\id MAT  
\h Mateus 
\toc1 Yesus Lia Diꞌak tuir Mateus 
\toc2 Mateus 
\toc3 Mat 
\mt2 Yesus Lia Diꞌak  
\mt2 tuir  
\mt1 Mateus  
\c 1  
\s1 Yesus Niakaan bei uluk sia  
\r (Lukas 3:23-38)  
\p
\v 1-2 Hakerek neꞌe katak lia nosi Yesus Kristus, Ema mak Naꞌi Maromak nameno kedan hori uluk atu solok mai. Nia neꞌe, Naꞌi Daud husar-binan no Bei Abraham husar-binan.  
\p Nahuu nosi Bei Abraham toꞌo Naꞌi Daud, siakaan husar-binan mane, dalas sanulu resin haat. Siakaan naran, mak neꞌe:  
\q1 Abraham oan, naran Isak.  
\q1 Isak oan, naran Yakob.  
\q1 Yakob oan, naran Yahuda. Yahuda moos sei noo maun-alin tenik.   
\q1
\v 3 Yahuda oan, naran Peres no Sera (siakaan inan, naran Tamar).  
\q1 Peres oan, naran Herson.  
\q1 Herson oan, naran Ram.   
\q1
\v 4 Ram oan, naran Aminadab.  
\q1 Aminadab oan, naran Nahason.  
\q1 Nahason oan, naran Salmon.   
\q1
\v 5 Salmon oan, naran Boas (Boas inan, naran Rahab).  
\q1 Boas oan, naran Obet (Obet inan, naran Rut).  
\q1 Obet oan, naran Isai.   
\q1
\v 6 Isai oan, naran Daud.   
\p
\v 7-11 Nosi Daud toꞌo oras ema Israꞌel kona soe baa Babilon, siakaan husar-binan mane, dalas sanulu resin haat tenik, mak neꞌe:  
\q1 Daud oan, naran Salomo (Salomo inan, uluk Uria feen).  
\q1 Salomo oan, naran Rehabeam.  
\q1 Rehabeam oan, naran Abia.  
\q1 Abia oan, naran Asaf.\f + \fr 1:7-11 \ft Hakerek Moon lia Yunani mak tuan basuk nakerek naꞌak \ft \+it Asaf\+it*. Balu tenik nakerek naꞌak \+it Asa\+it*.\f*  
\q1 Asaf oan, naran Yosafat.  
\q1 Yosafat oan, naran Yoram.  
\q1 Yoram oan, naran Usia.  
\q1 Usia oan, naran Yotam.  
\q1 Yotam oan, naran Ahas.  
\q1 Ahas oan, naran Heskia.  
\q1 Heskia oan, naran Manase.  
\q1 Manase oan, naran Amos.\f + \fr 1:7-11 \ft Hakerek Moon lia Yunani mak tuan basuk nakerek \ft \+it Amos\+it*. Balu tenik nakerek naꞌak, \+it Amon\+it*.\f*  
\q1 Amos oan, naran Yosias.  
\q1 Yosias oan, naran Yekonya. (Yekonya no niakaan alin sia moris baa oras ema Israꞌel sia kona soe baa Babilon.)\x + \xo 1:7-11 \xt 2 Naꞌi Israꞌel Sia 24:14-15; 2 Lia Rai Israꞌel no Rai Yahuda 36:10; Yeremia 27:20\x*   
\p
\v 12-16 Baa oras sia kona soe baa Babilon toꞌo baa Yesus, siakaan husar-binan mane, dalas sanulu resin haat tenik, mak neꞌe:  
\q1 Yekonya oan, naran Saltiel.  
\q1 Saltiel oan, naran Serubabel.  
\q1 Serubabel oan, naran Abihut.  
\q1 Abihut oan, naran Elyakim.  
\q1 Elyakim oan, naran Asor.  
\q1 Asor oan, naran Sadok.  
\q1 Sadok oan, naran Akim.  
\q1 Akim oan, naran Eliut.  
\q1 Eliut oan, naran Eliasar.  
\q1 Eliasar oan, naran Matan.  
\q1 Matan oan, naran Yakob.  
\q1 Yakob oan, naran Yusuf.  
\p Yusuf neꞌe mak Maria laꞌen. Maria neꞌe mak niti baa Yesus. Yesus neꞌe mak Kristus, mak Naꞌi Maromak boi kedan hori uluk.   
\p
\v 17 Nahuu nosi Abraham toꞌo Daud, husar-binan dalas sanulu resin haat; nosi Daud toꞌo oras sia kona soe baa Babilon, husar-binan dalas sanulu resin haat; no nosi Babilon toꞌo Kristus, husar-binan dalas sanulu resin haat.   
\s1 Maria nahoris Yesus  
\r (Lukas 2:1-7)  
\p
\v 18 Lia Maria nahoris Yesus nuneꞌe:  
\p Maria sasudin no Yusuf tiꞌan. Mais sia naꞌin rua sei la namutuk dauk hanesan feen-laꞌen, Maria netan tiꞌan nosi Kmalar Lulik.\x + \xo 1:18 \xt Lukas 1:27\x*  
\v 19 Baa oras Yusuf natene naꞌak Maria netan tiꞌan, nia nakara sia rua faꞌe malu. Mais Yusuf nia, ema moon. Nia la noꞌuk namoe Maria iha ema lear oin. Tan lia nia, Yusuf buka dalan atu faꞌe malu no-nook dei.   
\p
\v 20 Mais baa kalan ida, oras Yusuf sei nanoin baa-mai, nia meꞌi. Iha meꞌi nia, nia naree Maromak Niakaan makbukar laleꞌan ida mai katak baa nia naꞌak, “Yusuf! O neꞌe, Naꞌi Daud husar-binan. Keta makerat atu mola Maria, tan lawarik oan mak iha niakaan notak nia, Maromak Kmalar Lulik mak naseꞌi.  
\v 21 Maria atu nahoris oan mane ida. O musti manaran nia maꞌak, \it Yesus\it*, tan Nia mak atu sori Naꞌi Maromak eman sia nosi sala.”\f + \fr 1:21 \ft Yesus lia isin naꞌak, \ft \+it Naꞌi Maromak sori ema raiklaran\+it*.\f* \x + \xo 1:21 \xt Lukas 1:31\x*   
\p
\v 22 Lia nia atu natoꞌo saa mak Naꞌi Maromak katak kedan hori uluk. Tan Nia naruka makoꞌan Yesaya nakerek nela naꞌak,   
\q1
\v 23 “Hanono, mai!  
\q2 Feto lawarik ida mak sei la natene mane, atu netan.  
\q1 Hotu nia nahoris mane oan ida.  
\q2 Sia atu nanaran Nia naꞌak, \it Emanuel\it*.”  
\q1 (Iha lia Ibrani, \it Emanuel\it* lia isin naꞌak,  
\q2 \it Naꞌi Maromak namutuk no ita.)\it*\x + \xo 1:23 \xt Yesaya 7:14\x*   
\p
\v 24 Yusuf meꞌi notu, nia nadeer. Hotu nia nalo tuir kedan saa mak Naꞌi Maromak naruka nia. Nia nola Maria nalo baa feen,  
\v 25 mais la namutuk no Maria hanesan feen-laꞌen, toꞌo Maria nahoris Oan nia tiꞌan. Oa nia moris, Yusuf moos nanaran nia naꞌak \it Yesus\it*.\x + \xo 1:25 \xt Lukas 2:21\x*   
\c 2  
\s1 Ema matenek leno fitun mai naree Yesus  
\p
\v 1 Baa oras Maria nahoris Yesus iha leo Betlehem iha rai Yudea, Naꞌi Herodes mak kaer ukun iha nia. Oras nia moos, ema naꞌin hira mai iha kota Yerusalem nosi fatin dook iha lorosaꞌe baa. Sia nia, ema matenek leno fitun.  
\v 2 Toꞌo Yerusalem baa, sia nusu baa-mai naꞌak, “Ema Yahudi siakaan naꞌi mak foin moris nia, iha nabee? Ami haree tiꞌan fitun ida iha lorosaꞌe mak natudu tadak naꞌak, Nia moris tiꞌan. Tan lia nia, ami mai atu loꞌu-sudur baa Nia.”  
\v 3 Rona nola nunia, Naꞌi Herodes neon la noku. Ema hotu-hotu iha Yerusalem moos nunia.   
\p
\v 4 Hotu Naꞌi Herodes libur nola ema Yahudi siakaan naꞌilulik ulun sia no manorik ukun sia hotu-hotu. Nia nusu baa sia naꞌak, “Emi katak kokon baa haꞌu lai! Kristus mak Naꞌi Maromak nameno tiꞌan nia, ema atu nahoris nia iha nabee?”   
\p
\v 5 Sia nataa naꞌak, “Iha Betlehem, iha rai Yudea, ama naꞌi. Maromak makoꞌan Mika nakerek kedan hori uluk nuneꞌe:   
\q1
\v 6 ‘Hei, emi ema Betlehem iha rai Yudea.  
\q2 Keta hakraik emikaan leo nia,  
\q3 leo kiꞌik mak la noo folin.  
\q2 Tan Ema boot ida atu mosu mai nosi nebaa.  
\q3 Nia atu dadi makbalin bodik Haꞌukaan ema Israꞌel sia.’ ”\x + \xo 2:6 \xt Mika 5:1; 2 Samuel 5:2\x*   
\p
\v 7 Rona nola nunia, Naꞌi Herodes bolu no-nook ema matenek leno fitun sia. Nia moos nusu baa sia naꞌak, “Wainhira emi haree fitun nia mosu iha laleꞌan?” Sia moos katak baa nia.  
\v 8 Rona tiꞌan, nia naruka sia baa Betlehem nodi nameno naꞌak, “Baa buka Oa nia iha Betlehem. Kalo hasoru tiꞌan, fila mai katak haꞌu, tan haꞌu moos beer baa loꞌu-sudur baa Nia.”   
\p
\v 9 Rona notu naꞌi dale nia, sia moos baa. Hatene hodi baa, sia titu-naree tenik fitun mak uluk sia naree iha lorosaꞌe nia. Fitun nia mosu iha siakaan oin, hotu laꞌo uluk sia toꞌo nanawa besik baa Oa nia moris fatin.   
\p
\v 10 Naree fitun nia, sia neon diꞌak tebe-tebes.  
\v 11 Toꞌo fatin nia, sia tama baa uma laran, hotu naree Oa nia no Niakaan ina Maria. Sia nakniꞌa loꞌu-sudur baa Oa nia. Sia loke siakaan naha, hotu natetu buat folin todan sia baa Oa nia. Buat nia sia, mak mean isin, ai morin no ai morin raan.   
\p
\v 12 Baa oras nia moos, sia netan meꞌi nosi Naꞌi Maromak naꞌak, “Keta fila tenik baa Naꞌi Herodes.” Tan lia nia, sia fila baa siakaan rai tuir dalan seluk.   
\s1 Yusuf nodi Maria no Yesus nalai baa Mesir  
\p
\v 13 Baa oras ema matenek leno fitun sia fila tiꞌan, Maromak Niakaan makbukar laleꞌan ida mai katak baa Yusuf iha meꞌi laran naꞌak, “Yusuf! Madeer lai-lais ona! Malai modi Oan nia no niakaan ina baa rai Mesir nebaa. Hein hafati iha nebaa toꞌo Haꞌu katak wainhira emi bele fila. Tan Naꞌi Herodes noꞌi buka atu noꞌo Oan nia!”   
\p
\v 14 Meꞌi notu, Yusuf nadeer. Baa kalan nia kedan, nia nodi feen no Oan nia, nalai baa Mesir.  
\v 15 Sia nein iha nebaa toꞌo Herodes mate. Lia nia natoꞌo saa mak Naꞌi Maromak katak kedan baa makoꞌan Hosea hori uluk naꞌak,  
\q1 “Haꞌu kbolu kikar Haꞌukaan Oan sai nosi Mesir.”\x + \xo 2:15 \xt Hosea 11:1\x*   
\s1 Naꞌi Herodes noꞌo lawarik oan sia iha Betlehem  
\p
\v 16 Baa oras Naꞌi Herodes natene nola ema matenek leno fitun sia tolek nia tiꞌan, nia nawan saꞌe tebe-tebes. Nia naruka niakaan sondadu sia naꞌak, “Baa leo Betlehem no leo mak kreꞌis iha nia sia. Hoꞌo mohu lawarik mane hotu-hotu mak otas sei la toꞌo tinan rua dauk.” Herodes naruka nunia, tan nanoin nola ema matenek siakaan lia. Nia sura tinan nahuu nosi sia naree fitun nia mosu iha laleꞌan.   
\p
\v 17 Lia neꞌe sia natoꞌo saa mak Maromak makoꞌan Yeremia nakerek kedan hori uluk naꞌak,   
\q1
\v 18 “Noo ema mak tanis naboo aan iha leo Rama.\f + \fr 2:18 \ft Rama nia, leo ida kreꞌis kota Yerusalem.\f*  
\q2 Rahel tanis roꞌan aan,  
\q3 tan niakaan oan sia mate mohu tiꞌan.  
\q2 Nia la noꞌuk ema mai namaus nia,  
\q3 tan niakaan oan sia la iha tiꞌan.”\x + \xo 2:18 \xt Yeremia 31:15\x*   
\s1 Yusuf sia mai nikar nosi Mesir  
\p
\v 19 Nosi ikus, Naꞌi Herodes mate. Oras nia, Yusuf sia sei iha Mesir. Hotu Maromak Niakaan makbukar laleꞌan ida mai natadu aan baa Yusuf iha meꞌi laran naꞌak,  
\v 20 “Yusuf! Madeer ona! Modi mikar Oa nia no niakaan ina baa Israꞌel ona. Ema mak buka atu noꞌo Oa nia, mate tiꞌan.”  
\v 21 Rona nola nunia, Yusuf moos nadeer. Hotu nodi nikar sia baa rai Israꞌel.   
\p
\v 22 Mais baa oras nia, Naꞌi Herodes oan Arkalaus dadi nikar naꞌin iha rai Yudea. Rona nola lia nia, Yusuf nataꞌuk fila baa Yudea. Hotu Naꞌi Maromak moos naruka nia iha meꞌi laran tenik naꞌak, “Yusuf! Keta baa mein iha Yudea.” Tan lia nia, Yusuf baa nein iha Galilea,  
\v 23 iha leo ida naran Nasaret. Lia nia natoꞌo saa mak Naꞌi Maromak katak kedan baa makoꞌan hori uluk naꞌak, “Sia atu temi Nia, Ema Nasaret.”\x + \xo 2:23 \xt Markus 1:24; Lukas 2:39; Yohanis 1:45\x*   
\c 3  
\s1 Yohanis Mak Sarani Ema  
\r (Markus 1:1-8; Lukas 3:1-18; Yohanis 1:19-28)  
\p
\v 1 Baa oras Yesus boot tiꞌan, Yohanis Mak Sarani Ema nahuu nanorin ema iha fatin fuik sia iha rai Yudea.  
\v 2 Nia katak naꞌak, “Mamaluk sia! Emi musti laꞌo hela emikaan salan, hodi fila hikar baa Naꞌi Maromak ona. Oras neꞌe, ema hotu-hotu bele tama ona dadi baa Naꞌi Maromak eman.”\x + \xo 3:2 \xt Mateus 4:17; Markus 1:15\x*   
\p
\v 3 Uluk, Maromak makoꞌan ida naran Yesaya nakerek kedan nosi Yohanis naꞌak,  
\q1 “Ema ida atu nahii iha fatin fuik naꞌak,  
\q2 ‘Ema hotu-hotu musti hadiꞌa dalan,  
\q3 hodi simu Naꞌi Maromak mai!  
\q2 Haweer dalan atu simu Nia!’ ”\x + \xo 3:3 \xt Yesaya 40:3\x*   
\p
\v 4 Yohanis niakaan moris lalaꞌok, hanesan Maromak makoꞌan uluk sia. Niakaan tais, halo hosi onta rahun. Niakaan bolas, halo hosi kulit. Niakaan haan, kalaꞌek no wani ween.\x + \xo 3:4 \xt 2 Naꞌi Israꞌel Sia 1:8\x*   
\p
\v 5 Oras nia, ema lear mai atu nasoru Yohanis. Sia mai nosi kota Yerusalem no rai Yudea tomak. Sia moos mai nosi leo sia mak kreꞌis no mota Yordan.  
\v 6 Sia loke neon nodi naꞌak nasai siakaan salan. Hotu Yohanis sarani sia iha mota Yordan.   
\p
\v 7 Baa oras nia, ema nosi partee Farisi no partee Saduki moos mai nusu nebee Yohanis sarani sia. Mais Yohanis nakbehek naꞌak, “Hoi! Emi neꞌe nuꞌu samea tolek teen! Naꞌi Maromak atu kastikar emi tan emikaan hahalok aat sia. Keta haneo emi bele hakbois hosi Niakaan kastikar nia.\x + \xo 3:7 \xt Mateus 12:34, 23:33\x*  
\v 8 Diꞌak liu fila hikar baa Naꞌi Maromak ona, hodi soe hela emikaan salan. Hotu halo hahalok diꞌak sia, nudaar ai huun mak nasai fuan diꞌak.  
\v 9 Keta haneo emi sotir tan emi Bei Abraham husar-binan. Fiar haꞌu! Naꞌi Maromak bele naseꞌi fatuk neꞌe sia dadi Bei Abraham husar-binan.\x + \xo 3:9 \xt Yohanis 8:33\x*  
\v 10 Sintidu! Noo ema mak kaer nola baliun tiꞌan. Nia nadiꞌa aan atu nuꞌan ai huun hotu-hotu mak la nasai fuan diꞌak. Nuꞌan notu, soe baa haꞌi.\x + \xo 3:10 \xt Mateus 7:19\x*   
\p
\v 11 Tebes. Haꞌu ksarani emi kodi wee. Neꞌe dadi tadak naꞌak emi laꞌo hela emikaan salan tiꞌan. Mais ema ida mak makaꞌas liu haꞌu atu mai. Masik dadi baa Niakaan ata moos, haꞌu la kfatan. Nia atu nalo liu haꞌu, tan Nia atu fakar Maromak Kmalar Lulik baa emi. Nia moos atu namoos emikaan neon, hanesan ema nodi haꞌi sunu lere.\f + \fr 3:11 \ft Hakerek Moon lia Yunani naꞌak: “Nia atu sarani emi nodi Maromak Kmalar Lulik no haꞌi.” Neꞌe naꞌak, “hamoos emi hodi fakar Maromak Kmalar Lulik baa emi.”\f*  
\v 12 Nia kaer lafatin atu tataꞌek nasai hare abas. Hotu Nia natama hare isin baa kanaha. Mais hare abas, Nia soe baa haꞌi mak laka bei-beik.”   
\s1 Yohanis sarani Yesus  
\r (Markus 1:9-11; Lukas 3:21-22)  
\p
\v 13 Baa oras nia, Yesus tuun nosi Galilea baa mota Yordan. Nia mai nusu nebee Yohanis sarani Nia,  
\v 14 mais Yohanis la noꞌuk. Nia saseni naꞌak, “Nunabee, haꞌu mak musti sarani Ita Boot? La baku fila ka? Ita Boot mak musti sarani haꞌu. Haꞌu kakara mak nia!”   
\p
\v 15 Mais Yesus nataa naꞌak, “La saa ida. Oras neꞌe, mau mak sarani Haꞌu dei. Kalo mau nalo nunia, ita halo tuir Naꞌi Maromak hakaran tiꞌan.”  
\p Rona nola nunia, Yohanis nataa naꞌak, “Loos Ita Boot baa dei.” Hotu nia sarani Yesus.   
\p
\v 16 Sarani notu, Yesus sai nosi mota. Teki-tekis, laleꞌan nakloke. Hotu Nia titu-naree Maromak Kmalar tuun mai baa Nia, hanesan manu lakateu sina.  
\v 17 Hotu Naꞌi Maromak lian maliak sai nosi laleꞌan naꞌak,  
\q1 “Neꞌe mak Haꞌukaan Oan dadobe.  
\q2 Nia nalo Haꞌu neon diꞌak tebes.”\x + \xo 3:17 \xt Lia Uluk Fohon 22:2; Kananuk Sia 2:7; Yesaya 42:1; Mateus 12:18, 17:5; Markus 1:11; Lukas 9:35\x*   
\c 4  
\s1 Diabu ulun koko Yesus  
\r (Lukas 4:1-13; Markus 1:12-13)  
\p
\v 1 Nunia hotu, Maromak Kmalar Lulik dada nodi Yesus baa fatin fuik ida, nebee diabu ulun koko Nia.\x + \xo 4:1 \xt Ibrani 2:18, 4:15\x*  
\v 2 Iha nia, Yesus nalirin aan loron haat nulu, kalan haat nulu. Nia noran salaen tebe-tebes,  
\v 3 hotu diabu ulun mai koko Nia naꞌak, “O neꞌe tebe-tebes Naꞌi Maromak Oan ka? Kalo tebes, maruka fatuk neꞌe sia dadi haan, nebee O maa.”   
\p
\v 4 Mais Yesus nataa naꞌak, “Hakerek tiꞌan iha Hakerek Moon naꞌak:  
\q1 ‘Ema raiklaran la moris nosi haan dei.  
\q2 Mais sia moos musti nanono Maromak Manfatin,  
\q3 nodi nalo tuir Niakaan beer.’ ”\x + \xo 4:4 \xt Hanoin Hikar Dalan Moris 8:3\x*   
\p
\v 5 Hotu diabu nia dada nodi Yesus baa kota Yerusalem, mak Naꞌi Maromak Niakaan kota lulik. Nia dada nasaꞌe Yesus baa Naꞌi Maromak Niakaan Uma Hamulak Huun fafuhun.  
\v 6 Hotu nia dale naꞌak, “Kalo O neꞌe tebe-tebes Naꞌi Maromak Oan, maksoit tuun kokon baa rai. Nanis O la metan susar, tan hakerek tiꞌan iha Hakerek Moon naꞌak,  
\q1 ‘Naꞌi Maromak naruka Niakaan makbukar laleꞌan sia,  
\q2 mai daka O.’  
\p Hakerek Moon moos naꞌak,  
\q1 ‘Sia atu tane nola O nodi siakaan liman,  
\q2 toꞌo masik O ain atu sidi kona fatuk moos, lale kedas.’ ”\x + \xo 4:6 \xt Kananuk Sia 91:11-12\x*   
\p
\v 7 Mais Yesus nataa naꞌak, “Hakerek Moon naꞌak,  
\q1 ‘Naꞌi Maromak nia, okaan Naꞌin.  
\q2 Keta maruka Nia nodi Niakaan beran atu natudu kakaer naꞌak,  
\q3 Nia mak tebe-tebes Maromak.’ ”\x + \xo 4:7 \xt Hanoin Hikar Dalan Moris 6:16\x*   
\p
\v 8 Hotu diabu nia nodi tenik Yesus saꞌe baa foho dikin ida. Nia natudu naꞌi raiklaran hotu-hotu siakaan fohorai, no siakaan kabaas hotu-hotu.  
\v 9 Natudu mohu tiꞌan, diabu katak baa Yesus naꞌak, “Haꞌu klatan fohorai nia sia hotu-hotu baa O, surak O makniꞌa loꞌu-sudur baa haꞌu.”   
\p
\v 10 Mais Yesus nakbehek naꞌak, “Hoi, Diabu! Sees mosi neꞌe! Hakerek Moon naꞌak,  
\q1 ‘O musti loꞌu-sudur baa Naꞌi Maromak,  
\q2 no serwisu bodik Nia mesan dei.’ ”\x + \xo 4:10 \xt Hanoin Hikar Dalan Moris 6:13\x*   
\p
\v 11 Rona nola nunia, diabu moos laꞌo nela Yesus. Hotu makbukar laleꞌan sia mai naliku Yesus.   
\s1 Yesus nahuu nanorin iha Galilea  
\r (Markus 1:14-15; Lukas 4:14-15)  
\p
\v 12 Baa oras nia, Naꞌi Herodes natama Yohanis Mak Sarani Ema baa bui. Rona nola lia nia, Yesus fila baa Galilea.\x + \xo 4:12 \xt Mateus 14:3; Markus 6:17; Lukas 3:19-20\x*  
\v 13 Nia baa Niakaan leo Nasaret, hotu laꞌo liu baa nein iha leo Kapernaum. Leo nia iha debu boot Galilea tehen, iha ema Sebulon no ema Naftali rain.\x + \xo 4:13 \xt Yohanis 2:12\x*  
\v 14 Hodi nunia, Yesus natoꞌo saa mak Maromak makoꞌan Yesaya nakerek kedan hori uluk naꞌak,   
\q1
\v 15 “Rai Sebulon no Rai Naftali,  
\q2 mak kreꞌis debu boot Galilea, iha mota Yordan loromonu.  
\q3 Ema maktabar waꞌin nein iha nia.   
\q1
\v 16 Sia moris iha makukun laran,  
\q2 mais oras neꞌe, sia naree Kroman tiꞌan.  
\q1 Oras neꞌe, Kroman naksinak tiꞌan  
\q2 bodik ema hotu-hotu mak sei la natene dauk Naꞌi Maromak.”\x + \xo 4:16 \xt Yesaya 9:1-2\x*   
\p
\v 17 Nahuu baa oras nia, Yesus nanorin ema naꞌak, “Emi musti laꞌo hela emikaan salan, nebee moris loos ona! Tan oras neꞌe, ema hotu-hotu bele tama tiꞌan dadi baa Naꞌi Maromak eman.”\x + \xo 4:17 \xt Mateus 3:2\x*   
\s1 Yesus bolu nola ema maktuun tasi naꞌin haat atu tuir Nia  
\r (Markus 1:16-20; Lukas 5:1-11)  
\p
\v 18 Baa loron ida, Yesus laꞌo iha debu boot Galilea tehen. Nia nasoru ema naꞌin rua, maun-alin. Maun naran Simon, mais loron-loron ema temi nia naꞌak Petrus. Niakaan alin, naran Andreas. Sia noꞌi tiha naꞌan tasi iha debu laran, tan sia naꞌin rua nia, ema maktuun tasi.  
\v 19 Nasoru tiꞌan, Yesus bolu sia naꞌak, “Hei, mai tuir Haꞌu ona! Loro-loron emi buka naꞌan tasi, mais oras neꞌe Haꞌu atu kanorin emi atu buka ema, nebee sia moris tuir Naꞌi Maromak.”  
\v 20 Rona nola nunia, sia rua laꞌo nela siakaan daitiha, hotu tuir kedas Yesus.   
\p
\v 21 Laꞌo soruk tenik baa, Yesus naree ema naꞌin rua tenik. Sia, Sebadeus oan. Maun, naran Yakobus. Alin, naran Yohanis. Sia naꞌin rua noꞌi nadiꞌa daitiha bele-bele no siakaan ama iha bero laran. Yesus moos bolu sia naꞌin rua atu tuir Nia.  
\v 22 Rona nola nunia, sia moos laꞌo nela siakaan ama no siakaan bero, hotu tuir kedas Yesus.   
\s1 Yesus nanorin ema nodi nadiꞌak nola ema moras  
\r (Lukas 6:17-19)  
\p
\v 23 Hotu Yesus laꞌo nasirin rai Galilea atu nanorin iha uma hamulak Yahudi. Nia nanorin Naꞌi Maromak Manfatin Diꞌak nodi nalore oin nunabee ema bele tuir Naꞌi Maromak ukun. Nia moos nadiꞌak nola ema nosi siakaan moras oi-oik.\x + \xo 4:23 \xt Mateus 9:35; Markus 1:39\x*  
\v 24 La kleur, lia nosi Niakaan hahalok nia keke lema rai Siria. Hotu ema nodi siakaan ema moras oi-oik mai baa Nia. Sia moos nodi ema mak diabu tekar, ema mak horak bibi maten, no ema mak ain asak. Nia nadiꞌak nola hotu-hotu.   
\p
\v 25 Baa oras nia, ema lear mai tuir Yesus. Sia mai nosi rai Galilea, nosi rai Kota Sanulu mak ema temi naꞌak Dekapolis. Seluk sia mai nosi kota Yerusalem, nosi rai Yudea, no nosi mota Yordan sorin balu baa.   
\c 5  
\s1 Yesus nanorin iha foho kiꞌik ida leten  
\p
\v 1 Baa oras Yesus titu-naree ema lear lolok mai, Nia saꞌe baa foho kiꞌik ida atu tuur iha nia. Maktuir sia mak Nia boi tiꞌan nia mai kreꞌis atu nanono Nia.  
\v 2 Hotu Nia nahuu nanorin sia.   
\s2 Ema mak sotir lalek iha raiklaran, sia sotir iha Maromak fohorain  
\r (Lukas 6:20-23)  
\q1
\v 3 Yesus nanorin naꞌak, “Ema kiak sia, sia sotir,  
\q2 tan Naꞌi Maromak duꞌuk mak siakaan Naꞌin iha laleꞌan.   
\q1
\v 4 Ema mak laran susar sia, sia sotir,  
\q2 tan Naꞌi Maromak duꞌuk namaus sia.\x + \xo 5:4 \xt Yesaya 61:2\x*   
\q1
\v 5 Ema kiꞌik sia, sia sotir,  
\q2 tan sia atu simu fafaꞌek nosi Naꞌi Maromak.\x + \xo 5:5 \xt Kananuk Sia 37:11\x*   
\q1
\v 6 Ema mak buka Naꞌi Maromak dalan moris loos, sia sotir,  
\q2 tan Naꞌi Maromak atu foo saa mak sia buka.\x + \xo 5:6 \xt Yesaya 55:1-2\x*   
\q1
\v 7 Ema mak neon monu baa ema, sia sotir,  
\q2 tan Naꞌi Maromak moos atu neon monu baa sia.   
\q1
\v 8 Ema mak neon moon sia, sia sotir,  
\q2 tan sia atu naree duꞌuk Naꞌi Maromak.\x + \xo 5:8 \xt Kananuk Sia 24:3-4\x*   
\q1
\v 9 Ema mak nalo ema dame malu, sia sotir,  
\q2 tan Naꞌi Maromak atu temi sia naꞌak, ‘Haꞌukaan oan.’   
\q1
\v 10 Ema mak netan susar tan tuir Naꞌi Maromak, sia sotir,  
\q2 tan Naꞌi Maromak duꞌuk mak siakaan Naꞌin iha laleꞌan.\x + \xo 5:10 \xt 1 Petrus 3:14\x*   
\p
\v 11 Kalo ema nasusar emi tan emi tuir Haꞌu, emi moos sotir. Kalo sia dale aat baa emi, no naktolek emi, nodi nahaat emikaan naran, emi moos sotir.\x + \xo 5:11 \xt 1 Petrus 4:14\x*  
\v 12 Emi musti neon boot, tan Naꞌi Maromak atu foo saseban boot baa emi iha laleꞌan. Mais hanoin! Lahoos emi mesan mak hetan susar nunia, tan ema moos nalo aat nunia baa Maromak makoꞌan uluk aan sia.”\x + \xo 5:12 \xt 2 Lia Rai Israꞌel no Rai Yahuda 36:16; Kristus Klosan Lian 7:52\x*   
\s2 Ema mak iha Maromak fohorain, sia musti moris hanesan masin no kroman  
\r (Markus 9:50; Lukas 14:34-35)  
\p
\v 13 Hotu Yesus dale naꞌak, “Emikaan moris musti dadi hanesan masin bodik ema raiklaran. Kalo ema beer haan midar, sia musti tau masin. Mais, kalo masin miis tiꞌan, la noo folin ona. Ema soe loos baa dalan, hotu sama tan.\x + \xo 5:13 \xt Markus 9:50; Lukas 14:34-35\x*   
\p
\v 14 Emikaan moris moos musti dadi hanesan kroman bodik ema raiklaran. Emi musti haksinak hanesan kota ida iha foho leten mak ema waꞌin bele titu-naree.\x + \xo 5:14 \xt Yohanis 8:12, 9:5\x*  
\v 15 Ema mak nalaka badut, la subar badut nia iha sasanan laran. Mais sia rai baa fatin aas, nebee bele naroma uma isin hotu-hotu.\x + \xo 5:15 \xt Markus 4:21; Lukas 8:16, 11:33\x*  
\v 16 Emi musti moris nunia. Emi musti haksinak, nebee ema waꞌin bele titu-naree emikaan moris mak diꞌak, toꞌo sia tonu naꞌak, ‘Emikaan Aman iha laleꞌan, makaꞌas tebes!’ ”\x + \xo 5:16 \xt 1 Petrus 2:12\x*   
\s2 Yesus mai atu natoꞌo Ukun-badu Musa, lahoos atu nalakon  
\p
\v 17 Hotu Yesus dale naꞌak, “Arumak emi haneo haꞌak, Haꞌu kmai iha raiklaran neꞌe atu kalakon Ukun-badu mak Naꞌi Maromak foo baa Bei Musa ka? Lale! Arumak emi haneo haꞌak, Haꞌu la ktitu saa mak Maromak makoꞌan sia nanorin hori uluk ka? Lale! Haꞌu kmai neꞌe, atu kalaꞌo katoꞌo lia nia sia hotu-hotu.  
\v 18 Rona, tan Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Kalo laleꞌan no raiklaran sei iha, Ukun-badu nia sia nafati nohuun. Masik lia lotun oan ida moos, la lakon. Hotu-hotu nafati toꞌo tetuk.\x + \xo 5:18 \xt Lukas 16:17\x*  
\v 19 Noo ema mak la titu ukun balu, tan sia naneo naꞌak, ‘Ukun ida neꞌe, lia kiꞌik. Dadi, haꞌu la ktuir!’ Hotu ema nia nanorin baa ema seluk, nebee keta tuir. Tan lisan nunia, Naꞌi Maromak iha laleꞌan atu nafoli ema nia naꞌak, ema kiꞌik. Mais ema mak nalaꞌo ukun nia sia nodi nanorin ema seluk nebee nalo tuir, Naꞌi Maromak atu nafoli ema nia naꞌak, ema boot.  
\v 20 Fiar Haꞌu! Kalo emi la moris tuir Naꞌi Maromak hakaran liu nosi ema manorik ukun no ema partee Farisi sia, emi la bele tama Niakaan fohorain no la bele dadi baa Niakaan ema.”   
\s2 Ema mak iha Maromak fohorain, keta nawan saꞌe malu  
\r (Lukas 12:57-59)  
\p
\v 21 Hotu Yesus dale naꞌak, “Emi hatene tiꞌan ukun sia mak Naꞌi Maromak foo baa itakaan bei uluk sia naꞌak, ‘Keta hoꞌo ema. Noo tenik, kalo ema noꞌo ema, musti kona kastikar.’\x + \xo 5:21 \xt Ema Israꞌel Sai Nosi Mesir 20:13; Hanoin Hikar Dalan Moris 5:17\x*  
\v 22 Mais haꞌu katak nuneꞌe: keta nawan saꞌe malu, tan ema mak nawan saꞌe niakaan maluk, nia sala. Ema mak deꞌan niakaan maluk naꞌak, ‘O momok!’, ema nia musti nataa iha makotu lia oin. No ema mak nakbehek niakaan maluk naꞌak, ‘O bulak!’, nia atu kona kastikar iha haꞌi naraka.   
\p
\v 23 Tan lia nia, kalo o modi sera baa Naꞌi Maromak, hotu manoin maꞌak okaan maluk sei nawan saꞌe o,  
\v 24 diꞌak liu rai hein sera nia lai, hotu baa dame malu, foin mai matetu sera nia baa Naꞌi Maromak.   
\p
\v 25 Kalo ema nalo lia baa o, diꞌak liu lai-lais baa musu dame mo nia. Kalo lale, ema nia atu dada nodi o baa makotu lia oin. Hotu makotu lia atu latan o baa ema makdaka bui, nebee natama o baa bui laran.  
\v 26 Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! O atu mein bei-beik iha bui laran, toꞌo selu kotu okaan tusan hotu-hotu.”   
\s1 Ema mak iha Maromak fohorain, keta halo lia kfoꞌer  
\p
\v 27 Hotu Yesus dale naꞌak, “Emi hatene tiꞌan ukun-badu naꞌak, ‘Keta halo lia kfoꞌer.’\x + \xo 5:27 \xt Ema Israꞌel Sai Nosi Mesir 20:14; Hanoin Hikar Dalan Moris 5:18\x*  
\v 28 Mais Haꞌu katak nuneꞌe: Ema mak foti matan titu-naree feto ida, hotu nia beer toba no feto nia, ema nia nalo lia kfoꞌer tiꞌan iha neon laran.  
\v 29 Tan lia nia, kalo o malo sala modi okaan matan kwana, sukit soe dei. Diꞌak liu o tama laleꞌan modi matan mesak dei, nosi o kona soe baa haꞌi naraka modi matan rua.\x + \xo 5:29 \xt Mateus 18:9; Markus 9:47\x*  
\v 30 Kalo o malo sala modi okaan liman kwana, taa kotu baa dei. Diꞌak liu o tama laleꞌan modi liman sorin dei, nosi o kona soe baa haꞌi naraka modi liman rua.”\x + \xo 5:30 \xt Mateus 18:8; Markus 9:43\x*   
\s2 Ema mak iha Maromak fohorain, keta soe malu  
\r (Mateus 19:9; Markus 10:11-12; Lukas 16:18)  
\p
\v 31 Hotu Yesus dale naꞌak, “Emi hatene tiꞌan ukun-badu naꞌak, ‘Ema mak soe feen, musti foo hakerek soe malu baa feto nia.’\x + \xo 5:31 \xt Hanoin Hikar Dalan Moris 24:1-4; Mateus 19:7; Markus 10:4\x*  
\v 32 Mais Haꞌu katak nuneꞌe: Kalo laꞌen soe feen, mais feen la isin ida nakur biti-kluni, laꞌen nalo nia nakur biti-kluni tiꞌan. Kalo mane seluk nola feto nia, mane nia moos nakur biti-kluni.”\x + \xo 5:32 \xt Mateus 19:9; Markus 10:11-12; Lukas 16:18; 1 Korintus 7:10-11\x*   
\s2 Ema mak iha Maromak fohorain, sia nalo tuir siakaan mamenon  
\p
\v 33 Hotu Yesus dale naꞌak, “Emi hatene tiꞌan ukun-badu mak Naꞌi Maromak foo baa itakaan bei uluk sia naꞌak, ‘Kalo ema namate menon nodi narai aan temi Naꞌi Maromak naran, ema nia tatalik no mamenon nia tiꞌan.’\x + \xo 5:33 \xt Ukun-badu Naꞌilulik 19:12; Sura Renu Israꞌel 30:2; Hanoin Hikar Dalan Moris 23:21\x*  
\v 34 Mais Haꞌu katak nuneꞌe: Keta harai aan hodi temi laleꞌan, tan laleꞌan nia, Naꞌi Maromak Niakaan tofatik.\x + \xo 5:34 \xt Yakobus 5:12; Yesaya 66:1; Mateus 23:22\x*  
\v 35 Keta harai aan hodi temi raiklaran, tan raiklaran nia, Naꞌi Maromak Niakaan tau ain fatik. Keta harai aan hodi temi Yerusalem, tan Yerusalem nia, Naꞌi Boot Niakaan kota.\x + \xo 5:35 \xt Yesaya 66:1; Kananuk Sia 48:3\x*  
\v 36 Keta harai aan hodi temi okaan ulun, tan okaan ulun nia la noo beran atu naruka fuuk lahon ida moos atu dadi metan lale mutin.  
\v 37 Kalo o makara mamate menon, katak dei maꞌak, ‘Tebes’. Kalo la makara, katak dei maꞌak ‘Lale’. Kalo maꞌak liu tan tenik, lia nia nahabut baa diabu.”   
\s2 Ema mak iha Maromak fohorain, keta selu aat hodi aat  
\r (Lukas 6:29-30)  
\p
\v 38 Hotu Yesus dale naꞌak, “Emi hatene tiꞌan ukun-badu naꞌak, ‘Kalo ema nahaat okaan matan, mahaat sakar niakaan matan. Kalo ema nahonu okaan neꞌan, mahonu sakar niakaan neꞌan.’\x + \xo 5:38 \xt Ema Israꞌel Sai Nosi Mesir 21:24; Ukun-badu Naꞌilulik 24:20; Hanoin Hikar Dalan Moris 19:21\x*  
\v 39 Mais Haꞌu katak nuneꞌe: Keta selu aat hodi aat. Kalo ema basa okaan hasan sorin, mabusik basa tenik sorin balu.  
\v 40 Kalo ema nalo lia baa o atu nola okaan faru, foo tenik okaan faru klobor baa.  
\v 41 Kalo sondadu seten o atu matiu niakaan naha toꞌo laꞌo kilo ida, matiu modi liu baa, toꞌo kilo rua.  
\v 42 Kalo ema nusu okaan naha ida, foo baa dei. Kalo ema beer nola hein okaan naha ida, foo baa dei.”   
\s2 Ema mak iha Maromak fohorain, sia nadomi ema mak hirus sia  
\r (Lukas 6:27-28,32-36)  
\p
\v 43 Hotu Yesus dale naꞌak, “Emi rona tiꞌan ukun-badu naꞌak, ‘Madomi okaan maluk, mais hirus ema mak hirus o.’\x + \xo 5:43 \xt Ukun-badu Naꞌilulik 19:18\x*  
\v 44 Mais Haꞌu katak nuneꞌe: Musti madomi ema mak hirus o, modi makroꞌan nebee Naꞌi Maromak natuun matak-malirin baa ema mak nasusar o.  
\v 45 Kalo o malo nunia, o matudu maꞌak, o neꞌe Ama iha laleꞌan Niakaan oan. Nia naseꞌi loro matan atu naksinak bodik ema diꞌak. Nia moos naseꞌi atu naksinak bodik ema aat. Nia natuun udan ween bodik ema mak nalo tuir Niakaan haruka, namutuk no ema mak sakar Niakaan haruka.  
\v 46 Kalo o madomi loos ema mak nadomi o, o maneo maꞌak Naꞌi Maromak musti selu matak-malirin baa o ka? Lale! Tan ema aat moos nadomi siakaan belu mak nadomi sia.  
\v 47 Kalo o foo loos dame baa okaan belu, niakaan saa mak liu? Tan ema mak la fiar baa Naꞌi Maromak moos nalo tuir nunia.  
\v 48 Hanoin! Okaan Ama iha laleꞌan nadomi ema hotu-hotu. O moos musti malo tuir nunia!”\x + \xo 5:48 \xt Ukun-badu Naꞌilulik 19:2; Hanoin Hikar Dalan Moris 18:13\x*   
\c 6  
\s2 Ema mak iha Maromak fohorain, sia naliku ema susar  
\p
\v 1 Hotu Yesus nanorin tenik naꞌak, “Hanoin! Keta tuir ukun-badu nebee ema tonu emi. Tan kalo halo nunia, emikaan Ama iha laleꞌan la selu sa-saa baa emi.\x + \xo 6:1 \xt Mateus 23:5\x*   
\p
\v 2 Kalo emi hakara tulun ema kiak sia, keta dale hamina aan iha ema waꞌin oin. Tan kalo halo nunia, emi halo tuir ema mak dale seluk, nalo seluk. Sia labu baa uma hamulak nebee ema tonun sia naꞌak, ‘Ema neꞌe, ema boot!’ Rona, tan Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Nodi netan tonun nunia, sia simu mohu siakaan saseban tiꞌan.  
\v 3 Dadi, kalo emi hakara tulun ema kiak sia, keta katak baa se-see.  
\v 4 Hodi nunia, ema iha raiklaran la natene. Mais emikaan Ama iha laleꞌan natene saa mak emi halo no-nook nia. Nia nanis selu nikar baa emi.”   
\s2 Ema mak iha Maromak fohorain, sia natene hamulak lalaꞌok  
\r (Lukas 11:2-4)  
\p
\v 5 Hotu Yesus dale naꞌak, “Baa oras emi hamulak, keta halo aan hanesan ema mak dale seluk, nalo seluk. Sia nakara baa labu iha dalan dahur, nodi nariik iha uma hamulak, nebee ema lear naree nodi tonun sia naꞌak, ‘Ema neꞌe, ema moos tebes!’ Mais rona! Nodi simu tonun nunia, sia simu mohu siakaan saseban tiꞌan.\x + \xo 6:5 \xt Lukas 18:10-14\x*  
\v 6 Emi keta nunia. Oras hamulak, tama baa keꞌan laran, taka odamatan, foin hamulak no-nook baa emikaan Ama. Masik ema seluk la naree moos, emikaan Ama naree. Nia nanis selu baa emi.   
\p
\v 7 Oras hamulak, keta dale laleꞌu baa-mai. Tan ema mak la natene Naꞌi Maromak moos bele namulak nunia. Sia naneo naꞌak Naꞌi Maromak beer siakaan hamulak mak naru-naruk nia.  
\v 8 Keta halo tuir sia! Masik emi sei la husu baa Ama iha laleꞌan moos, Nia natene tiꞌan saa mak emi buka.  
\v 9 Dadi kalo hamulak, tuir knaninuk neꞌe:  
\q1 ‘Amikaan Ama iha laleꞌan! Ita Boot naran mak lulik kaliuk.  
\q2 Nebee ema hotu-hotu foti-nahaas Ita Boot naran.   
\q1
\v 10 Nebee Ita Boot dadi Naꞌin bodik ema hotu-hotu!  
\q2 Nebee ema hotu-hotu nalo tuir Ita Boot harukan iha raiklaran,  
\q3 oin nudaar makbukar laleꞌan sia nalo tuir Ita Boot harukan iha laleꞌan.   
\q1
\v 11 Foo baa ami haan mak toꞌo sura loron.   
\q1
\v 12 Maluꞌa lakon amikaan salan,  
\q2 hanesan ami moos haluꞌa lakon salan mak ema nalo baa ami.   
\q1
\v 13 Daka ami nebee ami keta halo aat.  
\q2 Sori ami mosi diabu niakaan aꞌaat.  
\q1 [Tan Ita Boot beran kaliuk, makaꞌas kaliuk.  
\q2 Ita Boot mak kaer ukun hori nima-nimak toꞌo nima-nimak.  
\q3 Nunia tebes. Amen.]’\f + \fr 6:13 \ft b: Hakerek Moon lia Yunani mak tuan basuk la nakerek lia rohan mak iha lalutuk laran neꞌe.\f*   
\p
\v 14 Hanono diꞌa-diꞌak! Kalo emi haluꞌa lakon sala mak ema nalo baa emi, emikaan Ama iha laleꞌan moos atu naluꞌa lakon emikaan salan.  
\v 15 Mais, kalo emi la hoꞌuk haluꞌa lakon sala mak ema nalo baa emi, emikaan Ama moos la naluꞌa lakon emikaan salan.”\x + \xo 6:15 \xt Markus 11:25-26\x*   
\s1 Ema mak iha Maromak fohorain, sia natene halirin aan lalaꞌok  
\p
\v 16 Hotu Yesus dale naꞌak “Kalo emi hamulak hodi halirin aan, keta hakfinik oin hanesan ema mak dale seluk, nalo seluk. Sia nalo nunia, nebee ema tonun sia naꞌak, ‘Ema neꞌe, ema moon tebes!’ Mais rona, tan Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Nodi simu tonun nunia, sia simu mohu siakaan saseban tiꞌan.  
\v 17 Kalo emi halirin aan, haroꞌis halo moos, hodi sisi fuuk diꞌa-diꞌak.  
\v 18 Nodi nunia, ema mak naree emi la natene naꞌak, emi hoꞌi halirin aan. Mais emikaan Ama natene. Nia nanis selu baa emi.”   
\s2 Ema mak iha Maromak fohorain, sia libur sasoin iha laleꞌan  
\r (Lukas 12:33-34)  
\p
\v 19 Hotu Yesus dale naꞌak, “Keta serwisu makaꞌas atu libur sasoin iha raiklaran. Tan fuhuk no besi teen bele nahaat sasoin nia. Ema naꞌok moos bele sobu, foti nodi baa.\x + \xo 6:19 \xt Yakobus 5:2-3\x*  
\v 20 Diꞌak liu emi serwisu makaꞌas atu libur sasoin iha laleꞌan. Iha nebaa, fuhuk no besi teen la bele nahaat. Ema naꞌok moos la bele mai sobu nodi baa.  
\v 21 Emi rai emikaan sasoin iha nabee, emikaan neon moos nanis nakriꞌit aan iha nebaa.”   
\s2 Ema mak iha Naꞌi Maromak fohorain, sia moris iha kroman  
\r (Lukas 11:34-36)  
\p
\v 22 Hotu Yesus dale naꞌak, “Ema matan, hanesan badut mak naroma neon laran. Kalo matan nakroma, nia laꞌo tuir dalan loos, hanesan ema mak laꞌo iha kroman.  
\v 23 Mais, kalo matan babaur, nia la laꞌo tuir dalan, hanesan ema mak laꞌo lemas aan iha makukun. Kalo kroman iha emikaan neon laran makukun tiꞌan, neꞌe naꞌak emi moris iha makukun.”   
\s2 Ema mak iha Maromak fohorain, sia lalika neo-neon baa moris  
\r (Lukas 16:13, 12:22-31)  
\p
\v 24 Hotu Yesus dale naꞌak, “Ema ida la bele serwisu bodik ulun naꞌin rua, tan nia nanis beer ida, taliꞌur ida. Kalo ita hanaꞌi baa osan, ita la fatan haꞌak Naꞌi Maromak mak itakaan Naꞌin.   
\p
\v 25 Haꞌu katak nuneꞌe: Lalika malau aan modi neo-neon maꞌak, ‘Haꞌu atu kmoris oin nunabee? Haꞌu atu kaa saa, atu kemu saa, atu ktau saa?’ Emi haneo haꞌak moris nia bodik haa dei ka? Isin moos, bodik tau faru dei ka? Lahoos nunia.  
\v 26 Haree kokon manu ai leten sia mak semo iha kaloꞌan. Sia la nalau aan atu kuda no kuꞌu. Sia la rai haan iha kanaha uman. Mais emikaan Ama iha laleꞌan naliku sia nohuun. Nia nanis bele naliku emi diꞌak liu nosi sia tenik. Hanoin diꞌa-diꞌak, tan Nia nafoli emi liu tan manu ai leten sia.  
\v 27 Kalo ema nariik iha lalenok oin, hotu nalau aan no niakaan isin lolon, nia bele nalo niakaan isin hetak aas ka? La bele!  
\v 28 Kalo la bele, tan saa emi neo-neon atu hatais saa? Baa haree kokon ai funan sia iha hae molik. Sia la niri kabas, la soru tais.   
\p
\v 29 Mais hanono diꞌa-diꞌak! Naꞌi Soleman niakaan isi belun mak kabaas basuk moos, la bele liu ai funan nia siakaan kabaas.  
\v 30 Naꞌi Maromak rai neon baa ai funan mak moris baa ohin loron, mais awan mate, hotu ema soe baa haꞌi. Kalo Nia rai neon nunia, Nia nanis natais emi liu tan ai funan nia sia. Dadi, tan saa emi la fiar tebe-tebes baa Nia?\x + \xo 6:30 \xt 1 Naꞌi Israꞌel Sia 10:4-7; 2 Lia Rai Israꞌel no Rai Yahuda 9:3-6\x*  
\v 31 Lalika neo-neon haꞌak, ‘Ita atu haa saa? Atu hemu saa? Atu tau saa?’  
\v 32 Ema mak la fiar baa Naꞌi Maromak narui aan atu buka lia nia sia hotu-hotu. Mais emi keta nunia, tan emikaan Ama iha laleꞌan natene hotu-hotu mak emi buka.  
\v 33 Mais emi musti halaꞌo uluk Niakaan serwisu no tuir uluk Niakaan ukun lai, foin Nia foo tuꞌan lia hotu-hotu mak emi buka.  
\v 34 Tan lia nia, keta neo-neon baa saa mak emi buka bodik awan. Tan awan noo niakaan halau aan duꞌuk. Susar ohin loron neꞌe, toꞌo tiꞌan.”   
\c 7  
\s2 Ema mak iha Maromak fohorain, sia keta tula lia baa ema  
\r (Lukas 6:37-38,41-42)  
\p
\v 1 Hotu Yesus dale naꞌak, “Keta tula lia baa ema, nebee Naꞌi Maromak la tula lia baa emi.  
\v 2 Emi hafoli ema seluk oin nunabee, Naꞌi Maromak moos nafoli emi oin nunia. Emi sukat ema seluk salan oin nunabee, Naꞌi Maromak moos atu sukat emi oin nunia.\x + \xo 7:2 \xt Markus 4:24\x*  
\v 3 Tan saa emi hatadan ema seluk salan kiꞌik, mais emikaan salan boot, emi filak la noo? Nudaar emi haree rai ahun musan iha maluk matan. Mais ai baluk boot ida mak neli emikaan matan, emi la horan.  
\v 4 Oin nunabee emi bele dale haꞌak, ‘Belu! Mai nebee haꞌu koꞌas kasai rai ahun nia kosi okaan matan.’ Emi dale nunia, mais emi duꞌuk la bele haree, tan ai baluk sara natoos emikaan matan.  
\v 5 Etuk oin, emi neꞌe huun oin-kotuk tebes! Foti soe ai baluk nia hosi emikaan matan lai, nebee bele haree hikar, foin hoꞌas rai ahun nia hosi belun matan.   
\p
\v 6 Keta hanorin lia moon hosi Naꞌi Maromak bodik ema maleuk teen sia. Sia nia, hanesan asu krakat mak atu tata fila emi. Sia moos beik nuꞌu fahi. Kalo ema foo henu mahoo folin baa, fahi la titu! Nia sama loos dei.”   
\s2 Ema mak iha Maromak fohorain, sia namulak bei-beik  
\r (Lukas 11:9-13)  
\q1
\v 7 Hotu Yesus dale naꞌak,  
\q1 “Oras hamulak,  
\q2 kalo hakroꞌan bei-beik baa Naꞌi Maromak;  
\q3 Nia nanis foo.  
\q1 Kalo buka bei-beik;  
\q2 Nia nanis natudu dalan.  
\q1 Kalo bolu bei-beik;  
\q2 Nia nanis loke odamatan.   
\q1
\v 8 Ema mak nakroꞌan bei-beik baa Naꞌi Maromak,  
\q2 nanis simu.  
\q1 Ema mak buka bei-beik,  
\q2 nanis netan.  
\q1 Ema mak bolu bei-beik,  
\q2 nanis Nia loke odamatan.   
\p
\v 9 Hanoin kokon! Kalo oan nusu tubi, aman foo fatuk ka? Lale!  
\v 10 Kalo nusu naꞌan tasi, ama foo samea ka? Lale!  
\v 11 Emikaan Ama iha laleꞌan, laran diꞌak tebes. Kalo emi ema raiklaran mak nalo aat sei nakara foo buat diꞌak baa oan, nuꞌu saa tenik emikaan Ama! Nia nanis foo saa mak emi husu.   
\p
\v 12 Saa mak emi hakara ema seluk nalo bodik emi, emi musti halo nunia bodik nia. Lia neꞌe, lia tatuur nosi lia hotu-hotu mak Bei Musa no Maromak makoꞌan seluk sia nanorin kedan hori uluk aan.”\x + \xo 7:12 \xt Lukas 6:31\x*   
\s2 Ema tama Maromak fohorain, tuir odamatan mak loot  
\r (Lukas 13:24)  
\p
\v 13 Hotu Yesus dale naꞌak, “Kalo ema beer tama laleꞌan, musti laꞌo tuir odamatan mak loot. Ema lear nakara laꞌo tuir dalan mak maus, no odamatan maluak. Mais sintidu, tan dalan oin nunia, nodi ema baa moris dodok.  
\v 14 Ema mak beer tama laleꞌan musti laꞌo tuir dalan mak susar no tama tuir odamatan mak loot. Masik ema naꞌin hira dei mak laꞌo tuir nia moos, dalan loot nia mak nodi ema baa Naꞌi Maromak.”   
\s2 Ema mak iha Maromak fohorain, sia keta tuir maktolek teen  
\r (Lukas 6:43-44)  
\p
\v 15 Hotu Yesus dale naꞌak, “Sintidu ho ema maktolek teen mak asu fanu naꞌak, sia Maromak makoꞌan. Sia nalo aan diꞌak nuꞌu bibi malae. Mais tuir loos, sia ema aat nuꞌu asu fuik mak mai folan bibi malae.  
\v 16 Emi bele hatene ema oin nunia sia nuneꞌe: haree loos saa mak sia nalo, hanesan emi haree ai fuan atu hatene fuan nia nosi ai huun nabee. Ita hatene fuan diꞌak, la sai nosi huun aat.  
\v 17 Kalo huun diꞌak, fuan diꞌak. Huun aat, fuan aat.  
\v 18 Huun diꞌak la nafua fuan aat. Nunia moos, huun aat la nafua fuan diꞌak.  
\v 19 Ai huun mak nafua fuan aat, nanis ema mai nuꞌan nola, soe baa haꞌi.\x + \xo 7:19 \xt Mateus 3:10; Lukas 3:9\x*  
\v 20 Emi moos bele hatene makoꞌan tolek teen nia sia, hosi siakaan hahalok.”\x + \xo 7:20 \xt Mateus 12:33\x*   
\s2 Ema mak iha Maromak fohorain, sia keta temi Yesus iha ibun dei  
\r (Lukas 13:25-27)  
\p
\v 21 Hotu Yesus dale naꞌak, “Ema waꞌin temi Haꞌu naꞌak, ‘Ita Boot!’ nudaar Haꞌu neꞌe, tebe-tebes siakaan Ulun. Mais sia temi iha ibun dei. Nosi ikus, Naꞌi Maromak iha laleꞌan atu dudu sai sia. Hela mesan ema mak tuir tebe-tebes Niakaan hakara mak Nia simu nola dadi baa Niakaan ema.  
\v 22 Baa oras rai falu fila, ema waꞌin atu katak sain naꞌak, Haꞌu neꞌe siakaan Ulun. Sia atu namaus Haꞌu naꞌak, ‘Ita Boot! Ami baa keke lema tiꞌan Itakaan hanorin. Ami teꞌur sai diabu sia hodi Itakaan naran. Ami moos haseꞌi tadak blaar oi-oik hodi Itakaan beran.’   
\p
\v 23 Masik sia namaus Haꞌu bei-beik moos, Haꞌu atu kataa sia kaꞌak, ‘Emi neꞌe see? La katene emi! Emi la moris tuir Naꞌi Maromak hakaran. Sees hosi neꞌe!’ ”\x + \xo 7:23 \xt Kananuk Sia 6:9\x*   
\s2 Ema mak iha Maromak fohorain, sia moris matenek, keta moris beik  
\r (Lukas 6:47-49)  
\p
\v 24 Hotu Yesus dale naꞌak, “Ema mak nanono baa Haꞌu nodi nalaꞌo Haꞌukaan dalen, ema nia hanesan ema matenek mak nariik uma iha tatuur fatuk leten.  
\v 25 Kleu-leur udan boot tuun toꞌo motasaꞌe. Anin makaꞌas moos basak uma nia, mais la nakroꞌon tan nariik iha tatuur fatuk monas leten.   
\p
\v 26 Ema mak nanono baa Haꞌu mais la nalaꞌo Haꞌukaan dalen, ema nia hanesan ema beik mak nariik uma baa raihenek.  
\v 27 Kleu-leur udan boot tuun toꞌo motasaꞌe. Anin makaꞌas moos basak uma nia, toꞌo nakroꞌon hotu.”   
\s1 Ema blaar karin rona nola Yesus hanorin makaꞌas nosi Maromak fohorain  
\p
\v 28 Yesus dale notu nunia, ema hotu-hotu moos blaar karin,  
\v 29 tan Nia natene tebe-tebes hanorin nia isin. Niakaan hanorin lalaꞌok la manesak no siakaan ema manorik sia.\x + \xo 7:29 \xt Markus 1:22; Lukas 4:32\x*   
\c 8  
\s1 Yesus nadiꞌak nola ema ida mak moras funi mea  
\r (Markus 1:40-45; Lukas 5:12-16)  
\p
\v 1 Nunia hotu, Yesus tuun nosi foho kiꞌik nia. Ema lear moos baa tuir Nia.  
\v 2 Teki-tekis, ema ida mak moras funi mea mai nasoru Yesus. Ema nia nakniꞌa, hotu nusu baa Yesus naꞌak, “Ama Boot! Tulun haꞌu lai! Kalo Ita Boot hakara, Ita bele halakon moras neꞌe, nebee ema keta nakribi haꞌu ona.”   
\p
\v 3 Rona nola nunia, Yesus lolo liman baa, kaer ema moras funi mea nia, nodi dale naꞌak, “Haꞌu kakara. O diꞌak ona!” Teki-tekis, moras nia lakon kedas.  
\v 4 Hotu Yesus katak baa ema nia naꞌak, “Manoin! O diꞌak tiꞌan, mais keta katak baa se-see o! Musti malaꞌo uluk ukun nosi Bei Musa lai. Baa naꞌilulik, hotu musu nebee nia leno okaan isin, atu natene okaan moras lakon tebes ka sei. Hotu musti matetu sera nebee ema hotu-hotu natene naꞌak, o diꞌak tebes tiꞌan.”\x + \xo 8:4 \xt Ukun-badu Naꞌilulik 14:1-32\x*   
\s1 Yesus nadiꞌak nola sondadu ulun Roma ida niakaan ema serwisu  
\r (Lukas 7:1-10)  
\p
\v 5 Hotu Yesus tama baa leo Kapernaum. Iha nia, sondadu ulun Roma ida mai nusu tulun naꞌak,  
\v 6 “Ama Boot! Haꞌukaan ema serwisu ida moras todan iha uma. Nia la bele nadeer nosi toba fatin ona, tan nia susar basuk.”   
\p
\v 7 Yesus nataa naꞌak, “Diꞌak! Haꞌu atu kbaa kadiꞌak kola nia.”   
\p
\v 8 Mais sondadu ulun nia naꞌak, “Ama Boot! Ita Boot lalika hakole aan mai ona, tan haꞌu la kfatan simu Ita Boot iha haꞌukaan uma. Surak Ita Boot dale hosi neꞌe dei, nia diꞌak kedan.   
\p
\v 9 Haꞌu katene lia neꞌe, tan haꞌukaan ulun sia noo beran atu naruka haꞌu. Haꞌu moos koo beran atu karuka haꞌukaan sondadu sia. Kalo karuka haꞌukaan ain-liman sia kaꞌak, ‘Baa nebaa!’ nanis sia baa. Kalo kaꞌak, ‘Mai neꞌe!’ nanis sia mai. Tenik, kalo karuka ema serwisu sia kaꞌak, ‘Serwisu neꞌe!’ nanis sia nalo nunia. Dadi, surak Ita Boot dale dei, nanis haꞌukaan ema nia diꞌak kedan.”   
\p
\v 10 Rona nola nunia, Yesus moos blaar. Nia dale baa ema lear mak tuir Nia naꞌak: “Haꞌu kblaar! Kleur tiꞌan nuneꞌe, Haꞌu la kasoru ema Yahudi ida mak fiar biit manesak no ema Roma neꞌe!  
\v 11 Rona! Ema matak waꞌin manesak no ema Roma neꞌe. Sia atu mai nosi lorosaꞌe no loromonu atu tuur naa nodi nadahur bele-bele no Bei Abraham, Bei Isak, Bei Yakob no Naꞌi Maromak Niakaan ema seluk sia iha laleꞌan.  
\v 12 Tuir loos, Naꞌi Maromak boi tiꞌan ema Yahudi dadi baa Niakaan ema, mais balu la titu Nia. Nosi ikus, Nia atu dudu sees sia baa fatin makukun. Iha nia, sia noran susar basuk nodi tanis la nanawa.”\x + \xo 8:12 \xt Lukas 13:29\x*   
\p
\v 13 Dale notu nunia, Yesus naruka sondadu ulun nia naꞌak, “Ama fila ona. Ama eman nia diꞌak tiꞌan, tuir ama niakaan fiar.” Baa oras nia moos, ema nia diꞌak kedas.\x + \xo 8:13 \xt Mateus 22:13, 25:30; Lukas 13:28\x*   
\s1 Yesus nadiꞌak nola ema moras lear  
\r (Markus 1:29-34; Lukas 4:38-41)  
\p
\v 14 Baa loron ida, Yesus baa Petrus uman. Nia naree Petrus banin feto toba iha toba fatin, tan moras kiki.  
\v 15 Yesus kaer ferik nia liman, moras nia moos lakon kedas. Hotu ferik nia nadeer, baa naliku Yesus.   
\p
\v 16 Baa oras loro atu monu, ema mai nodi siakaan ema mak diabu tekar. Hotu Yesus teꞌur sai diabu naꞌak, “Hoi diabu! Sai mosi ema neꞌe!” Hotu diabu sia sai kedas. Yesus moos nadiꞌak nola ema moras hotu-hotu.  
\v 17 Nia nalo lia neꞌe sia hotu-hotu atu natoꞌo saa mak Maromak makoꞌan Yesaya nakerek kedan hori uluk naꞌak,  
\q1 “Nia nadiꞌak nola itakaan moras.  
\q2 Nia moos natiu nola itakaan susar.”\x + \xo 8:17 \xt Yesaya 53:4\x*   
\s1 Ema mak nakara tuir Yesus, musti tuir tebe-tebes  
\r (Lukas 9:57-62)  
\p
\v 18 Nunia hotu, Yesus naree ema lear mai nalik Nia. Nia naruka Niakaan maktuir sia naꞌak, “Mai ita hodi bero baa debu balu baa.”   
\p
\v 19 Sia atu baa, ema ida mai baa Yesus. Ema nia, manorik ukun Yahudi. Nia dale baa Yesus naꞌak, “Ama Manorik! Ama atu baa nabee dei, haꞌu atu ktuir Ama!”   
\p
\v 20 Mais Yesus nataa naꞌak, “Diꞌak! Mais manoin nuneꞌe. Ema hotu-hotu noo siakaan hein fatin. Asu fuik fila baa kuak. Manu ai leten fila baa knuuk. Mais Haꞌu neꞌe, Ema Raiklaran Isin Nosi Laleꞌan. Haꞌu la koo uma atu kfila baa. Kluni bodik ulun moos, la koo.”   
\p
\v 21 Hotu ema ida seluk mak tuir Yesus mai nusu naꞌak, “Ama Boot! Haꞌu moos kakara tuir Ita Boot, mais habusik haꞌu kfila baa babilan ema matas sia lai. Kalo haꞌukaan ama mate ona, foin haꞌu kfila mai tuir Ita Boot.”   
\p
\v 22 Mais Yesus nataa naꞌak, “Nuneꞌe! Mabusik ema mak la fiar Naꞌi Maromak babilan siakaan ema maten. Kalo makara tuir Haꞌu, tuir kedas ona!”   
\s1 Yesus nakahik anin dadurus toꞌo nakmatek  
\r (Markus 4:35-41; Lukas 8:22-25)  
\p
\v 23 Nunia hotu, Yesus saꞌe baa bero laran bele-bele no Niakaan maktuir sia.  
\v 24 Laꞌo tiꞌan, Yesus toba. La kleur, anin dadurus mai. Laloran boot moos mai toꞌo wee tama bero laran.  
\v 25 Naree nunia, maktuir sia baa fanun nadeer Yesus naꞌak, “Ama Boot! Hadeer! Mai sori ami lai! Ita atu mate mout mak neꞌe ona!”   
\p
\v 26 Mais Yesus katak naꞌak, “Hoi! Tan saa emi hataꞌuk nuneꞌe? La fiar baa Haꞌu ka?” Hotu Nia nadeer, nakahik anin no laloran nia naꞌak, “Manawa ona!” Laloran no anin nia moos nakmatek kedas.   
\p
\v 27 Naree nunia, Yesus Niakaan maktuir sia blaar nodi naꞌak, “Nia neꞌe see?! Oin nunabee toꞌo Nia bele naruka anin no laloran tuir Niakaan hakara!?”   
\s1 Yesus nadiꞌak nola ema naꞌin rua mak diabu tekar  
\r (Markus 5:1-20; Lukas 8:26-39)  
\p
\v 28 La kleur falik, sia toꞌo debu balu baa, iha ema Gadara\f + \fr 8:28 \ft Hakerek Moon lia Yunani mak tuan basuk naꞌak \ft \+it Gadara\+it* iha Hakerek nosi Mateus. Hakerek balu naꞌak \+it Gergesa\+it*, no balu tenik naꞌak \+it Gerasa\+it*.\f* rain. Iha nia, noo ema naꞌin rua mak diabu tekar. Sia nein iha fatuk kuak mak ema maten fatin. Sia krakat aat basuk, toꞌo la noo ema ida moos naksakar aan laꞌo tuir fatin nia. Baa oras ema rua nia naree Yesus mai,  
\v 29 sia nahii naꞌak, “Hoi! Naꞌi Maromak Oan! Tan saa O mai koen ami? Oras atu kastikar ami, sei la toꞌo dauk!”   
\p
\v 30 La dook nosi nia, fahi lear noꞌi sosok rai, buka haan.  
\v 31 Diabu nia sia nusu baa Yesus naꞌak, “Maruka ami tama baa fahi nia sia dei!”   
\p
\v 32 Yesus moos naruka diabu nia sia naꞌak, “Baa ona!” Hotu diabu nia sia sai nela ema naꞌin rua nia, tama baa fahi nia sia. Fahi nia sia hotu-hotu bula, nalai lakon tuun nosi foho nia, tama baa debu boot laran. Hotu mate mout.   
\p
\v 33 Titu-naree nunia, ema makdaka fahi nia sia nalai fila baa leo laran, hotu nasara lia nia.  
\v 34 Rona sia dale nunia, ema lear sai baa fatin nia baa nasoru Yesus. Hotu sia dedes nebee Nia laꞌo nela siakaan rai nia.   
\c 9  
\s1 Yesus nadiꞌak nola ema ai kmaꞌas ida  
\r (Markus 2:1-12; Lukas 5:17-26)  
\p
\v 1 Nunia hotu, Yesus sia saꞌe nikar bero atu baa Yesus Niakaan leo duꞌuk iha debu balu baa.  
\v 2 Toꞌo nebaa, ema loi nodi siakaan maluk ai kmaꞌas ida, mai baa Nia. Naree nunia, Yesus natene sia fiar naꞌak Nia bele nadiꞌak nola siakaan maluk nia. Hotu Yesus dale baa ema kmaꞌas nia naꞌak, “Oa! Makbiit neon. Haꞌu kasu mohu okaan salan sia tiꞌan.”   
\p
\v 3 Baa oras nia, ema manorik ukun Yahudi naꞌin hira iha nia. Rona nola Yesus dale nunia, sia laran namanas kedas. Sia dale baa malu naꞌak, “Ema neꞌe naksakar aan liu resik! Naꞌi Maromak mesan mak bele kasu ema salan. Ema neꞌe nahaat Naꞌi Maromak tiꞌan, tan nalo aan nuꞌu Naꞌi Maromak!”   
\p
\v 4 Mais Yesus natene siakaan neon laran. Nia dale naꞌak, “Tan saa emi haneo haꞌak Haꞌu kahaat Naꞌi Maromak?  
\v 5-6 Haꞌu neꞌe, Ema Raiklaran Isin nosi laleꞌan. Kalo haꞌu katak baa ema neꞌe kaꞌak, ‘Haꞌu kasu mohu okaan salan sia tiꞌan’ emi la haree haꞌukaan beran. Mais, kalo Haꞌu katak baa nia kaꞌak, ‘madeer ona’ hotu nia nadeer kedas, emi bele haree duꞌuk no bele hatene duꞌuk Haꞌukaan beran atu kasu ema salan.”  
\p Hotu Yesus naruka ema kmaꞌas nia naꞌak, “Madeer! Foti toba fatin, fila ona!”   
\p
\v 7 Hotu ema kmaꞌas nia nadeer kedas, laꞌo fila nikar.  
\v 8 Naree nunia, ema hotu-hotu blaar. Sia dale foti-nahaas Naꞌi Maromak naran naꞌak, “Naꞌi Maromak makaꞌas liu resik toꞌo foo beran nuneꞌe baa ema raiklaran.”   
\s1 Yesus bolu nola Mateus atu tuir Nia  
\r (Markus 2:13-17; Lukas 5:27-32)  
\p
\v 9 Hotu Yesus laꞌo baa fatin seluk. Iha nia, noo ema ida naran Mateus. Niakaan serwisu, sisi bea. Oras Yesus naree nia iha niakaan serwisu fatin, Yesus bolu nia naꞌak, “Mai tuir Haꞌu!” Rona nola nunia; Mateus moos nariik, tuir kedas Yesus.   
\p
\v 10 Hotu Mateus sale Yesus sia mai naa iha niakaan uma. Nia moos sale niakaan mamaluk maksisi bea sia no bainaka seluk sia, nebee mai naa bele.   
\p
\v 11 Mais ema naꞌin hira nosi partee Farisi mai nakusuk baa Yesus Niakaan maktuir sia naꞌak, “Tan saa emikaan ulun tuur naa namutuk no ema folin lalek sia, nuꞌu maksisi bea no siakaan mamaluk aat sia?”\x + \xo 9:11 \xt Lukas 15:1-2\x*   
\p
\v 12 Mais Yesus katak baa sia naꞌak, “Ema moras, buka makdook. Mais ema isin diꞌak, la buka makdook.  
\v 13 Diꞌak liu emi fila baa leno diꞌa-diꞌak Maromak Manfatin mak uluk makoꞌan Hosea nakerek naꞌak,  
\q1 ‘Haꞌu kakara nebee  
\q2 Haꞌukaan ema sia nadomi malu no dodan malu.  
\q1 Kalo sia la nalo nunia,  
\q2 sera tunun mak sia nodi natetu baa Haꞌu  
\q3 la noo folin saa ida.’  
\p Naꞌi Maromak katak tebes nunia. Tan lia nia, Haꞌu la kmai kaliku ema mak filak aan ema loos tiꞌan. Haꞌu kmai atu kaliku ema maksalan mak nakara buka moris loos.”\x + \xo 9:13 \xt Mateus 12:7; Hosea 6:6\x*   
\s1 Ema nusu tan saa Yesus Niakaan maktuir sia la nalirin aan  
\r (Markus 2:18-22; Lukas 5:33-39)  
\p
\v 14 Baa oras nia, ema mak tuir Yohanis Mak Sarani Ema mai baa Yesus nodi nusu naꞌak, “Ami mak tuir Yohanis halirin aan nanis. Ema Farisi sia moos nalirin aan. Mais, tan saa Ama Niakaan maktuir sia naa-nemu bei-beik? Sia la natene nalirin aan ka?”   
\p
\v 15 Mais Yesus nataa nodi lia hatetek naꞌak, “Nuneꞌe. Oras dahur hola malu, bainaka sia la nalirin aan. Sia naa toꞌo bosu. Kalo sasudin mane sei iha nia, nanis sia hotu-hotu naa bele-bele. Mais, kalo dala ida, ema seluk kohi nodi sasudin mane nia, niakaan mamaluk sia noran susar. Baa oras nia, foin sia nalirin aan.   
\p
\v 16 Kalo faru naksira, ita la hola tais foun rohan ida, hodi baban hikar baa faru tuan mak naklees nia. Tan kalo ita fasi, tais foun nia nanis nakruꞌu, nalo faru tuan nia hetak naklees.   
\p
\v 17 Nunia moos, ita la salin tua foun baa knaban tuan. Tan knaban tuan nia atu naksira, hotu tua ween nanii mohu. Musti salin tua ween foun baa knaban foun, nebee metin diꞌa-diꞌak!”\f + \fr 9:17 \ft Hakerek Moon lia Yunani naꞌak, ita keta salin anggor ween foun baa kakaluk kulit tuan, nebee keta toꞌo beꞌo.\f* [Nodi nunia, Yesus nanorin naꞌak Niakaan hanorin nia, hanorin foun. Keta kahur no hanorin tuan.]   
\s1 Yesus nadiꞌak nola feto ida mak moras raan naruk, no nalo lawarik feto ida moris nikar  
\r (Markus 5:21-43; Lukas 8:40-56)  
\p
\v 18 Iha nia, noo ema uma hamulak ulun ida. Baa oras Yesus sei dale no Yohanis niakaan maktuir sia, nia mai nasoru Yesus. Nia nakniꞌa iha Yesus oin nodi nusu naꞌak, “Ama! Tulun lai! Haꞌukaan oan feto foin mate. Ita Boot tulun rai liman baa nia, nebee bele moris nikar.”   
\p
\v 19 Rona nola nunia, Yesus no Niakaan maktuir sia tuir kedas ema nia.   
\p
\v 20-21 Iha dalan klaran, noo feto ida. Tinan sanulu resin rua tiꞌan, feto nia netan fulan la nanawa tuir loos. Nia moos laꞌo tuir Yesus sia nodi naneo naꞌak, “Surak haꞌu koko loos Yesus farun dei moos, haꞌu kbele diꞌak.” Tan nia, nia baa koko Yesus faru ninin.   
\p
\v 22 Oras Yesus noran nola, Nia mana atu naree feto nia. Nia moos dale naꞌak, “Bii! Makbiit okaan neon. Tan o fiar tebe-tebes baa Haꞌu, o diꞌak tiꞌan.” Baa oras nia moos, feto nia diꞌak kedas.   
\p
\v 23 Hotu Yesus sia laꞌo liu baa uma hamulak ulun uman. Toꞌo nebaa, Nia tama baa naree ema tanis naroꞌan aan no ema nuu kfui, tuir siakaan adat ema maten.  
\v 24 Naree nunia, Yesus dale baa sia naꞌak, “Hanawa tanis ona. Fila ona, tan lawarik neꞌe la mate. Nia toba dei.” Rona Yesus dale nunia, sia nanasa nodi nakmulis ibun baa Nia.   
\p
\v 25 Oras ema nia sia sai mohu tiꞌan, Yesus tama baa lawarik nia keꞌan, hotu kaer baa liman. Lawarik nia moos moris nikar kedas.  
\v 26 Naree nola nunia, ema katak nasirin rai-rai nosi lia saa mak Yesus nalo tiꞌan nia.   
\s1 Yesus nadiꞌak nola ema matan delek naꞌin rua  
\p
\v 27 Hotu Yesus laꞌo liu. Iha dalan klaran, noo ema matan delek naꞌin rua. Sia laꞌo tuir Yesus nodi nahii naꞌak, “Naꞌi Daud husar-binan! Madomi ami lai!”   
\p
\v 28 Hotu Yesus tama baa uma ida, ema matan delek naꞌin rua nia moos tuir mai. Hotu Yesus nusu sia naꞌak, “Emi fiar tebe-tebes haꞌak Haꞌu koo beran atu kalo emi bele haree ka?”  
\p Sia moos nataa naꞌak, “Aikee! Lia nia Ama lalika nusu ona.”   
\p
\v 29 Rona nola nunia, Yesus koko siakaan matan nodi dale naꞌak, “Kalo nunia, nebee dadi tuir emikaan fiar!”  
\v 30 Yesus dale notu nunia, sia moos bele naree kedas. Mais Yesus katak baa sia nodi makaꞌas naꞌak, “Hanoin! Keta katak baa se-see nosi saa mak dadi tiꞌan neꞌe!”   
\p
\v 31 Mais sia la bele neti neon. Sia laꞌo nasirin rai nia nodi keke lema lia Yesus Niakaan hahalok nia.   
\s1 Yesus nadiꞌak nola ema nunuk ida  
\p
\v 32 Delek naꞌin rua nia sai tiꞌan, ema nodi tenik ema ida seluk mai baa Yesus. Ema nia nunuk, tan diabu tekar.  
\v 33 Naree nola nunia, Yesus naruka diabu sai nela ema nia. Diabu sai tiꞌan, ema nia moos dale kedas. Hotu ema lear iha nia blaar karin naꞌak, “Aikee! Ita ema Yahudi foin haree nuneꞌe!”   
\p
\v 34 Masik nunia moos, ema Farisi sia noran la diꞌak. Hotu sia dale naꞌak, “Diabu ulun mak foo beran baa Nia, foin Nia bele teꞌur sai diabu.”\x + \xo 9:34 \xt Mateus 10:25, 12:24; Markus 3:22; Lukas 11:15\x*   
\s1 Yesus dodan baa oras naree ema lear  
\p
\v 35 Hotu Yesus laꞌo nasirin kota no leo waꞌin, nodi nanorin iha uma hamulak sia. Nia nanorin ema nosi Naꞌi Maromak Manfatin Diꞌak, no oin nunabee sia bele tama dadi baa Niakaan hutun-renu. Nia moos nadiꞌak nola ema moras sia, no ema mak isin la diꞌak sia hotu-hotu.\x + \xo 9:35 \xt Mateus 4:23; Markus 1:39; Lukas 4:44\x*  
\v 36 Naree ema lear nia sia, Yesus dodan sia tan sia la natene atu nalo nunabee tenik. Sia hotu-hotu hanesan bibi malae mak la noo makbalin.\x + \xo 9:36 \xt Sura Renu Israꞌel 27:17; 1 Naꞌi Israꞌel Sia 22:17; 2 Lia Rai Israꞌel no Rai Yahuda 18:16; Yeskiel 34:5; Sakarias 10:2; Markus 6:34\x*  
\v 37 Hotu Yesus dale baa Niakaan maktuir sia naꞌak, “Ema lear neꞌe, nuꞌu toꞌos isin. Toꞌos isin waꞌin tiꞌan, mais ema serwisu la toꞌo atu kuꞌu nola toꞌos isin nodi rai baa kanaha uman.\x + \xo 9:37 \xt Lukas 10:2\x*  
\v 38 Tan lia nia, emi musti husu baa Toꞌos Naꞌin, nebee Nia solok ema serwisu atu baa libur nola Niakaan toꞌos isin.”   
\c 10  
\s1 Yesus boi nola Niakaan maktuir naꞌin sanulu resin rua  
\r (Markus 3:13-19; Lukas 6:12-16)  
\p
\v 1 Nunia hotu, Yesus bolu nola maktuir naꞌin sanulu resin rua atu libur malu. Nia latan beran baa sia atu teꞌur sai diabu, nodi nadiꞌak nola ema moras oi-oik.  
\v 2 Maktuir naꞌin sanulu resin rua mak Nia boi nia atu dadi baa Niakaan klosan, siakaan naran mak neꞌe:  
\q2 Mak dala uluk, naran Simon (nia mak ema temi naꞌak ‘Petrus’),  
\q2 no alin, naran Andreas.  
\q2 Hotu Yakobus  
\q2 no alin, naran Yohanis (sia naꞌin rua nia, Sebadeus oan).   
\q2
\v 3 Noo tenik Filipus  
\q2 no Bartolomeus.  
\q2 Hotu Tomas  
\q2 no Mateus (ema maksisi bea).  
\q2 Hotu Yakobus (Alfeus oan)  
\q2 no Tadeus.   
\q2
\v 4 Hotu Simon (mak tuir partee politik Selot)\f + \fr 10:4 \ft Partee Selot neꞌe buka dalan nebee ema Yahudi sia hakbois nosi ukunrai Roma. Sia moos nanaran partee neꞌe naꞌak ‘Patriot’.\f*  
\q2 no Yudas Iskariot (nosi ikus, nia mak faꞌan lakon Yesus).   
\s1 Yesus solok Niakaan maktuir sia  
\r (Markus 6:7-13; Lukas 9:1-6)  
\p
\v 5-6 Nunia hotu, Yesus solok Niakaan maktuir naꞌin sanulu resin rua nia nodi naruka naꞌak, “Haꞌu ksolok emi baa itakaan ema Yahudi sia tan sia waꞌin la tuir Naꞌi Maromak dalan. Sia hanesan bibi malae mak laꞌo sala dalan. Tan lia nia, emi musti baa sia dei. Keta baa ema seluk nuꞌu ema Samaria.  
\v 7 Baa katak haꞌak, ‘Naꞌi Maromak Niakaan oras toꞌo tiꞌan, nebee ema hotu-hotu bele tama dadi baa Niakaan hutun-renu.’  
\v 8 Baa hadiꞌak hola ema moras, halo ema maten moris nikar, hadiꞌak hola ema moras funi mea, no teꞌur sai diabu sia. Naꞌi Maromak foo waꞌin baa emi tiꞌan, mais Nia la nusu nikar sa-saa. Tan lia nia, oras neꞌe emi musti baa foo waꞌin baa ema seluk sia, mais lalika husu hikar sa-saa.  
\v 9 Baa laꞌo tanan dei. Lalika hodi osan,  
\v 10 bakae, tais selu, kaso, lale ai knoꞌan. Tan ema musti foo baa ema serwisu, saa mak sia fatan simu.\x + \xo 10:10 \xt 1 Korintus 9:14; 1 Timotius 5:18\x*   
\p
\v 11 Kalo emi tama baa kota, lale baa leo, buka ema mak nakara simu emi. Hotu hein iha nia toꞌo laꞌo hela.  
\v 12 Kalo tama baa ema uman, hasee sia haꞌak, ‘Dame!’  
\v 13 Kalo sia simu emi diꞌa-diꞌak, hakroꞌan nebee Naꞌi Maromak natuun matak-malirin baa sia. Mais, kalo sia la simu emi, Naꞌi Maromak moos la natuun matak-malirin baa sia.  
\v 14 Kalo ema la noꞌuk nanono baa emi, sai hosi uma nia, lale kota nia. Hotu hisik hela ahukresan hosi emikaan ain atu dadi baa tadak naꞌak, sia naꞌin nataa duꞌuk baa siakaan hahalok.\x + \xo 10:14 \xt Kristus Klosan Lian 13:51\x*  
\v 15 Nosi ikus, kalo Naꞌi Maromak natuun kastikar baa ema raiklaran neꞌe, nanis Nia natuun kastikar todan baa ema Sodom no ema Gomora mak uluk aat basuk nia. Mais rona, tan Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Naꞌi Maromak atu natuun kastikar todan liu tan tenik baa ema mak la noꞌuk simu emi.”\x + \xo 10:15 \xt Lukas 10:4-12; Mateus 11:24; Lia Uluk Fohon 19:24-28\x*   
\s2 Yesus katak baa Niakaan maktuir sia naꞌak, sia atu netan susar  
\r (Markus 13:9-13; Lukas 21:12-17)  
\p
\v 16 “Hanoin! Haꞌu ksolok emi hanesan Haꞌu ksolok bibi malae baa asu fuik krakat leet. Tan lia nia, emi musti hodi kakutak hanesan samea matenek. Emikaan neon moos musti loos hanesan manu lakateu sina mak la natene buka lia.\x + \xo 10:16 \xt Lukas 10:3\x*  
\v 17 Sintidu, tan ema atu naloot emi hanesan asu fuik krakat tata noꞌo bibi malae. Sia atu dada nodi emi baa moon-metan fatin. Sia moos atu taꞌe emi iha uma hamulak laran sia.  
\v 18 Sia atu dada nodi emi baa hataa gubernur no naꞌin sia tan tuir Haꞌu. Mais emi musti hodi leet nia atu katak baa sia hosi Haꞌu. Hodi nunia, ema mak la natene Naꞌi Maromak moos bele rona lia nosi Haꞌu.  
\v 19 Baa oras sia dada nodi emi nunia, emi lalika hataꞌuk haꞌak, ‘Haꞌu atu kdale kaꞌak saa? Haꞌu atu kataa kaꞌak saa?’ Lalika hataꞌuk nunia, tan toꞌo baa niakaan oras, emikaan Ama iha laleꞌan atu katak lia saa mak emi musti dale.  
\v 20 Baa oras nia, saa mak emi dale, la nahabut baa emi duꞌuk, mais nahabut baa Naꞌi Maromak Kmalar Lulik mak atu nanorin emi atu dale saa.\x + \xo 10:20 \xt Markus 13:9-11; Lukas 12:11-12, 21:12-15\x*   
\p
\v 21 Emi lei haree! Kalo noo ema mak fiar baa Haꞌu iha uma ida laran, niakaan maun-biin-alin duꞌuk atu buka dalan noꞌo nia. Kalo oan fiar, niakaan ama mak buka dalan noꞌo nia. Kalo inan-aman fiar, siakaan oan duꞌuk mak buka dalan noꞌo sia.\x + \xo 10:21 \xt Markus 13:12; Lukas 21:16\x*  
\v 22 Lei haree! Ema hotu-hotu atu hirus emi tebe-tebes tan tuir Haꞌu. Mais ema mak naterus aan bei-beik toꞌo mohu, Naꞌi Maromak atu sori nia.\x + \xo 10:22 \xt Mateus 24:9, 13; Markus 13:13; Lukas 21:17\x*  
\v 23 Kalo ema naloot emi iha kota ida, hiꞌit aan halai baa kota seluk. Rona, tan Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Haꞌu neꞌe, Ema Raiklaran Isin nosi laleꞌan. Emi sei la laꞌo hasiri mohu dauk kota hotu-hotu iha rai Israꞌel neꞌe, mais Haꞌu kmai kikar tiꞌan. Nunia tebes!   
\p
\v 24 Kalo ema la nakara ema manorik ida, sia moos la nakara niakaan maktuir sia. Kalo ema la nakara ema boot ida, sia moos la nakara niakaan ema serwisu sia.\x + \xo 10:24 \xt Lukas 6:40; Yohanis 13:16, 15:20\x*  
\v 25 Kalo maktuir nanorin aan toꞌo matenek manesak no niakaan ema manorik, nia noran toꞌo tiꞌan. Kalo ema serwisu nanorin aan toꞌo matenek manesak no niakaan ulun, nia moos noran toꞌo tiꞌan.  
\p Hanoin! Kalo ema dale nahaat uma ida naꞌin naꞌak, ‘O neꞌe Baalsebul mak diabu ulun!’ ema uma laran moos nanis netan naran aat liu tan.”\x + \xo 10:25 \xt Mateus 9:34, 12:24; Markus 3:22; Lukas 11:15\x*   
\s2 Yesus katak baa Niakaan maktuir sia nebee keta hataꞌuk ema raiklaran  
\r (Lukas 12:2-7)  
\p
\v 26 Hotu Yesus dale baa Niakaan maktuir sia naꞌak, “Lalika hataꞌuk baa ema mak sakar emi. Nosi ikus, lia mak oras neꞌe sei subar, ema hotu-hotu atu natene.\x + \xo 10:26 \xt Markus 4:22; Lukas 8:17\x*  
\v 27 Lia mak haꞌu kanorin baa emi mesan, emi musti katak baa ema hotu-hotu. Lia mak Haꞌu katak no-nook baa emi, emi musti katak hasirin fatin hotu-hotu.  
\v 28 Keta hataꞌuk ema raiklaran. Masik sia bele noꞌo emi moos, sia la bele noꞌo emikaan kmalar. Musti hataꞌuk Naꞌi Maromak dei, tan Nia mesan mak noo beran atu natama emikaan isin no kmalar baa haꞌi naraka.  
\v 29 Emi musti hakbiit neon. Ema faꞌan manu harek nodi folin kmaan basuk. Mais la noo manu ida kois mak monu mate, kalo emikaan Ama iha laleꞌan la foo leet.  
\v 30 Emikaan Ama iha laleꞌan moos lituk emi toꞌo lia mak kiꞌik oan basuk sia. Emikaan fuuk lahon iha ulun moos, Nia sura nola tiꞌan.  
\v 31 Dadi keta hataꞌuk! Naꞌi Maromak nafoli emi liu nosi manu harek nia sia.”   
\s2 Yesus katak baa Niakaan maktuir sia nebee keta moe katak sain lia Yesus  
\r (Lukas 12:8-9)  
\p
\v 32 Nunia hotu, Yesus dale tenik naꞌak, “Ema mak nakberan aan katak sain Haꞌu iha ema lear oin iha raiklaran neꞌe, Haꞌu moos atu katak sain nia iha Haꞌukaan Ama oin iha laleꞌan kaꞌak, ‘Ema neꞌe, Haꞌukaan ema.’  
\v 33 Mais ema mak neli Haꞌu iha ema lear oin naꞌak, nia la natene Haꞌu, nosi ikus Haꞌu moos atu katak baa Haꞌukaan Ama iha laleꞌan kaꞌak, ‘Haꞌu la katene ema nia.’ ”\x + \xo 10:33 \xt 2 Timotius 2:12\x*   
\s2 Yesus katak baa Niakaan maktuir sia naꞌak, Niakaan mamain atu nalo ema sakar malu  
\r (Lukas 12:51-53, 14:26-27)  
\p
\v 34 Hotu Yesus dale naꞌak, “Keta haneo haꞌak, Haꞌu kmai kodi dame baa raiklaran. Lale. Haꞌu kmai atu kalo ema raiklaran sakar malu.  
\v 35 Haꞌu kmai tuir saa mak Maromak makoꞌan dale kedan hori uluk naꞌak,  
\q1 ‘Oan mane sakar aman,  
\q2 oan feto sakar inan,  
\q3 oan feen sakar banin feto,   
\q1
\v 36 tan ema uma laran duꞌuk atu funu malu.’\x + \xo 10:36 \xt Mika 7:6\x*   
\p
\v 37 Ema mak nakara tuir Haꞌu tebe-tebes, musti nadomi Haꞌu liu hotu-hotu: liu nosi inan no aman, no liu nosi oan sia. Kalo lale, nia la fatan dadi baa Haꞌukaan ema.  
\v 38 Ema mak nakara tuir Haꞌu, mais la noꞌuk natiu susar, nia moos la bele dadi baa Haꞌukaan ema.\x + \xo 10:38 \xt Mateus 16:24; Markus 8:34; Lukas 9:23\x*  
\v 39 Ema mak nadiꞌa aan mate tan tuir Haꞌu, nia atu netan moris nima-nimak no Naꞌi Maromak. Mais ema mak moris bodik isin lolon duꞌuk, niakaan moris atu lakon nunia dei!”\x + \xo 10:39 \xt Mateus 16:25; Markus 8:35; Lukas 9:24, 17:33; Yohanis 12:25\x*   
\s2 Yesus katak baa Niakaan maktuir sia naꞌak, Naꞌi Maromak atu selu nikar ema mak simu sia  
\r (Markus 9:41)  
\p
\v 40 Hotu Yesus dale naꞌak, “Ema mak simu emi diꞌa-diꞌak, sia moos simu Haꞌu. Ema mak simu Haꞌu, sia moos simu Maromak mak solok Haꞌu.\x + \xo 10:40 \xt Markus 9:37; Lukas 9:48, 10:16; Yohanis 13:20\x*  
\v 41 Kalo ema simu Maromak makoꞌan ida tan sia fiar naꞌak makoꞌan nia tebe-tebes mai nosi Maromak, nosi ikus Naꞌi Maromak atu selu baa sia hanesan Nia selu baa makoꞌan nia. Kalo ema simu ema ida mak neon loos, tan sia fiar naꞌak ema nia tuir Maromak hakaran, nosi ikus Naꞌi Maromak atu selu baa sia hanesan Nia selu baa ema loos nia.  
\v 42 Ema mak simu emi tan tuir Haꞌu, Naꞌi Maromak nanis selu nikar baa sia. Rona! Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Masik ema foo wee moon hemu fatik ida dei moos, Naꞌi Maromak la naluꞌa.”   
\c 11  
\s1 Yohanis Mak Sarani Ema solok niakaan maktuir baa Yesus  
\r (Lukas 7:18-35)  
\p
\v 1 Yesus solok notu Niakaan maktuir naꞌin sanulu resin rua nia, Nia baa nasirin leo iha rai nia atu nanorin ema nodi katak Naꞌi Maromak Manfatin Diꞌak.   
\p
\v 2 Baa oras nia, Yohanis iha bui laran tiꞌan. Rona nola lia hotu-hotu mak Yesus nalo, Yohanis naruka niakaan maktuir baa nusu Yesus naꞌak,  
\v 3 “Naꞌi Maromak nameno kedan hori uluk naꞌak Nia atu solok Kristus mai nebee sori ita ema Yahudi. Ama neꞌe mak Kristus ka? Lale, ami musti hein tenik ema seluk ka?” Rona nola Yohanis dale baa sia nunia, sia moos baa nusu Yesus.   
\p
\v 4 Hotu Yesus nataa sia naꞌak, “Fila baa, katak Mau Yohanis lia hotu-hotu mak emi rona no haree duꞌuk tiꞌan. Lia nia sia tuir saa mak Maromak makoꞌan Yesaya nakerek kedan naꞌak:   
\q2
\v 5 Ema matan delek, bele titu-naree.  
\q2 Ema ain asak, bele nariik laꞌo.  
\q2 Ema moras funi mea, isin dadi moos.  
\q2 Ema diuk, bele rona.  
\q2 Ema maten, moris nikar.  
\q2 Ema kiak, rona Manfatin Diꞌak.\x + \xo 11:5 \xt Yesaya 35:5-6, 61:1\x*   
\p
\v 6 Katak baa Mau Yohanis haꞌak nia atu netan sotir kalo fiar bei-beik baa Haꞌu. Tan Naꞌi Maromak atu natuun matak-malirin baa ema mak la taliꞌur Haꞌu!”   
\p
\v 7 Yesus dale notu nunia, Yohanis niakaan maktuir sia moos fila. Hotu Yesus dale no ema lear sia nosi lia Yohanis naꞌak, “Baa oras emi baa buka Yohanis iha fatin fuik nia, emi haneo haꞌak emi atu hasoru ema raiklaran oin nunabee? Emi baa iha nebaa, nanis emi la buka hasoru ema mak mamar, hanesan au mak kakoen tuir anin nuu!  
\v 8 Emi baa iha nebaa, nanis emi la buka haree ema mak natais tais folin todan, tan ema oin nunia nein iha tofatik dei!  
\v 9 Dadi emi baa buka see iha nebaa? Emi baa buka Maromak makoꞌan ka? Tebes! Yohanis nia, makoꞌan makaꞌas tebes.  
\v 10 Noo hakerek kedan iha Hakerek Moon nosi lia Yohanis naꞌak,  
\q1 ‘Rona! Haꞌu ksolok Haꞌukaan ema  
\q2 baa loke dalan bodik O.’\x + \xo 11:10 \xt Maleaki 3:1\x*   
\p
\v 11 Tan lia nia, rona diꞌa-diꞌak! Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Iha raiklaran la noo ema ida kois mak makaꞌas liu Yohanis. Mais iha Naꞌi Maromak fohorain, ema mak ikus basuk moos makaꞌas liu Yohanis.  
\v 12 Nahuu hori Yohanis nalaꞌo niakaan serwisu toꞌo oras neꞌe, noo ema mak sakar nebee ema la bele tama dadi baa Naꞌi Maromak eman.  
\v 13 Bei Musa no Maromak makoꞌan seluk sia nakerek kedan tiꞌan hori uluk nosi lia nia sia hotu-hotu.\x + \xo 11:13 \xt Lukas 16:16\x*  
\v 14 Sia nakerek naꞌak Elia atu mai nikar. Fiar Haꞌu! Yohanis nia mak Elia. Maromak makoꞌan sia katak kedan nosi niakaan mamain.\x + \xo 11:14 \xt Maleaki 4:5; Mateus 17:10-13; Markus 9:11-13\x*  
\v 15 See mak bele tolan lia neꞌe, nanono diꞌa-diꞌak.   
\p
\v 16 Haꞌu atu kfoo lia hatetek, nebee emi bele hatene emi ema raiklaran oras neꞌe, oin nuꞌu saa. Emi nuꞌu lawarik oan mak naꞌin tu-tuur iha dalan, nodi nahii baa mamaluk sia naꞌak,   
\q1
\v 17 ‘Hoi! Ami huu kfui bele-bele,  
\q2 mais emi la hoꞌuk bidu hodi neon diꞌak.  
\q1 Ami hananu kananuk susar,  
\q2 mais emi la hoꞌuk tanis.’   
\p
\v 18 Emi neꞌe hanesan lawarik oan mak nakara oi-oik. Baa oras Yohanis mai, nia nalirin aan no la nemu anggor ween. Mais emi haꞌak, ‘Diabu tekar nia’.  
\v 19 Oras neꞌe, Ema Raiklaran Isin neꞌe mai tiꞌan. Haꞌu kemu anggor ween no la kalirin aan. Mais emi sei haꞌak, ‘Etuk oin, Nia ema rotus teen! Tua lanuk teen! Nadulur no ema maksisi bea! Partee ida no ema mak la noo folin!’ Mais emi lei haree Haꞌukaan dalen neꞌe! Naꞌi Maromak Niakaan matenek nanis atu dadi malorek iha Niakaan eman moris.”   
\s1 Ema mak la noꞌuk simu Yesus  
\r (Lukas 10:13-15)  
\p
\v 20 Nunia hotu, Yesus nahuu deꞌan ema mak nein iha leo sia iha rai Galilea. Nia naseꞌi tadak blaar waꞌin boot iha nebaa, mais sia la noꞌuk laꞌo nela siakaan salan no tuir Naꞌi Maromak dalan loos.  
\v 21 Yesus deꞌan naꞌak, “Emi, ema Korasin no ema Betsaida sia, sintidu! Emi atu hetan dinu! Haꞌu kaseꞌi tiꞌan tadak blaar oi-oik iha emikaan oin, mais emi la hoꞌuk fiar baa Naꞌi Maromak. Tuir loos, emi neꞌe ema Yahudi mak haꞌak hatene Naꞌi Maromak. Mais, kalo uluk aan ema kota Tirus no kota Sidon naree tadak blaar mak haꞌu kaseꞌi iha emikaan leo nia sia, sia nanis nalo neon aat nodi laꞌo nela siakaan salan atu tuir Naꞌi Maromak dalan loos. Sia moos nanis natais tais hene metan, nodi tau ahukresan baa ulun, atu dadi tadak naꞌak siakaan neon monu baa siakaan salan. Mais tuir loos, ema Tirus no ema Sidon uluk nia, lahoos ema Yahudi. Sia la natene Naꞌi Maromak.\x + \xo 11:21 \xt Yesaya 23:1-18; Yeskiel 26:1—28:26; Yoel 3:4-8; Amos 1:9-10; Sakarias 9:2-4\x*  
\v 22 Lei haree dei! Nosi ikus, oras Naꞌi Maromak natetu ema hotu-hotu siakaan moris, emikaan kastikar todan liu nosi ema Tirus no ema Sidon siakaan kastikar.   
\p
\v 23 Emi, ema Kapernaum sia, sintidu! Keta hanoin haꞌak, Naꞌi Maromak atu foti saꞌe emi natama baa laleꞌan. Lale! Naꞌi Maromak atu soe lerek emi tama baa naraka! Kalo tadak blaar sia mak Haꞌu kaseꞌi iha emikaan leo, dadi uluk tiꞌan iha kota Sodom, nanis Naꞌi Maromak la nadodok kota aat nia. Tan kalo ema Sodom naree tadak blaar nia sia, nanis sia laꞌo nela siakaan aꞌaat.\x + \xo 11:23 \xt Yesaya 14:13-15; Lia Uluk Fohon 19:24-28\x*  
\v 24 Tebes! Lei haree dei! Nosi ikus, oras Naꞌi Maromak natetu ema hotu-hotu siakaan moris, emikaan kastikar todan liu sia!”\x + \xo 11:24 \xt Mateus 10:15; Lukas 10:12\x*   
\s1 Yesus tene ema atu tuir Nia, nebee dadi biit  
\r (Lukas 10:21-22)  
\p
\v 25 Dale notu nunia, Yesus namulak baa Naꞌi Maromak naꞌak, “Ama! Ita Boot mak Ulun Boot iha laleꞌan no raiklaran. Haꞌu ksera dodan tan Ama subar lia nia sia nosi ema mak nafolin aan matenek no ema mak loko aan sia. Mais Ama loke lia nia sia bodik ema kiꞌik no ema mak naraik aan sia.  
\v 26 Tebes Ama! Tan lia nia nalo Ama neon diꞌak!”   
\p
\v 27 Namulak notu nunia, Yesus katak baa ema iha nia sia naꞌak, “Rona diꞌa-diꞌak! Haꞌukaan Ama iha laleꞌan latan beran hotu-hotu baa Haꞌu. Haꞌukaan Ama mesan dei mak natene diꞌa-diꞌak Haꞌu. Haꞌu neꞌe, Niakaan Oan. Haꞌu mesan dei katene diꞌa-diꞌak Nia. Mais Haꞌu kboi ema atu katak nalore baa sia nosi Haꞌukaan Ama, nebee sia moos bele natene diꞌa-diꞌak Nia.\x + \xo 11:27 \xt Yohanis 3:35, 1:18, 10:15\x*   
\p
\v 28 Emi hotu-hotu mak kole, mai tuir Haꞌu! Emi hotu-hotu mak hatiu todan, mai baa Haꞌu!  
\v 29 Simu Haꞌukaan hanorin no laꞌo hamutuk ho Haꞌu, nebee ita rua ahan karau baka matan rua mak dada bele-bele ai suak ida. Hodi nunia, emi bele dadi biit hikar. Tan Haꞌu laran diꞌak. Haꞌu neon kraik.\x + \xo 11:29 \xt Yeremia 6:16\x*  
\v 30 Haꞌukaan hanorin, la susar. Haꞌukaan harukan, la todan.”   
\c 12  
\s1 Ema nasee Yesus nosi lia loron hanawa serwisu  
\r (Markus 2:23-28; Lukas 6:1-5)  
\p
\v 1 Baa loron ida, kona baa ema Yahudi siakaan loron hanawa serwisu, Yesus no Niakaan maktuir sia laꞌo tuir toꞌos ida. Tan salaen, maktuir sia kuꞌu nola hare gandum, nodi naa la-laꞌok.\x + \xo 12:1 \xt Hanoin Hikar Dalan Moris 23:25\x*  
\v 2 Iha nia moos, noo ema naꞌin hira nosi partee Farisi. Sia kaer metin adat Yahudi. Oras titu-naree Yesus maktuir sia kuꞌu hare gandum baa loron hanawa serwisu, sia nasee Yesus naꞌak, “La bele nunia! Kuꞌu hare gandum baa loron hanawa serwisu, nakur itakaan ukun-badu!”   
\p
\v 3-4 Mais Yesus nataa naꞌak, “Nunabee? Emi la hanoin lia Bei Daud iha Hakerek Moon ka? Oras uluk nia, Bei Daud no niakaan maktuir sia kabun nakeo, tan salaen tebe-tebes. Sia tama baa Batane Hamulak, hotu naa nola tubi mak naꞌilulik sia sera tiꞌan baa Naꞌi Maromak. Tuir loos, naꞌilulik sia mesan mak bele naa tubi nia. Ema seluk la bele. Mais masik Bei Daud sia naa moos, ema la nasalak sia. Emi nuꞌu la leno Hakerek Moon!\x + \xo 12:3-4 \xt 1 Samuel 21:1-6; Ukun-badu Naꞌilulik 24:9\x*  
\v 5 Iha Hakerek Moon moos hakerek nosi naꞌilulik sia mak serwisu iha uma hamulak kona baa loron hanawa serwisu. Sia moos la sala.\x + \xo 12:5 \xt Sura Renu Israꞌel 28:9-10\x*  
\v 6 Hanono! Uluk, uma hamulak mak folin. Mais oras neꞌe, Haꞌu, Ema Raiklaran Isin mai tiꞌan. Haꞌu folin liu tenik uma hamulak.  
\v 7 Iha Hakerek Moon, Naꞌi Maromak katak naꞌak, ‘Haꞌu kakara nuneꞌe: Haꞌukaan eman sia musti dodan malu. Kalo lale, sera tunun mak sia nodi natetu baa Haꞌu, la noo folin.’ Kalo emi hatene diꞌa-diꞌak Naꞌi Maromak hakaran nia, nanis emi la tula sala baa Haꞌukaan maktuir sia! Tan sia la sala.\x + \xo 12:7 \xt Mateus 9:13; Hosea 6:6\x*  
\v 8 Haꞌu neꞌe, Ema Raiklaran Isin nosi laleꞌan. Haꞌu mak koo beran atu kakotu saa mak ema bele nalo baa loron hanawa serwisu.”   
\s1 Yesus nadiꞌak nola ema ida kona baa loron hanawa serwisu  
\r (Markus 3:1-6; Lukas 6:6-11)  
\p
\v 9 Nunia hotu, Yesus laꞌo nela fatin nia atu baa uma hamulak.  
\v 10 Iha uma hamulak nia, noo mane ida mak liman sorin matek. Ema Farisi sia buka dalan atu tula sala baa Yesus kalo nia nadiꞌak nola ema nia kona baa loron hanawa serwisu. Tan lia nia, sia nusu baa Yesus naꞌak, “Tuir itakaan ukun-badu, ema bele nadiꞌak nola ema kona baa loron hanawa serwisu ka lale?”   
\p
\v 11 Yesus nataa naꞌak, “Kalo bibi malae monu baa kuak kona baa loron hanawa serwisu, bibi malae naꞌin nanis baa foti nasai.\x + \xo 12:11 \xt Lukas 14:5\x*  
\v 12 Naꞌi Maromak nadomi nanis ema raiklaran liu nosi bibi malae naꞌin nadomi niakaan bibi malae. Tan lia nia, ita hatene haꞌak ema bele nalo lia diꞌak kona baa loron hanawa serwisu.”   
\p
\v 13 Hotu Yesus dale baa ema liman matek nia naꞌak, “Mau! Lolo liman mai!” Ema nia moos lolo liman baa. Baa oras nia moos, liman diꞌak kedas nuꞌu liman sorin mak diꞌak nia.   
\p
\v 14 Naree nola nunia, ema Farisi sia krakat tebe-tebes. Sia nariik laꞌo nela uma hamulak nia, baa dale kabuar lia naꞌak, “Ita musti buka dalan hoꞌo Nia!”   
\s1 Naꞌi Maromak solok Yesus atu serwisu bodik Nia  
\p
\v 15 Mais Yesus natene siakaan kakotun aat nia. Tan lia nia, Yesus laꞌo nela fatin nia. Ema waꞌin moos tuir. Nia moos nadiꞌak nola ema moras hotu-hotu.  
\v 16 Mais Nia nakahik sia naꞌak, “Keta katak ema seluk haꞌak, Haꞌu neꞌe see.  
\v 17 Lia nia natoꞌo saa mak Naꞌi Maromak katak kedan baa makoꞌan Yesaya hori uluk naꞌak,   
\q1
\v 18 ‘Haree kokon! Ema neꞌe, mak Haꞌukaan ema ain-liman mak Haꞌu kboi tiꞌan.  
\q2 Haꞌu kadomi nia.  
\q3 Nia nalo Haꞌu neon diꞌak tebes.  
\q1 Haꞌu atu kfoo Haꞌukaan Kmalar baa nia,  
\q2 nebee nia baa nanorin ema klubun hotu-hotu  
\q3 nosi Haꞌukaan dalan moris mak loos.   
\q1
\v 19 Nia la basa karas.  
\q1 Nia la naksaꞌek aan.   
\q1
\v 20 Nia laran diꞌak.  
\q2 Nia la nasusar ema.  
\q1 Ai mak kreꞌis naktohar, nia la silu.  
\q2 Badut lakan mak kreꞌis mate, nia la nuu namate.  
\q1 Nia nanorin ema toꞌo ema hotu-hotu natene tuir Naꞌi Maromak dalan loos.   
\q1
\v 21 Ema nosi klubun hotu-hotu iha raiklaran atu haloon baa Nia, tan sia natene Nia neꞌe see.’ ”\x + \xo 12:21 \xt Yesaya 42:1-4\x*   
\s1 Manorik Yahudi sia tula sala baa Yesus naꞌak, diabu ulun mak foo beran  
\r (Markus 3:20-30; Lukas 11:14-23)  
\p
\v 22 Dala ida, ema nodi ema moras ida mai baa Yesus. Ema nia, diabu tekar toꞌo matan delek no la bele dale. Yesus moos nadiꞌak nola nia nodi teꞌur sai diabu. Hotu ema nia matan moon. Nia moos bele dale kedas.  
\v 23 Naree nola nunia, ema hotu-hotu blaar karin nodi naꞌak, “Arumak Ema neꞌe Daud husar-binan mak Naꞌi Maromak nameno hori uluk atu solok mai. Nia neꞌe nanis Ema mak ita hei-hein tiꞌan nia!”   
\p
\v 24 Mais oras ema Farisi sia rona nola nunia, sia la simu. Sia dale naꞌak, “Lale! Ema neꞌe bele teꞌur sai diabu tan diabu ulun Baalsebul mak foo beran baa Nia.”\x + \xo 12:24 \xt Mateus 9:34, 10:25\x*   
\p
\v 25 Mais Yesus natene ema Farisi siakaan hanoin. Nia katak baa sia naꞌak, “Emi dale nia la tama kakutak! Kalo renu rai ida natuda malu, oin nunabee rai nia bele nariik metin! Nunia moos kalo ema kota ida, lale ema uma laran ida, toe malu, sia nanis keen karin malu toꞌo dodok welon.  
\v 26 Dadi kalo diabu sia funu malu no teꞌur malu, siakaan ulun la bele kaer ukun kleur.  
\v 27 Hanoin! Emikaan ema sia moos teꞌur diabu. Sia nodi beran nosi diabu ka? Lale! Dadi keta naꞌin da-dale haꞌak, Haꞌu kodi diabu beran kteꞌur diabu. Emikaan ema duꞌuk atu nakotu naꞌak sala mak emi tula nia la kona.  
\v 28 Mais hanoin! Kalo Haꞌu kteꞌur diabu kodi Naꞌi Maromak beran, lia nia natudu naꞌak Naꞌi Maromak kaer ukun tiꞌan iha emikaan oin.   
\p
\v 29 Kalo ema mai atu nadau nola naha iha ema biit ida uman, nia musti kesi uluk ema nia lai, foin bele nadau nola naha.\f + \fr 12:29 \ft Hodi nunia, Yesus katak naꞌak Nia biit liu diabu ulun mak sia temi naꞌak ꞌBaalsebulꞌ.\f*   
\p
\v 30 Hanoin! Ema mak la nakbelan no Haꞌu, nia funu Haꞌu. Ema mak la tulun Haꞌukaan serwisu, nia tokar lauk.\x + \xo 12:30 \xt Markus 9:40\x*  
\v 31 Hanono diꞌa-diꞌak Haꞌukaan dalen neꞌe! Naꞌi Maromak nadiꞌa aan tiꞌan atu kasu ema salan. Kalo ema ida dale nahaat ema seluk, Naꞌi Maromak kasu sala nia. Mais, kalo ema naksakar aan dale nahaat Maromak Kmalar Lulik, Naꞌi Maromak la kasu sala nia.  
\v 32 Haꞌu neꞌe, Ema Raiklaran Isin nosi laleꞌan. Kalo ema dale nahaat Haꞌu, Naꞌi Maromak sei kasu sala nia. Mais, kalo dale nahaat Maromak Kmalar Lulik, masik toꞌo rai falu fila moos, Naꞌi Maromak la kasu sala nia!”\x + \xo 12:32 \xt Lukas 12:10\x*   
\s1 Ai huun no fuan  
\r (Lukas 6:43-45)  
\p
\v 33 Hotu Yesus dale liu baa ema Farisi sia naꞌak, “Ai huun diꞌak nasai fuan diꞌak. Ai huun aat nasai fuan aat. Nosi ai fuan, ema bele natene ai huun nia, diꞌak ka lale.\x + \xo 12:33 \xt Mateus 7:20; Lukas 6:44\x*  
\v 34 Emi neꞌe, hanesan samea maktolek teen! Emi la hatene dale lia diꞌak, tan lia mak emi rai iha neon laran, nia mak atu sai nosi emikaan ibun.\x + \xo 12:34 \xt Mateus 3:7, 23:33, 15:18; Lukas 3:7, 6:45\x*  
\v 35 Ema diꞌak nanis dale lia diꞌak tan nia rai lia diꞌak iha neon laran. Ema aat nanis dale aat tan nia rai lia aat iha neon laran.   
\p
\v 36 Fiar Haꞌu! Oras rai falu fila Naꞌi Maromak atu natetu ema hotu-hotu siakaan moris. Baa oras nia, ema ida-idak musti nataa nosi niakaan lia fuan mak sai nosi ibun.  
\v 37 Dadi sintidu! Naꞌi Maromak atu tetu emikaan lia fuan sia nodi nakotu naꞌak, emi kona kastikar ka lale.”   
\s1 Ema nusu Yesus natudu kakaer  
\r (Markus 8:11-12; Lukas 11:29-32)  
\p
\v 38 Rona nola Yesus dale nunia, manorik ukun Yahudi naꞌin hira no ema Farisi sia nusu baa Nia naꞌak, “Ama Manorik, ami husu Ama nalo tadak blaar, nebee ami bele hatene Ama beran nia tebe-tebes nosi Naꞌi Maromak.”\x + \xo 12:38 \xt Mateus 16:1; Markus 8:11; Lukas 11:16\x*   
\p
\v 39 Mais Yesus nakbehek sia naꞌak, “Hoi! Emi, ema oras neꞌe, la hoꞌuk tuir Naꞌi Maromak! Emi hatene halo aat dei! Masik emi husu tadak blaar moos, Haꞌu la kfoo. Uluk, Naꞌi Maromak foo tiꞌan tadak blaar nodi Niakaan makoꞌan Yunus. Nia toꞌo tiꞌan!\x + \xo 12:39 \xt Mateus 16:4; Markus 8:12\x*  
\v 40 Baa oras nia, Yunus nein loron tolu, kalan tolu, iha naꞌan tasi boot kabun laran. Nunia moos Haꞌu, mak Ema Raiklaran Isin nosi laleꞌan. Haꞌu atu kein loron tolu, kalan tolu iha fatuk kuak iha ema maten fatin.\x + \xo 12:40 \xt Yunus 1:17\x*  
\v 41 Baa loron rai falu fila, Naꞌi Maromak atu nariik dadi makotu lia. Ema Niniwe sia moos atu nariik dadi baa mataa lia, nodi tula sala baa emi naꞌak, ‘Emi hotu-hotu neꞌe, beik!’ Uluk, ema Niniwe nia sia nanono baa Maromak makoꞌan Yunus, hotu sia laꞌo nela siakaan salan. Mais emi lale! Tuir loos, oras neꞌe noo tiꞌan Ema ida iha emikaan klaran mak makaꞌas liu Yunus. Nia mak Haꞌu neꞌe. Mais emi la titu kedan.\x + \xo 12:41 \xt Yunus 3:5\x*  
\v 42 Baa loron rai falu fila, Naꞌi Maromak nariik dadi makotu lia, Naꞌi Feto Seba nosi lorokbelan nebaa moos atu nariik dadi baa mataa lia. Nia atu natudu liman fuan nodi tula sala baa emi hotu-hotu mak moris baa oras neꞌe naꞌak, ‘Emi neꞌe hotu-hotu, beik!’ Uluk, naꞌi feto nia mai nosi rai dook atu naree nodi matan duꞌuk Naꞌi Salomo niakaan matenek. Tuir loos, oras neꞌe noo tiꞌan Ema ida iha emikaan klaran mak makaꞌas liu Naꞌi Salomo. Nia mak Haꞌu neꞌe. Mais emi la titu kedan.”\x + \xo 12:42 \xt 1 Naꞌi Israꞌel Sia 10:1-10; 2 Lia Rai Israꞌel no Rai Yahuda 9:1-12\x*   
\s1 Diabu fila nikar baa ema mak uluk nein fatin  
\r (Lukas 11:24-26)  
\p
\v 43 Hotu Yesus dale naꞌak, “Kalo diabu kona teꞌur sai nosi ema ida, diabu nia baa fatin fuik atu buka hanawa fatin. Mais, kalo la netan fatin makonak,  
\v 44 nia naneo naꞌak, ‘Aa! Tan la ketan fatin, diꞌak liu haꞌu kfila kikar baa kein iha ema uluk nia.’ Hotu diabu nia fila nikar, naree fatin nia tetuk no nesan tiꞌan.  
\v 45 Hotu nia baa bolu tenik niakaan maluk naꞌin hitu mak aat liu tan nia. Sia hotu-hotu baa nein iha ema nia nodi nababu nia bele-bele. Tan baa nia, ema nia moris hetak susar tenik.”   
\s1 Yesus Niakaan familin malolok  
\r (Markus 3:31-35; Lukas 8:19-21)  
\p
\v 46 Baa oras Yesus sei dale no ema lear, Niakaan inan no alin sia mai atu nasoru Nia. Sia nariik iha luan, naruka ema bolu Yesus.  
\v 47 Hotu ema baa katak baa Nia naꞌak, “Ama! Ama inan no ama alin sia iha luan. Sia atu nasoru Ama.”   
\p
\v 48 Mais Yesus nataa naꞌak, “Haꞌukaan inan malolok mak see? Haꞌukaan alin malolok mak see?”  
\v 49 Hotu Nia natudu ema mak tuur iha nia sia nodi naꞌak, “Titu baa! Sia neꞌe mak Haꞌukaan familin malolok sia.  
\v 50 Ema mak nalo tuir Haꞌukaan Ama iha laleꞌan hakaran, sia mak Haꞌukaan familin malolok.”   
\c 13  
\s1 Yesus foo lia hatetek nosi ema mak kari fini iha rai oi-oik  
\r (Markus 4:1-9; Lukas 8:4-8)  
\p
\v 1 Baa loron nia moos, Yesus sai nosi uma nia, baa tuur iha debu Galilea tehen.  
\v 2 Ema lear moos mai kabuun nola Nia. Naree nunia, Nia saꞌe baa bero ida mak nanawa iha nia, nebee ema hotu-hotu iha rai leten bele rona Niakaan hanorin.\x + \xo 13:2 \xt Lukas 5:1-3\x*  
\v 3 Oras nia, Nia nanorin lia waꞌin nodi lia hatetek. Nia foti lia naꞌak, “Noo ema mahalo toꞌos ida. Nia baa kari fini iha toꞌos.  
\v 4 Baa oras kari, fini balu monu baa dalan. Hotu manu ai leten sia mai tutu nola fini nia notu.  
\v 5 Fini balu monu baa rai fatuk. Fini nia tubu lais, tan kona rai niꞌis.  
\v 6 Mais baa oras loro manas, tubun nia naklaik toꞌo mate maran tan abut tama la leꞌan.  
\v 7 Fini balu monu baa ai tarak laran. Ai tarak nia nabit noꞌo fini tubun sia.  
\v 8 Mais fini balu tenik monu baa rai isin. Sia tubu, hotu boot toꞌo nafua. Balu foo nikar folin toꞌo isin tolu nulu, balu toꞌo isin neen nulu, balu tenik toꞌo isin atus ida.   
\p
\v 9 See mak noo tilun, rona diꞌa-diꞌak!”   
\s1 Yesus nalore tan saa Nia nanorin nodi lia hatetek  
\r (Markus 4:10-12; Lukas 8:9-10)  
\p
\v 10 Nunia hotu, Yesus Niakaan maktuir sia mai nusu naꞌak, “Tan saa Ama nanorin ema nia sia nodi lia hatetek?”   
\p
\v 11 Yesus nataa naꞌak, “Emi neꞌe beer hatene tebe-tebes Naꞌi Maromak ukun. Tan lia nia, Haꞌu kloke malorek lia hatetek nia isin baa emi. Mais, kalo ema seluk, Haꞌu kanorin kodi lia hatetek dei.  
\v 12 Ema mak buka atu natene tebe-tebes Naꞌi Maromak Niakaan beer, nia hetak natene. Mais ema mak la nanono baa Naꞌi Maromak Niakaan beer, nia hetak beik.\x + \xo 13:12 \xt Mateus 25:29; Markus 4:25; Lukas 8:18, 19:26\x*  
\v 13 Haꞌu kanorin sia kodi lia hatetek nunia tan:  
\q1 ‘Sia naree tiꞌan,  
\q2 mais la noꞌuk tolan.  
\q1 Sia rona tiꞌan,  
\q2 mais la noꞌuk natene.’   
\p
\v 14 Sia nia hanesan ema mak Maromak makoꞌan Yesaya nakerek kedan naꞌak,  
\q1 ‘Emi atu rona,  
\q2 mais emi la hoꞌuk tolan.  
\q1 Emi atu haree,  
\q2 mais emi la hoꞌuk hatene saa mak dadi tiꞌan.   
\q1
\v 15 Ema neꞌe sia, neon monas.  
\q2 Sia nadiuk tilun.  
\q3 Sia nadelek matan.  
\q1 Habusik baa, nebee siakaan tilun diuk nunia dei,  
\q2 Habusik baa, nebee siakaan matan delek nunia dei.  
\q3 Nebee Haꞌu lalika kadiꞌak sia,  
\q2 tan sia la nikir Haꞌu.’\x + \xo 13:15 \xt Yesaya 6:9-10\x*   
\p
\v 16 Mais emi neꞌe, sotir tebes tan haree tiꞌan hodi matan duꞌuk, no rona tiꞌan hodi tilun duꞌuk.  
\v 17 Rona! Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Uluk aan, Maromak makoꞌan no ema neon loos sia beer atu naree saa mak emi haree tiꞌan neꞌe, mais la bele. Sia moos beer atu rona saa mak emi rona tiꞌan neꞌe, mais la bele.”\x + \xo 13:17 \xt Lukas 10:23-24\x*   
\s1 Yesus nalore lia hatetek nosi fini  
\r (Markus 4:13-20; Lukas 8:11-15)  
\p
\v 18 Dale notu nunia, Yesus katak baa sia naꞌak, “Tan emi beer hatene Naꞌi Maromak ukun, hanono diꞌa-diꞌak lia hatetek nia isin.  
\v 19 Fini mak monu baa dalan, hanesan ema mak rona Manfatin nosi lia Naꞌi Maromak kaer ukun, mais la tolan tebe-tebes. Hotu diabu ulun mai nadau nola Manfatin nia nosi neon.  
\v 20 Fini mak monu baa rai fatuk, hanesan ema mak rona Naꞌi Maromak Manfatin, hotu simu nodi neon diꞌak.  
\v 21 Mais Manfatin nia la nahabut, tan ema nia la rai iha neon. Baa oras ema seluk nasusar nia tan nia simu Manfatin nia, nia nabusik nela kedan.  
\v 22 Fini mak monu iha ai tarak laran, hanesan ema mak rona nola Manfatin nia. Mais, tan nia nalau aan nodi lisan oi-oik atu moris furak, nia sesu sai Manfatin nia nosi neon, toꞌo la no folin tiꞌan.  
\v 23 Mais fini mak monu baa rai isin, hanesan ema mak simu Naꞌi Maromak Manfatin, hotu nalo tuir Niakaan beer. Nia nalo lia diꞌak, hanesan fini mak nafua waꞌin toꞌo isin tolu nulu, isin neen nulu, no isin atus ida.”   
\s1 Yesus foo lia hatetek hae iha toꞌos laran  
\p
\v 24 Hotu Yesus katak tenik lia hatetek ida naꞌak, “Naꞌi Maromak babilan renun nuneꞌe. Noo ema ida kari fini iha toꞌos.  
\v 25 Baa kalan, nia toba dukur bele-bele no niakaan ema serwisu sia. Hatene hodi baa, ema aat mai kari fini hae fuik iha toꞌos nia.  
\v 26 Baa oras toꞌos nahuu nasai isin, ema serwisu naree nola hae fuik moos tubu iha nia.  
\v 27 Hotu sia baa katak toꞌos naꞌin naꞌak, ‘Ama boot! Hori hirak nia ama kuda fini diꞌak iha toꞌos. Tan saa oras neꞌe hae waꞌin mak tubu?’   
\p
\v 28 Ulun nia nataa naꞌak, ‘Nia, funu niakaan hahalok.’  
\p Hotu niakaan ema serwisu katak naꞌak, ‘Ama boot, ami baa hafaho mohu hae nia sia ka?’   
\p
\v 29 Mais ulun nataa naꞌak, ‘Keta! Tan oras emi hafaho hae nia sia, itakaan ai horis diꞌak sia moos nakfokit tuir.  
\v 30 Habusik baa, nebee sia tubu bele-bele. Toꞌo oras kuꞌu, foin haꞌu katak baa ema makuꞌu sia kaꞌak, “Libur uluk hae fuik nia sia. Hotu kesi hola, sunu mohu. Foin libur hola toꞌos isin diꞌak sia, hatama baa kanaha uman.” ’ ”   
\s1 Yesus foo lia hatetek ai fuan musan kiꞌik  
\r (Markus 4:30-32; Lukas 13:18-19)  
\p
\v 31 Hotu Yesus dale tenik naꞌak, “Haꞌu ktuꞌan tenik lia hatetek ida, nebee emi bele hatene oin nunabee Naꞌi Maromak renun tuꞌan waꞌin. Uluk fohon, Naꞌi Maromak renun naꞌin hira dei, hanesan ai fuan musan kiꞌik oan mak ema kuda iha toꞌos.\f + \fr 13:31 \ft Hakerek Moon lia Yunani naꞌak, “masik emi fiar hanesan ai musan σίναπι (sinapi).” Sinapi nia, ai musan mak kiꞌik oan, mais nia tubu boot toꞌo aas roꞌa tolu. Ai oik nia la noo iha rai Timor.\f*  
\v 32 Masik ai fuan nia musan kiꞌik oan basuk, kalo moris mai tiꞌan, nia dadi ai huun mak boot kaliuk iha toꞌos nia. Toꞌo manu ai leten sia moos mai nalo knuuk iha sorun.”   
\s1 Yesus foo lia hatetek tua teen tubi  
\r (Lukas 13:20-21)  
\p
\v 33 Hotu Yesus tuꞌan tenik lia hatetek ida naꞌak, “Naꞌi Maromak renun moos hanesan tua teen mak ema kahur baa tubi rahun. Tubi rahun nia saꞌe toꞌo boot, tan tua teen mak oan basuk nia.”   
\s1 Yesus nodi lia hatetek, nanorin lia foun sia mak ema sei la rona dauk  
\r (Markus 4:33-34)  
\p
\v 34 Oras nia, Yesus nanorin ema lear nodi lia hatetek oi-oik nunia. Nia la nodi lia seluk, mais nodi loos lia hatetek dei.  
\v 35 Nia nanorin nunia atu natoꞌo saa mak Maromak makoꞌan nakerek kedan hori uluk naꞌak,  
\q1 “Haꞌu atu kanorin kodi lia hatetek.  
\q2 Haꞌu atu katak lia sia mak ema sei la rona dauk,  
\q3 nahuu hori Naꞌi Maromak naseꞌi raiklaran toꞌo oras neꞌe.”\x + \xo 13:35 \xt Kananuk Sia 78:2\x*   
\s1 Yesus nalore lia hatetek nosi hae fuik  
\p
\v 36 Hotu Yesus laꞌo nela ema lear nia sia, fila baa uma. Niakaan maktuir sia moos mai nusu baa Nia naꞌak, “Ama! Tulun malore lia hatetek hae fuik nia!”   
\p
\v 37 Yesus nataa naꞌak, “Ema mak kari fini diꞌak nia, neꞌe mak Haꞌu, Ema Raiklaran Isin nosi laleꞌan.  
\v 38 Toꞌos nia, mak raiklaran neꞌe. Fini diꞌak nia, mak Naꞌi Maromak eman. Hae fuik nia, mak diabu ulun eman sia.  
\v 39 Ema aat mak mai kari hae fini nia, mak diabu ulun duꞌuk. Oras kuꞌu toꞌos isin nia, mak oras rai falu fila. Ema makuꞌu toꞌos isin nia, mak Maromak Niakaan makbukar laleꞌan sia.  
\v 40 Baa loron rai falu fila, sia atu libur nola hae nia sia, hotu sunu mohu.  
\v 41 Haꞌu neꞌe, Ema Raiklaran Isin, mak atu solok makbukar laleꞌan sia mai. Sia atu baa libur nola ema hotu-hotu mak la tuir Naꞌi Maromak ukun. Sia moos libur nola ema hotu-hotu mak sokur ema seluk, nebee keta tuir Naꞌi Maromak ukun.  
\v 42 Hotu sia atu soe ema aat nia sia hotu-hotu baa haꞌi naraka, hanesan hae mak kona sunu nia. Iha nia, sia noran susar tebe-tebes nodi tanis nadeꞌun aan la nanawa.  
\v 43 Mais ema mak nalo tuir Naꞌi Maromak hakaran, sia atu nein nima-nimak no siakaan Ama Naꞌi iha laleꞌan. Iha nia, sia naksinak nakroma hanesan loro. Rona mai! Ema mak noꞌuk nanono baa Haꞌu, taꞌan tilun diꞌa-diꞌak!”   
\s1 Yesus foo lia hatetek nosi naha mahoo folin todan  
\p
\v 44 Hotu Yesus tuꞌan tenik lia hatetek ida naꞌak, “Ema mak nakara dadi Naꞌi Maromak eman, hanesan ema ida mak nakara nola sasoin mahoo folin todan. Noo ema ida mak netan nola sasoin mean-matak iha rai rohan ida. Naree nola tiꞌan, nia neon diꞌak nodi nakoi nikar kedas. Hotu fila lai-lais, baa faꞌan mohu niakaan sasoin hotu-hotu. Hotu nia mai sosa nola kedan rai rohan nia, nebee sasoin folin todan nia dadi niakaan.”   
\s1 Yesus foo lia hatetek nosi fatuk mahoo matan mak folin todan  
\p
\v 45 Hotu Yesus tuꞌan tenik naꞌak, “Ema mak nakara dadi Naꞌi Maromak eman, sia moos hanesan ema makfaꞌan sa-saa ida mak nakara netan fatuk mahoo matan mak folin todan.  
\v 46 Baa oras nasoru fatuk mahoo matan mak diꞌak basuk, nia fila lai-lais, baa faꞌan mohu sasoin seluk sia hotu-hotu. Hotu nia mai sosa nola fatuk mahoo matan nia, nebee dadi baa niakaan.”   
\s1 Yesus foo lia hatetek hili daitiha isin  
\p
\v 47 Hotu Yesus tuꞌan tenik naꞌak, “Naꞌi Maromak moos ukun fohorain hanesan lia neꞌe. Noo ema maktuun tasi nodi daitiha ida baa tiha iha debu laran.  
\v 48 Daitiha nia nakonu tiꞌan, sia firi saꞌe baa tasi tehen. Hotu sia tuur nili naꞌan tasi nosi daitiha nia. Naꞌan tasi mak diꞌak, sia natama baa koꞌe. Naꞌan tasi mak la diꞌak, sia soe lerek.  
\v 49 Nunia moos baa oras rai falu fila. Maromak Niakaan makbukar laleꞌan sia atu mai faꞌe salin ema aat no ema diꞌak.  
\v 50 Sia soe ema aat sia hotu-hotu baa haꞌi naraka. Iha nia, sia noran susar basuk nodi tanis la nanawa.”   
\s1 Yesus nanorin nosi hanorin tuan no hanorin foun  
\p
\v 51 Dale notu nunia, Yesus nusu baa sia naꞌak, “Emi hatene lia hotu-hotu mak Haꞌu kdale tiꞌan nia ka lale?”  
\p Sia nataa naꞌak, “Ami hatene, Ama Boot!”   
\p
\v 52 Hotu Yesus nataa fila naꞌak, “Diꞌak! Lia nia nuꞌu ema manorik ukun ida mak natene tebe-tebes hanorin uluk aan nosi Hakerek Moon. Hotu nia moos simu tenik Haꞌukaan hanorin baa oras neꞌe. Nia hanesan uma ida naꞌin mak loke niakaan tanasak atu lalore niakaan sasoin tuan bele-bele no sasoin foun.”   
\s1 Ema Nasaret dudu sai Yesus  
\r (Markus 6:1-6; Lukas 4:16-30)  
\p
\v 53 Yesus nanorin notu ema lear nodi lia hatetek, Nia moos laꞌo nela fatin nia  
\v 54 atu fila baa Niakaan leo. Toꞌo baa, Nia tama baa uma hamulak atu nanorin ema. Ema hotu-hotu mak rona Nia, blaar tebe-tebes nodi dale baa malu naꞌak, “Ema neꞌe, matenek tebes! See mak nanorin nia? Oin nunabee toꞌo Nia bele nalo tadak blaar nia sia?  
\v 55 Tuir loos, Nia neꞌe, badaen ai ida oan loos dei. Ita hatene Niakaan inan Maria, no niakaan alin sia, mak Yakobus, Yusuf, Yudas no Simon.  
\v 56 Ita moos hatene Niakaan alin feto sia tan ita hotu-hotu leo ida! Nia netan Niakaan matenek nia, nosi nabee tenik? Nia netan Niakaan beran makaꞌas nia, nosi see tenik?”  
\v 57 Tan baa nia, sia la noꞌuk rona baa Yesus tenik.  
\p Mais Yesus katak baa sia naꞌak, “Tebes! Ema nakneter Maromak makoꞌan nosi fatin seluk, liu nosi makoꞌan leo duꞌuk.”\x + \xo 13:57 \xt Yohanis 4:44\x*  
\v 58 Tan sia la noꞌuk fiar baa Yesus, Yesus moos la nalo tadak blaar waꞌin iha leo nia.   
\c 14  
\s1 Ema noꞌo Yohanis Mak Sarani Ema  
\r (Markus 6:14-29; Lukas 9:7-9)  
\p
\v 1 Baa oras nia, Naꞌi Herodes kaer ukun iha rai Galilea. Nia rona nola lia oi-oik nosi Yesus tiꞌan.  
\v 2 Hotu nia katak baa eman serwisu sia naꞌak, “Yesus neꞌe, nanis Yohanis Mak Sarani Ema. Hori hirak nia, haꞌu karuka taa hola Yohanis ulun tiꞌan. Oras neꞌe nia moris nikar tiꞌan. Tan lia nia, Yesus noo beran nalo tadak blaar nia sia.”   
\p
\v 3 Naꞌi Herodes dale nunia, tan uluk nia nalo lia no Yohanis, toꞌo natama Yohanis baa bui. Lia nia nuneꞌe: Naꞌi Herodes nola alin Filipus feen, naran Herodias. Mais tuir loos, Filipus no Herodias sei la soe malu dauk.  
\v 4 Tan nia, Yohanis deꞌan hei-hein naꞌak, “Ama Naꞌi la bele nola ama alin feen. Lia nia nakur itakaan adat Yahudi!”\x + \xo 14:4 \xt Lukas 3:19-20; Ukun-badu Naꞌilulik 18:16, 20:21\x*   
\p
\v 5 Mais Herodes la noꞌuk rona. Nia nola luku Herodias dei. Nia moos buka dalan noꞌo Yohanis Mak Sarani Ema. Mais nia nakerat ema lear, tan sia fiar naꞌak Yohanis nia, mak Maromak makoꞌan. Tan baa nia, Herodes naruka niakaan ema sia natama Yohanis baa bui.   
\p
\v 6 Kleu-leur Herodes nalo niakaan dahur loron moris. Baa oras nia, ina Herodias oan feto ida bidu iha bainaka sia oin. Nia bidu furak basuk, toꞌo nalo Herodes neon diꞌak lo-loos.  
\v 7 Bidu notu, Herodes bolu nola oan feto nia nodi naꞌak, “O makara musu saa baa haꞌu, katak baa dei! Haꞌu nanis foo baa o. Haꞌu kaꞌak tebe-tebes kodi Naꞌi Maromak naran.”   
\p
\v 8 Rona naꞌin dale nunia, ina Herodias sasuku niakaan oan. Hotu oan baa nusu ama naꞌi naꞌak, “Ama! Haꞌu kusu Yohanis Mak Sarani Ema niakaan ulun. Tau baa hanematan, hodi mai neꞌe, foo baa haꞌu.”   
\p
\v 9 Rona oan nusu nunia, Herodes neon lakon kedas. Mais nia la bele dada nikar niakaan lia fuan, tan bainaka hotu-hotu rona nola tiꞌan. Tan baa nia, nia tuir oan nia beer dei.  
\v 10 Nia naruka ema baa taa nola Yohanis ulun iha bui laran.  
\v 11 Taa nola tiꞌan, sia tau baa hanematan, nodi foo baa oan nia. Nia simu nola hanematan nia, tane nodi foo baa inan.  
\v 12 Baa oras Yohanis niakaan maktuir sia rona naꞌak ema taa nola Yohanis ulun tiꞌan, sia mai nola niakaan maten, nodi baa nakoi. Hotu sia baa nasara lia nia baa Yesus.   
\s1 Yesus nahaan ema naꞌin rihun lima resin  
\r (Markus 6:30-44; Lukas 9:10-17; Yohanis 6:1-14)  
\p
\v 13 Baa oras Yesus rona lia Yohanis mate, Nia no Niakaan maktuir sia laꞌo nela fatin nia. Sia saꞌe bero baa fatin fuik ida atu nanawa kole iha nia. Mais ema lear naree Yesus siakaan bero laꞌo tuir debu tehen. Sia moos sai nosi leo, laꞌo tesi tuir rai maran, toꞌo uluk Yesus.  
\v 14 Baa oras Yesus tuun nosi bero, Nia naree ema lear noꞌi nein Nia tiꞌan. Naree nunia, neon monu baa sia. Nia moos nadiꞌak nola siakaan ema moras sia.   
\p
\v 15 Loron malirin, Yesus Niakaan maktuir sia mai katak baa Nia naꞌak, “Ama! Loraik tiꞌan! Diꞌak liu Ama naruka ema neꞌe sia baa sosa haan iha leo kreꞌis neꞌe sia. Tan iha fatin fuik neꞌe la noo haan.”   
\p
\v 16 Mais Yesus nataa naꞌak, “Lalika! Emi mak hahaan sia dei.”   
\p
\v 17 Sia nataa naꞌak, “Aikee, Ama! Ami la hoo sa-saa atu hodi hahaan ema lear neꞌe. Ami atu halo nunabee? Ami hoo loos tubi baluk lima no naꞌan tasi lolon rua!”   
\p
\v 18 Rona nola nunia, Yesus dale naꞌak, “Soꞌin! Hodi mai ona!”  
\v 19 Hotu Nia naruka ema nia sia tuur libur malu baa hae fohon. Hotu Nia nola tubi nia no naꞌan tasi nia. Nia tanaat baa laleꞌan nodi sera dodan baa Naꞌi Maromak. Hotu Nia tohi faꞌe tubi nia sia, lolo baa maktuir sia nebee faꞌe baa ema nia sia hotu-hotu.  
\v 20 Sia hotu-hotu naa toꞌo bosu. Naa notu, maktuir sia baa libur nola haan resin sia, nakonu nola koꞌe sanulu resin rua.  
\v 21 Ema hotu-hotu mak tuur naa nia, takseer ema mane rihun lima. Sei la sura dauk feto no lawarik oan sia.   
\s1 Yesus laꞌo iha wee leten  
\r (Markus 6:45-52; Yohanis 6:16-21)  
\p
\v 22 Ema lear nia hotu-hotu naa tiꞌan, Yesus naruka Niakaan maktuir sia saꞌe bero, baa uluk debu balu baa. Nia duꞌuk sei nein iha nia atu naruka ema lear nia fila nikar.  
\v 23 Sia hotu-hotu fila tiꞌan, Yesus saꞌe baa foho ida leten atu namulak. Toꞌo kalan, Nia mesan sei iha nia.  
\v 24 Baa oras nia, Niakaan maktuir siakaan bero dook tiꞌan iha debu klaran. Mais sia fofer makaꞌas tebe-tebes, tan bero laꞌo sakar anin. Laloran boot moos basak bero nia.  
\v 25 Kreꞌis rai naroma, Yesus baa tuir sia, laꞌo tuir wee leten.  
\v 26 Naree nola nunia, maktuir sia sarebak basuk. Sia nataꞌuk nodi dale naꞌak, “Hoi! Saa mak nia? Ema kmalar ka?!”   
\p
\v 27 Mais Yesus dale baa sia naꞌak, “No-nook baa dei. Haꞌu neꞌe Yesus! Keta hataꞌuk.”   
\p
\v 28 Rona nola nunia, Petrus nataa naꞌak, “Kalo tebe-tebes Ama Boot, maruka haꞌu klaꞌo iha wee leten tone Ama.”   
\p
\v 29 Yesus nataa naꞌak, “Diꞌak! Mai ona!” Petrus moos sai nosi bero baa Yesus, nodi laꞌo tuir wee leten.  
\v 30 Mais oras noran anin makaꞌas, nia nataꞌuk tan atu mout ona. Nia nahii naꞌak, “Adeei Ama Boot! Tulun haꞌu lai!”   
\p
\v 31 Yesus moos lolo liman lai-lais, nodi kaer nola Petrus. Hotu Yesus dale naꞌak, “Petrus! Tan saa o neon ruak nunia? O la duun fiar baa Haꞌu ka?”   
\p
\v 32 Hotu sia naꞌin rua tama baa bero laran. Anin moos nakmatek kedas.  
\v 33 Naree nola nunia, Niakaan maktuir sia foti tonu-naboot Nia naꞌak, “Aikee! Ama neꞌe, tebe-tebes Naꞌi Maromak Oan!”   
\s1 Yesus nadiꞌak nola ema moras sia iha Genesaret  
\r (Markus 6:53-56)  
\p
\v 34 Toꞌo debu balu baa, Yesus sia tuun baa leo Genesaret.  
\v 35 Baa oras tuun, ema lear titu-naree tiꞌan. Sia nahii naꞌak, “Hoi! Yesus mai tiꞌan!” Sia moos nalai baa katak nasirin lia nia, toꞌo ema nodi ema moras hotu-hotu mai baa Yesus.  
\v 36 Sia nusu nebee bele koko Yesus farun, tan naneo naꞌak, “Surak ema moras koko Yesus faru ninin dei moos, bele diꞌak.” Baa oras nia moos, ema moras hotu-hotu mak koko Yesus farun, diꞌak kedas.   
\c 15  
\s1 Ema seluk Naꞌi Maromak ukun-badu nodi ukun-badu raiklaran  
\r (Markus 7:1-13)  
\p
\v 1 Baa loron ida, ema manorik ukun Yahudi no ema Farisi sia mai nosi Yerusalem atu nalo lia no Yesus,  
\v 2 tan sia rona nola tiꞌan naꞌak Yesus Niakaan maktuir sia naa la fasi uluk liman tuir adat. Sia kanarak, tan sia kaer metin siakaan adat Yahudi. Tan lia nia, sia mai tula sala baa Yesus naꞌak, “Tan saa okaan maktuir sia naa, mais la fasi uluk liman? Lia nia sakar tiꞌan itakaan bei uluk siakaan ukun!”   
\p
\v 3 Mais Yesus nataa naꞌak, “Emi neꞌe dale seluk, halo seluk! Emi matenek sakar Naꞌi Maromak hakaran hodi seluk bei uluk siakaan hakaran dei.  
\v 4 Naꞌi Maromak naruka tiꞌan naꞌak, ‘Hakneter emikaan inan-aman.’ Tuꞌan tenik naꞌak, ‘Kalo ema ida deꞌan aat baa inan-aman, musti taa ukun mate baa ema nia.’\x + \xo 15:4 \xt Ema Israꞌel Sai Nosi Mesir 20:12, 21:17; Ukun-badu Naꞌilulik 20:9; Hanoin Hikar Dalan Moris 5:16\x*  
\v 5-6 Naꞌi Maromak nanorin tebes nunia, mais emi hanorin seluk. Emi haꞌak, ‘Ema ida lalika nodi niakaan naha atu tulun inan-aman, kalo nia nameno tiꞌan atu sera naha nia baa Naꞌi Maromak. Masik inan-aman susar basuk moos, lalika foo.’ Hodi hanorin nunia, emi soe tiꞌan Naꞌi Maromak ukun, seluk hodi emikaan ukun duꞌuk.  
\v 7 Tan baa nia, Haꞌu katak ohin kaꞌak, emi neꞌe dale seluk, halo seluk! Maromak makoꞌan Yesaya nakerek kedan hori uluk nosi emi naꞌak,   
\q1
\v 8 ‘Ema nia sia tonun Haꞌu,  
\q2 nodi ibun dei, la nodi neon.   
\q1
\v 9 Tonun oin nunia, butan dei.  
\q2 Sia la nikir Haꞌukaan ukun,  
\q2 sia nikir loos ema raiklaran ukun dei.’ ”\x + \xo 15:9 \xt Yesaya 29:13\x*   
\s1 Lia aat sai nosi ema neon  
\r (Markus 7:14-23)  
\p
\v 10 Nunia hotu, Yesus bolu nola ema seluk iha nia, hotu nanorin sia naꞌak, “Taꞌan tilun diꞌa-diꞌak, nebee emi bele tolan!  
\v 11 Saa mak tama baa ema ibun laran la nalo ema kadoor. Mais saa mak sai nosi ibun mak nalo kadoor.”   
\p
\v 12 Hotu Yesus Niakaan maktuir sia mai nusu Nia naꞌak, “Ama, matene ka lale? Ema Farisi sia laran moras, tan rona Ama dale nia.”   
\p
\v 13 Mais Yesus nataa naꞌak, “Haꞌukaan Ama iha laleꞌan atu fokit soe ema mak la nanorin tuir Niakaan beer. Nia atu fokit sia hanesan ema fokit mohu ai horis mak ema la beer.  
\v 14 Dadi lalika hanoin baa ema Farisi nia sia! Sia nia, hanesan ema matan delek mak nadaek malu. Toꞌo ikus, sia monu bele-bele tama baa kuak laran.”\x + \xo 15:14 \xt Lukas 6:39\x*   
\p
\v 15 Hotu Petrus dale naꞌak, “Ama, malore baa ami lai lia hatetek nia isin!”   
\p
\v 16 Yesus nataa naꞌak, “Emi moos sei la hatene dauk ka?  
\v 17 Lia isin nuneꞌe: Saa mak ema haa, tama tuir ibun, liu baa kabun, hotu sai nikar baa luan.  
\v 18 Mais saa mak sai nosi ibun, lia nia mak nalo ema kadoor, toꞌo Naꞌi Maromak nakribi ema nia.\x + \xo 15:18 \xt Mateus 12:34\x*  
\v 19 Lia aat waꞌin sai nosi ema neon! Hanesan hanoin aat, hoꞌo ema, hakur biti-kluni, halo lia kfoꞌer, hanaꞌo, hataa lia tolek, no dale hahaat ema.  
\v 20 Lia oin nunia sia mak nalo ema kadoor. Mais, kalo ema naa nodi la fasi uluk liman tuir adat, nia la dadi baa lia.”   
\s1 Yesus tulun feto ida mak lahoos ema Yahudi  
\r (Markus 7:24-30)  
\p
\v 21 Hotu Yesus laꞌo nela fatin nia, baa rai mak kreꞌis no kota Tirus no kota Sidon.  
\v 22 Iha nia, noo feto ida nosi rai nia. Feto nia lahoos ema Yahudi. Mais baa oras rona Yesus mai tiꞌan, nia mai nusu tulun baa Yesus naꞌak, “Naꞌi Daud husar-binan! Madomi haꞌu lai! Diabu tekar haꞌukaan oan feto toꞌo nia susar basuk.”   
\p
\v 23 Mais Yesus no-nook dei, la nataa saa ida. Hotu Niakaan maktuir sia mai nasara naꞌak, “Ama, feto neꞌe nahii nalau aan dei. Diꞌak liu Ama naruka nia sees nosi neꞌe ona!”   
\p
\v 24 Yesus nataa naꞌak, “Naꞌi Maromak naruka Haꞌu kmai atu tulun itakaan ema Yahudi, tan sia hanesan bibi malae mak laꞌo sala dalan. Nia la naruka Haꞌu kmai tulun ema seluk.”   
\p
\v 25 Mais feto nia mai kre-reꞌis tenik baa Yesus. Nia nakniꞌa nusu tulun naꞌak, “Ama Boot! Ama tulun haꞌu lai!”   
\p
\v 26 Hotu Yesus soe lia naꞌak, “La kona kalo hola haan hosi lawarik oan, foo baa asu.” [Lia isin subar naꞌak, Yesus musti tulun Niakaan ema Yahudi, lahoos ema seluk.]   
\p
\v 27 Mais feto nia nataa naꞌak, “Tebes, Ama! Mais asu nia iha hadak ohak. Nia moos bele naa saa mak monu nosi lawarik oan bikan.” [Lia isin subar naꞌak, baa oras lawarik oan naa, asu moos bele naa. Masik Yesus tulun Niakaan ema sia moos, Nia musti tulun no ema seluk.]   
\p
\v 28 Rona nola nunia, Yesus katak baa feto nia naꞌak, “Ina, tan o fiar tebe-tebes, fila ona. Saa mak o musu nia dadi tiꞌan!” Hotu feto nia fila. Toꞌo uma baa, naree oan diꞌak tebes tiꞌan.   
\s1 Yesus nadiꞌak nola ema moras lear  
\p
\v 29 Nunia hotu, Yesus no Niakaan maktuir sia laꞌo nela fatin nia, laꞌo nalolon tuir debu Galilea tehen. Hotu sia saꞌe liu baa foho ida atu nein heik iha nia.  
\v 30 Ema lear moos mai baa Yesus. Sia nodi ema ai kmaꞌas, ema matan delek, ema ai asak, ema nunuk, no ema moras seluk sia. Sia rai ema moras nia sia kre-reꞌis baa Yesus ain. Hotu Nia nadiꞌak nola sia.  
\v 31 Titu-naree nunia, ema lear nia moos blaar. Sia dale naꞌak, “Makaꞌas liu resik! Ema ai kmaꞌas, bele laꞌo. Ema matan delek, bele naree. Ema ai asak, bele diꞌak. Ema nunuk, bele dale! Neꞌe nanis Naꞌi Maromak mak nalo. Nia mak ema Yahudi sia loꞌu-sudur baa.”   
\s1 Yesus nahaan ema naꞌin rihun haat  
\r (Markus 8:1-10)  
\p
\v 32 Nunia hotu, Yesus bolu nola Niakaan maktuir sia nodi dale naꞌak, “Haꞌu kdodan tebes ema lear neꞌe sia. Balu mai nosi dook. Sia namutuk iha neꞌe loron tolu tiꞌan, toꞌo haan la noo ona. Diꞌak liu sia keta fila nodi kabun mamuk. Keta toꞌo sia nakloti iha dalan klaran tan salaen.”   
\p
\v 33 Mais Yesus Niakaan maktuir sia nataa naꞌak, “Ama! Fatik neꞌe dook nosi leo. Ita la bele hahaan ema lear nuneꞌe.”   
\p
\v 34 Mais Yesus nusu sia naꞌak, “Emi hoo tubi baluk hira?”  
\p Sia nataa naꞌak, “Baluk hitu dei! No naꞌan tasi oan ida!”   
\p
\v 35 Hotu Yesus naruka ema nia sia hotu-hotu tuur baa rai.  
\v 36 Nia nola tubi baluk hitu no naꞌan tasi nia, hotu sera dodan baa Naꞌi Maromak. Hotu Nia tohi faꞌe, foo baa maktuir sia nebee faꞌe baa ema nia sia hotu-hotu.  
\v 37 Sia hotu-hotu moos naa toꞌo bosu. Naa notu, maktuir sia libur nola haan resin sia, nakonu koꞌe boot hitu.  
\v 38 Ema hotu-hotu mak naa nia, takseer mane naꞌin rihun haat. Sei la sura dauk feto no lawarik oan sia.  
\v 39 Nunia hotu, Yesus naruka ema lear nia fila nikar. Hotu Nia saꞌe baa bero atu baa rai Magadan.\f + \fr 15:39 \ft Fatik neꞌe la malorek. Hakerek Moon lia Yunani balu naꞌak ‘Magdala’. Balu tenik naꞌak ‘Magdalan’.\f*   
\c 16  
\s1 Ema Farisi no ema Saduki buka dalan nahonu Yesus  
\r (Markus 8:11-13; Lukas 12:54-56)  
\p
\v 1 Baa loron ida, ema Farisi no ema Saduki naꞌin hira mai baa Yesus. Sia nakara nakusuk lia fuan no Nia atu nahonu Nia. Tan lia nia, sia nusu Yesus naꞌak, “Ama! Tulun matudu tadak blaar lai, nebee dadi kakaer naꞌak Ama netan beran nosi Naꞌi Maromak.”\x + \xo 16:1 \xt Mateus 12:38; Lukas 11:16\x*   
\p
\v 2 Mais Yesus nataa naꞌak, “Kalo loro monu no kaloꞌan ilas mean, emi hatadan haꞌak, ‘Awan la udan.’  
\v 3 Kalo loro saꞌe nodi kaloꞌan metan, emi hatadan haꞌak, ‘Ohin loron neꞌe atu udan.’ Kalo emi bele leno tadak nunia, tan saa emi la bele leno tadak nosi Naꞌi Maromak?  
\v 4 Hoi! Emi ema oras neꞌe hatene loos halo aat dei! Emi la hikir Naꞌi Maromak! Masik emi husu tadak blaar moos, Haꞌu la kfoo. Uluk Naꞌi Maromak nalo tadak blaar tiꞌan nodi Niakaan makoꞌan Yunus. Nia, toꞌo tiꞌan!” Dale notu nunia, Yesus laꞌo nela sia.\x + \xo 16:4 \xt Mateus 12:39; Lukas 11:29\x*   
\s1 Yesus katak naꞌak, sintidu ho ema Farisi no ema Saduki sia  
\r (Markus 8:14-21)  
\p
\v 5 Hotu Yesus sia saꞌe baa bero. Toꞌo debu klaran baa, foin maktuir sia nanoin nola naꞌak sia naluꞌa tubi bakae.  
\v 6 Rona nola sia dale nunia, Yesus moos katak naꞌak, “Musti sintidu ho ema Farisi no ema Saduki siakaan tua teen tubi.”\x + \xo 16:6 \xt Lukas 12:1\x*   
\p
\v 7 Rona nola nunia, maktuir sia benar karin. Sia dale baa malu naꞌak, “Itakaan Ama dale saa mak nia? Arumak Nia dale nunia tan ita la hodi tubi ka?”   
\p
\v 8 Mais Yesus natene siakaan neon. Nia moos katak naꞌak, “Hoi! Emi neꞌe liu resik tiꞌan! Tan saa emi dale hosi tubi! Emi sei la duun fiar baa Haꞌu ka?  
\v 9 Emi sei la duun hatene Haꞌukaan beran ka? Oras Haꞌu ktohi faꞌe tubi baluk lima kodi kahaan ema naꞌin rihun lima nia, koꞌe hira mak emi hodi libur hola tubi resin nia sia?\x + \xo 16:9 \xt Mateus 14:17-21\x*  
\v 10 Nunabee tenik, hodi tubi baluk hitu nia mak Haꞌu ktohi faꞌe foo baa ema naꞌin rihun haat nia? Koꞌe hira mak emi hodi libur hola tubi resin nia sia?\x + \xo 16:10 \xt Mateus 15:34-38\x*  
\v 11 Tan saa emi sei la hatene Haꞌukaan dalen nia? Haꞌu la kdale kosi tubi. Haꞌu kdale kosi ema Farisi no ema Saduki siakaan aꞌaat. Tan siakaan sasuꞌat nia bele beꞌur nola ema waꞌin, hanesan tua teen oan ida nalo tubi dadi boot.”   
\p
\v 12 Yesus dale nunia, foin sia natene naꞌak Nia la dale nosi tubi. Nia dale nosi ema Farisi no ema Saduki siakaan hanorin mak la loos.   
\s1 Petrus katak sain naꞌak, Yesus mak Kristus  
\r (Markus 8:27-30; Lukas 9:18-21)  
\p
\v 13 Nunia hotu, Yesus sia laꞌo baa kota Kaisarea Filipi. Iha dalan klaran, Nia nusu baa Niakaan maktuir sia naꞌak, “Tuir ema dalen, Haꞌu, Ema Raiklaran Isin neꞌe, see?”   
\p
\v 14 Sia nataa naꞌak, “Ema balu naꞌak Ama neꞌe, Yohanis Mak Sarani Ema mak moris nikar. Seluk naꞌak, arumak Ama neꞌe, Bei Elia. Seluk tenik naꞌak, Bei Yeremia. Kalo lale, Maromak makoꞌan uluk aan ida seluk.”\x + \xo 16:14 \xt Mateus 14:1-2; Markus 6:14-15; Lukas 9:7-8\x*   
\p
\v 15 Hotu Yesus nusu tenik naꞌak, “Mais, kalo tuir emi duꞌuk, Haꞌu neꞌe, see?”   
\p
\v 16 Simon Petrus nataa naꞌak, “Ama neꞌe, Kristus, Ema mak Naꞌi Maromak nameno tiꞌan hori uluk atu solok mai! Ama neꞌe moos Naꞌi Maromak mak moris nima-nimak Oan.”\x + \xo 16:16 \xt Yohanis 6:68-69\x*   
\p
\v 17 Hotu Yesus naꞌak, “Simon, Yunus oan, o neꞌe sotir! Lahoos ema raiklaran mak katak lia neꞌe baa o, mais Haꞌukaan Ama iha laleꞌan mak katak baa o.  
\v 18 Rona! Haꞌu ktau naran baa o kaꞌak ‘Petrus’, mak lia isin naꞌak fatuk. Tan okaan fiar biit tiꞌan nuꞌu fatuk, o atu dadi uma tatuur fatuk bodik Haꞌukaan ema makfiar sia. Masik diabu nodi beran aat hotu-hotu sokur Haꞌukaan ema sia moos, la bele natoba nola.  
\v 19 Haꞌu klatan beran baa o, nebee maliku Haꞌukaan ema sia. Neꞌe, hanesan o kaer sabi laleꞌan. Saa mak o badu iha raiklaran, Naꞌi Maromak moos badu tiꞌan iha laleꞌan. Saa mak o mabusik iha raiklaran, Naꞌi Maromak moos nabusik tiꞌan iha laleꞌan.”\x + \xo 16:19 \xt Mateus 18:18; Yohanis 20:23\x*   
\p
\v 20 Dale notu nunia, Yesus nakahik sia nebee keta katak baa se-see naꞌak, Nia mak Kristus.   
\s1 Yesus katak kedan naꞌak, Nia mate mais moris nikar  
\r (Markus 8:31—9:1; Lukas 9:22-27)  
\p
\v 21 Nahuu nosi oras nia, Yesus nalore kedan baa Niakaan maktuir sia nosi lia saa mak atu dadi baa Nia. Nia katak naꞌak, “Haꞌu kmusti baa Yerusalem. Iha nebaa, Haꞌu atu ketan susar waꞌin boot kosi itakaan ema Yahudi fukun sia, naꞌilulik ulun sia, no manorik ukun sia. Sia atu noꞌo Haꞌu, mais baa wainrua Haꞌu kmoris kikar.”\f + \fr 16:21 \ft Kalo ita sura loron hodi lia Yunani, oin seluk nosi sura loron hodi lia Tetun. Lia Yunani sura loron ohin neꞌe naꞌak “loron ida”; awan naꞌak “loron rua”; wainrua naꞌak “loron tolu”; waintolu naꞌak “loron haat”. Hakerek Moon tuir lia Yunani naꞌak, τῃ τρίτῃ ἡμέρᾳ (tē tritē hēmera). Neꞌe naꞌak “iha loron tolu”. Mais ita sura loron nia hodi lia Tetun naꞌak “wainrua”. Ita hatene haꞌak Yesus mate baa loron lima. Awan, loron neen (mak ema Yahudi sura naꞌak, loron rua). Hotu, Yesus moris nikar baa loron domiku (mak ema Yahudi sura naꞌak, loron tolu).\f*   
\p
\v 22 Oras Yesus katak nunia, Petrus dada nodi Nia baa sorin hotu nasee naꞌak, “Ama, keta dale nunia! Haꞌu kaloon baa Naꞌi Maromak nebee keta nabusik Ama!”   
\p
\v 23 Mais Petrus dalen nia la kona baa Naꞌi Maromak hakaran. Tan lia nia, Yesus nasee nikar Petrus naꞌak, “Hoi! Sees mosi neꞌe! Okaan lia fuan nia, diabu ulun mak dale! Keta saseni Haꞌu! O manoin loos ema raiklaran hakaran dei, lahoos Naꞌi Maromak hakaran!”   
\p
\v 24 Hotu Yesus nanorin baa maktuir sia naꞌak, “Ema mak nakara tuir Haꞌu, musti naterus aan tuir bei-beik sura loron! Nia musti naluꞌa lakon niakaan hakaran duꞌuk, nebee tuir Naꞌi Maromak hakaran dei. Masik ema atu noꞌo nia moos, nia musti tuir bei-beik, hanesan ema ida natiu niakaan ai karuus atu baa mate.\x + \xo 16:24 \xt Mateus 10:38; Lukas 14:27\x*  
\v 25 Ema mak simu mate tan tuir Haꞌu, nia atu netan moris nima-nimak no Haꞌu. Mais ema mak nakara moris loos bodik isin lolon duꞌuk, niakaan moris nia atu lakon nunia dei!\x + \xo 16:25 \xt Mateus 10:39; Lukas 17:33; Yohanis 12:25\x*  
\v 26 Rona! Kalo o metan raiklaran sasoin hotu-hotu, mais Naꞌi Maromak dudu sees o, niakaan sotir mak saa? Masik o loi modi raiklaran sasoin hotu-hotu moos, sasoin nia la bele seluk okaan kmalar!   
\p
\v 27 Haꞌu katak lia neꞌe sia hotu-hotu baa emi, tan Haꞌu neꞌe, mak Ema Raiklaran Isin nosi laleꞌan. Nosi ikus, Haꞌu atu kmai kikar kodi Haꞌukaan Aman beran makaꞌas, bele-bele ko Niakaan makbukar laleꞌan sia. Baa oras nia, Haꞌu atu kselu baa ema ida-idak tuir niakaan hahalok.\x + \xo 16:27 \xt Mateus 25:31; Kananuk Sia 62:12; Roma 2:6\x*  
\v 28 Rona, tan Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Nosi emi hotu-hotu iha neꞌe, ema naꞌin hira la mate dauk toꞌo naree Haꞌu, Ema Raiklaran nosi laleꞌan, kaer ukun nodi beran boot hanesan Naꞌin.”   
\c 17  
\s1 Naꞌi Maromak lalore Yesus Niakaan makaꞌas  
\r (Markus 9:2-13; Lukas 9:28-36)  
\p
\v 1 Loron neen hotu, Yesus bolu nola Petrus, Yakobus no alin Yohanis. Nia tene sia atu saꞌe bele-bele baa foho aas ida, nebee sia mesan iha nebaa.  
\v 2 Toꞌo foho leten baa, sia titu-naree Yesus nakfilas. Niakaan oin naksinak hanesan loro. Niakaan tais moos dadi mutin molen.  
\v 3 Teki-tekis, sia titu-naree tenik Nia noꞌi dale no Bei Elia no Bei Musa.  
\v 4 Naree nola nunia, Petrus benar toꞌo dale karin naꞌak, “Ama! Ami horan furak tiꞌan iha neꞌe! Diꞌak liu ami hariik hola batane tolu. Ida bodik Ama, ida bodik Bei Musa, no ida tenik bodik Bei Elia.”   
\p
\v 5 Baa oras Petrus sei dale nunia, teki-tekis kaloꞌan tuun mai nakalus nola sia. Sia moos blaar tan rona lia maliak ida sai nosi kaloꞌan nia naꞌak, “Rona lai! Yesus neꞌe, Haꞌukaan Oan dadobe. Nia nalo Haꞌu neon diꞌak tebes. Rona diꞌa-diꞌak baa Nia!”\x + \xo 17:5 \xt 2 Petrus 1:17-18; Lia Uluk Fohon 22:2; Kananuk Sia 2:7; Yesaya 42:1; Mateus 3:17, 12:18; Markus 1:11; Lukas 3:22; Hanoin Hikar Dalan Moris 18:15\x*   
\p
\v 6 Rona nola nunia, maktuir nia sia nataꞌuk basuk toꞌo nakloti tabarakat.  
\v 7 Mais Yesus mai kebit sia nodi dale naꞌak, “Hadeer ona! Keta hataꞌuk!”  
\v 8 Rona nola nunia, sia foti oin mais la titu-naree se-see tenik iha nia. Hela mesan Yesus dei mak iha nia.   
\p
\v 9 Oras sia nahuu tuun nosi foho nia, Yesus nakahik sia naꞌak, “Saa mak emi foin haree nia, keta katak baa se-see! Tan Haꞌu neꞌe, Ema Raiklaran Isin mak tuun mai nosi laleꞌan. Haꞌu kmusti mate uluk lai. Haꞌu kmoris kikar tiꞌan, foin emi bele katak baa ema seluk.”   
\p
\v 10 Hotu sia nusu baa Nia naꞌak, “Ama neꞌe, Kristus tebes. Mais Bei Elia iha nabee? Manorik ukun sia nanorin naꞌak, Bei Elia musti mai uluk lai, foin Kristus mai. Mais tuir Ama, nunabee?”\x + \xo 17:10 \xt Maleaki 4:5\x*   
\p
\v 11 Yesus nataa naꞌak, “Tebes. Bei Elia musti mai uluk nebee loke dalan bodik Kristus.  
\v 12 Mais rona diꞌa-diꞌak! Bei Elia mai tiꞌan, mais ema la natene nia. Sia nasusar nia tuir siakaan hakaran dei. Sia moos atu nalo nunia baa Haꞌu neꞌe, mak Ema Raiklaran Isin nosi laleꞌan.”\x + \xo 17:12 \xt Mateus 11:14\x*   
\p
\v 13 Rona notu nunia, foin sia natene naꞌak Bei Elia mak Yesus dale nia, Yohanis Mak Sarani Ema.   
\s1 Yesus nadiꞌak nola lawarik oan ida mak diabu tekar  
\r (Markus 9:14-29; Lukas 9:37-43)  
\p
\v 14 Baa oras Yesus sia fila nikar, noo ema lear mak nein sia tiꞌan. Hotu katuas ida mai nakniꞌa nodi nusu tulun baa Yesus naꞌak,  
\v 15 “Ama Boot! Madomi haꞌukaan oan lai! Nia moras horak bibi maten toꞌo nia susar basuk. Kalo nasaꞌe horak, naꞌin monu aan baa wee laran, lale, baa haꞌi laran. Tulun lai, Ama Boot!  
\v 16 Haꞌu kodi nia baa Ama Boot Niakaan maktuir sia tiꞌan, mais sia la bele nadiꞌak nola nia.”   
\p
\v 17 Rona nola nunia, Yesus nakbehek Niakaan maktuir sia naꞌak, “Hoi! Emi neꞌe liu resik tiꞌan! Haꞌu kanorin emi hei-hein tiꞌan, mais emi la tolan. Tan saa emi sei la duun fiar baa Haꞌu? Haꞌu kmusti katerus aan baa emi toꞌo wainhira tenik? Hodi lawarik nia mai!”   
\p
\v 18 Sia nodi lawarik nia mai, hotu Yesus teꞌur sai diabu nia. Diabu sai tiꞌan, lawarik nia moos diꞌak kedas.   
\p
\v 19 Baa oras Yesus no Niakaan maktuir sia mesan, sia nusu baa Nia naꞌak, “Ama! Tan saa ami la bele teꞌur sai diabu ohin nia?”   
\p
\v 20 Yesus nataa fila naꞌak, “Emi la bele teꞌur sai diabu nia, tan emi la fiar tebe-tebes. Hanoin! Kalo emi fiar tebe-tebes, masik fiar oan ida dei moos,\f + \fr 17:20 \ft Hakerek Moon lia Yunani naꞌak, “masik emi fiar hanesan ai musan σίναπι (sinapi).” Sinapi nia, ai musan mak kiꞌik oan, mais nia tubu boot toꞌo aas roꞌa tolu. Ai oik nia la noo iha rai Timor.\f* la noo saa ida mak la bele halo. Emi bele haruka foho ida haꞌak, ‘Hoi foho! Lori baa nebaa!’ Foho nia moos, nanis lori.\x + \xo 17:20 \xt Mateus 21:21; Markus 11:23; 1 Korintus 13:2\x*  
\v 21 [Mais rona, tan Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Diabu sia aat tebes. Kalo emi la hamulak no halirin aan hodi husu tulun baa Naꞌi Maromak, emi la bele teꞌur sai diabu oin nunia.”]\f + \fr 17:21 \ft Tohar rua nulu resin ida neꞌe la noo iha Hakerek Moon lia Yunani mak tuan kaliuk.\f*   
\s1 Yesus dale tenik nosi Niakaan mamaten  
\r (Markus 9:30-32; Lukas 9:43-45)  
\p
\v 22 Baa loron ida, Yesus no maktuir sia libur malu iha rai Galilea. Nia katak baa sia naꞌak, “La kleur ona, ema atu faꞌan Haꞌu baa ema seluk.  
\v 23 Hotu sia noꞌo Haꞌu, Ema Raiklaran Isin nosi laleꞌan neꞌe. Haꞌu nanis kmate, mais baa wainrua, Haꞌu kmoris kikar.”  
\p Rona nola Nia dale nunia, maktuir sia noran susar basuk.   
\s1 Yesus dale nosi selu bea baa Uma Hamulak Huun  
\p
\v 24 Baa loron ida, Yesus no maktuir sia baa leo Kapernaum. Toꞌo nebaa, ema nosi Naꞌi Maromak Niakaan Uma Hamulak Huun mai baa Petrus nodi nusu naꞌak, “Okaan manorik selu bea baa Uma Hamulak Huun ka lale?”\x + \xo 17:24 \xt Ema Israꞌel Sai Nosi Mesir 30:13, 38:26\x*   
\p
\v 25 Petrus nataa naꞌak, “Selu!”  
\p Hotu Petrus fila nikar baa siakaan hein fatin. Nia sei la nasara lia nia baa Yesus, Yesus katak kedan baa nia naꞌak, “Simon! Manoin kokon! Naꞌin sia iha raiklaran neꞌe nola bea nosi see? Nosi siakaan oan duꞌuk ka, nosi siakaan hutun-renu?”   
\p
\v 26 Petrus nataa naꞌak, “Nosi hutun-renu!”  
\p Yesus natutan tenik naꞌak, “Kalo nunia, naꞌin oan duꞌuk la kona bea.   
\p
\v 27 Nunia moos, bea Uma Hamulak Huun. Mais ita lalika buka lia ho maksisi bea sia. Diꞌak liu, o baa makair naꞌan tasi iha debu dei. Kohi mola naꞌan tasi uluk fohon, hotu loke naan tasi nia nunun. O atu metan osan murak tomak ida iha nunun laran. Hotu foti mola, modi baa selu bea bodik ita rua. Tan osan nia toꞌo tiꞌan bodik ita rua.”\f + \fr 17:27 \ft Sura tinan, ema mane Yahudi ida-idak mak otas liu tinan rua nulu, musti selu bea baa Uma Hamulak Huun (leno iha \ft \+it Sai Hosi Mesir\+it* 30:12-16). Baa oras Yesus moris, sia sura bea nia nodi osan \+it didrakma. Didrakma\+it* ida kona \+it dinari\+it* rua. \+it Dinari\+it* ida, kona baa ema serwisu kansera loron ida. Iha neꞌe, Yesus katak baa Petrus naꞌak, nia atu netan osan \+it stater\+it* ida iha naꞌan tasi nunun. \+it Stater\+it* ida kona \+it didrakma\+it* rua, lale, \+it dinari\+it* haat. Nia, toꞌo tiꞌan atu hodi selu Yesus no Petrus siakaan bea.\f*   
\c 18  
\s1 Yesus Niakaan maktuir sia nusu lia, see mak boot kaliuk  
\r (Markus 9:33-37; Lukas 9:46-48)  
\p
\v 1 Baa oras nia, Yesus Niakaan maktuir sia mai nusu baa Nia naꞌak, “Ama! Nosi Naꞌi Maromak eman hotu-hotu, see mak boot kaliuk?”\x + \xo 18:1 \xt Lukas 22:24\x*   
\p
\v 2 Rona nunia, Yesus bolu nola lawarik oan ida, hotu natuur baa siakaan klaran.  
\v 3 Hotu Nia dale naꞌak, “Rona, tan Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Ema mak nakara dadi baa Naꞌi Maromak eman, nia musti filas neon no laran, nebee dadi hanesan lawarik oan mak neon loos.\x + \xo 18:3 \xt Markus 10:15; Lukas 18:17\x*  
\v 4 Ema mak naraik aan hanesan lawarik oan neꞌe, ema nia mak boot kaliuk iha Naꞌi Maromak oin.  
\v 5 Kalo noo ema simu ema kiꞌik tan fiar baa Haꞌu, hanesan lawarik oan neꞌe, neꞌe naꞌak, ema nia moos simu Haꞌu.”   
\s1 Yesus katak nosi lia ema mak sasuꞌat ema seluk toꞌo nalo sala  
\r (Markus 9:42-48; Lukas 17:1-2)  
\p
\v 6 Hotu Yesus katak tenik baa sia naꞌak, “Kalo ema sasuꞌat ema kiꞌik ida nebee nia tuir dalan sala toꞌo la fiar tenik baa Haꞌu, ema nia musti sintidu! Diꞌak liu kesi fatuk boot ida\f + \fr 18:6 \ft Hakerek Moon lia Yunani naꞌak ‘fatuk laledun’. Uluk ema Yahudi sia ledu hare gandum nodi fatuk laledun mak boot liu ema. Sia feur fatuk nia nodi kuda keledai.\f* baa niakaan kakorok, hodi baa tonan mout baa tasi laran.  
\v 7 Raiklaran neꞌe nanis fatin mak nakonu dinu, tan noo lia waꞌin mak nalo ema toꞌo monu baa sala. Mais ema mak netan dinu kaliuk, neꞌe mak, ema mak naseꞌi dalan aat toꞌo ema seluk nalo sala.   
\p
\v 8 Kalo malo sala modi okaan liman, lale, okaan ain, taa kotu baa dei! Diꞌak liu o tama laleꞌan modi liman sorin dei, lale, ain sorin dei, nosi sia soe o baa haꞌi naraka modi liman rua no ain rua.\x + \xo 18:8 \xt Mateus 5:30\x*  
\v 9 Kalo o malo sala modi matan, sukit sai dei! Diꞌak liu o tama laleꞌan modi matan sorin dei, nosi sia soe o baa haꞌi naraka modi matan rua.”\x + \xo 18:9 \xt Mateus 5:29\x*   
\s1 Yesus foo lia hatetek nosi bibi malae mak lakon  
\r (Lukas 15:3-7)  
\p
\v 10 Hotu Yesus dale tenik naꞌak, “Sintidu! Keta toꞌo emi titu haraik ema kiꞌik hanesan lawarik neꞌe sia, tan Naꞌi Maromak Niakaan makbukar laleꞌan daka sia. Baa oras nabee dei, makbukar laleꞌan nia sia bele tama baa Naꞌi Maromak atu nasara siakaan lia.   
\p
\v 11-13 Rona mai. Noo ema makbalin ida, niakaan bibi malae matan atus ida. Baa loron ida, bibi malae matan ida lakon. Emi haneo makbalin nia musti nalo saa? Nia nanis laꞌo nela niakaan bibi malae matan siwi nulu resin siwi nia iha foho leten, baa buka bibi malae matan ida mak lakon nia.\x + \xo 18:11-13 \xt Lukas 19:10\x*  
\p Netan nikar tiꞌan, makbalin nia neon diꞌak tebes naree bibi malae matan ida mak lakon nia, liu nosi nia naree niakaan bibi malae matan siwi nulu resin siwi mak la lakon. [Haꞌu neꞌe, Ema Raiklaran Isin nosi laleꞌan. Haꞌu kmai atu sori ema mak lakon nosi dalan moris loos.]\f + \fr 18:11-13 \ft Hakerek lia Yunani mak tuan kaliuk la noo lia fuan mak tau iha lalutuk laran neꞌe.\f*  
\v 14 Masik mak lakon nia, lawarik kiꞌik oan ida dei moos, Haꞌukaan Ama iha laleꞌan la nakara.”   
\s1 Yesus nalore dalan nebee ita bele dame hikar ho ema mak nalo sala baa ita  
\p
\v 15 Hotu Yesus dale tenik naꞌak, “Kalo okaan maluk nalo sala baa o, o duꞌuk mak musti baa masoru nia. Emi naꞌin rua mesan tiꞌan lai, foin katak niakaan salan. Kalo nia rona o, emi dame malu tiꞌan.\x + \xo 18:15 \xt Lukas 17:3\x*  
\v 16 Mais, kalo la noꞌuk rona, baa mola mamaluk ida-rua seluk. Hotu baa bele-bele hasoru ema nia, nebee dale tenik ho nia. Hakerek Moon naꞌak, ‘Iha lia ida, musti noo ema naꞌin rua-tolu mak naree nodi matan duꞌuk, foin bele simu siakaan dale.’\x + \xo 18:16 \xt Hanoin Hikar Dalan Moris 19:15\x*  
\v 17 Mais, kalo ema nia sei la noꞌuk rona emi, baa katak baa fukun sarani sia. Kalo nia la noꞌuk rona tenik, filak nia baa ema mak la natene Naꞌi Maromak. Kalo lale, filak nia baa ema matak, hanesan ema maksisi bea sia.   
\p
\v 18 Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Saa mak emi hakahik iha raiklaran, Naꞌi Maromak nakahik tiꞌan iha laleꞌan. Saa mak emi habusik iha raiklaran, Naꞌi Maromak nabusik tiꞌan iha laleꞌan.\x + \xo 18:18 \xt Mateus 16:19; Yohanis 20:23\x*   
\p
\v 19 Haꞌu kdale tebes tenik kaꞌak, masik emi naꞌin rua dei hamulak hodi neon ida, Haꞌukaan Ama iha laleꞌan atu foo saa mak emi husu.  
\v 20 Kalo ema libur malu tan Haꞌu, masik naꞌin rua-tolu dei moos, Haꞌu kamutuk ko sia iha nia.”   
\s1 Yesus foo lia hatetek nosi ema mak la foo pardua baa belun  
\p
\v 21 Yesus dale notu nunia, Petrus mai nusu baa Nia naꞌak, “Ama Boot, haꞌu atu kusu oan ida. Kalo haꞌukaan belun nalo sala rua-ruan baa haꞌu, haꞌu kmusti foo pardua baa nia isin hira? Toꞌo isin hitu ka?”   
\p
\v 22 Yesus nataa naꞌak, “Lale! Musti foo pardua baa belun isin hitu dala hitu nulu\f + \fr 18:22 \ft Hakerek Moon lia Yunani lia isin iha neꞌe bele naꞌak, “isin hitu dala hitu nulu”. No bele naꞌak, ‘isin hitu nulu resin hitu”.\f* toꞌo la bele sura hola.\x + \xo 18:22 \xt Lukas 17:3-4\x*  
\v 23 Tan Naꞌi Maromak moos atu sura nunia, hanesan naꞌin iha lia hatetek neꞌe. Rona mai! Noo naꞌin ida mak nakara sura tusan nosi eman serwisu sia.  
\v 24 Nia naruka ema baa bolu nola ema serwisu ida mak natusan maliun-maliun baa nia.\f + \fr 18:24 \ft Niakaan tusan nia, Hakerek Moon lia Yunani naꞌak “10.000 τάλαντον (talanton)”. Talanton ida, bele selu ema ida kanseran tinan sanulu resin lima toꞌo tinan rua nulu laran.\f*  
\v 25 Mais nia la bele selu nola tusan nia. Rona nola nunia, naꞌin naruka naꞌak, ‘Baa faꞌan ema neꞌe no feen-oan sia hotu-hotu, dadi baa ata. Hotu faꞌan niakaan naha sia hotu-hotu, hodi selu niakaan tusan.’   
\p
\v 26 Rona nola nunia, ema serwisu nia nakniꞌa iha naꞌin oin nodi nakroꞌan naꞌak, ‘Adeei ama! Tulun foo leet oan ida baa haꞌu lai, foin haꞌu kselu moos haꞌukaan tusan.’  
\v 27 Rona nola nunia, naꞌin neon monu. Nia moos noꞌas mohu tusan nia sia hotu-hotu, hotu nabusik ema serwisu nia.   
\p
\v 28 Mais baa oras ema serwisu nia sai, nia nasoru nola belun ida mak natusan oan ida baa nia. Nia kohi nola kedan belun nia, misak baa kakorok nodi nakbehek naꞌak, ‘Hoi! Selu kedan okaan tusan oras neꞌe ona!’\f + \fr 18:28 \ft Niakaan tusan nia, Hakerek Moon lia Yunani naꞌak, “100 δηνάριον (deinarion)”. Deinarion ida, bele selu ema ida kanseran loron ida laran. Kalo hanesa tusan neꞌe no tusan uluk, tusan neꞌe la folin.\f*   
\p
\v 29 Rona nola nunia, belun nia moos nakniꞌa nodi nakroꞌan naꞌak, ‘Adeei belu! Tulun foo leet oan ida baa haꞌu lai, foin haꞌu kselu moos haꞌukaan tusan baa o.’   
\p
\v 30 Mais ema nia naꞌak, ‘La bele! Musti selu kedan!’ Hotu nia natama belun baa bui, toꞌo belun selu mohu niakaan tusan.  
\v 31 Baa oras naꞌin eman seluk sia rona saa mak dadi tiꞌan nia, sia noran susar. Hotu sia baa nasara kedan baa naꞌin.  
\v 32 Rona nola nunia, naꞌin bolu nola ema mak la natene aan nia. Nia deꞌan naꞌak, ‘Hoi ema aat! O musu haꞌu nebee kadomi o, hotu haꞌu koꞌas mohu okaan tusan hotu-hotu.  
\v 33 Mais, tan saa o la madomi okaan belun hanesan haꞌu kadomi o nia?’  
\v 34 Naꞌin krakat toꞌo naruka dada hatama ema nia baa bui, nebee ema tonan naloot toꞌo nia selu mohu niakaan tusan sia hotu-hotu.”   
\p
\v 35 Hotu Yesus taka lia hatetek nia nodi katak naꞌak, “Haꞌukaan Ama iha laleꞌan moos atu sura nunia, kalo emi la haluꞌa lakon emikaan belun salan.”   
\c 19  
\s1 Ema Farisi buka dalan nahonu Yesus nodi lia sasa faꞌe feen-laꞌen  
\r (Markus 10:1-12)  
\p
\v 1 Yesus nanorin notu lia nia sia hotu-hotu, Nia laꞌo nela Galilea atu baa rai Yudea iha mota Yordan sorin balu baa.  
\v 2 Ema lear moos tuir. Toꞌo nebaa, Nia nadiꞌak nola ema moras iha nia.   
\p
\v 3 Baa oras nia, ema Farisi naꞌin hira moos mai. Sia buka dalan atu nahonu Yesus nodi nusu naꞌak, “Ama! Tuir itakaan ukun-badu Yahudi, kalo mane noo feen tiꞌan, nia bele soe feen tan sohan saa dei ka, nunabee?”   
\p
\v 4 Yesus nataa naꞌak, “Emi neꞌe ema matenek. Tan saa emi la hatene Hakerek Moon isin? Hakerek Moon naꞌak Naꞌi Maromak naseꞌi ema raiklaran, feto no mane.\x + \xo 19:4 \xt Lia Uluk Fohon 1:27, 5:2\x*  
\v 5 Noo hakerek tenik naꞌak,  
\q1 ‘Tan lia nia, mane musti laꞌo nela inan-aman,  
\q2 atu moris neon ida no feen,  
\q3 tan sia rua dadi mesak tiꞌan.’\x + \xo 19:5 \xt Lia Uluk Fohon 2:24\x*   
\p
\v 6 Kalo Naꞌi Maromak duꞌuk nalo sia rua dadi mesak tiꞌan, ema raiklaran keta sasa faꞌe ona!”   
\p
\v 7 Rona nola Yesus dale nunia, ema Farisi nia sia nusu tenik naꞌak, “Kalo nunia, tan saa Bei Musa foo ukun naꞌak, laꞌen bele soe feen, surak foo uluk hakerek soe malu baa feen?”\x + \xo 19:7 \xt Hanoin Hikar Dalan Moris 24:1-4; Mateus 5:31\x*   
\p
\v 8 Yesus nataa naꞌak, “Bei Musa nabusik emikaan bei uluk sia soe feen, tan sia ulun fatuk hanesan emi! Mais baa oras Naꞌi Maromak naseꞌi raiklaran neꞌe, Nia la nakara nunia.  
\v 9 Mais tuir Haꞌu nuneꞌe: kalo feen nakur uluk biti-kluni, laꞌen bele soe feen. Mais, kalo feen la nakur biti-kluni, hotu laꞌen soe nia no nola tenik feto, neꞌe naꞌak, laꞌen nia nakur biti-kluni tiꞌan!”\x + \xo 19:9 \xt Mateus 5:32; 1 Korintus 7:10-11\x*   
\p
\v 10 Rona nola nunia, Yesus Niakaan maktuir sia moos dale naꞌak, “Kalo nunia, diꞌak liu lalika ho feen dei.”   
\p
\v 11 Yesus nataa naꞌak, “Lahoos ema hotu-hotu mak bele simu Haꞌukaan dalen neꞌe. Hela mesan ema mak Naꞌi Maromak boi dei.  
\v 12 Noo ema mak la noo feen, tan moris nodi nunia tiꞌan. Balu moos la noo feen, tan ema nalo nunia baa nia. Noo tenik ema mak boi la noo feen, tan beer nalaꞌo Naꞌi Maromak Niakaan serwisu. Nebee ema mak bele simu hanorin neꞌe, nia nalo tuir.”   
\s1 Yesus dale natuun matak-malirin baa lawarik oan sia  
\r (Markus 10:13-16; Lukas 18:15-17)  
\p
\v 13 Baa oras nia, ema nakaꞌu nodi siakaan oan sia mai baa Yesus, nebee Nia rai liman baa, nodi dale natuun matak-malirin baa sia. Naree nunia, Niakaan maktuir sia nakahik ema nia sia.  
\v 14 Mais Yesus krakat nodi naꞌak, “Habusik lawarik nia sia mai baa Haꞌu! Keta saseni sia! Tan ema oin nunia sia mak Naꞌi Maromak eman.”   
\p
\v 15 Hotu Yesus rai liman baa oan nia sia nodi nakroꞌan nebee Naꞌi Maromak natuun matak-malirin baa. Hotu, Nia laꞌo nela fatin nia.   
\s1 Ema maksoin ida buka dalan atu moris nima-nimak no Naꞌi Maromak  
\r (Markus 10:17-31; Lukas 18:18-30)  
\p
\v 16 Baa loron ida, ema ida mai nusu baa Yesus naꞌak, “Ama Manorik! Haꞌu kmusti kalo lia diꞌak oin nunabee, nebee haꞌu katene fukur kaꞌak, haꞌu kbele tama laleꞌan atu kmoris kamutuk ko Naꞌi Maromak?”   
\p
\v 17 Yesus nataa naꞌak, “Tan saa o musu Haꞌu kosi lia saa mak diꞌak? Naꞌi Maromak mesan dei mak diꞌak. Kalo makara moris mo Nia, tuir lo-loos Niakaan ukun.”   
\p
\v 18 Mais ema nia nusu tenik naꞌak, “Ukun mak nabee?”  
\p Yesus nataa naꞌak,  
\q2 “Keta hoꞌo ema;  
\q2 keta hakur biti-kluni;  
\q2 keta hanaꞌo;  
\q2 keta mataa lia tolek;\x + \xo 19:18 \xt Ema Israꞌel Sai Nosi Mesir 20:13-16; Hanoin Hikar Dalan Moris 5:17-20\x*   
\q2
\v 19 makneter inan-aman;  
\q2 tenik, madomi okaan maluk hanesan madomi isin lolon duꞌuk.”\x + \xo 19:19 \xt Ema Israꞌel Sai Nosi Mesir 20:12; Hanoin Hikar Dalan Moris 5:16; Ukun-badu Naꞌilulik 19:18\x*   
\p
\v 20 Rona nola nunia, ema nia nataa naꞌak, “Haꞌu kalaꞌo tiꞌan ukun nia sia hotu-hotu. Saa tenik mak sei la toꞌo dauk?”   
\p
\v 21 Yesus nataa naꞌak, “Kalo makara tuir tebe-tebes Naꞌi Maromak beer, fila baa, faꞌan okaan sasoin sia hotu-hotu. Hotu faꞌe osan nia baa ema mukit sia. Halo hotu nunia lai, foin mai tuir Haꞌu. Nosi ikus, Naꞌi Maromak atu selu nikar sasoin waꞌin iha laleꞌan.”   
\p
\v 22 Rona nola nunia, ema nia fila nodi neon susar, tan nia soi basuk.   
\p
\v 23 Hotu Yesus dale baa Niakaan maktuir sia naꞌak, “Rona, tan Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Ema maksoin sia mak susar kaliuk tama baa laleꞌan.  
\v 24 Kuda onta boot la bele tama baa laluꞌan tuir daun kuak. Nunia moos ema mak naloon loos baa sasoin dei, no la naloon baa Naꞌi Maromak. Sia la bele tama laleꞌan.”   
\p
\v 25 Rona nola nunia, maktuir sia blaar karin. Sia moos nataa naꞌak, “Kalo nunia, see mak bele tama laleꞌan?”   
\p
\v 26 Yesus mana sia diꞌa-diꞌak, hotu dale naꞌak, “Kalo ema raiklaran mak nalo, nanis la bele. Mais, kalo Naꞌi Maromak mak nalo, hotu-hotu nanis bele!”   
\p
\v 27 Hotu Petrus katak naꞌak, “Ama! Ami laꞌo hela tiꞌan amikaan sasoin hotu-hotu atu tuir Ama. Mais ami hetan saa?”   
\p
\v 28 Yesus nataa naꞌak, “Rona, tan Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Nosi ikus, kalo Naꞌi Maromak nalo hotu-hotu dadi foun tiꞌan, Haꞌu, Ema Raiklaran Isin neꞌe, atu tuur baa kadera ukun boot. Tan emi tuir Haꞌu, emi atu tuur no baa kadera ukun sanulu resin rua, nebee dadi makotu lia bodik itakaan ema hunun Israꞌel sanulu resin rua!\x + \xo 19:28 \xt Mateus 25:31; Lukas 22:30\x*  
\v 29 Ema mak laꞌo nela niakaan uma, niakaan maun-alin, niakaan inan-aman, niakaan oan sia, no niakaan toꞌos atu tuir Haꞌu, ema nia atu simu nikar toꞌo isin atus ida. Hotu, kalo rai falu fila, nia moos netan moris no Naꞌi Maromak toꞌo nima-nimak.  
\v 30 Hanoin! Ema waꞌin naboot aan, mais Naꞌi Maromak atu nafoli sia naꞌak, ema kiꞌik kaliuk. Ema mak nakiꞌik aan, Naꞌi Maromak atu nafoli sia naꞌak, ema boot.”\x + \xo 19:30 \xt Mateus 20:16; Lukas 13:30\x*   
\c 20  
\s1 Yesus foo lia hatetek nosi toꞌos naꞌin no niakaan mataroos sia  
\p
\v 1 Nunia hotu, Yesus nanorin naꞌak, “Naꞌi Maromak kaer ukun, hanesan toꞌos naꞌin iha lia hatetek neꞌe. Noo toꞌos naꞌin ida mak sai tuku neen seisawan, baa buka ema atu serwisu iha niakaan toꞌos anggor.  
\v 2 Netan tiꞌan, nia namate lia no sia, nebee sia serwisu loron ida, selu osan murak tomak ida tuir folin nanis.\f + \fr 20:2 \ft Hakerek Moon lia Yunani naꞌak, “osan \ft \+it dinari\+it* ida”. \+it Dinari\+it* ida bele selu ema ida kanseran loron ida laran.\f* Hotu nia naruka sia baa serwisu iha niakaan toꞌos.  
\v 3 Tuku siwi seisawan, nia sai tenik baa dalan. Nia nasoru tenik ema naꞌin hira mak noꞌi tuur lerek dei.  
\v 4 Nia katak baa sia naꞌak, “Hei mau sia! Emi hoꞌuk serwisu iha haꞌukaan toꞌos ka lale? Haꞌu atu kselu tuir folin mak nanis.” Rona nola nunia, sia moos noꞌuk. Hotu sia baa serwisu kedan.  
\v 5 Tuku sanulu resin rua, no tuku tolu loron malirin, toꞌos naꞌin sai buka tenik ema serwisu.  
\v 6 Loro malirin tiꞌan, takseer tuku lima, nia moos sai tenik. Nia buka baa-mai ema mak nariik loos sia dei. Hotu nia nusu sia naꞌak, ‘Tan saa emi hariik loos hori seisawan toꞌo loro malirin la halo sa-saa?’   
\p
\v 7 Sia nataa naꞌak, ‘Serwisu la noo.’  
\p Hotu toꞌos naꞌin nia naꞌak, ‘Kalo nunia, baa serwisu iha haꞌukaan toꞌos ona!’   
\p
\v 8 Oras tuku hanawa serwisu toꞌo tiꞌan, toꞌos naꞌin bolu nola niakaan mataroos ulun nodi naꞌak, ‘Bolu mola mataroos sia, hotu selu siakaan osan serwisu ida-idak, nahuu nosi ema mak tama ikus, toꞌo ema mak tama uluk.’\x + \xo 20:8 \xt Ukun-badu Naꞌilulik 19:13; Hanoin Hikar Dalan Moris 24:15\x*  
\v 9 Rona nola nunia, mataroos ulun bolu nola ema mak nahuu serwisu nosi tuku lima loro malirin. Nia selu baa sia ida-idak osan murak tomak ida.  
\v 10 Hotu mataroos ulun bolu nola mataroos seluk sia, toꞌo baa mataroos mak serwisu nahuu nosi tuku neen seisawan. Sia naneo naꞌak, sia nanis simu waꞌin liu nosi ema mak foin serwisu baa tuku lima loro malirin nia. Mais hatene hodi baa, sia moos simu osan murak tomak ida.  
\v 11 Naree nunia, sia naksuhuk baa toꞌos naꞌin naꞌak,  
\v 12 ‘Hoi! La bele nuneꞌe ama! Ema mak mai ikus basuk, serwisu tuku ida dei. Mais ami mak tama seisawan, serwisu kreꞌis mate toꞌo kosar turu! Tan saa ama selu ami manesak ho sia?’   
\p
\v 13 Toꞌos naꞌin nataa baa ida nosi sia naꞌak, ‘Mau! Haꞌu la kliꞌis. Mau duꞌuk mak simu serwisu loron ida, seba osan murak tomak ida. Tebes ka? Haꞌu ktuir tiꞌan itakaan lia mamaten nia.  
\v 14 Diꞌak liu mau simu mau osan seba, modi fila ona. Haꞌu kakara selu baa ema mak tama serwisu ikus, manesak no mau.  
\v 15 O laran moras baa saa? Haꞌu naꞌin kasai osan duꞌuk. Nansaa mau nawan saꞌe haꞌu, tan haꞌu laran diꞌak baa ema?’ ”   
\p
\v 16 Hotu Yesus natuka lia hatetek nia naꞌak, “Nunia moos, baa oras Naꞌi Maromak dadi Naꞌin baa Niakaan hutun-renu sia. Ema kiꞌik, Nia nafoli naꞌak, ema boot. Ema boot, Nia nafoli naꞌak, ema kiꞌik.”\x + \xo 20:16 \xt Mateus 19:30; Markus 10:31; Lukas 13:30\x*   
\s1 Yesus katak isin tolu ona, nosi Niakaan mamaten  
\r (Markus 10:32-34; Lukas 18:31-34)  
\p
\v 17 Nunia hotu, Yesus sia atu laꞌo baa Yerusalem. Iha dalan klaran, Nia bolu Niakaan maktuir sia naklibur mesan no Nia. Hotu Nia katak baa sia naꞌak,  
\v 18 “Rona mai! Oras neꞌe ita atu baa Yerusalem. Iha nebaa, ema atu faꞌan Haꞌu, Ema Raiklaran Isin neꞌe, baa naꞌilulik ulun sia no manorik ukun sia. Hotu sia taa ukun mate baa Haꞌu.  
\v 19 Sia moos latan Haꞌu baa ema seluk mak la natene Naꞌi Maromak. Hotu sia dale namoe Haꞌu. Sia noꞌat nadodok Haꞌukaan isin. Foin sia nedi noꞌo Haꞌu baa ai karuus. Haꞌu kmate tebes. Mais baa wainrua, Haꞌu kmoris kikar.”   
\s1 Yakobus no Yohanis inan nusu Yesus, nebee foti niakaan oan sia dadi ema boot  
\r (Markus 10:35-45)  
\p
\v 20 Nunia hotu, Sebadeus feen mai baa Yesus, bele-bele no oan Yakobus no Yohanis. Nia nakniꞌa nodi nakneter, tan nakara nola Yesus neon.   
\p
\v 21 Hotu Yesus nusu baa nia naꞌak, “Ina atu musu saa?”  
\p Nia nataa naꞌak, “Nuneꞌe Ama! Haꞌu kusu nebee, kalo Ama kaer ukun tiꞌan, Ama foti haꞌukaan oan naꞌin rua neꞌe, nebee sia moos kaer ukun bele-bele no Ama. Haꞌu kusu nebee Ama natuur ida iha Ama sorin kwana, no ida iha sorin karuk.”   
\p
\v 22 Rona feto nia nusu nunia, Yesus katak baa Yakobus no Yohanis naꞌak, “Emi la hatene saa mak emi husu. Haꞌu atu ketan susar waꞌin. Emi haneo haꞌak emi moos bele hatiu susar nunia ka?”  
\p Sia rua nataa diꞌa-diꞌak dei naꞌak, “Bele basuk, Ama!”   
\p
\v 23 Hotu Yesus nataa tenik naꞌak, “Tebes. Emi moos atu hatiu susar hanesan Haꞌu. Mais see mak atu tuur iha Haꞌukaan sorin kwana no karuk, lia nia lahoos Haꞌu mak kakotu. Naꞌi Maromak duꞌuk mak nakotu. Nia nakotu kedan se-see mak tuur iha fatik nia.”   
\p
\v 24 Baa oras maktuir sanulu rumak sia rona Yakobus no Yohanis nusu nunia, sia moos krakat.  
\v 25 Mais Yesus bolu nola sia hotu-hotu nodi naꞌak, “Nuneꞌe! Emi hatene tiꞌan haꞌak, naꞌin sia iha raiklaran tonan nanis siakaan renun, toꞌo renun la bele nakfodak. Ulun sia nosi ema klubun mak la natene Maromak, sia moos foo ukun liu kladik toꞌo renun la bele foti ulun.  
\v 26 Mais emi la bele halo nunia! See mak nakara dadi ema boot, nia musti dadi mataroos nodi naliku ema seluk.\x + \xo 20:26 \xt Lukas 22:25-26\x*  
\v 27 See mak nakara dadi ulun, nia musti dadi ata.\x + \xo 20:27 \xt Mateus 23:11; Markus 9:35; Lukas 22:26\x*  
\v 28 Haꞌu, Ema Raiklaran Isin nosi laleꞌan, moos nunia. Haꞌu kmai, lahoos nebee ema naliku Haꞌu. Mais Haꞌu kmai atu kaliku ema, kodi latan Haꞌukaan moris tomak atu sori ema waꞌin.”   
\s1 Yesus nadiꞌak nola ema matan delek naꞌin rua  
\r (Markus 10:46-52; Lukas 18:35-43)  
\p
\v 29 Nunia hotu, Yesus sia laꞌo liu. Baa oras sia sai nosi kota Yeriko, ema lear moos laꞌo tuir.  
\v 30 Iha nia, noo ema matan delek naꞌin rua. Sia noꞌi tuur iha dalan tehen. Baa oras sia rona nola naꞌak ema mak laꞌo liu nia, Yesus nosi Nasaret, sia moos nahii nodi lian makaꞌas naꞌak, “Ama Boot! Naꞌi Daud husar-binan! Madomi ami lai!”   
\p
\v 31 Rona nola sia nahii nunia, ema sia iha nia nakahik sia naꞌak, “Hoi! Emi rua keta hanoro!”  
\p Mais sia nahii hetak makaꞌas tenik naꞌak, “Ama Boot! Naꞌi Daud husar-binan! Madomi ami lai!”   
\p
\v 32 Baa oras Yesus rona nola sia, Nia nanawa nodi nusu naꞌak, “Emi hakara Haꞌu atu kalo saa baa emi?”   
\p
\v 33 Sia dale naꞌak, “Ama Boot! Tulun lai, nebee ami bele haree.”   
\p
\v 34 Rona nola nunia, Yesus neon monu baa sia. Nia koko siakaan matan, hotu matan moon kedas. Hotu, sia moos tuir Nia.   
\c 21  
\s1 Ema simu Yesus iha kota Yerusalem hanesan Naꞌin  
\r (Markus 11:1-11; Lukas 19:28-40; Yohanis 12:12-19)  
\p
\v 1 Nunia hotu, Yesus sia laꞌo liu baa leo ida naran Betfage iha Foho Saitun tehen.\f + \fr 21:1 \ft Sia nanaran foho nia ‘Saitun’, tan iha nia noo toꞌos ai saitun waꞌin, mak sia kumu nola mina nosi ai nia fuan. Foho Saitun nia, takseer kilo ida dook nosi kota Yerusalem.\f* Leo nia kreꞌis baa kota Yerusalem. Iha nia, sia nanawa heik. Hotu Yesus solok Niakaan maktuir naꞌin rua baa uluk.  
\v 2 Nia naruka sia naꞌak, “Emi rua baa leo nebaa. Oras emi tama baa, emi atu haree kuda keledai inan ida no oan, mak ema kesi iha nia. Baa kore hola, dada hodi mai Haꞌu.  
\v 3 Kalo ema mai nusu emi naꞌak, ‘Tan saa emi dada hodi ema niakaan kuda keledai?’ Emi musti hataa haꞌak, ‘Naꞌin atu saꞌe. Saꞌe notu, Nia solok nikar mai kedas.’   
\p
\v 4 Lia neꞌe sia hotu-hotu natoꞌo lia mak Maromak makoꞌan nakerek kedan hori uluk naꞌak,   
\q1
\v 5 ‘Hei, emi ema Yerusalem sia!\f + \fr 21:5 \ft Hakerek Moon lia Yunani naꞌak, “Sion niakaan oan feto”. Sion neꞌe, mak Yerusalem naran ida seluk. Iha neꞌe, Sakarias nodi lia hatetek bolu ema Yerusalem sia.\f*  
\q2 Mana lai!  
\q1 Emikaan Naꞌin namaan aan mai.  
\q2 Nia namaan aan mai nodi naraik aan.  
\q3 Nia namaan aan mai saꞌe kuda keledai oan.’ ”\x + \xo 21:5 \xt Sakarias 9:9\x*   
\p
\v 6 Yesus naruka nunia tiꞌan, maktuir nia sia baa, nalo tuir hotu-hotu mak Yesus nameno nia.  
\v 7 Sia dada nodi kuda keledai inan nia no oan mai baa Yesus. Hotu sia taka siakaan tais hafuꞌut baa, nebee Yesus saꞌe, tama baa kota.  
\v 8 Ema lear moos nola siakaan tais hafuꞌut no tais sakat, naꞌe baa dalan. Balu moos baa taa nola beet tahan\f + \fr 21:8 \ft Mateus nakerek naꞌak, ‘ai sorun’. Mais ita hatene tiꞌan hosi Yohanis 12:13 naꞌak ai sorun nia mak ‘beet tahan’.\f* felar keke baa dalan klaran. Hodi nunia, sia foo kneter nodi simu Yesus hanesan naꞌin.  
\v 9 Baa oras nia, ema balu laꞌo uluk Yesus, balu tenik tuir nosi kotuk. Sia nahii bele-bele naꞌak,  
\q1 “Hosana! Ami tonu-haboot Naꞌi Maromak!\f + \fr 21:9 \ft Iha lia Aram ‘Hosana’ naꞌak ‘sori nola ema’. Baa oras Yesus moris iha raiklaran neꞌe, ema nodi lia fuan nia, tonu-naboot Naꞌi Maromak.\f*  
\q2 Naꞌi Daud husar-binan namaan aan mai tiꞌan!  
\q1 Hosana! Ami tonu-haboot Naꞌi Maromak!  
\q2 Naꞌi Maromak solok Ema neꞌe mai tiꞌan.  
\q1 Hosana! Ami tonu-haboot Naꞌi Maromak,  
\q2 mak nabesi aan iha laleꞌan mak aas kaliuk!”\x + \xo 21:9 \xt Kananuk Sia 118:26\x*   
\p
\v 10 Baa oras Yesus tama Yerusalem nodi dahur nunia, ema kota laran tomak sai mai nodi nusu naꞌak, “Hoi! See mak mai nia?”   
\p
\v 11 Ema lear nia nataa naꞌak, “Ema neꞌe, mak Maromak makoꞌan, naran Yesus. Nia, ema Nasaret nosi rai Galilea.”   
\s1 Yesus tama baa Uma Hamulak Huun, nalatu ema makfaꞌan iha nia  
\r (Markus 11:15-19; Lukas 19:45-48; Yohanis 2:13-22)  
\p
\v 12 Hotu Yesus sia laꞌo liu toꞌo Naꞌi Maromak Niakaan Uma Hamulak Huun. Iha Uma Hamulak Huun lalawar, noo ema makfaꞌan oi-oik iha nia. Titu-naree nunia, Yesus baa nalatu sai sia nodi sobu karin fatin sia mak sia nodi taruka osan, no faꞌan manu lakateu sina mak ema nalo baa sera.  
\v 13 Hotu Nia katak baa sia naꞌak, “Maromak makoꞌan nakerek kedan hori uluk naꞌak,  
\q1 ‘Haꞌu kariik Haꞌukaan Uma,  
\q2 nebee dadi fatin hamulak.’  
\p Naꞌi Maromak nakara nunia, mais emi halo Uma neꞌe, dadi baa ema naꞌok knuuk!”\x + \xo 21:13 \xt Yesaya 56:7; Yeremia 7:11\x*   
\p
\v 14 Nunia hotu, ema matan delek no ema ai asak sia mai baa Yesus iha Uma Hamulak Huun. Nia moos nadiꞌak nola sia hotu-hotu.  
\v 15 Mais baa oras naꞌilulik ulun sia no manorik ukun sia titu-naree Yesus nalo tadak blaar nunia, sia krakat. Iha nia moos lawarik oan sia nahii bele-bele naꞌak,  
\q2 “Hosana! Ami tonu-haboot Naꞌi Maromak,  
\q2 tan Naꞌi Daud husar-binan mai tiꞌan!”   
\p
\v 16 Rona lawarik oan sia nahii nunia, naꞌilulik ulun sia krakat liu tan tenik, tan sia la simu dalen nia. Hotu sia katak baa Yesus naꞌak, “Hoi! O rona lawarik oan nia sia ka lale?”  
\p Yesus nataa naꞌak, “Haꞌu krona. Nansaa? Emi sei la leno dauk iha Hakerek Moon nosi lawarik oan mak tonu-naboot Naꞌi Maromak ka? Hakerek tiꞌan naꞌak,  
\q1 ‘Naꞌi Maromak babilan kau mea oan no lawarik kiꞌik oan sia,  
\q2 nebee sia tonu-naboot Nia.’ ”\x + \xo 21:16 \xt Kananuk Sia 8:3\x*   
\p
\v 17 Hotu Yesus no Niakaan maktuir sia sai nela kota, baa toba iha leo Betania.   
\s1 Yesus natuka ai huun ida nebee keta nafua ona  
\r (Markus 11:12-14,20-24)  
\p
\v 18 Baa awan seisawan, Yesus sia baa nikar kota Yerusalem. Mais iha dalan klaran, Yesus noran salaen.  
\v 19 Hotu titu-naree ai huun ida iha dalan tehen. Ema naa nanis ai huun nia fuan.\f + \fr 21:19 \ft Ai huun nia, Hakerek Moon lia Yunani naꞌak ‘sukei’.\f* Nia baa nareꞌis aan baa ai huun nia atu naree kokon, noo fuan ka lale. Mais toꞌo baa, Nia la naree fuan ida kois, tan ai huun nia foin nataha. Nia moos dale baa ai huun nia naꞌak, “Tan o la masai fuan baa Haꞌu, o la mafua ona!” Dale notu nunia, ai huun nia moos maran kedas.   
\p
\v 20 Naree nunia, Niakaan maktuir sia sarebak. Sia nusu naꞌak, “Tan saa, teki-tekis dei, ai huun neꞌe maran kedas?”   
\p
\v 21 Yesus nataa naꞌak, “Rona, tan Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Kalo emi fiar tebe-tebes baa Naꞌi Maromak hodi la hakerat kedan, emi bele halo nuꞌu Haꞌu kalo baa ai huun nia. Lahoos nia dei, tan emi moos bele halo liu tan tenik. Emi bele haruka foho ida niꞌit aan lori baa tasi. Naꞌi Maromak nanis lori foho nia kedas, surak emi fiar tebe-tebes baa Nia!\x + \xo 21:21 \xt Mateus 17:20; 1 Korintus 13:2\x*  
\v 22 Lia hotu-hotu mak emi husu baa Naꞌi Maromak, emi nanis simu, surak fiar tebe-tebes baa Nia.”   
\s1 Naꞌilulik ulun sia nakusuk lia nosi Yesus beran  
\r (Markus 11:27-33; Lukas 20:1-8)  
\p
\v 23 Hotu Yesus sia laꞌo liu. Toꞌo Yerusalem baa, sia tama nikar baa Uma Hamulak Huun. Baa oras foin tama baa lalawar, naꞌilulik ulun sia no fukun adat sia mai nakusuk baa Yesus naꞌak, “Hori sehik aan, see mak naruka o mai tokar lauk iha neꞌe? See mak latan beran nia baa o?”   
\p
\v 24 Mais Yesus natene sia buka dalan atu nahonu Nia. Hotu Nia nataa naꞌak, “Haꞌu moos kakara kusu lia ida baa emi. Emi hataa Haꞌu lai, foin kataa emi.  
\v 25 Haꞌu atu kusu nuneꞌe: ita hotu-hotu hatene Yohanis, ema nia mak sarani ema. See mak latan beran baa nia nebee nia sarani ema? Naꞌi Maromak ka, ema raiklaran?”  
\p Rona nola Yesus dale nunia, sia nanoin baa-mai nodi dale baa malu naꞌak, “Adeei! Ita kona diꞌa tiꞌan! Kalo ita hataa haꞌak, ‘Naꞌi Maromak mak latan beran’, Nia atu nataa fila naꞌak, ‘Kalo nunia, tan saa emi la fiar Yohanis!’  
\v 26 Mais ita moos la bele hataa haꞌak, ‘Ema raiklaran mak latan beran’, tan ema hotu-hotu bele krakat ita. Sia fiar naꞌak, Yohanis nia, Maromak makoꞌan.”  
\v 27 Tan lia nia, sia nataa Yesus naꞌak, “Ami la hatene.”  
\p Yesus moos simu naꞌak, “Kalo nunia, Haꞌu moos lalika katak see mak latan beran baa Haꞌu.”   
\s1 Yesus foo lia hatetek nosi ama ida no oan mane naꞌin rua  
\p
\v 28 Hotu Yesus dale liu no ema boot nia sia naꞌak, “Emi hanoin nunabee baa lia hatetek nuneꞌe: Noo ama ida no oan mane naꞌin rua. Baa loron ida, Aman naruka oan naꞌin ida naꞌak, ‘Oa! Ohin loron neꞌe, o baa serwisu iha toꞌos lai.’   
\p
\v 29 Mais oan nia nataa naꞌak, ‘Aa! Haꞌu la kbaa.’ Mais la kleur, oan nia sadiꞌa. Hotu nia baa.   
\p
\v 30 Hotu ama nia naruka oan ida tenik naꞌak, ‘Oa! Ohin loron neꞌe, o baa serwisu iha toꞌos lai.’  
\p Hotu oan nia nataa naꞌak, ‘Diꞌak ama. Haꞌu kbaa’. Mais hatene hodi baa, nia la baa.”   
\p
\v 31 Dale notu nunia, Yesus nusu baa sia naꞌak, “Oras neꞌe Haꞌu atu kusu nuneꞌe: Nosi oan naꞌin rua nia, nabee mak nalo tuir aman harukan?”  
\p Sia moos nataa naꞌak, “Mak uluk!”  
\p Hotu Yesus dale naꞌak, “Tebes! Mais rona, tan Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Ema aat nuꞌu ema maksisi bea no feto dalan aat sia atu tama uluk emi, dadi baa Naꞌi Maromak eman. Tan emi hatene simu loos Naꞌi Maromak dei, mais la halo tuir Niakaan hakara.  
\v 32 Uluk, Yohanis Mak Sarani Ema nanorin emi tiꞌan, oin nunabee emi bele moris loos. Mais emi la hikir nia. Tuir loos, ema aat sia moos nanono baa Yohanis tiꞌan. Sia laꞌo nela siakaan salan nodi nalo tuir niakaan hanorin. Mais emi la hoꞌuk hanawa hosi emikaan salan no halo tuir niakaan hanorin.”\x + \xo 21:32 \xt Lukas 3:12, 7:29-30\x*   
\s1 Yesus foo lia hatetek nosi ema aat mak seba toꞌos  
\r (Markus 12:1-12; Lukas 20:9-19)  
\p
\v 33 Nunia hotu, Yesus dale lia hatetek ida tenik baa ema boot nia sia naꞌak, “Noo ema rai naꞌin ida. Nia loke niakaan rai rohan ida, nalo baa toꞌos foun atu kuda ai anggor baa. Hotu nia baꞌa nalik. Nia moos keꞌe kuak ida, atu nalo baa fatik rai anggor ween. Nia moos nariik uma toꞌos aas ida atu nodi daka toꞌos. Hotu nia seba toꞌos nia baa ema serwisu toꞌos, nebee sia faꞌe toꞌos isin no nia. Hotu nia laꞌo baa rai dook.\x + \xo 21:33 \xt Yesaya 5:1-2\x*   
\p
\v 34 Toꞌo oras kuꞌu, toꞌos naꞌin solok niakaan ema ain-liman sia baa ema serwisu toꞌos nia, atu nusu niakaan fafaꞌek.  
\v 35 Mais ema serwisu sia la nikir sia. Niakaan ema ain-liman balu kona taꞌe, balu kona hoꞌo, no balu tenik kona tuda hodi fatuk.  
\v 36 Natene nola nunia, toꞌos naꞌin solok tenik ema ain-liman klibur boot ida, liu nosi mak nia solok uluk nia. Mais ema serwisu nia sia moos nalo aat baa sia.   
\p
\v 37 Kleu-leur, ema toꞌos naꞌin solok oan duꞌuk. Nia naneo naꞌak, ‘Kalo haꞌu ksolok haꞌukaan oan duꞌuk, sia nanis simu nia no nanono baa nia.’   
\p
\v 38 Mais baa oras ema serwisu sia naree nola oan nia, sia moos dale baa malu naꞌak, ‘Mana lai! Katuas solok oan duꞌuk. Nia mak atu simu katuas sasoin hotu-hotu. Diꞌak liu ita hoꞌo nia ona, nebee hola toꞌos neꞌe baa ita.’  
\v 39 Hotu sia kohi nola oan nia, dada baa toꞌos luan, hotu noꞌo nia.”   
\p
\v 40 Dale notu nunia, Yesus natuka lia hatetek nia nodi nusu baa ema boot nia sia naꞌak, “Oras neꞌe, atu kusu nuneꞌe: Kalo toꞌos naꞌin nia mai nikar, emi hanoin nia nalo oinsaa baa ema serwisu nia sia?”   
\p
\v 41 Hotu ema boot nia sia nataa naꞌak, “Nanis nia noꞌo ema aat nia sia hotu-hotu. Hotu nia seba toꞌos nia baa ema seluk mak faꞌe toꞌos isin kona baa niakaan oras.”   
\p
\v 42 Hotu Yesus dale tenik naꞌak, “Arumak emi sei la leno dauk saa mak hakerek tiꞌan iha Hakerek Moon naꞌak,  
\q1 ‘Noo fatuk ida mak badaen fatuk sia soe lerek tiꞌan.  
\q2 Mais oras neꞌe fatuk nia dadi baa uma tatuur fatuk tiꞌan!  
\q1 Naꞌi Maromak duꞌuk mak boi nola, nodi natuur fatuk nia.  
\q2 Etuk ita haree baa, kabaas tebes!’ ”\x + \xo 21:42 \xt Kananuk Sia 118:22-23\x*   
\p
\v 43 Hotu Yesus dale natutan naꞌak, “Rona! Uluk, Naꞌi Maromak boi ita ema Yahudi neꞌe, nebee ita dadi baa Niakaan ema. Mais, tan emi la hoꞌuk hikir Haꞌu, Naꞌi Maromak atu boi ema seluk, tan ema mak tuir Niakaan hakara dei mak bele tama dadi baa Niakaan ema.  
\v 44 [Rona diꞌa-diꞌak! Ema mak nakloti kona fatuk neꞌe, nanis netan kastikar. Mais, kalo fatuk nia monu kona ema, ema nia netan kastikar todan liu.]”\f + \fr 21:44 \ft Tohar 44 neꞌe, la noo iha Hakerek Moon lia Yunani balu.\f*   
\p
\v 45 Rona nola Yesus dale nunia, ema boot nia sia natene naꞌak, Nia nakrai lia baa sia. Sia manesak no ema serwisu toꞌos mak aat nia, no badaen fatuk mak soe lerek fatuk tatuur nia.  
\v 46 Tan baa nia, sia nawan saꞌe tebe-tebes. Sia moos buka dalan atu kohi nola Nia. Mais sia nakerat ema lear, tan ema lear sia filak Yesus naꞌak, Maromak makoꞌan. Tan lia nia, ema boot nia sia la nalo sa-saa baa Yesus.   
\c 22  
\s1 Yesus foo lia hatetek nosi ema mak la noꞌuk mai nadahur  
\r (Lukas 14:15-24)  
\p
\v 1 Hotu Yesus dale tenik nodi lia hatetek naꞌak,  
\v 2 “Naꞌi Maromak kaer ukun nia, hanesan naꞌin ida mak nalo dahur tan oan mane nola feto.  
\v 3 Baa oras dahur tetuk tiꞌan, nia naruka atan baa katak ema mak kona hamata sia naꞌak, ‘Mai ona, tan dahur atu nahuu ona.’ Mais ema nia sia la noꞌuk mai.  
\v 4 Hotu ata nia fila baa nasara baa naꞌin. Rona nola nunia, naꞌin naruka ata seluk sia naꞌak, ‘Baa katak baa ema mak kona hamata sia nebee mai ona, tan dahur tetuk tiꞌan. Haꞌu koꞌo karau teꞌin kalo midar tiꞌan. Haruka sia mai ona, tan hotu-hotu tetuk tiꞌan.’  
\v 5 Hotu ata nia sia baa katak nunia. Mais ema mak kona hamata nia sia la nikir nola. Balu baa toꞌos, balu baa serwisu fatin,  
\v 6 no balu tenik kohi nola ata nia sia, naloot sia toꞌo mate.   
\p
\v 7 Rona nola nunia, naꞌin nawan saꞌe tebe-tebes. Nia naruka sondadu sia baa noꞌo ema mak noꞌo atan sia. Hotu sondadu nia sia moos sunu kota nia toꞌo weer baa rai.   
\p
\v 8 Hotu naꞌin nia bolu nola atan seluk sia, nodi katak baa naꞌak, ‘Dahur tetuk tiꞌan, mais ema mak haꞌu kamata tiꞌan sia, la fatan tuir haꞌukaan dahur.  
\v 9 Oras neꞌe, emi sai baa dalan sia, hamata hola se-see dei mak emi hasoru hola iha nia.’  
\v 10 Hotu ata nia sia sai baa dalan. Sia nodi mai ema waꞌin, toꞌo ema diꞌak no ema aat nakonu nola dahur fatin nia.   
\p
\v 11 Hotu naꞌi nia tama baa dahur fatin nia atu naree niakaan bainaka. Nia titu-naree bainaka ida mak la tau tais dahur.  
\v 12 Hotu naꞌin nusu naꞌak, ‘Hoi maluk! Tan saa o tama iha neꞌe, la tau tais dahur?’ Mais ema nia la nataa.  
\v 13 Hotu naꞌi naruka kedan niakaan ema serwisu sia naꞌak, ‘Futu ema neꞌe ain-liman, soe baa luan. Habusik nia tanis no susar iha fatin makukun nebaa.’ ”\x + \xo 22:13 \xt Mateus 8:12, 25:30; Lukas 13:28\x*   
\p
\v 14 Dale notu nunia, Yesus natuka lia hatetek nia naꞌak, “Nunia moos Naꞌi Maromak. Nia bolu ema waꞌin. Mais ema naꞌin hira dei mak fatan dadi baa Niakaan eman.”   
\s1 Yesus dale nosi lia selu bea baa ukunrai  
\r (Markus 12:13-17; Lukas 20:20-26)  
\p
\v 15 Nunia tiꞌan, ema Farisi sia baa kabuar lia atu buka Yesus ain nodi tula lia baa Nia.  
\v 16 Hotu sia naruka siakaan ema no ema nosi partee Herodes, baa bele-bele nusu lia baa Yesus. Toꞌo Yesus baa, sia mose Nia naꞌak, “Ama Manorik! Ami hatene Ama neon loos. Ama la natene tolek, no la fihir oin. Ama moos nanorin Naꞌi Maromak dalan moris nodi loos.  
\v 17 Oras neꞌe, ami atu husu lia ida: Tuir itakaan ukun-badu Yahudi, ita musti selu bea baa liurai Roma ka lale?”   
\p
\v 18 Mais Yesus natene naꞌak, sia atu rai diꞌa baa Nia, nebee dale sakar liurai Roma. Tan lia nia, Nia nataa naꞌak, “Etuk oin emi neꞌe, ema oin-kotuk! Nansaa emi buka Haꞌukaan ain hodi lia nia?  
\v 19 Hatudu kokon osan murak tomak ida mak emi hodi selu bea!” Sia moos natudu osan murak tomak ida baa Nia.   
\p
\v 20 Hotu Nia nusu baa sia naꞌak, “Neꞌe, see niakaan oin? Neꞌe, see niakaan naran?”   
\p
\v 21 Sia nataa naꞌak, “Nia, Keser, mak liurai Roma.”  
\p Hotu Yesus katak baa sia naꞌak, “Kalo nunia, foo baa ukunrai saa mak ukunrai niakaan. No foo baa Maromak saa mak Maromak Niakaan.”   
\p
\v 22 Rona nola Yesus nataa nunia, sia hotu-hotu blaar karin, tan saa mak Yesus dale nia, makonak. Tan sia la bele nahonu nola Yesus, sia moos laꞌo nela Nia.   
\s1 Yesus nanorin nosi lia ema maten moris nikar; no ema nola malu iha laleꞌan ka lale?  
\r (Markus 12:18-27; Lukas 20:27-40)  
\p
\v 23 Baa loron nia moos, ema nosi partee Saduki mai baa Yesus. Ema Saduki sia nanorin naꞌak, nosi ikus baa oras rai falu fila, ema mak mate tiꞌan la moris nikar ona. Hori hirak nia, sia mak buka dalan atu nadiꞌa Yesus, mais la bele. Tan baa nia, sia mai nusu tenik lia baa Nia naꞌak,\x + \xo 22:23 \xt Kristus Klosan Lian 23:8\x*  
\v 24 “Ama Manorik! Bei Musa nakerek nela baa ita ema Yahudi, ukun-badu ida naꞌak: kalo mane ida mate nela feen, mais la noo oan, alin musti nola feto faluk nia, nebee foo husar-binan baa maun mak mate nia.\x + \xo 22:24 \xt Hanoin Hikar Dalan Moris 25:5\x*  
\v 25 Uluk Bei Musa nanorin nunia tebes. Mais noo lia ida nuneꞌe: Noo mane maun-alin naꞌin hitu. Mane ulun nola feen, hotu mate mais la noo oan. Hotu alin mak tuir nia, nola nikar feto faluk nia.  
\v 26 La kleur falik, alin nia moos mate la noo oan. Nunia tenik, alin susu dala rua, nola feto faluk nia, mais nia moos mate la noo oan. Nunia bei-beik toꞌo alin ikun moos mate.  
\v 27 La kleur feto faluk nia moos mate.   
\p
\v 28 Oras neꞌe ami atu husu nuneꞌe: Feto nia nola mane naꞌin hitu tiꞌan. Nosi ikus baa oras rai falu fila, kalo Naꞌi Maromak nalo ema mak mate tiꞌan moris nikar, feto nia dadi mane mak nabee feen?”   
\p
\v 29 Rona nola nunia, Yesus nataa naꞌak, “Kalo emi husu nunia, emi sala tiꞌan! Emi la hatene Hakerek Moon lia isin. Emi moos la hatene Naꞌi Maromak beran!  
\v 30 Rona! Lia loos mak neꞌe! Naꞌi Maromak Niakaan makbukar laleꞌan la nola malu. Oras rai falu fila Naꞌi Maromak atu nalo ema mak mate tiꞌan moris nikar. Mais sia la nola malu ona, hanesan Niakaan makbukar laleꞌan sia.   
\p
\v 31 Haꞌu moos kalore tenik kosi lia ema mak mate tiꞌan bele moris nikar ka lale. Iha Hakerek Moon, no lia nosi lia neꞌe. Emi sei la leno dauk ka? Iha nia Naꞌi Maromak katak baa Bei Musa naꞌak,   
\q1
\v 32 ‘Haꞌu neꞌe, okaan Bei Abraham, Bei Isak, no Bei Yakob,  
\q2 siakaan Maromak.  
\q3 Sia hotu-hotu loꞌu-sudur baa Haꞌu hori uluk toꞌo oras neꞌe.’  
\p Kalo ita leno nunia, ita hatene haꞌak, baa oras Naꞌi Maromak dale nunia, bei nia sia mate kleur tiꞌan. Masik nunia moos, Naꞌi Maromak katak naꞌak, sia sei loꞌu-sudur baa Nia. Lia nia naꞌak, siakaan kmalar sei moris. Dadi, masik ema mate tiꞌan, bele moris nikar.”\x + \xo 22:32 \xt Ema Israꞌel Sai Nosi Mesir 3:6\x*   
\p
\v 33 Rona nola Yesus nanorin nunia, ema Saduki nia sia la bele nataa sa-saa tenik. Mais ema lear mak iha nia blaar karin nodi dale naꞌak, “Ema neꞌe nanorin makaꞌas basuk!”   
\s1 Yesus nanorin nosi ukun mak folin kaliuk  
\r (Markus 12:28-34; Lukas 10:25-28)  
\p
\v 34 Baa oras ema Farisi sia natene naꞌak ema Saduki sia la bele nataa sa-saa tenik baa Yesus, sia moos naklibur buka dalan nebee buka Yesus ain.  
\v 35 Sia solok siakaan ibun-nanaan matenek ida atu baa nahonu Yesus. Toꞌo tiꞌan, nia katak naꞌak,  
\v 36 “Ama Manorik! Haꞌu atu kusu nuneꞌe: Itakaan ukun-badu nosi Bei Musa, waꞌin toꞌo. Nosi ukun hotu-hotu nia, ukun nabee mak boot kaliuk?”   
\p
\v 37 Yesus nataa naꞌak, “Ukun mak boot kaliuk nia, mak neꞌe:  
\q1 ‘Naꞌi Maromak nia, mak itakaan Maromak.  
\q2 Ita musti hadomi Nia liu hotu-hotu.  
\q3 Ita musti beer Nia bei-beik,  
\q3 no hakaꞌas aan hatene diꞌa-diꞌak Nia.’  
\q3 \x + \xo 22:37 \xt Hanoin Hikar Dalan Moris 6:5\x*   
\p
\v 38 Ukun nia mak boot kaliuk no makaꞌas kaliuk!  
\v 39 No tenik ukun dala rua mak neꞌe:  
\q1 ‘Ita musti hadomi itakaan maluk, oin nudaar ita hadomi itakaan isin lolon duꞌuk.’\x + \xo 22:39 \xt Ukun-badu Naꞌilulik 19:18\x*   
\p
\v 40 Ukun rua neꞌe huun nosi Bei Musa niakaan ukun-badu no makoꞌan seluk siakaan hanorin hotu-hotu. Ema la bele tuir ukun seluk, kalo la tuir uluk ukun boot rua neꞌe.”\x + \xo 22:40 \xt Lukas 10:25-28\x*   
\s1 Kristus nia, Naꞌi Daud husar-binan, mais Nia moos Naꞌi Daud Naꞌin  
\r (Markus 12:35-37; Lukas 20:41-44)  
\p
\v 41 Baa oras ema Farisi nia sia sei libur malu iha nia, Yesus nusu baa sia naꞌak,  
\v 42 “Hori uluk aan Naꞌi Maromak nameno tiꞌan atu solok Kristus, nebee sori Niakaan ema sia. Tuir emi, Kristus nia, see husar-binan?”  
\p Sia nataa naꞌak, “Naꞌi Daud husar-binan.”   
\p
\v 43 Hotu Yesus dale tenik naꞌak, “Kalo nunia, tan saa Naꞌi Maromak Kmalar Lulik katak baa Naꞌi Daud, nebee nia temi Kristus naꞌak ‘Naꞌi’? Tan Naꞌi Daud nakerek tiꞌan naꞌak,   
\q1
\v 44 ‘Naꞌi Maromak katak tiꞌan baa haꞌukaan Naꞌin naꞌak,  
\q2 “Mai tuur baa fatin kneter kaliuk neꞌe iha Haꞌukaan sorin kwana.  
\q3 Tan Haꞌu atu kalo okaan funu sia, loꞌu baa o.’ ”\x + \xo 22:44 \xt Kananuk Sia 110:1\x*   
\p
\v 45 Nosi hakerek nia, ita bele hatene haꞌak Naꞌi Daud duꞌuk temi Kristus naꞌak, ‘Naꞌi’. Tan lia nia, kalo ema naꞌak Kristus Naꞌi Daud husar-binan loos dei, lia nia sei la toꞌo dauk! Tan Nia moos Naꞌi Daud Naꞌin.”   
\p
\v 46 Rona nola Yesus dale nunia, ema Farisi sia no-nook dei, tan la noo ema ida kois mak bele nataa Yesus. Nahuu nosi loron nia, sia la naksakar aan tenik atu nahonu kokon Nia.   
\c 23  
\s1 Yesus katak nebee sintidu baa manorik ukun sia no ema Farisi sia  
\r (Markus 12:38-39; Lukas 11:43,46, 20:45-46)  
\p
\v 1 Nunia hotu, Yesus nanorin Niakaan maktuir sia namutuk no ema lear mak iha nia.  
\v 2 Nia katak naꞌak, “Manorik ukun sia no ema Farisi sia kaer beran atu nanorin Ukun-badu Bei Musa.  
\v 3 Tan lia nia, emi musti hanono baa sia no tuir siakaan hanorin. Mais keta tuir saa mak sia nalo, tan sia duꞌuk la nalo tuir siakaan hanorin nia.  
\v 4 Sia seten ema atu natiu ukun-badu todan, mais sia duꞌuk la noꞌuk tulun ema atu tuir ukun-badu nia sia.   
\p
\v 5 Hotu-hotu mak sia nalo, sia buka nebee ema tonu sia. Baa oras namulak, sia kesi Hakerek Moon baa ulun no nisa fafutar oi-oik baa faru klobor. Sia nalo bo-boot nunia, nebee ema mose sia naꞌak, ‘Ema nia sia, moon tebes!’\x + \xo 23:5 \xt Mateus 6:1; Hanoin Hikar Dalan Moris 6:8; Sura Renu Israꞌel 15:38\x*   
\p
\v 6 Kalo tama uma hamulak, lale, tama nadahur, sia buka tuur fatik iha oin, nebee ema waꞌin titu-naree sia.  
\v 7 Kalo laꞌo baa nabee, sia moos rotus kneter. Sia buka ema sudur baa sia naꞌak, ‘Tabe, Ama Manorik.’   
\p
\v 8 Mais emi keta tuir siakaan moris lalaꞌok nia! Keta buka ema temi emi naꞌak, ‘Ulun’, tan emikaan Ulun mesak ida dei. Emi hotu-hotu moos, maun-alin.  
\v 9 Tan baa nia, keta mose ema iha raiklaran haꞌak, ‘Ama’, tan emikaan Ama iha laleꞌan mesak ida dei.  
\v 10 Emi moos keta buka ema temi emi naꞌak, ‘Manorik’, tan emikaan Manorik mesak ida dei. Nia, mak Kristus.  
\v 11 Tan lia nia Haꞌu katak kaꞌak, keta foti aan hanesan ema mak rotus kneter sia. Emi see mak nakara dadi ema boot, nia musti dadi baa mataroos.\x + \xo 23:11 \xt Mateus 20:26-27; Markus 9:35, 10:43-44; Lukas 22:26\x*  
\v 12 Ema mak foti aan, Naꞌi Maromak atu naraik nia. Mais ema mak naraik aan, Naꞌi Maromak atu nasaꞌek nia.”\x + \xo 23:12 \xt Lukas 14:11, 18:14\x*   
\s1 Yesus deꞌan ema boot sia, tan sia dale seluk, nalo seluk  
\r (Markus 12:40; Lukas 11:39-42,44,47-52, 20:47)  
\p
\v 13 Hotu Yesus dale tenik naꞌak, “Hoi emi ema manorik ukun no ema Farisi sia! Etuk oin emi oin-kotuk! Emi nanis hetan dinu! Ema buka dalan atu tama dadi Naꞌi Maromak eman, mais emi saseni hola sia! Emi duꞌuk la hoꞌuk tama, mais emi saseni hola ema seluk.   
\p
\v 14 [Hoi emi ema manorik ukun no ema Farisi sia! Etuk oin emi oin-kotuk! Emi nanis hetan dinu! Emi tolek bosok feto faluk sia, hodi hadau hola siakaan uma. Mais iha ema lear oin, emi taka emikaan aꞌaat nia, hodi hariik hamulak kleu-leur, nebee ema mose naꞌak emi, ema neon moos. Mais nosi ikus, Naꞌi Maromak atu taa ukun todan kaliuk baa emi.]\f + \fr 23:14 \ft Tohar neꞌe la noo iha Hakerek Moon lia Yunani mak tuan basuk.\f*   
\p
\v 15 Hoi emi ema manorik ukun no ema Farisi sia! Etuk oin emi oin-kotuk! Emi nanis hetan dinu! Emi saꞌe foho, tuun tasi, buka loos ema naꞌin ida, nebee nia dadi baa emikaan maktuir. Mais, kalo hetan tiꞌan, emi hanorin nia atu tuir emikaan aꞌaat, toꞌo nia moris aat liu tan tenik. Nosi ikus, nia atu netan kastikar iha haꞌi naraka, isin rua todan liu emi.   
\p
\v 16 Emi neꞌe, ema momok mak matan tomak! Tan saa emi sei hakara hatudu dalan baa ema seluk? Emi atu hetan dinu, tan emi hanorin hahutan karin haꞌak, ‘Kalo ema ida namate menon nodi nabasuk lian temi Naꞌi Maromak Niakaan Uma Hamulak Huun, ema nia la kesi aan no mamenon nia. Mais, kalo nabasuk lian temi naha mean mak iha Uma Hamulak Huun, foin nia kesi aan no mamenon nia.’  
\v 17 Emi neꞌe, ema momok mak matan tomak! Emi haneo haꞌak, Naꞌi Maromak nafoli naha mean liu nosi Niakaan Uma Hamulak Huun ka? Lale! Tan Uma nia mak nalo naha nia sia dadi moos!  
\v 18 Emi moos hanorin hahutan karin haꞌak, ‘Kalo ema ida namate menon nodi nabasuk lian temi sera fatin mak iha Uma Hamulak Huun, ema nia la kesi aan no mamenon nia. Mais, kalo nabasuk lian temi sera mak iha fatin nia leten, foin nia kesi aan no mamenon nia.’  
\v 19 Emi neꞌe, delek tebe-tebes tiꞌan. Fatin sera nia, nanis folin liu sera mak iha fatin nia leten. Tan fatin nia, naꞌilulik nodi sera saa mak ema nodi foo baa Naꞌi Maromak.  
\v 20 Kalo ema ida nabasuk lian temi sera fatin, neꞌe naꞌak, nia temi sera fatin no hotu-hotu mak iha fatin nia leten.  
\v 21 Kalo ema nabasuk lian temi Uma Hamulak Huun, neꞌe naꞌak, nia temi Uma Hamulak no Naꞌi Maromak naran, tan Nia mak nein iha nia.  
\v 22 Kalo ema nabasuk lian temi laleꞌan, neꞌe naꞌak, nia temi Naꞌi Maromak naran no Niakaan kadera ukun, tan Nia mak nabesi aan kaer ukun iha nia.\x + \xo 23:22 \xt Yesaya 66:1; Mateus 5:34\x*   
\p
\v 23 Hoi emi ema manorik ukun no ema Farisi sia! Etuk oin emi oin-kotuk! Emi nanis hetan dinu! Emi matenek basuk sura emikaan sasoin, nebee bele foo faꞌek ida nosi fafaꞌek sanulu baa Naꞌi Maromak. Emi sura lotu-lotuk, toꞌo toꞌos isin kiꞌik oan sia moos, emi sura mate. Emi sura lotu-lotuk emikaan salasi oan, kwenter oan no lisa oan sia, mais Ukun-badu mak folin kaliuk, emi haluꞌa lakon. Emi la tuir dalan moris loos. Emi la hadomi ema mukit sia. Emi la kalolon emikaan mamenon. Diꞌak liu, tuir lia nia sia hotu-hotu lai, foin sura emikaan babudun sia, nebee foo faꞌek ida baa Naꞌi Maromak.\x + \xo 23:23 \xt Ukun-badu Naꞌilulik 27:30\x*  
\v 24 Emi matan tomak tiꞌan! Tan saa emi sei hakara hatudu dalan baa ema seluk? Emi haseꞌi ukun lotu-lotuk hodi haruka ema seluk nalo tuir. Mais Ukun-badu mak folin kaliuk, emi duꞌuk la halo tuir. Hanesan emi taꞌes hasai lalar kiꞌik oan nosi emikaan wee hemu, mais buat boot nuꞌu karau, emi folan hola to-tomak dei!   
\p
\v 25 Hoi emi ema manorik ukun no ema Farisi sia! Etuk oin emi oin-kotuk! Emi nanis hetan dinu! Emi hanesan ema mak fasi haa-hemu fatin toꞌo milat, mais milat iha luan dei. Tan emikaan madauk teen no rotus teen nia nalo emikaan neon laran, sei mahobos no sei kadoor.   
\p
\v 26 Hoi emi ema Farisi matan tomak sia! Fasi uluk laran lai! Hodi nunia, foin luan moos dadi moos!   
\p
\v 27 Hoi emi mak ema manorik ukun no ema Farisi sia! Etuk oin emi oin-kotuk! Emi nanis hetan dinu! Emi hanesan rate mak ema kaser mutin. Ema naree nosi luan, kabaas basuk. Mais iha laran, nakonu no ema maten ruin no dois aat oi-oik.\x + \xo 23:27 \xt Kristus Klosan Lian 23:3\x*  
\v 28 Emi moos nunia! Ema naree emi nosi luan, nuꞌu ema neon loos. Mais emikaan neon laran, nakonu no lia aat oi-oik. Emi dale seluk, halo seluk, hodi haluꞌa lakon Naꞌi Maromak ukun sia.   
\p
\v 29 Hoi emi ema manorik ukun no ema Farisi sia! Etuk oin emi oin-kotuk! Emi atu hetan dinu! Emi halo rate kabaas bodik Maromak makoꞌan mak emikaan bei uluk sia noꞌo, no emi hafutar rate bodik ema moon mak emikaan bei uluk sia nadodok.  
\v 30 Hotu emi katak haꞌak, ‘Kalo ami moris otas ida ho amikaan bei uluk sia, ami nanis la tuir sia hodi hoꞌo Maromak makoꞌan sia.’  
\v 31 Mais hodi nunia, emi lalore aan haꞌak, emi neꞌe ema aat husar-binan.  
\v 32 Soꞌin baa, halo aat baa dei! Kalolon emikaan bei uluk sia!   
\p
\v 33 Emi neꞌe aat hanesan samea mahoo raso. Emi haneo Naꞌi Maromak la kastikar emi ka? Keta haloon kedan! Nia nanis soe lerek emi baa haꞌi naraka!  
\v 34 Rona! Haꞌu atu ksolok Haꞌukaan ema sia atu nanorin emi no natudu Naꞌi Maromak dalan moris baa emi. Mais emi atu hoꞌo balu, no hedi mate balu baa ai karuus. Balu moos emi fota hoꞌat iha uma hamulak laran. Balu tenik, emi haloot toꞌo sia nalai nosi kota ida baa kota ida.  
\v 35 Uluk aan, emikaan bei uluk sia noꞌo ema moon sia hosi otas baa otas, nahuu nosi Habel toꞌo Sakarias, mak Bakaria oan. Sia noꞌo Sakarias nia iha Uma Hamulak Huun lalawar, kreꞌis baa sera fatin. Mais, tan emi kalolon emikaan bei uluk siakaan aꞌaat, emi moos musti hatiu hola raan nosi ema moon nia sia.  
\v 36 Tebes! Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Emi mak moris baa oras neꞌe, atu kona kastikar tan lia aat mak emikaan bei uluk sia nalo hori uluk nia.”   
\s1 Yesus neon monu baa ema Yerusalem sia  
\r (Lukas 13:34-35)  
\p
\v 37 Hotu Yesus katak tenik naꞌak, “Hoi ema Yerusalem sia! Emi neꞌe mak hoꞌo hei-hein Maromak makoꞌan sia. Emi neꞌe mak hodi fatuk tuda hoꞌo ema mak mai tulun emi. Dala waꞌin tiꞌan Haꞌu atu klibur kodi lituk emi kosi aat, hanesan manu inan taka nola oan nodi liras. Mais emi la hoꞌuk.  
\v 38 Tan lia nia, Naꞌi Maromak la nikir tenik emikaan uma. Awan-wainrua, uma nia atu mamuk ona.  
\v 39 Rona! Emi la haree Haꞌu tenik ona, toꞌo oras emi katak sain haꞌak, ‘Ita husu nebee Naꞌi Maromak natuun matak-malirin baa Ema neꞌe, tan Naꞌi Maromak mak solok Nia.’ Emi katak sain nunia lai, foin bele haree hikar Haꞌu.”   
\c 24  
\s1 Yesus katak kedan naꞌak, Uma Hamulak Huun atu nakroꞌon  
\r (Markus 13:1-2; Lukas 21:5-6)  
\p
\v 1 Nunia hotu, Yesus laꞌo nela Uma Hamulak Huun. Baa oras sai, Niakaan maktuir sia natudu Uma Hamulak Huun niakaan kabaas baa Nia.  
\v 2 Mais Nia nataa naꞌak, “Uma neꞌe kabaas tebes! Mais rona, tan Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! La kleur ona, ema atu nakroꞌon mohu fatuk neꞌe sia hotu-hotu.”   
\s1 Yesus katak naꞌak, Niakaan maktuir sia atu netan susar  
\r (Markus 13:3-13; Lukas 21:7-19)  
\p
\v 3 Hotu, Yesus baa tuur iha Foho Saitun. Niakaan maktuir sia mai atu dale mesan no Nia naꞌak, “Ama! Katak mikar kokon Ama dale ohin nia. Niakaan oras, wainhira toꞌo? Niakaan tadak, nunabee?”   
\p
\v 4 Yesus nataa naꞌak, “Emi musti daka aan diꞌa-diꞌak, nebee keta kona beꞌur.  
\v 5 Ema oi-oik atu mai nodi basa karas naꞌak, ‘Haꞌu neꞌe, Kristus mak Naꞌi Maromak solok mai.’ Nodi nunia, sia beꞌur nola ema waꞌin.  
\v 6 Kalo emi haree ema natuda malu, lalika hataꞌuk. Kalo rona lia naꞌak, hatuda iha nabee dei, lalika hataꞌuk. Tan lia oin nunia, musti dadi. Mais loron rai falu fila sei la toꞌo dauk.  
\v 7 Ema hunun ida atu natuda sakar hunun seluk. Rai ida atu natuda sakar rai seluk. Rai nakdoko iha nabee dei. Rai salaen moos, boot basuk.  
\v 8 Mais lia nia hotu-hotu foin tadak uluk fohon naꞌak, oras rai falu fila kreꞌis ona. Hanesan feto mak foin noran moras, tan oras nahoris kreꞌis ona.   
\p
\v 9 Emi musti daka aan diꞌa-diꞌak, tan ema atu naloot nodi noꞌo emi. Ema nosi rai hotu-hotu atu hirus emi, tan tuir Haꞌu.\x + \xo 24:9 \xt Mateus 10:22\x*  
\v 10 Baa oras nia, ema waꞌin atu taliꞌur Haꞌu. Ema atu hirus malu, nodi faꞌan malu.  
\v 11 Ema bosok teen moos atu mai nodi naꞌak, sia nia Maromak makoꞌan, toꞌo ema waꞌin moos fiar baa sia.  
\v 12 Baa oras nia, ema siakaan aꞌaat hetak kleur, hetak waꞌin, toꞌo ema la nadomi malu ona.  
\v 13 Mais ema mak naterus aan toꞌo mate, Naꞌi Maromak nanis sori nia.\x + \xo 24:13 \xt Mateus 10:22\x*  
\v 14 Manfatin Diꞌak nosi lia Naꞌi Maromak kaer ukun musti keke lema raiklaran sikun sia, nebee ema hotu-hotu bele rona lai, foin rai falu fila.”   
\s1 Yesus katak kedan nosi loron susar sia  
\r (Markus 13:14-23; Lukas 21:20-24)  
\p
\v 15 Hotu Yesus dale liu tenik naꞌak, “Maromak makoꞌan Daniel nakerek kedan nosi ema aat basuk ida. Ema nia atu mai, tama baa nariik iha fatin lulik iha Naꞌi Maromak Niakaan Uma Hamulak Huun. Nodi nunia, nia nalo ema nakribi fatin nia, toꞌo Naꞌi Maromak moos taliꞌur laꞌo nela fatin nia. Dadi, kalo emi haree nunia tiꞌan, sintidu! (Ema mak leno hakerek neꞌe moos musti natene diꞌa-diꞌak!)\x + \xo 24:15 \xt Daniel 9:27, 11:31, 12:11\x*  
\v 16 Lia nia dadi tadak naꞌak, loron susar sia kreꞌis iha odamatan tiꞌan. Kalo haree nunia tiꞌan, ema rai Yudea hariik halai baa foho ona.  
\v 17 Ema mak sai nosi uma tiꞌan, keta fila baa nola naha tenik. Halai lai-lais ona, nebee keta kona dinu.  
\v 18 Ema mak iha toꞌos, keta fila baa nola tais manas tenik. Halai liu ona!\x + \xo 24:18 \xt Lukas 17:31\x*  
\v 19 Baa oras nia, ema susar kaliuk, neꞌe mak, feto makoꞌus no mak sei nasusu oan, tan sia la bele nalai lai-lais.  
\v 20 Diꞌak liu, hamulak hodi hakroꞌan, nebee dinu nia keta mai kona baa rai udan, lale, kona baa loron hanawa serwisu.  
\v 21 Loron nia sia, susar basuk! Nahuu nosi Naꞌi Maromak naseꞌi raiklaran toꞌo oras neꞌe, ema sei la naree dauk susar boot oin nunia. Ema moos la naree tenik susar oin nunia ona.\x + \xo 24:21 \xt Daniel 12:1; Lia Raiklaran Falu Fila 7:14\x*  
\v 22 Kalo Naꞌi Maromak la nabadak loron susar nia sia, la noo ema ida mak bele moris. Mais, tan Nia nadomi Niakaan ema mak Nia boi nola, Nia atu nabadak loron susar nia sia.   
\p
\v 23 Kalo loron nia toꞌo mai ona, emi atu rona ema naꞌak, ‘Haree lai! Kristus iha neꞌe!’ Ema seluk moos naꞌak, ‘Kristus iha nebaa!’ Mais keta fiar!  
\v 24 Ema atu mosu mai nodi basa karas naꞌak, ‘Haꞌu neꞌe, Kristus!’ Balu tenik naꞌak, ‘Haꞌu neꞌe, Maromak makoꞌan.’ Sia atu naseꞌi tadak blaar oi-oik nodi diabu beran toꞌo tolek nola ema. Sia sokur kokon, nebee Naꞌi Maromak eman sia moos bele kona beꞌur!  
\v 25 Dadi, emi musti daka aan diꞌa-diꞌak! Loron susar nia sia sei la toꞌo dauk, mais Haꞌu katak kedan baa emi!   
\p
\v 26 Kalo ema katak baa emi naꞌak, ‘Kristus mai tiꞌan iha rai molik nebaa!’, keta baa nebaa. Kalo ema naꞌak, ‘Kristus mai iha uma laran neꞌe tiꞌan!’, keta fiar siakaan tolek nia.  
\v 27 Haꞌu neꞌe, Ema Raiklaran Isin nosi laleꞌan. Baa oras Haꞌu kmai kikar iha raiklaran neꞌe, ema hotu-hotu atu titu-naree Haꞌu, hanesan ema naree mameran laka nosi lorosaꞌe baa loromonu.\x + \xo 24:27 \xt Lukas 17:23-24\x*   
\p
\v 28 Baa oras Haꞌu kmai kikar, emi atu hatene malorek Haꞌu iha nabee. Hanesan ema natene malorek, manu kawaa naklibur iha fatin nabee, nanis noo naꞌan dodok iha nebaa.”\x + \xo 24:28 \xt Lukas 17:37\x*   
\s1 Yesus katak kedan Niakaan oras fila mai  
\r (Markus 13:24-27; Lukas 21:25-28)  
\p
\v 29 Hotu Yesus katak natutan tenik baa Niakaan maktuir sia naꞌak, “Kalo loron susar nia sia siku tiꞌan,  
\q1 ‘Loro matan atu nakukun luri.  
\q2 Fulan moos la nakroma tenik ona.  
\q3 Fitun sia mosar nosi laleꞌan mai.  
\q2 Beran hotu-hotu iha laleꞌan sia moos nahutan karin.’\x + \xo 24:29 \xt Yesaya 13:10, 34:4; Yeskiel 32:7; Yoel 2:10,31, 3:15; Lia Raiklaran Falu Fila 6:12-13\x*   
\p
\v 30 Hotu, ema atu naree tadak iha laleꞌan mak natudu naꞌak, Ema Raiklaran Isin atu namaan aan mai nikar. Naree nola nunia, ema nosi rai hotu-hotu iha raiklaran, atu nataꞌuk toꞌo tanis. Haꞌu ktuun mai kodi kaloꞌan, foin sia naree Haꞌukaan beran no Haꞌukaan makaꞌas.\x + \xo 24:30 \xt Daniel 7:13; Sakarias 12:10-14; Lia Raiklaran Falu Fila 1:7\x*  
\v 31 Hotu, Haꞌu atu karuka Naꞌi Maromak Niakaan makbukar laleꞌan sia, nebee baa libur nola ema hotu-hotu mak Haꞌu kboi kola tiꞌan, kosi rai ulun toꞌo rai ikun, kosi lorosaꞌe toꞌo loromonu, kosi lorokaras toꞌo lorokbelan.”   
\s1 Loron susar sia dadi tadak naꞌak, Yesus kreꞌis namaan aan mai ona  
\r (Markus 13:28-31; Lukas 21:29-33)  
\p
\v 32 Hotu Yesus dale tenik naꞌak, “Haꞌu kola knaninuk nuꞌu ai huun. Kalo ai tahan nahuu nakmodok, nia foo tadak naꞌak loro falin kreꞌis mai ona.  
\v 33 Nunia moos, loron susar mak Haꞌu katak ohin nia sia. Kalo loron susar nia sia toꞌo mai tiꞌan, nia foo tadak naꞌak, Haꞌu kreꞌis mai ona.  
\v 34 Rona, tan Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Nosi ema hotu-hotu mak moris baa oras neꞌe, balu sei la mate dauk, mais loron susar nia sia mai tiꞌan.  
\v 35 Masik laleꞌan no raiklaran lakon mohu moos, Haꞌukaan Manfatin neꞌe nafati nohuun.”   
\s2 Yesus katak naꞌak, Niakaan oras namaan aan mai nia, sei lia subar  
\r (Markus 13:32-37; Lukas 17:26-30,34-36)  
\p
\v 36 Hotu Yesus katak naꞌak, “La noo ema ida mak natene wainhira Haꞌu kmai kikar. Naꞌi Maromak Niakaan makbukar laleꞌan sia la natene. Haꞌu moos la katene. Haꞌukaan Ama mesan, mak natene.  
\v 37 Haꞌu neꞌe, Ema Raiklaran Isin nosi laleꞌan. Oras Haꞌu kmai kikar, nuꞌu oras uluk aan, mak oras Noh sei moris.\x + \xo 24:37 \xt Lia Uluk Fohon 6:5-8\x*  
\v 38 Baa oras nia, motasaꞌe boot sei la mai dauk. Ema moris hanesan da-dauk dei. Sia naa-nemu namidar aan, nodi nola malu bele-bele, toꞌo Noh tama baa roo boot nia laran.  
\v 39 Oras motasaꞌe mai, lulun nodi sia, foin siakaan matan nakloke, no sia natene nola saa mak dadi tiꞌan nia. Nunia moos, baa oras Haꞌu kmai kikar.\x + \xo 24:39 \xt Lia Uluk Fohon 7:6-24\x*  
\v 40 Kalo ema naꞌin rua serwisu iha toꞌos, teki-tekis Naꞌi Maromak foti nodi ida, nela ida.  
\v 41 Kalo feto naꞌin rua fai hare, teki-tekis Naꞌi Maromak foti nodi ida, nela ida.   
\p
\v 42 Tan lia nia, emi musti daka aan loron-kalan, tan la hatene wainhira emikaan Naꞌin atu namaan aan mai nikar.  
\v 43 Hanoin! Kalo ema uma naꞌin natene naꞌak, kalan neꞌe ema naꞌok atu mai, nanis nia daka bei-beik.  
\v 44 Emi moos musti daka bei-beik nunia, tan emi la hatene wainhira Haꞌu kmai kikar.”\x + \xo 24:44 \xt Lukas 12:39-40\x*   
\s1 Yesus nanorin naꞌak, ema ain-liman musti tuir bei-beik ulun hakaran  
\r (Lukas 12:41-48)  
\p
\v 45 Hotu Yesus dale tenik naꞌak, “Emi musti dadi hanesan ema ain-liman mak tuir bei-beik ulun hakaran. Lia hatetek nuneꞌe. Noo ulun ida atu baa fatin dook. Nia foti ema ain-liman ida atu naliku haa-hemu bodik niakaan ema uma laran.  
\v 46 Kalo ulun nia mai nikar, hotu naree nia serwisu diꞌa-diꞌak, nanis nia neon diꞌak no ema nia.  
\v 47 Rona! Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Kalo ema ain-liman serwisu diꞌa-diꞌak nunia, nanis niakaan ulun atu foo beran baa nia nebee naliku ulun sasoin hotu-hotu.   
\p
\v 48 Mais, kalo ema ain-liman nia aat, nia atu dale iha neon laran naꞌak, ‘Diꞌak tiꞌan! Ulun laꞌo tiꞌan nuneꞌe, sei kleur foin nia mai!’  
\v 49 Nanoin nunia, nia nahuu taꞌe ema serwisu seluk sia. Nia tuur naa-nemu namidar aan bele-bele no ema tua lanuk teen sia.  
\v 50 Mais la nanoin nola, teki-tekis ulun fila mai.  
\v 51 Hotu ulun naloot nia tebe-tebes, toꞌo soe lerek nia baa luan, nebee nein namutuk no ema oin-kotuk sia. Iha fatin nia, ema noran susar basuk nodi tanis la nanawa.”   
\c 25  
\s1 Yesus foo lia hatetek nosi feto nurak matenek no feto nurak momok  
\p
\v 1 Hotu Yesus dale natutan naꞌak, “Emi musti hadiꞌa aan atu simu Haꞌu kmai kikar, hanesan feto matenek iha lia hatetek neꞌe: Noo feto nurak naꞌin sanulu. Kalan ida, sia sai nodi badut atu baa simu sasudin mane ida iha siakaan maluk uman.\x + \xo 25:1 \xt Lukas 12:35\x*  
\v 2 Nosi sia, noo lima mak momok. Lima seluk, matenek.  
\v 3 Mak momok sia, naluꞌa nodi mina resin.  
\v 4 Mais mak matenek sia, nodi kedas.   
\p
\v 5 Toꞌo uma nia baa, sasudin sei la mai dauk. Kleu-leur feto nurak nia sia matan nakati, toꞌo toba dukur.   
\p
\v 6 Baa kalan boot, ema nahii naꞌak, ‘Hoi! Sasudin mane mai tiꞌan! Mai simu nia!’  
\v 7 Rona nola nunia, feto nurak nia sia nadeer bele-bele. Hotu sia baa nola siakaan badut atu simu sasudin mane nia.  
\v 8 Mais feto momok sia nusu baa feto matenek sia naꞌak, ‘Hoi mamaluk sia! Tulun foo ami mina oan ida lai, tan amikaan badut atu mate ona!’  
\v 9 Mais feto matenek sia nataa naꞌak, ‘Aikee! Keta nawan saꞌe, tan la bele. Amikaan mina neꞌe la toꞌo bodik ita hotu-hotu! Diꞌak liu emi baa sosa iha makfaꞌan mina sia.’  
\v 10 Hotu sia sai baa sosa mina. Mais baa oras sia sai tiꞌan, sasudin mane moos toꞌo mai. Feto matenek sia tama baa dahur fatin bele-bele no sasudin no bainaka hotu-hotu. Tama hotu tiꞌan, ema sena odamatan.   
\p
\v 11 La kleur, feto momok sia fila mai. Sia nariik iha luan nodi nahii naꞌak, ‘Ama Naꞌi! Ama Naꞌi! Tulun loke odamatan baa ami lai!’  
\v 12 Mais naꞌin nataa naꞌak, ‘Hoi! La bele! Haꞌu la katene emi!’ ”\x + \xo 25:12 \xt Lukas 13:25\x*   
\p
\v 13 Hotu Yesus taka lia hatetek nia naꞌak, “Emi moos musti hadiꞌa aan nohuun, tan emi la hatene Haꞌu kmai kona baa loron saa, lale, kona baa tuku hira.”   
\s1 Yesus foo lia hatetek nosi ema serwisu mak babilan ulun osan  
\r (Lukas 19:11-27)  
\p
\v 14 Hotu Yesus dale natutan nodi lia hatetek ida tenik naꞌak, “Kalo Haꞌu klaꞌo kela emi tiꞌan, emi musti serwisu diꞌa-diꞌak bodik Haꞌu, hanesan lia hatetek neꞌe: Noo ema ulun ida atu baa rai dook. Oras atu laꞌo, nia bolu nola niakaan ema serwisu naꞌin tolu, hotu naruka naꞌak, ‘Hola osan neꞌe, halo baa osan naꞌin. Kalo haꞌu kmai kikar, emi musti hasara baa haꞌu, emi hetan funan hira tiꞌan.’  
\v 15 Dale notu nunia, nia foo osan kakaluk lima baa ema serwisu nomer ida,\f + \fr 25:15 \ft Hakerek Moon lia Yunani naꞌak, \ft \+it talenta\+it* lima. \+it Talenta\+it* ida nia, manesak no badaen kanseran tinan sanulu resin lima laran.\f* nebee nia nalaꞌo osan nia toꞌo noo funan. Hotu nia foo osan kakaluk rua baa ema serwisu nomer rua, no osan kakaluk ida baa ema serwisu nomer tolu, tuir ida-idak niakaan babelen. Hotu ulun nia laꞌo baa rai dook.   
\p
\v 16 Simu nola osan nia, ema serwisu nomer ida sai kedan baa fatin faꞌan. La kleur, nia netan funan kakaluk lima.  
\v 17 Nunia moos ema serwisu nomer rua. Nia netan funan kakaluk rua.  
\v 18 Mais ema serwisu nomer tolu mak simu nola osan kakaluk ida nia, nia baa keꞌe kuak, hotu rai subar osan nia.   
\p
\v 19 La kleur, ulun mai nikar. Nia libur nola niakaan ema serwisu naꞌin tolu nia atu leno niakaan osan mak sia babilan tiꞌan nia.  
\v 20 Ema serwisu nomer ida tama baa, latan osan kakaluk sanulu. Nia dale naꞌak, ‘Ama boot! Hori hirak nia ita boot latan osan kakaluk lima baa haꞌu. Oras neꞌe, ketan osan funan kakaluk lima tenik.’   
\p
\v 21 Rona nola nunia, ulun neon diꞌak. Nia dale naꞌak, ‘Kabaas! O neꞌe, ema serwisu mak diꞌak. Masik haꞌu la iha neꞌe moos, o serwisu bei-beik tuir haꞌukaan harukan. Tan o bele babilan lia kiꞌik nuneꞌe, haꞌu kfoti o atu babilan lia mak boot kaliuk. Haꞌu moos kalo dahur, nebee ita hotu-hotu neon diꞌak bele-bele.’   
\p
\v 22 Hotu ema serwisu nomer rua mai latan osan kakaluk haat. Nia dale naꞌak, ‘Ama boot! Uluk ita boot latan osan kakaluk rua baa haꞌu. Ita haree mai, tan haꞌu ketan osan funan kakaluk rua tenik.’   
\p
\v 23 Rona nola nunia, ulun moos neon diꞌak. Nia dale naꞌak, ‘Kabaas! O neꞌe moos ema serwisu mak diꞌak. Masik haꞌu la iha neꞌe moos, o serwisu bei-beik tuir haꞌukaan harukan. Tan o bele babilan lia kiꞌik nuneꞌe, haꞌu kfoti o atu babilan lia mak boot kaliuk. Haꞌu moos kalo dahur, nebee ita hotu-hotu neon diꞌak bele-bele.’   
\p
\v 24 Hotu ema serwisu nomer tolu tama. Nia dale naꞌak, ‘Ama boot! Haꞌu katene ita boot, ema mak laran makaꞌas. Ita boot hola saa mak ema seluk nalo, no kuꞌu hola saa mak ema seluk kuda.  
\v 25 Haꞌu kataꞌuk, keta toꞌo osan neꞌe lakon mohu, hotu ita boot taa ukun baa haꞌu. Tan lia nia, haꞌu ksubar osan neꞌe diꞌa-diꞌak. Neꞌe, ama boot! Mola mikar ona ama boot osan kakaluk ida neꞌe, tan nafati dei!’   
\p
\v 26 Rona nola nunia, ulun nakbehek nia naꞌak, ‘O neꞌe, ema serwisu mak aat no baruk teen! Kalo o matene tiꞌan maꞌak, haꞌu kola saa mak ema seluk nalo, no kuꞌu kola saa mak ema seluk kuda,  
\v 27 tan saa o la baa rai osan neꞌe iha uma rai osan dei? Nebee kalo haꞌu kmai kikar, bele ketan funan. Masik oan ida dei moos, soꞌin!’   
\p
\v 28 Hotu ulun naruka niakaan ema serwisu seluk sia naꞌak, ‘Hola hikar osan hosi ema neꞌe, latan baa ema serwisu mak netan funan kakaluk lima nia.  
\v 29 Ema mak babilan diꞌa-diꞌak saa mak nia kaer tiꞌan, nia atu netan hetak waꞌin tenik. Mais ema mak la noꞌuk babilan saa mak nia kaer tiꞌan, ema atu nola nikar hotu-hotu nosi nia.’\x + \xo 25:29 \xt Mateus 13:12; Markus 4:25; Lukas 8:18\x*   
\p
\v 30 Hotu ulun natutan tenik naꞌak, ‘Kohi hola ema serwisu mak la folin neꞌe. Dada sarat hodi nia baa luan. Habusik nia noran susar basuk nodi tanis la nanawa iha fatin makukun nebaa!’ ”\x + \xo 25:30 \xt Lukas 19:11-27; Mateus 8:12, 22:13; Lukas 13:28\x*   
\s1 Yesus katak naꞌak, Nia atu natetu ema ida-idak moris baa oras rai falu fila  
\p
\v 31 Hotu Yesus dale liu naꞌak, “Haꞌu neꞌe, Ema Raiklaran Isin nosi laleꞌan. Haꞌu atu ktuun mai kikar kodi Haꞌukaan Ama beran mak makaꞌas, bele-bele ko Niakaan makbukar laleꞌan sia. Hotu Haꞌu kabesi aan baa Haꞌukaan kadera ukun makaꞌas, nebee kleno ema ida-idak hahalok, tuir saa mak sia nalo tiꞌan iha raiklaran.\x + \xo 25:31 \xt Mateus 16:27, 19:28\x*  
\v 32 Baa oras nia, ema nosi rai hotu-hotu iha raiklaran naklibur. Sia ida-idak atu mai nasoru Haꞌu. Haꞌu atu ksasa-faꞌe sia, hanesan ema makbalin sasa faꞌe bibi malae nosi bibi dadi baa klibur rua.  
\v 33 Ema sia mak nalo tuir Naꞌi Maromak hakaran, Haꞌu atu ktau sia baa Haꞌukaan sorin kwana. Mais seluk sia, Haꞌu atu ktau baa sorin karuk.  
\v 34 Baa oras nia, Haꞌu kaer ukun Naꞌin. Haꞌu katak baa ema mak iha Haꞌukaan sorin kwana kaꞌak, ‘Emi neꞌe mak simu matak-malirin hosi Haꞌukaan Ama. Mai tama baa fatin kabaas mak Nia babilan kedan bodik emi. Oras raiklaran sei la iha dauk, Nia babilan kedan tiꞌan fatin Nia bodik emi.  
\v 35 Emi bele tama, tan uluk baa oras Haꞌu ksalaen, emi hahaan Haꞌu. Baa oras Haꞌu kanroo, emi haroo Haꞌu. Haꞌu kmai hanesan ema matak, emi simu Haꞌu iha emikaan uma.  
\v 36 Haꞌu la koo tais, emi foo tais baa Haꞌu. Haꞌu kmoras, emi mai babilan Haꞌu. Haꞌu iha bui, emi mai haliku Haꞌu.’   
\p
\v 37 Rona nola nunia, ema moon sia iha Haꞌukaan sorin kwana atu nataa nikar naꞌak, ‘Ama naꞌi boot, neꞌe nunabee tiꞌan? Ama naꞌi naꞌak, Ama naꞌi salaen, ami hahaan. Ama naꞌi nanroo, ami haroo.  
\v 38 Ama naꞌi hanesan ema matak, ami simu iha amikaan uma. Ama naꞌi la noo tais, ami foo tais.  
\v 39 Ama naꞌi moras, ami baa babilan. Ama naꞌi iha bui, ami haliku. Hori hirak ami halo lia nia sia?’   
\p
\v 40 Haꞌu atu kataa sia kaꞌak, ‘Rona! Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Baa oras emi halo lia nunia sia bodik Haꞌukaan ema, masik sia ema kiꞌik basuk moos, emi halo tiꞌan bodik Haꞌu!’   
\p
\v 41 Hotu Haꞌu katak kedan baa ema seluk sia mak iha Haꞌukaan sorin karuk kaꞌak, ‘Hoi ema aat sia! Sees hosi neꞌe! Naꞌi Maromak lelen emi. Nia atu soe tama emi baa haꞌi naraka mak laka la nanawa. Nia nadiꞌa tiꞌan fatin susar nia bodik diabu sia no siakaan ulun.  
\v 42 Emi kona lelen nia, tan oras Haꞌu ksalaen, emi la hahaan haꞌu. Oras Haꞌu kanroo, emi la haroo Haꞌu.  
\v 43 Haꞌu kmai hanesan ema matak, emi la simu Haꞌu iha emikaan uma. Haꞌu la koo tais, emi la foo. Haꞌu kmoras, emi la babilan. Haꞌu iha bui, emi la haliku.’   
\p
\v 44 Rona nola nunia, ema aat nia sia atu nataa naꞌak, ‘Ama naꞌi boot, neꞌe nunabee tiꞌan? Ama naꞌi naꞌak, Ama naꞌi salaen, ami la hahaan. Ama naꞌi nanroo, ami la haroo. Ama naꞌi mai hanesan ema matak, ami la simu iha amikaan uma. Ama naꞌi la noo tais, ami la foo. Ama naꞌi moras, ami la babilan. Ama naꞌi iha bui, ami la haliku. Hori hirak ami halo ama naꞌi nunia?’   
\p
\v 45 Hotu Haꞌu atu kataa sia kaꞌak, ‘Rona! Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Baa oras emi la tulun Haꞌukaan ema kiꞌik sia, emi la tulun Haꞌu tiꞌan.’  
\v 46 Hotu ema aat nia sia netan kastikar nima-nimak. Mais ema moon nia sia netan moris nima-nimak.”\x + \xo 25:46 \xt Daniel 12:2\x*   
\c 26  
\s1 Ema boot sia buka dalan atu noꞌo Yesus  
\r (Markus 14:1-2; Lukas 22:1-2; Yohanis 11:45-53)  
\p
\v 1 Yesus nanorin notu lia nia sia hotu-hotu, Nia katak baa Niakaan maktuir sia naꞌak,  
\v 2 “Emi hatene tiꞌan haꞌak baa loron rua tenik, itakaan loron diꞌak sia toꞌo mai ona. Loron diꞌak nia mak ita halo Dahur Tubi Bakae. Kalo loron diꞌak nia toꞌo tiꞌan, ema atu faꞌan Ema Raiklaran Isin neꞌe. Hotu sia nedi noꞌo Haꞌu baa ai karuus.”\x + \xo 26:2 \xt Ema Israꞌel Sai Nosi Mesir 12:1-27\x*   
\p
\v 3 Baa oras Yesus dale nunia, naꞌilulik ulun sia no fukun adat sia naklibur iha Kayafas uman. Kayafas nia, mak naꞌilulik ulun boot.  
\v 4 Kayafas sia buka dalan atu kohi no-nook Yesus, nebee sia bele noꞌo Nia.  
\v 5 Mais sia nahulin dalan naꞌak, “Hein lai! Keta kohi Nia baa loron diꞌak sia, tan ema lear sia bele nakfetik ita.”   
\s1 Feto ida fui mina morin folin todan baa Yesus ulun  
\r (Markus 14:3-9; Yohanis 12:1-8)  
\p
\v 6 Baa oras nia, noo ema ida naran Simon. Nia nein iha leo Betania. Uluk, ema nakribi nia tan kona moras funi mea. Mais oras neꞌe, nia diꞌak tiꞌan. Baa oras loron diꞌak nia sia sei la toꞌo dauk, Yesus sia baa naa iha Simon uman.  
\v 7 Baa oras sia naa, feto ida mai nasoru Yesus. Feto nia kaer botir ida mak ema nalo nosi fatuk mahoo folin todan.\f + \fr 26:7 \ft Botir nia, Hakerek Moon Lia Yunani naꞌak halo hosi fatuk naran ἀλάβαστρος (‘alabastros’). Haree Lukas 7:37-38.\f* Botir nia moos nahisi mina morin isin mak folin todan basuk. Toꞌo Yesus baa, feto nia fui nanii mina nia baa Yesus ulun atu dadi tadak naꞌak nia nakneter Yesus.   
\p
\v 8 Mais baa oras Yesus Niakaan maktuir sia titu-naree nunia, sia krakat naꞌak, “Hoi! Feto saa mak neꞌe, toꞌo soe butan mina morin mahoo folin todan basuk nia!  
\v 9 Diꞌak liu faꞌan mina nia dei, nebee faꞌe osan waꞌin nia baa ema mukit!”   
\p
\v 10 Mais Yesus natene siakaan neon. Nia dale naꞌak, “Keta hasusar feto neꞌe! Haꞌu neon diꞌak, tan nia fui tiꞌan mina morin neꞌe baa Haꞌu.  
\v 11 Ema mukit sia namutuk no emi bei-beik. Mais la kleur ona, Haꞌu la kamutuk ko emi tenik,\x + \xo 26:11 \xt Hanoin Hikar Dalan Moris 15:11\x*  
\v 12 tan Haꞌu atu kmate ona. Nodi fui mina morin neꞌe baa Haꞌu, feto neꞌe nahulin tiꞌan Haꞌukaan isin, hanesan nia kari kedan ai funan baa Haꞌukaan maten.  
\v 13 Rona! Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Oras ema keke lema Naꞌi Maromak Manfatin Diꞌak baa fatin hotu-hotu iha raiklaran tomak, sia moos nanis dale feto neꞌe niakaan dadiꞌak. Hodi nunia, ema nanoin feto neꞌe toꞌo nima-nimak.”   
\s1 Yudas kabuar lia fuan no ema boot Yahudi sia atu latan Yesus  
\r (Markus 14:10-11; Lukas 22:3-6)  
\p
\v 14 Nosi Yesus Niakaan maktuir naꞌin sanulu resin rua nia, naꞌin ida naran Yudas Iskariot. Baa loron nia, nia sai baa buka naꞌilulik ulun sia.  
\v 15 Toꞌo sia baa, nia nusu naꞌak, “Ama sia! Kalo haꞌu kbele tulun emi kohi Yesus, emi foo saa baa haꞌu?”  
\p Sia moos nataa naꞌak, “Kalo makara faꞌan Nia baa ami, ami nanis selu.” Hotu sia sura nola osan murak tomak tolu nulu, latan baa Yudas.\x + \xo 26:15 \xt Sakarias 11:12\x*  
\v 16 Hotu Yudas sai atu buka dalan latan Yesus baa sia.   
\s1 Yesus nadahur Paska no Niakaan maktuir sia  
\r (Markus 14:12-21; Lukas 22:7-14,21-23; Yohanis 13:21-30)  
\p
\v 17 Sura tinan ema Yahudi sia nadahur loron diꞌak, loron hitu laran. Sia nanaran loron diꞌak nia sia naꞌak, ‘Dahur Tubi Bakae’. Baa oras dahur nia atu nahuu ona, Yesus Niakaan maktuir sia mai nusu baa Nia naꞌak, “Ama! Ohin kalan neꞌe ita musti loke Dahur Tubi Bakae hodi hoꞌo bibi malae atu haa baa Paska. Ama nakara ami baa hadiꞌa dahur fatik iha nabee?”   
\p
\v 18 Hotu Yesus nataa naꞌak, “Emi tama baa kota laran, hotu atu hasoru hola katuas ida. Katak baa nia haꞌak nuneꞌe, ‘Ama! Amikaan Ama Manorik nusu fatin ida iha ama uman atu nadahur Paska no Niakaan maktuir sia.’ ”   
\p
\v 19 Yesus naruka notu nunia, Niakaan maktuir sia moos baa nalo tuir nunia. Hotu sia nadiꞌa dahur Paska iha fatin nia.   
\p
\v 20 Kalan tiꞌan, Yesus no Niakaan maktuir naꞌin sanulu resin rua tuur nadahur.  
\v 21 Baa oras sia naa, Yesus dale naꞌak, “Fiar Haꞌu! Ema ida nosi emi atu latan Haꞌu baa ema seluk.”   
\p
\v 22 Rona nola nunia, sia noran la diꞌak. Sia ida-idak nusu baa Yesus naꞌak, “Ema mak Ita Boot dale nia, haꞌu ka?”   
\p
\v 23 Nia moos nataa naꞌak, “Ema mak loban tubi namutuk no Haꞌu baa haan fatik neꞌe, nia mak atu faꞌan lakon Haꞌu.\x + \xo 26:23 \xt Kananuk Sia 41:10\x*  
\v 24 Hanoin! Ema Raiklaran Isin neꞌe musti mate atu natoꞌo saa mak Maromak makoꞌan sia nakerek kedan hori uluk. Mais sintidu! Ema mak faꞌan Haꞌu, nia atu natiu niakaan dinu! Diꞌak liu niakaan inan la nahoris kedan nia!”   
\p
\v 25 Hotu Yudas, mak atu faꞌan Yesus, moos nusu kalolon naꞌak, “Nanis ema mak Ama dale nia, lahoos haꞌu ka?”  
\p Yesus nataa naꞌak, “O naꞌin duꞌuk mak maꞌak nunia tiꞌan.”   
\s1 Yesus katak naꞌak, tubi no anggor ween dadi tadak atu hodi hanoin Nia  
\r (Markus 14:22-26; Lukas 22:14-20; 1 Korintus 11:23-25)  
\p
\v 26 Baa oras sia sei naa, Yesus foti nola tubi baluk ida, nodi sera dodan baa Naꞌi Maromak. Hotu Nia tohi faꞌe tubi nia, lolo foo baa Niakaan maktuir sia. Nia katak naꞌak, “Tubi neꞌe, Haꞌukaan isin. Simu, haa baa ona!”   
\p
\v 27 Nunia hotu, Nia nola hemu fatik ida mak nakonu anggor ween. Nia namulak tenik, sera dodan baa Naꞌi Maromak. Hotu Nia lolo foo baa Niakaan maktuir sia. Nia katak naꞌak, “Simu, hemu baa ona.  
\v 28 Anggor ween neꞌe, Haꞌukaan raan mak atu nakduar nodi sori ema lear nosi sala. Nodi raan neꞌe, Naꞌi Maromak namate menon foun no emi.\x + \xo 26:28 \xt Ema Israꞌel Sai Nosi Mesir 24:8; Yeremia 31:31-34\x*  
\v 29 Mais nebee emi hatene, nahuu nosi oras neꞌe, Haꞌu la kemu tenik anggor ween ona, toꞌo Haꞌukaan Ama nabesi aan kaer ukun iha laleꞌan tiꞌan, foin Haꞌu kemu tenik ko emi.”   
\p
\v 30 Yesus dale notu nunia, sia nananu kananuk ida nodi tonun Naꞌi Maromak. Baa kalan nia moos, sia laꞌo kedan baa Foho Saitun.   
\s1 Yesus katak kedan naꞌak, Petrus atu neli Nia  
\r (Markus 14:27-31; Lukas 22:31-34; Yohanis 13:36-38)  
\p
\v 31 Baa oras sia laꞌo nia, Yesus katak baa Niakaan maktuir sia naꞌak, “Ohin kalan neꞌe, emi hotu-hotu atu halai hela Haꞌu. Hori uluk Maromak makoꞌan nakerek nela kedan nosi lia neꞌe naꞌak,  
\q1 ‘Haꞌu atu koꞌo makbalin.  
\q2 Hotu niakaan bibi malae sia nalai keen karin.’\x + \xo 26:31 \xt Sakarias 13:7\x*   
\p
\v 32 Nanis Haꞌu kmate. Mais, kalo Haꞌu kmoris kikar tiꞌan, Haꞌu atu kbaa uluk kein emi iha rai Galilea nebaa.”\x + \xo 26:32 \xt Mateus 28:16\x*   
\p
\v 33 Rona nola nunia, Petrus sakar naꞌak, “La bele nunia Ama! Masik ema seluk sia hotu-hotu nalai nela Ama moos, haꞌu la klaꞌo kela Ama!”   
\p
\v 34 Yesus nataa naꞌak, “Nunia ka? Rona mai Petrus. Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes no loos! Ohin kalan neꞌe, manu sei la kokoreek dauk, o meli Haꞌu isin tolu tiꞌan maꞌak, o la matene Haꞌu!”   
\p
\v 35 Mais Petrus sakar tenik naꞌak, “Lale Ama! Kalo Ama mate, haꞌu moos mate tuir. Haꞌu la kalai kela Ama!” Petrus niakaan mamaluk sia ida-idak moos naꞌak nunia.   
\s1 Yesus namulak iha Toꞌos Getsemani  
\r (Markus 14:32-42; Lukas 22:39-46)  
\p
\v 36 Hotu Yesus sia laꞌo iha Foho Saitun, toꞌo toꞌos ida naran ‘Getsemani’.\f + \fr 26:36 \ft Iha lia Ibrani, ‘Getsemani’ lia isin naꞌak, ‘laledun mina nosi saitun fuan’.\f* Iha nia Yesus katak baa Niakaan maktuir sia naꞌak, “Tuur heik iha neꞌe lai, tan Haꞌu atu kbaa kamulak iha nebaa.”  
\v 37 Mais Nia bolu nola Petrus, Yakobus no Yohanis, nebee sia baa bele-bele no Nia. Nahuu baa oras nia, Nia noran susar basuk no neon la metin.  
\v 38 Hotu Nia katak baa sia naꞌak, “Haꞌukaan neon susar basuk! Koran nuꞌu atu kmate dei. Emi tuur daka ho Haꞌu iha neꞌe lai.”   
\p
\v 39 Hotu Nia laꞌo soruk oan ida tenik. Nia nakniꞌa sudur baa rai nodi namulak naꞌak, “Ama! Kalo Ama nakara, Haꞌu lalika katiu kola susar neꞌe. Mais keta tuir Haꞌukaan hakaran, tuir Ama hakaran dei.”   
\p
\v 40 Namulak notu, Yesus fila baa Niakaan maktuir naꞌin tolu nia. Mais sia toba dukur. Nia nafanun sia nodi dale baa Petrus naꞌak, “Hoi Petrus! Nansaa emi toba? Haꞌu iha nebaa la oras dei, mais emi la bele hadeer tuur daka oan ida no!  
\v 41 Kose haroma emikaan matan lai, hotu daka ho Haꞌu! Emikaan neon nanis nakara nalo diꞌak, mais emikaan isin la biit. Diꞌak liu emi hamulak, nebee kalo kona sokur, emi bele terus.”   
\p
\v 42 Hotu Nia baa namulak tenik naꞌak, “Ama! Kalo Haꞌu kmusti katiu kola susar neꞌe, nebee tuir Ama hakaran dei.”  
\v 43 Namulak notu, Nia fila nikar baa Niakaan maktuir naꞌin tolu nia. Mais sia toba nikar tiꞌan, tan matan nakati todan.   
\p
\v 44 Hotu Nia laꞌo nela sia, baa namulak isin ida tenik. Nia nakroꞌan nikar baa Aman, nebee keta nabusik lerek Nia natiu susar nia, mais nebee tuir Aman hakaran dei.  
\v 45 Namulak notu, Nia fila nikar baa nafanun Niakaan maktuir sia naꞌak, “Emi sei toba ka? Haree lai! Niakaan oras toꞌo ona. Ema mak atu faꞌan Ema Raiklaran Isin mai tiꞌan. Ema mai kohi Haꞌu atu latan Haꞌu baa ema aat liman.  
\v 46 Hadeer ona! Loke matan, mana kokon baa nebaa lai! Ema mak faꞌan Haꞌu mai tiꞌan. Mai ita baa hasoru nia ona!”   
\s1 Ema boot sia solok ema baa kohi Yesus  
\r (Markus 14:43-50; Lukas 22:47-53; Yohanis 18:3-12)  
\p
\v 47 Yesus sei dale nunia, Niakaan maktuir ida naran Yudas mai no ema waꞌin. Sia mai nodi surik no ai kaliduk atu kohi Yesus. Sia tuir ukun nosi ema boot sia, mak naꞌilulik ulun sia no fukun adat sia.  
\v 48 Uluk Yudas foo kedan tadak baa sia naꞌak, “Haree diꞌa-diꞌak! Ema mak haꞌu kdeꞌi, kohi hola Nia ona! Tan Nia mak emi buka!”   
\p
\v 49 Toꞌo Yesus baa, Yudas liu kedan baa Niakaan oin nodi naꞌak, “Tabe, Ama Boot!” Hotu Yudas nakoꞌak nodi deꞌi Nia.   
\p
\v 50 Yesus nusu nia naꞌak, “Yudas! O mai neꞌe atu malo saa?” Hotu ema lear nia kabuun baa, kohi nola Yesus.   
\p
\v 51 Mais la natene falik, Yesus eman ida losu nola taha, taa kotu ema ida tilun sorin. (Ema kanek nia, naꞌilulik ulun boot atan.)  
\v 52 Naree nunia, Yesus katak baa ema mak taa nia naꞌak, “Maknua mikar okaan taha, tan ema mak nakaat nodi taha, nia moos atu mate kona taha.  
\v 53 O la matene ka? Haꞌu kbele kusu Haꞌukaan Ama nebee solok Niakaan makbukar maliun-maliun\f + \fr 26:53 \ft Hakerek Moon lia Yunani naꞌak ‘legion’ sanulu resin rua. Sondadu Roma legion ida, kona ema naꞌin rihun neen.\f* mai nosi laleꞌan atu tulun Haꞌu.  
\v 54 Mais lalika. Habusik baa, nebee ema neꞌe sia kohi nola Haꞌu. Tan lia neꞌe sia hotu-hotu natoꞌo saa mak hakerek kedan hori uluk iha Hakerek Moon.”   
\p
\v 55 Hotu Yesus dale baa ema lear nia sia naꞌak, “Hoi! Nansaa mai kohi Haꞌu hodi surik no ai kaliduk? Haꞌu neꞌe, ema aat ka? Sura loron Haꞌu kanorin ema iha Uma Hamulak Huun, mais emi la mai kohi Haꞌu.\x + \xo 26:55 \xt Lukas 19:47, 21:37\x*  
\v 56 Mais soꞌin baa dei! Kohi hola Haꞌu ona! Tan lia neꞌe natoꞌo saa mak Maromak makoꞌan sia nakerek kedan hori uluk iha Hakerek Moon.”  
\p Titu-naree ema lear kohi Yesus nunia, Niakaan maktuir sia nataꞌuk tebes toꞌo niꞌit aan nalai nela Nia.   
\s1 Ema nodi Yesus baa moon-metan  
\r (Markus 14:53-65; Lukas 22:54-55,63-71; Yohanis 18:13-14,19-24)  
\p
\v 57 Baa oras nia, naꞌilulik ulun sia, manorik ukun sia, no fukun Yahudi sia naklibur tiꞌan iha naꞌilulik ulun boot Kayafas uman. Ema mak kohi Yesus ohin nia, sia nodi Nia baa Kayafas uman.  
\v 58 Petrus moos tuir no-nook nosi kotuk. Toꞌo uma nia baa, Petrus moos tama baa lalawar, hotu tuur bele-bele no ema iha nia. Nia buka natene saa mak atu dadi baa Yesus.  
\v 59 Iha uma nia laran, ema boot sia buka lia kakaer atu nodi nasalak Yesus, tan nakara taa ukun mate baa Nia.  
\v 60 Masik sia natama ema mataa lia tolek waꞌin moos, sia la netan lia kakaer ida kedan. Mais ikus basuk, foin netan ema naꞌin rua  
\v 61 mak nataa naꞌak, “Ami rona Ema neꞌe dale naꞌak, ‘Haꞌu atu karoꞌon Uma Hamulak Huun. Mais toꞌo wainrua, Haꞌu kariik kikar.’ ”\x + \xo 26:61 \xt Yohanis 2:19\x*   
\p
\v 62 Hotu Kayafas nariik iha oin nodi nusu baa Yesus naꞌak, “Ema waꞌin tula sala baa O. Tan saa O no-nook dei?”  
\v 63 Mais Yesus la nataa kois. Hotu naꞌilulik nia nusu tenik naꞌak, “Haꞌu atu kusu neꞌe, mais O musti mataa tebe-tebes hanesan O mataa baa Naꞌi Maromak mak moris iha laleꞌan. Ema balu naꞌak, O neꞌe Kristus, Naꞌi Maromak Oan. Lia nia tebes ka lale?”   
\p
\v 64 Yesus nataa naꞌak, “Ama dale nia tebes. Nosi ikus, emi atu haree Haꞌu, mak Ema Raiklaran Isin, tuur iha laleꞌan iha Naꞌi Maromak sorin kwana. Haꞌu atu kaer ukun kamutuk ko Nia mak beran kaliuk nia. Emi moos haree Haꞌu kmai kikar, ktuun kodi kaloꞌan.”\x + \xo 26:64 \xt Daniel 7:13\x*   
\p
\v 65 Rona nola Yesus nataa nunia, naꞌilulik nia nawan saꞌe tebe-tebes, toꞌo lees nasira niakaan faru klobor. Hotu nia katak baa ema hotu-hotu iha nia naꞌak, “Ita lalika buka ema mataa lia tenik! Emi rona duꞌuk Nia foti aan nuꞌu Naꞌi Maromak Oan. Nia dale nahaat Naꞌi Maromak tiꞌan! Tuir itakaan ukun, kalo ema nalo aan nuꞌu Naꞌi Maromak, ema nia musti mate!  
\v 66 Dadi, ita atu hakotu nunabee?”  
\p Sia hotu-hotu nahii naꞌak, “Ema neꞌe, sala tebes! Musti taa ukun mate baa Nia!”\x + \xo 26:66 \xt Ukun-badu Naꞌilulik 24:16\x*   
\p
\v 67 Hotu ema naꞌin hira soruk baa soe kaban baa Yesus. Sia moos basa nakdiuk Nia\x + \xo 26:67 \xt Yesaya 50:6\x*  
\v 68 nodi naleuk naꞌak, “Hoi! Kalo O neꞌe Kristus tebes, O maꞌak kokon see mak tuku O neꞌe?”   
\s1 Petrus neli Yesus isin tolu  
\r (Markus 14:66-72; Lukas 22:56-62; Yohanis 18:15-18,25-27)  
\p
\v 69 Baa oras nia, Petrus sei tuur iha lalawar. Hotu ata feto ida mai dale no nia naꞌak, “Ohin nia, o moos bele-bele mo Yesus, ema Nasaret nia ka?”   
\p
\v 70 Mais Petrus neli iha ema waꞌin nia oin naꞌak, “Lale! Nansaa o musu nunia? Haꞌu la katene ema nia.”   
\p
\v 71 Hotu Petrus sai baa nariik iha odamatan nanokar oin. Feto ida seluk naree nia, hotu katak baa ema sia iha nia naꞌak, “Ohin nia, ema neꞌe moos bele-bele no Yesus, ema Nasaret nia.”   
\p
\v 72 Mais Petrus sakar naꞌak, “O bula arumak! Haꞌu ktuku fatuk la katene ema nia!”   
\p
\v 73 La kleur tenik, ema seluk dale baa Petrus naꞌak, “Hoi! Keta maktolek tenik maꞌak o la matene ema nia! Tan okaan lia klalain, manesak no ema Galilea sia!”   
\p
\v 74 Mais Petrus sakar nodi nabasuk lian tenik naꞌak, “Hoi! Haꞌu ktuku fatuk la katene ema nia!” Baa oras nia moos, manu kokoreek.   
\p
\v 75 Rona nola manu kokoreek, Petrus moos nanoin nola Yesus Niakaan lia fuan ohin nia mak naꞌak, “Manu sei la kokoreek dauk, o meli Haꞌu isin tolu tiꞌan, maꞌak o la matene Haꞌu.” Nanoin nola nunia, Petrus sai nikar baa luan nodi tanis nanseꞌur aan.   
\c 27  
\s1 Ema nodi Yesus baa Gubernur Pilatus  
\r (Markus 15:1; Lukas 23:1-2; Yohanis 18:28-32)  
\p
\v 1 Seisawan oan, ema hotu-hotu mak iha moon-metan Yahudi nia, kabuar lia atu noꞌo Yesus.  
\v 2 Hotu sia kesi Nia nodi baa gubernur Pilatus, tan sia nakara nebee gubernur taa ukun mate baa Nia.\f + \fr 27:2 \ft Baa oras nia, ema boot Yahudi sia la noo beran atu taa ukun mate baa ema. Tan lia nia, sia nodi Yesus baa Gubernur Pilatus, tan nia kaer ukunrai Roma iha nia.\f*   
\s1 Yudas mate nisa aan  
\r (Kristus Klosan Lian 1:18-19)  
\p
\v 3 Baa oras Yudas natene naꞌak naꞌilulik ulun sia no fukun adat sia nakotu atu noꞌo Yesus, nia neon monu baa niakaan salan, tan nia mak faꞌan lakon Yesus baa sia. Hotu Yudas baa nasoru sia atu foo nikar siakaan osan murak tomak tolu nulu nia.  
\v 4 Nia katak naꞌak, “Haꞌu kalo sala tiꞌan, tan haꞌu klatan baa emi ema mak la noo sala sa-saa.”  
\p Mais sia nataa naꞌak, “Hoi! Ami la hatene o ona! O musti matiu duꞌuk sala nia.”  
\v 5 Hotu Yudas soe lerek osan nia iha Uma Hamulak Huun laran. Hotu nia sai, baa nisa aan toꞌo mate.   
\p
\v 6 Rona nola lia nia, naꞌilulik sia libur nola osan nia hotu dale naꞌak, “Ita la bele hatama hikar osan neꞌe baa osan sera fatin, tan osan neꞌe kadoor tiꞌan.  
\v 7 Ita rona badaen sasanan ida atu faꞌan niakaan rai. Diꞌak liu ita hodi osan neꞌe baa sosa hola rai nia. Hodi nunia, ita bele halo rai nia dadi rate fatin bodik ema matak sia, kalo sia mate iha Yerusalem neꞌe.”  
\v 8 Hotu sia nodi osan nia, baa sosa nola rai nia. Toꞌo baa oras neꞌe, ema sei temi rai nia naꞌak, ‘Rai Raa’.\x + \xo 27:8 \xt Kristus Klosan Lian 1:18-19\x*   
\p
\v 9 Lia neꞌe natoꞌo saa mak Maromak makoꞌan Yeremia nakerek kedan hori uluk naꞌak,  
\q1 “Hori uluk aan ema Israꞌel sia nodi osan murak tomak tolu nulu atu sosa nola ata ida.  
\q2 Tan lia nia, sia nola osan murak tomak tolu nulu  
\q3 atu sosa nola rai rohan ida.   
\q1
\v 10 Rai nia, sia sosa nola nosi badaen sasanan,  
\q2 tuir saa mak Naꞌi Maromak naruka tiꞌan baa haꞌu.”\x + \xo 27:10 \xt Sakarias 11:12-13; Yeremia 18:2-4, 19:1-11, 32:6-15\x*   
\s1 Yesus iha Gubernur Pilatus oin  
\r (Markus 15:2-5; Lukas 23:3-5; Yohanis 18:33-38)  
\p
\v 11 Ema nodi Yesus toꞌo gubernur baa tiꞌan, gubernur nusu Yesus naꞌak, ‘ ‘Ema neꞌe sia naꞌak O neꞌe, Naꞌin Yahudi. Tebes ka lale?”  
\p Yesus nataa naꞌak, “Tebes. Ama dale nia loos.”   
\p
\v 12 Hotu naꞌilulik ulun sia no fukun adat sia tula lia waꞌin baa Yesus, mais la nataa kedan.   
\p
\v 13 Hotu gubernur nusu nikar naꞌak, “O la rona sia dale nia ka? Sia tula sala waꞌin baa O tiꞌan. Tan saa O la mataa?!”   
\p
\v 14 Mais Nia la nataa kedan, toꞌo gubernur moos benar.   
\s1 Gubernur Pilatus taa ukun mate baa Yesus  
\r (Markus 15:6-15; Lukas 23:13-25; Yohanis 18:39—19:16)  
\p
\v 15 Sura tinan, natoon baa ema Yahudi nadahur Paska, gubernur nabusik ema bui ida tuir ema lear boi.  
\v 16 Baa oras nia, noo ema bui ida naran Barabas.\f + \fr 27:16 \ft Hakerek Moon lia Yunani balu naꞌak, ‘Yesus Barabas’, balu tenik naꞌak ‘Barabas’ dei.\f* Ema hotu-hotu natene nia, tan nia ema aat basuk.  
\v 17 Baa loron nia, ema lear moos baa gubernur Pilatus atu nusu nebee nia nabusik sai ema bui ida, tuir siakaan adat. Rona nunia, Pilatus nusu baa sia naꞌak, “Diꞌak! Mais haꞌu atu kabusik see? Iha neꞌe, Barabas no Yesus mak ema temi naꞌak Kristus. Haꞌu kabusik mak nabee? Emi naꞌin boi duꞌuk.”  
\v 18 (Gubernur dale nunia, tan nia natene tiꞌan naꞌilulik ulun sia nodi Yesus baa nia, tan sia rai hirus baa Yesus.)   
\p
\v 19 Oras gubernur sei tuur leno lia nia, niakaan feen solok lia baa nia naꞌak, “Ama sintidu! Keta taa ukun baa Yesus nia, tan Nia ema moon. Hori fonin aan haꞌu kmeꞌi la diꞌak. Toꞌo oras neꞌe moos, haꞌu ksei koran la diꞌak.”  
\v 20 Mais naꞌilulik ulun sia no fukun adat sia sasuku bei-beik ema lear nia, nebee sia nusu gubernur nabusik Barabas no taa ukun mate baa Yesus.  
\v 21 Tan baa nia, gubernur nusu tenik baa sia naꞌak, “Nosi ema naꞌin rua neꞌe, haꞌu kabusik ida nabee?”  
\p Sia moos nataa bele-bele naꞌak, “Barabas! Mabusik Barabas dei!”   
\p
\v 22 Hotu gubernur nusu tenik naꞌak, “Kalo nunia, haꞌu kalo nunabee baa Yesus neꞌe, mak ema temi Kristus?”  
\p Sia hotu-hotu moos nahii bele-bele naꞌak, “Hoꞌo Nia dei! Hedi Nia baa ai karuus!”   
\p
\v 23 Hotu gubernur nusu tenik naꞌak, “Mais Nia sala saa? Haꞌu kleno Nia tiꞌan, mais la ketan sala kois!”  
\p Masik nunia moos, sia hotu-hotu nahii makaꞌas liu tenik naꞌak, “Hoꞌo Nia! Hedi Nia baa ai karuus ona!”   
\p
\v 24 La kleur falik, gubernur natene naꞌak nia la bele nalo saa tenik, tan ema lear nia atu krakat toꞌo nakfetik. Tan lia nia, nia nola wee nodi fasi liman iha siakaan oin. Nia moos katak baa sia naꞌak, “Haꞌu la katiu ema neꞌe niakaan mate! Emi hotu-hotu mak hatiu!”\x + \xo 27:24 \xt Hanoin Hikar Dalan Moris 21:6-9\x*   
\p
\v 25 Ema lear nia moos nahii nodi nataa naꞌak, “Soꞌin baa! Habusik ami ho amikaan bein oan sia mak hatiu hola Niakaan raan!”   
\p
\v 26 Rona nola nunia, gubernur dale naꞌak, “Loos emi dei.” Hotu nia nabusik Barabas tuir siakaan hakaran. Mais nia naruka ema noꞌat Yesus nodi oe besi tarak.\f + \fr 27:26 \ft Sondadu Roma sia nodi oe mak nalo nosi tali kulit lolon hira sia. Hotu, sia kesi ruin meik, lale, makdadi meik, baa tali kulit nia rohan sia. Kalo hoꞌat rua-ruan hodi oe nia, isin kulit nakluꞌas mohu. Ema Yahudi tau hoꞌat kladik toꞌo isin haat nulu dei. Mais, sondadu Roma sia la sura. Sia noꞌat bei-beik.\f* Noꞌat notu, nia latan Yesus baa sondadu sia, nebee sia nodi baa atu nedi noꞌo baa ai karuus.   
\s1 Sondadu sia naleuk nakdiuk Yesus  
\r (Markus 15:16-20; Yohanis 19:2-3)  
\p
\v 27 Nunia hotu, sondadu sia dada nodi Yesus baa siakaan fatin iha gubernur tofatik. Hotu sia bolu nola mai siakaan mamaluk sia hotu.\f + \fr 27:27 \ft Sondadu siakaan fatin nia, sia temi nodi lia Latin naꞌak, \ft \+it praetorium\+it*. Fatin nia, sondadu siakaan fatin duꞌuk iha ukunrai tofatik. Hakerek Moon lia Yunani naꞌak, sia bolu siakaan mamaluk \+it speira\+it* ida. \+it Speira\+it* ida nia, manesak no sondadu naꞌin atus neen.\f*  
\v 28 Sia kolu Yesus Niakaan tais no natais nikar Nia nodi faru klobor ida. Faru nia ilas mean asuaten,\f + \fr 27:28 \ft Tuir loos; Mateus nakerek naꞌak faru nia ilas ‘mean lakan’. Markus mak nakerek naꞌak ilas ‘mean asuaten’.\f* hanesan naꞌin sia natais.  
\v 29 Hotu sia nola ai tarak lain, noman nalo baa sabeo tarak. Hotu sia tau sabeo nia baa Yesus ulun nodi naleuk nakdiuk Nia, hanesan sia foti naꞌi foun nodi sabeo naꞌin. Sia moos nakaer ai knoꞌan ida baa Yesus liman kwana, hanesan knoꞌan ukun. Sia nakniꞌa seꞌi oin baa Nia, nodi naleuk naꞌak, “Tabe, Naꞌin Yahudi.”  
\v 30 Sia moos soe kaban baa Nia. Sia nola knoꞌan nia nosi Yesus liman, nodi taꞌe nakdiuk Niakaan ulun.  
\v 31 Naleuk nakdiuk Nia notu, sia kolu faru klobor nia, hotu natais nikar Niakaan tais baa. Hotu sia nodi Nia sai baa kota Yerusalem luan atu nedi noꞌo Nia baa ai karuus.   
\s1 Sia nedi Yesus baa ai karuus  
\r (Markus 15:21-32; Lukas 23:26-43; Yohanis 19:17-27)  
\p
\v 32 Oras sia dada nodi Yesus baa, sia nasoru nola ema naꞌin ida iha dalan klaran. Ema nia naran Simon. Nia nosi kota Kirene. Hotu sondadu sia seten nia natiu Yesus Niakaan ai karuus.  
\v 33 Hotu sia laꞌo toꞌo fatin ida naran \it Golgota\it*. (Naran neꞌe naꞌak, “fatin ulun ruin”.)  
\v 34 Iha nia, sia atu naroo Yesus nodi anggor ween kahur ai moruk, nebee Nia bele terus moras. Yesus norut oan ida, hotu dudu fila.\x + \xo 27:34 \xt Kananuk Sia 69:22\x*   
\p
\v 35 Hotu sia nedi Nia baa ai karuus, hotu taman ai karuus nia. Hotu sondadu sia suut liman atu nodi natene see mak netan Yesus farun.\x + \xo 27:35 \xt Kananuk Sia 22:19\x*  
\v 36 Hotu sia tuur daka iha nia.  
\v 37 Sia moos nakerek baa ai kabelak ida naꞌak,  
\qc “NEꞌE YESUS, NAꞌI YAHUDI”  
\p Hotu sia nedi kedan ai kabelak nia baa ai karuus iha Yesus ulun leten, nebee ema bele natene lia krarain taa ukun mate baa Nia.   
\p
\v 38 Iha nia moos, sia nedi noꞌo ema madauk teen naꞌin rua. Ida iha Yesus sorin kwana, ida tenik iha sorin karuk.   
\p
\v 39 Ema hotu-hotu mak laꞌo tuir nia, titu-naree Yesus. Sia nakmulis ibun nodi naleuk Nia.\f + \fr 27:39 \ft Hakerek Moon lia Yunani naꞌak sia ‘kiku ulun’. Ema Yahudi sia kiku ulun nodi naleuk ema, nuꞌu ita hakmulis ibun hodi haleuk ema.\f* \x + \xo 27:39 \xt Kananuk Sia 22:8, 109:25\x*  
\v 40 Sia nahii baa Nia naꞌak, “Hoi! O maꞌak O bele maroꞌon Uma Hamulak Huun, toꞌo baa wainrua mariik mikar tiꞌan. Tebes ka? Kalo O tebe-tebes Naꞌi Maromak Oan, sori aan tuun mosi ai nia ona.”\x + \xo 27:40 \xt Mateus 26:61; Yohanis 2:19\x*   
\p
\v 41 Nunia moos, naꞌilulik ulun sia, manorik ukun sia, no fukun adat sia naleuk Nia naꞌak,  
\v 42 “Nia bele sori ema seluk, mais la bele sori aan duꞌuk. Uluk Nia katak naꞌak, Nia ema Israꞌel siakaan naꞌin! Kalo nunia, diꞌak liu Nia tuun nosi ai nia lai, foin ita fiar Nia.  
\v 43 Kalo Nia tebe-tebes Naꞌi Maromak Oan, habusik nebee  
\q1 ‘Nia naloon baa Naꞌi Maromak.  
\q2 Kalo Naꞌi Maromak beer Nia,  
\q3 habusik Naꞌi Maromak mak sori Nia.’ ”\x + \xo 27:43 \xt Kananuk Sia 22:9\x*   
\p
\v 44 Ema madauk naꞌin rua nia moos tuir naleuk Nia nunia.   
\s1 Yesus mate  
\r (Markus 15:33-41; Lukas 23:44-49; Yohanis 19:28-30)  
\p
\v 45 Nunia hotu, nakukun luri taka nola rai nia nosi loro natetu toꞌo tuku tolu loro malirin.  
\v 46 Kreꞌis tuku tolu loro malirin, Yesus nahii nodi siakaan lia Aram naꞌak, \it “Eli! Eli! Lema sabaktani?”\it* (Lia isin naꞌak, “Haꞌukaan Maromak! Haꞌukaan Maromak! Tan saa Ama taliꞌur laꞌo mela Haꞌu nuneꞌe?”)\x + \xo 27:46 \xt Kananuk Sia 22:2\x*   
\p
\v 47 Ema naꞌin hira mak kreꞌis ai karuus nia rona nola Yesus lian maliak nia. Sia moos dale naꞌak, “Hoi! Rona lai. Nia bolu Elia, mak Maromak makoꞌan uluk nia!”  
\v 48 Hotu ema ida nalai kedan baa nola wee teen, loban tama baa tua siin. Nia tuu wee teen nia nodi ai knoꞌan rohan, hotu lolo soruk baa Yesus ibun, nebee Nia norut.\x + \xo 27:48 \xt Kananuk Sia 69:22\x*   
\p
\v 49 Mais ema seluk tenik dale naꞌak, “Hein lai! Ita haree kokon! Elia atu mai sori Nia ka lale?”   
\p
\v 50 Hotu Yesus nahii tenik nodi lian makaꞌas. Hotu nawan kotu.   
\p
\v 51 Iha Uma Hamulak Huun noo tais odamatan boot ida mak neli Naꞌi Maromak Keꞌan Lulik Kaliuk. Natoon baa Yesus nawan kotu, tais odamatan nia naksira faꞌe baa rua, nosi leten toꞌo raik. Baa oras nia moos, rai kakekuk toꞌo fatuk boot nakfera.\x + \xo 27:51 \xt Ema Israꞌel Sai Nosi Mesir 26:31-33\x*  
\v 52 Rate sia moos nakloke. Naꞌi Maromak eman sia mak mate tiꞌan, Nia nalo balu moris nikar.  
\v 53 Baa oras Yesus moris nikar tiꞌan, sia sai mai nosi siakaan rate tama baa Yerusalem. Ema lear moos naree nodi matan duꞌuk.   
\p
\v 54 Iha Golgota, sondadu ulun no niakaan ain-liman sia daka Yesus Niakaan ai karuus. Baa oras sia naree rai kakekuk no lia hotu-hotu mak dadi nia, sia nataꞌuk basuk. Sia dale naꞌak, “Adeei! Ema neꞌe, Naꞌi Maromak Oan tebes!”   
\p
\v 55 Feto naꞌin hira moos titu Yesus mate nosi dook. Sia tuir Nia tiꞌan nosi Galilea, tan uluk sia mak naliku Yesus no Niakaan ema sia.  
\v 56 Iha feto nia sia, noo Maria nosi leo Magdala, Maria ida tenik (mak Yakobus no Yusuf inan), no Sebadeus feen (mak Yakobus no Yohanis inan).\x + \xo 27:56 \xt Lukas 8:2-3\x*   
\s1 Sia nakoi Yesus  
\r (Markus 15:42-47; Lukas 23:50-56; Yohanis 19:38-42)  
\p
\v 57 Yesus mate nia, kona baa loron lima. Awan, kona baa ema Yahudi siakaan loron hamulak, mak loron hanawa serwisu. Iha nia noo ema ida naran Yusuf. Nia ema maksoin nosi leo Arimatea. Nia moos tuir Yesus hanorin kleur tiꞌan. Baa oras loro atu monu baa loron lima nia, Yusuf buka dalan atu natuun kedan Yesus maten nosi ai karuus, tan loron hanawa serwisu atu toꞌo ona.  
\v 58 Tan baa nia, loro sei la monu dauk, Yusuf baa Gubernur Pilatus atu nusu Yesus maten. Gubernur moos nakara, hotu latan maten nia baa Yusuf.  
\v 59 Hotu Yusuf baa Golgota, natuun nola Yesus maten nosi ai karuus. Nia falun diꞌa-diꞌak nodi tais foun mak folin todan.  
\v 60 Baa oras nia, ema foin baꞌat notu fatuk kuak atu nadiꞌa kedan rate bodik Yusuf no familin sia. Hotu Yusuf no niakaan ema sia natama Yesus maten baa kuak nia. Hotu sia dudu nola fatuk belar boot ida nodi taka kuak nia. Hotu Yusuf sia fila nikar.   
\p
\v 61 Baa oras nia, Maria nosi Magdala no Maria ida seluk nia moos tuir toꞌo nebaa. Sia tuur nodi mana baa kuak nia.   
\s1 Gubernur naruka makdaka rai baa daka Yesus raten  
\p
\v 62 Awan, kona baa ema Yahudi siakaan loron hamulak, naꞌilulik ulun sia no ema Farisi sia baa nasoru gubernur.  
\v 63 Toꞌo baa, sia katak naꞌak, “Ama Gubernur, ami hanoin hori hirak nia, baa oras ema tolek teen nia sei moris, nia katak naꞌak nuneꞌe, ‘Haꞌu nanis mate, mais baa wainrua, Haꞌu kmoris kikar.’\x + \xo 27:63 \xt Mateus 16:21, 17:23, 20:19; Markus 8:31, 9:31, 10:33-34; Lukas 9:22, 18:31-33\x*  
\v 64 Tan baa nia, Ama tulun maruka daka diꞌa-diꞌak rate nia, toꞌo wainrua. Hodi nunia, Niakaan maktuir sia la bele nanaꞌo nola Niakaan maten, hotu tolek ema naꞌak Nia moris nikar tiꞌan. Tan kalo sia tolek nunia, hahalok nia aat liu tan siakaan hahalok uluk nia baa oras sia dale naꞌak, Nia mak Kristus.”   
\p
\v 65 Rona nola nunia, gubernur nataa naꞌak, “Diꞌak! Hodi makdaka rai baa daka diꞌa-diꞌak fatin nia.”   
\p
\v 66 Hotu sia baa fatin nia nodi makdaka rai. Toꞌo nebaa, sia nanit mate rate nia odamatan.\f + \fr 27:66 \ft Ema matenek Hakerek Moon naꞌak, sia marak rate nia nodi tau kabas baa fatuk no kuak kadidin, nodi nanit satan leur nola fatuk nia.\f* Hotu naruka makdaka rai sia daka bei-beik, nebee ema keta mai nanaꞌo nola maten nia.   
\c 28  
\s1 Yesus moris nikar  
\r (Markus 16:1-10; Lukas 24:1-12; Yohanis 20:1-10)  
\p
\v 1 Ema Yahudi siakaan loron hamulak siku tiꞌan, awan kona baa loron domiku. Baa loron domiku seisawan oan, Maria nosi Magdala no Maria seluk nia, baa naree Yesus raten.  
\v 2 Teki-tekis, rai kakekuk boot. Maromak Niakaan makbukar laleꞌan ida tuun mai, baa dudu sees fatuk boot mak taka kuak nia. Hotu makbukar nia tuur baa fatuk nia leten.  
\v 3 Niakaan oin naksinak hanesan mameran, no niakaan tais mutin moos.  
\v 4 Naree nunia, makdaka rai sia nataꞌuk basuk toꞌo kiki lirin. Sia la bele kakoen aan, ahan ema maten.   
\p
\v 5 Hotu makbukar laleꞌan nia katak baa feto nia sia naꞌak, “Lalika hataꞌuk! Haꞌu katene emi mai buka Yesus, Ema mak sia nedi noꞌo baa ai karuus nia.  
\v 6 Mais Nia la iha neꞌe ona. Nia moris nikar tiꞌan, tuir saa mak Nia dale kedan tiꞌan. Mai tama baa haree duꞌuk maten fatin nia. Mamuk tiꞌan!  
\v 7 Rona! Fila lai-lais baa katak baa Yesus Niakaan maktuir sia haꞌak, Nia moris nikar tiꞌan. Nia uluk baa Galilea tiꞌan. Sia musti baa nasoru Nia iha nebaa, hanesan Nia nameno kedan tiꞌan baa sia. Haꞌukaan dalen neꞌe, tebes.”   
\p
\v 8 Rona nola nunia, feto nia sia nalai sai laꞌo nela fatin nia. Sia noran nataꞌuk, mais sia moos noran diꞌak. Sia fila lai-lais atu katak lia nia hotu-hotu baa Yesus Niakaan maktuir sia.   
\p
\v 9 Mais toꞌo dalan klaran, sarebak Yesus nasoru sia nodi dale naꞌak, “Saloom!” Naree nunia, sia moos nareꞌis aan, baa nakoꞌak Niakaan ain nodi loꞌu-sudur baa Nia.  
\v 10 Nia moos dale naꞌak, “Keta hataꞌuk! Baa katak Haꞌukaan maktuir sia, nebee sia baa nein Haꞌu iha Galilea.”   
\s1 Makdaka rai sia baa nasara lia, nosi saa mak dadi iha Yesus raten  
\p
\v 11 Baa oras feto nia sia sei iha dalan klaran, makdaka rai sia moos fila baa kota. Sia baa nasara lia hotu-hotu mak dadi tiꞌan nia baa naꞌilulik ulun sia.  
\v 12 Rona nola nunia, naꞌilulik ulun nia sia koꞌa lia fuan no fukun adat sia atu selu osan waꞌin nodi taka makdaka rai ibun.  
\v 13 Sia katak baa makdaka rai sia naꞌak, “Hoi! Kalo ema nusu emi, emi hataa nuneꞌe: Kalan boot ami toba dukur. La hatene falik, Niakaan maktuir sia mai nanaꞌo nola Niakaan maten.  
\v 14 Kalo Ama Gubernur rona nola lia nia, emi lalika hataꞌuk, tan ami mak atu hahulin ama boot nia.”   
\p
\v 15 Hotu makdaka rai sia simu nola osan nia, no nalo tuir siakaan hakaran. Etuk, toꞌo baa oras neꞌe moos, ema Yahudi sia sei fiar lia tolek nia.   
\s1 Yesus natadu aan baa Niakaan maktuir sia  
\r (Markus 16:14-18; Lukas 24:36-49; Yohanis 20:19-23; Kristus Klosan Lian 1:6-8)  
\p
\v 16 Nunia hotu, Yesus Niakaan maktuir naꞌin sanulu resin ida baa Galilea atu nasoru Nia iha foho ida, tuir Niakaan mamenon uluk nia.\x + \xo 28:16 \xt Mateus 26:32; Markus 14:28\x*  
\v 17 Baa oras sia naree Nia iha nebaa, sia loꞌu-sudur baa Nia. Masik nunia moos, balu sei neon ruak.   
\p
\v 18 Hotu Yesus mai nareꞌis aan baa sia, nodi dale naꞌak, “Naꞌi Maromak latan beran baa Haꞌu tiꞌan, nebee Haꞌu ukun hotu-hotu iha laleꞌan no raiklaran.  
\v 19 Tan lia nia, emi musti baa raiklaran tomak, katak Haꞌukaan Manfatin Diꞌak baa ema nosi rai hotu-hotu. Hatudu dalan nebee sia dadi baa Haꞌukaan ema. Sarani sia nebee foo tadak naꞌak sia talin malu tiꞌan no Ama, no Niakaan Oan, no Niakaan Kmalar Lulik.\x + \xo 28:19 \xt Kristus Klosan Lian 1:8\x*  
\v 20 Hotu hanorin nebee sia nalo tuir ukun hotu-hotu mak Haꞌu katak tiꞌan baa emi. Hanoin diꞌa-diꞌak! Haꞌu kafati ko emi toꞌo rai falu fila.”