\id RUT \h Ruth \toc1 Ruth Lekhabu \toc2 Ruth \toc3 Ruth \mt1 RUTH \mt2 LEKHABU \mt3 Ruth Lekhabu Sungthu Umdan \ip Ruth nikho lai chun thil thum nasatah’in ana doudal in—Hiche phatlai miho chun Numei le chapang ho ana jabol un, hinlah hitobang jabolna chu Ruth ana chang joupoi. Numei chu ajipa chunga kingai ahi-in, hinlah Ruth meithai anahi e. Hiche Nam mite chu kinaicha jeng ahiuvin, hinlah Ruth gamdangmi ahi. Thusim’a kon mudoh chu Pakaiyin gamdangnu hi akithopin chule gim le hesoh akon ahuhdoh ahiti, akichen e. Hijeh chun Ruth Lekhabu nasim’a kon hi, kinepna namu tei ding ahi. Ajeh chu Pathen in panpi ngaite apanpi ti, kicheh tah’a nahetdoh thei ding ahi. \ip Ruth lekhabu hi ngailutna thusim jeng ahin, khatvei nasim’a kon nasim nom jing ding ahi. Ruth le Naomi hesoh akon ngailutnan alethuhna na-mudoh ding, Pathen panpi’a kon Ruth le Boaz kimuto chule ngailutnan adim lhon tai; hiche ngailutna chun Jewste le Gentilete kichen theina ahungsoh dohtan, Huhhingpu Jesu pending jong avetsah in ahi. Ruth lekhabu hi vaichatna akon haosatna, meithai’a kon Jinei theina, nam dang akon Israelmi sona aphotchet ahi. \is1 Ruth Lekhabu Jihpa Chule Ajih Kum \ip Israelte pomdan in Samuel jih ahi akitin, hinlah koipen in ajih hetchet ahipoi. Chule hiche lekhabu hi Thutan vaihom ho phat laiya kijih ahin, hichu 1375-1050 BC sung’a kijih ahi. \is1 Koi Henga Ajih Ham \ip Ruth lekhabu hi Israel mite dinga kijih ahi. Israle miten namdang ahinkhompi thei nadiuva kijih ahi. Ruth lekhabua hin Pathen thuchang seidoh ajao lou vang'in, Pathen natoh hi kicheh tah’a mudoh ahi. Ajeh chu Ruth le Boaz kichenna hi kidang tah Pakai natoh ahin, hiche lungset thusim’a kon hin David chilhahte chule huhhingpu Jesu akon ngailutna avetsah in ahi. \c 1 \s1 Elimelech Leh Ainsung Miten Moab Gam Ajot’u \p \v 1 Israelte lah a thutan vaihom hon vai ahoplaijun gamsung’a kel nasatah ahung lhungtan ahi. Hijeh chun Bethlehem akonnin Juda mi khatnin ajinu leh achateni akipuijin Moab gam’ah cheng ding in achetan ahi. \v 2 Hichepa min chu Elimelech ahin ajinu min chu Naomi ahi. Achateni min chu Mahlon leh Chilion ahi. Amahohi Juda gam Bethlehem’a konna Euphrath mi ahiuvin, Moab mite gam alhun phat’un hichea chun achengtaovin ahi. \v 3 Hichejou chun Elimelech chun, ajinu Naomi leh achapa teni chu dalhan ana thitan ahi. \v 4 Achapa teni chun Moab numei akichenpi lhonnin, khatnu minchu Orpah ahin chuleh khatnu chu Ruth ahi. Ahinlah kum som joudon’in, \v 5 Mahlon leh Chilion chu athilhon tai. Naomi chu ajipa leh acha teni geijin adalha taovin ahi. \s1 Naomi Le Ruth Bethlehem’a Ahung Kile \p \v 6 Moab’a aum na a kona chun Pathen in Judah phatthei aboh in, chang leh mim \p asuh neng peh kittai tithu Naomi in ajatan ahi. Hijeh chun Naomi in amou teni kipui a Moab dalha a agamlam a kile kit ding in aki gotan ahi. \p \v 7 Amou teni chutoh achennao gam'a kona kipat doh a Judah gam lang jon kit ding in ahung kipat doh taovin ahi. \v 8 Ahinlah lampi achun Naomi in amou teni koma hitin asei jin ahi, “Nainkote kom lang’a kile kit lhon tan naji teni ding leh keima dinga naphatna lhonjeh’in Pakai jin phatthei naboh lhon hen!” \v 9 “Pakai jin lungmong in najinei sah lhon hen lang phatthei naboh lhon ta hen” ati. Hichun kivailhah nan aki chopto uvin aki ka-uvin achiplha taovin ahi. \v 10 Ahin amouteni chun adonbutin “Kanompoi, kilhon u hitin namite komlang’a keini jong kahung nomlhon e,” atilhonnin ahi. \v 11 Ahinlah Naomi in adonbut nin , “Ibola keitoh iche khomdiu ham?” Keiman nangni toh kicheng theiding nao kanei kitthei beh dingham? \v 12 Hithei ponte kamouteni, nanu napa lhon in'ah kile lhontan, keima hi la jinei kit ding in kateh valtai. Tujan tah jeng jonghin jinei thei kit ding hileng chapa neipai jeng thei ding hijong leng, \v 13 Midang toh kichen ding nom louvin hiche teni chu ahung letlhon nangahdoh jou lhon nadem? Ahipoi, hithei mong mong lou ding ahi, kamouteni! Nangni ding gelnan kei kalung akham lheh jenge, ajeh chu Pakai amatah in nangni jeh a hi eijeplo ding ahi,” atipeh lhon tan ahi. \v 14 Hichun avellin akikato kittaove, hichun Orpah chun atehpi chu vailhahnan achop in adalhatai, ahin Ruth vang chun atehpi akolchah den tan ahi. \v 15 Naomi chun Ruth kom’ah, “Ven, na unu khu a Pathen komleh amite kom’ah akile kittai, nang jong hitia khu naum ding ahi,” ati. \v 16 Ahin Ruth in adonbutnin, “Nangma kadalha a kinungle ding in neijol jol tahih in, nache na channa kacheding, nachen chenna a kachen ding, namite chu kamite hi ding, na Pathen chu ka Pathen hiding, \v 17 Nathi thina a kathi ding, nakivuina munna chu kakai vui ding ahi. Thinan eikhen lhon tilouva thildang a kakikhen pi poupouleh Pakaiyin kachunga thutan jeng hen!” ati. \v 18 Hichun Naomi in, Ruth chun kilhonpi tei ding lunggel dettah anei amudoh phat chun imacha aseitapoi. \v 19 Hiti chun anilhonnin akipat lhontai. Bethlehem alhun lhon phatnin, khopi miho chu akiling jeng taovin ahi. Anumei teho ho chu akihouvun, “Hiche khu Naomi hilou ham?” akitiuve. \v 20 Amanun adonbutnin, “Naomi jong neiti tahih uvin, Marah joh neiti jouvin, ajeh chu Hatchungnung Pathen in kahinkho hi khaleuva eikoi ahitai,” ati. \v 21 “Keima bulhingset na potdoh kahin, ahinlah Pakaiyin ahomkeovin eihinle puilut kittai. Pakaiyin hichan geiya eibolgimta a nanghon Naomi neiti nahlai diu ham? chuleh Hatchungnung Pathenin hichangeija hi hamsetna eilhutkhum hitalou ham?” ati. \v 22 Hiti chun Naomi chu Moab gamma kon in amounu Moab numei khangthahcha chutoh ahung kile lhon tai. Amani Bethlehem ahung lhun lhon hin sakolchang at akipantai. \c 2 \s1 Ruth In Boaz Louva Na Atoh \p \v 1 Tun hiche Bethlehem ahin mihaotah leh mithuneitah khat amin Boaz kitipa chu ana ummin amachu Naomi jipa Elimelech sopi anahi. \v 2 Nikhat hi Moab numeinu Ruth chun Naomi kommah, “Keima hi neisollin lang chang-at ho lah a che ing kating, koi hijong leh khotona einei poupou kom’ah changkhai gahol tange,” ati. Hichun Naomi chun ajah a “Chanu, che jeng in,” ati. \x + \xo 2:2 \xt Thempu Dan 19:9,10; Danbu Ni Na 24:19\x* \v 3 Hitichun Ruth chu akipatdoh in chang-at ho nung langa chun achen, changkhai ho chu achom pan tan ahi. Hitia changkhai achomna loilai chu atehpu Elimelech sopipa Boaz loulai ana hikha in ahi. \v 4 Hitia changkhai ana kichom laipet tah chun Boaz chu Bethlehem’a kon in ahung in “Pakaiyin naumpiu hen,” atin, amahon jong “Pakaiyin phatthei naboh hen” atiuve. \v 5 Hichun aman tohvaihompa kom’ah chun, “Hichea numei khangdong nukhu koiham? tia adoh leh, \v 6 Tohvaihompan ahin donbutnin, “Amanu khu Moab Numei Naomi toh hung kinungle khom numei chu ahi,” ati. \v 7 “Amanu hin tujingkah chun chang-at ho nung langa akhaiho hi kaki donkhom thei ding ham tin eina dongin ahi. Chomkhatcha jong touthim manlouvin anatoh ding toh nan akisalal lheh jeng e,” tin adonbut’in ahi. \v 8 Hichun Boaz chu Ruth kommah chun achen ajah a, “Ngaijin kachanu, changkhai nakihol sung hin keiho kom’ah um jeng in, koima dang louva che hih in, kalouva natong numeiho nunga hin um jeng in,” ati. \v 9 Achang at namun u melchih in lang chule anung’u jui jeng in, gollhang hohin nadeichatvei louna diuva keiman kagihsal ahitai. Nadang achah teng tuikulla konna agadop’u tuikhu don jeng in,” atipeh tan ahi. \v 10 Ruth chun akengphang’a abohkhup jeng in hiti hin kipathu aseije, “Keima hila gam chommi kahin, i-atileh hibang lomma hi neikhoto hitam?” ati. \v 11 Boaz in adobutnin, “Ken nangma kahenai,” ati, “chujongle najipa athijouva nung’a nangin ichangeiya natehpi khohsahna neitah anahin jen hitam, chujong leh i-changeija nagam leiset anu leh napa nahin dalhah a gam chombeh miho lah a hi nahung chenkhompi jeng ham tijong kahei, \v 12 Alhaving noija nahung kipehlutna Israel Pakai Pathen chun nathilphabol hojeh hin phattheina lhingset’in phattheina nape tahen,” ati. \v 13 Ruth in “Hepu kachunga nalunglhaina um jingta hen, nana tongho lah a khat jeng jong kahilou vang'in, nang in khotona neitah in thu naseiyin neilhamon’e,” ati. \v 14 Sun-an nehphatnin Boaz in amanu chu akouvin, “Hilanga hung in lang bu hung nen, nachang lhah chu lengpi thei twi lah'a hin sulut’in lang nen,” ati. Hitichun Ruth chu chang at holah’a chun atouvin ahileh, Boaz in anehding changlhah apen, amanjong aoiva set anen, aneh moh themkhat jong jong anei nalai in ahi. \v 15 Ruth chu natonga akilekit phatnin, Boaz in agollhang ho chu thu apen, amanu hi jada hih un, nalah uva changvui chu kilo khomsah un,” ati. \v 16 “Sakol changvui ho chu alomlah akon’in ladoh unlang amanun akiloding gunset in selhah peh jeng un, hichu kilhensah unlang sugenthei hih un,” ati. \v 17 Hitichun Ruth in nilhum keijin chang chu akidon khommin achangho chu ajeplhah phatnin abong chu adimset tai. \v 18 Amanun hichu khopi sunga atehpi kom’ah apolut’in avetsah in achanglhah nehmoh akhenpeh jong chu apen tan ahi. \v 19 Naomi’in, “Chang hijat pihi hoilanga nagalo khom ham? Pakaiyin nahin kithopipa hi phattheiboh hen!” ati. Hichun Ruth nin atehpi kom’ah chun changkhai aga kidonna louneipa thu chu aseipeh tan ahi. Tuni kagatoh na louneipa chu Boaz ahi, ati. \v 20 “Amachu Pathen’in phattheiboh hen” atin, Naomi’n amounu jah’a chun hitin aseipeh tai “Aman hitobang khotona anei hi eini chung’a ahin, chule najipa chung’a ahi. Amapahi i-insung’u kiledohsah thei ikinaipi pen khatnu chu ahi,” ati. \x + \xo 2:20 \xt Thempu Dan 25:25\x* \v 21 Ruth’in aseibe in, “Boaz’in hungkit’in lang chang-at hi akichai kahsen, changvo ho lah a hi kaum khom jing nadiuvin eiseipeh in ahi,” ati. \v 22 Naomi’n, “Aphai, kachanu aman naseipeh bang bang hin chonnin, hiche chang at-hi akichai kahsen anungah holah a chun um'in, loumun danga che hih in, min nadei chatvei thei ahin ama louva vang hi imacha tilou ding ahi,” atipeh e. \v 23 Hitichun Ruth jong Boaz loulai achun sakol chang-at kichai kahse chun anumei houtoh atongkhom’in, changkhai chu akilokhom’in ahi. Chuleh sakol chang leh suhlou chang-at kichai kahsen changkhai akichomtai, hiche sungse hin, ama atehpitoh aum khom jing jing in ahi. \c 3 \s1 Changvoh Na Munna Ruth Le Boaz \p \v 1 Hitichun nikhat Naomi in Ruth kom’a chun, “Kachanu keiman na-inchen theina ding ngaito peh leng hichu nang dinga phalou ding ham? \v 2 Boaz hi eini dinga i-kinai pi pen i-inko’u khat ahi, chule khotona neitah anungah goihotoh natoh khomsah jing ahi. Tujan’a hi aman achangphol’a sakol chang aden ahi. \v 3 Hijeh chun kasei bang bang hin bollin, “Kisiltheng sel inlang thao kinunlang navon hoipen kivon inlang, achangvohna pholla chun gachesuh’in ahinla aneh’a adonchai tokah’in Boaz chu kimusah hih in. \v 4 Alup tengleh alupna mun chu melchih’in, chuteng chenlang akengphang chu hohdoh inlang hilai mun’ah chun lum in. Hiteng chuleh aman nabolding nahin seipih tante,” ati. \v 5 Ruth nin adonbutin, “Bollin nati tichu kabol jeng ding ahi,” ati. \v 6 Hiche jan chun amanu jong achesuh in atehpi’n bol ding’a aseipeh jouse chu aboltan ahi. \v 7 Boaz chun aneh’a adonjouva chuleh lungkipah tah a aum jouvin Boaz chu achang kiset vum’na pang’a chun agalumtan ahi. Hichun Ruth jong kangchan hung vahlut’in, akengphang teni ahohdoh in alumtai. \v 8 Jan khangkim donnin Boaz chu ahung kin khang in, agah kihei leh akengphang kom’a numei khat analup chu amudoh tan ahi. \v 9 Hichun aman jong “Koi nahim?” tia adohleh, numeinu chun ahin donbut’in “Keima nasohnu Ruth kahi, naponchu keijong neihin silpehin ajeh chu nangma hi insungmi kinaipi penchu nahi,” ati. \v 10 Hichun Boaz injong aseijin, “Kachanu Pakaiyin phatthei naboh hen, nangman natoh masat thilpha sanga jong tuahi aphacheh nabol kit ahitai, hao-hen vaijongleh gollhang hojoh hol louva umah nahi. \v 11 Chuti ahile, tun kachanu lungkham hih in keiman boldinga lom hochu hinbol nange, ajeh chu hiche khopi sunga mijouse hin nangma hi numei phachomtah nahi ahetsoh keiyu ahi. \v 12 Keima hi nakinaipi insungmi chu kahinai ahinla keisanga nakinaipi khat aum nalai in ahi. \x + \xo 3:12 \xt Ruth 2:20\x* \v 13 Tujan gehkhovah den inlang, jingkah teng amachun phung kinaipi toh dingdol akin nabolpeh leh apha ahijinge, ahinlah aman hichu abol nomlouva ahileh hingjing Pakai minna kasei ahi, keiman nabolpeh nang nge, tun jingkah geijin umtan,” ati. \v 14 Hitichun Ruth jong Boaz kengphangbulla chun jingkah geijin alum’in, ahin jingkah lang kungbul le mi kimah donin athoudohin, Boaz in, “Hiche changvohna pholla hin numei aumme ti koimachan hetda hen,” ati \v 15 Hichejou chun Boaz in amanu koma chun, “Napon chu hin phan” atin sakol chang chu atena dim gup jen asempeh in akiputsah tai, hitichun khopi sunglang’a chun achetan ahi. \v 16 Ruth chu atehpi kom alhun phat’in Naomi’n, “Ipi toh nagabah hinam?” atileh, Ruth chun Boaz in abolpeh hojouse chu aseipeh tan ahi. \v 17 Chuleh Ruth chun aseiyin, “Natehpi komma sagoh keuva nakinung le louding ahi tin sakol chang atenadim gup eihin pohsah e,” ati. \v 18 Hichun Naomi’n amanu kommah, “Kanao Itobang thil hung sohdoh mong mong am ti ijah kahsen ngah hat’in, amapa chun tunia hi thilkhat atohlhah tokah a umthimlou helding ahi,” ati. \c 4 \s1 Boaz In Ruth Akichenpi \p \v 1 Boaz chu khopi kelkot phunga achetouvin hikomma chun agatoutai. Hiche pettah chun insung kinai pipen ati pachu ahungin ahileh Boaz chun akouvin, “Golpa hungin lang hichea hin toutadin kasei nomkhat aumme,” atin ahi. Hichun amani chu atoukhom lhontan ahi. \v 2 Chuin Boaz in khopi sunga lamkai som akou khom in athu hetoh dingin atousah in ahi. \v 3 Hichun Boaz in insung kinaipi pen komma chun hiti hin aseitan ahi, “Moab gamma konna hung le hungkit Naomi chu nahen ahi. Amahin ikinaipi Elimelach gamchu ajoh in ahi. \v 4 Keiman nakomma kaseinom chu ahileh hichehi nalhatnom leh kilhatnin kati ahi. Agamchu nadeileh hiche ahetoh mi hijat masanga hin kichoh jengin, ahinlah nangin nadeilouva ahileh tutun neihetsah jingin ajeh chu nangbanna alhat thei akinaipi chu kei kahi,” ati. Hichun mipa chun “Aphai keiman kilhat nange,” tin adonbut in ahi. \v 5 Hijouchun Boaz in ama komma chun hintin aseije; “Aphai Naomi gamchu nachoh dinga ahileh Moab meithai nu Ruth jonghi nakichenpi ding ahi, hitia chu amanun cha aneiteng ajipa min chu aputding insungmi hina a agamchu nanga hiding ahi,” ati. \v 6 Akinaipi penpa chun ahin donbut in hitin aseipeh tai, “Chuti ding ahileh keima lhatjou ponge, ajeh chu hichun keima gam eisuhboi peh ding ahi, hijeh chun nangin kilhat tan,” ati tai. \v 7 Tun hiche lai khanga chun Isrealte lah a chun che na daan khat anaum in mikhat touvin thil achoh nading athaneina chu mikhat komma apehdoh a ahileh akeng koh chu asutna ama pachu apehding ahi. Hitia chu mipi hetna kikhut lhehna chu kisudetji ahi. \x + \xo 4:7 \xt Danbu Ni Na 25:9\x* \v 8 Hitichun ainsung kinaipipen pachun akengkoh chu asutlhan Boaz komma chun aseitai, “Nangin kilhat tan” ati. \v 9 Hichun Boaz in upa hole avella ding mipiho jah a chun “Tunia hi keiman Naomi khutna kon in Elimelech, Chilion le Mahlon neijouse aboncha kachoh ahitai. \v 10 Chujongleh gam jouse puma hi Moab numei Ruth kitinu Mahlon meithainu jonghi kaji dinga kachan tha ahitai. Hitia chu amanun cha pasal ahinna, athisa ajipa insung minhi atundoh a, hiche achennao khopi sung ahi ainsung thil lelo jouse jonghi agouva kisim ding ahi. Nang hojouse hi tunia ahetoh nahi taove,” ati. \x + \xo 4:10 \xt Danbu Ni Na 25:5,6\x* \v 11 Hichun upa holeh mipi kelkotna dingho jouse chun ahindonbut uvin, “Keiho ahetoh kahiuve, Pakaiyin hiche numei nainsung’a ahunglut hi Isreal nam hung kondoh na Rachel leh Leah toh bahsah hen! Nangjong Ephrathah bangin pung inlang Bethlehem naming thang tahen.” atiuvin ahi. \x + \xo 4:11 \xt Semtilbu 29:31\x* \v 12 “Chuleh Pakaijn hiche khangdong numeinu a kon hin i-puluiyu Judah leh Jamer chapa Perez tobang'in chilhah tamtah nape hen!” atiuve. \x + \xo 4:12 \xt Semtilbu 38:27-30\x* \s1 Boaz Chilhah Ho \p \v 13 Hichun Boaz in Ruth chu a in'ah akipuilut in hiti chun amanu chu amapa jinu ahung hitai. Aman amanu chu aluppin ahileh Pakaiyin nao ahin vop sah in, amanun chapa khat ahin hingtai. \v 14 Hichun khopi sunga numeiho chun Naomi kommah “Nainsung’a gam ngahding nahin tundoh peh a Pakai chu thangvah in umhen! Hiche chapanghi Isreal namsung’ah hung minthang hen. \v 15 Amahin nakhangdong sah kit henlang chuleh nateh lang hinkho hi nahin vetsuipeh tahen. Ajeh chu amahi nahin ngailua namounu cha ahin chapa sagi nanei sanga phajo ahi,” atiuve. \v 16 Hichun Naomi chun hiche naosen chu \p akipom in a-optoh asipbeh tan ahi. Aman ama cha mong mong bangin akidontan ahi. \p \v 17 A-inheng numei hon, tun Naomi’n cha aneikit tai. Chuleh amahon amin chu Obed asah taove. Amahi Jesse pa ahung hin David pu ahung hitai. \v 18 Hichehi a-puluiyu Perez son achilhah hochu ahung hitaove, Perez hi Hezron pa ahung hin, \v 19 Hezron hi Ram pa ahin, Ram hi Amminadab pa ahin, \v 20 Amminadab chu Nahshon pa ahin, Nahshon hi Salmon pa ahin, \v 21 Salmon hi Boaz pa ahi, Boaz hi Obed pa ahin, \v 22 Obed hi Jesse pa ahin, chuleh Jesse hi David pa ahi.