\id 1PE - Identification 1PE Mike Anderson; Sudest or \h 1 Pita \toc1 Leta Iviva Pita Le Rorori \toc2 1 Pita \toc3 1Pit \mt2 Leta Iviva \mt1 Pita \mt2 Le Rorori \imt1 Utu iviva \ip Pita, iye Jisas ghalɨŋae gharaghambɨ regha i roriya letake iyake. Ma vambe i variye eŋge e ghemba regha, ko iyemaeŋge va i variye provinsike thiyake weŋgi: Pontas, Galeisiya, Kapadosiya, Eisiya na Bitiniya (1:1) Valɨvaŋgako thiyako noroke inanji e vanautumake iyake tɨne — Teki (Turkey). \ip Jisas le mare e ghereiye, theghathegha ghweto na umbolima e ghereiye amba Pita i roriya letake iyake. Va e mbaŋako iyako Rom lenji kiŋ idae Nero i vakatha vuyowo weŋgiya raloŋweloŋweghathɨ. Iya kaiwae letake iyake gharerenuwaŋa laghɨye Pita i dage weŋgi na thɨ ghataŋaghathɨgha vuyowo ŋgoreiya Jisas (2:18-25; 3:13-22; 4:12-19). Na tembe ŋgoreiyeva, i vanuwovɨrɨŋgi Loi le mwaewo bwagabwaga kaiwae (5:12), na i vavurɨghegheŋgi na tembe thɨ vabobomaŋgiva e ghanjithanavuko wolaghɨye (1:15), na thɨ vakavakatha vakatha thovuye (2:12; 3:16). Iya kaiwae ra vaidiya ghandaghe vavurɨgheghe lemoyo e letake iyake e tɨne. \c 1 \p \v 1 Ghino Pita, Jisas Krais ghalɨŋae gharaghambɨ, ya roriya letake iyake na ya variye i ghaona weŋga, thavala ghemi Loi kaerova i tuthiŋga, na mbaŋake hu mebobwari e valɨvaŋgaŋgike thiyake: Pontas, Galeisiya, Kapadosiya, Eisiya na Bitiniya. \v 2 Ghemi Loi Ramanda le tututhi gharɨgharɨniye ŋgoreiya va le renuwaŋa, na i vabobomaŋga na hu meghaghathɨ e Une Boboma, na hu ghambugha Jisas Krais kaiwae va i mare kaiwami na Loi kaero i numotena lemi tharɨ. Mbala le mwaewo na le gharemalɨlɨ i riyevanjara gharemina. \s1 Renuwaŋakiki memeghabananiye \p \v 3 Ra tarawe Loi na ghanda Giya Jisas Krais Ramae, kaiwae ghare i nja weinda na i giya yawalinda togha, i mena weya nariye Jisas Krais le thuweiru mare e tɨne. \v 4 Iya kaiwae ra renuwaŋakiki, ra woraweya ghamidi na ina e ghamwanda thovuyeko Loi i vivatharawe le ŋgaŋga kaiwanji. Iyako ina e buruburu, na mane i vwatha, o i tharɨ o i maŋemaŋe. \v 5 E le vurɨgheghe tɨne Loi i njimbughathɨŋga, na kaiwae hu loŋweghathɨgha Krais le njimbukikiko iyako i yaku e ghemi. Iya kaiwae hu worawe e ghamwami vamoruko iya Loi va i vivatharaweko na ne i vaemunjoruŋa mbaŋa ele ghambako. \v 6 Thiyake kaiwanji hu warari, othembe e mbaŋake thiyake hu numotharɨ mbaŋa ubotu, kaiwae hu ru vuyowo thɨ ghanagha e tɨnenji. \v 7 Vuyowoŋgike thiyake thɨ mena na thɨ vaemunjoruŋa lemi loŋweghathɨna emunjoru moli na i laghɨye kivwala gol. Gol ghavaemunjoruŋa ne i yomara mbaŋa thɨ ŋambu e ndɨghe, ko iyemaeŋge gol tene i tharɨ. Ko lemi loŋweghathɨna ghaemunjoru moli ne i woraŋgiya tarawa, vwenyevwenye na yavwatata mbaŋa Jisas Krais ne i njoghama. \v 8 Othembe ma hu thuwe, hu gharethovu, na othembe ma hu thuwe e marami mbe hu loŋweghathɨva. Iya kaiwae weimi lemi warari memevoroniye moli ma valɨkaiwae ne e ghalɨŋanda ra utuŋa. \v 9 Kaiwae kaero hu vavaidiya lemi loŋweghathɨna ghathovuye moli, unemina ghavamoru. \p \v 10 Vamoruke iyake kaiwae Loi ghalɨŋae gharautu va thɨ rovurɨgheghe na thɨ tamweya Loi le giya bwagabwagake iyake na thɨ utuŋa. \v 11 Va thɨ mando na thɨ tamwe vaidi ne thembaŋa vara na ne ŋgoroŋga na i mena. Mbaŋako iyako Krais Une va ina weŋgi na i vavatomwe na i dagedageraweya vuyowoŋgiko iya Krais iye ne i ru weŋgi na i ghataŋaghathɨŋgi na e ghereiye ghavwenyevwenye ne i yomara. \v 12 Loi kaerova i woraŋgiya weŋgiya ghalɨŋae gharautu, na budakaiya va thɨ vakatha ma thiye lenji thovuye kaiwae, ko iyemaeŋge ghemi kaiwami. Budakaiya vama thɨ utuŋa kaero mendava toto thovuye gharautu thɨ vathigiya e ghemi. Mbaŋa thɨ utuŋa Toto Thovuye, Nyao Boboma, i mena weya Loi e buruburu, i viva weŋgi. Na iya renuwaŋake thiyake nyao thovuthovuye tembe nuwanjiko nuwaiyava thɨ ghareghare. \s1 Raloŋweloŋweghathɨ lenji yakuyaku na yawalinji \p \v 13 Hu vivatha wagiyaweŋga kaiwo kaiwae na mbe ghamimberegha vara hu njimbukikiŋga. Hu woraweya ghamidi budakai ina e ghamwamiko na mwaewoko iya Jisas Krais ne i woraŋgiyako. \v 14 Mbaŋa va i vivako mava e lemi ghareghare, iya kaiwae va hu vakatha tharɨ ŋgoreiya lemi renuwaŋana. Ko noroke ghemi Loi le ŋgaŋga. Thava tembe lemi yakuyaku ŋgoreiyeva va e mbaŋako iyako. \v 15 Kaiwae Loi, iye i boboma, iyava i kulake e ghemi, tembe ŋgoreiyeva ghemi hu boboma e lemi vakathana wolaghɨye tɨne. \v 16 Ŋgoreiya Buk Boboma, iŋa, “Kaiwae ghino ya boboma ghemi tembe hu bobomava.”\x - \xo 1:16 \xt Liv 11:44,45; 19:2; 20:7\x* \p \v 17 Thoŋgo huŋa Loi iye Ramami, mbala hu renuwaŋakiki Loi ma i valɨvalɨvaŋga. Lolo regha na regha ghatututhi ŋgoreiya le vakathako. Iya kaiwae mbe e lemi yavwatata weya Loi e lemi vakathana wolaghɨye tɨne, e yawalimina ghambaŋa i ri rogha e yambaneke. \v 18 Kaiwae kaero hu ghareghare Loi kaerova i rakayathuŋga e ghamithanavu raraitharɨ e tɨnenji iyava orumburumbumi thɨ valaweŋgana. Loi kaerova i vamodoŋga na i rakathuŋga, ko mava i wo bigi tene i vwatha ŋgoreiya silva o gol. \v 19 Ko iyemaeŋge va i vamodoŋga Krais e madɨbae thovuye. Iye ŋgoreiya sip nariye ghatabo vondɨvondɨ na ma riwae regha i tharɨ. \v 20 Loi vama i tuthirawe amba muyai i vakatha yambaneke, na kaerova i yomara ghemi kaiwami, e mbaŋaŋgike momouwoniye thiyake. \v 21 Amalaghɨniye i vakathaŋga na hu vareminja Loi, ko Loi iye va i vakatha na i thuweiru mare e tɨne na i giya vurɨgheghewe iyako kaiwae lemi vareminje na lemi renuwaŋakiki hu vatadɨwa Loi. \p \v 22 Mbaŋake kaero hu ghambugha emunjoru, iya kaiwae kaero i vakathaŋga hu botewoyathu tharɨ iya i vakowanaŋgana. Iyake i vakathaŋga valɨkaiwami gharemi weŋgiya lemi valɨraloŋweloŋweghathɨ, na hu gharethovu weya regha na regha e gharemina laghɨye. \v 23 Kaerova Loi, iye Ramami, i giya yawalimi togha. Iye mane i mare, memeghabananiye, na va i giya yawalimi e ghalɨŋae thovuye, e yawayawaliye na ne i meghabana. \v 24 Ŋgoreiya Buk Boboma le utu, iŋa, “Gharɨgharɨke wolaghɨye ŋgoranjiya nana ne lenji thovuyeko ŋgoreiya jin. Mbaŋa nanako i yawowo njinɨko i dobu. \v 25 Ko iyemaeŋge Giya Loi ghalɨŋae i meghabana.”\x - \xo 1:25 \xt Ais 40:6-8\x* Utuke iyake Toto Thovuye, iyava thɨ utuŋana e ghemi. \c 2 \s1 Jisas iye varɨ vurɨvurɨghegheniye \p \v 1 Iya kaiwae, hu viyathuŋgiya thanavu raraitharɨ; thama ghanjikwan o hu tabo taukwan o yamwakabu o thama hu utuutuvatharɨ gharɨgharɨ vavana weŋgi. \v 2 Ghemi mbala ŋgoramiŋgiya gamagai amba gunagunagha, nuwanjiko mbe ina vara e thu; nuwamina mbe inawe vara unemina ghae moli na i varara yawalimina. Thoŋgo hu ghana ghanɨŋga e yawayawaliye, mbala mbe hu mbuthumbuthu voro vara e yawalimina. \v 3 Ŋgoreiya Buk Boboma i woraŋgiya, iŋa, “Kaero mbe ghamimberegha vara hu vaidi na hu ghareghare Giya iye i thovuye moli.” \p \v 4 Hu rakamena weya Giya Jisas Krais, iye varɨ vurɨvurɨghegheniye na e yawayawaliye na gharɨgharɨ va thɨ botewoyathu na thɨŋava ma e ghathovuye, ko iyemaeŋge Loi va i tuthi na iyako i thovuye moli. \v 5 Hu rakamena, ghemi ŋgoramiya varɨ e yawayawaliye na Loi i vakaiwoŋaŋga na i vatada ŋgolo boboma e yawayawaliye. Ghemi ne hu kaiwo Jisas Krais le vurɨgheghe e tɨne ŋgoreiya ravowovowo boboma Loi kaiwae na hu vakatha lemi kururuna e yawayawaliye na Loi i warariŋa. \v 6 Kaiwae Buk Boboma iŋa, “Kaerova ya tuthiya varɨ thovuye moli, ya worawe na Saiyon\f + \fr 2:6 \ft Saiyonɨke iyake i mboromboro weiye Jerusalem.\f* i ndeghathɨwe; na thela thoŋgo i loŋweghathɨ mane i monjina.”\x - \xo 2:6 \xt Ais 28:16\x* \v 7 Thela ghemi hu loŋweghathɨ, varɨke iyake i laghɨye moli e ghemi; ko weŋgiya thavala ma thɨ loŋweghathɨ: “Iya varɨke ravatavatadɨke va thɨ botewo kaiwae ma e ghathovuye kaero i tabona varɨ thovuye moli.”\x - \xo 2:7 \xt Sam 118:22\x* \v 8 Na Buk Boboma tembe iŋava, “Varɨke iyake gharɨgharɨ lenji ghamba thalatɨva, na varɨniye i vakathaŋgi na thɨ dobu.”\x - \xo 2:8 \xt Ais 8:14\x* Thɨ dobu kaiwae ma thɨ loŋweghathɨgha Toto Thovuye. Loi le renuwaŋa kaiwanji ŋgoreiye varako. \p \v 9 Ko ghemi tututhi gharɨgharɨniye, Kiŋ le ravowovowoŋgi na kaero hu tabo le vanautuma boboma na ghamberegha moli le gharɨghara ghemi. Kaerova i tuthiŋga na i kula raŋgiyaŋga tharɨ e momouwoniye tɨne na hu rakaraŋgi ele vamoru manjamanjalaniye na mbala hu vatomwe weŋgiya gharɨgharɨ vavana iya Loi le thovuyeko. \v 10 Mbaŋa va i vivako Loi mava le gharɨghara ghemi, ko e mbaŋake iyake kaero le gharɨghara ghemi. Va e mbaŋako iyako mava hu ghareghareya Loi, ko e mbaŋake iyake kaero hu wo le gharevɨrɨ. \p \v 11 Ae wouna na valɨghareghareŋgu, ya naŋgo e ghemi; ghemi bobwari na hu mebobwari e yambaneke! Thava hu ru mbunɨma na madibe lenji renuwaŋa e tɨne, thiye unemina ghathɨghɨyaŋgi na thɨ wowogaithɨ mbaŋake wolaghɨye. \v 12 Ghami thanavuna thiye ma thɨ loŋweghathɨ e maranjina mbe i thovuthovuye vara mbala thembaŋa thɨ wonjoweŋga na thɨŋa ghemi tharɨ gharavakatha, ne thɨ thuweya lemi vakatha na thovuye amba thɨ tarawe Loi mbaŋa ne i njoghama na i mbaro. \p \v 13 Giya e idae hu ghambugha rambarombaro lenji mbaro, ŋgoreiya Rom lenji Kiŋ iye rambarombaro laghɨye moli, \v 14 gawana regha na regha, iye i tuthiŋgi na i bigiraweŋgi na thɨ giya vuyowo weŋgiya tharɨ gharavakatha na thɨ taraweŋgiya thovuye gharavakatha. \v 15 Kaiwae Loi le renuwaŋa nuwaiya hu kiya ragoriwoyathu na numounouno ghaenji lemi vakathana thovuye kaiwae. \v 16 Hu yaku ŋgoreiye rakarakayathu gharɨgharɨniye, ko iyemaeŋge thava hu vakaiwoŋa rakarakayathuna iyana na ŋgoreiya lemi varɨvoru na hu yabo tharɨwe, ko mbema hu yaku eŋge ŋgoreiya Loi le rakakaiwoŋgi. \v 17 Hu yavwatata wanaŋgiya gharɨgharɨke wolaghɨye, gharemi weŋgiya lemi valɨraloŋweloŋweghathɨ, weimi lemi gharemararu weya Loi na hu yavwatatawana Rom lenji Kiŋ. \s1 Krais ghavuyowoko iye ghamba thuwathuwa \p \v 18 Ghemi rakakaiwobwaga, hu ghambuŋgiya ghamigiyagiyana na hu vakatha yavwatata laghɨye weŋgi. Thava mbe hu vakatha weŋgi eŋge thavala thɨ woveŋga ghamwanji, ko tembe hu vakathava ŋgoreiye weŋgiya thavala thɨ biliŋga. \v 19 Kaiwae thoŋgo kaero lemi renuwaŋa ŋgoreiye na hu ghambugha Loi le renuwaŋa, iya kaiwae hu ghataŋaghathɨ ghavuyowo na vɨrɨ ma lemi renuwaŋa ŋgoreiye na hu vaidiŋgi, Loi ne ghare e ghemi. \v 20 Thoŋgo thɨ vakatha vuyowo e ghemi kaiwae hu vakatha tharɨ, ma e rɨgherɨghe na ne thɨ taraweŋga kaiwae hu ghataŋaghathɨ vuyowoniye. Ko iyemaeŋge thoŋgo hu vaidiya vuyowo kaiwae hu vakatha thovuye, na hu ghataŋaghathɨ, iyana Loi i warari kaiwae. \v 21 Iyana iya Loi va i kulana e ghemi na hu vakatha. Krais va i ghataŋa vɨrɨ kaiwami na i vakatha ghemi lemi ghamba thuwathuwa na hu ghambu. Mbala hu vakatha ŋgoreiya le vakathako. \v 22 “Mava i vakatha mun tharɨ na ma kwan va i nderaŋgi mun e ghae.”\x - \xo 2:22 \xt Ais 53:9\x* \v 23 Mbaŋa gharɨgharɨ thɨ utuvatharɨwe, mava i gonjogha weŋgi e utu raitharɨ. Mbaŋa i ghataŋa vɨrɨ, mava i vamararuŋgi, ko le renuwaŋako wolaghɨye va i woraweya Loi ghamidi, iye ratututhi thovuye moli. \v 24 Krais ghamberegha e riwaeko va i wo la tharɨ na i voro e kros vwatae, iya kaiwae e tharɨ kaero ra mare na Loi le renuwaŋa e tɨne ra yakuwe. Kaiwae Krais va i mare e kros vwatae ghinda ra vaidiya yawalinda ghathovuye moli. \v 25 Ghemi va ŋgoramiya sip thɨ raka ghawe, ko iyemaeŋge e mbaŋake iyake kaero mendava hu njoghama na hu ghambugha sip Gharanjimbunjimbu, na iye yawalɨ gharanjimbukiki moli. \c 3 \s1 Ragheghe ghɨmoru na levo utuninji \p \v 1-2 Tembe ŋgoreiyeva ghemi ragheghe wanakau kaero hu loŋweghathɨ, hu vatomweŋga emunjoru weŋgiya lemi ghɨmoghɨmoru ma thɨ loŋweghathɨ, mbala ghamithanavuna kaiwae thɨ wovatha Toto Thovuye utuniye. Ma valɨkaiwae ne hu vavurɨghegheŋaŋgi e lemi utuutu, ghamithanavu na lemi vakathana tembene i woraŋgiya weŋgi. \v 3 Thava ghamiyamoyamo ghathovuye kaiwae na hu vakatha umbalimi i thovuye, hu bigiraweya ghavatha thovuye e riwami na hu njimbo kwama ghayamoyamo thovuye, \v 4 ko iyemaeŋge ghamiyamoyamona thovuye mbala i mena e tɨnemina, ghavathana iya i meghabanana; thanavu gheneghenenjaniye moli, na iyake i laghɨye moli Loi e marae. \v 5 E kamwathɨke iyake manabu wanakauniye mevivako, thiye va thɨ woraweya Loi ghamidi, thɨ vakavakatha ŋgoreiye na thɨ vatomwe moli weŋgiya lenji ghɨmoghɨmoru. \v 6 Ŋgoreiya Sera, elaghɨniye va i ghambugha le ghɨmoru Eibraham na iŋa ghagiya. Ghemi noroke Sera le ŋgaŋga ghemi, thoŋgo hu vakavakatha thovuye na ma hu mararu mun bigi regha. \p \v 7 Ghemi, tembe ŋgoreiyeva, lenji ghɨmoghɨmoru, mbe hu yaku weimi lemi ghareghare emunjoru weŋgiya lemi ovo, kaiwae wevo le vurɨgheghe ma ŋgoreiya ghɨmoru. Mbe hu yavwatata wanaŋgi kaiwae thiye na ghemi ne hu wo Loi le giya bwagabwaga yawalɨ moli. Hu vakatha ŋgoreiyako mbala Loi i vamboromboroŋa lemi naŋgoŋgina une. \s1 Ghataŋaghathɨ thovuye ghavakatha kaiwae \p \v 8 Ya govuna lo utuutuke, taulaghɨna ghemi e lemi yakuyakuna tɨne lemi renuwaŋa regha, hu mando na hu veghareghareŋga e ghamɨnamina, hu gharethovu weŋgiya lemi valɨraloŋweloŋweghathɨ, ghamithanavuna i udauda na hu gharenja. \v 9 Thava hu lithɨgha lenji tharɨ e ghemi e tharɨ na tembe ŋgoreiyeva lenji utuvatharɨ e ghemi e utuvatharɨ, iyemaeŋge hu naŋgo weya Loi iye ghare weŋgi, kaiwae va i tuthi e ghemi na hu vakatha ŋgoreiye mbala hu vaidi Loi ghare weŋga. \v 10 Ŋgoreiya Buk Boboma le woraŋgiya, iŋa, “Thela thoŋgo nuwaiya i vaidiya yawaliye ghathovuye na mbaŋa regha na regha ghare i warari, thava i utuutuvatharɨ na thava i utu kwanɨkwan. \v 11 I viyathu tharɨ ghavakatha na i rombela thovuye ghavakatha, i mando na i rombela vanevane e yawaliye na e ghare. \v 12 Kaiwae Giya Loi mbe ghare weŋgi vara thavala thɨ ghambugha le renuwaŋa na i thombe lenji naŋgo; ko iyemaeŋge i botewoyathuŋgiya tharɨ gharavakatha.”\x - \xo 3:12 \xt Sam 34:12-16\x* \v 13 Thela ne i vakatha tharɨ e ghemi thoŋgo nuwamina i ghaŋgowa thovuye ghavakatha? \v 14 Ko othembe ne hu vaidiya vuyowo thovuye ghavakatha kaiwae, ghamitarawa ne i laghɨye moli. Ne hu ndemararu lolo regha o thava weimi lemi gharelaghɨlaghɨ.\x - \xo 3:14 \xt Ais 8:12\x* \v 15 Ko e gharemina laghɨye hu vakatha Krais ghayavwatata na hu vakatha iye Giya. Hu vivatha mbaŋake wolaghɨye mbala valɨkaiwami hu thombeya the lolothan i vaitoŋga na hu vamanjamanjalaŋa budakaiya hu ghamaraghaoko e ghamwamiko weiye gharematuwo. \v 16 Lemi thombena e tɨne weiye lemi gharenja na riwouda, weimi lemi gharematuwo na manjamanjala mbala mbaŋa ghamithɨghɨya thɨ utuvatharɨ e ghemi, ghamithanavuna thovuye kaiwae, kaiwae ghemi Krais gharaghambu, lenji utuna tembene i vakathava ghanjimonjina. \v 17 Kaiwae i thovuye moli e ghemi thoŋgo hu vaidiya vuyowo kaiwae hu vakatha thovuye, thoŋgo iyake Loi le renuwaŋa na ma ŋgoreiya tharɨ ghavakatha. \v 18 Kaiwae Krais va i mare la tharɨke wolaghɨye kaiwanji, mbaŋararere na mbe mbaŋara eŋge vara. Iye lolo thovuye na va i ndethɨinda, gharɨgharɨ raraitharɨ, mbala i vaŋguinda na ra raka weya Loi. Va i mare e mbunɨma na madibe, ko mbaŋa va i thuweiru na e yawayawaliye iye kaero nyaova. \v 19 Kaiwae iye nyao, va i wa na ve vavaghare weŋgiya nyao inanji e thiyo thambe. \v 20 Nyaoŋgike thiyake thavala vambe i vivako mava thɨ ghambugha Loi ghalɨŋae, na e mbaŋaŋgiko thiyako Loi weiye le riwouda mbaŋa Nowa vamba i vatavatada le waŋgama. E waŋgako tɨne vambe theghewa eŋge thɨ vaidiya vamoru e thothoko tɨne. \v 21 Na thothoko iyako iye nono i ghɨmara menake noroke bapɨtaiso, iye i vamoruinda. Ra vaidiya vamoru kaiwae Jisas Krais tevambe i thuweiruva mare e tɨne. Bapɨtaiso ma gharerenuwaŋa ŋgoreiye i thavwiyathu mbighɨ e riwandake, ko iyemaeŋge ghinda e gharenda emunjoru ra dagerawe weya Loi ghinda Jisas Krais gharaghambu emunjoru. \v 22 Iye kaerova i viva e ghamwanda e buruburu na ina Loi e nɨmaeke e uneke, i mbaroŋaŋgiya nyao thovuthovuye na buruburu gharayakuyaku thiye e lenji mbaro na thɨ vurɨgheghe thɨ yayaku ele mbaro raberabe. \c 4 \s1 Yakuyaku thovuye Loi kaiwae \p \v 1 Iya kaiwae, kaiwae va i ghataŋaghathɨ vuyowo mbunɨma na madibe ele valɨvaŋga ghinda kaiwanda, mbala ra mbela le renuwaŋa, kaiwae thela thoŋgo i ghataŋaghathɨgha vuyowo mbunɨma na madibe e lenji valɨvaŋga iye kaero i roiteta tharɨ. \v 2 E mbaŋake iyake na i ghaoko lemi yakuyaku e yambaneke yawaliye mbe ŋgoreiye vara Loi le renuwaŋa na thava ŋgoreiya mbunɨma na madibe lenji renuwaŋa. \v 3 Kaero mbaŋa molao moli lemi yakuyaku ŋgoreiya thiye ma raloŋweloŋweghathɨ lenji yakuyaku. Lemi renuwaŋa vambe ina vara thegha na gamaina thanavuniye, yathima thanavuniye, munumu, mevathavatha na mwadiwo molamolao, na kururu raraitharɨ moli weŋgiya loi vatavatad. \v 4 Ko iyemaeŋge e mbaŋake iyake kaero ma hu ru weŋgiya thavala ma thɨ loŋweghathɨ e ghanjithanavuko ŋgoreiya thetheghan lenji vakatha e tɨne, na i vakathaŋgi gharenji i yo laghɨye e ghemi na thɨ utuvatharɨ kaiwami. \v 5 Ko iyemaeŋge gharɨgharɨko thiyako ne thɨ ndeghathɨ iye e marae, na i ghathaŋgiya e laghalaghanji na ramaremare. \v 6 Iya kaiwae Jisas Krais vambe i utuŋava Toto Thovuye weŋgiya ramaremare. Loi va i vanivaŋaŋgi ŋgoreiya va i vakatha weŋgiya e laghalaghanji. Va i utuŋa Toto Thovuye weŋgi, mbala lenji yakuyaku e yawalinji moli ŋgoreiya Loi le renuwaŋa. \s1 Yakuyaku thovuye weiye thalavu thovuye \p \v 7 Yambaneke le ghambako maiyavara. Hu njimbukiki wagiyaweŋga ghamimberegha na nuwamina mbe inawe vara weŋga na hu naŋgonaŋgo. \v 8 Bigi laghɨye moli, e gharemina laghɨye hu vemwaewo e ghemi, kaiwae gharevatomwe i tenɨyathuŋgiya tharɨ lemoyo. \v 9 Lemi ŋgoloŋgolona mbala ŋgoreiya raŋama, “Ŋgolo mavanamavana,” na thava hu veliya ghamiutu. \v 10 Ghemi regha na regha, ŋgoramiya ranjimbunjimbu thovuye Loi ele giya bwagabwaga regha na regha e ghemi, na regha na regha tembe i vakaiwoŋa iya ghagiya bwagabwagako iyako taulaghɨke lenji thovuye kaiwae. \v 11 Thela thoŋgo i vavaghare mbe i vavaghareŋa Loi ghamberegha ghalɨŋae, thela thoŋgo i kaiwoŋa ekelesiya le kaiwo mbe i kaiwo ŋgoreiya le vurɨgheghena Loi i giyanawe, mbala ele vakathaŋgiko wolaghɨye e tɨne Loi ghatarawa i raŋgi Jisas Krais e idae, na amalaghɨniyewe vwenyevwenye na vurɨgheghe thɨ menawe, mbaŋake wolaghɨye. Mbwana ŋgoreiye. \s1 Vuyowo ghanjighataŋaghathɨ \p \v 12 Lo bodaboda na valɨghareghareŋgu, thava gharemi i yo mbaŋa ghamɨno vuyovuyowoniye i yomara e ghemi, thava lemi renuwaŋa hu munjeva bigi ma hu ghareghare i yomara e ghemi. \v 13 Ko mbema hu warari eŋge kaiwae Krais ghavuyowo mboro iya hu wona, mbala warari laghɨye i riyevanjaraŋga mbaŋa ne i njoghama na hu thuweya le vwenyevwenye i yomara. \v 14 Hu warari laghɨye thoŋgo thɨ utuvatharɨ e ghemi kaiwae ghemi Krais gharaghambuŋgi kaiwae Loi Une vurɨvurɨghegheniye ina e ghemi. \v 15 Thoŋgo ghemi regha i vaidiya vuyowo thava kaiwae na i gabo, i kaivɨ o tharɨ gharavakatha o raghɨmara dowedowe. \v 16 Ko iyemaeŋge, hu vaidiya vuyowo kaiwae ghemi raloŋweloŋweghathɨ, ne hu ndemonjinaŋa, ko mbema hu vata agowe eŋge weya Loi kaiwae Kristiyana\f + \fr 4:16 \ft Kristiyan gharumwaru ŋgoraiyake: “lolo regha iye i ghambugha Jisas Krais.”\f* ghemi. \v 17 Tututhi ghambaŋa maiyavara, na Loi le gharɨgharɨ ne i tuthikaiŋgi. Thoŋgo tututhi ne i vivakai e ghinda, ŋgoroŋga ne ghanjighaŋgoghaŋgo mbaŋa ne ve vakathavao weŋgiya thavala ma thɨ loŋweghathɨgha Toto Thovuye i mena weya Loi? \v 18 Ŋgoreiya Buk Boboma le woraŋgiya, iŋa, \q1 “Thoŋgo i vuyowo moli weŋgiya gharɨgharɨ thovuthovuye na thɨ vaidiya vamoru, thavala ma thɨ woraweya Loi ghamidi na tharɨ gharavakathaŋgi ŋgoroŋga ne ghanjighaŋgoghaŋgo?”\x - \xo 4:18 \xt Vav 11:31\x* \p \v 19 Iya kaiwae, thavala thɨ vaidiya vuyowo kaiwae Loi le renuwaŋa ŋgoreiye kaiwanji, mbala weiye lenji vakatha thovuye, ghanjimberegha thɨ vareminje moliya ghanji Ravakatha, iye mbaŋake wolaghɨye i renuwaŋakikiya le dagerawe. \c 5 \s1 Randeviva utuninji \p \v 1 Ghino, ekelesiya ghagiyagiya regha, ya vanuwovɨrɨŋga ghemi ekelesiya ghagiyagiya e valɨvaŋgana thiyena. Ghino va ya thuwe e maraŋgu vuyowoko va i yomarako weya Krais na ghino tembene ya ruweva mbaŋa ne i yomara ele vwenyevwenye vurɨghegheniye tɨne. Ya naŋgo e ghemi \v 2 hu tabo na sip gharanjimbunjimbu. Hu njimbukikiŋgiya sipɨna iya Loi va i bigirawena e ghemi weiye lemi gharevatomwe, ŋgoreiya Loi le renuwaŋa, na thava weiye lemi riwobane. Thava hu kaiwo kaiwae ne hu mbana modae, ko iyemaeŋge hu kaiwo weiye lemi gharevatomwe emunjoru moli. \v 3 Lemi mbarona thava i rovarivariŋgiya thavala inanji e raberabemi, ko mbema hu tabo eŋge na ghemi lenji ghamba thuwathuwa. \v 4 Na mbaŋa sip gharanjimbunjimbu laghɨyena emunjoru ne i yomara, ne i woveŋga modo thovuye moli na memeghabananiye. \p \v 5 Tembe ŋgoreiyeva ghemi tabogha, mbe hu vatomweŋga moli weŋgiya randeviva. Taulaghɨna ghemi hu ghavathaŋa gharenja, na hu vethalathalavuŋga; kaiwae Buk Boboma iŋa, “Loi i botewoyathuŋgiya sirari gharɨgharɨniye na i thovuye weŋgiya thavala thɨ gharenja.”\x - \xo 5:5 \xt Vav 3:34\x* \v 6 Iya kaiwae ghemi regha na regha weimi lemi gharenja hu yayaku Loi ele vurɨgheghe tɨne, na mbala mbe ghamberegha vara i wovoreŋaŋga e ghambaŋa thovuye. \v 7 Ghamivuyowoŋgina wolaghɨye hu bigirawe, kaiwae mbe ghare vara weŋga. \v 8 Hu vakaiwoŋa umbalimi na hu rovirɨ romara! Ghami thɨghɨya, nyao raitharɨ, Seitan, i loŋga na mbe mara eŋge ŋgoreiya thetheghan laiyon bada i gharɨ, i tamweya ghalolo na i unɨghɨ. \v 9 Hu ndeghathɨ vurɨgheghe e lemi loŋweghathɨna, kaiwae hu ghareghare lemi valɨraloŋweloŋweghathɨ e yambaneke laghɨye thiye tembe thɨ ruwova vuyowoŋgina thiyena. \v 10 Ko iyemaeŋge Loi, iye ragharevɨrɨ laghɨye, kaerova i kula e ghemi na hu yaku ele vwenyevwenye tɨne mbaŋake wolaghɨye kaiwae hu tubwe weya Krais, na hu vaidiya vuyowo e mbaŋa vavana tɨne. Vuyowoŋgike thiyake e ghereiye amalaghɨniye ghamberegha ne i vakathaŋga na hu vaidiya yawalimi moli, na i vakatha lemi loŋweghathɨna i laghɨye, i vurɨgheghe na e rɨgherɨghe. \v 11 Loi le mbaro i meghabana. Mbwana. Ŋgoreiye. \s1 Utu ghaghegovun \p \v 12 Sailas le thalavu e ghino ya roriya letake ubotu iyake na i ghaona e ghemi. Loloke iyake ghathanavu e yawaliye ŋgoreiya ghaghaŋgu na lo vareminje inawe. Nuwaŋguiya ya vavurɨghegheŋaŋga na ya utuŋa e ghemi, iyake Loi le gharevɨrɨ emunjoru, na hu ndeghathɨwe weiye lemi vurɨgheghe. \v 13 Oghaghami na valɨgharegharemi, ekelesiya Babilon, vambe i tuthiva ŋgoreiye ghemi, thɨ variya lenji gharemwaewo e ghemi na tembe ŋgoreiyeva naruŋgu Mak. \v 14 Regha na regha hu vethɨnɨvairɨŋga weiye lemi rabi thovuye. \p Thavala ghemi hu tubwe weya Krais, ya naŋgo weya Loi na le gharemalɨlɨ i yaku e ghemi.