\id ROM - Tewa [tew] NT (North America Branch) (DBL 2014) \h ROMANS \toc1 In Ta̖ˀnin Paul-di In Rome Búuˀúwi Méesateˀin Tꞌowa Ovâyta̖ˀnannin \toc2 Romans \toc3 Rom \mt1 In Ta̖ˀnin Paul-di In Rome Búuˀúwi Méesateˀin Tꞌowa Ovâyta̖ˀnannin \c 1 \p \v 1 Naa Paul omuuˀiˀ, Jesus Christ-gîˀ dáytꞌôeˀoˀiḏi nä́ˀin ta̖ˀnin wâysandeˀ un Rome búuˀú iwe íthaaˀin. Yôesi Táḏáḏí naa díde̖ˀman heḏá dísaanígîˀ dísóge iví híwó̖ˀdi tu̖u̖ tꞌowa dovâytꞌôeˀa̖míḏí. \v 2 Hä́nˀoebo Yôesi natú̖ nä́ˀi híwó̖ˀdi tu̖u̖ naˀin dímä̂äníˀin, heḏi iví tukhe̖ˀmin iví ta̖ˀnin diwe i dâyta̖ˀnan. \v 3-4 Iví ay Jesus Christ naˀinbí tsondi hayˀi gínmuuˀiví̖ˀgeḏi dâyta̖ˀnan. Naˀaypu̖yä̖ ihayḏi natꞌowasenpaa, heḏi iví thehtáy pahpâa David i hä́nˀoeˀi tsondi namuuˀiví tíˀúugé kä̖ˀä̖ä̖ˀinbíˀweḏiho naˀaypu̖yä̖. Heḏi Jesus nachuuḏi nawáywówápóe ihayḏi i Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ḏi dînkeeyan taˀgendi Yôesi Táḏáví ay wáˀ ûnmuuˀin. \v 5 Háa Jesus iˀan waa namuuḏi Yôesi Táḏá navíˀpiyeˀ híwó̖ˀdi namuu, heḏiho in Huḏíyo dimuupíˀin tꞌowa wéngé tꞌä̖hkí dithaaˀinbíˀpiyeho naa dísan dovâykhä̖ge̖ˀnamíḏí iví tu̖u̖ ipiyeˀ dívíwhä̖yú̖-íḏí heḏá ônˀaˀginnamíḏá. Kin dáyˀoˀ heḏânho tꞌowaḏi óetegé-íḏí. \v 6 Heḏá un wáˀ Yôesi Táḏáḏí wovâytu̖kánnan Jesus Christ-víˀin ímúníḏí. \p \v 7 Heḏiho un tꞌä̖hkí oe Rome íkwꞌó̖ˀnin wâysengitu̖máa. Yôesi Táḏáḏí wovâyséegí heḏá wovâyde̖ˀman iví tꞌowa ímúníḏí. Iḏá heḏá Naˀinbí Sedó Jesus Christ-diḏá séegísehkanä wovâymä̂äní heḏá wovâykhä̖ge̖ˀnamí ánshaaginpíḏíboˀ íkwo̖ˀníḏí. \s1 Paul oe Rome-piyeˀ napundaˀ \p \v 8 Heḏi nää-á hä̖̂ä̖ḏi Jesus Christ dóhéeˀan ginhay-á Yôesi naví Táḏá dókú̖ˀdaaˀoˀ un tꞌä̖hkí ímuuḏi, gá wéngé tꞌä̖hkí tꞌowa dívíhíˀmáaḏân unbí whä̖yu̖ i̖ˀgeḏi. \v 9-10 Yôesi Táḏá-áho ûnhanginná nä́ˀi naa otû̖ˀdi taˀgen namuuˀin. Igîˀ pín taˀge hayḏi dáytꞌôemáa tꞌowa dovâytu̖ˀoḏi i híwó̖ˀdi tu̖u̖ iví ay Jesus-ví̖ˀgeḏi, heḏi hä̖̂ä̖ḏi wänbo tꞌä̖hkí wâyyûusuˀoˀ. Yôesi dódaˀmáa i-á natú̖ḏáho hanwaapíḏíbo unbíˀpiyeˀ dípunmä̂äní, \v 11 gá hânho oˀáḏâapundaˀḏân. Naa odaˀ hä̖ä̖wí i Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ḏi naa díhá̖ˀandiˀ wâyphaḏé-íˀin, heḏânho unbí whä̖yu̖ shánkího únkay-íḏí. \v 12 Kinnân otu̖ˀdaˀ: Undáḏí naa-áḏí wé̖ˀge ívíkhä̖ge̖ˀnamí kwee waa sen waa giˀâ̖a̖níḏí, handa̖ˀ ívíwhä̖yundeḏi. \p \v 13 Tíˀûuwin páaḏéˀin, odaˀ únhanginnáníˀin hä̖́yä́n wänbo dáyˀánshaamáa omú-íḏí unbíˀpiyeˀ, hewänbo hä̖̂ä̖ḏi waa hä̖ä̖wíḏí díˀahkhándeˀ. Hânho odaˀ báyékíḏí unbí búuˀúwin Jesus-víˀpiyeˀ dovâywhä̖yu̖ˀa̖míˀin, in wé̖ˀgeˀin Huḏíyo dimuupíˀin tꞌowa dovâywhä̖yu̖ˀan waagibá. \v 14-15 Naa tꞌä̖hkí tꞌowa hä̖ä̖wí ophaamuu waagibá ocha̖a̖, tobá háawin dimúní wänboˀ, in Greek tu̖u̖ḏi dívíhéeˀoˀindá in piˀwí tu̖u̖ḏi dívíhéeˀoˀindá, in hânho dihá̖ˀindá in dihá̖hpíˀindá, gá Yôesiḏi naa dísógeḏân iví híwó̖ˀdi tu̖u̖ tꞌä̖hkí tꞌowa dovâytꞌôeˀa̖míḏí. Heḏânho shánkí odaˀ un oe Rome diwe íkwꞌó̖ˀnin wáˀ wâytꞌôeꞌa̖míˀin. \s1 Yôesi Táḏáví híwó̖ˀdi tu̖u̖-á ûnkay \p \v 16 Yôesi Táḏáví híwó̖ˀdi tu̖u̖ḏi naa wíḏíwôedaˀmähpí. Nä́ˀi tu̖u̖-ân nakay, heḏi i̖ˀgeḏi Yôesiḏi tꞌä̖hkí tꞌowa in ipiyeˀ dívíwhä̖yundeˀin ovâyˀaywondeˀ, páaḏé in Huḏíyo dimuuˀindá, heḏá in Huḏíyo dimuupíˀindá wáˀ. \v 17 Nä́ˀi híwó̖ˀdi tu̖u̖ḏi díhá̖ˀandi gínhanginná háa Yôesi Táḏáḏí tꞌowa ovâycha̖a̖máaˀin tꞌaywó̖ˀdi dâymáapí waagi. Hewänbo inbí whä̖yu̖ dínmuuˀiḏiḏa̖ˀ kin iˀoˀ, hä̖ä̖wí híwó̖ˀdi dívíˀoˀi namuuḏá yoe, iví ta̖ˀnin diwe ûnta̖ˀmuu waagi: \q1 Wí toˀwí Yôesivíˀpiyeˀ taˀgendi iwhä̖yundeḏáhoˀ, iví whä̖yu̖ ûnmuuḏibo Yôesiḏi óecha̖a̖máa tꞌaywó̖ˀdi imáapí waagi, \q2 heḏi wówátsi óemä̂äní. \s1 Yôesi Táḏáḏí wên tꞌowa ovâytuchä̖nukhâymáa \p \v 18 Yôesi Táḏá oe makówá naˀä́ndiḏi dînkeeyoˀ ovâytuchä̖nukhâymáaˀin in toˀwên óeˀaˀginpíˀindá heḏá in yä̖ˀḏâapîˀ dívíˀoˀindá, háa dívíˀoˀin namuuḏi natꞌayḏi. Heḏi híwó̖ˀpí dívíˀoḏibo Yôesiví taˀgen ûnmuuˀin ônkaayo heḏânho wé̖ˀgeˀin tꞌowa wíḏâytáa-ípíḏí. \v 19 Dínkoeḏi híwó̖ˀ dínhanginnáníḏí Yôesiví̖ˀgeḏi, gá iḏi ovâyhanginˀânnandân. \v 20 Yôesi Táḏá pínnán kay imáa hä̂nhay wänbo nahándepíˀin, heḏi iḏa̖ˀ Yôesi namuu hä̂nhay nanân wänboˀ. Tobá tséeḏí Yôesi âymúndepí wänboˀ, nä́ˀi nan oepáa ikhíyé ihayḏi waaboˀ thayˀeeḏi nä́ˀi hä̖ä̖wí gínhanginná iví̖ˀgeḏi i hä̖ä̖wí ipaaˀiḏi. Heḏânkun tꞌowa wíḏínkoeḏipí ditú̖níḏí wíḏínhanginnáhpíˀin. \p \v 21 Hewänbo tobá Yôesiví̖ˀgeḏi tꞌowa dínhanginnân wänboˀ, óeˀaˀginnamívíˀweḏi heḏiháa óekú̖ˀdaaˀa̖mívíˀweḏi dínkhâyˀä̖ˀ waagi, inbí ánshaa wíḏínchä̖ˀmuupí heḏá inbí hangintandá dâymáapíḏí khu̖u̖ i̖ˀgebo diyiˀ. \v 22 Báyékí dihá̖ kin diˀándeˀ, hewänbo hanginta̖hpíˀinda̖ˀ dimuu. \v 23 Tobá Yôesi-á tꞌä̖hkíví kwꞌáye namuu wänboˀ, heḏá iví wówátsi-á hä̂nhay wänbo wíˀûnhándepí, nä́ˀin tꞌowaḏáho wíyá wíˀóeˀaˀginmähpí; heḏi tobá Yôesi nachuˀpí wänbo heḏá tꞌowa-á ditꞌa̖hánde wänboˀ, báyékí hä̖ä̖wí tꞌowa waabá díncha̖a̖ˀin dâykhíyé inbí yôesi dínmúníḏí, heḏá báyékí wíyá hä̖ä̖wí-á dâypaa, tsíḏé-á pꞌoekanu-á hä̖ä̖pandá pä̖́ä̖yu̖-á waagá díncha̖a̖ˀiˀ, heḏi nä́ˀi hä̖ä̖wí dâypaaˀi wáˀ dâyˀaˀginmäˀ. \p \v 24 Heḏiho Yôesiḏi ovâyyoeˀoˀ dívíˀa̖míḏí nä́ˀi yä̖ˀḏâapîˀ inbí píˀnä́ khóˀyéḏí dikandaˀiˀ, heḏi wôedaˀginpíḏí yä̖ˀḏâapîˀ hä̖ä̖wí wíˀnä́ táyeḏi inbí túuˀúḏí dívítsiyeˀoˀ. \v 25 Wíyá wíḏívítꞌóyandepí in taˀgen namuuˀin Yôesiví̖ˀgeḏi, heḏi i hôeyó namuuˀiḏa̖ˀ dívíwhä̖yundeˀ. I hä̖ä̖wí Yôesi ikhíyéˀiḏa̖ˀ dâyˀaˀginmäˀ heḏá ipiyeˀ dívíyûusuˀoˀ, Yôesivíˀpiyá yoe, i-á nä́ˀi hä̖ä̖wí ikhíyéˀi namuu. Iḏa̖ˀmân hayˀi namuu kin tꞌowa dínkhâyˀä̖ˀ hä̖̂ä̖ḏi wänbo tꞌä̖hkí ditú̖níˀin. Hamân. \p \v 26 Heḏi in tꞌowa nä́ˀi yä̖ˀḏâapíkan dívíˀoˀindá Yôesiḏi ovâyyoeˀoˀ i wôedaˀwó̖ˀgí hä̖ä̖wí hânho dikandaˀi wíyá dívíˀâ̖a̖míḏí. In kwiyä̖ˀ wänbo háa inbí wówátsi thaa dínmúní waagi wíḏithaapí, heḏá wây-á kwiyä̖ˀdáḏí inbí túuˀúḏí dívítꞌaywó̖ˀkanmáa. \v 27 Heḏi in senäˀ wáˀ han waagibá dívíkanhon. Inbí kweeyôe-áḏí dívítháye̖ˀbé-ívíˀweḏi dínkhâyˀä̖ˀ waagi, shánkíḏí didaˀ wây-á senäˀdáḏí inbí túuˀúḏí dívítꞌaywó̖ˀkanmáˀve-íˀin. Heḏi nä́ˀin senäˀ wôedaˀwó̖ˀgí wíˀnä́ táyeḏi dívítsiyeˀoḏi i tuchä̖nu dínˀä̖ˀi ovâymäˀ, heḏi inbí tꞌaywó̖ˀdi dínmuuḏi inbí túuˀú dâypeḏeeˀoˀ. \p \v 28 Dichanpoˀ wínachä̖ˀmuupíˀin Yôesiví̖ˀgeḏi taˀge dívíˀánshaaˀâ̖a̖míḏí, heḏiho Yôesiḏi ovâyyoeˀoˀ inbí yä̖ˀḏâapîˀ ánshaa-áḏí, i hä̖ä̖wí dínkankhâyˀä̖hpîˀ dívíˀa̖míḏí. \v 29 Yä̖ˀḏâapîˀ-áḏí híwó̖ˀpîˀ-áḏíḏa̖ˀ inbí píˀnä́ khóˀyé díntoˀon; hânho diha̖ˀtꞌaa; wây-á toˀwêndáḏá háaˀwänbo-á dimuu; hânho dithúutꞌóe; hä̖̂ä̖ḏi wänbo tꞌä̖hkí ditꞌowatꞌa̖kha̖nudaˀ; hânho dívítꞌaymáa; hä̖̂ä̖ḏi wänbo tꞌä̖hkí dívíhôeyómáa; wây-á tꞌowaví̖ˀgeḏi yanäkí dívíˀánshaamáa heḏá dívíhíˀmáa; \v 30 tꞌowa dâytu̖u̖súuˀoˀ; Yôesi dâytꞌay; tꞌowa tꞌä̖mägîˀ dâytu̖máa; dívíyêngi; dívípiphuuḏeˀ; wíyá shánkí tꞌaywó̖ˀdi tsꞌa̖a̖bi i̖ˀgeḏi dívíˀánshaamáa dívíˀa̖míḏí; inbí táḏá-á yíyá-á wíḏâytꞌóyandepí; \v 31 inbí ánshaa-á wíḏínchä̖ˀmuupí; háa dívítu̖u̖ˀan waa wíḏívíˀopí; inbí maatuˀindá wíḏâyséegípí; wây-á toˀwênbíˀpiyeˀ wíḏiˀiyapoˀpí. \v 32 Yôesi natsonpóe in toˀwên haˀwâa dívíˀoˀindá dínkhâyˀä̖ˀ dihá̖a̖níˀin, hewänbo nä́ˀi dínhanginnân wänbo handa̖ˀ dívíkanhon, heḏá hä̖ˀiḏa̖ˀbá yoe, ovâyhí̖ˀan wây-á toˀwên hanbá dívíˀa̖míḏí. \c 2 \s1 Naˀindá wígínkꞌóepí gitú̖níḏí tꞌowaví̖ˀgeḏi háa dínˀä̖ˀin \p \v 1 Heḏiho wí toˀwíḏí wây-á tꞌowa ovâytu̖u̖súuˀoḏi natû̖ˀ tꞌaywó̖ˀtoˀin dimuuˀin, i-á háˀto ûnkoeḏí-í natú̖níˀin wíˀbo wíˀitꞌaywó̖ˀnanpíˀin, tobá toˀwí namúní wänboˀ. In wé̖ˀgeˀinbí̖ˀgeḏi kin waagi ihéeˀoḏi, wíˀbo iví tꞌaywó̖ˀdi ipikeekwꞌóeˀó, gá in waagibá itꞌaywó̖ˀdoḏân. \v 2 Heḏi gínhanginná Yôesi híwó̖ˀ iˀoˀin in tꞌowa kin dívíˀoˀin ovâytuchä̖nuḏi, gá i-á ûnhanginnândân taˀgendi háawin dimuuˀin. \v 3 Nä́ˀi toˀwíḏí wây-á toˀwên ovâytu̖u̖súuˀoḏi hewänbo in waagibá itꞌaywó̖ˀdoḏi maˀḏi naˀánde Yôesiḏi háˀto óetuchä̖nú-íˀin. \v 4 Heḏá wáˀ tobá Yôesi naˀinbíˀpiyeˀ híwó̖ˀdi namuu wänbo heḏá hânho naboˀatä̖́ wänbo-á, maˀḏi nä́ˀi toˀwí naˀánde hä̖́ä̖bo wínamuupíˀin. Ti wíˀûnhanginnáhpíˀan Yôesi i-áḏí híwó̖ˀdi namuuˀin, gá Yôesi nadaˀḏân nä́ˀi toˀwí iví tꞌaywó̖ˀdi iyoeˀa̖míˀin? \p \v 5 Hewanbo tꞌóyanpîˀḏa̖ˀ namuuḏi heḏá iví tꞌaywó̖ˀdi iyoeˀanpíḏí, iví tuchä̖nu shánkí pínˀaywó̖ˀnin ûnmúní owáy Yôesiḏi tꞌowa ovâytuchä̖nu ihayḏi, inbí tꞌaywó̖ˀdi dínmuuḏi natꞌayḏi. Ihayḏá Yôesi in tꞌowa ovâytaˀgekeekwꞌôení háa híwó̖ˀ háa híwó̖ˀpí dívíˀannin. \v 6 Wêndá híwó̖ˀ ívíˀoˀ, heḏá wêndá híwó̖ˀpí ívíˀoˀ, heḏi Yôesiḏi naˀin wí̖ˀínbo dímä̂äní hä̖ä̖wí gínˀä̖ˀiˀ. \v 7 Wáy wên tꞌowa-á hä̖̂ä̖ḏi wänbo tꞌä̖hkí híwó̖ˀ dívíkanhon, heḏi didaˀ Yôesiḏi ovâytegé-íˀin heḏá híwó̖ˀ ovâymáˀve-íˀin, heḏá didaˀ hä̂nhay wänbo tꞌä̖hkí diwówáyê̖e̖níˀin. Nä́ˀin tꞌowa-á Yôesiḏi wówátsi nahándepíˀin ovâymä̂äní. \v 8 Wây-á tꞌowa-á dihä̖ä̖khâ̖a̖ḏá ingîˀḏa̖ˀ hä̖ä̖wí tꞌä̖hkí dikandaˀ, heḏi Yôesiví taˀgen ûnmuuˀin wíˀônˀaˀginpí, hewänbo shánkíḏí in yä̖ˀḏâapíˀin namuuˀin dívíkanhon. Ki̖ˀmin tꞌowa-áho Yôesiḏi ovâytuchä̖nukhâymáa, indáḏí natꞌayḏi. \v 9 Toˀwên tꞌä̖hkí dívíyä̖ˀḏâapítsiyeˀannindá wí̖ˀínbo báyékí tꞌôephaḏe dínpúwí, páaḏé in Huḏíyo dimuuˀindá, hewänbo wáˀ in Huḏíyo dimuupíˀindá. \v 10 Hewänbo in tꞌowa híwó̖ˀ dívíˀannindá Yôesiḏi ovâytegé-í heḏá híwó̖ˀ ovâymáˀve-í, heḏá híhchan ánshaa-á ovâymä̂äní, páaḏé in Huḏíyo dimuuˀindá, hewänbo wáˀ in Huḏíyo dimuupíˀindá, \v 11 gá Yôesiḏá tꞌä̖hkí tꞌowa handa̖ˀ ovâymáaḏân. \s1 Yôesi Táḏáḏa̖ˀmân ûnkꞌóe natú̖níḏí tꞌowaví̖ˀgeḏi háa dínˀä̖ˀin \p \v 12 In Huḏíyo dimuupíˀin wíḏâytaapí i tsontu̖u̖ Moses ita̖ˀnandiˀ, hewänbo dívítꞌaywó̖ˀdoḏiboˀ ovâytuchä̖nú-í tobá i tsontu̖u̖ dâymáapí wänboˀ. Heḏá in Huḏíyo-á nä́ˀi tsontu̖u̖-á dâytaa wänboˀ, dívítꞌaywó̖ˀdoḏibo i tsontu̖u̖ḏá inbí tꞌaywó̖ˀdi dínmuuˀi ovâykeekwꞌôení. \v 13 In toˀwên Yôesiví tsontu̖u̖ dâyˀaˀginnannindáho Yôesiḏi ovâycha̖a̖máa tꞌaywó̖ˀdi wíḏâymáapí waagi, in toˀwên diwänpitꞌoˀinda̖ˀbá yoe. \v 14 Tobá in Huḏíyo dimuupíˀin Moses-ví tsontu̖u̖ dâymáapí wänboˀ, háa nä́ˀi tsontu̖u̖ natû̖ˀ waagi wíˀbo dívíˀoḏá, kindiḏi nakeepoˀ ho dínhanginnáˀnin háa híwó̖ˀdi namuuˀin heḏá háa híwó̖ˀdi namuupíˀindá, \v 15 heḏiho háa dívíˀoˀin namuuḏi nakeepoˀ i tsontu̖u̖ Moses ita̖ˀnandibá inbí ánshaa iwebo dâymáaˀin, heḏi inbí píˀnä́ khóˀyé wáˀ ditaachanpoˀ háa híwó̖ˀ dívíˀoˀin háa yoe. \v 16 Heḏiho i thaa napówá-í Yôesi Táḏáḏí tꞌä̖hkí tꞌowa ovâykeekwꞌôeníḏí háa híwó̖ˀ háa híwó̖ˀpí dívíˀannin, tobá kaaḏi dívíˀan wänboˀ. Heḏi Christ Jesus-áho i namuu óesógeˀi kin ovaytu̖ˀa̖míḏí. Kindá ihayḏa̖ˀ tꞌowa dovâytu̖ˀoˀ, Yôesiví híwó̖ˀdi tu̖u̖ dovâytꞌôeˀoḏi. \s1 In Huḏíyo-áḏí Yôesiví tsontu̖u̖ ûnmuuˀi-áḏí \p \v 17 Maˀḏi wí toˀwí wíˀbo iví̖ˀgeḏi ihíˀmáaḏí natû̖ˀ wí koḏi̖ˀdi Huḏíyo namuuˀin, heḏi naˀánde Moses-ví tsontu̖u̖ itaaḏiboˀ ônˀaywoeníˀin, heḏi iyêngihéeˀoḏi natû̖ˀ Yôesi óeˀaˀginmäˀin. \v 18 I-á ûnhanginná háa Yôesi nadaˀin iˀa̖míˀin, heḏá ûnhanginná wáˀ wéˀi wí yä̖ˀḏâaˀi namuuˀin wéˀi wí yä̖ˀḏâapîˀ namuuˀindá gá Yôesiví tsontu̖u̖ iweḏi nahá̖hpóeḏân, \v 19 heḏiho naˀándeˀ ovâypahûuwíˀin in toˀwên tsíˀtꞌaaˀin waagiˀinbá dimuuˀin, Yôesiví̖ˀgeḏi wíḏínhanginnáhpíḏí, heḏá in toˀwên phahkhu̖u̖ ee dikwꞌó̖ˀningîˀ-á wí kohthay waagibá namuu gin naˀándeˀ. \v 20 Heḏá wáˀ nadaˀ in toˀwên Yôesiví̖ˀgeḏi hä̖́ä̖bo wíḏínhanginnáhpíˀin ovâyhä̖ä̖wíthayya̖míˀin, heḏá in toˀwên áyyä̖̂ä̖ waagiˀinbá dimuuˀin ovâyhá̖ˀa̖mí, gá nä́ˀi tsontu̖u̖ imáaˀin diweḏi ûnhanginnândân tꞌä̖hkí in taˀgen namuuˀin. \v 21 Iḏi piˀwên tꞌowa ovâyhá̖ˀoˀ, heḏi háaḏan i-á wíˀbo wíˀipihá̖ˀopí? Iḏi ovâytumakheˀo wíḏívísä̖ˀmamípíḏí, heḏi háaḏan i isä̖ˀboˀ? \v 22 Wây-á tꞌowa ovâytu̖ˀo wíyá toˀwíví sedó-áḏí háa kwiyó-áḏí wíḏívíwho̖hkwomáˀve-ípí gin, heḏi háaḏan i-á wíˀbo kinbá itꞌaywó̖ˀdoˀ? I natû̖ˀ itꞌayˀin i hä̖ä̖wí tꞌowa dâykhíyéˀiˀ inbí yôesi dínmuu waa dâycha̖a̖ˀiˀ, heḏi háaḏan i-á nä́ˀi hä̖ä̖wíbá isä̖ˀboˀ i tewhá wáyyé nakwꞌó̖ˀ deeye? \v 23 Iphuuḏeḏi natû̖ˀ Yôesiví tsontu̖u̖ itaaˀin, heḏi háaḏan nä́ˀi tsontu̖u̖ iˀaˀgindopíḏí Yôesi wôedaˀ iwe óesógéndeˀ? \v 24 Háa Yôesiví ta̖ˀnin diwe nata̖ˀmuu waa napoˀ, kinnân natû̖ˀdi: \q1 Háa un Huḏíyo ímuuˀin úvíˀoˀin namuuḏi nä́ˀin Huḏíyo dimuupíˀin Yôesiví̖ˀgeḏi yanäkí dívíhéeˀoˀ. \s1 In Huḏíyoví kꞌewe̖ˀ taaḏibo háˀto in ovâyˀaywoení \p \v 25 Wí Huḏíyo Yôesiví tsontu̖u̖ iˀaˀgindoḏáhoˀ, in Huḏíyoví kꞌewe̖ˀ taa imáaˀindá ûnchä̖ˀmuu; hewänbo nä́ˀi tsontu̖u̖ iˀaˀgindopíḏá, tobá nataamuu wänboˀ iví taa wíˀûnchä̖ˀmuupí. \v 26 Heḏi wí Huḏíyo namuupîˀ Yôesiví tsontu̖u̖ iˀaˀgindoḏi tobá in Huḏíyoví kꞌewe̖ˀ taa imáapí wänboˀ, Yôesiḏi óecha̖a̖ nataamuu waagibá. \v 27 Wí toˀwí iví túuˀú ûnkꞌewe̖ˀtaamuupíḏí hewänbo i tsontu̖u̖ iˀaˀgindoḏá un Huḏíyo ímuuˀin wovâykeekwꞌóeˀó híwó̖ˀ wíˀúvíˀopíḏí, gá i tsontu̖u̖ wívînˀaˀgindopíḏân, tobá nä́ˀi tsontu̖u̖-á únta̖ˀmuu wänbo heḏá tobá íkꞌewe̖ˀtaamuu wänboˀ. \p \v 28-29 Toˀwí wänbo wí Huḏíyo waa nawänpiˀaypu̖yä̖ḏibo taˀgendi Huḏíyo wínamuupí. Heḏi wí toˀwí in taˀgennin kꞌewe̖ˀ taa wíˀimáapí wên kꞌewe̖ˀ taaḏi iví túuˀú eeḏi óewänpitaaˀandiboˀ. Hewänbo nakhâyˀä̖ˀ wí toˀwí iví píˀnä́ khóˀyé-áho koḏi̖ˀdi Huḏíyo namúníˀin heḏânho taˀgendi ha̖ˀbi namúníḏí, heḏá in taˀgennin kꞌewe̖ˀ taa-á píˀnä́ khóˀyébá imáˀve-íˀindá ûnkhâyˀä̖ˀ. Heḏi kin waagi ûnpoˀ i tsontu̖u̖ iwänpiˀaˀgindoḏiḏa̖ˀbá yoe, hewänbo i Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ḏi óetaaˀan waagibá nakhâyˀä̖ˀ. Wí toˀwí ha̖ˀbiví̖ˀgeḏi Yôesi-ân híwó̖ˀ ihéeˀoˀ, tꞌowaḏa̖ˀbá yoe. \c 3 \p \v 1 Maˀḏi toˀwí naˀâ̖a̖ní, “Hä̖ä̖-an in Huḏíyo dâymáa in wé̖ˀgeˀin tꞌowa dâymáapîˀ? Heḏi háagíˀinnan nachä̖ˀmuu hä̖ˀin Huḏíyoví kꞌewe̖ˀ taa?” \v 2 Gá báyékígíˀinnân. Páaḏé iweho Yôesiḏi in Huḏíyo iví tsontu̖u̖ ovâymä́gi dâyˀá̖yîngiˀa̖míḏí. \v 3 Heḏi tobá wáy wên in háa dínkhâyˀä̖ˀ waagi wíḏívíˀopí wänboˀ, ti Yôesi wáˀ ûnˀóḏe-í iˀa̖míḏí háa itu̖u̖ˀan waagi? \v 4 Yoe, háˀto ûnˀóḏe-í. Gínkhâyˀä̖ˀ gitú̖níˀin Yôesi-á wíˀihôeyóˀopíˀin tobá tꞌä̖hkí tꞌowa dihôeyó wänboˀ. Yôesiví ta̖ˀnin diwe iví̖ˀgeḏi ûntû̖ˀ waa: \q1 Ihéeˀandá tꞌowa dínhanginnání taˀge ihíˀmáaˀin. \q2 Heḏi tꞌowaḏi ôntꞌeˀpꞌíḏénde wänbo dínhanginpúwí hä̂nhay wänbo híwó̖ˀpí wíˀiˀopíˀin. \p \v 5 Hewänbo maˀḏi wí toˀwí tꞌowaḏa̖ˀ namuuḏibo kin naˀándeˀ: “Naa dáyhíwó̖ˀpíˀandá, Yôesi-á shánkí híwó̖ˀdá iˀoˀin nakeepoˀ; heḏânkun híwó̖ˀ wínamuupí Yôesiḏi dítuchä̖nú-íˀin.” \v 6 Hewänbo wígínkhâyˀä̖hpí kin waagi ívíhéeˀa̖míˀin. Yôesi wíˀbo híwó̖ˀ iˀopíḏá, hândiḏan i-á ûnkoeḏí-í taˀge natú̖níˀin in tꞌowa dívítꞌaywó̖ˀnannin? \v 7-8 Heḏi maˀḏi toˀwí kinnân natú̖ní: “Naa dáyhôeyóˀandáhoˀ, iweḏi nakeepoˀ Yôesi-á shánkí hayˀi namuuˀin, gá i-á wínahôeyópíḏân. Heḏiho kin napoˀḏi Yôesi wíˀûnkꞌóepí dítu̖ˀâ̖a̖míḏí tꞌaywó̖ˀtoˀi omuuˀin.” Hewänbo toˀwí kin ihéeˀandiví híˀ ûntu̖ˀdaˀ gínkhâyˀä̖ˀ ívítꞌaywó̖ˀnâamíˀin, heḏânho naˀinbí tꞌaywó̖ˀdi iweḏi hä̖ä̖wí híwó̖ˀdi napúwí. Wên tꞌowa yanäkí naví̖ˀgeḏi dívíhôeyóhíˀmáaḏí ditû̖ˀ kin waagi naa ohá̖hkanyiˀin. Ha̖ˀmin tꞌowa-áho i tuchä̖nu dínˀä̖ˀiˀ dâyhóní-áheˀ. \s1 Tꞌä̖hkíḏíbo dívítꞌaywó̖ˀnan \p \v 9 Nää otsikapúwí, ti naˀin Huḏíyo shánkí híwó̖ˀnin gimuu in wé̖ˀgeˀin tꞌowavíˀweḏi? Heḏân yoe. Naaḏi ho wâykeekwꞌóḏi tꞌä̖hkíḏíbo tꞌaywó̖ˀtoˀinda̖ˀ gimuuˀin, naˀin Huḏíyo-á heḏá in Huḏíyo dimuupíˀindá. \v 10 Yôesiví ta̖ˀnin diwe kinnân ûnta̖ˀmuu: \q1 Toˀwí wänbo iví wówátsi taˀge wíˀihonpí, wîˀ wänbo yoe. \q2 \v 11 Toˀwí wänbo wínakaˀpóya̖ˀpí háa in yä̖ˀḏâaˀin namuuˀin, \q2 toˀwí wänbo wínadaˀpí Yôesi óetaa-íˀin. \q1 \v 12 Tꞌä̖hkíḏíbo Yôesivíˀweḏi dívíhângeˀan, \q2 inbí wówátsi-á hä̖́ä̖bo wíḏínchä̖ˀmuupí, \q2 wîˀ wänbo wínaˀä́npí híwó̖ˀ iˀoˀiˀ. \q1 \v 13 Wí penípho óehuuḏi nasu̖u̖ waagibá inbí híˀ-á tayˀi dínmuu, \q2 hôeyóḏa̖ˀ inbí hän diwe dínkwꞌó̖, \q2 háa ditû̖ˀ waa whä́npû̖u̖ví sóˀpꞌoe waagiˀbá dínmuu, \q2 \v 14 heḏi inbí sóphogeḏi tꞌaywó̖ˀdi híˀ-á heḏá híˀ nawha̖hkantꞌóeˀi-á báyékího dínpiˀ. \q1 \v 15 Hä̖̂ä̖ḏi wänbo tꞌä̖hkí dikhâymuu dâytꞌowatꞌa̖há̖nú-íḏí, \q2 \v 16 wä̖́hä̖̂ä̖ dimää wänbo hä̖ä̖wí dâypeḏeeˀoˀ, heḏá tꞌowa-á ovâyḏaháachandoˀ. \q1 \v 17 Háa inbí wówátsi tsa̖a̖ginpíḏíbo dâyhûuwíˀin wíḏínkoeḏihanginnáhpí, \q2 \v 18 heḏi Yôesi-á hây wänbo-á wíḏâyˀaˀginpí. \s1 Yôesiḏi in tꞌowa ovâycha̖a̖máa tꞌaywó̖ˀdi wíḏâymáapí waa inbí whä̖yu̖ dínmuuḏiboˀ, háa dívíˀoˀin namuuḏá yoe \p \v 19 Gínhanginná tꞌä̖hkí Yôesiví tsontu̖u̖ natû̖ˀdi-á in toˀwên dâyˀaˀginnamíḏí dívísóˀḏêeˀingíˀin namuuˀin, heḏânho wíḏitú̖nípíḏí wíḏívítꞌaywó̖ˀnanpíˀin, heḏiho tꞌä̖hkí tꞌowa dínhanginnání Yôesivíˀpiyeˀ dívítꞌaywó̖ˀnannin. \v 20 Yôesi háˀto natú̖ní wí toˀwí tꞌaywó̖ˀdi imáapîˀ waagi namuu iví tsontu̖u̖ ônˀaˀginnamíḏí iwänpisóˀḏíndeḏiboˀ, gá nä́ˀi tsontu̖u̖ḏá in tꞌowa ovâykeekwꞌóeˀóḏân dívítꞌaywó̖ˀdoˀin. \v 21-22 Heḏiho nää-áho nä́ˀin nathaypóe háa tꞌä̖hkí Yôesiví ta̖ˀnin diwe ûntû̖ˀ waa: Yôesiḏi in tꞌowa ovâycha̖a̖máa tꞌaywó̖ˀdi wíḏâymáapí waagibá inbí whä̖yu̖ Jesus Christ-víˀpiyeˀ dínmuuḏi, i tsontu̖u̖ dâyˀaˀginnamíḏí dívísóˀḏíndeḏiḏa̖ˀbá yoe. Nä́ˀi tu̖u̖-á tꞌä̖hkí tꞌowagîˀ namuu, tꞌä̖hkí tꞌowa ha̖ˀminda̖ˀ gimuuḏi, \v 23 gá tꞌä̖hkíḏíbo ívítꞌaywó̖ˀnandân, heḏiho toˀwí wänbo yä̖ˀḏâaˀiḏa̖ˀ wínamuupí Yôesi tꞌä̖hkí yä̖ˀḏâaˀi namuu waagibá. \v 24 Gíntꞌanmuupí wänbo Christ Jesus iví ûnpꞌoeḏi iwáˀâa naˀinbí tꞌaywó̖ˀdi iweḏi dímaˀpꞌä̖́ḏi-íḏí, heḏi nä́ˀi namuuḏiho Yôesi Táḏáḏí iví séegísehkanä ûnmuuḏi dícha̖a̖máa tꞌaywó̖ˀdi wíˀâymáapí waagibá. \v 25-26 Hä́nwänbo Yôesi Táḏá iˀánshaamä́gi Jesus óesaaníḏí, iví ûnpꞌoe ichꞌâaníḏí, heḏânho ivíˀpiyeˀ ívíwhä̖yundeḏáho naˀinbí tꞌaywó̖ˀdi dînyâaˀa̖mí. Hä̂nhay waabo tꞌowa dívítꞌaywó̖ˀnan wänbo Yôesi Táḏá naboˀatä̖́ḏí itsíkhaˀandi wesebo wíˀovâytuchä̖nupí dínˀä̖ waagi. I-á wíˀbo tꞌaywó̖ˀdi wíˀimáapí kin iˀan wänboˀ, gá Jesus-dáho in tꞌowaví tꞌaywó̖ˀdi ovâyyâakankhâymáaḏân. Heḏiho nää-á híwó̖ˀda̖ˀ iˀoˀin naˀin dînkeeyoˀ, toˀwên Jesus-víˀpiyeˀ dívíwhä̖yundeˀin ovâycha̖a̖máaḏí tꞌaywó̖ˀdi wíḏâymáapí waagibá. \p \v 27 Heḏiho Yôesi Táḏáḏí haˀwâa naˀingîˀ iˀandi, ti gínkꞌóe ívíyêngihéeˀa̖míḏí? Heḏân yoe. Háaḏí? Gá Yôesi Táḏáḏí dícha̖a̖máaḏân tꞌaywó̖ˀdi wíˀâymáapí waagi hä̖ä̖wí híwó̖ˀdi ívíˀandi namuuḏá yoe, hewänbo Jesus-víˀpiyeˀ ívíwänpiwhä̖yundeḏân. \v 28 Heḏânho gínhanginná Yôesi Táḏáḏí tꞌowa ovâycha̖a̖máa tꞌaywó̖ˀdi wíḏâymáapí waagi inbí whä̖yu̖ dínmuuḏiboˀ, i tsontu̖u̖ dâyˀaˀginnamíḏí dívíkhä̖ä̖ḏeḏiḏa̖ˀbá yoe. \p \v 29 Heḏi ti giˀâ̖a̖ní Yôesi-á in Huḏíyovîˀḏa̖ˀ namuuˀin, in Huḏíyo dimuupíˀinbîˀ-á yoe? Heḏân yoe. Yôesi-á in Huḏíyo dimuupíˀinbîˀ wáˀ namuu, \v 30 gá wîˀḏa̖ˀ wí Yôesi naˀä́ndân, heḏi iḏáho ovâycha̖a̖máa in Huḏíyo dimuuˀin Jesus-víˀpiyeˀ dívíwhä̖yundeˀin tꞌaywó̖ˀdi wíḏâymáapí waagibá, heḏá in Huḏíyo dimuupíˀin wáˀ hanbá. \v 31 Heḏânho naˀinbí whä̖yu̖ gínmuuḏibo ti nä́ˀi tsontu̖u̖-á âyyoegiˀoˀ? Heḏân yoe. Nää-á shánkí gínkoeḏi âyˀaˀginnamíḏí háa natû̖ˀ waa. \c 4 \s1 Abraham-bí whä̖yu̖ háawin ûnmuuˀin \p \v 1 Nää wâyhíˀkhâymáa Abraham-bí̖ˀgeḏi háa ûnpóeˀin, i-á naˀin Huḏíyo gimuuˀinbí páaḏéˀi thehtáy pahpâa gínmuu. \v 2 Yôesi natú̖ḏáho iḏá Abraham-dá óecha̖a̖máaˀin tꞌaywó̖ˀdi imáapí waagi híwó̖ˀ iˀoḏiboˀ, heḏânho Abraham ûnkoeḏí-íwän iví híwó̖ˀdi tsiyekan niˀgeḏi iyêngihéeˀa̖míḏí. Hewänbo Yôesi wínatú̖hpí Abraham-dá ûnkoeḏi iyêngihéeˀa̖míˀin. \v 3 Yôesiví ta̖ˀnin diwe kinnân nata̖ˀmuupíˀan: \q1 Abraham Yôesivíˀpiyeˀ iwhä̖yu̖ḏânkun Yôesiḏi óecha̖a̖máa tꞌaywó̖ˀdi wíˀimáapí waagi. \p \v 4 Kin waagi namuupíˀan: Toˀwí itꞌôeˀandi-á óewáˀándeˀ, heḏi iví wáˀâa ûntꞌanmuu hä̖́yú̖ itꞌôeˀan waagiḏi, wíˀóewänpiḏamähpí. \v 5 Hewänbo toˀwí wänbo híwó̖ˀdi hä̖ä̖wí iˀandi nawänpimuuḏibo háˀto ûnkoeḏí-í natú̖níḏí tꞌaywó̖ˀdi wíˀimáapí waagiˀbá namuu. Yôesiḏa̖ˀmân ûnkꞌóe wí toˀwí óecha̖a̖máˀve-íḏí tꞌaywó̖ˀdi wíˀimáapí waagi, nä́ˀi toˀwí tꞌaywó̖ˀtoˀi namuu wänboˀ, heḏi kin óecha̖a̖máa iví whä̖yu̖ ûnmuuḏiboˀ, híwó̖ˀ iˀa̖míḏí iwänpikhä̖ä̖ḏeḏiḏá yoe. \v 6 Heḏânkun David hä́nˀoe natú̖ in toˀwên Yôesiḏi ovâycha̖a̖máaˀin tꞌaywó̖ˀdi wíḏâymáapí waagi dihíhcha̖a̖-í, hewänbo híwó̖ˀ dívíˀa̖míḏí dívíkhä̖ä̖ḏeˀin namuuḏá yoe. \v 7 Kinnân ita̖ˀnan: \q1 In toˀwên inbí yä̖ˀḏâapí tsiyekan ovâyˀowóyéˀindáḏí \q2 in toˀwên inbí tꞌaywó̖ˀdi ovâyyâaˀannindáḏí dihíhcha̖a̖. \q1 \v 8 I toˀwí Yôesiḏi wíyá wíˀóetu̖ˀopí tꞌaywó̖ˀkandi gin nahíhcha̖a̖. \p \v 9 Heḏi toˀgîˀ-an nä́ˀi híhchan namúní? Ti in Huḏíyogîˀḏa̖ˀ? Yoe, in Huḏíyo dimuupíˀingîˀ wáˀ namuupíˀan. Gínhanginnáhpíˀan Yôesi natú̖ˀin iḏi Abraham óecha̖a̖máa tꞌaywó̖ˀdi wíˀimáapí waagi iví whä̖yu̖ ûnmuuḏi. \v 10 Hewänbo ti Abraham in Huḏíyo-ví kꞌewe̖ˀ taaḏi ho nataamuu ihayḏân kin Yôesi iví̖ˀgeḏi natú̖? Yoe, waˀḏi óetaaˀanpíḏíbo-ân. \v 11 Tíˀúugéḏân Yôesi natú̖ Abraham in taa ikéyíˀin nathaypúwíḏí Yôesiḏi ho óecha̖a̖máaˀin tꞌaywó̖ˀdi wíˀimáapí waagi. Hewänbo kin Yôesi ho iˀan Abraham-bí whä̖yu̖ ûnmuuḏibo waˀ in taa imáapíḏíboˀ. Heḏânkun Abraham-dá tꞌä̖hkí in toˀwên taˀgendi Yôesivíˀpiyeˀ dívíwhä̖yundeˀinbí táḏá waagiˀbá dínmúní, tobá nä́ˀin Huḏíyoví kꞌewe̖ˀ taa dâymáapí wänboˀ, heḏi in wáˀ Yôesiḏi ovâycha̖a̖máa tꞌaywó̖ˀdi wíḏâymáapí waagi. \v 12 Heḏá in toˀwên kin ditaamuuˀindá wáˀ Abraham-dá inbí táḏá waagiˀbá dínmuu, hewänbo in tꞌä̖hkívîˀ-á yoe. Abraham-bí ây waagiˀin taˀgendi dimúníḏí, indá díntáy iví a̖htaa eeye dívíˀa̖htuyé-íḏí, i waagibá whä̖yu̖ dâymáˀvé-íḏí, in taaḏa̖ˀbá yoe, gá nä́ˀi whä̖yu̖-áho Abraham imáaḏân waˀ in taa ikêˀpíḏíboˀ. \p \v 13 Yôesiḏi iví tu̖u̖ Abraham óemä́gi iḏi Abraham-dáḏí iví ây iweḏiˀindáḏí ovâymä̂äníˀin hä̖ä̖wí tꞌä̖hkí nä́ä oepáa kꞌayḏiwiˀ, hewänbo kin natú̖ gá Abraham óecha̖a̖máaḏân tꞌaywó̖ˀdi wíˀimáapí waagi iví whä̖yu̖ ûnmuuḏi, i tsontu̖u̖ iˀaˀginnamíḏí ikhä̖ä̖ḏeḏiḏá yoe. \v 14 Yôesiḏi i hä̖ä̖wí ipä̖khâymáaˀiˀ in toˀwên i tsontu̖u̖ dâyˀaˀginnamíḏí dívísóˀḏíndeˀin ovâymä̂äníḏáhoˀ, in whä̖yu̖ ivíˀpiyeˀ wínatâynípí, heḏi i tu̖u̖ Yôesi imä́giˀi-á hä̖́ä̖bo wíˀûnmúnípí. \v 15 Hewänbo wí toˀwí i tsontu̖u̖ iˀaˀginhá̖núḏá Yôesiḏi óetuchä̖nundeˀ. Tsontu̖u̖ wänbo nayipíḏá háˀto nakoeḏí-í wí toˀwí iˀaˀginhá̖nú-íḏí, hewänbo nayi-ákun nä́ˀi tsontu̖u̖. \p \v 16 Heḏânkun hä̖ä̖wí híwó̖ˀdi ívíˀanpíḏíbo Yôesi iví tu̖u̖ imä́gi tꞌä̖hkí in Abraham-bí ây iweḏiˀin dimuuˀin dínkoeḏi iví séegísehkanä dâykéyíˀin inbí whä̖yu̖ dínmuuḏi. Heḏi kin Yôesiḏi ovâyˀâ̖a̖mí in toˀwên i tsontu̖u̖ dâymáaˀinda̖ˀbá yoe, hewänbo tꞌä̖hkí in toˀwên dívíwhä̖yundeˀin Abraham iwhä̖yu̖ waagibá. Abraham-dá táḏá waagiˀbá gínmuu tꞌä̖hkí naˀin taˀgendi Yôesivíˀpiyeˀ ívíwhä̖yundeˀingîˀ. \v 17 Yôesiví ta̖ˀnin diwe ûnkwꞌó̖ háa Yôesi natú̖ waagi: \q1 Abraham, wí táḏá waagi wísóge báyékí tꞌowagîˀ wéngé dithaa wänboˀ. \m Abraham-dá Yôesivípiyeˀ iwhä̖yundeˀ, heḏiho Yôesiḏi i-á ho óecha̖a̖ hä̖ˀin tꞌowaví táḏá dínmuu waagi. Yôesi-á ûnkoeḏi chuˀin wänbo ovâywówápaa-íḏí, heḏá tobáháa hä̖ä̖wí waˀ wínapóepí wänboˀ, napúwí gin Yôesi natú̖ḏáhoˀ, napúwí-ákun. \s1 Háa Abraham Yôesivíˀpiyeˀ iwhä̖yu̖ waa naˀin wáˀ gínkhâyˀä̖ˀ ívíwhä̖yú̖-íˀin \p \v 18 Heḏiho tobá whä̖yu̖píwó̖ˀ waa namuu wänboˀ Abraham-dá iwhä̖yu̖ báyékí tꞌowa wéngé tꞌä̖hkí dithaaˀinbí táḏá dínpuwagítꞌóeˀin, gá Yôesiḏi óetu̖ˀandân báyékí tíˀúugé kä̖ˀä̖ä̖ˀin ûnkwo̖ˀgítꞌóeˀin, heḏi han ûnpóe. \v 19 Iví túuˀú i̖ˀgeḏi iˀánshaamáaḏí, háˀto iˀâykwꞌôení waa nacha̖a̖, maˀḏi tä̖gintä̖ (100) pa̖a̖yoˀi ho namuuḏi, heḏá iví kwiyó Sarah-á wä̖hphaḏe kwiyó nää ûnmuuḏihoˀ, háˀto nasáhpúwí i̖ˀgeḏi wáˀ iˀánshaaˀan. Hewänbo tobá kin namuu wänbo iví whä̖yu̖ waˀḏi ûnkay. \v 20 Yôesiví tu̖u̖ óemä́giˀin ônwhä̖yu̖, heḏi iví whä̖yu̖ ûnhá̖á̖nívíˀweḏi shánkí ûnkaypóe, heḏiho Yôesi-áho kwꞌáayéboˀ óemáa. \v 21 Iví píˀnä́ khóˀyéhoˀ ûnhanginná Yôesi ûnkoeḏiˀin hä̖ä̖wí tꞌä̖hkí natú̖ˀiˀ iˀa̖míḏí. \v 22 Heḏânkun Yôesi natú̖ iḏi Abraham óecha̖a̖máa tꞌaywó̖ˀdi wíˀimáapí waagi iví whä̖yu̖ ûnmuuḏi. \v 23 Hewänbo nä́ˀi híˀ Abraham-bí̖ˀgeḏi Yôesi natú̖ˀiˀ Abraham-gîˀḏa̖ˀ wínata̖ˀmuupí, \v 24 hewänbo naˀingîˀ-ân wáˀ nata̖ˀmuu, gá Yôesi-á natú̖ḏân naˀin wáˀ dícha̖a̖ tꞌaywó̖ˀdi wíˀâymáapí waagi ivíˀpiyeˀ ívíwhä̖yundeḏi, iḏá Jesus naˀinbí tsondi shánkí hayˀi gínmuuˀiˀ óewáywówápaa. \v 25 Yôesi Táḏáḏí Jesus óemä́gi naˀinbí tꞌaywó̖ˀdi gínmuuḏi nachúu-íḏí, heḏá óewáywówápaa nakeepúwíḏí dícha̖a̖máaˀin tꞌaywó̖ˀdi wíˀâymáapí waagi. \q1 Jesus-víˀpiyeˀ ívíwhä̖yundeḏáho Yôesi Táḏáḏí dícha̖a̖máa tꞌaywó̖ˀdi wíˀâymáapí waagi. \c 5 \p \v 1 Heḏiho nää Naˀinbí Sedó Jesus Christ-di naˀindáḏí Yôesi Táḏá-áḏí díwón, gá Yôesi Táḏáḏá dícha̖a̖máaḏân tꞌaywó̖ˀdi wíˀâymáapí waagi naˀinbí whä̖yu̖ gínmuuḏi. \v 2 Heḏi naˀinbí whä̖yu̖ gínmuuḏibá Jesus-di Yôesi Táḏávíˀpiyeˀ díkán, iví séegísehkanä âytáa-íḏí, heḏi hä̖̂ä̖ḏi wänbo tꞌä̖hkí nä́ˀi séegísehkanä-á âymáˀve-í. Heḏi hânho ívíhíhchandoˀ, gá gínhanginnândân wáy wí thaa-á Yôesiví saˀwó̖ˀdi kohthay iwe i-áḏí gikwo̖ˀgítꞌóeˀin. \v 3 Hewänbo hä̖hayḏiˀḏa̖ˀbá wígihíhchanpí. Gihíhchan wáˀ âytˀôephaḏende wänboˀ, gá tobáháa gínpóe wänbo nä́ˀi tꞌôephaḏe namuuˀiḏi gihá̖hpoˀḏân ívíyä̖́ä̖ˀa̖míḏí. \v 4 Heḏá ívíyä̖́ä̖ˀandá shánkí gikweesenpaˀ, heḏi gikweesenpaa iweḏáho shánkí gínhanginná ho napúwíˀin háa Yôesi natú̖ waa dípä̖gítꞌóeˀin. \v 5 Heḏi kin ívíwhä̖yundeḏá háˀto gichanpúwí híwó̖ˀpîˀpiyeˀ ívíwhä̖yundeˀin, gá i Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ Yôesiḏi dímä́giˀi naˀinbí píˀnä́ khóˀyé âymáaḏân, heḏi iḏá dînthayyo Yôesi Táḏáḏí hânho naˀin díséegíˀin. \v 6 Waˀḏi wíˀbo ívípikhä̖ge̖ˀnamíḏí yä̖ˀḏâaˀin gimúníḏí gínkoeḏipíḏíboˀ, híwó̖ˀ nanáˀ dihayḏân Christ nachuu naˀin gimuuḏi, in Yôesi âyˀaˀginpíˀin gimuu wänboˀ. \v 7 Nabâapuˀwan óeshaa-íḏí wí toˀwí nahíye-íˀi wíyá toˀwígîˀ nachúu-íḏí, tobáháa i wíyá toˀwí i tsontu̖u̖ iˀaˀgindo wänboˀ. Maˀḏân wí toˀwí nahíye-í wíyá toˀwí iví wówátsi taˀge ihondi namuuˀigîˀ nachúu-íḏí. \v 8 Hewänbo waˀḏi naˀinbí wówátsi thaa tꞌaywó̖ˀdiwe gikwꞌó̖ˀ dihayḏibo Christ naˀingîˀ nachuu. Kindiḏân Yôesi Táḏáḏí dînkeeyan naˀin hânho díséegíˀin. \p \v 9 Heḏânkun taˀgendi gínhanginná Jesus-di dînˀaywoeníˀin Yôesi Táḏáḏí wíḏítuchä̖nú-ípíḏí, gá naˀingîˀ ho nachuuḏi iví ûnpꞌoe ichꞌáaḏân, heḏânho Yôesi Táḏáḏí dícha̖a̖máˀve-íḏí tꞌaywó̖ˀdi wíˀâymáapí waagi. \v 10 Yôesi Táḏáví hä́nmin gimúˀdewän, hewänbo nää-á i-áḏí ívíwón iví ay naˀingîˀ nachuuḏi. Heḏiho nää Yôesi Táḏá-áḏí ívíwóndí gínhanginná taˀgendi dînˀaywoeníˀin gá iví ay wíyá ûnwówápóeḏân. \v 11 Hewänbo hä̖hayḏa̖ˀbá wínamuupí, nää-á gihíhchan wáˀ gá Jesus Christ, i shánkí natsonyiˀi namuuˀi heḏá i Yôesi Táḏá-áḏí díwóndi-á, iḏiho dînkeeyan háawi Yôesi Táḏá namuuˀin. \s1 Háa Adam iˀannin namuuḏi in chuwa naˀin dînkán, hewänbo háa Christ iˀannin namuuḏá wówátsi âymáa \p \v 12 Wí wîˀ toˀwí Adam gin nakhá̖wä̖́ˀiˀ itꞌaywó̖ˀnan, heḏi i-á itꞌaywó̖ˀnandi tꞌä̖hkí tꞌowa tꞌaywó̖ˀdi giyä̖́mu. Adam-dá itꞌaywó̖ˀnandi nachuu, heḏi naˀin wáˀ ívítꞌaywó̖ˀnandibo tꞌä̖hkíḏíbo gitꞌa̖há̖a̖ní. \v 13 Wí tsontu̖u̖ wänbo nayipíḏáho Yôesi háˀto natú̖ní tꞌowa wíḏâytsontu̖u̖ˀaˀginmáapíˀin heḏiho wínatú̖nípí dívítꞌaywó̖ˀnannin. Hewänbo nä́ä oepáa kꞌayḏi in tꞌowa-á dívítꞌaywó̖ˀdoho waˀḏi Moses i tsontu̖u̖ ita̖ˀnanpíḏíboˀ. \v 14 Nä́ˀin gínhanginná gá Adam-bí thaa iweḏi Moses-ví thaa iwehay chuwa-á tꞌä̖hkí tꞌowa dínpówáḏân, tobá inbí tꞌaywó̖ˀdi dínmuuˀi Adam-bí tꞌaywó̖ˀdi waagi wíḏínmuupí wänboˀ. \v 15 Háa Adam ûnpóeˀindi díhá̖ˀo Jesus-ví̖ˀgeḏi, i-á Adam-bí wówátsi thaa ihayḏi waˀ nä́ä oepáa kꞌayḏi wínapówápí. Hewänbo háa Adam iˀannindá heḏá háa Jesus iˀannindá handa̖ˀ wíḏä́nmuupí. Hä̖ä̖wí Yôesiḏi khâ̖a̖gipí dímäˀi-á Adam-bí tꞌaywó̖ˀdiví shánkí nakay. Wîˀ wí sen Adam namuuˀi Yôesiví pꞌóegéḏí ihângeˀandibo tꞌä̖hkí tꞌowa ditꞌa̖hán. Hewänbo Yôesiví séegísehkanä-á heḏá hä̖ä̖wí dímäˀi-á shánkí gáhä̖́yú̖ˀi ûnmuu Adam-bí tꞌaywó̖ˀdi ûnmuuˀivíˀweḏi, heḏi tꞌä̖hkí tꞌowa dínkoeḏi nä́ˀi Yôesi imäˀi dâyhóníḏí, wîˀ wí sen Jesus Christ namuuˀiví séegísehkanä ûnmuuḏi. \v 16 Heḏi háa napóeˀin i Yôesi Táḏáḏí dímäˀ iweḏi heḏá háa napóeˀin Adam-bí tꞌaywó̖ˀdi iweḏá handa̖ˀ wíḏä́nmuupí. Nä́ˀin wéhpêe tꞌaywó̖ˀnin Adam iˀannin namuuḏá Yôesi Táḏá natú̖ tuchä̖nu-á naˀä̖́ä̖-í, hewänbo tobá báyékí wây-á tꞌowa báyékí tꞌaywó̖ˀ dívíˀo wänboˀ, Yôesiḏi wí híwó̖ˀdi hä̖ä̖wí wáˀâapíḏíbo naˀin dímäˀ waagibá iḏi dícha̖a̖máa tꞌaywó̖ˀdi wíˀâymáapí waagi. \v 17 Heḏânkun wí wîˀ sen itꞌaywó̖ˀnandibo chuwaḏi naˀin tꞌä̖hkí díhógi. Hewänbo háa nä́ˀi wíyá wí sen Jesus Christ namuuˀiˀ iˀannindá shánkí hayˀin namuu. Iḏá hânho báyékí séegísehkanä-á dímäˀ, heḏi kinnân dítu̖máa: Tobá gíntꞌanmuupí wänboˀ, i-á natû̖ˀ iḏi dícha̖a̖máa tꞌaywó̖ˀdi wíˀâymáapí waagi, heḏi wówátsi nahándepíˀin âymáˀve-í, heḏá iwe tsonnin waagiˀinbá githáa-í. \p \v 18 Heḏiho haˀwâagi napóe. Wéhpêe tꞌaywó̖ˀnin Adam iˀannin namuuḏiho tuchä̖nu napówá tꞌä̖hkí tꞌowagîˀ, heḏá han waagibá wí wîˀ taˀgeḏa̖ˀ hä̖ä̖wí Jesus iˀannin namuuḏi nakoeḏi tꞌä̖hkí tꞌowa ovâytu̖ˀa̖míḏí tꞌaywó̖ˀdi dâymáapíˀin waagiˀin dimuu, heḏá wówátsi nahándepíˀindá ovâymä̂äní. \v 19 Wí wîˀ toˀwí Adam namuuˀi háa Yôesi Táḏáḏí óetu̖ˀan waa wíˀiˀaˀginpíḏího tꞌä̖hkí tꞌowa ditꞌaywó̖ˀtoˀinpaa. Hanbá i wíyá wîˀ toˀwí Jesus namuuˀiˀ iˀaˀginnandibo tꞌä̖hkí tꞌowa dínkoeḏ dipúwíˀin in Yôesiḏi ovâycha̖a̖máaˀin tꞌaywó̖ˀdi wíḏâymáapí waagi. \v 20 Yôesi iví tsontu̖u̖ imä́gi tꞌowa ovâythayya̖míḏí hä̖́yú̖ hânho dívítꞌaywó̖ˀnannin. Hewänbo i tꞌaywó̖ˀdi gínkeepóe ihayḏá Yôesiví séegísehkanä-á shánkí wänbo-á ûnkeepóe. \v 21 Heḏiho i tꞌaywó̖ˀdi kayˀi namuuḏibo tꞌowa ovâytꞌandânho chuwaho dínkꞌóe, hewänbo Yôesi Táḏáví séegísehkanä-á tꞌaywó̖ˀdiví shánkí ûnkay, heḏiho naˀin dícha̖a̖máa tꞌaywó̖ˀdi wíˀâymáapí waagi heḏânho wówátsi nahándepíˀin âykéyíḏí, háa Jesus Christ naˀinbí tsondi hayˀi gínmuuˀi naˀingîˀ iˀannin namuuḏi. \c 6 \s1 Háa Christ iˀannin namuuḏiho taˀgendi giwówáyê̖e̖ní \p \v 1 Báyékí tꞌaywó̖ˀdi dînˀowóyéndeḏiho Yôesiví séegísehkanä shánkí ûnkeepoˀ. Heḏiho hân gínkhâyˀä̖ˀ ívíˀa̖míˀin? Ti in taˀgen gínkꞌóe ívítꞌaywó̖ˀkanhûuwíḏí wíyá shánkí iví séegísehkanä ûnkeepúwíḏíboˀ? \v 2 Heḏân yoe. Tꞌowa chuˀin dimuuˀindá wíḏívítꞌaywó̖ˀdopí, heḏiho tꞌowa chuˀin waagiˀinbá gínkhâyˀä̖ˀ gimúníˀin heḏânho tꞌaywó̖ˀdi eeye wíˀívíhûuwípíḏí. \v 3 Naˀin dípꞌóˀpꞌoeˀan âykeeya̖míḏí Christ Jesus-áḏí wîˀḏa̖ˀ gimuuˀin. Ti wíˀúnhanginnáhpíˀan dípꞌóˀpꞌoeˀan dihayḏi i-áḏí gichuu waagibá âykeeyan. \v 4 Heḏânkun dípꞌóˀpꞌoeˀan dihayḏi, i-áḏí gichuuḏáháˀ díkhä̖ˀkwꞌóḏi waagibá napoé, heḏânho Yôesi Táḏáví pínnán kayḏi Christ nawáywówápóe waagibá, naˀindá wáˀ wówátsi tsꞌa̖a̖min âymáˀve-í. \p \v 5 I-áḏí gichuu waagibá gipóe, heḏiho kindiḏi i-áḏí wîˀḏa̖ˀ waagibá gipóe. Heḏânkun i nawáywówápóe waagibá naˀin wáˀ díwáywówápaa-í. \v 6 Gínhanginná nä́ˀin: Tꞌaywó̖ˀtoˀin tꞌowa gimuuwän, hewänbo Jesus-áḏí phéˀwan deeḏi gichuu waagibá gínpóe heḏânho háa gimúˀde waagiˀin wíyá wígimúnípíḏí, heḏá iweḏá i tꞌaywó̖ˀdi iweḏi dímaˀpꞌä̖́ḏi-í, \v 7 gá toˀwên dichuuˀindá tꞌaywó̖ˀ diweḏi dimaˀpä̂ndân. \v 8 Nä́ˀin ívíwhä̖yundeˀ: Christ-áḏí gichuuḏá i-áḏíbá giwówáyê̖e̖ní, \v 9 heḏi gínhanginná Christ nawáywówápóeḏí hä̂nhay wänbo wíyá wínachúu-ípí. Chuwaḏi háˀto wíyá óetꞌaaní. \v 10 Christ nachuuḏiho tꞌaywó̖ˀdiḏi háˀto wíyá óekéyí, heḏi nää wíyá nawáywówápóeḏá hä̂nhay wänbo tꞌä̖hkí nawówáyê̖e̖ní i Táḏá óehíhchanmä̂äníḏí. \v 11 Heḏi un wáˀ chuˀin ímuu waagi kin únkhâyˀä̖ˀ íˀâ̖a̖níˀin heḏânho wíˀúvítꞌaywó̖ˀkanhûuwípíḏí. Nää-á Jesus Christ-áḏí ímuuḏi unbí wówátsi bînˀa̖mí Yôesi Táḏá bînhíhchannamíḏí. \p \v 12 Heḏânkun wíˀúvímä̂änípí i tꞌaywó̖ˀdiḏi wovâytꞌaaníḏí, heḏi unbí túuˀú iwe háa íwänpicha̖a̖ waagi wíˀúvíkanhûuwípí, nä́ˀi túuˀú-á wáy wí thaa únkhangítꞌóe. \v 13 Wáy wí wänboˀ unbí túuˀúḏí tꞌaywó̖ˀkan wänbo yä̖ˀdâapíkan wänbo wívînkanmä̂änípí. Shánkíḏí kinnân úvíˀa̖mí: Unbí wówátsi-á Yôesi Táḏá bînmä̂äní gá iḏân chuwa iweḏi wovâywhahógiḏi wówátsi tsꞌa̖a̖min wovâymä́giḏân, heḏá unbí túuˀú tꞌä̖hkíḏá híwó̖ˀdiḏa̖ˀ Yôesi Táḏágîˀ bînˀa̖mí. \v 14 Nää iweḏi tꞌaywó̖ˀdiḏi wíyá wíwovâytꞌankhâymáapí gá wíˀúvíwänpisóˀḏíndepíḏân híwó̖ˀnin ípúwíḏí i tsontu̖u̖ bînˀaˀgindoḏiboˀ, hewänbo Yôesiví séegísehkanäḏân wovâykhä̖ge̖ˀdo híwó̖ˀ úvíkanhûuwíḏí. \s1 Gínkhâyˀä̖ˀ híwó̖ˀdi ívíkanhûuwíˀin \p \v 15 Heḏiho kin napoˀḏi hânnan nää ívíˀa̖mí? Ti gínkꞌóe i tsontu̖u̖ âyˀaˀginhá̖nú-íḏí heḏi kin ívítꞌaywó̖ˀnâamí? Heḏân yoe. \v 16 Únpihanginnáhpíˀan wí toˀwívíˀpiyeˀ úvímä́giḏá igîˀḏa̖ˀ úvítꞌôeˀa̖míḏí heḏá iḏa̖ˀ bînˀaˀginnamíḏá, heḏân nä́ˀi toˀwíví pantꞌôeˀin waagiˀinbá ímuu. Heḏiho hanbá úvíwänpitꞌaywó̖ˀkanhondá kindiḏi tꞌaywó̖ˀdiví panho ímuu, heḏá íchúu-í. Hewänbo Yôesivíˀpiyeˀ úvímä́giḏá bînˀaˀginnamíḏí, iví pantꞌôeˀin waagiˀin ímuu, heḏi iḏá wovâycha̖a̖máa tꞌaywó̖ˀdi wívînmáapí waagi. \v 17 Naaḏi Yôesi dókú̖ˀdaaˀoˀ, gá tobá úvítꞌaywó̖ˀdoḏi nä́ˀi tꞌaywó̖ˀdiví pantꞌôeˀin waagiˀin ímúˀde wänboˀ, nää-á pín taˀge hayḏi in taˀgen há̖hkan wovâymä́giˀin bînˀaˀgindoḏân. \v 18 Nää-áho tꞌaywó̖ˀdi iweḏi ímaˀpꞌä̖́, heḏi unbí wówátsi thaa úvímä́gi híwó̖ˀdiḏa̖ˀ úvíˀâ̖a̖míḏí. \v 19 Yä̖ˀḏâakan niˀgeḏá tꞌôeḏi íkaˀpóya̖ˀ, heḏânho nä́ˀin pantꞌôeˀinbí̖ˀgeḏi naaḏi wâyhíˀmáa wâythayya̖míḏí shánkí íkaˀpówá-íḏí. Wáymûu-áho úvítꞌaywó̖ˀdoḏi wên pantꞌôeˀin waagiˀinbá ímuuwän, heḏiho unbí túuˀú tꞌä̖hkíḏí úvítꞌaywó̖ˀdowän, heḏá hä̖̂ä̖ḏi wänbo tꞌä̖hkí híwó̖ˀpîˀ úvíˀowän. Hewänbo nää-á Yôesivíˀpiyeˀ úvípimä̂äní iví pantꞌôeˀin waagiˀin ímúníḏí, unbí wówátsi taˀge bînhûuwíḏí, heḏânho yä̖ˀḏâaˀinda̖ˀ ímúníḏí háa Yôesi nadaˀ waagi. \p \v 20 Tꞌaywó̖ˀdiví pantꞌôeˀin ímuu ihayḏi wíˀídaˀpíwän unbí wówátsi taˀge bînhûuwíḏí. \v 21 I tꞌaywó̖ˀdi hä̖ä̖wí úvíˀandiḏi nää wovâywôedaˀmäˀ, heḏi hândiḏan nä́ˀi tꞌaywó̖ˀdiḏi wovâykhä̖ge̖ˀnan? Wéngéḏí wänbo yoe. I tꞌaywó̖ˀdi úvíˀoˀi namuuḏi chuwa iwe ípowagítꞌóewän. \v 22 Hewänbo tꞌaywó̖ˀdi iweḏi ímaˀpꞌä̂ndi nää-á Yôesiví pantꞌôeˀin waagiˀin ímuu, heḏi iḏi wovâykhä̖ge̖ˀdoˀ yä̖ˀḏâaˀin ípúwíḏí. Heḏi Yôesivíˀpiyeˀ úvímä́giḏiho wówátsi nahándepíˀin bînkéyí. \v 23 Tꞌaywó̖ˀdigîˀ ívítꞌôeˀandá chuwa-ân naˀinbí wáˀâa-á gínmúní. Hewänbo Jesus Christ naˀinbí tsondi hayˀi-víˀin gimuuḏá, in wówátsi nahándepíˀin Yôesi Táḏáḏí dímäˀ. \c 7 \s1 Paul khóhtsa̖a̖ i̖ˀgeḏi ita̖ˀdoˀ heḏânho wíyá hä̖ä̖wí gihá̖hpúwíḏí \p \v 1 Tíˀûuwin páaḏéˀin, tsontu̖u̖ i̖ˀgeḏi únhanginnáˀnin ímuu, heḏiho wâyhíˀkhâymáa kinnân: Únhanginnáhpíˀan únkhâyˀä̖ˀ nä́ˀi tsontu̖u̖ bînˀaˀginnamíˀin hä̖́yú̖ wówátsi úntä̖ˀän diwe puˀwahayḏa̖ˀ. \v 2 Gá kinnân: Wí kwee nakhóhtsa̖a̖ˀä́ndi-á ûnkhâyˀä̖ˀ iví sedó-áḏíḏa̖ˀ natháa-íˀin hä̖́yú̖ wówátsi thaa iví sedó ûntä̖ˀän diwehay. Hewänbo iví sedó ûnchuu ihayḏáho iví sedó-áḏí wíyá wínawhiˀä́npí. Hannânho natû̖ˀ in khóhtsa̖a̖ tsontu̖u̖. \v 3 Heḏi wíyá piˀwí sendáḏí ithayeḏá waˀḏi iví sedó ûnwówáyiḏiboˀ, iví sedóvíˀpiyeˀ itꞌaywó̖ˀdoˀ. Hewänbo iví sedó ûnchuuḏáho in khóhtsa̖a̖ tsontu̖u̖ iweḏi nawhimaˀpꞌä̖́, heḏiho wíyá piˀwí sendáḏí ikhóˀyâ̖ˀḏáho tꞌaywó̖ˀtoˀi wínamúnípí. \p \v 4 Un wáˀ kin waagibá únpoˀ, naví tíˀûuwin páaḏéˀin. Christ-ví túuˀú ûnchuu ihayḏá un wáˀ íchuu waagibá únpóe heḏi kindiḏi nä́ˀi tsontu̖u̖ Moses ita̖ˀnan diweḏi wovâywiye. \f + \fr 7:4 \ft Nä́ˀi híˀ wínatu̖ˀdaˀpí wígínkhâyˀä̖hpí i tsontu̖u̖ âyˀaˀginnamíˀin, hewänbo natu̖ˀdaˀ-á, wígíntáypí i âyˀaˀginnamíˀin heḏânho Yôesiḏi dícha̖a̖máˀve-íḏí tꞌaywó̖ˀdi wíˀâymáapí waagi, gá Jesus-víˀpiyeˀ ívíwhä̖yundeḏá han dícha̖a̖máaḏân.\f* Heḏiho nää-á únkoeḏi wíyá toˀwívîˀ ímúníˀin, i toˀwí nawáywówápóeˀi-ân i namuu. Heḏiho nää-á ivîˀ gimuuḏi gínkoeḏi híwó̖ˀdi hä̖ä̖wí Yôesi Táḏágîˀ ívíˀâ̖a̖míˀin. \v 5 Háa giwänpidaˀ waagi ívítꞌaywó̖ˀdoḏi naˀinbí wówátsi âyhonwänhoˀ, heḏi ihayḏá wíyá shánkí ívítꞌaywó̖ˀnamíˀin gidaˀpoˀ nä́ˀi tsontu̖u̖ gitꞌoˀḏi, heḏi chuwa iwe gipóya̖ˀwän nä́ˀi tꞌaywó̖ˀdiḏi naˀinbí túuˀú dîntsonmáaḏíboˀ. \v 6 Hewänbo nää-á i tsontu̖u̖ iweḏi gimaˀpꞌä̖́. Nää-á Christ-áḏí gichuu waagibá gínpoˀḏi i tsontu̖u̖ḏi wíḏítsonmáapí. Nää-á wíyá tsꞌa̖a̖bi gihá̖hpóe Yôesi âyˀaˀginmä̂äníḏí i Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ḏi díhá̖ˀo waagi, háa ívíˀowän waagá yoe i tsontu̖u̖ nata̖ˀmuuˀiˀ âyˀaˀginnamíḏí ívísóˀḏínde ihayḏi. \s1 Wáyyéḏí shánkí i tsontu̖u̖ gínhanginnândi shánká ívítꞌaywó̖ˀdoˀ \p \v 7 Heḏi ti gitú̖ní nä́ˀi tsontu̖u̖-á tꞌaywó̖ˀdi namuu gin? Heḏân yoe. I tsontu̖u̖ḏiḏa̖ˀmânho dînkeeyan hä̖ä̖wí taˀgendi tꞌaywó̖ˀdi namuuˀin. Gá kinnân: I tsontu̖u̖-á natû̖ˀ, \q1 Hä̖ä̖wí wíyá toˀwí ûnkwꞌó̖ˀdiˀ wíˀídaˀípí. \m Han natú̖nípíḏá háˀto naa dînhanginnáníwän wíyá toˀwíví hä̖ä̖wí oḏadaˀḏi dáytꞌaywó̖ˀdoˀin. \v 8 Hewänbo hä̖ˀin tsontu̖u̖ i̖ˀgeḏi ohá̖hpóe ihayḏá shánkí dáytꞌaywó̖ˀnamíˀindá odaˀpóe, heḏiho wíyá i hä̖ä̖wí navîˀ namuupîˀ shánkí owänpidaˀ. Hewänbo i tsontu̖u̖ nakꞌóepíḏá háˀto taˀgendi dînhanginnáníwän dáytꞌaywó̖ˀnannin. \v 9-10 Naa oˀân owówámuuˀin waˀ Yôesiví tsontu̖u̖ okaˀpówápí ihayḏiboˀ. Hewänbo nä́ˀin tsontu̖u̖ natú̖ˀin wíḏînkhâyˀä̖hpí wíyá toˀwíví hä̖ä̖wí odaˀíˀin taˀgendi okaˀpówá ihayḏá, shánká dáytꞌaywó̖ˀnamíˀindá odaˀ, heḏi ochuu waagibá dînhanginpóe. Heḏiho tobá naˀin wówátsi âykéyíḏí Yôesiḏi iví tsontu̖u̖ dímä́gi wänboˀ, naa-á in chuwaḏa̖ˀ dînkán. \v 11 I tsontu̖u̖ i̖ˀgeḏi ohá̖hpóe ihayḏá, i tꞌaywó̖ˀdiḏá in taˀgen nä́ˀi tsontu̖u̖ i̖ˀgeḏi namuuˀin dînkaayan, heḏi nä́ˀi tꞌaywó̖ˀdiḏibá díhay waagibá dînpóe. \p \v 12 I tsontu̖u̖ Moses ita̖ˀnandi-á Yôesivíˀweḏi naˀä̖ä̖, heḏi tꞌä̖hkí i híˀ iwe nata̖ˀmuuˀi yä̖ˀḏâaˀi-á taˀgendi-á híwó̖ˀdi-á namuu. \v 13 Ti nä́ˀi híwó̖ˀdi tsontu̖u̖ḏi wíˀbo in chuwa dînkán? Heḏân yoe. Naví tꞌaywó̖ˀdiḏân in chuwa dînkán. Hewänbo tobá nä́ˀi tsontu̖u̖-á híwó̖ˀdi namuu wänboˀ, naa dáytꞌaywó̖ˀnandânho i tsontu̖u̖ natú̖ chuwa iwe díkáaníˀin. Heḏiho dînhanginpóe taˀgendi háawi i tꞌaywó̖ˀdi namuuˀin. I tsontu̖u̖ḏân dînthayyan tꞌaywó̖ˀdi-á hânho yä̖ˀḏâapîˀ namuuˀin. \s1 Hä̖ä̖wíḏí naˀinbí píˀnä́ khóˀyé díhä́nbo waagibá gínpoˀ \p \v 14 Gínhanginná Yôesiví Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ḏi nä́ˀi tsontu̖u̖ dímä́giˀin. Hewänbo naa-á wí toˀwí háa okandaˀ waagi dáywänpiˀoˀi omuu, gá tꞌaywó̖ˀdiví pantꞌôeˀi waagibá omuuḏân. \v 15 Naa wíḏînhanginnáhpí háaḏí kin waagi dáyˀoˀin. Tobá híwó̖ˀ okandaˀ wänboˀ, híwó̖ˀ wíḏáyˀopí, hewänbo i híwó̖ˀpîˀ dótꞌayˀi-á ihayḏa̖ˀ dáyˀoˀ. \v 16 Heḏi híwó̖ˀpîˀ taˀgendi wóˀkandaˀpí wänbo dáyˀoḏá, iweḏi nakeepoˀ naa ochanpoˀin i tsontu̖u̖-á híwó̖ˀdi-ânkun namuuˀin. \v 17 Heḏiho nää-á naa-á wíˀbo i wóˀmuupí haˀwâagi dáyˀoˀiˀ, hewänbo i tꞌaywó̖ˀdi naví píˀnä́ dînkwꞌôndiḏân kin waagi díkandoˀ. \v 18 Tꞌowa-ân omuuḏi hä̖́ä̖bo híwó̖ˀdi naví píˀnä́ khóˀyé wíḏînkwꞌó̖hpí. Nä́ˀi-á dînhanginná gá tobá híwó̖ˀ okandaˀ wänbo wíḏînkoeḏipíḏân. \v 19 Wíyá otú̖ní: I híwó̖ˀdi okandaˀi-á wíḏáyˀopí, hewänbo i híwó̖ˀpîˀ-áho dáyˀoˀ, odaˀpí wänboˀ. \v 20 Heḏi i okandaˀpîˀ-á dáyˀandáhoˀ, naa-á wíˀbo i wóˀmuupí haˀwâagi dáyˀoˀiˀ, hewänbo i tꞌaywó̖ˀdi naví píˀnä́ dînkwꞌôndiḏân kin waagi díkandoˀ. \p \v 21 Heḏânkun kin waagi hä̖̂ä̖ḏi wänbo tꞌä̖hkí dînpoˀ naa: Híwó̖ˀ okandaˀ wänboˀ, shánkí wíḏînbâapuˀwanpí dáytꞌaywó̖ˀnamíḏí. \v 22 Naví píˀnä́ khóˀyé-á ochanpoˀ Yôesiví tsontu̖u̖-á híwó̖ˀdiḏa̖ˀ namuuˀin. \v 23 Hewänbo dînhanginná hä̖̂ä̖ḏi wänbo tꞌä̖hkí naví túuˀú tꞌä̖hkí iwe wíyá piˀwí hä̖ä̖wí nayiˀ, i-á naví híwó̖ˀdi ánshaa-áḏí ihä́nbo waagibá, heḏi naví túuˀú iweḏi owänpitꞌaywó̖ˀdikandaˀḏi wí pantꞌôeˀi waagi opoˀ. \v 24-25 Heḏi kindiḏiho naví píˀnä́ khóˀyé-á taˀgendi Yôesigîˀḏa̖ˀ otꞌôedaˀ. Hewänbo naa tꞌowaḏa̖ˀ omuuḏi dáytꞌaywó̖ˀdoˀ. Áhkhiˀyowän, toˀḏan díkhä̖ge̖ˀnamí naa, heḏânho nä́ˀi túuˀúḏí chuwa iwe wíḏíkáanípíḏí? Naaḏi Yôesi Táḏá dókú̖ˀdaaˀoˀ gá Jesus Christ i shánkí natsonyiˀi namuuˀiḏáho díkhä̖ge̖ˀdoḏân. \c 8 \s1 I Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ḏi naˀin díkhä̖ˀge̖ˀmáa naˀinbí wówátsi yä̖ˀḏâaˀi âyhûuwíḏí \p \v 1 Heḏiho nää-á in toˀwên Christ Jesus-áḏí dimuuˀindá Yôesi Táḏáḏí wíˀovâytuchä̖nú-ípí, \v 2 gá Christ Jesus-áḏí wîˀḏa̖ˀ waagibá gimuuḏi i Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ i wówátsi napä̖yiˀiˀ ûnkoeḏiḏân dímaˀpꞌä̖́ḏi-íḏí tꞌaywó̖ˀdiweḏi heḏá chuwa iweḏá. \v 3 Naˀindá tꞌowaḏa̖ˀ gimuuḏi wígikaypí, heḏiho Yôesiví tsontu̖u̖ ihay wíˀâyˀaˀgindopí heḏânho tꞌaywó̖ˀdiweḏi dînˀaywoeníḏí. Hewänbo Yôesi Táḏá-ânho ûnkoeḏi dînˀaywoeníḏí. Kin iˀa̖míḏí iví ay dînsan wí tꞌowa napáa-íḏí, naˀin kaypíˀin tꞌaywó̖ˀtoˀin tꞌowa waagibá napóe, heḏi tobá tꞌaywó̖ˀdi wíˀiˀanpí wänbo naˀinbí tꞌaywó̖ˀdi gínmuuḏi nachuu. Handiḏiho nä́ˀi tꞌaywó̖ˀdi-á óetꞌan, heḏânho tꞌaywó̖ˀdiḏi naˀin wíyá wíḏítꞌaanípíḏí. \v 4 Heḏi kin iˀan heḏânho Yôesiví tsontu̖u̖ natú̖ waa naˀinbí wówátsi taˀge âyhûuwí. Heḏi nää-á háa giwänpidaˀ waagiḏa̖ˀ wíˀívíkanhonpí, hewänbo háa i Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ natú̖ ívíˀa̖mí waagân. \p \v 5 In toˀwên háa diwänpidaˀ waagi dívíˀoˀindá hä̖̂ä̖ḏi wänbo tꞌa̖hkí dívíˀánshaaˀo hä̖ä̖wí dikandaˀ i̖ˀgeḏiḏa̖ˀ, hewänbo in toˀwên háa i Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ nadaˀ waagi dívíˀoˀindá hä̖̂ä̖ḏi wänbo tꞌä̖hkí dívíˀánshaaˀoˀ i hä̖ä̖wí i Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ nadaˀpóeˀiˀ. \v 6 Heḏi háa giwänpidaˀ waagi ívíˀa̖míˀin niˀgeḏiḏa̖ˀ ívíˀánshaamáaḏá chuwa iwe gipówá-í, hewänbo háa i Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ḏi dítu̖ˀan waagi i̖ˀgeḏi ívíˀánshaamáaḏá taˀgennin wówátsi-á híhchan ánshaa-á gínˀä̖ä̖-í. \v 7 Heḏânkun wí toˀwí háa nawänpidaˀ waagi iˀa̖míˀinda̖ˀ iˀánshaaˀoḏi Yôesiví hä́nbiˀ waagiˀbá namuu, gá Yôesiví tsontu̖u̖ wíˀiˀaˀgindopíḏân, heḏi wíˀûnkoeḏipí ônˀaˀginnamíḏí. \v 8 Heḏi ki̖ˀmin tꞌowaḏá háˀto Yôesi óehíhchannamí. \p \v 9 Hewänbo Yôesiví Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ taˀgendi unbí píˀnä́ khóˀyé únthaaḏá háa i natû̖ˀ waagi úvíkanhûuwí, háa íwänpidaˀ waagiḏa̖ˀbá yoe. Wí toˀwí iví píˀnä́ khóˀyé i Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ Christ-di ônsandiˀ imáapíḏá Christ-vîˀ wínamuupí. \v 10 Hewänbo tobá unbí tꞌaywó̖ˀdi únmuuḏi unbí túuˀú únchúwí wänboˀ, Christ unbí píˀnä́ khóˀyébo bînmáaḏá i Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ḏi wówátsi nahándepíˀin wovâymäˀ, gá Yôesi Táḏáḏí wovâycha̖a̖máaḏân tꞌaywó̖ˀdi wívînmáapí waagibá. \v 11 Yôesi Táḏáḏí Jesus óewáywówápaa, heḏi iví Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ unbí píˀnä́ khóˀyé únthaaḏá, i Táḏáḏíbá undá wíyá wovâywówápaa-í, Christ Jesus óewáywówápaa waagibá. Tobá unbí túuˀú únchuu wänboˀ, Yôesiví Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ unbí píˀnä́ khóˀyé únthaaḏi Yôesiḏi wówátsi wovâymä̂äní. \p \v 12 Heḏiho tíˀûuwin páaḏéˀin, nää-á hä̖ä̖wí giphaamuu waagibá hä̖ä̖wí híwó̖ˀdi gínkhâyˀä̖ˀ ívíˀa̖míˀin, háa giwänpidaˀ waagiḏa̖ˀbá yoe. \v 13 Háa íwänpidaˀ waagiḏa̖ˀ unbí wówátsi bînhondá íchuu-í. Hewänbo i Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ úvímä́giḏáho wovâykhä̖ge̖ˀnamíḏí i tꞌaywó̖ˀdi unbí túuˀúḏí úvíˀoˀi bînyâaˀa̖míḏí, kindiḏânho in taˀgennin wówátsi bînkéyí. \p \v 14 Tꞌä̖hkí in toˀwên Yôesiví Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ḏi ovâypahonnindá Yôesiví ây dimuu. \v 15 Yôesiví Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ bînkêˀ ihayḏá pantꞌôeˀin dikhuwôedaˀin waagiˀin wíˀímuupí, páaḏéḏí ícha̖a̖ waagibá. Hewänbo i Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ḏi wovâyséegíhógi Yôesi Táḏáví ây ímúníḏí, heḏânho Yôesivíˀpiyeˀ úvíyûusuˀoˀ ihayḏá wí̖ˀínbo bînkhá̖yä̖́ˀní “Naví Táḏá” gin. \v 16 I Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ḏânho naˀinbí píˀnä́ khóˀyé díhanginˀândoˀ Yôesi Táḏáví ây gimuu gin. \v 17 Heḏi iví âyho gimuuḏi i hä̖ä̖wí iví âygîˀ iwiyekwꞌóḏiˀiˀ âyhóní. Christ-áḏí wé̖ˀge nä́ˀi hä̖ä̖wí âyhóní. Christ-víˀin gimuuḏibo âytꞌôephaḏendeˀ i itꞌôephaḏe waagibá, heḏiho i-áḏíbá Yôesi Táḏáḏí heˀennin dípaa-í. \s1 Tobá nää tꞌôephaḏe iwe gikwꞌôn wänboˀ, wáy wí thaa-á hä̖ä̖ tꞌä̖hkí híwó̖ˀ gínpúwí \p \v 18 Nä́ˀi saˀwó̖ˀdi hä̖ä̖wí Yôesiḏi dînkhâymáa i̖ˀgeḏi dáyˀánshaamáaḏí, naa ochanpoˀ nä́ä oepáa kꞌayḏiwi tꞌôephaḏe-á hä̖́ä̖bo wínamuupí waagibá. \v 19 Hä̖ä̖ tꞌä̖hkí nakhíˀyendi-á nawóˀonpoˀḏi natsíkha Yôesi Táḏá ikeekwꞌôeníḏí naˀin taˀgendi iví ây gimuuˀin. \v 20-21 Yôesi Táa iˀánshaamä́gi hä̖ä̖wí tꞌä̖hkí nakhíˀyendiˀ nachä̖ˀmuupí waagibá napúwíˀin. Nä́ˀi hä̖ä̖wí wíˀbo kin waagi wínapuwagítꞌóepí, hebo Yôesi-ân natú̖ kin napúwíˀin. Hewänbo wáˀ natú̖ nä́ˀi hä̖ä̖wí nakhíˀyendibá wíyá híwó̖ˀdi napúwí heḏânho wínakhanmú-ípíḏí. Kindiḏi owáy Yôesi Táḏáví ây chuwa iweḏi dimaˀpꞌä̂ndi hä̖ä̖ tꞌä̖hkí saˀwó̖ˀ ingîˀ dínpóeḏí, nä́ˀi hä̖ä̖wí nakhíˀyendi-á wáˀ hanbá napúwí. \p \v 22 Nä́ˀi gínhanginná, wí kwee naˀeyehayḏi ûnhaytû̖ˀ waagibá, nä́ˀi hä̖ä̖wí tꞌä̖hkí nakhíˀyendi-á wáˀ han waagibá napoˀ, waˀḏi wíyá tsꞌa̖a̖bi wínakhíˀyenpíḏí. \v 23 Heḏi kin waagi wíˀûnpoˀpí nä́ˀi hä̖ä̖wí nakhíˀyendiḏa̖ˀ. Naˀin wänbo gínhaytû̖ˀ waagibá gínpoˀ, giwóˀonpoˀḏi gitsíkhakwꞌôndi Yôesi Táḏá ikeeya̖míḏí naˀin iví ây gipúwíḏí díséegíhógiˀin, heḏá naˀinbí túuˀú tsꞌa̖a̖bi dînpáa-íḏí wáˀ gitsíkhakwꞌó̖. Heḏi dînkeeya̖míḏí han dînkhâymáaˀin, iḏi i Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ naˀin dímä́gi. \v 24 Yôesiḏi dînˀaywon dihayḏi waabo nä́ˀi napúwíḏí ívítsíkhahon. Wí toˀwí wí hä̖ä̖wí itsíkhaˀmáaˀi ho ikêˀḏáhoˀ, heḏáho waˀḏi wínatsíkhapí. Háaḏan wí toˀwí wíyá itsíkhaˀa̖mí wí hä̖ä̖wí ho ikêˀḏi? \v 25 Hewänbo hä̖ä̖wí âykêˀpîˀ waˀḏi âytsíkhaˀmáaḏáhoˀ, nakhâyˀä̖ˀ giboˀatä̖́-íˀin tobá wóˀondi âytsíkhaˀmáa wänboˀ. \s1 I Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ḏi díkhä̖ge̖ˀmáa \p \v 26 Heḏá wáˀ kay gíntáyḏí i Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ḏá díkhä̖ge̖ˀdoˀ. Kaypíˀin gimuuḏi wáyyéḏí wígiyûusuhá̖hpí, heḏi i híˀ wíˀâyshaaḏepíḏí gínwänpihaytû̖ˀ. Hewänbo kin gínpoˀḏi, naˀinbí haytu̖u̖ iweḏiboˀ i Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ḏá naˀingîˀ Yôesi Táḏá óehéeˀoˀ. \v 27 Yôesi Táḏá-á ûnhanginná hä̖ä̖wí naˀinbí píˀnä́ khóˀyé gínkwꞌó̖ˀdiˀ, heḏiho ûnhanginná háa i Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ natu̖ˀdaˀin, gá Yôesi Táḏá nadaˀ waagi i Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖-á Yôesi Táḏáví tꞌowagîˀ iyûusuˀoḏân. \s1 Yôesiḏi naˀin díséegíḏího hä̖ä̖wíḏí wänbo háˀto díwiyé-í ivíˀweḏi \p \v 28 Nä́ˀi wáˀ gínhanginná: Tobáháa napoˀ wänboˀ, nä́ˀi hä̖ä̖wí napoˀiḏiho Yôesi-á híwó̖ˀ ikhâymáa in toˀwên i óeséegíˀingîˀ, innânkun ivíˀin ûnmúníḏí ovâytu̖kánnan, iˀánshaamä́gi waagi. \v 29 Hä́nˀoebo ûnhanginná toˀwên dimúníˀin in ivíˀin ûnpuwagítꞌóeˀin, heḏi iwéhpêeˀan indá iví ay Jesus ûnmuuˀi waagibá dipúwíˀin. Kindiḏiho Jesus wí páˀḏây waagibá namúní heḏá naˀindá báyékí tíˀûuwin waagiˀinbá-á. \v 30 In toˀwên ha̖ˀmin dipúwíˀin Yôesi Táḏá iwéhpêeˀan dimuuˀindá iḏi ovâytu̖kánnan ivíˀin ûnmúníḏí, heḏi ivíˀin ûnmúníḏí ovâytu̖kánnandá natú̖ tꞌaywó̖ˀdi wíḏâymáapíˀin waagiˀin dimuu, heḏi nä́ˀin tꞌaywó̖ˀdi wíḏâymáapíˀin waagiˀin dimuuˀin ovâytu̖ˀannindá heˀennin ovâypáa-í, háa Jesus namuu waagibá. \p \v 31 Heḏânkun, nä́ˀi hä̖ä̖wí tꞌä̖hkí i̖ˀgeḏi gínhanginnândi, nää-á taˀgendi nä́ˀin gínkoeḏi gitú̖níḏí: Yôesi Táḏá-á naˀinbíˀnäpiyeˀ namuuḏiho toˀwíḏí wänbo háˀto dítꞌaaní. \v 32 Yôesi Táḏá-á wínakhâ̖a̖póepíḏí iví ay Jesus imä́gi naˀin tꞌowa tꞌä̖hkígîˀ nachúu-íḏí. Heḏi kin iˀandânkun, nakhâ̖a̖píḏí tꞌä̖hkí wé̖ˀgeˀi híwó̖ˀdi hä̖ä̖wí wáˀ taˀgendi dímä̂äní. \v 33 Yôesi Táḏá-ân namuu i natû̖ˀdiˀ in toˀwên ovâyde̖ˀmannindá tꞌaywó̖ˀdi wíḏâymáapíˀin waagiˀin dimuu, heḏânho toˀwí wänbo wíˀûnkoeḏipí taˀgendi dîntꞌaywó̖ˀdichä̖nú-íˀin. \v 34 Heḏiho toˀwí wänbo wíˀûnkꞌóepí natú̖níḏí naˀinbí tꞌaywó̖ˀdi gínmuuḏi gínkhâyˀä̖ˀ dítuchä̖nú-íˀin, gá Christ naˀin gimuuḏi nachuuḏân, heḏá wíyá shánká hä̖ä̖wí-á iˀan, i-á nawáywówápóe-á, heḏi nää-á Yôesi Táḏáví koˀḏínäḏá naˀä́n, heḏi iweḏi naˀingîˀ dînyûusuˀoḏiho Yôesi Táḏá dîndaˀmáa. \p \v 35 Christ-di díséegíḏí toˀwíḏí wänbo háˀto díwiyé-í ivíˀweḏi, tobá âytꞌôephaḏende wänboˀ, háa sehkanäwó̖ˀ naˀinbí thaa gínmuu wänboˀ, háa naˀinbí whä̖yu̖ gínmuuḏi tꞌowaḏi díyanäkíˀo wänboˀ, háa koegîˀ-á awegîˀ-á gíntáy wänboˀ, háa díwha̖ˀa̖míˀindá dítꞌa̖há̖nú-íˀindá tꞌowa didaˀ wänboˀ. \v 36 Kin gínpoˀ háa Yôesiví ta̖ˀnin diwe nata̖ˀmuu waagi: \q1 Naˀinbí Sedó Yôesi, uvíˀin gimuuḏibo naˀindá hä̖̂ä̖ḏi wänbo tꞌä̖hkí dítꞌa̖kha̖nukhâyˀoˀ. \q2 Wên kꞌúwá ovâytꞌa̖há̖nú-íˀin gimuu waagi tꞌowaḏi dímáa. \m \v 37 Hewänbo tobáháa nä́ˀi tꞌä̖hkí gínpoˀ wänboˀ, wéngéḏí wänbo wíḏítꞌaanípí, hewänbo naˀindáho gitꞌanpoˀ, gá Christ i díséegíˀi namuuḏân, heḏi díkhä̖ge̖ˀdoˀ. \v 38-39 Naa dáykoeḏiwhä̖yunde hä̖ä̖wíḏí wänbo háˀto díwiyé-í Yôesi Táḏáví séegí iweḏi, nä́ˀi séegí-á Jesus Christ naˀinbí tsondi hayˀi gínmuuˀiḏi dímä́gi. Tobá giwówáyiḏi háa gichuu wänboˀ, háˀto iweḏi giwiyeḏée-í. Makówáwin tꞌôepa̖ˀa̖a̖ˀindi wänbo háˀto iweḏi díwiyé-í, háa pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ví tsonnindi heḏiháa wáy wíyá toˀwí tsonkhuu imáaˀiḏi. Tobáháa napóe wänbo nää háa páaḏépiyeˀ gimän diwe, háa hä̖ä̖wí oepáa kwꞌáye heḏiháa nansoge núugé naˀä́ndiḏi, háa wáy wíyá hä̖ä̖wí nakhíˀyendiḏi háˀto iví séegí iweḏi díwiyé-í. \c 9 \s1 Háa Yôesi Táḏáḏí in Israel tꞌowagîˀ ovâyˀan waa \p \v 1 Naa háa otu̖gítꞌóeˀindá taˀgen namuu, naa wíḏáyhôeyómáapí, gá Christ-vîˀ omuuḏân, heḏá i Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ḏá naví píˀnä́ khóˀyé donmáaḏí díhanginˀândo taˀge dáyhíˀmáaˀin. \v 2-3 Naa hânho okꞌáykháa, heḏá naví píˀnä́ khóˀyé hä̖̂ä̖ḏi wänbo tꞌä̖hkí otaachanpoˀ dáyˀánshaamáaḏí naví tꞌowaví̖ˀgeḏi, indá nää oepáa kꞌayḏi naví maatuˀin dimuu. Híhchangiḏi Christ-víˀweḏá owiyeḏée-í, kin naa dînpóeˀindi ovâykhä̖ge̖ˀnamíḏáhoˀ. \v 4 Indá Israel-ví ây iweḏiˀinbá dimuu, heḏi Yôesi Táḏáḏí ovâyhógi iví sówéˀây waagiˀinbá dimúníḏí, heḏá iḏá iví saˀwó̖ˀdi kohthay ivíˀweḏi ûnˀä̖ˀiˀ ovâykeeyan. Háa iwéhpêeˀannin in Israel-ˀinbá ovâytu̖ˀan, heḏá iví tsontu̖u̖-á ovâymä́gi. Ovâyyéye háa óeˀaˀginmä̂äníḏí, heḏá háa ovâykhâymáaˀin ovâytu̖ˀan. \v 5 In hä́nˀoeˀin seˀdaa-á nä́ˀin Israel-ˀinbí thehtáy pahpáˀin dínmuu, heḏi Christ natꞌowapaa ihayḏi inbíˀweḏiˀibá namuu. I-á Yôesi namuu, i-á tꞌä̖hkí itsonmáa, heḏi tꞌowa dínkhâyˀä̖ˀ hä̂nhay wänbo tꞌä̖hkí óetége̖ˀbé-íˀin. Hamân. \s1 Háa Yôesi Táḏá in Israel-ˀin tꞌowa ovâytu̖ˀan waaho iˀan \p \v 6 Hewänbo naa okꞌáykháa gá tobá nä́ˀi tꞌä̖hkí dâymáa wänboˀ, Yôesi-áḏí wíḏimuupíḏân. Naa wóˀtû̖ˀpí Yôesi Táḏá-á wíˀiˀaˀginpíˀin iví tu̖u̖ imä́giˀin, hewänbo kinnân napoˀ: Báyékí in Israel-ví ây iweḏiˀindá koḏi̖ˀnin Israel-ˀin wíḏimuupí, \f + \fr 9:6 \ft Wí toˀwí koḏi̖ˀdi Israel-ˀi namúníḏí ûnkhâyˀä̖ˀ taˀgendi Yôesivíˀpiyeˀ iwhä̖yú̖-íˀin.\f* \v 7 heḏá wáˀ tꞌä̖hkí in Huḏíyo iweḏiˀindá Abraham-bí koḏi̖ˀnin ây iweḏiˀin wíḏimuupí iví tûu ûnpꞌoe diwänpimuuḏiboˀ, hewänbo kinnân Yôesi Táḏáḏí óetu̖ˀan Abraham: \q1 Uví ay Isaac ú̖muuˀiví ây iweḏiˀinda̖ˀmânho taˀgendi uví tíˀúugé kä̖ˀä̖ä̖ˀin kin ovâytu̖ˀâ̖a̖mí. \m \v 8 Nä́ˀi híˀ kinnân natu̖ˀdaˀ: Tꞌä̖hkí Abraham-bí tûu ûnpꞌoe-á Yôesi Táḏáví ây wíḏimuupí, hewänbo in toˀwên háa Yôesi Táḏá iví tu̖u̖ imä́gi waa diˀâypu̖yä̖ˀin, inbí̖ˀgeḏiḏa̖ˀmân gitú̖ní taˀgendi Abraham-bí ây iweḏiˀin dimuu. \v 9 Kinnânho Yôesi Táḏáḏí iví tu̖u̖ Abraham óemä́gi háa ônkhâymáaˀin: \q1 Wí pa̖a̖yo nää iweḏi uvíˀpiyeˀ owáyˀä̖ä̖-í, heḏi ihayḏá uví kwiyó Sarah wí enúkáy ho iˀaypu̖yä̖khâymáa. \p \v 10-12 Hebo Yôesi wíyá shánkí natú̖. Rebecca-ḏi wên kwâati ovä̂nˀayyan, heḏi in áyyä̖̂ä̖-á wîˀḏa̖ˀ táḏá dä́nmuu, i-á naˀinbí thehtáy pahpâa Isaac namuu, Abraham-bí eˀnú. Hewänbo waˀḏi in áyyä̖̂ä̖ daˀaypu̖yä̖píḏíboˀ, waˀḏi háawên dänˀanpíḏíboˀ, háa híwó̖ˀdi háa híwó̖ˀpîˀ, Yôesiḏi Rebecca kinnân óetu̖ˀan: \q1 I páaḏéˀi-á i tíˀúugéˀigîˀ itꞌôeˀa̖mí. \m Heḏi Yôesi-á kin iˀan nahanginpúwíḏí i-ân namuu tꞌowa ovâyde̖ˀboˀiˀ, háawên dívíˀannin namuuḏiḏa̖ˀbá yoe, hewänbo iḏânho toˀwên napidaˀin ovâyde̖ˀboḏân. \v 13 Yôesi Táḏá-á iví ta̖ˀnin diwe kinnân natû̖ˀ: \q1 Jacob-á dóde̖ˀman, hewänbo iví páˀḏây Esau-á dóyoegiˀan. \s1 Wígínkhâyˀä̖hpí gitú̖níˀin Yôesi-á híwó̖ˀpí iˀoˀin háa nadaˀ waa iˀoḏi \p \v 14-15 Heḏân ti gitú̖ní Yôesi Táḏá-á taˀge wíˀiˀopí wí toˀwí óede̖ˀboḏi heḏá wíyá toˀwí óeyoegiˀoḏá? Heḏân yoe. I-áho ûnkoeḏi kin iˀa̖míḏí, heḏiho Moses óetu̖ˀan, \q1 Toˀwívíˀpiyeˀ naa odaˀi-áho oˀiyapúwí, \q2 toˀwívíˀpiyeˀ osehkanäkandaˀi-áho dósehkanäˀa̖mí. \m \v 16 Heḏânkun Yôesiví iya ûnmuuḏibo wí toˀwí ide̖ˀboˀ, nä́ˀi toˀwí óede̖ˀmamíˀin nawänpidaˀḏibo-á yoe, háa isóˀḏíndeḏibo-á yoe. \v 17 Yôesi Táḏáví ta̖ˀnin diwá ûnta̖ˀmuu háa iḏi i Egypt-wi tsondi hayˀi óetu̖ˀan waa, kinnân: \q1 Naaḏi wînkꞌûˀ untsoncha̖ˀníḏí \q2 heḏânho háa wíkhâymáaˀin namuuḏi naví kay dînmuuˀin donkeeya̖míḏí, \q2 heḏá nä́ä oepáa kꞌayḏi tꞌä̖hkí tꞌowa háawi naa omuuˀin dínhanginnání. \m \v 18 Heḏânkun Yôesi háa nadaˀ waa iˀoḏi wáy wênbíˀpiyeˀ naˀiyapoˀ, heḏá wây-á wêndá tꞌóyanpíˀin dimúní gin ovâykannan. \p \v 19 Maˀḏi wí toˀwíḏí dítsikáyi̖ˀní naa, “Haˀwâagi Yôesi iˀoḏá háaḏan iḏi in tꞌowa ovâytꞌeˀpꞌíḏéndeˀ? Tóebo wíˀûnkoeḏipí Yôesi óekhâ̖a̖ˀa̖míḏí iˀa̖míḏí háa nadaˀ waagi.” \v 20 Hewänbo naaḏá i kin natû̖ˀdi kinnân dótu̖ˀa̖mí: “To-an unmuu Yôesi nâatu̖whä́nnamíḏí, tꞌowaˀayḏa̖ˀ unmuuḏi? Ti wí natꞌúḏí ûnkꞌóe i natꞌúpaˀiˀ óetu̖ˀâ̖a̖míḏí, ‘Wíˀú̖khâyˀä̖hpí háa omuu waagi naa dípaa-íˀin’? Heḏân yoe. \v 21 I natꞌúpaˀi-á ûnkꞌóepíˀan i píˀîndi hä̖ä̖wí nadaˀiˀ ipáa-íḏí. Nä́ˀi píˀîn diweḏiboˀ ûnkoeḏi wên natꞌú saˀwó̖ˀgíˀinda̖ˀ ipáa-íḏí, heḏá wây-á hä̖ä̖háakangíˀindá.” \p \v 22 Heḏânho Yôesi Táḏá wáˀ ûnkꞌóe kinnân iˀa̖míḏí: Tobáháa nadaˀ wänbo ikeeya̖míˀin hânho natꞌayˀin tꞌowaví tꞌaywó̖ˀdi dínmuuḏi, heḏá iví kay ûnmuuˀin âytáa-íˀin nadaˀ wänbo-á, owáy oeḏi i-á naboˀatä̖́ḏí itsíkhaˀoˀ ovâytuchä̖nú-íḏí in toˀwên inbí tꞌaywó̖ˀdi dínmuuḏi natꞌayḏi, inbáhoˀ ovâyhá̖nú-íˀin dínkhâyˀä̖ˀ. \v 23 Heḏá wáˀ nadaˀ in toˀwên iví iya ônhógiˀin ovâyhanginˀânnamíˀin háa hayˀi i namuuˀin, inbá páaḏéḏíboˀ ovâyde̖ˀman báyékí híwó̖ˀdi hä̖ä̖wí dâyhóníḏí. \v 24 Heḏi naˀinnân gimuu in Yôesi Táḏáḏí dítu̖kánnannin iví iya âyhóníḏí. Wáy wêndá Huḏíyo gimuu, hewänbo wây-á wígimuupí. \v 25 Kinnân Yôesi Táḏá natú̖, heḏi Hosea-á hä́nˀoe ita̖ˀnan: \q1 In toˀwên naví tꞌowa dînmuupíˀindáho \q2 naaḏi dovâytu̖ˀa̖mí naví tꞌowa gin. \q1 In toˀwên naaḏi wíḏovâyséegípíwän, \q2 indá nää-á in toˀwên dovâyséegí gin dovâytu̖ˀa̖mí. \q1 \v 26 Heḏi wáy Yôesiḏi wáymûu ovâytu̖ˀan diwe, “Undá naví tꞌowa wíˀímuupí” gin, \q2 iwebáho nää-á ovâytu̖ˀâ̖a̖mí “Yôesi i nawówáyiˀiví ây” gin. \m \v 27 Heḏá hä́nˀoe Isaiah-á in Israel tꞌowaví̖ˀgeḏi kaygi̖ˀdi natú̖: \q1 Tobáháa in Israel-win tꞌowa hânho báyékí diyi wänboˀ, hä̖́yú̖ okhá̖ i mâapꞌoe kꞌáygé i̖ˀge nakwꞌó̖ˀ dihaybá, \q2 wên hä̖́yú̖ḏíḏa̖ˀ ovâyˀaywoení, \q1 \v 28 gá Naˀinbí Sedó Yôesi-á wínahayyêepúwípíḏí iví tuchä̖nu ibowá-íḏí nä́ä oepáa kꞌayḏi, háa natú̖ waagi. \m \v 29 Isaiah wáˀ natú̖ kinnân napúwí gin: \q1 Naˀinbí Sedó i hä̖ä̖wí tꞌä̖hkí itsonmáaˀi namuuˀiḏi wên tíˀúugé kä̖ˀä̖ä̖ˀin dînyoeˀanpíḏá, \q2 gihá̖a̖níwän in tꞌowa Sodom búuˀúwindáḏí Gomorrah-windáḏí tꞌä̖hkí dihán waagibá. \s1 In Huḏíyo Yôesivíˀweḏi dipeḏee \p \v 30 Heḏiho háa otsꞌantú̖ waa kinnân natu̖ˀdaˀ: In tꞌowa Huḏíyo dimuupíˀin dívíwhä̖yundeḏi dipóe in toˀwên Yôesi Táḏáḏí ovâycha̖a̖máaˀin tꞌaywó̖ˀdi wíḏâymáapí waagi, tobáháa háḏíḏí ki̖ˀmin dipúwíˀin dâytu̖wä̖máapí wänboˀ. \v 31 Hewänbo in Israel-ˀindá dâynuwände háḏíḏí tꞌaywó̖ˀdi wíḏâymáapíˀin waagiˀin dipúwíˀin, hewänbo wíḏâyshaaḏepí. \v 32-33 Heḏi háaḏan wíḏâyshaaḏepí? Gá dívíwänpiwhä̖yú̖-ívíˀweḏi dívíkhä̖ä̖ḏeḏân híwó̖ˀ dívíˀa̖míḏí heḏânho Yôesiḏi ovâycha̖a̖máˀve-íḏí tꞌaywó̖ˀdi wíḏâymáapí waagi. Wí kꞌuu Yôesi Táḏáví ta̖ˀnin diwe i̖ˀgeḏi nata̖ˀmuuˀiˀ iwe dipꞌíḏeḏi dikanu waagibá dínpóe. Kinnân natû̖ˀ: \q1 Bítꞌóyan, oe Zion búuˀú iwe wí dósóge. \q2 I-á wí kꞌuu waagiˀbá namuu, tꞌowa iwe dipꞌíḏeḏi dikanundeˀ, \q1 hewänbo toˀwên ivíˀpiyeˀ dívíwhä̖yundeˀindá háˀto dichanpúwí híwó̖ˀpîˀpiyeˀ dívíwhä̖yundeˀin. \f + \fr 9:32-33 \ft Christ-á i kꞌuu namuu, heḏi ivíˀpiyeˀ wíḏívíwhä̖yundepíḏí dikanunde waagibá dínpóe.\f* \c 10 \p \v 1 Tíˀûuwin páaḏéˀin, pín taˀge hayḏi Yôesi Táḏá dódaˀmáa naví tꞌowa in Israel-ˀin dimuuˀin ovâyˀaywoeníḏí. \v 2 Taˀgendi wâytu̖máa, indá hânho didaˀ Yôesi óehíhchanmä̂äníˀin, hewänbo piháa dívísóˀḏínde dívíˀa̖míḏí. \v 3 Ho wíḏínhanginnáhpí háa Yôesi iˀoˀin heḏânho iḏi tꞌowa ovâycha̖a̖máˀve-íḏí tꞌaywó̖ˀdi wíḏâymáapí waagi, heḏiho indá dâytu̖wä̖máa háḏíḏí ha̖ˀmin wíˀbo dívípipáa-íḏí, heḏiho háa Yôesiḏi kin ovâyˀa̖míˀin wíḏâyhóndepí. \v 4 Nääho tꞌä̖hkí in toˀwên Christ-víˀpiyeˀ dívíwhä̖yundeˀindá wíyá ho wíḏíntáypí dívísóˀḏêe-íḏí i tsontu̖u̖ dâyˀaˀginnamíḏí heḏânho dipúwíḏí in toˀwên Yôesi Táḏáḏí ovâycha̖a̖máaˀin tꞌaywó̖ˀdi wíḏâymáapí waagi. \p \v 5 In tꞌowa dívísóˀḏíndeˀin Yôesiví tsontu̖u̖ dâyˀaˀginnamíḏí heḏânho Yôesiḏi ovâycha̖a̖máˀve-íḏí tꞌaywó̖ˀdi wíḏâymáapí waagi, inbí̖ˀgeḏi Moses kinnân ita̖ˀnan: \q1 Wí toˀwí tꞌä̖hkí Yôesiví tsontu̖u̖ iˀaˀgindoˀi-á wówátsi imáˀve-í. \m \v 6 Hewänbo kinnân nata̖ˀmuu in toˀwênbí̖ˀgeḏi inbí whä̖yu̖ dínmuuḏi Yôesiḏi ovâycha̖a̖ˀin tꞌaywó̖ˀdi wíḏâymáapí waagi: \q1 Wíˀítú̖nípí, “Toˀwí ûnkhâyˀä̖ˀ makówápiyeˀ napée-íˀin.” \m (Nä́ˀindá natu̖ˀdaˀ, Christ óedaaˀa̖míḏí makówáḏí nawha̖veˀä̖́ä̖-íḏí.) Heḏá wáˀ nata̖ˀmuu: \q1 \v 7 Wíˀítú̖nípí, “Toˀwí ûnkhâyˀä̖ˀ in chuˀin dikwꞌó̖ˀ diwepiyeˀ nawhá̖níˀin.” \m (Nä́ˀindá natu̖ˀdaˀ, in chuwaˀinbíˀweḏi Christ óetegé-íḏí óewówápaa-íḏí.) \v 8 Hewänbo kinnân nata̖ˀmuu: \q1 Yôesiví tu̖u̖-á undáḏího nayiˀ, \q2 unbí sóeḏí ítú̖ní heḏi unbí píˀnä́ khóˀyé-á bînmáa. \m Heḏi nä́ˀi tu̖u̖ whä̖yu̖ i̖ˀgeḏi namuuˀi-á tꞌowa âytꞌôeˀoˀ. \v 9 Heḏânkun tꞌowaví páaḏépiyeˀ ítú̖ḏí Jesus-á i shánkí natsonyiˀi namuuˀin, heḏá Yôesi Táḏáḏí wíyá óewáywówápaaˀindá unbí píˀnä́ khóˀyé-á úvíwhä̖yundeḏi, wovâyˀaywoení, \v 10 gá naˀinbí píˀnä́ khóˀyé Jesus-víˀpiyeˀ ívíwhä̖yundeḏá Yôesi Táḏáḏí dícha̖a̖máa tꞌaywó̖ˀdi wíˀâymáapí waagi, heḏi ivíˀpiyeˀ ívíwhä̖yundeˀin gitú̖ḏá, dînˀaywoení. \v 11 Yôesiví ta̖ˀnin diwá ûntû̖ˀ, \q1 In toˀwên ivíˀpiyeˀ dívíwhä̖yundeˀindá háˀto dichanpúwí híwó̖ˀpîˀpiyeˀ dívíwhä̖yundeˀin. \m \v 12 Tꞌä̖hkí tꞌowagîˀ handa̖ˀ napoˀ, in Huḏíyogíˀindá, in Huḏíyo dimuupíˀingíˀindá wáˀ, gá tꞌä̖hkí tꞌowagîˀ wîˀḏa̖ˀ wí shánkí natsonyiˀi naˀä́ndân, heḏi iḏá báyékí híwó̖ˀdi ovâymäˀ in toˀwên ivíˀpiyeˀ dívíyûusuˀannin ovâykhä̖ge̖ˀnamíḏí. \v 13 Yôesiví ta̖ˀnin diwá ûntû̖ˀ waagi: \q1 Toˀwên i shánkí natsonyiˀivíˀpiyeˀ dívíyûusuˀandi diˀaywondaˀpóeḏí \q2 iḏá ovâyˀaywoení-ákun. \p \v 14 Hewänbo háḏíḏan ivíˀpiyeˀ kin dívíyûusuˀa̖mí ivíˀpiyeˀ wíḏívíwhä̖yundepíḏí, heḏá háḏíḏan dívíwhä̖yú̖-í iví̖ˀgeḏi wíḏínhanginnáhpíḏí, heḏá háḏíḏan dínhanginpúwí toˀwíḏí iví tu̖u̖ wíˀovâytꞌôeˀanpíḏí, \v 15 heḏá háḏíḏan wí toˀwíḏí ovâytꞌôeˀa̖mí Yôesiḏi wíˀóesanpíḏí? Kinnân Yôesiví ta̖ˀnin diwe nata̖ˀmuu: \q1 In toˀwên wí híwó̖ˀdi tu̖u̖ dâymáyä̖ˀinbí a̖htaa-á saˀwó̖ˀ dínkeetꞌóe. \p \v 16 Hewänbo Isaiah natú̖ waagibá, tꞌä̖hkí in Huḏíyo Yôesiví híwó̖ˀdi tu̖u̖ wíḏâyséegíˀanpí. Kinnân ita̖ˀnan: \q1 Naˀinbí Sedó Yôesi, wên hä̖́yú̖hayḏiḏa̖ˀ tꞌowa i hä̖ä̖wí navíˀweḏi ditꞌoeˀiˀ dívíwhä̖yu̖. \m \v 17 Heḏânkun Yôesivíˀpiyeˀ ívíwhä̖yú̖-íḏí, gíntáy iví tu̖u̖ gitꞌóe-íḏí, heḏá nä́ˀi tu̖u̖-á gitꞌoˀ wí toˀwíḏí Christ-ví̖ˀgeḏi dítꞌôeˀoḏi. \p \v 18 Héyâa in Israel-ˀin, ti Yôesiví tu̖u̖ wíḏitꞌoepíˀan? Ditꞌoe-ákun, Yôesiví ta̖ˀnin diwe ûntû̖ˀ waa: \q1 Yôesiví tu̖u̖-á nä́ä oepáa kꞌayḏi tꞌä̖hkí ûntu̖u̖mää, \q2 heḏiho tꞌowa tꞌä̖hkí wáyyé tꞌä̖hkí dikwꞌó̖ˀnin nä́ˀi tu̖u̖ dínpówá. \m \v 19 Heḏânkun in Israel-ˀin dínhanginnândákun háa Yôesi ikhâymáaˀin. Kin Moses páaḏé ita̖ˀnan háa Yôesiḏi ovâytu̖ˀan waa: \q1 Wây-á piˀwên tꞌowa dimuuˀin naaḏi dovâyˀaywondibo wâythúukannamí, \q1 Háa hä̖ˀin tꞌowa hangintan dâymáapíˀingîˀ dovâykhâymáaˀin namuuḏi wâytꞌeˀyaˀnamí. \m \v 20 Heḏá Isaiah-á shánkí kayˀindá ihíˀmáaḏí nä́ˀi Yôesiví híˀ ûntú̖: \q1 In toˀwên naa wíḏítu̖wä̖máapíˀindi naa díshaa. \q2 Inbíˀpiyeˀ dáykeeyan, naví̖ˀgeḏi ditsikayipí wänboˀ. \m \v 21 Hewänbo in Israel tꞌowaví̖ˀgeḏi Yôesi kinnân ihíˀmáa: \q1 Hä̖̂ä̖ḏi wänbo tꞌä̖hkí okhóewaaˀä́n nä́ˀin tꞌowa dovâyséegíˀa̖míḏí, \q2 tobá wíḏíˀaˀginmáapí wänboˀ \q2 heḏá naví tu̖u̖ dînyoegiˀo wänbo-á. \c 11 \s1 Yôesiḏi in Israel-ˀin ovâyséegísehkanäˀandiho wáy wên in ovâyde̖ˀman \p \v 1 Heḏiho ti giˀâ̖a̖ní Yôesi Táḏá iví Israel-ˀin tꞌowa iyoegiˀannin? Heḏân yoe. Naa wáˀ Israel-wibá omuu, naa-á Abraham-bí ây iweḏiˀibá omuu, heḏá Benjamin-bí tꞌowa iweḏiˀbá omuu. \v 2 Heḏiho Yôesi-á iví tꞌowa wíˀiyoegiˀanpí, indá hä́nˀoebo ûnhanginná ivíˀin ûnmúníˀin. Taˀgendi un únhanginnáhpíˀan háa iví ta̖ˀnin diwe Elijah-ví̖ˀgeḏi ûntû̖ˀnin. Elijah-ḏi in Israel-ˀinbí̖ˀgeḏi Yôesi óehíˀmáaḏí kinnân ovâytꞌeˀpꞌíḏe: \q1 \v 3 Naˀinbí Sedó, tꞌä̖hkí in wé̖ˀgeˀin uví tukhe̖ˀmin wôntꞌa̖há̖nú, \q2 heḏá tꞌä̖hkí uví antâa-á wônnayu̖. \q1 Naaḏa̖ˀmân oteˀḏee, heḏi tꞌowa háḏíḏí naa díhéyíˀin ditu̖wä̖yiˀ. \m \v 4 Heḏi kinnân Yôesiḏi óetu̖ˀanpíˀan: \q1 Tsé maapaasôn (7,000) ihay senäˀ dovâyˀá̖yîngimáa heḏi waˀḏi navíˀnäpiyebo dimuu, \q2 indá Baal-ví páaḏépiyeˀ wíḏívídéˀgendikwꞌóḏipí óeˀaˀginmä̂äníḏí. \f + \fr 11:4 \ft Baal-á wí hä̖ä̖wí wí sen waagibá ûncha̖a̖ˀi namuu, i-á in wé̖ˀgeˀin tꞌowa dâykhíyé inbí yôesi dínmúníḏí.\f* \m \v 5 Nää waˀḏi hanbo napoˀ. Yôesi-á naséegísehkanätꞌóeḏí waˀḏi wên hä̖́yú̖ hayḏi Israel-ˀin Yôesiḏi ovâyde̖ˀmannin dikwꞌôn. \v 6 Hewänbo iví séegísehkanä ûnwänpimuuḏibo Yôesiḏi ovâyde̖ˀman, hä̖ä̖wí híwó̖ˀdi dívíˀandiḏiḏa̖ˀbá yoe. Heḏi hä̖ä̖wí híwó̖ˀdi indá dívíˀandiḏibo iḏi ovâyde̖ˀmandáhoˀ, háˀto iví séegísehkanä ûnmuuˀiḏiḏa̖ˀ ovâyde̖ˀmamíwän. \p \v 7 Heḏiho kinnân napóe: Tꞌä̖hkí in Israel-win tꞌowa wíḏínhanginpóepí háḏíḏí dipúwíˀin in toˀwên Yôesiḏi ovâycha̖a̖máaˀin tꞌaywó̖ˀdi wíḏâymáapí waagi, hewänbo in toˀwên Yôesi Táḏáḏí ovâyde̖ˀmannindáho dínhanginpóe, heḏi in wé̖ˀgeˀindá tꞌóyanpíˀinda̖ˀ dipóe. \v 8 Yôesi Táḏáví ta̖ˀnin diwá nä́ˀin wé̖ˀgeˀin tꞌowaví̖ˀgeḏi kinnân nata̖ˀmuu: \q1 Yôesiḏi inbí hangintan ovâypeḏeeˀan, \q2 heḏi tsée nakeetꞌóepîˀ-á, oeyay natꞌoˀpîˀ-á ovâymä́gi, \q1 heḏi nää thaa puˀwahay kinbo dínpoˀ. \m \v 9 David wáˀ hä́nˀoe inbí̖ˀgeḏibá natú̖, \q1 Báyékí hä̖ä̖wí dínkwꞌó̖ˀdibo diˀánde híwó̖ˀ dínpoˀin, hewänbo Yôesi dódaˀmáa nä́ˀi hä̖ä̖wí dínkwꞌó̖ˀdibá wên phay iwe diwhêeˀin waagibá dínpúwíḏí, \q2 háa hä̖ä̖wí iwe dipꞌíḏeḏi waagibá dínpúwí iwe dikanú-íḏí, \q2 heḏá iwebo inbí tuchä̖nu dínˀä̖ˀi-á dâyhóní. \q1 \v 10 Ditsíkhä̖mugíˀtꞌóe waagibá dínpúwí heḏânho wíḏínkeetꞌôenípíḏí, \q2 heḏá hä̖̂ä̖ḏi wänbo tꞌä̖hká inbí túuˀú-á dínbéˀgayní dínhéhkháaḏí waagibá. \p \v 11 Heḏiho hânnan natu̖ˀdaˀ nä́ˀi otú̖ˀiˀ? Ti natu̖ˀdaˀ nä́ˀin Israel-ˀin tꞌowa dikanuˀin wíyá háˀto dikwi̖nuḏée-í waagibá dínpóe? Heḏân yoe. In Israel tꞌowaví tꞌaywó̖ˀdi dínmuuḏiho Yôesiḏi in Israel-ˀin dimuupíˀin tꞌowa-áho ovâyˀaywon, heḏi iweḏihoˀ in Israel-ˀin tꞌowa wáˀ hânho didáˀí hanbá dínpúwíˀin. \v 12 In Israel-ˀin tꞌowa peḏee iwe dipówáḏí Yôesivíˀweḏi dívíhângeˀan, hebo iweḏi tꞌä̖hkí in wé̖ˀgeˀin tꞌowa Israel-ˀin dimuupíˀin Yôesiví tu̖u̖ dâyhógi, heḏi handiḏân dikoḏitꞌowapaa waagiˀinbá dipóe. Heḏiho owáy in Israel-win dívíwhä̖yundeˀin shánkí báyékí dipóe ihayḏá, in wé̖ˀgeˀin tꞌowa-á wáˀ wíyá shánká híwó̖ˀ dínpúwí. \s1 In tꞌowa Huḏíyo dimuupíˀin ovâyˀaywoení \p \v 13 Un Huḏíyo ímuupíˀin, nää-á undá wâyhíˀkhâymáa: Yôesi Táḏáḏí naa unbíˀpiyeˀ dísan, heḏiho naa ochanpoˀ naví tꞌôe-á báyékí dînˀaˀginmuuˀin. \v 14 Hä̖ä̖wên naaḏi wâyˀoˀin namuuḏi, maˀḏi in toˀwên naa waagibá Israel-ˀin dimuuˀin wáˀ hânho didáˀí i tu̖u̖ un wâymäˀi dâyhóníḏí, heḏi kindiḏi wáy wên in wáˀ ovâyˀaywoení. \v 15 Yôesi Táḏáḏí in Huḏíyo ovâyyoegiˀan dihayḏi iḏi in wé̖ˀgeˀin tꞌowa tꞌä̖mäpiyeˀ nä́ä oepáa kꞌayḏi dithaaˀin ovâykꞌemahógi. Heḏânkun owáy iḏi in Huḏíyo ovâywáyséegíˀan dihayḏá, shánkí wänbo híwó̖ˀ namúní, ihayḏá indá chuˀin diwáywówápóeˀin waagiˀinbá dimúní. \p \v 16 I páaḏéˀi pává dâywhahkêˀi Yôesi óemä́giḏá, tꞌä̖hkí i wé̖ˀgeˀi pává wáˀ ivîˀḏa̖ˀ ûnmuu. Heḏá i taypúu Yôesi óemä́giḏá, i waˀyáy khóe wáˀ ivîˀbá ûnmuu. \f + \fr 11:16 \ft I páaḏéˀi pává-á in taypúu-á in Huḏíyoví páaḏé kä̖ˀä̖ä̖ˀin tꞌowa Yôesiḏi ovâyde̖ˀmannin waagiˀbá namuu, heḏi i wé̖ˀgeˀi pává-á waˀyáy khóe-á in shánkí tíˀúugé kä̖ˀä̖ä̖ˀin Huḏíyo waagiˀbá-á namuu.\f* \v 17 In Huḏíyo wên olive tay óekhä̖hkíḏiˀin waagiˀinbá dimuu, hewänbo wáy wên in diweḏi waˀyáy khóe dâytsꞌâˀi waagiˀinbá dimuu, heḏi un Huḏíyo ímuupíˀindá wên olive tay nawänpisôeˀinbí waˀyáy khóe waagiˀinbá-á ímuu, nä́ˀi waˀyáy dâytsꞌâˀi-á i wé̖ˀgeˀi waˀyáy-áḏí dâywänpitꞌihsaa, heḏiho i taypúu iweḏiwi taypꞌoeḏi i waˀyáy khóe dâytꞌihsaaˀi híwó̖ˀ nasôemän waagibá, nää-á hanbá hä̖ä̖wí in Huḏíyo iweḏi naˀä̖ä̖ˀiḏi híwó̖ˀ undá wáˀ únpoˀ. \v 18 Heḏiho nää-á wíˀíˀâ̖a̖nípí i wé̖ˀgeˀi waˀyáyví shánkí híwó̖ˀnin ímuuˀin. Wíˀúvíyêngihéeˀa̖mípí, undá waˀyáy khóe waagiˀinda̖ˀ ímuuḏi, heḏiho nä́ˀi taypꞌoe wívînmähpí i taypúu nawówámúníḏí, i taypúuḏân un unbí wówátsi khóekhú̖u̖-á wovâymäˀ. \p \v 19 Hewänbo maˀḏi wí Huḏíyo namuupîˀ-á kin natú̖ní, “I wé̖ˀgeˀi waˀyáy khóe-á óetsꞌâˀ heḏânho naˀin dítꞌihsáa-íḏí.” \v 20 Nä́ˀindá taˀgen namuu. In Huḏíyo ovâytsꞌâˀ gá Christ-víˀpiyeˀ wíḏívíwhä̖yu̖píḏân, heḏi undá unbí whä̖yu̖ únmuuḏi wovâytꞌihsaa. Hewänbo úvíyêngihíˀmáˀve-ívíˀweḏi únkhâyˀä̖ˀ hânho úvíˀá̖yîngiˀa̖míˀin. \v 21 Yôesiḏi in Huḏíyo ovâytuchä̖nu, tobá in tayví koḏi̖ˀdi waˀyáy khóe waagiˀinbá dimuu wänboˀ, heḏiho háa dívíˀan waagibá úvíˀoḏáho hanwaagibá un wáˀ wovâytuchä̖nú-í. \p \v 22 Heḏiho iweḏi nakeepoˀ Yôesi-á tꞌowavíˀpiyeˀ hânho híwó̖ˀdi namuuˀin, hewänbo wáy wênbíˀpiyá kháaˀi namuu. In toˀwên ivíˀweḏi dívíhângeˀannindá ovâytuchä̖nundeˀ, hewänbo unbíˀpiyá híwó̖ˀdi namuu, heḏi nä́ˀi híwó̖ˀdi wovâyˀoˀi bînséegíkéndeḏá kin waagibá waˀḏi ikanhûuwí. Hewänbo bînséegíhógipíḏá un wáˀ wí waˀyáy khóe waagibá wovâytsꞌâa-í. \v 23 Heḏi in Huḏíyo ovâytsꞌâˀin dívíˀegóˀandáháˀ wíyá dívíwhä̖yu̖ḏá, Yôesi Táḏáḏí ovâywáytꞌihsáa-í, gá i-á ûnkoeḏiḏân han iˀa̖míḏí. \v 24 Heḏânkun un tꞌowa Huḏíyo ímuupíˀin wên olive tay napisôeˀinbí waˀyáy khóe waagiˀinbá ímuu, heḏi iweḏi wovâytsꞌâˀḏi wây-á olive tay óekoeˀin deeḏi wovâytꞌihsaa, tobá páaḏéḏí iweḏiˀin ímuupí wänboˀ. Heḏiho shánkí wínabâapuˀwanpí in Huḏíyo in tay eeḏibá ovâywáytꞌihsáa-íḏí, gá indá in tayví koḏi̖ˀdi waˀyáy khóe waagiˀinbá-á dimuuḏân. \s1 Yôesi-á tꞌä̖hkí tꞌowavíˀpiyeˀ nasehkanäpoˀ \p \v 25 Tíˀûuwin páaḏéˀin, naa odaˀ un Huḏíyo ímuupíˀin wên taˀgen niˀgeḏi íkaˀpówá-íˀin, heḏânho únhanginnândi wíˀúvícha̖a̖ˀâ̖a̖mípí. Nä́wehayḏi nä́ˀin taˀgen waˀḏi wínakaˀpowamuupí, heḏi kinnân in namuu: Tä̖hkí in Israel-win tꞌowa háˀto hä̖̂ä̖ḏi wänbo tꞌä̖hkí yoegikannin dimúní, hewänbo báyékí in Huḏíyo dimuupíˀin tꞌowa Yôesivíˀpiyeˀ dívíwhä̖yu̖ iwehayḏa̖ˀmân ha̖ˀmin dimúní. \v 26 Heḏi owáy nä́ˀin wé̖ˀgeˀin tꞌowa Yôesivíˀpiyeˀ diˀä̖ä̖ ihayḏânho tꞌä̖hkí in Israel-ˀin wáˀ ovâyˀaywoení. Yôesi Táḏáví ta̖ˀnin diwe ûnta̖ˀmuu háa i natú̖ˀin: \q1 I aywondi-á Zion diweḏi nakä̖ˀä̖ä̖gítꞌóe, \q2 heḏi in Israel-ˀinbí yä̖ˀḏâapíkan ovâyyâaˀa̖mí. \q1 \v 27 Heḏi owáy inbí tꞌaywó̖ˀdi dovâyˀowóyé ihayḏáho \q2 háa ingîˀ dovâyˀa̖míḏí dówéhpêeˀan waa napúwí. \m \v 28 Yôesiví híwó̖ˀdi tu̖u̖ in Huḏíyo dâyyoegiˀandi nää-á Yôesiví hä́nmin dipóe. Hewänbo háa dívíˀannin namuuˀindi un Huḏíyo ímuupíˀin wovâykhä̖ge̖ˀnan Yôesi bîntáa-íḏí. Hewänbo Yôesiḏi nä́ˀin Huḏíyo tꞌowa ovâyséegí gá iví hehä̖̂ä̖win thehtáy pahpáˀin ovâyde̖ˀmandân. \v 29 Yôesiḏá in toˀwên ovâyde̖ˀmannin wíˀovâyyoegiˀopí, heḏá i hä̖ä̖wí híwó̖ˀdi ovâymä́giˀi wíˀovâykweeḏepí. \v 30 Wáymûu un Huḏíyo ímuupíˀindá Yôesi Táḏá wívînˀaˀginmáapí, hewänbo nää in Huḏíyoḏi óeˀaˀgindopíḏíhoˀ unbíˀpiyeˀ naˀiyapoˀ. \v 31 Hanwaagibá in Huḏíyoḏi nää Yôesi wíˀóeˀaˀgindopí, hewänbo unbíˀpiyeˀ naˀiyapoˀḏi inbíˀpiyeˀ wáˀ naˀiyapúwí. \v 32 Yôesi-á natú̖ tꞌä̖hkí tꞌowaḏi wíˀóeˀaˀgindopíḏí inbí tꞌaywó̖ˀdi dínmuuˀiḏiho pan waagiˀinbá dipaa, heḏi kindiḏi tꞌä̖hkí tꞌowa handa̖ˀ ovâymáaḏí tꞌä̖hkívíˀpiyeˀ naˀiyapúwí. \s1 Gínkhâyˀä̖ˀ Yôesi Táḏá âytegé-íˀin \p \v 33 Yôesi-á hânho hayˀi namuu. Iví hangintandá há̖ˀi-á hânho báyékí ûnmuuḏi háˀto âytaaya̖mí, heḏi háˀto gínhanginnání háaḏí háa hândiḏi iˀoˀ háa ikanhonnin. \v 34-35 Iví ta̖ˀnin diwe ûnta̖ˀmuu waa: \q1 Toˀwí wänbo wíˀûnhanginnáhpí háa Yôesi Táḏá naˀánshaamuuˀin, \q2 toˀwí wänbo wíˀûnkoeḏipí óetumakhemä̂äníḏí. \q1 Toˀwí wänbo wíˀûnkoeḏipí natú̖níḏí, “Naaḏi hä̖ä̖wí Yôesi dómä́gi, \q2 heḏânho i-á ûnkhâyˀä̖ˀ díwáywáˀâa-íˀin.” \m \v 36 Yôesi-áho hä̖ä̖wí tꞌä̖hkí ikhíyé. Hä̖ä̖ tꞌä̖hkí waˀḏi namän Yôesiví mange imáaḏí, heḏá hä̖ä̖ tꞌä̖hká ivîˀ-á ûnmuu. Heḏiho hä̂nhay wänbo tꞌä̖hkí kwꞌáayéboˀ âymáˀve-í. Hamân. \c 12 \s1 Yôesivíˀpiyeˀ pín taˀge hayḏi ívímä̂äní \p \v 1 Tíˀûuwin páaḏéˀin, Yôesiḏi iví séegísehkanä wovâykeekwꞌóḏi, heḏiho nä́ˀin namuuḏi kaygi̖ˀdi kinnân wâytu̖máa: Tꞌowaḏi in animâa dâytꞌa̖há̖núˀin Yôesi óemäˀ, heḏi han waagibá unho unbí túuˀú úvímä̂äní, hewänbo wówáˀinnân, heḏá wáˀ yä̖ˀḏâaˀinda̖ˀ ímúní heḏânho bînhíhchanmä̂äníḏí. Kindiḏân unbí píˀnä́ khóˀyé Yôesi bînˀaˀginmä̂äní. \v 2 Háa in tꞌowa Yôesi dâytaapíˀin dívíˀo waagibá wíˀúvíkanhûuwípí, hewänbo binmä́ä Yôesiḏi ánshaa tsꞌa̖a̖bi wovâymä̖̂ä̖níḏí, heḏi handiḏiho unbí wówátsi wovâyˀegóˀa̖míḏí. Kindiḏânho únhanginpúwí háa Yôesi nadaˀin úvíˀa̖míˀindá híwó̖ˀninda̖ˀ namuuˀin, heḏá óehíhchandoˀindá, heḏá tꞌä̖hkí taˀgennindá. \p \v 3 Heḏi Yôesiḏi naa dînkꞌûˀ un wí̖ˀínbo nä́ˀin wâytumakheˀa̖míḏí: Wíˀíˀâ̖a̖nípí heˀennin ímuuˀin ha̖ˀmin ímuupíḏí, hewänbo taˀgendi unbí̖ˀgeḏi úvíˀánshaaˀa̖mí, heḏânho únhanginnáníḏí háa únkoeḏi úvíˀa̖míḏí i whä̖yu̖ Yôesiḏi wovâymä́giˀiḏi. \v 4-5 Naˀinbí túuˀú-á hä̖́yú̖ḏíbo gínpaˀan, hewänbo nä́ˀi hä̖ä̖wí-á handa̖ˀ wíˀitꞌôeˀopí. Hanwaagiˀinbá naˀin gimuu. Tobáháa báyékíḏí giyi wänbo wîˀḏa̖ˀ waagibá gimuu, gá Christ-áḏí wîˀḏa̖ˀ gimuuḏân, heḏá giwhiˀkwꞌó̖ wéhpêe túuˀú gimúníḏí waagibá. \v 6 Yôesiḏi piˀḏinbo magan dímä́gi, hewänbo tꞌä̖hkí ha̖ˀbiḏa̖ˀ wígínmuupí. Wí toˀwí ûnkoeḏiḏi wí Yôesiví tukhe̖ˀbi waagibá ihéeˀa̖míḏí, i-á ûnkhâyˀä̖ˀ kin iˀa̖míˀin hä̖́yú̖ iví whä̖yu̖ ûnmuu ihay iweḏi. \v 7 Toˀwí méesatewi khä̖ge̖ˀdiˀ namúníˀin ûnkoeḏiˀi-á ûnkhâyˀä̖ˀ híwó̖ iˀa̖míˀin. Toˀwí Yôesiví tu̖u̖ ovâyhá̖ˀa̖míˀi namuuˀi-á ûnkhâyˀä̖ˀ híwó̖ˀ ovâyhá̖ˀa̖míˀin. \v 8 Toˀwí natumakhehá̖ˀi-á ûnkhâyˀä̖ˀ iví tumakhe imä̂äníˀin. Toˀwí iví hä̖ä̖wí ûnkwꞌó̖ˀdi iwiyendeḏi wé̖ˀgeˀindáḏí, i-á pín taˀge hayḏi ovâymä̂äní. Toˀwí óetsondisógeˀi namuuˀi-á ûnkhâyˀä̖ˀ hânho itꞌôeˀa̖míˀin. Toˀwí in sehkanäwó̖ˀ diwówáyiˀin ovâykhä̖ge̖ˀdoˀi-á ûnkhâyˀä̖ˀ híhchangiḏi kin iˀa̖míˀin. \p \v 9 Un Únkhâyˀä̖ˀ taˀgendi bîntꞌowaséegíhûuwíˀin, wänpiḏiḏa̖ˀbá yoe. I hä̖ä̖wí tꞌaywó̖ˀdi namuuˀi-á bînyoeˀa̖mí heḏá hä̖ä̖wí yä̖ˀḏâaˀi namuu eeḏá té̖e̖gí tꞌaagá úvítsa̖a̖sáa-í. \v 10 Wíˀnä́ táye úvíséegíhûuwí tíˀûuwin páaḏéˀin dínkhâyˀä̖ˀ waagi, heḏá úvíˀaˀginmáˀve-í hä̖̂ä̖ḏi wänbo tꞌä̖hkí. \v 11 Wíˀíbâa-ípí, hewänbo pín taˀge hayḏi Naˀinbí Sedó Yôesigîˀ úvítꞌôeˀa̖mí. \v 12 Yôesiví híwó̖ˀdi hä̖ä̖wí wovâypä̖gítꞌóeˀi bîntsíkhaˀmáaḏíboˀ íhíhcha̖a̖-í. Bîntꞌôephaḏende wänbo bíyä̖́ä̖ˀan. Hä̖̂ä̖ḏi wänbo tꞌä̖hkí úvíyûusuˀâ̖a̖mí. \v 13 Yôesiví tꞌowa hä̖ä̖wí díntáyˀindáḏí i hä̖ä̖wí únkwꞌó̖ˀdi bînwiyé-í, heḏá unbí kꞌaygipiyá bînséegíˀa̖mí. \p \v 14 Yôesi bîndaaˀa̖mí iḏi híwó̖ˀda̖ˀ ovâyˀâ̖a̖míḏí in toˀwên wovâytꞌôephaḏekandoˀin. Híwó̖ˀ gin otú̖, híwó̖ˀpí-á yoe. \v 15 Wí toˀwí nahíhcha̖a̖ˀi-áḏíbá íhíhcha̖a̖-í. Wí toˀwí naséeyiḏá i-áḏíbá úvísíhtä̖ä̖-í. \v 16 Tꞌä̖hkíḏí handa̖ˀ úvímáˀve-í. Wíˀúvíyêngiˀánshaamáˀve-ípí, hewänbo in wä̖hphaḏe kwꞌáyeˀin dimuupíˀindáḏí úvíwóení. Wíˀíˀâ̖a̖nípí hä̖ä̖ tꞌä̖hkí íhá̖ˀin. \p \v 17 Wí toˀwíḏí yanäkí wovâyˀoḏá yanäkíḏíbá wívînwáˀâa-ípí. I hä̖ä̖wí tꞌowa tꞌä̖hkí dínhanginnáˀdi híwó̖ˀdi namuuˀindá bînˀâ̖a̖mí. \v 18 Unnânho únkꞌóe úvíkhä̖ä̖-íḏí heḏânho nakoeḏiḏáho tꞌä̖hkí tꞌowa-áḏí tsa̖a̖ginpíḏíbo unbí wówátsi bînhûuwí. \v 19 Un wâyséegíˀin, nä́ˀin wâytu̖ˀa̖mí. In tꞌowa un wovâywha̖ˀoˀin wívînwha̖ˀa̖mípí, hewänbo Yôesivíˀwe binyoeˀan nä́ˀi tuchä̖nu, gá Yôesiví ta̖ˀnin diwe kinnân ûnta̖ˀmuuḏân: \q1 “Naa-ân dînkꞌóe tꞌowa dovâytuchä̖nú-íḏí, \q2 naa-ân dînkꞌóe dovâymä̂äníḏí hä̖ä̖wí dínˀä̖ˀiˀ,” \q2 kin Naˀinbí Sedó Yôesi natú̖. \m \v 20 Kin wáˀ nata̖ˀmuu: \q1 Uví hä́nbi naha̖hsêndi nákoegîˀmä́ä, \q2 heḏi napꞌoesáˀaaḏá nápꞌoemä́ä. \q1 Kin úvíˀoḏá i-á hânho nawôedaˀpóeḏí iví wôedaˀḏi óephahá̖núnde waagibá nachanpúwí. \m \v 21 Wívînmä̂änípí hä̖ä̖wí yä̖ˀḏâapîˀ namuuˀiḏi wovâytꞌaaníḏí, hewänbo híwó̖ˀ úvíˀoḏibo yä̖ˀḏâapîˀ hä̖ä̖wí namuuˀiˀ bîntꞌaaní. \c 13 \s1 Gínkhâyˀä̖ˀ in tsonnin âyˀaˀgeeníˀin \p \v 1 Naˀin tꞌä̖hkí gínkhâyˀä̖ˀ in toˀwên dítsonmáaˀinbí khómaphoˀ ívíkwꞌôeníˀin, gá Yôesi natú̖ḏího gíntsonninkwꞌôndân, heḏiho Yôesiḏânho inbí tsonkhuu ovâymäˀ. \v 2 Heḏânkun toˀwíḏí in toˀwên dâytsonkhuumáaˀin ovâyˀaˀgindopíḏí, hä̖ä̖wí Yôesi ikꞌûˀi wänbo wíˀiˀaˀginpí, heḏi wí toˀwí kin iˀoˀi-áho óetuchä̖nú-í. \v 3 In toˀwên híwó̖ˀ dívíˀoˀindá in tsonnin wíḏâykhuwôedaˀípí, hewänbo in yanäkí dívíˀoˀindáho dikhuwôedaˀí. Heḏiho i toˀwí natsonnä́ndiˀ wívînkhuwôedaˀípíˀin ídaˀḏáhoˀ, híwó̖ˀda̖ˀ úvíkanhûuwí, heḏi unbí̖ˀgeḏi híwó̖ˀda̖ˀ ihéeˀa̖mí. \v 4 I-á Yôesiví tꞌôeˀi waagiˀbá namuu, i-á unbí híwó̖ˀgîˀḏa̖ˀ iˀoˀ. Hewänbo úvíyä̖ˀḏâapíˀoḏá, íkhuwôedaˀí, nä́ˀi tsondi-á wên taˀgen ûnkꞌóeḏí wovâytuchä̖nú-íḏí, gá Yôesiví tꞌôeˀi waagiˀbá namuuḏiho tuchä̖nu imáyä̖ˀdân in toˀwên dívíyä̖ˀḏâapíˀoˀingîˀ. \v 5 Heḏiho un únkhâyˀä̖ˀ in tsonnin dimuuˀin bînˀaˀginnamíˀin, hewänbo i tuchä̖nu bînkhuwôedaˀḏiḏa̖ˀbá yoe. Shánkíḏí bînˀaˀginnamí gá unbí píˀnä́ khóˀyé un únhanginnândân nä́ˀindá in taˀgeˀin namuuˀin. \p \v 6 Heḏiho i tax chä̖ˀ in tsonnindi wovâyphahsandeˀi-á úvíwáˀándeˀ, gá indá inbí tꞌôe dâyˀoḏibo Yôesigîˀ waagibá dívítꞌôemáaḏân. \v 7 Heḏiho in tꞌä̖hkí bînmä̂äní hä̖ä̖wí dínˀä̖ˀiˀ. Hä̖ä̖wí in tsonnindi wovâyphahsandeˀi tꞌä̖hkí úvíwáˀâa-í, heḏá in toˀwên in tsonkhuu dâymáaˀindá hânho-á bînpiˀaˀgeení. \s1 Tꞌowa âyséegíhûuwí heḏá híwó̖ˀdá ívíˀa̖mí \p \v 8 Únkhâyˀä̖ˀ unbí séegí wíˀnä́ táye hä̖̂ä̖ḏi wänbo tꞌä̖hkí íphaamúníˀin, hewänbo wíyá hä̖ä̖wí wänbo-á yoe. Wí toˀwíḏí tꞌowa ovâyséegíhondáhoˀ, kindiḏi tꞌä̖hkí Yôesiví tsontu̖u̖ ônˀaˀgindoˀ. \v 9 I tsontu̖u̖ kinnân namuu: \q1 Wíyá toˀwíví sedó-áḏí háa kwiyó-áḏí wíˀúvíwho̖hkwomáˀve-ípí, \q1 wívîntꞌowatꞌa̖há̖nú-ípí, \q1 wíˀúvísä̖ˀmâamípí, \q1 thúuḏí wíyá toˀwíví hä̖ä̖wí wíˀídaˀípí, \m heḏá wíyá ha̖ˀbi tsontu̖u̖ wáˀ nakwꞌó̖. Hewänbo tꞌä̖hkí nä́ˀi tsontu̖u̖ wé̖ˀge wên wéhpêeḏa̖ˀ tsontu̖u̖ waagiˀbá namuu, kinnân: \q1 Háa un wíˀbo úvípiséegí waagibá, wé̖ˀgeˀin tꞌowa wáˀ bînséegíhûuwí. \m \v 10 Wí toˀwí tꞌowa tꞌä̖hkí iséegíˀi-á háˀto wíyá toˀwí yanäkí óeˀa̖mí. Heḏiho taˀgendi bîntꞌowaséegíḏá, kindiḏi tꞌä̖hkí i tsontu̖u̖ bînˀaˀgindoˀ. \p \v 11 Nä́ˀi wâytu̖ˀandi-á úvíˀâ̖a̖mí, gá únhanginnândân hä̖̂ä̖ḏi nanáˀnin. Nää-á shánkí tsoˀwa naná Jesus nawáypówá-íḏí dînˀaywoeníḏí páaḏé ivíˀpiyeˀ ívítsꞌanwhä̖yu̖ ihayḏivíˀweḏi, heḏiho nää-á ihayḏiho nanân íyósaˀwó-íḏí waagíbá namuu. \v 12 Nää-á waˀ nawáypówápíḏíbo gínkhu̖u̖ná waagibá gínpuwamän, hewänbo i khu̖u̖ naphaḏemän heḏi nathayˀä̖ˀ kin waagibá napoˀ, heḏiho i tꞌaywó̖ˀdi in tꞌowa nakhu̖u̖náˀ dihayḏi dívíˀoˀiˀ âyyoeˀa̖mí, heḏi sundaḏo inbí kwä̖́kꞌu hä́n aaḏi diˀaamuuˀin waagiˀinbá gimúní, nathaynáˀ diwe ívíyíyé-íḏí. \v 13 Nää-á tꞌowa thaaḏi dínkhâyˀä̖ˀ waagibá, híwó̖ˀ naˀinbí wówátsi âyhûuwí. Wáy dínshánkîˀḏipoˀḏi dívítꞌaywó̖ˀdoˀ eeye wíˀívímáˀve-ípí, wígisu̖wä̖tsitꞌôenípí, tsé waagiˀinbá wígiyê̖e̖nípí, wíˀívítꞌaymáˀve-ípí, heḏá wíˀívíthúumáˀve-ípí. \v 14 Hewänbo wí kwä̖́kꞌu hä́n aaḏi wovâyˀá̖yîngiˀo waagibá, Naˀinbí Sedó Jesus Christ-dân wíˀbo wovâyˀá̖yîngiˀa̖mí, heḏi i tꞌaywó̖ˀdi kaygi̖ˀdi íkandaˀ i̖ˀgeḏi wíˀúvíˀánshaamáˀve-ípí. \c 14 \s1 Wíˀnä́ táye wíˀívítu̖u̖súumáˀve-ípí \p \v 1 Wí toˀwí iví whä̖yu̖ kayˀin wíˀûnmuupí wänbo binséegíkeˀ, hewänbo hä̖ä̖wí híwó̖ˀ nakaˀpóya̖ˀpí i̖ˀgeḏiḏa̖ˀ i-áḏí úvítu̖hä́nmâamíḏá yoe. \v 2 Gá kinnân: Maˀḏi wí toˀwí iwhä̖yundeˀ hä̖ä̖wí koegîˀ namuu wänbo ikꞌoeḏi wíˀitꞌaywó̖ˀdopíˀin, hewänbo wíyá toˀwí iví whä̖yu̖ kaypíˀin ûnmuuˀi-á wíˀipívíkꞌohpí. \f + \fr 14:2 \ft Nä́ˀi píví i̖ˀgeḏi ihíˀmáaˀi-á tꞌowa inbí yôesi dâymä́gi.\f* \v 3 I toˀwí koegîˀ tꞌä̖hkí ikꞌoˀi-á wíˀûnkhâyˀä̖hpí naˀâ̖a̖níˀin i toˀwí ipívíkꞌohpîˀví hânho shánkí híwó̖ˀdi namuuˀin, heḏi i toˀwí ipívíkꞌohpîˀ wáˀ wínatú̖nípí ipívíkꞌoˀi-á yä̖ˀḏâapí iˀoˀin, gá Yôesiḏi i wáˀ óeséegímáaḏân. \v 4 U̖-á wíˀú̖kꞌóepí wíyá toˀwíví tꞌôeˀi mântu̖u̖súuˀa̖míḏí. I tꞌôeˀiví tsondiḏa̖ˀmân ûnkꞌóe óetu̖ˀa̖míḏí háa híwó̖ˀ háa híwó̖ˀpîˀ iˀoˀin. Heḏi taˀgendi Naˀinbí Sedóví tꞌôeˀi híwó̖ˀ iˀa̖mí, gá Naˀinbí Sedó ûnkoeḏiḏân óekhä̖ge̖ˀnamíḏí. \p \v 5 Heḏá wáˀ maˀḏi wí toˀwí nachanpoˀ wí thaa shánkí naˀaˀginmuu wé̖ˀgeˀi thaavíˀweḏi, hewänbo wíyá toˀwí-á nachanpoˀ tꞌä̖hkí thaa ha̖ˀbi thaaḏa̖ˀ nanáˀnin. Gínkhâyˀä̖ˀ wí̖ˀínbo ívípiˀánshaamä̂äníˀin nä́ˀin niˀgeḏi. \v 6 I toˀwí wí thaa wíyá thaaví shánkí iˀaˀgindoˀi-á Naˀinbí Sedó óeˀaˀginnamíḏân iˀoˀ. Heḏi i toˀwí tꞌä̖mägîˀ koegiˀ ikꞌoˀi-á wáˀ Naˀinbí Sedó óeˀaˀgeeníḏí kin iˀoˀ, gá i koegiˀ óemä́giḏi Yôesi óekú̖ˀdaaˀoḏân, heḏi i toˀwí wí hä̖ä̖wí ikꞌohpîˀ-á Naˀinbí Sedó óeˀaˀgeeníḏí kin iˀoˀ, i wáˀ nakú̖ˀdaapóeḏí kinbá iˀoˀ. \v 7-8 Tobá giwówáyiḏi háa gichuu wänboˀ, wîˀ wänbo naˀingîˀḏa̖ˀmân kin wíˀívíˀopí, gá giwówáyiḏá Naˀinbí Sedógîˀ-ân giwówáyiˀ, heḏi gichuuḏá Naˀinbí Sedógîˀbá gichuˀ. Heḏiho tobá giwówáyiḏi háa gichuu wänbo Naˀinbí Sedóvíˀinda̖ˀ gimuu. \v 9 Christ nachuu heḏá nawáywówápóe heḏânho tꞌowa tꞌä̖hkígîˀ i shánkí pꞌóˀḏéḏîˀ namúníḏí, in ho dichuuˀingîˀ-á heḏá in waˀḏi diwówáyiˀingîˀ-áḏí. \v 10 Heḏiho wîˀ wänbo wíˀúnkꞌóepí unbí tíˀûuwin páaḏéˀin bîntu̖u̖súuˀa̖míˀin, heḏi wíˀúnkꞌóepí íchanpúwíˀin undá inbí shánkí híwó̖ˀnin ímuuˀin. Wáy wí thaa wänbo naˀin tꞌä̖hkí Yôesiví páaḏépiyeˀ gikwi̖nuḏée-í, heḏi ihayḏi i-ânho natú̖ní taˀgendi háawin gimuuˀin. \v 11 Kinnân Yôesiví ta̖ˀnin diwe nata̖ˀmuu: \q1 “Taˀgendi naa owówáyiˀ” kin natú̖ Naˀinbí Sedó, \q2 “heḏi taˀgendibá tꞌä̖hkí tꞌowa naví páaḏépiyeˀ dívídéˀgendikwokhâymáa, \q2 heḏá tꞌä̖hkíḏíbo-á ditu̖gítꞌóe naa-ânkun taˀgendi Yôesi omuuˀin.” \m \v 12 Heḏi nä́ˀi híˀ natu̖ˀdaˀ naˀin tꞌä̖hkí gínkhâyˀä̖ˀ Yôesi âytu̖ˀa̖míˀin háa ívíˀannin heḏá háaḏí ívíˀannindá. \p \v 13 Heḏânkun wíyá ívítu̖u̖súuˀâ̖a̖mívíˀweḏi, ívíˀánshaamä̂äní hä̖ä̖wí wänbo wíˀívíˀa̖mípíˀin naˀinbí tíˀûu páaḏéˀiˀ óetꞌaywó̖ˀkannamíˀiˀ. \v 14 Naˀinbí Sedó Jesus-áḏí omuuḏiho naa dîntaˀgendihanginná hä̖́ä̖bo wíˀbo wígínkhâ̖a̖kꞌóepíˀin, hewänbo wí toˀwí wí hä̖ä̖wí igîˀ ûnkhâ̖a̖kꞌóeˀin nachanpóeḏáhoˀ, heḏân taˀgendi hä̖ˀi hä̖ä̖wí-áho ûnkhâ̖a̖kꞌóe-ákun. \v 15 Gá kinnân: Hä̖ä̖wí bînkꞌoeˀi namuuḏi unbí tíˀûu páaḏéˀi bînháachanmáaḏíhoˀ, háa úvíˀoˀindáho nakeepuwagítꞌóe taˀgendi wívînséegíhonpíˀin. I hä̖ä̖wí bînkꞌoˀiḏân wíyá toˀwíví wówátsi wívînpeḏeeˀa̖mípí, igîˀ Christ nachuuḏi. \v 16 Tobáháa híwó̖ˀgí úviˀo kin íchanpoˀ wänboˀ, hä̖ä̖wí úvíˀoˀi yanäkí namuu gin tꞌowa ditú̖ḏáhoˀ, wíyá wíˀúvíˀâ̖a̖mípí. \v 17 Yôesigîˀ naˀinbí wówátsi âyhondáho hä̖ä̖wí koegîˀ-á su̖wä̖gîˀ-á namuu i̖ˀgeḏiḏa̖ˀ wíˀívíˀánshaamáapí, hewänbo nä́ˀiˀ i̖ˀgeḏân: I Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ḏi naˀin díkhä̖ge̖ˀmáa in taˀgeˀin pꞌóegé i̖ˀge gimú-íḏí, heḏá tsa̖a̖ginpíḏíbo-á naˀinbí wówátsi-á âyhon, heḏá híhchandá âymáa. \v 18 Toˀwí ki̖ˀbi namuuˀi Christ-gîˀ itꞌôeˀoˀiḏá Yôesi óehíhchanmäˀ heḏi tꞌowa-á wáˀ ditú̖ní híwó̖ˀ iˀoˀin. \p \v 19 Heḏânkun nää-á ívísóˀḏêe-í ívíˀa̖míḏí i hä̖ä̖wí díkhä̖ge̖ˀdoˀi naˀinbí wówátsi wé̖ˀge saˀwó̖ˀgí âyhûuwíḏí, nä́ˀi hä̖ä̖wíḏíbá díkhä̖ge̖ˀnamí wíˀnä́ táye naˀinbí whä̖yu̖ ívíkayˀa̖míḏí. \v 20 Hä̖ä̖wí íwänpikoedaˀḏibo wívînpeḏeeˀa̖mípí háa Yôesi wí toˀwígîˀ iˀannin. Hä̖ä̖wí koegîˀ wänbo wínakhâ̖a̖kꞌóepí óekꞌoe-íḏí, hewänbo híwó̖ˀ wínamuupí wí hä̖ä̖wí toˀwí ikꞌóe-íḏí, han iˀoḏá wíyá toˀwí-á in taˀgeˀin pꞌóegéḏí óehângeˀoḏi. \v 21 Shánkí híwó̖ˀ namúní wívînpívíkꞌoe-ípí háa wívînméenasu̖wä̖́-ípí háa wíyá hä̖ä̖wí unbí tíˀûu páaḏéˀiˀ in taˀgeˀin pꞌóegé iweḏi óehângeˀoˀi wíˀúvíˀa̖mípí. \p \v 22 Tobáháa háa nä́ˀi hä̖ä̖wí i̖ˀgeḏi wí toˀwí nacha̖a̖ wänboˀ, i-áḏí Yôesi-áḏíḏa̖ˀ dä́nkhâyˀä̖ˀ dä́nhanginnáníˀin. Wí toˀwí híwó̖ˀ iˀo gin ûnchanpoˀḏi, heḏá tíˀúugéḏá híwó̖ˀpí iˀannin wínachanpóepíḏí, i-á nahíhcha̖a̖. \v 23 Hewänbo wí toˀwí wí hä̖ä̖wí ikꞌoeḏáhoˀ, hewänbo wíˀûnkoeḏihanginnáhpí híwó̖ˀ namuuˀin ikꞌóe-íḏí, Yôesi-á natú̖ní híwó̖ˀpí iˀannin, gá nä́ˀi toˀwí-á taˀgendi wíˀûnhanginnáhpíḏân háa híwó̖ˀ iˀannin háa yoe, heḏi wí hä̖ä̖wí ívíˀoḏá hewänbo taˀgendi wígichanpoˀpí híwó̖ˀ namuuˀin kin ívíˀa̖míḏí, hä̖ˀindá tꞌaywó̖ˀnin namuu naˀingîˀ. \c 15 \s1 Wé̖ˀgeˀin tꞌowa bînhíhchanmä̂äní, unda̖ˀbá yoe \p \v 1 Naˀinbí whä̖yu̖ kayˀin gínmuuḏá gínkhâyˀä̖ˀ in toˀwên inbí whä̖yu̖ kayˀin dínmuupíˀin âykhä̖ge̖ˀnâamíˀin, wí toˀwíḏí wíyá toˀwíví hé ôntegende waagibá, heḏi háa giwänpidaˀ waagiḏa̖ˀ wíˀívíˀâ̖a̖mípí. \v 2 Gínkhâyˀä̖ˀ naˀinbí tíˀûuwin páaḏéˀinbí̖ˀgeḏi ívíˀánshaaˀâ̖a̖míˀin heḏá ingîˀ híwó̖ˀdá ívíˀâ̖a̖mí heḏânho inbí whä̖yu̖ dínkeˀenníḏí, \v 3 gá Christ wänbo-á wíˀbo iví̖ˀgeḏiḏa̖ˀ wíˀiˀánshaaˀanpíḏân. Yôesi Táḏáví ta̖ˀnin diwe kinnân nata̖ˀmuupíˀan háa Christ-di óetu̖ˀannin Yôesi Táḏá: \q1 I yanäkí híˀ uví̖ˀgeḏi dívíhéeˀandi-á \q2 navíˀwebá dînpówá. \m \v 4 Heḏi nä́ˀi hä̖ä̖wí Yôesi Táḏáví ta̖ˀnin diwe hä́nˀoe dâyta̖ˀnandi-á nata̖ˀmuu heḏânho naˀin díháˀa̖míḏí âytsíkhaˀa̖míḏí i hä̖ä̖wí híwó̖ˀdi Yôesiḏi naˀingîˀ dînkhâymáaˀiˀ, gá i hä̖ä̖wí iwe nata̖ˀmuuˀiḏá naˀin díkweewaasenwaatu̖máaḏân heḏá díkhä̖ge̖ˀdoˀ ívíyä̖́ä̖ˀa̖míḏí. \p \v 5-6 Yôesiḏânho díkweewaasenwaatu̖máa, heḏi tobá háa gínpoˀ wänbo díkhä̖ge̖ˀdoˀ ívíyä̖́ä̖ˀa̖míḏí, heḏi iḏá wovâykhä̖ge̖ˀnamí wáˀ wîˀḏa̖ˀ waagi unbí píˀnä́ khóˀyé ímúníḏí. Kindiḏiho úvíˀâ̖a̖mí háa Christ iˀan waagibá, heḏânho tꞌä̖hkíḏíbo wé̖ˀge Yôesi Táḏá kwꞌáayéboˀ óemáˀve-íḏí, i-á Naˀinbí Sedó Jesus Christ-ví Táḏá ûnmuu. \s1 In tꞌowa Huḏíyo dimuupíˀin wáˀ Yôesi Táḏáví tu̖u̖ ditꞌóe-í \p \v 7 Wíˀnä́ táye bíséegíhóˀgí. Christ-di un wovâyséegíhógi waagibá, un wáˀ wíˀnä́ táye úvíséegíhûuwí, heḏânho tꞌowa Yôesi Táḏá dâytegé-íḏí. \v 8 Wíˀúnˀóḏe-ípí nä́ˀin: Christ wí khä̖ge̖ˀdi waagi in Huḏíyovíˀwe napówá, tꞌowa ovâykeekwꞌôeníḏí Yôesi Táḏá-á taˀgendi iˀoˀin háa naˀinbí hehä̖̂ä̖win thehtáy pahpáˀin ovâytu̖ˀan waa ikhâymáaˀin, \v 9 heḏá wáˀ Christ wí khä̖ge̖ˀdi waagi napóe heḏânho in Huḏíyo dimuupíˀinbíˀpiyeˀ naˀiyapoˀḏi indá Yôesi Táḏá kwꞌáayéboˀ âymáˀve-íḏí. Kinnân Yôesiví ta̖ˀnin diwe ûnta̖ˀmuu: \q1 In Huḏíyo dimuupíˀindáḏí oyiḏi naaḏi wítegé-í, \q2 heḏá iwebá dókhaˀwoḏi uví khá̖wä̖́ wînkhá̖yä̖́ˀní. \m \v 10 Wíyá wáygá kinnân nata̖ˀmuu: \q1 Un Huḏíyo ímuupíˀin Yôesiví tꞌowa-áḏí bíhíhchanpuwave. \m \v 11 Heḏá wíyá wáygá wáˀ nata̖ˀmuu: \q1 Un Huḏíyo ímuupíˀindi Naˀinbí Sedó bintégé, \q2 un tꞌowa tꞌä̖mäpiyeˀ ówîngeˀindi báyékí bintégé. \m \v 12 Isaiah wáˀ kinnân ita̖ˀnan: \q1 Wí Jesse-ví ây iweḏiˀi naˀaypu̖yä̖ˀi-á \q2 in Huḏíyo dimuupíˀingîˀ ôntsondisogekhâymáa, \q2 heḏi i-ân namuu i dâytsíkhaˀmáaˀiˀ híwó̖ˀ ingîˀ ovâyˀa̖míḏí. \p \v 13 Yôesi Táḏáḏá naˀin díhanginˀândoˀ híwó̖ˀdi dînkhâymáaˀin, heḏihoˀ ivíˀpiyeˀ úvíwhä̖yundeḏi iḏibá báyékí wovâyhíhchanmä̂äní heḏá wovâykhä̖ge̖ˀnamí ánshaa iwe wíˀíkwo̖ˀnípíḏí, heḏânho i Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ḏi kay wovâymä̂äní hä̖ä̖wí Yôesi Táḏáḏí naˀin dînkhâymáaˀiˀ hä̖̂ä̖ḏi wänbo tꞌä̖hkí ítsíkhakwo̖ˀníḏí. \s1 Paul-di ovâythayyoˀ háaḏí nä́ˀi hä̖ä̖wí i̖ˀgeḏi iḏi ovâyta̖ˀdoˀ \p \v 14 Naví tíˀûuwin páaḏéˀin, naa-á taˀgendi dáywhä̖yundeˀ undá hânho híwó̖ˀnin ímuuˀin, undá Yôesiví khuu i̖ˀgeḏi báyékí únhanginná, undá únkoeḏi wíˀnä́ táye úvítumakheˀa̖míḏí. \v 15-16 Hewänbo wáy wí hä̖ä̖wí i̖ˀgeḏi wóˀyoegipíḏí wâyta̖ˀnan heḏânho únˀánpówá-íḏí. Kin waagi wâyta̖ˀnan gá Yôesi Táḏá navíˀpiyeˀ híwó̖ˀdí namuuḏi wên tꞌôe dímä́giḏân dáyˀa̖míḏí, heḏiho nää Christ Jesus-gîˀ dáytꞌôemáa un tꞌowa Huḏíyo ímuupíˀin wâykhä̖ge̖ˀnamíḏí. Wí owhaˀ hä̖ä̖wí Yôesi Táḏávíˀpiyeˀ ihúya̖ˀ waagibá, naaḏá Yôesiví híwó̖ˀdi tu̖u̖ in Huḏíyo dimuupíˀin dovâytꞌôeˀoˀ heḏânho indá Yôesi Táḏávíˀpiyeˀ dovâyhûuwíḏí, heḏi iḏá ovâyséegíhónde gá i Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ḏi ovâykhä̖ge̖ˀnandân ivíˀin dimúníḏí. \p \v 17 Heḏiho Christ Jesus-áḏí wé̖ˀge gamuuḏi naa dînkoeḏi naví tꞌôe Yôesigîˀ i̖ˀgeḏi híwó̖ˀ dáyhéeˀa̖míḏí. \v 18-19 Hewänbo hä̖ä̖wí Christ-di díkhä̖ge̖ˀnan dáyˀa̖mí i̖ˀgeḏiḏa̖ˀmânho wôedaˀginpíḏíbo dáyhéeˀa̖mí. Háa otú̖ waagiḏá háa dáyˀan waagiḏá, heḏá i tꞌä̖mägîˀ pínnán tꞌôe i Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ḏi díkhä̖ge̖ˀnandi dóˀa̖míḏí namuuḏá, in Huḏíyo dimuupíˀin tꞌowaḏi Yôesi óeˀaˀgindoˀ. Heḏiho Jerusalem búuˀú iweḏi oe Illyricum nangepiyeˀ tꞌä̖mäpiyeˀ omändi nä́ˀi híwó̖ˀdi tu̖u̖ Christ-ví̖ˀgeḏi dovâytꞌôekanhon. \v 20 Hä̖̂ä̖ḏi wänbo tꞌä̖hkí wáy Christ-ví̖ˀgeḏi wíḏitꞌoepí eeyeḏa̖ˀ naa dáysóˀḏínde nä́ˀi Yôesiví híwó̖ˀdi tu̖u̖ tꞌowa dovâytꞌôeˀa̖míḏí. Wáy wíyá toˀwí naví páaḏébo ipúupaa iwebá naa wóˀdaˀpí wí hä̖ä̖wí dópaa-íˀin, \v 21 hewänbo háa Yôesi Táḏáví ta̖ˀnin diwe ûnta̖ˀmuu waa odaˀ napúwíˀin, kinnân: \q1 Toˀwên waˀḏi toˀwíḏí wänbo Yôesiví̖ˀgeḏi ovâytꞌôeˀanpíˀindá dínthaypúwí, \q2 in toˀwên waˀḏi iví̖ˀgeḏi ditꞌoepíˀindá dikaˀpówí. \s1 Paul oe Rome-piyeˀ napundaˀ \p \v 22 Heḏiho kin dáyˀoḏi hânho dînwóˀnândi waˀḏi wíḏînkoeḏipí unbíˀpiyeˀ omú-íḏí. \v 23-24 Hewänbo nää-á naví tꞌôe tꞌä̖hkí nä́ngé donbowa, heḏi báyékí pa̖a̖yo wâymúníˀin odaˀḏi nää-á maˀḏi unbíˀpiyeˀ omú-í. Oe Spain-piyeˀ ophaḏemändiboˀ odaˀ wâymúníˀin, heḏá wí hä̖́yú̖ yâaḏi undáḏí oˀáḏâacha̖ˀní heḏi ihayḏi naa odaˀ undi díkhä̖ge̖ˀnamíˀin eepiyeˀ omú-íḏí. \v 25 Hewänbo nää-á oe Jerusalem-piyeˀ omän wí hä̖ä̖wí in Yôesiví tꞌowa iweˀin dovâyhûuwíḏí, \v 26 gá in Macedonia-áḏí Greece-áḏíwin méesateˀin tꞌowa wí chä̖ˀ dâywé̖ˀgeˀa̖míḏí dívíˀánshaamä́giḏân, in toˀwên Yôesiví tꞌowa sehkanäwó̖ˀ diwówáyiˀin oe Jerusalem dimuuˀin ovâymä̂äníḏí. \v 27 In Macedonia-windá in Greece-ˀindáḏí wíˀbo ditú̖ híwó̖ˀ namúní kin dívíˀa̖míḏí, hewänbo taˀgendi hä̖ä̖wí in Jerusalem-ˀin dínphaamuuˀiˀ ovâywáywáˀánde waagibá dívíˀoˀ, gá in Huḏíyo dimuuˀindi páaḏé in Huḏíyo dimuupíˀin ovâyyä̖́múḏân i híwó̖ˀdi hä̖ä̖wí Yôesi Táḏáḏí inbí hâ̖a̖gîˀ ovâymä́giˀiˀ, heḏi nää-á in Huḏíyo dimuupíˀindá dínkhâyˀä̖ˀ ovâyyä̖́mú-íˀin i hä̖ä̖wí in Huḏíyo dimuuˀin díntáyˀi híwó̖ˀ ovâykhóekhú̖u̖mä̂äníḏí. \v 28 Nä́ˀi tꞌôe dînbowaḏee ihayḏi i chä̖ˀ in Jerusalem-ˀinbí mange dovâykándí, iweḏi oe Spain-piyeˀ omän, heḏi ihayḏá dáywóyí̖ˀní wâymúníḏí. \v 29 Naa dînhanginná owáy unbíˀwe opówá ihayḏá báyékí híwó̖ˀdi hä̖ä̖wí Christ-víˀweḏi wâyyoeˀa̖mí. \p \v 30 Tíˀûuwin páaḏéˀin, unbí whä̖yu̖ Naˀinbí Sedó Jesus Christ-víˀpiyeˀ únmuuḏi heḏá in séegí i Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ḏi naˀin dímä́giˀin namuuḏá, kaygi̖ˀdi naaḏi wâydaˀmáa Yôesi Táḏávíˀpiyeˀ pín taˀge hayḏi dînyûusuˀa̖míḏí, naa wíˀbo wâyyûusuˀo waagibá. \v 31 Úvíyûusuˀa̖mí heḏânho in Judea nangewin tꞌowa Yôesi óeˀaˀgindopíˀindi bahpíbo naa díphaḏemä̂äní, heḏá Yôesi Táḏáví tꞌowa oe Jerusalem-windá in khä̖ge̖ˀ dovâyhonnin híhchandi dâyséegíˀa̖mí. \v 32 Heḏiho Yôesi Táḏá natú̖ḏáho unbíˀwe híhchandibo opówá-í, heḏá undáḏí oˀä́n dihayḏi dînkoeḏí-í dáykaykhanwówáˀa̖míḏí. \v 33 Yôesi Táḏáḏí naˀin díkhä̖ge̖ˀdoˀ ánshaaginpíḏíbo gikwo̖ˀníḏí, ibá un tꞌä̖hkí-áḏí nacha̖ˀní. Hamân. \c 16 \s1 Paul-di in méesateˀin tꞌowa ovâysengitu̖máa \p \v 1 Naa odaˀ naˀinbí tíˀûu páaḏéˀi Phoebe bîntáa-íˀin, I-á i Cenchrea búuˀúwi méesateˀi khä̖ge̖ˀdi namuu. \v 2 I-á Naˀinbí Sedóvîˀ ûnmuuḏi binséegíˀan, Yôesiví tꞌowa dínkhâyˀä̖ˀ waagibá, heḏá hä̖ä̖wí i ûntáyḏá, hä̖ˀi únkwꞌó̖ˀ diweḏi bînyä̖́mú-í, gá iḏá báyékí tꞌowa ovâykhä̖ge̖ˀnandân, heḏá naa wáˀ díkhä̖ge̖ˀnan. \p \v 3 Priscilla-áḏí Aquila-áḏí naví sengitu̖u̖-á dovä̂nsan, indá naa-áḏí Christ Jesus-gîˀ ívítꞌôeˀan. \v 4 Indá dakhâymuu inbí wówátsi dänmä̂äníḏí naa bahpíbo opúwíḏí. Heḏiho dovä̂nkú̖ˀdaaˀoˀ, hewänbo naaḏiḏa̖ˀbá yoe, tꞌä̖hkí in Huḏíyo dimuupíˀin méesateˀindi wáˀ ovä̂nkú̖ˀdaaˀoˀ. \v 5 Heḏá in tꞌowa inbí tewhá ee dívíwé̖ˀgeˀoˀin Yôesi óeˀaˀginmä̂äníḏí, in wáˀ bînsengitu̖ˀâ̖a̖mí. \p Heḏá nä́ˀin wé̖ˀgeˀin tꞌowa wáˀ dînsengitu̖ˀâ̖a̖mí: Epanetus, naaḏi dóséegíˀiˀ, i-á oe Asia nange i páaḏéˀi Christ-víˀpiyeˀ iwhä̖yu̖ˀi namuu, \v 6 heḏá Mary-á, hânho ungîˀ itꞌôeˀoˀi namuu, \v 7 heḏá Andronicus-áḏí Junius-áḏí naví tꞌowa dînmuuˀindá. Naa-áḏí indáḏí wé̖ˀge gipankwꞌônwän, heḏi Yôesiví tꞌôekhuwaˀindi híwó̖ˀ ovä̂ntaa. Indá naví páaḏébo Christ-víˀpiyeˀ dänwhä̖yu̖. \p \v 8 Heḏá Ampliatus-á wáˀ dînsengitu̖ˀâ̖a̖mí, i-á dóséegí heḏi i wáˀ Naˀinbí Sedóvíˀpiyeˀ iwhä̖yundeˀ, \v 9 heḏá Urbanus-á, i-á naˀindáḏí Christ-gîˀ itꞌôeˀan, heḏá Stachys-á, i-á dóséegí, \v 10 heḏá Apelles-á, nakeepoˀ i-á taˀgendi Christ-vîˀ ûnmuuˀin, heḏá Aristobulus-ví kꞌaygiˀindá, \v 11 heḏá Herodion-dá, i-á naví tꞌowabá dînmuu, heḏá in toˀwên Narcissus-ví kꞌaygiˀin diweḏi Naˀinbí Sedóvíˀpiyeˀ dívíwhä̖yundeˀindá. \p \v 12 Heḏá wáˀ dînsêngitu̖ˀâ̖a̖mí Tryphena-áḏí Tryphosa-áḏí, indá Naˀinbí Sedógîˀ hânho däntꞌôeˀoˀ, heḏá Persis-á, i-á dóséegí, heḏá i wáˀ Naˀinbí Sedógîˀ hânho itꞌôeˀan. \v 13 Rufus-á wáˀ dînsengitu̖ˀâ̖a̖mí, i-á Yôesiḏi óede̖ˀmandiˀ namuu, heḏá iví yíyá-á, naví yíyá waagibá dócha̖a̖. \v 14 Dînsengitu̖ˀâ̖a̖mí Asyncritus-á, Phlegon-dá, Hermes-á, Patrobus-á, Hermas-á heḏá in tíˀûuwin páaḏéˀin indáḏí diyiˀindá. \v 15 Heḏá wáˀ dînsengitu̖ˀâ̖a̖mí Philologus-áḏí Julia-áḏí, heḏá Nereus-áḏí heḏá i kwee iví tíˀûu ûnmuuˀi-áḏí, heḏá Olympas-á, heḏá tꞌä̖hkí in wé̖ˀgeˀin Yôesiví tꞌowa indáḏí diyiˀindá. \p \v 16 Wíˀnä́ táye úvíséegísengitu̖ˀâ̖a̖mí. Tꞌä̖hkí Christ-ví méesate eeyewin tꞌowa tꞌä̖mäpiyeˀ dikwꞌó̖ˀnindi wovâysengitu̖ˀoˀ. \s1 Paul-di ovâytu̖máa dívípiˀá̖yîngiˀa̖míˀin \p \v 17 Tíˀûuwin páaḏéˀin kaygi̖ˀdi wâytumakhemáa, in toˀwên wovâywiyé-íˀin heḏá in taˀgeˀin pꞌôe iweḏi wovâyhângeˀa̖míˀin didaˀinbí̖ˀgeḏi úvíˀá̖yîngiˀa̖mí, indáho hä̖ä̖wí íhá̖hpóeˀivíˀweḏi wíyá piháawi wovâyhá̖ˀoˀ. Inbíˀweḏi úvíyâaˀa̖mí. \v 18 Ki̖ˀmin tꞌowa-á Naˀinbí Sedó Christ-gîˀ wíḏívítꞌôeˀopí, hewänbo ingîˀḏa̖ˀ háa didaˀ waagi dívíwänpiˀoˀ. Tꞌowaví̖ˀgeḏi dívíhíˀmáaḏí inbí híˀ saˀwó̖ˀ díntꞌoetꞌóe, hewänbo kindiḏi in toˀwên ihay kaˀpowa dâymáapíˀin ovâyhôeyóˀoˀ. \v 19 Tꞌä̖hkí tꞌowa dínhanginná undi Yôesi bînˀaˀgindoˀin, heḏiho naa ohíhcha̖a̖ han úvíˀoḏi. Hewänbo naa odaˀ in hangintan bînmáˀve-íˀin heḏânho únhanginnáníḏí wéˀi wí híwó̖ˀdi namuuˀin heḏi iweḏiho tꞌaywó̖ˀkanhá̖ˀin ímúnípíḏí. \v 20 Yôesi Táḏáḏí naˀin díkhä̖ge̖ˀdoˀ ánshaaginpíḏíbo gikwo̖ˀníḏí, heḏi iḏibáho hây napóe ihayḏi Penísendiví kay ônhá̖nú-í heḏânho undi bîntꞌáaníḏí. Christ-ví séegísehkanä-á bînmáˀve-í. \p \v 21 Timothy naa-áḏí Yôesigîˀ itꞌôeˀoˀiḏi wovâysengitu̖ˀan, heḏá Lucius-á Jason-dá heḏá Sopater-á naví tꞌowa dînmuuˀindi wáˀ wovâysengitu̖ˀan. \p \v 22 (Naa Tertius omuuˀiˀ dóta̖ˀdo háa Paul natú̖ˀin, heḏá naaḏi wáˀ Naˀinbí Sedóvîˀ omuuḏi wâysengitu̖máa.) \p \v 23 Gaius-di wáˀ wovâysengitu̖ˀan. Naa iví kꞌaygi oˀä́n, iwebá tꞌä̖hkí in Jesus-víˀpiyeˀ dívíwhä̖yundeˀin nä́ˀi búuˀúwin dimuuˀin dívíwé̖ˀgeˀoˀ. Heḏá Erastus-á nä́ˀi búuˀúwi chä̖ˀ iˀá̖yí̖ˀdoˀiḏi wáˀ wovâysengitu̖ˀan, heḏá naˀinbí tíˀûu páaḏéˀi Quartus-di wáˀ. \p \v 24 Naˀinbí Sedó Jesus Christ-ví séegísehkanä bînmáˀve-í tꞌä̖hkíḏíboˀ. Hamân.