kawu, \v 8 Juda kayaak imi lotu am tiin molin Krispus aso, almi am maakup ilin iso, iyo Kamokim Yesus ami lak duulipla, Korin kasel deng yaapkan iyo Pol ami weng kaata, weng san-ilomdip, Yesus ami lak duuliwa, oksam wokoyip ko. \p \v 9-10 Ilom am ma daanala ami kutamiip kawu, Yesus ayo lom dulun weng tap ma tal Pol ami bokola-lomda: Nali kapso bombii kemin, tunum ayo ma taba-lomda tam-mafak-daalokoma disa. Kemin, kabi suun-daa-lomdap, kelon kalolap o. Nami weng ayo bakayilalap ko. Tunum unang abip dukum kalawu bom-bilip iyo yaapkan nami lak duulokomip kayi! akale, \v 11 kulaa, Pol ayo kawu bomdaya, God ami weng kaali, unang tunum bakayim-bala bii wasital maakup ale, kayoop bukupkal ita duk-duula ko. \p \v 12 Rom kayaak tunum ma Galio ata, Provins Akaya kaptam-ami kiyap diildiil ke-lomda, balaya, Juda iyo afetu-lomdip, Pol ayo weng mafak bakaan-bamdip, dap-tal-fuku dabii-tal kot kemin am kaptam daa-lom, \v 13 kiyap ami bokolip ko: Kapyo! Mep tunum kalawaali, unang tunum woko-tokoyala, lo kulaa-lom, imi God ami lotu kamaalin ayo yakal ilmi kusnum lotu ken-umbip o, akiwa, \v 14 Pol akal bokolakin. Yale, kiyap Galio ali Juda imi bokoya-lomda: Juda kayaak ipyo, tunum kalawaali kukup mafak nuuba aye, fuut tabeba aa keluya, kabak-ami kalan kaata dibii-tiliwa, nayo kipni weng ayo weng sandi dong dokoyami. \v 15 Lale, ibi tal ami weng bakaba aa, Yesus ami win kufu-bam bakaba, aye iltipni lo kaami sang kaata-kup bokop-nip kemin, nali kanolin kaami sang kaa baka-bamdi kot ke-mokomi disa; kemin ale, ipkal talalmin aa! yaka-lomda, \v 16 fotabamna, kot kemin am ayo kela tam banipla, \v 17 Grik iyo taba-lomdip, Juda imi lotu am tiin molin tunum Sostenes ayo dap-tal-fuku-lomdip, kot kemin amitom kulaaku biiwakan-tal-unemip. Katale, Galio ayo kuno tiin itama ko. \s1 Pol ayo asuk Antiok unsa ami sang kaata ko \p \v 18 Wasital maakup anung ma disa kelala kawu, Pol ayo Korin kawu bombii am yaapkan kelaya, kulaa Kristen iyo weng umuuyila-lom, keya din abip Senkria kawu ilom dabom kon ayo bita-lomda, kukuyimbila, atamipla yi, Ali ti fan God ami bokola-lomda: Kala nolokomi no, kalsa kaa, fan kanolaya disa keluya, dabom kon kaa bitaba kalip kala itam kamboyila, Provins Siria unon o, kalala, tam sip tem abala, Prisila uso, Akwila aso, akam iso maakup tam aba \v 19-21 yak aba tam abip Efesis yak undiwa, Pol ayo tam Juda imi lotu am un-ilomda, Yesus ami sang kaali, talalu bakayilaya iyo boko-lomdip: Kabi ti kalawu ilanin tap kelalap ko, akipla, Daa yo, yaka bokoya-lomda: Kanola God ali asuk maso din itaman o, nokokoma namti, kaata asuk talokomi no, yaka, weng umuuya Prisila so, Akwila akam iyo keyila, tam sip tem abala Efesis kelala una ko. \p \v 22 Pol ayo Sisaria din abala sip ayo kelala, yak aba met Jerusalam met ilomda Yesus ami lak duulin unang tunum iyo weng umuuya yak aba tildaak Antiok tildaak aba, \v 23 ilanin tap kelala kawu, umbilin Provins Galesia ami anung Frigia abip ma ma kem-tal-une-bamda, Yesus lak duulin unang tunum imi weng bakayila-tal-une-balaya, yakal tiltam titil-fokosip ko. \s1 Apolos ami Efesis so, Korin so, kawu bom ilsa kaami sang kaata ko \r Ap 19:1-3, 1Kor 1:12-13, 3:4-6 \p \v 24 Juda kayaak tunum ma tal Efesis kawu laaba ami win kaali Apolos. Ami abip diildiil kaali, Isip kaptam-ami abip sakbaalim kaa, Aleksandria. Ali ti weng tambal-kup bakamin tunum ale, God ami Sukon Tem weng kaa dotu ifii-bam bakayin tunum kemin, \v 25 siin kaa Kamokim ami Liip kaami kukup ayo kukonsip. Lale, Jon Baptis ami wok-sam wukayinsa kaami sang sole, Jon ata Yesus ami sang bakayinsa kaami sang so, kiita-kup kaal kesa. Kemin kaata, ayo titil-biki unang tunum imi bakayin-bam, Yesus ami sang ayo tituun-kup bakayila-yaaba. \v 26 Kemin, Apolos ayo Juda imi lotu am tam-ilomda, God ami weng ayo kufo bakayim-bam, alik imi tiin diim ayo fatom dinim bakayim-balaya, Prisila uso Akwila aso, akam iyo ami weng kaata weng sandiwa, dibii-din ilmi am daa, Yesus ami sang ayo maso ma bakaan-bamdip, God ami weng ayo talalu bakalip ko. \v 27 Biile, kulaa Apolos ayo yak Provins Akaya kabak banon o, kalaya, Efesis Kristen unang tunum iyo yaap-kup unan o, akiwale, Akaya kasel Kristen imi sukon dola kuya bokoya-lomdip: Kipyo, mep tunum kalawaali, kipni am unon o kalala, talokoma kaali, weng fokola dotu tiin mo-bom biliwa yo, kala dola kolip, kulii yak aba din Provins Akaya din ilomda, unang tunum God ata kukup tambal tambal masiim kawu kuyila, Yesus ami lak duu-silip iyo talalu dong dakaayila. \v 28 Kemin, kaali alik imi tiin diim ayo titil-fak-daa Juda imi kukuyim-bam, bokoya-lomda: Kipni weng bakabip kaali, ibakabip o, kala bakayim-bam ale, God ami Sukon Tem weng kabak-ayo bakayim-bam bokoya-lomda: God ami Ulduula Tiltam Kamokim Kesa Tunum kaali Yesus alta no, yakan-kaa-bam kema ko. \c 19 \s1 Pol ayo Efesis kawu biisa ami sang kaata ko \r Mat 3:1-2,11, 1Kor 16:5-12 \p \v 1 Kemin, Apolos ayo Korin bom-balaya, Pol ayo met Provins Esia bokon amdu tem-tem kawu tal-une-bam, kulaa kela toop abip Efesis un-ilomda, \v 2 Yesus ami daang bakaalin ma itam bokoya-lom: Kibi kamasi Yesus ami lak duu-silip kulu, God ata Sinik Tambal kaayo, kuyase nema? yakala, isiik boko-lom: Daa, weng ayo ma numi bokoya-lomdip: Sinik Tambal ma bombe kayi! yikipla, weng sanin disa ke-sulup te! akipla, \v 3 asiik bokoya-lomda: Kanolin kemin ale, ili kalok nolin weng kaata, bakayim-bamdipla, kibi wok-sam kaa wokoya-silip i? yakala, isiik bokolip: Ili Jon ami weng kaata, nuyo kukuya-lomdipla, iyo wok-sam kaa wokoya-silip o, akiwa, \v 4 asiik bokoya-lomda: Jon ali Israel o, kala Juda unang tunum kanta almi ban ayo kambola imi aket kaa fal-sikilip namti, kiita wok-sam ukayim-bam ale, bokoya-lom: Kipni tunum ma talokoma kayi! kal-bom fenbip ayo, nami daang tem lo talokoma. Kemin, ami lak duulin o, kal-bomda bakayinsa no. Kemin, tunum talse kulaa, Yesus ata te! yakan-kaama. \v 5 Kemin, Efesis kasel, Yesus ami lak duulin ili, weng kaa weng sandiwa, Yesus ami win ayo kufoliwa wok-sam wokoyipla, \v 6 Pol ayo sikil kuyak imi dabom diim tii, God ami bokolale, God ami Sinik Tambal kaata, tildaak imi diim abamnala, weng kusnum kusnum ma utamsip disa ayo baka-bam ale, God ami weng ayo baka-bam kemip ko. \v 7 Tunum kanumip kiili, talangkal kiita. \p \v 8 Kulaa, Pol ayo Juda imi lotu am tam ilom suunin dinim ke-lomda, weng dukum-kup unang tunum imi bakayim-bamdaya, God ayo Yesus ami ulduula tiltam kamokim kela unang tunum tiin moyilin sang kaata kukuyim-bam ale, Weng bakayimbi kaa tituun-kup tabin weng o, kal-bom bakayimbi bii kayoop asuumano kebila \v 9 malo ma kii ti fuut kuyak daa-bom ale, Yesus ami lak kaa duulokomup disa yo, kal-bom, lotu am kaptamu tola-lomdip, balaayin-bam boko-lom: Liip Alokso kulaa mafak o, yakan-kaamip itamda, Pol ayo kamboya Yesus daang bakaalin iyo foko kuliila din Tiranus ami kukuyin am kawu bom, suunkup kukuyin-kup ke-bala bii, \v 10 wasital alep duk-duulala, Kamokim Yesus ami sang ayo yak Provins Esia bokon abip abip kawu tal-une-buluya, Juda so, Grik so, alik Esia kawu ilin kiiyo, weng san-kaamip. Lale, malii ma weng san-kaa-bala le, kuno malii ma weng san-kaamin disa ke-bala kemip ko. \s1 Seva ami man tunum man fetkal imi kanumsip kaata ko \r Mak 16:20, Ap 14:3, Hib 2:4 \p \v 11 God ayo Pol ami dong dakaan-balaya, mirakel o, kala talalmin akal alik akal alik kiiyo talal-balaya, \v 12 unang tunum iyo tal Pol ami mamin talamin ilim aye, okok ke-bam mikimin ilim ayo, kiita kulii-din unang tunum mafak umulin imi angtiil diim kutiiyiwa, mafak-alin ayo disa ke-laa-bulule, sinik mafak aye iyo keya yak bane-bam, kemip ko. \p \v 13 Juda kayaak malo ma ili abip malo malo kawu tal-une-bam unang tunum sinik mafak yam-mafak-daasa iyo dotu-yimulip yaawa-laa-balale, unang tunum malo ma sinik ta yam-mafak-daasa namti, Kamokim Yesus ami win kufo sinik mafak bokola-lomdip, Pol ayo, Yesus ami sang bakaba kemin, nokol kanola Yesus ami win diim kawu bakayimbup kemin, yak banin aa! ke-laabip ale, \v 14 Juda imi awem tunum pris imi kamokim ma ami win kaa Seva ami man tunum fetkal yakal kaa kanubip. Yale, nikil kii Yesus ami lak duusip disa. \v 15 Kemin, sinik mafak ayo bokoya-lomda: Tunum titil miit kayaak kaa Yesus kulaa atamsi aa, titil-kup tabasa tunum Pol ami sang kulaa weng sansi. Lale, tunum titil disa ibi kawanta ni? yakale, \v 16 tunum sinik mafak so, ayo taba kaata, nikil im-baak-mo yebi ata ata kelaya, nikil imi angtiil ayo duul duul kutiiyale, imi ilim inang kaali, balat kutiiya kelala, am kaa kela, angtiil fatap sak funbi ukadaa unip. \v 17 Kemin, biiliwa, Juda alik so, Grik iso, Efesis kawu ilin iyo weng san suun-daaliwa, Kamokim Yesus ami win diim titil-fokolin o, kala dukum-kup win kufon-bam ale, fiyaap duu-bamdiwa \v 18 kemin, unang tunum yaapkan Yesus lak duu-silip iyo, tal-ilom siin kukup tabuusip kaayo, ku-fatap-daka-bam ale, fatap-kup bakamip. \v 19 Kemin, yokoop inin yaapkan ili ilmi yokoop uka-bam yemin ami sang sukon diim kabak dolsip iyo kutal-tiilipla, unang tunum atafii-bilip, as abul-daalip kiin abamnala, sukon kaami sisol ayo diing bokolip kaali, moni almi-kup 50,000 kalip o. \v 20 Titil-fak-daa-lom kanu-bilipla, Kamokim Yesus ami weng ayo dukum ma una-buluya, unang tunum yaapkan ili Yesus ami lak duu-silip o. \s1 Efesis kasel iyo tala-tala-ke-lomdip weng aal dikimsip kiimi sang kaata ko \r Ap 17:29 \p \v 21 Kanola kabak-ali kanubi tal-unula, God ami Sinik alta Pol ami fanang saanin kukon-balaya, ayo boko-lomda: Nali Provins Masedonia aba, Provins Akaya aba, Jerusalam aba, kem yakyak unokomi kemin, God ali bokop-na-lomda: Kabi Rom unan o, naka kemin, Jerusalam kawu biiliya, Rom unokomi kayi! yakale, \v 22 Pol almi dong dakaalin tunum Timoti sole, Erastus so, alep iyo yim-baala din Provins Masedonia uniple, Pol akal Provins Esia kalawu bom-bii-somdila yo, kala-lomda kawu ila ko. \p \v 23 Kula, am kulu daansuu kuyaku, tunum miit kusnum iyo Kamokim Yesus ami Liip kaa, Nuli weng sanokomup disa yo, kala-lomdip, ban bakamipla, \v 24 tunum ma ami win kaali, Demitrius ali silva kuluu-lomda almi god unang Atemis umi lotu am kaptam-ami sinik dot-bam ale, kuno sinik dotmin tunum malo imi tiin mo-som ke-balaya, unang tunum kii kabak-ata tal aman kaalum o, kala-lomdip, tal saan-bilipla, dotmin tunum ili sisol kaa-bamdip, win soyal kemsip. \v 25 Demitrius ali sinik dotmin tunum isole, mafek mafek altap ti talalmin tunum iso, iyo afetu kutii-lomda bokoya-lom: Nikil kipyo, kipkal utamsip. Kemin, numi okok kebup kaami sisol tangbal namti kulu kaabup kemin, \v 26 kipkal weng kulaa utamsip. Pol ali Efesis kasel so, Provins Esia kasel kusnum iso, yaapkan iyo dukum-kup bokoya-lomda: Sinik kaa Demitrius inang ita ilmi sikil ta talala-laabip kaa, fan god daa yo kala waka-takayin-balala, kulaakabip. \v 27 Kemin, kanumaya numi ok tangbal kaami win ku-mafaknu ke-wokomip ema yo? Esia kasel alik iso, am bokon alik kaami abip ma ma kayaak iso, ili god unang dukum Atemis naawa-yaabip. Kemin, Pol ayo kanum bakamala, kabak-ami lotu am kasaa kaami aket uyo kewa ke-lokomip ema yo? Kanumaya, Atemis uyo atin win disa kelu kewa, umi tong kaa ma baka-mokomip disa yo, kala-lomda Demitrius ata kanum bakayila ko. \p \v 28 Tunum tiinaabip iyo, Demitrius ami weng kaa weng san-ilomdiwa, aket atul dap-tiiyilu naan-bamdiwa: Efesis kayaak numi Atemis kuuli, sakbaalim dukum o, kemin-kup ke-bilipla, dukum-nula, \v 29 abip kasel alik iyo utamin disa bomdiwa, yakal kanola kasen-foko dukum-kup naan-bamdip, disa mafak kemipla, Masedonia tunum Gayus so, Aristakus so, alep ita Pol aso, nikil tal-unebip kemin, alik iyo alep kiimi im-tal-fuku-lom abiltap-kup sisii dilili im-tam daak abip iip kawu tiilipla, \v 30 Pol ayo unang tunum tala-tala-kelip imi iipyak tem kawu tola-lomdi weng kukaayon o, kalala, Yesus ami daang bakaalin iyo fakelnip kambolaya, \v 31 Provins Esia kaami kamok kamok malo ma ili Pol ami kayaak kemin, yakal kuno weng binalip tal Pol ami bokola-lomdip: Kabi din abip iip tala-tala-kebip kaa yang unemin disa yo, akipla, \v 32 kemin, tala-tala-kelip iyo babonbi tala-tala-keliwa, deng yaapkan saak yakal atul fak-dakabip kaami miit uyo, dotu talalu kaal-ke utamin disa; malo ma yakal weng kusnum ma naan-bilip aa, kuno malo ma yakal weng kusnum naan-bala, kemipla, \v 33 Juda kayaak iyo tunum ma Aleksanda ata, ulduu bokola-lomdip: Kabi tola boko-lomdap: Juda numi san daa yo, kalawa ya! aka-lomdip, ilela dabaalip yak unang tunum yaapkan imi tiin diim unala, unang tunum iip maakup maakup iyo aket fukun-daalip ko: Tunum kalawaali kamok o, kalalipla, weng ayo ma bokoyapla yo, akiple, tola-lomda sikil kufo dil moyila talalu ifi daka-daa, bakayim-bili weng san-kaamin o kala. Lale, \v 34 alik iyo atamipla, Tunum kaali, Juda tunum kala kalaliwa, alik maakup naan-bamdip: Efesis kasel numi god unang Atemis uli ti dukum o, kal-bomdip naanin-kup ke-bilip, bii atan sinik alep kiiyo, yak bana ko. \p \v 35 Kano iyo naan-bilipla, Efesis kaptam-ami tiin molin tunum o, kala kuskus ayo unang tunum imi weng fakel-yilin-kup ke-bala, bii naan-bokobip ayo, kulaa dulumnipla, bokoyila ko: Efesis kasel nikil kipyo, Alik am bokon kala dik-daa kulaasu ami unang tunum ili utamsip te! Efesis kayaak nuli Atemis umi lotu am so, tuum awem abiil tikiin kawu tildaak abasu so, umi tiin molin o, kalsip. Kemin, \v 36 tunum ali weng kaa ma fan daa yo! kalokoma disa. Nak-tunum kusal kipyo, bilili kala dulumnin o! Ipni aket kaa talalu fuku-daalin disa keliwa, abiltap-siik mafek mafek mafak kaa, ma kanumin disa yo. \v 37 Kanola tunum alep kiili, numi lotu am kaami mafek mafek kaa ma duk-duubip disa; aa, numi god unang umi weng mafak mafak so, ma kuwin disa kebip. Lale, kibi disa iip kawu alep kii im-tama tiilip kaayo? \v 38 Demitrius so, almi aptum kusal mafek mafek talalmin tunum iso, ili kot kemin am ayo utamsip aa, weng talalmin tunum kii itamsip. Kanolin kemin, tunum ma kaami kanuba ayo aket atul tabelu namti, nikil iyo dibii-din weng bakamin baan diim tii kawu, ami ban keba sang ayo bokoyipla dabak-molin o, kala-somla ko. \v 39 Ibi kabak-ami sang kaata maso ma bakamum o, kalip namti, abip kasel kipni weng bakamin am daanokomu kabaku bakamin! \v 40 Am kala daanba kaa, gavman kii nuli itam boko-lomdip: Ili tala-tala-ke-lomdip, weng aal diki-bam ale, din-bom kemip o, kalokomip ema? kemin, kanola nuli dok kano-lomdupla umi miit kaa ma bokoyokomup disa yo. Miit dinim o, kala-lom, \v 41 kuskus ayo kanum bokoya-lomdala, tala-tala-ke tal abip iip tiinbip iyo, fotaba tabanip ko. \c 20 \s1 Pol ami Provins Masedonia abala, Provins Akaya unsa kaami sang kaata ko \p \v 1 Efesis kasel imi aket atul eng bakabip ayo bii disa kelale, Pol ayo weng binala din itamula, Yesus daang bakaalin iyo tala-tala-kelip yam-titil-saanin weng bakayimbile, weng foko keyila, din Provins Masedonia abalaya, \v 2 kaptam-ami abip ma ma kaayo tal-une-bamda, Kristen imi dong dakaayim-bam, yam-titil-saanbile, kamboya bilin Provins Akaya kawu bom bii \v 3 kayoop asuumalo duk-duulaya, kulaata kela sip tem abala, tituun-kup wan din Provins Siria unon o, ke-bam ilala, Juda iyo maaklo kala boko aalum o, kalbip kaali, weng sandala, aket fukun-daa: Sip tem ayo kelali tawaal liip asuk Masedonia din abalile, Provins Siria unon o, kala ko. \v 4 Tunum fetkal ma Pol aso, nikil unip. Kemin, fetkal kiili, Beria tunum Pirus ami man Sopata akal, Tesalonaika kayaak Aristakus so, Sekundus so, alep yakal, Debi tunum Gayus akal, Timoti akal, Provins Esia kayaak Tikikus so, Trofimus so, alep yakal kanolin kiita, Provins Akaya ayo kelalip Provins Masedonia abalip, yakyak din Filipai aba Luk ayo bombe no, nikipla, \v 5 nikil fetkal kiiyo Pol, Luk alep nuyo keyilalip, isiik sip tem abalip din abip Troas kawu numi feniwa, \v 6 nuyo Filipai kawu, Pasova bret yiis dinim inin ayo, inbi kulaa kelalupla, Filipai ayo kela sip tem aba un bii, am awakal keluwa, wan din Troas molupla kawu, nikil iyo din itamupla, kawu bii am fetkal kelup ko. \s1 Troas kawu, Yutikus lamun-som daa kutal daak tawaal daa taanala, Pol ata asuk dafosa kaami sang kaata ko \p \v 7 Sarere kutamiip kawu, nuyo iso kominion inamnum o, kala tala-tala-keluple, Pol ayo, Sabi unokomi kayi! kalala, weng ayo ti bakayin-kup ke-bala bii, am iipyak fokolala, am kaptam bom-bulup kaali, am batbat dukum \v 8 kemin, kawu tala-tala-ke tam abiin ma asuum diim kaptamu tiinbup. Kemin, ilaam yaapkan kaayo, iilfun-tal-unebi kelipla, kiin-bulu bulupla, \v 9 man tunum ma kaami win kaali, Yutikus ali, soloop tem diim kabaaku tiinba kemin, Pol ayo weng ti kano bakamin-kup ke-balaya, ayo lamun um-bom ale, atin akan disa-lom, kulaa kalo daka-daka kulii umbilaak tawaal diim daalaya, daak dafolum o, kala dabuu dafo talaaliple, Saakna kala kalip o. \v 10 Kanumipla, Pol ayo daak aba dap-tal miki bokoya ko: Amamin daa yo kala tam tiina kalaayo, ti kala daatamin! yakala, \v 11 asuk tam tiin-ilom kominion ina-lomdipla, kutamiip aalap dukum kulaayo, kuno bakayin-kup ke-bala bombii am daanula keya, tabana. \v 12 Kemin, alami ap-tunum kusal ili atamipla, Tiin kawang bombe kala kalalipla, fiyaap duu kulii am unip ko. \s1 Pol ayo Troas kelala, Miletus din unsa kaami sang kaata ko \p \v 13 Pol ayo aptum kusal numi bokoya-lomda: Nali sip tem ayo kelalila, tawaal liip din abip Asos unokomi no, kebi. Kemin, ipta sip tem abalip yakyak abip Asos din nitamipla, nikil unum o, kalaya kela unup. \v 14 Pol akal yak aba din abip Asos kawu bom ilala, nuli tal atamupla, sip tem yak aba din abip ma Mitilini abalupla, \v 15 yak aba din iip kawu sulup, sintam yak aba din abip Kios ami mepso kawu sindupla, yak aba din abip Samos aba kawu asuk sindupla, yak aba din abip Miletus unuple, \v 16 kulaa, Pol ayo aket fuku-daa-lomda: Sip ku abiltap nam-biilu unuk. Kula Pentikos o, kala ima inin am awem daanin disa, kama ilala, din Jerusalam unomi kalalila, Provins Esia kawu bii ilana kalomi disa, din Efesis akaala baan unon o, kala ko. \s1 Pol ayo Efesis imi Kristen unang tunum imi kamok kamok weng umuuya weng kukaayinsa kaami sang kaata ko \r Ap 21:27-36, 23:10–25:12, 1Kor 4:1-13, 9:1-27, 2Kor 4:1-15, 6:1-10, 11:16-32 \p \v 17 Nikil nuyo Miletus din itamupla, Pol ayo weng kulaala tulu, Yesus lak duulin tunum unang Efesis bilip imi kamok kamok imi bokoya-lomda: Ibi tiliwa, weng ayo ma bokolupla yo! yakaya, \v 18 tal atamipla bokoya-lomda: Kipkal nami kukup kaa atamsip. Kemin, siin nayo tal Provins Esia kalawu kipso suunkup biiliya kamboya unsii. Kaali, \v 19 Juda iyo kuwakamin weng baka-bamdip: Dap-mafak-daalum e, aalum e, kebi, iyo dum yaapkan fak-daalip weng mafak so, kukup mafak so, kaata kukaap-nam-bilipla, fiit-bam ilsi. Lale, nali Kamokim Yesus ami bon tem tunum kemin, nali nalmi tong kaa bakamin dinim ke-bam nalmi angtiil lak duu-yaamin dinim, ke-bamdi nak-tunum kusal Juda kayaak ita Kamokim Yesus ami daang ukonbip kaami kalan kabak-ata, aket mafak kep-nula, ama-bamdi suunkup Kamokim Yesus ami weng ata dukum-kup bakaya-somi. Kemin, \v 20 nali kipni atul kaata suun-daa-lom duluma kalasi disa; dok kanumin dong dakaayin weng ma bombuu kaa kipni bakayin-bam ale, kipni tala-tala-kelip kawu kukuyin-bamdi aa, kipni am am tal-une-bam kukuyimbi \v 21 Juda so, Grik iso, kipni dukum-kup bokoya-lomdi: Ibi ban kemin ayo kela-somdipla, aket fal-siki God ami kola-lom, numi Kamokim Yesus ami lak duulin o, yakaliya, bakayin-bam kemsi. \p \v 22 Kemin, ipkal utamin, Kamala kaali, God ami Sinik ata nam-buu nam-biila Jerusalam uni. Kemin, dok kanolin dok kanolin ma Jerusalam kawu iliya, tildak nami diim abomu kaa, nali utabi disa. \v 23 Kemin, nili maakup ma kaata-kup utamsi. Abip yaapkan tal-une-biliya, God ami Sinik Tambal alta nam-fatap-daa bokop-na-lomda: Kabi tunum kii, kukup mafak kukaap-tam-bamdip, sok de-tam kaa-bam ke-mokomip o kala-lom bakap-nam-balaya, tal-une-bam bii. Yale, \v 24 Kamokim Yesus ayo ok kup-na kaami sang ayo bokop-na-lomda: Kabi nami weng tambal kaa unang tunum iyo bokoya-lom: God ali unang tunum imi aket ayo kukaayim-bamda, kukup tangbal ayo kukaayim-bam, ken-yaaba kayi! yakan o, kalase kalaliya, nami aket fukunin ayo nami angtiil kaa, suun-daabi disa; nelalip kata, ilmi san kemin kuno nelalip. Yale, nali God ata ok kup-nase kaa, talala yakyak kutoop daa, atin ditang-kalu kulaali yo, kalbi. \p \v 25 Kipkal utamin! Siin kaali, iltipni iipyak tem kawu bomdila, God ami miit tem bom-bilip, imi tiin mo laaba umi sang kaata, bakayila-tal-unem-somi. Lale, kamala kalaali, nali utamila, ibi maso ma nita-mokomip disa yo, kalaliya, \v 26-27 kulaata, atin weng mafiing mafiing ma bokoyokomi. Kemin, nali kipni atul kaa suun-bamdi dulumsi disa; God ami weng kaata ibi kala-nuumin o, kalsa ayo bakaya toop bokoyasii. Bii-lom, ibi God ami weng kaa kuyang saak telip namti, ayo taba-lom ibi anula angtiil yol kuyala awak uta-mokomip. Lale, kaa nita disa yo. \v 28 God ami Sinik Tambal ata taba-lomda ibi ulela bokoya-lomda: Ibi Kristen kii tunum sipsip tiin molip laabip iltap ke, tiin molip ilin o, kalase. Kemin, ili Yesus ami lak duulin unang tunum kaa, saakna, almi kiim kaata sing-tam-daalaya, imi iliim boyase. Kemin, tiin molin kibi alik imi kukup so, iltipni kukup so, kii dotu tiin mo utafii-bamdiwa, God ami weng ayo, bakayim-bam kukuyim-biliwa kayi! \v 29 Nami utabi kaa, bom bii keyila unila, apliip atul-kup tabasip tunum mafak iyo taba-lom, tal Kristen kipni tem un-ilomdip, sipsip ibi yam-mafak-daalokomip kaa kalbi. \v 30 Kemin, kaltipni iipyak tem kulu tunum malo ma kiita taba-lomdip, Kristen iyo foko kutal-dang-daalupya, numi daang bakaaliwa yo, kala-lomdip, kasen-fakamin weng bakayim-bilip, kulaa yang banokomip. Kemin ale, \v 31 kipkal utafii-bamdiwa kayi! Nali tiin ok tale-bulu ama-bamdiya, alik maakup maakup ipyo, kukuyin-bam weng bakayin-kup ke-bam, kutamiip so, taap so, kanu bii, wasital asuumano duk-duusii kaami aket kaa, aket fukun-bamdiwa kayi! \p \v 32 Kanola, God ami beten kamaan-bam boko-lomdi: Dukum kapyo, Efesis Kristen kii tiin molawa; iyo kapni weng kaata weng san-kaa-bam bilipla, kukup tambal kukaayim-bamdap tiin molan o, kalbi kemin, God ami weng tambal kaata ibi yam-titil-diilokomu. Kemin, ali ti yaap ibi yang unang tunum talalu-yimula tambalsip imi iipyak tem tiilaya, ibi suunkup yaap ilokomip. \v 33 Kemin, ibi nitamipla, Tunum kalawaali moni aye, ilim aye, ma tiin nen-bamdi dakayila tal-unemi nitam-silip ema? \v 34 Kipkal nitamsip kemin, nali am kon sel biki-bam okokmin tunum o, ninsip; nami sikil alep alep kaliita ok kaa kutal-fuku-bomdila, nakal keli aa, tunum naso bulup numi mafek mafek iipnu ayo saansi kemin, \v 35 alik nami mafek mafek talalu-lomdi okok ken-umbi kaayo, kukuyim-bam, bokoya-lomdi: Kipso, naso, titil-fak-daa-lomdup okok ke-bam, unang tunum mafak-alin kuluulip aye, mafek mafek iipnip aa, iyo dong dakaayum o, kalaliya, kukuyi utam-silip. Kemin, Kamokim Yesus alta boko-lomda: Kanola tunum ma mafek mafek ma aptum ami masiim kola namti, tunum kuluula ayo, fiyaap duulokoma, aa yak tunum kolokoma ata, atin fiyaap duumin dukum ke-mokoma kayi! kalase. Kemin, kipso, naso, kaami weng bokosa kaami aket kaata fanang daka-bamduwa yo, kala-lomda, Pol kaa kanum bakayinsa. \p \v 36 Pol ayo weng bokoyila disa kelale, nikil alik maakup katuun duung fakela daak tiin-ilom God ami beten kamaalaya, \v 37 ama-bamdip, yak dap-tal miki weng fokola-lomdip, \v 38 iyo ami bokoya-lomda: Kibi maso nita-mokomip disa yo, yaka kaami kalan kaata dukum-kup olen-bamdip, aket tem mafak-ilu dibii tam sip tem daalip ko. \c 21 \s1 Pol ayo Jerusalam unsa kaami sang kaata ko \p \v 1 Pol nikil nokol kuno aket tem uluum dukum uyo kuluu-lomdup, Efesis kasel Kristen iyo kamboya yak sip tem unupla, tituun-kup bakyak abip Kos tal kabalupla kawu, sulup sintam din abip ma Rodes aba yak aba din abip Patara aba, \v 2 sip kuu kewa daak aba, sip kusnum ma din utam, kuuli umbiyak Provins Fonisia unon o, kalbu kaa kalale, kaptam-ami tem unum o, kalalup kaptam ami tem abalup yak aba bilin \v 3 yol ok daang kun diim kaptam-ami tawaal ma Saiprus din kabalupla, ukdaa ku awaanlo kabang daaluwa, akaala Provins Siria din kaba-lomdup, sip uyo imbii-din abip Taya kaba-lom, bung ayo alik kawu kukan-tiilum o, kalbip kaa kalale, nuyo sip tem kela daak aba yang \v 4-5 Yesus ami lak duulin unang tunum imi fen yang itamuple, iso kawu bom-ilupla, God ami Sinik ata mafek mafek Pol ami diim kawu tiltam tabokomu kaali, imi aket tem ku-fatap-daayala, Pol ami dil molum o kala bokola-lomdip: Kabi Jerusalam kaa din unemin daa yo, akipla kemin, bii am fetkal kelale, Kristen tunum unang man so, alik iyo numi imbiilip tam daak abip dukum umi saak lo tam aba yak aba toop yol ok balang abale, kulaali iso, nuso, katuun dung fakela daak ok dinin diim aba God ami beten kamaan-bam, \v 6 yakal weng umuuyip, nokol weng umuuyup kelupya, asuk tam sip tem aba kem-suluple, iyo keyila ilmi am unaalip ko. \s1 Profet Agabus ata Pol ami weng tem bokonsa kaami sang kaata ko \r Ap 11:27-28, 20:22-25,38, 21:4,27-36 \p \v 7 Kula nuyo abip Taya kulaa kela, sip tem yak aba din abip Tolemes aba Kristen iyo weng umuuya iso kawu, sulup sintam \v 8 Tolemes kulaa kela, din abip Sisaria abalupla, sip kela daak abale, din Filip ami am din kawu atamup, nikil bom ale, ali God ami weng tambal bakayin tunum ale, Jerusalam kawu ulduulip dong dakaayin tunum kesip fetkal la, fet kaa ata kemin, \v 9 kaami man unang atalingkal kiili, sii. La, yakal God ami profet o, kala weng ku-fatap-dakamin unang ke-silip. \p \v 10 Kemin, nuli kawu am sin-sin-kelupya, God ami profet tunum ma Provins Judiya kametu kela tiltoop tala, ami win kaali Agabus. \v 11 Ayo numi fanang tal-ilomda, Pol ami ol tiil kaata, kuluu-lomda, almi sikil yaan ayo de-lomda bokola ko: God ami Sinik Tambal ayo bokop-na-lomda: Pol kapni Jerusalam unokomap kaali, Juda ita taba-lom nalmi sikil so, yaan so, deli alaltap kep-ta-lomdip, tam-baalip yak Rom kayaak imi sikil diim abam-nokomap o, kala Sinik ayo kanum bokop-na no, kala, Agabus ayo kanum bokolaya, \v 12 nuli weng kabak weng sanduwa nusole, kaa ilin iso, nuli Pol ami dukum-kup bokola-lom: Kabi Jerusalam kamet-ali unemin daa, akupla, \v 13 Pol kaa numi weng kaa maan tii bokoya-lomda: Kanimin o, kalaliwa, ibi ama-bamdip nami unon o, kalbi kaa, nam-tal-kaabip i? Nali Jerusalam met itami, ili kaali: Yesus ami win kufun-yaaba kala, naka-lomdip sok de-namulum o, kalip aye, nelip taanami no, kalbi kulaa yaap o, yakaya, \v 14 kemin, nuli atamupla yi, Waka-tokoluwa, aket fal-sikilama disa kela kalalupla, kela bokola-lomdup: Kamokim Yesus ami aket fukunba namti, kuno tiltam tuluk o, akup ko. \s1 Pol ayo Jerusalam tam ilomda, Kristen imi kamok kamok kiimi weng bakayinsa ami sang kaata ko \p \v 15 Sin-sin-keluwa, mafek mafek iyo dotu kutii, Jerusalam kamet banum o, kemuwale, \v 16 abip Sisaria kaptam-ami Yesus daang bakaalin tunum malo ma numi im-tamalip met Jerusalam Nason ami am daalip, aso bulup. Kemin, ali Provins Saiprus kayaak; ali sawaalak kaptoowu Yesus ami daang bakasa. \p \v 17 Kemin, Jerusalam Kristen yakal talaalipla, Pol inang iyo tilip kala kalalipla, fiyaap duu-lom weng umuuyip. \v 18 Sindupya, Pol nikil nuyo din Yesus ami niing Jems ayo atamum o, kala din ulup, Jems ami am kaa Kristen imi kamok kamok alik iyo aso bom-bilip kala, kalale, \v 19 Pol ayo imi weng umuuya, kula God ami weng kulii-din tunum miit kusnum imi bakayim-bala, God ata dok kanolin mafek mafek kukuyila-yaaba kaami sang kaata bakayila ko. \s1 Pol ayo kamok kamok imi weng, weng sanda tam lotu am awak diildiil tam unsa ami sang kaata ko \p \v 20 Kamok kamok iyo Pol ami weng ayo weng san-ilomdip, God ami fiyaap duu-bam, God ami tong kaata baka-bam, Pol ami bokola-lom: Nak-tum kapyo, kabi itamapla, Juda kayaak ili deng yaapkan yaapkan ili Yesus ami lak duu-silip kala kalap kemin, alik ili Moses ami Lo uta kutal-fukulum o, kala fiyaap duubip. Kemin, \v 21 iip maakup maakup ili, kapni sang kaata, aptum kusal iyo kasen-fokop-ta-lomdip, Pol kaali, Juda kasel miit kusnum kiimi abip bom-bilip, imi kukuyim-bamda: Ibi Moses ami Lo kulaa-lomdip, kipni man imi ipnaal ayo bo-kukan-tiiya-yaamin daa; aa, Juda numi siin kukup kaata tabuu-yaamin daa yo, kal-bomda bakaba no, takan-kaabip. \v 22 Kemin, kii weng seliwa yi! Pol namti kulu tala taka-lomdip, aket atul uyo kup-tokomip kemin, kapso, nuso, nuli kalok kanolokomup i? \v 23 Kanolu namti, kabi numi bokop-tokomup kaata kanolan. Numi tunum atalingkal iyo weng kutii-lom God ami bokola-lomdip: Atin ti fan, kaali ti kanolokomup o, kalbip. Kemin, \v 24 kapyo, im-buulawa, iso, kapso, God ami am diildiil tam-ilomdip Moses ami weng boko-lom: Kabi God ami tiin diim kawu wok-sam woko tambalim kelan o, kalsa kaata, kutal-fuku-lomdip bii, tuumon ayo kuluu imi sipsip inang ma moyilapla, pris awem tunum imi kuyip, kuyak fuu God ami kolipla, kukup kaa disa kelu kala, kalaliwa, ilmi dabom kon ayo bitalipla, unang tunum alik iyo titamipla, Kapkal Moses ami Lo kaa, kufukusap kala, kala-lomdip kapni sang bokolip weng sanbip kulu kasen-fokobip o, kalokomip. \v 25 Kemin ale, tunum miit kusnum Yesus ami lak duu-silip kii, nuli sukon dola kuya-lom, numi aket fukunin sang kaata bokoya-lomdup: Ibi Juda imi kukup kaa alik tabuu-laamin daa; alep-kup kiili, tunum ili taba-lom ima uyo awem men kukaayin-bam wiis saanbip kaami ima kaa, ibi inin daale, aa taloop mam baplelip saakna aye, kiim aa, kaa inin disa, aa sadikimin daa yo, kalalup dola-lom, kulaayup din unsuu no kala-lomdip, iyo Pol ami kanum bakaalip o. \p \v 26 Kanolipla, Pol ayo tunum atalingkal iyo nikil silip, sintam God ami tiin diim kawu wok-sam waka-bam tambal kelipla, tam lotu am diildiil tam-ilom, Pol ayo pris awem tunum ami bokola-lomda: Am fetkal kii tal-unipya, tunum atalingkal kalawiimi weng kutii God ami bokonbip ami iintang am bom-bilip kaayo, dinim-nokomu. Kemin, kaata asuk taldupla, kalawiimi sipsip aye, ma God ami kola kola kelum o, kala-lomdip, kulii-tal tiip-tipya, anulokomap kayi! aka ko. \s1 Juda ita taba-lom Pol lotu am diilim kaptamu dap-tal-fuku dibii-tambansip kaami sang kaata ko \r Ap 20:17-25,38, 21:4,10-14, 24:6,18-20 \p \v 27 Tunum atalingkal imi iintang am fetkal ayo disa kelon e kem-suluya, Juda kayaak kusnum Provins Esia kawu talbip iyo utamipla, Pol ali am diilim kaptamu bombe kala kalaliwa, aptum kusal iyo wiis-moyipla, kula dap-tal-fuku-lom \v 28 iyo naan-bamdip: Israel tunum kipyo, Nulmi dong dokoyin a! Tunum kalawaali ti abip abip alik kawu tal-une-bamda, tunum miit kusnum imi bakayim-bamda: Ibi Juda kayaak itafiimin weng bakayim-bam ale, Moses ami Lo uyo weng kuyang saak ten-bamdipla, lotu am diildiil uyo utafii-bam kemin o, kem-tal-unen-umba aa, numi Lo kaayo boko-lomdu: Tunum miit kusnum kii tam lotu am diilim kaltamba talemin disa yo, kalsu. Yale, kalawaali Grik kayaak kaa ma imbii tam lotu am diildiil kaltam bana kulaalile, lotu am kultam ku-mafak-daaya kayi! kalip kemin, \v 29 (ami kanum bakaan-bam naalip kabak-ami miit kaa, siin kawu ili atamipla, Efesis tunum ma Grik kayaak Trofimus ali Pol aso abip iip-iip kawu tal-unebip kala, kala-lomdip, Pol dibii tam lotu am diildiil tam una ko, kala-lomdip, kanum baka-bam naanip. Lale, ali lotu am diilim kaptam din unin disa ko.) \p \v 30 Kemin, kulaata Jerusalam kasel iyo aket atul eng foko abiltap tala-tala-ke, tal Pol lotu am un-ilom, dap-tal-fuku sisii dilili dibii tiltam abip daa-lom, maak fak-daalin tap pris awem tunum kaa kaltam yemin disa yo kala-lomda, lotu am saal ayo kuyak-mo liila ko. \s1 Soldiya ita Pol dil mo dabuulip yaap kesa ami sang kaata ko \p \v 31 Juda kayaak iyo tam-ilom Pol aalum o, kem-tabum e, soldiya ma weng binalip din Rom kayaak imi soldiya kamokim ami bokola-lomdip: Yi, Jerusalam kayaak alik kaltam ili ban boko-lomdip waasi dinum o, kalbip kayi! kalipla, \v 32 ayo weng san-ilomdaya, soldiya iyo abiltap afetu kutii kela soldiya imi tiin molin tunum ayo ulduu kuyaku ke foko kulii-din unipla, Juda yakal itam talaalip yi, Kamokim so, waasi dinin tunum iso, iyo tilip kala kalalipla, Pol biwakabip kaayo, kelipla, \v 33 kamokim ayo tal Pol ami bokola-lomda: Kabi sok de-tamulokomi no, kala-lomda, soldiya iyo bokoya ko: Sen sok alep ma kuluu-lomdip, deliwa yo, yakale, kula Juda imi dik-daayila ko: Kala kanta ni? Kaa kanimin ma noba? yakaya, \v 34 Juda iyo akal almi mafek mafek sang e kala naan-bala naan-bala ke-bam tuluk-tuluk-ke-bilipla, kamokim ali kalok kano-lom Pol ami kanoba kaami sang kaa talalula ma weng selin dinim ke, soldiya ma imi bokoya-lomda: Ibi dibii tam numi am dukum kaptam unin o, kalaya, dibii tam un-ilomdip, \v 35 tuum ta baan dalaasip kutal-fuku kaltamba unum o, kalip. Katale, Juda iyo aket atul dukum keyulu, Pol ayo ti dap-tal-fuku aalum o, kalbip kala, kala-lom, soldiya iyo Pol dabuu dafo-lomdip dibilip unip. \v 36 Juda tunum iyo daang tem kawu un-bom naan-um-bom aalip saaknak o, kemin-kup yakyak unip ko. \s1 Pol almi kamasi tiltam Kristen kesa sang bokoyinsa kaata ko \p \v 37 Waasi dinin tunum ayo dibii tam almi am dukum daalum o, kem-siliple, Pol ayo Grik imi weng ata bakan-taba-lomda, soldiya imi kamokim ami bokola ko: Nali weng ma bokop-tami eliyi? akala, asiik fanang alik tam banu bokola: Kwin! kabi Grik kayaak imi weng dik-daa kuluusap ema? \v 38 Sawaayak kawu, tunum ma taba-lomda, gavman so, waasi din-bomda tunum almi-kup fo tausin (4,000) ita afetu kutii-lomda, bainat uyo fukula-fukula-kelipla, umbilin tunum dinim bokon kawu unsip. Kemin, tunum mafak kaali, Isip bokon kaa kayaak. Yale, kabi yak Grik weng bakabap, kemin kabi tunum kanolin disa yo akaya, \v 39 Pol asiik bokola ko: Ee, nali Juda kayaak nami abip tituun kaa Tasus te! Kemin, Provins Silisia kawu bombe. Nami abip kaa abip sakbaalim dukum win so kawi! Nak-tum kapyo, kuno kep-nap weng ayo Juda kalawiimi bokoyon o, akaya, \v 40 ayo, akala, Pol ayo baan akiim kuluwu tola sikil kufo-kem-salale, dulumnip Juda ilmi Hibru weng kaata-kup bokoya-lomda: \c 22 \p \v 1 Nami niik kasal kabel kasal kipyo! Nasiik nalmi kukup tambal kutal-fukubi kaami sang kaata ma bokoyokomi. Kemin, weng san bom iliwa yo, yakale, kulaa \v 2 ili weng seliwa yu! Ali Hibru nulmi weng kaata bakan-tabamna kala kala-lomdip, atin ti dulumniple, bokola: \p \v 3 Nali Juda kayaak kemin; nami akamen uyo Provins Silisia bokon abip ma Tasus kawu nam-uluya, ilom nali tal abip dukum Jerusalam kaltamu fasuu-lom, skul ken-um-bomdila, Gamaliel ata nulmi awal imi lo kaa talalu kukup-nam-balaya kemin kawu, kano-somdila, ipni God ami aket dukum konsip tap nakal kanola-lom, God ami aket dukum ayo konsi. \v 4 Nali kukup mafak kaa, unang tunum iyo Liip Alokso din unebip imi kukaayim-bamdi, yam-mafak-daka-bamdila, Iyo anuli taanik o, kemsi. Kemin, tunum unang iyo sok de-yimbi din kalabus am tii-bam kemsi. \v 5 Awem tunum imi kamok diildiil o, kala, pris so, kamok kamok alik kiiso, ili nitamipla, Ali ti fan tituun eng bakaba kala, kalalipla ili natabip kemin, yakal bokolalip te! Kii aptum kusal Juda Damaskus kawu ilin imi sukon dola kuya bokoya-lomdip: Kipyo, yaap kemin Pol kaa din una kaali, Kristen Damaskus kawu ilin imi imtal fuku sok de-yimu imbii-tal Jerusalam daalaya, kot kamayinsi-lom yemum o. Aa, anulup saaknik e kala-lomdip, dola kup-nip kulaa abip Damaskus uni no, kal-bomda Juda imi kanum bakayila ko. \s1 Pol almi tiltam aket fal-sikisa kaami sang bakayinsa kaata ko \r Ap 9:3-19,26-31, 22:3-5, 26:12-18, 1Kor 15:8-11, Gal 1:11-23 \p \v 6 Pol ayo kanum bokoyimba-kup bokola ko: Nali yakyak din Damaskus mep mep kuluba unila, atan tal dibimnule, maak fak-daalin tap abiil tikiin kaptamu falala-kalin ma iilfo kulaala tal nami diim aba-lomda, alik falala-kup kalaya, \v 7 nayo lamo daak tawaal diim aba-lomdi, weng ma ayo weng seliya bokop-na-lomda: Sol kapyo, kabi kanimin o, kal-bomdawa, kukup mafak kaa nami kukaap-nambap yoko? nakale, \v 8 nasiik bokoli: Kamokim, kabi kawanta ni? aki, bokop-na-lomda: Nali Nasaret kayaak Yesus nata; nami unang tunum imi kukup mafak kukaaya-laabap o, nakala, \v 9 tunum naso bilip kiili, falala-kalin kula atamip. Lale, weng bakaba kaata, talalu weng selin disa ke-silip. \p \v 10 Kemin, ayo bokola-lomdi: Kamokim kapyo, nali kalok nolokomi ni? aki. Kamokim asiik bokop-na-lomda: Tam tola-somdapya, yang Damaskus kawu balawa, tunum ma tal bokop-ta-lomda: God bokop-na-lom: Sol ali kanumin kanumin kaata kanumak o, kala bokop-na tili kemin, kaata kanuman o, tokokoma kayi! kalaya, kulaali \v 11 falala-kalin dukum ma falala-kup kaluya, tam tola mafek mafek ma atamami disa keliya, tunum naso unabup ita sikil kuldaku, nam-tal-fukulip Damaskus toop un-sulup o. \p \v 12 Kanola, God ami daang bakaalin tunum kano ma ami win kaali Ananayas ali Moses ami Lo dotu kutal-fukusa kemin, Juda alik Damaskus kawu ilin iyo boko-lomdip: Ali tunum tambal o, akan-kan-umbip \v 13 ata tal nalmi mepso kulu tolale, bokop-na ko: Nak-tunum Sol kapyo, kapni tiin kulii tambal kep-tik o! kala bakap-nan-salale, kulu nami tiin iyo tambal kep-nipla, Ananayas ayo atamila, \v 14 ayo bokop-na ko: Nulmi awal-fakal imi God ata bokop-na-lomda: Pol ata ulduuliya, nami aket fukunin ayo atam-som, Tituun-kup Tabasa Tunum ata atam aa, ami bon tem weng ayo weng san kelak o, kalalila, ulduuli kayi! kala bokop-na. Kemin, \v 15 kabi God ami weng ayo unang tunum alik imi bakayim-bam ale, kaltapni tiin alep alep atabap so, weng sanbap so, imi sang kiita bakayim-bam ke-mokomap. \v 16 Kabi fen bii-somdi yo, kalolap i, tam aba yang oksam ukubap-kup; Kamokim ami dik-daalawa, kapni ban kaayo, kukan-tiip-ta kelak o, kala-lomda, Ananayas ayo kanum bokop-na-som, kelala, Pol ayo kanum bokoyila ko. \s1 God ayo Pol ami bokola-lomda: Kabi nami weng kulii-din tunum miit kusnum kayak kayak imi bakayan o, kalsa kaami sang kaata ko \p \v 17 Kemin, Pol ayo bokola-lomda: Biiliya, asuk tal Jerusalam bomdila, tam lotu am diilim un-ilomdi God ami beten kamaan-bam lom dakaabap tap ke-bamdi, \v 18 Kamokim ayo atami, bokop-na-lomda: Jerusalam kasel ili kapni weng bakayimbap kaa, weng sanokomip dinim kemin, baan kamboya Jerusalam kaltam kulaalap unan o! nakale, \v 19 kulaa nasiik Kamokim ami bokoli: Kamokim kapyo, Jerusalam yakal utamsip o. Nali lotu am alik tam une-bamdi, kanita kapni lak duulin iyo sok de-yimu imbii-tal kalabus am tii-bam ale, ye-bam kesi. \v 20 Aa, siin kaa Stiven ali kapni sang ayo unang tunum imi bakaya-tal-uneba kala kala-lomdi, ita ami aalip taansa kaali, nalta, ayo, yaka-lomdi, nali mep kulu tola-bomdi tunum kii ilmi ilim delela-lomdip aabip uyo, nata tiin moyasii kaata! Iyo nami kanosi kulaa, ili utamsip. Kanolin kemin ale, ili nami weng kaa weng sanokomip elile disa ye kala, Kamokim ayo kanum bokolila, \v 21 Kamokim asiik bokop-na ko: Nali tam-baali umbilap bilin tunum miit kusnum imi diim abokomap. Kemin, kuluwa kulaalap tabanan aa! akaya, ayo kala Pol ayo kanum bakaya ko. \s1 Rom kaptam-ami waasi dinin tunum imi kamokim ata Pol dabuu tiin mosa kaata ko \r Ap 16:35-40, 23:27 \p \v 22 Juda kayaak iyo kano duluma weng san-bilipla, Pol ayo weng bakan-una-bala, bom-bilip bakan-yak-aba butoop almi tunum miit kayak kayak imi weng bakayila-yaaba kaami sang kaata, bokoya kem-salale kulu, dukum-kup naan-taba-lomdip: Kwin! kanolin tunum kaa kambolap tawaal diim kalawaa, ilin disa; kemin an-kuwaalin aa! Kambolip tiin kawong ilin daa; aalip taanak o, kemipya, \v 23 atul weng fak-daka-bam ale, ilimi aket atul tabeyu kanumin kukup kaata, no-lom ilmi ilim kaltam falep ayo dilduu kulaalip une-bulu-tale-bulu-ke-bam ale, iiwin tuk-duu-lom binalip asal une-bulu kemipla, \v 24 waasi dinin tunum imi kamok ata bokoyilaya, soldiya iyo Pol dibii tam ilmi am dukum dap-tam-daaliwa, kulaa kamokim ayo bokoya-lomda: Juda fuut-bam naan-bam aalip taanak o, kebip kaami miit kabak-ata bokop-nalap, weng selon o, kali kemin, ipta faklet kuluu aa-bam dik-dakaan-bilip, weng miit kaa bokoyilaya, weng sanum o, kala. Lale, \v 25 waasi dinin tunum iyo sok de-dap-tii-lomdip, kang ipnaal sok ta kuluu langatal aalum o, kalbip. Lale, Pol ayo soldiya imi tiin molin tunum ma mep kulu tolba ami bokola ko: Kapyo, nali Rom kayaak kesi te! Rom ipni lo kaa boko-lomdu: Rom kayaak kesa kaa, weng dabak saanin dinim ilom faklet kulu biiwakamin kaa tambal o, kalsu ka? akaya, \v 26 tiin molin ayo weng sandaya, din kamokim ami bokola ko: Kapya, mep tunum kalawaali Rom tunum kesa te! Kabi kalok nolon o anbap i? akaya kulaa, \v 27 kamokim ayo tal Pol ami bokola-lomda: Kabi fan Rom kayaak ema? bokop-nap kaal kelila yo akale, asiik, Ayo, kalale, \v 28 kamokim asiik bokola: Nali sisol dukum ta kuluu-lom, Rom imi kuya-lomdi tiltam nali Rom kayaak kesi te! akaya, Pol asiik boko-lom: Nalile, atok ali Rom kayaak kemin, nakal Rom kayaak ke-bisi no, akala, \v 29 abiltap soldiya ita sok faklet tup aa-bam dik-daa-dik-daa-keluwa, ami ban keba sang bokoyak o, kebip iyo, kela kayak baniwa, kamokim ayo aket fukun-daa: Naka kaa Rom tunum kemin, nalta Rom kasel numi lo kaa lo-lomdi, soldiya bokoyiliya, sen sok kaa kuluu dedulip kala, kala-lomda, Pol ami atul kaali, suun-daala ko. \s1 Pol ami Juda kamok kamok ang-delip imi tem tolsa kaata ko \r Jon 5:28-29, Ap 23:28, 24:15,21, 26:6-8,23, 27:23-24 \p \v 30 Se, sintam waasi dinin kamokim ayo talalu atam-ilom, Juda kayaak kii kanim kalan Pol kaa aamum o, kem-solip kalon o, kala, ayo waasi dinin imi bokoyalaya, sen sok kuluu dedubip ayo, til-daalipla, weng dukum-kup ku awem tunum pris imi kamok kamok so, Kaunsol iso, imi kuya tala-tala-kelip kulaa ayo Pol dibii tildaak imi bilip daala tolna ko. \c 23 \p \v 1 Pol ayo tiin tituun dik yak Juda imi kamok kamok imi diim diiya-lom talalu itafii-bamda bokoya ko: Nak-tunum kusal kiwe, God ali nami kanolin mafek mafek alik kanum tam tam kutal kala diili kulaa utaba. Ami weng kaa kuyang saak tenbi disa; ali utamaya, nali fatom dinim bomdila, nami aket tem ayo balili-kup kep-na buluya bii no, kalale, kulaa \v 2 tunum awem imi kamokim diilim hetpris Ananayas ayo tunum Pol ami mepso kulu tolbip imi bokoya-lomda: Ibi mep kaami fiil kaa kalutnin o, yakaya iyo kanolipla, \v 3 Pol asiik bokola-lomda: Kabi ti kukup alep tabuulin tunum ale kabi ti am kuluwu tiin-bomdawa, lo-kup fuku-bomdap, nam-bak-saan-bam bakabap. La, kapkal lo uyo kuyang saak ten-bamdawa, bokoyap nelip. Kemin, kapkal God ata taba-lom telokoma te! akaya, \v 4 tunum Pol mepso tolbip iyo bokola-lomdip: Kabi God ami awem tunum imi dabom kaa, weng mafak kaa bakaalin daa yo akipla, \v 5 kulaa Pol asiik bokoyila ko: Nak-tunum kusal kipyo, atam, Awu kaa tunum awem imi kamok dabom kalali, atamsi disa; God ami Sukon Tem kaldak boko-lomdu: Israel kipni kamok kaa, weng mafak kaa bakaalin disa yo, kalsu kemin ale, weng kala kuyak saak tiiyon o, kalbi disa yo, yaka ko. \p \v 6 Pol ayo kanum bokoya-lomda, itama yi, Kamok kamok malii ma kii Sadusi malii ma kii Falosi kaa kalale, kamok kamok imi weng dukum-kup bokoya-lomda: Nak-tunum kusal aa! Nami awaalik kasal kiili, Falosi kemin, nali Falosi imi loop te! Utamila, Tunum taansip ili tam tiinokomip kala kalaliya, fenbi kemin, kabak-ami sang kulaata bakayila-tal-une-biliya, kuyak ami kalan kulaata, taba-lomdip, kipyo kot kamap-nambip o, yaka ko. \p \v 7 Kanum bokolaya, kamok kamok iip kulu biki-kutii-lomdip Falosi so, Sadusi iso, kiiyo weng aal dikibip kemin, \v 8 kabak-ami miit kaali, Sadusi iyo boko-lomdip: Tunum saaksip kii, tam tiinokomip disa le, aa ensel kii disa aa, tunum kii sinik dinim o, ken-yaabip ale, Falosi ita baka-bamdip: Disa; alik ili kano bom-bilip o, ken-yaabip. \v 9 Kemin, ili tuluk-tulukmin-kup ke-bam disa akal ma kemiple, lo utamsip tunum ma Falosi kesip ita tola dukum-kup boko-lomdip: Nuli tunum kala atabup kalaali, ami ban kemin kaa ma bom buu kalbup disa. Sinik e ensel e ta taba-lomda, Damaskus unemin liip kawu bokolase nema yo? kalipla, \v 10 ti weng aal dukum-kup kemipya, soldiya imi kamokim ayo itama yi, Yak-una tildak-una ke-bamdip, weng aal dikibip iyo taba-lom, Pol ayo biing-mo dibii-una-tala-ke-bam: Aalolip o, kala-lomda, suun-daa soldiya imi bokoya tildaak kamok kamok imi iipyak tem tildaak aba-lomdip kasen tap-kup Pol ayo dap-tamalip tam ilmi am dukum kaptam unip. \p \v 11 Kemin, kutamiip kawu, Kamokim Yesus ayo tal Pol almi mepso kulu tola bokola-lomda: Pol kapyo, suunin daa; atin ti titil-biki-bomdap, nami sang kaa Jerusalam kala bomdap bakayimbap tap ke, nami sang ayo abip dukum Rom kawu bakayim-bam ke-mokomap o, aka ko. \s1 Juda malo ma kuwakamin weng uyo taken-bam boko-lomdip: Pol aalupla taanak o, kalsip kaata ko \r Ap 25:3 \p \v 12 Am daana kutim kawu, Juda malo ma iyo maaklo tala-tala-ke taken-bamdip, God ami tiin diim weng kutii bokolip: Ima ok fala ilomdup, Pol aalup saaknaya kawu, asuk ok so, ima so, inamnum; aa aalin disa ke-lom inam-nokomup namti, God ata taba-lom yela saak-namup o, ke-bam bakamip. \v 13 Tunum ilmi-kup 40 le, kuno anung ma ita kanum boko-lomdip, \v 14 kulaali, din awem tunum pris imi kamok kamok iso, Juda imi kamok kamok iyo bokoya-lomdip: Alik nuli God ami tiin diim kawu weng kutii boko-lomdup: Pol kaa aalin disa ke, ima inamnup namti, God ayo numi yelala, taanokomup o, kalup. Kemin, \v 15 kipso, Kaunsol kamok kamok ipso, ipta weng binalip din Rom kasel imi soldiya imi kamokim ayo kasen-fokola-lomdip: Pol ayo dap-taldaak daalawa, ami kukup aye, weng aa, kaami sang kaata, maso ma bokoyilaya, dotu utamum o, kalipla, nuli liip kawu kutii ilupla, Pol ayo tal kamok kamok ipni diim talokoma disa. Nuta liip kawu kutii ilup, ayo tiltoop tala, aalokomup o, kemip ko. \p \v 16 Kulaa, Pol almi unang umi man ata weng sanala boko-lomdip: Juda iyo asuk kutii-lomdup Pol ayo aalum o, kalbip kala kala-lomda almi unang man ata tiltam soldiya imi am dukum ayo tiltam Pol ami bokolaya, \v 17 Pol asiik soldiya tiin molin tunum naan-daala tal atamale, bokola-lomda: Kabi mep man tunum man kalaali, kapni kamokim ami weng ma bokolon o, kalba kemin, tal dibii-din daalawa bokolak o, kalaya, \v 18 kulaa fan, soldiya imi tiin molin ayo dibii-din kamokim be daa bokola ko: Pol sok de-dubip ta, weng umbaap-na yang atami bokop-na-lomda: Mep man tunum man kalawa kapni kamokim ami weng ma bokolon o, kalba kemin, dibii-din daalawa bokolak o, kalaya, dibii-tili no, akale, \p \v 19 kulu kamokim ayo yak man dap-tal-fuku dibii-yang sawaan tem kabangu akola bokola ko: Kabi kanim sang ma bokop-non o, kalalawa talap? Kala dik-daalale, \v 20 ayo bokola ko: Juda imi kamok kamok iyo weng taken-bam boko-lomdip: Sabi kawu, soldiya imi kamokim ami din-ilom kasen-fokola-lomdup, Pol ami kukup so, weng so, kaami sang kaata ayo maso ma bokoyilaya, dotu utamum o, kala kanum bokoluwa, dibii-tildaak kamok kamok imi bilip tildaak talak o, kebip. Lale, \v 21 kabi imi waka-taka-mokomip weng kaa, weng san-ilomdap, Pol kaa dibii-unemin disa kayi! Tunum kaa kanubip kiili, 40 le, kuno anung ma kanolin kiita, liip kutii-lomdup aalum o, kalaliwa, ili God ami tiin diim kawu boko-lomdip: Nuli aalin disa ke-lomdup ima ina, ok ina kelup namti, God ayo taba-lomda yela taanokomup o! kala-lomdip weng dotu-lom tii, kapni weng kaata-kup tal: Ayo! yakawa yo, kala-lom, fenbip o, kala man ayo kamokim ami kanum bokolaya \v 22 kemin, soldiya tunum imi kamokim ayo man tunum man ami bokola: Kapni weng kaa bokop-nap kaami sang ayo tunum ali ma bokola-laamin disa kayi! kala-lomda dabaala tambana ko. \s1 Soldiya imi kamokim ata taba-lom, Pol ayo dabaala provins kamok diilim Feliks be unsa kaami sang kaata ko \r Ap 25:18-19 \p \v 23 Kemin, kulaa, kamokim ayo soldiya imi tiin molin tunum alep ma naan-daaya, tal atamiple bokola: Alep kipta din soldiya iyo bokoyip dotuliwa, kutamiip-kulii unokomip ayo ti, tawaal liip yalmin tunum almi-kup 200 ale, hos daang kun diim yalmin tunum almi-kup 70, kuno tam tawaal liip tal une-bam, bainat tup dinin ita 200 kela, kiita afet-daa-lom, mafek mafek talalmipla, am kutamiip-nula, atan sinik talaba tam biti diim tulu kala kalale, kulaa ayo kuliilip abip Sisaria unin o. \v 24 Kuno Pol akal hos ma kola kelip tam ami daang kun diim kabaaku tiinala, yaap-kup dibiilip provins kamokim diilim Feliks bombe unin o, yakale, \v 25 sukon ayo dola kuya-lom bokoyila ko: \v 26 Provins kamok diilim tambal Feliks kaa balap o? Nali Klodius Lisias nata sukon kala dola kup-ti. \v 27 Mep tunum Pol kalawaali, Juda ita taba-lom dap-tal-fuku aalup taanak o, ke-bilipla, nayo atami yi, Kaali Rom kayaak tunum kesa kala kalaliya, soldiya iyo fokoli abiltap din-ilomdip imi sikil un-ilom dabuu dap-tal daasii. Kemin, \v 28 nali atamila, Juda kasel iyo kanim kalan aamum o kem-solip kaa, kalon o, kalaliya, ayo imi bilip dibii-daak daayili. Kemin, \v 29 nali utami yi, Ilmi lo kabak-ami mafek mafek kalan uta mafak bakaan-bam kanonbip. Yale, ami ban ma buu keluya aalap taanak o! Aa sok dedulan kalolapla, kaa tambal disa kala bom-ilila, \v 30 tunum ma kaata, tal bokop-na-lomda: Juda kayaak iyo yawalmin weng baka-bam boko-lomdip: Aalup saaknak o! kalbip kayi! kalaya, abiltap nayo dabaap-ti tala kemin, aalum o, kebip kiimi bokoya-lomdi: Ibi kanim kalan kanonbup kala, kala-lomdip, din provins kamok diilim Feliks ami bokolin o, kali kayi! kala-lomda, sukon kaayo dola kuya ko. \p \v 31 Kemin, soldiya iyo kamokim ami weng ayo weng sandipla, kutamiip kawu, Pol ayo dap-tamalip umbitoop abip Antipatris toop ba kem-silip, am daanale, \v 32 soldiya malo tawaal liip yalmin iyo aptum kusal iyo keyila asuk ilmi abip unipla, malo ma hos daang kun diim yalmin ita, Pol ayo dibii-din \v 33 abip Sisaria din aba, sukon ayo provins kamok diilim ami konbip-kup, Pol ayo dibii-din aba dabaalip yak kiyap ami sikil diim aba kelip. \v 34 Provins kamok diilim ayo sukon tik-tiiba-kup, Pol ami dik-daala ko: Kabi dok kanolin Provins kayaak i? akale, Pol ayo bokola-lomda: Nali Provins Silisia tunum o, akale \v 35 weng san bokola ko: Provins Silisia kayaak imi tiin molin kulaa nalta kemin ale, tunum telum o, kem-solip iyo tilipla, kapni weng ayo weng sandila, tam-bak-molon o, kalale, soldiya ma imi bokoya-lomda: Kibi yak Pol ayo dibii tam gavman numi am dukum sawaalak Herot ata desa, kaptam daa-lomdip tiin molin o, yaka ko. \c 24 \s1 Juda kayaak iyo tal Pol dap-kot baan diim daalum o kala talsip kaata ko \r Ap 24:13, 25:7 \p \v 1 Bombii, am awakal kelipla, awem tunum imi kamok diilim o, kala hetpris Ananayas so, Juda imi kamok kamok iip maakup maakup iso, ili Rom kasel imi lo utamsa tunum kemin Tetulus ayo, dibii-din daalupla, weng kolip alta kot diim kawu weng bakayak o, kala-lomdip, Jerusalam kela dibii-tiltoop Sisaria abalipla, tal provins kamokim diilim ami tiin diim kawu tola-lom bokolip ko: Nuli Pol ami kot kelum o, kala tulup kalipla, \v 2 weng binalip din atamuya, Soldiya iyo Pol ayo dap-tal daalipla, Tetulus ayo kasen-fakan-bam mokop waka-takamin weng ayo Feliks ayo bokola-lomda: Provins kamok diilim tambal, Feliks kapyo, kabi nuli tambal-kup tiin mo bom-balapla, abiin yaap-kup tiinsup. Ale, kabi numi aket balili-kalin kuyila bomdawa, numi abip ma kayaak iyo dong dakaayim-bamdaple, kukup kanumin kanumin ayo kukuyim-balap, nuli kuluu-lom talal-bamdup tangbal-kup tiinsup. \v 3 Kemin, kanubap uyo utam-ilomdupla, numi aket tem ayo tambal ma kamayinba no takalupla, fiyaap duu-bamdup, yaap ke yo, takan-kaabup o. \p \v 4 Nali tam-baak tibii-lomdi, weng batbat kaa ma baka-mokomi disa; nali nak-tunum kusal kaliimi weng mepkan ma bokop-ton o, kala-somdila kemin, kabi nami aket balili-kalin kaa, kup-na weng san ilawa! \v 5 Juda kayaak nuli ata-bulupla, Pol ali ti fuut tabin kala, kalalup atamsup. Kemin, kabak kalok ata naa kalolip: Ali ti tawaal kala dik-daa kulaasu alik ayo yak aba tal-une-bamda, Juda alik imi bakayila-tal-une-balaya, iyo bak-tam daa yak-una, tildak-una, ke-bomdipla, weng aal diki-bam ken-yaabip. Kemin, ali Juda tunum nuyo keyila yang ban-ilomda, Nasaret kayaak imi lak duusip imi kamokim kesa. Kemin, \v 6 lotu am diildiil uyo ku-mafak-daalon o, kemaya, nuyo yang dap-tal-fuku-sulup. [Kanolaya, dibii-din weng bakamin diim daa-lom, nulmi lo kaami kukup kaata kolum o! kemupla, \v 7 soldiya imi kamokim Lisias ata, tal titil kuyak daa-lom, tal numi sikil baaya-lomda, Pol ayo ulduu dibii-din almi am daa, \v 8 bokoya-lomda: Kanta kot kelum o, kalip namti, tal kapni tiin diim tola-lomdip, kot kelin o, kalba no.] Kemin, mafek mafek kaami kalan alik numi dap-kot baan diim daabup uyo, kapkal tunum ayo maso ma dik-daalapla, alta bokop-tala kaal-kelan o, kala-lomda, Tetulus ayo kanum bakamale, \v 9 Juda kasel iso nikil kelipla, mafak bakaan-bam bokolip: Tetulus ami weng kaali, ti faneng bakaba no, kemip ko. \s1 Pol almi kukup kanumsa kaami miit kaata, talalu ifi-daka-daa provins kamok diilim Feliks ami bakaan-bisa kaata ko \p \v 10 Kula, provins kamok diilim ayo Pol asiik bokolak o, kala sikil diil tolale, Pol asiik bokola ko: Kapyo, nali titamsi. Kabi Juda kasel nuyo yim-bak-saanbi wasital yaapkan kii dakan-tiilap titamsi. Kemin, nami kukup kanu-bam ilsi kaami miit ayo dotu ifiiyokomi kaa, kapni diim kawu bokop-ton o, kalaliya, nami aket tem ayo atin yaap ma kep-nu. \v 11 Kapkal dik-daayawa bokop-tip utamalap te! Nali lotu am diildiil kaptamu God ami lotu kemon o, kalalila, met Jerusalam bombii am talangkal kebi. Lale, \v 12 nali lotu am diilim kawu aye, lotu am katip katip aye, Jerusalam abip iip kawu biliya, Juda kayaak kiiyo, nitamip yi, Ali tunum ma kaso alep weng aal fakabip aa, ali unang tunum iyo afetba naka-silip daa te! \v 13 Ili nam-bak-saanbip. Lale, kalok kano-somdipla, dotu kukup-tip kabi utamap yi, Weng kaa tifaneng bakabip kala kalolap disa. \p \v 14 La, nami sang ma bokop-nip kaali, tifan kemin, nali mep kalawiimi boko-lomdip: Tunum anung ma nuyo kamboya yang ban-silip o, ken-yaabip imi tunum namti kalabii kemin, nali Liip Alokso kaami kukup kaata daang baka-bamdila, Juda nulmi awal imi God ami lotu uta kamaala-yaabi. Kemin, Moses ami Lo dolsa so, God ami profet iso, iyo alik ti tifaneng o, kalbi-kup; \v 15 aa, Falosi kalawiimi utamsip ultap aa ti nakal kaa utamiya, God ata taba-lom ban kemin disa tunum so, ban kemin tunum so, alik iyo im-fola tam tiinokomup kaali, ti faneng o, kal-bomdi bakayim-bam kebi. Kemin, \v 16 nali suunkup titil-fak-daa-bomdila, God ami weng aye, tunum imi weng aa, ayo ma kuyang saak tiisi disa; kemin utamduya, nali fatom dinim bomdila, nami aket tem ayo bilili-kup kep-na-buluya, tiinsi ko. \p \v 17 Kemin, nali Jerusalam kaptam kulaa kela din tawaal ma kabalila, tal-une-bili bii, wasital malo ma dakan-tilila, nayo asuk tal Jerusalam moni kuluu-lom Kristen kanita mafek mafek iibip imi kuya-lomdi, sipsip aye, ayo mo-lomdi God ami kola kelon o, kalalila, \v 18 God ami tiin diim wok-sam woko, tambal ma kelila, kulii tam lotu am diilim kaptam biliya, nitamip. Lale, unang tunum yaapkan ili ma nami bii tala-tala-ke naanin disa kelipla, \v 19 Juda kayaak Provins Esia kawu talbip ita taba-lom, kasen-foko nam-tal-fuku-silip. Kemin, Esia tunum kiili, mafek mafek kalan ma mafak bakap-num o, nambip dinam, ilta tal-ilomdip, kaltapni tiin diim kulawu tola-lomdip bakap-nam-bilip utabap. Lale, \v 20 Esia tunum iyo tilin disa kebip kemin, mep kamok kamok kalawiita, nami din Kaunsol kamok kamok imi iipyak tem kawu tola bom weng bakami iyo nitam-silip, ililta dok kanolin ban ma keba kala, kala utam-silip namti, kaami sang kaata bokop-tipla, utaman aa! \v 21 Kemin, weng maakup ma bokop-tum o, kalbip ema? Kemin, siin imi iipyak tem kawu tola-lom dukum-kup bokoya-lomdi: Nali utamila, Tunum saaksip iyo tam tiinokomip kaali, ti tifaneng kala kalaliya, kabak-ami sang kaata, baka-yila-tal-une-biliya, am kula daanba kulu, ibi kulaami kalan kulaata, nam-bak saanbip o, kalasii kayi! kal-bomda Pol ayo kanum bakayila ko. \p \v 22 Kulaa Feliks ayo Liip Alokso kaami kukup kaa talalu utamsa. Kemin, weng ayo fakela dil mo kamboya bokoya-lomda: Ibi tola-bom ilipla, soldiya imi kamokim Lisias ayo tiltoop talaya, ami diim kawu kipni weng kala bakabip uyo, dotuli dinimnuk o, kalale, \v 23 soldiya imi tiin molin ayo bokola-lomda: Kabi Pol ayo dap kalabus am daalap, ilaya atin sok dedulalap i! bom-bala almi kayaak tal atamum o, kalip ayo, mafek mafek iipna aye, ima aa, kulela talemip kaa, dil-saanin disa yo, aka ko. \s1 Pol ami taba-lomda God ami weng Feliks so, Drusila so, akam imi bakayim-bisa imi sang kaata ko \p \v 24 Feliks ayo sin-yaa-bam bombe la, almi kalel Drusila uso, akam tilip kemin, Drusila uyo Juda kayaak unang; Feliks ayo weng kola soldiya ayo Pol dibii-tal daaliple, Yesus ami lak duu-yaamin kaami sang kaata bakala-una-bala weng san-kaama ko. \v 25 Pol ayo ban kemin dinim kukup tambal tabuumin sang so, aket tambal fukun-bam, kukup mafak aket kaa, kela-laamin kaami sang so, God ayo alik imi talalu itafii-bam, yam-bak-saanokoma kaami sang so, kiita talalu ifi-daka-daa bakayilale, Feliks ayo suun-daa boko-lomda: Kulaata tam-baali unabap kemin, din bom ilawa, bom-ilomdila, nami ok ayo disa kelu kala, kala-somdila kawu, soldiya iyo weng kuyiliya, maso ma tam-tal-daaliwa, kapyo kaami sang kaata maso ma bakap-nan o, aka ko. \v 26 Feliks ami aket fukuna kaali, Pol ayo moni ma maaklo kup-naya, til-daalila unak o, kal-bom fen-bamdala, suunkup soldiya imi bokoya dap-tal-daalip ayo God ami weng bokola bokola kema. Lale, \v 27 bombii, wasital alep kiiyo disa kelipla, Posias Festus ata Feliks ami abiin ayo kuluula, kelaya kabaku, Feliks ayo kanoliya, Juda iyo nami fiyaap duu-bam, nami tong kaata kulaalip Rom unuk o, kala-lomda, Pol ayo kalabus am kaptamu kambola bom-balaya, Feliks ayo abip Sisaria kela atin una ko. \c 25 \s1 Pol ayo boko-lomda: Nam-baalap din unila, King Sisa alta lekbi nam-bak-molak o, kalsa ami sang kaata ko \r Ap 25:21,25, 26:31-32, 28:18-19 \p \v 1 Provins kamok diilim Festus ali din Provins Judiya din aba-lomdi, nami ok ayo kufolon o, kalaya, tal Sisaria kawu biile, am asuumano kelaya, kulaa kela met Jerusalam unale, \v 2-3 awem tunum pris imi kamok kamok iso, Juda imi kamok kamok kiiso, iyo tal Pol ami sang ayo Festus ami bokola-lomdip: Kano-lomda ban kesa no, kemip. Kemin, kiimi aket fununin kaa, Nuli liip kawu kutii-lom, Pol ayo aalum o, kala-lomdip, Festus ami weng uyo dukum-kup bokola-lomdip: Numi kamokim o! Kabi numi dong dokoya-lomdap tunum kaali, dabaalap tilnet Jerusalam talaya, kot kamaalum o, akipla, \v 4 Festus asiik imi weng ayo maan tiiya-lomda: Pol kaa Sisaria kalawu sok deduulip tiinsa kemin, nali nakal mepso asuk toop Sisaria unokomi. Kemin, \v 5 kipni kamok kamok kii, yim-baalip naso nikil maakup toop Sisaria itamupla, Tunum kaa ban ke tal-unen-umba namti, iyo kaami sang ayo bakap-nin o, yaka ko. \p \v 6 Festus ayo Jerusalam kawu bii, am woklungkal e nakalkal e kelaya, kulaa kela toop Sisaria kawu, se, sintam tam kot kemin am tiinala, soldiya imi weng kuya-lomda: Pol ayo dibii-tilin o, kala bokoyilaya, \v 7 Pol ayo tal atamaya, Juda kayaak Jerusalam kambola tiltoop talbip iyo, iip tolna tolna ke-bamdip, kukup mafak yaapkan kaami kalan kaata an-dalaalip. Lale, imi weng miit ayo dotu bokolipla, Festus ayo weng sana yi, Ti fan tituun weng bakabip kalin disa kela ko. \v 8 Kulaa, Pol asiik imi an-dalaalip kaayo, asiik maan tii-lom bokoya ko: Nali Juda nulmi lo aye, nulmi lotu am diilim aa, Rom kasel ipni King Sisa ami lo kaa be, kaa ma kuyang saak tiiwa-lomdi, ban wakan-umbi disa, kalala, Festus akal utamaya, Faneng bakaba kala kala-lomda le, \v 9 Festus ami aket fukuna kaali, mafek mafek ma kanolila, Juda kasel iyo nami fiyaap duup-nin o, kala-lom Pol ami bokola-lomda: Kabi Jerusalam unon o, kala kanubap ema? unon o, kalap kulaali, kuno met Jerusalam un-ilomdap, kapni weng ayo bakap-nim-balap, talalu weng san-kaa-bamdi, titam kuku-lomdi lek tiilon o, akaya, \v 10 Pol asiik bokola: Daa! Am kaltam tolbi kaali, Rom imi weng talalmin am ale, nam-kuku-bam weng san-kaabap kapkal Rom imi provins kamok diilim kemin, kulaa tolbi kulaakal ti yaap kemin, kapkal nali dotu nitamawa, Juda kayaak imi mafek mafek ma nayo ban keyasi disa nakap. \v 11 Nali ban kemin tunum keliya, mafek mafek ma ban kelila nitam-ilomdap umi kalan kaata, yaap keyu aalip taanak o, nakap kulaali, kuno kep-nan kalokomi dinim. Kemin, soldiya bokoyawa, nelalip taa. La, kaa bakap-nambip kaali, kasen-foko weng kutaldak nami diim tikibip namti, Rom kasel kipni lo uyo boko-lomdu: Tunum dok kanolin kapta kanolin tunum ayo dabaalip almi waasi imi sikil diim abemin disa yo! kalsu te! Kemin, kuno kep-nap bom ilila, bii nam-baalap kapni abip dukum Rom din-ilomdi, King Sisa alta nam-bak-molak o, kalbi, kala-lom, Pol ayo kanum bakama ko. \v 12 Festus asiik almi dong dakaalin tunum so, takenbile, Pol ami bokola-lomda: Kaltapta boko-lomdap: Sisa alalta nam-bak-molak o, kalap kemin, nali tam-baali ami bombe unokomap o, aka ko. \s1 Festus ata, Pol ami sang uyo King Agripa ami bokonsa kaata ko \r Ap 9:15, Rom 1:5 \p \v 13 Festus ayo abip Sisaria kawu bii ilanalala, King Agripa so, Benaisi so, nikim iyo din Festus ami weng umolum o, kala-lomdip, tal Sisaria aba-lomdip, \v 14 kawu sin-sin-kemalipla, kulaali Festus ayo Pol ami sang uyo king kaami bokola ko: Siin kaami provins kamok diilim Feliks ayo tunum ma kalabus am kaptamu kela tabanaya bombe kemin, kaali Pol ata kemin, \v 15 nali met Jerusalam kawu bom ilsi kaali, awem tunum pris imi kamok kamok iso, Juda imi kamok kamok iso, iyo tal ami sang kaata ku-fatap-daa bokop-na-lomdip: Kapta soldiya imi bokoyapla, aalin o! ayo aalip saaknak o, kalipla, \v 16 nasiik bokoya-lomdi: Rom kasel imi im-bak saanin tunum numi kukup kaali, tunum kaa kasen-foko: Ayo kala kuyup numi soldiya ita aalip saak-nokoma disa. Kemin, kamosinim kaa, nuli tunum dabak-saanbip ayo, kelup tal an-dalaabip imi tiin diim kulu tola-bomda, almi kukup kanoba ami sang kaata talalu bokoyilaya, weng seluwa yi, Ami kukup kaali, atin ti mafak kala, kalalupla, malo dabak-mo dabaalup, yak numi soldiya imi sikil diim abamna aalokomip o, kali ko. \p \v 17 Kemin, ili kala tal itamupla, fiyaap duu-bombii, luuknin disa; kula sintam kot am tam tiinile, weng kuyip soldiya ita Pol ayo dibii-tilipla, \v 18 nami utabi, Ayo ami ban kemin ayo dukum tap o, kalbi. Yale, dabak-saanbip ili tola kanolin kabak-ami ban kemin kaami kalan ma an-dalaka-bam bokonbip disa. Kemin, \v 19 ilimi lotu kemin umi kukup kaami kalan so, tunum ma Yesus kaami saakase kabak-ami kalan so, kiita Pol so, weng aal dikibip, Pol ali boko-lomda: Ali bombe no, ken-umba. Kemin, \v 20 nami aket yaapkan ayo fukun-bili, dok kano-somdila, mafek mafek kanolin sang kaa talalu uta-mokomi disa kala kalalila, ayo dik-daala bokola-lomdi: Kabi Jerusalam unon o kalbap elile? Daa ye? Unon o, kalap kulaali, kuno met Jerusalam kawu kapni weng ayo bakap-nam-balawa, talalu weng san-kaa-bam, titam kuku-lom tam-bak-molon o, kalile, \v 21 Pol ayo bokop-na-lomda: Kabi kep-nap kalabus am kaptamu bom-ilomdi kawu nam-baalap, Rom din-ilomdi, King Sisa alalta, lekbi nam-bak-molak o, kalaya, kulaa soldiya iyo bokoya-lomdi: Na! dibii-yang kalabus am daalip bom ilala, dabaali Sisa ami be kawu din unaya, alalta dabak-molak o, kalbi no kala-lomda Festus ayo bakalala, kulaa \v 22 Agripa asiik Festus ayo bokola-lomda: Nasiik ami weng ayo, weng selon o, kala-lomda, ayo bokola ko: Sabi kawu ami weng kaa, weng selokomap kayi! aka ko. \p \v 23 Silip sintam Agripa so, Benaisi so, nikim iyo ilim tambal sole, kiit kon so, kaayo mikibi tal tiinipla, ilmi tunum ita kukup tambal tambal ayo king ami kukaalipla, nikim iso, soldiya imi kamok kamok iso, abip kaptam-ami tunum kamok kamok kiiso, iyo weng talalmin am tam uniwa, Festus ayo soldiya iyo bokoya Pol ayo dap-tal-daaliwa, \v 24 Festus ayo bokola ko: King Agripa kapso, alik kipso, kipyo tunum atafiibip kalawaali, Juda kasel alik Jerusalam kawu ilin kiiso, kalawu ilin iso, iyo naan-bam bokop-na-lomdip: Kelap, ilin daa; aalan o, nakan-kaabip. Yale, \v 25 nali utami yi, Ami ban kemin kaa ma bombe keluya, aalip yaap keyokomu disa kala, kali kemin, alalta bokop-na-lom: Kapyo kuno kep-nap, bom ilila ilom kawu nam-baalap, Rom undila, King Sisa alalta nam-bak-molak o, kala kanum bokola utamdila, tam-baali unokomap kalbi. Lale, \v 26 nali tunum kalawaami kukup mafek kaa ma dotu utabi keluya, kaami sang ayo nami kamokim Sisa ami dola kolokomi daa. Kemin, kanola nali weng kuyi tunum kalawa dibii King Agripa kapso, alik kipso, kipni diim tiilip, nuyo dik-dakaan-bulupya, bokoyilaya, weng sandupla, nayo weng ma dola kolon o, kalalila, weng kuyili dap-tal-daalip. \v 27 Kemin, kabak kalok ata naa kalolip: Nayo utami yi, Tunum sok de-dubii kaayo, dabaali yak numi kamokim ami diim unemin, almi ban kemin kaami sang ayo dolnin disa ke-lom tunum-kup dabaali unemin kaa, mafak o, kalalaya, Festus ayo kanum bakama ko. \c 26 \s1 Pol almi kukup kanum tal-unemsa kaami miit kaata, talalu ifi-daka-daa King Agripa ami bakaan-bisa kaata ko \p \v 1 Kemin, King Agripa ayo Pol ami bokola-lomda: Tambal, kapni kukup ami sang ayo bakap-nan aa! akaya, kula Pol ayo sikil kufo-bakayila ko. \p \v 2 King Agripa kapyo, nali yaap ke kamala ayo kaltapni tiin diim kulu tola-lomdi, Juda kasel alik iyo kala bakap-nam-bamdip: Kano-lomdap ban ukduu-salap o, kem-tabasip kaami sang kaayo, bokop-tokomi. Kemin, \v 3 kabak-ami miit kaali, Juda numi kukup so, numi weng aal dikin-umbup so, kulaa alik dotu utamsap. Kemin, nami weng kala baka-mokomi kaa daal daap-tiip-tamu dinim. Kemin, nak-tunum, kabi dotu weng san-bom-balawa yi! \p \v 4 Juda alik yakal nitamsip, Sawaayak kaa nali man katip bomdila, Juda kasel iso, Jerusalam kawu bomdila, bom bii fasuulile, nami kukup ayo atafiimsip. \v 5 Juda imi God ami win kufumin kaami miit yaapkan. La, Juda numi malii Falosi iyo titil-fak-daa-lomdip, ilmi God ami lak duu-yaamin kukup ayo dukum-kup fukuu-lomdip ita ita keliwa, miit malo ma iyo kabaak banen-umbip. Nali Falosi ke-bom biliya, nitafiin-umbip. Kemin, yakal bokolalip: Ayo, yakal bokop-talalip taa! \v 6 Kemin, sawaalak kaali, God ali nulumi awal imi bokoya-lomda: Bom-bii-lom kaa kaata kanu-mokomi no, kala weng kutiisa, namti kamala kulu nayo utamila, ali fan kanolokoma kala kalalila, fen-tabasi. Kemin, kaami kalan kaata, iyo taba-lom nam-tal-daalip kala tola-bilila, kapyo, dotu nitafii-bamdap, nam-bak-molokomap. Lale, \v 7 Juda kasel nulmi tunum miit almi-kup talangkal yakal ti kanola kutamiip so, taap so, iyo suunkup God ami naan-bamdip: God ali fan kanolokoma kala kalalipla, fen-unbip. Kemin, nakal ti kanola kabak-ata kanu-biliya, Juda iyo taba-bom nam-bak-saan-umbip te! King kapkal, ti kabak utam-taman! \v 8 Juda ibi kanimin o, kalalipla, aket ayo talalu fanang daaliwa yi, God ayo awil-fakal imi weng kuka-daa-lomda, taansip iyo im-fola tam tiinokomip kaa, ti faneng uu! kem-yaabip disa? \p \v 9 Aa ti kano siin kaa nami aket fukunin ayo, Kukup mafak yaapkan uyo nuu-bam, Kristen unang tunum imi kukaayim-biliya, kiimi Nasaret kayaak Yesus ami lak duu-yaamin ayo, kulaalip ami win ayo disa keluk o, kem-tal-unemsi. \v 10 Kemin, nali Jerusalam kawu kanu-bam biliya, awem tunum o, kala pris imi kamok kamok ita ulduu ok ayo kup-nip, nali unuk tabuulin tunum imi bokoyilila, iyo din Yesus ami aket kolin unang tunum yaapkan iyo sok de-yimbii-tal kalabus am daka-bilila, kamok kamok iyo boko-lomdip: Anulip taanin o, kalum e! Nakal ti boko-lomdi: Kuno anulip saaknik o, yakan-kaamsi. Kemin, \v 11 nali suunkup lotu am maakup maakup iyo din tal-une-bamdi, iyo kanuyin-biliya, boko-lomdip: Yesus kaa, God ata dabaala tilin disa; kulaa alta disa kulu talse. Kemin, kelin o! kala-lomdi, nayo imi aket atul-kup kukaayim-bamdi, kukup mafak ayo kukaayila-tal-une-biliya, iyo sak funbi bilin abip dukum samaan samaan unip ayo dikiya-tal-une-bisi no, kala Pol ayo King Agripa ami kanum bakala ko. \s1 Pol almi aket fal-siki-lom, Yesus ami lak duusa kaami sang bakayinsa kaata ko \r Ap 9:3-19,26-31, 22:6-16, 1Kor 15:8-11, Gal 1:11-23 \p \v 12 Pol ayo King Agripa ami bokola-lomda: Ni kanum tal-une-biliya, awem tunum pris imi kamok kamok ita ulduubip-kup ok kalawayo kup-nale, sukon ayo dola kup-na nam-baalip din Damaskus uni ko. \v 13 King kapyo, nali Damaskus unemin liip kawu kutal-fuku una-biliya, atan tal dibimnule, kulu falala-kalin dukum ma abiil tikiin kaptamu falala-kalin dukum ma kulaala tal nasole, tunum-miin alik kaa naso talabup iso, numi diim aba alik falala-kup kalula, utam falala-kalin kaa atan tap kanolin disa; atin ti akal ma. \v 14 Kemin, alik nuyo lamo daak tawaal diim aba-lomdupla, niyo weng ma weng seliya, Hibru imi weng kaata-kup bokop-na-lomda: Sol kapyo, kabi kanimin o, kala nami kukup mafak-kup kamap-na umbap yoko? Kemin, kau ayo almi yaan ta bina daa-lom tiin molin tunum ami wan bal diim daa-lomda almi yaan bakela angtiil yol kuluu-laaba tap, kabi kau ami kanumin tap ke-balapya, nami weng kuyang saak tiip-nambap kaali, fiitbap kayi! nakaya, \v 15 nasiik bokola-lomdi: Kamokim, kabi kawanta ni? akile, Kamokim ayo bokop-na-lomda: Nali Yesus nata kemin, nami unang tunum kiimi kukup mafak kukaaya-tal-unen-umbap. Yale, \v 16 kabi tam tiin yaan ayo dotu tolnan aa! Nali bokop-ta-lomdi: Kapta numi bon tem tunum ke-bomdawa, kulaa natamap kaami sang so, bom biili kukup-ti nita-mokomap kaami sang so, kiita unang tunum imi bakayan o, kalalila tal kukup-ti nitamap. Kemin, \v 17 nali tam-baali Juda kasel so, unang tunum miit kusnum iso, imi fanang unokomap. Ili taba-lom: Telum o, kalokomip. Lale, nalta kabi dong dokop-tim-bilila, yaap-kup weng kulii-tal-une-mokomap. \v 18 Tam-baali din-ilomdap, kukuyim-bam bakayim-balapla, kii talalu utamdipya, kutamiip tem bom-bilip, Setaan ata tiin mosa iyo kela tildang falala-kalin diim tilipla, unang tunum nami lak duulin iyo God ata tiin mo bomdaya, imi ban kemin ayo kukan-tiiya-lomda, iyo imbii unang tunum imi aket talalu-yim-bala, tambalsip imi iipyak tem tiilaya, nikil ilin o, kalaliya, tam-baali unokomap o, kala-lomda Kamokim ayo bokop-nase no, kala Pol ayo King Agripa ami kanum bakaala ko. \s1 Pol almi God ami okok kemsa kaami sang bakamsa kaata ko \p \v 19 Pol ayo King Agripa ami bokola-lomda: King Agripa kapyo, nali abiil kaptamu weng ma bokop-na weng sansii kaa, kulaa kelasii disa. \v 20 Nali Damaskus aba, Jerusalam aba, kem yakyak din Provins Judiya kaptam-ami abip ma ma aba tunum miit kusnum imi abip kaayo, din yak-bam bokoya-lomdi: Ibi kaltipni ban kemin ayo kambola kipni aket ayo fal-siki-lom God ami kola-lomdip, kukup tambal tangbal kaata kutal-fukulipla, kayak kayak iyo itamiwa yi, Fan aket fal-sikibip kala kalin o, yakan-kaa-bam ken-umbi. Kemin, \v 21 kanum-umbi kabak-ami kalan kaata, Juda iyo lotu am diilim kaptamu nam-tal-fuku-lomdip, nelip taanakin. Yale, \v 22 God ata dong dakaap-na tabasa kemin, kala bombii. Kula tola-lomdi, tituun eng ayo kufoli; win soyal so, win dinim so, alik maakup iyo God ami kanu-bala, utamsi kaami sang bakayi. Kemin, nali weng uyo weng kusnum ma bakayimbi disa; ti sawaayak God ami profet weng ku-fatap-dakamin tunum so, Moses so, ili boko-lomdip: God kaa kanolokoma kayi! kalsip kaata, asuk nakal ti kaata, bakayimbi. Kemin ale, \v 23 ili boko-lomdip: Bii-lom kaali, God ami Ulduula Tiltam Kamokim Kesa Tunum ayo angtiil yol ayo kuluu, taan-ilomdala, asiik tam tiinokoma le, unang tunum yakal ti kano tam tiinokomip. Kemin, ata taba God ami unang tunum talalu-yimulala, yaap ke-lokomip kaami sang uyo Juda kasel so, miit kusnum iso, imi bakayin-balaya, falala-kalin diim talokomip o, kalsip kayi! kala Pol ayo King Agripa ami kanum bakaala ko. \s1 Pol ata Agripa ami bokola-lomda: Yaap ke kabi tiltam Yesus ami lak duulokomap o, ansa kaata ko \p \v 24 Pol ami weng ayo kanum bakamale, Festus ayo Pol ami dukum-kup bokola-lomda: Pol kabi babon daasap kawi! kapni skul dukum kaata, kebi dik-daa kuluu-lom utamsap kuuta taba-lomdu, kapni aket fukunin ayo ku-mafak-daap-ta-buluya, kabi babon-bamdap bakabap te! akaya, \v 25 Pol asiik bokola: Provins kamok diilim Festus kapyo, nali babon-bamdila, bakabi disa; nami aket kaa yaap-kup fukun-bamdi weng tambal-kup tituun bakabi. \v 26 Mafek mafek Yesus ami diim abasuu kaali, maaklo tiltam abasuu disa; fatap-kup tiltam tabasuu kemin, talalu utamiya, mep King Agripa ali mafek mafek alik kaa talalu utamsa kala, kalaliya, suunin disa keliya, King ami diim kawu ami sang ayo bakayimbi no, kalale, \v 27 Pol ayo tiyak daa king ami atam bokola-lomda: King Agripa kabi, sawaayak God ami profet weng ku-fatap-dakamin tunum imi weng bokosip kaali, ti faneng bokosip o, kebap ema? Nakal titamsi kemin, kabi faneng bokosip o, kalbap o, kala-lomda, Pol ayo kanum bokola. \v 28 Kemin, Agripa ayo Pol ami aban-den-bam bokola-lomda: Kamala kulu kapni aket fukunbap kaa, weng bakan-siliya, ayo abiltap tiltam Kristen kelak o, nakalapla, bakabap o? akaya, \v 29 Pol asiik bokola-lomda: Abiltap kamala tiltam Kristen ke-lokomap so, aa ilom tiltam Kristen ke-lokomap kakal, liip alep kulaakal awem dinim yaap o; nakal beten ke-bam, God beten kamaan-biliya, kapkal aa, nami weng alik kaa weng san-kaabip iso, ibi tiltam naltap keliwa, Yesus ami lak duulin o, kalaliya, God ami beten kamaanbi. Yale, ita taba-lom numi sen sok ta dep-nanbip tap kelin o, kalbi disa, yaka ko. \p \v 30 Kanum bokolaya kulu, King so, provins kamok diilim so, Benaisi uso, aa tunum unang iso, tiinaabip iso, iyo tam tola \v 31 bokolip: Tunum kalawaali ban ma ukduuba keluya, yaap kuno aalokomip disa le aa, sok de-duulokomip dinim o, kala bakan-una-tala kemipla, \v 32 Agripa ayo Festus ami bokola-lomda: Tunum kalawa siin kawu bokop-ta-lomda: Kabi kep-nap bom-ilila ilom kawu nam-baalap bilin iltipni abip diil Rom unila, King Sisa alalta nam-bak-molak o, kalsa disa dinam, yaap taldaa dabaalup. Lale, kanum bokose kemin o, kala ko. \c 27 \s1 Pol sip tem abala diil abip Rom unsa kaata ko \p \v 1 Provins kamok diilim Festus ayo aket fukunbi: Pol so, tunum kusnum ma sok de-yimusip iso, iyo fokola sip tem abalip yakyak bilin Provins Itali abalip Rom unin o, kala-lomda, almi soldiya imi bokoyila, sok de-yimusip iyo alik fokola yak Julias ami sikil diim abip bokola-lomdip: Mep tunum kii kapta tiin mo imbiilap unan o, akipla, Julias ayo Rom kasel imi King Sisa ami soldiya kemin Sisa ami weng kulii-una-tala-kemin tunum imi kamokim ata ko. \v 2 Kemin, sip ma abip Adramitium ayo kelalu, tal Sisaria kawu ilanalu yak Provins Esia kaptam-ami abip abip kawu yakyak unon o, kalbu kala kalale, sok de-yimusip kiiso aa, Luk naso, Provins Masedonia abip Tesalonaika kayaak Aristakus aso, nuyo yak sip tem unupla, \v 3 yakyak bilin iip kawu sindupla, din abip Saidon abalupla, Julias ayo Pol ami kukup ma tambal kamaan-bam bokola ko: Yaap kemin, kabi sip tem ayo kelalap din kaltapni kaptum kusal itamapla, tangbal-kup tiin molip saan o, akaya, \v 4 din itamda talaya, Saidon ayo kelalupla, inim taba-lomda sip umi liip ayo bak-daalaya, abiltap im-tama unomu disa ke-buluya, kula nuyo yang malii dulul taleba liip ayo kela yang Saiprus lo ami balang diim kabang liip abalupla din \v 5 Provins Silisia ayo akaala wan din yol ok dukum ami daang kun diim aba yak aba din Provins Pamfilia ayo akaala din unuple, Provins Lisia umi abip Maira kawu abaluple, \v 6 sip tem ayo kela soldiya imi tiin molin ayo sip kusnum ma kuluulaya, sip ayo abip Aleksandria akaala tal Maira kawu ilana-somdula, Provins Itali unon o, kalbu kaa kalale, nuyo yak kaptam unup. Maira ayo kela unup ko. \p \v 7-8 Inim ayo asuk taba-lom sip umi liip uyo bak-daala, sip kuu akolkup una-buluya, kwin! ti fiita yakyak un-bom, sin yakyak wan tal abip Nidas mepso molup. Lale, inim taba sip unokin liip ayo bak-dalala, unokin dinim keluwa; kulaa fal-siki tal balang tem kabang liip yak aba yak ok daang iip abalu yol ok kumun kaami diim kaptam-ami tawaal dukum Krit umi tawaal anung Salmone ayo akaalale, Krit kaptam-ami balang tem kabang liip fiita yakyak tal sip baan diim tangbal ma wan tal kawu kamolu; kemin kaali abip dukum ma Lasea bokon ami mepso kawu bombe. \p \v 9 Kemin, nuyo fiyaap-kup yakyak ken-umbi-lom am yaapkan kelupla, Juda kasel imi ima falamin am ayo daan tal bana, Pol ayo utama yi, Kulaata inim so, ok so, namti dukumna kala kalale, kulu ma nuyo ok unokomup ema yo? kalalaya, imi weng bokoya: \v 10 Tunum kipyo! nali utamila, Sip baan tambal kalawa kelalup yakyak unabup namti, sip so, bung so, iyo mafak-nokomip aye, ukat-mo ok tem unolup e, kal-bom ale, ati nokol yelamu ne? anulu saak-namup e? kal-bom kebi. Kemin, kaa kela unemin disa yo, kala. Lale, \v 11 soldiya imi tiin molin ayo Pol ami weng ayo kuyang saak tela-lomda, sip muk fukulin tunum so, sip kayak iso, alep imi weng uta weng sanala, \v 12 tunum yaapkan iyo aket fuku-daaliwa yi, Inim dukum so, ati so, tiltam aba tal-unbu-unbu-ke-buluya unokomup kaali, ti sip umi baan diim kaa yaap keluya, ilokomup disa; kemin kela umbiyang abip Finiks kaayo, Provins Krit kawu sip umi baan ma kaa atin tambal kemin, sip ayo kawu ilokomu kaali ti yaap. Sip kuu kawu ilokomu kaa, tambal-kup bom-buluya, inim dukum so, ati so, kaa taba-lom ku-mafak-daalokomu disa kala, kala-lomdip bokolip inim dukum ayo katip so kela namti, nuyo sip baan diim ayo kela din Finiks bom-buluwa, inim dukum so, ati so, uyo kanubi dulumnala yo, kala kanum bokolip ko. \s1 Pol inang imi sip tem bilipla, ati tiltam talsu kaata ko \p \v 13 Inim katip fuunba kulaa yaap sip uyo wan din Finiks molokomu no kalalip sip umi kulaak mo kutal-fukulu tola-laamin mafek mafek kufolip tiltam tulule, sip uyo im-tamalu yak Provins Krit ami ok balang diim mepso yak aba kemula, tawaal muk ta inim dukum ayo katiilu. Katale, \v 14 ilanin tap keluple, kulu inim atin ti aalap dukum namti tawaal diim kulu tal-ilomda, \v 15 sip uyo kuluu kulaala umbu-talbu-ke-bulula, babon bii kulaaluya, sip uyo fal-sikilipya, ku inim taleba ami daang ukuwa, sip uyo inim ta kulii-una. Kemin, \v 16 din abaluwa, yol ok daang diim tawaal katip ma Kauda ami balang tem kabang liip yang kaba um-bomduwa, bot katip ma sip dukum kuumi diim kabaaku sok bukubip uyo fiit-bam sisiibi kulaalup tiltam sip tiiluple, \v 17 iyo fanang daaliwa yi, Sip kalawaali dakela-tabokomu nema yo? kala-lomdip, sok kuluu-lom sip umi balang malii ayo sok delip nek kalale, kulaa aket fukun-daa: Tawaal Afrika kabak-ami ok dinin diim kaa mafak kemin, sip ayo yak diin-ilomdu yelamu no, kala suun-daa-lomdip sip umi ilim dukum o, kala sel ayo dul-duu-lomdip, kewip inim ta sip uyo akolkup kulii una-buluya unup ko. \v 18 Kula sindupla, inim so, ok daang so, uta taba-lom sip uyo dukum-kup kulaalu unbu-talbu-ke-buluya, kulu iyo bung kaayo fokolip ok une-balala, kelalipla, \v 19 am asuumano diim kulaata, sip umi sok aye, sel aa, kuk diimin ami as aye, ayo ilmi sikil ta fokolip ok unu kewiwa, sip uyo fongnu le, \v 20 ati aalap dukum ayo suunkup fufu-balaya, ibin ta tilnong mo kelala, nuyo dok kano atan so, wakalkan so, imi liip tal-unebip kii talalu atamin disa ke-lom, babon tal-unebi am yaapkan kelupla, kulaali numi yaap unokin o, kalbup namti kuyaku ditang kalule kulaalup ko. \p \v 21 Ima kaa ma inolip disa, kem-talan-umbipla, Pol ayo ilmi iipyak tem kulu tola bokola: Nikil kibi siin nami weng bokoyi kep-na-lomdip, Provins Krit kelalip tal-silip disa dinam, mafek mafek kaa ma kulaalip ok umba dinim ale, ma buusa keba disa; yale, nikil iltipta nami weng kuyang saak tiip-nipna talbip namti, kulu tiltam tabu utabip. \v 22 Kanun um-bom kipni tunum kaa ma aalu taanokoma disa; ti sip uta-kup dekela-tabokomu. Kemin, kabak-ata bokoyiliya, aket tem ayo dakat daak abiin tiyuk o, kala bokoyi. \v 23 Nali God ami tunum kaayu, beten kamaala-yaabi kemin, kamala kutamiip kulu ami ensel ata tal nalmi diim kulu tola \v 24 bokop-na-lomda: Pol kabi suunin disa. Yaap din Sisa ami tiin diim kawu tolnawa, tam-bak-molokoma. Kemin, God ali kapni win diim o, kala-lomda, tunum alik kapso, unabip iyo kukup tambal kuya dong dokoyila yaap-nokomip kaa utam taman o, kala bokop-namba. Kemin, \v 25 nali utamila, God ali nami bokop-namba kaa, ti fan kanolokoma kala kalbi. Kemin, nikil kibi suunin daa; balili-kup kalin o. \v 26 La, sip kuuli, imbii yak ok daang diim tawaal ma kaa daaluya balang tem kawu diinokomu kayi! kala kanum bakayila ko. \p \v 27 Kemin, inim dukum fuun-bala bii, am almi-kup sin-yaabi am matumkal (14) kelaya, ami kutamiip kulu inim ta sip uyo kulii-una-bala, nuyo yol ok Adria kumun kawu liip una-bulup, kutamiip iipyak fokolaya kulu, sip umi okok kemin tunum namti utamiwa yi, Tildak tawaal mepso tildak unup ema yo? kala-lomdip, \v 28 ok kumun kulaalip daak unu siksimin sok ayo tuum buku kulaalip daak ok tem unuya, kuluu utam talaalip, kabaak-ami liip kaali 40 mita kela kalale, yanglo so kaata, asuk sok binalip daak una iyo kuluu atam talaalip, kabaak-ami liip kaata, 30 mita kelu kalalipla, \v 29 tildak dalsiim tulup kulaa sip yang tuum tem inang diin-ilom yelama no kala-lomdip, suun-daa-lom toop sip umi olduuk tem kawu toop aba-lomdip, sip kutal-fukulu tola-yaamin umi mafek mafek angka atalingkal iyo fokolip daak ok tem un kutal-fukulu tolnula iyo aman duluum-bamdip: Am kabi baan daanawa, ok balang atamdup yaap-num o, kemip. Kemin, \v 30 sip okok kemin iyo sip kela yak banum o, kala-lom, kasen-foko-lomdip, Nuli yang sip umi dabom tem ilom sip kutal-fukulu tola-laamin mafek mafek kusnum ma fokolup daak ok tem unokoma no kala-lom, bot katipkan uyo sok buku kulaalip daak ok daang diim abamnula, \v 31 Pol ayo soldiya so, imi tiin molin iso, imi bokoya-lomda: Sip umi okok kemin tunum kalawiili sip kalumi fukulokomip disa namti, kaa dok kano ibi yaap-nokomip disa yo! yakale, \v 32 soldiya iyo bot sok bak-duulip bot uyo kewip disa kulu unu ko. \p \v 33 Kemin, am kel foko kem-salale, Pol ayo dukum-kup nikil alik imi bokoya-lomda: Ibi aket yaapkan fukun-bamdip: Kwin! kaa ti yela saak-nulup e yaap-nulup e? kal-bomdiwa, ima kaa inam-nolip disa kem-tal-bi-lomdip am matumkal (14) kelip. Lale, \v 34 ibi saak-nokomip disa le, aa katip so ma mafak-nokomip disa; kemin ibi ima inin aa! Ima inam-nokomip ayo yam-titil-diilula, titil-fokolokomip o, yaka-lomda, \v 35 almi ima bret ma kuluuba-kup; alik imi tiin diim kulu God ami yaap ke yo, aka-lomda, lo kutii inaya, \v 36 atamdipla, nikil imi aket tem ayo tambal ma keyulula, yakal ima inip. Kemin, \v 37 sip kaptam-ami tunum tabasup kaali, 276 nuta tabasup. \v 38 Kemin, nikil iyo imbi, inaliwa, sip uyo fong-alom, imbii yak ok balang daaluk o, kalalipla, ilmi ima wiit ayo fokolip ok unu ko. \s1 Sip mafaknu kela yak ok balang unsip kaami sang kaata ko \p \v 39 Am daan atan tik-daalu, sip okok kemin iyo tawaal kulaa atamip. Lale, siin kaa ma atamsip daa, tiin kulaalip yak ok balang abamnu, utam talaliwa yi, (Yol ok ayo faka-bamda tuum muuk alinsa ayo dap kabak-kabak daa kela, iip ding ma an-kulii kamet bansa kemin kaa) ok dinin diim tambal ma be nema yo? kala sip uyo kuyak met ok dinin diim kaa daalum o, kala-lomdip, \v 40 sip umi kutal-fuku-yaamin angka ami sok ayo bukulip disa ok tem kawu bom-bulule, sip umi duuk sok desip ayo baa-lom kutal-fuku-som, sel katip ma kutam di kelip yak unup. Lale, inim ayo taba-lom imbii yak balang tem daalon o, kala unan-suluya, \v 41 sip uyo yak ok balang diim mepso kulu diin-ilom tolnule, sip umi dabom tem ayo nakat-kala-lomdu diinuya, ok ala una-tala-ke-bamda, sip kuuyo ok ta fakliik-faklaak-bamda dakela kela ko. \v 42 Kanoluya, soldiya imi aket ayo fukun-ilomdip: Tunum sok de-yimusup kii ma daak ok daang aba ok falan yak aba ukadaa unokomip ema? kala alik anulup taanik o, kalip. Katale, \v 43 soldiya imi tiin molin ayo Pol ami dong dokola-lomdi dil molila, kiimi kanolin aket fukunbip, ibi kaayo kulaalin o, kala-lomda fotaba bokoya-lomda: Ibi kanta ok falamin tunum ibi ma bom-bilip namti, kipsiik unfoko daak ok daang abalip falan yak balang uniple, \v 44 malo ok falamin disa, ipta as tiim aye, sip dakela tabu umi daam kaata ma kuluu-lomdip, kutal-fuku-bilip, ok ta as so, tunum so, imbii yak balang daa daa kelak o, yakaya, kula kano-lomdup, yak ok balang diim aba-lom nuyo alik aapnup ko. \c 28 \s1 Pol inang imi Malta bokon kawu ilsip kaata ko \r Mak 16:18, Luk 10:19 \p \v 1 Yaap kelupla, kulaali weng sanup yi, Tildak ok daang diim umi tawaal ok balang diim abup kaali, boko-lomdip Malta yo, ken-umbip kaa kabamnup. Kemin, \v 2 tawaal kaptam-ami unang tunum iyo ti numi kukup tambal kukuyin-bilipla, wom-man-bomda diil so ke-balala, kemin, wing kulii-tal as kuyak daa-lom, im-tal-daalip diil fuu-bam ilupla, \v 3 Pol ayo yak as kusnum ma foko kulii-tal kuyak wing tiil tiilaya, kabaaku inap mafak ma as kulii-tal kuyak daala ami tem kabaaku inap kaaso kulii-tal tiilala, kiin-bam wing mamin kelala, bal daang mo tildak Pol sikil bekelaya, \v 4 bokon kaptam-ami unang tunum iyo atamipla, Inap ta Pol ami sikil bakelala, kulaak diila kala, kala-lomdip bokolip ko: U faneng tunum kalawaali tunum yemin tunum namti kulabe nema? Kemin, yol ok kumun tem kawu taanakin. Lale, inap ta aala kemin, kaata ti yaap ma saak-nokoma no, kem-una-tala-kemip. \v 5 Lale, Pol ayo inap kaami faldang mo dabaala dayak as kiinba tem unala, aala, kaa mafak-alin ma kuluulama disa kelale, \v 6 unang tunum iyo Pol atam ilupya, abang kaayo fasuula ne? abiltap lamo daak aba saakna ne? kalum o, kala atafii-bam bii kebip. Lale, mafek mafek mafak ma ami angtiil diim abomu dinim kelu kala, kalalipla, aket fal-siki asuk bokolip ko: Kwin! tunum kalawaa numi sinik aman dakaala-yaabup namti kula bombe nema yo? kemip ko. \p \v 7 Ok daang diim ami tawaal kaptam kayaak tunum kamokim ami win kaa Publius kemin, nuli tal ami bokon mepso kulu tulupla, ata imbii tam almi am daa-lomda tambal tambal ma kamayim-bamda, tiin mola bii am asuumano keluwa, \v 8 Publius ami aalap ayo angtiil aalu mafak bombe, ami mafak-alin kaali, angtiil mamin kutelale, ol ilem duu-bam ke-balaya, Pol tal atam God beten kamaan-bam, sikil kuyak tii nola yaapnala, \v 9 ok daang iip bokon kaptam kasel kiimi unang tunum mafak-alin umu-bilip yakal weng saniwa, dap-talalula yaapna no, kalip kayi! kala-lomdip tal atamiple, yam-talal-kaa-bala, \v 10 asuk ita taba-lom mafek mafek yaapkan iyo numi masiim kukaayim-bilip, biile asuk keya sip tem abalup unum o, kalupla, numi mafek mafek disa kebu kaalile, isiik ilmi mafek mafek ayo kutal aba tam sip tem tiiya tiiya keyip ko. \s1 Pol inang imi Malta kela-lomdip Rom abip din unsip kiimi sang kaata ko \p \v 11 Siin kawu sip ma Isip bokon abip Aleksandria kawu kela tal ok daang kun diim bokon tawaal Malta kawu buluya, inim so, ati dukum so, tiltam ba un-un-ke-buluya, sip dabom bumet bal ami diim kaa as taa-lomdip: Rom kasel imi god diil Sus ami man tunum awaang alep imi sinik kaata dotusip kemin, sinik alep imi aman dakayila-yaabip. Kemin, nuli kawu bii kayoop asuumano duk-duulupla, sip kayaak inim katip kela kemin unum o, kalipla, fan yak sip tem unupla, \v 12 kela yakyak bilin Sirakyus din aba kawu bii am asuumano ke, \v 13 kulaa kela yak aba met Regium kawu sulup, sintam inim ayo daang tem lo kawu tulula, yak aba din iip kawu sindupya, din abip Puteoli abale, \v 14 sip uyo kela yak Kristen itamupya iyo boko-lomdip: Ibi kulawu nuso biilipla unin o, kaliwa kawu, iso sin-yaabi am fetkal kelupla, keyila yaan diim liip yakyak tam Rom unup. \v 15 Kemin, nuyo kanola una-bulupla, Rom kaptam-ami Kristen unang tunum ili weng saniwa yi, Pol nikil iyo talabip kayi! kalipla din liip imbakan unuwa tilin o, kalalip, abip kela fen-tal-bom, malo ma tal abip ma tilip. Kemin, abip kaptam-ami win kaa: Tunum fatal imi tal kaptam sin-unemin am asuumano imi abip o, ken-umbip. Kemin kawu, bom fen-balale, kuno malo ma ita keya tal Apias imi ima saanin baan diim kawu tal itamip, Pol ayo itamda, God kabi yaap ke yo, kala-lom, ami aket tem ayo tambal ma keluya, \v 16 nikil nuyo tal Rom tulupla, Rom gavman ayo yaap o, kalaya, abip kayaak ma almi am kaa Pol ami kela kaptamu bomdaya, tal-unemama no, kala-lomdip, soldiya ayo tal Pol tiin mola kema ko. \s1 Pol ayo God ami weng tambal uyo Rom kasel imi bakayinsa kaata ko \r Ap 19:21, 23:11, Rom 1:8-15, 15:22-29 \p \v 17 Rom kaptamu bii, am asuumano kelaya, Pol ayo Juda imi tal Rom kaptam bilip imi kamok kamok imi weng umuuya tala-tala-kelipla bokoya ko: Nak-tunum kusal Juda kipyo, nali kukup mafak ma nami nak-tunum kusal Juda kasel kii ma kukaayila-yaabi disa; lale numi awal imi kukup ayo ma kutoop saak tiin-umbi disa. La, nali Jerusalam kawu ilila, nam-tal-fuku-lomdip, nam-baalip yak Rom kayaak imi sikil diim abamnila, \v 18 Rom kayaak imi provins kamok diilim ata kot kamap-nam-bam nitamiwa yi, Ami ban kelakin kaa ma bom buu tabuk aalokomup dinim o, naka-lomdip, taldaa dabaalip unak! naka-silip. \v 19 La, Juda imi kamok kamok ita taba-lom kiyap imi bokoya-lomdip: Daa yo. Kaa tildaa dabaa-laamin daa yo! yaka-lomdip, iluut kuyak daalipla, nayo utami yi, Kiyap kaa nam-baala Juda imi kamok kamok imi sikil diim abi nam-mafak-daalokomip kala, kalaliya, nayo kiyap ami bokola-lomdi: Kapyo kambop-nap ilila, ilom kawu nam-baalap ipni abip dukum Rom kawu uniya, Sisa alta lek bi nam-bak-molak o, kaliya, kula nam-baala talbi. Kemin, kaami miit kaali, nami nak-tunum kusal Juda imi ma im-bak-saanon o, kalalila disa, ilta fiit kuyak daka-mipla, kiyap ami bokolasii. \v 20 Sawaalak kaali, God ali Israel imi bokoya-lomda: Nami tunum ulduuli tiltam kamokim kesa ayo dabaali tal kipni dong dokoyala tambal ke-lokomip o, kalsa. Kemin, nali God ami Tunum Ulduula Tiltam Kamokim Kesa ami sang kaata, bakayila-tal-unen-umbi. Kemin, kabak-ami kalan kaata sen sok ta kuluu dep-nipla, nami diim kala tiinsa. Kemin, kaami sang kaata bokoyon o, kala-lom kaata, weng kulaali din unula, ipyo tilip kaa bakayimbi no, kala-lomda Pol ayo kanum bakayila ko. \v 21 Isiik bokolip ko: Kamok kamok Provins Judiya kawu bilip kii, kapni sang ayo sukon ma dola kulaalip tal numi diim tilin daa; le aa naktum kusal Juda talebip ili, tal kapni sang kaa ma bokoyilalip disa; aa weng mafak aye, ma bokop-talalip disa. \v 22 Kata, nokol utamsup kemin, abip ma ma imi tunum malo ita, Liip Alokso kaami weng mafak bakayila-laabip kemin, kapni bon tem weng kaata bokoyapla, nuli kapni aket fukunin kaata utamum o, kebup o. \p \v 23 Kemin, Juda kasel iyo Pol bokola-lomdip: Sindupla kawu tal kapni weng kaa weng sanokomup kayi! akalip asuk din sindipla, kutim malo ma ita-kup disa; tunum yaapkan tal almi am bombe tilipla, Pol ayo God ami weng kaa diki-dakat-bamda bakayim-bala bii, atan tem banuya, ami weng unang tunum yak God ami mepso unip tiin saanin kaami sang uyo bakayim-bam, ayo kanum bakayi God ami man Yesus ami lak duulin o, kala-lomda, Moses ami Lo so, God ami profet imi sang iso, kiita kulii-tal aba yak Yesus ami sang kaami iipyak tem kawu bombu kaali, kukuya-lomda bakayim-bam kema. Kemin, \v 24 malo ili Pol ami weng ayo weng sandiwa, ti faneng bakaba no, ke-balale, malo ma itale, kulaa fan bakaba disa yo, ke-bala ke-bamdip, \v 25 yakal almi aket fukunin e kala, baka-bala-baka-bala-ke-bi-lomdip kela unum o, kemip. Kabak-ami miit kaali, unin disa iliwa, Pol ayo weng ma boko-lomda: God ami Sinik Tambal ata numi awal imi weng bokoyinsa kaali, imi man loop ipni sang so, bokoyinsa. Kemin, God ami Sinik kaa profet Aisaya ami bokolaya, ata numi awal imi bokoya-lomda: \q1 \v 26 Kipyo, God ali bokop-na-lomda: Aisaya kabi dindap unang tunum imi bokoya-lomdap: Kipni talang tem kaa, nami weng kaa weng san-kaa-mokomip. Lale, ibi utam weng kabak-ami miit uyo kaa buu nu! kalokomip disa; aa, kibi nami ok nuubi kulaa iltipni tiin alep alep kaa, itafii-mokomip. Lale, kipni aket ayo ma bam-daayokomu disa kayi! yaka-lomdapla yo kalsa ko. \v 27 Kabak dok kata naa kalolip: Unang tunum imi aket fukunin kaa talalu fanang daalin dinim kemin, ili weng sanokomup disa yo kala, imi talang tem kaa katii aa, tiin-baa utamup disa yo kala, imi tiin kaa kabii kesip. Lale, kiimi aket fukunin kaa fal-sikilokomip kaa, ili mafek mafek utafiibip kaami miit kaa, uta-mokomiple, weng uyo weng san-kaabip kaami miit uyo, dotu utam ke-lokomip; kiimi aket fukunin kaa yaap ma keyuluya, iyo nami bii kalawu tiliwa, talalu-yimulokomi no kala, God ayo bokop-namba kayi! kala Aisaya ata kanum bokosa. \v 28 Kemin, weng kala baka-mokomi kaa weng san iliwa! Ati, kipkal kanolipla, kawu God ayo almi weng ayo, miit kusnum imi fanang kulaala talsu kaa, yakal weng sanipla, God ali dong dokoyila imi ban kemin ayo kela yaap ke-lokomip o, kala-lomda, \v 29 [Pol ayo bakayim-balaya, Juda iyo weng aal-kup dikin-dikin-unaalip ko.] \p \v 30 Kemin, Pol ayo am kawu bomda am kayaak ayo ami sisol kola-kola-ke-bam bii, wasital alep duk-duuse diim kabaku, tunum unang kanta din atamum o, kalip namti, weng umkaayim-bam ale, yaap ke tilip o, yakan-kaa-bam, \v 31 suunin disa, titil-biki-bom unang tunum din God ami mepso unip tiin saanin kaami sang kaata, unang tunum imi bakayim-bamda, aa Kamokim Yesus Kraist ami sang-kup baka-bam kukuyin-bam kemsa. Kemin, Rom kayaak ili ma taba-lomdip dil molip kensa disa. Kemin, Luk nami weng kula ti.