\id MRK  
\h Markus 
\toc1 Yesus Lia Diꞌak tuir Markus 
\toc2 Markus 
\toc3 Mrk 
\mt2 Yesus Lia Diꞌak  
\mt2 tuir  
\mt1 Markus  
\c 1  
\p
\v 1 Manfatin neꞌe, Lia Diꞌak nosi Naꞌi Maromak Oan,\f + \fr 1:1 \ft Lia fuan ‘Naꞌi Maromak Oan’ la noo iha Hakerek Moon lia Yunani balu.\f* naran Yesus. Yesus neꞌe, Kristus mak Naꞌi Maromak nameno kedan hori uluk. Yesus Niakaan lia nahuu nodi lia Yohanis nuneꞌe:   
\s1 Yohanis nasori dalan bodik Yesus  
\r (Mateus 3:1-12; Lukas 3:1-18; Yohanis 1:19-28)  
\p
\v 2 Baa oras Yesus sei la nahuu dauk Niakaan serwisu, Naꞌi Maromak solok kedan ema ida naran Yohanis atu nasori dalan bodik Yesus atu mai. Uluk, Maromak naruka makoꞌan ida naran Yesaya, nebee nia nakerek nela kedan nosi lia nia naꞌak,  
\q1 “Rona mai! Haꞌu atu ksolok Haꞌukaan ema ida, nebee nia nasori dalan bodik O.\x + \xo 1:2 \xt Maleaki 3:1\x*   
\q1
\v 3 Ema nia atu baa rai fuik ida, nodi nahii naꞌak,  
\q2 ‘Ema hotu-hotu hadiꞌa dalan bodik Naꞌin atu mai!  
\q2 Ema hotu-hotu haweer dalan atu simu Nia.’ ”\x + \xo 1:3 \xt Yesaya 40:3\x*   
\p
\v 4-6 Yohanis neꞌe, mak sarani ema. Nia tuur iha rai fuik. Niakaan tais halo hosi kuda unta rahun. Niakaan bolas halo hosi kulit. Niakaan haan, kalaꞌek no wani ween alas laran. [Niakaan moris lalaꞌok neꞌe, hanesan Maromak makoꞌan ida hori uluk, naran Elia.]\x + \xo 1:4-6 \xt 2 Naꞌi Israꞌel Sia 1:8\x*  
\p Baa oras Yohanis baa rai fuik nia, ema waꞌin nosi kota Yerusalem no rai Yudea tomak, mai nasoru Nia iha nebaa. Yohanis katak baa sia naꞌak, “Emi musti katak hasai emikaan salan, hotu laꞌo hela sala nia sia, nebee Naꞌi Maromak foo pardua baa emi. Hotu, emi musti simu sarani, hanesan marak ida naꞌak, emi diꞌa-diꞌak tiꞌan ho Naꞌi Maromak.”  
\p Rona nola nunia, ema nia sia katak nasai kedan siakaan salan. Hotu, Yohanis sarani sia iha mota Yordan.   
\p
\v 7 Nia moos katak baa sia naꞌak, “Ema ida mak boot liu haꞌu, atu mai. Dadi baa Niakaan ata moos, haꞌu la kfatan.\f + \fr 1:7 \ft Hakerek Moon lia Yunani naꞌak, “Haꞌu katuꞌu kodi kore niakaan kaso talin moos, haꞌu la kfatan.” Neꞌe naꞌak, Yohanis dale naꞌak, Nia ema kiꞌik. Dadi baa Yesus atan moos, nia la fatan.\f*  
\v 8 Haꞌu ksarani emi kodi wee dei. Mais Nia nalo liu tan haꞌu. Tan Nia atu nakonu nola emikaan neon no laran, nodi Maromak Kmalar Lulik.”   
\s1 Yohanis sarani Yesus  
\r (Mateus 3:13-17; Lukas 3:21-22)  
\p
\v 9 Baa oras nia, Yesus mai nosi leo ida naran Nasaret iha rai Galilea, atu nasoru Yohanis. Nasoru tiꞌan, Yohanis sarani Yesus iha mota Yordan.  
\v 10 Baa oras Yesus sai nosi wee laran, teki-tekis naree laleꞌan nakloke. Hotu, Maromak Kmalar tuun baa Nia, hanesan manu lakateu sina ida.  
\v 11 Hotu, ema rona Naꞌi Maromak lian nosi laleꞌan naꞌak:  
\q1 “Oa! O neꞌe, Haꞌukaan Oan mak kakara no kadomi.  
\q2 O malo Haꞌu neon diꞌak.”\x + \xo 1:11 \xt Lia Uluk Fohon 22:2; Kananuk Sia 2:7; Yesaya 42:1; Mateus 3:17, 12:18; Markus 9:7; Lukas 3:22\x*   
\s1 Diabu ulun mai sokur Yesus iha rai fuik ida  
\r (Mateus 4:1-11; Lukas 4:1-13)  
\p
\v 12 Hotu, Maromak Kmalar dada nodi Yesus baa rai fuik ida.  
\v 13 Nia tuur nein iha fatik nia namutuk no osa no lotuk alas laran sia, toꞌo loron haat nulu, kalan haat nulu. Iha nia, diabu ulun moos mai sokur Yesus, nebee atu tuir nia. Mais, la bele. Hotu, Naꞌi Maromak Niakaan makbukar laleꞌan sia mai naliku Yesus.   
\s1 Yesus baa nalore Naꞌi Maromak dalan moris iha rai Galilea  
\r (Mateus 4:12-22; Lukas 4:14-15, 5:1-11)  
\p
\v 14 Baa oras nia, ema natama Yohanis baa bui laran. Yesus moos baa rai Galilea, atu nalore Naꞌi Maromak Manfatin Diꞌak iha nebaa.  
\v 15 Nia katak baa ema naꞌak,  
\q1 “Rona! Oras neꞌe, Naꞌi Maromak Niakaan oras toꞌo tiꞌan.  
\q2 Oras neꞌe, Naꞌi Maromak nabesi aan kaer ukun iha raiklaran.  
\q2 Emi musti hanawa hosi hahalok aat ona!  
\q3 Hotu mai tuir Naꞌi Maromak dalan moris.”\x + \xo 1:15 \xt Mateus 3:2\x*   
\s1 Yesus bolu nola maktuun tasi naꞌin haat  
\p
\v 16 Loron ida, Yesus laꞌo tuir debu boot Galilea tehen. Nia naree ema maun-alin naꞌin rua. Maun naran Simon, alin naran Andreas. Sia rua noꞌi tiha naꞌan tasi, tan sia buka moris nunia.  
\v 17 Hotu, Yesus bolu sia naꞌak, “Hei! Emi mai tuir Haꞌu ona! Uluk emi buka naꞌan tasi. Mais Haꞌu atu kanorin emi buka ema, nebee sia tuir Naꞌi Maromak.”  
\v 18 Rona nola nunia, sia rua laꞌo nela kedas siakaan daitiha, hotu tuir Yesus.   
\p
\v 19 Sia laꞌo liu baa, Yesus naree tenik ema naꞌin rua. Sia neꞌe, Sebadeus oan. Maun naran Yakobus, alin naran Yohanis. Sia noꞌi nadiꞌa daitiha iha bero laran.  
\v 20 Yesus bolu sia naꞌak, “Hei! Emi mai tuir Haꞌu ona!” Rona nola nunia, sia laꞌo nela kedas siakaan aman no ema serwisu sia iha bero laran. Hotu sia tuir Yesus.   
\s1 Yesus teꞌur nasai diabu nosi ema ida iha kota Kapernaum  
\r (Lukas 4:31-37)  
\p
\v 21 Hotu, Yesus no ema naꞌin haat nia laꞌo toꞌo leo ida, naran Kapernaum. Ema Yahudi siakaan loron hamulak toꞌo mai,\f + \fr 1:21 \ft Ema Yahudi siakaan loron hamulak, naran ‘Sabat’.\f* Yesus tama baa nanorin iha siakaan uma hamulak.  
\v 22 Rona Yesus nanorin, ema hotu-hotu blaar, tan Nia seluk nosi manorik ukun Yahudi sia. Nia natene tebe-tebes lia hanorin isin.\x + \xo 1:22 \xt Mateus 7:28-29\x*   
\p
\v 23 Iha uma hamulak nia laran noo ema ida mak diabu tekar. Baa oras nia, diabu mak tekar ema nia nahii naꞌak,  
\v 24 “Hoi! Yesus, ema Nasaret! O mai malo saa!? O moo lia saa mo ami!? O mai keen karin ami baa saa! Ami hatene O neꞌe, ema moon nia mak Naꞌi Maromak nameno atu solok mai.”   
\p
\v 25 Rona nola nunia, Yesus teꞌur diabu nia naꞌak, “Taka ibun! Sai mosi ema nia!”   
\p
\v 26 Diabu nia moos tekar ema nia, toꞌo isin makaꞌas karin. Hotu, diabu kakaur nodi sai nela ema nia.  
\v 27 Naree nunia, ema hotu-hotu iha uma hamulak nia blaar karin. Sia dale baa malu naꞌak, “See mak neꞌe, toꞌo Nia bele naruka diabu sia sai. Hotu sia sai kedas, tuir Niakaan hakara. Niakaan hanorin neꞌe, oin seluk! Furak tebes!”   
\p
\v 28 Nunia hotu, ema dale lia neꞌe nosi ibun baa ibun, toꞌo keke lema rai Galilea tomak.   
\s1 Yesus nadiꞌak nola Petrus banin feto no ema moras waꞌin  
\r (Mateus 8:14-17; Lukas 4:38-41)  
\p
\v 29 Hotu, Yesus no Niakaan maktuir sia sai nosi uma hamulak nia baa Simon no Andreas uman.  
\v 30 Oras nia, Simon banin feto noꞌi toba, tan moras kiki. Yesus sia tama uma laran, ema mai katak baa sia naꞌak, “Ferik moras.”   
\p
\v 31 Rona nola nunia, Yesus nareꞌis aan baa ferik nia. Nia kaer baa liman, nodi foti nadeer nia. Moras kiki nia moos lakon kedas. Hotu, ferik nia baa naliku Yesus sia.   
\p
\v 32 Kreꞌis loro atu monu, ema waꞌin nodi siakaan ema moras no ema diabu tekar mai nusu tulun baa Yesus,  
\v 33 toꞌo ema leo nia tomak mai nakonu nola uma nia oin.  
\v 34 Hotu, Yesus nadiꞌak nola ema waꞌin nosi moras oi-oik. Nia moos teꞌur sai diabu waꞌin. Mais Nia la foo leet baa diabu sia dale, tan sia natene tebes Nia.   
\s1 Yesus laꞌo lema leo seluk sia, nodi nalore Naꞌi Maromak Manfatin  
\r (Lukas 4:42-44)  
\p
\v 35 Hotu nunia, Yesus no Niakaan maktuir sia toba iha leo nia, tan kalan tiꞌan. Seisawan oan, Yesus nadeer uluk maktuir sia, hotu sai baa namulak iha fatin mamuk ida.  
\v 36 Oras Simon sia nadeer, sia la naree Yesus. Hotu, sia baa buka.  
\v 37 Sia nasoru Yesus tiꞌan, sia nasee naꞌak, “Ama, ema buka Ama. Mai ita fila ona.”   
\p
\v 38 Mais Yesus nataa naꞌak, “Diꞌak. Mais diꞌak liu, ita baa leo kreꞌis iha neꞌe sia lai, nebee Haꞌu kalore Naꞌi Maromak Manfatin iha nebaa. Tan Naꞌi Maromak solok Haꞌu kmai, atu kalaꞌok serwisu nia.”   
\p
\v 39 Hotu, Yesus laꞌo lema rai Galilea tomak, nodi nalore Naꞌi Maromak Manfatin iha uma hamulak sia. Nia moos teꞌur nasai diabu waꞌin.\x + \xo 1:39 \xt Mateus 4:23, 9:35\x*   
\s1 Yesus nadiꞌak nola ema ida mak moras funi mea  
\r (Mateus 8:1-4; Lukas 5:12-16)  
\p
\v 40 Baa oras nia, ema ida mak moras funi mea mai baa Yesus. Nia nakniꞌa nodi nakroꞌan naꞌak, “Ama! Tulun haꞌu lai! Haꞌu katene Ama bele nalakon haꞌukaan moras neꞌe, nebee ema keta nakribi haꞌu ona. Surak, Ama nakara.”   
\p
\v 41 Rona nola nunia, Yesus neon monu. Nia lolo liman nodi kaer ema nia. Hotu, Nia nataa naꞌak, “Tebes! Haꞌu kakara. O diꞌak ona!”  
\v 42 Laku matan dei, ema nia diꞌak kedas.  
\v 43 Hotu, Yesus naruka fila, nodi katak naꞌak,  
\v 44 “Rona diꞌa-diꞌak! O diꞌak tiꞌan, mais keta masara baa ema. O musti malaꞌok ukun nosi Bei Musa. Baa malore okaan isin lolon baa naꞌilulik lai, nebee sia leno okaan isin no sia bele natene naꞌak, okaan moras neꞌe lakon tiꞌan. Hotu, o matetu sera baa Naꞌi Maromak, nebee ema hotu-hotu bele natene naꞌak, o diꞌak tiꞌan.”\x + \xo 1:44 \xt Ukun-badu Naꞌilulik 14:1-32\x*   
\p
\v 45 Masik Yesus nakahik nunia moos, ema nia baa keke luku lia nia. Rona nola lia nia, ema lear mai buka Yesus, toꞌo Yesus la bele nasai oin iha leo hotu-hotu. Tan lia nia, Yesus nein iha rai leet dei. Mais ema rai-rain lolok mai buka Nia.   
\c 2  
\s1 Yesus nadiꞌak nola ema kmaꞌas ida  
\r (Mateus 9:1-8; Lukas 5:17-26)  
\p
\v 1 Siku loron hira tiꞌan, Yesus fila nikar baa leo Kapernaum. Ema naree Nia, hotu sia baa katak lema leo nia naꞌak, “Yesus fila uma tiꞌan.”  
\v 2 Rona nola nunia, ema waꞌin lolok mai, toꞌo sesuk malu iha uma nia. Odamatan moos nakonu ema. Hotu, Yesus nalore Naꞌi Maromak Manfatin baa sia.   
\p
\v 3 Baa oras Yesus sei nanorin, ema naꞌin haat leba nodi ema kmaꞌas ida mai.  
\v 4 Mais sia la bele tama toꞌo Yesus oin, tan ema waꞌin sesuk malu. Tan baa nia, sia saꞌe baa, sobu nakuak uma leten, kona besik baa Yesus oin. Hotu, sia natuun ema kmaꞌas nia nodi biti, baa Yesus oin.  
\v 5 Naree nunia, Yesus natene naꞌak sia fiar tebe-tebes. Tan lia nia, Nia katak baa ema kmaꞌas nia naꞌak, “Oa! Haꞌu kasu tiꞌan okaan salan sia!”   
\p
\v 6 Baa oras nia, manorik ukun Yahudi naꞌin hira moos tuur iha nia. Rona Yesus dale nunia, sia hirus  
\v 7 nodi namaas baa malu naꞌak, “Nia la bele dale nunia, tan Naꞌi Maromak mesan mak bele kasu ema salan! Nia nalo aan nuꞌu Maromak. Nia nahaat Maromak naran tiꞌan!”   
\p
\v 8 Mais Yesus natene kedan siakaan neon. Nia katak baa sia naꞌak, “Hoi, maluk sia! Emi keta haneo nunia!  
\v 9-10 Haꞌu neꞌe, Ema Raiklaran Isin mak ketan beran kosi Maromak. Haꞌu koo beran atu foo pardua baa ema. Mais hanoin! Kalo Haꞌu kdale baa ema neꞌe kaꞌak, ‘O metan pardua tiꞌan,’ emi la haree Haꞌukaan beran. Mais kalo Haꞌu karuka nia kaꞌak, ‘Madeer ona!’ foin emi bele haree Haꞌukaan beran.”  
\p Dale notu nunia, Yesus katak baa ema kmaꞌas nia naꞌak,  
\v 11 “O rona! Oras neꞌe, o diꞌak tiꞌan! Madeer! Lulun biti, modi fila ona!”   
\p
\v 12 Rona nola nunia, ema kmaꞌas nia moos nadeer kedas. Hotu, nia foti biti nodi sai. Ema hotu-hotu iha nia blaar karin nodi naꞌak, “Adeei! Ami foin haree hahalok nuneꞌe! Naꞌi Maromak beran boot tebes!”   
\s1 Yesus bolu nola Lewi atu tuir Nia  
\r (Mateus 9:9-13; Lukas 5:27-32)  
\p
\v 13 Hotu, Yesus fila baa debu boot Galilea tehen. Ema waꞌin mai baa Nia, hotu Nia nanorin sia.   
\p
\v 14 Iha fatin nia no ema ida naran Lewi. Lewi aman, naran Alfeus. Lewi nia, maksisi bea bodik ukunrai Roma. Oras Yesus laꞌo tuir nia, Nia naree Lewi. Hotu, Nia bolu naꞌak, “Hei! Mai tuir Haꞌu!”  
\p Rona Yesus bolu nunia, Lewi nariik, tuir kedas Yesus.   
\p
\v 15 Loron ida, Yesus no Niakaan maktuir sia baa naa iha Lewi uman. Sia naa namutuk no Lewi niakaan mamaluk maksisi bea sia no ema seluk sia mak ema Yahudi sura naꞌak, ema lisan aat. Mais sia mak nakara duꞌuk atu rona Yesus hanorin.   
\p
\v 16 Iha nia moos, noo manorik ukun nosi partee Farisi. Sia naree Yesus naa namutuk no ema maksisi bea no ema lisan aat nia sia. Hotu sia nusu baa Yesus Niakaan maktuir sia naꞌak, “Tan saa emikaan ulun tuur naa namutuk no ema maksisi bea no ema lisan aat sia?”   
\p
\v 17 Rona sia nusu nunia, Yesus katak baa sia naꞌak, “Ema moras buka makdook. Ema isin lolon diꞌak, la buka makdook. Haꞌu kmai atu babilan ema mak aat, lahoos atu babilan ema mak noran aan diꞌak.”   
\s1 Yesus Niakaan hanorin seluk nosi ema Farisi siakaan hanorin  
\r (Mateus 9:14-17; Lukas 5:33-39)  
\p
\v 18 Baa loron ida, ema Farisi sia nalirin aan. Yohanis Niakaan maktuir sia moos nalo tuir. Mais ema Farisi sia naree Yesus Niakaan maktuir sia la nalirin aan. Hotu, sia mai nusu Yesus naꞌak, “Ama! Ami halirin aan. Yohanis Niakaan maktuir sia moos nalirin aan. Mais tan saa Okaan maktuir sia la nalirin aan?”   
\p
\v 19 Rona nola nunia, Yesus nataa naꞌak, “Emi hatene tiꞌan, kalo ema nalo dahur uma kain foun, bainaka sia la nalirin aan, mais sia naa toꞌo bosu. Kalo sasudin mane sei iha nia, sia naa bele-bele.  
\v 20 Mais awan-wainrua, kalo ema seluk mai kohi nola sasudin mane nia, niakaan maluk sia noran susar. Foin, sia nalirin aan.”   
\p
\v 21 Hotu, Yesus foo lia hatetek ida naꞌak, “Kalo faru naksira, ita la baban hodi tais foun. Tan kalo fasi, tais foun nia nakruꞌu, toꞌo faru tuan nia naksira tuꞌan.  
\v 22 No tenik, ita la salin tua midar foun baa knaban tuan. Tan knaban tuan laꞌok, hotu tua midar nia nanii mohu. Ita musti salin tua midar foun baa knaban foun.”\f + \fr 2:22 \ft Hakerek Moon lia Yunani naꞌak, “La bele fui tama anggor ween foun baa kakaluk kulit tuan, keta toꞌo kakaluk nia naklees karin.”\f* [Hodi nunia, Yesus naꞌak, niakaan hanorin nia, foun. Keta kahur ho ema Farisi siakaan hanorin tuan.]   
\s1 Yesus Niakaan maktuir sia kuꞌu hare gandum baa loron hanawa serwisu  
\r (Mateus 12:1-8; Lukas 6:1-5)  
\p
\v 23 Baa loron ida, kona baa ema Yahudi siakaan loron hamulak no loron hanawa serwisu, Yesus no Niakaan maktuir sia laꞌo tuir toꞌos ida. Maktuir sia kuꞌu nola hare gandum, nodi naa la-laꞌok.\x + \xo 2:23 \xt Hanoin Hikar Dalan Moris 23:25\x*  
\v 24 Mais noo ema Farisi mak naree. Hotu, sia nusu Yesus naꞌak, “Tan saa Okaan maktuir sia nakur itakaan ukun-badu? Sia kuꞌu hare gandum baa loron hanawa serwisu! La bele nunia!”   
\p
\v 25-26 Mais Yesus nataa naꞌak, “Emi la hanoin lia Bei Daud ka? Naꞌilulik boot baa oras nia, naran Abiatar. Natoon baa nia, Bei Daud no niakaan maktuir sia salaen basuk. Sia tama baa Batane Hamulak. Hotu, sia naa nola tubi mak naꞌilulik sia sera tiꞌan baa Naꞌi Maromak. Tuir loos, naꞌilulik sia mesan dei mak bele naa tubi nia. Mais, hanoin. Tan masik Bei Daud sia naa nola moos, la no ema mak nasalak sia.”\x + \xo 2:25-26 \xt 1 Samuel 21:1-6; Ukun-badu Naꞌilulik 24:9\x*   
\p
\v 27 Hotu, Yesus nalore tenik naꞌak, “Emi keta haluꞌa haꞌak, Naꞌi Maromak naseꞌi loron hanawa serwisu nebee dadi matak-malirin bodik ema raiklaran. Nia la naseꞌi ema raiklaran nebee tuir ukun loron hanawa serwisu.  
\v 28 Haꞌu neꞌe, Ema Raiklaran Isin mak ketan beran kosi Maromak. Haꞌu koo beran atu kakotu saa mak ema bele nalo baa loron hanawa serwisu.”   
\c 3  
\s1 Yesus nadiꞌak nola ema moras baa loron hanawa serwisu  
\r (Mateus 12:9-14; Lukas 6:6-11)  
\p
\v 1 Hotu, Yesus baa nikar uma hamulak. Iha nia, noo ema ida mak liman matek.  
\v 2 Iha nia moos, noo ema naꞌin hira mak buka dalan atu nasalak Yesus. Sia namoo matan baa Yesus atu nodi natene naꞌak, Nia nadiꞌak nola ema moras baa loron hanawa serwisu ka, lale.   
\p
\v 3 Mais Yesus bolu nola ema liman matek nia, nodi naꞌak, “Mariik baa oin neꞌe!”   
\p
\v 4 Hotu, Yesus nusu baa ema nia sia hotu-hotu naꞌak, “Tuir itakaan ukun-badu, ita bele halo saa kona baa loron hanawa serwisu? Ita bele halo lia diꞌak ka, keta? Ita bele hadiꞌak hola ema ka, ita hoꞌo ema?” Mais sia hotu-hotu no-nook dei.   
\p
\v 5 Naree nunia, Yesus laran moras tebes, tan ema nia sia naliku loos siakaan ukun-badu dei; la naliku ema liman matek nia. Yesus moos nawan saꞌe nodi mana baa-mai baa ema nia sia. Hotu, Nia katak baa ema moras nia naꞌak, “Lolo o liman mai!” Ema nia lolo liman baa. Laku matan dei, liman diꞌak kedas.  
\v 6 Naree nunia, ema Farisi sia sai nela uma hamulak nia, baa dale kabuar lia fuan no ema partee politik Herodes, atu buka dalan noꞌo Yesus.   
\s1 Yesus nadiꞌak nola ema lear iha debu boot Galilea tehen  
\p
\v 7-8 Baa loron ida, Yesus no Niakaan maktuir sia laꞌo tenik baa debu boot Galilea tehen. Ema waꞌin mai nosi leo-leo atu tuir Yesus, tan sia rona tiꞌan saa mak Nia nalo. Sia mai nosi rai Galilea, rai Yudea, no rai Idumea. Ema balu moos mai nosi kota Yerusalem, leo Sidon, no leo Tirus. Balu tenik mai nosi mota Yordan lorosaꞌe. Sia hotu-hotu mai buka Yesus.  
\v 9 Tan ema nia sia waꞌin basuk, Yesus naruka Niakaan maktuir sia nadiꞌa bero ida bodik Nia. Nia atu nanorin nosi bero leten, nebee ema keta sara Nia, no ema hotu-hotu bele rona.   
\p
\v 10 Ema moras sia mai sesu malu atu koko Yesus tan sia rona Yesus nadiꞌak nola ema waꞌin tiꞌan.\x + \xo 3:10 \xt Markus 4:1; Lukas 5:1-3\x*  
\v 11 Oras ema mak kona diabu tekar naree Yesus, sia nakloti tabarakat aan iha Yesus oin, tan nataꞌuk. Sia nahii naꞌak, “Ita Boot neꞌe, Naꞌi Maromak Oan tebes!”   
\p
\v 12 Mais, Yesus nakahik makaꞌas sia naꞌak, “Keta hasara baa ema haꞌak, Haꞌu neꞌe, see.”   
\s1 Yesus boi nola ema naꞌin sanulu resin rua dadi baa maktuir  
\r (Mateus 10:1-4; Lukas 6:12-16)  
\p
\v 13 Hotu, Yesus saꞌe baa foho ida. Nia bolu nola ema naꞌin hira mak kona baa Niakaan neon. Sia moos tuir Nia.  
\v 14 Toꞌo baa, Nia boi nola ema naꞌin sanulu resin rua, nodi katak baa sia naꞌak, “Haꞌu kboi kola emi atu dadi baa Haꞌukaan maktuir. Haꞌu atu karuka emi baa keke lema Naꞌi Maromak Manfatin.  
\v 15 Haꞌu moos atu klatan beran baa emi, nebee emi bele teꞌur sai diabu.”   
\p
\v 16-19 Ema naꞌin sanulu resin rua nia, naran mak neꞌe:  
\q2 Simon (Yesus moos nanaran nia naꞌak, Petrus),  
\q2 Yakobus,  
\q2 Yohanis (Yohanis no maun Yakobus ohin nia, Sebadeus oan. Yesus moos nanaran sia naꞌak ‘Boanerges.’ Neꞌe naꞌak ‘hanesan kokur.’)\f + \fr 3:16-19 \ft a: Hakerek Moon lia Yunani naꞌak ‘kokur oan’. Lia neꞌe naꞌak, ‘lisan hanesan kokur’. Ema matenek hira naꞌak falik, Yakobus no Yohanis lian, hanesan kokur lian makaꞌas. Lale, sia nakanas nuꞌu kokur lian.\f*  
\q2 Andreas,  
\q2 Filipus,  
\q2 Bartolomeus,  
\q2 Mateus,  
\q2 Tomas,  
\q2 Yakobus (Alfeus oan),  
\q2 Tadeus,  
\q2 Simon (nia neꞌe mak tuir Partee Selot),\f + \fr 3:16-19 \ft b: Ema partee Selot neꞌe buka dalan atu nabuꞌa sai ukunrai Roma nosi siakaan rai Yahudi. Tan baa nia, sia moos nanaran partee neꞌe naꞌak, partee ‘meo ulun’.\f*  
\q2 Yudas Iskariot (nia neꞌe mak atu faꞌan lakon Yesus).   
\s1 Manorik ukun Yahudi sia naꞌak, diabu ulun mak latan beran baa Yesus  
\r (Mateus 12:22-32; Lukas 11:14-23, 12:10)  
\p
\v 20 Hotu, Yesus no Niakaan maktuir sia tuun nikar nosi foho nia, tama baa uma ida laran. La kleur, ema waꞌin mai baa Nia, toꞌo la no leet atu naa.  
\v 21 Naree nunia, ema naꞌak, “Yesus neꞌe, ema oin saa? Nia naluꞌa tiꞌan isin lolon duꞌuk.” Oras Yesus familin sia rona nola nunia, sia moos mai atu nodi Nia fila.   
\p
\v 22 Baa oras nia, manorik ukun Yahudi sia moos mai nosi kota Yerusalem. Sia katak baa ema hotu-hotu naꞌak, “Hoi! Emi keta tuir Yesus nia. Nia bele teꞌur sai diabu waꞌin nunia, tan nola beran nosi diabu ulun, mak naran Baalsebul.”\x + \xo 3:22 \xt Mateus 9:34, 10:25\x*   
\p
\v 23 Rona nola nunia, Yesus bolu sia nodi katak naꞌak, “La tama kakutak! Oin nunabee diabu ulun naꞌin teꞌur duꞌuk aan?!” Hotu Yesus foo lia hatetek naꞌak,  
\v 24 “Kalo ema fohorai ida funu malu, oin nunabee fohorai nia bele manek toꞌo kleur?! La bele!  
\v 25 Kalo ema uma kain ida la kona malu, oin nunabee sia bele moris namutuk toꞌo kleur?! La bele!  
\v 26 Nunia moos, kalo diabu sia funu malu, sia nanis keen karin malu toꞌo dodok welon!   
\p
\v 27 Kalo ema beer nanaꞌo iha ema biit ida uman, nia kesi uluk uma naꞌin lai, foin nia bele nola naha.\f + \fr 3:27 \ft Hodi lia nunia, Yesus nalore naꞌak, Nia biit liu diabu ulun.\f*   
\p
\v 28 Rona, tan Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Naꞌi Maromak nanis kasu ema raiklaran salan. Kalo ema dale nahaat ema seluk, Naꞌi Maromak sei kasu siakaan salan.  
\v 29 Mais kalo ema dale nahaat Maromak Kmalar Lulik, Naꞌi Maromak la kasu sala nia, toꞌo rai falu fila.”\x + \xo 3:29 \xt Lukas 12:10\x*   
\p
\v 30 Yesus katak nunia, tan sia tula sala baa Nia naꞌak: “Ema nia, diabu kaer!”   
\s1 See mak Yesus familin malolok?  
\r (Mateus 12:46-50; Lukas 8:19-21)  
\p
\v 31 Hotu, Yesus inan no Yesus alin sia mai iha uma nia atu nasoru Nia. Toꞌo baa, sia nariik iha luan dei, nodi naruka ema bolu Nia.  
\v 32 Yesus sei tuur nodi nanorin ema waꞌin, ema mai nasee nia naꞌak, “Ama! Itakaan inan no Itakaan alin sia iha luan. Itakaan familin sia beer atu nasoru Ama.”   
\p
\v 33 Mais Yesus nataa naꞌak, “Haꞌukaan familin malolok, mak see?”   
\p
\v 34 Hotu, Nia titu baa-mai baa ema mak tuur satan Nia. Nia moos katak naꞌak, “Emi hotu-hotu neꞌe, mak Haꞌukaan familin malolok.  
\v 35 Tan ema mak nalo tuir Naꞌi Maromak hakaran, sia mak Haꞌukaan familin malolok.”   
\c 4  
\s1 Yesus foo lia hatetek nosi fini mak monu baa rai oi-oik  
\r (Mateus 13:1-9; Lukas 8:4-8)  
\p
\v 1 Baa loron ida, Yesus fila baa debu boot Galilea. Ema waꞌin moos mai kabuun nola Nia. Hotu, Nia saꞌe baa bero ida mak nanawa iha nia, nebee ema hotu-hotu iha rai bele rona Nia.  
\v 2 Nia nanorin lia waꞌin baa sia, nodi lia hatetek naꞌak,\x + \xo 4:2 \xt Lukas 5:1-3\x*   
\p
\v 3 “Rona diꞌa-diꞌak! Noo ema mahalo toꞌos ida baa kari fini iha toꞌos.  
\v 4 Baa oras kari, fini balu monu baa dalan. Hotu, manu ai leten sia mai tutu nola mohu.  
\v 5 Fini balu monu baa rai fatuk. Fini nia sia tubu lai-lais tan kona rai isin niꞌis.  
\v 6 Mais oras loro kona, tubun nia naklaik hotu mate, tan abut la tama leꞌan.   
\p
\v 7 Fini balu tenik, monu baa ai tarak laran. Fini nia sia tubu buras, mais ai tarak neti nola toꞌo la nafua.  
\v 8 Fini balu tenik, monu baa rai isin. Fini nia sia tubu toꞌo boot no nafua waꞌin. Oras kuꞌu, balu foo nikar folin toꞌo isin tolu nulu, balu toꞌo isin neen nulu, balu tenik toꞌo isin atus ida.   
\p
\v 9 See mak noo tilun, rona diꞌa-diꞌak!”   
\s1 Tan saa Yesus dale nodi lia hatetek?  
\r (Mateus 13:10-17; Lukas 8:9-10)  
\p
\v 10 Baa oras Yesus tuur mesan, Niakaan maktuir naꞌin sanulu resin rua no ema seluk mak rona tiꞌan lia hatetek nosi fini nia, sia mai nusu lia nia isin baa Yesus.  
\v 11 Yesus nataa naꞌak, “Tan emi neꞌe beer hatene tebe-tebes Naꞌi Maromak ukun, Haꞌu kloke malorek lia hatetek nia isin baa emi. Mais kalo ema seluk mak la noꞌuk natene, Haꞌu kanorin kodi lia hatetek dei.  
\v 12 Maromak makoꞌan ida nakerek nela kedan kona baa ema hanesan sia naꞌak:  
\q1 ‘Sia naree tiꞌan, mais la noꞌuk natene.  
\q2 Sia rona tiꞌan, mais la noꞌuk rai baa neon.  
\q1 Dadi habusik baa, nebee sia lalika fiar baa Naꞌi Maromak,  
\q2 nebee Naꞌi Maromak moos lalika kasu siakaan salan.’ ”\x + \xo 4:12 \xt Yesaya 6:9-10\x*   
\s1 Yesus nalore lia isin nosi lia hatetek fini nia  
\r (Mateus 13:18-23; Lukas 8:11-15)  
\p
\v 13 Hotu, Yesus katak tenik naꞌak, “Kalo emi sei la kohi dauk lia hatetek nia isin, nunabee tenik baa lia hatetek seluk sia?  
\v 14 Nuneꞌe: Ema mak kari fini nia, hanesan ema mak katak keke Naꞌi Maromak Manfatin.  
\v 15 Fini mak monu baa dalan nia, mak manu ai leten tutu nola, hanesan ema mak rona Naꞌi Maromak Manfatin, mais nia la rai diꞌa-diꞌak baa neon. Hotu, diabu ulun mai foti nola.  
\v 16 Fini mak monu baa rai fatuk, hanesan ema mak rona tiꞌan Naꞌi Maromak Manfatin, hotu nia simu diꞌa-diꞌak nodi neon no laran.  
\v 17 Mais Manfatin nia la nahabut, tan ema nia la rai diꞌa-diꞌak baa neon. Baa oras ema seluk nasusar nia tan nia simu Manfatin nia, nia nataꞌuk, toꞌo nabusik nela Manfatin nia.  
\v 18 Fini mak monu baa ai tarak laran, hanesan ema mak rona nola Manfatin nia,  
\v 19 mais nia nalai baa-mai buka soi no moris furak, toꞌo naluꞌa Manfatin nia.  
\v 20 Mais fini mak monu baa rai isin, hanesan ema mak taꞌan tilun nodi simu Manfatin nia. Hotu, nia moris tuir Naꞌi Maromak hakaran. Nia moos nalo lia diꞌak, hanesan fini mak nafua waꞌin, toꞌo isin tolu nulu, isin neen nulu, no isin atus ida.”   
\s1 Keta taka badut hodi hanek  
\r (Lukas 8:16-18)  
\p
\v 21 Hotu, Yesus nanorin natutan tenik nosi bero nia, nodi lia hatetek ida seluk naꞌak, “Kalo ita sunu badut, ita taka hodi hanek ka? Lale, ita rai iha koi ohak ka? Lale! Kalo nunia, badut nanis la nakroma ona. Ita rai baa fatin aas, nebee laka naroma fatin nia.\x + \xo 4:21 \xt Mateus 5:15; Lukas 11:33\x*  
\v 22 Nunia moos, lia hotu-hotu mak sei nakfunin baa oras neꞌe, atu naksain. Lia hotu-hotu mak ema sei la hatene baa oras neꞌe, ema atu natene.\x + \xo 4:22 \xt Mateus 10:26; Lukas 12:2\x*  
\v 23 See mak no tilun, rona diꞌa-diꞌak!”   
\p
\v 24 Hotu, Yesus katak tenik naꞌak, “Hanoin diꞌa-diꞌak lia neꞌe! Kalo emi sukat ema seluk, ema moos sukat fila emi. Naꞌi Maromak moos atu sukat emi. Mais Niakaan sasukat, todan liu tenik.\x + \xo 4:24 \xt Mateus 7:2; Lukas 6:38\x*   
\p
\v 25 Ema mak beer tebe-tebes atu natene Naꞌi Maromak hakaran, nia hetak natene. Mais ema mak la noꞌuk natene Naꞌi Maromak hakaran, nia hetak beik.”\x + \xo 4:25 \xt Mateus 13:12, 25:29; Lukas 19:26\x*   
\s1 Yesus foo lia hatetek nosi fini mak tubu duꞌuk  
\p
\v 26 Hotu, Yesus nalore tenik naꞌak, “Naꞌi Maromak hutun-renun hanesan fini mak ema kari iha toꞌos laran.  
\v 27 Kari hotu, ema nia fila nikar, toba-nadeer, la nanoin tenik fini nia. Masik nunia moos, fini nia tubu duꞌuk toꞌo boot.  
\v 28 Hotu nataha, nasorun, nafuna, nafua, toꞌo noo isin.  
\v 29 Oras naktuuk tiꞌan, foin ema nia mai kuꞌu. Nunia moos Naꞌi Maromak hutun-renun sia. Sia moris tan Naꞌi Maromak mak foo moris baa sia. Lahoos ema raiklaran.”\x + \xo 4:29 \xt Yoel 3:13\x*   
\s1 Yesus foo lia hatetek nosi fini mak kiꞌik oan basuk  
\r (Mateus 13:31-32,34; Lukas 13:18-19)  
\p
\v 30 Hotu, Yesus katak tenik naꞌak, “Haꞌu tuꞌan tenik lia hatetek ida, nebee emi bele hatene oin nunabee Naꞌi Maromak dadi Naꞌin bodik ema lear. Uluk fohon, Naꞌi Maromak renun naꞌin hira dei, mais kleu-leur hetak waꞌin tuꞌan.  
\v 31 Sia nahuu hanesan ai fuan musan mak kiꞌik oan basuk.\f + \fr 4:31 \ft Hakerek Moon lia Yunani naꞌak, “masik emi fiar hanesan ai musan σίναπι \ft \+it (sinapi).”\+it* Sinapi nia, ai musan mak kiꞌik oan, mais nia tubu boot toꞌo aas roꞌa tolu. Ai oik nia la noo iha rai Timor.\f*  
\v 32 Mais kalo kuda baa rai tiꞌan, nia moris dadi ai huun boot, toꞌo manu ai leten mai rani baa, no nalo knuuk iha sorun.”   
\p
\v 33 Hodi nunia, Yesus nanorin ema tuir siakaan babelen.  
\v 34 Kalo nanorin ema waꞌin, Nia nodi lia hatetek dei. Mais kalo nanorin Niakaan maktuir sia duꞌuk, Nia nalore lia hatetek isin sia hotu-hotu.   
\s1 Yesus nakahik anin dadurus  
\r (Mateus 8:23-27; Lukas 8:22-25)  
\p
\v 35 Yesus nanorin ema nia sia nosi bero nia, toꞌo loro malirin. Hotu, Nia tene Niakaan maktuir sia naꞌak, “Mai ita baa balu baa.”   
\p
\v 36 Rona nola nunia, Niakaan maktuir sia saꞌe tuir baa bero. Hotu, sia laꞌo nela ema waꞌin nia, mais ema balu tuir nodi bero seluk.  
\v 37-38 Baa oras laꞌo, Yesus toba luni kluni toꞌo dukur iha bero ikun. La kleur, anin dadurus mai. Laloran moos basak natama wee baa bero laran, toꞌo kreꞌis nakonu. Yesus Niakaan maktuir sia nataꞌuk tebes. Hotu, sia fuꞌa nadeer Nia naꞌak, “Ama! Madeer lai! Ama la madomi ami ka?! Ita atu mate mout ona!”   
\p
\v 39 Rona nola nunia, Yesus nadeer, hotu nakahik anin nia naꞌak, “Makmatek!” Nia moos naruka debu boot nia naꞌak, “Noo-nook ona!” Hotu, anin nia nanawa kedas. Nunia moos, laloran iha debu nia nakmatek kedas.  
\v 40 Hotu Yesus nasee Niakaan maktuir sia naꞌak, “Tan saa emi hataꞌuk nunia? Emi sei la fiar baa Haꞌu ka?”   
\p
\v 41 Mais sia hotu-hotu nataꞌuk no blaar. Sia namaas baa malu naꞌak, “Nia neꞌe see? Toꞌo anin no laloran moos rona baa Nia!”   
\c 5  
\s1 Yesus teꞌur sai diabu lear nosi ema bulak ida  
\r (Mateus 8:28-34; Lukas 8:26-39)  
\p
\v 1 Hotu, Yesus no Niakaan maktuir sia toꞌo debu Galilea balu baa, iha fatin ida naran Gerasa.  
\v 2-6 Iha nia, noo mane ida mak diabu tekar toꞌo bula. Nia nein iha rate sia. Loron-kalan nia nakwalan dei, saꞌe-tuun foho nodi nahii nahutan karin. Nia nitak aan nodi fatuk, toꞌo isin lolon kanek mohu. Nia biit tebes, toꞌo ema la bele kesi nola nia. Ema kesi rua-ruan niakaan ain-liman nodi besi talik, mais nia nasiit nosi liman, no natohar nosi ain. Nia biit resik, toꞌo la noo ema ida mak bele namaus nola.  
\p Baa oras Yesus no Niakaan maktuir sia tuun nosi bero, sama ain baa rai maran, ema bulak nia naree sia nosi dook. Hotu, nia nalai sai nosi rate baa Yesus. Toꞌo baa, nia nakniꞌa iha Yesus oin.  
\v 7-8 Naree nola nunia, Yesus naruka naꞌak, “Hoi! Diabu aat! Sai mela ema neꞌe ona!”  
\p Hotu, ema nia nahii makaꞌas naꞌak, “Hoi! Ita Boot atu halo saa baa haꞌu?! Haꞌu katene Ita Boot neꞌe Yesus, mak Naꞌi Maromak Boot Kaliuk Oan. Haꞌu kaloon nebee Ita Boot keta hasusar haꞌu.”   
\p
\v 9 Hotu, Yesus nakusuk nia naꞌak, “O naran see?”  
\p Ema nia nataa naꞌak, “Haꞌu naran \it Legion\it*, tan ami neꞌe waꞌin lear, hanesan sondadu klibur boot ida!”   
\p
\v 10 Hotu, diabu nodi ema nia atu nakroꞌan nebee Yesus keta naruka sia sai nosi rai nia.   
\p
\v 11 Kreꞌis baa nia, ema naꞌin hira noꞌi daka fahi lear mak buka haan iha foho leten. Sura fahi nia sia hotu-hotu, bele tama matan rihun rua.  
\v 12 Diabu sia nakroꞌan baa Yesus naꞌak, “Ita Boot haruka ami tama baa fahi nia sia dei.”   
\p
\v 13 Rona nola nunia, Yesus moos noꞌuk. Hotu, diabu sia nalai sai nela ema nia, tama kedan baa fahi nia sia. Fahi nia sia hotu-hotu bula karin, nalai lakon tuun nosi foho nia, tama baa debu boot laran. Hotu, mate mout.   
\p
\v 14 Titu-naree nunia, ema makdaka fahi nia sia nataꞌuk tebes. Sia nalai baa katak ema sura leo. Rona sia dale nunia, ema lear nalai sai mai atu naree saa mak dadi nia.  
\v 15 Sia baa nasoru Yesus, hotu naree ema mak diabu tekar nia noꞌi tuur iha nia. Nia diꞌak nikar no tau tais tiꞌan. Naree nunia, sia nataꞌuk hotu, tan sia natene nanis, see mak bele teꞌur sai diabu nosi ema nia, makaꞌas tebes.  
\v 16 Hotu, sia baa katak lema rai naꞌak, sia naree duꞌuk ema bulak nia diꞌak tiꞌan, no fahi nia sia moos mate mout tiꞌan.  
\v 17 Sia moos nakroꞌan, nebee Yesus sai nela rai nia.   
\p
\v 18 Oras Yesus saꞌe baa bero, ema bulak ohin nia nakroꞌan atu tuir no Yesus.   
\p
\v 19 Mais, Yesus la noꞌuk. Nia katak naꞌak, “Diꞌak liu o fila mikar, baa masara okaan familin sia nosi lia mak Naꞌi Maromak nalo tiꞌan baa o. O moos katak maꞌak, Naꞌi Maromak nadomi tebes o.”   
\p
\v 20 Hotu, ema nia baa laꞌo lema rai ida mak noo leo sanulu, mak ema nanaran naꞌak, ‘Dekapolis’. Nia katak saa mak Yesus nalo tiꞌan baa nia. Rona nola nunia, ema hotu-hotu blaar nodi naꞌak, “Makaꞌas tebes!”   
\s1 Yesus nalo Yairus oan moris nikar no nadiꞌak nola feto ida mak moras  
\r (Mateus 9:18-26; Lukas 8:40-56)  
\p
\v 21 Hotu, Yesus no maktuir sia saꞌe bero, fila nikar debu boot balu baa. Oras sia tuun, ema waꞌin mai baa Yesus.  
\v 22 Iha nia noo ema ida naran Yairus. Nia, mak ema uma hamulak ulun iha leo nia. Oras naree Yesus, nia mai nakniꞌa iha Yesus oin,  
\v 23 nodi nakroꞌan naꞌak, “Ama, tulun lai! Haꞌukaan oan feto moras todan atu mate. Niakaan otas foin tinan sanulu resin rua. Kalo bele, Ama tulun haꞌu. Mai iha haꞌukaan uma, madiꞌak mola nia lai.”\f + \fr 5:23 \ft Hakerek Moon lia Yunani naꞌak, “Ama tulun rai liman baa nia, nebee nia diꞌak nikar, no nia moris.” Lia fuan “tulun rai liman baa” neꞌe naꞌak, “tulun nadiꞌak nola.” Oa feto niakaan otas, iha Hakerek Moon tuir lia Yunani, iha lia tohar 42.\f*   
\p
\v 24 Rona nola nunia, Yesus tuir kedas baa Yairus uman.  
\p Mais oras sia atu laꞌo, ema waꞌin moos tuir, toꞌo sia sesu malu oin-kotuk no karuk-kwana.   
\p
\v 25 Iha ema waꞌin nia klaran, noo feto ida. Tinan sanulu resin rua tiꞌan, nia netan fulan mak la nanawa tuir loos.  
\v 26 Nia namohu niakaan osan no sasoin hotu-hotu, nodi selu makdook sia, nebee nadiꞌak nola nia. Mais, la noo makdook ida mak bele nadiꞌak nola nia. Niakaan moras nia, hetak kleur, hetak tuꞌan.  
\v 27-29 Nia rona tiꞌan lia waꞌin nosi Yesus. Tan lia nia, nia nakaꞌas aan iha ema waꞌin klaran, atu bele toꞌo baa Yesus nosi kotuk. Nia naneo naꞌak, “Surak haꞌu koko Niakaan faru dei, nanis haꞌu diꞌak!”  
\p Oras nia koko lerek Yesus farun, laku matan dei, niakaan moras nanawa kedas. Nia noran diꞌak tebes.  
\v 30 Oras nia moos, Yesus noran beran sai. Tan baa nia, Nia titu fila baa ema waꞌin nia nodi nusu naꞌak, “See mak koko Haꞌukaan faru?”   
\p
\v 31 Mais Niakaan maktuir sia nataa naꞌak, “Ama! Ama maree duꞌuk baa. Ema lear sesu malu nuneꞌe. Oin nunabee, ita bele hatene see?”   
\p
\v 32 Mais Yesus titu baa-mai atu nodi natene see mak koko farun.  
\v 33 Rona nola Yesus nusu nunia, feto nia nataꞌuk tebe-tebes. Hotu, nia nakniꞌa iha Yesus oin nodi naberan aan katak naꞌak, “Ama! Haꞌu mak koko Ita Boot farun!”   
\p
\v 34 Yesus moos nataa naꞌak, “Tan ina fiar tebe-tebes baa Haꞌu, ina diꞌak tiꞌan. Oras neꞌe, ina fila baa uma ona modi neon diꞌak.”   
\p
\v 35 Yesus sei dale nunia, ema ida mai nosi Yairus uman nodi katak naꞌak, “Aikee! Ama oan mate tiꞌan. Lalika makole Ama Boot ona.”   
\p
\v 36 Mais Yesus la titu dalen nia. Nia katak baa Yairus naꞌak, “Keta mataꞌuk! Fiar baa dei.”  
\v 37 Hotu, Yesus laꞌo nela Niakaan maktuir rumak sia, nodi mesan Petrus, Yakobus, no Yohanis liu baa.  
\v 38 Oras toꞌo Yairus uman baa, sia naree ema nalai baa-mai, no rona ema tanis nakrake.  
\v 39 Hotu, Yesus tama liu baa uma laran, nusu baa ema nia sia naꞌak, “Tan saa emi hasusar aan hodi tanis nunia? Oa neꞌe la mate. Nia toba dei.”   
\p
\v 40 Rona nola Yesus dale nunia, sia nanasa Nia.  
\p Mais Yesus naruka sia sai hotu. Nia bolu nola maktuir naꞌin tolu nia, no oa nia inan-aman, tama baa keꞌan laran.  
\v 41 Yesus kaer oa nia liman, hotu katak nodi siakaan lian naꞌak, “\it Talita kum!\it*” Neꞌe naꞌak, “Bete! Madeer ona!”   
\p
\v 42-43 Laku matan dei, oa nia nadeer nodi laꞌo kedas. Hotu, Yesus naruka oa nia inan naꞌak, “Mahaan nia lai!”  
\p Ema hotu-hotu mak naree, blaar karin. Mais Yesus nakahik sia naꞌak, “Keta hasara baa ema, haꞌak Haꞌu mak kalo nia moris nikar!”   
\c 6  
\s1 Ema Nasaret sia la simu Yesus  
\r (Mateus 13:53-58; Lukas 4:16-30)  
\p
\v 1 Hotu, Yesus no Niakaan maktuir sia fila nikar baa Yesus Niakaan leo Nasaret.  
\v 2 Loron hamulak toꞌo, ema waꞌin baa namulak. Yesus moos tama baa uma hamulak atu nanorin. Baa oras nanorin, ema nia sia blaar nodi tonun naꞌak, “Ema neꞌe matenek liu! Nia moos no beran! Oin nunabee Nia bele nunia?  
\v 3 Tuir loos, Nia neꞌe badaen ai dei. Ita hatene Niakaan inan mak Maria no Niakaan alin sia mak Yakobus, Yoses, Yudas no Simon. Nia moos no alin feto. Ita hatene malu, tan ita leo ida!” Masik nunia moos, sia sei hirus Yesus toꞌo la noꞌuk rona tenik baa Nia.   
\p
\v 4 Natene nola nunia, Yesus katak naꞌak, “Tebes! Maromak makoꞌan ida baa iha nabee dei, ema nakneter nia. Mais niakaan ema sia iha leo duꞌuk la nakneter nia.”\x + \xo 6:4 \xt Yohanis 4:44\x*   
\p
\v 5-6a Yesus blaar tan ema Nasaret sia la noꞌuk fiar baa Nia. Tan lia nia, Nia la natudu beran waꞌin iha leo nia. Nadiꞌak nola loos ema moras ida-rua dei.   
\s1 Yesus solok Niakaan maktuir naꞌin sanulu resin rua  
\r (Mateus 10:5-15; Lukas 9:1-6)  
\p
\v 6b Hotu, Yesus tuur sura leo mak kreꞌis nia sia nodi nanorin ema.  
\v 7 Nia moos bolu nola Niakaan maktuir naꞌin sanulu resin rua nodi solok sia naꞌin rua-rua baa keke lema Naꞌi Maromak Manfatin. Nia moos foo beran baa sia atu nodi teꞌur sai diabu.  
\v 8-9 Nia naruka sia naꞌak, “Emi musti laꞌo tanan dei. Lalika hodi bakae, osan no kakaluk. Hodi mesan kaso ain no faru tahan ida, no kaer hodi knoꞌa ida dei.  
\v 10 Kalo ema simu emi iha siakaan uma, hein iha nia toꞌo laꞌo.  
\v 11 Mais, kalo emi toꞌo fatin ida, hotu ema la noꞌuk simu emi, laꞌo hela fatin nia hodi katak baa sia haꞌak, ‘Tan emi la hoꞌuk rona Naꞌi Maromak Manfatin, ami hisik hela ahukresan leo neꞌe hosi amikaan ain atu dadi tadak naꞌak, emi naꞌin duꞌuk mak hatiu dinu.’ ”\x + \xo 6:11 \xt Lukas 10:4-11; Kristus Klosan Lian 13:51\x*   
\p
\v 12 Hotu sia baa keke lema Naꞌi Maromak Manfatin nodi katak baa ema, nebee sia nanawa nalo sala nodi moris tuir Naꞌi Maromak hakaran.  
\v 13 Sia teꞌur sai diabu. Sia kose mina baa ema moras ulun nodi namulak atu nadiꞌak nola sia. Hotu, ema moras sia moos diꞌak.\x + \xo 6:13 \xt Yakobus 5:14\x*   
\s1 Ema noꞌo Yohanis Mak Sarani Ema  
\r (Mateus 14:1-12; Lukas 9:7-9)  
\p
\v 14 Baa oras nia, ema nosi fatin hotu-hotu natene Yesus tiꞌan. Lia nosi Yesus beran nia moos toꞌo Naꞌi Herodes tilun tiꞌan. Noo ema mak naꞌak, “Yesus neꞌe, Yohanis Mak Sarani Ema. Yohanis mate tiꞌan, mais moris nikar iha Yesus isin lolon. Tan baa nia, Yesus bele nalo tadak blaar oi-oik.”   
\p
\v 15 Mais noo ema balu mak naꞌak, “Lale! Yesus neꞌe, Maromak makoꞌan Elia hori uluk. Nia mak moris nikar iha Yesus isin lolon.” Balu tenik naꞌak, “Lahoos nunia! Yesus neꞌe, Maromak makoꞌan foun ida, hanesan makoꞌan uluk sia.”\x + \xo 6:15 \xt Mateus 16:14; Markus 8:28; Lukas 9:19\x*   
\p
\v 16 Mais oras Naꞌi Herodes rona lia nia sia, nia nalore naꞌak, “Yesus neꞌe, nanis Yohanis. Uluk haꞌu karuka ema taa kotu ulun, mais oras neꞌe, nia moris nikar!”   
\p
\v 17-18 Uluk Naꞌi Herodes naruka nunia, tan nia nalo lia boot no Yohanis. Lia nia, nuneꞌe: Uluk naꞌi Herodes nola nikar alin Filipus feen, naran Herodias. Mais tuir loos, Filipus no Herodias la soe malu dauk. Tan lia nia, Yohanis nakahik Naꞌi Herodes bei-beik naꞌak, “Ama Naꞌi! Ita Boot la bele hola hikar itakaan alin feen. Lia nia nakur naksoit itakaan adat Yahudi!” Mais, Naꞌi Herodes nola luku dei. Hotu, nia moos naruka ema kohi nola Yohanis natama baa bui.\x + \xo 6:17-18 \xt Lukas 3:19-20\x*   
\p
\v 19 Tan Yohanis nakahik sia bei-beik, Ina Naꞌi Herodias moos hirus toꞌo atu noꞌo Yohanis. Mais la noo leet, tan Naꞌi Herodes natama Yohanis iha bui tiꞌan,  
\v 20 no naruka sondadu sia nebee daka metin nia.  
\p Naꞌi Herodes duꞌuk nakerat Yohanis. Nia natene naꞌak, Naꞌi Maromak mak naruka Yohanis mai. Liu tenik, Yohanis neꞌe, ema diꞌak no loos. Naꞌi Herodes duꞌuk nakara rona Yohanis. Mais isin ida-idak, nia moos noran la diꞌak rona Yohanis dalen.   
\p
\v 21 Nosi ikus, Ina Naꞌi Herodias netan leet noꞌo Yohanis. Loron nia, sia nadahur Naꞌi Herodes loron moris nodi namata ema boot sia mai hotu. Ema nia sia, mak makaer ukun, sondadu ulun, no fukun rai Galilea tomak.  
\v 22 Oras sia nadahur, Ina Naꞌi Herodias oan feto tama bidu. Nia bidu furak lo-loos toꞌo Naꞌi Herodes no bainaka sia neon diꞌak tebes. Tan baa nia, Naꞌi Herodes bolu nola oa nia hotu katak naꞌak, “Oa! O makara saa, katak mai! Haꞌu atu kfoo baa o!  
\v 23 Masik o musu haꞌukaan fohorai neꞌe faꞌe rua moos, haꞌu nanis foo. Karai aan kodi laleꞌan no raiklaran, kalo mamenon neꞌe.”   
\p
\v 24 Hotu, oa feto nia baa nusu inan naꞌak, “Ina! Ina nakara haꞌu kusu saa baa Ama Herodes?”  
\p Hotu, inan nataa naꞌak, “Aaa! O baa musu Yohanis ulun dei!”   
\p
\v 25 Hotu, oa nia baa nikar Naꞌi Herodes, hotu katak naꞌak, “Ama! Haꞌu kusu Yohanis ulun. Tau baa bikan ida, hodi mai baa haꞌu oras neꞌe ona!”   
\p
\v 26 Rona nola nunia, Naꞌi Herodes neon lakon kedan. Mais nia la bele dada nikar niakaan lia fuan nia, tan nia nameno tiꞌan, no ema waꞌin moos rona tiꞌan.  
\v 27 Tan baa nia, Naꞌi Herodes naruka sondadu ulun ida baa taa kotu Yohanis ulun iha bui laran.  
\v 28 Taa nola Yohanis ulun tiꞌan, sia tau baa bikan ida, nodi mai foo baa oa feto nia. Oa nia simu nola, hotu foo baa inan.  
\v 29 Oras Yohanis niakaan maktuir sia rona nola naꞌak ema taa kotu Yohanis ulun tiꞌan, sia moos mai nasai nola Yohanis maten nodi baa nakoi.  
\p Lia Yohanis mate, nunia dei.   
\s1 Yesus nahaan ema rihun lima resin  
\r (Mateus 14:13-21; Lukas 9:10-17; Yohanis 6:1-14)  
\p
\v 30 Baa loron ida, Yesus Niakaan maktuir sia mak Nia solok tiꞌan nia, fila nikar mai namutuk no Nia. Sia katak lia hotu-hotu mak sia nalo no nanorin tiꞌan.  
\v 31 Baa oras nia moos, ema waꞌin laꞌo baa-mai buka Yesus, toꞌo Nia no Niakaan maktuir sia la noo leet atu naa. Naree nunia, Yesus katak baa Niakaan maktuir sia naꞌak, “Mai ita baa fatin mamuk ida, nebee ita hanawa sala-sala lai.”   
\p
\v 32 Hotu, sia saꞌe bero baa buka fatin mamuk ida mak dook nosi leo nia.   
\p
\v 33 Mais ema waꞌin nia naree siakaan bero tuir debu boot tehen. Sia moos sai nosi leo laran, laꞌo tesi tuir rai maran, toꞌo uluk Yesus sia.  
\v 34 Oras Yesus sia tuun, ema waꞌin nia nein tiꞌan. Naree nunia, Yesus neon monu, tan ema nia sia la natene atu nalo saa. Sia hanesan bibi malae mak la noo makdaka. Nia moos nanorin sia\x + \xo 6:34 \xt Sura Renu Israꞌel 27:17; 1 Naꞌi Israꞌel Sia 22:17; 2 Lia Rai Israꞌel no Rai Yahuda 18:16; Yeskiel 34:5; Sakarias 10:2; Mateus 9:36\x*  
\v 35-36 nosi loro natetu toꞌo loro malirin. Oras loro malirin tiꞌan, Yesus Niakaan maktuir sia katak baa Nia naꞌak, “Ama! Diꞌak liu, maruka ema waꞌin neꞌe baa sosa haan iha leo kreꞌis neꞌe sia, tan haan la noo iha neꞌe.”   
\p
\v 37 Mais Yesus nataa naꞌak, “Lalika! Emi mak hahaan sia dei!”  
\p Mais sia nataa nikar naꞌak, “Aikee! Kalo ami mak hahaan ema lear neꞌe, ami musti hasai osan lear boot, hanesan ema kansera tinan ida!\f + \fr 6:37 \ft Hakerek Moon lia Yunani naꞌak osan murak tomak \ft \+it denari\+it* atus rua. Oras nia, \+it denari\+it* ida folin manesak no badaen kansera loron ida.\f* Oin nunabee, ami bele hetan osan lear nunia?”   
\p
\v 38 Mais Yesus nataa naꞌak, “Emi baa buka lai, keta noo ema mak nodi bakae.”  
\p Sia moos baa buka, hotu mai nikar katak baa Yesus naꞌak, “Ami hetan loos tubi baluk lima no naꞌan tasi lolon rua.”   
\p
\v 39 Hotu, Yesus naruka ema lear nia tuur naklibur baa hae fohon.  
\v 40 Sia moos tuur naklibur nunia. Klibur balu, ema naꞌin atus ida, balu tenik, naꞌin lima nulu.   
\p
\v 41 Hotu, Yesus nola tubi baluk lima nia no naꞌan tasi lolon rua nia. Nia tanaat baa laleꞌan nodi nusu matak-malirin baa Naꞌi Maromak. Hotu, Nia tohi faꞌe tubi nia, lolo baa maktuir sia, nebee sia faꞌe nadaar baa ema hotu-hotu. Nunia moos, naꞌan tasi lolon rua nia.  
\v 42 Ema lear nia moos naa toꞌo bosu.  
\v 43 Sia naa notu tiꞌan, Yesus Niakaan maktuir sia libur nola haan resin sia, nakonu koꞌe sanulu resin rua.   
\p
\v 44 Ema lear nia bele tama naꞌin rihun lima. Nia, foin sura mane dei. Sei la sura feto no lawarik sia.   
\s1 Yesus laꞌo iha wee leten  
\r (Mateus 14:22-33; Yohanis 6:16-21)  
\p
\v 45 Hotu, Yesus naruka Niakaan maktuir sia saꞌe bero, uluk Nia baa leo Betsaida iha debu boot balu baa. Mais Nia duꞌuk sei nein atu naruka ema lear nia fila.  
\v 46 Ema nia sia fila hotu tiꞌan, Nia saꞌe baa foho leten atu namulak.   
\p
\v 47-50 Kreꞌis kalan ona, Nia tuun nikar. Nia naree Niakaan maktuir siakaan bero toꞌo debu boot klaran tiꞌan. Mais sia fofer mate sala, tan sakar anin. Kreꞌis rai naroma, Yesus moos baa tuir sia. Mais, Nia laꞌo iha wee leten dei. Baa oras Nia atu taliꞌur bero nia, maktuir sia naree Nia. Sia sarebak tekis, nodi nusu baa malu naꞌak, “Hoi! Saa mak nia? Ema kmalar ka?!”  
\p Mais Yesus katak baa sia naꞌak, “Keta hataꞌuk! Haꞌu neꞌe Yesus!”   
\p
\v 51 Hotu, Yesus saꞌe baa bero laran. Anin moos nanawa kedan. Niakaan maktuir sia blaar hotu.  
\v 52 Sia foin naree Yesus nasai beran nodi nahaan ema rihun lima resin, mais sia sei la natene tebe-tebes Niakaan beran, tan siakaan neon no laran sei monas.   
\s1 Ema moras iha leo Genesaret mai bele-bele baa Yesus  
\r (Mateus 14:34-36)  
\p
\v 53 Toꞌo debu boot balu baa, Yesus sia tuun, hotu kesi bero iha leo ida naran Genesaret.  
\v 54 Oras nia, ema waꞌin naree, hotu sia nahii naꞌak, “Hoi! Yesus mai tiꞌan!”  
\v 55-56 Sia moos nalai baa katak ema hotu-hotu iha leo laran. Rona nola nunia, ema natiu nodi mai siakaan ema moras sia.  
\p Rona loos dei naꞌak Yesus iha fatin ida, ema mai natoba lerek ema moras sia iha fatin nia. Tan sia naneo naꞌak, “Surak koko loos Yesus farun ninin dei moos, ema moras diꞌak kedas.”   
\c 7  
\s1 Adat ema raiklaran la bele nalakon Naꞌi Maromak hakaran  
\r (Mateus 15:1-9)  
\p
\v 1 Baa loron ida, ema Farisi kabuun ida no manorik ukun Yahudi naꞌin hira, mai nosi Yerusalem atu nasoru Yesus.  
\v 2-5 Ema Farisi sia kaer metin adat nosi bei uluk Yahudi sia. Sia nalo nuneꞌe: kalo haa, musti fasi uluk liman tuir adat. Nunia moos, mai hikar hosi faꞌan fatik iha nabee dei, musti hariis kedan tuir adat. Toꞌo bahoꞌak uma laran, nuꞌu bikan-mako, musti fasi lai tuir adat, foin bele hodi haa.  
\p Kalo ema Yahudi seluk la tuir adat nia, ema Farisi sia nawan saꞌe.  
\p Tan baa nia, oras ema Farisi sia naree Yesus Niakaan maktuir sia naa la fasi uluk liman tuir siakaan adat nia, sia nawan saꞌe. Hotu, sia mai nasalak Yesus naꞌak, “Tan saa okaan maktuir sia la fasi uluk liman lai tuir itakaan adat, foin naa? Sia nakur tiꞌan itakaan adat nosi bei uluk sia!”   
\p
\v 6-7 Mais Yesus nataa naꞌak, “Emi neꞌe, liu resik tiꞌan! Emi katak seluk, halo seluk! Hori uluk, Maromak naruka makoꞌan Yesaya nakerek nela kedan naꞌak,  
\q1 ‘Ema nia sia tonun Haꞌu nodi ibun dei,  
\q2 la nodi neon.  
\q1 Tonun oin nunia, butan dei.  
\q2 Sia la nikir Haꞌukaan ukun.  
\q3 Sia nikir loos ema raiklaran ukun dei.’\x + \xo 7:6-7 \xt Yesaya 29:13\x*  
\p Emi moos halo nunia.  
\v 8-9 Emi taliꞌur Naꞌi Maromak ukun, hotu kaer metin adat ema raiklaran. Emi matenek basuk halo nunia!   
\p
\v 10 Uluk bei Musa natuun ukun-badu nosi Naꞌi Maromak naꞌak, ‘Ita musti hakneter ina-ama.’ Liu tenik, ‘Kalo ema ida deꞌan nahaat inan-aman, musti taa ukun mate baa ema nia.’\x + \xo 7:10 \xt Ema Israꞌel Sai Nosi Mesir 20:12, 21:17; Ukun-badu Naꞌilulik 20:9; Hanoin Hikar Dalan Moris 5:16\x*  
\v 11-12 Naꞌi Maromak nakara nunia, mais emi hanorin seluk. Emi haꞌak, lalika tulun ina-ama. Lalika foo naha baa sia, surak katak baa sia haꞌak naha mak o atu foo baa sia, o mameno tiꞌan atu sera baa Naꞌi Maromak.  
\v 13 Tebes. Hodi nunia, emi taliꞌur Naꞌi Maromak Manfatin, hotu selu hodi emikaan hanorin duꞌuk. Emi halo oin nunia, dala waꞌin tiꞌan.”   
\s1 Lia mak aat sai nosi ema neon laran  
\r (Mateus 15:10-20)  
\p
\v 14 Hotu, Yesus bolu nola ema seluk mak iha nia nodi naꞌak, “Rona, nebee emi hatene diꞌa-diꞌak lia neꞌe!  
\v 15 Saa mak tama baa ema kabun laran, la nalo ema kadoor. Mais, saa mak sai nosi ema neon laran, mak nalo kadoor.  
\v 16 [See mak no tilun, rona diꞌa-diꞌak!]”\f + \fr 7:16 \ft Lia tohar sanulu resin neen neꞌe, la tama iha Hakerek Moon tuan balu.\f*   
\p
\v 17 Hotu, Yesus no Niakaan maktuir sia laꞌo nela ema nia sia, tama baa uma ida. Iha nia, maktuir sia nusu lia hatetek nia isin.  
\v 18-19 Hotu, Yesus nataa naꞌak, “Emi sei la hatene dauk ka? Lia isin nuneꞌe: saa mak ema naa, la nalo kadoor. Mais, saa mak sai nosi ema neon laran, mak nalo kadoor. Tebes. Saa mak ita haa, tama kabun hotu sai nikar. (Hodi lia nia, Yesus nanorin seluk nosi ema Farisi sia. Tan Nia nanorin naꞌak, ema raiklaran bele naa sa-saa dei. La noo mak luli.)   
\p
\v 20 Saa mak sai nosi ema neon laran, mak nalo ema kadoor, toꞌo Naꞌi Maromak moos nakribi, hotu la noꞌuk namutuk no nia ona.  
\v 21 Noo lia aat waꞌin mak sai nosi ema neon laran nuꞌu lia aat, lia sala kfoꞌer, lia hanaꞌo, lia hoꞌo ema,  
\v 22 lia rotus, lia hakur biti-kluni, lia hahalok aat, lia bosok teen, lia nawan aat, lia tinu aat, lia dale hahaat ema, lia loko aan, lia notar lalek, no lia ulun fatuk.   
\p
\v 23 Lia aat nia sia hotu-hotu sai nosi ema neon laran. Lia nia sia mak nalo ema kadoor, toꞌo Naꞌi Maromak moos nakribi.”   
\s1 Yesus tulun ferik ida mak lahoos ema Yahudi  
\r (Mateus 15:21-28)  
\p
\v 24 Hotu, Yesus sia laꞌo nela fatin nia, baa leo ida naran Tirus. Toꞌo baa, sia tama lai-lais baa uma ida, tan Yesus la noꞌuk ema natene Nia mai tiꞌan. Mais Nia la bele nakfunin.   
\p
\v 25-26 Iha leo nia noo ferik ida. Ferik nia lahoos ema Yahudi. Nia ema maktabar mak moris mai iha Fenisia, iha rai Siria baa. Oras rona Yesus mai, nia baa nakroꞌan nebee Yesus teꞌur nasai diabu nosi niakaan oan feto.   
\p
\v 27 Mais Yesus nataa nodi soe lia naꞌak, “Lawarik sia musti naa uluk lai, foin bele foo hahaak resin baa asu.” [Lia isin naꞌak, Yesus musti tulun uluk niakaan ema Yahudi sia lai, foin bele tulun ema seluk.]   
\p
\v 28 Mais ferik nia nataa naꞌak, “Tebes, Ama! Mais asu nia iha hadak ohak. Nia moos bele naa haan mumun mak monu nosi lawarik siakaan bikan.” [Lia isin naꞌak, baa oras lawarik sia naa, asu moos bele naa. Masik Yesus tulun niakaan ema, Nia moos musti tulun ema seluk.]   
\p
\v 29 Rona nola nunia, Yesus nataa naꞌak: “Kona! Ina dale nia tebes! Tan nunia, diabu nia sai tiꞌan nosi ina oan! Ina bele fila ona.”   
\p
\v 30 Rona nola nunia, ferik nia moos fila. Toꞌo uma baa, naree oan toba dukur, tan diabu sai nela nia tiꞌan.   
\s1 Yesus nadiꞌak nola ema ida mak diuk no la bele dale  
\p
\v 31 Hotu, Yesus sia laꞌo nela leo Tirus, tuir tasi tehen toꞌo leo Sidon. Hotu, sia laꞌo liu toꞌo nikar debu boot Galilea baa. Hotu, sia laꞌo liu toꞌo rai ida no leo sanulu, naran ‘Dekapolis’.  
\v 32 Iha rai nia, noo ema ida mak diuk no la bele dale. Niakaan mamaluk sia nodi nia baa Yesus hotu nakroꞌan naꞌak, “Ama! Tulun ami lai! Ami husu Ama rai liman baa, hodi hadiꞌak hola ema neꞌe.”  
\v 33 Rona nola nunia, Yesus nodi ema nia mesan baa fatin ida, laꞌo nela ema waꞌin nia sia. Hotu, Yesus natama liman fuan baa ema nia tilun karuk-kwana. Nia moos nola kaban, tau baa ema nia nanaan.  
\v 34 Hotu, Nia tanaat baa laleꞌan, nola nawan, hotu naruka naꞌak, “\it Efata!\it*” (Lia fuan neꞌe naꞌak, “Makloke ona!”)   
\p
\v 35 Yesus naruka loos nunia dei, ema nia rona kedas. Nanaan makaꞌas nia, moos mamar kedas, toꞌo nia bele dale diꞌak.   
\p
\v 36 Hotu, Yesus no ema nia fila nikar baa ema waꞌin nia. Mais Yesus nakahik sia naꞌak, “Rona lai! Keta katak baa ema seluk haꞌak Haꞌu mak kadiꞌak kola ema neꞌe!” Masik Yesus nakahik moos, sia katak luku lia nia keke lema rai.  
\v 37 Ema mak rona lia nia, blaar tebes. Sia tonun Yesus naꞌak, “Tebes! Ema neꞌe nalo hotu-hotu dadi diꞌak! Ema diuk, bele rona! Ema mak la bele dale moos, bele dale!”   
\c 8  
\s1 Yesus nahaan ema naꞌin rihun haat  
\r (Mateus 15:32-39)  
\p
\v 1-3 Baa oras nia, ema waꞌin mai atu rona Yesus nanorin. Sia tuir Yesus loron tolu, toꞌo la noo bakae ona. Naree nunia, Yesus bolu Niakaan maktuir sia naꞌak, “Haꞌu kadomi ema waꞌin neꞌe sia. Balu mai nosi fatin dook, libur malu loron tolu tiꞌan, toꞌo la no bakae ona. Diꞌak liu, sia keta fila kabun mamuk. Keta toꞌo siakaan oin nakukun, hotu nakloti iha dalan klaran.”   
\p
\v 4 Mais maktuir sia nataa naꞌak, “Ama! Fatin neꞌe dook nosi leo. Ami la bele hahaan hola ema waꞌin neꞌe!”   
\p
\v 5 Mais Yesus nusu baa sia naꞌak, “Emi hoo tubi baluk hira iha nia?”  
\p Sia nataa naꞌak, “Baluk hitu dei!”   
\p
\v 6 Hotu, Yesus naruka ema lear nia tuur baa rai. Nia nola tubi baluk hitu nia, nusu matak-malirin baa Naꞌi Maromak. Hotu, Yesus faꞌe tubi nia foo baa maktuir sia, nebee faꞌe nadaar baa ema lear nia hotu-hotu.  
\v 7 Iha nia moos, noo naꞌan tasi lolon hira. Yesus moos nusu matak-malirin baa Naꞌi Maromak, hotu naruka Niakaan maktuir sia faꞌe nadaar tenik baa ema lear nia.  
\v 8-9 Sura ema hotu-hotu mak naa nia, bele tama rihun haat. Sia hotu-hotu naa toꞌo bosu. Hotu tiꞌan, Yesus Niakaan maktuir sia libur nola haan resin sia, nakonu nola koꞌe boot hitu. Hotu, Yesus naruka fila ema nia sia.  
\v 10 Nunia tiꞌan, Yesus no Niakaan maktuir sia saꞌe bero atu baa fatin ida naran Dalmanuta.   
\s1 Ema Farisi sia nusu tadak blaar atu nodi nahonu Yesus  
\r (Mateus 16:1-4)  
\p
\v 11 Yesus sia toꞌo Dalmanuta tiꞌan, ema partee Farisi naꞌin hira mai nasoru Nia. Sia taruka lia fuan no Yesus, tan atu kohi Nia. Sia nusu naꞌak, “Ama! Matudu tadak blaar baa ami lai, nebee dadi kakaer naꞌak Naꞌi Maromak mak latan beran baa Ama.”\x + \xo 8:11 \xt Mateus 12:38; Lukas 11:16\x*   
\p
\v 12 Mais Yesus nola nawan hotu katak baa sia naꞌak, “Kalo Haꞌu krona emi dale nunia, Haꞌu laran moras! Tan saa ema oras neꞌe nusu tadak blaar? Keta nunia! Haꞌu nanis bele kalo, mais Haꞌu la katudu baa emi!”\x + \xo 8:12 \xt Mateus 12:39; Lukas 11:29\x*   
\p
\v 13 Hotu, Yesus laꞌo nela ema Farisi sia, saꞌe nikar bero no Niakaan maktuir sia, nakur baa debu boot balu baa.   
\s1 Yesus foo natene nebee sintidu baa ema Farisi sia  
\r (Mateus 16:5-12)  
\p
\v 14 Toꞌo debu klaran, foin Yesus Niakaan maktuir sia nanoin nola naꞌak, sia naluꞌa bakae. Sia nodi loos tubi baluk ida dei.  
\v 15 Rona nola sia temi tubi, Yesus katak naꞌak, “Musti sintidu baa naꞌi Herodes no ema Farisi sia, tan siakaan hahalok hanesan tua teen tubi.”\x + \xo 8:15 \xt Lukas 12:1\x*   
\p
\v 16 Rona nola Yesus temi tua teen tubi, maktuir sia moos neon tabasar. Sia nusu baa malu naꞌak, “Itakaan Ama dale saa mak nia? Keta arumak Nia dale nunia tan ita la hodi tubi.”   
\p
\v 17 Mais Yesus natene siakaan neon. Hotu, Nia nusu naꞌak, “Tan saa emi hanoin baa tubi dei? Tan saa emi sei la hatene Haꞌukaan lia isin? Emikaan kakutak naktomak tebes!  
\v 18 Emi haree duꞌuk tiꞌan, mais emi sei nuꞌu ema delek. Emi rona duꞌuk tiꞌan, mais emi sei nuꞌu ema diuk.\x + \xo 8:18 \xt Yeremia 5:21; Yeskiel 12:2; Markus 4:12\x*  
\v 19 Tubi baluk lima mak Haꞌu ktohi faꞌe kodi kahaan ema rihun lima nia, emi haluꞌa tiꞌan ka? Baa oras nia, emi libur hola tubi resin sia, nakonu koꞌe hira?”  
\p Sia nataa naꞌak, “Koꞌe sanulu resin rua Ama!”   
\p
\v 20 Hotu, Yesus nusu tenik naꞌak “Tubi mak Haꞌu ktohi faꞌe kodi kahaan ema rihun haat nia, emi haluꞌa tiꞌan ka? Baa oras nia, emi libur hola tubi resin sia nakonu koꞌe boot hira?”  
\p Sia nataa naꞌak, “Koꞌe hitu Ama!”   
\p
\v 21 Rona nola nunia, Yesus naꞌak, “Loos tebes! Emi haree duꞌuk tiꞌan, mais tan saa emi sei la hatene dauk See mak latan beran nia baa Haꞌu?”   
\s1 Yesus nadiꞌak nola ema delek ida iha leo Betsaida  
\p
\v 22 Hotu, Yesus sia toꞌo leo Betsaida. Iha nia noo ema delek ida. Ema nodi nia mai baa Yesus. Sia nakroꞌan nebee Yesus koko ema nia nodi nadiꞌak nola nia.  
\v 23 Rona nola nunia, Yesus kaer ema delek nia liman, nalaꞌo nodi baa kota luan. Toꞌo baa, Nia taniru kaban baa ema delek nia matan, hotu rai liman baa, nodi nusu naꞌak, “Nunabee? O maree tiꞌan ka sei?”   
\p
\v 24 Hotu, ema nia foti oin, nodi titu karuk-kwana. Hotu, nia nataa naꞌak, “Tebes! Haꞌu kbele karee. Haꞌu karee ema sia laꞌo baa-mai, mais nuꞌu ai huun mak laꞌo!”   
\p
\v 25 Tan ema nia titu sei ba-baur, Yesus rai tenik liman baa matan. Hotu, ema nia loke tenik matan, naree malorek tiꞌan.  
\v 26 Hotu, Yesus naruka nia fila nodi foo natene naꞌak, “Fila ona! Mais keta fila mikar baa Betsaida!”   
\s1 Petrus katak sain naꞌak, Yesus mak Kristus  
\r (Mateus 16:13-20; Lukas 9:18-21)  
\p
\v 27 Hotu, Yesus no Niakaan maktuir sia laꞌo nasirin leo iha rai Kaisarea Filipi. Toꞌo dalan klaran, Yesus nusu baa sia naꞌak, “Tuir ema dalen, Haꞌu neꞌe See?”   
\p
\v 28 Sia nataa naꞌak, “Ema balu naꞌak, Ita Boot neꞌe Yohanis Mak Sarani Ema. Seluk naꞌak, Ita Boot neꞌe Elia mak Maromak makoꞌan uluk. Balu tenik naꞌak, Maromak makoꞌan ida seluk.”\x + \xo 8:28 \xt Markus 6:14-15; Lukas 9:7-8\x*   
\p
\v 29 Rona nunia, Yesus nusu tenik naꞌak, “Mais kalo tuir emi duꞌuk, Haꞌu neꞌe See?”  
\p Petrus nataa naꞌak, “Ita Boot neꞌe Kristus mak Naꞌi Maromak boi kedan hori uluk!”\x + \xo 8:29 \xt Yohanis 6:68-69\x*   
\p
\v 30 Rona nola nunia, Yesus nakahik sia naꞌak, “Keta katak lia neꞌe baa ema!”   
\s1 Yesus katak kedan lia Niakaan susar no mate  
\r (Mateus 16:21-28; Lukas 9:22-27)  
\p
\v 31 Nahuu nosi oras nia, Yesus katak baa Niakaan maktuir sia naꞌak, “Haꞌu neꞌe, Ema Raiklaran Isin. Haꞌu atu katiu susar oi-oik, tan fukun sia, naꞌilulik sia, no manorik ukun sia, hotu-hotu la simu Haꞌu. Sia nanis noꞌo Haꞌu. Mais toꞌo wainrua,\f + \fr 8:31 \ft Kalo ita sura loron hodi lia Yunani, oin seluk nosi sura loron hodi lia Tetun. Lia Yunani sura loron ohin neꞌe naꞌak “loron ida”; awan naꞌak “loron rua”; wainrua naꞌak “loron tolu”; waintolu naꞌak “loron haat”. Hakerek Moon tuir lia Yunani naꞌak, τῃ τρίτῃ ἡμέρᾳ (\ft \+it tē tritē hēmera\+it*). Neꞌe naꞌak “iha loron tolu”. Mais ita sura loron nia hodi lia Tetun naꞌak “wainrua”. Ita hatene haꞌak Yesus mate baa loron lima. Awan, loron neen (mak ema Yahudi sura naꞌak, loron rua). Hotu, Yesus moris nikar baa loron domiku (mak ema Yahudi sura naꞌak, loron tolu).\f* nanis Haꞌu kmoris kikar.”  
\v 32 Rona nola nunia, Petrus dada nola Yesus baa sorin, hotu nakahik naꞌak, “Ita Boot keta katak nunia! Haꞌu la ksimu!”   
\p
\v 33 Mais Petrus dale nia la kona baa Naꞌi Maromak hakaran. Yesus titu fila baa maktuir rumak sia. Hotu, Nia deꞌan Petrus naꞌak, “Okaan dale nia, diabu ulun lian. Sai mosi neꞌe! O manoin loos ema raiklaran hakaran, la manoin Naꞌi Maromak hakaran!”   
\p
\v 34 Hotu, Yesus bolu nola ema waꞌin mai namutuk no Niakaan maktuir sia. Nia nanorin sia naꞌak, “Ema mak noꞌuk tuir Haꞌu, musti naterus aan bei-beik sura loron. Nia musti naluꞌa lakon niakaan hakara duꞌuk, nebee tuir Naꞌi Maromak hakaran. Masik ema atu noꞌo nia moos, nia musti tuir bei-beik, hanesan ema mak natiu ai karuus atu baa mate.\x + \xo 8:34 \xt Mateus 10:38; Lukas 9:23, 14:27\x*  
\v 35 Ema mak moris bodik isin lolon duꞌuk, niakaan moris atu lakon mohu. Mais ema mak nadiꞌa aan mate, tan nakara tuir Haꞌu no katak Haꞌukaan Manfatin Diꞌak, ema nia netan moris nima-nimak no Naꞌi Maromak.\x + \xo 8:35 \xt Mateus 10:39; Lukas 17:33; Yohanis 12:25\x*  
\v 36 Rona mai! Kalo ema netan raiklaran sasoin tomak, mais Naꞌi Maromak soe nia, nia netan sotir saa?  
\v 37 La noo saa ida iha raiklaran tomak, mak ema bele nodi selu niakaan kmalar!   
\p
\v 38 Ema raiklaran oras neꞌe, siakaan hahalok aat oi-oik! Sia la nikir Naꞌi Maromak. Mais hanoin diꞌa-diꞌak! Ema mak moe tuir Haꞌu no Haꞌukaan hanorin, Haꞌu moos moe katene nia iha Naꞌi Maromak oin. Haꞌu neꞌe, Ema Raiklaran Isin. Nosi ikus, Haꞌu kmai kikar kosi laleꞌan bele-bele ko Naꞌi Maromak Niakaan makbukar laleꞌan sia. Ami tuun hodi Ama Niakaan beran boot, foin ema natene malorek naꞌak, Haꞌu neꞌe See.   
\c 9  
\p
\v 1 Rona, tan Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Nosi emi hotu-hotu neꞌe, balu la mate toꞌo naree Naꞌi Maromak kaer ukun nodi beran boot kaliuk.”   
\s1 Naꞌi Maromak lalore Yesus Niakaan makaꞌas  
\r (Mateus 17:1-13; Lukas 9:28-36)  
\p
\v 2 Loron neen siku tiꞌan, Yesus no Petrus, Yakobus no Yohanis saꞌe baa foho aas ida mak la noo ema. Toꞌo baa, maktuir naꞌin tolu nia sarebak, tan sia naree Yesus nakfilas.  
\v 3 Niakaan faru moos naksinak. Iha raiklaran tomak la no saa ida mak mutin liu faru nia.  
\v 4 Teki-tekis, sia moos naree Yesus dale no Bei Elia no Bei Musa, mak Maromak makoꞌan uluk sia.   
\p
\v 5-6 Maktuir naꞌin tolu nia nataꞌuk tebe-tebes. Neon moos tabasar toꞌo Petrus dale karin baa Yesus naꞌak, “Ama! Ita iha neꞌe, furak tiꞌan. Diꞌak liu ami hariik batane tolu: ida bodik Ita Boot, ida bodik Bei Elia, no ida tenik bodik Bei Musa.”   
\p
\v 7 Teki-tekis, ababun tuun taka nola sia hotu. Sia rona lia maliak ida mai nosi ababun laran naꞌak, “Rona mai! Neꞌe, Haꞌukaan Oan mak Haꞌu kadomi! Rona diꞌa-diꞌak baa Nia!”\x + \xo 9:7 \xt 2 Petrus 1:17-18; Mateus 3:17; Markus 1:11; Lukas 3:22\x*   
\p
\v 8 Rona tiꞌan lia maliak nia, Petrus sia titu baa-mai. Mais sia la naree ema seluk, hela mesan Yesus.   
\p
\v 9 Hotu, Yesus sia tuun nikar nosi foho nia. Oras laꞌo, Yesus nakahik maktuir sia naꞌak, “Saa mak emi foin haree ohin nia, keta katak baa ema. Haꞌu neꞌe, Ema Raiklaran Isin. Nanis Haꞌu kmate. Mais kalo Haꞌu kmoris kikar tiꞌan, foin emi bele katak hasai lia mak emi haree tiꞌan nia baa ema.”   
\p
\v 10 Rona nola nunia, sia rai Yesus mamenon nia. Mais sia nakusuk baa malu naꞌak, “Nia katak naꞌak Nia nanis mate, hotu moris nikar. Lia saa mak oin nunia?”   
\p
\v 11 Sia moos nusu baa Yesus naꞌak, “Tuir manorik ukun siakaan hanorin, Maromak makoꞌan Elia musti mai uluk lai, foin Kristus mai. Mais tuir Ita Boot hanorin, nunabee?”\x + \xo 9:11 \xt Maleaki 4:5; Mateus 11:14\x*   
\p
\v 12 Yesus nataa naꞌak, “Tebes! Elia musti mai uluk atu nasori dalan bodik Kristus. Maromak makoꞌan sia moos nakerek kedan hori uluk nosi lia Ema Raiklaran Isin naꞌak, ema atu nasusar toꞌo noꞌo Nia. Tan saa emi sei la hatene lia neꞌe?  
\v 13 Rona diꞌa-diꞌak! Elia nia mai tiꞌan. Mais ema noꞌo nia, tuir siakaan hakara. Hodi nunia, sia natoꞌo saa mak makoꞌan sia nakerek nela tiꞌan.”  
\p [Hodi katak nunia, Yesus nalore naꞌak makoꞌan Elia mak nasori dalan bodik Kristus, nia mak Yohanis.]   
\s1 Yesus nadiꞌak nola lawarik ida mak diabu tekar  
\r (Mateus 17:14-21; Lukas 9:37-43)  
\p
\v 14 Yesus no Niakaan maktuir naꞌin tolu nia mai nikar tiꞌan nosi foho nia, sia naree ema waꞌin naklibur nodi nobun Yesus Niakaan maktuir rumak sia. Sia noꞌi toe malu no manorik ukun Yahudi sia.  
\v 15 Oras sia naree Yesus mai, sia sarebak, tan sia naꞌak falik Yesus sei iha foho leten baa. Hotu, sia nalai baa nasoru Nia.   
\p
\v 16 Yesus moos nusu baa sia naꞌak, “Emi toe malu baa saa?”   
\p
\v 17 Mais ema ida mai nusu teri baa Yesus naꞌak, “Ama! Tulun lai! Haꞌu kodi haꞌukaan oan mane mai, nebee Ama nadiꞌak nola nia. Haꞌukaan oan neꞌe la bele dale, tan diabu tekar.  
\v 18 Oras diabu tekar, nia nitak lawarik neꞌe baa rai. Hotu, kaban furin sai no ruun neꞌan. Isin moos makaꞌas nuꞌu ai. Haꞌu kakroꞌan tiꞌan baa Okaan maktuir sia nebee teꞌur sai diabu nia. Mais sia la bele nalo saa ida.”   
\p
\v 19 Rona nola nunia, Yesus deꞌan Niakaan maktuir sia naꞌak, “Emi neꞌe, liu resik tiꞌan! Haꞌu kamutuk ko emi kleur tiꞌan, mais emi la fiar Haꞌu! Haꞌu kmusti katerus aan ko emi toꞌo wainhira? Modi lawarik nia mai!”  
\v 20 Hotu, sia nakaꞌu nodi lawarik nia mai. Mais oras diabu naree Yesus, nia nitak tenik lawarik nia baa rai nodi naduir baa-mai toꞌo kaban furin sai.   
\p
\v 21 Naree nunia, Yesus nusu baa lawarik nia aman naꞌak, “O oan dadi nuneꞌe hori hirak tiꞌan?”  
\p Ama nia nataa naꞌak, “Hori sei kiꞌik.  
\v 22 Kleur tiꞌan, diabu beer noꞌo lawarik neꞌe. Naloti lawarik baa haꞌi, no namout baa wee. Kalo bele, Ita Boot tulun no hadomi ami. Hadiꞌak hola lawarik neꞌe lai.”   
\p
\v 23 Hotu Yesus nataa naꞌak, “Tan saa o katak maꞌak, ‘kalo bele’? Haꞌu kbele kalo sa-saa hotu-hotu, surak ema fiar tebe-tebes.”   
\p
\v 24 Rona nola nunia, ama nia nataa nodi tanis naꞌak, “Ama! Haꞌu kfiar tebe-tebes. Mais tulun haꞌu, nebee haꞌukaan fiar neꞌe, bele hetak biit.”   
\p
\v 25 Baa oras nia, ema waꞌin mai kabuun nola Yesus. Naree nunia, Yesus moos naruka diabu nia naꞌak, “Hoi diabu aat! Sai mela lawarik neꞌe, nebee nia bele rona no bele dale. Keta tama mikar tenik baa nia ona.”   
\p
\v 26 Rona Yesus dale nunia, diabu nia nahii makaꞌas nodi naloti lawarik nia baa rai, toꞌo nasaꞌe horak, foin sai nela. Hotu, lawarik mate sala, toꞌo ema nia sia dale naꞌak, “Adeei! Lawarik neꞌe mate tiꞌan!”   
\p
\v 27 Mais Yesus kaer nola lawarik nia liman, nodi foti nadeer. Lawarik nia moos nadeer kedas.   
\p
\v 28 Nunia hotu, Yesus no Niakaan maktuir sia laꞌo nela fatin nia, tama baa uma ida. Iha nia, maktuir sia no Yesus mesan, hotu sia nusu Yesus naꞌak, “Ama! Tan saa ami la bele teꞌur sai diabu ohin nia?”   
\p
\v 29 Yesus moos katak nalore baa sia naꞌak, “Diabu oin nunia, aat basuk! Emi musti hamulak hodi haloon baa Naꞌi Maromak, foin bele teꞌur sai diabu oin nunia.”   
\s1 Yesus katak tenik lia Niakaan susar no mate  
\r (Mateus 17:22-23; Lukas 9:43-45)  
\p
\v 30 Hotu, Yesus no Niakaan maktuir sia laꞌo nela fatin nia, tama baa rai Galilea. Sia toꞌo tiꞌan, mais Yesus la noꞌuk ema natene naꞌak Nia iha nia,  
\v 31 tan Nia nakara nanorin Niakaan maktuir sia mesan. Hotu, Nia katak baa Niakaan maktuir sia naꞌak, “La kleur ona, ema atu faꞌan Haꞌu baa ema seluk. Hotu, sia noꞌo Haꞌu, Ema Raiklaran Isin neꞌe. Nanis Haꞌu kmate, mais wainrua, Haꞌu kmoris kikar.”   
\p
\v 32 Rona nola nunia, maktuir sia neon tabasar. Mais sia nakerat nusu tenik lia nia isin.   
\s1 Yesus Niakaan maktuir sia toe malu baa lia see mak boot  
\r (Mateus 18:1-5; Lukas 9:46-48)  
\p
\v 33 Hotu, Yesus no Niakaan maktuir sia laꞌo toꞌo Kapernaum. Baa oras sia iha uma ida laran, Yesus nusu sia naꞌak, “Ohin nia emi toe malu baa saa?”   
\p
\v 34 Mais la noo maktuir ida mak nataa. Tan tebes! Ohin nia sia toe malu iha dalan klaran baa lia see mak boot.\x + \xo 9:34 \xt Lukas 22:24\x*   
\p
\v 35 Hotu, Yesus tuur nodi nanorin sia naꞌak, “See mak nakara dadi ema boot, nia musti dadi ema kiꞌik nodi naliku ema seluk.”\x + \xo 9:35 \xt Mateus 20:26-27, 23:11; Markus 10:43-44; Lukas 22:26\x*   
\p
\v 36 Hotu, Yesus baa nakaꞌu nola lawarik oan ida, nodi mai baa siakaan klaran. Hotu, katak naꞌak,  
\v 37 “Ema mak tuir Haꞌu musti naliku ema kiꞌik nudaar lawarik oan neꞌe. Hodi nunia, nia naliku Haꞌu no Haꞌukaan Ama mak solok Haꞌu kmai raiklaran neꞌe.”\x + \xo 9:37 \xt Mateus 10:40; Lukas 10:16; Yohanis 13:20\x*   
\s1 See mak itakaan ema?  
\r (Lukas 9:49-50)  
\p
\v 38 Hotu, Yesus Niakaan maktuir naꞌin ida naran Yohanis nasaꞌe lia naꞌak, “Ama! Loron ida, ami haree ema ida teꞌur sai diabu nodi Ita Boot naran. Mais ami hakahik nia, tan nia lahoos itakaan ema.”   
\p
\v 39 Rona nola nunia, Yesus nataa naꞌak, “Keta makahik nia. Tan, see mak nalo tadak blaar nodi Haꞌukaan naran, nia la nahaat Haꞌukaan naran.  
\v 40 Kalo nia la sakar ita, nia nanis itakaan ema.\x + \xo 9:40 \xt Mateus 12:30; Lukas 11:23\x*  
\v 41 Rona, tan Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Kalo ema naliku emi tan emi tuir Kristus, nanis Naꞌi Maromak la naluꞌa ema nia. Masik nia tulun emi nodi wee hemu fatik ida dei moos, Naꞌi Maromak la naluꞌa nia.”\x + \xo 9:41 \xt Mateus 10:42\x*   
\s1 Keta hakdiuk ho sala  
\r (Mateus 18:6-9; Lukas 17:1-2)  
\p
\v 42 Hotu, Yesus katak tenik baa sia naꞌak, “Kalo ema sasuꞌat ema kiꞌik ida tuir dalan kaleꞌuk toꞌo ema kiꞌik nia la fiar tenik baa Haꞌu, ema nia, sintidu! Diꞌak liu kesi fatuk boot ida\f + \fr 9:42 \ft Hakerek Moon tuir lia Yunani naꞌak ‘fatuk laledun’. Uluk ema Yahudi sia ledu haree gandum nodi fatuk laledun mak boot liu ema. Sia feur fatuk nia, nodi kuda keledai.\f* baa niakaan kakorok, hotu tonan mout baa tasi laran.   
\p
\v 43 Kalo o malo sala modi o liman, taa kotu baa dei! Diꞌak liu o tama laleꞌan modi liman mesak, nosi baa o tama haꞌi naraka modi liman rua.\x + \xo 9:43 \xt Mateus 5:30\x*  
\v 44 [Haꞌi naraka neꞌe, fatin susar basuk. Iha nia, kniba tota bei-beik. Haꞌi moos laka la nanawa.]\f + \fr 9:44 \ft Tohar haat nulu resin haat neꞌe la tama iha Hakerek Moon lia Yunani balu.\f*  
\v 45 Kalo o malo sala modi o ain, taa kotu baa dei. Diꞌak liu, o tama laleꞌan modi ain mesak, nosi baa o tama haꞌi naraka modi ain rua.  
\v 46 [Haꞌi naraka neꞌe, fatin susar basuk. Iha nia, kniba tota bei-beik. Haꞌi moos laka la nanawa.]\f + \fr 9:46 \ft Tohar haat nulu resin neen neꞌe la tama iha Hakerek Moon lia Yunani balu.\f*  
\v 47 Kalo o malo sala modi o matan, sukit soe baa dei. Diꞌak liu, o tama laleꞌan modi matan mesak, nosi baa o tama haꞌi naraka modi matan rua.\x + \xo 9:47 \xt Mateus 5:29\x*   
\q1
\v 48 ‘Haꞌi naraka neꞌe, fatin susar basuk.  
\q2 Iha nia, kniba tota bei-beik.  
\q2 Haꞌi moos laka la nanawa.’\x + \xo 9:48 \xt Yesaya 66:24\x*   
\p
\v 49 Haꞌukaan hanorin neꞌe, todan tebes. Tan ema mak nakara tuir Haꞌu, musti naterus aan tuir bei-beik, hanesan naꞌan hameer mak tamun baa haꞌi, nebee bele rai kleur.   
\p
\v 50 Masin nanis diꞌak. Ita hodi hamidar haan. Mais kalo masin nia la meer ona, la no folin tiꞌan. Nunia moos emi. Emi musti dadi hanesan masin bodik raiklaran, nebee emi bele moris diꞌa-diꞌak ho ema hotu-hotu.”  
\p [Hodi nunia, Yesus nanorin baa Niakaan maktuir sia naꞌak, keta toe malu baa lia see mak boot, see mak kiꞌik.]\x + \xo 9:50 \xt Mateus 5:13; Lukas 14:34-35\x*   
\c 10  
\s1 Ema Farisi nodi lia sasa feen-laꞌen atu nahonu Yesus  
\r (Mateus 19:1-12; Lukas 16:18)  
\p
\v 1 Hotu, Yesus no Niakaan maktuir sia baa rai Yudea no rai seluk sia iha mota Yordan lorosaꞌe. Iha nia ema waꞌin moos mai baa Yesus. Hotu, Nia nanorin sia nuꞌu wai-wain.   
\p
\v 2 Iha nia moos, noo ema Farisi naꞌin hira. Sia mai atu talik nahonu Yesus. Sia nusu baa Nia naꞌak, “Tuir itakaan ukun-badu, kalo mane ida no feen tiꞌan, nia bele soe feen ka lale?”   
\p
\v 3 Rona nola nunia, Yesus nataa naꞌak, “Hanoin diꞌa-diꞌak lai! Ukun-badu feen-laꞌen mak Bei Musa rai nela baa ita naꞌak saa?”   
\p
\v 4 Sia nataa naꞌak, “Bei Musa ukun-badu nia naꞌak, ‘Laꞌen bele soe feen, surak foo uluk hakerek soe malu baa feen.’ ”\x + \xo 10:4 \xt Hanoin Hikar Dalan Moris 24:1-4; Mateus 5:31\x*   
\p
\v 5 Yesus moos nataa nikar naꞌak, “Tan emi ulun fatuk, foin bei Musa nakerek nela tiꞌan nunia.  
\v 6 Mais keta haluꞌa lia hori uluk fohon, baa oras Naꞌi Maromak naseꞌi laleꞌan no raiklaran. Lia nia naꞌak,  
\q1 ‘Naꞌi Maromak naseꞌi ema, feto no mane.\x + \xo 10:6 \xt Lia Uluk Fohon 1:27, 5:2\x*   
\q2
\v 7 Tan lia nia, mane musti laꞌo nela inan-aman  
\q3 atu moris neon ida, laran ida no feen,   
\q3
\v 8 tan sia rua dadi mesak tiꞌan.’\x + \xo 10:8 \xt Lia Uluk Fohon 2:24\x*   
\p
\v 9 Naꞌi Maromak duꞌuk mak kesi namutuk sia rua tiꞌan. Ema la bele sasa faꞌe ona!”   
\p
\v 10 Nunia hotu, Yesus no Niakaan maktuir sia mesan tama baa uma ida. Iha nia maktuir sia nusu nebee Yesus katak nalore hanorin ohin nia baa sia.   
\p
\v 11 Nia katak naꞌak, “Mane mak soe feen, hotu nola tenik feto, mane nia nakur biti-kluni.  
\v 12 Feto moos nunia! Feto mak soe laꞌen, hotu nola tenik mane, feto nia moos nakur biti-kluni.”\x + \xo 10:12 \xt Mateus 5:32; 1 Korintus 7:10-11\x*   
\s1 Yesus foo matak-malirin baa lawarik sia  
\r (Mateus 19:13-15; Lukas 18:15-17)  
\p
\v 13 Baa loron ida, ema nodi siakaan oan sia baa Yesus. Sia nusu Yesus rai liman baa lawarik sia, nebee simu matak-malirin. Mais Yesus Niakaan maktuir sia saseni ema nia sia.   
\p
\v 14 Naree nunia, Yesus krakat baa maktuir sia naꞌak, “Habusik lawarik sia mai baa Haꞌu! Keta saseni sia! Tan ema oin nunia sia, mak Naꞌi Maromak eman.  
\v 15 Rona, tan Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Ema mak nakara dadi baa Naꞌi Maromak eman, nia musti nakriꞌit aan baa Naꞌi Maromak hanesan lawarik oan nakriꞌit aan baa inan-aman. Kalo lale, ema nia la fatan dadi baa Naꞌi Maromak eman.”\x + \xo 10:15 \xt Mateus 18:3\x*  
\v 16 Hotu, Yesus nakoꞌak nola lawarik nia sia. Nia rai liman baa sia ida-idak, nodi foo matak-malirin baa sia.   
\s1 Maksoin ida buka dalan atu moris nima-nimak no Naꞌi Maromak  
\r (Mateus 19:16-30; Lukas 18:18-30)  
\p
\v 17 Baa oras Yesus sia atu laꞌo, ema maksoin ida nalai mai nasoru sia. Nia nakniꞌa baa Yesus nodi nusu naꞌak, “Ama Boot! Ama Boot neꞌe, ema diꞌak. Tan baa nia, haꞌu kusu Ama nanorin lia ida baa haꞌu. Lia nia nuneꞌe, Ama Boot. Haꞌu kmusti kalo saa, nebee katene malorek kaꞌak haꞌu kbele tama laleꞌan atu moris kamutuk ko Naꞌi Maromak?”   
\p
\v 18 Yesus moos nataa naꞌak, “Tan saa o temi Haꞌu maꞌak ema diꞌak? La no ema ida mak diꞌak. Naꞌi Maromak mesan dei mak diꞌak.  
\v 19 O matene tiꞌan Naꞌi Maromak ukun naꞌak:  
\q2 ‘Keta hoꞌo ema;  
\q2 Keta hakur biti-kluni;  
\q2 Keta hanaꞌo;  
\q2 Keta hataa hodi lia tolek;  
\q2 Keta beꞌur ema hodi hola siakaan sa-saa;  
\q2 No ita musti hakneter itakaan inan-aman.’ ”\x + \xo 10:19 \xt Ema Israꞌel Sai Nosi Mesir 20:12-16; Hanoin Hikar Dalan Moris 5:16-20\x*   
\p
\v 20 Hotu, ema nia nataa naꞌak, “Tebes, Ama Boot! Haꞌu kalo tuir tiꞌan ukun nia sia hotu-hotu hori sei kiꞌik.”   
\p
\v 21 Rona nola nunia, Yesus nadomi ema nia. Nia katak naꞌak, “Kona! Mais sei no lia ida tenik. O musti fila, baa faꞌan mohu okaan sasoin sia. Hotu, faꞌe osan nia baa ema kiꞌik no ema susar sia, foin fila mikar mai tuir Haꞌu. Nosi ikus, Naꞌi Maromak nanis foo seluk sasoin baa o iha laleꞌan.”   
\p
\v 22 Rona nola Yesus dale nunia, ema nia neon dodok. Hotu, nia fila nodi neon susar loos, tan nia soi toꞌo.   
\p
\v 23 Hotu, Yesus titu Niakaan maktuir sia baa-mai nodi katak naꞌak, “Rona! Kalo maksoin ida nakara tama baa laleꞌan atu dadi Naꞌi Maromak eman, lia nia kole basuk.”   
\p
\v 24 Rona nola nunia, maktuir sia moos benar. Mais, Yesus katak nalore tenik naꞌak, “Rona diꞌa-diꞌak! Dadi Naꞌi Maromak eman, kole basuk! Keta hanoin haꞌak lia nia maus!  
\v 25 Lia hatetek nudaar kuda unta ida kole basuk tama lalutuk tuir daun kuak. Kole liu tenik, maksoin ida tama baa laleꞌan dadi Naꞌi Maromak eman.”   
\p
\v 26 Lia hatetek nia nalo maktuir sia hetak benar. Hotu, sia nusu tenik naꞌak, “Kalo kole basuk nunia, see mak bele netan moris?”   
\p
\v 27 Yesus titu baa sia ida-idak nodi katak naꞌak, “Kalo ema raiklaran mak nalo, nanis la bele. Mais, kalo Naꞌi Maromak mak nalo, nanis hotu-hotu bele!”   
\p
\v 28 Hotu, Petrus foti lia naꞌak, “Ama! Ami laꞌo hela tiꞌan amikaan sasoin sia hotu-hotu atu tuir Ita Boot. Mais, ami hetan saa?”   
\p
\v 29-30 Yesus nataa naꞌak, “Rona mai Petrus! Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Kalo ema ida laꞌo nela niakaan inan-aman, maun-biin-alin, niakaan oan, niakaan toꞌos, niakaan serwisu, niakaan uma laran isin hotu-hotu, tan tuir Haꞌu nodi keke lema Naꞌi Maromak Manfatin Diꞌak, ema nia nanis simu nikar isin atus ida. Hotu-hotu mak nia laꞌo nela nia, nia simu nikar liu tan tenik. Ema nanis nasusar nia, tan tuir Haꞌu. Mais, baa oras rai falu fila, nia netan moris nima-nimak no Naꞌi Maromak.  
\v 31 Hanoin diꞌa-diꞌak! Ema mak naksaꞌek aan dadi ema boot, nosi ikus Naꞌi Maromak nafoli nia naꞌak, ema kiꞌik. Ema mak naraik aan hanesan ema kiꞌik, nosi ikus Naꞌi Maromak nafoli nia naꞌak, ema boot.”\f + \fr 10:31 \ft Hakerek Moon tuir lia Yunani naꞌak, “Ema mak uluk baa oras neꞌe, atu dadi baa ikus. Ema mak ikus baa oras neꞌe, atu dadi baa uluk.” Tuir siakaan lia Yunani, “ema uluk” naꞌak “ema boot”. “Ema ikus” naꞌak “ema kiꞌik”. Leno no Mateus 20:16; Lukas 13:30.\f*   
\s1 Dala tolu ona Yesus katak kedan lia Niakaan susar no mate  
\r (Mateus 20:17-19; Lukas 18:31-34)  
\p
\v 32 Hotu, Yesus no Niakaan maktuir ema naꞌin sanulu resin rua no ema seluk sia baa kota Yerusalem. Yesus laꞌo nosi oin. Naree nunia, Niakaan maktuir sia benar no nataꞌuk, tan nanoin nola lia mak uluk Yesus katak naꞌak, ema atu noꞌo Nia iha Yerusalem. Yesus natene nola sia nataꞌuk nunia, Nia bolu nola maktuir sia mesan, hotu Nia katak nalore lia saa mak ema atu nalo baa Nia iha Yerusalem.  
\v 33 Nia katak naꞌak, “Rona! Oras neꞌe, ita baa Yerusalem ona! Iha nia ema atu faꞌan Haꞌu, mak Ema Raiklaran Isin neꞌe. Hotu, sia latan Haꞌu baa naꞌilulik ulun sia no manorik ukun sia. Hotu, sia taa ukun mate baa Haꞌu. Sia moos latan Haꞌu baa ema seluk sia mak la natene Maromak.  
\v 34 Hotu, sia dale namoe Haꞌu, soe kaban baa Haꞌu, no noꞌat nadodok Haꞌukaan isin. Hotu, sia noꞌo Haꞌu. Haꞌu nanis mate. Mais baa wainrua, Haꞌu kmoris kikar.”   
\s1 Yakobus no Yohanis nusu atu dadi ema boot  
\r (Mateus 20:20-28)  
\p
\v 35 Yesus dale notu nunia, Sebadeus oan Yakobus no Yohanis nareꞌis aan baa Yesus, hotu nusu naꞌak, “Ama Boot! Ami atu husu oan ida.”   
\p
\v 36 Yesus moos nusu sia naꞌak, “Emi hakara saa?”   
\p
\v 37 Sia nataa naꞌak, “Nuneꞌe Ama Boot! Nosi ikus, kalo Ama Boot nabesi aan tiꞌan nodi kaer ukun, ami haloon nebee Ama bele foo fatik bodik ami rua neꞌe. Ida iha Ama sorin kwana, ida tenik iha sorin karuk, nebee ami rua moos bele tuir kaer ukun.”   
\p
\v 38 Rona nola nunia, Yesus nataa naꞌak, “Emi la hatene saa mak emi husu! Haꞌu atu ketan susar waꞌin. Dadi, hanoin diꞌa-diꞌak lai. Emi bele terus susar toꞌo mate hamutuk ho Haꞌu ka lale?”\x + \xo 10:38 \xt Lukas 12:50\x*   
\p
\v 39 Sia moos nataa naꞌak, “Bele basuk Ama!”  
\p Hotu, Yesus nataa tenik naꞌak, “Tebes! La kleur ona, emi moos atu hatiu susar hanesan Haꞌu.  
\v 40 Mais, see mak tuur iha Haꞌukaan sorin kwana no karuk, lia nia lahoos Haꞌu mak kakotu. Naꞌi Maromak duꞌuk mak nakotu tiꞌan se-see mak tuur iha fatik nia.”   
\p
\v 41 Baa oras Yesus Niakaan maktuir sanulu rumak sia rona nola Yakobus no Yohanis nusu nunia, sia moos krakat.  
\v 42 Hotu, Yesus bolu nola maktuir sia hotu-hotu, nodi katak nalore naꞌak, “Emi hatene tiꞌan haꞌak, liurai mak kaer ukun iha raiklaran, sia tonan siakaan renun, toꞌo la nakfodak. Ema boot nosi klubun mak la natene Naꞌi Maromak moos, foo ukun liu kladik, toꞌo renu la bele foti ulun.  
\v 43 Mais, emi la bele halo nunia! Tan see mak nakara dadi ema boot, nia musti dadi ema kiꞌik nodi naliku ema seluk.\x + \xo 10:43 \xt Lukas 22:25-26\x*  
\v 44 See mak nakara dadi ulun, nia musti dadi ata.\x + \xo 10:44 \xt Mateus 23:11; Markus 9:35; Lukas 22:26\x*  
\v 45 Haꞌu mak Ema Raiklaran Isin neꞌe moos kalo nunia. Haꞌu kmai, lahoos atu buka ema naliku Haꞌu. Mais Haꞌu kmai atu kaliku ema, kodi latan Haꞌukaan moris tomak nebee sori ema waꞌin nosi siakaan salan.”   
\s1 Yesus nadiꞌak nola ema delek ida  
\r (Mateus 20:29-34; Lukas 18:35-43)  
\p
\v 46 Hotu, Yesus no Niakaan maktuir sia no ema waꞌin nia sia, toꞌo Yeriko. Baa oras sia atu laꞌo liu, noo ema delek ida noꞌi tuur iha dalan tehen nodi nadidu. Ema nia, naran Bartimeus. Aman, naran Timeus.  
\v 47 Oras Bartimeus rona naꞌak ema mak laꞌo liu nia, Yesus nosi Nasaret, nia nahii makaꞌas naꞌak, “Yesus! Naꞌi Daud husar-binan! Madomi haꞌu lai!”   
\p
\v 48 Rona nahii nunia, ema krakat nodi deꞌan nia naꞌak, “Hoi! Noo-nook!”  
\p Mais Bartimeus nahii makaꞌas tenik naꞌak, “Yesus! Naꞌi Daud husar-binan! Madomi haꞌu lai!”   
\p
\v 49 Rona nola nunia, Yesus moos nanawa, hotu naruka ema nia sia naꞌak, “Hodi nia mai!”  
\p Sia moos baa katak baa delek nia naꞌak, “Neon diꞌak baa ona, tan Ama Boot bolu o. Mai ona!”   
\p
\v 50 Rona nola nunia, Bartimeus nariik, soe nela kedan niakaan tais, baa nasoru Yesus.   
\p
\v 51 Hotu, Yesus nusu nia naꞌak, “O makara saa?”  
\p Nia nataa naꞌak, “Ama Boot! Haꞌu kusu nebee bele karee!”   
\p
\v 52 Yesus moos katak naꞌak, “Diꞌak. Tan o fiar maꞌak Haꞌu kbele kadiꞌak kola o, oras neꞌe moos, o diꞌak kedan! Fila ona!”  
\p Baa oras nia moos, Bartimeus matan moon kedas. Hotu, nia tuir Yesus.   
\c 11  
\s1 Yesus tama Yerusalem, ema waꞌin simu Nia hanesan naꞌin boot  
\r (Mateus 21:1-11; Lukas 19:28-40; Yohanis 12:12-19)  
\p
\v 1 Hotu, Yesus sia laꞌo liu toꞌo kreꞌis Yerusalem. Sia nanawa sala-sala kreꞌis leo rua iha Foho Saitun\f + \fr 11:1 \ft Sia nanaran foho nia ‘Saitun’, tan iha nia no toꞌos ai saitun waꞌin. Ai saitun fuan, sia nalo baa mina. Foho Saitun nia, takseer dook nosi Yerusalem, kilo ida.\f* tehen. Leo rua nia, ida naran Betfage, ida naran Betania. Iha nia, Yesus naruka Niakaan maktuir naꞌin rua baa uluk.  
\v 2 Nia katak naꞌak, “Emi naꞌin rua baa uluk leo nebaa. Oras tama baa, emi atu haree kuda keledai oan matan ida mak ema kesi iha nia. Kuda keledai nia, ema sei la saꞌe dauk. Baa kore hola hodi mai.  
\v 3 Kalo ema nusu naꞌak, ‘Tan saa emi kore kuda keledai nia?’ emi musti hataa haꞌak, ‘Naꞌin atu saꞌe. Saꞌe notu, Nia solok fila kedan.’ ”   
\p
\v 4 Rona nola nunia, maktuir naꞌin rua nia baa. Toꞌo baa, sia netan kuda keledai oan nia, ema kesi iha dalan tehen. Sia moos kore nola, atu nodi baa Yesus.  
\v 5 Haree nunia, ema mak nariik iha nia sia nusu naꞌak, “Tan saa emi kore hola ema niakaan kuda keledai nia?”   
\p
\v 6 Sia moos nataa naꞌak, “Naꞌin atu saꞌe. Saꞌe notu, Nia solok fila mai kedan.” Rona nola nunia, ema nia sia nabusik sia nodi baa.  
\v 7 Toꞌo Yesus baa, sia nola tais nalo baa sela, taka baa kuda keledai nia. Hotu, Yesus saꞌe baa.   
\p
\v 8 Oras Yesus sia tama kota laran, ema waꞌin moos nola siakaan tais, naꞌe baa dalan klaran. Balu baa taa nola beet tahan\f + \fr 11:8 \ft Markus niakaan hakerek naꞌak ‘ai lain’. Mais ita hatene hosi Yohanis 12:13 naꞌak, ai lain nia ‘beet tahan’.\f* iha dalan tehen, nodi baa, naꞌe keke iha dalan klaran. Nodi nafutar nunia, sia foo tadak naꞌak, sia simu Yesus nodi kneter, hanesan sia simu naꞌin boot.  
\v 9 Ema nia sia balu laꞌo uluk Yesus, balu tenik nosi kotuk. Sia nahii bele-bele naꞌak,  
\q1 “Hosana! Ami tonu-haboot Naꞌi Maromak,\f + \fr 11:9 \ft Siakaan lia fuan \ft \+it ‘Hosana’\+it* nia naꞌak ‘foo moris’. Sia katak lia fuan nia bodik tonu-naboot Naꞌi Maromak.\f*  
\q2 tan Nia natuun matak-malirin baa Ema mak mai nodi Niakaan naran.\x + \xo 11:9 \xt Kananuk Sia 118:26\x*   
\q1
\v 10 Hosana! Ami tonu-haboot Naꞌi Maromak,  
\q2 tan Nia atu nariik nikar Naꞌi Daud fohorain!  
\q1 Hosana! Ami tonu-haboot Naꞌi Maromak,  
\q2 tan Nia nabesi aan iha laleꞌan mak aas kaliuk!”   
\p
\v 11 Toꞌo kota laran, Yesus sia tama baa Uma Hamulak Huun. Iha Uma Hamulak Huun lalawar, Nia titu satan leur fatik nia. Mais, tan atu kalan ona, sia moos fila baa leo Betania.   
\s1 Yesus nasee ai huun ida nebee keta nafua ona  
\r (Mateus 21:18-19)  
\p
\v 12 Baa awan seisawan, Yesus sia sai nosi Betania, baa nikar Yerusalem. Toꞌo dalan klaran, Yesus salaen.  
\v 13 Nia naree ai huun ida iha dalan tehen. Ai nia fuan ema bele naa.\f + \fr 11:13 \ft Iha Hakerek Moon lia Yunani, ai huun nia naran ‘sukei’. Hakerek Moon tuir lia Indonesia naꞌak ‘pohon ara’. Mais, ‘sukei’ natudu ai huun ida mak ema kuda atu naa fuan. Iha rai Timor, ema la naa ‘ai huun ara’ fuan. Dadi, ai huun ‘sukei’ iha Hakerek Moon, la manesak no itakaan ai huun ‘ara’ iha rai Timor.\f* Hotu, Yesus nareꞌis aan baa, atu naree kokon ai nia noo fuan ka lale. Mais, ai nia la no fuan, tan foin nataha.  
\v 14 Naree nunia, Yesus nasee ai nia naꞌak, “Tan o la mafua bodik Haꞌu, nahuu baa oras neꞌe moos, o la mafua tenik bodik ema ona!”  
\p Yesus Niakaan maktuir sia moos rona Nia nasee nunia.   
\s1 Yesus tama baa Uma Hamulak Huun nodi sobu karin ema makfaꞌan iha nia  
\r (Mateus 21:12-17; Lukas 19:45-48; Yohanis 2:13-22)  
\p
\v 15 Yesus sia laꞌo liu toꞌo kota Yerusalem, hotu tama tenik baa Maromak Uma Hamulak Huun. Iha lalawar nia, noo ema mak faꞌan manu lakateu sina mak ema nalo baa sera oras namulak. Titu-naree nunia, Yesus baa teꞌur sai sia. Nia soe karin hadak mak ema nalo baa fatik taruka osan. Nia moos baku fila fatik mak ema nodi faꞌan manu lakateu.  
\v 16 Nia moos badu ema hotu-hotu, nebee keta hodi siakaan naha sai-tama tesi tuir Uma Hamulak lalawar nia.  
\v 17 Hotu, Nia katak baa ema nia sia naꞌak, “Hori uluk Maromak naruka Niakaan makoꞌan nakerek nela naꞌak, ‘Haꞌu kariik Haꞌukaan Uma, nebee ema raiklaran tomak bele mai namulak baa Haꞌu iha nia!’ Emi hatene lia nia tiꞌan, mais emi sei halo luku Uma neꞌe dadi baa ema naꞌok nuuk!”\x + \xo 11:17 \xt Yesaya 56:7; Yeremia 7:11\x*   
\p
\v 18 Oras naꞌilulik no manorik ukun Yahudi sia rona lia nosi Yesus Niakaan hahalok nia, sia hirus tebes. Sia buka dalan atu noꞌo Yesus, mais sia nakerat ema waꞌin mak beer basuk Yesus Niakaan hanorin.   
\p
\v 19 Kreꞌis loro monu, Yesus sia sai nela kota Yerusalem, fila baa toba iha Betania.   
\s1 Kalo ita fiar metis baa Naꞌi Maromak, nanis Nia foo saa mak ita husu  
\r (Mateus 21:20-22)  
\p
\v 20-21 Baa awan seisawan, Yesus sia fila nikar baa Yerusalem. Toꞌo dalan klaran, sia laꞌo liu ai huun mak hori sehik Yesus nasee nia. Niakaan maktuir sia blaar, tan ai nia mate maran tiꞌan toꞌo abut. Petrus moos nanoin nola Yesus nasee hori sehik nia, hotu katak baa Yesus naꞌak, “Ama Boot! Haree lai! Ai huun mak Ama nasai lian manas hori sehik nia, mate maran tiꞌan!”   
\p
\v 22 Yesus nataa naꞌak, “Tebes! Surak emi fiar baa Naꞌi Maromak.  
\v 23 Kalo emi fiar tebe-tebes, emi bele haruka foho ida nakfokit lori baa tasi. Nanis foho nia nakfokit lori baa tasi, surak emi fiar metis hodi neon no laran.\x + \xo 11:23 \xt Mateus 17:20; 1 Korintus 13:2\x*  
\v 24 Keta haluꞌa! Kalo emi hamulak hodi husu sa-saa baa Naꞌi Maromak, Nia nanis foo baa emi. Surak emi fiar tebe-tebes!  
\v 25 Mais baa oras hamulak, kalo ema ida nosi emi laran sei manas no ema seluk, musti baa diꞌak hikar ho ema nia lai. Foin, emikaan Ama iha laleꞌan kasu mohu emikaan salan.  
\v 26 [Kalo emi rai hirus hodi la foo pardua baa ema, emikaan Ama iha laleꞌan moos la foo pardua baa emi.”]\f + \fr 11:26 \ft Tohar 26 nia la tama iha Hakerek Moon lia Yunani balu.\f* \x + \xo 11:26 \xt Mateus 6:14-15\x*   
\s1 Ema boot sia nalo lia nosi Yesus beran  
\r (Mateus 21:23-27; Lukas 20:1-8)  
\p
\v 27 Nunia hotu, Yesus sia laꞌo liu. Toꞌo Yerusalem baa, sia tama nikar baa Uma Hamulak Huun. Baa oras tama baa lalawar, naꞌilulik ulun sia no manorik ukun sia mai  
\v 28 nusu baa Yesus naꞌak, “Tan saa hori sehik O mai tokar lauk iha neꞌe?! See mak naruka O?”   
\p
\v 29 Mais Yesus natene sia buka Niakaan ain. Hotu, Nia nataa naꞌak, “Haꞌu moos kakara kusu lia ida baa emi. Emi hataa Haꞌu lai, foin Haꞌu kataa emi.  
\v 30 Haꞌu kakara kusu nuneꞌe: ita hotu-hotu hatene Yohanis nia mak sarani ema. See mak latan beran baa nia, nebee nia sarani ema? Naꞌi Maromak ka, ema raiklaran?”   
\p
\v 31 Rona nola nunia, sia nanoin baa-mai. Hotu, sia kabuar lia fuan naꞌak, “Adeei! Ita kona diꞌa tiꞌan! Kalo ita hataa haꞌak, ‘Naꞌi Maromak mak latan beran,’ Nia atu nataa nikar naꞌak, ‘Kalo nunia, tan saa emi la fiar Yohanis?’  
\v 32 Mais ita moos la bele hataa haꞌak, ‘Ema raiklaran mak latan beran’ keta arumak ema lear krakat ita, tan sia fiar naꞌak, Yohanis nia, Maromak makoꞌan.”   
\p
\v 33 Koꞌa notu lia, sia nataa badak dei naꞌak, “Ami la hatene!”  
\p Yesus moos nataa nikar baa sia naꞌak, “Kalo nunia, Haꞌu moos la katak baa emi, see mak latan beran baa Haꞌu.”   
\c 12  
\s1 Yesus foo lia hatetek nosi ema serwisu toꞌos anggor  
\r (Mateus 21:33-46; Lukas 20:9-19)  
\p
\v 1 Hotu, Yesus dale tenik baa ema boot nia sia nodi lia hatetek naꞌak, “Noo ema ida nalo toꞌos baa niakaan rai rohan atu kuda ai anggor baa. Hotu, nia nalo baꞌa satan leur. Nia moos keꞌe kuak ida, nalo baa anggor ween fatik. Nia moos nariik uma tetu aas ida atu nodi daka toꞌos. Hotu, nia seba toꞌos nia baa ema mak serwisu toꞌos, nebee sia faꞌe rua toꞌos isin. Nakotu lia tiꞌan, toꞌos naꞌin nia laꞌo baa rai dook.\x + \xo 12:1 \xt Yesaya 5:1-2\x*   
\p
\v 2 Toꞌo oras kuꞌu, toꞌos naꞌin nia solok niakaan ema ain-liman ida baa nusu niakaan fafaꞌek.  
\v 3 Mais, ema serwisu toꞌos nia sia, kohi nola nodi taꞌe ema nia. Hotu, sia teꞌur fila nodi liman mamuk.   
\p
\v 4 Rona nola nunia, toꞌos naꞌin nia solok ema ida seluk baa. Mais, ema mak serwisu toꞌos nia sia taꞌe nia, toꞌo ulun fatun kanek karin. Sia moos deꞌan namoe nia, hotu nalatu fila.  
\v 5 Rona tenik nunia, toꞌos naꞌin nia solok tenik ema ida baa. Mais ema serwisu toꞌos nia sia noꞌo nia. Masik sia nalo aat nunabee moos, toꞌos naꞌin solok niakaan ema sia baa bei-beik. Mais, ema serwisu toꞌos nia sia taꞌe balu, noꞌo balu.  
\v 6 Baa ikus, hela mesan ema ida dei. Ema nia, toꞌos naꞌin oan mane mesak mak nia dadobe tebes. Tan la noo dalan seluk tiꞌan, toꞌos naꞌin solok luku oan baa. Nia naneo naꞌak, ‘Kalo haꞌu ksolok haꞌukaan oan duꞌuk, sia nanis simu diꞌa-diꞌak nodi rona baa nia.’   
\p
\v 7 Mais baa oras ema serwisu toꞌos nia sia naree oan nia mai, sia namaas baa malu naꞌak, ‘Hoi! Haree baa! Katuas naruka oan duꞌuk mak mai! Awan-wainrua, kalo katuas mate, nia neꞌe mak atu netan sasoin hotu-hotu. Diꞌak liu, ita hoꞌo nia ona, nebee ita hadau hola toꞌos neꞌe!’  
\v 8 Hotu, sia kohi nola oan nia. Sia noꞌo tiꞌan, hotu soe maten baa toꞌos luan.”   
\p
\v 9 Hotu Yesus natuka lia hatetek nia, nodi nusu baa ema boot nia sia naꞌak, “Oras neꞌe, Haꞌu atu kusu nuneꞌe: Toꞌos naꞌin nia atu nalo saa baa ema serwisu sia? Tuir Haꞌu, nia nanis mai noꞌo mohu sia. Hotu, nola nikar toꞌos nia, foo baa ema seluk.   
\p
\v 10 Arumak emi sei la leno dauk saa mak hakerek tiꞌan iha Hakerek Moon naꞌak,  
\q1 ‘Noo fatuk ida mak badaen fatuk sia soe lerek tiꞌan.  
\q2 Mais, oras neꞌe fatuk nia dadi baa uma tatuur fatuk ona.   
\q1
\v 11 Naꞌi Maromak duꞌuk mak boi nola no natuur fatuk nia.  
\q2 Etuk oin, ita haree baa, kabaas tebes!’ ”\x + \xo 12:11 \xt Kananuk Sia 118:22-23\x*   
\p
\v 12 Rona nola nunia, ema boot sia natene kedan naꞌak, Yesus Niakaan lia hatetek nia kona baa sia. Sia manesak no ema serwisu aat nia sia no badaen mak soe fatuk nia. Tan lia nia, sia buka dalan atu kohi Yesus. Mais, sia nakerat ema lear mak nakara Yesus Niakaan hanorin. Hotu, sia laꞌo nela Yesus dei.   
\s1 Ema nodi lia selu bea atu buka Yesus ain  
\r (Mateus 22:15-22; Lukas 20:20-26)  
\p
\v 13 Nunia hotu, ema boot Yahudi sia bolu nola ema Farisi no maktuir Herodes naꞌin hira, nebee baa naseꞌi lia atu nahonu Yesus.  
\v 14 Hotu, sia moos baa nusu Yesus naꞌak, “Ama Boot! Ami hotu-hotu hatene haꞌak, Ama neon loos. Ama nanorin loke fore Naꞌi Maromak hakaran, no la fihir oin. Oras neꞌe, ami atu husu lia ida nuneꞌe: tuir itakaan ukun-badu Yahudi, ita musti selu bea baa liurai Roma ka lale?”   
\p
\v 15 Mais Yesus natene sia atu nahonu Nia, nebee dale sakar ukunrai Roma. Tan baa nia, Nia nataa naꞌak, “Tan saa emi haseꞌi lia atu hahonu Haꞌu!? Hatudu kokon osan murak tomak ida baa Haꞌu!”   
\p
\v 16 Hotu, sia nodi osan murak tomak ida baa Yesus. Nia simu nola, hotu leno. Hotu, Nia nusu baa sia naꞌak, “Neꞌe, see niakaan oin? Neꞌe, see niakaan naran?”  
\p Sia nataa naꞌak, “Nia, Keser mak liurai Roma.”   
\p
\v 17 Hotu, Yesus dale tenik naꞌak, “Kalo nunia, foo baa ukunrai saa mak ukunrai niakaan. No foo baa Maromak saa mak Maromak Niakaan.”  
\p Rona nola Yesus nataa nunia, sia blaar karin, tan Yesus dale nia makonak. Masik sia buka Yesus ain moos, la bele.   
\s1 Lia ema mate bele moris nikar no lia ema nola malu iha laleꞌan  
\r (Mateus 22:23-33; Lukas 20:27-40)  
\p
\v 18 Hotu, ema naꞌin hira seluk mai baa Yesus. Sia nia, nosi partee Saduki mak nanorin naꞌak, nosi ikus baa oras rai falu fila, ema mak mate tiꞌan, la moris nikar.\x + \xo 12:18 \xt Kristus Klosan Lian 23:8\x*  
\v 19 Sia katak baa Yesus naꞌak, “Ama Boot! Bei Musa nakerek nela ukun-badu baa ita ema Yahudi naꞌak: Kalo mane ida mate nela feen, mais la noo oan, niakaan alin musti nola feto faluk nia, nebee foo husar-binan baa niakaan maun mak mate tiꞌan nia.\x + \xo 12:19 \xt Hanoin Hikar Dalan Moris 25:5\x*  
\v 20 Uluk bei Musa nanorin nunia tebes. Mais noo lia ida nuneꞌe: Noo mane maun-alin naꞌin hitu. Mane ulun nola feen, hotu mate, mais la noo oan.  
\v 21 Hotu, alin mak tuir nia, nola nikar feto faluk nia. Mais la kleur, alin nia moos mate, la noo oan. Nunia tenik alin susu dala rua. Nia nola feto nia. Mais nia moos mate, la noo oan tenik.  
\v 22 Nunia bei-beik toꞌo alin ikun moos mate. Nosi ikus, feto faluk nia moos mate.   
\p
\v 23 Oras neꞌe ami atu husu nuneꞌe: Feto nia nola mane naꞌin hitu tiꞌan. Nosi ikus, baa oras rai falu fila Naꞌi Maromak nalo ema mate tiꞌan sia moris nikar, feto nia dadi baa mane ida nabee feen?”   
\p
\v 24 Rona nola nunia, Yesus nataa naꞌak, “Kalo emi husu nunia, emi sala tiꞌan! Emi la hatene Hakerek Moon isin. Emi moos la hatene Naꞌi Maromak beran makaꞌas!   
\p
\v 25 Rona! Lia loos mak neꞌe! Naꞌi Maromak Niakaan makbukar laleꞌan la nola malu. Oras rai falu fila Naꞌi Maromak nalo ema mate tiꞌan sia moris nikar, sia moos la nola malu ona, hanesan makbukar laleꞌan sia.  
\v 26 Haꞌu moos kalore tenik kosi lia ema mak mate tiꞌan bele moris nikar ka lale. Uluk aan, Bei Musa nakerek lia nosi ai huun kiꞌik mak haꞌi naa mais la namotuk. Emi la leno lia nia ka? Baa oras haꞌi naa ai huun nia, Naꞌi Maromak foo natene baa Bei Musa naꞌak, ‘Haꞌu neꞌe Maromak, mak okaan Bei Abraham, Bei Isak no Bei Yakob, siakaan Maromak. Sia hotu-hotu loꞌu-sudur baa Haꞌu hori uluk toꞌo oras neꞌe.’\x + \xo 12:26 \xt Ema Israꞌel Sai Nosi Mesir 3:6\x*  
\v 27 Kalo ita leno nunia, ita hatene haꞌak, baa oras Naꞌi Maromak dale nunia, bei nia sia mate kleur tiꞌan. Masik nunia moos, Naꞌi Maromak katak naꞌak, sia sei loꞌu-sudur baa Nia. Lia nia naꞌak, sia sei moris. Dadi, masik ema mate tiꞌan, bele moris nikar. Ema moris mak loꞌu-sudur baa Naꞌi Maromak, lahoos ema mate! Kalo emi kaer metis hanorin mak naꞌak ema mak mate tiꞌan la bele moris nikar, emi sala tiꞌan!”   
\s1 Hadomi Naꞌi Maromak no ema raiklaran  
\r (Mateus 22:34-40; Lukas 10:25-28)  
\p
\v 28 Baa oras nia, noo manorik ukun Yahudi ida mak tuir rona Yesus nanorin ema partee Saduki sia. Manorik ukun nia naneo naꞌak, Yesus nataa diꞌa-diꞌak lia mak sia nusu ohin nia. Hotu, nia nusu baa Yesus naꞌak, “Ama Boot! Haꞌu atu kusu lia ida nuneꞌe: Itakaan ukun-badu nosi Bei Musa, waꞌin loos. Nosi ukun nia sia hotu-hotu, ukun nabee mak boot kaliuk?”   
\p
\v 29 Yesus moos nataa naꞌak, “Ukun mak boot kaliuk mak neꞌe:  
\q1 ‘Ema hotu-hotu iha rai Israꞌel, rona diꞌa-diꞌak!  
\q1 Naꞌi Maromak mak itakaan Naꞌin,  
\q2 no itakaan Maromak!  
\q3 La noo seluk tenik. Nia mesan dei.   
\q1
\v 30 Dadi, ita musti hadomi Nia liu hotu-hotu.  
\q2 Ita musti beer Nia bei-beik.  
\q2 Ita musti hatene diꞌa-diꞌak Nia.  
\q2 Tenik, ita musti hakaꞌas aan tuir Niakaan hakaran.’\x + \xo 12:30 \xt Hanoin Hikar Dalan Moris 6:4-5\x*   
\p
\v 31 No ukun dala rua mak neꞌe:  
\q1 ‘Ita musti hadomi itakaan maluk, oin nudaar ita hadomi itakaan isin lolon duꞌuk.’  
\p Ukun rua neꞌe, mak boot kaliuk. La no ukun seluk tenik mak boot liu ukun rua neꞌe.”\x + \xo 12:31 \xt Ukun-badu Naꞌilulik 19:18\x*   
\p
\v 32 Hotu, manorik ukun nia simu Yesus naꞌak, “Tebes Ama! Saa mak Ama Boot katak nia loos. Naꞌi Maromak ida dei! La noo seluk tenik. Nia mesan dei.\x + \xo 12:32 \xt Hanoin Hikar Dalan Moris 4:35\x*  
\v 33 Ita musti hadomi Nia liu hotu-hotu. Ita musti beer Nia bei-beik. Ita musti hatene diꞌa-diꞌak Nia, no ita musti hakaꞌas aan tuir Niakaan hakaran. Ita moos musti hadomi itakaan maluk, oin nudaar ita hadomi itakaan isin lolon duꞌuk. Nia, mak Naꞌi Maromak beer liu nosi itakaan sera hotu-hotu baa Nia.”\x + \xo 12:33 \xt Hosea 6:6\x*   
\p
\v 34 Rona nola nunia, Yesus natene naꞌak manorik ukun nia natene tebes tiꞌan. Hotu Yesus katak baa nia naꞌak, “Ama kreꞌis tiꞌan dadi Naꞌi Maromak eman.”  
\p Nunia hotu, la noo ema seluk tenik mak naksakar aan toe no Yesus, tan la noo mak bele nahonu Nia.\x + \xo 12:34 \xt Lukas 10:25-28\x*   
\s1 Kristus, Naꞌi Daud husar-binan, mais Kristus moos Naꞌi Daud Ulun  
\r (Mateus 22:41-46; Lukas 20:41-44)  
\p
\v 35 Hotu, Yesus nanorin tenik ema iha Uma Hamulak Huun. Nia katak nalore naꞌak, “Hori uluk aan Naꞌi Maromak nameno tiꞌan atu solok Kristus nodi sori Niakaan ema sia. Itakaan manorik ukun Yahudi sia nanorin naꞌak, Kristus nia, Naꞌi Daud husar-binan. Mais siakaan hanorin nia, sei la toꞌo dauk.  
\v 36 Tan uluk Maromak Kmalar Lulik naruka Naꞌi Daud nakerek nosi lia Kristus naꞌak:  
\q1 ‘Naꞌi Maromak katak tiꞌan baa haꞌukaan Ulun Boot naꞌak,  
\q2 “Mai tuur baa fatik kneter kaliuk neꞌe iha Haꞌukaan sorin kwana,  
\q3 tan Haꞌu atu kalo okaan funu sia loꞌu baa o.’ ”\x + \xo 12:36 \xt Kananuk Sia 110:1\x*   
\p
\v 37a Nosi hakerek nia, ita hatene malorek haꞌak, Naꞌi Daud duꞌuk temi Kristus naꞌak ‘Ulun’. Dadi, kalo ema naꞌak Kristus nia, Naꞌi Daud husar-binan loos dei, lia nia sei la toꞌo dauk, tan Kristus moos, Naꞌi Daud Ulun!”   
\s1 Yesus foo natene nebee sintidu baa manorik ukun mak subar siakaan salan  
\r (Mateus 23:1-36; Lukas 20:45-47)  
\p
\v 37b Rona Yesus nanorin nunia, ema waꞌin beer tebes.  
\v 38 Hotu, Yesus katak tenik naꞌak, “Sintidu baa manorik ukun sia. Sia tau faru klobor nodi laꞌo baa-mai lalore aan baa ema waꞌin, nebee ema tonu sia naꞌak, ‘Ema nia sia, moon tebes!’  
\v 39 Oras tama uma hamulak, sia buka tuur fatik iha oin, nebee ema waꞌin titu-naree sia. Iha dahur moos, sia nalo nunia.  
\v 40 Mais sintidu, tan sia bosok feto faluk sia, nodi nadau nola siakaan uma. Mais iha ema lear oin, sia subar mate siakaan aꞌaat. Sia nariik nodi namulak kleu-leur, tan sia beer ema tonu naꞌak, sia ema moon. Mais nosi ikus, sia simu kastikar todan liu.”   
\s1 Feto faluk mukit ida niakaan sera mak boot kaliuk  
\r (Lukas 21:1-4)  
\p
\v 41 Hotu, Yesus baa tuur kreꞌis baa ai balun sera fatik iha Uma Hamulak Huun. Nia naree ema mai natama osan sera baa ai balun. Baa oras nia, ema maksoin sia mai natama osan waꞌin boot.  
\v 42 La oras, feto faluk mukit ida moos mai namulak. Nia natama osan lahon rua baa ai balun nia. Osan nia folin kiꞌik basuk.   
\p
\v 43 Naree nunia, Yesus bolu nola Niakaan maktuir sia, hotu katak naꞌak, “Haree baa! Feto mukit neꞌe natama osan lahon rua dei, mais niakaan sera nia, boot liu ema hotu-hotu siakaan sera.  
\v 44 Ema seluk sia foo sera nosi siakaan osan resin. Mais, feto faluk neꞌe sera mohu niakaan osan hotu-hotu, toꞌo osan atu nola haan moos, la noo ona.”   
\c 13  
\s1 Yesus katak kedan naꞌak, Uma Hamulak Huun atu nakroꞌon  
\r (Mateus 24:1-2; Lukas 21:5-6)  
\p
\v 1 Hotu, Yesus no Niakaan maktuir sia nariik atu laꞌo nela Uma Hamulak Huun. Baa oras sai, maktuir ida natudu Uma Hamulak nia baa Yesus nodi naꞌak, “Ama Boot! Haree kokon! Uma neꞌe, kabaas tebes! Ema nada fatuk boot sia diꞌak basuk!”   
\p
\v 2 Mais Yesus nataa naꞌak, “Uma neꞌe kabaas tebes. Mais la kleur ona, ema atu naroꞌon mohu fatuk neꞌe sia hotu-hotu.”   
\s1 Tadak mak foo natene naꞌak rai atu falu fila  
\r (Mateus 24:3-14; Lukas 21:7-19)  
\p
\v 3 Hotu, Yesus baa tuur iha Foho Saitun, nebee bele mana mai Naꞌi Maromak Niakaan Uma Hamulak Huun. Niakaan maktuir naꞌin haat mak Petrus, Yakobus, Yohanis no Andreas baa tuir Nia atu dale mesan no Nia.  
\v 4 Sia nusu baa Yesus naꞌak, “Ama! Katak malore lia mak Ama dale ohin nia nosi Uma Hamulak Huun. Wainhira loron nia toꞌo? Niakaan tadak oin nunabee?”   
\p
\v 5 Yesus nataa naꞌak, “Emi musti daka aan diꞌa-diꞌak, nebee keta kona beꞌur.  
\v 6 Ema oi-oik atu mai loko aan naꞌak, ‘Haꞌu neꞌe, Kristus, mak Naꞌi Maromak nameno kedan hori uluk.’ Hodi nunia, sia beꞌur nola ema waꞌin.  
\v 7 Mais, lalika hataꞌuk kalo emi haree ema natuda malu, lale emi rona haꞌak ema natuda iha fatin hotu-hotu. Hahalok oi-oik nunia, musti mosu uluk lai, foin rai falu fila.  
\v 8 Ema klubun ida atu natuda sakar klubun seluk. Rai ida atu natuda sakar rai seluk. Rai kakekuk mosu iha nabee-nabee. Dinu salaen boot basuk moos mosu mai. Lia nia hotu-hotu foo tadak naꞌak, oras rai falu fila kreꞌis ona, hanesan feto mak notak moras tiꞌan, tan oras nahoris kreꞌis ona.   
\p
\v 9 Emi musti daka aan diꞌa-diꞌak! Ema atu mai kohi emi, hotu dada nodi baa moon-metan, tan emi tuir Haꞌu. Sia moos taꞌe nababu emi iha uma hamulak laran. Sia moos kesi nola emi baa hataa ema makaer ukun sia. Mais emi musti katak malorek Haꞌukaan Manfatin Diꞌak baa sia.  
\v 10 Haꞌukaan Manfatin Diꞌak nia musti keke lema baa ema klubun hotu-hotu iha raiklaran tomak, foin rai falu fila.  
\v 11 Hanoin diꞌa-diꞌak! Kalo ema kesi emi nodi baa moon-metan, keta makerat. Keta neo-neon haꞌak emi atu hataa saa, tan Maromak Kmalar Lulik foo lia fuan baa emi atu hodi hataa.\x + \xo 13:11 \xt Mateus 10:17-20; Lukas 12:11-12\x*   
\p
\v 12 Hanoin! Ema mak fiar baa Haꞌu, ema atu hirus nia, toꞌo niakaan familin duꞌuk buka dalan noꞌo nia. Kalo aman fiar, oan duꞌuk mak atu noꞌo aman. Kalo oan fiar, inan-aman duꞌuk mak atu noꞌo oan.  
\v 13 Ema hotu-hotu atu hirus emi, tan fiar Haꞌu. Mais ema mak naterus aan tuir Haꞌu bei-beik, nia nanis netan moris toꞌo nima-nimak.”\x + \xo 13:13 \xt Mateus 10:22\x*   
\s1 Daka diꞌa-diꞌak, tan rai falu fila kreꞌis mai ona  
\r (Mateus 24:15-28; Lukas 21:20-24)  
\p
\v 14 Hotu, Yesus nanorin tenik naꞌak, “Ema aat basuk ida atu mai, tama baa nariik iha fatik lulik iha Naꞌi Maromak Niakaan Uma Hamulak Huun, toꞌo ema nakribi fatik nia. Naꞌi Maromak moos taliꞌur nela. Dadi, kalo emi haree nunia tiꞌan, sintidu! (Ema mak leno neꞌe moos, musti sintidu!) Hahalok nia foo tadak naꞌak, loron susar toꞌo tiꞌan. Kalo naree nunia tiꞌan, ema rai Yudea musti nalai saꞌe baa foho ona.\x + \xo 13:14 \xt Daniel 9:27, 11:31, 12:11\x*  
\v 15 Musti halai lai-lais, nebee keta kona susar. Ema mak sai nosi uma tiꞌan, keta fila baa nola bahoꞌak ona.  
\v 16 Ema mak iha toꞌos, keta fila baa nola tais ona. Halai liu baa ona!\x + \xo 13:16 \xt Lukas 17:31\x*  
\v 17 Baa oras nia, ema susar kaliuk, mak feto makoꞌus no feto mak sei nasusu lawarik oan, tan sia la bele nalai lai-lais.  
\v 18 Diꞌak liu, hamulak hodi hakroꞌan, nebee loron aat nia sia keta mosu mai kona baa rai udan.  
\v 19 Loron nia sia, susar basuk! Nahuu nosi Naꞌi Maromak naseꞌi raiklaran toꞌo oras neꞌe, ema sei la naree dauk susar boot oin nunia. Ema moos la naree tenik susar oin nunia.\x + \xo 13:19 \xt Daniel 12:1; Lia Raiklaran Falu Fila 7:14\x*  
\v 20 Kalo Naꞌi Maromak la nabadak loron susar nia sia, la noo ema ida moos mak bele moris. Mais Nia nadomi Niakaan ema mak Nia boi nola tiꞌan. Tan lia nia, Nia nabadak loron susar nia sia.   
\p
\v 21 Kalo loron susar nia sia toꞌo tiꞌan, emi atu rona ema naꞌak, ‘Haree lai! Kristus iha neꞌe!’ Ema seluk naꞌak, ‘Kristus iha nebaa!’ Mais keta fiar!  
\v 22 Ema atu mosu mai nodi nola aan naꞌak, ‘Haꞌu neꞌe, Kristus!’ Balu tenik naꞌak, ‘Haꞌu neꞌe, Maromak makoꞌan.’ Sia atu naseꞌi tadak blaar oi-oik nodi diabu beran toꞌo beꞌur nola ema. Sia buka dalan nebee Naꞌi Maromak eman sia moos bele kona beꞌur!  
\v 23 Dadi, emi musti daka aan diꞌa-diꞌak! Loron susar nia sia sei la toꞌo dauk, mais Haꞌu foo katene kedan baa emi!”   
\s1 Yesus katak kedan Niakaan oras mai nikar  
\r (Mateus 24:29-31; Lukas 21:25-28)  
\p
\v 24 Hotu, Yesus katak kedan tenik baa Niakaan maktuir sia naꞌak, “Kalo loron susar nia sia siku tiꞌan,  
\q1 ‘Loro matan atu nakukun luri.  
\q2 Fulan la nakroma ona.\x + \xo 13:24 \xt Yesaya 13:10; Yeskiel 32:7; Yoel 2:10,31, 3:15; Lia Raiklaran Falu Fila 6:12\x*   
\q1
\v 25 Fitun nakodan nosi laleꞌan.  
\q2 Beran hotu-hotu iha laleꞌan moos nahutan karin.’\x + \xo 13:25 \xt Yesaya 34:4; Yoel 2:10; Lia Raiklaran Falu Fila 6:13\x*   
\p
\v 26 Lia nia sia siku tiꞌan, foin emi bele haree hikar Haꞌu, Ema Raiklaran Isin neꞌe. Baa oras nia, Haꞌu ktuun mai kodi kaloꞌan. Ema hotu-hotu atu naree Haꞌukaan beran no Haꞌukaan makaꞌas.\x + \xo 13:26 \xt Daniel 7:13; Lia Raiklaran Falu Fila 1:7\x*  
\v 27 Hotu, Haꞌu atu karuka Maromak Niakaan makbukar laleꞌan sia, nebee baa libur nola ema hotu-hotu mak Haꞌu kboi kola tiꞌan kosi rai ulun toꞌo rai ikun, kosi lorosaꞌe toꞌo loromonu, nosi lorokaras toꞌo lorokbelan.”   
\s1 Loron susar sia dadi tadak naꞌak, Yesus kreꞌis mai ona  
\r (Mateus 24:32-35; Lukas 21:29-33)  
\p
\v 28 Hotu, Yesus katak tenik nodi lia hatetek nosi ai huun naꞌak, “Kalo ai tahan nahuu nakmodok, nia foo tadak naꞌak, loro falin kreꞌis mai ona.  
\v 29 Nunia moos, loron susar mak Haꞌu katak ohin nia sia. Kalo loron susar nia sia toꞌo mai tiꞌan, nia foo tadak naꞌak, Haꞌu kreꞌis mai ona.  
\v 30 Rona, tan Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Nosi ema hotu-hotu mak moris baa oras neꞌe, balu sei la mate dauk, mais loron susar nia sia mai tiꞌan.  
\v 31 Masik laleꞌan no raiklaran lakon mohu, Haꞌukaan Manfatin nafati nohuun!”   
\s1 Yesus katak naꞌak, Niakaan oras mai nikar sei lia subar  
\r (Mateus 24:36-44)  
\p
\v 32 Hotu, Yesus katak tenik naꞌak, “Oras neꞌe, Haꞌu kfoo katene kosi oras Haꞌu kmai kikar. La noo ema ida mak natene niakaan loron no niakaan oras. Maromak Niakaan makbukar laleꞌan sia la natene. Haꞌu naꞌin duꞌuk moos la katene. Haꞌukaan Ama mesan mak natene.\x + \xo 13:32 \xt Mateus 24:36\x*  
\v 33 Tan baa nia, musti daka aan diꞌa-diꞌak, tan emi la hatene wainhira oras nia toꞌo mai.   
\p
\v 34 La kleur ona, Haꞌu atu klaꞌo kela emi, mais nosi ikus Haꞌu kmai kikar. Lia nia hanesan ema ida mak laꞌo nela uman, baa fatin dook. Nia naruka niakaan ema serwisu atu babilan diꞌa-diꞌak niakaan uma. Nia faꞌe serwisu baa sia ida-idak no naruka makdaka odamatan nanokar atu daka diꞌa-diꞌak toꞌo nia mai nikar.\x + \xo 13:34 \xt Lukas 12:36-38\x*  
\v 35 Nunia moos emi. Musti daka aan loron-kalan, tan emi la hatene wainhira uma naꞌin mai nikar. Nia fila baa loron ka, kalan boot ka, oras loro saꞌe ka, emi la hatene.  
\v 36 Keta arumak nia mai nikar teki-tekis, toma nola emi sei toba.   
\p
\v 37 Lia mak Haꞌu katak baa emi neꞌe, Haꞌu moos katak baa ema hotu-hotu kaꞌak, ‘Daka aan diꞌa-diꞌak hodi hein Haꞌukaan mamain.’ ”  
\p [Yesus nanorin Niakaan maktuir sia iha foho Saitun nunia dei.]   
\c 14  
\s1 Ema boot sia buka dalan atu noꞌo Yesus  
\r (Mateus 26:1-5; Lukas 22:1-2; Yohanis 11:45-53)  
\p
\v 1-2 Oras nia, naꞌilulik ulun no manorik ukun Yahudi sia buka dalan kohi no-nook Yesus, tan atu noꞌo Nia. Mais sia dale baa malu naꞌak, “Hein lai! Ita keta kohi nia lai-lais, tan loron boot sia kreꞌis mai ona. Keta arumak ema waꞌin nakfetik baa ita.”  
\p Sia koꞌa lia nunia, tan ema Yahudi siakaan loron boot sia nahuu baa wainrua. Loron boot nia sia, ema temi naꞌak, ‘Dahur Paska’ no ‘Dahur Tubi Bakae.’ Sia nadahur loron nia sia nodi nanoin baa oras siakaan bei uluk sia sai nosi rai Mesir.\x + \xo 14:1-2 \xt Ema Israꞌel Sai Nosi Mesir 12:1-27\x*   
\s1 Feto ida fui mina morin mak folin todan baa Yesus  
\r (Mateus 26:6-13; Yohanis 12:1-8)  
\p
\v 3 Iha leo Betania, noo ema ida naran Simon. Uluk, ema nakribi nia tan kona moras funi mea. Mais oras neꞌe, nia diꞌak tiꞌan.  
\p Loron boot nia sia sei la toꞌo dauk, Yesus sia baa naa iha Simon uman. Sia noꞌi naa, feto ida mai nasoru Yesus. Feto nia kaer nodi mina morin botir ida. Mina morin nia folin todan. Botir moos noo folin tan halo hosi fatuk.\f + \fr 14:3 \ft Hakerek Moon tuir lia Yunani naꞌak mina nia folin \ft \+it ‘denari’\+it* atus tolu. Mina nia naran \+it ‘nardos.’\+it* Uluk ema nalo mina nia nosi ai morin. Hakerek Moon tuir lia Yunani naꞌak botir nia halo hosi fatuk naran \+it ‘alabastros’\+it*. Haree no Lukas 7:37-38.\f* Toꞌo Yesus baa, feto nia taꞌe naroe botir matan. Hotu, fui nanii mina nia baa Yesus ulun atu foo tadak naꞌak nia nakneter Yesus.   
\p
\v 4 Oras nia, ema seluk moos tuir naa. Sia naree feto nia nalo nunia, sia dale baa malu nodi naksaꞌek aan naꞌak, “Hoi! Feto saa mak neꞌe, toꞌo soe butan mina morin folin todan basuk nia!  
\v 5 Diꞌak liu, faꞌan mina nia dei, nebee faꞌe osan baa ema mukit sia! Mina nia folin manesak no ema ida kansera tinan ida.” Hotu, sia krakat feto nia.   
\p
\v 6 Mais Yesus dale naꞌak, “Keta hasusar feto neꞌe! Habusik baa! Haꞌu neon diꞌak tan nia fui mina neꞌe baa Haꞌu.  
\v 7 Ema mukit sia namutuk no emi bei-beik. Emi bele tulun sia hei-hein. Mais la kleur ona, Haꞌu la kamutuk ko emi tiꞌan,\x + \xo 14:7 \xt Hanoin Hikar Dalan Moris 15:11\x*  
\v 8 tan Haꞌukaan moris la kleur ona. Nodi fui mina baa Haꞌu, feto neꞌe nahulin kedan Haꞌukaan isin, hanesan nia falun tiꞌan Haꞌukaan maten.  
\v 9 Rona, tan Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Oras ema keke lema Naꞌi Maromak Manfatin Diꞌak baa raiklaran tomak, sia moos katak feto neꞌe niakaan dadiꞌak, nebee ema hotu-hotu nanoin baa nia.”   
\s1 Yudas koꞌa lia aat atu faꞌan Naꞌi Yesus  
\r (Mateus 26:14-16; Lukas 22:3-6)  
\p
\v 10 Nosi Yesus Niakaan maktuir naꞌin sanulu resin rua nia, ida naran Yudas Iskariot. Baa loron nia, nia baa buka naꞌilulik ulun sia atu latan Yesus baa sia. Toꞌo baa, nia katak niakaan hakara.  
\v 11 Rona nola Yudas hakaran nia, ema boot nia sia neon diꞌak lo-loos. Sia namate lia no Yudas naꞌak, “Kalo o makara faꞌan Yesus, nanis ami sosa.” Hotu, Yudas sai baa buka dalan atu latan Yesus baa sia.   
\s1 Yesus no Niakaan maktuir sia tuur naa dahur Paska  
\r (Mateus 26:17-25; Lukas 22:7-14,21-23; Yohanis 13:21-30)  
\p
\v 12 Hotu, ema Yahudi siakaan loron boot sia toꞌo mai tiꞌan. Baa loron dala uluk, sia tunu tubi mak la kahur tua teen tubi, no noꞌo bibi malae. Baa loron nia Yesus Niakaan maktuir sia mai nusu baa Nia naꞌak, “Ama! Ohin kalan neꞌe ita musti hahuu Dahur Tubi Bakae hodi koꞌa bibi malae atu haa baa Paska. Dadi, Ama nakara ami baa hadiꞌa dahur nia iha nabee?”   
\p
\v 13 Rona nola nunia, Yesus naruka maktuir naꞌin rua naꞌak, “Emi baa uluk iha kota laran. Iha nebaa, emi atu hasoru hola mane ida noꞌi natiu lolo no wee. Emi baa tuir nia.  
\v 14 Kalo nia tama baa uma nabee, emi moos tama tuir. Hotu, husu baa uma naꞌin haꞌak, ‘Mau! Ama Boot nusu fatik ida atu nodi naa Dahur Paska no Niakaan maktuir sia.’  
\v 15 Hotu, uma naꞌin nia atu natudu keꞌan luan ida iha tetu leten. Nia nadiꞌa tetuk tiꞌan keꞌan nia. Emi baa hadiꞌa loos haan dei.”   
\p
\v 16 Rona nola nunia, sia naꞌin rua moos baa. Toꞌo baa, sia naree sa-saa hotu-hotu, tuir saa mak Yesus katak tiꞌan baa sia. Sia moos nadiꞌa dahur Paska iha nia. Hotu, sia baa bolu Yesus no maktuir rumak sia.   
\p
\v 17 Oras loro atu monu, Yesus no maktuir naꞌin sanulu resin rua nia moos baa fatik nia.  
\v 18 Toꞌo baa, sia tuur naa. Baa oras naa, Yesus katak naꞌak, “Rona, tan Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Ema ida nosi emi atu faꞌan Haꞌu baa ema seluk.”\x + \xo 14:18 \xt Kananuk Sia 41:10\x*   
\p
\v 19 Rona nola nunia, maktuir sia noran la diꞌak. Sia ida-idak katak baa Yesus naꞌak, “Lahoos haꞌu mak Ama dale nia. Tebes ka Ama?”   
\p
\v 20 Yesus nataa naꞌak, “Ema mak lobas tubi baa mako neꞌe laran namutuk no Haꞌu, nia mak atu faꞌan Haꞌu.  
\v 21 Hanoin diꞌa-diꞌak! Haꞌu neꞌe, Ema Raiklaran Isin. Haꞌu musti mate tuir saa mak hakerek kedan tiꞌan iha Hakerek Moon. Mais sintidu! Ema mak faꞌan Haꞌu nia atu natiu niakaan dinu! Diꞌak liu, niakaan inan la nahoris kedan nia!”   
\s1 Yesus katak naꞌak, tubi no anggor ween dadi tadak hodi hanoin Nia  
\r (Mateus 26:26-30; Lukas 22:14-20; 1 Korintus 11:23-25)  
\p
\v 22 Baa oras sia naa, Yesus foti nola tubi baluk ida. Nia nusu matak-malirin baa Naꞌi Maromak, hotu tohi faꞌe tubi nia, lolo baa Niakaan maktuir sia nodi katak naꞌak, “Tubi neꞌe, Haꞌukaan isin. Simu hola, haa baa ona!”   
\p
\v 23 Nunia hotu, Nia nola hemu fatik ida mak noo anggor ween. Nia sera dodan baa Naꞌi Maromak, hotu lolo baa Niakaan maktuir sia, nebee sia nemu.  
\v 24 Nia moos katak naꞌak, “Anggor ween neꞌe, Haꞌukaan raan mak atu nakduar nodi foo moris baa ema lear. Hodi raa neꞌe, Naꞌi Maromak namate menon foun no emi.\x + \xo 14:24 \xt Ema Israꞌel Sai Nosi Mesir 24:8; Yeremia 31:31-34\x*   
\p
\v 25 Rona, tan Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Nahuu baa oras neꞌe, Haꞌu la kemu tenik anggor ween ona, toꞌo Haꞌu kabesi aan kaer ukun ko Haꞌukaan Ama iha laleꞌan tiꞌan, foin Haꞌu kemu kikar.”   
\p
\v 26 Hotu, sia nananu kananuk ida nodi tonu-naboot Naꞌi Maromak. Kalan nia moos, sia laꞌo kedan baa foho Saitun.   
\s1 Yesus katak kedan naꞌak Petrus atu neli Nia  
\r (Mateus 26:31-35; Lukas 22:31-34; Yohanis 13:36-38)  
\p
\v 27 Oras sia laꞌo, Yesus katak baa Niakaan maktuir sia naꞌak, “Ohin kalan neꞌe, emi hotu-hotu atu halai hela Haꞌu. Hori uluk Maromak makoꞌan nakerek nela kedan nosi lia neꞌe naꞌak,  
\q1 ‘Haꞌu atu koꞌo makbalin.  
\q2 Hotu, niakaan bibi malae sia nalai keen karin.’\x + \xo 14:27 \xt Sakarias 13:7\x*   
\p
\v 28 Nunia tebes. Haꞌu nanis mate. Mais, moris kikar. Oras moris kikar tiꞌan, Haꞌu kbaa uluk kein emi iha rai Galilea nebaa.”\x + \xo 14:28 \xt Mateus 28:16\x*   
\p
\v 29 Rona nola nunia, Petrus sakar naꞌak, “La bele nunia Ama! Masik ema hotu-hotu nalai nela Ama moos, haꞌu lale!”   
\p
\v 30 Mais Yesus nataa naꞌak, “Petrus! Rona mai, tan Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Ohin kalan neꞌe moos manu sei la kokoreek isin rua dauk, o meli Haꞌu isin tolu tiꞌan maꞌak, o la matene Haꞌu!”   
\p
\v 31 Mais Petrus nakaꞌas aan nodi nataa naꞌak, “Lale Ama! Kalo Ama mate, haꞌu moos mate tuir. Haꞌu la keli Ama.”  
\p Petrus niakaan mamaluk sia ida-idak moos dale nunia.   
\s1 Yesus namulak iha toꞌos Getsemani  
\r (Mateus 26:36-46; Lukas 22:39-46)  
\p
\v 32 Hotu, Yesus sia laꞌo liu baa toꞌos ida iha foho Saitun lolon. Toꞌos neꞌe naran ‘Getsemani’. Toꞌo baa, Yesus katak baa Niakaan maktuir sia naꞌak, “Tuur hein iha neꞌe lai, tan Haꞌu atu kbaa kamulak.”   
\p
\v 33 Mais nia bolu nola Petrus, Yakobus no Yohanis atu baa no Nia. Nahuu baa oras nia, Nia noran susar toꞌo, no neon la metin.  
\v 34 Nia katak baa sia naꞌin tolu naꞌak, “Haꞌukaan neon susar basuk! Koran nuꞌu atu mate dei. Emi tuur daka iha neꞌe lai.”   
\p
\v 35-36 Hotu, Nia laꞌo soruk tenik oda baa, foin nakniꞌa sudur toꞌo rai nodi namulak naꞌak, “Ama! Kalo Ama nakara, Haꞌu lalika katiu kola susar neꞌe. Haꞌu katene la noo saa ida mak Ama la bele nalo. Dadi, kalo bele, Ama foti nola susar neꞌe soe dook nosi Haꞌu. Mais keta tuir Haꞌukaan hakaran. Tuir Ama hakaran dei.”   
\p
\v 37 Namulak notu, Yesus baa nikar maktuir naꞌin tolu nia. Mais, sia toba dukur. Hotu, Nia katak baa Petrus naꞌak, “Hoi, Petrus!\f + \fr 14:37 \ft Hakerek Moon tuir lia Yunani nakerek naꞌak, ‘Simon’. Neꞌe, Petrus naran seluk.\f* O toba ka? Tan saa emi la bele daka oda no?  
\v 38 Haroma emikaan matan, hotu hamulak nebee keta kona sokur. Emikaan neon nanis nakara nalo diꞌak, mais emikaan isin lolon la biit.”   
\p
\v 39 Hotu, Yesus baa namulak nodi nakroꞌan tenik baa Naꞌi Maromak, nebee Nia lalika natiu susar nia. Mais keta tuir Niakaan hakaran, tuir Aman hakaran dei.  
\v 40 Namulak notu, Nia fila nikar baa maktuir naꞌin tolu nia. Mais, sia toba nikar tiꞌan tan matan nakati tebes. Nia nasee tenik baa sia, mais sia la natene atu dale saa.   
\p
\v 41 Hotu, Yesus laꞌo nela sia baa namulak baa dala tolu. Namulak notu, nia fila nikar baa sia nodi naꞌak, “Emi sei toba ka? Toꞌo ona! Oras neꞌe, ema mak atu faꞌan Haꞌu Ema Raiklaran Isin neꞌe, mai tiꞌan. Nia atu kohi Haꞌu, latan baa ema aat liman.  
\v 42 Hadeer! Haree kokon iha nebaa! Ema mak atu faꞌan Haꞌu nia, mai tiꞌan. Mai ita baa hasoru nia!”   
\s1 Ema kohi Yesus  
\r (Mateus 26:47-56; Lukas 22:47-53; Yohanis 18:3-12)  
\p
\v 43 Yesus sei dale nunia, teki-tekis Niakaan maktuir ida naran Yudas mai no ema waꞌin. Sia mai nodi surik no ai kaliduk atu kohi Yesus. Sia nalo nunia, tan ema boot Yahudi sia mak naruka. Ema boot nia sia, mak naꞌilulik ulun sia, manorik ukun sia, no fukun adat sia.  
\v 44 Uluk Yudas foo kedan tadak baa sia naꞌak, “Haree diꞌa-diꞌak! Ema mak haꞌu deꞌi, kohi hola nia hodi baa ona, tan Nia mak emi buka!”   
\p
\v 45 Tan nameno tiꞌan nunia, baa oras Yudas toꞌo baa, nia laꞌo natutuk kedan baa Yesus nodi nasee naꞌak, “Tabe, Ama Boot!” Hotu nia moos nakoꞌak nodi deꞌi Yesus.  
\v 46 Naree tadak nia, ema waꞌin nia moos soruk baa, kohi nola Yesus.   
\p
\v 47 Ema ida iha nia moos losu nola surik, nodi taa kotu ema ida tilun tahan. Ema kanek nia, naꞌilulik ulun boot atan.  
\v 48 Hotu, Yesus moos katak baa ema waꞌin nia naꞌak, “Tan saa emi mai kohi Haꞌu hodi surik no ai kaliduk?! Emi haneo, Haꞌu neꞌe, ema aat ka?  
\v 49 Sura loron Haꞌu kamutuk ko emi oras kanorin iha Uma Hamulak Huun, mais emi la kohi Haꞌu. Mais soꞌin baa! Kohi hola Haꞌu ona! Maromak makoꞌan sia nakerek nela kedan lia neꞌe hori uluk.”\x + \xo 14:49 \xt Lukas 19:47, 21:37\x*   
\p
\v 50 Titu-naree nunia, Yesus Niakaan maktuir sia nataꞌuk tebes toꞌo niꞌit aan nalai nela Nia.   
\p
\v 51 Iha nia moos noo ema nurak ida mak laꞌo tuir Yesus nosi kotuk. Nia nafuꞌut loos tais. Ema nia sia moos atu kohi nia,  
\v 52 mais sia kaer nola niakaan tais dei. Hotu, nia nalai fila nodi walan dei, tan nataꞌuk tebes.   
\s1 Ema dada nodi Yesus baa nataa ulun boot Yahudi sia  
\r (Mateus 26:57-68; Lukas 22:54-55,63-71; Yohanis 18:13-14,19-24)  
\p
\v 53 Hotu, sia dada nodi Yesus baa naꞌilulik ulun boot uman. Iha nia, ulun boot Yahudi sia naklibur tiꞌan atu nalo moon-metan. Ema nia sia, mak naꞌilulik ulun sia, manorik ukun sia, no fukun adat sia.  
\v 54 Oras sia dada nodi Yesus baa, Petrus tuir no-nook nosi kotuk. Nia moos tama baa uma nia lalawar atu naniruk haꞌi bele-bele no ema mak daka iha nia.   
\p
\v 55 Iha uma nia laran, ulun boot sia koꞌa lia. Sia buka lia kakaer atu nodi nasalak Yesus, tan sia nakara taa ukun mate baa Nia. Mais sia la netan lia kakaer.  
\v 56 Masik sia natama mataa lia tolek waꞌin atu nodi nahonu Yesus, siakaan lia fuan moos la kona malu.   
\p
\v 57 Nosi ikus, ema ida tenik nariik nodi nataa tolek naꞌak,  
\v 58 “Ami rona Ema neꞌe katak naꞌak, ‘Haꞌu atu karoꞌon Uma Hamulak Huun mak ema raiklaran nalo. Toꞌo wainrua, Haꞌu kariik kikar, mais la kodi ema raiklaran liman.’ ”\x + \xo 14:58 \xt Yohanis 2:19\x*  
\v 59 Mais siakaan dale nia sia moos, la kona malu tenik.   
\p
\v 60 Hotu, naꞌilulik ulun boot nia nariik baa ema hotu-hotu oin, hotu nusu baa Yesus naꞌak, “Ema waꞌin tula sala baa O. Tan saa o no-nook dei?”   
\p
\v 61 Mais, Yesus la nataa kois. Hotu, naꞌilulik ulun boot nia nusu tenik naꞌak, “O katak lai! Hori uluk Naꞌi Maromak nameno kedan atu solok Kristus mai. O neꞌe Kristus, mak Naꞌi Maromak Oan ka?”   
\p
\v 62 Yesus nataa naꞌak, “Tebes! Haꞌu mak Kristus. Emi hotu-hotu atu haree Haꞌu, Ema Raiklaran Isin neꞌe, kabesi aan kaer ukun iha Naꞌi Maromak mak beran kaliuk sorin kwana. Nosi ikus, Haꞌu moos atu kamaan aan mai kikar kosi laleꞌan kodi kaloꞌan.”\x + \xo 14:62 \xt Daniel 7:13\x*   
\p
\v 63 Rona nola Yesus dale nunia, naꞌilulik ulun boot nia krakat tebes, toꞌo lees nahaat niakaan faru klobor. Hotu, nia katak baa ema nia sia naꞌak, “Ita lalika buka tenik mataa lia ona!  
\v 64 Emi rona tiꞌan Nia naꞌin duꞌuk katak naꞌak, Nia neꞌe Naꞌi Maromak Oan. Neꞌe naꞌak, Nia dale nahaat Naꞌi Maromak tiꞌan! Tuir itakaan ukun, kalo ema ida nalo aan nuꞌu Maromak, ema nia musti mate! Dadi, ita atu hakotu nunabee?”  
\p Rona nola nunia, sia moos nakotu lia naꞌak, “Ema neꞌe, sala tebes. Musti taa ukun mate baa Nia!”\x + \xo 14:64 \xt Ukun-badu Naꞌilulik 24:16\x*   
\p
\v 65 Hotu, ema naꞌin hira soruk baa nodi taniru Yesus. Sia tutus Niakaan matan, hotu taꞌe nakdiuk Nia. Sia naleuk Nia naꞌak, “Kalo O Maromak makoꞌan tebes, O katak kokon see mak taꞌe O nia?” Hotu, sia naruka makdaka Uma Hamulak Huun mai nola Nia nodi baa. Oras sia nodi Yesus baa, sia moos basa nakdiuk Nia.   
\s1 Petrus neli Yesus  
\r (Mateus 26:69-75; Lukas 22:56-62; Yohanis 18:15-18,25-27)  
\p
\v 66-67 Baa oras nia, Petrus sei tuur naniruk haꞌi iha uma nia lalawar. Naꞌilulik ulun boot atan feto ida mai naree Petrus iha nia. Feto nia nahilas diꞌa-diꞌak Petrus oin, hotu nasee naꞌak, “Ohin nia o moos bele-bele mo Yesus, ema Nasaret nia. Tebes ka lale?”   
\p
\v 68 Mais Petrus nataa naꞌak, “Lale! Tan saa o musu nunia?! Haꞌu la katene ema nia!” Hotu, Petrus sai baa nariik iha baꞌa odamatan oin. [Baa oras nia moos, manu kokoreek.]\f + \fr 14:68 \ft Hakerek Moon lia Yunani balu la noo hakerek iha lalutuk laran neꞌe.\f*   
\p
\v 69 La oras, feto nia mana tenik Petrus. Hotu, nia foo natene baa ema iha nia sia naꞌak, “Nia neꞌe, ema ida nosi sia!”   
\p
\v 70 Mais, Petrus sakar naꞌak, “O bula arumak! Haꞌu la katene ema nia!”  
\p La kleur falik, ema ida seluk nasee Petrus naꞌak, “O keta maktolek tenik maꞌak, o la mamutuk mo ema nia sia! Emi hotu-hotu neꞌe ema Galilea.”   
\p
\v 71 Mais, Petrus sakar tenik naꞌak, “Tuku fatuk! Haꞌu la katene ema nia!”   
\p
\v 72 Oras Petrus katak nunia, manu moos kokoreek isin rua. Rona nola nunia, Petrus nanoin nola Yesus lia fuan ohin nia naꞌak, “Manu sei la kokoreek isin rua dauk, o meli Haꞌu isin tolu tiꞌan maꞌak, o la matene Haꞌu.”  
\p Nanoin nola nunia, Petrus moos tanis no aan.   
\c 15  
\s1 Sia nodi Yesus baa gubernur Pilatus  
\r (Mateus 27:1-2,11-14; Lukas 23:1-5; Yohanis 18:28-38)  
\p
\v 1 Seisawan oan, ema hotu-hotu iha moon-metan nia kabuar lia atu noꞌo Yesus. Hotu, sia kesi Nia, nodi baa gubernur Pilatus, tan gubernur mak bele taa ukun mate baa ema.\f + \fr 15:1 \ft Baa oras nia, ulun boot Yahudi sia la noo beran atu taa ukun mate baa ema. Tan lia nia, sia nodi Yesus baa gubernur Pilatus mak ukunrai Roma iha nia.\f*  
\v 2 Toꞌo baa, gubernur nusu Yesus naꞌak, “Ema neꞌe sia naꞌak O neꞌe, ema Yahudi Naꞌin. Nunia tebes ka?”  
\p Yesus nataa naꞌak, “Tebes! Ama dale nia loos.”   
\p
\v 3 Oras nia, naꞌilulik ulun sia tula lia waꞌin baa Yesus nodi katak baa gubernur naꞌak, “Ema neꞌe, nalo sala waꞌin tiꞌan!”  
\v 4 Hotu, Gubernur nusu tenik Yesus naꞌak, “O la rona siakaan dale nia ka? Sia tula sala waꞌin boot baa O. Mataa lai!”   
\p
\v 5 Mais Yesus la nataa kedan, toꞌo Gubernur moos benar.   
\s1 Gubernur Pilatus taa ukun mate baa Yesus  
\r (Mateus 27:15-26; Lukas 23:13-25; Yohanis 18:39—19:16)  
\p
\v 6 Sura tinan, natoon baa loron ema Yahudi nadahur Paska, gubernur nabusik ema bui ida tuir ema lear boi.  
\v 7 Baa tinan nia, noo ema bui ida naran Barabas. Uluk ema kohi nia no niakaan maluk sia, tan sakar ukunrai Roma. Nia moos noꞌo ema.  
\v 8 Tan loron boot sia toꞌo tiꞌan, ema waꞌin baa Gubernur Pilatus nodi nusu naꞌak, “Ama Gubernur! Dahur Paska toꞌo ona! Kalo bele, ama nabusik ema bui ida tuir itakaan adat!”   
\p
\v 9 Rona nola nunia, Gubernur nataa naꞌak, “Tebes! Mais haꞌu kabusik see? Nunabee kalo kabusik ema Yahudi Naꞌin neꞌe? Bele ka?”  
\v 10 Gubernur nusu nunia, tan natene naꞌak naꞌilulik ulun sia nodi Yesus baa nia, tan sia rai hirus baa Yesus.   
\p
\v 11 Rona gubernur dale nunia, naꞌilulik ulun sia sasuꞌat ema waꞌin nia, nebee sia hotu-hotu nataa gubernur naꞌak, “Ami la hoꞌuk ema nia! Habusik Barabas dei!”   
\p
\v 12 Hotu, Gubernur nusu tenik naꞌak, “Kalo nunia, haꞌu kmusti kalo saa baa Yesus neꞌe mak emi temi haꞌak, ‘Naꞌi Yahudi’?”   
\p
\v 13 Sia moos nahii bele-bele naꞌak, “Hoꞌo nia dei! Hedi Nia baa ai karuus!”   
\p
\v 14 Hotu, Gubernur nusu tenik naꞌak, “Mais Nia sala saa? Haꞌu kleno Nia tiꞌan, mais la ketan sala ida kois!”  
\p Mais sia nahii makaꞌas liu tenik naꞌak, “Hoꞌo nia! Hedi nia baa ai karuus!”   
\p
\v 15 Tan gubernur nakara nalo ema waꞌin nia neon diꞌak, nia moos nabusik Barabas tuir siakaan hakara. Hotu nia naruka sondadu taꞌe noꞌat Yesus nodi oe besi tarak.\f + \fr 15:15 \ft Sondadu Roma sia nodi oe mak nalo nosi tali kulit lolon hira sia. Hotu, sia kesi ruin meik, lale, makdadi meik, baa tali kulit nia rohan sia. Kalo hoꞌat rua-ruan hodi oe nia, isin kulit nakluꞌas mohu.\f* Noꞌat notu, nia latan Yesus baa sondadu sia, nebee sia nodi baa, nedi noꞌo baa ai karuus.   
\s1 Sondadu sia taꞌe nakdiuk Yesus  
\r (Mateus 27:27-31; Yohanis 19:2-3)  
\p
\v 16 Nunia hotu, sondadu sia dada nodi Yesus baa lalawar boot ida iha siakaan fatin.\f + \fr 15:16 \ft Sondadu fatin nia, sia temi nodi lia Latin naꞌak \ft \+it praetorium\+it*. Fatin nia, sondadu siakaan fatin duꞌuk iha ukunrai tofatik laran.\f* Hotu, sia bolu nola siakaan mamaluk klibur boot ida.  
\v 17 Sia moos natais Yesus nodi faru klobor ida. Faru nia ilas mean asuaten, hanesan naꞌin siakaan tais. Hotu, sia nola ai tarak lain, noman nalo baa sabeo tarak. Hotu, tuku natama sabeo tarak nia baa Yesus ulun nodi naleuk nakdiuk Nia, hanesan sia foti naꞌin foun nodi sabeo naꞌin.   
\p
\v 18 Hotu, sia tabe naleuk nia naꞌak, “Tabe, Naꞌi Yahudi!”  
\v 19 Sia asufanu sudur baa Yesus. Sia moos taniru Nia, no taꞌe nakdiuk Niakaan ulun.  
\v 20 Naleuk nakdiuk Nia notu, sia kolu faru klobor nia, hotu natais nikar Niakaan tais baa. Hotu, sia nodi Nia sai baa kota Yerusalem luan, atu nedi noꞌo baa ai karuus.   
\s1 Ema nedi Yesus baa ai karuus  
\r (Mateus 27:32-44; Lukas 23:26-43; Yohanis 19:17-27)  
\p
\v 21 Oras sai nosi Yerusalem, sia nasoru ema ida nosi leo Kirene iha dalan klaran. Ema nia naran Simon. Nia, mak Aleksander no Rufus aman. Oras nia atu tama Yerusalem, sondadu sia kohi nola nia. Hotu sia seten nia natiu Yesus Niakaan ai karuus.\x + \xo 15:21 \xt Roma 16:13\x*  
\v 22 Hotu, sia dada Yesus toꞌo fatik ida naran Golgota. (Naran neꞌe naꞌak, ‘fatin ulun ruin’.)  
\v 23 Iha nia, sia foo Yesus nemu kokon tua kahur ai moruk, nebee Nia bele terus moras. Mais Yesus la noꞌuk.  
\v 24-25 Baa oras takseer tuku siwi seisawan, sia nedi Yesus baa ai karuus, hotu taman ai karuus nia. Nunia hotu, sondadu sia suut liman atu nodi natene see mak bele netan Yesus farun.\x + \xo 15:24-25 \xt Kananuk Sia 22:19\x*  
\v 26 Sia moos nakerek baa ai kabelak ida naꞌak,  
\qc \it “Ema neꞌe, Naꞌi Yahudi”\it*  
\p Hotu, sia nedi ai kabelak nia baa ai karuus iha Yesus ulun fafuhun leten, nebee ema bele natene lia krarain taa ukun mate baa Nia.  
\v 27 Iha fatin nia sia moos nedi noꞌo ema madauk teen naꞌin rua. Ida iha Yesus sorin kwana, ida iha sorin karuk.  
\v 28 [Nodi nalo nunia, sia nalo tuir saa mak hakerek hori uluk iha Hakerek Moon naꞌak, “Ema nalo Nia nuꞌu ema aat.”]\f + \fr 15:28 \ft Lia tohar neꞌe la tama iha Hakerek Moon lia Yunani balu.\f* \x + \xo 15:28 \xt Yesaya 53:12\x*   
\p
\v 29 Ema hotu-hotu mak laꞌo tuir fatin nia naree Yesus iha ai karuus. Sia nakmulis ibunnodi naleuk Nia naꞌak, “O mak dale maꞌak, O bele maroꞌon Uma Hamulak Huun, hotu baa wainrua O mariik mikar. Tebes ka?\x + \xo 15:29 \xt Kananuk Sia 22:8, 109:25; Markus 14:58; Yohanis 2:19\x*  
\v 30 Kalo nunia, sori aan ona, tuun mosi ai karuus nia! Nunia lai, foin ami bele fiar haꞌak, o neꞌe tebe-tebes Naꞌi Maromak Oan!”   
\p
\v 31 Naꞌilulik ulun sia no manorik ukun sia moos naleuk Yesus naꞌak, “Nia bele sori ema seluk, mais la bele sori aan duꞌuk!  
\v 32 Uluk Nia naꞌak, Nia neꞌe ‘Kristus’ mak Naꞌi Maromak nameno kedan hori uluk. Ema seluk dale naꞌak, nia neꞌe ema Yahudi Naꞌin. Kalo nunia tebes, habusik Nia tuun duꞌuk nosi ai karuus, nebee ita haree. Nunia tiꞌan, foin ita bele fiar.”  
\p Ema madauk teen naꞌin rua iha Yesus sorin moos naleuk Nia.   
\s1 Yesus mate  
\r (Mateus 27:45-56; Lukas 23:44-49; Yohanis 19:28-30)  
\p
\v 33 Nunia hotu, nakukun luri taka nola rai nia nosi loro natetu toꞌo tuku tolu loro malirin.  
\v 34 Baa oras tuku tolu loro malirin, Yesus nahii nodi siakaan lia Aram naꞌak, \it “Eloi! Eloi! Lema sabaktani?”\it* (Lia fuan nia naꞌak, “Haꞌukaan Maromak! Haꞌukaan Maromak! Tan saa taliꞌur laꞌo mela Haꞌu nuneꞌe?”)\x + \xo 15:34 \xt Kananuk Sia 22:2\x*   
\p
\v 35 Oras ema naꞌin hira mak kreꞌis ai karuus nia rona Yesus lian nia, sia dale baa malu naꞌak, “Rona lai. Nia bolu Elia, mak Maromak makoꞌan uluk nia!”  
\v 36 Hotu, ema ida nalai baa nola wee teen, lobas tama baa tua siin. Nia tuu wee teen nia nodi ai lolon ida, hotu lolo baa Yesus ibun, nebee Yesus modas. Ema nia dale naꞌak, “Hein lai! Ita haree kokon! Arumak Elia mai natuun Nia nosi ai karuus neꞌe.”\x + \xo 15:36 \xt Kananuk Sia 69:22\x*   
\p
\v 37 Hotu, Yesus nahii tenik nodi lian makaꞌas. Nahii notu, nawan moos kotu.   
\p
\v 38 Iha Uma Hamulak Huun laran no tais odamatan boot ida mak ema nisa nodi neli Naꞌi Maromak Keꞌan Lulik Kaliuk. Natoon baa Yesus nawan kotu, tais odamatan nia naksira faꞌe baa rua nosi leten toꞌo raik.\x + \xo 15:38 \xt Ema Israꞌel Sai Nosi Mesir 26:31-33\x*   
\p
\v 39 Iha Golgota, noo sondadu ulun ida mak daka kreꞌis baa Yesus Niakaan ai karuus. Oras naree Yesus mate, nia sarebak nodi naꞌak, “Adeei! Ema neꞌe, Naꞌi Maromak Oan tebes.”   
\p
\v 40-41 Iha nia moos noo feto waꞌin mak nariik nosi dook, titu Yesus mate. Uluk, sia mak naliku Yesus no niakaan ema sia iha Galilea. Nosi feto nia sia, noo Salome, Maria nosi leo Magdala, Maria ida tenik (mak Yakobus no Yoses inan) no feto waꞌin tenik mak tuir Yesus mai bele iha Yerusalem.\x + \xo 15:40-41 \xt Lukas 8:2-3\x*   
\s1 Ema nakoi Yesus  
\r (Mateus 27:57-61; Lukas 23:50-56; Yohanis 19:38-42)  
\p
\v 42-43 Baa oras nia, noo ema boot ida naran Yusuf nosi leo Arimatea. Nia tuur iha moon-metan Yahudi. Nia ema laran diꞌak mak noꞌi nei-nein Naꞌi Maromak kaer ukun. Natene nola Yesus mate tiꞌan, nia buka dalan atu natuun Yesus maten nosi ai karuus.  
\p Yesus mate nia, kona baa loron lima. Awan, kona baa ema Yahudi siakaan loron hamulak. Tan lia nia, oras loro atu monu baa loron lima nia, Yusuf nakbiit neon baa nusu kedan Yesus maten nosi gubernur Pilatus.  
\v 44 Rona Yusuf nusu nunia, gubernur moos blaar hotu katak naꞌak, “Adeei! Ema nia mate tiꞌan ka?! Haꞌu kanoin, sei dauk!”  
\p Hotu, gubernur naruka ema baa bolu sondadu ulun mai. Toꞌo mai tiꞌan, gubernur nusu nia naꞌak, “Nunabee? Yesus nia mate tiꞌan ka?”   
\p
\v 45 Sondadu ulun nataa naꞌak, “Nia mate hori ohin tiꞌan ama!” Rona nola nunia, gubernur moos foo leet baa Yusuf atu baa nola Yesus maten.   
\p
\v 46 Hotu, Yusuf baa sosa tais foun ida mak folin todan. Sosa notu, nia baa Golgota. Toꞌo baa, nia natuun nola Yesus maten nosi ai karuus. Hotu, nia falun diꞌa-diꞌak nodi tais foun nia. Baa oras nia, ema foin baꞌat notu fatuk kuak ida atu nadiꞌa kedan rate bodik Yusuf no familin sia. Hotu, Yusuf sia nakelu natama Yesus maten baa rate nia. Hotu, sia dudu nola fatuk boot ida, nodi taka kuak nia. Hotu, sia fila.   
\p
\v 47 Baa oras nia, Maria nosi Magdala no Maria ida seluk (mak Yoses inan), sia moos tuir toꞌo nebaa. Sia naree diꞌa-diꞌak, nebee bele natene dalan baa rate nia.   
\c 16  
\s1 Yesus moris nikar  
\r (Mateus 28:1-8; Lukas 24:1-12; Yohanis 20:1-10)  
\p
\v 1 Awan nia, kona loron neen. Loron nia, mak ema Yahudi siakaan loron hamulak. Baa oras loro monu tiꞌan, Salome, Maria nosi leo Magdala, no Maria ida seluk (mak Yakobus inan), sia baa sosa mina morin, nebee awan sia baa nisik Yesus maten tuir siakaan adat.  
\v 2 Loron domiku seisawan oan, sia naꞌin tolu moos baa rate nia.  
\v 3-4 Iha dalan klaran, sia dale baa malu naꞌak, “Adeei! See mak bele dudu sees fatuk boot nia nosi rate odamatan? Fatuk nia boot basuk! Ita neꞌe la biit!”  
\p Mais toꞌo baa, sia naree fatuk nia nakduir sai tiꞌan.  
\v 5 Naree nunia, sia tama baa rate laran. Mais sia sarebak tebe-tebes, tan sia naree mane nurak ida noꞌi tuur iha siakaan sorin kwana. Niakaan tais, mutin naksinak.  
\v 6 Nia katak baa sia naꞌak, “Keta hataꞌuk! Haꞌu katene emi mai buka Yesus, ema Nasaret nia. Ema noꞌo Nia tiꞌan iha ai karuus, mais Nia moris nikar tiꞌan! Mai, haree duꞌuk fatik mak ema rai Niakaan maten baa. Mamuk tiꞌan!  
\v 7 Diꞌak liu, ina sia fila ona! Baa katak Petrus no niakaan mamaluk sia haꞌak, Yesus moris nikar tiꞌan. Nia laꞌo uluk baa Galilea. Sia musti baa nasoru Nia iha nebaa, tuir saa mak Nia nameno kedan baa sia.”\x + \xo 16:7 \xt Mateus 26:32; Markus 14:28\x*   
\p
\v 8 Hotu, feto nia sia sai nosi rate nia. Sia fila lai-lais tan benar no nataꞌuk. Mais sia la katak lia nia baa ema ida moos iha dalan, tan nataꞌuk tebes.   
\s1 Yesus natadu aan baa Maria nosi Magdala  
\r (Mateus 28:9-10; Yohanis 20:11-18)  
\p
\v 9 Loron domiku seisawan nia, Yesus natadu aan uluk baa Maria nosi leo Magdala. Uluk Yesus teꞌur sai diabu hitu nosi feto neꞌe.  
\v 10 Naree notu Yesus, Maria moos baa kedan katak baa ema hotu-hotu mak uluk tuir Yesus. Sia sei naklibur nodi neon susar no tanis, tan Yesus Niakaan mate.  
\v 11 Toꞌo baa, Maria katak baa sia naꞌak, “Tan saa emi sei susar? Keta susar ona, tan Yesus moris nikar tiꞌan. Haꞌu kfoin kasoru kola Nia neꞌe!”  
\p Mais, sia hotu-hotu katak naꞌak, “Hoi! Keta bosok!”   
\s1 Yesus natadu aan baa ema naꞌin rua tenik  
\r (Lukas 24:13-35)  
\p
\v 12 Natoon baa nia moos, Yesus Niakaan maktuir naꞌin rua baa leo ida. Toꞌo dalan klaran, Yesus natadu aan baa sia nodi ilas seluk. Mais la oras, sia moos natene Nia.  
\v 13 Naree nunia, sia moos fila baa katak siakaan mamaluk sia naꞌak, “Hei, rona lai! Ami foin hasoru hola Yesus iha dalan!”  
\p Mais siakaan mamaluk sia hotu-hotu deꞌan naꞌak, “Hoi! Keta bosok!”   
\s1 Yesus natadu aan baa Niakaan maktuir sia hotu-hotu  
\r (Mateus 28:16-20; Lukas 24:36-49; Yohanis 20:19-23; Kristus Klosan Lian 1:6-8)  
\p
\v 14 Nunia hotu, Yesus natadu aan baa Niakaan maktuir naꞌin sanulu resin ida, baa oras sia tuur naa. Nia nasee sia naꞌak, “Hoi! Emi neꞌe ulun fatuk tebe-tebes! Ema katak tiꞌan naꞌak, sia naree Haꞌu nodi matan duꞌuk, mais emi la fiar! Emi haꞌak, bosok! Tan lia nia, oras neꞌe Haꞌu kmai duꞌuk, nebee emi naꞌin haree hodi matan. Haꞌu kmate, mais oras neꞌe Haꞌu kmoris kikar tiꞌan! Haree baa!   
\p
\v 15 Nahuu baa oras neꞌe, emi musti baa raiklaran tomak keke lema Haꞌukaan Lia Diꞌak baa ema hotu-hotu!\x + \xo 16:15 \xt Kristus Klosan Lian 1:8\x*  
\v 16 Ema mak fiar baa Haꞌu no simu sarani, sia netan moris nima-nimak no Naꞌi Maromak iha laleꞌan. Mais ema mak la fiar, Naꞌi Maromak kastikar sia nodi lelen sia toꞌo nima-nimak.  
\v 17 Ema mak fiar baa Haꞌu atu nalo tadak blaar oi-oik, nebee ema hotu-hotu natene naꞌak, siakaan beran nia nanis mai nosi Naꞌi Maromak. Sia atu teꞌur sai diabu nodi Haꞌukaan naran. Sia atu dale nodi lia fuan seluk mak Naꞌi Maromak natuun baa sia.  
\v 18 Kalo sia kaer samea mahoo raso, lale, sia nemu raso, sia la kona dinu. Kalo sia koko ema moras ulun, nanis ema moras nia moos diꞌak.”   
\s1 Yesus saꞌe baa laleꞌan  
\r (Lukas 24:50-53; Kristus Klosan Lian 1:9-11)  
\p
\v 19 Yesus dale notu no Niakaan maktuir sia, Naꞌi Maromak moos foti saꞌe Nia baa laleꞌan. Iha nia, Nia nabesi aan iha Naꞌi Maromak liman kwana nodi kaer ukun namutuk no Naꞌi Maromak.\x + \xo 16:19 \xt Kristus Klosan Lian 1:9-11\x*   
\p
\v 20 Nunia hotu, Yesus Niakaan maktuir sia nalo tuir Niakaan haruka. Sia baa fatin hotu-hotu nodi keke lema Niakaan Lia Diꞌak. Naꞌi Maromak moos natuun beran baa sia, nebee sia nalo tadak blaar mak Yesus katak kedan nia. Ema waꞌin moos fiar baa Yesus, tan sia natene naꞌak, Lia Diꞌak nia, tebes no loos.