\id PRO \h Thuchihbu \toc1 Thuchihbu \toc2 Thuchihbu \toc3 Thuchihbu \mt1 PROVERBS \mt2 THUCHIH BU \mt3 Thuchih Bu Sungthu Umdan \ip Thumop kiti hin thil phachom tah asoji ahi. Chule Thuchih bua kimu ho jouse hi hetna ahitoh kilhon'a—hichu chihna jong jao ahi. Thuchih bu hin lhagao hinkhoa phatchomna apen chule sung lam'ah chih gilna ason ahi. \ip Thuchih bu hi phatah'a nasim'a ahileh hetthemna nalam ding, chule thuchih toh chekhomna hin chihna akibe sah ahi. Ajeh chu thusim ijakai akigom khom in, lekhabu dang ho banga nasim lou ding tina ahi. Touthim beh'a lunggil tah'a sim ding chule abih bih'a nase khen'a nasim nom jing ding chuteng chihna kiti namudoh tei ding ahi. \is1 Thuchih Bu Jihpa Chule Ajih Kum \ip Solomon lengpa hin atamjo ajih in, Agur kiti Jakeh chapa, Lemuel lengpa nu chule miching phabep jong ajao-un ahi. Solomon lal lai 10th Century BC hichu 715-686 BC sunga kijih ahi. \is1 Koi Henga Ajih Ham? \ip Israel mite adeh'a khangdong hinkhoa Elohim Pathen ginga khosah ding tupna pipen ahi. Thuchih bu hin nun le khan chule lolhing tah'a hin ding dan, adeh-a kitho khomna thudol le sihnei langneina beihel hiding jong atah lang in ahi. \c 1 \s1 Thuchih Manlut Dan \p \v 1 Hiche hi Israel leng David chapa Solomon thuchih ho ahi. \p \v 2 Hiche hi mihemten chihna le kigah chahna, thuchih kiseiho hi ipi kiseina ham, ti ahetdoh theina diu ahi. \p \v 3 Chule ahoi-apha adihlam'a kihilna kisan them'a adih le thudih agom'a kisanlut ding, \p \v 4 Chuteng milham ho dinga lunglim-geh'a hinna, chule khangdong hon hetna le thil detkhen themna anei diu ahi. \p \v 5 Miching jeng jong khodah'a thepna alambe ding, hetkhenna nei mihem in jong kihilchahna alambe ding ahi. \p \v 6 Hiche thuchih kiseiho le thil umdan hetthemna anei ding, miching hon thu asei teng, thulem aseidoh jouseu hettheina tha anei ding ahi. \s1 Chihna Ngai Phan \p \v 7 Yahweh Pakai ginna hi hetna dinga abulpi ahin, mingol hon vang chihna le hilchah nan asang thei poi. \p \v 8 Kachapa, napan nahilna ngaijin lang, nanun nahilna jong sang teijin, \p \v 9 Ijeh inem itileh, amanin nahilna jouse khotona lallukhuh'a nakikhuh ding, chule jana na ngong changa khivui oa naki'o ding ahi. \p \v 10 Kachapa michonseten jol lhah ding nago jong leu, athu'u nangai lou hel ding ahi. \p \v 11 Amahon na henga ahin seidiu, “Hung'in cheu hitin mihem thadin ngah-ute; suhkhel neilou ho jong chu inop chabep uva ibol diuvin nga lhih tau hite. \p \v 12 Ahing changa lhankhuh in aval lhum'a abah gam bang in, eihon jong ahing in bahgam-u hitin, thina kokhuh'a lhalutsa bang in, apum chang in val lhum gam tau hite. \p \v 13 Chuteng thil thupi tahtah imu diu, mi thil lelo ichomdoh hou chu in dimset'a isit diu ahi. \p \v 14 Keiho kom'a chan hung neijin lang, sumdip kikhong in sum khol khom u-hite, tia ahinsei diu ahi.” \p \v 15 Hinlah kachapa, amaho toh kilhon khom hih hel'in, amaho lam lhahna akon chun kidalse jon, \p \v 16 Ajeh chu amaho thilpha lou bolnan akeng-u ajangkhai in, gangtah in thisan aso jiuve. \p \v 17 Hijeh chun vachan ao nading thang kikam amu teng, pannabei asoh jitai. \p \v 18 Hitobang miho hin ama hole amaho thisan sodohna dinga midang achan lhih jiu ahin, amaho thina ding jenga bou mi achan jiu ahi. \p \v 19 Koi hileh hitobang pumtho changa ama phatchomna ding ngaito bang bep ahiuvin, thil lelo neipa ahivang in thina atoh jitan ahi. \p \v 20 Chihna hin lamlen lah'a kho asamjin, japi lah jenga jong ogin kithong tah'in apeng jin ahi. \p \v 21 Chihna hi lamlen dunga jong apeng jah jeng in, khopi kelkot mai'a jong thu aphong doh jin ahi. \p \v 22 “Vo mihemte, itih chanpi mihem mei meija hin ding nagot u-ham, anop nop'a paohon itih chanpi michunga nanop pao diu ham? Angol hon itih chanpi hetna nathet diu hitam? \p \v 23 Kathumop nahi ngai phau vin, ajeh chu keiman nangho dinga kalunggel ngaito kasei ding, chuteng kathuseija kon chihna nalam doh diu ahi. \p \v 24 Ijeh inem itileh keiman nang ho kakou un, nang hon nei donbut deh pouve. Kakhut ban in kahin sang uvin, iman jong nagel deh pouvin ahi. \p \v 25 Kahilna abonchan nadonse pouvin, kagihsal na jouse jong khatcha nadonse pouvin ahi. \p \v 26 Hijeh chun hahsatna dinmun nalhun teng uleh kanuisat diu, manthah nan nalhun den tengu jong leh kanuisat ding nahiuve. \p \v 27 Huipi hattah banga manthahnan nahin lhun khum diu, chimpei banga hahsatna nahin to diu, chule gim le hesoh hoise tah in nalhun dendiu hijongleh ka khohsah louhel ding nahi tauve. \p \v 28 Hinlah amahon panpi ngaija eihin kou-diu, keiman kadonbut dehlou diu, gil tah'a eihol jing diu, ahin eihol doh jou deh lou diu ahi. \p \v 29 Ajeh chu amahon hetna athet uvin, Yahweh Pakai gin ding jong alheng deh pouvin ahi. \p \v 30 Amahon kahilna asang pouvin, kagih salna jouse jong pannabei aso tauvin ahi. \p \v 31 Chule amahon anop chabep uva atoh-gau aneh diu, thilpha lou angaito jouseu thao twi banga jol lha diu ahi. \p \v 32 Ajeh chu amahon lamdih jot louvin, milham ho chunga thina alhung lo jitan, lungthim beiho kiletsahna chu amaho manthahna asoh jin ahi. \p \v 33 Koi hileh kasei phatah'a ngaija chun lungmonna anei ding, gin ding neiloua lungmong sel'a cheng jing ding ahi.” \c 2 \s1 Chihna Ngaichat Jeh'a Kipa Man \p \v 1 Kachapa, kathusei ho na-ngaija, chule kathupeh ho gou banga na chintup jing ding, \p \v 2 Chihna thu nakhoh sah jing ding, chule lunggil tah'a thil hetkhen themna nanei ding ahi. \p \v 3 Hetgilna dingin peng jah-in, thil hetkhenna nanei thei nadin othong in peng jah in, \p \v 4 Dangka banga na hol ding; thil lutah kisel banga nahol ding ahi. \p \v 5 Chuteng Yahweh Pakai gin kiti nahetdoh ding, Elohim Pathen hetna jong nanei ding ahi. \p \v 6 Ajeh chu chihna hi Elohim Pathen thilpeh ahin, Amakam sunga kon hetkhenna hung konji ahi. \p \v 7 Milungtheng hodin hetkhen themna apejin, lung limgeh cha lamlha te chunga lum-in apang jitai. \p \v 8 Mikitah ho lampi avetsuipeh in, amakoma kitah ho avengbit jing e. \p \v 9 Chuteng nang in chonphat na le thudih chu nahin hetdoh ding, chule lamdih'a cheje dan nahin kimu dohding ahi. \p \v 10 Ajeh chu nalung sunga chihna hunglut intin, chule hetna lhingset nahin nei ding, hichun nakipa sah ding ahi. \p \v 11 Hetkhan them chihna chun nahin venbit ding, hetthemna chun nahoibit ding ahi. \p \v 12 Hichun aphalou lampia kon navenbit jing ding, miphalou le milhem chavei hoa kon nahuhdoh ding ahi. \p \v 13 Hitobang miho chu lamdih'a kon lamvaija, lamdih lou ajot diu ahi. \p \v 14 Amaho thil dihlou jeng bol ding athanom un, chule thil phalou jenga kiman chah athanop piuvin ahi. \p \v 15 Amahon atohdoh jouseu aphalou ngan ahin, chule achonnau lamlhah jouse damun jeng ahi. \p \v 16 Chihna hin numei phalou akon nahoidoh sah ding, joulhep toh tho a tuhchah ding nagot uva kon nahoidoh thei ding ahi. \p \v 17 Hitobang numei hin ajipa adalhah'a chule Elohim Pathen henga akitepna jong aheimil ahitai. \p \v 18 Hiche numeinu hin a-insunga thina chan alhut ahin, alam lhahna jouse jong damun lam jeng ahi. \p \v 19 Ama henga lut pasal tapou mahthah ding, hinna lampi langa lutlou hel ding ahi tauve. \p \v 20 Hijeh chun nangman mipha ho lampi najui jing ding, michonpha ho lampi jeng bou najot ding ahi. \p \v 21 Ajeh chu Elohim Pathen ging hon bou gam sung alo diu, chule mikitah hobou gam sunga cheng diu ahi. \p \v 22 Amavang mi lungdih lou ho gam sunga kon kikai doh diu, chule lungthim dihlou ho chu gam sunga kon kipei doh jeng diu ahi. \c 3 \s1 Chihna Manchah Ding Dan \p \v 1 Kachapa kahilna ho sumil hih beh in, Kathupeh ho na lung sunga chen sah jing in, \p \v 2 Hichengsea kon hin, nakum ajop sau thei ding, chule phatheina bukim nachan theina ding ahi. \p \v 3 Itih chan hi jong leh kitah nale khotona nalha-kang lou ding, hiche teni hi na ngonga khivui oa naki o-ding, hichengse hi na lungthim sunga lekhajem banga naki-jih lut ding ahi. \p \v 4 Chuteng Elohim Pathen le mipi lungdei lam nahung hi thei ding, minphatna naki-lam doh thei ding ahi. \p \v 5 Nalungthim pumpin Yahweh Pakai bou tahsan in, nangma hetna jenga kisong hih in. \p \v 6 Nalam lhah natin chenga Yahweh Pakai jeng naphondoh ding, chuteng Aman na lampi nakomu peh ding ahi. \p \v 7 Nangma mitvet jenga kichang chihsah boldan, Yahweh Pakai ging pum-in thilse dalhan. \p \v 8 Chutileh natahsa dinga damna hiding, chule nagu na chang dinga hatdohna hiding ahi. \p \v 9 Nanei nagou chule ga masa jouse Yahweh Pakai jabol pum'in tohdoh in, \p \v 10 Chutileh Aman nachang pang nasuh dimpeh a, nalengpi twi kholna jong aletset'a nasun dim peh ding ahi. \p \v 11 Kachapa, Yahweh Pakai in nasuhgim nachu nahsah mon koi dan, chule Aman nasuh dihna chu lungnop mo peh hih in. \p \v 12 Ajeh chu Yahweh Pakai in asuhdih hohi angailut jeh ahin, mipan acha dihtah asuhdihji banga aphosalji ahi. \p \v 13 Chihna le hetthem theina kimu chu lungmonga kipah ding ahi. \p \v 14 Ajeh chu chihna kitihi dangka sanga phachomjo ahin, chule aga chu sana sanga jong phachomjo ahi. \p \v 15 Chihna hi songmantam sanga mantamjo ahin, nangaichat thil ho jeng to jong tekah thei ahipoi. \p \v 16 Hinkho sausah thei jong chihna hin akhut jet lam'a atuh chah ahin, haosatna le jabolna jeng jong akhutvei lam'a akituh chah ahi. \p \v 17 Chihna hin kipa thanop na lampia napui ding, alampi jouse chu lung chamna jeng ahibouve. \p \v 18 Chihna kisanlut chan dinga hinna thingphung ahin, chihna tuh chah jing ho chu anunnom ahiuve. \p \v 19 Chihna mangchan Yahweh Pakai in vannoi leiset ana tungdoh in, thil hetthemna jal'a vanmun ho asem doh ahitai. \p \v 20 Ama thil hetkhenna jal'a komtong ho kisemdoh a, meilhang pumpi jong gotwi a julhaji ahi. \p \v 21 Kachapa, chihna tothon, thil datkhenji dan them in, namit vet in hiche ho jouse hi pannabei sosah hih in. \p \v 22 Ajeh chu hiche hohin nalhagao asuhnou jing a, nangong chang jenga jong khivui banga kijep thei ahi. \p \v 23 Chuteng lungmonga nalam lhah le ding, nakeng jong kipal talou ding ahi. \p \v 24 Kichatna beihel'a jalkhun najot ding, na imut teng jong leh lungmong tah'a na-imut ding ahi. \p \v 25 Kiging man louva thiding kicha hihbeh in, migilou hoa kon manthahna hung lhung ding jong nagin louhel ding ahi. \p \v 26 Ajeh chu Yahweh Pakai bou na kulpi ahin, Aman nakeng jeng jong thanga ao-sah louhel ding ahi. \p \v 27 Nathahat laisen na kithopi thei chan ding in, thilpha nabol peh ding ahi. \p \v 28 Naheng nakom jenga jong chen lang hung kilen, jing le nale peh nanga tin, hinlah neinasan bol hihbeh in. \p \v 29 Naheng nakom dounan thil gong hih beh in, ajeh chu amahon nakison piuva nakom'a cheng ahiuve. \p \v 30 Nachunga thilse bol-lou chu ajehbei in kinahpi dan, \p \v 31 Chule pumthoa natong mihem chu thangsetpi hih in, alam lhahna tinchenga kon chu nakiven joh ding ahi. \p \v 32 Hitobang milung dihlou chu Yahweh Pakai in athet ahin, milungtheng vang chu Yahweh Pakaija kingai jing ahi. \p \v 33 Yahweh Pakai in asapsetna chu miphalou ho inchunga alhung jin, mikitah ho chenna in chu Yahweh Pakai in phatthei aboh ding ahi. \p \v 34 Yahweh Pakai in minoise ho chunga noisena alhunsah jin, akineosahte chunga lunglhaina aneiyin ahi. \p \v 35 Miching chun mite a kon jana akimu ding, mingol ho vang muda chang diu ahitai. \c 4 \s1 Chihna Aphatchom Dan \p \v 1 Chapate, napauvin nahil chah nau ngai phauvin, giltah'a nahet them uva aphachom nasohdoh theina diuvin lunglut tah'in ngaijun. \p \v 2 Ajeh chu Keiman Dan phatah kapeh nahiuve. Hiche kathuhil chengse hi pelkeh hihbeh un. \p \v 3 Keima kapa dinga chapa khatseh kahin, kanu mitvet jenga jong ngailut umtah chapa changkhat kahi. \p \v 4 Kapan hitin eina hil in, “Kathusei ho nalung in chensah jing in, ka thupeh jouse jong tuhdet jing in, hinna'a nanei ding ahi. \p \v 5 Kakam sunga kon potdoh thuchang ho sumil hih in, dalha hih hel in, chule chihna kisan in giltah in hetna neijin. \p \v 6 Chihna hi nungsun hih beh in, chihna hi ngaisang in, chutileh chihna hin nangma na umpi jing ding ahi. \p \v 7 Hitobanga hi chihna bulpi hung kipan ahi. Chihna mutei ding gon, namu chan chu giltah'a hetdoh ding ngaiton. \p \v 8 Chihna hi mutheijin domsang in, chuteng chihna chu nangma domsanga pang ding ahi. Chihna hi natuh chah jing poule, chihna chun jabolna namusah ding ahi. \p \v 9 Chihna hi nalu-changa delkop phatah'a pang ding, Lal-lukhuh hoitah khuh tobang nahi ding ahi.” \p \v 10 Kachapa kasei ngaijin lang, kathua nung in, chutileh na hinkho kijop sau thei ding ahi. \p \v 11 Keiman chihna lampi kahilsoh tan, chule chondihna lampi chengsea jong kapui tan ahi. \p \v 12 Nakal son-le teng jongleh nakipal lou ding, nalhai-le teng jongleh nakipal lhuh lou ding ahitai. \p \v 13 Ka thuhilna kisan in tuhchah jing in, hichu chingtup in, nang dinga hinna ahi. \s1 Chihna Lampi Jot Jing In \p \v 14 Milungthim phalou lam lhahna'a che dan, mipapse te lam lhahna'a jong vah-le hih in. \p \v 15 Hitobang lampia kon chun kihei mang in, vah-lut louvin jotpai jeng in. \p \v 16 Ajeh chu thilse bol masa louvin ajan choldo jipouvin, mikhat tou akipalsah kahseu-vin, mu jong a-imu theiji pouvin ahi. \p \v 17 Amahon phatlouna ga-a bou akivah un, pumtho chang'a anatoh uchu judon banga adon jiu ahi. \p \v 18 Mi chonpha ho lam lhahna vang chu jing ninou bang in asoh jin, sunlai nisa asat bang in, avah cheh cheh jin ahi. \p \v 19 Amavang miphalou ho lam lhah chu muthim lah bang bep ahin, hoilaija kipal diu ham jong ahephaji pouvin ahi. \s1 Chihna Lam Kat Jing In \p \v 20 Kachapa, kathuhil ho ngaiphan, kasei jouse lunglut tah'in ngaijin \p \v 21 Hichengse hi namit mun mansah hih hel in, nalungthim sunga chensah jing tan. \p \v 22 Ajeh chu hiche kimu chan chun hinna'a anei ding, atahsa jeng jong adamsah ding ahi. \p \v 23 Khodah in limgeh chan um in, ajeh chu hinna gui hung konna asohjin ahi. \p \v 24 Thudihlou nasei pai lhan, thuchavei kihoulimna nanei jong dalha tan. \p \v 25 Na mitte-nin ching geh in mive phan, namai changa nathilmu jeng jong adih hiding ahi. \p \v 26 Nakeng phang tenia nachotna ding vephan, ajeh chu nalam lhahna jouse kicheh ding ahi. \p \v 27 Jetle vei-a jong kiheile dan, thil dihlou lampia kon chun nakeng phang sepdoh in, kihei mang jeng tan. \c 5 \s1 Chon Chatvei Na Dalhan \p \v 1 Kachapa, kachihna hi khohsah inlang ka thumop hi phaten ngaijin. Kathil hetkhen theina hi phatea nakol sunga nangai ding ahi. \p \v 2 Ajeh chu thil hetkhen theina neijin natin, nakam sung jenga jong hetthemna um jing ding ahi. \p \v 3 Numei jong ho lei-chu khoiju lhumma lhum ding, athusei chan-u thao kinu sanga jolji ahi. \p \v 4 Hinlah achaina chu guu-banga kha jia, chule hemto chemjam banga hemji ahi. \p \v 5 Akeng tenin thina'a apui lutjia, noimi gam chan'a chelut ding ahi. \p \v 6 Hitobang numei hin hinna lampi anahsah jipon, achena tincheng anoh phah jin, amanun-la akihet doh jipon ahi. \p \v 7 Hijeh chun tun kachapa teho kasei ngaijun, kahilna thuchang hoakon hin jammang ding go hih beh un. \p \v 8 Hiche numeinua kon khun kidalseu vin, akotpi phung lam'a jong chenai ding go hih beh un. \p \v 9 Hitia chu nabol lou ule, mihoa kon jabolna nachan lou ding, nahin kho sunga min nakhoto thei lou ding ahi. \p \v 10 Hetkhah lou mihon nahatna le nahaona aboncha a-luo diu, natohga jouse jong michom beh in a-luo ding ahi. \p \v 11 Na hinkho ajona lam teng gim hesoh nato ding, natahsa pumpi manthahna aso diu ahi. \p \v 12 Chuteng nangin seijin natin, “Kigah chahna hi ichan-a kana thet a, phosalna hi iti kana thet hitam? \p \v 13 Keiman eihil ho thu kana donse pon, ka dinga thusei ho jeng jong kana donse tapoi. \p \v 14 Tuhin mipi kikhopna'a kon keima mah thahna mun kalhun kon ahitai, tia nasei ding ahi.” \p \v 15 Nangma twikhuh'a kon hung potdoh twi chu kidon jeng tan. \p \v 16 Na twikhuh dunga twi put chu muntin'a hetdoh-a um'a chule kholai tinchanga um mong ding hinam? \p \v 17 Hichu nanga ding bouvin koiyin, nakom'a hung maljin vang nachan sah lou ding ahi. \p \v 18 Na twikhuh chu phatthei chang tahen, nangma tah jong nasenji chunga kipah tan. \p \v 19 Na deitah na jinu sajuh golpai hoitah le sajuh chal hoitah bang in, phat tin in aman nahebolna nachunga lhung jing hen, amanu anglum jal'a kipah jing nahin, aman natuh chah jing hi nalungset phot chetna ahi. \p \v 20 Kachapa, i-atileh numei chon chavei chu naki ngaipi jing a, hitobang numei kampao phalou chu a-anglum'a um ding nagot jing ham? \p \v 21 Ajeh chu Yahweh Pakai hi mihem lam lhah jouse ve-jing ahin, alam lhah na jouse avet-jing ahi. \p \v 22 Miphalou chu a chondih lounan akipalsah teijin, a chonsetna chun atuh chahji ahitai. \p \v 23 Ama chu kigah chana beija thina chang ding, a ngol-ga chun manthahna asoji ahi. \c 6 \s1 Thasetna Le Thudih Lou Seijeh-a Phosalna \p \v 1 Kachapa, naheng nakom dinga batsahna dinga kitung nahim, hetkhah lou mikhat tou batsahna dinga naum khah a, \p \v 2 Nangma thuseija kon kipalna naneija, nakama kon'a phondohsa thu chun nakipalsah khah leh, \p \v 3 Kachapa, ka thuhil hi ngaijin lang bol ding gon, ajeh chu naheng nakom'in na chunga thu anei tah jeh in, chen lang naheng nakompa ang-sunga taovin. \p \v 4 Jan choldo louvin, namit teni jeng jong sing-hih in, namit geija keh mitmul ho jong kichol da hen. \p \v 5 Sadelpa masanga sakhigol ajammang bang in, nangma tah kihuh hing ding gotan, vacha thangkol-a kitoldoh bang in nangma tah kihuh hing loijin. \p \v 6 Vo mi thase ho, cheuvin sihmi khu gave tim un, aum chan u-khun kihil un lang chingdoh tauvin. \p \v 7 Amahon natonga agoi diu lengle gamvaipo, vaihom aneilou vang un, \p \v 8 Amahon nipi laija neh ding aki-khol khom un, khokhal teng nehding aki-khol khom theijun ahi. \p \v 9 Hinlah vo mithase hiche mun'a hi itih chan na-imut ding hitam? Nalup mun'a kon itih phat'a thoding nagot hitam? \p \v 10 Na i-mut a, namoh kijam jeng a, nakhut chalo-sah louva namoh um jenga ahileh, \p \v 11 Chule vaichat na chun gucha banga na hin lhunkhum ding, lhinlel na chun gal manchah choipa banga nahin lhunkhum ding ahi. \p \v 12 Mi pannabei le mikitah lou chu thudihlou sei phong in ache leuvin ahi. \p \v 13 Ajon chihnau amit lhap uva akilang jin, akhut jung uvin hichu akoh jiuvin ahi. \p \v 14 Alungthim phatlou nauvin thilse agong un, tantih neilouvin kitomana ding jeng abol jiuvin ahi. \p \v 15 Hiche ho jeh chun, amaho chunga gangtah in manthahna achujin, damdoh vah thei loua um diu ahi. \p \v 16 Yahweh Pakai in athet tah thil gup aum in, Ama ding in thil sagima adei lou aum in ahi. \p \v 17 Kiletsah mitvet, jou seina leigui, mona beija thisansoa panla khut teni, \p \v 18 Thilse gonna lungthim, thilse bol dinga lhai keng teni, \p \v 19 Thujouseina-a jou sakhia pang, chule asopi lah-a kitomona muchi thea pangpa ahi. \s1 Mi Jontai Louna Dinga Hilchahna \p \v 20 Kachapa, napa thupeh hohi jui jing in, chule nanun nahilna jong don louvin koi hih in. \p \v 21 Hichu nalung sunga chingtup jing in, na ngonga khivui on ki-o jing in. \p \v 22 Hiche hochun nakal sonna jousea napui hoi ding, na-imut teng jongleh nachin tup diu, nahung khahdoh teng jongleh nahil'a pang kit ding ahi. \p \v 23 Ajeh chu thupeh chengse hi thaomeia pang ahin, kihilna jeng jong thaomei vah tobang, chule kiphosalna le kigah chahna jouse jong hinna lampia pang ahibouve. \p \v 24 Hichun numei phalouva kon navenbit ding, akam them jehju numeia kon chu nahoidoh thei ding ahi. \p \v 25 Melhoinu khu nalung in deicha hih beh in, amit vetdan akon in jong kilhep lhahsah hih hel in. \p \v 26 Ajeh chu numei kijohnu chu changlhah khat jengseh a jong muthei ahin, hitobang numei pasaltoh jongji chun pasal hinkho chu manthahna asoji ahitai. \p \v 27 Mihem khat chun adip-a mei-al apoh theijem? Chule aponsil jeng jong kavam louva akoi thei lou ahi. \p \v 28 Mihem khat chu mei-al chunga vahle theijem? Akengto phang teni jong kalouva akoi thei lou ahi. \p \v 29 Aheng akompa jinu jonpi jong hiche tobang bep chu hiding, aheng akompa jinu lup khompi tapou chu Dan in amat tei ding ahi. \p \v 30 Gilkel khat chun neh ding deija thil aguh tah-a ahileh, hichepa chu mihemte muda chang cheh ahi. \p \v 31 Hinlah gucha chu akimat khah tahleh, aguhdoh jat chu jat sagi jen'a ale ding, anei le agou jouse aguchat jeh'a asahna'a anei ding ahitai \p \v 32 Chule mitoh jon thanhoi bolpa chu lungthim neilou ahin, thildihlou abolna chun manthahna alhun den ding ahi. \p \v 33 Amapa chun jumna maha aput ding, min amuda na jong beitih um lou ding ahi. \p \v 34 Ajeh chu thangset kiti hin mihem alung sousah jin, datkhen um louva phulahna aneiji ahi. \p \v 35 Amapa chun leona man akilah nom lou ding, thil ijat pebe jong lechun asan thei lou ding ahi. \c 7 \s1 Numei Jonga Kon Kidalse Dinga Hilchah \p \v 1 Kachapa, kathumop hi juijin, kathupeh chengse jong gou chin in ching jing-in. \p \v 2 Kathupeh chengse hinna nanei thei nadin nit jing in, kathuhil chengse namit chang naki chintup bang in chingtup in. \p \v 3 Hichengse chu nasuhmil lou nadin khutjem bun kibun lang, nalungthim gil sunga lekhajem bang in kijih lut in. \p \v 4 Chihna hi naso pinu bang in ngailun, chule nagol ngaitah banga nakisem ding ahi. \p \v 5 Hichun numei jong hoa kon navendoh ding, pasal toh jonthanhoi bol numeia kon chu nahoidoh ding ahi. \p \v 6 Kain bang-kot akon kagal vet'a, polam kavet a hileh, \p \v 7 Japi lah'a jong kamun, gollhang ho kititna mun'a jong kamun, lungthim bei gollhang khat aum in ahi. \p \v 8 Amapa chu, numei jong-nu inlam achun avah lejin, hiche numeinu in-jotna lam chu ajon jitai. \p \v 9 Jingkah khovah then then in jong, nilhah lam in jong, jan muthim lah'a jong, hiche lam'a chun ache jitan ahi. \p \v 10 Chuin numei khat in amudoh tan, amanu chu noti-von a kivon, a-lua pon akikhuh in ahi. \p \v 11 Hiche nuchu thunung lou khop in, jum le ja jong helouvin, in-a um thim thei louva keng javelvul a um ahi. \p \v 12 Kholaija um'a igel laijin, kailhanga akimun, munthip ningkoi lah jenga mi achang lhih jin ahi. \p \v 13 Gollhangpa chu amu teng angong koi pai ji-in, achop jitan, jum lou tah'in gollhangpa henga chun aseijin \p \v 14 “Keiman chamna maicham sem ding tampi kaneijin, tuni hin kakitepna jouse pe tange, \p \v 15 Ajeh chu nangma velhih-a hung potdoh kahin, lunglhai sel'a nangma hol'a kahung chu, hikom-a kamutai. \p \v 16 Kajalkhun jong Egypt gam'a ponnem jemhoi tah'a kapha jolsel ahi. \p \v 17 Kajalkhun chunga myrrh namtui kathe in, aloes namtui le thingthal namtui tah kahin the ahi. \p \v 18 Hungin, jankhovah geijin lungna chimtah in kinou ta hitin, kilungset hitin, jankhovah in kideito hite. \p \v 19 Ajeh chu kajipa inn-a aumpon, kholjin in mun gamla tah'a achen ahi. \p \v 20 Asum bom a sum dimset'in akipoh in, lha kichai lam teng hung kile din achetai.” \p \v 21 Hitichun numeinun thungai tah tah aseijin ajol tan, ajonan athunun in, kamnal hiu hiu cha akihoupi tahjeh in gollhangpa jong anom tan ahi. \p \v 22 Alungthou jah'in hichenu chu ajui tan, Bongchal in aki tha nading mun ajot bang le thang a-ohsa sakhi bang in numeinu nung chu ajuitai. \p \v 23 Sakhi golpai thalpin alungchang athil pai bang leh, vacha banga ahinkho beina ding akihet phah tapon ahi. \p \v 24 Hijeh chun ka chapate ho kathusei hohi lunglut tah in ngaijun, chule kakam sunga kon thu kisei hohi ngai phauvin. \p \v 25 Hiche numeinu lam akhun nalungthim lamvai sah hih in, amanu lam lhahna tinchanga jong nache lou hel ding ahi. \p \v 26 Ajeh chu amanu hin pasal tampi manthahna aso-ahitan, sepai thahat lai jong asuhgam ahitai. \p \v 27 Amanu in jotna lampi hi noimi gam lampi ahin, thina lhankhuh sunga kilhung lut lampi ahi. \c 8 \s1 Chihnan Kholhang Asap \p \v 1 Chihnan kho ahin sap teng jatei ding gon, chule thil hetkhen nan lhang asap teng ngaijin. \p \v 2 Lampi pam le lhangvum dung a, chihna chu ading le'in ahi. \p \v 3 Khopi lutna kelkot phung dung a, kholen tinchang maija, chule kotjum lutna thei jousea lhang asam in ahi. \p \v 4 “Mijouse jah-a kakou ahin, mihem chapa jouse kakou ahi. \p \v 5 Milham ho nahiu vin, lunggel them hina din kihil un, mingol ho jeng in jong lunglut in ngaijun. \p \v 6 Ngaitem un, keiman thil phachom tah nahil uvinge, kakam sunga kon thudih jengbou pot ding ahi. \p \v 7 Ajeh chu kakam in thudih bou aseiji ding, adihlou sei kiti hi kakam in ajahda ahi. \p \v 8 Kakam akon thu kisei jouse adih ahin, akikal le ache khel ding ima um lou ahi. \p \v 9 Kathu hil hekhen theipa chun adih akisan ding, hetthemna neipa dinga chu adih bou ahi. \p \v 10 Sumlepai sang in kathu hil kilhen un, Sana thengsel sanga jong hetna naki lhen joh diu ahi. \p \v 11 Ajeh chu sana kijem pah sanga chihna hi thupi ahin, na lungdei chan toh kitekah thei ahipoi. \s1 Chihna Thahat Dan \p \v 12 Chihna hi keima kahin chingthei tah'a um kahi, hetna le thil hetkhen themna nei kahi. \p \v 13 Yahweh Pakai ginna chun thilse ahotbol in, hijeh chun keiman kiletsahna le hoithona, thil aphalou, ahilou louva thu kisei chan chu kathet ahi. \p \v 14 Keima'a kon hin, chihna giltah le phachom tah'a kihilna aum in, asung thua hetna le thahat chu keija bou um ahi. \p \v 15 Keijal'a lenghon vai-apoh ahin, keijal'a bou vaihom ten adih'a thu tanna anei ahi. \p \v 16 Keijal'a alen alal ten vai ahop jiu, chule keijal'a bou alal ten vai apoh theiyu ahi. \p \v 17 Keima eingailu ho kangailun, giltah'a eihol ten eimu tei jiuvin ahi. \p \v 18 Keima haona le jabolna jousen eijui in, phattheina le haona chun eidalha jipoi. \p \v 19 Ka thilpeh hohi sana sanga phachom ahin, sana thengsel sanga jong hoijoa, chule kanatoh jong sum le pai sanga phajo ahi. \p \v 20 Keima thudih tah'a lamlha jing kahin, thutanna adih lam jeng chu kaho-ji ahi. \p \v 21 Keima eingailu hon gou alo diu kasem peh in, agou kholnau jouse kasuh dimpeh-jin ahi. \s1 Chihna Sempa \p \v 22 Yahweh Pakai in atil abulla athilsem apat ei-umsah ahin, khanglui apat athilsem masapen kahitai. \p \v 23 Atil-a leiset kisem masang, kum asang sang masanga pat keima tundohsa chu kahi tai. \p \v 24 Kapen chun anem, atong lai jong ana um pon, twi putna jouse jong khatcha ana um poi. \p \v 25 Mol le lhang kigol toh masang, chule thinglhang jouse kisemtoh masanga pat ana um kahitai. \p \v 26 Elohim Pathen in leiset le tollhang asem masang, vannoija leigum kisemdoh masanga pat um kahi. \p \v 27 Elohim Pathen in vanho atundoh masanga um kahin, twikhanglen kuol khum vanthamjol alhundoh masanga jong um kahitai. \p \v 28 Elohim Pathen in chunglam'a vanthamjol ho atundoh ahin, leinoija pat twi aput dohsah masanga jong um kahin, \p \v 29 Twikhanglen geilah jong alet lhahna lou dinga asem toh, twipi jeng in jong athu angaina dinga asem toh, leiset khompi jouse jong atundoh masanga pat um kahi. \p \v 30 Keima tah jong akom-cha'a khut them bang um kahin, nitin le phat tin in akom-a kapansan kipatah in kaum jing in ahi. \p \v 31 Elohim Pathen in mihemte chenna dia leiset atundoh ahin, keima jong kipah tah-in kaum in, mihemte lah'a thanopnan kadim e. \s1 Chihna Hi Hinkho Pepa Ahi \p \v 32 Hijeh chun kachate ho kasei ngaijun, kathu ngaija ka lampia che jing ho kipah ding'u ahi. \p \v 33 Kathuhil ho ngaijun lang ching theijun, kahilchah-nau hi tuh chah jing un. \p \v 34 Ka thusei ngaija mihem chu anunnom hi ding, amachun nitin'a kakot phunga anga jing ding, ka kotpi phunga tatlouvin ading in ahi \p \v 35 Ajeh chu keima eimudoh chan chun hinna akimu tan, chule Yahweh Pakaija kon in hepina achang'un ahi. \p \v 36 Amavang keima eidonlou chan chun, ama le aman gimna akimu jin, keima ei hot chan chun, thina jeng angai chat ahibouve.” \c 9 \s1 Chihnan An Nehna Dokhang Atundoh \p \v 1 Chihna kiti hin a-in akisahdoh in, khompi sagi jen atungdoh tan ahi. \p \v 2 Chihna kiti hin, neh le chah ding gancha phabep akitha jin, lengpi twi jong lhumkeijin ahel-in, chule chihna kiti hin an-nehna ding dokhang jeng jong atungdoh tan ahi. \p \v 3 Munsang laija kon'in khopi sung mihoa kon chun, mikou din asohte asol in ahi. \p \v 4 Koi hileh milham a um jouse, “Kakom'a hung hen,” tin akousah in ahi. Chule koi hileh alungthim bei tapou chu, kou-un, ati. \p \v 5 “Hung un, kaneh ding khel in neuvin, kadon ding khel in lengpitwi don un. \p \v 6 Milham in um hih un, giltah in hetkhenna neijin hinkho mang un,” ati. \p \v 7 Mi munem'a noisea, adih bolsah teiding gopan jong kisuh khahna aneilo-bep ahi. \p \v 8 Hijeh chun mi munem pum-a adih bolsah teiding go-hih in, ajeh chu nahin mudalo thei ahi. Hinlah miching chu hil lechun nangailua pang jo-ding ahi. \p \v 9 Miching chu nahil chan'a ching cheh cheh ding, hibang chun mikitah jong nahil chan'a ching cheh ding ahi. \p \v 10 Yahweh Pakai ginna hi chihna bulpi ahin, mithengpa hetna nei chan chun giltah'a thu ahetdoh ahi. \p \v 11 Ajeh chu keima jal'a na hinkho sao chom ding, na hinkho sunga nakum jong kibe tei ding ahi. \p \v 12 Na chihna chu nangma goh-keuseh ding ahin, midang noisena nanei le mona chu na changseh a nakipoh ding ahi. \p \v 13 Numei ngol kiti chu akam tam in, amanu chu pannabei le jum helou ahi. \p \v 14 Amanu chu a-in kot phunga atoujin, kholai jenga jong mundoh lai a bou atoujin ahi. \p \v 15 Amanun mi ama kincheh a kisalel akom'a hung kijot hochu “akou jin,” \p \v 16 Chule milham ho koma chun kakom'a hung un tin, akouvin, lungthim beija um jouse tin akoujin ahi. \p \v 17 “Aguh'a kidon twi hi alhum in, aguh a kineji changlhah jong lungkim umtah ahi,” ati. \p \v 18 Hinlah golhangpa chun hiche mun hi thina ahi ti, aheji pon, numeinu insunga lhung jinhon jong noimi-gam mithi kholna'a lhalut ahilam-u, akihet phahji tapouve. \c 10 \s1 Chapa Ching Le Chondihna \p \v 1 Solomon thuchih ho: Chapa chingin apa aki pasah jin; Chapa ngol vang anu ding in lungkham na bep ahi. \p \v 2 Gitlouna le engset jeh'a kilamdoh gouchu phat chompi thei ahipon, hinlah chondih nahin hinkho jeng jong ahuhdoh jin ahi. \p \v 3 Yahweh Pakai in michonpha chu kelthoh in akoi jipon, chule milungthim phalou ho ngaichat akhohsah jipoi. \p \v 4 Khut chaloh sah nomlou thase chun vaichatna alhut ding, khut umthim thei lou chun haosatna amu ding ahi. \p \v 5 Chapa ching in nipi laileh neh akikhol khomin, neh kikhol khom laija kinomsah chapa vang chun jumna amu tei ding ahi. \p \v 6 Michonpha luchanga phattheina gobang in ajun, mikitah ho kamsunga vang pumtho changa thuseina jeng apot in ahi. \p \v 7 Mikitah chu akisumil thei jipon, mikitah lou ho min vang chomlou kah'a kisumil ding ahi. \s1 Thuchih Le Kamsung \p \v 8 Miching in thu kisei chan asanje ahen, amoh a thusei vang chu mangthah ding ahi. \p \v 9 Lungthim kitah a kalsonna chu monna ahin, achena tinchang kisuh boi-achu matdoh a um tei ding ahi. \p \v 10 Aphalou lam galdot chun gimna asodoh jin, hangsan tah'a mi phohsal a sudih chun chamna asemdoh jin ahi. \p \v 11 Michonpha kamsung chu hinna twinah tobang ahin, miphalou ho kamsunga vang ki nah na ding thuseina jeng apot in ahi. \p \v 12 Kivetda nahin kinahna asodoh sah jin, ngailut na vang chun thilse jouse asel mang jitai. \p \v 13 Thil hetthemna neipa vang chun akamsunga kon thu aseidoh chan le chihna amu jin, lungthim beipa vang chun aphahsam a moltum adou jing ding ahi. \p \v 14 Miching hon hetna akhol chen un, mingol kamtam hon hamset na akiloilut jiuvin ahi. \p \v 15 Mihaoho nei leh gou hi akulpia apang jin, vaichate neilal na vang chun manthahna asojin ahi. \p \v 16 Michonpha chun atohga dungjui'a hinna alhut jin, migilou ho phatchomna vang chun chonsetna alhut jitan ahi. \p \v 17 Min ahilna ngaipha chun hinna lam ajot jin, min aphona ngaimahpa vang chu avah mang jitai. \p \v 18 Alungthim'a mudana neipa chun jouthu jeng asei jin, mi enghotna thuseipa vang angol ahi. \p \v 19 Thu tamseina hin seikhel aumsah teijin, hinlah akam kihup them mi chu mi ching ahi. \p \v 20 Mikitah pa kamcheng hi dangka manlu tobang ahin, mikitah lou ho lungthim vang pannabei jeng ahi. \p \v 21 Mikitah pa kamsunga kon in mitampi vah va na ding thu apot jin, mingol ho vang lungthim beijin amang thah jitauve. \p \v 22 Yahweh Pakai phattheina chan hi haodohna ahin, hichun lungkhamna asodoh sah jipon ahi. \p \v 23 Thilse bol hi mingol ding in kichep golnop abang jin, thil hetthemna neipa ding in limgeh a chon hi lungkimna ahi. \s1 Mikitah Le Miphalou \p \v 24 Miphalou in mi akichat sahna chu ama chunga ale-lhun jin, mikitah ding in angaichat chan Elohim Pathen in apeh tei ding ahi. \p \v 25 Khopi hui alan a gopi ajuh teng, miphalou chu atol tha jitan, hinlah mikitah vang tonsot geija tundoh ahitai. \p \v 26 Juthuh hin ha ajatsah bang le, meikhun mit athipsah bang in, mithase jong agolpa ding in doujou ahipoi. \p \v 27 Elohim Pathen ginna hi hinkho sotna ahin, miphalou ho hinkho vang kisuchom ding ahi. \p \v 28 Mikitah ho kinepna chu kipana ahin, miphalou ho kinepna vang pannabei ahi. \p \v 29 Mikitah ding in Yahweh Pakai hi bitna ahin, thil phalou bolte dinga vang manthahna ahi. \p \v 30 Mikitah chu kisuloh lou hel ding, miphalou ho vang gamsunga kon'a kichon mang ding'u ahi. \p \v 31 Mikitah kamsunga kon in chihna apot jin, aphalouva thu motsei vang chu aleigui kitan ding ahi. \p \v 32 Mikitah chun akam sunga kon in lahthei aseidoh jin, miphalou ho kamsunga kon in vang thu chavei jeng apot jin ahi. \c 11 \s1 Mikitah Chonchan Malut Dan \p \v 1 Thil adihlouva kite hi Yahweh Pakai in athet ahin, dihta a akilep-toa akite teng Yahweh Pakai ding in kipa aum-jie. \p \v 2 Kiletsahnan ahin phah teng, muda nan ahin lhut paijin, milung neng ho ding in vang chihna aum jing e. \p \v 3 Mikitah ho kamkeh loubeh a aum jiu hi, amasang-diuva lamhil a pang ahin, jou le nal'a thuseija lungthim dihlou hin, ajona leh manthahna aso-sah jitauvin ahi. \p \v 4 Elohim Pathen lunghan niteng, nei le gou iman apang pon, dihna kiti hi thina dinmun a jong hoidohna a pang ahi. \p \v 5 Chamdel a um mikitah chu alampi a-jang in, mikitahlou vang chu aphatlouna in alhup denji ahi. \p \v 6 Mikitah te chu adihna in ahuhdoh jin, jou le nal a thuseina vang chun soh-a apanlo sah ahibouve. \p \v 7 Miphalou chu athiteng akinepna jong pannabei ahin, Elohim Pathen sumilte dinga kinepna jong pannabei ahi. \p \v 8 Mikitah chu gim le hesohna kon in akihuhdoh jin, miphalou vang chu gim le hesohna'a alhalut jitai. \p \v 9 Elohim Pathen sumil mi chun aheng akom manthana ding jeng asei jin, hinlah hetkhen na thahat nei jeh in mikitah te huhdoh in aum-jin ahi. \p \v 10 Mikitah hon aphalam amano teng, khopi sunga mihemte akipah un, mikitah lou ho chunga manthahna alhun teng, mi akipah jin ahi. \p \v 11 Mikitah ho chunga phattheina jal in, khopi sung mite dopsang in aum un, hinlah mikitah lou ho thumot sei jeh'in khopi amangthah bep jin ahi. \p \v 12 Aheng akom hebol lou-pa chu milungthim bei ahin, thil hetkhenna neipa vang chu thipbeh chan aum jin ahi. \p \v 13 Muntinna thu seilepa chun thuguh jeng jong aseidoh jin, hinlah tahsan theitah mi vang chun thuguh kiti a-im jon ahi. \p \v 14 Kilamhilna aum louteng mipi kipal tei ding, guhthim cha kithuhilna achun bitna aum teijin ahi. \p \v 15 Hetlou miho batsah na dia athil tung chun atohga amu tei ding, thil tun ding deiloupa vang chu hoidoh tei ding ahi. \p \v 16 Mi ngailuthem numei chu jana chang tei ding, gitlouna vang chun noisena dimset akimu ding ahi. \p \v 17 Mi ngailuthem chun phatchomna atoh doh ahin, mi kilose vang chun maha akilam doh-ji ahi. \p \v 18 Miphalou in jou le nal in tohman amujin, mikitah vang chun muchi pha atun aga alou jitan ahi. \p \v 19 Thildih tuhchah a ngailu chun hinna anei tei ding, aphalou lam jenga chepa chu thi tei ding ahi. \p \v 20 Alungthim a thildih lou puho Yahweh Pakai in athet in, achena lam lam'a chamdel'a umte chunga Yahweh Pakai akipah jing in ahi. \p \v 21 Hechen soh keijun, mi koihile engsetna nei chun talen amat ding, mikitah te vang huhdoh-a um tei diu ahi. \p \v 22 Limgeh a um lou numei kitihi vohpi nahko sunga sana chao kiba bep kheh ahi. \p \v 23 Mikitah ho dei le ngai chu, apha cha cha jeng ahin, mikitah lou ho kinepna vang chu lungsatna jeng ahibouve. \p \v 24 Itcha louhel'a hongphal mi chu ahao cheh cheh jin, mihem koi hileh apeh ding kisan nunglah achu lhasam cheh cheh ding ahi. \p \v 25 Mi hongphal chun anei be cheh cheh ding, mi dang dinga twi chap chan chu ama chunga jong kichap ding ahi. \p \v 26 Chang hom-lou a koitup chah khehpa chu mipi sapset chang ding, hinlah kiphal tah'a chang homdohpa chunga vang phattheina lhung ding ahi. \p \v 27 Giltah'a thilpha ngaito pan, lungkimna aneiyin, thilpha lou jong chu aphaloupa chunga aga chu-jitan ahi. \p \v 28 Nei le gou'a kisongpa chu ahomkeuva um tei ding, mikitah te vang thingna banga nou jing diu ahi. \p \v 29 Mi koi hileh a-insung vai hom tup lou chu huija leng le tobang bep ahin, chule mingol chun miching ho jenlea pang tei ding ahi. \p \v 30 Mikitah natoh chu hinna thingphung ga tobang asoh jin, pannabeija kichih sahna hin hinkho manthahna alhut jin ahi. \p \v 31 Leiset'a mikitah jeng bon akile thuh theileh, miphalou chunga ichan geija lhung ding hitam chule achonsete chunga ichan gei lhung ding hitam! \c 12 \s1 Mikitah Le Mikitah lou Lam Lhah \p \v 1 Koi hileh kigahna thet lou chun, hetna jong adeijin, min akhou khah ding deiloupa vang chu miching ahipoi. \p \v 2 Mipha chun Yahweh Pakai lunglam atong jin, setna jeng tohgon neipa vang Yahweh Pakai in athetbol jin ahi. \p \v 3 Phatlouna a kon in inchen amangthah jin, mi chondih ho vang chu koiman asuh-ling jou lou ding ahi. \p \v 4 Numei pha chu ajipa dinga lallukhuh ahin, jumna le jachatna'a um numei vang ajipa dinga agu achang chip tobang ahi. \p \v 5 Mikitah te tohgon chu adih a tanpeh ding, hinlah, lungthim dihloute thumop vang chu kijoulhepna jeng ahi. \p \v 6 Mikitah loute kamcheng chu thisan sona ding jeng ahin, mikitah ho kamcheng vang kihinsona jeng ahi. \p \v 7 Mikitah loute chu manthahnan alhut loiji tan, mikitah ho vang chu ding det cheh cheh diu ahi. \p \v 8 Mihem hi alungdih jal'a pachat changji ahin, mihem lungphalou chu thetbolna achang-jin ahi. \p \v 9 Mi thupi tah banga chon a, neh le chah lhahsam sang in, lung lhaisel'a ana-kitohpa aphajon ahi. \p \v 10 Mikitah hon agancha jengu jong khohsahna aneiyun, mikitah loutea kon ngailutna vang chu thangsetna ahi. \p \v 11 Mipontho chun agam leiset akhot-a neh ding aki khol ahin, pannabeija thil ngaitoa lhailepan vang ima aneiji pon ahi. \p \v 12 Mikitah lou in chu mangthah loi ding, mikitah ho vang chu thingphung phatah in ajung akhodet tobang ahi. \p \v 13 Mikitah lou chu akamsung sohsa aseikhel thucheng achun akipal jin, mikitah ding in vang gim hesoh akon in ajamdoh jitai. \p \v 14 Mihem khat chun akam thep-ga anen alungkim jitan, hijeh achu mihem khat in na atoh teng achunga lelhun-ji ahi. \p \v 15 Mingol hon achena chan-u adih jeng in amu-jiuvin, mikitah vang chun min ahilna angaijin, lam dihlou apeldoh jin ahi. \p \v 16 Mingol in alunga adeilou chu aphongdoh paijin, mikitah vang chun min ahilouva athet bolna jong iman agel jipoi. \p \v 17 Mikitah chun thudih aseiteng kicheh sel'in vetsahna aumjin, jou le nal-a thuseipa vang chun amacham cham in thu aseidoh-jin ahi. \p \v 18 Thu kiti hi, nasatah chemjam banga akidoulel jong aum jin, miching thusei vang chun mihem adamsah-jin ahi. \p \v 19 Thutah beh seite kamsunga kon in, thudih jeng apot in, thujou seite kamsunga kon vang chu hetman louva manthahna sohji ahi. \p \v 20 Thilphalou gong ho lung sunga thilse jeng dimset in achengin, thilpha jeng ngaito teding in kipana jeng ahi. \p \v 21 Mikitah chunga thilse alhung jipon, miphalou te chunga vang gim le hesohna jeng alhung jin ahi. \p \v 22 Jou le nal jeng seiji leigui chu Yahweh Pakai in athet in, thudih a natong te chunga vang Yahweh Pakai akipah-jin ahi. \p \v 23 Miching hon achih-nau kiletsahpi louvin aum jiuvin, mingol hon vang angolnau chu aphongjal le-jitauve. \p \v 24 Lungdih pu-hon akhut'un vai ahom jiuvin, khut chalosah nom lou mihem chu soh-a pang tei ding ahi. \p \v 25 Lunggim a umpa chu atahsa agep liu jin, ngailutna thu ajah teng ama chu kipanan adim jitai. \p \v 26 Sihnei lang-neina nei lou mihem chun aloi agol ding in thupha jeng aseijin, mikitah loute vang chu abonchauvin amangthah jitauve. \p \v 27 Natong nom lou chu nehding beija um ding, miching in vang nei le gou nengsel-a aset ding ahi. \p \v 28 Mikitah lamlhahna chu hinna lampi ahin, lamdih lou chun thina alhut ding ahi. \c 13 \s1 Chapa Ching Lam Lhahna \p \v 1 Chapa ching chun anu le apan ahilna angaijin, miduhdah lou vang chu min aphona jong iman-agel jipoi. \p \v 2 Chihna kamcheng in an-pha akimu thei jin, jou le nal jenga thuseipan vang pumthoa mu ding bou agel in ahi. \p \v 3 Alei kituh tang joupa chu kihinso tei ding, koi hileh alei tuhtang thei lou chu mangthah tei ding ahi. \p \v 4 Mithase hon nehding tampi angaicha jiuvin, hinlah miching in nehding lungkim sel-in amujin ahi. \p \v 5 Mikitah in jousei abol ngaipon, mikitah lou vang chun jumna le ngailutna beijin na-atongdoh jin ahi. \p \v 6 Mikitah chu adihna jal in ahoidoh jin, miphalou vang chu chonsetnan apui mangthah jitai. \p \v 7 Mi kimkhat chu hao akisah lheh jin, hinlah ima aneideh poi. Mi kimkhatma chu akivai chatsah lheh jin, hinlah nei le gou kimsel-in aneiyin ahi. \p \v 8 Mihem khat chun anei le agou jal'a ahinkho akilhatdoh ahin, hinlah mivaicha ding in kilhatdoh jouna aum jipoi. \p \v 9 Mikitah chu thaomei bang in avah jing in, miphaloute thaomei vang hetman louva mit ding ahi. \p \v 10 Kiletsahna jeh'in thungai loute akitoh thei jipon, kineosah a min ahilna kisante ding in vang chihna ahi. \p \v 11 Gangtah'a kimu nei le gou chu hetman louva bei ding, nei le gou kholkhom lelepa-a vang chu tam cheh cheh ding ahi. \p \v 12 Kinepna bang aso-lou teng, mihem lungthim atongkha jin, hinlah lungtup molsona chu hin-thingphung banga hing jing ding ahi. \p \v 13 Min ahilna ngainom loupa chunga manthahna lhung ding, koi hileh thupeh ngaisanga chu kipaman chang tei ding ahi. \p \v 14 Miching mihilna chu hinna twinah tobang ahin, hitobang kihilna sang chan chun thina apeldoh teidiu ahi. \p \v 15 Lungdih kiti hin thilpha atongdoh jin, kitahna beihel mi vang chu mangthah ding ahi. \p \v 16 Miching ho chun akalson masang in ageltoh masa jin, mingol hon vang geltoh masa louvin, angolnau atah lang jiuvin ahi. \p \v 17 Thupole miphalou chun miho lunggim hesoh alhut peh jin, ngansena chang tahsan um mi vang chun lungdamna jeng alhut jin ahi. \p \v 18 Seingai loupa chunga chun gentheina le vetsetna alhung jin, min ahilna chan ngaipa vang chu jabolna chang tei ding ahi. \p \v 19 Ngaichat khat toh molso nahi hinkhoa dinga lungkimna ahin, hinlah thilse jamsan ding hi mingol hon athet jiuvin ahi. \p \v 20 Miching toh kivop chu aching in, mingol toh kivoppan vang setna ato tei ding ahi. \p \v 21 Chonseho chu setna ajui jiuvin, mikitah te vang chu phatthei nan ajui jing un ahi. \p \v 22 Mipha chun atute khang geija din gou adalhah peh jin, chonseten akhol nei le gou vang chu michonpha ho ding ahibouve. \p \v 23 Vaichaten lou alho teng, neh ding nengchat in akhol khom un, hinlah adihlouva thutan ten achom peh jitauve. \p \v 24 Achate mol'a jep loupa chun, mol aboh ding nom lou ahin, hinlah achate ngailutna neipa chun lungthim phatah mangchan ahil-jin ahi. \p \v 25 Mikitah chun lung nachim tah'a neh ding anei jing in, hinlah miphalou ho chu gelkel'a oi-thep ding ahiuve. \c 14 \s1 Miching Ho Lam Lhahna \p \v 1 Numeiching in ain-chen akisemtup in, numei ngol in vang amatah ain-chen sukeh in apangin ahi. \p \v 2 Lungdih'a lam jot chun Yahweh Pakai a ging in, hinlah achena jousea thilphalou gelpan Yahweh Pakai anahsah jipon ahi. \p \v 3 Mingol in akijepna ding akiseidoh bep jin, miching hon vang ahoidoh nadiu akiseidoh jiuvin ahi. \p \v 4 Bongchal loukai ding umlou na-a chang akilamdoh ngai pon, ajeh chu bongchal thahat akon chang tampi kilam-ji ahi. \p \v 5 Mi kitah hettoh sah-a apan teng jouthu asei ngai pon, mikitah lou hettoh sah-a apan teng jou le nal in thu aseijin ahi. \p \v 6 Michavai hon chihna ahol-un amu jou deh pouvin, hinlah thil hetthemna neipa ding in chihna hi nailam cha ahibouve. \p \v 7 Mingol hoa kon'in kikhin mang in, ajeh chu amaho kamsunga kon'in chihna thu kisei japon nate. \p \v 8 Milungthim ching hon ajot nadiu lampi akihet-un, mingol ho vang joulhepna jeng ahi. \p \v 9 Elohim Pathen in miphalou aphohsal jin, michonpha hon vang Elohim Pathen lunglhaina akimu jiuve. \p \v 10 Mihem lungthim hin gim le hesoh ahen, midang in akipanau chu ahetthem peh-un ahi. \p \v 11 Migilou ho inchu kiphet lhah peh ding, mikitah ho ponbuh vang dettah a kisong jing ding ahi. \p \v 12 Mihem khat'in achena lampi chu dih-in agel jin, hinlah alampi chu ajonaleh thina ahi. \p \v 13 Nuijat pat jeng in jong mihem alung kham jin, kipana jeng jong gimnan akichai-ji tai. \p \v 14 Mikitah lou chu achena chan'a atohga aneh ding, hitobanga chu miphan jong atohga aneh ding ahi. \p \v 15 Mihem meimeija um chun akisei jouse atahsan jin, miching in vang achena ding akivet phet in ahi. \p \v 16 Miching hon chingthei tah'in thilse apeldoh jiuvin, mingol hon vang ngol han pum'in na atong jiuve. \p \v 17 Milungchom hon ngol hoitah in thil abol jiuvin, hinlah thil hethem mivang chu atomngai ahi. \p \v 18 Mihem meimeija um chu ngolna ahin, miching hon hetna kiti hi lallukhuh a aneiyu ahi. \p \v 19 Thilse kiti phot chu thilpha masanga dilsu ding, miphalou ho jong mikitah ho kelkot phunga dilsu diu ahi. \p \v 20 Mivaicha hohi ain-heng ho kisan in athet bol jiuvin, mihao ding in vang golpha atam jin ahi. \p \v 21 Aheng akom ngailu lou mihem chu achonse ahin, mivaicha ho ngailua chu anunnom ahi. \p \v 22 Thilse jeng gel hon suhkhel anei tei jiuvin, thilpha jeng ngaito hon vang tahsanna le kitahna akimu jiuvin ahi. \p \v 23 Natoh hahsa kiti chun aphachom asoh tei ding, natoh beija thumot seina hin vaichat asoji ahi. \p \v 24 Miching ho ding in chihna hi lallukhuh in apang jin, mingol ho ding in vang ngolna hi pahvui banga aki-o jiu ahi. \p \v 25 Mikitah hettohsah a apan teng mi tampi huhdoh jin, hinlah thujou seina hin mihem amanthah sahji ahi. \p \v 26 Elohim Pathen ging kiti hi mihem dinga kisonna ahin, achate jeng jong ama'a kisel diu ahi. \p \v 27 Yahweh Pakai gin kitihi hinna twinah tobang ahin, ajeh chu mihem in thina jeng jong apeldoh-ji ahi. \p \v 28 Gamsunga cheng mipite apunbe teng lengpa loupina ahin, hinlah mihem lhomcha ahiteng milen milal dinga pannabei ahibouve. \p \v 29 Koi hileh lunghang vahlou chun thil hetthemna anei ahin, kino thethua lungchomna vang chun ngol-hoitah atoh doh ding ahi. \p \v 30 Lungneng tah'a um hi tahsa damna ahin, hinlah thangthipna kiti hi gu le chang in adoulel ahi. \p \v 31 Mivaicha sugenthei hon asempau Elohim Pathen ataitom nau ahin, amavang nei lou genthei khoto them chun asempa Elohim Pathen agin ahi. \p \v 32 Miphalou chu toset atosah in alehkhup jin, mikitah ding in vang bitna aum jing in ahi. \p \v 33 Thil detkhen them mi chun chihna anei jing in, mingolte lungthim sunga vang chihna in mun aneipoi. \p \v 34 Thudih hin mihem namkhat adom sang in, hinlah chonsetna hin mihem nam pumpi muda achansah ahi. \p \v 35 Lhacha chingtah'a natong hin, lengpa lunglam aboldoh jin, jachatna natongpa chunga lengpa alungkim jipoi. \c 15 \s1 Chihna Lampia Hin Ding Dan \p \v 1 O nem heova mi akidonbut teng alunghang jong alungdam theijin, ahinlah O ngailou tah'a thu kisei vang hin mi aphin lunghang jin ahi. \p \v 2 Miching ho leigui hin hetna le thepna thu jeng aphongdoh in, mingol ho kamsung invang ngolna thu jeng aphongdoh jin ahi. \p \v 3 Yahweh Pakai in muntin hi amit tenin avelhih jing in, thilse le thilpha kibol jouse jong ahesoh keijin ahi. \p \v 4 O nem heova thu kiseihi hinna thingphung tobang ahin, thu gilou seina leigui hinvang, mihem lungthim asusen ahi. \p \v 5 Apan ahilna jahda mihem chu a ngol ahin, asuhkhel na chunga apan ahilna sang nga chu miching ahi. \p \v 6 Mikitahte insunga nei le gou tampi aum jin, miphalou din akilamdoh jeng jong chu gimna bep ahi. \p \v 7 Miching kamcheng akon'in thupha jeng apot in, mingol lungsunga kon in vang hiche hi thil-hahsa ahi \p \v 8 Miphaloute kilhaina gantha hi Yahweh Pakai dinga thet umtah ahin, mikitah ho taona vang Yahweh Pakai ding in lunglhai umtah ahi. \p \v 9 Miphalou chena lampi chu Yahweh Pakai dinga thet umtah ahin, thildih lam jenga chepa vang Yahweh Pakai hepina achangin ahi. \p \v 10 Koi hileh lamdih jot nomlou chu engbolna achansah jin, min aphona sangnom lou hon athipi teidiu ahi. \p \v 11 Yahweh Pakai thilhet thei na hin mithi gam a um ahet dia lom ho jong ahet thei in, achutile mihem lungthim chu ichan geijin ahechen tadem! \p \v 12 Adihlou a chonpan, min aphondoh ding anom pon, hichepa chu miching ho henga jong ache poi. \p \v 13 Lungthim kipanan mai alhaisah in, lungthim ahesoh teng lhagao jong angui jitai. \p \v 14 Hetthemna neipan alunggil in hetna ahol jing in, mingol kamsunga kon in vang ngolna thu jeng apot e. \p \v 15 Gim le hesoh'a um ho hinkho hi nitin'a thilsen abop ahin, lungthim kipah tah'a um hoding in golvah abang jing in ahi. \p \v 16 Nei le gou tampi neija, gentheipi sang in, themcha bou neija Yahweh Pakai gin ding athupi joi. \p \v 17 Bongchal thaotah kitha'a kitomona aso-bep sang in, kingailutah-a ancheme neh khom aphajoi. \p \v 18 Milungkhoh in kinahna apunsah in, mi lungneng lunghang vahlou in kitomona jong akichamsah in ahi. \p \v 19 Mithase ho lamlhahna jouse lingle khao'in abap in, mikitah ho lampi vang lamlen kilhong peh-ji ahi. \p \v 20 Chapa ching in apa akipa sah jin, chapa ngol in vang anu jeng jong iman agel-ji poi. \p \v 21 Lungthim beipa din ngolna chu lunglhaina ahin, thil hethempa vang ama chal peh jitai. \p \v 22 Kithumopna alhahsam teng, tohgon ache khel jin, mi akithumop to teng lolhinna ahi. \p \v 23 Phatah a kidonbut hi mijouse lunglhaina ahin, hijeh chun aphat toh kitoh a thu kisei hi aphat a pha ahi. \p \v 24 Michingpa lamlhahna chu hinna lampia akilhung tou in, aman gotmun apeldoh jin ahi. \p \v 25 Yahweh Pakai in mi kiletsahho inn aphet lha jin, meithai ho gamgi vang aphet peh jipoi. \p \v 26 Miphalou lunggel jouse Yahweh Pakai in athet in, Mi lungdih ho kamcheng soh vang Yahweh Pakai dinga lunglhai um ahi. \p \v 27 Koi hileh lamdih louva mutei ding gochan chun, a-insung dinga gimna alhut ahin, ajeh chu neh guh thetbol chan chun hinna amu ding ahi. \p \v 28 Mikitah hon min thu asei teng, lunggil in adonbut ding dan angaito jin, hinlah mingol te kamcheng soh jouse thilphalou jeng twi kisung lha abang jin ahi. \p \v 29 Miphalou hoa kon in Yahweh Pakai akidalsen, mikitah ho taona vang angai peh jin ahi. \p \v 30 Mit-ha hoisel'a mi akivet teng midinga lungthim kipana ahin, thupha kiseidoh jousen mihem gu le chang adamsah ahi. \p \v 31 Min ahilna ngainom mi chu, miching ho lah'a lha thei ding ahi. \p \v 32 Koi hileh min ahilna sang thei loupa chun ahinkho agimsah ahin, ajehhcu min ahilna ngainom mi chun hetthemna anei tei ding ahi. \p \v 33 Yahweh Pakai gin hi chihna dinga kihilna ahin, chule kisuhnemna hi jabolna'a pang ahi. \c 16 \s1 Chihna Jal'a Yahweh Pakaija Kon Phatthei Hung Ahi \p \v 1 Mihem in alung sunga tohgon anei jin, kam kilhang sel'a thu kisei jong Yahweh Pakai in adonbut teijin ahi. \p \v 2 Mihem in angatna lampi chu amit-tenin aven adih jeng in agel in, hinlah Yahweh Pakai in alunggel ngaito jouse akhol chil jin ahi. \p \v 3 Nabol natoh abonchan Yahweh Pakaija pedoh jeng in, chutileh nathilgon aboncha lolhing ding ahi. \p \v 4 Yahweh Pakai in thil jouse akiman chahna ding dol cheh'a aumsah ahin, migilou jeng jong hahsat nikhoa dinga aumsah ahi. \p \v 5 Yahweh Pakai in mikiletsah kiti athet in, hijeh chun hethem un, amaho chu gotna chang tei diu ahi. \p \v 6 Tahsan theija chonna le kitahna hin, themmona jeng jong adihsah in, Yahweh Pakai ginna jeh'in mihem in thilphalou apeldoh thei jin ahi. \p \v 7 Mihem chu achena lam jouse Yahweh Pakai lungdei ahitengleh, Yahweh Pakai in ama chu amelmate toh jong akichamsah jitai. \p \v 8 Thildihlou pum'a kai-tampi kidon khom sang in, thildih'a lhomcha nei ding aphajoi. \p \v 9 Mihem in alung in chena ding lampi akisem in, Yahweh Pakai in achena ding lam ako-peh jin ahi. \p \v 10 Lengpa kamsunga kon'in Elohim Pathen thusei ahung gingdoh jin, hijeh chun lengpan thu a tankhel jipon ahi. \p \v 11 Yahweh Pakai in thil adih in atetoh jin, hijeh chun thil ijakai Yahweh Pakai in atetohsa jeng ahi. \p \v 12 Leng ho din thil adihlouva bol hi thet umtah ahin, ajeh chu Ama vaihomna hi thudih a kingam ahi. \p \v 13 Leiguia kon thudih kiseidoh hi lengpa din lunglhai aum in, ajeh chu lengpan thu adih'a sei chu angailun ahi. \p \v 14 Lengpa lunghan nahi gihsalna ahin, hinlah miching chun lengpa lunghanna adamsah jin ahi. \p \v 15 Lengpa mailhai sel'a aum teng, damna akibe jin, lengpa lunglhaina jong hi, go hung phin lhaji meilhang tobang ahi. \p \v 16 Sana sang in chihna kimu dei aum jon, dangka sang'a jong thil hetthemna kisan ding ahi. \p \v 17 Michondih chu thilse lam'a kon'in akiheidoh jin, achena tinchenga limgehpa chu kihinso teiding ahi. \p \v 18 Manthah ding kon le kiletsahna ahung lhung loi jin, kipal lhuh ding konleh, lhagaova hoithana ahung um loi jitai. \p \v 19 Mikiletsah hotoh thil kichomdoh kihop sang in, kineosah a vaichate toh lhat khom anom e. \p \v 20 Min ahilna ngaija chu khangtou jing ding, chule Yahweh Pakaija kisong chan chu anunnom ahi. \p \v 21 Mi-lungchingpa chu thil hethemmi kiti ding, chule lunglhaina'a thuseipan mi athujo tei ding ahi. \p \v 22 Chihna nei mi chu hinna twinah tobang ahin, mingol ho ngolna hi talen matna bep ahi. \p \v 23 Miching lung sunga kon chihna thucheng hungpot chan chu, Dan toh akikal jipon, akamcheng soh jouse chu mi thununna ahibouve. \p \v 24 Ngailutna'a thu kisei hi khoiju tobang ahin, lhagao le tahsa ding in antuitah damna ahi. \p \v 25 Mikhat ding in lampi khat chu lamdih jeng in akimun, hinlah alampi chu ajona thina ahi. \p \v 26 Natong gimpa hin, aneh ding gelna'a atoh ahin, ajeh chu aneh nomna alol chun achama atohsah ahitai. \p \v 27 Mihem pannabei chun thilphalou jeng agel in, akamcheng soh jong melkah gin tobang ahi. \p \v 28 Thilphalou bolpan, baotamna aso-sah jin, aguh a thuphong lepan golcha kingaitah jong asukhen in ahi. \p \v 29 Pumthoa natong hon aheng akom jeng jong atilseu-vin, chuting aheng akompa jong lamdih-lou alhung jitai. \p \v 30 Koi hileh mit teni-singa phetsah jichun, thilpha lou jeng angaiton, muh phunsah sah pan jong thilphalou abolsoh ahita bouve. \p \v 31 Sam-kang liuva hinna hi, loupina lallukhuh ahin, adih jenga hinkho akiman teng, hitobanga hi hinkhosot thei ahibouve. \p \v 32 Ki hatsah sang in thohhat tah'a lungneng apha jon, alungput athua nunsah joupa chu, khopi khat nokhum'a kilah sang in aphachom joi. \p \v 33 Khutphang sunga vang akive jin, hinlah vang phatna leh phatlouna chu Yahweh Pakaija hung kon bou ahi. \c 17 \s1 Ngolna Ga \p \v 1 Insunga kiboina pum'a golvah bolsang in, an-keoseh kineh a lungmonga um aphajoi. \p \v 2 Soh chingtah chu apupa chapa ahin, chule adihlouva chonpa chunga jong vaihom in apang jin, hiche sohpa chu apupa nei le gou aboncha achapate toh sopi khat banga kihom ding ahi. \p \v 3 Thil solna bel chu dangka solna kimang ahin, mei-khuh sung hi sana solna ahi. Hinlah Yahweh Pakai hi lungput aboncha patepna ahi. \p \v 4 Miphalou in akamsunga thilphalou seipa thusei bou angai nom in, chule mijou in jong jou le nal thoa leigui kilehpel chu angai nom in ahi. \p \v 5 Vaicha noisea tot chaveipa chun asempa Elohim Pathen ataitom ahin, mi vangset pat'a kipah chun gimbolna ato tei ding ahi. \p \v 6 Tehse ho ding in atute hi alallukhuh-u ahin, chapate loupina hi apateu ahi. \p \v 7 Mingol ho din thu ngaitah'a kisei hi pannabei ahin, milen milal te ang sunga jou le nal'a thu kisei jong pannabei ahibouve. \p \v 8 Aguh'a thilpeh kiti hi apepa din vangbohna tobang ahin, hijeh chun achena jousea khang ding ahi. \p \v 9 Koi hileh suhkhelna ngaidam thei chun, ngailutna angaichat jing ahin, hinlah miphul phul pan vang gol le pai akikhenpi jin ahi. \p \v 10 Mingol jakhat vei akichup sang in, thil hetthemna neipa ding in akihilna jeng jong asanji ahei. \p \v 11 Engsetna nei mi chun doumah jeng ahol le jin, amatoh kitoh ding in sottol engse ahung lo jitai. \p \v 12 Mikhat in mingol khat angol pet'a akimaitopi sang in, vompi nou akilo-doh nungsanga api kimaitopi aphajoi. \p \v 13 Mihem in thilpha khat thilsea alethuh teng, a-insunga thilse cheng jing ding ahi. \p \v 14 Kitoma ahung um teng twiput tobang in ahung pot jin, ajeh chu kitomona aso masanga kikhen tel aphajoi. \p \v 15 Athemmo lha kanga athem-jo mo chansahna hileh, Yahweh Pakai dinga anitah lhonna dei um lou ahi. \p \v 16 Lungthimbei mingol in chihna kichohna ding sum akhol ngei poi. \p \v 17 Golngai chun phat tin in mi alungset in, sopi kiti hi hahsat petna kithokhom dinga hung peng ahibouve. \p \v 18 Lungthim neilou mihem chu bat-san apang jin, hitichun aheng akom hoa batsah nan apang bep e. \p \v 19 Suhkhel ding ging lou mihem chun kinah baotam adei ahin, ain kotpi paopia kiletsah pan manthahna jeng agon ahibouve. \p \v 20 Mihem lungput dihlou kiti chu akhang thei pon, jou le nal seija pang kamsung jong vangsetna'a lhalut teiji ahi. \p \v 21 Chapa ngol hi ahingpa dinga gimna bep ahin, hiche mingolpa hing chu akipah thei poi. \p \v 22 Lung kipana hi damna pipen ahin, lamvaija um chu gu le chang dinga doulal um ahi. \p \v 23 Thu adih a tan sang in, miphalou hon sum-guh ane jiuvin, thudih chu achekhel sah jitauve. \p \v 24 Thil jouse hetthemna nei mi chun chihna lam jeng aven, ajon in, hinlah mingol chun leiset kol mang avelen ahi. \p \v 25 Chapa in apa lunggimna asodoh peh in, anu dinga gimna tah ahi. \p \v 26 Mikitah ahilou lam'a leosah kiti apha pon, vaihom milen milal jep ding jong thildih ahipoi. \p \v 27 Thu kisei ngaija chu hetna anei jin, chule lungneng tah'a thusei mi chun hetkhenna anei ahi. \p \v 28 Mingol jeng jong thipbeh cha aum teng, miching bang in akigel jin, hitobang michun akam akeh lou teng, miching tah bang in akigel-ji bouve. \c 18 \s1 Mingol Ho Chondan \p \v 1 Mihem ama changseh kikhoh sahpa chu ama dei lam jeng-ah akisalal jin, thildih lam ki manchahna jouse adoudal jin ahi. \p \v 2 Mingol in thil hetthem'a lunglhai ding kiti anahsah pon, ama lung ngaichat jeng bou akhoh sah-jin ahi. \p \v 3 Phatlouna ahung um teng, thangset nan ahin jui in, kijatona abei teng kimudana aum paijin ahi. \p \v 4 Miching kamsunga kon hung potdoh thuchang hohi twithuh tobang ahin, chihna jong hi vadung tehliu'a twilong tobang ahi. \p \v 5 Miphalou maija langnei hi angaina ahipon, mikitah chungthu adih'a tan ding jong suh-noh phah lou ding ahi. \p \v 6 Mingol thucheng hin mitoh kinahna ason, akamchenga kon in mol akisei doh bep jitai. \p \v 7 Mingol kamcheng hi ama dinga amanthahna bep ahin, aleigui in ama le ama thangkol'a o-na ding akisemdoh bep ahi. \p \v 8 Aguh a thu poa pangpa thusei jihi, anneh tuitah tobang ahin, akamcheng sohdoh jouse jong mihem lungsunga alhalut paijin ahi. \p \v 9 Atohna chunga mithase hi, mi manthah sahpa toh sopi ahi. \p \v 10 Yahweh Pakai minhi kulpi nasatah tobang ahin, hijeh chun mikitah in abel-jin hoidohnan aneiye. \p \v 11 Mihaopa nei le gou chu ama din kulpi dettah tobang ahin, akihuh hingna dinga pal kikai bep bep ahi. \p \v 12 Mihem amanthah kon leh, kiletsah nan adim jin, koi hileh akineosa masa chan chu jabolna chang ding ahi. \p \v 13 Thil hetchet masanga donbut jeng chun, ngol-houi tah jumna ato tei ding ahi. \p \v 14 Mihem lhagao in dam-mona athoh jou in, hinlah lhagao adamlou teng thoh hahsa ding ahi. \p \v 15 Chihna lungthim neihon phat tin'in hetbe ding adei-jun, hijeh chun miching hon hetna mube ding ago jing un ahi. \p \v 16 Mihem kiti hi athilpeh chun lampi agonpeh-ji ahin, hijeh chun milen milal henga jong apuilut jin ahi. \p \v 17 Mihem khat'in achung thu akikhol masah teng, adih in akimu nan, akihehpi dingpa ahung lhun'a akikhol chaisoh teng, achung thu kiseipan bep ahi. \p \v 18 Vang vetna kiti hin baotamna abeisah jin, akidou teni kah'a jong thutan in apang e. \p \v 19 Sopi khat in asopi khat apanpi hi, kulpi dettah tobang ahin, hinlah kinahna aso teng khopi kelkot kikam chah kheh tobang ahi. \p \v 20 Mihem in kamngai vang in an-neh ding akimun, koi hileh akamcheng tohga ne chan chu alungkim in ahi. \p \v 21 Kampao le leiguia kon in thi le hin akingam in, koi hileh adihlou'a thusei chan chun atohga aneh tei ding ahi. \p \v 22 Pasal in numei ji-ding akimu teng, amapa chu anunnom ahin, ajeh chu Yahweh Pakaija kon lung lhaina chang ding ahitai. \p \v 23 Mivaichan khotona angaichat teng atao jin, hinlah mihao'in kiletsah to thon thu asei-jin ahi. \p \v 24 Gol le pai kiti hi apha-lhem manthahna thei jong aum in, hinlah gol le pai abang chu penpi tahbeh sopi sanga kinaipi jong aum in ahi. \c 19 \s1 Ngolna'a Kon Kiven Ding Dan \p \v 1 Mingol thu motsei seipa sang in, hinkho mandan them'a vaichat aphajoi. \p \v 2 Mihem khat hetna beija hin hi apha pon, kin le donga chena lampi anoh phah thei-jin ahi. \p \v 3 Mingol chu manthah nan apui mang teng, Yahweh Pakai mo achansah kit-jin ahi. \p \v 4 Mihao ding in gol le pai thah thah asem jin, mivaichapa vang chu agol apai in jong adalha laloi jie. \p \v 5 Hettosah'a pang jou le nal seipa chun, engbolna ato tei ding ahi. \p \v 6 Mihem ahongphal chun ahin-khohsah thei mi tampi anei ding, jou le nal'a thuseipa vang ong-doh lou ding ahi. \p \v 7 Mivaicha hi asopi ho jeng in jong athet bol jiuvin, achutileh agol apaiho chun ichan geijin athet tadiu vem? Vaichapan asam sam in hinlah adalha-ji tauve. \p \v 8 Chihna kimupa chun hinkho manlut dan ahet ahin, thil hethem mi chu machal tei ding ahi. \p \v 9 Hettohsah jou le nal seija pang pan, engbolna ato tei ding, koi hileh thujou seichan chun thina apeldoh lou ding ahi. \p \v 10 Mingol khat'in nomsatah'a hinkho aman ding adih thei pon, soh khat dinga milen milal chunga vaihompa hi ding jong dih thei him him lou ahi. \p \v 11 Lungput dihtah kiti hin, mi lunghanna asosah jipon, min ahilou lam'a abolna donse lou chu ama dia loupina ahi. \p \v 12 Lengpa lunghanna hi keipi ngih tobang ahin, alunglhaina vang hamhing lah daitwi in achap tobang ahi. \p \v 13 Chapa ngol hi apa dinga hamsetna ahin, numei ajipa toh kicham thei lou chu, gotwi julha tobang ahi. \p \v 14 Nei le gou kiti hi pute patea kon kilo son-ji ahin, numei chingtah jia kimu hi Yahweh Pakaija kon ahi. \p \v 15 Thasetna hin mi alhim i-mujin, Koi hileh athase chan chun kel athoh ding ahi. \p \v 16 Thupeh nit chan kihinso tei ding, amavang thu kisei ija-sep lou chu thina ato ding ahi. \p \v 17 Mivaicha kithopi chun Yahweh Pakai akithopi ahin, ajeh chu Yahweh Pakai in atohman alethuh tei ding ahi. \p \v 18 Semphat thei le kinepna aum pat hin, na chapa phohsal jeng in, moh manthah sah ding vang gel hih hel in. \p \v 19 Milung chom chun gimna ato tei ding ahin, dalha jeng tan, ajeh chu nangma chunga jong gimna lhun lo ding ahi. \p \v 20 Min nahilna le nathumopna ngaiphan lang asanji them in, ajeh chu khonung teng chihna nanei theina ding ahi. \p \v 21 Nangman tohgon ijat nei jong lechun, Yahweh Pakai lungdei banga nagon ding bou athupin ahi. \p \v 22 Mihem akon kitahna hi deisah pipen ahin, lungput dihlou sang in vaichat aphajon ahi. \p \v 23 Yahweh Pakai gin hi kihin sona ahin, chule Yahweh Pakai gingmi chu alungkim jin, ama chu hamset nan alhun den lou hel ding ahi. \p \v 24 Mithase hon bukong asoh jiuvin, chule akamsung uva het ding jong angapcha jipouve. \p \v 25 Mitot chavei ho chu gotna pi-lechun, chihna'a min anei thei ding; thil hethem mi chu gihsal le chun ahetna kibelap ding ahi. \p \v 26 Apa pumthoa del le anu del mangpa chu, jum le jachat hung konna chapa tia seiset chang ding ahi. \p \v 27 Kachapa, min na hilna ngai datan, chule chihnan jong donse da jeng tan. \p \v 28 Hettohsah duhdah loupa chun, thudih jong adoudal jin, hitichun mingol in, akam sunga themmona aki loilut jitai. \p \v 29 Kijepna ding mol hi miphalou dinga kisem ahin, tungtun kijep jong hi mingol ho ding bou ahi. \c 20 \s1 Ngol-Hoitah Chon Gihsalna \p \v 1 Ju kiti hi nuijat le chatvei sosah ahin, khamna thei kiti jong hi kanah le baotamna jeng ahi. Khamna theija lop chu miching ahipoi. \p \v 2 Lengpa lunghan kigin nahi keipi bahkai ngih tobang ahin, koi hileh lengpa phin lung hang chan chu ahinkhoa tijat umtah ahi. \p \v 3 Kinah baotamna'a kon kidalse ding hi mijabolna ahin, mingol kiti chu mitoh kina'a baotamji ahi. \p \v 4 Koi hileh nipi laija natong nom lou chun, thaset jeh'a chang-at ding amujou lou ding ahi. \p \v 5 Mihem khat in alunggil'a angaito hi twi thuh tah tobang ahin, hinlah thil hetkhen themna nei mihem dingin; hitobang thuh tah chu twi thal'a athal ding ahi. \p \v 6 Mihem tampin ama ama kitahna cheh aphon ding, hinlah mihem kitah mong koiyin amudoh tadem? \p \v 7 Hitobang mi chu lungthim dihtah'a lamlha pa ahin, anungjui-ah achapa te jeng jong phatthei chang ding ahi. \p \v 8 Athuthanna laltouna'a tou lengpan, ijakai amit tenin aven ase le apha atetoh jin ahi. \p \v 9 Mihem koiham, “Kalung thim kasutheng in; kachonsetna kon in katheng tai,” tia sei ngam ding? \p \v 10 Thil tena dihlou le thil tena kitoh lou chu, Yahweh Pakai dinga thet umtah ahi cheh lhon e. \p \v 11 Naosen jeng jong achaloh aum chan in, itobang mi ahi aphongdoh in; hijeh chun athilbol chu adih ham athenga ham ti aseidoh theijin ahi. \p \v 12 Kho jahna bikol hihen chule kho muna mit hijongleh, anitah'a Yahweh Pakai in asem ahi. \p \v 13 Imut ding bou gel hih hel'in, ajeh chu vaichatnan nahin phah lo ding ahi; na mit teni hasah inlang vetan, chutileh an neh ding neng jeng junga nanei ding ahi. \p \v 14 Thilchoa pang pan, “Man bei ahibouve,” atin, hinlah ama chu ache mang teng hoitho nan adim jitai. \p \v 15 Chihna le hetna kamsunga kon thucheng hohi, sana le song mantam sang in aman tamjon ahi. \p \v 16 Hetkhah louhel mi kom'a thilman a kitungsa mipa chu, aponsil aboncha kichom peh a; chule hetphah louhel mite dinga hitobang mihem chu kiman jeng thei ahidem? \p \v 17 Koitobang khat dingin changlhah kigua kine hi atui chomdan'in angaito in, hinlah phat chomkhat jouteng akamsunga song chang tobang adim jin ahi. \p \v 18 Ki-thu mopto them na jeh'in thilgon ho alolhing thei jin, chingthei tah'a kilam kaina jeh'a galsat'a kikonji ahi. \p \v 19 Akam tam le seiding hol'a chun thuguh jouse aseidoh jin, hijeh chun ngol the thua thuseipa chutoh kivop hih in. \p \v 20 Koi hileh anu le apa gaosap chan chu, muthim lah'a athao mei kimut mit peh tei ding ahi. \p \v 21 Apatna kino chenga kimuji nei le gou chu, achaina lam tengleh phattheina bei ding ahitai. \p \v 22 “Keiman thilse ka lethuh ding ahi,” tin jong seihih in; Yahweh Pakai ngah in chule Aman na kithopi tei ding ahi. \p \v 23 Thil tena adihlouva kimangcha chu, Yahweh Pakai dinga dei-umlou tah ahi; chule thil asao le achom tena adihlou jong chu aphapoi. \p \v 24 Yahweh Pakai thusah jal'a bou mihem in akal asonji ahin, achutileh mihem in amacham tah'a akalsonna ding iti ahetkhen thei ding ham? \p \v 25 Ama deidan tah a, “Hiche hi thil theng ahibouve,” tia sei chu; kipal lhuhna dinga thangkol kisong ahin, hiche hin Yahweh Pakaija kitepna le kigahna chu amin mai maija aphondoh ahi. \p \v 26 Lengpa ching thei tah chun migilouho pum'a kijap bangin ajapdoh jin, achunga akol-in akipei lele sah jin ahi. \p \v 27 Mihem lhagao kiti hi Yahweh Pakai thaomei vah ahin, hijeh chun mihem lunggil hi ahesoh keijin ahi. \p \v 28 Kitahna le tantih neilouva ngailutna chun lengpa ahinso ahin, Alaltouna jeng jong ngailutnan ahendet ahibouve. \p \v 29 Gollhang ho loupina hi athahat jal-u ahin, tehse ho melhoina vang hi asam kan'u hi ahi. \p \v 30 Thilse doudalna'a tahsa kijepna maha chu damdoi phatah ahin, hitobang kijepna chun mihem lung laigil geija asuhtheng ahi. \c 21 \s1 Mingol Le Miching Chunga Vaihom Pa \p \v 1 Elohim Pathen in vadung twi alon sahna nom nom'a alonsah banga, lengpa lungthim jong ahei lele thei ahi. \p \v 2 Mihem in achonna jouse chu amit mun dih asa-jin, hinlah Yahweh Pakai in mihem lungthim akhol chil jin ahi. \p \v 3 Kilhaina gantha sang in, thildih bol'a thu adih a tan ding hi, Yahweh Pakai lunglhaina ahijoi. \p \v 4 Kiletsahna lungthim pua mitha chule miphalou ho natoh aboncha chonset jeng ahi. \p \v 5 Miching hon gunchutah'a tohgon anei jouseu abulhing thei jin, amavang amin mei meija natong ho alhasam teijin ahi. \p \v 6 Jou le nal thoa nei le gou kichom khom jouse amangthah ding bep ahin, thina thang kisong tobang ahibouve. \p \v 7 Thu adih'a tan ding mihon anahsah lou jeh un, miphalou pumthoa natong hon pannabei jin asumang jitauve. \p \v 8 Themmona neipan lamdih ajot jipon, lungthim thengpa lam lhahna adih jing in ahi. \p \v 9 Numei hanse khat toh in nom khat'a chenkhom sang in, chungden in-vum'a chen ding aphajoi. \p \v 10 Miphalou lhagao'in thilse jeng bou angai chan, aheng akom in jong ama'a kon'in khotona amu jipoi. \p \v 11 Panna beija mi tot chaveipa gotna akipeh teng, milham in chih-nan anei theijin chule miching ho akihil chan in hetna akibelep jie. \p \v 12 Mikitah chu miphalou in amelchih jing in, miphalou vang chu achunga hamsetna lhung tei ding ahi. \p \v 13 Koi hileh migenthei akateng kijahmosah chu, ama kana ahung lhun teng koiman ajah phah peh lou ding ahi. \p \v 14 Aguh'a kipa thilpeh hin alunghang jong adamsah thei jin, koima hetlouva nehguh kipe hin lungsat jong adaisah jitai. \p \v 15 Thu adih'a kitan hin mikitah akipasah in, hinlah miphalou ho ding in tijat umtah ahi. \p \v 16 Mi koi hileh hetkhen themna'a kon lamvaija vahmang chan chu, mithi hotoh kivop khomna ding mun ajot ahitai. \p \v 17 Tahsa nopsahna lamjeng lhangai hochun vaichatna akimudiu ahin, koi hijongleh jule noplenna-a kipe hochu itihchan hijongleh haodoh loudiu ahi. \p \v 18 Koi hileh min akhoto ding jeng ngaicha a chu, vaicha pum'a um jing ding, chule ju-a lop jong haodoh thei lou ding ahi. \p \v 19 Numei lungkhoh le lungsa jing, jia neija chen khom sang in, het phahlou neldi gam'a chen aphajoi. \p \v 20 Miching chenna in-ah nei le gou lutah tah aum in, hinlah mingol in abonchan ane-mang jitai. \p \v 21 Koi hileh chonphatna lam khohsah a, chule mi khotona neipa chun jabolna amu tei ding ahi. \p \v 22 Miching mihatpa chenna khopi jong akholchil soh keijin, chule akisonpi pen-u kulpi jong alekhup'a asuhchim hel ding ahi. \p \v 23 Koi hileh thipkhen cha um'a lei kituh tang chu, gim le hesohna'a jong kivengdoh ding ahi. \p \v 24 Mi noise le kiletsahna jong hi, pannabeija tot chaveipa kiseina ahibouve. \p \v 25 Mi thase ho chu aduchat uvin acham lou'a thina alhut ahi. Ajeh chu amahon akhut-u mangcha'a natoh ding anom pouve. \p \v 26 Miphalou hon nitin in anei asit jing un, miching in anei ahom in, akile lah ngai poi. \p \v 27 Miphalou ho kilhaina gantha chu thet umtah ahina chungchon in, phatlouna lungpun hin phaldoh taleu, ichan geija thet um cheh ding hitam! \p \v 28 Jou le nal seija hettohsah'a pang ho suhbeija um ding, hinlah adih'a hettohsah'a pangpa thusei min angaipeh jing ding ahi. \p \v 29 Miphalou chu adihlou'in aki ngamsah jin, hinlah mikitah chun atoh masang in ageltoh masa jin ahi. \p \v 30 Mihem chihna le hetkhen themna chule aguh a kithumop themna chengsea kon hin, Yahweh Pakai deh-jou ding aum poi. \p \v 31 Galsat nikhoa manchah din sakol gonsan aum in, hinlah gal-jona hi Yahweh Pakaija kon bou ahi. \c 22 \s1 Chihna Jel'a Heng Le Kom \p \v 1 Haosatna sanga minphat kilhen ding apha jon, sana le dangka sanga jong, mihem lunglhaina um ding aphajoi. \p \v 2 Mihao hihen mivaicha hijongleh akisu-khen thei aum poi, ajeh chu Yahweh Pakai in anitah lhon'a asem ahi. \p \v 3 Miching chun alungthim in hahsatna hung lhung ding avephan, ama le ama akivengdoh jin ahi. Hinlah mi lungthim bei le ima kholtoh louva machalpi chun gimna ato tei ding ahi. \p \v 4 Kineosah pum le Elohim Pathen gin jeh'a kipaman chu haosatna jouse, jabolna chule hinna ahi. \p \v 5 Phatlouna jenga chonpa lam lhahna chu ling le khaovin abom jin, koi hileh ling le khao lah'a kiveng thempa chu hoidoh tei ding ahi. \p \v 6 Chapang chu lamdih jenga khoukhah in, chutileh akhanlhit geija asuhmil lou ding aki lhonpi jing ding ahi. \p \v 7 Mihao in mivaichate chunga vai ahom in, chule sum bapa jong abatsah napa soh'in apang e. \p \v 8 Koi hileh thu adihlou'a tan chun hamsetna ato tei ding, amapa chu lunghang henlang mol-a pansa jongleh, apansahna mol chu atahsa chunga lechuh ding ahibouve. \p \v 9 Koi hileh midang mit-ha phatah'a vepa chu phatthei chang ding, ajeh chu aman aneh ding an chu vaicha ho apejin ahi. \p \v 10 Miphalou chon chavei ho chu no-mang un, chutileh kinahna jong beiyin tin, baotamna jouse jong thip hel ding ahi. \p \v 11 Yahweh Pakai in mi lungtheng chu angailun, Koi hileh O ngei sel'a thusei chun lengpa jeng jong gol le paija akisem thei ahi. \p \v 12 Yahweh Pakai in hetna kiti hi Amit tenin ave-jing in, chule kitahna bei mi chu apaidoh jin ahi. \p \v 13 Mithasen aseijin, “hichea khun keipi bahkai aum in, potdoh leng kholai dunga ei-tha ding ahi” ati. \p \v 14 Jonlungpu numeinu kamsung hi, kokhuh thuh tah ahin, Yahweh Pakai lung hansah chan chu hiche kokhuh sunga hi lhalut tei ding ahi. \p \v 15 Chapang lungthim sunga hi ngolna dimset ahin, hinlah achunga hilchahna aum teng, ngolna chu bei tei ding ahi. \p \v 16 Hao ding deija mivaicha sugentheija chule ahaopa pehbe mi chu vaichat nan aphah ding ahi. \p \v 17 Nana hong phan lang miching ho thumop ngaiphan, chule kahetna hi nalung sunga het tei ding gon lang kisanlut in; \p \v 18 Ajeh chu hiche ho jouse hi nalung sunga nachin leh, nangma dinga lung nopna'a pang ding, chule aboncha nakam'a na phondoh thei teng, nalung lhai ding ahi. \p \v 19 Ajeh chu Yahweh Pakaija nakison theina dinga, tunia hi keiman nangma jah-tah'a kaseipeh nahi. \p \v 20 Keiman nakom'a thumopna le hetthemna thucheng phatah tah kasutdoh peh nahi lou ham? \p \v 21 Hitiahi nangman thutah hochu nahet them'a, chutengleh nahinsol ho ang-a thu adih'a na donbut theina dinga kahil nahi. \p \v 22 Najotho man'in mivaicha ho chom hih in, ama chu vaicha tahbeh ahi. \p \v 23 Ajeh chu Yahweh Pakai hi amaho vengtup a pang ahin, koi hileh amaho sumang achu Aman asuhmang ding ahi. \p \v 24 Milung chom le lunghang jing hotoh kivop dan, chule mi lungsa jing hoto jong chekhom hih in. \p \v 25 Hitia chu naum louleh ama tobanga nachon ding, chepaina'a nanei loa nahinkho lamvai ding ahi. \p \v 26 Bat lahna'a batman a kitung doh ho bang in, batsah nan kimoh tun hih in. \p \v 27 Asahna ding ima naneitah lou jongleh, nalupna jalkhun geijin pedoh jeng tan. \p \v 28 Napu Napa khang apat gamgi melchihna song chu, nangman na chondoh lou ding ahi. \p \v 29 Lolhingtah'a natong khut them namudoh lou ham? Amachu lengpa ang-sunga bou ding ding, michavei masanga vang ding thei lou ding ahi. \c 23 \s1 Kigahna Jui-in Khosan \p \v 1 Thunei vaihom khat toh ankong sohkhom dinga naum tengleh, na ang-sunga kiloi chengse chu melchih in. \p \v 2 Milop nahileh nalol chutoh chemcha kanbeh jeng in. \p \v 3 Vaihompa neh ding anho chu ducha hih in, ajeh chu nangma lhep lhahna ding an jeng ahi. \p \v 4 Haodoh ding ngaito na boujeh in na-tong hih in, chule jou le phatlou a kon in haodoh ding jong ngaito hih in. \p \v 5 Hitia haodohna dia namu chan chu miphetkah louva mang ding ahi. Ajeh chu chomlou kah'in muvanlai bang in vanlam angan aleng mang jitai. \p \v 6 Muda sasa'a navepa toh an nekhom hih in, aneh chu tuitah hijongleh ducha hih in. \p \v 7 Amapa chu alung thim in aphun in, nangma jah din, “Haneh in lang, hadon in don in” tia asei vang chun alung thim in nathet bouve. \p \v 8 Nangman themcha naneh jong chu naloh lhah ding, chule lunglhai nathu nasei jouse jong pannabei soh ding ahi. \p \v 9 Mingol ho jah ding in houlim boldan, ajeh chu chihna thu nasei jouse imalouvin gel khaget inte. \p \v 10 Gol lui laija pat umsa gamgi song chu nabodoh lou hel ding, chule nu le pa neilou chagate lou-laia jong chelut hih in. \p \v 11 Ajeh chu amaho lhatdohpa chu mihat tah ahin, alhatdohpa tah uvin amaho athumop a apanhu ding ahi. \p \v 12 Nalung thim in nakihilna ngaisang in lang, hetthemna thu kisei chengse jong ngai phan. \p \v 13 Na chate chu gahna beijin koihih in, nangman mol-lam jong le chun thilou diu; \p \v 14 Chule nangman achunga mol nalap-a ahileh, thina lampia kon nahuhdoh ding joh ahibouve. \p \v 15 Kachapa, nangman chihna lungthim nanei poule, keima jong kipah ding kahi. \p \v 16 Thudih chu nakam sunga kon nasei teng, keima lhagao jong kipah lheh ding ahi. \p \v 17 Nalung thim in mi chonsete thang thip-pi dan, amavang nitin a Yahweh Pakai nagin ding ahi. \p \v 18 Adih tah in nikho hung lhung dinga kinepna khat aum jing e, nangma kinepna jong mangthah lou hel ding ahi. \p \v 19 Kachapa ngai tem in, chule chingthei tah in um in, nalung thim in lamdih jenga lam lhah ding ngaiton. \p \v 20 Ju-kham holah a lha-hih beh in, sane holah jenga jong jao ding geldan. \p \v 21 Ajeh chu ju le sa'a lop chan chu vaichat nan alhun khum diu, chule emut so nan atom u va ponse tobang diu ahi. \p \v 22 Nahinga napa thumop ngai jing in, nanu jong ateh teng thetbol hih hel in. \p \v 23 Thutah chu kisan lut in lang pedoh hih in, chihna le kigah chahna chule hetthemna jong nakisan lut ding ahi. \p \v 24 Chate adih teng apa athanom in akipah jin, chapa chingtah hingpa jong achapa chunga kipah lheh ding ahi. \p \v 25 Hijeh chun nanu le napa kipah thanom in umsah jing in, chule nahing nu nanu jong kipah tah'in umsah jing in. \p \v 26 O Kachapa, nalung thim neipen lang, kanun le khan abonchan namit tenin vepha tan. \p \v 27 Numei kijoh hohi tijat um kokhuh tobang ahin, numei hija jonva le jong twikul tobang ahi. \p \v 28 Amanu chun gucha michom tobang in mi achang lhih le jin, chule pasal tamtah akipal sah in asuchavei jitai. \p \v 29 Koiham avangse a pang? Koiham genthei thoh a pang? Koiham mitoh kiphun? Chule Koiham aki-engsah? \p \v 30 Hitobang miho chu ju-phung dalha louva tou chule jua lop ho ahiuve. \p \v 31 Ju chu asan keikui teng vehih beh in, chule khon na vetnom umtah hihen lang; bailam tah a gah don thei di hi jong le, vetding jong go-hih hel in. \p \v 32 Ajeh chu achaina teng gul gunei in mi achuh banga nachuh lo ding ahi. \p \v 33 Namit tenin thil kidang tahtah amu ding, nalunggel jeng jong kikalah lah ding ahi. \p \v 34 Chule twikhanglen lailunga lum den banga nalup den ding, konga kitungdoh khom chunga umpa banga naum'a nalup den ding ahi. \p \v 35 Chutengleh “amaho hin eivo tauve,” tia nasei ding, hinlah “eivoh nau maha ima kamupoi,” amahon eivo nauvin, ahinlah kathoh lal poi. Kakhahdoh teng aban kahol nah lai ding ahi, tia nasei ding ahi. \c 24 \s1 Yahweh Pakai Gin Ding Ahi \p \v 1 Miphalou ho umchan thangse hih in, chule hitobang miho chu kiloipi din jong ngaicha hih-in. \p \v 2 Ajeh chu alung thim un thilse jeng agong un, akamdung uva jou le nal jeng aseijun ahi. \p \v 3 Chihna jeh chun in akisadoh jin, chule hetkhen themna jal-a kitungdet ji ahi. \p \v 4 Hetkhen themna akon insung dann jousea, thil manlutah tah le; lung lhaina thilpha chom haona dimset-ji ahi. \p \v 5 Miching chu mi thahat sang in ahat jon, hetna nei mi jong atha hatpa sang in ahat cheh jin ahi. \p \v 6 Ijeh-inem itileh lungthim thepna jal-a gal kisatji ahin, chule gal jona jong thumop them hoa kingam ahi. \p \v 7 Chihna hi mingol ho din meiphah ahipon, thutanna kotpi mai lah'in jong seiding aneiji tapouve. \p \v 8 Koi hileh thilse bol ding ngaito chan chu, jou le nal-a natongpa tia kikou ding ahi. \p \v 9 Mingol ho thilse gonhi chonset ahin, mi ahilou lam'a tot chaveipa jong mi jousen athet ahibouve. \p \v 10 Kidoupin nahin phah nikho teng jongleh lung lhadai hih in, ajeh chu lhahsamna'a nanei cheh ding ahibouve. \p \v 11 Thina lam jon-a kijot hokhu huhhing loijin, chule min athagamna dinga kipal-lhu ho jong huhdoh loijin. \p \v 12 Nangman, “vetem in, keihon hiche hi kahe phapouve,” tin nasei in, Ama bouvin mihem lungthim akholchil-a ahet chin ji hilou ham? Nalhagao vea ching jing pan hitobang hi amelchih jing hilou ham? Aman mihem koi hileh atoh dungjui cheh-a lethuhna anei ding hilou ham? \p \v 13 Kachapa, khoiju hi don in atui lheh jeng e, khoi-phanga apat hung pot khoiju hi nele chun alhum'a lhum ahi. \p \v 14 Chihna kiti hi nalhagao dinga hiche tobang chu ahi. Chule chihna hi namu jouva ahileh khonung dinga phachom tah ahi. \p \v 15 Miphalou bang in mikitah pa chu a-in pang dunga ga chang lhih hih in, mikitah pa in jong chomding gohih hel in. \p \v 16 Ijeh-inem itileh mikitah kiti hi vel sagi jen lhu jongleh, athoudoh thei jin, hinlah miphalou ho chunga hamsetna ahung lhun teng akhup athal in aleh jitai. \p \v 17 Namelma akipal lhuh teng kipanan neihih hel in, aman kipal lhuhna ato khah jongleh kipa thanopna'a nanei lou ding ahi. \p \v 18 Ajeh chu Yahweh Pakai in hin mudoh leh, lunghanna'a anei loding ahi. Hijeh chun ama kon chun Yahweh Pakai lunghanna peldoh in. \p \v 19 Thilse bol ho jeh in nang le nang kisih hih in, chule achon chan-u jong thangsetpi dan. \p \v 20 Ajeh chu miphalou ding in khonung thua kinepna abeiyin, chule migilou ho thaomei kimut mit peh tei ding ahi. \p \v 21 Kachapa, Yahweh Pakai le lengpa ging in lang, Anitah lhon-a athua nanun ding ahi. \p \v 22 Ajeh chu Amania kon hetman louva hamsetna hung lhung ding, Yahweh Pakai le lengpa'a kon hung lhung ding manthahna chu koiman ahe thei poi. \p \v 23 Hicheho jouse jong hi miching ho thusei ahisoh keijin: Thutan-a langneina nei kiti jong hi thildih ahipoi. \p \v 24 Migiloupa kom'a, “Nangman themmona nanei poi,” tia sei chu, mitin vaipi gaosap chang ding, namtin in athet ding ahi. \p \v 25 Miphalou phohsal pa chu kipah thanom'a um ding, chule hitobang mi chunga chu phattheina lhung ding ahi. \p \v 26 Thu kitohdel-a donbutna chu kigolngai kibeng chop avetsah ahi. \p \v 27 Polam'a natoh ding abonchan kigontoh in lang, chule lou laija natohna ding aboncha naki gonsoh keija; chujou tengleh na chenna ding in sapan tan. \p \v 28 Ajeh beijin naheng nakom dounan hettohsah in pang hih in, nakam sunga jouthu jong seitahih in. \p \v 29 Mi kom'a “Kachunga anatoh bang banga keiman jong achunga katoh ding ahi; chule anatoh bang banga kalethuh tei ding ahi,” tin jong seidan. \p \v 30 Keiman mithase khat loulai kahin jot pan, lungthimbei mikhat lengpilei kaho pan ahi. \p \v 31 Hiche loulai chu apum chang in lingle khao akhul lha jeng in, atollham jenga jong ling adimset in, apal jong achimsoh tan ahi. \p \v 32 Hichun keiman kaven kagel in, hichea kon hin kihilna khat kaki mudoh in ahi. \p \v 33 Jalkhun a imut jengseh, kichol ding bouseh, chule khut teni umthim sah-a kichol ding kati tai. \p \v 34 Gucha le michom in mi abulhu banga vaichat nan nahin lhun den ding, nahin delkhumpa bang banga kel thoa um ding nahitai. \c 25 \s1 Leng Ho Henga Hilchahna \p \v 1 Hiche ho jong hi Solomon thuchih jeng ahina nalai jin, Judah lengpa Hezekiah phat laija mihon ana jihdoh ahi. \p \v 2 Thugil chintup nahi Elohim Pathen loupina ahin, chule thil kholdoh kiti jong hi lengte loupina ahi. \p \v 3 Vanmun jouse asandan le leiset athuh bang hin, lengte lungthim sung jeng jong koiman ahedoh joupoi. \p \v 4 Dangka'a kon in atheng lou jouse ladoh jeng in, thih khengpan bel-a khen ding atah chu aneinai. \p \v 5 Lengpa thutanna mun'a kon chun migilou chu potdoh sah jeng in, chutileh lengpa laltouna mun'a chu thudih kiphut det thei ding ahi. \p \v 6 Lengpa angsunga nama cham in chelut dan, chule milen ang-sunga jong kikum lut jeng hih in. \p \v 7 Hitia hi, “Hiche mun'a hin hung kal touvin,” tia min nahin kou masat ding chu thilpha ahi. Chule milen milal umna imacham tah'a lut jeng chu thilpha ahipoi. \p \v 8 Nangman thilkhat namu jeng man in, kihehna-in achun lhut jeng hih in, ajeh chu nahehpa chun najou henlang jumtale chun achaina ipi nabol ding hitam? \p \v 9 Hiche sang chun, naheng nakompa toh chun nachung chang thu seikhom lhon in lang, thuguh kiti phot midang hetsah hih in. \p \v 10 Ajeh chu naseidoh'a midang khattou in jataleh aja khat chun, nahinle jumso nabep ding, chuteng namin setna chu beita lou ding ahi. \p \v 11 Aphatcha ki hil na chu deium tah ahi, dangka bomma kikoi sana tabang ahi. \p \v 12 Mithusei phatah'a ngaipa ding in, adih a kiphona hi sanakol le sana pah-jem tobang ahi. \p \v 13 Tahsan thei tah sottole sol khapa ding in, hiche sottole chu chang-at laija buhbang votjen tobang ahin; hitobang sottole hi apupa lhagao lungthim sung kido jing na ahi. \p \v 14 Thilpeh khat pe-dinga kitepna neija peloupa chu, huijin apohle meilom goa julha lou tobang ahi. \p \v 15 Thoh hattah'a natoh jeh'in vaihom khat jong akithu nun jou in, o nem heova thu kiseijin gu le chang jeng jong anemsah e. \p \v 16 Khoiju naneh teng aphabep don in, ajeh chu nachim behseh ding; achaina leh naloh lhah lo ding ahi. \p \v 17 Naheng nakom in-sunga che behseh hih in, ajeh chu nahin thei chim lo ding ahi. \p \v 18 Koi hileh aheng akom hehsea panga chu, galsat dinga mi koukhom le chemjam hemtah chule thalchanga kikap tobang ahi. \p \v 19 Gim le hesoh pet'a tahsan thei lou mikhat ngansena nei hi, habeija thilkhat kipet le keng phalou tollham chon-nal tobang bep ahibouve. \p \v 20 Mi gim hesoh pet'a lasa'a chu, phalbi dap laija mi ponsil lahpeh tobang ahi. \p \v 21 Nagalmi chu agil akel teng nehding changlhah pen, chule adang achah leh don ding twi pen. \p \v 22 Hitia nabol pehchu alujang dim a mei-al sunpeh nahin, natoh-ga Yahweh Pakai in kipaman napeh tei ding ahi. \p \v 23 Sahlam khohui'in go ajuhsah jin, min adalhah nunga seisea chun lungphamo pua mi avetji ahi. \p \v 24 Numei phunsi khat toh in khat'a chen khom sang in, inting vum ningkoi khat'a ichangseh a chen aphajoi. \p \v 25 Gam latah'a pet thupha kija chu, dangchah pet'a twi votjen kidon tobang ahi. \p \v 26 Mikitah khat in migilou khat pansatna ding lampi asempeh kiti chu, twisam putna le bonsan londohna twikun tobang ahi. \p \v 27 Khoiju tamtah don jong aphapon, chule thuphalou tampi sei jong apha ahipoi. \p \v 28 Ama le ama kitim joulou michu, khopi chimsa apal jouse kivo lhua kidalha bep ahi. \c 26 \s1 Mingol Chonchan Vet Lhahna \p \v 1 Nipi laija buhbang kheh ding le chang-at laija gojuh ding akilom pon, hijeh chun mingol jana peh hi thil hahsa ahi. \p \v 2 Inva kichao hat le pelpalep lengle banga, ajeh beija kigaosapna chu gui lhung lou helding ahi. \p \v 3 Sakol dinga ajepna akisem peh'a, sangan akamdal akisempeh bang in, mingol jong chu ajepna dinga mol kisem ahi. \p \v 4 Mingol chu angolna totoh in lethuh jeng dan, chutibol lechun koiman nahetkhen thei lou ding ahi. \p \v 5 Mingol chu angolna dungjui in donbut'in, achuti louva ahileh ama mitmua ching kisa ding ahi. \p \v 6 Mingol khat chu thupolea naman chahle, nakeng kitanboh tobang chule thina gudon tobang nahi ding ahi. \p \v 7 Mingol kom'a thuchih kisei chu alangngoi panna bei tobang ahi. \p \v 8 Mingol jana kipe chu songsena bom'a, song chang ohden tobang bep ahi. \p \v 9 Mingol kam'a thuchih kiphongdoh jihi, jukham khut ling in asut vangpai tobang ahi. \p \v 10 Migoi pan mingol ham ahilouleh jukham hamkhat goikha achu, mi lah-a thal mohkap kappa tobang ahi. \p \v 11 Mingol in angol thu avelsei sei hi, aloh dohsa avel'a jonkit uicha tobang ahi. \p \v 12 Mihem ama le ama achinga kigel ho sang in, mingol din kinepna aum joi. \p \v 13 Mithase pan asam'in “Lamlen'a keipi bahkai aum e, khulai dunga jong keipi bahkai aum'e kahei!” ati. \p \v 14 Kotpi akol hom sunga akipei leji bang in, mithase jong ajalkhun chunga akihei le ji bouchu ahi jenge. \p \v 15 Mithase chun akhut in bukong asoh jinan, hinlah akam geija akhut ledop ding athan ajou jitapoi. \p \v 16 Miching thumop them sagi sang in, mingol chu ama changseh mitvet in akichihsah jin ahi. \p \v 17 Akin louhel'a mi kinahna'a gaki kumpa chu, uicha lhaile abilkol'a matding go tobang ahi. \p \v 18 Mingol chon banga chon-jia aheng akom meise kaikhum a, chule thina thei thalpia kap jenga chu, \p \v 19 Aheng akom jou'a lhemlha ahin, “Katot ahipoi,” tin aseije. \p \v 20 Meija man ding thing abei teng mei akon-theilou bang in, kiseiset tona abei teng kinahna jong athipdel jin ahi. \p \v 21 Vutsa lah'a hol akonbei bangle, thinggo meija akonbai bang in; mitoh kina jingpa chun, kinahna beilamtah in asodohsah jing in ahi. \p \v 22 Thu kihou lhihna thei hol jing achu, an tuitah bang in aki ngaiton, mihem laigil sunga alut lhum mangjel jin ahi. \p \v 23 Gitlou lungpua muh tuisel'a thu kisei chu, phatvet maija leibel kitomjol sel tobang bep ahi. \p \v 24 Mi thet jinga akamsunga phatmona selpa, alungthim a lhep lhahna jeng toh kivop, \p \v 25 Khotona neitah banga thu asei teng jongleh, hitobang mihem chu tahsan hih hel in; ajeh chu ama tobang mihem lung sunga hin deium loutah thil sagi achengin ahi. \p \v 26 Mi ajoubolna chu jonchih tah in kisel doh jong le, mipi maija aphatlouna kiphong jah tei ding ahi. \p \v 27 Koi hileh mi lhah lutna dinga khuh laija chu, amajoh lhalut ding chule michunga chu dia songtum tanga chu, asongtum tah chu ama chunga hung kiletah lut ding ahibouve. \p \v 28 Thujou seina leigui hin mi asuh genthei ho chu ahot bol cheh jin, chule thujou jeng seija leigui hin manthahna jeng atongdoh in ahi. \c 27 \s1 Hinkho Thudol \p \v 1 Jing nikhoa dingin kiletsah tothon thu seihih in, ajeh chu itobang nikho ahung lhun ding nahepoi. \p \v 2 Nakamsunga nakipachat sangin, midang kipachat sah jon, chule nangle nang nakam sunga naki vahchoi sangin, hetkhahlou kholgam mi kivahchoi sah in. \p \v 3 Songhi agih lheh in, neldi jong gihtah ahi. Hinlah mingol lunghanna hi neldi sanga jong gihjo nalai ahi. \p \v 4 Lunghan hi giloutah ahin, lungsat in jong mi achup jin; hinlah thangthipna hi akhoh jon ahi. \p \v 5 Aguh a kingailut sangin, lhang phonga kiphosal aphajoi. \p \v 6 Gol phatah'a kon kimavona chu kitah jal ahin, melman eibeng chop vang kilhep lhahna ahibouve. \p \v 7 Mihem aoi-vasa dingin khoiju jeng jong lohso nabep ahin, agilkilpa din vang an tuimopen jong alhum tobang ahi. \p \v 8 Ain'a kon vahmangpa chu, abusunga kon lengmang vahcha tobang ahi. \p \v 9 Thao le gimnamtui in mihem lungthim akipahsah jin, gim hesohna vang hin mihem lhagao athohlal sah jin ahi. \p \v 10 Nagol hihen napagol hijongle nung sun hih in, hahsatnan nahin phah nikhon jong nasopipa in-a sunglha hih in; ajeh chu gam latah a um penpi sopi sang in, naicha um hengle kom aphachom joi. \p \v 11 Kachapa, chingthei jin kalungthim kipa sah jing in, chutileh eidoupa jeng jong kadonbut thei ding ahi. \p \v 12 Milung ching in thilphalou hung lhung ding ahethem masan, ama le ama ahoidoh theije, hinlah milham vang chu kho hephalou tah in aum in, gim hesoh atoh jin ahi. \p \v 13 Hetkhah lou mikhat batsah nadinga kitung pa chu, aponsil kichom peh jenga! Hetphalou mi dinga, hitobang mihem chu akipehdoh jeng thei nadem! \p \v 14 Jingkah matah-a thouva othong jejua, phatthei osam chun aheng akom agaosap joh ahibouve. \p \v 15 Tanglouva nilhum keija gojuh hi, numei phunse tohbang bep ahi. \p \v 16 Hitobang numei phohtang theija chun, khohui geija aphotang jou ding ahin; akhutphang jet lam'a jong, thaotui akihamdoh thei ding ahi. \p \v 17 Thihchun thih mama anol hemthei bangin, mihem jong khat in khat akikhelsah thei ahi. \p \v 18 Koi hileh theiphung phut chan in aga aneh bangin, koi hileh apupa ngaichat jouse hethem chu, mi jabolna achang teijin ahi. \p \v 19 Twichung ivet teng mihem eima mai akilahdoh ji bangin, mihem kiti jong hi alungthim in aphondohji ahi. \p \v 20 Thina le thilse in bei tih aneilou bang chun mihem mit teni jeng jong thil vet achim joupoi. \p \v 21 Khangbel hi dangka lhahtheng na ding ahin, thuh khuh jong hi sana sonjolna'a kimang ahi; hijeh achu mihem jeng jong pachatna dinmun'a aum laitah a bou patepna changji ahi. \p \v 22 Mingol chu lhengkong sunga suhdun changbong toh goitha jongleh chun, angolna laitah chu amatahsa'a kon potdoh dehlou ding ahi. \p \v 23 Nakelngoi honte umchan hethem jingin, chule nabong honte jeng jong phaten vephan; \p \v 24 Ajeh chu haona hi tonsotna ding ahipon, lallukhuh jong hi akhang khang ding um hinam? \p \v 25 Hampa apul chaisoh tengleh ana ahung noudoh kit jin, chule molchunga hampa louhing jouse jong kichom khomji ahi. \p \v 26 Nakelngoi teovin ponsil ding natopeh diu, chule nakelchateu vin jong loumun khat man natopeh diu ahi. \p \v 27 Nadon khopset kelcha noitwi tatlouva um jing ding, chule na in-sung vahna dingle nalhacha nungah ho vahna dia jong lhingset ding ahi. \c 28 \s1 Migilou Le Mikitah \p \v 1 Migilou chu koima dellou in ajam jin, mikitah vang chu keipi bahkai bang in hangtah in apang jin ahi. \p \v 2 Namkhat in suhkhel anei tengleh achunga thunei ding atam jin, hinlah namsung dinsotna ding hin, miching hetkhen themna nei angaije. \p \v 3 Miphalou vaichate gim le hesoh thohsahpa chu, gobah julha tobang ahin, khenchom aneiji poi. \p \v 4 Kivaipohna Dan thu nit te chun migilou ho adou jing ahi. \p \v 5 Mi-engsen thu adih a kitan kitihi ahethem thei pon, amavang Yahweh Pakai holten phatah in ahethem un ahi. \p \v 6 Mihao lungdihlou hisang in, mivaicha lungtheng hi aphajoi. \p \v 7 Chapa chingtah kiti chu Dan thu kitup tah'a juipa ahin, milungsel to kivop pan anu le apa jumna apohlut peh jin ahi. \p \v 8 Thil veikan dinga lha'a punbe sah pa chun, vaichate khotopa sakhao sung adip peh ahibouve. \p \v 9 Koi hileh Dan thu jahda jeh'a akol heimang achu, atao na jeng jong Elohim Pathen dinga thet um ahi. \p \v 10 Milungdih lamsea pui achu, amatah jong ama kokhuh sunga lhalut ding, hinlah milungdih vang chun gou phatah alo ding ahi. \p \v 11 Mihao kiti chu ama mitmun aching dan in akigel jin, hinlah hetthemna nei mivaichan achih louna amatdoh tei ding ahi. \p \v 12 Mikitah ten goljona anei teng kipa loupina ahin, miphaloute ahung seilet tengleh mipi akidalse jin ahi. \p \v 13 Asuhkhel selmang chan chu khangtou louhel ding, chule hitobang hi chonset ahipoi ti seipa jong, mi manthah sahpa ahibouve. \p \v 14 Phattin a Yahweh Pakai gingpa chu anunnom ahin, amavang milungtah pa vang chu manthahna chu tei ding ahi. \p \v 15 Migilou vaicha chunga vaihompa chu, keipi bahkai kitumlet lut le vompi midel hamthe thu tobang ahi. \p \v 16 Thil hetthemna neilou vaihompa chu, migenthei te engse tah a sugimpa ahin; amavang thildihlou thetpa vang chu ahinkho sotding ahi. \p \v 17 Tol thatpa chonset chung gihna chu, athi kahsea kichou mahthah ding, chule koiman adonlou ding ahi. \p \v 18 Lung dettah'a lampi jotpa chu huhdoh a um tei ding, hinlah achena jousea akaleh akalouva chonpa vang chu hetman louva kisumang ding ahi. \p \v 19 Koi hileh ama gam leiset lhoupa chun, neh le chah kimsel a anei ding; hinlah phatchomna beija donva lepa vang chu vaicha tei ding ahi. \p \v 20 Tahsan umtah pa chu phattheina chang jing ding, hinlah gangtah'a haodoh ding ngaito pan gimna ato lo ding ahi. \p \v 21 Langneina kiti hi apha ahipoi, hinlah mihem in thil neochan jong adihlou abol jeng theije. \p \v 22 Mi kikhit them chu gangtah'a haoding mano ahin, hinlah hetman louva vaichatnan ahin lhun den ding ahepha jipoi. \p \v 23 Lei kileh pil'a thu alhem-a sei sang in, lung thengsel'a miphoh pan lung lhaina ahin mujoh ding ahi. \p \v 24 Koi hileh anu le apa thilgua “Hiche hi chon dihlou akitipoi,” tia seija chu mi manthah sahpa ahibouve. \p \v 25 Neipap kiloset hin kinahna asodoh sahjin, hinlah Yahweh Pakaija kingaipa vang chu haodoh tei ding ahi. \p \v 26 Ama lungthim jenga kisongpa chu angol ahin, hinlah chihna thua lamlha jingpa vang hoidoh ding ahi. \p \v 27 Koi hileh vaicha khotona'a dimpa chu lhasam louhel ding, amavang mivaichate khoto lou chu sapset chang ding ahi. \p \v 28 Migilouten vai ahomteng, mihem amacham cham in akidalse jin, hinlah hitobang miho chu abei teng; adih akhang in apung jitai. \c 29 \s1 Japi Lah A Chondan \p \v 1 Akiphona sangnom loupa chu, hetman louva huhdoh lel'a kisumang ding ahi. \p \v 2 Mikitah ho vaihom le thaneija apan teng, mipi akipah in athanom jin; hinlah miphalou in vai ahom tengle, mipi chunga gim hesoh alhung jitai. \p \v 3 Chihna ngaisang pa din apa akipah jin, hinlah noti hotoh kivop jingpan vang anei le agou amangchai bep e. \p \v 4 Thu dihtah'a atan jeh chun lengpan, gamsunga chen detna aphutdoh jin; hinlah nehguh kilah pan vang, gamsung amanthahsah jin ahi. \p \v 5 Aheng akom lhem a pang pan, akeng tenia akipal lhuhna ding thang akido ahibouve. \p \v 6 Migilou chu ama le ama athangkam achun a-oh jin, mikitah vang chun la-asan akipah thanom jitai. \p \v 7 Mikitah in vaichate dihna chu asuhmil peh ngaipon, migilou ding in vang hitobang thil hi het ahahsai. \p \v 8 Mi tot chavei hon khopi jeng jong meijin ahal lha jiuvin, miching hon vang lunghanna jeng jong apeldoh theijun ahi. \p \v 9 Michingin mingol akinahpia ahileh, mingol chu alung hangin anuisat bep jin, hinlah lungkim na aum poi. \p \v 10 Mi thisan sohat hon nolnabei ho athet uvin, chule migilou in nolnabei mi chu thisan sodin ahol lejin ahi. \p \v 11 Mingol alunghan pet leh im neilou in aum jin, miching vang chu ima seilouvin aim mang jitai. \p \v 12 Vaihom pan thujou sei akhohsah'a ahileh, ama thumop ho jouse chu migilou ngen soh diu ahi. \p \v 13 Vaichapa le asugentheipa jong kimuto ding, ijehinem itileh amit teni lhon hasah jong Yahweh Pakai ahi. \p \v 14 Lengpan vaichate chu akitoh toa thu atanpeh a ahileh, alaltouna imatih chan a kiphut det ding ahi. \p \v 15 Mol thoa kiphona hin chihna atah lang in, ama chamtah'a lhaji chapang chun anu ajumso teije. \p \v 16 Migilouhon vai ahom'uva thaneija apan tenguleh, bolkhelna atam cheh jin; hinlah mikitah hon migilou ho lhuhpet amu diu ahi. \p \v 17 Nachapa nahil chah le tha ol-na nanei thei ding, chuteng ama jal'a nakipa ding ahi. \p \v 18 Gaothu kisei louna mun achun mipi alamvai jin, hinlah Dan thu nit chan chu anun nom ahiye. \p \v 19 Thu cheng jengseh in soh chu athunun joupon, aman ahet vang in khohsahna anei thei jipoi. \p \v 20 Geltoh louva thusei namu khah em? Hitobang mihem sang chun mingol chunga kinepna aum joi. \p \v 21 Sohkhat aneova pat hoithona'a hin khou khah achun, achaina teng ama nei le gou loa apan akimudoh jin ahi. \p \v 22 Mi alungsa jenga chun kinahna asodoh jin, chule lunghanna'a dim jing michun bolkhel tampi anei lojie. \p \v 23 Mihem kiti hi kiletsah nan ahinsuh nemji ahin, koi hileh alungthim a kineosah chan chu mi jabolna chang ding ahi. \p \v 24 Gucha kithopia pang chun ama hinkho tahbah jong adei pon, gaosapna thu ajah jeng vang in imacha aphongdoh jipoi. \p \v 25 Mihem a kingaina kiti hi kipalna ahin, Yahweh Pakaija kisongpa vang chu hoidoh tei ding ahi. \p \v 26 Mi tamtah in vaihompa lung lhaisah ding angaito uvin, hinlah thudih tanna hi Yahweh Pakaija hung konbou ahi. \p \v 27 Mikitah ho din thu adih louva tanpa hi thet umtah ahin, chule migilou ding in jong adih jenga lamjotpa chu thet umtah ahi. \c 30 \s1 Agur Tahsan Melchihna \p \v 1 Jakeh chapa Agur thuseidoh ho hichea hi kiphong doh ahi. O Yahweh Pakai keima kachol in kalhasam lheh tai. \p \v 2 Keima mihem khat hina angol-a kahi, chule mihem thil hetkhen themna bang in hetkhenna kainei tapoi. \p \v 3 Keiman chihna thucheng kaja kha hih laijin, mithengpa kiti jong kaphongdoh kha naipoi. \p \v 4 Elohim Pathen tailou koiham vanna kal touva hung kumsuh kit? Koiham akhut tum'a huituh theija? Koiham aponsil a twi chun thei? Koiham vannoi pumpi sem? Ama chu amin ipi ham chule achapa min ipiham? Nang in vang nahet chetset ahi. \p \v 5 Elohim Pathen thucheng jouse hi adihsoh keijin, Ama henga kiselte ding in lim-in apang e. \p \v 6 Elohim Pathen seidohsa thucheng belap hih hel in, achuti louva ahileh aman naphosal ding; mijou nahi lo ding ahi. \p \v 7 O Yahweh Pakai thilni kangai chae, kathi kahsen hiche thilni hi nei-it peh hihbeh in. \p \v 8 Amasan jouthu kaseilouna dingin neipan pin, aninan vaichatna le haona neipe hih in; keima nehkhop bep ding in neivah jing tan. \p \v 9 Ajeh chu keima hung haobeh seh leng, “Yahweh Pakai chu koiham?” tia nangma douna thu kasei lo ding; vaicha behseh kit leng kaguchat lo kit ding, Elohim, ka Pathen mintheng kasuh thang bep ding ahi. \p \v 10 Soh chu apupa kom'a heh hih beh in, ajeh chu aman nahin sapset a naje lo thei ahi. \p \v 11 Mi kimkhat chu apute apate gaosap ngam jong aum in, hijeh chun apite anute chan geijin phatthei achang pouve. \p \v 12 Amaho mitmu jenga theng kisa jong aum uvin, hinlah athen lounauva kon in khatcha angim deh pouve. \p \v 13 Kimkhat machu amitmu uvin akichoi sang un, amit dang-chung uva chunglam ve jong aum un ahi. \p \v 14 Amahon chemjam tobang ha hemtah anei jun, chule aha jouseu jong chemcha hemtah tobang ahin; leiset chunga vaichate bahgam ding angaito uvin, mihem lah'a neilalte bah gam din akigo uve. \p \v 15 Vot'in nou ni anei jin, “Neipeh ben, neipeh ben,” ati lhon e. Chule chim louhel a thil thum aum in; thil in jong, “Alhingsel tai,” atideh pon ahi. \p \v 16 Noimigam achinga naobu ahin, leiset inla twi ducha jinga um, meika diuje jun la “Alhingsel tai,” atideh poi. \p \v 17 Koi hileh apa mitche keh dan a, chule anu thua nung lou chu phaicham'a um va-ah ten akilo diu, mu-thong hon along aneh diu ahi. \p \v 18 Kei ding in thil thum hi datmah umtah ahin, chule kahet khen thei lou thil Li aum in ahi. \p \v 19 Vanlaijol'a muvanlai lenna lampi, Songpi chunga gul kitholna lampi, Twikhanglen lailunga touna-kong kitolna lampi, chule pasal khat in nungah khat alungset jidan. \p \v 20 Numei-jong chondan hi hiti ahi: an anen, amuh akitheh jol loijin, “Keiman thil dihlou ima kabolpoi,” tin aseije. \p \v 21 Thil thum hin leiset ahot-ling jin, thil Li vang leiset in athoh joupoi. \p \v 22 Soh chu hung leng changa, chule mingol in a-oi vaset'a an anehji ahi. \p \v 23 Min adeilou numei chun jiding pasal akimudoh jia, soh numei jin apinu akhel jiteng, \p \v 24 Leiset chunga thilneo li aum in, hiche thil Li hohi achinga ching thei ahiuve. \p \v 25 Sihmi tehi mihem ahilou vang un ahat thei lheh jeng un, nipilai sung sen neh ding akikhol khom jiuvin ahi. \p \v 26 Boi ho jong hi mihem banga hat ahipouvin, hinlah songpi lah jenga jong ko akivu jiuvin ahi. \p \v 27 Khaokho ten jong leng aneipouvin, hinlah agol gol chan akitol jiuve. \p \v 28 Daidep jong khu bailam tah'a nakhut a namat thei ahin, hiche jeng jong hi lengpa insunga cheng jing ahi. \p \v 29 Thil thum phatah'a kijot del aum un, chule thil li jong chu akalseu akitoh del in ahi. \p \v 30 Sa jouse lah'a keipi bahkai hi ahat pen ahin, imacha masanga anung chon ngaipoi. \p \v 31 Ahpi lah ahiteng ahchal in agep lele ahin, kelchal ahin, kel-hon lamkaijin apang in, lengpan amite henga thu aseija ahin lamkaiji ahi. \p \v 32 Nangma mingol nahia, nang le nang kichoi sanga nahim, thilphalou khattou nangaitoa ahileh nakhut in nakam kisip chah jeng in. \p \v 33 Ijeh-inem itileh bongnoi imeh leh bongnoi ha asodoh jin, chule nah hom isip sip teng thisan apotdoh jin, ilung ahan jinga ahileh kinahna jeng asohsah jin ahi. \c 31 \s1 Lemuel Hilchahna \p \v 1 Lengpa Lemuel anun anahilna thucheng ho aphondoh. \p \v 2 “O kachapa, kanaobua kon'a kahin kachapa, ipi mong ham, kitepna vanga kahinsa kachapa? \p \v 3 Nathahatna chu numei pedoh hih beh in, chule lengho sumanga pang ho chu lampi na ot louhel ding ahi. \p \v 4 O Lemuel, lengho dinga judon kiti hi angai ahipoi, vaihom'a pang ho dinga khamna theija lop hi angai ahipoi. \p \v 5 Ajeh chu ju adon tenguleh, thu adih'a kitansa le akiseisa chu aheimil diu; chutengleh gim hesoh changte dinga, adihnau chu asuhmil peh diu ahi. \p \v 6 Manthah nan aphah dingpa chu khamna thei donsah hih beh in, amavang alung hesoh val ho bou ju donsah tan. \p \v 7 Hitichun amaho cheng chu donsah inlang, avaichat nau asuhmil nadiu le agenthei nau tincheng asuhmil nadiu ahi. \p \v 8 Ama ding kisei thei lou ho dingin seipeh in, chule achung uva thu adih in tanpeh in. \p \v 9 Nakam kah inlang thu adih'in tan in, vaichate le angaichate chunga thu adih'a tanna chu umsah jing in.” ati. \s1 Numei Jipha Vahchoina \p \v 10 Numei jipha tah kimu jou ding koiham? Amanu chu sana pah jem jouse sang in jong ahoi joi. \p \v 11 Ajipan alungthim akison pi lheh in, ajeh chu amanun ajipa hinkhoa ijakai abulhinsah ding ahi. \p \v 12 Amanu chun ajipa chunga thilpha chom atongdoh jin, ahinkho sung in ajipa setna atongdoh ngaipoi. \p \v 13 Sa mul le tupat abolpeh jin, pontho tah in pat abol jin ahi. \p \v 14 Hitobang numei hi kiveina kong innei tobang ahin, nehle chah jong gamla tah tah a kon'in ahinpo jie. \p \v 15 Jingkah khovah masangin athouvin ain-sung mite dingin neh le chah agong jin, chule asoh nungah ho nikhat sunga atohdiu agontoh peh jin ahi. \p \v 16 Amanu achen loumun agaven acho pai jin, amanu khutsoh mong in lengpilei abol in ahi. \p \v 17 Amanu hin atai akigah in thanei tah in apang jin, aban thahat ajedoh jing in ahi. \p \v 18 Amanu hin akiveina a natoh athilbol jouse thil phachom ahi, ti asumil ngaipon; jan khovah kahsen athaomei amit khapoi. \p \v 19 Akhut teni le muikung akisip lhop jingin, chule akhut tenin patkong kung atuh jing jinge. \p \v 20 Migentheite huhnan akhut alhang jingin, chujongleh alhasamte dingin akhut alhang jing in ahi. \p \v 21 Hitobang numei hin ain chen buhbang hunglhah ding jong aging pon, ainsung mite abonchan ponlum in atom in hijeh chun alung monge. \p \v 22 Hiche numei hin ama le ama din jong ponsil akikhon in, aponsil jong tupat ponnem le ponsandup jeng ahi. \p \v 23 Khopi kelkot phung jousea ajipa akilang doh jingin, gamsung upaho lah a atouteng jongle min ahesoh keije. \p \v 24 Hitobang numei hin tupat ponnem akhongin akhonjou tengle akijoh jin, kivei miho henga jong konggah khao ajoh jin ahi. \p \v 25 Thahat le gunchuna hi hiche numeinu dinga hi aponsil tobang ahin, khonunga phat hung lhung ding jong lungkhamna beijin agaldot theijin ahi. \p \v 26 Chingthei tah in thu aseijin, khoto tah a mihilna jong aneiyin ahi. \p \v 27 Insunga um thil jouse avetup sohkei jin, thaset jeh'a don louva akoi khatcha aumpoi. \p \v 28 Hitobang numei hi achate ahung kipat doh jiuvin, numei nunnom nu tin asejun ahi; chule ajipa jeng in jong amanu hi apahcha lheh jie. \p \v 29 “Vannoi leisetna numei kitahleh numei lolhing tamtah aumme, hinlah nangin amaho nakhel sohkeije” ati. \p \v 30 Kijep hoisel nahi lhep lhahna bep ahin, melhoi jong hi chomcha ding bou ahi; hinlah Yahweh Pakai ging jing numei hi pachat dinga lomtah ahi. \p \v 31 Hitobang numei chu atohdoh jouse jal'in kipaman peuvin, chule khopi kot phung tinchenga anatohdoh jousen; lhang phong in vahchoi cheh tahen.