\id JAS Tagin: Bible Translation 1st Edition \ide UTF-8 \ide Unicode (UTF8) \h Jems \toc1 JEMS lokv Siti jinam \toc2 Jems \toc3 Jem \mt1 JEMS \mt2 lokv Siti Jinam \imt Mintamchonam \ip \bk Jems gv siti lvknam\bk* si jvjvklvbv rinamdaknam am laakumlaapa laikula tamsar kinunam am, “nyiamooku gv Pwknvyarnv gv nyi tloblobv doogodakgo kunv am si lvkla jikunamv.” Siti sum lvknv si angu angusinv gv lvkpvnam lokv kristan vdwgv lvgabv mvngkimvnglak la richadocha jinam am okv chigudabiala ribvdakbv sv lvkwng lo tamsarkinu jinam am kaatam jidu. Kristan peelv lokv minsvrisv am aku akusinv gaam lokv hv mintam jito oogv mindunam vdwv nyitvnam, nyimaheema nam, pokayarka nam, alvnv rigvdogv nam, mimpvmimv nam, mvngjwng nam, okv rinampanam, gamriu am minvsunam, mvngkimvnglak nam, yamisinam, kaimvngsunam okv ribamdakbam laknam, kvvbiya jwngkadaka yanam, goonam, reniaknam okv kumnam vkvnv tamsarkinu jinam am kaatam jitoku. \ip Siti lvknam si Kristan dormo gv mvngjwng dula kudungkua lokv kaatam laknam am dinchikochi yabv minji toku. \iot Arwng lokv darlinnam \io1 Mintachonam \ior (1:1) \ior* \io1 Mvngjwng okv mvngkimvnglak \ior (1:2-8) \ior* \io1 Nyimaheema okv Nyitv \ior (1:9-11) \ior* \io1 Rikaripaknam okv pokayarkanam \ior (1:12-18) \ior* \io1 Tvvnam okv rinam \ior (1:19-27) \ior* \io1 Chatinkurbo nvnga gamrwnam \ior (2:1-13) \ior* \io1 Mvngjwng okv kudungkua \ior (2:14-26) \ior* \io1 Kristan okv vkvgv gamriu \ior (3:1-18) \ior* \io1 Kristan okv nyiamooku \ior (4:1—5:6) \ior* \io1 Angu angusinv minsarnam \ior (5:7-20) \ior* \c 1 \p \v 1 \x - \xo 1:1 \xo*\xt Mt 13:55; Mk 6:3; Nyim 15:13; Gal 1:19 \xt*\x*Ahtu Jisu Kristo gv okv Pwknvyarnv gv pakbu akobv rinv, Jems lokv: \p Pwknvyarnv gv nyi bv rinvdonv nyiamooku mvnwng lo tolobolo bv doogodoyit karnv vdwa kumrwklvtaksinam gaam am jilwk dunv. \s Mvngjwng okv mvngkimvnglaknam \p \v 2 Ngoogv ajin vdw, vdwlo nonugv lamtv lo nvgwng mvnwng gv hindwkkaku ngv aajvka um alv yanvbv mvngpu gvya tvlaka, \v 3 Vkvlvgavbolo nonu chindu vdwlo nonugv mvngjwng namv jwngjwk dubv ritvrinyi vkvnv hindwkkaku namv doodu, kaakakunamv vv nonugv rilagvnv am paamu dunv. \v 4 Hinchingla rinamv nonugv lamtv mvnwng lo gimup momabv vnggvla ridubv mvrung dunv, vkvlvgavbolo hoka nonu rvbwngching laduku okv ripwngrinya laduku, oguguka achialin manamgo kaama laduku. \v 5 Vbvritola nonu gvlo mvngkimvnglak madu bolo, Pwknvyarnvnyi kumrung tvlaka, hv nonua jire; ogulvgavbolo Pwknvyarnv jinwngnam dvdv nga okv mvnwng nga jinv ngv. \v 6 Vbvritola vdwlo nonu kumredw, nonu mvngjwng rungto laka okv ogumvnwng nga mvngngum dvdvla riyoka. Yvvdw mvngngum la ridudw hv svmasa lvralvpa lo doori mila oogv sibu nuunam aingbv ridunv. \v 7-8 Nonu oogv aingbv ridubolo, nonugv mvngrum aralo mvngla manv okv rinam dvdvlo mvngpi lakmanv, Ahtu gvlokv nonu oguguka paanvpv mvngla rungmare. \s Nyimaheema okv nyitvtvbwngnv \p \v 9 Heema bv rinv kristan vdwv vdwlo Pwknvyarnv heema lokv nyitv dukubv bunua laacha rekudw um mvngpu rungto laka, \v 10 \x - \xo 1:10,11 \xo*\xt Aij 40:6,7 \xt*\x*okv nyitv bv rinv kristan vdwv vdwlo Pwknvyarnv heema dubv bunua laalu rikudw vvka mvngpu rungto laka. Vkvlvgavbolo nyitv vdwv mootum apung gv siriuriua nam aingbv riri nvpv. \v 11 Doonyi gv chaatarchanya ikunyi agurusok lakula okv nvsinnvmwng nga sinsuk mola kaayuk duku; ho apung ngv hoolahuaa duku, okv vkvgv kaapu vka nyeduku. Oogv aingbv bunu korvpachu rikwng jvka nyitv ngv nyenam bv nyereku. \s Rikwhingkw okv pokayarkanam \p \v 12 Hindwkkaku nga hinjeka yvvdw mvngjwng nga vngdwng bv vvpvla ridunv hv himpu am paare, vkvlvgavbolo vdwlo bunu vkvnv rikwhingkw namv vngbo rikudw, Pwknvyarnv gv paknam vdwa jidubv vla milvpvvnam oogv turnam amin am bunugv paasvnga bunu paareku. \v 13 Ngonu svkvnv pokayarka namgo aajvka, “si Pwknvyarnv gvlo aadunv vla mirung mabvka.” Vkvlvgavbolo Pwknvyarnv alvmanv lokv pokayarka madunv, okv nw awv yvvnyika pokayarka madunv. \v 14 Vbvritola ngonua pokayarka la ridunam si vdwlo ngonu mvngjimvngrio la okv atubogv alvmanv mvngnam lokv kuplwksudu. \v 15 Vbvrinamv ngonugv alvmanv mvngjimvngro nama gvvbum pvvku lokv okv rimur am kuu bv bvnglin duku; okv rimure, vdwlo akomaring rikudw, vv sinam bv bvngdu kunv. \p \v 16 Ngoogv ajin vdwv, Kupku yoka! \v 17 Alvnv amin dvdv ngv okv ogumvnwng vjvgv rilak rikunamv nyidomooku lokv aadunv; vv Pwknvyarnv gv lokv aadunv, nyidomooku gv ungbiatata gvnv nga Pwklinyarlinnv ngv, oogv vdwloka akupav manv vmajvka kanv kaamanv. \v 18 Vkvlvgavbolo ninyigv pwknamyarnam dvdvlo ngonuv atuake lo doocho modukubv vla, ninyigv awgv mvngnam lokv ngv vkvgv jvjvrungnv gaam lokv ngonua laalwk toku. \s Tvvnam okv ridungnam \p \v 19 Ngoogv ayanam ajin vdwv, sum mvnggap tvlaka! nyi mvnwng ngv nonu baapu alvbv tvvgap rungto laka, vbvritola gaam minam am tapv bv minto laka okv dokchachaba nvgobv riyoka. \v 20 Nyia haachi gv sakcha namv Pwknvyarnv gv darwkchongjor mvngdung nga paama dunv. \v 21 Vkvlvgabv ogumvnwng gv kasingkanyak okv alvmanv rigvdogvnam dvdv nga um kayu tvkuka. Oogv nonua ringlin lajikunv, Pwknvyarnv gvlo laklwk sutoka okv nonugv haapok lo vkvgv gamchar jilwk nama laarwk suto laka. \p \v 22 Nonuno ninyigv gamchar am tvvnv mvngchik gobv ridula atu nvnga kupsu yoka; vbvmayabv gamchar yanga tvvla rinvdagnv gobv rito laka. \v 23 Nonu gamchar am tvvnvgobv ridula, vbvritola rinvdaknv gobv rima dubolo nonuno vkvnv nyi aingbv ridu oogv tumuyalu lo awv nyukmu am bunu atubogv oguaingbv ripvdw kaasu mvngchik sunam aingbv ridu. \v 24 Bunu atubogv aw am lvkingo alvjvbv kaasu pikula okv vngreku okv vjakpiak bv bunugv aw kaasu nama oguaingbv ripvdw um mvngpa sukumare. \v 25 Vbvritola oogv nyi am ajarabi bv rimu kujinv Pvbv rvbwngchingnv um alvjvbv kaanvk chikvk la, okv alvjvbv tvvgap la okv tvvnam mvngchik bv tvvmabv okv vbv mvngpa mabv rimabv okv vbvritola rinvdaknv gobv ribolo—nonuno ogugo ridudw Pwknvyarnv nonua boktalwkjire. \p \v 26 Nonu yvvla mvngdunv nonuno dormo ridunv? Nonugv riu am laatung sima dubolo, nonugv dormo rinamv anyung kaama nvbv ridu okv nonuno atubonga kupsu dunv. \v 27 Pwknvyarnv Abu gv mvnglwk bv darwkla okv dormo rijwknam si: opin okv hvngmi vdwa bunugv hindarkaso am kaagurnam okv nyiamooku sokvgv alvmanam am atubongv kaachingkaamu sinam um rijwk nvbv tulwkdu. \c 2 \s Kiamla rinv lvkwnglo gamrwnam \p \v 1 Ngoogv ajin vdw, ngonugv Ahtu Jisu Kristo gv yunglit gv Ahtunyi mvngjwngnv gobv ridula nonuno vdwloka nyi vdwgv aolo gvvnambunam am kaala vbv angusibv riyoka. \v 2 Nyitv nyi go ain lakchap gvvnv okv alvnv vji koonv go, okv heema nyi vji jeinjipen koonv go doopam lo aabolo \v 3 um nonuno oogv vji alvbv koonv um alvyasin bv mvngdv la, ninyia mindu, “alvychoknv dotum so dootoka vdu,” vbvritola heemanv nyi am mindu, “alo daktoka vdu, vmalo nyopia sika ngoogv lvpa kampwk lo dootung tvka vdubolo,” \v 4 vbvrikunamv nonugv aralo atubongv akiumariam la rigak palindu okv alvmabv mvngnam lo jwngladala riduku. \p \v 5 Ngoogv aya minsunam ajin vdwv, tvvgap sitoka! nyiamooku soogv heema nyi vdwa, mvngjwng lo nyitv dubv okv oogv yvvdw ninyia pakdudw karv lo doopa dubv hv milvpvvla rikunam um paamu dukubv vla Pwknvyarnv darpv kunv. \v 6 Vbvritola nonuno heema nga mvngdv madu! yvvdw nonua heema vdwa minjapminrap jinv okv nonua jwnkadaka jinv gv kaagialo svvlin kujinv? nyitv vdwv! \v 7 Vv bunu laka oogv nonua alvnv amin jinam am alvmabv minjinv ngv. \p \v 8 \x - \xo 2:8 \xo*\xt Leb 19:18 \xt*\x* Nonu Karv gv Pvbv am tvvdu bolo vv nonu alvnv kudungkua nga ridungdu, oogv Darwknv kitap lo kaapanam aingbv, “nonugv aw am paksunam aingbv namrwksuku aka paktoka.” \v 9 Vbvritola nonuno nyi gv aolo gvvnambuknam am kaala ridubolo, nonuno rimur lo rigak paklwkdu, okv Pvbv ngv nonua pvbv mvkmvrwk yanv ako bv miyakaya la riduku. \v 10 Yvvdw Gamkinam akin gonyi mvkmvrwk jipvdw vv Gamkinam mvnwng nga mvkmvrwk yanv gobv ridunv. \v 11 \x - \xo 2:11 \xo*\xt Mog 20:14; Det 5:18; Mog 20:13; Det 5:17 \xt*\x* Hogv minv akinnv minto, “yojuk nvgobv rimabvka,” vbvka mindvto, “nonuno gwngrw gwkyoka.” Nonuno yojuk nvgobv rima jvka, gwngrw gwknv gobv ribolo vvka Pvbv mvyak nvgobv rire. \v 12 Nyi vdwgv oogv pvbv lokv ngonua anyutaku bv taalin dukubv jwngkadaka la rinam aingbv mintoka okv ritoka. \v 13 Holvgabv yvvdw ayanam kaamabv vdwlo hv nyi am jwngkadaka la ridudw um Pwknvyarnv aya ngam kaatam la rimare; vbvritola aya ngv anyungjenga jwngkadaka nga rigum yadunv. \s Mvngjwng okv gwngnamsingnam \p \v 14 Ngoogv ajin vdw, nonu nyigonv mindu nonu gvlo mvngjwng dunv vla mintola gwngnamsingnam go nonu gvlo kaatam mabolo vv alvnam vri? Hoogv mvngjwng namv ninyia ringla redw? \v 15 Achiboru gonv majvka anyibormv gonv vji kosv go koopa manv okv dvnamtvngnam dvsvgo kaama nvgo dobolo. \v 16 Nonuno bunua mvdurridur matola vbv mire, “Pwknvyarnv nonua boktalwkji laka! aw am hagurusuk bv dooladakla ka okv alvbv dvlatwnglaka!”—vla vbv mimbolo vv alv nvngvdw? \v 17 Vkvlvgabv mvngjwng mvngchikla: vv rimwng bolo, rinamgwngnam go dootak mabolo, vbvrikunamv sinamv. \p \v 18 Vbvritola nyigonv mire, “akonv mvngjwngla rinamv doodu, akonv gwngtamritam la rinamv doodu vnam sum” ngoogv mirwkdunv si, “gwngtamritam madula mvngjwng mvngchiknv yvvdw doodunv ngam kaatam laka. Ngo gvbv ngoogv mvngjwng sinama nonua ngo gwngtamritam nam lokv kaatamre.” \v 19 Pwknvyarnv akin mvngchikgo doodunv vla nonuno mvngjwng dunvre? Alvdo! uyuvram vka mvngjwng dunv—okv busu dula hvkdwnsekyakdu. \v 20 Nonu nyiposoyo vdwv! Gwngtamritam namgo kaama tvla \f + \fr 2:20 \fr*\fqa Kaama tvla; \fqa*\ft Kitap Kvvgonv si doomado \ft*\fqa Siinam. \fqa*\f* mvngjwng namv anyung kaama vla kaatam nwngdu nvre? \v 21 \x - \xo 2:21 \xo*\xt Atk 22:1-14 \xt*\x* Ngonugv abuapa Abraham oguaingbv Pwknvyarnv gvlo tarwkbak bv doopvnv? Vv ninyigv kuunyilo akina Isaaknyi hv vdwlo Pwknvyarnv gvlo erinpeelwk jidubv yugwngmvrwng hoka jilwkla gwngtamritam nam lokv tarwkbaknam am paatoku. \v 22 Nonu kaachin sila nyomare ai? Ninyigv mvngjwng vla okv ninyigv gwngtamritam namv lvkingobv karingsiching bv ridu; Ninyigv gwngnamrinam lokv ninyigv mvngjwng am rvbwngchwng modu. \v 23 \x - \xo 2:23 \xo*\xt Atk 15:6; 2Kri 20:7; Aij 41:8 \xt*\x* Okv darwknv kitap gv vbvching minamv jvjvtoku, um minto, “Abraham Pwknvyarnvnyi mvngjwng rungto, okv vkvgv mvngjwng nam lvgabv Pwknvyarnv ninyia darwkchonjor nvgobv laarwk sitoku.” Okv vkvlvgabv Abrahamnyi Pwknvyarnv gv ajin gobv vdu kunv. \v 24 Vbvrikunamv, nonuno kaatoka, ngonugv vbv gwngnamrinam lokv um ngonu Pwknvyarnv gvlo tarwkbak bv dooladakla dunv, okv ngonugv mvngjwng mvngchiknam lokvma. \v 25 \x - \xo 2:25 \xo*\xt Jem 2:1-21 \xt*\x* Yolaplapnv Rahap ka vbvching rito. Ninyigv gwngnamrinam lokv Pwknvyarnv gv tarwkbak dubv ritoku, ogulvgavbolo Israel nyimakmakru vdwa laarwk sila okv bunua mvdurridur gvdula lamtv kvvbi gulo kidu kubv kaatam jito. \p \v 26 Holvgabv, adwnamar lo yalu kaama bolo sinam bv ridukunv oogv aingbv, mvngjwng namv ka gwngnamrinam go kaamabolo sinam bv riduku. \c 3 \s Gamriu \p \v 1 Ngoogv ajin vdw, nonu nyi achialvgonv tamsarnv gobv singdu mvngma bvka. Vbv nonu chinsudu, kvvbi amum svnga ngonu tamsarnv vdwa maatar alvbv kairungbv jwngkadaka la rire. \v 2 Ngonu mvnwng ngv rigakpanam am ribvdu. Vbvritola nyigonv ogugo mindudw hv vdwloka rigakpanam go kaama dubolo, hv rvbwngchingdu okv ninyigv atubogv singnam dvdvlo saktungsakpv siladunv. \v 3 Ngonu gora gv naptup lo mingkulo vngla dubv ngonu saasoki am mvlwk la ridu, okv ogolo vnggv so mvngdudw ho vnggv dubv mvladu. \v 4 Vbvmajvka svpw svvnam akonyi mvngka tvka: vv achialvbv kai nvgo okv vkvnv gwlwknv doori lokv mila vnggvdu, umka miang achoknv bangidaching gonv dorla vnggv ladu, okv um parnv ngv ogolo vnggso mvngpvdw ho vnggv ladu \v 5 Holvgabv riu so lokvka vbvridu, si ka miang achokchai nvbv ridu, vbvrijvka si kairungnv oguogu am googv siladunv. \p Vmv mvri charching achokchai lokv mootum tumra apum gonyi vdwgo gupakgurak ladunv sum mvngka tvka! \v 6 Okv riu si ka vmv aingbv ridunv. Si rigakpaku gv nyiamookuv, si ngonugv adwnamar so doolwkla okv ngonu gvlo doolwk dula adwnayak mvnwnglo alvmanv lo vngsik karmudu. Uyumoora lokv vmvbv gucha dunv vv ngonugv turla risv mvnwng nga vmvbv gupak la guajila ridu. \v 7 Ngonu nyia si Pwknamyarnam dvdv nga— mootum gv svnwngsvmin, okv pvta, tabwtai nga, okv Isi blogv rinv ngui mvnwng nga mvnyuk la mvtumritum la rigv ladunv. \v 8 Vbvritola yvvka riu sum mvnyuk lama dunv. Si alvmanv ngv okv mvtorritor lamanv, sigv nvnv gv chumdwk kv akomaringdu. \v 9 \x - \xo 3:9 \xo*\xt Atk 1:26 \xt*\x* Ngonu riu sum Ahtunyi okv Abunyi umbonyikv vla mindu okv oogv Pwknvyarnv ninyigv aingbv pwknamyarnam, nyi kvvbi aka beenvpanv laka ridu. \v 10 Gamchar vdw sokv umbonyikv vdu okv hoogv gaam akin lokv beenam aka milindu. Ngoogv ajin vdw, sum ngonu vbvrirung moma bvka! \v 11 Sirung rungkin lokv chipunv isi gola kvchaknv isi go biipv silin madunv. \v 12 Ngoogv ajin vdw, takuk singnv ngv, olibs apwasi seela madunv; okv anggur amia lokv, takuk apwasi seela madunv, vbvmajvka alu chipu manv isi ngv chipunv isi biilin madunv. \s Ao lokv Mvngkimvnglak nam \p \v 13 Nonugv aralo mvngkimvnglak nvgo okv tvvchinlaknv go doodure? Um nonugv alvbv singnam lokv, alvbv rinam lokv angamai bv haapok aami sinam okv mvngkimvnglak nam lokv kaajwk simu sutoka. \v 14 Vbvritola nonugv haapok arwng lo kavtavnam, kvchakchakmi sinam okv atubogv lvga mvngchikbv mvngdula nonuno mvngkimvnglak am kaimvngsu gvla jvjv gv nyirubv rila rimur murgv siyoka. \v 15 Vkvnv mvngkimvnglak nam vv nyidomooku lokv imaa dunv; vkvnv vv nyiamooku sokv gvbv ridunv, vv alvmanv dow lokv okv uyuvram lokv ridunv. \v 16 Holvgavbolo ogolochinglo nonu gvlo tanium gvvmi sidudw, okv atubogv lvga mvngchik mvngdudw, ho jupjinam okv alvmanv nvgwng mvnwng ngv doodu. \v 17 Vbvritola Pwknvyarnv gv lokv jinam mvngkimvnglak namv mvnwng nga darwk yarung chodunv; si sarsopoyo laka rimu dunv, damdvnam, okv ajinaramnam dodunv; so si aya ngv akomaringdu okv alvnv kudungkua mvnwng ngaka rilin modu; si kiamnam okv kaadubv rimwngnam vkvnv lokv adu mola ridu. \v 18 Okv alvnam si sarsopoyo lo sarsopoyo monv gv ali lilwk kunam lokv boklin nvnga nvvching kunamv. \c 4 \s Nyiamooku am ajinnam \p \v 1 Nonugv aralo dvngmi sinam okv yamisinam mvnwng ngv ogolokv aadunv? Vv bunu hvriokpajaknam lvgabv nonugv haapok ara ngv mvngjimvngro nam lokv aadunv, vv nonugv aralo yalung bv pabvribv minsu modunv. \v 2 Nonuno ogu ogugo mvngdu, vbvrijvka nonuno um paala madu, vkvlvgabv nonuno mimilami siduku bv mvngduku; Nonu achialvbv oguogu lvgabv mvngbiudo, vbvrijvka nonu um paala madu, vkvlvgabv nonuno yamisila okv yalung gobv ridu. Nonuno ogugo um jvdv mvngdudw um paala madunv vv ogulvgavbolo nonu um paarung nvpv mvngla Pwknvyarnv gvlo koomadu. \v 3 Okv vdwlo no kooredw, um no paamadu, ogulvgavbolo noogv mvngnam saknam hv alvmadu; Nonu ogu ogua atubogv hvriokpajaknam lvga mvngchikbv koodu. \v 4 Mvngjwng manv nyi vdw! nyiamooku gv ajin bv ridunv vv Pwknvyarnv gv nyiru nam nyimakv vnama nonuno chima lare? Nonuno nyiamooku gv ajin bv rinwng dubolo nonuno atubongv Pwknvyarnv gv nyimak bv mvsu dunv. \v 5 Darwknv kitap lo, “Pwknvyarnv gv Dow am ngonu gvlo doolwk monam si maatar alvbv mvngbiu monvgo,” \f + \fr 4:5 \fr*\fqa Dow am ngonu gvlo doolwk monam si maatar alvbv mvngbiu monvgo; \fqa*\ft Vmalo \ft*\fqa Pwknvyarnv gv maatar rungnv kavnvnv Dow lo doolwk namv hv ngonugv aralo doolwk duku. \fqa*\f* vla minam sum jvjv nvgobv nonuno mvngma dunvre. \v 6 \x - \xo 4:6 \xo*\xt Nyit 3:34 \xt*\x* Vbvritola Pwknvyarnv gv oogv jinam anyuaya ngv kaibv gwlwk yaya nvgo. Darwknv kitap lo vbv mindu, “Pwknvyarnv kaimvngsu nvnga nvngtor pvvdu, vbvritola anyuaya am rvnyak la rinv nga jidu.” \p \v 7 Vkvlvgabv, Pwknvyarnv gvlo tulwk sutoka. Uyudvbv nga chartoka, okv hv nokv gvlo gvngv kelin riku. \v 8 Pwknvyarnv gv nvchilo aanwk tvka okv Pwknvyarnv ka nonugv nvchilo aanwkre. Rimurnv vdwno, nonugv laak am lasuk tokuka! aolo kaaku mvngchik dubv rinv, nonu vdwgv haapok am darwk mooto kuka! \v 9 Mvngdwk tokuka, kapto kulaka, okv nyiksinyikla biito kulaka; nonugv nyarminsomin nama kapnam lo lvkmi sitoka, nonugv mvngpua mvngru lo lvktoka! \v 10 Nonu atubongv Ahtu gv kaagialo rvnyak tolaka, okv Pwknvyarnv nonua kai more. \s Ajin anyingnga jwngkadaka nama Gamrwnam \p \v 11 Ngoogv ajin vdw, ajin anyingnga minjimio mabvka. Nonu kvvbi mvngjwngnv ajin am minjimiyo jila vbvmajvka, jwngkadaka jila ribolo, vv nonuno Pvbv nga minjimiyo jila okv jwngkadaka jila ridu. Nonuno Pvbv nga jwngkadaka la ribolo, vbvrikubolo nonuno Pvbv gv mingku lo vdwloka tvvnvgobv rimare vbvritola, um jwngkadaka yanv akobv ridu. \v 12 Pwknvyarnv mvngchik Pvbv jinv ngv okv Jwngkadaka jinv ngv. Hv akin mvngchik ringla dunv okv mvyakmvchak laka rila dunv ngv. Nonuno ogunvbv mvngsu dunv, kvvbi am jwngkadaka yajinvngv? \s Goolinguanv vdwgv lvkwnglo Gamrwnam \p \v 13 \x - \xo 4:13,14 \xo*\xt Nyit 27:1 \xt*\x* Vjak ngam tvvgap tvka, “Silu majvka aarunyi ngonu pamtv gulo mooying vngre, hoka ngonu anying nyinggo doore okv kurvpachu lo rila okv morko ain lo achialvgo pwkarpaakar dubv rire,” vla minv nonu. \v 14 Nonugv singtungritung ngv aarunyi ogunvbv riyikudw um nonuno chinsuma! nonuno aapumtalum gv mwkwmwa aingbv ridu, vjv lvgabv kaapa la ridu okv vbvripikula nyenam bv nyelaku kaapa kumare. \v 15 Nonugv minrung svngv si: “Ahtu mvnggi bolo, ngonu turricho okv sum vmajvka um ridubv rire.” \v 16 Vbvritola nonuno kaimvngsudu, okv goolinguadu; vbv goolingua nam dvdv ngv rigakpanam vrung. \p \v 17 Vbvrikunamv, ngonu vbv alvnv kudungkua risv nga chirung lvjv tvlaka um rimabv ridubolo, vv ngonu rigakpala rimurdu. \c 5 \s Nyitv vdwa Gamrwnam \p \v 1 Okv vjak, nonu nyitv nyi vdwv, nga tvvgap tvlaka! nonuno gvlo maatar alvbv chimbulvya go aatv dunv lvgabv mvngrula okv kapla ritolaka! \v 2 \x - \xo 5:2 \xo*\xt Mt 6:19 \xt*\x* Nonugv nyitv ngv yalayaa roku, okv nonugv vji am tagit ngv chelachia nyami roku, \v 3 Nonugv ain okv raaji am chinglwng ngv dvmi roku, okv soogv chinglwng dvnv si nonugv lvkwng lo minjiyanv akobv rireku okv nonugv adwnayak ka vmv gukunam aingbv dvmichiki la rireku. Nonugv nyitvai am vjak gv anyung achok so pvvkum nyadu. \v 4 \x - \xo 5:4 \xo*\xt Det 24:14,15 \xt*\x* Nonugv rongo lo oogv kudungkua rinv nga rvklap lapnam am jiji kumadu. Nonuno bunugv kapnam minam am tvvtoka! Nonugv rongo lo aliami gvchinggvmu jinv gv kapnam rinamv, maatar alvbv Kaiyachonv Ahtu Pwknvyarnv gv nyarung lo tvvpala riduku. \v 5 Sichingmooku so nonugv singnam si hvriokpajak namv okv himpukain kunamv akomaring duku. Nonugv aw am vbv pootv mola rinamv erinpeedw gv alu lvgabv mvsudunv. \v 6 Nonuno nyabvdanv nyi vdwa miyakaya lachin okv gwngrw gwklachin okv bunu vdwv nonua ritor sula madu. \f + \fr 5:6 \fr*\fqa nyi vdwa okv bunu vdwv nonua ritor sula madu; \fqa*\ft Vmalo \ft*\fqa Nyi. Pwknvyarnv nonua mvtor mare ai? \fqa*\f* \s Saktvnam okv Kumnam \p \v 7 Vbvkubolo, ngoogv ajin vdw, Ahtu gv aama dvdv gobv, Saktv tvlaka. Kaaka tvka rongo mvnv vdwgv rongo nga mvlwk tokula bunu kvdw lo aamtami mvlinkunam lindw am kaayakunam aingbv ridu. Bunu vdwv dvrw nyido okv dvra gv nyido am kaaya dula saktvla doodu. \v 8 Nonuka vbv saktvla doorung tvka. Nonugv mvngtin nama aokoko motoka, holvgavbolo Ahtu gv aadw aluv nvchi duku. \p \v 9 Ngoogv ajin vdw, ajin anying gv lvkwnglo pordvr minsu yoka, vbvrikubolo Pwknvyarnv nonua jwngkadaka mare. Jwngkadaka svngv nvchi duku, kaatam dukubv doya duku. \v 10 Ngoogv ajin vdwv, oogv Ahtu gv amin lo nyijwk vdwgv japji kunam um mvnggap tvlaka. Bunugv hirukaya bv hindu laka saktvla rinampanam am hingvkagv sitoka. \v 11 \x - \xo 5:11 \xo*\xt Job 1:21,22; 2:10; Miri 103:8 \xt*\x* Bunugv chitam sikunam lvgabv ngonu bunua himpuv vduku. Nonu Job gv saktv sila duku nama tvtoku, okv Ahtu gv anyunganya aku ninyigv lvgabv jilwk kunam am nonuno chindu. Vkvlvgavbolo Ahtu ayanam lokv okv arwngjvbv paknam amin lokv yarbingdu. \p \v 12 \x - \xo 5:12 \xo*\xt Mt 5:34-37 \xt*\x* Ngoogv ajin vdw, mvnwng gv aolo, vdwlo milvpvvnam go dooredw ho nonuno milvpvvla beegingbuging nvnvgo beetak nvvma bvka. Nyidomooku lokvka ogugo beetak nvla vbvmajvka sichingmooku sum beetak nvla vbvmajvka ogunv yikungyira go beetak nvla beeyoka. Vbv mvngchik mintoka, “umkv” okv “maakv” Vdwlo nonu umkv vsvgo dubolo umkv vla minchar jitoka, okv maakv vsvgo dubolo maakv vla minchar jitoka, okv vbvribolo nonuno Pwknvyarnv gv jwngkadaka nam arwnglo aamare. \p \v 13 Nonugv aralo mvngru mvngnvgo doodure? Vv bunu kumsu rungtoka. Nonugv aralo mvngpu nvgo doodure? Vv bunu hartvbamtv nvnv mirimimpak mirung dubv ridu. \v 14 \x - \xo 5:14 \xo*\xt Mk 6:13 \xt*\x* Nonugv aralo lvvma nvgo doodure? Bunu vdwgv lokv gvrja nyigagatv vdwgvlo vngmu rungtoka, holvgavbolo bunua kumji monam lvgabv okv olib tvvli go Ahtu gv amin lokv bunua piakmu laka. \v 15 Soogv mvngjwngla kumku lokv lvvma nvnga mvpu reku; Ahtu bunua adwnamar nga gwlwk moreku okv rimur la bunugv rikunam um mvngnga jila rireku. \v 16 Vkvlvgabv, nonugv ajin anying lo rimur minsukunam am mvngnga minsu dukubv minji minsu tvkuka okv ajin anyingnga kumgur minsu tvkuka, vbvribolo nonu vdwv um poya moriku. Alvnv nyigonvgv kumnamv achialvbv jwkrwrwtv gobv ridu. \v 17 \x - \xo 5:17 \xo*\xt 1Dv 17:1; 18:1 \xt*\x* Elija ka ngonugv aingbv nyinyupada gobv ridunv. Hv nyido homa dubv vla dinchirungbv kumto, okv vbv kumnamv jvjvrungbv anying nyingum gola patak gobv kvdw so nyido holwk jimu matoku. \v 18 \x - \xo 5:18 \xo*\xt 1Dv 18:42-45 \xt*\x* Lvkodv hv kumdv kunamv, okv ao tlogv lokv nyido nga holwk molakula rito okv kvdw lo rongo nampo ngv alvrungbv aliamiv boklin molakula ritoku. \p \v 19 Ngoogv ajin vdw, nonugv lokv akonv jvjvnam lokv ngakla ngaga kubolo okv um kvvbi gonv akonv nam aakur mola ridu, \v 20 \x - \xo 5:20 \xo*\xt Nyit 10:12; 1Pit 4:8 \xt*\x* sum mvnggap tvlaka: yvvdw rimurnv um rimur lamtv loka laakur dukudw oogv rimur nvgv yalua \f + \fr 5:20 \fr*\fqa Oogv rimur nvgv yalua \fqa*\ft Vmalo \ft*\fqa Ninyigv atubogv yaluv.\fqa*\f* sijikunam lokv ringdu kunv okv rimur meego rikunama mvngnga jidukubv laalwk jiduku.