\id HEB Tagin: Bible Translation 1st Edition \ide UTF-8 \ide Unicode (UTF8) \h Hebru \toc1 HEBRU vdwa Siti jinam \toc2 Hebru \toc3 Heb \mt1 HEBRU \mt2 vdwa Siti Jinam \imt Mintamchonam \ip \bk Hebru vdwa siti jinam \bk* si Kristan nyi nyitwng gonyi lvktoku, bunu kaiyayabv nyirunv nyi vdwa tormilarmi sila rinyato, vbv maatarbv rimisikulo Kristan gv mvngjwng nga topak dukubv ritoku. Vbvrinammv Lvknv angv bunugv mvngjwng nga mintvmirula Jisu Kristo Pwknvyarnv gv jvjv okv ataranyabv nyikrwkaatam kunam vkv vla mindu. Vbv ridula nw jvjvnv aba baom go minjido: (1) Jisu dvbvsvngtambv turbwngnv Pwknvyarnv gv Kuunyilo ngv, yvvdw ninyigv hinching nga himv sunam lokv Abua jvjv rungbv tvvjirijinv akobv chinsu toku. Pwknvyarnv gv Kuunyilo gubv ridula, Jisu Aku Pvbv gv nyijwk vdwa, nyidogindung vdwa, okv Moses nyika achialvbv kaiyanvngv. (2) Jisu Pwknvyarnv gv dvbvsvngtambv nyibu gubv mvkunam angv, Aku Pvbv lokv nyibu dvdv nga achialvbv kaiyanvngv. (3) Jisu gvlokv mvngjwngnv vdwv rimur, busu, okv sinam lokv ringnam ha paadunv; okv Jisu, Butvyachok nvgobv rila jvjvnv ringlinbaalin nama jidu, um Hebru dormo lo nyibuv beela okv svnwngsvmin erinpeelwk lakula rikunamv hv aainvgv ringlinbaalin kuse nga kaagvsidubv kaatam kunamv. \ip (Mvrwmvpa 11) lo Israel nyi vdwgv higu lo mvngjwng gv lvkwnglo yungnam nyi vdwa minpa dula, lvknv angv puririnv vdwa mvngjwnglo alvbv doobwng tvlaka vla kumla mindu, okv mvrwmvpa 12 lo nw ninyigv purinv vdwa nyikkv Jisunyi kaagap dula, jwkjwkvrwk nama ataranya lobv rilin laka vla mintvmirudo, okv bunua hinching chingnam okv mvdwkmvku namv aajeka mvngrwla ribwng minsu laka vla mindu. Kitap si minsartamsarnam okv gamrwnam gaam vkv minla minya duku. \iot Arwng lokv darlinnam \io1 Mintamchonam: Kristo Pwknvyarnv gurungbv kaatam kunam angv \ior (1:1-3) \ior* \io1 Kristo nyidogindung vdwa kaiyadunv \ior (1:4—2:18) \ior* \io1 Kristo Moses okv Josuanyi kaiyadunv. \ior (3:1—4:13) \ior* \io1 Kristo gv nyibu gubvrila kaiyachok kunam \ior (4:14—7:28) \ior* \io1 Kristo gv milv kunamv kaiyachoknv \ior (8:1—9:28) \ior* \io1 Kristo gv erinpeeji namv kaiyachoknv \ior (10:1-39) \ior* \io1 Mvngjwng gv dinchiyachoknam \ior (11:1—12:29) \ior* \io1 Pwknvyarnvnyi mvngpu monam \ior (13:1-19) \ior* \io1 Kumnyungkumnya bv kumnam \ior (13:20-21) \ior* \io1 Minyabv mingkunam \ior (13:22-25) \ior* \c 1 \s Pwknvyarnv gv Gamchar hv Ninyigv Kuunyilo gv lokv \p \v 1 Pwknvyarnv krim ngonugv abuapa vdwa nyijwk vdw gvlokv achialvgo okv aku-akusinv lamtv lokv gaam japtoku, \v 2 vbvritola ataranya alu vdwso nw ninyigv Kuunyilo gv lokv ngonua japduku. Nw hvkvnv nyi ako ninyigv lokv Pwknvyarnv chinggodogo nga pwklinyarlin pvkunv, okv ataranya alu lo ogumvnwng nga paamu dukubv Pwknvyarnv ninyia darpvkunv. \v 3 Nw Pwknvyarnv gv achialvbv Yunglit kunam ha unglit kargojito okv Pwknvyarnv oguaingbv ripvdw vbv aringchingnv, ninyigv jwkrw doonv gamchar lokv chinggodogo nga turmudu. Nyia nyi mvnwng gv rimur vdwa mvngnga dukubv rijiro kochingbvku, nw nyidomooku tolo Kaiyachokbv jwkrw bv rinv, Pwknvyarnv gv lakbik tangvlo doolwk pvku. \s Pwknvyarnv gv Kuunyilo gv Kainam \p \v 4 Kuunyilo nga nyidogindung vdwa kaiyanv gubv mvpvnv, Pwknvyarnv gv ninyia amin jinamv bunu vdwgv amin hv kaiyanvngv. \v 5 \x - \xo 1:5 \xo*\xt Miri 2:7; 2Sam 7:14; 1Kri 17:13\xt*\x*Vkvlvgabv Pwknvyarnv ninyigv nyidogindung vdwa vdwloka vbv mimato \q1 “No ngoogv Kuunyilo ngv; \q2 Silu ngo noogv Abu bv ridu.” \m Pwknvyarnv nyidogindung vdwa vbvka mima, \q1 “Ngo ninyigv Abu bv rire, \q2 okv nw ngoogv Kuunyilo bv rire.” \m \v 6 \x - \xo 1:6 \xo*\xt Det 32:43 \xt*\x*Vbvritola Pwknvyarnv vdwlo ninyigv Kuunyilo bvngtua nyia mooku lo vngmu tvikulo nw vbv minto, \q1 “Pwknvyarnv gv nyidogindung mvnwngngv ninyia kumrungjorung laka.” \p \v 7 \x - \xo 1:7 \xo*\xt Miri 104:4 \xt*\x*Vbvritola nyidogindung gv lvkwnglo Pwknvyarnv vbv minto, \q1 “Pwknvyarnv ninyigv nyidogindung vdwa doori bv mvto, \q2 okv ninyigv pakbu vdwa vmv gv mvriakbv mvtoku.” \m \v 8 \x - \xo 1:8,9: \xo*\xt Miri 45:6,7\xt*\x*Kuunyilo gv lvkwnglo, ogubvrijeka, Pwknvyarnv minto: \q1 “Ho Pwknvyarnv ngam, noogv\f + \fr 1:8 \fr*\fqa nogv karvnga, O Pwknvyarnv, adwng rongre; \fqa*\ft Vmalo \ft*\fqa Pwknvyarnv nogv karv ngv\fqa*\f* karv ngv dvbvsingtambv ataranya gobv doobwngre! \q2 No noogv nyi vdwa jvjv\f + \fr 1:8 \fr*\fqa nogv; \fqa*\ft Megonv kitaplo doodu\ft*\fqa nwgv\fqa*\f* lokv rigvdogvre. \q1 \v 9 No jvjv nvnga pakdu okv rimur nvnga no kaanwng madu. \q1 Vkvlvgabv Pwknvyarnv, noogv Pwknvyarnv, nam darpvkunv \q2 okv noogv richam ajin vdwa kaiyago \q2 nam hv mvngdv okv mvngpusakpua jiyapvnv.” \m \v 10 \x - \xo 1:10-12: \xo*\xt Miri 102:25-27\xt*\x*Nw vbvka mintato, \q1 “Ahtu, no, atuake ho sichingmookua pwklinto, \q2 okv no atubogv laak lokv no nyidomooku vdwa mvpvkunv. \q1 \v 11 Bunu nyeriku, vbvritola no doobwngre; \q2 bunu vji nyenam aingbv nyeare. \q1 \v 12 No bunua jvtvlaklwk ha tinam aingbv tireku, \q2 okv bunu vji aingbv akusubv ridinre. \q1 Vbvritola no vbvdvdvbv doobwngre, \q2 okv noogv svngtung ngv vdwloka nyemare.” \m \v 13 \x - \xo 1:13 \xo*\xt Miri 110:1\xt*\x* Pwknvyarnv ninyigv nyidogindung vdwa vdwloka vbv mimato: \q1 “Ngoogv lakbik tangvso dootung tvka \q2 ngo noogv nyimak vdwa \q2 noogv lvpa lvkwnglo vvpvma dvdvlo.” \p \v 14 Vbvrikunamv nyidogindung vdwv oguv? Bunu dow bv rila Pwknvyarnvnyi rijiyanv okv yvvbunudw ringlinbaalin nama paajikunv vdwa nw bunua ho vngmula ridur yamudu. \c 2 \s Kairungnv Ringlinbaalin \p \v 1 Vkvlvgabv ngonugv jvjv nvgo tvvnam a ngonu kaiyasinbv gakbwngla rirung tvka, vbvribolo ngonu jvjvnv lamtv nga vnggak pamare. \v 2 Ngonugv abuapa vdwa nyidogindung vdwgv doin jinammv jvjv rungbv kaatam duku, okv yvvbunudw hoogv minkulo vngming gvmanv vmalo tvvmanv vdwv bunugv mvritririt paasenga paanyato. \v 3 Vbvrinamv ngonu svkvnv kairungnv ringlinbaalin nama tvvmabv ritola ngonu oguaingbv riyvriko sinyure? Ahtu nw atubongv so gv ringlinbaalin nam sum minpa jichoto, okv yvvbunudw ninyi gvlo um tvvnv vdwv si jvjv ngvrung vla minpa jitoku. \v 4 Vbvririlo Pwknvyarnv ninyigv nvgwngnv kaasartabonv okv lamrwpanam rinam lokv bunugv aolo kaatam dula okv ninyigv mvnglwkbv Darwknv Dow gv amin am jito okv mincho namv vv rung vla vbvrila kaatam toku. \s Ngonua Ringlinbaalin kolo vnggvnv angv \p \v 5 Pwknvyarnv aajinv anwnv nyiamooku ha nyidogindung vdwa rigvdogv modubv tolwkma—ngonugv minggvdvnam mooku homnv. \v 6 \x - \xo 2:6 \xo*\xt Miri 8:4-6\xt*\x* Vmabvya, Darwknv kitaplo ako-akonvlo vbv mindu: \q1 “O Pwknvyarnv, noogv bunugv lvgabv mvngya gvdunamv, nyi vdw si oguv; \q2 Noogv kaayataya gvdunamv, nyi vmwng gumalare? \q1 \v 7 No bunua nyidogindung vdwa achukgo miyang yadubv mvtoku; \q2 no bunuam yunglit gvnvgv okv mvngdv\f + \fr 2:7 \fr*\ft Achilvnv kitap vdwlo lwkpwngdo: \ft*\fqa No bunua noogv pwknamyarnam mvngwng ngam rigv modubv mvtoku. \fqa*\f* gvnvgv biotung nga pilwk toku, \q2 \v 8 okv bunua ogumvnwng nga rigvdogv modubv mvtoku.” \m Ho mindu Pwknvyarnv bunua mvpvnv “Ogumvnwng nga rigvdogv nvgobv”; si ogumvnwng nga miominchik laikula minbwk jidu. Vbvrijvka, nyi vdw sum ogumvnwng nga rigvdogv dubv vjak ngonu kaapa yamadu. \v 9 Vbvritola ngonu Jisunyi kaapa dunv, ninyia achukchanyi gv lvgabv nyidogindung vdwa miangyadubv mvpvnv, vkvlvgavbolo Pwknvyarnv gv ayakolokv nw mvnwng gv lvgabv siji rungdukubv vla. Ninyigv hinching chinla sinam lokv ngonu ninyi vjak kairungnv okv mvngdvrungnv gv biotung nga gvla doodu kubv kaapa duku. \v 10 Pwknvyarnv pwklinyarlinnv okv ogumvnwng nga vvpvnv, ninyigv kai kunam a baak dukubv kuu achialvgo naalwk kunam lvgabv Jisunyi hinching chingnam lo rilak nvgobv rimula rinam si rijwkkv. Vkvlvgabv Jisu mvngchik bunua ringlinbaalin kolo vnggv kujinv. \p \v 11 Nw nyi vdwa bunugv rimur loka kakdar dukubv mvdunv, okv kakdarkunam mvnwngngvla okv nw la anyi gv Abuv akin dukunv. Vkvlvkwngbv Jisu bunua ninyigv achiboru gubv minam lvgabv hinying matoku. \v 12 \x - \xo 2:12 \xo*\xt Miri 22:22\xt*\x* Nw Pwknvyarnvnyi mintoku, \q1 “No ogugo ripvkudw ngo ngoogv achiboru vdwa minpa jireku; \q2 bunu vdwgv doopam lo ngo nam hartv reku.” \m \v 13 Nw vbv mintato, “Ngo ngoogv mvngjwng nga Pwknvyarnv gvlo jwnglwk reku.” Okv nw vbvka minta tuku, “Ngo svka Pwknvyarnv gv ngam vmi jinam vdwa lvkobv doodunv.” \p \v 14 Ninyigv vmi vdwv vla mingv dvnam hv adwn bvla oyi bv rinv nyi vdwa mindunv, Jisu nw atubongv bunugv apiabv rila okv bunugv nyi nyipw bv rimingvto. Nw gv vbvrinam si nw gv sinam lokv Uyudvbvnyi mvyakmvchak dubv ritoku, sinam gv aolo rigvyanv anga, \v 15 okv vbv rigvrila yvvbunudw sinam ha busu laila svngam mvnwngnga nyirabv rinv vdwa ringlin dukubv. \v 16 \x - \xo 2:16 \xo*\xt Aij 41:8,9 \xt*\x*Si minbwk jila mindu nyidogindung vdwa nw ridorma. Vmabvya Darwknv Kitap hv vbv mindu, “Nw Abraham gv husi vdwa ridur yadu.” \v 17 Vbvrinam hv manv nw rinam mvnwnglo nw gv achiboru vdwgv apiabv ridubv ritoku, Pwknvyarnv gv kudungkua rinamlo nw bunu vdwgv lvgabv jwkjwkvrwk okv ayanv Butvyachok gubv rinam lvgabv, vkvlvgavbolo nyi vdwgv rimur hv mvngnga kunam lvgabv. \v 18 Okv vjak nw pokayarka kunam vdwa ridur nyulare, ogulvgavbolo nw atubongv pokayarka kunamv okv hinching chingkunv. \c 3 \s Jisu Mosesnyi Kaiyanv \p \v 1 Pwknvyarnv gv gokta kunam ngoogv kristan ajin vdwa! ngonugv mvngjwng kunamlo Pwknvyarnv gv Butvyachok gubv vngmukunam Jisunyi nonu mvngka toka. \v 2 \x - \xo 3:2 \xo*\xt Num 12:7\xt*\x* Moses gv Pwknvyarnvnaam lo kudungkua nga jwkjwkvrwk bv rinam apiabv, nw Pwknvyarnv gvlo jwkjwkvrwk nvgobv ritoku, Pwknvyarnv ninyia so gv kudungkua nga ridubv jitoku. \v 3 Naam ha svnga mvnv nyi angv kaiyago mvngdv nga paadunv. Ho apiabv Moses nyimam svnga Jisu achialvbv mvngdvnam gubv ridunv. \v 4 Mvnam gvbv naam mvnwngnga mvnv akonv mvdunv—okv ogumvnwng nga mvnv ngv Pwknvyarnv akin. \v 5 Moses Pwknvyarnv gv naam lo Pakbu gubvrila jwkjwkvrwk nvgobv ritoku, okv Pwknvyarnv gv aainvgv lvgabv minse nga nw mintoku. \v 6 Vbvritola Kristo jwkjwkvrwknv Kuunyilo gubvrila Pwknvyarnv gv naam ha rigvdogv nvgobv rito. Ngonu mvngpak nvgobv rila mvngtinnam lo doobwng bolo ngonu Pwknvyarnv gv naam bv ridunv. \s Pwknvyarnv gv nyi vdwgv lvgabv Doonu kogo \p \v 7 \x - \xo 3:7-11: \xo*\xt Miri 95:7-11\xt*\x* Vkvlvgabv, Darwknv Dow hv vbv minto, \q1 “Nonu silu Pwknvyarnv gv vlv nga tvvpadubolo, \q2 \v 8 nonugv abuapa vdwgv Pwknvyarnvnyi rinyingriru rilo rinam apiabv nonu vlwnghapok bv gvyoka, \q2 bunugv ninyi rikwripakri alulo bunu chukrimooku lo renya toku. \q1 \v 9 Pwknvyarnv mindu, bunu ngoogv anying champigo ogu—ogu rinam ha kaapv tvlaka, \q2 hoka bunu nga rikwripakla okv rikw nyatoku. \q1 \v 10 Okv vkvlvgabv ngo ho nyi vdwa haachi laku okv minto, \q2 ‘Bunu alu gv dwkia nga pakmarisubv rinyadu \q2 okv ngoogv gamki nama tvjimakv vnyadu.’ \q1 \v 11 Ngo haachila okv milv toku: \q2 ‘Ngoogv bunua doonu modubv jinam mookulo bunu vdwloka aanyu kumare!’” \p \v 12 Ngoogv ajin vdwa nonugv lokv yvv akonvka haapok v alvmabv rila okv mvngjwng mabv rila turnv Pwknvyarnvnyi dakkur nyola adu manam lvgabv himasuto laka. \v 13 Vmabvya, vbvrinam lvgabv nonugv lokv yvv akonvka rimur gv kubnam gubv okv vlwnghapok bv rimabvka, Darwknv kitaplo “Silu” vla ngonua minbv dvdvlobv nonu ajinanyingnga ridur minsu laka. \v 14 Ngonugv kvvlo gv mvngtin nama ataranya lobv hvngdwngbv vvbwng dubolo ngonu Kristonyi lvkobv richam gubv ridunv. \p \v 15 \x - \xo 3:15 \xo*\xt Miri 95:7,8\xt*\x* Darwknv kitaplo svbvching mindu: \q1 “Nonuno silu Pwknvyarnv gv vlv nga tvvpadubolo, \q2 nonugv abuapa vdwv vdwlo bunu Pwknvyarnvnyi rinyingriru tokudw \q2 bunu vlwnghapok bv rinya toku vbv nonuno vbv vlwnghapok bv rinya mabvka.” \p \v 16 \x - \xo 3:16-18: \xo*\xt Num 14:1-35\xt*\x* Yvv bunula Pwknvyarnv gv vlv nga tvvtola ninyia rinyingrirunv vdwv? Moses gv Ijipt lokvnga linggv kunam mvnwngngv. \v 17 Yvv bunuala Pwknvyarnv anying champigo haachi kunamv? Rimur nyala yvvbunudw chukrimooku lo sinya tokudw ho nyi vdwa. \v 18 Vdwlo Pwknvyarnv ninyigv dinchirungbv milv nama mvtokubvdw, “Ngoogv bunua doonu dubv jinam mookulo bunu vdwloka aanyumare”—vbv minam si yvv bunua minpvnv? Rinyingrirunv vdwa mintoku. \v 19 Vbvrikunamv ngonu kaapa duku bunu ho mooku lo aapa nyumato ogulvgavbolo bunu mvngjwng matoku. \c 4 \p \v 1 Vjak, Pwknvyarnv ngonua milvvnamgo jiduku ngonua ninyigv doonu vla minkunam anga paamu dukubv vla. Vbvrikunamv, klai ngonu hinlakaala rilajuka, nonugv lokv yvv akonvka hoogv milv kunam doonu vnam anga paama nvgoka kaama dubv. \v 2 Bunugv rinam apiabv, ngonuka Alvnv Yunying nga tvvpv kunv. Bunu doin ha tvvtoku, vbvritola hv bunua oguguka anyung kaama, ogulvgavbolo vdwlo bunu um tvvtokudw, bunu mvngjwng gv lvkobv torwk simato. \v 3 \x - \xo 4:3 \xo*\xt Miri 95:11\xt*\x*Vbvrikunamv ngonu yvvbunudw mvngjwng dukunv, Pwknvyarnv gv milv kunam doonu nga paadu kunv. So si ninyigv vbv minambv ridu, \q1 “Ngo haachila okv milvnam go mintoku: \q2 ‘Ngoogv bunua doonu modubv mooku jinamlo bunu vdwloka aalamare!’” \m Nw gv nyiamooku ha pwklinyarlin rilokv ninyigv kudungkua nga rime ropv tvlaka nw sum mintoku. \v 4 \x - \xo 4:4 \xo*\xt Atk 2:2\xt*\x*Darwknv kitap gv kvgonvlo so si alu kanw nvnvgv lvkwng nga mindu: “Alu kanw nvnvlo Pwknvyarnv ninyigv kudungkua mvnwngnga riku mabv doonu toku.” \v 5 \x - \xo 4:5 \xo*\xt Miri 95:11\xt*\x* Lvkodv so gv gaam akin sum mindvto: “Ngoogv bunua doonu modubv jinam mookulo bunu vdwloka aanyumare.” \v 6 Yvv bunu Alvnv Yunying nga tvvchonv vdwv ho doonu nama paamato, ogulvgavbolo bunu mvngjwng mato. Vbvrikunamv hokaka kvvbi vdwa um paamu namvka doodu. \v 7 \x - \xo 4:7 \xo*\xt Miri 95:7,8\xt*\x* So si Pwknvyarnv kvvbi alu yago mvpv pvku, so si “silu” vnammv si jvjv ngv. Achialvnv anying gv kochinglo nw Dabid gvlokv mintoku Darwknv kitaplo sum lvkpvdoku: \q1 “Silu nonu Pwknvyarnv gv vlv nga tvvpa pvbolo, \q2 vlwnghapok bv riyoka.” \p \v 8 \x - \xo 4:8 \xo*\xt Det 31:7; Js 22:4\xt*\x*Josua Pwknvyarnv gv milv kunam doonu vnama nyi vdwa jiro nvgoilo, Pwknvyarnv koching soka kvvbi alu gv lvkwngbv mima dvnvpvi. \v 9 Pwknvyarnv alu kanw nvnvlo doonu toku vkv aingbv so si Pwknvyarnv gv nyi vdwgv lvgabv doonu go doobwng dunv. \v 10 \x - \xo 4:10 \xo*\xt Atk 2:2\xt*\x*Yvv bunu Pwknvyarnv gv milv kunam doonu ha naarwksipv kunv ninyigv doonunam aingbv bunugv kudungkua lokv doonu nyadu kunv. \v 11 Vbvrikunamv, klai ngonu ngonugv lvgvlvma lokv ho gv doonu nama naarwksinam lvgabv rikwlaju, vkvlvgavbolo bunugv mvngjwng manam lokv naarwk sinyu mato vkv aingbv ngonu gvlo yvv akonvka naarwk sinyu manamgo kaama dubv. \v 12 Pwknvyarnv gv gamchar hv turnv okv kudungkua ridu, Riokse tagotaksak bv arik nvngaka rippu yanv. Si yalu gvla dow gv gvvkiap sikua, loobung gvla lochin gv geekiap sikua peepwk nyuladu. Si haapok gv mvngjimvngro la mvngnam ha jwngkadaka dunv. \v 13 Pwknvyarnvnyi kaapa moma dubv ogugoka vvsivrum sego yikungyira kaama; pwknamyarnam mvnwngngv ninyigv nyik kaagia lo kaadatara dubv ridunv . Okv ngonu alu gunyi ngonu atuv turla singrilo ogugo ripvdopv kudw ho mvnwngnga sapkumla ninyia kaatam dukubv rirung reku. \s Jisu Kairungnv Nyibu Butvyachoknv \p \v 14 Vbvrikunamv klai ngonu ngonugv mvngjwng nama haatin yayabv rilaju. Ogulvgavbolo ngonu Kaiyachoknv Butvyachok go doodu, nw Jisu Pwknvyarnv gv Kuunyilo ngv, nw Pwknvyarnv gv dooku nvchilo vnglwkroku. \v 15 Ngonugv nyibu Butvyachok angv ngonugv lvvku marinyi aya mvngpa manyunv gubv rima. Vbvmabvdv ngonua rinam apiabv ngonugv Butvyachoknyi lamtv mvnwnglo pokayarka toku, vbvritola nw rimur go rimato. \v 16 Vbvrikunamv, klvi ngonu mvngjwngjwngrw laju, okv Pwknvyarnv gv doginglo aanwk laju, ogolo aya doodudw. Hoka ngonu aya nga naarwk sire okv vdwlo dinchikochi ridw ngonua ridurdubv anyuaya nga paayare. \c 5 \p \v 1 Butvyachokbv rinv dvdv nga ninyigv nyibu ajin vdwgv aralokv dargvrila okv bunugv amin bv Pwknvyarnv gv kudungkua nga riya modubv, okv erinpeelwk yadubv okv rimur vdwgv lvgabv erinpeelwk la riyamodubv mvgvdvnam hv. \v 2 Nw atubongvka lvvkumanv gubv rijeka, nyi rimurnv okv chimapamunv vdwgvbv damdvyanv gubv rilare. \v 3 \x - \xo 5:3 \xo*\xt Leb 9:7\xt*\x*Ogulvgavbolo nw atubongvka lvvkumanv gubv ridu vkvlvgabv nw nyi vdwgv rimur lvgabv erinpeelwk mwngmare, vbvritola nw atubogv rimur lvgabvka rire. \v 4 \x - \xo 5:4 \xo*\xt Leb 9:7\xt*\x*Yvvka atubongv mvngdv rungnam Butvyachok gubv ridubv vla darsu madunv. So si Aaronnyi mvnam aingbv—Pwknvyarnv gv goknam nyi anga mwng Butvyachok gubv mvdunv. \p \v 5 \x - \xo 5:5 \xo*\xt Miri 2:7\xt*\x* Ho apiabv Kristo nw atubongv mvngdv rungnam Butvyachok gubv mvsu mapvnv. Vmabvya, Pwknvyarnv ninyia mintoku, \q1 “No ngoogv Kuunyilo ngv; \q2 silu ngo noogv Abu bv ripvku.” \m \v 6 \x - \xo 5:6 \xo*\xt Miri 110:4\xt*\x* Nw kvvbi gunv loka vbv mintato, \q1 “Melkijedek \f + \fr 5:6 \fr*\fqa Melkijedek gv nyibu bulilo; \fqa*\fqa Melijedek jebv; \fqa*\ft Vmalo\ft*\fqa Melkijedek gv ritungnga risetsvnm.\fqa*\f*gv nyibu buli lokv, \q2 no dvbvsingtambv nyibu akobv ribwngre.” \p \v 7 \x - \xo 5:7 \xo*\xt Mt 26:36-46; Mk 14:32-42; Lk 22:39-46\xt*\x*Jisu nw gv Sichingmooku so ririlo ninyia rimu mabv ringji bongv Pwknvyarnvnyi, gamtv rungbv okv nyikla sarla lvbula kumto. Ogulvgavbolo nw nyaknyi nvgo okv dinchikochi nvgo vbvrikulokv Pwknvyarnv ninyia tvvtoku. \v 8 Vbvritola nw Pwknvyarnv gv Kuunyilo bv rito laka nwgv hinching chingku lokv mingkulo vngnam ha chintoku. \v 9 Vdwlo ninyia rilakriku nvgobv mvtokudw, nw ninyigv minamha tvvnv vdwgv lvgabv turbwngnv ringlinbaanam gv kolv gubv ritoku, \v 10 okv Pwknvyarnv ninyia Melkijedek gv nyibu buli lokv nyibu Butvyachok gubv mvtoku.\f + \fr 5:10 \fr*\fqa Melkijedek gv nyibu bulilo; \fqa*\ft Vmalo \ft*\fqa Melijedek jebv; \fqa*\ft Vmalo \ft*\fqa Melkijedek gv ritungnga risetsvnm\fqa*\f* \s Mvngjwng nga topunv vdwa gamrwnam \p \v 11 So gv lvkwng nga minse ngv aigo doodu, vbvritola si nonua minbwk jidubv minla madu, ogulvgavbolo nonu chingtwng madu. \v 12 \x - \xo 5:12,13: \xo*\xt 1Kor 3:2\xt*\x* (Nonua tamsar dubv dw ngv nonugv lvgabv mego vngtoku.) Nonuno tamsarnvgobv ridukubv dw ngv achialv tuku—vjvlodvbv nonu Pwknvyarnv gv doin mincho jinam ha kvvbi gunv nonua tamsar dvdubv ribwngdo. Achin chimpw nga dvku svnga nonu vjaklodvbv achu tvngdubv ridu. \v 13 Yvvdw achu tvngdunv hv vjaklodvbv anga ngv, alv poma gv lvkwng nga hingkwkaakw manvngv. \v 14 Achin chimpw si minbolo nyi kaikunv vdwgv, yvvbunudw risarvngsar silaikula alvnvnga la okv alvmanv nga chinlakunv. \c 6 \p \v 1 Vbvrikunamv, kvvlo gv kristan doin tvvcho nama ngonugv kochinglo kayu gvrila kaiyayabv chinlvpalv yanamlo vnglv yalaju. Ngonu anyung kaamanv kudungkua nga kayu nama okv Pwknvyarnvnyi mvngjwng kunam a; \v 2 baptisma \f + \fr 6:2 \fr*\fqa baptisma; \fqa*\ft Vmalo\ft*\fqa darpudubv kumnam\fqa*\f*gv lvkwng nga tamsarnam okv laak iponam gv lvkwng nga tamsarnam; sinv gv turkurkunam gv lvkwng nga tamsarnam okv dvbvsingtambv jwkadakanam lvkwng nga tamsarnam; ho minam mvnwngnga naalaila ngonu anw lvngtung go mvrung kumare. \v 3 Pwknvyarnv ngonua rila dubv jibolo, ngonu vbv rirungreku, klai ngonu vnglv lakuju! \p \v 4 Vkvlvgabv yvvbunudw bunugv mvngjwng nga kayu pvkudw bunua oguaingbv lvkodv mvngdin modukubv naakur nyureku? Bunu Pwknvyarnv gv lounglo lvko dookwkunv; bunu nyidomooku gv amin jinam ha dvkw kunv okv Darwknv Dow gv baag jinam ha naarwk sika kunv; \v 5 bunu Pwknvyarnv gv gamchar hv alvnv vla rikadokala chimpvkunv okv aainvgv dw gv jwkrw ha himpa toku. \v 6 Okv ho kochingbv bunu bunugv mvngjwng nga kayu roku! bunua lvkodv naakur lakula mvngdin modukubv rinyukuma namgo, ogulvgavbolo bunu Pwknvyarnv gv Kuunyilo nga lvkodv daapo lo takki duku okv nyi mvnwng gv kaagialo hinying modu. \p \v 7 Pwknvyarnv kvdw nga bokta lwkjila hvkvgv aolo nyido holunam dvdv nga tvngmula okv yvvdw um rongo mvlwkla mvria dunv hvkvgv lvgabv anyung doomu dubv nvmwng nga boklin jimudu. \v 8 \x - \xo 6:8 \xo*\xt Atk 3:17,18\xt*\x*Vbvritola hv tvv okv nvmwng boklin jibolo, hv ogu anyung kaakumanv; hv Pwknvyarnv gv beenam gubvrila maatarbv alvmanv ngv hum vmvbv ramyok riku. \v 9 Vbvritola ayanam ajin vdwa ngonu svbv minjeka, ngonu nonugv lvkwng nga jvjvbv rirungre vla mvngjwng dunv. Nonugv ringlinbaalin paanam v nonua alvyanv bokta go doodu vla ngonu chindu. \v 10 Pwknvyarnv mvngkiammvngriam manv ngv. Nw nonugv kudungkua rinam ha vmalo ridur gvrila ninyia paknam ha kaatam nama okv vjak kvvbi kristan vdwa jibwng nama vdwloka mvngpa mabv rimare. \v 11 Ngonugv kaibv mvngjimvngro namv nonugv dinchibv mvnggap nama ataranya alu lobv rilin laka vbvribolo nonugv mvngtin namv jvjv nvgobv rilin jiriku. \v 12 Ngonu nonua sepelakre nvgobv rima svgo vla mvngdunv, vbvritola mvngjwng yala okv saktvnv vdwgv aingbv risego vla, okv vbvrila Pwknvyarnv gv milv nama naarwksinv gubv risego vla mvngdunv. \s Pwknvyarnv gv jvjv rungbv milv kunam \p \v 13 Vdwlo Pwknvyarnv Abrahamnyi milv tokudw, nw ninyigv milv nama rirungre vla milvla mintoku. Ninyia kaiyanv kaamanam lvgabv, vdwlo nw milv tokudw nw atugv gv amin lokv minvla milv toku. \v 14 \x - \xo 6:14 \xo*\xt Atk 22:16,17\xt*\x*Nw minto, “Ngo milvdunv nam ngo boktalwkjire okv achialvbv kuu husi doolin more,” \v 15 Abraham saktv nvgobv rito, okv vkvlvgabv nw Pwknvyarnv gv milv nama paatoku. \v 16 Vdwlo ngonu milvnam go minredw, ngonu ngonua kaiyanv akogv amin lokv milv nvdu vbv milv kolokv larmi sunama minjup dunv. \v 17 Pwknvyarnv gv milv kunam a naarwk sijinv vdwa, Pwknvyarnv nwgv ridubv mvngnam a um vdwloka mvkumv madunv vla minbwk jidubv mvngdu; vkvlvgabv hv nwgv milv kunamlo akodv milvnamgo mintam lwkdvdu. \v 18 Vbvrikunamv, Pwknvyarnv gvlo so baanyi si doodunv hv nw mvvla manammv okv akuav nyuma namv. Vkvlvgabv ngonu nw gvlo ringria nama paanv vdwv ngonugv kaagialo mvngtin pvvji nama hvngdwngrungbv gaktwkkvrwk ladubv kairungnv mintvmiru ha jidu. \v 19 \x - \xo 6:19 \xo*\xt Leb 16:2\xt*\x*Ngonugv mvngtin v ngonugv singnam lvgabv svbv toochi jvbv rila doodunv. Sum ogugoka rika nyumare, okv nyidomooku tologv pwknvyarnvnaam arwng gv vji torpin sinam a vngpik laila Darwkyachok kolo vnglwkre. \v 20 \x - \xo 6:20 \xo*\xt Miri 110:4\xt*\x*Ngonu gvbv Jisu ngonua vngchoyala hoka vnglwktoku okv dvbvsingtam lvgabv, Melkijedek gv nyibu butung bv Butvyachok nvgobv ripvkunv. \f + \fr 6:20 \fr*\fqa Melkijedek gv nyibu buli lokv \fqa*\ft (Katoka 5.6)\ft*\f* \c 7 \s Nyibu Melkijedek \p \v 1 \x - \xo 7:1 \xo*\xt Atk 14:17-20\xt*\x*So gv Melkijedek vnam nyi angv si Salem gv dvbv ngv okv Kaiyachoknv Pwknvyarnv gv nyibuv. Abraham gv dvbv apiha nyimak mvyayala aakur rikulo, Melkijedek ninyia kaarwksuto okv boktalwkji toku, \v 2 Abraham nyimak pakulo vdwgo yikungyira naakum pvkudw mvnwng lokv vring lokv akin gonyi ninyia jitoku. (Melkijedek gv aminv mintubv minchonam angv “Darwkchongchongnv Dvbv” vla minamv; ogulvgavbolo nw Salem gv dvbv bv rinam lvgabv nw gv aminv “Sarsopoyonv Dvbv” vla minta namv) \v 3 Melkijedek gv abuv vmalo anv ngv vmalo nw gv abuapa vdwa yvvnyika lvkgapla vvpvnamgo kaama; ninyia bvnglin nama vmalo ninyigv sinam a lvkgap pvvnamgo kaama. Nw Pwknvyarnv gv Kuunyilo aingnv; nw dvbvsingtambv nyibubv rila doobwngnv. \p \v 4 Vbvrikunamv, nonu kaatoka, nw achialvbv kainvgo. Ngonugv yunam abuapa Abraham nw gv nyimaklo paanam ogumvnwng loka vring lokv akin gonyi ninyia jitoku. \v 5 \x - \xo 7:5 \xo*\xt Num 18:21\xt*\x* Okv Lebi gv husi nyibubv rinv vdwa, bunuka Abraham gv Husi bv rikujeka, Pvbv lo bunugv Israel nyi vdwgvlo vring lokv akonyi naakum yadubv minto. \v 6 Melkijedek Lebi gvlokv linvma, vbvritola nw Pwknvyarnv gvlokv milvkunam paanv Abraham gvlokv vring lokv akonyi naakum yatoku, okv ninyia boktalwkji toku. \v 7 Boktalwkji nama paanv amam svnga, jinv angv kaiyadunv, ho lvkwngbv ogu mvngngum sego kaama. \v 8 Darwknv Kitaplo minam apiabv, nyibu vdwa minrinyi yvvbunudw vring loka akin gonyi naanv vdwv sijikunv vdwv; vbvritola Melkijedek gvbv minrinyi vring loka akin gonyi naanv si turnv angv. \v 9 Okv, vbvka minlado, Abraham vring lokv akin a jitoku, Lebi (Ho gv husi vdwv vring loka akin gonyi naakumyanv) jita toku. \v 10 Vdwlo Abraham Melkijedeknyi kaarwksitokudw Lebinyi ho bvngtv madvto, nw ninyigv abuapa Abraham gv ayak lo doomwngto. \p \v 11 Lebi vdwgv nyibu buli lokv Israel nyi vdwa Pvbv nga jitoku. Vjak, Lebi vdw gvlokv nyibubv rila rinamlo jvjvbv rvbwng nvgobolo, hv Aaron gvbv mimabv, Pvbv gv lvlam ha manv Melkijedek \f + \fr 7:11 \fr*\fqa Melkijedek gv nyibu buli lokv\fqa*\ft (Katoka 5.6)\ft*\f*gv buli lokv angusinv nvgwngnv nyibu go kaatamla daklwk dubv dinchi madunvpv. \v 12 Ogulvgavbolo vdwlo nyibu buli a mvkupmv rikudw, hoka Pvbv loka mvkupmv dukubv ridu kunv. \v 13 Okv ngonugv Ahtu, vla minggvdvnam si, aku sinv haalung lokv, okv ninyigv haalung lokv vdwloka yvvka nyibubv rikama. \v 14 Vkvlvgabv mvnwngngv alvyaungbv chindu, ninyia Juda gv haalung lokv bvnglin kunamv; okv vdwlo Moses nyibugv lvkwng nga minkubvdw nw so gv haalung sum minpa mato. \s Melkijedek aingnv kvvbi nyibu ako \p \v 15 Melkijedek aingnv kvvbi nyibu go aalwk kunamv, gaamv maataryajebv minpok yaya duku. \v 16 Ninyia nyibubv mvtoku, hv nyia nyi gv pvbv lokv mvma, vbvritola dvbvsvngtambv turnam gv jwkrw lokv mvpvkunv. \v 17 \x - \xo 7:17 \xo*\xt Miri 110:4\xt*\x*Vkvlvga Darwknv kitaplo mindu, “Melkijedek\f + \fr 7:17 \fr*\fqa Melkijedek gv nyibu buli lokv \fqa*\ft (Katoka 5.6)\ft*\f* gv nyibu buli lokv no dvbvsvngtambv nyibubv rire.” \v 18 Vbvrikunamv, kvvlo gv pvbv nga kayutvkula, ogulvgavbolo hv lvvkumanam bv rito okv anyung kaaku matoku. \v 19 Vkvlvga Moses gv pvbv ngv ogumvnwng nga rvbwngching bv mvla gvmato. Okv vjak ngonugv Pwknvyarnvnyi nvchi ladukubv alvyanv mvngtin ha jipvku. \v 20 Okv ho gv aolo hoka Pwknvyarnv gv milv kunam go doodvdo. Dvbv ha nyibubv mvri hoka svkvnv milvnam go kaamato. \v 21 \x - \xo 7:21 \xo*\xt Miri 110:4\xt*\x*Vbvritola, vdwlo Pwknvyarnv ninyia svbv milvto, \q1 “Ahtu dinchinv milv kunam go mintoku \q2 okv um naakur kumare: \q1 ‘No dvbvsingtambv nyibubv rire,’” vbv milvla mingkunam lokv Jisu nyibubv ritoku. \m \v 22 Vbvrikunamv, so gv aku sunam si Jisunyi alvyanv milv kunamgv minchar kunam gubv mvtoku. \p \v 23 Hoka akusunam akodv doodvdo: hoka kvvbi nyibu vkv achialvgo doonyato, bunu sinya lakula kudungkua nga ribwng nyuma toku. \v 24 Vbvritola Jisu dvbvsingtambv torbwngdu, okv nwgv nyibubv rila kudungkua nga yvvnyika jisik sima. \v 25 Okv vkvlvgabv nw rilanv, vjakka okv alu gv dwkia yvvbunudw nwgv lokv Pwknvyarnv gvlo aadunv nw ho vdwgv lvgabv Pwknvyarnvnyi kumbv jire ogulvgavbolo nw dvbvsvngtambv turbwng nvngvku. \p \v 26 Vbvrikunamv, Jisu nw ngonugv dinchi nama kaaji kunv Butvyachok hv. Nw darwknv; nw rigakpanam go kaama vmalo ninyi gvlo rimur kaama; nw rimurnv vdw gvlokv akusubv rikunv okv nyido mookugv aolo naacha kunam angv. \v 27 \x - \xo 7:27 \xo*\xt Leb 9:7\xt*\x*Nw kvvbi Butvyachok apiabv rimanv; nw alu gv dwkia nw gv rimur lvgabv erinpeelwk rinchola okv ho kochingbv nyi vdwgv rimur haka erinpeelwk ria jila rikwng svgo kaama. Nw vdwlo atubongv erinpeelwk subvdw lvkinlo dvbvsingtam gv lvgabv erinpeelwkla ria jitoku. \v 28 Moses gv Pvbv lokv nyi Butvyachok bv ribwk manv nga dartoku; vbvritola, Pwknvyarnv gv milv ngv um kaiyago milv kunam lokv, Pvbv gv kochingbv aanv milv kunam lokv Kuunyilo nga dartoku, ninyia dvbvsingtam gv lvgabv rilak nvgobv mvtoku. \c 8 \s Jisu ngonugv Butvyachoknv \p \v 1 \x - \xo 8:1 \xo*\xt Miri 110:1\xt*\x* Ngonugv minggvdvnam mvnwng so gv anyung ngv ngonu svkvnv Butvyachok go doodu, nw nyidomooku tologv Darwkrungnv Dvbv dooging gv lakbik tangvlo doodu. \v 2 Nw nyi gv laak lokv mvmanam vbvritola Ahtu gv mvkunam jvjvnv tombu gv Darwkyachok kolo Butvyachok gubvrila riria jidu. \p \v 3 Butvyachok dvdv ngv Pwknvyarnvnyi svnwngsvmin erinpeelwk yadubv tolwkkunam vdwv, okv vkvlvgabv ngonugv Butvyachok hvka erinpeelwk jirungdubv ogugo doorungre. \v 4 Nw sichingmooku so rinv guibolo nw nyibu gubv rima rungre, ogulvgavbolo Jius vdwgv Pvbv lo dinchinv amin jinam vdwa erinpeelwk yajinv nyibu vdwv doonyado. \v 5 \x - \xo 8:5 \xo*\xt Mog 25:40\xt*\x*Bunugv nyibubv rila ridungripa rinam mv jvjvbv nyido tolokv rinam am riringrima riala rinam go. Vbvdvdvbv Moses nyika ritoku. Vdwlo nw darwknv Tombu nga mvtv tvvtokudw, Pwknvyarnv ninyia minto, “Moodw tolo nam kaatam kunam ho gv alambv ogumvnwng nga no mvrung tvlaka.” \v 6 Vbvritola vjak, Jisunyi nyibugv kudungkua nga bunua kaiyanv gubv jipvku, Pwknvyarnv gvla ninyigv nyi vdwgv pingkolo nw gv milv minsu dubv mvpvripv kunam angv alvyanv go hvkv aingbv, ogulvgavbolo so si alvnv oguogu gv lvgabv milv kunamlo minggingdo. \p \v 7 Milv lvcho kunam ho mimurnam oguogua kaama bolo, lvnyi nvbv milv nga dinchi madunvpv. \v 8 \x - \xo 8:8-12: \xo*\xt Mog 25:40\xt*\x* Vbvritola Pwknvyarnv ninyigv nyi vdwgvlo rimur go paalaku nw vbv minto, \q1 “Ahtu mindu, \q2 ngoogv Israel gv nyi vdwala okv Juda gv nyi vdwa anw bv milv minsudw gv alu vdwv aariku. \q1 \v 9 So gv milv minsu jinam si ngoogv bunugv abuapa vdwa ngoogv laak \q2 lokv gakbwngla Ijipt loka linggv rilo milv kunam ayumbv bv rimare. \q1 Bunu ngoogv bunua lvkobv milv kunam a bunu jwkjwkvrwk nyakuma, \q2 okv vkvlvgabv ngo bunua tvvria kaaria kuma. \q1 \v 10 Ahtu mindu, vjak aarinv alu tolo so gv milv kunam sum ngo Israel gv \q2 nyi vdwgv lvkobv mvreku: \q1 Ngo bunugv mongrumara lo ngoogv pvbv nga lwkre \q2 okv bunugv haapok vdwlo lvklwk re. \q1 Ngo bunugv Pwknvyarnvbv rire, \q2 okv bunu ngoogv nyi bv rireku. \q1 \v 11 ‘Ahtunyi chinlakv’ vla yvvka bunugv ajin vdwa \q2 vmalo namrwk vdwa, \q2 tamsar sego kaamare. \q1 Ogulvgavbolo bunu mvnwngngv nga chinreku \q2 miangyachok lokv naalaila kaiyachok lobv. \q1 \v 12 Ngo bunugv rimur vdwa mvngnga jireku \q2 okv bunugv rigakpanam vdwaka mvngpa kumare.” \m \v 13 Anw bv milv kunamgv lvgabv minla, Pwknvyarnv minchola milv kunam anga akuaram motoku; okv ogu oguv akukunv okv ainapin kunvngv baapubv nyeedukunv. \c 9 \s Sichingmooku okv Nyidomooku gv Kumnamjonam \p \v 1 Milv chonam angv kumnamjonam lvgabv pvbv ngv doosuto okv kumnamjonam lvgabv nyi gv mvnam kumkujoku hvka dootoku. \v 2 \x - \xo 9:2 \xo*\xt Mog 26:1-30; Mog 25:31-40; Mog 25:23-30\xt*\x*Tombu nga mvtoku, agum ya gv angv Darwknv karchung vla minto, hoka mvdurvpum tongianvnv ngv okv tvbul vla Pwknvyarnv gvlo kumlwk kunam vtwng ngv dooto. \v 3 \x - \xo 9:3 \xo*\xt Mog 26:31-33\xt*\x*Anyinvbv vji torpin nvnvgv koching gv Tombu hum Darwkyachoknv karchung vla mintoku. \v 4 \x - \xo 9:4 \xo*\xt Mog 30:1-6; Mog 25:10-16; Mog 16:33; Num 17:8-10; Mog 25:16; Det 10:3-5\xt*\x*Ho hoka nampunv mwkwmwa mwwku ain yugwng ngv dooto, okv hoka ain taktwng lo Manna ngv dootola, Aaron gv bangngi ngv anv vkv harlin tvla, okv vlwng lvngtak taknyi gulo gamki nama lvktokula, ho mvnwngngv ain lokv mvrum kunam Milvkunam Jampa gv arwnglo dootoku. \v 5 \x - \xo 9:5 \xo*\xt Mog 25:18-22\xt*\x*Jampa gv aolo cherubim vdwv dooto hvbv mvnam hv Pwknvyarnv svbv dooming gvdunv vnammv, bunugv laap lokv rimur vdwa mvngnga jiku hum lapyum toku. Vbvritola vjak ogumvnwngnga mingkimio la mindw ngema. \p \v 6 \x - \xo 9:6 \xo*\xt Num 18:2-6\xt*\x* Svkvbv ho gv yikungyira vdwa mvkimvak pvvtoku. Nyibu vdwv agum yangv gv Tombu lo bunugv ridungripa nga ridubv alu gv dwkia hoka aakito, \v 7 \x - \xo 9:7 \xo*\xt Leb 16:2-34\xt*\x*vbvritola Butvyachok mvngchik Tombu gv arwng yalo aaladunv, okv nw vbv anying nga lvkin go aadunv. Nw hoka nw gvla nyi vdwgv chimabv rimur kunamgv rimur vdwgv lvkwngbv Pwknvyarnvnyi jidubv oyi ha bvngla yila aadunv. \v 8 So gv mvkimvakpvnam mvnwng lokv Darwknv Dow ngv rvbwngbv minbwk jido agum gv Tombu ngv doobwng dvdv redw arwng gv Darwk yachokku lamtv nga mvkok jimato. \v 9 Si vjakgv dw gv lvgabv kaaring sise go. So gv minam si Pwknvyarnvnyi daan jinam okv svnwngsvmin erinpeelwk jinam vdw si kumnvjonv nyi vdwgv haapok ka jvjv rvbwng dukubv mvnyu mare vnammv, \v 10 ogulvgavbolo bunu dvnam, tvngnam, okv aku-aku sinv aba lokv darkak sudubv rito. So mvnwng si agum lo kaatamnam pvbv ngv, Pwknvyarnv gv anw bv pvbv mvlinrilin ma dvdvlobv si pvbv doobwngre. \p \v 11 Vbvritola so alvnv oguogu doonv vdwgv Butvyachok gubv Kristo rila aapv kunv.\f + \fr 9:11\fr*\fqa Si doopvku; \fqa*\ft Megonv kitap lo doodu \ft*\fqa aadungo\fqa*\f* Nw gv kudungkuariku tombu ngv kai yado okv rvbwngchingka yado; so gv tombu si nyi laak lokv mvma namv, hv mannv, si pwknamyarnam nyia mooku so gv aba gunvma. \v 12 Vdwlo Kristo Tombu lo vngtokudw okv lvkin lo dvbvsingtam lvgabv Darwkyachok kolo aarinyi nw yabin okv svv gv oyi bvngla yila erinpeelwk dubv aamato; vmabvya, nw ngonugv lvgabv turbwngnv ringlinbaalin ha naaji tvibv atubogv oyi ha bvngla aayato. \v 13 \x - \xo 9:13 \xo*\xt Leb 16:15,16; Num 19:9,17-19\xt*\x*Yabin vdwgv okv svv vdwgv oyi hv okv svvkuu ramyok namgv mvchu ha arwanyunv nyi vdwa paksak rinyi, okv hv bunua arwanyula darwkmanv nga naa jilaku darwk dukubv mvdukunv. \v 14 Si jvjv ngv, vkvlvgabv Kristo gv oyi lokv sum kaiyago darwkdubv mvla dunv! turbwngnv Dow lokv nw atubongv Pwknvyarnv gvlo rvbwngchingnv erinpeelwk gubv rinlwk sitoku. Ngonu turnv Pwknvyarnvnyi riji ladukubv nw gv oyi hv ngonugv mongrumara lo arwanyu anyung kaama nvnga darwk dukubv mvreku. \p \v 15 So lvkwngbv Kristo anw bv milv kunam a mvkimvak kunv angv, vkvlvgavbolo Pwknvyarnv gv goknam vdwv Pwknvyarnv gv milv kunam doobwngnv bokta nga naarwk silare. Milv lvcho nama rigvrilo nyi mvnwngngv rigakpatoku okv bunua naalin dukubv nyi ako sitoku vkvlvgabv hum rila toku. \v 16 Seennyilen gaam lvkwngnga minbolo, milvkunv angv siro pvku vla kaatam rungdukubv rirung dukunv, \v 17 seen gaam minv nyi angv turdubolo, seen gaam hv ogu anyung kaama, siro kubolo ho kochingbv anyung dooreku. \v 18 Vkvlvkwngbv milv \f + \fr 9:18 \fr*\fk milvnam: \fk*\ft Grik lo gamchar akin si manv “mvngnam” okv “milvnam\ft*\f*chonam angv oyi lokv mwng rinv nvla ripv kunv. \v 19 \x - \xo 9:19,20: \xo*\xt Mog 24:6-8\xt*\x*Moses Pvbv lo gamkinam gaam mvnwngnga nyi vdwa japtam jichoto. Vbvrikunamv nw svv okv yabin oyi ha naala isi mvyo tvla tajar svngkio okv svlar amw tanu yalwng dubv mvnam ha rinvnvla Pvbv kitap hala okv nyi mvnwngnga paksak toku. \v 20 Nw minto, “So oyi si Pwknvyarnv gv nonua gamki nama tvvla rilakv vla milv nama mvu pvvnam hv.” \v 21 \x - \xo 9:21 \xo*\xt Leb 8:15\xt*\x* Vbvdvdvbv Moses ka Darwknv Tombu hala okv kumnvjonvnv yikungyira vdwa oyi paksak toku. \v 22 \x - \xo 9:22 \xo*\xt Leb 17:11\xt*\x*Rinam gvbv, Pvbv gv milam lokv kaarinyi ogumvnwng nga oyi lokv mvdar ridar toku, okv oyi lokv rimur ha mvngnga mwngtoku. \s Kristo gv sinamv rimur ha mva toku \p \v 23 So oguogu vdw si nyidomooku tolokv doolin sinv jvjvnv oguogu nga mvringmvma namv vbv mvkakrikak dubv ritoku. Vbvritola nyidomookugv oguogu ngv um alvyabv erinpeelwk jidubv ritoku. \v 24 Ogulvgavbolo Kristo nwgv laak lokv mvnam Darwknv karchung lo aamato, hv nyidomooku tologv jvjv nvnga mvringmvma la mvnam hv. Nw nyidomooku tolo dadi chatoku, vjak nw ngonugv lvgabv Pwknvyarnv gv kaagialo dakdunv. \v 25 Jius nyi vdwgv Butvyachok angv anying dwkia svnwngsvmin oyi ha bvngla yila Darwkyachoknv karchunglo aakito. Vbvritola Kristo atubongv erinpeelwk tvbv hoka aakimato, \v 26 Ogulvgavbolo nyiamooku ha pwklinyarlin rilokv nw hindv-hindv la awgo hirukaya nga hindubv rire. Vmabvya, vjak vdwlo dw mvnwngngv nyeedu kubv nvchi tokudw nw lvkin lo dvbvsingtam lvgabv aatoku, nyia nyi gv rimur a naa jidukubv nw atubongv erinpeelwk jitoku. \v 27 Nyi mvnwngngv lvko sirungre okv ho kochingbv Pwknvyarnvnyi jwngkadaka koreku. \v 28 \x - \xo 9:28 \xo*\xt Aij 53:12\xt*\x* Vbvdvdvbv Kristo mvnwng gv rimur lvgabv lvkin gubv erinpeelwk jila ria jipvkunv. Nw lvkodv aareku rimur ha naa dubvma, vbvritola yvvbunudw ninyia kaayala doodunv bunua ringdubaadu kubv. \c 10 \p \v 1 Jius vdwgv Pvbv ngv ogumvnwng mangv okv jwkjwkvrwk bv jvjvnv oguogua mvring namv; Si aainv alvjvnv oguogu ngam mvringla mvnam vmwng. Anying-anying nga erinpeelwk rinam akin a ribwngla, dvbvsvngtambv rinji bwngdu. Vbvrinamv oguaingbv Pvbv lo erinpeelwkku lokv Pwknvyarnv gvlo aanv nyi vdwa rvbwngching nvgobv mvnyu dubv? \v 2 Nyi vdwv Pwknvyarnvnyi kumnamjonam lokv rimur aje nga jvjvbv darwk dubv mvpvkubolo, bunu rigakpala rimurnv gubv lvkodv hinsu mare, okv erinpeelwknam mvnwngngv riku mare. \v 3 So si vbvridu anying-anying nga erinpeelwknam si nyi vdwa bunugv rimur vdwa mvngpa modubv. \v 4 Ogulvgavbolo svv gvla yabin gv oyi hv vdwloka rimur vdwa naa nyula madu. \v 5 \x - \xo 10:5-7: \xo*\xt Miri 40:6-8\xt*\x*Vkvlvgabv so gv lvkwngbv, vdwlo Kristo nyiamooku so itv tvvriha nw Pwknvyarnvnyi minto: \q1 “No erinpeelwk jinama okv daan jinam vdwa mvngmadu, \q2 vbvritola no ngoogv lvgabv ayak amar ha mvpvripv jipv. \q1 \v 6 No svnwngsvmin ha apwbv yugwnglo ramji nama vmalo rimur \q2 vdwa erinpeelwkla ria jinam ham mvngpu mado. \q1 \v 7 Vbvrikunamv ngo mintoku, ‘Ho Pwknvyarnv, \q2 ngo sinv, Pvbv kitaplo ngo lvkvng nga lwknam apiabv, \q2 ngo no gv mvngnam ha ridubv vla si doodunv.’” \m \v 8 Nw mincho toku, “No erinpeelwk rijinama okv daan jinam ha vmalo yugwnglo svnwngsvmin ramji nama okv rimur vdwa erinpeelwk nama mvngmado vmalo mvngpuka mado.” Pvbv gv minam lokv soogv erinpeelwknam mvnwngnga ritoku vbvrijvka nw svbv minto. \v 9 Vbvrikunamv nw mintoku, “O Pwknvyarnv, noogv mvngnam a ridubv vla, ngo si doopvnv.” Vkvlvgabv Pwknvyarnv kvvlo gv erinpeelwknam mvnwngnga mva tokula okv hoka Kristo gv erinpeelwk nama mvlwk yapvkunv. \v 10 Ogulvgavbolo Jisu Kristo Pwknvyarnv ninyia vbv risego vla mvngnama nw ritoku, nw gv ayakka lvkin lo dvbvsingtam lvgabv erinpeelwk jikulokv ngonu mvnwngngv rimur lokv darwk dukunv. \p \v 11 \x - \xo 10:11 \xo*\xt Mog 29:38\xt*\x*Jius vdwgv nyibu dvdv ngv alu gv dwkia nw gv ridung nga ridu okv erinpeelwknam akin ha rinbwng dvdvdo; vbvritola so gv erinpeelwknam vdwv vdwloka rimur vdwa naa nyula madu. \v 12 \x - \xo 10:12,13: \xo*\xt Miri 110:1\xt*\x*Rigvrila Kristo rimur vdwgv lvgabv akin go erinpeelwk jito, nwgv vbv rinsu namv dvbvsingtam lvgabv doobwngre, vbvrikunamv nw Pwknvyarnv gv lakbik tangvlo doolwk duku. \v 13 Hoka nw vjak Pwknvyarnv nwgv nyimak vdwa ninyigv lvpa lvkwnglo lvpa daging gubv naalwk ma dvdvlobv doyado. \v 14 Vbvrikunamv, erinpeelwknam akin lokv, yvv bunua rimur loka darwk dukubv mvkunam vdwa dvbvsingtam gv lvgabv rvbwngching nvgobv mvpvkunv. \p \v 15 Okv Darwknv Dow ngv ngonua ninyigv lvkwng nga minjito. Nw minchobv minto, \q1 \v 16 \x - \xo 10:16 \xo*\xt Jer 31:33\xt*\x*Ahtu mindu, “Aainv alu lo ngo bunua \q2 so sibv milv minsureku: \q1 Ngo bunugv haapok dvdvlo ngoogv pvbv vdwa lwkreku \q2 okv bunugv mongrumara dvdvlo lvklwkla vpvreku.” \m \v 17 \x - \xo 10:17 \xo*\xt Jer 31:34\xt*\x*Okv vbvrikunamv nw mindu, “Ngo bunu vdwgv rimur vdwa okv rinyingriru vdwa vdwloka mvngbwng kumare.” \v 18 Vkvlvgabv vdwlo so nyi vdwgv rimur vdwa mvngnga rokunamv, rimur vdwa naa dukubv daan jinam angv vdwloka dinchi kuma. \s Klai ngonu Pwknvyarnv gv nvchilo aalaju \p \v 19 Vbvrikunamv, ngoogv ajin vdwa, Jisu gv sinam lokv ngonu Darwkyachok kolo aadu kubv ajarabi ha paangam pvkunv. \v 20 Nw torpin sinvnv vjia—hv ninyigv ayak amar hv ho gv lokv ngonugv lvgabv anwnv okv turnv lamtv go mvkok jipv. \v 21 Ngonu Pwknvyarnv gv naamha kaaya kunv kairungnv nyibu go doodu. \v 22 \x - \xo 10:22 \xo*\xt Leb 8:30; Eje 36:25\xt*\x*Vkvlvgabv klai ngonu hindumnv haapok bv okv jvjvnv mvngjwng lokv mvngnying mvngsu haapok ka mvkakrikak tokula okv ayak vdwa darwknv isi lokv harkak tokula Pwknvyarnv gv nvchilo aala kuju. \v 23 Klai ngonu ngonugv mvngtin kunamlo hvngdwngbv gakbwngchvkwng laju, ogulvgavbolo Pwknvyarnv nw gv milv kunamlo jvjvbv rirungre vla ngonu mvngjwng nyulanv. \v 24 Klai ngonu akin-akin nam dinchikochi bv mvngmi silaju, akin-akin a ridur minsunam lvgabv pakmi sinam okv alvnama kaatam silaju. \v 25 Klai ngonu kvvbi vdwgv apiabv rima bvju, ngonugv kaarwk tarwk sibwng nama topu mabvju. Vmabvya ngonu akin-akin ha mintvmiru minsu laju, ogulvgavbolo nonuno chinsudo Ahtu gv aadw Alu hv nvchibv aanwk yaya duku. \p \v 26 Vkvlvgabv ngonua jvjv nga chimuro kochingbv, ngonu rimur ha rirung nvpv vla ribwng bolo, ho gv rimur aje nga naa nyulanv erinpeelwk riseyago kaakuma. \v 27 \x - \xo 10:27 \xo*\xt Aij 26:11\xt*\x*Vmabvya, busu rungbv kaaya svngv aainv Jwngkadakadw aluv okv Pwknvyarnv gv nyimak vdwa vmv achialv gukulo ramyok svnga. \v 28 \x - \xo 10:28 \xo*\xt Det 17:6; 19:15\xt*\x*Yvvdw Moses gv Pvbv nga tvvmabv rinv nga jwngkadaka gvrila rimur ha kayatayanv anyi gumalo hum kaiyagobv ribolo ho nyi tvvmanv anga aya mvngpa namgo kaamabv mvki riku. \v 29 \x - \xo 10:29 \xo*\xt Mog 24:8\xt*\x*Vbvrikunamv, yvvbunudw Pwknvyarnv gv Kuunyilo nga toa laku, Pwknvyarnv gv milv kunam oyi hv bunua rimur loka darwknv gobv mvkakrikak kunvnga miang nvgobv mvnglarila okv Dow gv anyubv aya nga miyakayala rinv nyi ogubv mvreku kudw? Mvngka toka vdwgo mvngchi manam alvmanv mvrit riritla risego nw rilwk sipvku! \v 30 \x - \xo 10:30 \xo*\xt Det 32:35; Det 32:36\xt*\x*Ogulvgavbolo, “Ngo mvrwk sire, ngo mvtv ngurvre”; okv vbvka mintato, “Ahtu nw nwgv nyi vdwa jwngkadaka reku,” vla minv anga ngonu chindu. \v 31 Turbwngnv Pwknvyarnv gv laaklo holwk kunam si achialvbv busu rungnam gubv ridu! \p \v 32 Vngnyi kunv anying alu lo oguaingbv nonu ripvdakpv kudw mvngka tokuka. Pwknvyarnv gv loung ngv nonua ungkaro kochingbv, nonu achialvbv hirukaya nga hintoku, rigvrila nonu ho gv hirukaya nga riya yaku matoku. \v 33 Nonua alu golo nyi vdwgv kaakulo rinyingriru bv rilwkla okv hinying rilwkla ritoku, alu gunv golo kure nonu ho gv hinyinghiru svbv hinv vdwgvlo aapwngla lvkobv reming gvnwng laku mvkimvak pvla dootoku. \v 34 Nonu patwk tumnam vdwgv hirukaya nga himing gvto, okv vdwlo nonugv yikungyira nga dvrit ropv kudw, nonu ho ngoonam ha mvngpu yala saktv toku, ogulvgavbolo nonu alvyanv okv doobwng jinv yikungyira go ngonu paayadu vla chinsudo. \v 35 Vbvrikunamv, nonu mvngrw nama nyemu mabvka, ogulvgavbolo hv kairungnv amina lvkobv gvlwkla aadunv. \v 36 Nonu Pwknvyarnv gv mvnglwkbv rinam lvgabv okv ninyigv milv nama naarwksinam lvgabv saktv yanam hv dinchi dunv. \v 37 \x - \xo 10:37,38: \xo*\xt Heb 2:3,4 \xt*\x*Vkvlvga Darwknv Kitaplo mindu, \q1 “Achukgo ayungjvma nga, \q2 yvvdw aadungdunv aare; \q2 nw ajvamv nvgobv rimare. \q1 \v 38 Ogubv rijeka, ngoogv darwknv nyi vdwv, mvngjwngre okv turreku; \q2 vbvritola bunugv lokv akonv dakkur kubolo, \q2 ngo bunu gvlo mvngpu kumare.” \m \v 39 Ngonu dakkur la okv ngookunv nyi ngvma. Vmabvya, ngonu mvngjwng doonv okv ringnam a paakunv. \c 11 \s Mvngjwng \p \v 1 Mvngjwng doodubv rinam si ngonugv mvngtin nama paarungre vla mvngnam mv, ngonugv kaapa nyula manam oguogua jvjvbv dorungdunv vla mvngnamv. \v 2 Krimklu gv nyi vdwv bunugv mvngjwng kolokv Pwknvyarnv gv torwksinama paayatoku. \p \v 3 \x - \xo 11:3 \xo*\xt Atk 1:1; Miri 33:6,9; Jn 1:3\xt*\x*Mvngjwng lokv ngonu chindu Pwknvyarnv gv gamchar lokv chinggodogo nga pwklinyarlin pvnv, vkvlvgavbolo kaapanam vdw si kaapa manam lokv mvlin pvnv. \v 4 \x - \xo 11:4 \xo*\xt Atk 4:3-10\xt*\x* Mvngjwng ngv Abelnyi Kein nyimam svnga alvyabv Pwknvyarnvnyi erinpeelwk jimoto. Ninyigv mvngjwng lokv nw Pwknvyarnv gvlo darwknv nyi gubv torwksinama paayatoku, ogulvgavbolo Pwknvyarnv atubongv ninyigv erinpeelwk jinama torwk sitoku. Abel siro kujeka, ninyigv mvngjwng ngv vjaklodvbv gaam raadungdo. \p \v 5 \x - \xo 11:5 \xo*\xt Atk 5:21-24\xt*\x*Mvngjwng ngv Enoknyi simu mato. Vmabvya, ninyia Pwknvyarnv gvlo naacha toku, yvvka ninyia mapa matoku, ogulvgavbolo Pwknvyarnv ninyia naacha rotoku. Darwknv kitaplo mindu ninyia naacha madv yika Enok Pwknvyarnvnyi mvngpu dubv ritoku. \v 6 Mvngjwng kaamabv yvvka Pwknvyarnvnyi mvngpu dubv rinyu mare, yvvdw Pwknvyarnv gvlo aadudw hv Pwknvyarnv doorungdo vla mvngjwng rungtoka okv yvvdw ninyia makar dunv um amina jire. \p \v 7 \x - \xo 11:7 \xo*\xt Atk 6:13-22\xt*\x*Mvngjwng lokv Noah Pwknvyarnv gv gamrw vdwa aainvlo, nwgv kaapa manam oguogu gv lvkwng nga tvvpa toku. Nw Pwknvyarnv gv minam ha tvvtoku okv svpw go pwktoku ho nw la okv nw gv vpin v ringnam ha paatoku. Vbvrikulokv nyiamooku hv miyakaya kotoku, okv mvngjwng lokv aanv darwkchongjor ha Noah Pwknvyarnv gvlo naarwk sitoku. \p \v 8 \x - \xo 11:8 \xo*\xt Atk 12:1-5\xt*\x*Mvngjwng lokv Abraham Pwknvyarnv gv ninyia diringmooku jinvpv vla milv kunam diringmooku lo vnglin yikv vla kanamla minam ha tvvtoku. Nw ogolo vngtv dunvdw um chimatola atubogv diringmooku nga vngyula vngtoku. \v 9 \x - \xo 11:9 \xo*\xt Atk 35:27\xt*\x*Mvngjwng lokv nw Pwknvyarnv gv ninyia milv kunam diringmooku lo nw nyebunyi gubvrila dootoku. Nw tombu lo dootoku, Isaak ka okv Jakob ka, bunyi Pwknvyarnv gvlokv milvvnam akin ha paatoku. \v 10 Abraham Pwknvyarnv gv doobwng dubv lvngtung dwlwkla, kaapu tain dubv mvlwk rilwkla pamtv mvnam ha kaayala dootoku. \p \v 11 \x - \xo 11:11 \xo*\xt Atk 18:11-14; 21:2\xt*\x*Mvngjwng kolokv Abrahamnyi abu gubvrila moto, nw achialvbv nyikam kubvka okv Sara ka nyirium nvgobv rikubvka. \f + \fr 11:11 \fr*\fqa Si mvgjwng gui vmidwv. Nw; \fqa*\ft Megonv kitaplo doodu \ft*\fqa Si mvngjwng lokvto Saranyi kuu gvladubv mvnvgv, nw achialvbv hongula kuu dolamanv gobv rikujeka Nw.\fqa*\f*Nw Pwknvyarnv gv milv nama rirungre vla mvngjwng toku. \v 12 \x - \xo 11:12 \xo*\xt Atk 15:5; 22:17; 32:12\xt*\x* Abraham sikunv jvbv rikubvka, so nyi akin lokv nyido gv takar vdw jvbv okv svmasa gv adarai lo kila manam chokri aingbv husi hv doolin pvkunv. \p \v 13 \x - \xo 11:13 \xo*\xt Atk 23:4; 1Kri 29:15; Miri 39:12\xt*\x*So nyi mvnwng si mvngjwnglo sinya toku. Bunu Pwknvyarnv gv milv kunam yikungyira vdwa naarwk sima toku, vbvritola adu lokv bunu kaapato okv bunu torwk sitoku, okv bunu sichingmooku so nyebunyi gubv okv ngookarkunv nyi gubv mvngbwk sutoku. \v 14 Yvvbunudw svkvnv vdwa mindunv bunu atubogv lvgabv diringmooku ako makardu vla minbwk jitoku. \v 15 Bunu bunugv vngyu rokunam diringmooku gv lvgabv mvngbvmato; bunu vbv mvngnv guilo, bunu vngkur dukubv agi paapikui. \v 16 Vmabvya, bunugv paadubv vla mvngdv-mvngdv kunam diringmooku angv alvyaung nvgo, hv nyidomooku tologv diringmooku go. Okv vkvlvgabv Pwknvyarnv bunugv ninyia ngonugv Pwknvyarnv vla minjeka nw hinying matoku, ogulvgavbolo nw bunugv lvgabv pamtv go mvpvripv jitoku. \p \v 17 \x - \xo 11:17 \xo*\xt Atk 22:1-14\xt*\x*Vdwlo Pwknvyarnv Abrahamnyi rikwripak tokudw mvngjwng ngv Abrahamnyi nw gv kuunyilo Isaaknyi erinpeelwk segubv mvla jitoku. Abraham Pwknvyarnv gv milv jikunam angv, vbvritola nw atubogv kuunyilo akin a erinpeelwk riji dubv doya toku. \v 18 \x - \xo 11:18 \xo*\xt Atk 21:12\xt*\x*Pwknvyarnv ninyia minto, “Ngoogv naa husi doolinre vla milv kunam anga Isaak gvlokv doolinre.” \v 19 Pwknvyarnv Isaaknyi sinam loka turkur moreku vla Abraham mvngtinto—okv, vbv mvngku lokv, Abraham Isaaknyi sinam loka paakor toku. \v 20 \x - \xo 11:20 \xo*\xt Atk 27:27-29,39,40\xt*\x*Mvngjwng ngv Isaaknyi Jakob gvla Isau gv aainvlo bokta paaji nama milv motoku. \p \v 21 \x - \xo 11:21 \xo*\xt Atk 27:27-29,39,40\xt*\x*Mvngjwng ngv Jakobnyi ninyigv sitv madvbv Josep gv kuunyilo vdwa bokta jilwk moto. Nw atubogv bangngi nga kvtor sila baabw tola Pwknvyarnvnyi kumtojotoku. \v 22 \x - \xo 11:22 \xo*\xt Atk 50:24,25; Mog 13:19\xt*\x*Mvngjwng lokv, Josep nw gv sitv tvrilo, Israel nyi vdwgv Ijipt lokv vnglin kuse nga minto, okv ninyigv svma nga ogubv rise ngvdw um gaam minla vvpv jitoku. \v 23 \x - \xo 11:23 \xo*\xt Mog 2:2; Mog 1:22\xt*\x*Mvngjwng lokv Moses gv anv-abua ninyia bvngro kochingbv poolu pwvmgo vvsi nyutoku. Ninyia bunu kaapunv kuunyilo gubv kaanyato, okv bunu dvbv gv orto nga tvvmabv rise nga busu matoku. \p \v 24 \x - \xo 11:24 \xo*\xt Mog 2:10-12\xt*\x* Mvngjwng lokv Moses vdwlo kai tokudw nw dvbv gv kuunyijar gv kuunyilo gubv minku svnga maakv vtoku. \v 25 Nw rimur rila achukgo ayungjvma go himpukain bv svngse yanga kayu tvla Pwknvyarnv gv nyi vdwa lvkobv hirukaya yabv svngse nga mvngyato. \v 26 Nw Ijipt gv nyitv nyigam nvnv yikungyira ngam svnga Kristo gv lvgabv hinching chingya svnga arv doya nvgobv mvngyato, ogulvgavbolo nw nyik v aainv amina kaagapto. \p \v 27 Mvngjwng ngv Mosesnyi dvbv gv haachi a busu madubv mvtola Ijipt mooku a vngyu motoku. Ho nw kaapa lamanam Pwknvyarnvnyi kaapanam aingbv, nw vngkur kuse nga maakv vtoku. \v 28 \x - \xo 11:28 \xo*\xt Mog 12:21-30\xt*\x* Mvngjwng ngv ninyia Israel nyi vdwgv kuunyilo bvngtu vdwa Sinv Nyidogindung vdwv mvki madubv naam agi gwngtung lo oyi paksak lakv vla mimula vbvrila vngbo dvmin ha rilin motoku. \p \v 29 \x - \xo 11:29 \xo*\xt Mog 14:21-31\xt*\x*Mvngjwng lokv Israel nyi vdwv lwngchingnv svmasa nga dvpw lo vngnam apiabv vngbola vngrap toku; vdwlo Ijipt nyi vdwv vbv ritv tvvtokudw, bunua isi hv dvmit toku. \p \v 30 \x - \xo 11:30 \xo*\xt Js 6:12-21\xt*\x*Mvngjwng lokv Israel nyi vdwv alu kanw go bunu Jeriko gv vlwng svlung vdwa vngyit karto kudw vlwng svlung vdwv yaktoku. \v 31 \x - \xo 11:31 \xo*\xt Js 6:22-25; Js 2:1-21\xt*\x*Mvngjwng ngv Yooriak karnv Rahabnyi Pwknvyarnvnyi tvvmanv nyi vdwa lvkobv siming gvmumato, ogulvgavbolo nw Israel nyimak makru runv vdwa ajin-amin aingbv alvbv torwksinam lvgabv. \p \v 32 Ngo mindv dubvre? Ngo Gidion, Barak, Samson, Jepta, Dabid, Samuel okv nyijwk vdwgv lvkwng nga mindubv dw ngv chiyoma. \v 33 \x - \xo 11:33 \xo*\xt Dan 6:1-27\xt*\x* Mvngjwngnam lokv bunu diringmooku mooku mvnwng dvdv nga nyimak pala paaya yatoku. Bunu tarwk nvnga rinyato okv Pwknvyarnv gv milv kunam ha naarwk sinya toku. Bunu abwngapa vdwgv gaam ha mvtum nyatoku, \v 34 \x - \xo 11:34 \xo*\xt Dan 3:1-30\xt*\x*maatarbv gunv vmv nga mvngit nyatoku okv riokse lokv paki koomabv kitoku. Bunu lvvkumanv vdwv, vbvritola gwlwk nyatoku; bunu nyimaklo torbin lvvbin yanv gubvrila okv nyebu nyi vdwgv sipai vdwa mvya yatoku. \v 35 \x - \xo 11:35 \xo*\xt 1Dv 17:17-24; 2Dv 4:25-37\xt*\x*Mvngjwng lokv nyimv vdwv bunugv amiasa sikunv vdwa turkur dukubv paatoku. \p Kvvbi vdwv, ajarabi nama torwk simare vla turkur lakula alvyabv svngyakunam lvgabv mvdwkmvku kolo sinya toku. \v 36 \x - \xo 11:36 \xo*\xt 1Dv 22:26,27; 2Kri 18:25,26; Jer 20:2; 37:15; 38:6\xt*\x*Megonv vdwa nyarjikaula okv svnyak patoku, okv kvvbi vdwa jaako lwkla okv patwklo boolwk nyatoku. \v 37 \x - \xo 11:37 \xo*\xt 2Kri 24:21\xt*\x* Bunua vlwng orki nyato, bunua hari lokv tungnyi gubv peetung nyatoku, bunua riokse lokv paki nyatoku. Bunu svlar okv yabin gv apin vdwa vji bv kotola vnggo karnyato—heema nyato, mvdwkmvku nyato, okv mvjikmvbik minto. \v 38 Tanyi mooku si bunugv lvgabv alvnvgobv riyo mato! Bunu diringmooku mooku kaamanv nyi jvbv rinyala chukrimooku lo okv moodw vdwlo ngookar nyatoku, lvngpwk vdwlo okv kvdw ungrung vdwlo doonya toku. \p \v 39 So gv lvkpvla pvvnam dvdv si bunugv mvngjwng lokv yaanam dvdv ngv! Rigvrila bunu Pwknvyarnv gv milv nama naarwk sima toku, \v 40 ogulvgavbolo Pwknvyarnv ngonugv lvgabv alvyanv rungnam go rungpv jiyato. Ninyigv mvngnam mv ngonu lvkobv rila bunu rvbwngchwng kunv gubv rire vla mvngtoku. \c 12 \s Pwknvyarnv ngonugv Abu \p \v 1 Ngonua lvkobv svkvnv kayatayanv kairungnv nyipam gobv ngonua dooyumdo. Vkvlvgabv ngonugv lamtvlo ogugo mvtumritum dudw ho vdwa mvala okv rimur hv ngonua jarbwngla rwkrwk mvla gakbwngla doodunv vdwa mva silaju, okv ngonu lamtv joktu jokse nga haapok jila jokla juka. \v 2 Klai ngonugv nyikkv Jisunyi rogap laju, ninyi gvlo ngonugv mvngjwng ngv atok lokv ataranya lobv mvngging dunv. Nw gv aainvlo mvngpu paase nga, nw daapo gv lvkwngbv topak matoku! Vmabvya nw daapo lo hinyinghirula sise lvkwngbv ogubvka mvngmato, okv nw vjak Pwknvyarnv gv dvbv dooging gv lakbik tangvlo doodukunv. \p \v 3 Nw ogugo ripv kudw um mvngkato, rimurnv nyi vdwgv achialvbv kaanwng mabv rinam a oguaingbv nw saktvla rito kubvdw! Vkvlvgabv nonuno atubongv mvngju sila topu mabvka. \v 4 Nonugv rimur ha turmilarmi sikulo nonu sinam nyenam gubv rimi siyo madv. \v 5 \x - \xo 12:5,6: \xo*\xt Job 5:17; Nyit 3:11,12\xt*\x*Pwknvyarnv gv nonua ninyigv kuu aingbv mintvmirula minam gamchar vdwa nonu mvngpa kuma lare? \q1 “Ngoogv kuu anga nga vdwlo Ahtu nam minsar nama tvvgap laka, \q2 okv vdwlo nw naa yamredw no mvngju simabvka. \q1 \v 6 Ogulvgavbolo Ahtu nw gv paknam mvnwngnga nw minsar dunv, \q2 okv nw gv kuu anga jvbv torwksinama nw mvritririt dunv.” \m \v 7 Nonunogv hinching chingnam a abu gv mvritriritnam gubv no saktv laka; nonugv hinching chingnam lokv kaapadu Pwknvyarnv nonua nw gv kuu ayingbv mvgvdu. Abu gv mvdwkmvku manam kuu anga go dobv lare? \v 8 Nonuno nw gv kuu mvnwng vdwa mvnam apiabv, nonua mvritririt madubolo hv manv nonu nw gv jvjvnv kuu vdwvma, vbvritola dvchoyirv nvgv kuu vdwv. \v 9 Tanyi amar lokv ngonugv abu vdwlo minbolo, bunu ngonua mvdwkmvku do okv ngonu bunua mvngdv dunv. Vbvrikunamv, ngonugv yalu gv Abu lo ngonu vdwgo tolwklaklwk sirungla ridudodu kubv ridukunv! \v 10 Ngonugv tanyi amar abu vdwv ngonua dw achuk gv lvgabv mvdwkmvku namv, kaarinyi bunu riinbv ridu; vbvritola Pwknvyarnv um ngonugv alvnam lvgabv ridu, vkvlvgavbolo ngonu ninyigv darwk nama baak paamwng gvdubv. \v 11 Vdwlo ngonua mvritririt rikudw, kaarinyi hv ho dw lo mvngpu lvgabvma, ngonua mvngru monam lvgabv. Vbv yvv bunua mvritriritla tamsarnam vdwv aainvlo tarwkbaakbv turnam okv sarsopoyo gv amina paariku. \s Tamsarnam okv Gamrwnam \p \v 12 \x - \xo 12:12 \xo*\xt Aij 35:3\xt*\x*Vbvrikunamv, nonugv laakyu kunv laak kv idung toka, okv nonugv jinjinrumrumnv lvbwng ngv gwlwk motokuka! \v 13 \x - \xo 12:13 \xo*\xt Nyit 4:6\xt*\x*Sorchinv lamtv vdwlo vngkar dvdv toka, vkvlvgavbolo lvpiknv lvpa ngv vngnyu mabv rima dubv, vbvritola poyadukubv. \p \v 14 Mvnwngnga sarsopoyo bv ribam dubv rikw laka, okv darwkbv turdubv rikw laka, ogulvgavbolo vbv rimabv yvvka Ahtunyi kaapa mare. \v 15 \x - \xo 12:15 \xo*\xt Det 29:18\xt*\x*Pwknvyarnv gv anyuaya lokv dakkur svnga hima sutoka. Yvvnyika kvvchaknv singnv ngv svngchala okv chumdwk lokv achialv gonyi adwkaku monam aingbv rimu mabvka. \v 16 \x - \xo 12:16 \xo*\xt Atk 25:29-34\xt*\x*Yvvnyika Isau gv jvbv gwngngmurla vmalo darwkmanv gubvrila, lvkin go achin dvnam mvngchik gv lvgabv nw gv achi gubvrila kaiyabv yikungyira paase nga pyogga sinv aingbv rimu mabvka. \v 17 \x - \xo 12:17 \xo*\xt Atk 27:30-40\xt*\x*Nonuno chindu, ho kochingbv nw abu gv bokta nga naarwk sidukubv mvngtoku; nw nyikla sarla makar kubvka abuv ninyia hvngkur toku, ogulvgavbolo nw riro kunam ha lvkodv ridin dukubv lamtv kaaku matoku. \f + \fr 12:17 \fr*\fqa ho lvgabv kaakarto; \fqa*\ft Vmalo\ft*\fqa nw boktalwkji naama paanam lvgabv rikw toku.\fqa*\f* \p \v 18 \x - \xo 12:18\xo*\xt Mog 19:16-22; 20:18-21; Det 4:11,12; 5:22-27\xt*\x* Nonu Israel nyi vdwgv aanam aingbv aama, nonugv hinla jinamv, Sinai Moodw lo vmv gugo dvbv, kanv pulwkla okv kanv jikriak to, doogumdoori rila, \v 19 pungli tapu akogv dunam v, okv vlv gv adu v, vdwlo nyi vdwv vlv adua tvvtokudw, bunu gamchar gudv tvvmu kumabvkv vla kootoku, \v 20 \x - \xo 12:20 \xo*\xt Mog 19:12,13\xt*\x*Ogulvgavbolo “Svnwngsvmin gunvka moodw am mvsit bolo, um vlwng orki runglaka.” Vla ortojinam ha bunu tvvnyu kuma toku. \v 21 \x - \xo 12:21 \xo*\xt Det 9:19\xt*\x*Bunu kaanamv achialvbv busu kaapa toku vbvrila Moses mintoku, “Ngo busula okv jinjinrumrum pvnv!” \p \v 22 Vbvritola, nonu Jayon Moodw lo okv turnv Pwknvyarnv gv pamtv nyido mookugv Jerusalem lo, hoka hejar-hejar bv nyidogindung vdwgv doopam kolo, hoka nonu aatoku. \v 23 Pwknvyarnv gv kuunyilo bvngtu mvnwng gv amina nyidomooku gv kitaplo lvkpv duku ho vdwgv himpu mvngpula doopam kolo nonu aaduku. Pwknvyarnv gvlo aadu yvvdw nyi nga jwngkadaka dunv, okv alvnv nyi vdwgv dow nga rvbwng mokunam vdwgvlo nonu aalwk duku. \v 24 \x - \xo 12:24 \xo*\xt Atk 4:10\xt*\x*Anw bv milv kunam ha mvkimvak pvkunv Jisu gvlo nonu aadu, okv Abel gv oyi sarnam ha alvyanv ogu milvla oyi paksakku ho aalwkduku. \p \v 25 \x - \xo 12:25 \xo*\xt Mog 20:22\xt*\x*Vbvrikunamv, nonu hima sulaka, okv yvv japdudw ninyi tvvya mabv riyoka. Yvvdw akonvgv Sichingmooku so darwknv doin japnam ha tvvmabv toa kunv vdwv ringsu lamanyato. Vbvrikubolo, nyidomooku tologv japnv anga ngonu dakkur kubolo achuk guka ringsu lajiku kaama! \v 26 \x - \xo 12:26 \xo*\xt Hag 2:6\xt*\x*Ho gv dw lo Ninyigv vlv ngv Sichingmookua hwkdinto, vbvritola vjak nw milv toku, “Ngo lvkodv Sichingmookua hwkdin mwngmare nyidomooku haka hwkdin re.” \v 27 “Lvkodv” vnam gamchar lokv kaatamdu pwknamyarnam oguogu vdw si hwkdin reku okv naala naa riku, vbvrikubolo hwkdin nyumanv oguogu vdwv doobwngre. \p \v 28 Vbvrikunamv, klai ngonu umbonyikv vla kuju, ogulvgavbolo ngonu hwkdin nyumanv karv nga naarwk supvku. Klai ngonu Pwknvyarnvnyi busula achialvbv mvngdvla, ogunv lamtv lokv ninyia mvngpu dubv rise ngvdw umbonyikv vla ninyia kumlajola kuju; \v 29 \x - \xo 12:29 \xo*\xt Det 4:24\xt*\x*ogulvgavbolo ngonugv Pwknvyarnv jvjv bv mvyakmvchaknv vmv ngv. \c 13 \s Pwknvyarnvnyi oguaingbv mvngpu monam \p \v 1 Kristan nyi vdwbv akin-akinha pakmi sibwng laka. \v 2 \x - \xo 13:2 \xo*\xt Atk 18:1-8; 19:1-3\xt*\x*Nonugv naam lo nyi kaachin manam vdwa aamunam lvgabv mvngpa mabv riyoka. Nyi megonv kvvlo vbvrila oguchimabv nyidogindung vdwa aamula ritoku. \v 3 Yvvbunudw patwklo doodudw, nonuno bunua lvkobv patwklo dooming gvnam aingbv mvngpa laka. Yvvbunudw hinching chinla doodudw, nonuno bunua lvkobv hinching chingmin gvnam aingbv mvngpa laka. \v 4 Nyida nga nyi mvnwng gv mvngdvnam gubvka, okv nywngnyilu vdwv jwkjwkvrwk minsu dubv rimi sirung laka. Yvvbunudw gwngmur dunv okv yvvbunudw nywng nyilubv ritola kvvbi vdwa doogvkargv dunv Pwknvyarnv bunua jwngkadaka reku. \p \v 5 \x - \xo 13:5 \xo*\xt Det 31:6,8; Js 1:5\xt*\x* Nonugv singnamlo morko nga mvngbiu namlo adu laka, okv no hvkamgo doopvdw hum nyumchi nvgobv rito laka. Ogulvgavbolo Pwknvyarnv mintoku, “Ngo vdwloka nonua vngyu mare; ngo vdwloka nonua topak mare.” \v 6 \x - \xo 13:6 \xo*\xt Miri 118:6\xt*\x*Vbvrikunamv, klai ngonu mvngrw dvla vbv minlaju, \q1 “Ahtu nga ridur rianv, \q2 Ngo busu mare. \q1 Yvv nga ogu rila rinv?” \p \v 7 Nonua Pwknvyarnv gv doin a japjikunv kvvlo gv rigvdogvnv vdwa mvngpa laka. Mvngkor kaatoka bunu oguaingbv svngpvripv kudw okv sipv kudw, bunugv mvngjwng nga riming gvto laka. \v 8 Jisu Kristo meru jeka, silu jeka, okv dvbvsingtam lojvka akin v. \v 9 Nonua angu-angusinv tamsar vdwv jvjvnv lamtv loka vnggv koma bvka. So si Pwknvyarnv gv anyuaya lokv ngonu arwng gwlwk naarwksinam si alvdu, okv dvnamtvngnam gv lvkwngbv pvbv nga tvvnam lokvma, yvvbunudw so pvbv sum tvvdunv ho vdwv bunu gvlo ridur paamato. \p \v 10 Jius vdwgv kumkujoku mooku lo nyibubv rila ririanv vdwv ngonugv erinpeelwk lwkku yugwng lokv ogugoka dvla madunv. \v 11 \x - \xo 13:11 \xo*\xt Leb 16:27\xt*\x* Jius Butvyachoknv angv svnwngsvmin vdwgv oyi a rimur vdwgv lvgabv erinpeelwk jidubv Darwkyachoknv Karchung lo bvnglwkdo; vbvritola svnwngsvmin gv ayak vdwa tombu gv agum lo vmv ramyok do. \v 12 Vkvlvkwngbv Jisu ka nw atubogv oyi lokv nyi vdwa rimur loka darwk dukubv mvnam lvgabv, pamtv gv agum lo sitoku. \v 13 Vbvrikunamv, klai ngonu ninyia lvkobv tombu agum lo vngla okv ninyigv hinying nga gvpingvin minggv laju. \v 14 Vkvlvgavbolo ngonugv lvgabv Sichingmooku so doobwng jinv pamtv kaama; pamtv aajinv anga ngonu makar dunv. \v 15 Vbvrikunamv, Jisu gv amin lokv ngonu Pwknvyarnv gv amina kaimonamv hv ngonugv erinpeelwk gubv mvla alu gv dwkia ninyia jire, ho daan hv nabor lokv jinamv, yvvdw ninyia Ahtu vdnu. \v 16 Alvnv kudungkua rinam okv akin-akin a ridur minsu nama mvngpa mabv riyoka, ogulvgavbolo svbvrinam si Pwknvyarnvnyi mvngpu dubv erinpeelwknam vdwv. \p \v 17 Nonua rigvdogvnv vdwgv minam ha tvvlarilaka okv bunugv mingkulo vngming gvlaka. Bunu doonudaknu mabv nonugv yalu a kayatayado, ogulvgavbolo bunu bunugv kudungkua rinam ha lvkpv nama Pwknvyarnvnyi jidukubv rirungdu. Nonuno bunua tvvboribolo, bunu kudungkua nga mvngpula rire; vbvmabolo, bunu um mvngru dula rire, okv hv nonugv lvgabv ridurnam gubv rimare. \p \v 18 Ngonugv lvgabv kumbv laka. Ngonu jvjvbv mongrumara ngv mvngbwk dunv, ogulvgavbolo ngonu dw mvnwnglo jvjv nvnga ridubv mvngdunv. \v 19 Okv ngo nonua achialvbv koola mindunv Pwknvyarnv nga nonu gvlo baapubv vngkur monam lvgabv kaiyayabv haapok jila kumto laka. \s Kumnyungbv Kumnam \p \v 20 Ninyigv erinpeelwk sula siji kunam gv oyi \f + \fr 13:20 \fr*\fqa nwgv oyiv; \fqa*\ft Vmalo\ft*\fqa nwgv erinpeelwksula sinamhv.\fqa*\f*lokv kairungnv svlar kaaya nvbv rinv ngonugv Ahtu Jisunyi Pwknvyarnv siku nvnga turkur motoku, vbvrinam hv doobwngnv milv nama mvu pvvnam mv. \v 21 Sarsopoyonv Pwknvyarnv nw gv mvnggiabv rinam lvgabv nonua alvnv ogumvnwngnga jigv yika, okv Jisu Kristo gv lokv nw gv mvngpubv ngonua rilaka. Okv Kristo dvbvsingtam bv yunglit nvgobv ribv laka! Amen. \s Minyakunam gamchar vdwv \p \v 22 Ngoogv ajin vdwa ngo nonua kodwkrwkla mindunv, so gv mintvmirunam doinha saktv tvla tvvya laka; ogulvgavbolo ngoogv nonua siti lvknam si awgo asuma. \v 23 Ngo nonua ngonugv boru Timoti patwk lokv linpvku vla chimuso mvngdu. Nw baapubv aaku namgo kaabolo, vdwlo ngo nonua kaarikudw ngo ninyia ngo lvkobv aagvriku. \p \v 24 Ngonugv kumrwklvtak ka rigvdogvnv vdwa okv Pwknvyarnv gv nyi vdwa jiji laka. Itali lokv mvngjwngnv vdwv nonua bunugv kumrwklvtak ha jilwk nyadu. \p \v 25 Pwknvyarnv gv anyuaya ngv nonu mvnwng gvlo lvkobv doolaka.