\id 2CO  
\h 2 Korinita 
\toc1 Korinita Lenji Leta Theghewoniye Pol Le Rorori 
\toc2 2 Korinita 
\toc3 2Kor 
\mt1 Korinita  
\mt2 Lenji Leta Theghewoniye  
\mt2 Pol Le Rorori  
\imt1 Utu iviva  
\ip Pol le vaghɨliya theghetoniye e tɨne vambe i yaku Epesas tɨne, iyava i roriya Korinita lenji leta iviva, kaiwae vuyowo na mevatharɨ vavana va ina ekelesiyako e tɨne. Ko iyemaeŋge othembe vama i roriya letako iyako na i variye weŋgi, mevatharɨko iyako vambe ina weŋgi. Iya kaiwae ghayamoyamo ŋgoreiye Pol va mbowo i wa weŋgi na ve yaku mbaŋa ubotu amba i njoghava Epesas. E le wako iyako e tɨne weiyaŋgiya gharɨgharɨ thɨ vegaithɨ wanaŋgi na i vakatha ghamɨghamɨna vuyowo e ghanjilughawoghawo (wako iyako utuniye iya iŋake, “mbaŋaniye va ya ghaona” 2 Korinita 2:1 e tɨne na tembe i govambwarava 13:2 e tɨne.) Mbaŋa i njogha Epesas na e ghereiye, amba i roriya Korinita lenji leta regha na i giya utu vurɨgheghe vavana weŋgi na i vathanavuŋgi. Letako iyako ma ina weinda, ko iyemaeŋge utuniye Pol i govambwara 2 Korinita 2:3,4,9 na 7:8-12 e tɨnenji. Letako iyako Taitus va i li.  
\ip Mbaŋa Pol i roiteta Epesas na i wa Masedoniya ele valɨvaŋga, amba ve vaidiya Taitus gheke i njoghama Korinita (2 Korinita 2:12-13 na 7:5-6). Taitus i giya Pol yanawae raloŋweloŋweghathɨ lemoyo Korinita e tɨne thɨ warari Pol kaiwae, ko iyemaeŋge vavana mbe inanjiwe thɨ vakavakatha thanavu raraitharɨ. Tembe ŋgoreiyeva, ravavaghare kwanɨkwan vavana mbe inanjiwe. Thiye thɨ yaŋgiwana Pol le kaiwo na thɨŋava Pol iye ma ghalɨŋae gharaghambɨ ŋgoreiye, mbe thiye eŋge. Iya kaiwae Pol i roriya letake iyake, i giya weya Taitus na tembe i njoghava Korinita na ve ligiya weŋgi.  
\ip E letake iyake tɨne Pol tembe ghamberegha i utuŋa yawaliye na le kaiwo utuniye (2 Korinita 2:12–6:13). Amalaghɨniye le gharethovu Korinita kaiwanji na le warari thiye lenji gharethovuwe i govambwara. Ravavaghare kwanɨkwan na lenji yoŋgi tembe i thombeva (Vaŋgothiye 10–12). Pol i govambwara weŋgi amalaghɨniye tembe nuwaiyava i wa weŋgi na ve thuweŋgi, ko iyemaeŋge nuwaiya mevatharɨko iya e tɨnenji wo thɨ vanamwe ko amba muyai ve vutha gheko (ŋgoreiya 12:20,21; 13:1-3). Tembe i utuŋava weŋgi na thɨ vivatharaweya mwaewo raloŋweloŋweghathɨ inanji Judiya e tɨne, thiye mbinyembinyeŋgu kaiwanji na mbala amalaghɨniye i bigi na ve giya weŋgi (Vaŋgothiye 8 na 9).  
\c 1  
\p
\v 1 Ghino Pol, Loi le renuwaŋa e tɨne ya tabo Jisas ghalɨŋae gharaghambɨ. Weiŋgu ghaghanda Timoti wo roriya letake iyake na wo variye i ghaona e ghemi, ghemi ekelesiya Korinita weŋga, weimiyaŋgiya raloŋweloŋweghathɨ inanji Akaiya ele valɨvaŋga tɨne.   
\p
\v 2 Wo naŋgo weya Loi Ramanda na ghanda Giya Jisas Krais gharenji weŋga na lenji gharemalɨlɨ i riyevanjara gharemina.   
\s1 Pol i vata ago weya Loi le thalavu kaiwae  
\p
\v 3 Ra tarawe weya Loi na ghanda Giya Jisas Krais Ramae. Iye Ramanda ragharevɨrɨ, na iye ragogonja nuwanda e bigibigike wolaghɨye tɨne.  
\v 4 Iye mbaŋake wolaghɨye i gonja nuwame mbaŋa wo vaidiya vuyowo, na mbala ghime valɨkaiwame, thavala tomethi e ghanjivuyowo, thalavuko iya i giyako weime tembe wo gonjava nuwanjiwe.  
\v 5 Wo vaidiya vuyowoke, kaiwae wo loŋweghathɨ Krais, na mbaŋa vuyowoke i tabo na laghɨye, Loi i gonja nuwame, na le thalavuko weime i tabo na laghɨye.  
\v 6 Mbaŋa ghime wo vaidiya vuyowo, iyako ghemi ghamithalavu na ghamivamoru kaiwae. Na mbaŋa Loi i thalavuime na i gonja nuwame, iyako ghamithalavu kaiwae iya i vakatha na valɨkaiwami hu ghataŋaghathɨ vuyowoke iya ghime wo vaidike.  
\v 7 Lama gharematuwo kaiwami i ndeghathɨ vurɨgheghe kaiwae wo ghareghare mbaŋa hu vaidiya vɨrɨke iyava ghime wo vaidike, ko ambane hu wo thalavuko iyava ghime wo woko.   
\p
\v 8 Lama bodaboda, nuwameke nuwaiya hu ghareghare vuyowoko wo vaidi valɨvaŋga Eisiya e tɨne. Va wo vaidiya vuyowo laghɨye moli na i rovarivarime na lama vurɨgheghe mava valɨkaiwae, na wo renuwaŋa mbema emunjoru ne wo mare.  
\v 9 Emunjoru e gharemeke lama renuwaŋa va woŋa emunjoru ne wo mare. Ko iyemaeŋge vakathako iyako va i yomara weime na i vakathaime thava wo vareminjeime ghamamberegha, ko mbe Loi eŋgevara, iye i vaŋguthuweiruŋgiya ramaremare, ghamberegha ra vareminje.  
\v 10 Vuyowoko iyava wo vaidiŋgiko valɨkaiwae moli wo mareŋa, ko iyemaeŋge amalaghɨniye va i vamoruimewe, na tembe ŋgoreiyeva mbaŋako iya e ghamwameko tembe ne i vamoruimeweva. Iye ghamberegha wo vareminje, iye ne i vamoruimeva.  
\v 11 Na ghemi e lemi naŋgona ne hu thalavuime. Mbaŋa lemoyo thɨ naŋgo weya Loi ghime kaiwame, amba lemoyo ne thɨ vata ago weya Loi mbaŋa iye weiye le thovuye i vamoruimeva.   
\s1 Pol le renuwaŋa le wa Korinita kaiwae  
\p
\v 12 Lama ghamba sirari iyake: e gharemeke tɨne maya moli wo ghareghare ghamathanavu weŋgiya gharɨgharɨ i rumwaru na i emunjoru Loi e marae. Ma wo goru weya thimba i mena e yambaneke, ko iyemaeŋge lama vurɨgheghe i mena Loi le thovuye e tɨne. Ghamathanavu ŋgoreiyevarako weŋgiya gharɨgharɨke wolaghɨye e yambaneke, na ghamathanavu weŋga ŋgoreiye molivara iyako.  
\v 13-14 Lemi letana e tɨnenji, utuutuko iya hu vaona na hu ghareghare ghanjirumwaru iya wo roriŋgiya na e ghemi. Ma gharumwaru reghava ina weŋgi. Lo gharematuwo iyake: Hu ghareghare wo wagiyawe mbala hu ghareghare lemi ghamba sirari ghime ŋgoreiye lama ghamba sirariya ghemi mbaŋa ne Giya Jisas i njoghama.  
\v 15 Kaiwae emunjoru ya munje ghino lemi ghamba sirari, ya vakatha lo renuwaŋa na yaŋa iviva wone wo ghaona e ghemi, na iyako kaiwae mbala mbaŋaiwo vara hu vaidiya thalavu.  
\v 16 Lo renuwaŋa va nuwaŋguiya wo lavutha e ghemi mbaŋa ne wo wa Masedoniya na tembe ŋgoreiyeva ne wo njoghama, mbala hu lagiya thalavu e ghime lama ghɨnagha Judiya kaiwae.  
\v 17 Ŋgoroŋga? Hu renuwaŋa mbema ya utu bwagabwagaeŋge na ya mwanavɨmwanavɨ lo renuwaŋa ŋgoreiya yambaneke gharɨgharɨniye ghanjithanavu, na e ghaeŋguke njimwa ya varae yaŋa, “Mbwana,” na e ghareŋguke ya botewo yaŋa, “Nandere.”? Ma ŋgoreiye!  
\v 18 Loi iye rautuutu emunjoru mbaŋake wolaghɨye, na tembe ŋgoreiyeva lama utuutu e ghemi i emunjoru, na ma e ghaemeke njimwa woŋa, “Ŋgoreiye,” na e lama renuwaŋa tɨne woŋa, “Nandere.”  
\v 19 Kaiwae Loi Nariye Jisas Krais, iyava weiŋguyaŋgiya Sailas na Timoti wo vavaghareŋa e ghemi, iye ma “Ŋgoreiye,” na mbaŋara vara weiye “Nandere.” Ko iyemaeŋge amalaghɨniye valɨkaiwae ra vareminje, iye mbe “Ŋgoreiye” eŋge.  
\v 20 Ra ghareghare emunjoru Loi le dagerawe wolaghɨye i vamboromboro weya Krais. Krais e tɨne thiye “Ŋgoreiye.” Na Krais e tɨne raŋa “Mbwana Ŋgoreiye!” na ra tarawe weya Loi.  
\v 21 Loi ghamberegha i vavurɨghegheŋainda ghemi na ghime na ra ndeghathɨ vurɨgheghe weya Krais. Amalaghɨniye va i tuthinda,  
\v 22 na tembe ŋgoreiyeva i giya Nyao Boboma weinda i yaku e gharendake, iyake le nono ghinda le gharɨgharɨ. Kaiwae Nyao Bobomako iyako kaerova ra wo, ra ghareghare bigibigike wolaghɨye iya Loi va i dageraweko kaiwanda nevole tembe vara wova.   
\p
\v 23 Loi e marae ya dage emunjoru e ghemi lo rɨghe na ma ya ghaona e ghemi Korinita e tɨne iyake: ma nuwaŋguiya tembe ya vakathava ghamivuyowo mbaŋa ne ya ghaona na ya goviya ghamwami.  
\v 24 Ma ŋgoreiye nuwameiya wo mbaroŋaŋga na ghamithanavu ŋgoreiye wo dage weŋga. Iyemaeŋge weimaŋgiya ghemi ra kaiwo na regha lemi warari kaiwae, kaiwae wo ghareghare e lemi loŋweghathɨna hu ndeghathɨ vurɨgheghe.   
\c 2  
\p
\v 1 Iyake kaiwae ma ya ghaona na ya vakatha gharevɨrɨ ŋgoreiya va lo ghaona e ghemi.  
\v 2 Kaiwae thoŋgo ya ghaona na ya vakatha gharevɨrɨ e ghemi, ko thelaeŋge mbene inawe na ne i vawarariŋaŋgo? Nandere moli, kaiwae kaero ya vakatha gharevɨrɨ e ghemi.  
\v 3 Iyako kaiwae iyava ya roriya lemi letana. Va ya rori ŋgoreiye va ya rori kaiwae mava nuwaŋguiya ya ghaona e ghemi na ghino ya vaidiya gharevɨrɨ e ghemi, kaiwae mbala ghemieŋge hu vawarariŋaŋgo. Ya vareminjeŋga na hu ghambugha lo renuwaŋa na ne ya warari na tembe ghemi hu warariva.  
\v 4 Mbaŋa ya roriya letako iyako ya rerenuwaŋa laghɨye weiŋgu lo gharevɨrɨ laghɨye moli, na ya rori weiye maralumuŋgu. Ya rori ma ŋgoreiya ya thɨvathara nuwami, ko iyemaeŋge mbala hu ghareghare ya gharethovuŋga laghɨye moli.   
\s1 Pol i numotena thela va i vakatha vatharɨwe  
\p
\v 5 Loloko iyako e tɨnemina va i vakavakatha gharevɨrɨ, ma yaŋa i vakatha e ghino eŋge ghareŋgu i vɨrɨ, ko iyemaeŋge taulaghɨna ghemieŋge gharemi va i vɨrɨ. Ma nuwaŋguiya yaŋa taulaghɨna ghemi moli, ko mambe vavana eŋge.  
\v 6 E lemi wabwina ghemina laghɨye hu thɨthɨghɨyawana loloko iyako, na iyako le vakatha modae maiyavarako.  
\v 7 E mbaŋake iyake valɨkaiwae hu numoyathu le tharɨna na hu valogha nuwae, na thava nuwatharɨ laghɨye i ghenevarivari ne iwaeŋge i dobu moli.  
\v 8 Iya kaiwae ya naŋgo e ghemi na hu vavaghareva emunjoru hu gharethovuwe.  
\v 9 Tembe va ya roriva letako iyako na ya variye e ghemi kaiwae nuwaŋguiya ya mandoŋga thare ne valɨkaiwami hu ghambuvao lo renuwaŋa wolaghɨye.  
\v 10 Mbaŋa ghemi hu numoyathu loloko iyako, ghino tembe ya numoyathu weva. Ko bwana budakai va ya numoyathu, thoŋgo bigi regha, kaero ya vakatha Krais e marae ghemi lemi thovuye kaiwae.  
\v 11 Ya vakatha ŋgoreiyako mbala thava ra giya Seitan ghambaŋa regha na i kivwalainda. Kaiwae ghathanavu na le renuwaŋako wolaghɨye kaero ra gharegharevao.   
\s1 Pol le yaku Treos e tɨne mbaŋa ubotu  
\p
\v 12 Mbaŋa va ya mena Treos e tɨne na ya vavaghareŋa Krais Totoniye Thovuye, ya vaidiya Giya i vugha kamwathɨ kaiwaŋgu.  
\v 13 Ko iyemaeŋge ma ya gharemalɨlɨ kaiwae lo renuwaŋa va yaŋaeŋge ne ya vaidiya ghaghanda Taitus gheko, ko iyemaeŋge mava ya vaidi. Iya kaiwae ya mwaewo weŋgiya Treos une ko amba ya wareriŋga Masedoniya ele valɨvaŋga.   
\p
\v 14 Ko iyemaeŋge ra tarawe Loi! Kaiwae amalaghɨniye mbaŋake wolaghɨye i viva weinda na weya Krais i kivwala. Loi i vakaiwoŋainda na ra yathu Krais ghaghareghare utuniye e valɨvaŋgake wolaghɨye, ŋgoreiya bigi butiye thovuye ndewendewe i uvewo e valɨvaŋgake wolaghɨye.  
\v 15 Kaiwae ghinda ŋgoranda bigi butiye thovuye Krais i giya weya Loi, na butiyeko iyako i lalo i wa weŋgiya gharɨgharɨ thɨ loŋgaloŋgaŋa vamoru kaiwae na thiye thɨ loŋgaloŋgaŋa mukuwo kaiwae.  
\v 16 Weŋgiya thavala thɨ loŋgaloŋgaŋa tharɨ kaiwae, butiyeko ŋgoreiya mare butiye iya i vaŋgu na i wa e mareko; na weŋgiya thavala thɨ loŋgaloŋgaŋa vamoru kaiwae, butiyeko ŋgoreiya bigi butiye thovuye iya i vaŋgu na i wa e yawalɨko. Thela valɨkaiwae i vakatha kaiwoke iyake? Ma lolo regha!  
\v 17 Kaiwae ghime ma ŋgorameŋgiya gharɨgharɨ lemoyo, thɨ vavaghareŋa Loi utuniye na mbala thɨ vaidiya vwenyevwenyewe. Ko iyemaeŋge ghime ma wo kwanɨkwan. Loi iye i variyeime na Krais ele mbaro tɨne wo utuŋa emunjoru Loi e marae.   
\c 3  
\p
\v 1 Mbwata hu rerenuwaŋa lama utuutuko iyako ghanjiloŋwaloŋwa na ghamɨnanji ŋgoreiya tembe ghamamberegha wo wovorevoreŋaimeva. Nandere moli! Mane wo vatomwe weŋga ghamawovathovuthovuye ghaleta iya gharɨgharɨ thɨ roriya kaiwame na mbala hu vaŋguvathaime. Na mane wo naŋgo weŋga na ghemi hu roriya ghamawovathovuthovuye ghaleta iya wo vatomwe weŋgiya mbe ekelesiya reghava. Gharɨgharɨ vavana thɨ vakatha ŋgoreiye, ko iyemaeŋge ghime nandere.  
\v 2 Ghemi ghamimberegha ŋgoramiya ghime ghamaleta, iyava ina ghareme, na valɨkaiwae gharɨgharɨ thɨ vaona na thɨ ghareghare.  
\v 3 Ghemi ghamimberegha ŋgoramiya leta i menawe Krais lama kaiwo e tɨnemi kaiwae. Letake iyake mava i rori e pen, ko iyemaeŋge Loi e Yawayawaliye e Une. Mava i rori varɨ e vwatae, ko iyemaeŋge i rori vara gharɨgharɨ e gharenji.   
\p
\v 4 Valɨkaiwae weiye lama gharematuwo wo utuŋa bigibigiko thiyako kaiwae weya Krais wo vareminja Loi.  
\v 5 Ghime ghamamberegha ma valɨkaiwame na mbala woŋa ghime valɨkaiwame wo vakatha kaiwoke iyake. Loi ghambereghaeŋge i vakathaime na valɨkaiwame wo vakatha.  
\v 6 Amalaghɨniye i vakatha na valɨkaiwame wo kaiwo dagerawe togha kaiwae. Dageraweko togha iyako ma i mena e Mbaroko iyava thɨ roriko e tɨne, ko iyemaeŋge i mena Nyao Boboma le vurɨgheghe e tɨne. Mbaro va thɨ rori i womena mare, ko iyemaeŋge Nyao Boboma i womena yawalɨ.   
\s1 Dagerawe Togha  
\p
\v 7 Mbaro ghararorori va i rori e varɨ gethiwo e vwatanji. Na mbaŋa i giya e mbaŋako iyako Loi manjalawae marambwelambwelawae i yomara amba i vakatha Mosese ghamwae i ndalandala na ma valɨkaiwae Isirel thɨ thuweya ghamwae, ko iyemaeŋge ndalandalako iyako tevambe iko. Loi le vwenyevwenye va i yomara mbaŋa i wogiya Mbaroko othembe i womena mareko.  
\v 8 Ko iyemaeŋge Nyao Boboma le kaiwo i yomara weiye le vwenyevwenye laghɨye moli.  
\v 9 Mbaro mbe e ghavwenyevwenye, othembe ghakaiwo i vanivaŋa na iŋa ghinda tharɨ gharavakatha. Na ra ghareghare dagerawe togha ghakaiwo, iye i vanamweinda na ra rumwaru Loi e marae, ghavwenyevwenye i laghɨye moli i kivwala Mbaro ghakaiwo ghavwenyevwenye.  
\v 10 Mbaro va e ghavwenyevwenye, ko iyemaeŋge ghavwenyevwenye kaero iko, kaiwae mbaŋake dagerawe togha ghavwenyevwenye kaero i laghɨye kivwala.  
\v 11 Na tembe ŋgoreiyeva, Mbaroko iyako ghambaŋa ma i molao, ko iyemaeŋge weiye ghavwenyevwenye. Kaero ra ghareghare dagerawe togha iye i meghabana, na ghavwenyevwenye i laghɨye moli.   
\p
\v 12 Ghareme i matuwo renuwaŋako thiyako kaiwanji, iya kaiwae ma wo mararu, ko iyemaeŋge weiye lama gharematuwo wo vavaghareŋa Totoko Thovuye.  
\v 13 Ghime ma wo vakatha ŋgoreiya Mosese va i vakatha. Mbaŋa ghamwaeko marambwelambwelawae kaero i gheneghenenja, i liya kwama na i liyabo ghamwae na thava Isirel thɨ thuweya ghamwaeko.  
\v 14 Ko iyemaeŋge Isirel lenji renuwaŋako i momouwo. Na gheghad noroke, kwamako iyako i rogana lenji renuwaŋa, mbaŋa thɨ vaona dagerawe teuye ma valɨkaiwanji thɨ wo gharumwaru. Kwamako iyako mbe ina wevara, kaiwae mbe Krais ghambereghaeŋge ambane i liyathu.  
\v 15 Othembe noroke, mbaŋa thɨ vaona Mosese le Mbaro, kwamako mbe inawe i yabo lenji renuwaŋa.  
\v 16 Ko iyemaeŋge thela thoŋgo i mena weya Giya kwamako iyako ne i liyathu.  
\v 17 Giya iye Nyao Boboma. Thela thoŋgo Giya Une inawe, loloko iyako rakarakayathu.  
\v 18 Ghinda regha na regha ghamwanda kaero ma e ghayaboyabo iya kaiwae mbe ra njimbughathɨ vara Giya le vwenyevwenye. Weya amalaghɨniye i vɨva ghandayamoyamo na ŋgoranda amalaghɨniye, na ghinda tembe e la vwenyevwenyeva, na vwenyevwenyeko iyako mbe i laghɨlaghɨye vara. Giya iye Nyao Boboma le vakatha ŋgoreiyako.   
\c 4  
\s1 Njimwa le njavovo na Loi le vurɨgheghe  
\p
\v 1 Iyake kaiwae, ma ghamɨname i ghenenja e kaiwo, kaiwae Loi le gharemwaewo e tɨne i giya kaiwoke iyake weime.  
\v 2 Ko iyemaeŋge simosimo na monjina vakathaniye kaero wo ndeghereiyewana. Ma wo kwanɨyaroŋgiya gharɨgharɨ na Loi le utu wo vɨvɨ na ma reghaova. Ko iyemaeŋge utuutu emunjoru wo vavaghareŋa wagiyawe, na iyake e tɨne wo woraŋgiyaime gharɨgharɨ e maranji na e gharenji thɨ ghareghare ghime kaiwo thovuye gharavakatha Loi e marae.  
\v 3 Ko iyemaeŋge thoŋgo Totoko Thovuye iya wo vavaghareŋako ma i manjamanjala weŋgiya gharɨgharɨ vavana, ma i manjamanjala weŋgiya thiye thɨ loŋgaŋa mare memeghabananiye.  
\v 4 Ma thɨ loŋweghathɨ kaiwae lenji renuwaŋa kaero yambaneke ghaloi raitharɨ i laweghathɨ e momouwo tɨne. I vakathaŋgi ma thɨ thuweya manjamanjala i woya weŋgi i mena Toto Thovuye Krais ravwenyevwenye kaiwae, amalaghɨniye ŋgoreiya molivara Loi.   
\p
\v 5 Kaiwae budakaiya ghime wo utuŋa, ma ghime utuutunime, ko iyemaeŋge wo utu na woŋa, “Jisas Krais iye Giya,” na “Ghime, ghemi lemi rakakaiwo Jisas kaiwae.”  
\v 6 Loi iye va iŋa, “E momouwo tɨne manjamanjala i vakeke.”\x - \xo 4:6 \xt Rɨgh 1:3\x* Na Loi ghamberegha iya manjamanjalawae i mbɨlerɨ e ghareme, iya kaiwae wo ghareghareya le vwenyevwenye, na vwenyevwenyeko iyako wo thuwe Jisas Krais e ghamwae.   
\p
\v 7 Na ghime ghamamberegha ŋgorame uye iya thɨ mabebe maya iya thɨ riyevanjara vwenyevwenye i mena weya Loi. Na iyake i vatomwe lama vurɨgheghe laghɨye i mena weya Loi, ma i mena weime.  
\v 8 Iyake kaiwae e valɨvaŋgake wolaghɨye wo vaidiya vuyowo, ko iyemaeŋge ma thɨ kivwalaime; nuwame thɨ unouno, ko iyemaeŋge ma mbaŋa regha i vakathaime wo viyathu bigibigike wolaghɨye.  
\v 9 E ghamathɨghɨya, ko iyemaeŋge ma mbaŋa regha i iteteime; thɨ taganjoŋanjoŋaime, ko iyemaeŋge Loi i vakatha na mbe e yawayawalime vara.  
\v 10 Mbaŋake wolaghɨye iname tharɨ e tɨne na mbalama wo mare ŋgoreiye Jisas ko gharɨgharɨ valɨkaiwae thɨ thuwe Jisas yawaliye e riwameke tɨne.  
\v 11 Iyake kaiwae othembe mbe e yawayawalime, wo ghareghare gharɨgharɨ mbwata thɨ tagavamareime kaiwae wo loŋweghathɨ Jisas, na iyake mbala gharɨgharɨ thɨ thuwe Jisas yawaliye riwame e tɨne, riwameke iyake tembene thɨ ko.  
\v 12 Ghime lama kaiwo e tɨne mbe iname eŋge mare ele valɨvaŋga, ko iyemaeŋge hu wo yawalimi memeghabananiye.   
\p
\v 13 Buk Boboma le rorori e tɨne regha iŋa, “Va ya loŋweghathɨ iya kaiwae va ya uturaŋgiya.”\x - \xo 4:13 \xt Sam 116:10\x* Ko kaiwae lama loŋweghathɨ tembe ŋgoreiyeva iyako, tembe ŋgoreiyeva wo loŋweghathɨ iya kaiwae wo uturaŋgiyava,  
\v 14 kaiwae wo ghareghare, Loi iye va i vakatha Jisas i thuweiru mare e tɨne na tembe e yawayawaliyeva. Ghime tembe ŋgoreiyeva, ne i vaŋguthuweiruime ŋgoreiya Jisas, ko amba i vaŋguime weimaŋgiya ghemi na vara ndeghathɨ e marae.  
\v 15 Vuyowoke wolaghɨye iya thɨ yoyomarake weime, ghemi lemi thovuye kaiwae, mbala i vatavatabo gharɨgharɨ na thɨ vavaidiya Loi le mwaewo bwagabwaga na ambane ghavata ago i laghɨye moli na thɨ wovavwenyevwenye.   
\s1 Loŋweghathɨ gha yakuyaku  
\p
\v 16 Iyake kaiwae ma ghamɨname i ghenenja. Othembe riwameke i njanjavovo, ko iyemaeŋge unemeke mbe i totogha vara mbaŋa regha na regha e tɨne.  
\v 17 Vuyowoke thiyake ma i laghɨye mbaŋake iya ubotuke iyake wo vavaidi, ko iyemaeŋge ne uneya vwenyevwenye laghɨye moli na memeghabananiye wo vaidi.  
\v 18 Nuwameke ma ina weya iya bigibigi ra thuwe e marandake, ko iyemaeŋge nuwameke mbe inawe vara iya bigibigiko ma ra thuwe e marandake. Kaiwae the bigiya ra thuwe e maranda le yaku mbe mbaŋa ubotu eŋge, ko iyemaeŋge budakaiya ma ra thuwe i meghabana mbaŋake wolaghɨye.   
\c 5  
\p
\v 1 Kaiwae kaero ra ghareghare mbaŋa ririwoke iya ra yakuŋake e yambaneke, iye la yoŋathowathowa, ne i marakaraka, Loi ne i woveinda ŋgolo reghava e buruburu. Ŋgoloko iyako ma gharɨgharɨ thɨ vakatha e nɨmanji i meghabana moli.  
\v 2 Mbaŋake iyake ra yawaru kaiwae nuwandake nuwaiya moli Loi i woveinda buruburu ririwoniye na ra njimbo.  
\v 3 Kaiwae mbaŋa ne ra njimbo ririwoko thiyako, ma ra bukabuka.  
\v 4 Mbaŋa amba ra yakuyaku e riwandake iyake, ghamɨnandake mbe vuyowo eŋge na ra yawaru. Iyake kaiwae ma mbe nuwandaiya eŋge ra liyathu riwandake iyake na ra bukabuka, ko kaiwae tembe nuwandaiyava riwanda togha Loi i vanjimboinda, na mbala yawalɨ ririwoniye i rothɨghɨ ririwoko iya tene i mareko.  
\v 5 Loi iye ghamberegha i vivatharaweinda bigibigiko thiyako kaiwanda. Iye i giya Nyao Boboma weinda na i vatomwe weinda iyake emunjoru, iya kaiwae ra ghareghare bigibigiko wolaghɨye iyako va i dagerawe kaiwanda ne vara vaidi.   
\p
\v 6 Iya kaiwae ghinda mbaŋake wolaghɨye ra gharematuwo. Kaero ra ghareghare mbaŋa amba ra yaku e ririwoke, ma weinda Giya ra yaku e ghambae.  
\v 7 Kaiwae e yambaneke ra yakuŋa e loŋweghathɨ, ma bigibigi buda ra thuweya e marandake.  
\v 8 Ŋgoreiye, ra gharematuwoeŋge na nuwandaiya moli thoŋgo ra roitete eŋge ririwoke iyake na ra wa vara yaku weinda Giya e ghambaeko.  
\v 9 Iya kaiwae, inanda gheke o inanda gheko, ko nuwandaiya eŋge ra vakatha thanavuko iya Giya i warariŋako.  
\v 10 Kaiwae taulaghɨke ghinda nevole ra ndeghathɨ Krais e marae na i vanivaŋainda. Ghinda regha na regha tembene ve vaidiya budakai le vakathako modae, ŋgoreiya ririwoke iyake le wogiyawe, i thovuye o i tharɨ.   
\s1 Yakuyaku thovuye weinda Loi weya Krais  
\p
\v 11 Kaiwae Giya ghayavwatata ina weime, iya kaiwae wo mando na wo vɨva gharɨgharɨ nuwanji na thɨ loŋweghathɨ. Loi i ghareghare wagiyaweime lama vakatha, na lo vareminje e tɨne ya ghareghare ghemi tembe hu ghareghareimeva.  
\v 12 Ma tembe ghamamberegha wo wovathovuthovuyeŋaimeva. Ko iyemaeŋge wo vakatha na valɨkaiwae hu sirariŋaime, mbala valɨkaiwae hu thombe weŋgiya thavala thɨ wovorevoreŋa lolo ghayamoyamo ko ma thɨ wovorevoreŋa budakai ina lolo ghare.  
\v 13 Ko ana ghime wo kabaleya? Thoŋgo ŋgoreiye, Loi ghatarawa kaiwae. Ko iyemaeŋge thoŋgo nuwame i rumwaru, ghemi lemi thovuye kaiwae.  
\v 14 Krais i gharethovuŋaime na le gharethovuko iyako i mwanavairɨime na wo kaiwo, kaiwae e lama ghareghare, lolo regha ghamberegha va i rothɨinda na i mare taulaghɨke kaiwanda, na le mareko iyako e tɨne taulaghɨke ra marewe.  
\v 15 Krais va i mare taulaghɨke kaiwanda, valɨkaiwae e yawayawalinda na thava ra yakuŋa ghandamberegha la thovuye kaiwae, ko iyemaeŋge ra yakuŋa eŋge Krais le thovuye kaiwae, kaiwae va i mare na tembe i thuweiruva ghinda kaiwanda.   
\p
\v 16 Iya kaiwae e mbaŋake iyake na i ghaoko, ma lolo regha gharerenuwaŋa wo renuwaŋa ŋgoreiya yambaneke gharɨgharɨniye lenji renuwaŋa. Emunjoru Krais gharerenuwaŋa va ŋgoreiyako weime, ko iyemaeŋge e mbaŋake iyake kaero ma wo renuwaŋa ŋgoreiye.  
\v 17 Thoŋgo lolo regha kaero i tubwe weya Krais, iye i tabo lolo togha; yawalɨ teuye kaero ikowe, na yawalɨ togha kaero inawe.  
\v 18 Vakathake iyake i mena weya Loi, na weya Krais kaero i vaŋgunjoghainda weya amalaghɨniye ghamwanda regha. Na i wogiya namoghamwanda kaiwoniye na wo kaiwoŋa.  
\v 19 Ŋgoreiyake: weya Krais Loi va i vakavakatha gharɨgharɨke wolaghɨye ghauneŋgi. Va i numoten na i renuwaŋa vaghalawa lenji tharɨ. Kaerova i giya kaiwoke iyake weime na wo utuŋa totoke iyake woŋa, “Loi nuwaiya taulaghɨke ghinda ghamwanda vanaora weinda.”  
\v 20 Iya kaiwae ghime Krais ghalɨŋae na ŋgoreiye Loi tembe ghamberegha i naŋgo vurɨgheghe weŋgiya gharɨgharɨ na thɨ menawe. Krais e idae wo naŋgoŋga na hu njoghaweva Loi.  
\v 21 Krais ghamberegha ma mbaŋa regha i vakatha tharɨ, ko iyemaeŋge Loi i vakatha iye i wo lama tharɨ na mbala thoŋgo ra tubwe weya Krais ghinda ra wo Loi le rumwaruko.   
\c 6  
\p
\v 1 Kaiwae ghinda Loi le valɨrakakaiwo, wo ŋaevairɨŋga kaiwae va hu wo Loi le mwaewo bwagabwaga, thava i tabo bigi bwagabwaga e ghemi.  
\v 2 Kaiwae Loi iŋa:  
\q1 “Wo mbaŋa thovuye e tɨne iyava ya woraweya lo renuwaŋa, ya loŋweya len naŋgo na va ya gharevɨrɨŋaŋge.  
\q2 Na ya thalavuŋge e mbaŋako iyako va i vutha iya ya vamoruŋge.”\x - \xo 6:2 \xt Ais 49:8\x*  
\m Wo hu vandeŋe! Mbaŋake iyake Loi le gharevɨrɨ ghambaŋa, noroke iye le vamoru ghambaŋa.   
\s1 Pol gha vuyowo i woraŋgiya iye Loi le rakakaiwo  
\p
\v 3 Ma nuwameiya lolo regha i wovatharɨtharɨŋa lama kaiwoke, iya kaiwae thava wo vakatha ghamba thalatɨva regha lolo regha e marae.  
\v 4 Ko iyemaeŋge e lama vakathake wolaghɨye tɨne wo woraŋgiyaime ghime Loi le rakakaiwo, mbaŋa vuyowo, vɨrɨ na gharɨgharɨ lenji vakatha raraitharɨ weime wo ghataŋaghathɨ.  
\v 5 Thɨ gabogaboŋaime, thɨ vaŋguraweime e thiyo, thɨ vakatha wabwi na thɨ vagegeime, wo kaiwo laghɨye moli, ma wo ghenevun; na bada i gharɨime.  
\v 6 Wo woraŋgiyaime ghime Loi le rakakaiwo, kaiwae ghamathanavu i rumwaru, e lama ghareghare Toto Thovuye kaiwae, wo rouda, ghamathanavu i thovuye weŋgiya ghamaune, Nyao Boboma i vavurɨghegheŋaime, wo gharethovuŋgi gharɨgharɨ,  
\v 7 wo utuutu emunjoru, na Loi ele vurɨgheghe tɨne wo kakaiwo. Thanavu rumwaru iye ŋgoreiya lama gaithɨ biginiye ina e nɨmameke unemeke na e moimeke.  
\v 8 E lama vakathake wolaghɨye tɨne wo woraŋgiyaime ghime Loi le rakakaiwo: Gharɨgharɨ vavana thɨ taraweime, na vavana thɨ yaŋgiwanaime; vavana thɨ utu vathara utuutunime na vavana thɨ wovathovuthovuyeŋaime. Gharɨgharɨ thɨŋava ghime rautukwanɨkwan, ko iyemaeŋge ghime rautuutu emunjoru moli;  
\v 9 thɨŋava ma e idaidame, ko iyemaeŋge gharɨgharɨ lemoyo thɨ ghareghareime; mbaŋake wolaghɨye wo yakuyaku mare ele valɨvaŋga, ko iyemaeŋge mbe e yawayawalime. Thɨ tagavakowanaime moli, ko iyemaeŋge ma thɨ tagavamareime.  
\v 10 Wo vaidiya nuwatharɨ, ko iyemaeŋge mbaŋake wolaghɨye wo warawarari; wo tabo mbinyembinyeŋgu, ko iyemaeŋge wo vakathaŋgiya gharɨgharɨ lemoyo thɨ vwenyevwenye; ma e lama bigibigi, ko iyemaeŋge wo riyevanjara e bigibigike wolaghɨye.   
\s1 Ra yaku na ghamwanda vanaora  
\p
\v 11 Ghemi Korinita, bigibigike wolaghɨye kaero wo utuvao weŋga, ma wo ravunyivunyi mun regha weŋga, na ghamigharethovu i laghɨye moli e gharemeke.  
\v 12 Ghami gharethovu e gharemeke ma e ghatagagana, ko ghemieŋge ghime ghamagharethovu e gharemina e ghatagagana.  
\v 13 Valɨkaiwae hu gharethovuime. Ya rorori ŋgoreiye ghemi lo gamagai.   
\s1 Thava ra tubwe na regha weindaŋgiya thiye ma thɨ loŋweghathɨ  
\p
\v 14 Thava weimiyaŋgiya thavala ma thɨ loŋweghathɨ hu kaiwo na regha o hu tubwe na regha. Thare valɨkaiwae thovuye na tharɨ thɨ kaiwo na regha? Thare valɨkaiwae manjamanjala na momouwo thɨ yaku na regha?  
\v 15 Thare valɨkaiwae Krais na Seitan thɨ vɨghathɨ? Thare valɨkaiwae raloŋweloŋweghathɨ na ma raloŋweghathɨ lenji renuwaŋa regha?  
\v 16 Thare valɨkaiwae Loi le Ŋgolo Boboma na loi vatavatad thɨ yaku na regha? Kaiwae ghinda Loi e yawayawaliye le ŋgolo, ŋgoreiya Loi ghamberegha va iŋa,  
\q1 “Ne ya yaku weŋguyaŋgi na ya loŋgaloŋga e tɨnenji.  
\q2 Ghino ya tabo lenji Loi na thiye thɨ tabona lo gharɨgharɨ.”\x - \xo 6:16 \xt Liv 26:12; Jer 32:38; Isi 37:27\x*   
\m
\v 17 Loi mbowo iŋava,  
\q1 “Iya kaiwae hu roiteteŋgi na hu meghaghathɨ.  
\q2 The bigibigiya thɨ mbighɨ e maraŋgu thava hu vɨghathɨŋgi,  
\q2 na mbala ya vaŋguvathaŋa e ghino.\x - \xo 6:17 \xt Ais 52:11; Isi 20:34,41\x*   
\q2
\v 18 Na ghino ghemi Ramami na ghemi ghino lo ŋgaŋga.”\x - \xo 6:18 \xt 2Samu 7:14; 2Samu 7:8\x*  
\m Loi Vurɨvurɨghegheniye ghalɨŋaya iyako.   
\c 7  
\p
\v 1 Wouna valɨghareghareŋgu, kaiwae dageraweko thiyako Loi va i dagerawe kaiwanda, thanavuke raraitharɨ wolaghɨye iya thɨ vambighɨya riwandake na unendake ra viyathuŋgi na ra kakaleva. Yawalindake yakuyakuniye mbe i rumwaru Loi e marae ghayavwatata kaiwae.   
\s1 Pol le warari Korinita kaiwanji  
\p
\v 2 Mbe hu gharethovu weime. Mava wo vakatha vatharɨ weya lolo regha, ma wo vakowana lolo regha le thovuye, ma wo valogha lolo regha nuwae na wo mbana le bigibigi.  
\v 3 Ma ya utuŋa ŋgoreiyako kaiwae yaŋa ya wonjoweŋga. Kaero ma utuvao weŋga, ghamigharethovu i laghɨye moli e gharemeke, kaiwae othembe ra mare na regha o e yawayawalinda, mbe wo ra gharethovuŋga vara.  
\v 4 Ghareŋgu i matuwo kaiwami. Ghemi ghino lo ghamba sirari na hu vavurɨghegheŋaŋgo. Othembe wo vaidi vuyowo i ghanagha, warari i riyevanjaraŋgo.  
\v 5 Mbaŋa wo mena Masedoniya ele valɨvaŋga tɨne, ma valɨkaiwame wo towo. Iyemaeŋge vuyowo tomethi na tomethi thɨ vorovoro weime. E riwameke eto gharɨgharɨ thɨ gaithɨ weime, na e riwame maya mararu gharenuwaŋa kaiwami i yaku e ghareme.  
\v 6 Ko iyemaeŋge Loi, iya i vavurɨghegheŋa ranuwatharɨ, iye i vavurɨghegheŋaime Taitus le vutha weime.  
\v 7 Ma mbe le vuthake eŋge kaiwae na i vavurɨghegheŋaime, ko iyemaeŋge Taitus le utuutu weime ghemi kaiwami, kaiwae i utuŋa ghemi va hu vavɨrɨghegheŋa na i giya yanawame nuwamiya moli hu thuweŋgo. I dage weime nuwami i tharɨ lemi vakatha raitharɨ kaiwae na lemi vatomwe ghamimberegha nuwamiya hu thalavuŋgo. Totoko iyako i vavurɨghegheŋaŋgo laghɨye moli.   
\p
\v 8 Letako iyava ya roriko, othembe i thɨvathara nuwami, ma va nuwatharɨ na e ghino. Ko ya nuwatharɨ kaiwae mbema mbaŋa ubotu eŋge letako iyako i vanuwatharɨŋaŋga.  
\v 9 Ko iyemaeŋge mbaŋake ya warari, ma kaiwae ya vakathaŋa hu nuwatharɨ, ko kaiwae lemi nuwatharɨna i vakathaŋga hu ndeghereiyewana lemi tharɨ. Lemi nuwatharɨko iyako va ŋgoreiya Loi nuwaiya, na lama vakathako e tɨne ma wo vakowanaŋga.  
\v 10 Kaiwae nuwatharɨ ŋgorako Loi nuwaiya, uneya ra ndeghereiyewana la tharɨ mbala ra vaidiya vamoru. Na ma lolo regha i nuwatharɨ iyako kaiwae. Ko iyemaeŋge vaga nuwatharɨ ŋgoranjiya yambaneke gharɨgharɨniye thɨ vakavakatha uneya mare.  
\v 11 Ko iyemaeŋge lemi nuwatharɨ iyava ŋgoreiya Loi nuwaiyako une thovuye wo hu thuwe e yawalimina. Kaero hu rovurɨgheghe kaiwo thovuye e tɨne, kaero hu yondovirɨ na hu vatomweŋgiya gharɨgharɨ ghemi ma e ghamiwonjowe, loloko iya i vakatha tharɨko kaero hu marakowana le tharɨko na hu mararu ne iwaeŋge tharɨko iyako i vakowanaŋga, nuwamiya moli hu thuweŋgo, hu vatomweŋga na nuwamiya hu thalavuŋgo, na va hu rovurɨgheghe the lolo i vakatha tharɨ le tharɨko modae i vaidivao. Lemi vakathako wolaghɨye i woraŋgiyaŋga ghemi ma lolo regha valɨkaiwae i wonjoweŋga.  
\v 12 Mbaŋa ya roriya lemi leta, ma ya rerenuwaŋa ya vathanavuya loloko iyava i vakatha tharɨko o the lolo iya i vakatha tharɨkowe ya vawarariŋa. Va ya roriya letako iyako kaiwae nuwaŋguiya Loi e marae hu thuwe emunjoru hu gharethovuŋaime na hu rovurɨgheghe kaiwame.  
\v 13 Iya kaiwae ghamithanavuko iyako i vavurɨghegheŋaime.  
\p Emunjoru othembe wo vaidiya vuyowo i ghanagha, hu vawarariŋaime. Ko iyemaeŋge wo warari laghɨye kaiwae Taitus le warariko i vawarariŋaime, na iyake kaiwae hu vakatha na amalaghɨniye ghare i dinja.  
\v 14 Va ya wovorevoreŋaŋga weya amalaghɨniye, na lemi vakathana kaero i vamboromboro lo utuutuwe. Iya kaiwae ma ya monjina, kaiwae lama utuutu wolaghɨye e ghemi emunjoru, na tembe ŋgoreiyeva lama wovorevoreŋaŋga weya Taitus i tabo emunjoru.  
\v 15 Iya kaiwae mbaŋake amalaghɨniye le gharethovu weŋga i laghɨyeva kaiwae i renuwaŋakiki ghemi weimiyaŋgiya lemi yavwatata hu vaŋguvatha na hu ghambu le utuutu.  
\v 16 Ya warari kaiwae bigibigike wolaghɨye e tɨne valɨkaiwaŋgu ya vareminjeŋga.   
\c 8  
\s1 Mwaewo ghabigirawe  
\p
\v 1 Lama bodaboda, nuwameiya wo giya yanawami na hu ghareghare Loi le mwaewo une ŋgoroŋga ekelesiya weŋgi Masedoniya ele valɨvaŋga tɨne.  
\v 2 Kaiwae othembe ghanjimando laghɨye moli lemoyo thɨ vaidiŋgi na ma e lenji bigibigi, warari laghɨye i mwanavairɨŋgi na mbala thɨ bigiraweya lenji mwaewo laghɨye lenji valɨraloŋweloŋweghathɨ kaiwanji.  
\v 3 Ya utu emunjoru e ghemi, bigibigiko iya inako weŋgi na valɨkaiwanji thɨ mwaewowe, kaero thɨ bigirawe, na thɨ bigiraweva e vwatae, na thɨ kivwala iya ghanjighadɨko. Ma lolo regha i dage weŋgi na thɨ vakatha, mbe thiye eŋgevara lenji renuwaŋa e tɨne thɨ vakatha.  
\v 4 Thɨ naŋgo vurɨgheghe weime na wo vatomwe weŋgi na weinjiyaŋgiya ekelesiya e valɨvaŋga vavanava na thɨ vakatha thalavu i wa weŋgiya Loi le gharɨgharɨ Judiya e tɨne.  
\v 5 Ghime lama renuwaŋa wo munje eŋge mbe thɨ bigirawe eŋge lenji mwaewo. Ko iyemaeŋge lenji mwaewoko i kivwala lama renuwaŋa, kaiwae iviva mbowo thɨ vatomweŋgi weya Giya, na tembe ŋgoreiyeva ghime weime ŋgoreiya Loi le renuwaŋa.   
\p
\v 6 Iya kaiwae, kaiwae Taitus iye kaerova i woraweya kaiwoko iya i mbanɨmba mwaewoko rɨghe, wo dagewe na mbowo i ghaonava na i thalavuŋga na hu vakathavao lemi mwaewona.  
\v 7 E thanavuke wolaghɨye ghemi hu vurɨgheghe moli — e loŋweghathɨ, e utuutu, e ghareghare, e lemi rovurɨgheghe na e lemi gharethovu weime. Na tembe ŋgoreiyeva wo hu vurɨgheghe e mwaewo ghavakavakatha.   
\p
\v 8 Ma ya utu ŋgoreiyako na ya woraweya ghamimbaro na hu vakatha ŋgoreiye. Ko iyemaeŋge nuwaŋguke nuwaiya hu ghareghare gharɨgharɨ vavanava nuwanjiko nuwaiya thɨ thalavu. Iya kaiwae thoŋgo hu vakatha ŋgoranjiŋgiyako, ne ya ghareghare lemi gharethovu i emunjoru moli.  
\v 9 Kaiwae kaero hu ghareghare ghanda Giya Jisas Krais le mwaewo bwagabwaga. Othembe iye va ravwenyevwenye e buruburu, ko iyemaeŋge ghemi kaiwami i njama na i tabo mbinyembinyeŋgu. Va i tabo mbinyembinyeŋgu na mbala ghemi hu vwenyevwenye.   
\p
\v 10 Ghino lo renuwaŋa mbala hu vakatha ŋgoreiyake. Theghathaghako ikoko hu viva na nuwamiya hu thalavu kaiwoke iyake na tembe hu woraweyava kaiwoko rɨghe.  
\v 11 Mbaŋake hu vakathavuna kaiwoko iyako. Va lemi renuwaŋa ŋgoreiye na nuwamiya hu mwaewo, ko lemi vakathana mbema i vamboromboroŋa eŋge lemi renuwaŋana.  
\p Hu vakatha ŋgoreiya budakai ina weŋga.  
\v 12 Kaiwae thoŋgo nuwamina nuwaiya moli hu mwaewo, Loi i wovatha lemi mwaewona. Loi i goru weya budakaiya ina weinda, ma i goru weya budakai ma ina weinda.   
\p
\v 13 Ma lama renuwaŋa ŋgoreiye ghemi hu vaidiya vuyowo na i maya weŋgiya thiye ne thɨ wo mwaewoko, ko iyemaeŋge nuwameiya taulaghɨna ghemi hu mboromboro.  
\v 14 Kaiwae e mbaŋake iyake ghemi hu riyevanjara na gharɨgharɨko thiyako iya i tuboko weŋgi valɨkaiwae hu thalavuŋgi. Kaiwae mbaŋa muyai ghemi mbwatane i tubo weŋga, ko amba thiye e lenji bigibigiko tembe thɨ thalavuŋgava, na mbala hu mboromboro,  
\v 15 ŋgoreiya Buk Boboma le woraŋgiya thiye thɨ mbana manna kaiwanji, iŋa, “Thavala thɨ mbana laghɨye, ma reghava inawe, na thavala thɨ mbana seiwo mane i tubo moli weŋgi.”\x - \xo 8:15 \xt Raŋ 16:18\x*   
\s1 Taitus gharathalavu mwaewo ghamban kaiwae  
\p
\v 16 Ya vata agoweya Loi, kaiwae i woraweya ghamigharethovu Taitus e ghare na nuwaiya moli i thalavuŋga ŋgoreiya ghino ya gharethovu e ghemi.  
\v 17 Kaiwae Taitus i warariŋa lama renuwaŋake na i ghaona e ghemi na i vakatha ŋgoreiye weiye le gharevatomwe na ghamberegha le renuwaŋako tɨne nuwaiya i ghaona e ghemi.  
\v 18 Na ghaghanda regha tembe iyava wo variye na i ghaona weiye Taitus. Iye le kaiwo Toto Thovuye kaiwae ekelesiyake wolaghɨye thɨ ghareghare na thɨ tarawe.  
\v 19 Tembe ŋgoreiyeva ekelesiya e valɨvaŋgake iyake va thɨ tuthiya amalaghɨniye na weime wo vaghɨliya na wo mbana mwaewoke iyake wo yamban weŋgiya ghandauneko. Wo vakavakatha kaiwoke iyake kaiwae nuwameiya Giya ghatarawa i laghɨye na gharɨgharɨ thɨ ghareghare nuwameiya moli wo thalavuŋgiya ekelesiya.  
\v 20 Weime lama gharelaghɨlaghɨ iya wo njimbukikiya mwaewoke laghɨye iyake, kaiwae woŋa ne iwaeŋge gharɨgharɨ thɨ wonjoweime ghamamberegha wo thalavuime. Iya kaiwae wo vaŋgwa ghaghandake iyake na weime wo wa.  
\v 21 Kaiwae wo rovurɨgheghe na wo vakatha vakatha thovuye, ma mbe Giya eŋge e marae, ko iyemaeŋge gharɨgharɨ tembe e maranjiva.   
\p
\v 22 Tembe wo variyeva ghaghanda reghava na theghetoninji thɨ ghaona. Iye mbaŋa i ghanagha e kaiwo regha na regha tɨne wo thuwe weiye le gharevatomwe nuwaiya moli i kakaiwo. E mbaŋake iyake i vareminjeŋga ne hu vakatha wagiyawe, na weiye le warari laghɨye moli na nuwaiya i thalavuŋga.   
\p
\v 23 Taitus kaiwae, iye lo valɨrakakaiwo wo kaiwo kaiwami. Na oghaghanda theghewo weinji thɨ ghaona, na thiye ekelesiya i tuthiŋgi na e idanji thɨ ghaona, na lenji kaiwo e tɨne Krais ghatarawa mbe i vorovoro vara.  
\v 24 Iya kaiwae hu woraŋgiya lemi gharethovuna weŋgi, na mbala thiye na ekelesiya wabwike wolaghɨye thɨ ghareghare lama wovorevoreŋaŋga i emunjoru.   
\c 9  
\s1 Thalavu raloŋweloŋweghathɨ vavana kaiwanji  
\p
\v 1 Ma valɨkaiwae mbema ya rorori eŋge leta e ghemi na ya vavurɨghegheŋga Loi le gharɨgharɨ ghanjithalavu kaiwae valɨvaŋga Judiya e tɨne.  
\v 2 Kaiwae ya ghareghare ghemi nuwamiya moli hu giya nɨmami. Ghemi Masedoniya le valɨvaŋga ya wovoreŋaŋga, yaŋa, “Thiye Korinita, Akaiya ele valɨvaŋgana tɨne, kaero mendava thɨ vivatha theghatheghako ikoko e tɨne na thɨ vakatha mwaewoke iyake.” Lemi gharevatomwena i mwanavairɨŋgi, na taulaghɨko mbalama tembe thɨ mwaewova.  
\v 3 Ko iyemaeŋge ya variyeŋgiya oghaghandake thegheto thiyake e ghemi, kaiwae ma nuwaŋguiya lama wovorevoreŋaŋgake i tabo utu bwagabwaga. Nuwaŋguiya mbaŋa ne ya ghaona lemi vivathana kaero inawe ŋgoreiya lo utuutu weŋgiya Masedoniya ekelesiya.  
\v 4 Iyemaeŋge thoŋgo weiŋguyaŋgiya Masedoniya gharɨgharɨniye vavana wo ghaona na thɨ vaidiŋga amba ma hu vivatha, ne wo monjina lama gharematuwo na lama wovoreŋaŋga kaiwae. Na ghemi tembene hu monjinava.  
\v 5 Iya kaiwae ya renuwaŋa valɨkaiwae wo ya variyekaiŋgiya oghaghandake iyake wo thɨ viva e ghemi na thɨ thalavuŋga hu vanamwe mwaewoko iyava hu dageraweko, na ne mbaŋa ghino ya vutha weŋga mwaewoko kaero hu vivathavao. Na mbala gharɨgharɨ thɨ ghareghare hu bigiraweya mwaewoko e lemi gharevatomwe tɨne, na ma ghime e lama vavurɨghegheŋaŋga e tɨne.   
\p
\v 6 Wo hu renuwaŋakikiya utuutuke thiyake: thela thoŋgo i ghavwa seiwo, le uloulo tembene seiwova, na thela thoŋgo i ghavwa laghɨye le uloulo tembene i laghɨyeva.  
\v 7 Ghemi regha na regha mbala i giya ŋgoreiya mbe ghamberegha vara va i woraweya le renuwaŋa e ghare. E lemi giya e tɨne thava weiye lemi nuwatharɨ, na thava hu vavurɨghegha lolo na i giya. Kaiwae Loi i gharethovu weya loloko iya weiye le warariko na i giya.  
\v 8 Loi iye veimaima na ndendewo na valɨkaiwae i giya le mwaewo wolaghɨye e ghemi ne i riyevanjara na i ndendewo e ghemi, na mbala mbaŋake wolaghɨye bigibigike wolaghɨye mbe valɨkaiwami eŋge, na i ndendewo na valɨkaiwami hu vakatha kaiwoke thovuthovuye wolaghɨye.  
\v 9 Ŋgoreiya Buk Boboma le utuutu iŋa,  
\q1 “Va i giyayathu le mwaewo laghɨye mbinyembinyeŋgu weŋgi,  
\q1 le vakathako iya i rumwaruko i meghabanawe mbaŋake wolaghɨye.”\x - \xo 9:9 \xt Sam 112:9\x*   
\p
\v 10 Loi, iye ghamberegha i giya weiwo weya rakabukabu na i vakatha i tabo ghanɨŋga kaiwanji, amalaghɨniye ne i valaghɨyeva lemi bigibigi na mbala valɨkaiwami hu thalavuŋgiya mbinyembinyeŋgu.  
\v 11 Loi iye ne i vakathaŋga hu madi na mbala valɨkaiwami mbaŋake wolaghɨye hu mwaewo weŋgiya mbinyembinyeŋgu. Na gharɨgharɨ lemoyo ne thɨ vata agowe lemi mwaewoko iyako kaiwae mbaŋa mwaewoko iyako thɨ mban ghime e nɨmame.  
\v 12 Kaiwae iya kaiwoko hu vakathako uneya theghewo: mbinyembinyeŋgu ne thɨ vaidi budakaiya i kwara weŋgi. Na tembe ŋgoreiyeva vata ago weya Loi ne i mbuthu na i laghɨye.  
\v 13 Kaiwae lemi vakathako ne i woraŋgiya kaero i vaemunjoruŋa lemi loŋweghathɨ, ambane gharɨgharɨ lemoyo thɨ tarawe Loi, kaiwae Krais Totoniye Thovuye iya hu ndethɨna hu ghambu. Na ne thɨ tarawe Loi kaiwae lemi gharevatomwe e tɨne hu giya lemi mwaewo weŋgi, na gharɨgharɨke wolaghɨye weŋgi.  
\v 14 Na tembene thiye thɨ naŋgova kaiwami na ghamirerenuwaŋa i laghɨye e gharenji, kaiwae hu riyevanjara Loi le mwaewo na e vwatae.  
\v 15 Ya tarawe Loi le mwaewo kaiwae, na mwaewoko iyako le laghɨlaghɨye ma valɨkaiwae ra utuŋa.   
\c 10  
\s1 Pol i utuutu le kaiwo ghayoŋgi kaiwae  
\p
\v 1 Ghino Pol ya naŋgo e ghemi e mbaŋake iyake kaiwae gharɨgharɨ vavana thɨŋa, “Mbaŋa Pol i yaku weinda i maramararu na i thethenuwo, ko iyemaeŋge thoŋgo i mebwagabwaga weinda ghare i matuwo na le utuutu i vurɨgheghe.” Ko iyemaeŋge Krais le gharenja na ghathanavu i ghenenja e tɨne iya ya naŋgoke e ghemi.  
\v 2 Ya naŋgo vurɨgheghe e ghemi mbaŋa ne ya ghaona, hu njimbukikiŋga na thava ghamithanavuna kaiwae na ghalɨŋaŋgu i vurɨgheghe e ghemi. Ya renuwaŋa ghalɨŋaŋgu i vurɨgheghe weŋgiya ghamunena, iya thɨŋanava ghino ya loŋgaloŋga yambaneke ele renuwaŋa tɨne.  
\v 3 Emunjoru wo yaku e yambaneke ko iyemaeŋge ma yambaneke le rerenuwaŋa e tɨne wo rorogaithɨ.  
\v 4 Lama gaithɨ bigibiginiye ma ŋgoreiya yambaneke le gaithɨ bigibiginiye, ko iyemaeŋge lama gaithɨ bigibiginiye lenji vurɨgheghe i mena weya Loi na valɨkaiwae i vakowanaŋgi ghathɨghɨya lenji wowogaithɨ vurɨgheghe ŋgoreiya gharɨgharɨ thɨ vakowanaŋgiya gaithɨ ŋgoloŋgoloniye.  
\v 5 Renuwaŋa kwanɨkwan na utu wovorevoreŋa wo tagarakaraka, iya i vakatha gharɨgharɨ thɨ tɨvawe na Loi ghaghareghare thava ina weŋgi. Gharɨgharɨ lenji renuwaŋako wolaghɨye wo yakɨŋgi, mbala valɨkaiwanji thɨ renuwaŋa bigibigi wolaghɨye ŋgoreiye Krais le renuwaŋa.  
\v 6 Na mbaŋa hu ghambugha lama utuutuke wolaghɨye, ghime kaero wo vivathavao na gharɨgharɨko iya thɨ botewoyathu lama utuutuko wo lithɨ weŋgi.   
\p
\v 7 Thava mbe hu thuwe eŋge bigi eto. Thoŋgo lolo regha ina ghena i renuwaŋa iye Krais le lolo, wo i renuwaŋa vakatha, kaiwae ghime tembe ŋgoreiyeva — Krais le gharɨgharɨ ŋgorameya amalaghɨniye.  
\v 8 Giya i giya mbaro weime na wo kaiwo. Kaiwae othembe seiwo wo wovorevoreŋaime mbaroko iyako kaiwae, gharɨgharɨ mane thɨ vakatha na ya monjina. Kaiwae Giya i wogiya weime na wo vatada lemi loŋweghathɨ, na mane wo mwanarakaraka e ghemi,  
\v 9 Ma yaŋa iyake ma nuwaŋguiya lemi renuwaŋa huŋava ya mando na ya vamararuŋga elo letaŋgike.  
\v 10 Kaiwae gharɨgharɨ vavana thɨŋa, “Pol le letaŋgiko thɨ vurɨgheghe na thɨ vuyowo, ko iyemaeŋge mbaŋa thoŋgo ra thuwe e maranda, ma ele vurɨgheghe na mbema i utu bwagabwagaeŋge.”  
\v 11 Gharɨgharɨ ŋgoranjiyako mbema thɨ ghareghare eŋge, mbaŋa ne wo ghaona, lama vakatha ne i mboromboro e lama utuutu leta e tɨnenji mbaŋa wo meghaghathɨ e ghemi.   
\p
\v 12 Ghamune vavana tembe ghanjimberegha thɨ wovathovuthovuyeŋaŋgi e ghemi. Ghime ma nuwameiya moli wo vavano weimaŋgi, kaiwae mbaŋa ghanjimberegha thɨ vavanoŋgi, na e tɨne thɨ vevavanoŋgi. Lenji vavano thovuye kaiwae ŋgoreiye ghanjithanavu. Thiye ma e lenji ghareghare.  
\v 13 Ko iyemaeŋge ghime ma valɨkaiwame wo kivwala ghamaghad na tembe ghamamberegha wo wovoreŋaime. Mbe wo utuutu eŋge vara iya e kaiwoko Loi va i woveimeko na gheghad. Kaiwoko iyako e tɨne regha iya ghemi Korinita.  
\v 14 Iya kaiwae ma valɨkaiwae ya kivwala wo ghadɨko, mbaŋa wo wovoreŋaime lama kaiwo kaiwae Korinita e tɨne, kaiwae emunjoru moli iviva wo utuŋa Toto Thovuye Krais utuniye ghena.  
\v 15 Na ma woŋa vavana lenji kaiwo iye lama kaiwo mbala valɨkaiwae wo wovoreŋaimeva. Ko iyemaeŋge nuwamiya lama kaiwo e tɨnemina ne iko. Amba valɨkaiwami hu thalavuime  
\v 16 mbala valɨkaiwame wo vavaghareŋa Toto Thovuye e vanautuma inanji Korinita valɨvaŋga e yalasiko. Ma valɨkaiwae wo wa e valɨvaŋga kaero ghandaune vavana thɨ kaiwovaowe, na amba wo wovorevoreŋaime mbe lolo regha le kaiwo une kaiwae.  
\v 17 Ko iyemaeŋge ŋgoreiya Buk Boboma le utuutu iŋa, “Thela thoŋgo nuwaiya i wovorevoreŋa, mbala i wovorevoreŋa eŋge Giya.”\x - \xo 10:17 \xt Jer 9:24\x*  
\v 18 Kaiwae ma thiye ghanjimberegha thɨ wovorevoreŋaŋgi iya Loi i wovathovuthovuyeŋaŋgi, ko iyemaeŋge thiye amalaghɨniye i wovorevoreŋaŋgi.   
\c 11  
\s1 Pol na Jisas ghalɨŋae gharaghambɨ kwanɨkwan  
\p
\v 1 Nuwaŋguiya mbala hu ghataŋaghathɨ e ghino othembe ne hu loŋweya lo utuutuke ŋgoreiya unouno lenji utuutu. Hu ghataŋaghathɨgha lo vakathako iyako!  
\v 2 Ghino nuwaŋguiyaŋga moli na ya rovurɨgheghe kaiwami, ŋgoreiya Loi nuwaiya moliya ghemi. Kaerova ya vakatha ghamidagerawe na hu vaŋgwa ghɨmoru regha, iye Krais ghamberegha, na nuwaŋguiya ya vaŋgugiyaŋgawe ŋgoramiya thɨnabwethubwethuru kalekaleva.  
\v 3 Hu renuwaŋakiki ŋgoroŋga mwatako le thimba e tɨne i yarogha Ive. Ya gharelaghɨlaghɨ ghemi kaiwami ne ŋgorami Ive na Seitan i valogha nuwami na hu roiteta lemi gharethovu Krais kaiwae, iya i rumwaru na i riyevanjara.  
\v 4 Ya gharelaghɨlaghɨ kaiwami kaiwae kaero ya thuwe mbaŋa mbe gharɨgharɨ vavana thɨ ghaona, hu ghataŋaghathɨgha lenji vakathako. Thiye thɨ yaroŋga na thɨ vavaghareŋa mbe Jisas regha weŋga, ma ŋgoreiya ghime wo vavaghareŋa weŋga. Na tembe hu wova nyao mbe regha lenji vavaghare e tɨne, ma ŋgoreiya Nyao Boboma iyava hu woko weime. Na tembe hu wova toto thovuye mbe regha, ma ŋgoreiya Toto Thovuye Jisas Krais kaiwae iyava hu woko weime. Na weimi lemi warari hu wovathaŋgi lenji totoko.  
\v 5 Gharɨgharɨko thiyako thɨŋa thiye ghanjimberegha ghalɨŋae gharaghambɨ laghɨyeninji, ko iyemaeŋge emunjoru ma thɨ kivwalaŋgo.  
\v 6 Mbwata ghino ma rautuutu thovuye ŋgoreiye, ko iyemaeŋge emunjoru ya ghareghare Loi le utuutu. Mbaŋake wolaghɨye na lama vakathake wolaghɨye e tɨnenji valɨkaiwami hu thuwe iyake.   
\p
\v 7 Mbaŋa va ya vavaghareŋa Toto Thovuye i mena weya Loi, mava ya naŋgo weya modae e ghemi, ko iyemaeŋge va ya wonjoŋaŋgo na ghemieŋge ya wovoreŋaŋga. Na ŋgoroŋga lemi renuwaŋa i tharako?  
\v 8 Ya vaidiya wo thalavu weŋgiya ekelesiya vavana, ŋgoreiya ya vakaivɨŋaŋgi mbala valɨkaiwaŋgu na ya kaiwo ghemi kaiwami.  
\v 9 Na mbaŋa va inaŋgu ghena weiŋguyaŋgiya ghemi na ya kwara e bigi regha, mava ya wogiya vuyowo weya ghemina regha. Oghaghanda vavana thɨ mena Masedoniya, thiye thɨ vamboromboro na thɨ bigimena e ghino. Iya kaiwae ma mbaŋa regha ya woraweya wovuyowo e ghemi, na mbaŋa i menamena e ghamwandako mane tembe ya vakathava ŋgoreiye.  
\v 10 Krais iye rautuutu emunjoru, na ghino tembe ŋgoreiyeva tembe ya utuva emunjoru, na ghena Akaiya\f + \fr 11:10 \ft Akaiya iye provins regha Eisiya e tine na ghemba Korinita ina e tɨne.\f* ele valɨvaŋgako wolaghɨye tɨne ma lolo regha ne i ravaghaŋgo lo wovorevoreŋaŋgo kaiwae.  
\v 11 Buda kaiwae va ya woraweya lo rɨghe na ma ya giya wo vuyowo weŋga? Kaiwae ma ya gharethovuŋaŋga? Nandere! Loi i ghareghare ya gharethovuŋga.   
\p
\v 12 Ma mbaŋa regha ne ya mbana mwaewo e ghemi. Nuwaŋguiya ya vakathambela renuwaŋako iyako, kaiwae nuwaŋguiya ya kitena gharɨgharɨna thiyena lenji wovorevoreŋana, iya thɨŋanava thiye thɨ mboromboro weimaŋgi.  
\v 13 Kaiwae gharɨgharɨ ŋgoranjiyako thiye ghalɨŋae gharaghambɨ kwanɨkwan, na lenji kaiwo e tɨne mbe kwan eŋge, na ghanjiyamoyamo thɨ vakatha thɨŋava thiye Krais ghalɨŋae gharaghambɨ.  
\v 14 Ma ghareyo weiŋgu iyako, kaiwae Seitan tembe ghambereghava i vakavakatha ŋgoreiya iye nyao manjamanjalaniye.  
\v 15 Ma valɨkaiwae gharenda i yo thoŋgo ghalɨŋae gharaghambɨ kwanɨkwan thɨ vakatha ghanjiyamoyamo ŋgoreiya thiye thanavu rumwaru gharakakaiwo. Ne mbaŋa ele ghambako thɨ wo lenji kaiwoko modae ŋgoreiya lenji vakathako.   
\s1 Pol i utuŋa vuyowoko i vaidiko utuninji  
\p
\v 16 Mbowo ya utuŋava budakaiya kaero ma utuŋa. Thava lolo regha i renuwaŋa na iŋava unouno ghino. Ko iyemaeŋge thoŋgo kaero lemi renuwaŋa ŋgoreiye, wo hu loŋwe eŋge ya wovorevoreŋa, kaiwae emunjoru hu loŋwe eŋge gharɨgharɨko thiyako lenji wovorevoreŋa.  
\v 17 Wovorevoreŋake iya ya utuŋaŋgike, ma ŋgoreiya Giya le renuwaŋa, ŋgoreiya unouno lenji utuutu.  
\v 18 Ko iyemaeŋge gharɨgharɨ lemoyo nanji ghena, tembe ghanjimberegha thɨ wovoreŋaŋgi yambaneke gharɨgharɨniye e lenji utuutu, na ghino tembe ŋgoreiyeva wo ya wovorevoreŋa.  
\v 19 Kaiwae hu munjeva ghemi rathimbathimba laghɨlaghɨye, weiye lemi warari hu ghataŋaghathɨŋgi raunounoŋgi.  
\v 20 Othembe gharɨgharɨ vavana thɨ mbanɨmbanɨloloŋga weŋga, lenji thovuye kaiwae thɨ vakaiwoŋaŋga, thɨ kwanɨyaroŋga, tembe ghanjimberegha thɨ wovoreŋaŋgi e marami na thɨ tagalevaŋga, lenji vakathako iyako hu ghataŋaghathɨ mbe thɨ vakavakatha vara.  
\v 21 Weiŋgu lo monjina ya vata sori lama njavovo kaiwae ma wo vakowanaŋga mun ŋgoreiyako!  
\p Ko iyemaeŋge thoŋgo ghalɨŋae gharaghambɨ kwanɨkwan regha weiye le gharematuwo na i wovorevoreŋa, ghino tembe ŋgoreiyeva valɨkaiwaŋgu ghareŋgu i matuwo na ya wovorevoreŋa. Lo utuutuko iyako ŋgoreiye unouno lenji utuutu.  
\v 22 Ko ana thiye Hibru gharɨgharɨniye? Ghino tembe ŋgoreiyeva. Ko ana thiye Isirel gharɨgharɨniye? Ghino tembe ŋgoreiyeva. Ko ana thiye Eibraham orumburumbuye? Ghino tembe ŋgoreiyeva.  
\v 23 Ko ana thiye Krais le rakakaiwoŋgi? (Lo utuutuke ghamɨnae ne ŋgoreiya unouno lenji utuutu.) Ghino ya kaiwo kivwalaŋgi. Ghino lo vurɨgheghe i kivwala thiye lenji vurɨgheghe; ghino mbaŋa i ghanagha thɨ woruwoŋgo e thiyo, ko iyemaeŋge thiye mbe seiwoeŋge; thɨ ŋgeŋgeŋaŋgo, ko iyemaeŋge thiye mbe seiwoeŋge; na mbaŋa i ghanagha moli mbalama ya vaidiya mare.  
\v 24 Mbaŋalima Jiu rambarombaro thɨŋa na lenji ragagaithɨ thɨ liya thiyo vurɨvurɨghegheniye na thɨ yabɨbɨŋgowe mbaŋaeto na mbaŋasiwo.  
\v 25 Mbaŋato Rom rambarombaro lenji ragagaithɨ thɨ yabɨbɨŋgo, mbaŋara gharɨgharɨ thɨ biriŋgo e varɨvarɨ, mbaŋato waŋgako ya thako weŋgi thɨ dune na thɨ marakaraka, na mbaŋa regha gougou regha na ghararaghɨye regha wo ghaghavoreŋa e njighɨ vwatae.  
\v 26 Mbaŋa i ghanagha va lo loŋgaloŋga valɨvaŋga bwagabwaga. Mbaŋa lemoyo ya vaidiya tharɨ e tɨne e walaghɨtaŋgi, rakaivɨ weŋgi, ghambaŋgu gharɨgharɨniye weŋgi na gharɨgharɨ eto weŋgi. Mbaŋa lemoyo ya vaidiya tharɨ e tɨne e ghembaghemba laghɨlaghɨye tɨnenji, e njamnjamɨbwaga, na e njighɨ vwatae. Na mbaŋa lemoyo tembe ya vaidiva tharɨ e tɨne weŋgiya woune kwanɨkwan.  
\v 27 Ya vakathaŋgiya kaiwo thiya vurɨgheghe na mbaŋa i ghanagha ma ya ghena mun. Mbaŋa vavana bada na mbwa thɨ gharɨŋgo, na mbaŋa i ghanagha ma ya ghanɨŋga; mbaŋa vavana ya warɨrɨ kaiwae wo kwama ma valɨkaiwae.  
\v 28 Na ma mbe bigibigi thiyeke eŋge, mbaŋa regha na regha ya vuyowo mbaŋa ya rerenuwaŋa laghɨye ekelesiya ghanjinjimbukiki kaiwae.  
\v 29 Thoŋgo lolo regha le loŋweghathɨ i njavovo, ghareŋgu i njawe laghɨye. Thoŋgo lolo regha i dobu tharɨ e tɨne, kaero nuwaŋgu i tharɨ laghɨye.   
\p
\v 30 Ma nuwaŋguiya ya wovorevoreŋaŋgo, ko thoŋgo ŋgoreiyako, ya wovorevoreŋaŋgo lo njavovoko kaiwanji.  
\v 31 Loi, iye Giya Jisas le Loi na Ramae, i ghareghare ma ya kwan. Iye ra tarawe idae mbaŋake wolaghɨye ma ele ghambako.  
\v 32 Ko ya utuŋa bigi regha e ghemi. Damasiko e tɨne Kiŋ Aritas le gawana i bigiraweŋgiya ragagaithɨ e ghembako ghagana, e ghamba raŋgi regha na regha weŋgi na thɨ njimbukiki, na mbaŋa ne thɨ thuweŋgo, thɨ laweŋgo na thɨ yakɨnɨŋgo.  
\v 33 Ko iyemaeŋge woune vavana thɨ vakuki njoŋaŋgo e nambo e doda regha e ghambako ghagana mborowa, na ya voiteta gawanako le mbaro na ma i ŋgarɨŋgo.   
\c 12  
\s1 Pol ghavavaghare na ghavuyowo regha  
\p
\v 1 Ne ya wovorevoreŋa, othembe ma e ghathovuye, ko iyemaeŋge mbowo ya utu ghaova, na wo ya utuŋaŋgiya wovavaghare na wovatomwe, iya Giya Jisas va i wogiyako e ghino.  
\v 2 Ya ghareghareya lolo regha, iye i loŋweghathɨgha Krais, theghathegha hoyaworo na umbovarɨ kaero iko na Loi va i vaŋgu na i voro e buruburuko yavoroko moli. Ma ya ghareghare va i wa mbe e riwaekovara moli o e une. Mbe Loi ghambereghaeŋge i ghareghare.\f + \fr 12:2 \ft Pol ma nuwaiya i wovorevoreŋa ghamberegha kaiwae, iya kaiwae rɨghethoruke thiyake e tɨne i utuŋa ŋgoreiye bigibigike thiyake i yomarawe lolo reghava. Ko iyemaeŋge rɨghethoruke thiyake i utuŋa Pol kaiwae.\f*  
\v 3-4 Ya ghareghare loloko iyako Loi va i vaŋgu na i voro e buruburu, amba veloŋwa utuutu ŋgoreiye gharɨgharɨ ma valɨkaiwanji thɨ utuŋa, na tembe e ghadagetenɨva thava thɨ utuŋa. Ma ya ghareghare va i wa mbe i riwaekovara moli o e une. Mbe Loi ghambereghaeŋge i ghareghare.  
\v 5 Vakatha ŋgoreiyako i yomara weya loloko iyako, valɨkaiwae ya wovorevoreŋa kaiwae. Ko iyemaeŋge ma valɨkaiwae ya wovorevoreŋaŋgo, ko mbe valɨkaiwae eŋge ya wovorevoreŋa lo njavovo kaiwanji.  
\v 6 Kaiwae othembe thoŋgo nuwaŋguiya ya wovorevoreŋa idaŋgu, lo utuutu ma ŋgoreiye raunouno le utuutu, kaiwae the bigiya ne ya utuŋa i emunjoru. Ko iyemaeŋge ne ya rokubaro mbala gharɨgharɨ mane thɨ wovorevoreŋaŋgo na e vwatae. Nuwaŋguiya thɨ wovathovuthovuyeŋaŋgo lo vakatha iya thɨ thuwe na elo utuutu iya thɨ loŋwe kaiwanji.  
\v 7 Vavaghareko iya Loi i vaghareŋgoko ghamba numowo moli, ko iyemaeŋge ma nuwaiya ya sirari kaiwanji, iya kaiwae Loi i vatomwe Seitan ne i variye ghalɨŋae gharaghambɨ regha ŋgoreiye kin i ŋgauŋgauŋa riwaŋgu. E kamwathɨke iyake Loi i roganaŋgo thava ya sirari.  
\v 8 Mbaŋato ya naŋgo vurɨgheghe weya Loi na mbala i wokiyathu vuyowoko iyako e ghino.  
\v 9 Ko iyemaeŋge i dage e ghino iŋa, “Lo mwaewo i vamboromboro bigibigike wolaghɨye mbe i vurɨvurɨgheghe eŋge vara weŋgiya thavala thɨ njavovo.” Le utuutuko iyako kaiwae ya warari laghɨye ya wovorevoreŋaŋgo lo njavovo kaiwanji, na mbala gharɨgharɨ ne thɨ thuwe Krais le vurɨgheghe i yaku e ghino.  
\v 10 Iyako kaiwae mbaŋa thoŋgo ya njavovo, o thoŋgo gharɨgharɨ thɨ yaŋgiwanaŋgo, thoŋgo ya vaidiya tharɨ, o thoŋgo thɨ vakatha vuyowo e ghino, o thoŋgo ya vaidiŋgiya vuyowo, mbe ya warari eŋge. Kaiwae mbaŋa thoŋgo ya njavovo, mbaŋako iyako Krais ele vurɨgheghe i thalavuŋgo na kaero ya vurɨghegheva.   
\s1 Pol i rerenuwaŋa laghɨye Korinita kaiwanji  
\p
\v 11 Kaero ya utu wovorevoreŋa, mbe ŋgoreiye vara unounoma ghino! Ko iyemaeŋge ghemi iyava hu vakatha na ya utu ŋgoreiyako. Kaiwae valɨkaiwae va wo wovathovuthovuye eŋge i mena e ghemi, ko ma ŋgoreiye. Thiye ghanjimberegha thɨŋa thiye ghalɨŋae gharaghambɨ laghɨye, thɨŋa ghino ma bigi bwagaeŋge. Ko iyemaeŋge thiye ma thɨ ndekivwalaŋgo moli.  
\v 12 Mbaŋa va ya yaku weŋga, weiŋgu lo ghataŋaghathɨ ya kaiwo na vakatha ghamba rotaele vavana Loi i vakathaŋgi elo kaiwoko tɨne. E vakathaŋgike iyake e tɨnenji wo ghamba tuthi emunjoru ghino ghalɨŋae gharaghambɨ regha.  
\v 13 Lo vakatha weŋga i mboromboro weiye lo vakatha weŋgiya ekelesiyake wolaghɨye. Mbe bigi reghaeŋge i tomethi, iyake: ma mbaŋa regha ya woraweya wovuyowo weŋga. Ko kaiwae ma ya vakatha vatharɨko iyako, hu numoyathu!   
\p
\v 14 E mbaŋake iyake ya vivivatha lo ghaona mbaŋatoniye e ghemi. Lo ghaona iyake mane ya woraweya wovuyowo e ghemi, kaiwae ma nuwaŋguiya lemi bigibigi, mbe nuwaŋguiya eŋge ghemi. Kaiwae gamagai ma oramanji na otatanji ghanjithalavu kaiwae, ko rama na tɨna eŋge thiye lenji ŋgaŋga ghanjithalavu kaiwae.  
\v 15 Iya kaiwae ya warari laghɨye ya thɨvaiya lo vwenyevwenye na tembe ŋgoreiyeva ya thɨvaiya lo vurɨgheghe ghemi ghamithalavu kaiwae. Ghino eŋge ya gharethovuŋga laghɨye, ko ŋgoroŋgaeŋge na ghemi ma hu gharethovu wagiyaweŋgo?   
\p
\v 16 Othembe va ŋgoreiyako, mbema emunjoru ghino ma ya woraweya wovuyowo e ghemi. Ko iyemaeŋge ghamune vavana thɨŋa, “Nuwae i rumwaru e kwan na le thimba e tɨne i vɨvɨinda na i mbana la bigibigi.”  
\v 17 Ŋgoroŋga? Iya gharɨgharɨko ya variyeŋgiko e ghemi, thare weya regha ya yaroŋga na ya mbana lemi bigibigi?  
\v 18 Va ya naŋgo weya Taitus na i ghaona weiye ghaghanda regha. Taitus i ghaona mava i yaroŋga na i mbana lemi bigibigi, ae? Kaero hu ghareghare amalaghɨniye na ghino wo kaiwo e renuwaŋa regha na wo ruku e kamwathɨ regha.   
\p
\v 19 Ko mbwata hu rerenuwaŋa wo mando na wo ndeganaganaime e marami. Nandere moli! Ghime wo ghambu Krais na wo utuŋa Loi e marae, na bigibigike wolaghɨye wo utuŋaŋgi, wouna na valɨghareghareŋgu, wo vakatha ghamivurɨgheghe kaiwae.  
\v 20 Ya gharelaghɨlaghɨ mbaŋa ne ya ghaona, thare ne ya thuweŋga na ma ŋgoramiya renuwaŋako iyava ya renuwaŋa ghemi kaiwamiko. Na ghemi thare ne hu thuweŋgo ma ya reŋa ŋgoreiya lemi renuwaŋana e ghino. Ya gharelaghɨlaghɨ thare ne ya vaidiŋga hu wowogaithɨ, hu yamwayamwakabu, hu ghatemuru, mbe ghamimberegha eŋge hu rerenuwaŋaŋga, hu veutuutuŋa kwan weŋga, hu utuutuvatharɨ, hu liliya utu, hu sisirari na mevatharɨ e tɨnenji.  
\v 21 Na tembe ya gharelaghɨlaghɨva mbaŋa ne ya ghaona thare lo Loi ne i vakathaŋgo na mbowo ya monjinava e marami. Thava ne ya ghaona na gharɨgharɨ lemoyo ne ya vaidiŋgi lenji tharɨna iya teuyema mbe thɨ vakavakatha vara, ghanjithanavu raitharɨ, lenji yathima thanavuniye, na ghanjithanavu monjimonjina mamba thɨ ndeghereiyewana. Thoŋgo ne ya vaidiya thanavu ŋgoranjiyako amba inawe thɨ vakavakatha, ne ya monjina na ghareŋgu i vɨrɨ laghɨye.   
\c 13  
\s1 Pol le utu vavurɨgheghe  
\p
\v 1 Lo ghaona e ghemi kaero ne mbaŋatoniye vara iya mbaŋake iyake. Wo hu rerenuwaŋa Buk Boboma le utuutu, iya iŋake, “Gharɨgharɨ theghewo o thegheto ne thɨŋa, ‘Ŋgoreiye, wo thuwe,’ ko amba i vaemunjoruŋa wonjoweko iyako.”\x - \xo 13:1 \xt Mba 19:15\x*  
\v 2 Kaerova ya vanuwovɨrɨŋgiya thavala va thɨ vakavakatha tharɨ mbaŋa theghewoniye va inaŋgu ghena weiŋguyaŋgiya ghemi. Na mbaŋake mbowo ya vanuwovɨrɨŋgiva, na mbe vavanava. Ŋgoreiya va lo vanuwovɨrɨŋgi lo ghaona theghewoniye e tɨne. Va yaŋa, “Thoŋgo tembene ya menava mane tembe ya ghataŋaghathɨŋgiva.”  
\v 3 Ne ya vakatha ŋgoreiyako kaiwae nuwamiya vaemunjoru mbema emunjoru Krais i utuutu e ghaeŋguke. Ne ya ghaona ko amba hu ghareghare wolaghɨyeko. Krais ma i njavovo na i lithɨ e ghemi, i vurɨgheghe iya i kaiwo e ghamilughawoghawona.  
\v 4 Emunjoru ele njavovo tɨne thɨ rokros Jisas, ko iyemaeŋge Loi ele vurɨgheghe tɨne mbaŋake e yawayawaliye. Ghime wo yakuwe na wo njavovo, ko iyemaeŋge Loi le vurɨgheghe e tɨne weime amalaghɨniye e yawayawalime, na le vurɨghegheko iyako wo vakaiwoŋa e tɨnemina.   
\p
\v 5 Wo hu mandoŋga thare hu loŋgaloŋga loŋweghathɨ e ghakamwathɨ. Thare hu ghareghare Jisas Krais i yaku e ghemi, ae? Thoŋgo ma valɨkaiwae hu thuwe Krais ina e yawalimina tɨne, ma hu loŋweghathɨ na kaero hu dobu.  
\v 6 Ghareŋgu i matuwo thoŋgo hu tuthiya lama vakathake ne hu vaidime ghime Krais le rakakaiwo emunjoru ghime.  
\v 7 Wo naŋgo weya Loi na ne i thalavuŋga thava hu vakatha tharɨ thanavuniye. Ko iyemaeŋge ma wo tamwe na woŋa mbala gharɨgharɨ thɨŋa rakakaiwo thovuya ghime. Othembe gharɨgharɨ thɨ thuweime na thɨŋa rakakaiwo thovuthovuye ghime, ma wo rerenuwaŋa kaiwae. Lama renuwaŋa moli ghemieŋge hu vakavakatha thanavu thovuye.  
\v 8 Kaiwae ma valɨkaiwame wo vakatha bigi regha na wo thɨghɨyawana emunjoruko, mbema wo vatomweime eŋge na wo thalavugha emunjoruko.  
\v 9 Wo warariŋa thoŋgo ghime wo njavovo na ghemi hu vurɨgheghe. Na wo naŋgo weya Loi na i thalavuŋga na yawalimina ghaloŋgaloŋga i thovuye moli.   
\p
\v 10 Ya mebwagabwaga moli e ghemi na ya roriya letake iyake e ghemi, mbala mbaŋa ya ghaona, thava ne ya vaidiŋgiya tharɨ gharavakatha na weiye lo vurɨgheghe ya lithɨ weŋgi. Giya i giya lo vurɨgheghe na ya njimbukikiya le kaiwo, na nuwaiya vurɨghegheko iyako ya vakaiwoŋa lemi loŋweghathɨ ghavatavatad kaiwae, ma ghamithɨvatharɨ kaiwae ŋgoreiye.   
\s1 Dage mwaewo  
\p
\v 11 Lo bodaboda, lo renuwaŋa ghaghad na mbaŋake yaŋa, “Eeu amba ghinda!” Hu vurɨgheghe na mbala yawalimina ghaloŋgaloŋga i thovuye moli Loi e marae. Lo utu e letake iyake tɨne hu vandeŋe vakatha. Wo lemi renuwaŋa regha na hu yaku na thovuye, na gharethovu na vanevane gha Loi i yaku e ghemi mbaŋake wolaghɨye.   
\p
\v 12 Hu ligiya nɨmami weŋgiya ghamune na hu vemwaewo e ghemi, kaiwae ghemi Loi le gharɨgharɨ.  
\v 13 Raloŋweloŋweghathɨke wolaghɨye e valɨvaŋgake iyake thɨ mwaewo e ghemi.   
\p
\v 14 Giya Jisas Krais ghare weŋga, Loi le gharethovu, na Nyao Boboma le vɨghathɨ thovuye i yaku taulaghɨna ghemi weŋga.