\id TIT – Tangoa \h Titus \toc1 Titus Leta Paul Mo Ulia Isan Titus \toc2 Titus \mt1 Titus \mt3 Leta \mt3 Paul Mo Ulia Isan \mt2 Titus \imt3 Puku Nike \im Paul mo lo vere na hijan Titus na nona leta mara mo lo usuria hin rani atu mo lo vavahinau Asia Minor peresi Greece (2Co 2.13; 7.6, 13; 8.6, 16, 23; 12.18; Gal 2.3). Paul mo verea vara i pa vir̃oni na patu tamlohi nona kalesia atu na Uren Crete. \ip Pani Paul mo vere Titus vara te hinau la pa tataholo tiroma sohen harihi: hijara la pa r̃uhu (1.5–9) ale i pa tataholo vara la sopo hase vaira la lumiha na posposi sei la sopo tataholo nona tamlohi non God moiso (1.10–2.9). \ip Paul mo verea vara mauri paro nike mo mai matan sava God mo vaia hin Iesu Kr̃isto: God mo jurira, mo hojera na nona reti na suihan Tanume Tapu matan vara la pa tau na nora r̃omtoho na mauri tui: \imq ‘Mo jurir̃a, pani mo sopo matan te posposi tataholo r̃a vaia, pani mata nona r̃omopoia, mo jurir̃a na malele vora paro, ale mo hoje nar̃ihi na nor̃a hehe, mo vair̃a r̃a turu na mauri paro, la hinau sei mo vaira na suihan Tanume Tapu. God mo sile purongoi na Tanume Tapu isar̃a hin Iesu Kr̃isto nor̃a Jujuri.’ (3.5–6) \iot Hin leta nike \io1 1. Retioloolo peresi na usiusi matan Titus (1.1–4) \io1 2. Retileu mata patu tamlohi kalesia (1.5–16) \io1 3. Retileu mata tamlohi kalesia (2.1–3.11) \io1 4. Retituetueni peresi na isoiso retioloolo (3.12–15) \c 1 \s1 Retioloolo Isan Titus \p \v 1 Leta nike, enau Paul na ulia, enau volitusi matea non God, ale vahar̃ule non Iesu Kr̃isto, matan vara a tueni na rasua non la haratu God mo vir̃onira, vara la pa levosahi na hina varar̃uhu mo lo tuenira vara la pa hahau na malele God mo avulahi hinia, \v 2 i usuri r̃omtoho atu mata mauri tui, haratu God mo sopo halu mo retitauhi hinia na pongi tiroma. \v 3 Na rani tataholo God mo taua moiso, mo vuhesi na nona reti na malele retivujavujangi, haratu God nor̃a Jujuri mo silea isaku usuri na nona retileu. \v 4 Leta nike, mo vano isam Titus, natuku tataholo na nor̃a rasua, r̃omr̃uhu peresi na tamata non God Tamar̃a peresi Kr̃isto Iesu nor̃a Jujuri la mai isam. \s1 Vavahinau Non Titus \p \v 5 Hin rani atu na malue na ureuren Crete, na tauho matan vara o pa vai vevuhi tataholoi na sava na sopo isoiso hinia, ale vara o pa vir̃oni na patu tamlohi mata vao kalesia na taon tari atu, sohen na verea isam. \v 6 Patu tamlohi matea mo sopo te hinau na maurina vara tea i er̃i pisuhia matana, narouna matea purongo, natuna la rasu Moli, ale la sopo lavi na hija sati mata lejileji teni matan la sopo oloolo. \v 7 Patu tamlohi atu mata kilau na vavahinau non God, i pa sopo tea i er̃i pisuhia hin te hinau na maurina, enia i pa sopo tamlohi matea mo lo r̃ompurongo na tinapua, i pa sopo tamlohi lolokoru vila, i pa sopo tamlohi inu hajavua matea, i sopo tamlohi valvalum matea, moiso enia i pa sopo tamlohi haluhalu matea mata mania.\f + \fr 1:7 \fq tamlohi mo kilau na tamlohi rasua: \ft Greek mara bishop – patu tamlohi mata tamlohi rasua.\f* \v 8 Pani i pa tamlohi matea imana mo roi isana tamlohi tari, mo opoia vara i tueni na hinau mo r̃uhu, r̃omr̃omi r̃uhu mo lo toho isana, nona aria mo tataholo, mo vokevoke, moiso r̃omina mo r̃ilangi vara i taurilati na masalona. \v 9 Enia i pa tauri r̃ilangi reti atu r̃a er̃i rasua sei haratu la vujangia moiso matan vara i er̃i tueni na tinapua na vujangi tataholo, ale i turuhoro la haratu la lo turuleji hinia. \s1 Ha Lo Kilau Mata Vujangi Haluhalu \p \v 10 Matan, tamlohi matuvana la r̃ohu vara la oloolo na tamlohi la lo tauri na suiha, la lo verevere vono, ale la tamlohi halu, na lo vere la haratu na vao tair̃alihi. \v 11 O sopo tinar̃ihia vara la vujangi matan la lo komo na vao ima matan la lo vujangi na hinau mo sopo tataholo vara la vujangia, la lo vaia matan vara la pa lavi na mania. \v 12 Tuai, vonara matea nora pr̃ovet matea mara Crete, mo verea vara, \q1 ‘Mara Crete \q1 la lo retihalu tarea, \q2 la tamlohi sasati, \q1 la maloko vari, \q2 la lo sohena poi.’ \m \v 13 Retivuhesi sei mo lo verea mo varar̃uhu. Matan haratu, o hapuhira i r̃ilangi matan vara nora rasua i mauri i r̃uhu, \v 14 ale la pa sopo mele tapurongo na sorasora vono nona Jew teni na retileu non la haratu la lo r̃ohu na retivarar̃uhu. \v 15 Isana tamlohi r̃omira la vokevoke, hinau tari la r̃uhu, pani isana tamlohi r̃omira la hehe, ale la sopo rasua, hinau tari la vaia mo sopo r̃uhu. Tarea hehe mo tavuni na r̃omira, la sopo mele levosahia vara sava mo tataholo teni sava mo sati. \v 16 La lo verea vara la levosahi God, pani nora vavahinau mo lo vujangia mo memera vara enira la sopo levosahia, la sasati, la sopo oloolo hin God, ale la sopo r̃uhu matan vara la vai te hinau i r̃uhu. \c 2 \s1 Vujangi Tataholo \p \v 1 Pani engko, o pa vujangi na sava hinau mo usuri na retivarar̃uhu purongo. \v 2 O vujangi na vajiaha vara la pa hase taurilatira, ale posira i tataholo matan vara la lavi na oloolo matana, na nora vavahinau tari, la pa vaira i usuri na posposi lelevosahi, ale nora rasua i r̃ilangi varar̃uhu peresi na nora opoia, ale nora turu r̃ilangi tarea. \v 3 Har̃ai jea sohena, o vujangira vara la vai na posira i tataholo matan vara la pa lavi na oloolo matana, la sopo sorasora tamlohi, moiso la sopo slev nona wai r̃ilangi, pani la pa vujangi na sava hinau mo r̃uhu, \v 4 moiso la pa tatamahu vara la vujangi na har̃ai lahi vara la pa opoi na tuara peresi na natura i r̃uhu, \v 5 vara nora vavahinau tari la pa vaira i usuri na posposi lelevosahi, ale r̃omina i r̃ilangi hin tuana purongo, ale la pa har̃ai r̃uhu na posposi kilau mamahuni na lolo imara tarea, la r̃omr̃uhu, tarea la oloolo hin tuara, matan vara i pa sopo sile te masapa vara te tamlohi i veresatihi na reti non God matara. \v 6 Uluvou sohena o pa retituetueni isara vara la vai na posira i tataholo matan vara la lavi na oloolo matana, \v 7 na vavahinau tari la lo vaira, engko o pa vujangira na tovongi r̃uhu na nom vavahinau vara la er̃i usurira, ale na nom vujangi o sopo vaia mata masalom, pani mata masalon God na posposi tataholo, \v 8 ale nom reti i pa tataholo varar̃uhu matan vara i pa sopo sile na masapa vara nom meresahi la pa veresatiho matan vara la haratu la meresahi isam, la pa mahanuhanu matan mo sopo te hinau sasati vara la pa verea matar̃a. \v 9 O vujangi na slev vara la oloolo hin nora moli na hinau tari, la pa vaihitea vara la vaira la avulahi tarea, la sopo talai vara nora moli, \v 10 ale la sopo vavanaho isara, pani la vujangia isana nora moli vara la er̃i rasura, matan posira i pa vai na tamlohi la opoia vara la tapurongo na retisohai non God nor̃a Jujuri. \fig — nake r̃a lo sasaovi matan nor̃a r̃omtoho atu —|alt="Tit 2 guard awaits" src="hk00227b.tif" size="col" copy="hk" ref="Tit 2.13" \fig* \p \v 11 Matan God mo vujangi na nona r̃omr̃uhu mata juri isana tamlohi tari. \v 12 Mo vujangir̃a vara r̃a isoiso na posposi hehe peresi na nor̃a masalo varama, ale nake na varama r̃a lo toho na mauri r̃a hase taurilatir̃a, r̃a tataholo, ale r̃a usuri posposi atu God mo opoia, \v 13 enr̃a r̃a pa usuri la hinau atu nake r̃a lo sasaovi matan nor̃a r̃omtoho atu, rani atu nor̃a God sei nor̃a Jujuri Iesu Kr̃isto i pa mele pala na hasohasona tavera hinia, \v 14 enia sei mo hasena silea matar̃a vara i volituhur̃a na suiha vaivaileu tari, ale vara i onehir̃a matan vara r̃a mai nona tamlohi, ale matan vara r̃a r̃omjea tarea mata r̃a vai na vavahinau r̃uhu. \rq Psa 130.8; Exo 19.5 \rq* \v 15 Enira natu, la hinau atu o pa vujangira. O retituetueni, ale o retitataholoira na nom suiha mata aulu. O sopo tinar̃ihia vara tea i hitelehilehi na nom reti. \c 3 \s1 Mauri Tataholo \p \v 1 O mele vere na tamlohi rasua vara la sile na oloolo isana tamlohi aulu peresi la haratu la lo tauri na suiha, ale vara la pa oloolo hinira, la tatamahu vara la vai na hina r̃uhu tarea. \v 2 O vujangira vara la sopo veresatihi na tinapua, la vahar̃i na vasvas, ale la r̃omr̃uhu, ale posira la vujangi na r̃ommalum isana tamlohi tari, \v 3 matan tiroma moiso enr̃a sohera, r̃a rongorongo vono, r̃a lejileji, tamlohi la halur̃a, r̃a slev na masalo varama peresi na hinau r̃a opoira jea, r̃a lo usuri na posposi vaisatihi na tinapua peresi na posposi mereimerei moiso tamlohi la r̃ohu hinir̃a, ale r̃a r̃ohu hinira. \v 4 Pani na rani God nor̃a Jujuri mo vujangi na nona r̃omr̃uhu peresi nona opoia isar̃a, \v 5 mo jurir̃a, pani mo sopo matan te posposi tataholo r̃a vaia, pani mata nona r̃omopoia, mo jurir̃a na malele vora paro, ale mo hoje nar̃ihi na nor̃a hehe, mo vair̃a r̃a turu na mauri paro, la hinau sei mo vaira na suihan Tanume Tapu. \v 6 God mo sile purongoi na Tanume Tapu isar̃a hin Iesu Kr̃isto nor̃a Jujuri, \v 7 matan vara r̃a pa er̃i mai natuna, ale matan vara r̃a levosahi mamahunia vara r̃a pa mauri jejeu, matan nona r̃omr̃uhu mo vair̃a r̃a tataholo na nahona. \p \v 8 Reti nike, ha er̃i rasua, ale na opoia vara o vere mamahuni la reti nike, matan vara la haratu la tau na nora rasua hin God la pa tatamahu vara la tau na r̃omira vara la vai na sava mo r̃uhu. La reti nike, la r̃uhu mata tuetueni isana tamlohi tari. \v 9 Pani o vahar̃i na sorasora vono peresi na sorasora mata mahapira, ale o vahar̃i na vasvas peresi na vauriuri mata Leu, matan la sopo er̃i tueni tea, ale enira la sopo r̃uhu hin te hinau. \v 10 Isana tamlohi mo patumasa, o pa retir̃oar̃oahai vaha rua, pani vara mo sopo tapurongo, o tipahia, \v 11 o pa er̃i levosahi mamahunia vara tamlohi sohena, enia mo vahar̃i na retivarar̃uhu, mo hehe, mo hase tau na talai isana. \s1 Isoiso Reti \p \v 12 Titus, vara a r̃ule Artemas teni Tychicus isam, na opoia vara o vaihitea vara o mai isaku Nicopolis matan enau a pa toho atu na taro hamariri. \v 13 O tueni Zenas tamlohi lelevosahi mata leu atu peresi Apollos na malelera, o silera na sava la opoia mata malelera. \v 14 Mo r̃uhu vara nor̃a tamlohi la levosahia vara la tau r̃omira mata tueni na tinapua, isan la haratu la vejuveju, ale o verea isara vara la sopo toho purongo. \v 15 Tamlohi tari nike peresiau, la sohai na retioloolo isam. O sile retioloolo sei isan la haratu la opoi kamam na rasua. R̃omr̃uhu non God i toho isamim mo isoiso.