\id GAL  
\h Galatia 
\toc1 Paulus nakerek bodik hutun sarani sia iha rai Galatia 
\toc2 Galatia 
\toc3 Gal 
\mt2 Paulus nakerek  
\mt2 bodik hutun sarani sia iha rai  
\mt1 Galatia  
\c 1  
\s1 Paulus nahuu nakerek baa ema Galatia sia  
\p
\v 1-2 Tabe nosi haꞌu Paulus, mak Yesus Kristus klosan. Haꞌu ksolok hakerek neꞌe baa emi hutun sarani sia mak iha rai Galatia. Mamaluk mak namutuk no haꞌu iha neꞌe moos solok tabe baa emi.  
\p Haꞌu kdadi klosan neꞌe, lahoos ema raiklaran mak foti haꞌu, mais Ama Maromak no Yesus Kristus duꞌuk mak foti haꞌu. Yesus nia, Kristus mak Naꞌi Maromak solok mai. Nia mate, mais Naꞌi Maromak nalo Nia moris nikar. Hotu, Nia solok haꞌu baa katak Lia Diꞌak nia baa ema.   
\p
\v 3 Haꞌu kakroꞌan baa Naꞌi Maromak itakaan Ama no Yesus Kristus itakaan Naꞌin, nebee Sia natudu laran diꞌak baa emi toꞌo emi bele moris manek no dame.  
\v 4 Kristus latan isin lolon toꞌo mate nebee kasu mohu itakaan salan no nasai ita nosi aꞌaat raiklaran. Lia nia sia hotu-hotu tuir Ama Maromak hakaran.  
\v 5 Tan baa nia, ita tonu-haboot Nia nohuun! Lia neꞌe, tebes!   
\s1 Paulus krakat tan ema Galatia sia seꞌi kotuk tiꞌan baa hanorin loos  
\p
\v 6 Mamaluk sia, emi halo haꞌu beik karin tiꞌan! Naꞌi Maromak boi emi tiꞌan, tan Nia nakara nebee emi hatene Kristus laran diꞌak. Mais tan saa emi seꞌi kotuk lais nunia, hotu fiar seluk baa hanorin  
\v 7 mak la loos? Uluk, haꞌu kanorin emi tiꞌan hanorin loos nosi lia Yesus Kristus. Mais oras neꞌe, maktolek teen sia mai naktolek Lia Diꞌak nia, toꞌo nabenar emi.   
\p
\v 8 Hanoin diꞌa-diꞌak! Naꞌi Maromak nanis kastikar ema mak mai nanorin lia seluk mak la manesak no Lia Diꞌak mak uluk ami hanorin baa emi. Masik ema nia nosi ami ka, nosi Naꞌi Maromak Niakaan makbukar laleꞌan ka, nanis nia kona kastikar!  
\v 9 Ami katak kedan tiꞌan lia neꞌe hori uluk. Mais oras neꞌe haꞌu kakara katak tenik nuneꞌe: Kalo ema mai nanorin seluk nosi Lia Diꞌak mak uluk emi simu tiꞌan nia, habusik Naꞌi Maromak kastikar ema nia.   
\p
\v 10 Haꞌu kakaꞌas aan dale nunia, tan haꞌu kbuka Naꞌi Maromak tonun, lahoos ema raiklaran tonun. Emi haneo haꞌu kbuka ema raiklaran tonun ka? Lale! Tan kalo haꞌu kbuka ema raiklaran tonun, haꞌu la kfatan dadi Kristus ain-liman.   
\s1 Oin nunabee toꞌo Paulus dadi baa Kristus klosan  
\p
\v 11 Mamaluk sia! Haꞌu katak malorek nuneꞌe: Lia Diꞌak mak haꞌu kanorin baa emi nia, lahoos ema raiklaran mak naseꞌi.  
\v 12 Haꞌu la ksimu kosi ema raiklaran. Ema raiklaran ida moos la nanorin baa haꞌu. Yesus Kristus duꞌuk mak nalore baa haꞌu.   
\p
\v 13 Emi rona nanis lia nosi haꞌukaan moris baa oras sei moris tuir adat Yahudi. Baa oras nia, haꞌu ktonan Naꞌi Maromak eman sia, tan haꞌu kbeer kadodok sia.\x + \xo 1:13 \xt Kristus Klosan Lian 8:3, 22:4-5, 26:9-11\x*  
\v 14 Haꞌu moos katene mohu adat Yahudi, liu nosi mamaluk Yahudi seluk sia mak otas no haꞌu. Haꞌu mak madinas tebes kalaꞌo amikaan bei uluk siakaan adat hotu-hotu.\x + \xo 1:14 \xt Kristus Klosan Lian 22:3\x*   
\p
\v 15-16 Masik nunia moos, Naꞌi Maromak nakotu tiꞌan atu natudu Oan baa haꞌu. Haꞌukaan ina sei la nahoris haꞌu dauk, Naꞌi Maromak boi kedan haꞌu tiꞌan, tan Nia beer natudu laran diꞌak baa haꞌu. Hotu Nia solok haꞌu baa kanorin ema mak lahoos Yahudi. Baa oras Nia solok haꞌu, haꞌu la kbaa kusu lia tateꞌan nosi ema seluk.\x + \xo 1:15-16 \xt Kristus Klosan Lian 9:3-6, 22:6-10, 26:13-18\x*  
\v 17 Haꞌu moos la baa kasoru fukun sarani sia iha Yerusalem mak dadi Yesus klosan sia hori uluk. Mais haꞌu kbaa kedan rai Arab. Nunia hotu, haꞌu kmai kikar kota Damsik.   
\p
\v 18 Tinan tolu siku liu lai, foin haꞌu kbaa kasoru Petrus\f + \fr 1:18 \ft Hakerek Moon lia Yunani iha tohar neꞌe tau naran, \ft \+it Kefas\+it*. Naran nia, Petrus naran ida seluk. Iha lia Aram, naran Kefas. Iha lia Yunani, naran Petrus. Mais naran rua nia, isin manesak naꞌak “fatuk”.\f* iha Yerusalem. Haꞌu kein iha nebaa toꞌo loron sanulu resin lima.\x + \xo 1:18 \xt Kristus Klosan Lian 9:26-30\x*   
\p
\v 19 Baa oras nia, haꞌu la kasoru klosan rumak sia. Haꞌu kasoru loos Naꞌi Yesus alin Yakobus, no Petrus.  
\v 20 Saa mak haꞌu kakerek neꞌe, tebes no loos! Naꞌi Maromak moos natene, haꞌu la kaktolek.   
\p
\v 21 Nunia hotu, haꞌu kbaa rai Siria no rai Kilikia.  
\v 22 Oras nia, Kristus eman sia iha rai Yudea sei la natene haꞌu dauk.  
\v 23 Sia rona loos lia naꞌak, “Ema mak uluk nasusar ita nia, oras neꞌe nia nanorin Lia Diꞌak nosi fiar baa Kristus. Tuir loos, nia mak uluk nakara nadodok itakaan fiar nia.”  
\v 24 Rona lia nia, sia tonu-naboot Naꞌi Maromak tan haꞌu kfiar baa Kristus tiꞌan.   
\c 2  
\s1 Naꞌi Yesus klosan sia iha Yerusalem simu Paulus  
\p
\v 1 Tinan sanulu resin haat siku, haꞌu ko Barnabas fila kikar baa kota Yerusalem. Ami moos ho ema makfiar ida naran Titus. Nia lahoos ema Yahudi.\x + \xo 2:1 \xt Kristus Klosan Lian 11:30, 15:2\x*  
\v 2 Ami baa nebaa, tan Naꞌi Maromak mak naruka. Toꞌo baa, haꞌu katak kalore baa fukun sarani sia kosi Lia Diꞌak mak haꞌu kanorin tiꞌan baa ema lahoos Yahudi sia. Oras nia, haꞌu kdale ko sia mesan, nebee sia bele tetu saa mak haꞌu kanorin nia, loos ka, lale. Kalo sia nakotu naꞌak la loos, ema bele dale naꞌak, haꞌukaan serwisu nia butan.   
\p
\v 3 Mais, sia simu. Sia moos nakotu naꞌak, masik Titus nia ema Yunani moos, nia lalika namane aan tuir ukun-badu Yahudi.  
\v 4 Mais noo ema naꞌin hira la simu nunia, tan sia nanorin seluk. Sia nia, mamaluk sarani, mais sia oin-kotuk. Sia tama no-nook iha amikaan klaran atu seten ema mak lahoos Yahudi, nebee tuir ukun-badu Yahudi. Tuir loos, ita la tatalik tenik ho ukun-badu nia sia tiꞌan. Ita lalika hanaꞌi baa ukun-badu nia sia hanesan ata ona, tan Yesus Kristus sori ita tiꞌan.  
\v 5 Tan lia nia, ami la simu siakaan hanorin kaleꞌuk nia. Emi bele fiar nohuun baa Lia Diꞌak mak haꞌu kanorin tiꞌan baa emi nia, tan hanorin nia mak tebes no loos.   
\p
\v 6 Oras nia, fukun nia sia simu haꞌukaan hanorin nodi la tuꞌan sa-saa. Sia nia, ema nafoli naꞌak, ema boot. Mais Naꞌi Maromak la fihir oin. Masik sia ema boot ka, ema kiꞌik ka, la saa ida.\x + \xo 2:6 \xt Hanoin Hikar Dalan Moris 10:17\x*  
\v 7 Surak sia natebes naꞌak, Naꞌi Maromak solok haꞌu baa kodi Niakaan Lia Diꞌak baa ema lahoos Yahudi, hanesan Nia moos solok Petrus nodi Niakaan Lia Diꞌak baa ema Yahudi.  
\v 8 Naꞌi Maromak latan beran baa Petrus atu dadi klosan bodik ema Yahudi. Nunia moos, Nia latan beran baa haꞌu atu kdadi klosan bodik ema lahoos Yahudi.  
\v 9 Oras nia, ema nafoli Yakobus, Petrus,\f + \fr 2:9 \ft Hakerek Moon lia Yunani iha tohar neꞌe tau naran, \ft \+it Kefas\+it*. Nia, Petrus naran ida seluk.\f* no Yohanis naꞌak, sarani ulun. Baa oras sia naꞌin tolu natene nola naꞌak, Naꞌi Maromak natudu tiꞌan laran diꞌak baa haꞌu, sia moos kaer liman no ami rua Barnabas atu dadi tadak naꞌak, ami hotu-hotu neon mesak ida tiꞌan. Sia nakara ami mak hodi Lia Diꞌak bodik ema lahoos Yahudi, no sia naꞌin duꞌuk mak nodi bodik ema Yahudi.  
\v 10 Mais noo lia ida mak sia naruka baa ami naꞌak, keta haluꞌa tulun ema mukit sia. Mais tuir loos, haꞌu kalo nanis nunia tiꞌan.   
\s1 Paulus deꞌan Petrus iha Antiokia  
\p
\v 11 Dala ida Petrus mai kota Antiokia. La kleur, haꞌu kdeꞌan nia loke fore tan nia nalo sala.  
\v 12 Oras nia foin mai Antiokia, sura loron nia tuur naa-nemu namutuk no mamaluk mak fiar mak lahoos Yahudi. Mais la kleur, Yakobus belun ema Yahudi sia moos mai Antiokia. Naree nunia, Petrus nakiduk nela mamaluk lahoos Yahudi nia sia, no la tuur naa-nemu no sia ona. Nia nataꞌuk ema Yahudi mak nanorin naꞌak, Kristus eman musti kaer metin ukun-badu Yahudi, no musti moris salin nosi ema mak lahoos Yahudi.   
\p
\v 13 Naree Petrus nalo nunia, mamaluk Yahudi rumak sia moos nalo tuir. Toꞌo Barnabas moos oin-kotuk nunia.  
\v 14 Mais haꞌu katene sia la tuir tebe-tebes Lia Diꞌak isin. Haꞌu moos deꞌan Petrus iha siakaan oin kaꞌak, “Hoi, Petrus! O neꞌe, ema ida nosi klubun Yahudi mak simu ukun-badu Yahudi hori uluk. Mais oras neꞌe, Naꞌi Maromak loke dalan tiꞌan nebee ema mak fiar baa Yesus Kristus la tatalik no ukun-badu nia sia ona. Mau moos natebes lia nia tiꞌan. Dadi, nunabee oras neꞌe mau sei seten mamaluk lahoos Yahudi, nebee sia nalo aan nuꞌu ema Yahudi?”   
\p
\v 15 Haꞌu kdeꞌan Petrus nunia, tan ami rua ema Yahudi hotu. Amikaan klubun Yahudi la manesak no klubun seluk sia, tan amikaan klubun natene kedan Naꞌi Maromak kleur tiꞌan.  
\v 16 Mais oras neꞌe, ita hatene haꞌak Naꞌi Maromak nafoli ita naꞌak, ema loos, lahoos tan ita halo tuir ukun-badu Yahudi, mais tan ita fiar baa Yesus Kristus. Ami duꞌuk fiar baa Yesus Kristus, nebee Naꞌi Maromak simu ami, tan ami hatene tiꞌan Naꞌi Maromak la simu ema, tan ema nia nalo tuir ukun-badu. Mais Nia simu ema, tan fiar baa Yesus Kristus.\x + \xo 2:16 \xt Kananuk Sia 143:2; Roma 3:20,22\x*   
\p
\v 17 Tan lia nia, ami hanorin ema haꞌak, Naꞌi Maromak simu ema tan fiar baa Kristus. Keta arumak ami sala tan fiar baa Kristus, hotu la tuir tenik ukun-badu Yahudi ona. Lale! Ami la sala.  
\v 18 Kalo haꞌu ktuir kikar ukun-badu mak haꞌu klaꞌo kela tiꞌan nia, foin haꞌu ksala!  
\v 19 Uluk, haꞌu kakaꞌas aan moris tuir ukun-badu nia sia, mais la bele. Oras neꞌe, haꞌu klaꞌo kela tiꞌan ukun-badu nia sia, nebee haꞌu kbele moris talin malu ko Kristus. Moris nunia lai, foin Naꞌi Maromak simu haꞌu. Dale badak dei, haꞌu kmate tiꞌan, hedi baa ai karuus kamutuk ko Kristus.  
\v 20 Oras neꞌe lahoos haꞌu mak moris, mais Kristus mak moris iha haꞌukaan isin lolon. Haꞌu ketan moris foun neꞌe, tan haꞌu kfiar baa Naꞌi Maromak Oan. Nia nadomi haꞌu liu resik, toꞌo mate selu nola haꞌu.  
\v 21 Naꞌi Maromak simu haꞌu tan Nia laran diꞌak, lahoos tan haꞌu kmoris tuir ukun-badu. Kalo ema bele diꞌa-diꞌak no Naꞌi Maromak tan moris tuir ukun-badu, lia nia isin naꞌak, Kristus mate nia butan dei.  
\p Lia nia, mak haꞌu katak baa Petrus iha Antiokia.   
\c 3  
\s1 Naꞌi Maromak simu ita tan fiar baa Yesus Kristus  
\p
\v 1 Hei, ema Galatia sia! Uluk haꞌu katak kalore tiꞌan iha emikaan oin lia nosi Yesus Kristus mate iha ai karuus. Mais oras neꞌe, ema beꞌur nola emi tiꞌan! Emi neꞌe, momok tebes!  
\v 2 Haꞌu atu kusu lia ida baa emi nuneꞌe: emi simu Maromak Kmalar Lulik tan emi halo tuir ukun-badu Yahudi ka? Lale! Niakaan Kmalar Lulik mai baa emi tan emi fiar Lia Diꞌak mak emi rona hola nia.  
\v 3 Dadi tan saa emi momok basuk nunia? Uluk, emi moris tuir Kmalar Lulik beer. Mais oras neꞌe, emi hakfilas hodi moris tuir ema raiklaran beer.  
\v 4 Hanoin! Baa oras emi foin hahuu fiar baa Kristus, emi kona tonan waꞌin boot. Keta toꞌo emikaan susar tan fiar Kristus nia, la noo folin!  
\v 5 Naꞌi Maromak foo Niakaan Kmalar Lulik nodi natudu tadak blaar oi-oik iha emikaan oin. Nia nalo nunia tan emi tuir ukun-badu Yahudi ka? Lale! Nia nalo nunia tan emi fiar Lia Diꞌak nosi Kristus mak emi rona hola nia.   
\p
\v 6 Hanoin baa ami ema Yahudi bei huun Abraham. Hakerek Moon naꞌak, “Tan Abraham fiar baa Naꞌi Maromak, Naꞌi Maromak nafoli nia naꞌak, ema loos.”\x + \xo 3:6 \xt Lia Uluk Fohon 15:6; Roma 4:3\x*   
\p
\v 7 Emi musti hatene diꞌa-diꞌak lia neꞌe: ema mak fiar nuꞌu Abraham, sia mak Abraham husar-binan.\f + \fr 3:7 \ft Hakerek Moon lia Yunani naꞌak “sia dadi Abraham oan sia”. Ema Yahudi tau lia fuan Abraham oan sia, atu nodi naꞌak, Naꞌi Maromak eman sia. Leno no hakerek baa Roma 4:16.\f* \x + \xo 3:7 \xt Roma 4:16\x*  
\v 8 Hori uluk Naꞌi Maromak nakara kedan atu simu ema lahoos Yahudi nosi klubun seluk sia. Nia moos nafoli sia naꞌak ema loos, surak sia fiar baa Nia. Nia katak tiꞌan baa Abraham iha Hakerek Moon naꞌak, “Tan o, ema klubun hotu-hotu iha raiklaran atu netan matak-malirin.”\x + \xo 3:8 \xt Lia Uluk Fohon 12:3\x*  
\v 9 Neꞌe naꞌak, Naꞌi Maromak nameno atu natuun matak-malirin baa Abraham tan niakaan fiar. Nunia moos baa ema mak fiar baa Kristus. Sia moos netan matak-malirin bele-bele no Abraham.   
\p
\v 10 Hakerek Moon naꞌak, “Ema mak la tuir mohu Ukun-badu nosi Musa, kona kastikar!” Tan lia nia, ita hatene haꞌak, ema mak tuir Ukun-badu nebee Naꞌi Maromak simu nia, ema nia nanis kona kastikar, tan la noo ema ida moos mak bele tuir mohu Ukun-badu nia sia.\x + \xo 3:10 \xt Hanoin Hikar Dalan Moris 27:26\x*  
\v 11 Mais oras neꞌe ita hatene malorek tiꞌan haꞌak, Naꞌi Maromak la simu ema tan nalo tuir Ukun-badu. Hakerek Moon naꞌak, “Ema mak Naꞌi Maromak nafoli naꞌak, ema loos, nia netan moris tan niakaan fiar.”\x + \xo 3:11 \xt Habakuk 2:4\x*   
\p
\v 12 Kalo ita hakara nebee Naꞌi Maromak nafoli ita naꞌak, ema loos, mais ita sei moris tuir Ukun-badu Musa hakaran, neꞌe naꞌak ita halau aan baa itakaan hahalok duꞌuk. Hakerek Moon naꞌak, “Ema mak nakara moris tuir ukun-badu hakaran, ema nia nalau aan dei no ukun-badu nia sia.”\x + \xo 3:12 \xt Ukun-badu Naꞌilulik 18:5\x*   
\p
\v 13 Masik ita hakaꞌas aan halo tuir Ukun-badu Musa moos, ita sei la bele halo tuir mohu. Tan baa nia, ita sei kona kastikar. Mais oras neꞌe, ita hatene haꞌak Kristus selu nola itakaan kastikar nia tiꞌan. Hakerek Moon naꞌak, “Ema mak mate hisa baa ai rii, ema nia kona kastikar nosi Naꞌi Maromak.” Neꞌe naꞌak, baa oras Kristus mate iha ai karuus, Nia selu nola ita no simu nola itakaan kastikar nosi Naꞌi Maromak.\x + \xo 3:13 \xt Hanoin Hikar Dalan Moris 21:23\x*  
\v 14 Hodi Yesus Kristus mate nunia, matak-malirin mak Naꞌi Maromak nameno foo baa Abraham, bele tuun baa ema klubun seluk sia. Tan lia nia, ema hotu-hotu mak fiar baa Kristus, bele simu Maromak Kmalar Lulik mak Nia nameno tiꞌan nia.   
\s1 Naꞌi Maromak natoꞌo mamenon  
\p
\v 15 Mamaluk sia! Oras neꞌe haꞌu kola knaninuk kosi itakaan moris loron-loron. Ema nalo hakerek bein sasoin nodi nameno nela kedan baa oan. Kalo nia teken niakaan naran baa hakerek nia tiꞌan, neꞌe naꞌak, malolok tiꞌan. Ema seluk la bele nalara no la bele tuꞌan sa-saa tenik.  
\v 16 Nunia moos, Naꞌi Maromak mamenon baa Abraham no niakaan husar-binan. Iha mamenon nia Naꞌi Maromak la dale naꞌak, “Haꞌu kamate menon neꞌe ko okaan husar-binan sia” tan Nia la nameno baa husar-binan lear. Mais Nia nameno baa husar-binan naꞌin ida dei, mak Kristus.\f + \fr 3:16 \ft Hakerek Moon lia Yunani iha tohar neꞌe la naꞌak ‘kameno ko okaan fini sia’, mais naꞌak ‘kameno ko okaan fini naꞌin ida’.” Iha neꞌe, lia fuan Yunani “fini”, lia isin naꞌak, “husar-binan.” Leno no Lia Uluk Fohon 12:7.\f*  
\v 17 Lia nia nuneꞌe: Naꞌi Maromak namate menon uluk fohon no Abraham. Tinan atus haat tolu nulu siku tiꞌan, Naꞌi Maromak moos natuun Ukun-badu baa ema Yahudi sia tuir siakaan Bei Musa. Masik nunia moos, Naꞌi Maromak la natuka Niakaan mamenon mak Nia namate tiꞌan no Abraham.\x + \xo 3:17 \xt Ema Israꞌel Sai Nosi Mesir 12:40\x*  
\v 18 Nia natuun matak-malirin baa Abraham, lahoos tan Abraham nalo tuir ukun-badu, mais tan Naꞌi Maromak nakara foo loos baa Abraham. Lia nia hanesan oa ida mak simu bein sasoin nosi aman. Oan simu tan aman nameno nela kedan, lahoos tan oan nalo tuir ukun-badu.\x + \xo 3:18 \xt Roma 4:14\x*   
\p
\v 19 Oras neꞌe haꞌu atu kusu nuneꞌe: kalo Naꞌi Maromak simu Abraham tan niakaan fiar, tan saa Nia natuun tenik Ukun-badu baa Musa? Nia tuꞌan Ukun-badu nia sia atu nodi nanorin ema raiklaran nosi siakaan salan. Nia nakara nebee ema raiklaran moris tuir Ukun-badu nia toꞌo Abraham husar-binan ida mai. Husar-binan nia mak Kristus. Kalo Nia mai tiꞌan, Ukun-badu nia la folin ona.  
\p Oras Naꞌi Maromak natuun Ukun-badu baa ema Yahudi sia, Nia la natuun duꞌuk. Mais Nia nodi Niakaan makbukar laleꞌan mai latan baa Musa liman, foin Musa natoꞌo baa ema Yahudi sia. Hodi nunia, Musa dadi ailalete bodik Naꞌi Maromak no Niakaan eman sia.  
\v 20 Mais baa oras Naꞌi Maromak namate menon no Abraham, Nia la nodi ailalete, Nia naꞌin mak nameno duꞌuk. Hodi nunia, ita hatene haꞌak, Naꞌi Maromak mamenon baa Abraham, folin kaliuk nosi Ukun-badu nia sia.   
\s1 Ukun-badu nanorin ema nosi siakaan salan  
\p
\v 21 Arumak emi haneo haꞌak, Ukun-badu Musa sakar Naꞌi Maromak mamenon ka? Lale! Kalo ema raiklaran bele nalo tuir ukun-badu nebee Naꞌi Maromak simu sia, nanis Ukun-badu Musa mak folin kaliuk. Mais tuir loos, la noo ukun-badu raiklaran ida moos mak ema bele nalo tuir nebee Naꞌi Maromak simu sia.  
\v 22 Hakerek Moon naꞌak, ita hotu-hotu tatalik mate ho itakaan salan. Mais ita bele hetan matak-malirin mak Naꞌi Maromak nameno tiꞌan nia, surak ita fiar baa Yesus Kristus.   
\p
\v 23 Oras Kristus sei la mai dauk, Ukun-badu neti-natoos ita, toꞌo ita la bele hakbois. Mais toꞌo baa niakaan oras, Naꞌi Maromak loke dalan nebee ita bele hakbois hosi Ukun-badu nia sia, surak ita fiar baa Yesus Kristus.  
\v 24-25 Ita bele hanesa Ukun-badu Musa nuꞌu ema makdaka ida mak lituk ita toꞌo Kristus mai naloos ita iha Naꞌi Maromak oin. Oras neꞌe ita fiar baa Kristus tiꞌan, dadi makdaka nia lalika lituk ita ona.   
\s1 Ema mak fiar, bele dadi baa Naꞌi Maromak eman  
\p
\v 26 Oras neꞌe, emi dadi baa Naꞌi Maromak oan tiꞌan, tan emi fiar baa Yesus Kristus.  
\v 27 Ema hotu-hotu mak netan sarani, talin malu metin no Kristus tiꞌan.  
\v 28 Ema mak fiar baa Kristus, masik ema Yahudi ka, lahoos Yahudi ka, ata ka, lahoos ata ka, feto ka, mane ka, sia hotu-hotu manesak iha Naꞌi Maromak oin, tan sia talin malu no Yesus Kristus.  
\v 29 Kristus nia, Abraham husar-binan. Tan emi talin malu ho Kristus tiꞌan, emi moos dadi baa Abraham husar-binan. Hodi nunia, emi bele simu matak-malirin mak Naꞌi Maromak nameno tiꞌan baa Abraham.\x + \xo 3:29 \xt Roma 4:13\x*   
\c 4  
\p
\v 1 Haꞌu kfoo knaninuk ida tenik. Oan bele simu bein sasoin nosi aman kalo aman mate tiꞌan. Mais kalo oras aman mate oan nia sei kiꞌik, nia la bele simu dauk bein sasoin nia. Nia hanesan ata mak la bele nola naꞌin sasoin.  
\v 2 Tan oan nia sei kiꞌik, musti noo ema mak naliku nia no babilan niakaan bein sasoin. Nia musti tuir malikuk hakaran, toꞌo oras mak aman nakotu nela tiꞌan, foin nia bele simu bein sasoin nia.  
\v 3 Ita moos nunia. Oras Yesus Kristus sei la mai dauk, ita sei nuꞌu lawarik nia. Ita sei tatalik mate ho raiklaran beer, hanesan ata.  
\v 4-5 Mais oras mak Naꞌi Maromak nakotu toꞌo mai tiꞌan, Nia solok Niakaan Oan mai atu dadi ema raiklaran, nebee ema raiklaran moos bele dadi baa Naꞌi Maromak oan. Baa oras Naꞌi Maromak Oan Yesus Kristus moris iha raiklaran, Nia moris tuir Ukun-badu Musa, nebee Nia bele nasori ema hotu-hotu mak tatalik no Ukun-badu nia.   
\p
\v 6 Tan ita dadi Naꞌi Maromak oan tiꞌan, Nia solok Oan Yesus Kristus Kmalar mai tama baa itakaan neon. Kmalar nia nanorin ita nebee ita bele bolu no bele temi Naꞌi Maromak haꞌak, “Ama”.  
\v 7 Neꞌe naꞌak, ita bele simu sasoin hotu-hotu mak Nia nameno tiꞌan, tan ita dadi baa Niakaan oan tiꞌan. Ita la nuꞌu ata ona mak la bele simu bein sasoin.\x + \xo 4:7 \xt Roma 8:15-17\x*   
\s1 Paulus neo-neon baa ema Galatia sia  
\p
\v 8 Uluk, baa oras emi sei la hatene Naꞌi Maromak dauk, emi halo aan nuꞌu ata hodi loꞌu-sudur baa buat mak lahoos Maromak.  
\v 9 Mais oras neꞌe emi hatene Naꞌi Maromak tiꞌan. (Diꞌak kaliuk kalo haꞌu kaꞌak, Naꞌi Maromak mak natene emi.) Dadi nunabee emi sei hakara loꞌu-sudur hikar baa buat mak la noo folin no la noo beran? Emi hakara hanaꞌi baa buat nia sia toꞌo dadi ata tenik ka?  
\v 10 Mamaluk sia! Haꞌu krona tiꞌan emi hadahur hikar loron lulik nuꞌu fulan foun, loro falin, no tinan foun. Tan saa emi halo nunia? Hahalok nunia la noo folin.  
\v 11 Haꞌu kneo-neon rona lia nia sia! Keta arumak haꞌukaan kolen kanorin emi nia, butan dei.   
\p
\v 12 Mamaluk sia! Haꞌu kbeer basuk nebee emi moris tuir haꞌukaan moris lalaꞌok. Masik haꞌu duꞌuk ema Yahudi, mais haꞌu kabusik kela tiꞌan ukun-badu Yahudi nia sia, nebee haꞌu kmoris nuꞌu ema mak lahoos Yahudi. Hanoin hori hirak nia baa oras haꞌu kmai baa emi, emi simu haꞌu diꞌa-diꞌak.  
\v 13 Oras haꞌu kmai uluk fohon atu katak Lia Diꞌak baa emi nia, haꞌukaan isin la biit.  
\v 14 Masik nunia moos, emi la dudu fila haꞌu, mais emi simu haꞌu nuꞌu haꞌu neꞌe, Naꞌi Maromak Niakaan makbukar laleꞌan ida. Liu tan tenik, emi simu haꞌu nuꞌu haꞌu neꞌe, Yesus Kristus.  
\v 15 Baa oras nia, ita neon diꞌak bele-bele. Mais tan saa, oras neꞌe emi la nunia ona? Oras nia, emi hadomi haꞌu tebes, toꞌo emi hakara sukit hola emikaan matan fuan, foo baa haꞌu.  
\v 16 Oras neꞌe, haꞌu kmusti dale makaꞌas baa emi kodi katak tenik hanorin loos baa emi. Mais emi keta haꞌak haꞌu kfunu emi. Lale.   
\p
\v 17 Maktolek teen nia sia madinas nola emikaan neon, nebee emi tuir ukun-badu Yahudi hotu-hotu. Sia la noꞌuk haꞌu kamalu emi, tan sia nakara emi halau aan tuir sia dei.  
\v 18 Kalo ema nakara madinas, madinas halo lia diꞌak! Mais keta madinas iha haꞌukaan oin dei!   
\p
\v 19 Mamaluk sia! Haꞌu kadomi emi hanesan haꞌukaan oan duꞌuk. Kalo haꞌu kanoin kola emi, haꞌukaan neon susar basuk, hanesan feto mak noran moras nahoris. Haꞌu katerus aan susar nunia, toꞌo emikaan neon dadi nuꞌu Kristus neon.  
\v 20 Haꞌu kbeer basuk kasoru duꞌuk emi, nebee haꞌu lalika dale makaꞌas nuneꞌe ona, tan haꞌu la katene atu dale saa tenik.   
\s1 Paulus foo lia hatetek nosi Hagar oan no Sara oan  
\p
\v 21 Kalo emi hakara moris tuir ukun-badu Yahudi, diꞌak liu emi hatene uluk ukun-badu lalaꞌok.  
\v 22 Iha Hakerek Moon noo lia nosi ema Yahudi siakaan bei Abraham oan mane naꞌin rua. Nia netan oan ida nosi atan, ida tenik nosi feen.\x + \xo 4:22 \xt Lia Uluk Fohon 16:15, 21:2\x*  
\v 23 Ata nia nahoris oan, tan tuir ema raiklaran beer. Mais feen nahoris oan, tan Naꞌi Maromak nameno kedan nunia baa Abraham.   
\p
\v 24 Feto naꞌin rua nia dadi lia hatetek nodi natudu mamenon oik rua mak Naꞌi Maromak nodi namate menon no ema raiklaran. Mamenon ida, Nia namate no klubun Israꞌel baa oras natuun Ukun-badu baa Musa iha foho Sinai. Tan klubun Israꞌel tatalik aan baa Ukun-badu nia, sia dadi ata hanesan Hagar.  
\v 25 Foho Sinai iha rai Arab nia, hanesan Hagar. Ema kota Yerusalem oras neꞌe mak sei tatalik aan baa Ukun-badu nia moos, sia hanesan Hagar.   
\p
\v 26 Mais mamenon ida tenik natudu kota Yerusalem foun iha laleꞌan. Naꞌi Maromak eman mak nein iha nia lahoos ata, tan sia la tatalik aan baa Ukun-badu. Sia hanesan amikaan inan Sara, mak Abraham feen.  
\v 27 Hakerek Moon naꞌak:  
\q1 “Hei! Feto mak la noo oan!  
\q2 Neon boot baa ona!  
\q1 Hei! Feto mak la noran moras nahoris!  
\q2 Mananu modi neon diꞌak baa ona!  
\q1 Feto mak laran dodok tan laꞌen la mana nia ona,\f + \fr 4:27 \ft Feto mak laran dodok tan laꞌen la mana nia ona, neꞌe mak Sara. Baa oras nia, laꞌen Abraham nola Hagar nebee netan oan.\f*  
\q2 nia atu netan oan waꞌin, liu nosi feto mak laꞌen mana.”\x + \xo 4:27 \xt Yesaya 54:1\x*   
\p
\v 28 Nuneꞌe mamaluk sia! Ita dadi Naꞌi Maromak oan tuir Niakaan mamenon. Ita hanesan Isak mak Abraham nahoris, tan tuir Naꞌi Maromak mamenon.  
\v 29 Ata oan mak moris tuir ema raiklaran beer nia, oras boot mai, nia nasusar Isak mak moris tuir Kmalar Lulik beer. Lia nia moos manesak no saa mak dadi baa oras neꞌe.\x + \xo 4:29 \xt Lia Uluk Fohon 21:9\x*  
\v 30 Hakerek Moon naꞌak, “Halatu sai ata nia no oan, tan ata oan la bele simu bein sasoin. Feen oan dei mak bele simu sasoin nia.”\x + \xo 4:30 \xt Lia Uluk Fohon 21:10\x*   
\p
\v 31 Nuneꞌe, mamaluk sia! Ita neꞌe lahoos ata oan, tan ita la tatalik aan ho Ukun-badu Yahudi. Ita hanesan oan hosi Abraham feen, tan ita fiar baa Yesus Kristus.   
\c 5  
\s1 Ita hakbois hosi Ukun-badu tan Kristus sori ita tiꞌan  
\p
\v 1 Uluk, ami ema Yahudi hatiu todan Ukun-badu nosi Musa. Mais oras neꞌe, Kristus foti nola todan nia tiꞌan nosi ami, tan ami fiar baa Nia. Neꞌe naꞌak, ami hakbois tiꞌan. Dadi, emi keta kona beꞌur toꞌo hanaꞌi hikar baa Ukun-badu nia hanesan ata!   
\p
\v 2 Rona! Haꞌu neꞌe Paulus, mak dale neꞌe. Kalo emi hamane aan tuir ukun-badu Yahudi nebee Naꞌi Maromak simu emi, neꞌe naꞌak Kristus mate la noo folin ona.  
\v 3 Tebes. Haꞌu katak tiꞌan kaꞌak, kalo ema tuir Ukun-badu namane aan, ema nia moos musti nalo tuir mohu Ukun-badu nia sia.  
\v 4 Ema mak nalaꞌok Ukun-badu nebee Naꞌi Maromak simu nia, ema nia moris salin aan tiꞌan nosi Kristus nodi dudu fila Naꞌi Maromak laran diꞌak.  
\v 5 Mais tan ita fiar baa Yesus Kristus, Kmalar Lulik moris iha itakaan neon. Hodi nuꞌunia, ita bele haloon baa Naꞌi Maromak nebee Nia nafoli ita naꞌak ema loos.  
\v 6 Dadi, ita hamane aan ka, la hamane aan ka, lia nia la noo folin ona. Lia mak noo folin mak neꞌe: ita fiar baa Kristus no hadomi ema seluk.   
\p
\v 7 Uluk, emi moris tuir hanorin loos. Mais oras neꞌe, see mak tolek nola emi tiꞌan, toꞌo la tuir hanorin loos ona?  
\v 8 Hanorin tolek mak emi rona nia, la mai nosi Naꞌi Maromak mak bolu emi atu dadi baa Niakaan ema.  
\v 9 Hanoin, tan kleu-leur hanorin tolek nia bele nahaat ema waꞌin kakutak, hanesan tua teen oan ida nasaꞌe naboot tubi.\x + \xo 5:9 \xt 1 Korintus 5:6\x*  
\v 10 Mais tan Yesus Kristus mak itakaan Ulun, haꞌu kfiar kaꞌak, Nia atu nalo emi fiar hikar baa hanorin uluk mak haꞌu kanorin baa emi nia. Haꞌu moos fiar kaꞌak, Naꞌi Maromak duꞌuk mak kastikar maktolek teen mak nahaat emikaan fiar.   
\p
\v 11 Nuneꞌe, mamaluk sia! Noo ema mak katak naꞌak, haꞌu kanorin ema nebee namane aan tuir ukun-badu Yahudi. Lia nia la loos. Kalo haꞌu kanorin nunia, nanis ema Yahudi sia la sakar haꞌu. Mais tan haꞌu kanorin kaꞌak, Yesus mate iha ai karuus atu sori ema, lia neꞌe mak nalo sia sakar haꞌu.  
\v 12 Ema mak nabenar emi nosi lia hamane aan, habusik sia kuꞌit duꞌuk aan!   
\p
\v 13 Mamaluk sia! Naꞌi Maromak bolu emi, nebee emi moris hakbois hosi ukun-badu hakaran. Mais keta tan hakbois tiꞌan, emi moris tuir emikaan hakaran duꞌuk! Keta! Emi musti moris hadomi malu hodi haliku malu, nuꞌu ata naliku naꞌin.  
\v 14 Hakerek Moon naꞌak, “Musti hadomi ema seluk, oin nudaar hadomi isin lolon duꞌuk.” Kalo halo tuir ukun-badu ida neꞌe, emi halaꞌo tiꞌan ukun-badu hakaran hotu-hotu.\x + \xo 5:14 \xt Ukun-badu Naꞌilulik 19:18\x*  
\v 15 Mais kalo emi hakaat malu, lale, rakut malu, emi lei haree dei! Nosi ikus, emi hadodok emikaan isin lolon duꞌuk.   
\s1 Raiklaran beer la kona malu no Kmalar Lulik beer  
\p
\v 16 Haꞌu katak nuneꞌe: Kalo ita moris tuir Kmalar Lulik beer, ita la tuir tenik raiklaran beer,  
\v 17 tan raiklaran beer sakar Kmalar Lulik beer. Kmalar Lulik beer moos sakar raiklaran beer. Dadi, kalo ita halo tuir ida tiꞌan, ita musti haluꞌa ida.\x + \xo 5:17 \xt Roma 7:15-23\x*  
\v 18 Kalo Kmalar Lulik babilan ita tiꞌan, ita lalika hanaꞌi baa ukun-badu ona.   
\p
\v 19 Kalo ita halo tuir raiklaran beer, itakaan hahalok aat malorek nuneꞌe: ita halo lia kfoer, ita halo hahalok kadoor, ita la moe halo hahalok aat,  
\v 20 ita loꞌu baa aiꞌoi lulik sia, ita buan manas, ita funu malu, ita toe malu, ita laran moras baa ema mak liu ita, ita krakat, ita neon toos, ita sasuku ema, ita tokar lauk,  
\v 21 ita tinu aat, ita lanu aat bele-bele toꞌo la hatene aan, no ita halo sala seluk sia. Hori uluk, haꞌu katak baa emi tiꞌan kaꞌak, kalo ita halo nunia, ita la bele dadi Naꞌi Maromak eman.   
\p
\v 22 Mais, kalo ita moris tuir Kmalar Lulik beer, itakaan hahalok nuneꞌe: ita hadomi ema, ita neon boot, ita hakara dame, ita heti neon, ita laran diꞌak, ita tulun ema, ita kaer mamenon,  
\v 23 ita halo hahalok mamar, no ita daka aan diꞌa-diꞌak. La noo ukun-badu ida kois mak badu lia neꞌe sia.  
\v 24 Kalo ita dadi tiꞌan baa Yesus Kristus eman, ita la tuir tenik raiklaran beer ona, tan itakaan aꞌaat sia hedi mate tiꞌan baa ai karuus hamutuk ho Yesus.  
\v 25 Kmalar Lulik foo moris foun baa ita tiꞌan, dadi ita musti halo tuir Niakaan beer nohuun.  
\v 26 Neꞌe naꞌak, ita keta rotus kneter, keta sakar malu, no keta hirus ema.   
\c 6  
\s1 Lia tulun malu  
\p
\v 1 Mamaluk sia! Kalo mamaluk makfiar ida nalo sala, ita mak hatene tebe-tebes Kmalar Lulik beer, musti baa dale mamamar ho nia, hodi nia mai, nebee tuir nikar Naꞌi Maromak dalan loos. Mais ita musti daka aan, nebee ita keta monu baa niakaan salan nia.  
\v 2 Kalo mamaluk ida netan susar, ita musti tulun nia. Hodi nunia, ita halo tuir Kristus ukun.  
\v 3 Mais kalo ema ida naꞌak, nia makaꞌas liu niakaan mamaluk sia, mais tuir loos la nunia, nia tolek aan duꞌuk.  
\v 4 Ita ida-idak musti leno itakaan hahalok duꞌuk haꞌak, diꞌak ka lale. Kalo diꞌak, ita bele neon boot, mais keta hanesa itakaan hahalok nia baa ema seluk siakaan hahalok,  
\v 5 tan nosi ikus ita ida-idak musti hataa duꞌuk itakaan hahalok.  
\v 6 Ita moos musti faꞌe itakaan serwisu folin, hodi tulun ema mak nanorin Maromak Manfatin baa ita.   
\p
\v 7 Hanoin, tan Naꞌi Maromak natene lia hotu-hotu. Dadi, keta haktolek ho Nia, tan neꞌe naꞌak, ita tolek aan duꞌuk. Saa mak ita kuda, nia mak ita kuꞌu.  
\v 8 Kalo ita halo aat tuir itakaan beer duꞌuk, ita hetan moris dodok. Mais kalo ita halo lia diꞌak tuir Kmalar Lulik beer, ita hetan moris loos toꞌo nima-nimak.  
\v 9 Keta baruk halo lia diꞌak sia, tan kona baa niakaan oras, ita moos hetan hikar lia diꞌak, surak ita haterus aan.  
\v 10 Dadi, kalo noo leet, halo kedan lia diꞌak bodik ema hotu-hotu, kaliuk, halo bodik itakaan mamaluk makfiar sia.   
\s1 Paulus narohan niakaan hakerek baa ema sarani sia iha Galatia  
\p
\v 11 Lia rohan neꞌe, haꞌu mak kakerek kodi haꞌukaan liman duꞌuk. Emi bele haree duꞌuk haꞌu kakerek kalo bo-boot.  
\v 12 Hanoin! Maktolek teen nia sia moos fiar baa Yesus Kristus mak mate iha ai karuus. Mais sia mai seten emi nebee hamane aan, tan sia nataꞌuk ema Yahudi seluk atu nasusar sia kalo sia nanorin naꞌak, ema lalika namane aan tuir ukun-badu Yahudi. Tan lia nia, sia setar oin baa ema Yahudi mak kaer metin siakaan ukun-badu.  
\v 13 Masik sia duꞌuk namane aan tiꞌan moos, sia la tuir mohu Ukun-badu Musa. Sia nakara emi hamane aan, nebee emi dadi baa siakaan ema. Hodi nunia, siakaan klibur atu foti-nahaas sia.   
\p
\v 14 Mais haꞌu kbeer foti-kahaas itakaan Ulun Yesus Kristus dei. Nia mate iha ai karuus, nebee nalakon mohu lia aat sia mak ema nalo tuir raiklaran beer. Tan lia nia, haꞌu la kanoin tenik raiklaran beer.  
\v 15 Hamane aan ka, la hamane aan ka, lia nia la noo folin. Lia mak noo folin, mak neꞌe: ita simu tiꞌan moris foun hosi Naꞌi Maromak.  
\v 16 Haꞌu kaloon nebee Nia natudu Niakaan dadomin baa ema hotu-hotu mak tuir haꞌukaan hanorin neꞌe, toꞌo sia bele moris manek no dame. Tan sia dadi tiꞌan baa Naꞌi Maromak klubun foun.   
\p
\v 17 Haꞌu kaloon nebee ema keta mai nasusar tenik haꞌu nodi lia neꞌe. Haꞌukaan isin noo kanek fitar tiꞌan, tan haꞌu kaliku Yesus Kristus.   
\p
\v 18 Mamaluk sia! Haꞌu kaloon nebee itakaan Naꞌin Yesus Kristus natudu laran diꞌak baa emi hotu-hotu.  
\p Nunia dei!  
\q2 Tabe nosi haꞌu,  
\q2 Paulus