\id JER - North Tairora NT [tbg] -Papua New Guinea 2005 (web 2014) 
\h Ieremaiaa 
\toc1 IEREMAIAA (Jeremiah – Jeremaia) 
\toc2 Ieremaiaa 
\toc3 Ieremaiaa 
\mt1 IEREMAIAA  
\mt2 (Jeremiah – Jeremaia)  
\ip Kotiva nai uva tiva qoqaiqiarire tiro, Ieremaiaara aarora. Vi entara Ieremaiaava qaraaka vaiintivano vaiharo King Josaiava Iutaaqaa raqiki vau entara Kotira uva 18 ihiara vaiinti nahenti tiva nimiqiro viro, qaiqaa King Joahaasiva raqiki vau entara 3 torara vaiinti nahenti uva tiva nimiqiro viro, qaiqaa King Jehoiakimiva raqiki vau entara 11 ihiara vaiinti nahenti uva tiva nimiqiro viro, qaiqaa Jehoiakiniva raqiki vau entara 3 torara vaiinti nahenti uva tiva nimiqiro viro, qaiqaa Sedekaiava raqiki vau entara 11 ihiara vaiinti nahenti uva tiva nimiqiro vura. (627 BK – 586 BK = 40 ihi)  
\ip Vi entara Iutaa vatanaaka una variqa, vo variqa vo variqa avataqi viha qora kaiqa vo kaiqa vo kaiqa vare vauvaro Ieremaiaava qaiqaa qaiqaa vikara tiharo, Ne qora aara kia qaqira kaivera, Noravano Kotiva vo vatanaaka qaqi kairamanta vika Ieruharemivata Iutaa vata maatavata qoraiqama kevarave, tura.  
\ip Ho Ieremaiaava qaqi vau entara viva Kotira uva tiva nimi vauva vaura. Babironi vika King Nebukanesaava nai iqoka vaiinti hampata Ieruharemi vatuka aatara kero, Kotira Naavu ihaqohairo tatoqa kero, Ieruharemi vaantaavuravata rukavu raakavuma kora. Babironi vika Iutaa vatamaata qoraiqamake, Iutaa hini kuka aruke, hini kuka rumpa vare Babironi vataini vuru kora.  
\ip Ieremaiaava naantiara Iutaa vika Babironiqihai orurante nái maaqaini ani uvaravata vika tiva nimura.  
\ip Ho Ieremaiaava nai navunaaka Kotira uva tiva nimi vaumanta vika vira uva kia iriataa umanta kia irura. Vika vira naaraihama amiteha, vira qoraiqama amite vauvarovata, Ieremaiaava qaqiqai Kotira uva vika tiva nimi vaura. Viva Kotirara tiharo, Ihavano ite vaintema kero, ai uvavano ti avutaqi itaqiro vi vaivo. Te ai uva kia vika tiva nimiraiti, evaara vairerave tiarera, kia te ho evaara vairarave, tura.  
\c 1  
\p
\v 1 Maa vukuraqi Kotiva uva qoqaiqama kero Ieremaiaara tiva amu uvara, vo uva vo uva qara ntuvatova vairo.  
\p Ieremaiaava Hilkiara maaquvano vauvaro Hilkiava Benaminira vata Anatoti vatukaini Kotira kaiqa vara amite vaukaqihairo vovano vaura.   
\p
\v 2 Hoqarero Emonira maaqu King Josaiava 13 ihinavuara Iutaaqaa raqiki vau entara Noravano Kotiva nai uva qoqaiqama kero Ieremaiaara tiva amura.   
\p
\v 3 Vira naantiara Josaiara maaqu King Jehoiakimiva raqiki vau entara Noravano qaiqaa voki uvaravata Ieremaiaara tiva amiqiro vuvaro Josaiara maaqu vo, King Sedekaiava 11 ihiara raqiki vau entava anintomanta, vi ihira 5 toraqaa navutaaka ani Ieruharemiqi vau vaiinti nahentika naatarake rumpa vare, vo vataini vuru komanta mini vaura.   
\s1 Kotiva nai uva tiva qoqaiqiarire tiro, Ieremaiaara aarora  
\p
\v 4 Noravano ti Ieremaiaakara tiharo,   
\pi1
\v 5 Te ai nora auhaqi kia ai autu kauna entara ai kaama taunarave.  
\pi1 Ai nova kia ai vatatai entara te ariara viva ti uva qoqaiqama kero vo vatanaa vo vatanaaka tiva nimianarove tunarave, tiro.   
\p
\v 6 Minti tivera te vi uvara iri aqao ti, Mpo Noravauvo, are ekaa haikaqaa raqiki variaravave. Te kia uva tiva qovaramake varia okarara kankomake irunarave. Te qaraaka vaiintima vauro, turarovata  
\v 7 Noravano tiriara tiharo, Kia are nenara te qaraaka vaiintima vauro, tiane. Te vo vatanaa vo vatanaaka varianaini ai atitaarirara are mini minima vuane. Te nana nana uva are vika tiva nimiane tiarirara are ekaa vi uvara vika tiva nimiane.   
\p
\v 8 Te ai vataake vaiha ai ruaruama amitaainarara tira, kia are vika aatu qetaane. Te Noravano Kotikama vi uvara turo, tiro.   
\p
\v 9 Minti tivakero Noravano nai kauqu tutukero ti noqaa vatero tiriara tiharo, Ho tavaane. Te tenta uva ai noqi vatauro.  
\v 10 Vate te ai noraiqama kaarirara are ti autuqaa vo vatanaa vo vatanaaka ti uva tiva nimiane.  
\pi1 Tuqa hampata ravau kaantemake, te vika qoraiqama kaainarave, vika naavu maaqa ravantiaqa aqukaainarave, are vika tiva nimiane.  
\pi1 Vika vehiqama virarave, navutaaka vika naatara kerarave, are vika tiva nimiane.  
\pi1 Vika naantiara qaiqaa koqemake vairarave, vika naavu maaqa qaiqaa kaqake vairarave, are vika tiva nimiane.  
\p Noravano Kotiva minti tura.   
\s1 Kotiva taara haika Ieremaiaara umiqora  
\p
\v 11 Minti tivakero Noravano ti irero tiharo, Ieremaiao, are nana haikae tavaarao? tumanta te tiha, Te \it amoni\it* katari kaarama tavauro ti.   
\p
\v 12 Te minti turaro Noravano qaiqaa tiriara tiharo, Are avuqavu tiaro. Ti uvavano quqaa vi vau variarire ti, te vira aituti vauro, tiro. \f + \fr 1:12 \ft Hiparu uva: \fqa Amoni katari kaara\ft : shaked; \fqa aituti\ft : shoked \f*   
\p
\v 13 Qaiqaa Noravano ti irero tiharo, Are nana haikae tavaarao? tumanta te tiha, Te tavauraro \it noti \it*mantaraini nora kure vovano vaivaro viraqi namari nti vaivo. Vi namariva ntuva varero maa mantaraini virivi rauru kareva auti vaivo, ti.   
\p
\v 14 Minti turaro viva tiriara tiharo, Vi namariva ntuvaqi anintema kero, \it noti\it* mantaraihairo maa vataraqaa variaka vehi autu taiqa kaarirava anianarove.   
\p
\v 15 Te Noravano Kotika ekaa \it noti\it* mantaraini varia vatanaaka naarama kaari vika maini anivarave. Avuhainaaka vika nái iqoka vaiinti hampata maini aninte, nái avuhainaa tainta Ieruharemi vaantaavura qentiana arate vi vatukara ututumate vaivarave. Vika Ieruharemi vaantaavura ututumate, voki vatukara Iutaini vainaravata ututuma tevarave.   
\p
\v 16 Ti vaiinti nahenti ti tauvaqa utu timite, vika nái una variqa autuke vataa haikara \it ofaa\it* autu nimiteha vikara quahama nimite variarave. Vira kaara te anomake vika qoraiqama nimitarerave.   
\p
\v 17 Ho are himpira qeramatera variane. Te ariara vi uvara vi uvara vika tiva nimiane tiarirara are ekaa vi uvara vika tiva nimiane. Kiama are vika aatu qetaane. Are vika aatu qetairera, te anomake qetara haika ai amiarirara are vika nivuqaa anomakera qetenarave.   
\p
\v 18 Ho Ieremaiao, iriane. Te vate ai kempukaiqama kaarirara are kempukaiqamake aututaa vatukara voqaara vainarave. \it Aini pohi\it* arataara voqaara, are paama tivakera vainarave. \it Baraasi\it*qohai vaantaavura autu taavaro kempuka vaira voqaarama, are kempukaiqama kerama himpira vainarave. Are mintia kera vairamanta Iutaa avuhainaa vaiintive, vika qiata vaiintive, ti Kotika kaiqa vara timite varia vaiintikave, vaiinti nahentive, ekaa vika vika kiama ho ai vara muntuviqama kevarave.   
\p
\v 19 Ekaa vika vika ai navutaiqiha kia ho ai aatarake ai vara muntuviqama kevarave. Te tentavano ainti vaiha ai ruaruama amitaainarave. Te Noravano Kotikama minti turo, tura.   
\c 2  
\s1 Isareri vika Kotira tauvaqa utu amitora  
\p
\v 1 Noravano Kotiva vo uva ti tiva timiro tiharo,  
\v 2 Oruntera maa uvara Ieruharemiqi variaka tiva nimiramanta iriate:  
\p Isarerio, ne haaru hoqare qaraaka vaiinti nahenti vaiha ti Nora Kotikara noraiqaake iriarara te iritaunarave. Qaraaka nahentivano nai vaatiara muntuka vataintemake, vi entara ni muntukavano tiriara vaimanta ne aahara vataini kia kara ututaa vataraqaa niha ti tivataqi aniarave.   
\p
\v 3 Vi entara ne Isareri ti Nora Kotika vaiinti nahentiqai variarave. Avuni aquitai karara koqera voqaara ne ti vaiinti nahenti koqeka variarave. Ekaa vo vatanaaka ni qoraiqama nimitaaka te vikaqaa uva vatauramanta vika qoraiqama vuarave. Te Noravano Kotikama turo, tiro.   
\p
\v 4 Minti tumanta te qaiqaa vaiinti nahentiara tiha, Ne Iekopira naintivarave, ne Isarerira naintivarave, ne Noravano Kotiva ti uvara iriate.  
\v 5 Noravano Kotiva niara mintima tiro:  
\p Nana kaarae ni kaivaqauka ti tauvaqa utu timite, hampi aaraqaa vuarave? Vika qumina haika una variqa aututaara avataqi vivi, vikavata quminaiqama vuarave.   
\p
\v 6 Te vika Isipiqihai ruaruama nimitaurauka vauramanta vika kia tiriara noraiqaake iriraiti, kia ti haaraarave. Te vika ruaruama nimiteha Isipiqihai ntita vare, kia karavano ho qampiqai vataraqaa ntita vare anunarave. Vi vataraqaa nuqaqai vaivaro nora onkaive, \it ruvuve/mpumpive\it* vaivaro mini kia aaquvata ntirave. Vi vatava konkira ari vainaini vaimanta kia vo kiaka vi vataraqaa vi aniraiti, kia nái naavu maaqa kaqate variarave.   
\p
\v 7 Te vi vatara mini ke, ni kaivaqaukavara ntita vare ani, vuru koqe vata vainaini kaunarave. Vikara koqe kara utuke naate, turamanta vika te nimuna vatara qoraiqama kaarave. Vika qora kaiqave qora okarave auti variavaro ti vata viva qoraiqama virave.   
\p
\v 8 Ti kaiqa vara timitaaka kia ti Nora Kotikara noraiqaake iriraiti, vika ti uva maara vaiinti nahenti tiva nimiataara vaimanta kia tiriara kankomake iriarave. Qiata vaiinti vika kia ti vevaaraini vaireka auti variarave. Paropeti vaiinti vika una variqa Baalira autuqaa vaiinti nahenti uva tiva nimiha, vika una variqa \it maraqura/varaha\it* quahama nimitaamanta vi haikauka kia vika ho kahaqiarave.   
\p
\v 9 Mintimake ne Isareri qora okara auti variavera te Noravano Kotika qaiqaa niqaa uva vatarerave. Te niqaavata naantiara ni naintivara vikaqaavata uva vatarerave.   
\p
\v 10 Ne kuari avu ruhunkinaini \it airaani\it* vo Saiparusini orunte tavaate. Ne vokiaka kuari uruntainaini Arebia vataini orunte ne vika vika okara tuantike tavaate. Vi vatanaa vi vatanaaka kia ne qora okara auti variantemake, auti variarave.   
\p
\v 11 Vika variqa una variqa variamantavata, vi vatanaaka kia nái variqanavu qaqirake oru vo variqanavuara tinavu variqave ti variarave. Vika minti variamanta ti vaiinti nahenti vika ti nái Variqa ekaa kempuka vatauka qaqirake, una variqanavu kia ho vika kahaqika naare variarave.   
\p
\v 12 Oho, naruvavauvo, vika qora okara autuara kaara are oho oho tivakehara qetehara variane.   
\p
\v 13 Ti vaiinti nahenti qora okara taaraqanta ti autu timitaarave:  
\pi1 Te qaqi variqi vi namarira kaqa nimi vaurauka vauramanta vika ti qoririma timitaarave.  
\pi1 Vika ori vauruke namari \it taani \it*voqi voqi autuke vatovaro vi haikava tairi vuvaro namarivano viraqihairo ntava vurave.   
\s1 Isareri nái okara kaara qoraiqama vura  
\p
\v 14 Isareri vika kia rumpataaka voqaara variamantavata, navutaaka vika rumpataamanta vika paanaa kaiqa vaiinti nahenti variara.   
\p
\v 15  \it Raioni\it*vano noraiqaakero uva tintemake, vika navutaaka noraiqaake aakara nte variara. Vika Isareri naaho maata qoraiqama nimite, vika vatuka, vo vatuka vo vatuka iha qumpiarama taavaro kia Isareri voqavanovata vi vatukaraqi vaivaro qumina naantaaka ntira.   
\p
\v 16 Isipi iqoka vaiinti Memfisi vatukaqihaive, Tapanesi vatukaqihaive, ni Isareri qiata rukavu kaarave.   
\p
\v 17 Oho, Isarerio, nenta qora okara autuara kaara ne mintimake qoraiqama vuarave. Te Noravano Kotika ni Variqavano koqe aara ni numiqe vauramanta, ne ti qoririma timitaarave.   
\p
\v 18 Ne nantihae Nairi Namari nareka Isipini vireka auti variavo? Vi vatanaaka kia ho ni kahaqivarave. Ne nantihae Iufaretisi Namari nareka Asiriaini vireka auti variavo? Vi vatanaakatanta kia ho ni kahaqivarave.   
\p
\v 19 Nenta qora okara autuava vivama ninta ntaihaanarove. Ni aato kenko tira iriate: Ne ti Nora Kotika nenta Variqa tauvaqa utu timite, kia ti aatu qetaara kaara ne hunkavi haikara ne variavo. Te Noravano Kotika ni Variqavano ekaa kempuka vatauka vi uvara turo, tiro.   
\s1 Isareri vika hampi nariro ni vai nahentira voqaara variara  
\p
\v 20 Noravano Kotiva tiharo, Isarerio, ne haaru kia ti vevaaraini vaireka iha, ti qoririma kaarave. Ne kia ti uva avataqi viraiti, ne kia tiriara viva tinavu Variqavano vaivo tiraiti, kia ti hutu tuahera kaarave. Ne ekaa aiqinaqaave, aumaqaara vai katarira okarainive, vaiha hampi nariro ni vai nahentiva vo qorainti vo qorainti hampata nintemake, ne una variqa, vo variqa vo variqa nutu tuahere variarave.   
\p
\v 21 Tota hoqare ne Isareri koqe \it uaini\it* naaqunta voqaara variate ti, te \it uaini\it* kuvu koqera varake ututaunarave. Ho nantiakee ne qoraiqamavi qaakau \it uaini\it* naaqunta voqaaraiqama vuavo?   
\p
\v 22 Ne qumina kempuka \it hopu\it*qohai namari ntivorave. Vi \it hopu\it*va kia ho ni qora uva nunka nimitaanarove. Te ni qora okara qaqiqai tave vauro.   
\p
\v 23 Ne tiha, Kia qora kaiqavano tinavu qoraiqama timitairave. Kia tenavu una variqa vo Baalira vo Baalira avataqi viha vika quahama nimitaunarave, ti variarave. Ne minti tivakeha una uva ti variarave.  
\p Ne Hinomu Uqitaini qora kaiqa varaara iritaate. Nahe kamerivano qora rantareva vi anintemake, ne una variqa, vo variqa vo variqa avataqi viha vikara quahe variarave.   
\p
\v 24 Qaakau ntonki nahevano aahara vataini qora rantareva aiqi tuahera kero uhiramaqiro vintemake, ne una variqa avatareka auti variarave. Kia vovano vi ntonkira antuqa vainara ho ravaaqavu kaanarove. Viva naivano qoravano vainaini viramanta vika vaakama vira rantake viva inaini anivarave.   
\p
\v 25 Oho, Isarerio, hauri ne kantamaqi viha una variqa avataqi vivaro ni aiqu aiha viraro ni aunta aaharaiqiantorave, turo. Te minti turamanta ne kia ti uva iriraiti tiha, Qumina are tinavu qioqama terorave. Tinavu antuqavano vo vatanaaka variqarama vaivo. Tenavu vika avataqi viha vika quahama nimitarerave, tiarave.   
\p
\v 26 Noravano Kotiva tiharo, Muara vaiinti ravaaqavu kaavaro viva kaurira haika varaintemake, ne Isareri kaurira haikama varevarave. Isareri avuhainaukave, vika qiata vaiintive, ti Kotika kaiqa vara timite variakave, paropeti vaiintive, vaiinti nahentive, ne ekaa kaurira haikama varevarave.   
\p
\v 27 Ne katari vora quaheha tiha, Are tinavu qovave tivake, ori vora tiha, Are tinavu vatataaraukave ti variarave. Ne te unanaini aniataara vaimanta ti tauvaqa utu timitaarave. Qora entavano niqaa qovaraiqimanta ne vaaka tiriara mpo are ani tinavu ruaruama timitaane ti variarave.   
\p
\v 28 Ho ne aututaa variqauka tantoe variavo? Ne vika qaqi kaimanta ni ruaruama nimitaate. Oho, Iutaa vataini airi vatukanavu vaintemake, ni una variqa airitahaa variarave.   
\p
\v 29 Nana kaarae ne tiqaa uva vatareka auti variavo? Ne ekaa kia ti vevaaraini vaireka iha ti qoririma kaarave.   
\p
\v 30 Ne koqe aaraqaa vuate ti, te ni ruquti vaunarave. Te minturamanta ne kia vi aararaqaa viraiti, \it raioni\it*vano aantau arukaintemake, ne ti paropeti vaiintinavu arukaarave.   
\p
\v 31 Isareri vaiinti nahenti maa entara variaka, ne te Noravano Kotika uva tiainara iriate. Haaru te ni kaivaqaukavara aahara vatainive, konkira arinainive, ani variamanta te vika qaqirae kaunarave? Kiave. Ho vate nantihae ne tiha, Tenavu kia Kotiva vainaini virerave. Tenavu tentanavu vuataa ina aararaqaa virerave, ti variavo?   
\p
\v 32 Varaata vovano nai vaataiqama taira taurue kaanarove? Nahenti vovano vaati varareva iharo nai vaataiqama taira taurue kaanarove? Vitanta kiama tauru kevarave. Oho, ti vaiinti nahenti nai airi enta variqi viha tiriara tauru kaavo.   
\p
\v 33 Oho, Isarerio, hampi nariro ni vai nahentiva vo qorainti vo qorainti rantakai aarara kankoma kero iri tavaintemake, ne una variqa, vo variqa vo variqa avataqi vi okarara kankomake iri tavaarave. Mintima vairara ti, ne homa vokiakavata qora okara, vo okara vo okara numiqevarave.   
\p
\v 34 Ni utavaaqaqaa vehi vaiinti nahenti naarevano rotau virave. Vi vaiinti nahentika kia ni qoraiqama nimitaraiti, kia ni naavu rukavuke muara varaamanta, ne qumina vika arukaarave. Ne vika arukaaka vaihavata,  
\v 35 ne tiha, Kia tenavu qora kaiqa varauro. Noravano Kotiva kiama tinavuara arara itaivo, tiarave. Oho, ne minti tiara kaara te Noravano Kotika nora uva niqaa vatarerave.   
\p
\v 36 Ne vo vatanaaka variqara tinavu kahaqiane tivake, viraqaahai tuqantaavi qaiqaa vo vatanaaka variqara tinavu kahaqiane ti variarave. Asiria kia ho ni kahaqiantemake, Isipivata kia ho ni kahaqivarave.   
\p
\v 37 Nora toqaavu ariramanta ne Isipihai orurante anivarave. Ne vi vatanaakaqaa muntivi variaka te Noravano Kotika vika qoririma kaunarara ti, vika kia ho ni kahaqivarave, tiro.   
\c 3  
\s1 Isareri vika kia Kotirara kempukaiqamake irura  
\p
\v 1 Noravano Kotiva tiharo, Vaiinti vovano nai naata qaqira kairaro vi nahentiva vo vaiinti varairera, vira vaati avuniava kia ho qaiqaa vi nahentira varaanarove. Viva qaiqaa vi nahentira varairera, vira kaara vi vatava kia kotataiqama vairaitiro, anomakero qoraiqama vuanarove. \f + \fr 3:1 \ft Lo 24:1-4\f*  
\p Vi uvava mintima vaimantavata, ni Isareri muntukavano una variqa, vo variqa vo variqara vaimanta variaka ne qaiqaa te unanaini anireka auti variavo.   
\p
\v 2 Ne aiqinaini tavaate. Hampi nariro ni vai nahentira voqaara ekaa vo aiqina vo aiqinaqaa ne una variqa, vo variqa vo variqa quahama nimiteha, hampi qare okarara avataqi vi variarave.  
\p Hampi nariro ni vai nahentiva aara auvahini oquvi vaiharo qorainti veka vaintemake, ne una variqa quahama nimite variarave.  
\p Arebia vataihainaaka aahara vataini vaiha muara varareka auti variantemake, ne qora kaiqa varareka auti variarave.  
\p Ne vo aiqina vo aiqinaqaa una variqa quahama nimiteha hampi qare okarara avataqi vuara kaara Isareri vatavano kia kotataiqama vairaitiro, anomakero qoraiqama viro vairave.   
\p
\v 3 Ho vira kaara te aaqu ravaaqavu kauraro kia ntirave. Aaqu nti entara kia aaqu ntirave.  
\p Oho, hampi nariro ni vai nahentiva kia kauriraitiro, kempuka viri aratero vaintemake, ne qora kaiqa varaara kaara toqaavu arira kauriha variataara vaimanta kia kauruavo.   
\p
\v 4 Ne ti aareha tiha, Mpo, tinavu Qo, tenavu naatikaa vauna entara are tinavuqaa raqikiqira anianarave.  
\v 5 Kia tinavuara ekaa enta ai arara itaanarove. Are kia ekaa enta tinavu titinarave. Ne minti tiarave.  
\p Minti tivakeha ne kia qora okara qaqira karaiti, ne qora okara voqavata auti variavo, tiro. Noravano Kotiva minti tura.   
\s1 Qora aara qaqira kaate tura  
\p
\v 6 King Josaiava Iutaaqaa raqiki vau entara Noravano Kotiva tiriara tiharo, Are Isareri varaa kaiqara tavaanarae? Naata vaati varaa okarara raqakai nahentira voqaara, Isareri vika ekaa vo aiqina vo aiqinaqaave, ekaa aumaqaara vai katarira okarainive, una variqa, vo variqa vo variqa quahama nimiteha hampi qare okarara avataqi vi variarave.   
\p
\v 7 Ho te tiha, Vira aura Isarerivano hampi qare okarara avata vuru taiqakero, viva qaiqaa te unanaini orurantero anianarove turarovata, viva kia mintirave. Iutaava vira nakaavavata naata vaati varaa okarara raqakai nahentiva vaiharo viva nai aura Isarerivano vare vai okarara tave vaira.  
\p \f + \fr 3:7 \ft Ieremaiaava vau entara, navutaaka Isareri vata \fqa noti\ft  mantaraini vaura aatara kovaro \fqa sauti\ft  mantaraini Iutaa vatavanoqai qaqi vaura.\f*   
\p
\v 8 Vira nakaava Iutaava vaiharo tavaimanta te vira aura Isareri qaqira kauna \it pepaara\it* ami, nai hampi nariro ni okarara kaara vira atitama kaunarave. Vira nakaava Iutaava vira taveharovata, viva kia qetaraitiro, vivavata hampi qare okarara avataqiro vi vairave.   
\p
\v 9 Viva hampi qare okarara autiharo kia kauriraitiro, viva una variqa, oriqohai aututaarave, katariqohai aututaarave quahama nimitaqiro vi vaiharo naivata Iutaa vatavata qoraiqama kaivaro kia kotataiqama viro vairave.   
\p
\v 10 Vira nakaava Iutaava hampi qaramaqiro viviro, viraqaahairo kia te unanaini quqaa aniraitiro, viva unaqaraiqama kero te unanaini anirave, tiro. Noravano Kotiva minti tura.   
\p
\v 11 Noravano Kotiva minti tivakero qaiqaa tiriara tiharo, Te tavauraro Isareri viva naata vaati varaa okarara raqa kaivarovata, vira nakaava Iutaava nai viravata uri aatarakero voqavata vi okarara raqa kairave.   
\p
\v 12 Ieremaiao, are \it noti \it*mantaraini oruntera Isareri vikara mintima tiane: Isarerio, nahentivano nai vaati qaqirakero vo qorainti vo qorainti hampata hampi nintemake, ne ti qaqira kaavo. Ho ne te unanaini orurante aniate. Te Noravano Kotika vaiinti nahenti aaqurihama nimite vauraukara tiro, kia ekaa enta ti niara arara itaqiro vuanarove.   
\p
\v 13 Ne qora okara autuara qoqaa tiva qovarama kaate. Ne kia ti Nora Kotika nenta Variqa vevaaraini vaireka autuarave, aumaqaara vai katarira okaraini una variqa, vo variqa vo variqa quahama nimite variarave, te niara maa uvara iriqi vuate tunara kia iriarave, ne virara mintima tiate: Quqaa tenavu qora okara, vo okara vo okara autunarave, tiate. Te Noravano Kotika niara minti turo.   
\p
\v 14 Ne ti vaiinti nahenti ti qaqirake vuaka, ne qaiqaa te unanaini aniate. Te vo vatuka vo vatukaqihai ni vohaiqa vohaiqa ntita vare, ni anku vo anku vo ankuqihai taaraqanta ntita vare, tenta aiqina Saionini viri karerave.   
\p
\v 15 Viraqaahai te qiata vaiintinavu ti uva irika ni nimiariramanta vika koqe avu aato okara avataqi viha niqaa raqikivarave.   
\p
\v 16 Vi entara ni kuvuarama teka airitahaa vataqi vaivarave. Vi entara te Noravano uva tiva taatautauna Vokiseva kia vaira kaara kia ne mpo ike tiraiti, virara tauruke kia qaraaka Vokise vo autivarave.   
\p
\v 17 Vi entara ne Ieruharemiara Noravano Kotiva \it oquviro vaiharo raqiki vai taintarave\it* timanta, vo vatanaa vo vatanaaka Ieruharemiqi ani ruvaaqumavi vaiha ti hutu noraiqama timitevarave. Vi entara vika nái avu aatoqihai kempukaiqamake qora kaiqa varera qaqirake, kia qaiqaa vi okarara autuqi vivarave.   
\p
\v 18 Vi entara Isarerivata Iutaavata akukumavi vohaa vaivarave. Navutaaka vitanta \it noti\it* mantaraini rumpa vare vuru kaa vataraqaahai orurante, te vika kaivaqaukavara nimitauna vataraqaa qaiqaa ani vaivarave. Te vika vi vataraqaa maahota variate ti, te vika nimitaunarave, tiro. Noravano Kotiva minti tura.   
\s1 Kotiva nai vaiinti nahentiara qora aara qaqirake te unanaini aniate tura  
\p
\v 19 Noravano Kotiva tiharo, Mpo Isarerio, te vo vatanaa vo vatanaakaqihai ni nora autu nimi, koqe vata, ekaa vo vata vo vata uri aatara kero vaira, ni nimunarave. Te niara vika tiriara viva tinavu Qovave tivakeha kia ti qoririma karaiti, ti avataqi vuate, tunarave.   
\p
\v 20 Te minti turamanta, Isarerio, vira naatavano vo qorainti vo qorainti hampata hampi nintemake, ne una variqa, vo variqa vo variqa quahama nimite variavo. Te Noravano Kotika niara mintima turo, tiro.   
\pi1
\v 21 Vo aiqina vo aiqina qiataqaahai iqi rate variara iriate. Isareri vaiinti nahenti Nora Kotira nái Variqa tauruke hampi aaraqaa nuara kaara vika mini iqi rateha nái una variqara ike mpo ti variara.   
\p
\v 22 Ho ne Nora Kotira tauvaqa utu amite hampi aaraqaa ni variaka, ne viva inaini orurante anivaro viva ni koqema nimitaira ne kia qaiqaa hampi aaraqaa vuate.  
\p Ne mintima tiate: Eo, viva tinavu Variqavano vaimantara ti, tenavu Noravano inaini virerave.   
\p
\v 23 Tenavu vo aiqina vo aiqinaqaa vaiha noraiqaake una variqa naare vaura okarava kia tinavu kahaqirave. Noravano Kotiva, vivaqai tinavu Isareri ruaruama timitaariravama vaivo.   
\p
\v 24 Mpo, tenavu qaraaka vaiinti vauna entaraqaahai una variqa Baalira quahama amiteha kaurira kaiqa vare vaunarave. Tinavu kaivaqaukavara vukaari utiha varaa haikara, sipisipive, purumakauve, nái maaqu raavurave, ekaa vi haikara vikavata tenavuvata qumina Baalira quahama amiteha \it ofaa\it* autu amite vaunarave.   
\p
\v 25 Oho, tinavu kaivaqaukavata tenavuvata qaraaka vaiinti vauna entara mintimakeha tentanavu Variqa Nora Kotira uva raqaqi ani, vate maa entaravata qaqiqai raqaqi ani vauro. Vira kaara kaiqe noraiqaake kauriha konkomakanta variare, tiate. Ne Isareri mintimake nenta qora kaiqara Nora Kotira qoqaa tiva amiate.   
\c 4  
\p
\v 1 Mpo Isarerio, ne vi okararaqaahai tuqantaa vivera, ne tuqantaavi orurante te unanaini aniate. Te vaaqu haikave tuna haikara una variqa \it maraqura/varaha\it* aututaara qaqira aquke, kia qaiqaa hampi aaraqaa viraiti,  
\v 2 avuqavu kaiqa varaivera, ne homa te Noravano Kotika ekaa enta ekaa enta qaqi variqi vi vaurauka autuqaa nenta uva kempukaiqama kevarave. Ne mintimanta ekaa vo vatanaa vo vatanaaka tiriara tiha, Tinavuvata koqema timitaane, tivakeha ti hutu tuahera kevarave, tiro.   
\p
\v 3 Ho iriate. Noravano Kotiva Iutaa vataini variakave, Ieruharemiqi variakave, vikara mintima tiro: Vaiintivano kia auqu vai nimiriva vai vataraqi kara utiraitiro, viva qaraaka vata vaurukero kara utintemake, ne qora okara qaqirake orurante te unanaini ani qaraaka avu aato varaate.   
\p
\v 4 Ne te Noravano Kotika uva tiva taatau taunara iriqi vuate. Ne quqaaqamake ti vaiinti nahenti variate. Ne kia mintivera, ne qora kaiqa varera kaara ti voqamakero arara itaanarove. Ti arara itairava qaqiqai itaqiro viraro kia vovano ho vira qimpa kaanarove, tiro.   
\s1 Navutaaka Iutaa hampata raqireka auti vaura  
\p
\v 5 Noravano qaiqaa tiriara tiharo, Aakara ntehara Iutaavata Ieruharemiqi variakavata mintima tiva nimiane: Ne vonaini vonaini \it aanumaara/noma\it* vuaqa keha tiate, Kaiqe tenavu ekaa ruvaaqumavi vaantaavura vai vatukaraqi ruqemake kantama vuare.   
\p
\v 6 Ne vutora virini hiritaimanta vaiinti nahenti vira tave Saionini kante vuate. Navutaaka tinavu harivorave ti, kia varike viraiti, kante oru kukeqaate. Te Noravano Kotika \it noti\it* mantaraihai navutaaka ntita viri kaari vika ni qoraiqama nimiteha vehi autu kevarave, tiro.   
\p
\v 7  \it Raioni\it*vano kukeqavi vairaqihairo anintero aantau arukareva autintemake, vo vatanaa vo vatanaaka ekaa haika vehi autuke variaka, vika nái maaqa ke ni Iutaa vata vehi autu taiqa kareka maini ani variavo. Oho, vika ekaa ni vatuka vehi autu kaivaro kia vovanovata vatuka voqi ho varianaro.   
\p
\v 8 Nora Kotiva tinavuara arara itaiva kia taiqa viraitiro, qaqi ite arara vairara ti, ne kovaara utavaaqa nonkute iqi rateha variata.   
\p
\v 9 Noravano Kotiva tiharo, Vi entara avuhainaa vaiintivata vira qiata vaiintivata iqoka raqi kempukava kia vairamanta vaivarave. Ti kaiqa vara timitaa vaiintikavata paropeti vaiintivata voqamake qeteha vaivarave, tiro.   
\p
\v 10 Viva minti tivera te aqao ti, Noravauvo, are ekaa haikaqaa raqiki variaravave. Mpo, ˻are una paropeti vika qaqi kaaramanta vika˼ Iutaini variakave Ieruharemiqi variakave una uva tiva nimiteha tiha, Ne maateraiqamake variqi vivarave, ti variarave. Oho, vika minti ti variamantavata, navutaaka tinavu harukareka ani variavo, tunara.   
\s1 Qora enta qovaraiqurara tura  
\p
\v 11 Qora entavano anintairaro Noravano Kotiva Ieruharemiqi variaka maantima tiva nimianaro: Aahara vataihairo uvai vovano utuanarove. Vi uvaiva kia qihaaqama kero \it uiti \it*rapa qaqini vara karaitiro, viva ekaa haika tatoqa kaaina uvaivama varianarove.   
\p
\v 12 Te Noravano Kotika vara kaaina uvaiva nai kempuka uvaivano varianarove. Ti vaiinti nahenti qora kaiqa vare variara kaara te viraqohai vika ntaiharerave, tura.   
\p
\v 13 Ho tavaate. Aaqu ntireva kumpora arutaintemake, navutaaka aara mpiqavi maini ani variavo. Nora vetoravano auva ntaintemake, vika iqoka kaari aiquvano noraiqaakero auva ntaivo. Vika ohivano kante vaiva memoravano kante vairavata uri aatara kairave. Oho, tenavu kia ho vairarave.   
\p
\v 14 Ne Ieruharemiqi variaka, nanti nanti entae nenta avu aatoqi qora kaiqa autireka ira qaqi iriqi vivarave? Nenta muntuka hiqama kaivaro qora okaravano kia viraqi vairaro Noravano ni ntitaarire.   
\p
\v 15 Daani vatukaqihaive Efaraimu aiqinaihaive vaiinti vonavu kia koqe vakaaka vare aniavo.   
\p
\v 16 Noravano vi vaiintikara tiharo, Iutaa vata auvahini varia vatanaakavata, Ieruharemiqi variakavata ne mintima tiva nimiate: Niara vataihai navutaaka maini ani variavo. Vika aninte, Iutaini vo vatuka vo vatuka ani ututumate iqoka raqireka noraiqaake uva tivarave.   
\p
\v 17 Ieruharemiqi variaka ti Nora Kotika qoririmake kia ti vevaaraini vaireka auti variara kaara, te navutaaka qaqi kaari vika vaiinti vonavu naahoqaa maimaraara raqikiantemake, Ieruharemi ututumate vaivarave.   
\p
\v 18 Ne qora aara avataqi viha ti uva raqaqi vi variara kaara, navutaaka ni qoraiqama kareka anivara. Ne nenta qora kaiqa vare variavama vi maarara qovarama kaivo. Vi maarava hunkavi haikara voqaara niqi vaiharo ni muntuka raqonta kaira ne anomake qoraiqamavi vaivarave, tiro.  
\p Noravano Kotiva minti tura.   
\s1 Ieremaiaava nai navunaakara mpo ike tura  
\p
\v 19 Oho, oho, ti muntukavano voqamakero qoraiqimanta antura ntiha vauro. Vi maarava tiqi vaimanta te kia ho evaara vairarave. Te navutaaka \it aanumaara/noma\it* vuaqaara iruro. Navutaaka iqoka raqiha uva \it nontanta/otata\it* tiara te iruro.   
\p
\v 20 Oho, te tavauramanta navutaaka tinavu qoraiqama timite, qaiqaa qaiqaavata tinavu qoraiqama timite variavo. Navutaaka ekaa Iutaa vata maata qoraiqama kaavaro qoraiqama viro vaivo. Navutaaka vaaka qovaramavi, vate virave ti, vika tinavu \it s eri\it* naavu maaqa rampaike qunahi qaanahimake aqu kaavo.   
\p
\v 21 Mpo, nanti nanti entae navutaaka iqoka raquqi viha, iqoka \it aanumaara/noma\it* vuaqaqi vivarave?   
\p
\v 22 Te minti turaro Noravano Kotiva tiharo, Ti vaiinti nahenti hampi avu aato vataaka kia tiriara kankomake iriarave. Vika vainti naati kia avu aato vataaka voqaara vaiha kia vo haikaravata iri tavaarave. Vika qora kaiqa varaa okarara kankomake iri tave, koqe kaiqa varaa okarara kia iri tavaarave, tiro.   
\p
\v 23 Viva minti tumanta te tavauraro maa vatava qumina vauvaro kia vo haikavanovata viraqaa vauvaro naaruvaini kia vo haikavanovata ite vaura.   
\p
\v 24 Te aiqina vuruvi tavauramanta vika qakaa qakaa i vaumanta, qampara aiqina vika qakiha vuruvi virivi i vaura.   
\p
\v 25 Te tavauramanta kia maa vataraqaa vaiinti nahenti variamanta ekaa uvirivata ata vare vinuara.   
\p
\v 26 Te tavauraro koqemake kara qampiqe vai vatava aahara vataiqama vura. Ekaa vo vatuka vo vatuka qoraiqama viro vaivaro naavu maaqavata rampai kaavaro vaira.  
\p Nora Kotira voqamakero arara ite vaivarora tiro, ekaa haikavano mintima kero vaira.   
\p
\v 27 Noravano Kotiva mintima tiro: Te ekaa maa vatara qoraiqama kaariraro qumina naantaaka ntuanarove. Ho te mintima kehavata, kia te ekaara maa vatara vehiqama karerave.   
\p
\v 28 Maa vatava iqi rateharo ike mpo tiraro naaruvavano konkiraiqama vuanarove. Te minti minti irerave tuna uvara kia qaqirake vo uva tiainarave. Te kia tuqantaavi qaiqaa vo kaiqa vararerave turo. tiro.   
\p
\v 29 Navutaaka ohiqaa oquvi vaikave, huru veva totekave animanta, ekaa vo vatuka vo vatukaqi varika vika ani uvara iri, qetake kantama vivara. Hini kika nantaqi kukeqareka vimanta, hini kika nora ori vainanaini vaarinte vivara. Ekaa vo vatuka vo vatuka qumina vairaro kia vaiinti vovanovata viraqi varianaro.   
\p
\v 30 Ieruharemio, are vehiqama vira taiqa vina entava aumanto vaivara are nanae auti variaro? Quminama are naare utavaaqa koqera nonkutera, \it hankaaroro/kukakaara\it* ruvutera, \it kori \it*oriqohai aututaa haikara aqutera variaro. Quminama are nena avu auvahini vankora \it peni\it* aqutera variaro. Are qumina mintima kehara nena vaataiqama tera variaro. Ai hampata ni variaka\f + \fr 4:30 \ft Uva tuqantaakero: Isipive vo vatanaakave hoqare Ieruharemi kahaqireka auti vaukara tura. \f* ai qoririmake, ai arukareka auti variavo.   
\p
\v 31 Mpo, te iruraro nahentivano avuniqama kero vainti vatareva iharo keke tintema kero, vovano noraiqaakero keke ti vaivo. Viva Ieruharemive. Viva aanai aanai tiharo nai kauqu tutukero tiharo, Oho, te kia ho vairarave. Navutaaka ti harukareka iamanta te vika kauquqima vauro, tiro.   
\c 5  
\s1 Iutaa vataini vauka Nora Kotira qoririma kora  
\p
\v 1 Noravano Kotiva tiharo, Ne Ieruharemiqi vai aarara, vo aara vo aaraqaave, \it maaketi\it*qive, vi aniha koqemake aitutumake tavaate. Ne vaiinti vo rantake tavaivaro viva avuqavu kaiqa vareharo quqaa okara avataqiro virava vairera, te Ieruharemi vehakuma amiteha, vaiinti nahenti viraqi variaka qora kaiqa vare uvaravata nunka nimitararave.   
\p
\v 2 Vika kauqu aiqiqaa aqukeha ti Nora Kotika autuqaa tenavu mintirerave tivakeha, vika kia quqaa uva tiraiti, una uvaqai ti variarave, tiro.   
\p
\v 3 Kotiva minti timanta te tiha, Mpo Noravauvo, vaiinti nahenti quqaa okara avataqi vira, virara ai antuqavano vaivo. Are maa vaiinti nahentika utetehara ruqutuaramanta vika kia qora okara qaqira karaiti, kia ai uva iriarave. Are vika vehiqama kera ruhiqau kaaramanta vika kia koqe okara avatareka auti variarave. Vika kempukaiqamake qora aaraqaa viha tiha, Tenavu kia maa aarara qaqirake vo aaraqaa virerave, ti variara.   
\p
\v 4 Vika minti tiamanta te tenta aatoqi irike tiha, Maaka vehi vaiinti nahentiqai variavaro vika avu aato kia vaivo. Vika kia Noravano Kotiva tivatai uvara kankomake iriarave. Vika Variqavano ne minti minti iate ti uvara vika kia iriarave.   
\p
\v 5 Ho kaiqe te qiata vaiinti varianaini orunte uva vika tiva nimiare. Quqaae vi vaiintika Kotira aara kankomake iri tavaarave? Quqaae Kotiva vikara ne minti minti iate ti uvara kankomake iriarave? ti.  
\p Te minti tivake orunte tavauramanta vika Nora Kotira qoririmake kia tenavu vira vevaaraini vairerave tivakeha kia vira uva iriara.   
\p
\v 6 Ho vira kaara \it raioni\it*vano nantaqihairo ani aantau arukaintemake, navutaaka aninte vika arukevara. Qaakau vairivano aahara vataihairo ani sipisipi arukaintemake, navutaaka vika ani arukevara. Qaakau \it pusi lepati\it*vano vatuka aaqaini kukeqaviro vaiharo vatuka kero aniaina vaiintira teqa taaqama kaintemake, navutaaka vika arukevara.  
\p Ti navunaaka qora kaiqa varaa uvava uritara kero vaimanta vika qaiqaa qaiqaa Kotira tauvaqa utu amite variara kaara, viva qaqi kairamanta navutaaka mintimake vika ani vehi autu taiqa kevara.   
\p
\v 7 Noravano Kotiva tiharo, Ieruharemio, ai vaiinti nahenti ti qoririmake, una variqa vo variqa vo variqa nutu tuaherake variara kaara, te vika qora kaiqa varaa uvara nunka nimitaaina aarava kia vaivo. Te karave vo haikave nimuramanta vika kia vo haikara aavoqiarave. Te mintima nimitauramanta vika kia ti uva iriraiti, qaqiqai qora kaiqa varaqi viha, naata vaati varaa okarara raqake, oru hampi nari varia nahentika naavuqi ruvaaqi variarave.   
\p
\v 8 Ohi qoranavu airi kara naaka vaante vaantemake nahe ohi hampata nireka auti variantemake, vaiinti vonavu vokiaka naata hampata nireka auti variarave.   
\p
\v 9 Oho, vika mintimake qora okara avataqi vuara kaara, te vika ntaihama kaariravama vaivo. Iutaa vatanaaka ti qora okara autu timitaara kaara tentaqaa vika aru vuntu karerave.   
\p
\v 10 Te qaqi kaariramanta navutaaka Isareri naahoqi vi aniha \it uaini\it* naaqunta teqa taaqama kaate. Vika kia \it uaini\it* naaqunta ekaara teqa karaiti, qaqi kanta kaaraqai teqa kevarave. Vi kaarauka kia ti Nora Kotika vaiinti nahenti variarara ti, navutaaka vika teqa aqu kevarave.   
\p
\v 11 Isarerivata Iutaavata una variqa avataqi vi vaiha nái anomake ti tauvaqa utu timitaarave, tiro. Noravano Kotiva minti tura.   
\p
\v 12 Vika Nora Kotira uva iriha vi uvarara una uvave tivake tiha, Noravano kia vo haikavata autuanarove. Kia qora entavano tinavuqaa qovaraiqianarove. Navutaaka kia maini anivarave. Karara aavoqi entava kia qovaraiqianarove.   
\p
\v 13 Paropeti vika uvavano qumina uva aihoqai vaimanta vika kia Kotira uva tinavu tiva timi variarave. Kaivaro vika ti varia uvava nái qoraiqama nimitaarire.   
\p
\v 14 Vika minti ti variavaro Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava tiriara tiharo, Ieremaiao, vaiinti nahenti minti ti variara kaara, ti uvavano ai noqihairo ihavano antauqa ita kaintema kero, vika ita kaanarove, tiro.   
\p
\v 15 Minti tivakero Noravano Kotiva tiharo, Oho, Isareri vaiinti nahentio, te niaraini varia vatanaaka ntita viri kaariramanta vika ni hampata iqoka raquate. Vika kempuka vatanaaka vukaiqamake nái vataini variakave. Vika vo uva tiaka variarara ti, ne kia ho vika uva irivarave.   
\p
\v 16 Vika aquke varia vevava vaiinti aruke vairave. Ekaa vika iqoka vaiinti vaireka, iqoka vaiinti tarauka variarave.  
\v 17 Ne kara ututerave, kara qantu vare vuru vaterave, vika taiqa kevarave. Vika ni maaqu raavura arukevarave. Ni sipisipive memeraave, purumakauve, vika aru taiqa kevarave. Ni \it uaini\it* naahove, \it fiki\it* katarive, vika vehi autu taiqa kevarave. Ne tiha, Tenavu vaantaavura ututuma tauna vatukaraqi ho vairarave ti varia vatukara, vika iqoka vaiinti vi vatukara vi vatukara ekaa taiqa kevarave, tiro.   
\p
\v 18 Noravano Kotiva minti tivakero viva tiriara tiharo, Navutaaka ani entara kia te ni Isareri ekaa taiqa karerave.   
\p
\v 19 Naantiara vaiinti nahenti ai ireha tiha, Oho, nana kaarae tinavu Variqa Noravano tinavu mintima timitaivo? tivara, Ieremaiao, are vika mintima tiva nimiane: Vate maa entara ne nenta vataqaa vaiha ti Nora Kotika tauvaqa utu timiteha, vo vatanaaka una variqanavu vevaaraini variarave. Ho naantiara vira voqaantemake, ne huviqorama vo vatanaaka vataqaa vaiha vika vevaaraini vaivarave, tiro.   
\s1 Kotiva nai vaiinti nahentiara rauriha variate tura  
\m
\v 20 Noravano Kotiva tiriara tiharo, Maa uvara Iekopira anku Iutaa vataini variaka tiva nimiane:  
\v 21 Ne kia avu aato vataaka maa uvara iriate: Ni avu vaimantavata, ne kia tave variarave. Ni aato vaimantavata, ne kia iri variarave.   
\p
\v 22 Te Noravano Kotika vauramanta ne ti aatu qeteha variataarave. Ne ti avuqaa vaivaro ni aiqu kauqu ntirintiri iataarave. Nora namarivano kia qaqini uritaraarire ti, te tentavano \it nampisi\it*ni nuqa vataunarave. Nuqavano maahota vaiharo nora namari kuvai taivaro namarivano nai miniqai vairave. Namarivano kumpetaqi uriharo auva nteharovata, kia ho nuqa uri aatara kero qaqini vaari ntaanarove.   
\p
\v 23 Te nora kempuka vataunarara iriha ne ti aatu qeteha variataara vaimanta, ne kia ti vevaaraini vaireka autiha ti tauvaqa utu timite variavo.   
\p
\v 24 Ne kara ho qantuate ti, te vi entara vi entara aaqu varake vaunarave. Ne virara iriha ti aatu qeteha ti hutu tuahera kaataarave.   
\p
\v 25 Ho ne qora okara avataqi vi variara kaara te kia ni koqema nimitauraro aaquvano kia ntivaro ni karavano kia koqemakero qampiqairave. Ninta qora kaiqavano vi haikara ravaaqavuke vairave.   
\p
\v 26 Ti vaiinti nahenti avutana qora vaiinti vokiaka variarave. Vaiintivano uviri qantu kareva vaara vuitaintemake, vika vaiinti arukareka auti variarave.   
\p
\v 27 Uviri arukero rutantutaa utara mpiqa kaintemake, muara varataa haikava vika naavuqi mpiqaviro vairave. Vika mintimake qora okara avataqi vi variavaro vika airairavano airi vaivaro vika kempuka voqavata vaimanta  
\v 28 vika airi kara ne variavaro vika auhavanovata nora vairave. Vika qora kaiqa vare variava nai voqavata vairave. Vika qokavara qutu vua vaintika kia avuqavuqama nimitaraiti, vehi vaiinti nahenti nora maaraqi variakavata kia kahaqama nimite variarave.   
\p
\v 29 Oho, vika mintimake qora okara avataqi vi variara kaara, te vika ntaihama kaariravama vaivo. Iutaa vatanaaka ti qora okara autu timitaara kaara tentaqaa vika vuntu karerave.   
\p
\v 30 Oho, Iutaa vataini nai anomakero qora okara vovano qovaraiqivo.   
\p
\v 31 Paropeti vaiinti vika kia ti Kotika uva tiraiti, una uvaqai vaiinti nahenti tiva nimi variarave. Ti Kotika kaiqa vara timite variaka vikavata nái autuqaa vaiinti nahentiqaa raqiki variamanta vaiinti nahenti vikara hove ne mintimake tinavuqaa raqikiate ti variarave.  
\p Ho ne qora okara auti vaira te taiqa kaari ne nantie ivarave? tiro. Noravano Kotiva minti tura.   
\c 6  
\s1 Navutaaka Ieruharemi ututuma tora  
\p
\v 1 Benaminira ankuo, ne Ieruharemiqi-hai ruqemake vuate. Vaiinti nahenti ruqemake vuate ti, Tekoa vatukaqi \it aanumaara/noma\it* vuaqa kaate.  
\p Beti-Hakeremi vatukaqi iha quaraimanta vaiinti nahenti iha mura tave kante vuate. Oho, \it noti\it* mantaraihai kempuka vatanaaka ni vehi autu taiqa kareka ani variavo.   
\p
\v 2 Ieruharemi vaireva, koqe viri vaata vataa varaata voqaara vaimantavata, te navutaaka qaqi kaariramanta vika vira vehi autu taiqa kevarave.   
\p
\v 3 Ieruharemi hampata iqoka raqireka avuhainaa vaiinti vonavu nái iqoka vaiinti ntita vare Ieruharemi aaqaini nái \it seri\it* naavu maaqa vo kanta vo kanta kaqate vaivarave.   
\p
\v 4 Vika nái iqoka vaiintiara mintima tivara: Ne iqoka raqireka qeramate variate. Kaiqe kuari avu qiataqaa uru ntairaqe raquare, tivarave. Vika minti tivake tavaivaro enta ire iramanta  
\v 5 tiha, Ho vaiqe varike tenavu entaqi iqoka raqiha vika vaantaavura vona vona kempukaiqamake aututera vehi autu taiqa kaare, tivara.   
\p
\v 6 Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava vikara tiharo, Ne katari teqa vare, vaantaavura tataaqa vuru ntavate, vatavata varake ntavate, viraqaa vaarinte vaiha raquate. Maa vatukaraqi qora okaravano mpiqa viro vaira kaara te vira ruqutu karerave.   
\p
\v 7 Aruvuqihairo namari aquvi aquvi intema kero, vi vatukaraqihairo qora okaravano qovaraiqi vairave. Nái kena vaiinti ntaihe varia vaiintika noraiqaake uva ti variara te iruro. Vika vo haika vo haika qoraiqamake variamanta vi haikauka kenko kaanko tiara te irunarave. Rovara varaakave, vaata teqa taaqama kaakave, te vikama tave vauro.   
\p
\v 8 Ne Ieruharemiqi variaka rauriha variate. Ne kia ti uva irivera, te ni tauvaqa utu nimite, Ieruharemi qoraiqama kaariraro kia vovanovata viraqi ho varianarove, tiro. Noravano minti tura.   
\p
\v 9 Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava tiharo, Vaiintivano \it uaini\it* tava hiqiharo kia voqavata qaqi kaintemake, navutaaka ti vaiinti nahenti kia voqavata vehakuma karaiti, ekaama arukevarave. Virara irihara are ti uva qaiqaa Ieruharemiqi variaka tiva nimiramanta vikaqihai vohaiqa vohaiqavano ti uva iriate, tiro.   
\p
\v 10 Viva minti tumanta te aqao ti, Te ta vaiintikae ai uva tiva nimirarave? Nai tavave ti uva ho irianarove? Vika kia ti uva iriataa imanta nái aato tinta taavo. Vika ai Nora Kotira uvara qora uvama vaivo ti variavo. Vika kia quaheha ai uva irireka auti variavo.   
\p
\v 11 Mpo Noravauvo, ai vaiinti nahenti qora kaiqa vare variara kaara ai arara ite vaintema kero, tivata vikara arara ite vaira te kia ho vira qimpa kararave, turaro Noravano tiriara tiharo, Ho ai arara ite vairara are vaintaira aaraqaa vi anika nitiane. Qaraaka vaiinti ruvaaqumavi vaikavata nitiane. Vaative naatave, konta naampaive, navutaaka kia vika vehakuma nimitevarave.   
\p
\v 12 Maa vataraqaa variaka qora kaiqa vare variara kaara te vika ruqutu kaariramanta vo kika vika naavuve naahove naatave varevarave, tiro. Noravano Kotiva minti tura.   
\p
\v 13 Noravano qaiqaa tiharo, Nora vaiintive, vehi vaiintive, vika ekaa unaqaraiqama keha monu airaira varareka auti variarave. Paropeti vaiintivata, ti Kotika kaiqa vara timite variaka, vika vikavata vo haika varareka una okara avataqi vi variarave.   
\p
\v 14 Ti vaiinti nahentiqaa nora numuara vaimanta vika virara inaara numuaraqaima vaivo tivakeha kia vira rumpa nimite variarave. Vika vaiinti nahentiara tiha, Ne kia qetaate. Tenavu maateraiqiha koqemake variqi virerave, ti variamanta navutaaka qaqiqai ani variarave.   
\p
\v 15 Vika nái vaaqu kaiqa vare variara kaara kaurihae variavo? Aqao, vika vi kaiqara vareha kia kauriraiti, qora okara qaqiqai avataqi vi variarave. Ho vira kaara vo kiaka kaavunti taiqa vuantemake, te vika ntaihama kaaina entaraqaa vikavata kaavunti taiqa vivarave, tiro. Noravano vi uvara tura.   
\s1 Noravano tu uvara Isareri kia irura  
\p
\v 16 Noravano Kotiva nai vaiinti nahentiara tiharo, Taara aara vainaraqaa himpite vaiha tavaate. Ne nenta ireha tave tiate: Haarua aara koqeva tantoe vaivo? tivake vi aararaqaa vuate. Ne vi aararaqaa vivi, ni muntukavano qihaaqama kero vainara ranta kevarave, tiro. Viva minti timanta ne aqao ti, Kia tenavu vi aararaqaa virerave, tiarave.   
\p
\v 17 Vaiinti vonavu niqaa raqikiate ti, te vika kaamate niara tiha, Ne vaimanta navutaaka animanta vika ni \it aanumaara/noma\it* vuaqa nimitaate, turamanta ne aqao kia tenavu noma uva irirerave tiarave.   
\p
\v 18 Vika minti tiavera te Noravano Kotika tiha, Ekaa vo vatanaa vo vatanaaka iriate. Te tenta vaiinti nahentiqaa vo haika qovarama kaainara ne tavaate.   
\p
\v 19 Vatavauvo, arevata iriane. Ti vaiinti nahenti kia ti uva iriraiti, vika te uva tiva taunaravata qoririma kaara vira kaara, te navutaaka ntita viri kaari vika ti vaiinti nahenti qoraiqama nimitaate.   
\p
\v 20 Ti vaiinti nahenti Sabea vataihai koqe munta iaina haikara vare, niara vataihai koqe munta iaina haikara kaaqa voqaaravata vare tiha, Noravano vi haikarara quahaanarove, tiavarovata, kia ti hantuqavano vi haikarara vairave. Ne ekaara kaintu iha quare \it ofaa\it*rave, vo \it ofaa\it*ve autu timitera, ekaa vi haikarara kia te quahaainarave.   
\p
\v 21 Ti vaiinti nahenti qora kaiqa vare variara kaara te qora haika qovarama kaari vika kuntavaivaima vare kaavu ntuate. Vika noka qoka nái vainti hampata qutu vivarave. Vika tataaqa variakave, vika tontive, ekaa vikavata qutu vivarave, tiro. Noravano minti tura.   
\s1 Navutaaka noti mantaraihai anivarave tura  
\p
\v 22 Noravano Kotiva tiharo, Ho tavaate. \it Noti\it* mantaraini vai vataihai iqoka vaiinti maini ani variavo. Vika kempuka vatanaaka niaraini variaka iqoka raqireka qeramate variavo.   
\p
\v 23 Vika huruve iqoka paipeve tuateha, vaiinti qoraiqama nimiterara quaheha, kia aaqurihama nimite variakave. Vika nái ohiqaa oquvi kante ani variavaro vika ohi aiquvano noraiqaakero auva nte vaimanta maini ani variavo. Vika Ieruharemi hampata iqoka raqireka vontaqa vontaqa nai naantiara nai naantiara ani variavo, tiro.   
\p
\v 24 Minti tumanta Ieruharemiqi vauka tiha, Oho, tenavu navutaaka ani varia vakaakara iruraro tinavu voqamakero aatu itaimanta qete vauraro tinavu kauqu irianta vivaro kia kempuka vaimantama vauro. Nahentivano vainti vatareva iharo voqamakero antura ntiharo keke ti vaintemake, tenavu keke tiha vauro.   
\p
\v 25 Oho, ti navunaa taario, navutaaka nái iqoka paipeqohai ni arukevorave ti, kia vatuka ke naahoqive aarainive vuate. Ekaa aaqaini vo mantaraini vo mantaraini ni aatu ita nimitaaina haikavaqaima vaivo.   
\p
\v 26 Oho, ti navunaa taario, kovaara utavaaqa nonkute hantaqi oquvi variate. Ni vehi autu taiqa keka vaakama ani variavo. Vira noka qoka qorainti vainti vohainku vatataava qutu vimanta noraiqaake iqi rataantemake, ne navutaaka aniarara iriha iqi rateha variate.   
\p
\v 27 Noravano Kotiva tiriara tiharo, Ieremaiao, vaiintivano vo oriara koqe orie vaivo, qora orie vaivo tivakero ihaqohairo avatama kero tavaintema kera, are ti vaiinti nahenti ni varia aarara avatama kera tavaane, tiro.   
\p
\v 28 ˻Minti tumanta te vika avatamake tave, Kotirara tiha,˼ Oho, vika kia ai vevaaraini vaireka auti variavo. Vika kempukaiqamake nái antuqa vai aararaqaa ni variavo. Vika nái hana vaiinti nutu tuvi vuarire ti, vikara una uva ti variavo. Vika kia koqe ori, \it kori\it*ve \it silvaa\it*ve voqaara vairaiti, vika \it aini\it*ve \it baraasi\it*ve voqaara variavo.   
\p
\v 29 Ihavano voqamakero ite vaivaro, qora orivano ravitaviro tuvitarero vuataara vaivaro, qaqi vairave. Vira voqaara qora vaiinti nahenti qaqima vika avutana variavo.   
\p
\v 30 Vi vaiinti nahentika vaireka, qoririma kaa \it silvaa\it*ra voqaara variara. Noravano Kotiva vika qoririma kaira.   
\c 7  
\s1 Ieremaiaava Nora Kotira Naavu vaunaini uva tura  
\p
\v 1 Noravano Kotiva tiriara tiharo,  
\v 2-3 Are oru ti Nora Kotika Naavu qentiana himpi vaihara maa uvara vaiinti nahenti tiva nimiane: Ne Iutaa vaiinti nahenti maini maara tireka aniaka Isareri Variqa Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava niara ti uvara iriate. Viva mintima tivo: Ne qora aaraqaa ni variara qaqirake koqe aaraqaa nivera, te ni qaqi kaariramanta ne maa vataraqaa homa variqi vivarave.   
\p
\v 4 Vokiaka tiha, Nora Kotira Naavuvano maini vairara ti, navutaaka kia ho tinavu haatara kevarave, tivake ihi tiha, Maa vira Nora Kotira Naavuve, Maa vira Nora Kotira Naavuve, Maa vira Nora Kotira Naavuve, ti variarave. Hauri ne vika una uvara quqaave tivorave.   
\p
\v 5 Ho iriate: Ne qora aaraqaa ni variara qaqirake kia qaiqaa hampi kaiqa varaate. Ne koqe okara nai umiqe nai umiqemaqi vuate.   
\p
\v 6 Vo vatanaaka ani ni hampata variakave, viqa vaintive, tentoqa nahentive, kia vika vikaqaa nora maara vataate. Kia qaiqaa maa vataraqaa vaiinti nahenti qumina arukaate.  
\p Ne una variqa, vo variqa vo variqa avataqi viha nenta qoraiqamake vai okarara qaqira kaate.   
\p
\v 7 Ne ekaa vi uvara avataqi vivera, te ni qaqi kaariramanta ne maa vataraqaa koqemake variqi vivarave. Haaru te maa vatara ni kaivaqaukavara nimi tiha, Ekaa enta maa vatava vaireva, ni vatama varianarove, tiavaunarave.   
\p
\v 8 Ho te tavauramanta ne kempukaiqamake una uva iriqi vi variarave. Vi uvava kiama ho ni kahaqianarove.   
\p
\v 9 Ne muara auti variarave, vaiinti aruke variarave, naata vaati varaa okarara raqe variarave, kauqu aiqiqaa aqukeha una uva ti variarave, una variqa Baalira \it ofaa \it*autu amite variarave, una variqanavu haaru ne kia vikara iri tavaaka, ne vikavata avataqi vi variarave.   
\p
\v 10 Ne ekaa vaaqu okara vira autuqi vivi, viraqaahai ne ti Naavuvano vainaini ani ti avuqaa vaiha tiha, Navutaaka kiama ani tinavu qoraiqama kevarave. Tenavu homa vairarave, ti variarave.   
\p
\v 11 Maa naavura Nora Kotira Naavuve tiara ne virara nana naavue tiavo? Tenavu muara kaiqa vareha oru viraqi kukeqavi vairarave, ne virara mintie tiavo? Ho iriate. Ne qora okara auti variara te tavema vauro.   
\p
\v 12 Ho ne Siloqi oru tavaate. Haaru te uva tiva taatau tauna Vokiseva mini vaimanta ti vaiinti nahenti Isareri qora kaiqa varaara kaara te qaqi kauramanta navutaaka Vokise vira vare vuarave. \f + \fr 7:12 \ft 1 Samueri 4:3-12; Ihi 78:60 \f*   
\p
\v 13 Vate nevata qaqiqai qora kaiqa, vo qara vo qara i kaiqara vare variavo. Airi tataa te niara vi kaiqara vare variara qaqira kaate turamanta ne kia ti uva irireka auti variavo. Te ni aareha qora aara qaqira kaate turamanta ne kia vo tiraiti, kia ti uva iriavo.   
\p
\v 14 Vira kaara te haaru Siloqi autunantemake, tenta hutu vai Naavura qoraiqama karerave. Ne tiha, Vi Naavuva vaimantara ti, navutaaka kia ho tinavu haatara kevarave tiarave. Te maa vatara ni kaivaqaukavara nimunara, te viravata qoraiqama karerave.   
\p
\v 15 Te ni qata vakaa Isareri nititama kaunantemake, ni Iutaavata tenta avuqaahai nititama kaariramanta ˻navutaaka ni rumpa vare vo vataini vuru kevarave˼, tiro. Noravano Kotiva vi uvara tura.   
\s1 Iutaa kempukaiqamake una variqara avataqi vi vaurara tura  
\m
\v 16 Noravano Kotiva tiriara tiharo, Ieremaiao, kia maa vaiinti nahentikara irihara ti haaraane. Kia mpo ike tihara tiriara vika aaqurihama nimitaane tiane. Are mintirera, te kiama ai uva irirarave.   
\p
\v 17 Iutaa vo vatuka vo vatukaqive, Ieruharemi vo aara vo aaraqaave, vika qora kaiqa vare variara are kiae tave variaro?   
\p
\v 18 Vika vaintivara iha nuntu ruvaaqumake variamanta, vika qokavara iha quarate variamanta, vika nokavara \it porisi/voruhi\it* varake \it bisiketi\it* auti variavo. Vika \it bisiketi\it* varake \it ofaa\it* autuke una variqa Naaruva Kuinirave ti varia variqara ami variavo. Ti popohama timitareka, una variqa vo variqa vo variqara \it uaini ofaa\it* rauru nimite variavo.   
\p
\v 19 Vika mintiha kia ti Nora Kotikavauve qoraiqama timite variavo. Vika mintiha nái qoraiqama nimiteha, kaurira haikavata vare variavo.   
\p
\v 20 Vika minti variara kaara te Noravano Kotika ekaa haikaqaa raqiki vaurauka tiha, Te kia maa vataraqaa variaka vehakuma nimitarerave. Ti noraiqaakero arara ite vairaqe te vaiintive, aantauvahive, katarive, naahove, qoraiqama karerave. Ti arara ite vairava kia humpama viraitiro, qaqiqai arara itaqiro vuanarove turo, tiro.   
\p
\v 21 Noravano Kotiva Iutaa vaiinti nahentiara tiharo, Te ni Isareri Variqa Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka niara mintima ti: Ne hini \it ofaa\it* ekaa kaintu iha quarake, hini \it ofaa\it* nenta vira mati ne variarave. Ho qaqirake, ne nenta ekaa vo \it ofaa\it* vo \it ofaa\it* autira qaqi naate.   
\p
\v 22 Te ni kaivaqaukavara Isipiqihai ntita vare anuna entara kia te vikara ekaa kaintu iha quare \it ofaa\it*rave vo \it ofaa\it*ve iha quara timitaate tiraiti,  
\v 23 te maa uvaraqai kempukaiqamake vika tiva nimi tiha, Ne ti uva koqemake iriqi vi vaiqe te ni Variqa variariramanta ne ti vaiinti nahentima vaivarave. Ne koqemake variqi vuate ti, te niara vi aarara vi aararaqaa nuate tiariramanta ne viraqaa vuate, tunarave.   
\p
\v 24 Te vikara minti turamanta vika kia ti uva avataqi viraiti, kia nái aato ti timiraiti, vika kempukaiqamake nái avu aatoqi qora kaiqa varera viraqai avataqi vuarave. Vika te unanaini aniataara vaimanta, ti tauvaqa utu timitaarave.   
\p
\v 25 Ni kaivaqaukavara Isipi ke ania entaraqaahai te vo enta vo enta qaiqaa qaiqaa tenta kaiqa vaiinti paropeti vaiinti vara kauramanta vika ne Isareri ianaini ani variarave.   
\p
\v 26 Ti paropeti vika ti uva ni tiva nimiamanta ne kia vika uva iriraiti, kia nenta aatovata vika nimiarave. Ne kempukaiqaake qora okara avataqi vuavaro ne qora kaiqa varaava ni kaivaqaukavara varaaravata uri aatara kairave.   
\p
\v 27 Ho Ieremaiao, are ekaa maa uvara ti vaiinti nahenti tiva nimiramanta vika kia ai uva irivarave. Are vikara qora aara qaqira kaate tiramanta vika kia ai uva irivarave.   
\p
\v 28 Vika kia ai uva iriara kaara vikara mintima tiane: Maa vatanaaka nái Variqa Nora Kotira uva kia iriraiti, vika kia vira qaqi kaavaro vika okara avuqavu qirave. Vika quqaa okara kia avataqi vuavaro quqaa uvavano kia vika noqihairo qovaraiqi vairave.   
\p
\v 29 Oho, Ieruharemiqi variakao, Nora Kotira arara itaivaro ni nai vaiinti nahenti qoririma kairara ti, ne nenta qiata kauhi toqa aquke, oru aiqinaini vaiha qutuakara ihi tiara tiate.   
\p
\v 30 Noravano Kotiva tiharo, Iutaa vika ti tivuqaa qora okara auti variarave. Vika una variqa \it maraqura/varaha\it* te vaaqu haikave tuna haikara ti Naavuqi vara vaaviarama taarave. Vika mintiha ti Naavu anomake qoraiqama kaavo.   
\p
\v 31 Vika nái maaqu raavura \it ofaa\it* iha quarareka Hinomu Uqitaini \it ofaa\it* tainta vo Tofetini aututaarave. Kia te vikara mintiate tunarave. Vika mintimake vaaqu okara auti variara kia te tenta avu aatoqi iritauna haikarave.   
\p
\v 32 Ho rauriha variate. Vo enta anintaira vaiinti nahenti kia qaiqaa vi vatara autu nteha Tofetive, Hinomu Uqitainive tiraiti, vika virara \it Vaiinti Nahenti Airitahaa Arukaa Vatarave \it*tivarave\it . \it*Naantiara navutaaka ni Iutaa vaiinti nahenti airitahaa teqa taaqamake aru kaimanta vokika qutuvika vaata mini quntamaqi vivi, vi vatara mpiqa kaivaro kia hini vata qaqi varianarove.   
\p
\v 33 Hini kika qunte vatava kia vairamanta vika vaata qaqi vairamanta mati ne uvirikave, qaakau vairive, ani vika vaata ne vaivaro, kia vovano vika ruhaaqi kaarirava varianarove.   
\p
\v 34 Iutaini vo vatuka vo vatukaqive, Ieruharemiqi vai aararaqaave, kia vovanovata varianarove. Vaiinti nahenti quaheha naaraihi varia uva \it nontantarave/otatarave\it*, qaraaka naata vaati varaarara quaheha uva otata tiarave, ne kia viraqihai vi uvara vi uvara qaiqaa irivarave. Te vi uvara vi uvara tira taiqa kaariraro qumina naantaaka ntuanarove. Noravano Kotiva minti tura.   
\c 8  
\p
\v 1 Vi entara navutaaka Iutaa nora vaiinti quntama taanaini aninte, avuhainauka vuhaarive, vika qiata vaiinti vuhaarive, Kotira kaiqa vara amitaaka vuhaarive, paropeti vaiinti vuhaarive, vo vaiinti nahenti Ieruharemiqi variaka vuhaarive, matipaqihai mpaqike qaqini aqu kevarave.   
\p
\v 2 Vika vuhaantaari aqi kaivaro kirikairiro vairamanta kuari avuvanove, toravanove, opu makauvanove vuhaantaari vika tavevarave. Maa vaiinti nahentika qaqi varia entara vika antuqavano naaruvaini vai haikarara vaimanta vikara \it ofaa\it* iha quara nimite, vika naareha tinavu kahaqiate tivaqi viha, vi haikara autu tuaherake variarave. Ho kia vovano vuhaari vika nuntu ruvaaquma kero qaiqaa quntaraitiro, qaqi kairaro vairi raara voqaa voqaa vaintema kero, vika vuhaantaarivano varianarove.   
\p
\v 3 Naantiara navutaaka qora vatanaa maaka hini kia arukeka te vo vatanaa vo vatanaaka varianaini raumpirima kaari vika mini vaiha mpo tiha, Tenavu kia qaqi vairaiti, haaru qutu vuataarave, tivarave. Te Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka vi uvara turo, tiro.   
\s1 Iutaa qora okara avataqi viha kia kauruara  
\p
\v 4 Noravano Kotiva tiriara maa uvara ti vaiinti nahenti tiva nimiane tiro: Vaiinti vovano kaavu ntirava, viva kiae vaaka qaiqaa himpuanarove? Vaiinti vovano hampi aaraqaa virava, viva kiae orurantero anianarove?   
\p
\v 5 Ho nantihae ti vaiinti nahenti kia orurante aniraiti, qaqiqai hampi aaraqaa vi variavo? Nantihae Ieruharemiqi variaka kempukaiqama keha nái una okara avataqi viha, kia tuqantaavi te unanaini orurante aniavo?   
\p
\v 6 Te vika uva irirera aato vatauramanta vika kia avuqavuqamake uva tiarave. Vikaqihairo kia vovano nai qora okara autira qaqira kero tiharo, Vi okarara kia avataqi vuataarave, ti vairave. Ohivano iqoka raquanaini kante vireva auti vaintemake, vika ekaa nái antuqavano vai aararaqaa vi variarave.   
\p
\v 7  \it Karoqera/Karontaarave,\it* qarorave, vonaini oru varike, nái maaqaini anirante vi entarara kankomake iriarave. Vika vi ani entara te kaama nimitauramanta avuqavumake vi ani variarave. Vika mintiamanta, ti vaiinti nahenti te vikaqaa raqikuna okarara kia kankomake iriarave.   
\p
\v 8 Ne Iutaini variaka tiha, Tenavu Noravano Kotiva tivatai uvara vatauraukara ti, tinavu avu aatovano koqe iro vaimantama vauro, tiarave. Ho nantiakee ne minti tiavo? Te tavauramanta uva maara okara ti variaka te tivatauna uvaraqaahai tuqantaake una uva vaiinti nahenti tiva nimi variarave.   
\p
\v 9 Ne avu aato vataaka kaurira haika vare qete vaimanta naavutaaka ni rumpa kevarave. Ne ti uva qoririma kaarara tiro, ni avu aato kia koqe imanta variarave.   
\p
\v 10 Vira kaara te qaqi kaariramanta vokika ni naaho maatave, ni naatavarave, varevarave. Te tavauramanta ekaa vaiinti nahenti monu airaira varareka auti variavo. Paropeti vaiintive, ti Kotika kaiqa vara timite variakave, ekaa vika vi haikara varareka una okara avataqi vi variavo.   
\p
\v 11 Ti vaiinti nahentiqaa nora numuara vaimanta vika virara inaara numuaraqaima vaivo tivakeha kia vira rumpa nimite variarave.  
\p Vika vaiinti nahentiara tiha, Ne kia qetaate. Tenavu maateraiqiha koqemake variqi virerave, ti variamanta navutaaka qaqiqai ani variavo.   
\p
\v 12 Vika nái vaaqu kaiqa vare variara kaara kaurihae variavo? Aqao, vika vi kaiqara vareha kia kauriraiti, qora okara qaqiqai avataqi vi variarave. Ho vira kaara vo kiaka kaavunti taiqa vuantemake, te vika ntaihama kaaina entaraqaa vikavata kaavunti taiqa vivarave, tiro. Noravano vi uvara tura.   
\p
\v 13 Oho, te Noravano Kotika vika vehi autu taiqa karerave. Vika \it uaini\it* naaquntaqaa kia tava vairaro vika \it fiki\it* katariqaavata kia tava vairaro vira marevano tamuntero aqu ntuanarove. Te vo haika vo haika vika nimunara navutaakama varevarave, tura.   
\p
\v 14 Vi entara Iutaini variaka mintima tivarave: Oho, tenavu qumina maini oquvi variarorave. Kaiqe himpi ruqemake vo vatuka vo vatuka vaantaavura ututumateraqi oru vaiha qutu vuare. Tentanavu Variqa Noravano Kotiva tivatai uvara raqa kaunara kaara viva tinavu vehi autu taiqa karevave. Viva tinavuara qutu vuate tiro, uhi namari tinavu timivo.   
\p
\v 15 Oho, tenavu qaqi maateraiqiha variqi virarave turaro kia vi entava anintaivo. Vo rovara vo rovaravano taiqaaina entava anianarove turarovata, voqamakero aatu itaaina haikava qovaraiqivo, tivarave.   
\p
\v 16 Oho, navutaaka vaakama Daani vatukaini ani variamanta tenavu vika iqoka ohi kempukaiqaake aiho vare variara iruro. Vika kempuka ohivano noraiqaake aakara nteha \it mpururu mpururu\it* tiavaro ekaa vatavano qeteharo ntiri ntiri i vaivo. Tinavu vatave, ekaa vo haika vo haika tinavu vataqaa vairave, vo vatuka vo vatukave, vaiinti nahentive, navutaaka ekaa vi haikara nama kareka ani variavo, tivarave.   
\p
\v 17 Noravano Kotiva tiharo, Ho tavaate. Te \it quqahi/quaiha\it* vara kaari vika ni avutana vivarave. Ne vika qihaaqama nimite aarava kia vairamanta vika ni nkaqa kevarave.\f + \fr 8:17 \ft quaiha: navutaaka \f*   
\s1 Ieremaiaara muntukavano qoraiqura  
\p
\v 18 Mpo, ti muntukavano voqama kero qoraiqimanta vauraro kia ho vo haikavano ti muntuka qoraiqira kahaqama timitaanaro.   
\p
\v 19 Ho iriate. Ti navunaaka niara vataini vaiha keke tivaqi viha tiha, Oho, Noravano Kotiva kiae Saionini nai Naavuqi vaivo? Nana kaarae Saioni Avuhainaava qaqirakero vivo? tiavaro Noravano Kotiva nái tiva nimiro tiharo, Ne nantihae ti arara itaarire ti, nenta una variqa \it maraqura/varaha \it*aututaara quahama nimiteha, vo vatanaaka una variqa kia ho ni kahaqiaina haikaravata quahama nimite variavo? tiro.   
\p
\v 20 Minti tumanta vaiinti nahenti tiha, Kara qantua entava aitaraivaro koqe kuarivano itai entavavata taiqa vivaro, Noravano kiaqai tinavu ruaruama timitairave, tura.   
\p
\v 21 Oho, ti navunaaka qoraiqama vuara kaara ti muntuka voqamakero qoraiqimanta vauro. Te vi aniha iqi rataqi vi vauraro aatu itai haikava ti ravaaqavu kaimantama vauro.   
\p
\v 22 Mpo, Gileaati vataini kiae koqe \it marasini\it* vo vaivo? Kiae mini koqe \it doktaa\it* vovano vaivo?  
\p Numuaravano ti navunaakaqi qaqi ite vaira nantiharoe ˻Kotiva˼ kia \it marasini\it* viraqaa aqu nimitairaro tavanta vuarire? ti.   
\c 9  
\p
\v 1 Mpo, ti qiatavano varuva namari voqaara vairaro, ti tivuvano aruvu namari voqaara variataarave. Mintimake vairaqe te entaqivata aatitairaqaavata tenta navunaaka arukaakara iqi rata nimitaqi virerave.   
\p
\v 2 Mpo, aahara vataini ti haraara naavu vo vairaqevauve, te tenta navunaaka maini ke mini oru variataarave. Vika ekaa naata vaati varaa okarara raqakaaka variavo. Vika ekaa kia Kotirara noraiqaake iriraiti, qora aaraqaaqai vi variavo.   
\p
\v 3 Noravano Kotiva tiharo, Vaiintivano airi veva aqukaintemake, ti vaiinti nahenti noqihairo una uva, vo uva vo uva qovaraiqi vairave.  
\p Una uvavanoqai maa vataraqaa raqiki vaimanta vika qora kaiqa vareha, qaiqaa qaiqaavata qora kaiqa vare variarave. Vika kia tiriara tinavu Variqave ti variarave.   
\p
\v 4 Ni tontivara ni qoraiqama kevorave ti, rauriha variate. Kia nenta qata vakaaraqaa muntuvi variate. Ni qata vakaa vika niara una uva ti variamanta, ni tonti vika niqaa una uva oqikeha ti variarave.   
\p
\v 5 Vira tontivano nai tontiara una uva ti vaivaro kia vovanovata quqaa uva ti vairave. Vika una uva tivaqi vivi, anomake una uva ti varia okarara tavaarave. Vika qora okara autuqi viha, kia ho vi okarara tuta kevarave.   
\p
\v 6 Ieremaiao, are una uva ti variaka avutana variaramanta vika tiriara, Viva kia tinavu Variqave tiarave, tiro.   
\p
\v 7 Minti tivakero Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava tiharo, Ho tavaate. \it Silvaa\it* ori hampata qora orivano variantorave tiro, ihaqohairo \it silvaa\it* ori \it unta/nuta\it* kaintemake, te tenta vaiinti nahenti avatamake tavarerave. Te nana aaraqaae tenta vaiinti nahenti utetararave? Kia vo aaravano vaivo.   
\p
\v 8 Vika maaqirivano vaireva, vaiinti aruke vevara voqaara vairave. Vika nái noqihai una uvaqai ti variarave. Vika nái noqihai nái hana vaiintiara koqe uva tihavata, nái avu aatoqi vika arukerara irite variarave.   
\p
\v 9 Oho, vika mintimake qora okara avataqi vi variara kaara, te vika ntaihama kaariravama vaivo. Iutaa vatanaaka ti qora okara autu timitaara kaara te tentaqaa vuntu karerave. Noravano Kotiva minti tura.   
\p
\v 10 Mpo, te aiqinanavuara iqi rata nimiteha, ukauvano aaharaiqama viraravata iqi rata nimitarera. Vaiinti nahenti kia qaiqaavata mini mini vi anivara.  
\p Purumakau ukau neha aakara nte varia uvara kia te qaiqaa iruro. Uvirive aantauvahive ekaa qetake ruqemake vi anima vuara.   
\p
\v 11 Noravano tiharo, Te Ieruharemi vatuka qoraiqama kaariraro viraqi vo kanta vo kanta orivanoqai kirikairiro varianarove. Te Iutaini vo vatuka vo vatuka vehi autu taiqa kaariraro kia vovanovata mini ho vairamanta qaakau vairiqai mini vi anivarave, tiro.   
\p
\v 12 Viva minti tumanta te tiha, Tavave koqe avu aato vataava Kotira okara ho irianarove? Noravano Kotiva ta vaiintirae tiva amiraro vi vaiintiva tinavu vutukero Kotira okara tiva timianarove? Nantihae navutaaka maa vatara qoraiqama kaavaro aahara vataiqama vimanta kia vovano ho vi anianarove? ti.   
\p
\v 13 Te minti turaro Noravano Kotiva ti tiva timiro tiharo, Ti vaiinti nahenti te uva tiva taunara qoririma kaara vira kaarave. Vika kia ti vevaaraini vairaiti, te uva maara tiva taunara kia avataqi vuarave.   
\p
\v 14 Vika kempukaiqamake nái avu aatoqi hampi kaiqa varera avataqi viha, nái kaivaqaukavara qora okara numiqaantemake, vika una variqa Baalira \it maraqura/varaha, \it*vo varaha vo varaha quahama nimite variarave.   
\p
\v 15 Vika mintiara kaara te Isareri Variqa Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka tiha, Te hunkavi naahoravata uhi namarivata vika nimiari nevarave.   
\p
\v 16 Te vo vatanaa vo vatanaaka vataini vika raantaupirima karerave. Vika kaivaqaukavaravata vikavata kia vi vatanaakara kankomake irianaini te vika raantaupirima karerave. Te qaqi kaariraro iqoka paipevano vika ntataqiro viharo vehi autu taiqa kaanarove, tiro.   
\s1 Ieruharemiqi vauka iqi ratora  
\p
\v 17 Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava tiharo, Ne te tiaina uvara iriha variate. Nahentinavu qutu vika iqi rata nimite vaika naaraate. Ne vika naaraimanta ani qutuvi ihira tiate, tumanta  
\v 18 vaiinti nahenti tiha, Mpo, vika naareha tiha, Kante aniate, tiate. Ne mpoqi ihira tiva timite vaiqe tenavu iqi rate variariraro tinavu tivuqihairo auquru voqamakero nteharo auruvu vaura otu vuarire, ti.   
\pi1
\v 19 Iriate. Saioni vatukaqihai vaiinti nahenti iqi rate varia uva \it nontantara/otatara\it* te iri vauro. Vika tiha:  
\pi1 Oho, tenavu qoraiqama vima vauro. Tenavu nora kaurira haikama varauro.  
\pi1 Navutaaka tinavu naavu maaqa rampai raampairima kaarara ti, tenavu maini ke vo vataini vuariravama vaivo, ti.   
\p
\v 20 Minti tumanta te Ieruharemiqi vau nahentikara tiha, Ne Nora Kotira uva iriate. Ne nenta aato vira amiha, vira noqihairo tina uvara kankomake iriate. Ne nenta raavuravara mpoqi ihira tiva nimiate. Ne iqi rate vai ihira nai tiva ami nai tiva ami maantima tiate:   
\p
\v 21 Qutira haikavano tinavu avutana qovarama vivo. Tenavu vehi vaiinti naavuqi variariraukave, nora vaiinti naavuqi variariraukave, viva qaqiqai tinavu rantakero arukaanarove. Viva vainti haika aaravau ruhe variaka arukero, qaraaka vaiinti \it maaketi\it*qi ruvaaqumavi variakavata arukaivo.   
\p
\v 22 Vairi raha vona vona vaintema kerove, \it uiti\it* naahoqi teqake rumpake vataava vona vona vaintema kerove, vaiinti nahenti arukaaka vaatavano vona vona vaimanta vika vaata nuntu ruvaaqumake quntama teka kia variavo.  
\p Noravano Kotiva vi uvara vaiinti nahenti tiva nimiane tura.   
\p
\v 23 Noravano Kotiva tiharo,  
\pi1 Hauri koqe avu aato vataava nai mahuta tiharo, Te koqe avu aato vataukave tiantorave.  
\pi1 Hauri kempuka vaiintivano nai mahuta tiharo, Te kempuka vaiintima vauro tiantorave.  
\pi1 Hauri airi monu vataava nai mahuta tiharo, Te airi monu vatauka vauro tiantorave.   
\p
\v 24 Vovano maa okarara avateharo nai mahuta tiarirava homa varianaro:  
\pi1 Viva kankoma kero ti Nora Kotika iri tavero, ti vevaaraini variariravave. Viva kankoma kero irimanta te vaiinti nahenti koqema nimite vaunarave,  
\pi1 te vika aaqurihama nimite vaunarave,  
\pi1 te tenta avuqavu okara avataqi viha, vaiinti nahenti avuqavuqama nimite vauraukama vauro.  
\p Vovano ti aanantero mintiaqiro virera, te vi vaiintirara quaheha vairarave, tiro.   
\p
\v 25 Noravano Kotiva tiharo, Vo enta anintairaqe te vi entaraqaa vo vatanaa vo vatanaaka qorainti nái vaata toqakekave, kia vaata toqakekave, ntaihama karerave. Ekaa vika vika te tivatauna uvara kia iri variarave.   
\p
\v 26 Isipive, Iutaave, Idomuve, Amonive, Moapive, aahara vataini variaka nái qiata kauhi qiquqamake toqakaakave, ekaa vika qorainti kia nái vaata toqakaaka variamanta, Isareri qorainti vika nái vaata toqakaaka vaihavata, vika ekaa nái muntukaqihai kia qora kaiqa toqake qaqini varakaaka variarave. Noravano Kotiva vi uvara tura.   
\c 10  
\s1 Noravano Kotivaqai quqaa Variqavano vairara tura  
\p
\v 1 Ne Isareri vaiinti nahentio, aato ti timiqe te Noravano Kotiva tivatai uvara ni tiva nimiare.   
\p
\v 2 Viva tiharo, Hauri vo vatanaa vo vatanaaka qora okara avataqi vi variara nevata avataqi vivorave. Vika naaruvaini aahuva haika qovaraiqira taveha, voqamake qeteha variarave. Hauri nevata vi haikara taveha qetevorave.   
\p
\v 3 Vika una variqa avate varia okarava kia vika kahaqiraitiro, qumina okaraqai vairave. Vika nantaqihai katari teqake vare aniavaro vovano \it siseri \it*varakero viraqohairo katari viraqaa una variqa viri vaata nkauru kero autukero vatairave.   
\p
\v 4 Mintima kero autu kaimanta vika \it kori\it*ve \it silvaa\it*ve varake viraqohai \it maraqura/varaha\it* vaataiqamake vate, vi haikava hiqintuantorave ti, \it niri\it*qohai arutaarave.   
\p
\v 5 Uvirivano naahoqi kara naantorave tiro, naaho qova vaiinti varaha vaavi arataira voqaara, vi haikava kia ho uva tirave. Vi haikava kia ho nai niraitiro, qaqi vaimanta vokiaka vira aqu vare vi variarave. Kia vi haikauka aatu qeteha variate. Vika kia ho ni qoraiqama nimite, kia ho ni koqema nimitevarave. Noravano Kotiva minti tura.   
\pi1
\v 6 Noravauvo, kia vovano ai voqaara vairave. Ai kempukavano uri aatarakero vaivaro ai autuvanovata nai nora autu vaivaro ˻vaiintivano ai autuqaa nora kaiqa homa varaanarove˼.   
\pi1
\v 7 Are ekaa vo vatanaa vo vatanaaka Avuhainaava varianarara ti, ekaa vika ai aatu qeteha ai vevaaraini variataarave. Ekaa vo vatanaa vo vatanaaka avuhainaukave, koqe avu aato vataukave, vikaqihairo kia vovanovata ai voqaantema kero vaivo.   
\p
\v 8 Vika nái avu aatoqi iritaa uvava qumina uvaqai vaimanta vika hampi okara avataqi vi variara. Katariqohai una variqa aututaa haikava qumina katariqai vairara ti, vi haikava kia ho vaiinti nahenti koqe avu aato nimianaro.   
\p
\v 9 Speni vataihai kakanairima taa \it silvaa \it*orira vare, Ufasiqihai \it kori \it*ori vare aniamanta, vi kaiqara kankomake tavaaka \it maraqura/varaha \it*ori viraqohai naavuma kaamanta, vo kiaka tavuna kutaa okarara kankomake tavaaka naare tavunave ihiqa tavunave autuke viraqohai varaha nonku amitaara.   
\p
\v 10 Vika \it maraqura/varaha \it*autuke vataava qumina haika vaivara, Noravauvo, areqaima quqaa Variqavano variaro. Are Variqavano qaqi variqira vi variarava vaihara, are Avuhainaava ekaa enta qaqi variqira vinarave. Ai araravano ite vai entara maa vatava qeteharo ntiri ntiri i vaira vo vatanaa vo vatanaaka ai aatu qetevarave.   
\p
\v 11 Isarerio, ne vo vatanaa vo vatanaaka maantimake tiva nimiate: Ni una variqa vika kia naaruvavata vatavata autuke vataakara ti, vo enta vika ekaarama vehiqamavi taiqa vivarave.   
\p
\v 12 Noravano Kotiva nai kempukaqohairo maa vatara autukero vatorave. Viva nai koqe avu aatoqohairo maa vatara autukero vatero, vaiintivano \it seri\it* rairakero aqutaintema kero, naaruvavata rairakero vatorave.   
\p
\v 13 Viva tivaro naaruvavano karara tivaro nora aaqu nti vairave. Viva tivaro niara vataihairo tonavuvano kumpetaqiro anirave. Viva tivaro aaquakaavano uti vaivaro aaquvano nti vaivaro uvaivanovata uti vairave.   
\p
\v 14 Una variqa avataqi vi variaka avu aato kia vaimanta vika vo haikaravata kia kankomake iri tave variara. Una variqa auti variaka vika una haikaqai auti variavaro kia aiho vareva vi haikaraqi vaimantara ti, vika kaurira haikama varevara.   
\p
\v 15 Una variqa \it maraqura/varaha\it* vaireva, qumina haikaqaima vairo. Ne ekaa vi haikara naaraihama nimitaataarave.  
\p Noravano Kotiva ekaa vi haikara vehi autu taiqa kaaina entava anianarove.   
\p
\v 16 Iekopira Variqavano kia una variqa voqaara vairaitiro, viva ekaa haika autukero vataiva vaiharo, viva Isareriara tinta vaiinti nahentima vaivarave tirave. Vi Variqara autu vaireva, Noravano Kotiva ekaa kempuka vataavave.   
\s1 Navutaaka Isareri qoraiqama nimito entara  
\p
\v 17 Ieruharemi vaiinti nahentio, navutaaka maa vatukara ututuma taavo. Nenta vataa haikara utuvare vo vataini vireka irara qeramate variate.   
\p
\v 18 Noravano Kotiva tiharo, Te maa vataraqaa variaka vonaini vara aqu karerave. Te qaqi kaarimanta navutaaka ani vika qoraiqama nimite rumpa vare vo vataini vuru kevarave, tiro.   
\p
\v 19 Viva minti tumanta Ieruharemiqi variaka ike mpo tiha, Oho, tenavu qoraiqama vuro. Nora maaravano tinavuqi vaivaro, nora numuaravano kia ho tavanta vuainara voqaarama vaivo. Oho, tenavu nora maarama varaqi virarave.   
\p
\v 20  \it Seri\it* naavu maaqa ekaa qoraiqama vivaro vira tuatai kaantaukavata ekaa rapepaama vintema kero, Ieruharemivano qoraiqama vivo. Tenavu qaiqaa vi \it seri\it* naavura vaavi arakarare turaro, kia vovano tinavu kahaqiarirava vaivo. Vaiinti nahenti kia vairaiti, vika ekaa vo vataini vuavo.   
\p
\v 21 Tinavu qiata vaiinti avu aato kia vaimanta vika kia Nora Kotirara tinavu kahaqiane ti variara kaara, vika kia koqema vi variamanta vaiinti nahenti kirikairimavi variavo.   
\p
\v 22 Ho iriate. \it Noti\it* mantaraihai iqoka vaiinti airitahaa ani variavaro noraiqaakero auvante vaivo. Vika Iutaini vai vatukara, vo vatuka vo vatuka vehi autu taiqa kaivaro aahara vatavanoqai vairamanta qaakau vairi vikaqai mini vi anivara.   
\s1 Ieremaiaava Kotira aarora  
\p
\v 23 Noravauvo, tenavu maa vataraqaa vaiha, kia ho tenavu tentanavu variqi vuainaraqaa raqikirara. Kia tenavu ho tiha, Maa vataraqaa tenavu minti mintima enta variqi virarave, tirara.   
\p
\v 24 Mpo, Noravauvo, are tinavu utetehara, hauri ai arara itairara tinavu uteterorave. Are mintirera, tenavu kia ho vairaiti, taiqama virarave.   
\p
\v 25 Vo vatanaaka kia ai autu tuaherake variaka, are vikara arara itehara qoraiqama nimitaane. Tavaane. Vika tinavu ai vaiinti nahenti arukeha, vehi autu taiqa keha, tinavu vatavata qoraiqama kaavaro qumina vataqai vairave.   
\c 11  
\s1 Isareri Kotiva uva tiva taatautora raqakora  
\p
\v 1 Noravano Kotiva qaiqaa tiriara tiharo,  
\v 2 Te haaru uva tiva taatau taunara vira irira, are Iutaini variakavata Ieruharemiqi variakavata vi uvara tiva nimiane.   
\p
\v 3 Are vika tiva nimira tihara, Isareri Variqa Noravano Kotiva mintima tivo: Vovano te tiva taatau tauna uvara kia iriqiro virera, vi vaiintiva qoraiqama vuanarove.   
\p
\v 4 Nora iha itairaqihai qaqini vara kaantemake, te ni kaivaqaukavara Isipihai ruaruama nimitaunarave. Vi entara te vikara tiha, Ne ti uva iriqi viha, ekaa vi uvara avataqi vivera, te niara tinta vaiinti nahentive tivakeha ni Variqavano vairerave tunarave.   
\p
\v 5 Ne ti uva iriqi vivera, haaru te tenta kauqu aiqiqaa aqukeha ni kaivaqaukavara Eparahaamirave, Aisaakirave, koqe vata, karavano koqemakero qampiqaina vatara nimirerave tuna uvava vi vauma varianarove. Ho vate maa entara ne Isareri vi vataraqaa variarave, tiro. Viva minti tumanta te tiha, Noravauvo, quqaama tiaro, tunara.   
\p
\v 6 Te minti turaro Noravano Kotiva qaiqaa tiriara tiharo, Are Iutaini vo vatuka vo vatukaini oruntera, Ieruharemiqi vi ani varia aarantuna oruntera, vaiinti nahenti tiva nimihara tiane: Te tiva taatau tauna uvara ne iriha vi uvara vi uvara avataqi vuate.   
\p
\v 7 Te ni kaivaqaukavara Isipihai ntite anuna entara te vikara tiha, Rauriha variate. Ne ti uva kia avataqi vivorave tunarave. Vi entaraqaahai te ni Isareriara qaiqaa qaiqaa ti uva avataqi vuate tivaqi ani vaunarave.   
\p
\v 8 Te vikara minti turamanta vika kia ti uva avataqi viraiti, vika kia nái aato ti timiraiti, vika kempukaiqamake nái avu aatoqi qora kaiqa varera viraqai avataqi vuarave. Te vika hampata uva tiva taatauke vataunara raqakaara kaara, te vika tota tunantemake te vika qaiqaa qaiqaa ntaihama kaunarave, tiro.   
\p
\v 9 Noravano Kotiva tiriara qaiqaa tiharo, Te iruramanta Iutaini variakavata Ieruharemiqi variakavata uva tiva taatauke tiha, Tenavu kia Kotira vevaaraini vairerave tiarave.   
\p
\v 10 Vika ti qaqirake nái kaivaqaukavara qora kaiqa varaara qaiqaa vare variavo. Vika kaivaqaukavara kia ti uva iriantemake, vikavata kia ti uva irireka auti vaiha, una variqa, vo variqa vo variqa quahama nimite variavo. Te vika kaivaqauka hampata vohaa uva tiva taatauke vataunara Isarerivata Iutaavata raqa kaarave.   
\p
\v 11 Vira kaara te Noravano Kotika tiha, Te vikaqaa qora enta qovarama kaariramanta vika kia ho ruqemake vivarave. Vika tiriara ike mpo tiqevata, te kia vika uva irirerave.   
\p
\v 12 Iutaini vo vatuka vo vatukaqi variakavata, Ieruharemiqi variakavata, qora entavano qovaraiqina entaraqaa oru nái \it ofaa\it* autu nimite varia variqaukara ike mpo tiha tinavu kahaqiate timantavata, vi haikauka kia ho vika kahaqivarave.   
\p
\v 13 Oho, Iutaa vataini airi vatuka vaintemake, ni una variqa airitahaa variarave. Ieruharemiqi airi aara vaintemake, ne airi \it ofaa\it* tainta autuke, te vaaqu haikave tuna variqara Baalira \it ofaa\it* iha quara amite variarave.   
\p
\v 14 Ieremaiao, kia maa vaiinti nahentikara irihara ti haaraane. Kia mpo ike tihara tiriara vika aaqurihama nimitaane tiane. Nora maaravano qovaraiqina entara vika ti haaraiqe te vika uva kia irirarave. tiro.   
\p
\v 15 Minti tivakero Noravano Kotiva Iutaini variakara tiharo, Oho, ti muntukavano vai vaiinti nahentika qora kaiqa, vo kaiqa vo kaiqa vareha, nantihae ne ti Naavuqi \it ofaa\it* autireka vi variavo? \it Ofaa \it*mati vivae ni kahaqiraqe te kia ni ntaihararave? Aqao, kiave. Te tavauramanta ne quahakema qora kaiqa vare variavo.   
\p
\v 16 Haaru te niara koqe \it orivi\it* katarivano airi tava iraira voqaara variavo tunarave. Ho vate te vi katarira iha quara kaariraro ihavano noraiqaakero iteharo taku takaa tiharo kanta kaara ekaa ita kairaro kinta kaantama vuanarove.   
\p
\v 17 Te Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka ni maa vataraqaa ututaunarave. Ne Isarerivata Iutaavata qora okara avataqi viha Baalira \it ofaa\it* iha quara amitaara kaara, ti voqamakero arara itaimanta te niqaa uva vate tiha, Qora entavano niqaa qovaraiqianarove, turo, tiro.   
\s1 Vokuka Ieremaiaara arukareka auti vaura  
\p
\v 18 Noravano Kotiva tiriara tiharo, Raurihara variane. Vokiaka ai arukerara nai tiva ami nai tiva ami i variavo, tura.   
\p
\v 19 Vaiintivano sipisipi naati arukareva kantaruma varaintemake, ti navutaaka ti arukareka auti variarara te kia kankomake irunarave. Vika tiha, Vaiintivano katari tava irataira hampata tuqu kaintemake, kaiqenavu vira vaaka arukaari vaiinti nahenti vira autu tauruke kia qaiqaavata virara iritaate, tura.   
\p
\v 20 Vika minti tumanta te Kotira aareha tiha, Noravauvo, are ekaa kempuka vataavave. Are avuqavuqama kera vaiinti uva rahe variaravave. Are vaiinti nahenti avu aatoqi vai uvara avatama kera tave variaravave. Are tiqaa vuntu kehara vika qoraiqama nimitaane ti, te ai kauquqi vi vaiintika vatauro.   
\p
\v 21 Anatoti vatukaqihainauka ti arukaataa imanta vika tiriara tiha, Are qaiqaa qaiqaa Nora Kotira autuqaa uva tirera, tenavu tentanavu kauquqohai ai arukarerave tiarave, ti.   
\p
\v 22 Te Kotira aareha minti turaro Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava tiharo, Vika minti ti variara kaara, iqoka paipevano vika qaraaka vaiinti arukaanarove. Vika maaqu raavura narara variqi vivi, vuru qutu vivarave.   
\p
\v 23 Te vika ntaiharera vo enta kaama taunarave. Vi entava qovaraiqira kia Anatotihainaaka vovanovata qaqi vairamanta vika ekaama qutu vivarave, tiro.   
\c 12  
\s1 Ieremaiaava Nora Kotira irora  
\p
\v 1 Noravauvo, te ariara ti uva avuqavuqama timitaane tiarera, are koqema kera uva rahe variaravara tira, are ti uvavata avuqavuqama timitenarave. Ho are ti qaqi kairaqe te are vaiinti nahenti uva avuqavuqama nimitena okarara ireha tavaare. Nantihae qora kaiqa vare variaka koqemake variqi vi variarave? Nantihae ariara kia noraiqaake iri variaka variavaro vikaqi kia nora maaravano vairave?   
\p
\v 2 Katari vataqi ututaantemake, are vika maa vataraqaa vataaramanta, vika katarivano tuqa aratero koqe tava iraintemake, koqemavi variarave. Vika nái noqihai ai autu nte variavarovata, vika muntukavano kia ariara vairave.   
\p
\v 3 Noravauvo, vika mintimake variavaravata, are ti okara kankoma kera iri tavaanarave. Te kaiqa vare vaunaravata, ti muntukavano ariara vairavata, are kankoma kera iri tavaanarave.  
\p Oho, sipisipi arukareka rarau viri kaantema kera, are vi vaiintika rarau viri vatera, nena kaama tena entaraqaa vika arukaane.   
\p
\v 4 Mpo, tinavu vatavano aaharaiqama vi-varo voqi voqi ukauvanovata tamunta viro vaivo. Nanti nanti entae mintima kero varianarove? Maa vataraqaa variaka qora kaiqa vare variara kaara aantauvahivata uvirivata quti variavo. Vaiinti nahenti tiha, Kotiva tenavu vare vauna kaiqara kia tave vaivo, tiarave, ti.   
\p
\v 5 Te minti turaro Noravano Kotiva tiharo, Ieremaiao, are vaiinti hampata kantamaqi vihara aanaraiqama viramanta vika ai uri aatara kaivera, are nantiakerae ohi hampata ho kantenarave? Are vata nahai kanta vihara kaavuntirera, nantiakerae are Iotaani Namari auvahini vai nantaraqira vinarave?   
\p
\v 6 Ho tavaane. Ai qata vakaave, ai qora naavuqi variakave, vika uva tiva taatauke ai qoraiqama amitareka auti variavo. Raurihara variane. Vika uqerara uva ariara tivara are kia vika uvara quqaa uvave tivakera, vikaqaa muntuvira variane, tiro.   
\s1 Noravano nai vaiinti nahenti qoririma kora  
\p
\v 7 Noravano Kotiva tiharo, Te Isareri tauvaqa utu nimitarerave. Te tenta kaama tauna vaiinti nahentika te vika qoririma karerave. Ti muntukavano vai vatanaaka, te vika navutaaka kauquqi karerave.   
\p
\v 8  \it Raioni\it*vano nantaqi aantau arukareva noraiqaakero uva tintemake, te kaama tauna vaiinti nahentika ti navutaiqiha noraiqaake uva ti variarave. Vira kaara ti hantuqavano kia vikara vaivo.   
\p
\v 9 Memoranavu vo uviri ututumate vira ari variantema ke, navutaaka ti vaiinti nahenti ututuma taavo. Ho qaakau vairivata naarama kairamanta vikavata ani vi uvirira naate.   
\p
\v 10 Vo vatanaa vo vatanaaka avuhainauka nái iqoka vaiinti ntita vare ani, ti \it uaini\it* naaho qoraiqama ke, ti naaho maata aiquqohai rahiti raahitima kevarave. Vika ti koqe vata qoraiqama kaivaro aahara vataiqama vuanarove.   
\p
\v 11 Vi vatava qumina vata vairaro kia vovanovata mini vairaro qumina naantaaka ntuanarove. Ekaa vi vatava mintima kero vairaro kia vovanovata virara ike mpo tiva amitaanarove.   
\p
\v 12 Oho, aahara vata aiqinaihai navutaaka airitahaa ekaa haika qoraiqama kareka ani variavo. Ekaa maa vataraqaa Nora Kotira iqoka paipevano vi aniharo ekaa haika vehi auti taiqa kairaro kia vovanovata qaqi varianarove.   
\p
\v 13 Ne Isareri \it uiti\it* auru vataqi utute, kara qantu varaa entara qumina nimiriqai qantu varaarave. Ne vukaari utuke nora kaiqa varataavaro vi naahoraqihairo kia vo karavata qovaraiqirave. Ho kauriha variate. Nora Kotira voqamakero arara itaira kaara ne Isareri ututaa karava qoraiqama vivo, tiro.   
\s1 Noravano vo vatanaaka Isareri tataaqa vaukara tura  
\p
\v 14 Noravano Kotiva tiharo, Isareri tataaqa varia vatanaakara te vakaaka tiva nimirerave. Te tenta vaiinti nahenti nimuna vatara vika qoraiqama kaara kaara, nimiri tuqa hampata ravau kaantemake, te vika nái vataqaahai ravau aquke, vika avutanahai Iutaa ruaruama nimitarerave.   
\p
\v 15 Te vika nái vataqaahai ravau aqukevata, naantiara te vika aaqurihama nimiteha, vi vatanaa vi vatanaaka ntita vare, qaiqaa nái vataqaave nái maaqainive, viri karerave.   
\p
\v 16 Te mintiari vika kia qaiqaa Baalirara viva tinavu variqave tiraiti, vika tiriaraqai viva tinavu Variqavano vaivo tivera, viraqaahai te vikaravata ne ti vaiinti nahentive tirarave.   
\p
\v 17 Nai ta vatanaaka kia ti uva iriqi vika vaivera, te vika nái vataqaahai ravauke vehi autu taiqa karerave, tiro. Noravano Kotiva vi uvara tura.   
\c 13  
\s1 Noravano Ieremaiaarara oru tavuna varaane tura  
\p
\v 1 Noravano Kotiva tiriara tiharo, Are oru koqaa aqukera tavuna vo varera tavaarana rumpataane. Vi tavunara kia namariqi hiqaane, tivera  
\v 2 te viva tuntemake tavuna vira varake tavaarana rumpataunara.   
\p
\v 3 Te minturaro Noravano Kotiva qaiqaa tiriara tiharo,  
\v 4 Are tavuna nena tavaarana rumpataanara varera vuru Perataini ori ntoma viro vairaqi kukeqa taane, tumanta,  
\v 5 te viva tuntemake vuru kukeqa taunara.   
\p
\v 6 Ho airi enta aitarovaro Noravano Kotiva qaiqaa tiriara tiharo, Himpira anirantera Perataini oru tavuna kukeqa taanara varaane, tumanta  
\v 7 te Perataini oru vata quvike tavuna kukeqa taunara varake tavauraro tavuna viva anomakero qoraiqama vumanta, te kia ho vira qaiqaa rumpa taarirava vaura.   
\p
\v 8 Mintima vauvaro Noravano Kotiva tiriara tiharo,  
\v 9 Vira voqaantemake, Iutaave Ieruharemiqi variakave, nái nora autuara quahe variara te qoraiqama karerave.   
\p
\v 10 Maa vaiinti nahentika qora kaiqa vare variaka vaiha, kia ti uva iriataa imanta kia iriarave. Vika nái avu aato kempukaiqamake taataute, una variqa avataqi viha vika nutu tuaherake variarave. Ho vika maa tavunava quminaiqama vintemake, vikavata quminaiqama vivarave.   
\p
\v 11 Vaiintivano tavuna nai tavaarana rumpa taintemake, te Isarerivata Iutaavata tenta tataaqa rumpa taunarave. Te vikara tiha, Vika ti vaiinti nahenti vaiha ti hutu tuaherake ti autu noraiqama kaate turamantavata, vika kia ti uva iriataa imanta kia iriarave, tiro.   
\s1 Vataqohai aututaa taverara tura  
\p
\v 12 Noravano Kotiva tiriara tiharo, Ieremaiao, Isareri mintima tiva nimiane:  
\p Ne \it uaini\it* varake ekaa vira qihiare taveraqi \it uaini\it* qihiake mpiqa kaataarave, tiane. Are minti tiramanta vika ariara tiha, Eqaane, tenavu vi okarara kankomake irunarave, tivarave.   
\p
\v 13 Vika minti tivara are vika tiva nimira tihara, Noravano Kotiva mintima tivo:  
\p Te ekaa maa vataraqaa variaka, avuhainauka Devitiva kuvuarama taikave, ti Kotika kaiqa vara timite variakave, paropeti vaiintive, ekaa Ieruharemiqi variakave, te tenta arara itai \it uaini\it*ra ekaa vika vikaqi qihia aqu kaari vika vueraiqama vivarave.   
\p
\v 14 Vaiintivano tave varakero vo taveqaa rukavu kaintemake, te vika noka qokave vaintairave rukavu raakavuma karerave. Te kia vika aaqurihama nimitaraiti, kia vikara ike mpo tiraiti, te vika vehi autu taiqa karerave, tiro.   
\s1 Navutaaka Iutaini vauka rumpa vare vuru korara tura  
\p
\v 15 Viva minti tumanta te tiha, Iutaa vaiinti nahentio, nenta autu vataini ke, Noravano Kotiva vi uvara tira koqemake aato vateha iriate.   
\p
\v 16 Konkira arina entava qovaraiqira ne aiqinaini viha kuntavaivai iarorave ti, ne Nora Kotira nenta Variqa autu noraiqama kaate. Ne aatitaaina entara veka vaivarovata, viva vi entara tuqantaa kairaro anomakero konkira arina entava qovarama vuanarove.   
\p
\v 17 Ne Kotira uva kia irivera, te kukeqavi vaiha, ne nentara noraiqaake iriha nenta mahuta ti variara kaara niara iqi rata nimitarerave. Navutaaka Noravano Kotiva i vaiinti nahentika rumpa varera kaara ti muntuka qoraiqiraqe te iqi rate variariraro auquruvano noraiqaakero ntaanarove, ti.   
\p
\v 18 Noravano Kotiva tiriara tiharo, Are avuhainaa vaiintiara tiraro viva nai nokantiro náitanta avuhainaa tainta ke tuvuate. Vitanta avuhainaa tovaqavano vitanta qiataqaahairo hiqintiramanta ˻vitanta kia qaiqaa Iutaaqaa raqikivarave˼, tiro.   
\p
\v 19 Noravano minti tumanta te tiha, Iutaa vata \it sauti\it* mantara Nekevini navutaaka ekaa vatuka ututuma taamanta ekaa vaantaavura qentinavu tintaviro vaivaro kia ho vovano vira qantua kaarirava vairave. Oho, navutaaka ekaa Iutaa rumpa vare vo vataini vuru kevarave.   
\p
\v 20 Ieruharemio, tavaane. Navutaaka \it noti\it* mantaraihai anima variavo. Ai avutaqi varia vaiinti nahentika are vikaqaa koqema kera raqikiataarave. Are nena mahuta tihara, Vika ti vaiinti nahentive tiarauka, vika tantoe variavo?   
\p
\v 21 Are vo vatanaakara ti tontive tiarauka, vika ai aatarake kempukaiqamake ariqaa raqikivarave. Vi entara are nana uvae tinarave? Oho, nahentivano vainti vatareva iharo noraiqaakero keke tintema kera, vi entara are noraiqaakera keke tinarave.   
\p
\v 22 Are nena irehara tihara, Nana kaarae vi maarava tiqaa qovaraiqivo? tirera, te ai tiva amirerave. Are qora kaiqa, vo kaiqa vo kaiqa varaanara kaara vika ai \it hikoti \it*qaqini viqu aquke ai qoraiqama amitaarave.   
\p
\v 23 Hoe vankora vaata vataava eqara vaata kuqu vuanarove? Hoe qaakau \it pusi lepati\it*vano nai vaata kaakantaarinara nunka kaanarove? Kia hove. Vira voqaantemake, ne qaiqaa qaiqaa qora kaiqa vare variaka kia ho vi kaiqara qaqirake koqe kaiqa varevara.   
\p
\v 24 Noravano Kotiva tiharo, Aahara vataihairo uvaivano \it uiti\it* rapa vara raumpirima kaintemake, te ni vona vona raumpirima karerave.  
\v 25 Ne ti tauruke una variqara vika tinavu ho kahaqivarave tiara kaara, te naantiara mintimakeha ni qoraiqama nimitaainarave.   
\p
\v 26 Ieruharemio, te Noravano Kotika ai \it hikoti\it* utu rarau vuruvi nina qiataini kaari vika are toka vainara tavaivara are kaurinarave.   
\p
\v 27 Ieruharemiqi varia vaiinti nahentikao, ne anomake vaaqu kaiqa varaara te tavaunarave.  
\p Vaiintivano vora naata hampata nireva auti vaintemakeve, ohivano nahe ohi hampata nireva \it mpururu mpururu\it* tintemakeve, ne aiqinainive naahonive una variqa avataqi vi variara te tavaunarave. Oho, Ieruharemiqi variakao, nanti nanti entae ne qaqiqai vi okarara avataqi vivarave? Ne vehi autuvi taiqavi entava aumantoma vaivo, tiro.  
\p Noravano Kotiva minti tura.   
\c 14  
\s1 Iutaini aaquvano kia ntu entarara tura  
\p
\v 1 Aaqu vukaiqaakero kia ntu entara Noravano Kotiva tiriara tiharo,  
\v 2 ˻Aaqu kia ntira kaara˼ Iutaini variaka iqi rate variavaro vika vatuka, vo vatuka vo vatukavano qoraiqama viro vairave. Vaiinti nahenti vata kanta vaiha iqi rate variamanta Ieruharemiqi variaka keke tiha tinavu kahaqiane ti variarave.   
\p
\v 3 Nora vaiinti vika nái kaiqa vaiinti namariara nititaamanta vika oru tavaavaro ori vauruke namari \it taani \it*autu taaraqi kia namarivata vaira. Vika kia namari kaqaraiti, nái taqu qaqi vare aniavaro, vika muntuka qoraiqimanta ike mpo tiha nái qiata naavumate variarave.   
\p
\v 4 Aaqu kia ntivarora tiro, vatavano aaharaiqama viro ave tairirave. Naaho qoka muntuka qoraiqimanta vika nái qiata naavumate variarave.   
\p
\v 5 Ukau kia vaivarora tiro, \it diaa\it*vano nai naati qaraaka vatataira qaqirakero virave.   
\p
\v 6 Qaakau donki vika oru aiqina aaharaiqama vinaini himpi vaiha, qaakau vairi namariara aanai aanai tiantemake, aanai aanai ti variavaro, vika avuvata qoraiqimanta kia koqemake tave variarave.   
\p
\v 7 Ti vaiinti nahenti ti aareha tiha, Oho, Noravauvo, tenavu qora kaiqa varaurava tintanavuqaa uva vate vaivo.  
\p Mintiariraravata, are nena nora autuara irihara tinavu kahaqiane. Oho, tenavu airi tataa ai tauvaqa utu amiteha ai uva raqake vauro.   
\p
\v 8 Tenavu ariara vivaqaima tinavu kahaqiariravave turo. Tenavu qoraiqama vi vauna entara areqaima tinavu Isareri ruaruama timitaaravama variaro. Nantiharae are tinavu vataini vo vatanaa vaiinti voqaara variaro? Nantiharae vaiintivano vo vataini vireva iharo aaraini vohaa enta vaitero vintema kera, are kia maini tinavu hampata vaihara tinavu kahaqireva auti variaro?   
\p
\v 9 Nantiharae are kauqu irianta vi vaiintira voqaara variaro? Nantiharae are iqoka vaiinti kempuka taiqa vira voqaara variaro?  
\p Mpo Noravauvo, quqaae are tinavu mantaraini variaro? Tenavu ai vaiinti nahentima vauro. Kia tinavu qaqira kaane, tiarave.   
\p
\v 10 Ti vaiinti nahenti minti tiamanta te vikara tiha, Vika kia nái aiquqaa koqemake raqikiraiti, nái hampi nuataa i aararaqaa ni variarave. Vira kaara te Noravano Kotika vika qoririmake, vika qora kaiqa vare varia uvara qaqi iriteha vika ntaiharerave, tiro.   
\p
\v 11 Noravano Kotiva minti tivakero tiriara tiharo, Hauri are maa vaiinti nahentikara irihara ti haarehara vika kahaqiane tirorave.   
\p
\v 12 Vika kara auramate ti haaraiqe te kia vika ike mpo ti uvara irirerave. Vika kaintu iha quare \it ofaa\it*rave, \it uiti ofaa\it*ve, ti timireka auti vaiqe te kia vika \it ofaa\it*ra quahama nimitaraiti, te iqoka paipeve, karara aavoqirave, qora rovarave, vara kaari vi haikava vika vehi autu taiqa kaanarove, tiro.   
\p
\v 13 Viva minti tumanta te aqao ti, Mpo Noravauvo, are ekaa haikaqaa raqiki variaravave. Paropeti vaiinti vokiaka vaiinti nahentiara tiha, Kia iqokavano maa vataraqaa qovaraiqianarove. Kia karara aavoqi entava maini varianarove. Tenavu maa vataraqaa maateraiqamake variqi virerave, ti variarave, ti.   
\p
\v 14 Te minti turaro Noravano Kotiva tiriara tiharo, Paropeti vaiinti vokiaka ti hutuqaa una uva ti variarave. Kia te vika kaamate vika nititaunarave, kia te tenta uvavata vika tiva nimunarave. Vika nái avu aatoqi iritaa uvarave, nái hampi taira voqaara tavaarave, vi haikara vaiinti nahenti tiva nimi tiha, Naantiara vi haikava vi haikava mintima kero qovaraiqianarove, ti varia uvava una uvaqai vairave.   
\p
\v 15 Ho te Noravano Kotika paropeti vaiinti vokiaka ti hutuqaa una uva ti variakara mintima turo: Te kia vika kaamate vika nititauramanta vika nái tiha, Iqoka paipevanove, karara aavoqi entavave, kia maa vataraqaa qovaraiqianarove, tiarave. Ho te qaqi kaariraro iqoka paipevanovata karara aavoqi entavavata vi vaiintika arukaanarove.   
\p
\v 16 Vaiinti nahenti vika uva iriaka, vikavata vaivaro vohaa qarama kero iqoka paipevanovata karara aavoqi entavavata vika arukaanarove. Navutaaka Ieruharemi vatuka aaravau vika vaata aqu aquma kaivaro, vovano vika vaatave, vika naatavara vaatave, vika maaqu raavura vaatave, varero quntama taarirava kia varianarove. Vika mintimake qoraiqamavi taiqa viqe te vikara huviqorave tirarave, tiro.   
\p
\v 17 Minti tivakero Noravano Kotiva tiriara tiharo, Ai muntukavano qoraiqinara vaiinti nahenti mintima tiva nimiane: Navutaaka ti navunaaka teqa taaqama kaamanta anomake qoraiqamavi variara kaara, te Ieremaiaaka iqi rate variariraro ti auquruvano kia taiqa viraitiro, qaqiqai nteharo aatitairaqaavata entaqivata ti auruvuqaa tuvuanarove.   
\p
\v 18 Te naahoni oru niha tavauraro navutaaka vaiinti arukaa vaatava, vo vaata vo vaatavano mini vaivo. Te nora vatukaqi oru niha tavauramanta vaiinti nahenti narara vaiha quti variavo. Te tavauramanta paropeti vaiintive, Kotira kaiqa vara amite variakave, vika qumina vi aniha vaiinti nahenti koqe avu aato tiva nimiva kia ho vaivo. ˻Minti tivakera nena muntukavano qoraiqinara vaiinti nahenti tiva nimiane, tiro.˼   
\p
\v 19 Noravano minti tumanta te tiha, Noravauvo, are Iutaini variaka ekaarae qoririma kaaro? Ai antuqavano kia Saioniara vaivarae variaro? Nantiharae are tinavu teqa taaqama kaararo tinavu vaata tavanta vuarirava kia vaivo? Oho, tenavu maateraiqamake variqi virarave turarovata, kia vi entava anintaivo. Vo rovara vo rovaravano taiqaaina entava anianarove turarovata, voqamakero aatu itaaina haikavaqai qovaraiqi vaivo.   
\p
\v 20 Noravauvo, tinavu kaivaqaukavara qora kaiqa varaa uvaravata, tentanavu qora kaiqa varauna uvaravata, qoqaa ai tiva ami vauro. Tenavu ekaa miqo maaqo ai uva raqa kaunarave.   
\p
\v 21 Nena nora autuara irihara kia tinavu nunurama timitaane. Ieruharemiqi ai avuhainaa taintavano takuqi vairara irihara kia Ieruharemi kaurira haika amiane. Haaru are ti hampata vaihara vohaa uva tiva taatau taanara iritehara kia vi uvara raqa kaane.   
\p
\v 22 Vo vatanaa vo vataanaaka una variqa vika hoe aaqu vara kaivaro ntuanarove? Kia hove. Naaruvavano nai irikero hoe aaqu vara kaanarove? Kia hove.  
\p Noravauvo, are tinavu Variqavano vi haikara vi haikara vara keravama variaro. Virara irihama tenavu are tinavu ruaruama timitena entara veka vauro, tunara.   
\c 15  
\s1 Iutaini variaka vehi autu taiqa korara tura  
\p
\v 1 Te minti turaro Noravano Kotiva tiriara tiharo, Mosika Samuerika ti tivuqaa himpite vaiqevata, te kia vitantaro ti, maa vaiinti nahentikara ike mpo tiha aaqurihama nimitararave. Hauri vika ti tivuqaa vaivorave. Nititama kairamanta vuate.   
\p
\v 2 Vika tiha, tenavu tainie vuainarave? tivera, are vika mintima tiva nimiane. Noravano Kotiva niara mintima tivo:  
\pi1 Te ni hini kiaka nora rovaraqi qutu vuatera kaama taurauka, ne rovara vare qutu vivarave.  
\pi1 Te ni hini kiaka iqokaqi qutu vuatera kaama taurauka, iqokaqi qutu vivarave.  
\pi1 Te ni hini kiaka karara aavoqiraqi qutu vuatera kaama taurauka, karara aavoqiraqi qutu vivarave.  
\pi1 Navutaaka ni hini kiaka rumpa vare vuru vonaini kaatera ni kaama taurauka, ni rumpa vare vuru vo vataini kevarave.   
\pi1
\v 3 Te ni vehi autu taiqa karera qora haika erakaimaante vara karerave.  
\pi1 Te iqoka paipe vara kaariraro ni arukaanarove.  
\pi1 Te vairi vara kaarimanta vika ni vaata rarau vuru viri kevarave.  
\pi1 Te uviri vara kaarimanta vika ni vaata nevarave.  
\pi1 Te aantau vahi vara kaarimanta vikavata ni vaata nama taiqa kevarave.   
\p
\v 4 Hesekiaara maaqu Manaseva Iutaa vataqaa raqiki vaiva Ieruharemiqi vaiharo anomakero qora kaiqa vare vaira kaara, te vika mintimake qoraiqama nimitaari vo vatanaa vo vatanaaka vi uvara irivaro, vika naatu itairamanta vaivarave.   
\p
\v 5 Ieruharemio, tavave ai mpo ike tiva amitaanarove? Tavave ai iqi rata amitaanarove? Tavave ariara iriharo oru ai irero tiharo, Are hoe variaro, kiae ho variaro tianarove?   
\p
\v 6 Are ti qoririma timitehara, qaiqaa qaiqaa ti tauvaqa utu timitaanarave. Vira kaara te tenta kauqu tutuke ai vehi autu taiqa karerave. Are tiriara popohaanarara ti, kia te qaiqaavata ai aaqurihama amitarerave, tiro.   
\p
\v 7 Minti tivakero Noravano Kotiva tiharo, Uvaivano utiharo \it uiti\it* rapa raumpirima kaintemake, te Iutaini vai vatukaraqi variaka ekaa raumpirima karerave. Ne qaqiqai qora okara avataqi vi variara kaara, te ni tenta vaiinti nahentivata, ni vaintivaravata, vehi autu taiqa karerave.   
\p
\v 8 Nora namari auvahini airi nuqa vaira viravata aatarake ni tentoqa nahenti nai airitahaama vaivarave.  
\p Kuari avu qiataqaa uruntairaqe te qaqi kaari ni vehi autu keka vaaka aninte ni Iutaa qaraaka vaiinti arukaimanta, vika nokavara iqi rata nimiteha voqamake qeteha vaivarave.   
\p
\v 9 Navutaaka vira maaqu 7 navu arukaivaro vika nova vi uvara iriro, viva voqamakero aanai aanai tiharo vuakaatauma vuanarove.  
\p Kuari avuvano qiataqaa uru vaiva vaaka aqu vintema kero, viva koqemakero variqiro vuaina entava vaaka taiqa vuanarove. Viva qaqi \it naahiara/qurura\it* nahenti voqaara variainarara iriraro, vira muntuka qoraiqiraro kauriharo varianarove.  
\p Ne Iutaa vo kiaka qaqi vaika te qaqi kaariraro iqoka paipevano nivata ekaama arukaanarove. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\s1 Ieremaiaava nuntu nauntu tura  
\p
\v 10 Oho, koqemama ti nova kia ti vatataataarave. Ekaa maa vatanaaka ti hampata tirori vaiha, ti titi variarave. Te kia voraqi vo haika viqatauraro vovano kia tiqihairo vo haikavata varairave. Mintimantavata ekaa vika tiriara tiha, Kotiva ai qoraiqama amitaarire, ti variarave, ti.   
\p
\v 11 Te minti turaro Noravano tiharo, Te ai antua amitaarirara are homa vainarave. Naantiara qora entavanove, nora maaravanove, niqi qovaraiqiraqe te qaqi kaariramanta ai navunaaka ai navutaiqi variaka ariara ike mpo tiha tinavu kahaqiane tivarave, tiro.   
\p
\v 12 Minti tivakero Noravano tiharo, Vaiintivano hoe \it aini\it*qohaive \it baraasi\it*qohaive aututaa \it pohi\it*ra kinta kaanarove? Navutaaka \it noti\it* mantaraihai aniaka, vika kempuka vaireva, \it aini\it* voqaara vaikama variavo.   
\p
\v 13 Ne maa vataraqaa vona vona qora kaiqa varaara kaara, te navutaaka qaqi kaariramanta vika ani ni airairave, nora monu koqaama taa haikarave, varevarave.   
\p
\v 14 Te qaqi kaariramanta navutaaka ni rumpa vare vuru ne kia tavaa vataraqaa kaimanta, ne vika paanaa kaiqa varevarave. Ihavano itaintema kero, ti arara ite vaiva itaqiro viharo ni tatoqa kaanarove, tura.   
\s1 Ieremaiaava qaiqaa nuntu nauntu tura  
\p
\v 15 Noravauvo, te nora maaraqi vaunara are virara irianarave. Are tiriara irihara ti kahaqama timitaane. Ti qoraiqama timite variaka are nái qoraiqama nimitaane. Hauri are vika qihaaqama nimitaira vika ti harukevorave. Te ai uva tiva nimi vaunara kaara vika tiriara qora uva ti variavo. Are virara iritaane.   
\p
\v 16 Are nena uva ti tiva timiaramanta te iri, vi uvarara koqe kara voqaarama vaivo tivake ekaa vi uvara koqemake irunarave. Noravauvo, are ekaa kempuka vataava variaramanta te ai vainti vaunarara ti, ai uvavano ti muntuka koqema timitaimanta te quaheha vaunarave.   
\p
\v 17 Ai kauquvano tiqaa vaimantara ti, te vaiinti nahenti kara neha quaheha naaraihi varianaini kia oru oquvi vairaiti, te tentaraa kanta oquvi vaiha ti navunaaka qora kaiqa vare variara kaara ti arara itaimanta vaunara.   
\p
\v 18 Nantivaroe vaiintivano anturanti vaintema kero, nora maaravano tiqi vaiva qaqi variqiro vi vaivo? Numuaravano kia ho tavantavira voqaara vi maarava qaqi vaivo. Mpo Noravauvo, aruvuhairo namarivano aaharaiqama vintema kera, are kiae qaiqaa ti kahaqinarave? ti.   
\p
\v 19 Te minti turaro Noravano Kotiva tiriara tiharo, Are nena nuntu nauntu tinara qaqirakera tiqaa muntuvi vairera, te ai qaqi kaarirara are qaiqaa ti kaiqa vaiintima vainarave.  
\p Are qumina uva tinara qaqirakera koqe uva vaiinti nahenti tiva nimirera, te qaqi kaarirara are qaiqaa ti paropeti vaiintivano vainarave. Hauri are vika vaintema kera vairorave. Qaqi kaira vika ai voqaantemake variate.   
\p
\v 20 Te vate ai kempukaiqama kaarirara are \it baraasi\it*qohai aututaa vaantaavura voqaara vainarave. Ekaa vika vika ai navutaiqiha kia ho ai aatarake ai vara muntuviqama kevarave. Te tentavano ainti vaiha ai ruaruama amitaainarave.   
\p
\v 21 Te qora kaiqa vare variaka kauquqihai ai ruaruama amitarerave. Nái hana vaiinti kia aaqurihama nimite variaka kauquqihai te ai qaqini vara karerave, tiro.  
\p Noravano Kotiva vi uvara tura.   
\c 16  
\s1 Noravano Ieremaiaara qioqamatero kia nahenti varaane tura  
\p
\v 1 Qaiqaa Noravano Kotiva tiriara tiharo,  
\v 2 Are maini vaihara kia nahenti varatera vainti vatataira variate.   
\p
\v 3 Te Noravano Kotika maa vataraqaa vatataa vaintikaqaavata, vika noka qokaqaavata qora haikavano qovaraiqiainara ai tiva amirerave.   
\p
\v 4 Hini kiaka qora rovara vare vuru qutu vivaro, hini kiaka iqoka paipevano arukairaro, hini kiaka karara aavoqi entava arukaanarove. Vika iqi rata nimite quntama teka kia vaivaro, vairi raara voqaa voqaa vaintema kero, vika vaatavano voqaa voqaa vairamanta, uviri aantau vahivano ani vika vaata nama kevarave.   
\p
\v 5 Vaiinti nahenti qutu vina vaiintira iqi rata amite vai naavuraqi kia oriqetaane. Hauri are virara mpoqina ihira tivakera iqi raterorave. Te kia qaiqaa tenta vaiinti nahenti koqema nimitaraiti, te kia vikara muntuka vateha qaiqaa vika aaqurihama nimitarerave.   
\p
\v 6 Nora vaiintive, vehi vaiintive, vika ekaa maa vataraqaa qutu vivaro, kia vovano vika quntama tero iqi rata nimitaanarove. Kia vovano vikara iriharo nai vuqa teqa aqu kaanarove. Kia vovano vikara iriharo nai qiata kauhi kovaara kaanarove.   
\p
\v 7 Qutikara iqi rata nimiteka vaivaro kia vovano karave namarive vika nimiraro vika muntukavano paru ianarove. Qutu vina vaiintira noka qoka vaivaro, kia vovano vitanta muntuka kukuqama nimitaanarove.   
\p
\v 8 Are vaiinti nahenti ruvaaqumavi vaiha nora kara ne vainaini kia vuane. Hauri are vika hampata oquvi vaihara karavata namarivata nerorave.   
\p
\v 9 Te ni Isareri Variqa Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka niara mintima turo: Vaiinti nahenti quaheha naaraihi varia uva \it nontantave/otatave\it*, qaraaka naata vaati varaakara quaheha uva otata tiarave, ne kia viraqihai vi uvara vi uvara qaiqaa irivarave. Ne vate maa entara varia vaiinti nahentika ne naantiara nenta avuqohai tavaivaro vi haikava qovaraiqianarove.   
\p
\v 10 Ieremaiao, are vi uvara vaiinti nahenti tiva nimiramanta vika ai ireha mintima tivarave: Oho, nana kaarae Noravano Kotiva tinavuqaa uva vatero tiharo, Vi haikavama niqaa qovaraiqianarove tivo? Tenavu nana qora kaiqae vara kauro? Tenavu tentanavu Variqa Nora Kotira uvaqihai nana uvae raqa kauro? tivarave.   
\p
\v 11 Vika minti tivara are vikara Noravano Kotiva mintima tivo tiane: Ni kaivaqaukavara ti tauvaqa utu timite, una variqa avataqi viha vika nutu tuaherake variarave. Vika ti qoririma timite, te uva maara tiva taunara kia avataqi vuarave.   
\p
\v 12 Vika mintimake qora okara avataqi vi variamanta, ne vikavata uri aatarake anomake qora okara avataqi vuavaro, ne qora kaiqa varaava ni kaivaqaukavara varaaravata uri aatara kairave. Ne kia ti uva iriha avataqi viraiti, ne kempukaiqamake nenta avu aatoqi hampi kaiqa varera avataqi vi variarave.   
\p
\v 13 Ne mintiara kaara te maa vataraqaahai ni vonaini vara aqu karerave. Ne nenta kaivaqaukavara hampata kia vo vata kankomake iri tavaanaini oru vaiha, aatitairaqaavata entaqivata una variqa, vo variqa vo variqa paanaa kaiqa vara nimitevarave. Ne mini oru vaivaqe te kia ni aaqurihama nimitarerave, tiro.   
\p
\v 14 Minti tivakero Noravano Kotiva tiharo, Ho vo enta anintaira ne vi entara qaiqaa tiriara quaheha ti hutu tuaherevarave. Vi entara ne kia tiriara tiha, Viva qaqi vai Variqava Isipihairo tinavu Isareri ruaruama timitairave tivarave.   
\p
\v 15 Ne vi entara kia minti tiraiti, ne tiriara tiha, Viva qaqi vai Variqava \it noti\it* mantaraini vai vatarave, vo vata vo vatave, vihairo tinavu ruaruama timitairave tivarave.  
\p Te vo vatanaa vo vatanaaka varianaini ni raumpirima kaunanaihai ni Isareri ntita vare qaiqaa ni kaivaqaukavara nimuna vataraqaa viri karerave. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\s1 Iutaa vika Nora Kotiraqaahai kia kukeqavi vaivarave tura  
\p
\v 16 Noravano Kotiva minti tivakero tiharo, Ho vate maa entara te navutaaka ntita viri kaari vika ani vaiintivano vaheqohairo airi havuka ravaaqavu kaintemake, ni Iutaini variaka ravaaqavu kevarave.  
\p Vira naantiara te qaiqaa navutaaka ntita viri kaari vika ani vaiintivano aantau rantakero ravaaqavu kaintemake, nora aiqinave, inaara aiqinave ori onavuqive, vaika ni Isareri rantake ravaaqavu kevarave.   
\p
\v 17 Ne Isareri nana nana okara auti variara, te tenta avuqohai ekaa vira tave vauro. Ne kia tiqaahai kukeqavi vaivarave. Te ekaa ne qora kaiqa vare variara tave vauro.   
\p
\v 18 Vika nái una variqa \it maraquraqohai/varahaqohai\it* te una vatara qoraiqama kaarave. Vi haikava te vaaqu haikave tuna haikava, kia aiho varai haikava vaimanta vika vi haikaraqohai te vika nimuna vatara qoraiqama kaarave. Vira kaara te vika nái qoraiqama nimite, qaiqaavata vika qoraiqama nimitarerave, tiro.   
\p
\v 19 Viva minti tumanta te tiha, Noravauvo, are ti antua timite variarava vaihara ti kempukaiqama timite varianarave.  
\p Nora maaravano tiqi vai entara are ti kahaqi varianarave. Naantiara ekaa naato vataihai vo vatanaa vo vatanaaka are variananaini aninte mintima tivarave: Tinavu kaivaqaukavara una variqaqai vataavaro, vi haikava qumina haikaqai vaiharo kia tinavu kaivaqaukavara kahaqirave.   
\p
\v 20 Hoe vaiinti vika nái variqa autu kevarave? Kiave. Vaiintivano aututaa haikava kia quqaa variqa variarave, ti.   
\p
\v 21 Te minti turaro Noravano Kotiva tiharo, Virara irihama te vo vatanaa vo vatanaaka tenta kempuka okara numiqaari vika kankomake ti Nora Kotika autuara irivarave, tiro.   
\c 17  
\s1 Iutaini vauka qora okara autura  
\p
\v 1 Noravano Kotiva tiharo, Iutaa vaiinti nahentio, vaiintivano \it aini siseri\it*qohairo ori tanuqiraqaa uva qara ntuva taira voqaara, ne qora kaiqa varaa uvara ni muntukaqaa qara ntuva tero, \it ofaa\it* tainta \it komu \it*autu taaraqaavata qara ntuva taivo. Mintima tairara ti, ne nenta qora kaiqa varakaa uvara nunka keva kia ho varianarove.   
\p
\v 2 Una variqa \it ofaa\it* taintave, una variqa nahenti Aseraara \it pohi\it* ekaa aiqinaqaave, aumaqaara vai katarira okaraini arataarave, ne nenta kaivaqaukavara hampata vi haikaraqai noraiqaake iriha quahama nimite variarave.   
\p
\v 3 Ne maa vataraqaa vona vona vaiha qora okara avataqi vi variara kaara te ni airairave, ne nora monu koqaama taa haikarave, ni \it ofaa\it* taintavano vai vatukarave, ekaa vi haikara te navutaaka nimiariramanta varevarave.   
\p
\v 4 Nenta qora okara autuara kaara te maa vatara ni nimunara navutaaka varevarave. Te qaqi kaariramanta navutaaka ni rumpa vare vuru ne kia iri tavaa vataraqaa vuru kaimanta, ne mini vaiha vika paanaa kaiqa varevarave. Ihavano itaintema kero, ti arara ite vaiva qaqi itaqiro vuanarove, tura.   
\s1 Koqe okararavata qora okararavata tura  
\p
\v 5 Noravano Kotiva tiharo, Ti tauvaqa utu timitero, vaiinti kempukara noraiqaakero iriharo viraqaa muntuvi vai vaiintira te vira qoraiqama amitarerave.   
\p
\v 6 Vi vaiintiva vaireva, inaara katarivano aahara vataini vaira voqaarama varianarove. Horevano qoraiqama kai vataraqaa kia vo haikavanovata qampiqe vainaini vi katariva vaiharo kia koqemakero qampiqaintema kero, vi vaiintiva kia koqemakero variqiro vuanarove.   
\p
\v 7 Ti Nora Kotikara noraiqaakero iriharo, tiqaa muntuviro vaina vaiintira te vira koqema amitaainarave.   
\p
\v 8 Vi vaiintiva vaireva, koqe katari namarivano tuvinaini ututaa katarira voqaarama vaivo. Vi katarira tuqavano namari vainaini otu vi vaivaro, nora kuarivano itai entara viva kia qetaraitiro vaivaro, vira marevanovata qaqi vukanaa vairave. Aaquvano kia vukaiqaakero nti entara vi katariva kia airi aato utiraitiro, viva vo ihi vo ihi koqemakero tava ire vairave.   
\p
\v 9 Vaiinti avu aatovano vaireva, avuni voqama kero una kaiqa autuainarara iri vai haikava vaivaro, vira avu aato koqema amitaarira haikava kia vairave. Vaiintivano avu aato utinara nai tavave kankoma kero iri tavaanarove?  
\v 10 Te Noravano Kotika vaiinti muntukaqi tuantike tave, vaiinti avu aatovata avatamake tave vauraukama vauro. Te vaiinti vohaiqa vohaiqa avatamake taveha, viva koqemakero nirave, kia koqemakero nirave, virara iriha nai koqaa nimi vaunarave.   
\p
\v 11 Una okara avataqiro viharo airi monuve airairave vare vai vaiintiva vaireva, uviri vovano vora auru muara varakero rukohi kaira voqaarama viva vaivo. Vi vaiintiva maa vataraqaa variqiro viraro hini entavano taiqa viraro, ekaara vitini vira monuve airairave taiqa viramanta, vaiinti nahenti vi vaiintiva kia avu aato vataava vainara kankomake iri tavevarave, tiro.   
\p
\v 12 Viva minti tumanta te tiha, Noravauvo, ai Naavuvano vaireva, viva Avuhainaa taintavano takuqi vaira voqaara nai haaru Saioni Aiqinaqaa vairave.   
\p
\v 13 Noravauvo, areqaima tinavu Isareri ruaruama timiteravama variaro. Ai tauvaqa utu amite variaka vika ekaa kaurira haikama varevarave. Are Noravano qaqi variqi vi vai namarira nimi variarava variaramanta vika ai qoririma kaara vira kaara, vaiinti autu konkoma kanta qara ntuva taava nunka vintemake, vika taiqa vivarave.   
\p
\v 14 Noravauvo, are ti rovara taiqa timitairaqe te qaiqaa koqema vuare. Are ti qoraiqama timite variaka kauquqihai ruaruama timitairaqe te qaiqaa koqemake variare. Te ai autuqai tuaherake vauraukama vauro.   
\p
\v 15 Oho, Isareri vika ti naaraihama timiteha tiha, Noravano qora enta tinavuqaa qovarama kareva auti vaivo tianara, viva tairentae vi entara qovarama kaanarove? Qaqi kairaro vi entava vate qovaraiqiarire, ti variavo.   
\p
\v 16 Noravauvo, te kia ai vihi vaahi tiha, Vaaka vikaqaa qora enta qovarama kaane tunaravauve. Te kia tiha, Koqemama qora entavano vikaqaa qovarama vuanarove, tunaravauve. Are virara kankoma kera irianarave. Ekaa te ti vauna uvaravata are kankoma kera iri tavaanarave.   
\p
\v 17 Mpo, hauri are ti haatu itara haika timiraqe te voqamake qetaarorave. Qora entavano qovaraiqiraqe, te are inanaini kukeqavi vairerave.   
\p
\v 18 Are qaqi kairamanta ti qoraiqama timite variaka kaurira haika varaate. Are ti vehakuma timitairaqe te kia kaurira haika varaare. Are qaqi kairamanta vika anomake qeteha variate. Are ti vehakuma timitairaqe te kia qeteha variare. Are qora enta vikaqaa qovarama kehara vika vehi autu taiqa kaane turo, ti.   
\s1 Maara Entaqaa kia kaiqa varaate tura  
\p
\v 19 Noravano Kotiva tiriara tiharo, Ieremaiao, vaantaavuraqi qenti vo, Iutaa avuhainauka vi ani varia qentira, virara \it Vaiinti Nahenti Ia Qentirave\it* tianaini oru himpite variane. Ieruharemiqi ekaa vaantaavura qenti vonavuvata vainanaini himpi vaihara  
\v 20 mintima tiane:  
\p Ne Iutaa avuhainaukave, ne ekaa Iutaa vaiinti nahentive, ne ekaa Ieruharemiqi variakave, ne ekaa maa qentinavuraqaa vi ani variaka Nora Kotira uva iriate.   
\p
\v 21 Noravano Kotiva mintima tivo: Rauriha variate. Ne nenta qaqi variqi virara noraiqaake irivera, ne Maara Entaqaa kia vo haikavata aqu vare vi aniate. Kia Ieruharemiqi vai vaantaavurara qentinavuqaa vi haikara aqu vare vi aniate.   
\p
\v 22 Maara Entaqaa kia nenta naavuqihai vo haika aqu vare nuate. Kia vi entaraqaa kaiqavata varaate. Te ni kaivaqaukarara kempukaiqamake tunantemake, niaravata tiha, Ne Maara Entarara ti Kotika Entave tiate, turo.   
\p
\v 23 Te ni kaivaqaukavarara minti turamanta, vika kia ti uva iriataa imanta kia nái aatovata ti timiarave. Te vika uteteha avuqavuqiare turamanta vika kia ti uva iriraiti, kempukaiqaake qora okara avataqi vi variarave.   
\p
\v 24 Ho ne kia vika aanantaraiti, ti Nora Kotika uva koqemake iriha, kia Maara Entaqaa vo haika aqu vare vaantaavura qentiqihai vi aniraiti, vi entarara ti Nora Kotika entave tivakeha kia kaiqavata varaivera,  
\v 25 ne ekaa entama Ieruharemiqi koqemake variqi vivarave. Ni avuhainauka Devitira ankuqiraaka vaiha, nái nora vaiinti hampata maa vatukara vaantaavura qentiqihai iqoka \it kaari\it*qive, ohiqaave, qaqi vi ani vaivarave. Ekaa Iutaini variakavata vi qentiraqaa vi ani vaimanta vaiinti nahenti ekaa enta Ieruharemiqi variqi vivarave.   
\p
\v 26 Iutaini vo vatuka vo vatuka, Ieruharemi tataaqa vaikave, Benaminira ankuvano vai vatarave, inaara aiqinavano kuari ruhunkinaini vairave, nora aiqinavano vainainive, Iutaa vata \it sauti\it* mantara Nekevinive, vihai vihai vaiinti nahenti anivarave. Vika vo \it ofaa\it* vo \it ofaa\it*, ekaara kaintu iha quare \it ofaa\it*rave, \it uiti ofaa\it*ve, koqeve ti \it ofaa\it*rave, vare koqe munta iaina haikaravata vare, Nora Kotira Naavu vainaini viri kevarave.   
\p
\v 27 Ne kia ti uva iriraiti, ne kia Maara Entara ti Kotika entave tiraiti, ne vi entaraqaa Ieruharemi vaantaavura qentiqihai vo haika aqu vare vi anivera, te Ieruharemi qenti iha quara kaariraro vi ihava avuhainaa naavu, vo naavu vo naavu ita kairamanta kia ho vokika vira qimpa keva varianarove, tiro.  
\p Noravano Kotiva minti tura.   
\c 18  
\s1 Ieremaiaava aaqataiqohairo tave auti vau vaiintira naavuqi vura  
\p
\v 1 Noravano Kotiva tiriara tiharo,  
\v 2 Are himpira tave auti vai vaiintira naavuqi otu viraqe te tenta uva mini ai tiva amiare, tiro.   
\p
\v 3 Viva minti tumanta te tave auti vau vaiintira naavuqi otunte tavauraro vi vaiintiva tave vo aaqataiqohairo auti vaura.   
\p
\v 4 Viva vi tavera autukero tavovaro, kia koqe uvaro, viva vi tavera qoraiqama kero, qaiqaa vira varakero, vo tave nai antuqaqaa autura.   
\p
\v 5 Viva auti vauvaro Noravano Kotiva tiriara tiharo,  
\v 6 Ne Isarerio, tave auti vai vaiintiva aaqataiqohairo nai antuqaqaa autintemake, te kiae nivata varake autuainarave? Isarerio, tave auti vai vaiintira kauquqi aaqatai vaira voqaantemake, ne ti kauquqi variavo.   
\p
\v 7 Ieremaiao, te vo enta vo vatanaakara tiha, Ne rauriha variate. Tuqa hampata ravau kaantemake, te ni ravau karerave, ni vara muntuvi karerave, ni vehi autu taiqa karerave tiari  
\v 8 vi vatanaaka nái qora okara autira qaqira kaivera, te kia tota tiainantemake vi vatanaaka vehi autu taiqa karerave.   
\p
\v 9 Qaiqaa te vo enta vo vatanaakara tiha, Katari koqemakero vataqi ututaintemake, te ni kahaqiari ne nora vatanaakama vaivarave tiari  
\v 10 vi vatanaaka kia ti uva iriraiti, qora okara avataqi vivera, te kia tota tiainantemake vi vatanaaka kahaqirerave.   
\p
\v 11 Virara irihara are Iutaini variakave, Ieruharemiqi variakave, tiva nimira tihara, Isareri Variqa Noravano Kotiva mintima tivo: Tavaate. Qora entavano niqaa qovaraiqiarire ti, te vira qera i vauro. Te ni ntaiharera qera i vauro. Ne vohaiqa vohaiqavano qora aaraqaa ni vaira qaqirake koqe aaraqaa niha koqe kaiqa varaate, tivo.   
\p
\v 12 Are minti tiramanta vika ai tiva ami tiha, Qumina are tinavu qioqirorave. Tenavu qaqiqai tentanavu vuataa ina aararaqaa virerave. Tenavu vohaiqa vohaiqavano kempukaiqamake tentanavu avu aatoqi hampi kaiqa varaataa inara avataqi virerave tivarave, tiro.   
\p
\v 13 Noravano Kotiva qaiqaa tiharo, Ne vo vatanaa vo vatanaaka ireha tavaate. Ne tavaimanta vika kia Isareri qora okara auti variantemake, auti variarave. Isareri vika kia qorainti hampata hampi ni vai varaatara aanante variataara vaimanta, vika ti qaqirake una variqa, vo variqa vo variqa avataqi vi variarave.   
\p
\v 14 Lebanoni aiqinaini \it aisi\it*vano kia ravita viraitiro, ekaa enta qaqiqai mini vairave. Nantaqihairo antai namariva tuviharo kia ekaara aaharaiqama viraitiro, qaqiqai tuvi vairave.   
\p
\v 15 Mintima vaimantavata, ti vaiinti nahenti ti tauru kaavo. Vika qumina \it maraqura/varaha\it* autuke vataa haikarara quahama nimite, koqe muntavi haikara iha quara nimite variarave.  
\p Vika haarua aara koqe aaraqaa vuataara vaimanta vika kuntavaivaima vare, hampi aara, vo aara vo aaraqaa vi variarave.   
\p
\v 16 Vira kaara vika vatavano qoraiqama viro qumina vataiqama vuanarove. Vokika vitare aitare iha vi vatara taveha, aiqi nunurama vare vi anivarave. Vika vira tave, ravukuvi ike mpo tiha nái kauqu runkinkiri ivarave.   
\p
\v 17 Uvaivano kuari urunaihairo utiharo konkoma vuaqa kaintemake, te navutaaka avuqaahai vika raumpirima karerave. Vi entava qora entavano anintairaqe te kia vika kahaqiraiti, te vika tauvaqa utu nimitarerave, tiro.  
\p Noravano Kotiva minti tura.   
\s1 Vokuka uva tiva taatauke Ieremaiaara qoraiqama amitareka auti vaura  
\p
\v 18 Vaiinti vokuka tiha, Kaiqenavu Ieremaiaara qoraiqama amitaaina aarara rantaare. Viva kia vairera, Kotira kaiqa vara amite variaka uva maara homa tinavu tiva timivarave. Koqe avu aato vataaka vika homa koqe avu aato tinavu tiva timivarave. Paropeti vaiinti vonavu homa Kotira uva tinavu tiva timivarave. Aniqenavu viraqaa uva vateha, kia qaiqaavata viva tina uvara iriare, ti.   
\p
\v 19 Vika minti tumanta te Kotira aareha tiha, Noravauvo, ti uva iriane. Tiqaa una uva ntuvake tiaka uvavata iriane.   
\p
\v 20 Te vika koqema nimitauramanta vira qiata vika qora okaraqai ti autu timitaarave. Vika ti arukerara uva tiva taatauke vataarave\f + \fr 18:20 \ft Hiparu uva: Vika tiriara viraqi aqu vuarire ti, hiqainti quvike vataarave. \f*.  
\p Hauri ai arara itairara are vika qoraiqama nimiterorave ti, haaru te ai avuqaa himpi vaiha vikarao ti, ai aaraunara are virara iritaane.   
\pi1
\v 21 Vika qora okara autu timitaara kaara are qaqi kairamanta vika vaintaira karara narara variqi vi vuru qutu vuate.  
\pi1 Qaqi kairaro iqoka paipevano vika teqa taaqama kaarire.  
\pi1 Qaqi kairamanta vika naatavara tentoqaiqama vimanta, vika vaintivaravata kia variate.  
\pi1 Qaqi kairamanta vika naampaivara nora rovara vare qutu vuate.  
\pi1 Qaqi kairaro iqoka paipevano vika qaraaka vaiinti arukaarire.   
\p
\v 22 Qaqi kairamanta naavutaaka vaaka anintaimanta vika nái naavuqihai noraiqaake keke tivaqi viha, voqamake qeteha variate. Vika tiriara viraqi aqu vuarire ti, hiqainti quvike vataarave. Vika ti ravaaqavu kareka vaara vuike vataarave.   
\p
\v 23 Noravauvo, vika ti arukareka vo uva vo uva tiva taatauke vataara, are virara kankoma kera irianarave. Oho, kia vika qora kaiqa varaa uvara nunka nimitaane. Kia vika qora uva tauru nimitaane. Ai arara qaqi ite vairara are navutaaka qaqi kairamanta vika ruqutu vataini aqukaivaro vika vaatavano ai avuqaa vata kanta variarire.   
\c 19  
\s1 Tave rukavukorara tura  
\p
\v 1 Noravano Kotiva tiharo, Are himpira tave auti vaina vaiintira naavuni otuntera tave vo koqaama kera varaane. Tave vira varera oru qiata vaiinti vokiakavata, ti Kotika kaiqa vara timite variakavata, tiramanta vika ai hampata vuate.   
\p
\v 2 Are vika ntita varera vaantaavura qenti vo, \it Tave Rukavukaa Qentirave\it* tinaihaira vevantera, Hinomu Uqitaini otuntera, te ai tiva amiaina uvara vika tiva nimiane.   
\p
\v 3 Are vika mintima tiva nimiane: Ne Iutaa avuhainaukavata, ne Ieruharemiqi variakavata, Nora Kotira uva iriate. Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava ni Isareri Variqavano mintima tivo: Te naantiara uqita maa kanta nai voqamake qoraiqama nimitaaina haikara qovarama kaariramanta vaiinti nahenti virara irika ike mpo tiha nái kauqu runkinkiri ivarave.   
\p
\v 4 Ne Isareri ti tauvaqa utu timiteha uqita maa kanta qora okara autuqi vi variara kaara te vi haikara qovarama karerave. Ne maini vaiha una variqa, vo variqa vo variqa \it ofaa\it* iha quara nimitaarave. Vi variqaukara ni kaivaqaukavaravata, Iutaa avuhainaukavata, nevata, kia tota vikara iriarave.  
\p Ni vaintivara kia vo okaravata autuaka, ne qumina vika uqita maa kanta \it ofaa\it* iha quara kaavaro vika naarevano mpiqa viro vairave.   
\p
\v 5 Ne nenta vaintivara una variqa Baalira iha quara amitareka iha, \it ofaa\it* tainta maini autuke vataarave. Kia te niara mintiate tunarave. Vika mintimake vaaqu okara auti variara kia te tenta avu aatoqi iritauna haikarave.   
\p
\v 6 Ho rauriha variate. Vo enta anintaira vaiinti nahenti kia qaiqaa vi vatara autu nteha Tofetive, Hinomu Uqitainive tiraiti, vika virara \it Airitahaa Arukaa Uqitarave\it* tivarave.   
\p
\v 7 Uqita maa kanta ne Iutaavata Ieruharemiqi variakavata vo kaiqa vo kaiqa varareka aatoqi iritera te hampiqama kaariramanta ne kia ho varevarave.  
\p Te navutaaka qaqi kaariramanta vika ani nái iqoka paipeqohai ni teqa taaqamake arukaimanta uviri aantau vahi ni vaata ani nama kevarave.   
\p
\v 8 Te Ieruharemi vatuka anomake qoraiqama kaariramanta vokika vatuka vira taveha voqamake qeteha ike mpo tiha nái kauqu runkinkiri ivarave.   
\p
\v 9 Te qaqi kaariramanta navutaaka ni arukareka ani Ieruharemi ututumate variqi vivaro ni karavata taiqa vuanarove.  
\p Mintiraro ni kara taiqa viramanta ne voqamake karara antuqa ariramanta vaiha, ne nenta maaqu raavurave, nenta hana vaiinti nahentive, vika vaata varakeha nevarave.   
\p
\v 10 Ieremaiao, are vi uvara tiva taiqa kera, viraqaahaira nina hampata ani vaiintika nivuqaa vaihara, tave vira rukavu kaane.   
\p
\v 11 Vira rukavu kera vikara mintima tiane, Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava mintima tivo: Maa tavera rukavu kaivaro kia ho qaiqaa autintemake, te Ieruharemi vatukavata ni Iutaavata rukavu karerave. Vika ni vaata Tofetini maini quntamaqi vivi, ekaa vata mpiqa kaivaro kia hini vata qaqi varianarove.   
\p
\v 12 Te Tofeti Uqita maa kanta qutuvika vaataqohai qoraiqama kaainantemake, Ieruharemi vatukavata viraqi variakavata vohaa qaramake qoraiqama karerave.   
\p
\v 13 Iutaa avuhainaukavata Ieruharemiqi variakavata nái naavu qiataqaa vaiha, opu makaura variqave tivakeha koqe munta i haikara iha quara nimiteha, vo variqavata \it uaini ofaa\it* qihia nimitaarave. Ho vira kaara qutuvika vaatavano ntereharo ekaa vika naavu maaqa qoraiqama kaanarove, tiro.   
\p
\v 14 Noravano tiriara Tofeti Uqitaini otuntera vi uvara vika tiva nimiane tumanta te viva tuntemake otu vika tiva nimi, viraqaahai te Tofeti mini ke oru Nora Kotira Naavu naanteqaraini vau vatukaraqaa himpi vaiha vaiinti nahenti tiva nimi tiha,  
\v 15 Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava ni Isareri Variqavano mintima tivo: Ne Ieruharemiqi variakavata, Ieruharemi tataaqa vo vatuka vo vatukaqi variakavata, iriate. Ne te tuna uvara kia iriataa imanta kia iriraiti, kempukaiqaake qora okara avataqi vi variara kaara, te qora haika vara kaariraro ni qoraiqama nimitaarire tuna haikara, te ekaa vi haikara vara kaariraro ni qoraiqama nimitaanarove. Noravano Kotiva niara mintima tivo, tiro.   
\c 20  
\s1 Pasuriva Ieremaiaara qoraiqama amitora  
\p
\v 1 Kotira kaiqa vara amite vauva Imerira maaqu Pasuriva Nora Kotira Naavuqi maimaraara raqiki vauka qiata vaiintivano vaura. Viva vaiharo te vaiinti nahenti tiva nimuna uvara iriro, viva tumanta  
\v 2 vika ti ruqutuke rupitaitimake vate, ti kauqutantavata, aiqu vehatantavata katari ntoma toraqi veva nonkute taatautora. Vika Nora Kotira Naavu hohaa vaunaini qenti vo \it Benaminira Qenti Vuruni Vairave\it* tunaini ti aiqu kauqu mintimake nonkuke vatora.   
\p
\v 3 Vira qararaa Pasuriva ti qaqini vara komanta te virara tiha, Noravano Kotiva kia qaiqaa ai autu nteharo Pasurirave tiraitiro, viva ariara \it Ekaa Mantaraini Aatu Itai Haikava Vaivo\it* \f + \fr 20:3 \ft Hiparu uva: Magor-Missabib\f* tivo.   
\p
\v 4 Noravano Kotiva ariara tiharo, Te ai qaqi kaarirara are anomakera qete vairamanta ai tonti vikavata anomake qete vaivarave. Are vaihara nena avuqohaira tave vaira navutaaka ekaa ai tontivara iqoka paipeqohai arukevarave. Te Iutaini variaka Babironi avuhainaara kauquqi kaariraro viva hini kiaka arukero, hini kiaka rumpa varero Babironini vuru kaanarove.   
\p
\v 5 Te qaqi kaariramanta navutaaka maa vatukaraqihai vaiinti nahenti ira koqe airairave, nora monu aquke koqaama taa haikarave, Iutaa avuhainauka ia haikara, \it kori\it*ve \it silvaa\it*ve vo airairave, varevarave. Vika ekaa vi haikarara tenavu iqoka raqiha varatauna haikarave tivake Babironini vuru kevarave.   
\p
\v 6 Ho Pasurio, iriane. Navutaaka aivata ai naavuqi variakavata ni rumpa vare Babironini vuru kaivara are mini oru vaihara qutu vinarave. Are nena tonti vikara unahaa tihara Kotiva mintima tivo tiarauka, vikavata mini qutu vimanta aivata vikavata vi vataraqaa quntama tevarave tivo, tura.   
\s1 Ieremaiaava qaiqaa nuntu nauntu tura  
\p
\v 7 Noravauvo, te kia paropeti vaiinti variataa imanta vaurara are kempukaiqama kera tiaravera te vi kaiqara vare vauro. Ai kempukavano ti kempukavata uri aatarakero vairara tira, are ti aatara kaanarave. Ho vira kaara ekaa vaiinti nahenti ti naaraihama timite variavo. Vika ekaa enta ti virera uva tiva timite variavo.   
\p
\v 8 Vo vaka vo vaka te ai uva vika tiva nimi tiha, Navutaaka anivarave. Ni vehi autu taiqa kaaina entava anintaanarove. Noravauvo, te ai vakaaka vika tiva nimi vaunara kaara, vika kaurira haika ti timiha tiriara qora uvaqai ti variaro ti variarave.   
\p
\v 9 Te tenta tiha, Kaiqe Nora Kotirara kia iriraiti, kia vira autuqaa vaiinti nahenti uva tiva nimirerave tiarera, ihavano ite vaintema kero, ai uvavano ti avutaqi itaqiro vuanarove. Te ai uva kia qaiqaa vika tiva nimiraiti, evaara variare tiarera, kia te ho evaara vairarave.   
\p
\v 10 Oho, te iruramanta airi vaiinti tiriara qetaarire ti, vika evaara evaara uva ti variarave. Ti aatu itara haika autu timite variaka ekaa vona vona variarave. Vika tiriara tiha, Kaiqe vira vaiinti nahenti nivuqaa qovarama kaare ti variarave.  
\p Ti tonti vikavata tiha, Kaiqenavu vaiha tavaariraro viva hampi kaiqa vo vara kairaqe tenavu vira vara muntuvi ke tentanavuqaa vuntu keha vira qoraiqama amitarerave, tiarave.   
\p
\v 11 Noravauvo, vika ti qoraiqama timitareka autivaravata, are iqoka vaiinti kempukavano vaintema kera, are ti aaqanto varianarara ti, vika kuntavaivaima vare, kia ho ti haatara kevarave. Vika kaavunti voqamake kaurira haika varaivaro, vika autuvanovata vataini tuvi viharo miniqai varianarove.   
\p
\v 12 Noravauvo, are ekaa kempuka vataaravave. Are avuqavuqama kera vaiinti nahenti avatama kera tave variaravave. Are vika avu aato muntukaqi vai okarara kankoma kera tave variaravave. Are mintima kera variaravara tira, are tiqaa vuntu kehara vika qoraiqama nimitaane ti, te ai kauquqi vi vaiintika vatauro.   
\p
\v 13 Ne Nora Kotirara iriha ihi tiate. Ne ihi tihama Nora Kotira autu tuahera kaate. Viva qora kaiqa vare variaka kauquqihairo nora maaraqi variaka ruaruama nimite vaivama vaivo.   
\p
\v 14 Oho, qaqi kairamanta ti vatatai entarara qora entave tiataarave. Ti nova ti vatatai entarara kia koqe entave tiate.   
\p
\v 15 Vi entara vaiinti vovano vuru ti qora tiva amiro tiharo, Ai naatavano qorainti vaintima vatataivo. Vira ai maaquve, tivaro ti qova vi uvara iriro virara quaha kero vairave. Oho, ti qora vuru tiva ami vaiintiva qoraiqama viraqe te virara huviqorave tiataarave, turo.   
\p
\v 16 Noravano Kotiva vo vatukanavu kia aaqurihama nimitaraitiro, vika qoraiqama nimitaintema kero, viva vi vaiintiravata qoraiqama amitairaqe te huviqorave tiataarave. Qaqi kairaro viva toqaqi iqi rate uvara iriro, kuari avu qiataqaa uruntainaraqaa iqoka raqi uvara iriarire.   
\p
\v 17 Te tenta nora auhaqi vauna entara viva ti haru kaataarave. Viva mintitirio, ti nora auhavano ti matipama vaitirio.   
\p
\v 18 Oho, te tenta nora auhaqihai kia veva ntaataarave. Ti vatatai entaraqaahai te nora maara, vo maara vo maara varaqi ani vauraro ti muntukavano qoraiqimanta vauro. Te mintiaqi vivi, kaurihama qutu vuainarave, turo.   
\c 21  
\s1 Noravano Ieruharemi vatuka navutaaka kauquqi kaanarove tura  
\p
\v 1 King Sedekaiava vaiinti taaraqanta Malakiara maaqu Pasuriravata, Kotira kaiqa vara amite vau vaiintira Maseaara maaqu Sefanaiaravata, varakomanta vitanta te vaunanaini aninte tiriara tiha,  
\v 2 Babironi vika King Nebukanesaava nai iqoka vaiinti ntita varero tinavu Iutaa hampata raqireva ani vaivo. Are Nora Kotira aarairaro viva tinavu kahaqiarire. Haaru Noravano tinavu kaivaqauka nora kaiqa vara nimitaintema kero, viva vatevata hoe nora kaiqa tinavu vara timitairaro Nebukanesaava vira tavero iqoka qaqirakero vuanarove? ti.   
\p
\v 3 Vitanta minti tumanta te vitantara tiha, Netanta oru Sedekaiara tiva amiate, Noravano Kotiva Isareri Variqavano mintima tivo:   
\p
\v 4 Babironi avuhainaava nai iqoka vaiinti hampata Ieruharemi ututumate vaivo. Ho te qaqi kaariraro ni auvihehavaavano quminaiqama viro kia ho ni kahaqiraqe te navutaaka ntita vare maa vatukara avutaqi viri karerave.   
\p
\v 5 Ti arara voqamakero ite vaimantara ti, te tentavano tenta kempukaqohai ni hampata raqirerave.   
\p
\v 6 Te nora rovara vo vara kaariramanta maa vatukaraqi vaikavata aantauvahivata vi rovarara vare qutu vivarave.   
\p
\v 7 Voki vaiinti nahentika vi rovarara vare qutu vivaro, iqoka paipevano voki vaiinti nahenti aru kairamanta, voki vaiinti nahentika narara variqi vi, vuru qutu vivarave. Viraqaahai te King Sedekaiara nai qiata vaiinti hampatave, vaiinti nahenti qaqi vaikave, Babironi King Nebukanesaara kauquqi kaariraro viva vika kia vehakuma nimitaraitiro, kia vika aaqurihama nimitaraitiro, viva vika ekaa arukaanarove. Te Noravano Kotika vi uvara turo, tiro.   
\p
\v 8 Minti tivakero qaiqaa Noravano tiriara vaiinti nahenti mintima tiva nimiane tiro: Tavaate. Te ni taara aara numiqarerave. Ne vo aaraqaa nuvaqi viha qaqima variqi vivarave. Ne vo aaraqaa nuvaqi vivi, vuru qutuma vivarave.   
\p
\v 9 Vokika Ieruharemi vatukaqi vaivaro iqoka paipevano vika arukairamanta, vokika narara variqi vi, qutu vivaro, nora rovaravano vokika arukaanarove.  
\p Vaiinti nahenti vokika Ieruharemi vatukaqihai aaqaini orunte Babironi iqoka vaiintiara hove kia tenavu ni hampata raqirerave tika, vika kia qutu viraiti, qaqi vaivarave.   
\p
\v 10 Te tenta uva kempukaiqamake tivate tiha, Te maa vatukara kia vehakuma amitaraiti, vira qoraiqama karerave tunarave. Te maa vatukara Babironi avuhainaara kauquqi kaariraro viva vira vehi autu taiqa kaanarove. Te Noravano Kotika vi uvara turo, tiro. Noravano tiriara vi uvara tura.   
\s1 Noravano Iutaa avuhainaukara tura  
\p
\v 11 Noravano tiriara tiharo, Are maa uvara Devitiva kuvuarama taika Iutaa avuhainauka tiva nimiane: Ne te Noravano Kotika tuna uvara iriate.   
\p
\v 12 Ne vo enta vo enta toqaqi \it ko\it* tiha avuqavuqamake vaiinti nahenti uva raira nimitaate. Vika ia haikara muara varaa vaiinti nahentika kahaqiate. Vika qoraiqama nimite variaka kauquqihai vika ruaruama nimitaate.  
\p Ne kia avuqavuqamake uva raira nimitaivera, vira kaara ti voqamakero arara itaanarove. Ti arara itairava qaqiqai itaqiro viraro kia vovano ho vira qimpa kaanarove, tiro.   
\p
\v 13 Ieruharemio, are ori aiqina noraqaa vaihara tihara, Navutaaka kia ho uru ti haatara kevarave. Vika kia ho ti vaantaavura rukavuke vatukaqi uriqetevarave, tianarave. Ho te tentavano ai hampata iqoka raqirerave.   
\p
\v 14 Are qora kaiqa varaanara kaara te ai ruqutirerave. Te ai avuhainaa naavu iha quara kaariraro ihavano vi naavuravata ekaa vo naavuvata ita kaanarove. Te Noravano Kotikama vi uvara turo, tiro.   
\c 22  
\s1 Noravano Iutaa avuhainaukara tura  
\p
\v 1 Noravano Kotiva tiriara tiharo, Are otu Iutaa avuhainaa naavu vainaini otuntera maa uvara tiane:  
\v 2 Iutaa avuhainaa vaiintio, are Devitira avuhainaa taintaqaa oquvira variaravave. Arevata, ari qiata vaiintivata, Ieruharemiqi variakavata, Noravano Kotiva ti uvara iriate.   
\p
\v 3 Noravano mintima tivo: Ne koqe okarave avuqavu vai okararave avataate. Vika i haikara muara varaa vaiintika ruaruama nimitaate. Vo vatanaaka ani ni hampata variakave, viqa vaintive, tentoqa nahentive, kia vika vikaqaa nora maara vataate. Kia vika qoraiqama nimitaate. Kia qaiqaa maa vataraqaa vaiinti nahenti qumina arukaate.   
\p
\v 4 Ne te tunantemake ekaa vi uvara koqemake avataqi vivera, ni avuhainauka Devitira ankuqirauka nái nora vaiinti hampata avuhainaa naavu qenti maaqihai iqoka kaariqive, ohiqaave, qaqima vi anivarave. Ekaa Iutaini variakavata vi qentiraqaa qaqima vi anivarave.   
\p
\v 5 Ne kia te tunantemake ti uva avataqi vivera, te tenta autuqaa tiha, Te avuhainaa naavu maara anomake qoraiqama karerave. Te Noravano Kotikama minti turo.   
\p
\v 6 Te avuhainaa naavu maarara koqe naavuve turaro ti muntukavano virara vaireva Gileaati vatave, Lebanoni aiqinave, voqaara vaintema kero, virara vaivo. Mintiveravata, te qaqi kaariraro vi naavuva qoraiqama viro aahara vataiqama vuanarove. Viva nuqihi vatuka voqaarama varianarove.   
\p
\v 7 Te vaiinti vonavu vara kaariramanta vika ai naavu vehi autu taiqa kareka nái rori vare, ai naavu \it posi sidaa\it* katariqohai aututaara ekaa teqa taaqamake ihaqira aqu kevarave.   
\p
\v 8 Naantiara airi vo vatanaa vo vatanaaka maa vatukaraqaa vitare aitare iha, nai ire nai ireha tiha, Oho, nana kaarae Noravano maa vatukara nora vatuka mintima kero qoraiqama kaivo? tivarave.   
\p
\v 9 Vika minti timanta vokika nái tiva nimi tiha, Isareri vika Noravano Kotiva tiva taatautai uvara qoririmake, una variqa, vo variqa vo variqa quahama nimiteha vika kaiqa vara nimite variara kaara mintima kairave, tivarave. Noravano tiriara Iutaa avuhainaa naavu vainaini otuntera vi uvara tiane tura.   
\s1 Ieremaiaava King Joahaasirara tura  
\p
\v 10 Iutaa vaiinti nahentio, King Josaiava qutu virara iriha, kia ne virara iqi rata amitaraiti, vira maaqu King Joahaasirara ne noraiqaake iqi rata amitaate. Navutaaka vira rumpa vare vuru vo vatainima kaavo. Viva kia orurantero maini ani nai vatatai vatara qaiqaa tavaanarove.   
\p
\v 11 Josaiara maaqu Joahaasiva nai qora vatuka varero Iutaa avuhainaava vaimanta navutaaka vira rumpa vare vuru vo vataini kaarave. Noravano Kotiva virara mintima tivo: Viva kia qaiqaa vihairo orurantero maini anianarove.   
\p
\v 12 Navutaaka vira rumpa vare vo vataini vuru kaanainima viva qutu vuanarove. Viva kia vihairo maa vatara qaiqaa ani tavaanarove, tirave.   
\s1 Ieremaiaava King Jehoiakimirara tura  
\p
\v 13 King Jehoiakimio, te ariara ohoma tiva amitauro. Are kia avuqavu okara avataqira vihara nena avuhainaa naavu kaqa kaanarave. Are una okara avataqira vihara vi naavura qaiqaa tomaqa kera kaqa kaanarave.  
\p Are nena navunaakara kempukaiqama kera vihi vaahi tiaramanta, vika vi naavura ai quminaiqamake kaqa amitaarave. Are vika koqaa nimiataara vaivara kia nimianarave.   
\p
\v 14 Are minti tianarave: Te tenta avuhainaa naavu nora naavu kaqarerave. Viraqi airi \it rumu\it* vairaro airi \it uintua\it* nora \it uintuavata \it*vairaqe te porovaini \it sidaa\it* katari kututera taataute, viraqi vuikaqohai vaataiqama karerave, tianarave.   
\p
\v 15 Are kiae iriaro? Are airi \it sidaa\it* katariqohai avuhainaa naavu koqera kaqa tairamanta vaiinti nahenti kia virara iriha ariara viva avuhainaava noravanoma vaivo tivarave. Are nena qova kaiqa varairara iritaane. Viva karavata namarivata neharo hoveqai tirave. Viva avuqavu okara avataqiro viharo vaiinti nahenti uvavata avuqavuqama kero raira nimite vairara tiro, viva koqema kero variqiro virave.   
\p
\v 16 Viva \it ko\it* tiharo vehi vaiinti nahenti koqemakero auta ntuva nimitaimantara ti, Iutaa vika koqemake variqi vuarave. Ti Nora Kotika kankomake iri tavaaka mintimake vi okarara avataqi vi variarave.   
\p
\v 17 Vika mintimake variavaravata, are nenaraqai noraiqaakera iri varianarave. Are una okara avataqira vihara, vo haika vo haika iara varareva ihara, kia ai qoraiqama amite variaka qumina vika aruke varianarave.  
\p Are vikaqaa nora maara vatehara, vika qetara haika nimihara vika monuvata vare varianarave, turo.   
\p
\v 18 Josaiara maaqu Jehoiakimiva Iutaa avuhainaava mintima kero qora okara avataqiro vira kaara, te Noravano Kotika virara mintima turo:  
\pi1 Jehoiakimiva qutu viramanta vokika kia virara mpo ti qata vakaao tivakeha iqi rata amitevarave.  
\pi1 Vokika kia virara mpo tinavu avuhainaao, tinavu nora vaiintio tivakeha iqi rata amitevarave.   
\p
\v 19 Donki qutuvira vaata rarau vare Ieruharemi vaantaavura qentiqaahai aaqaini qaqira aqu kaantemake, Jehoiakimira vaatavata kia quntaraiti, vatuka aaqaini qaqira aqukevarave, tivo, tiro.   
\s1 Ieruharemiara tura  
\p
\v 20 Noravano Kotiva tiharo, Ieruharemiqi variakao, ni kahaqireka auti varia vatanaaka, ekaama navutaaka vika naatara kaarara ti, ne oru Lebanoni aiqina vainainive, Basaani vatainive, Abarimi Aiqinaqaave, vaarinte vaiha noraiqaake iqi rataate.   
\p
\v 21 Ne koqemake variqi vi varia entara te niara rauriha variate turamanta ne kia ti uva iriataa imanta tiha, Tenavu kia ai uva irirerave tiarave. Haaru ne minti tivaqi ani, vate maa entaravata kia ti uva iriataa imanta kia iri variarave.   
\p
\v 22 Ne qora okara, vo okara vo okara avataqi vi variara kaara ne nora kaurira haika varevarave. Uvaivano utiharo vo haika qaqini vara aqu kaintemake, navutaaka ni qiata vaiintinavu qaqini vara kevarave. Ne vo vatanaakaqaa muntuvi vaiha vikara tinavu homa kahaqivarave tiaka, vikavata navutaaka rumpa vare vo vataini vuru kevarave.   
\p
\v 23 Uvirivano Lebanonini \it sidaa\it* katariqi nai naavuqi vaiharo te homa vauro tintemake, nevata tiha, Tenavu homa vauro ti variaka, ne vo enta nahentivano vainti vatareva iharo keke tinantemake, nevata noraiqaake keke tivaqi vivarave, turo, tiro. Noravano minti tura.   
\s1 Ieremaiaava King Jehoiakinirara tura  
\p
\v 24 Te Noravano Kotika ekaa enta variqi vi vauraukama, te tenta kauqu aiqiqaa aqukeha Jehoiakimira maaqu Jehoiakinira Iutaa avuhainaarara mintima turo: Jehoiakinio, are qoraiqama kera ti vaiinti nahentiqaa raqiki varianarara ti, te ai nina avuhainaa taintaqaahai qaqini vara karerave.\f + \fr 22:24 \ft Hiparu uva: Are ti kauqu tanaraini vai vuqaraqaa \+it ringi\+it* vovano vairaqevata, te tenta vuqa viraqaahai ai qaqiniqaima vara karerave.\f*   
\p
\v 25 Babironi vika King Nebukanesaava nai iqoka vaiintiaravata, ai aru kareva auti vaivara are vika naatu qete variarauka, te vika kauquqi ai karerave.   
\p
\v 26 Te aivata, ai nova ai vatatairavata, maa vataraqaahai vo vataini vara aqu karerave. Vi vatava vaireva, kia nitanta noka vatataa vatava vainaini netanta mini variqi vi, vuru qutu vivarave.   
\p
\v 27 Are vi vataraqaa vaihara maa vatara ani tavaataa iraravata, kia ho qaiqaa maini aninarave, tiro.   
\p
\v 28 Noravano minti tumanta te tiha, Mpo, rukavukaa tavera aqukaavaro kia vovano qaiqaa varaintema keroe, viva varianarove? Nana kaarae Noravano vira nai vaintaira hampata vika kia kankomake iri tavaa vataraqaa vara aqu kaanarove?   
\p
\v 29 Mpo, Iutaa vatao, Iutaa vatao, Iutaa vatao, are Noravano ti uvara iriane.   
\p
\v 30 Noravano Kotiva mintima tivo: Maa vaiintiva vatatai vaintikaqihairo kia vovanovata Devitira avuhainaa taintaqaa oquviro vaiharo Iutaaqaa raqikiainarara tira, are vira uva vukuqi maantima kera qara ntuva taane: King Jehoiakiniva kia vaintivata vatataivave. Mintima kera vira uva qara ntuva taane, tiro. Noravano minti tura.   
\c 23  
\s1 Avuhainaa vaiinti koqeva Isareriqaa raqikiainarara tura  
\p
\v 1 Noravano Kotiva tiharo, Te qiata vaiinti vikara oho tiva nimitauro. Vika ti vaiinti nahentiqaa kia koqemake raqikiraiti, vika qoraiqama nimiteha vika raumpirimake variarave.   
\p
\v 2 Te Isareri Variqa Noravano Kotika tenta vaiinti nahentiqaa raqiki variakara mintima turo: Sipisipi qova nai sipisipiqaa koqema kero raqikintemake, ne ti vaiinti nahentiqaa koqemake raqikiataara vaimanta, ne kia mintiraiti, ne vika ruhaaqike raumpirimake variarave. Virara iriha te ne qora kaiqa varaara kaara ni ntaiharerave.   
\p
\v 3 Te tenta vaiinti nahenti vo vataini vo vataini raumpirima kauraukaqihai hini kika qaqi vaika ruvaaqumake ntita vare viri nái maaqaini karerave. Vika mini vaiha airi vainti vatake kuvuarama kaivaro airiqama vuanarove.   
\p
\v 4 Vi entara te qiata vaiinti vonavu kaamataari vika ti vaiinti nahentiqaa koqemake raqiki vaimanta vika kia qaiqaa vo haika aatu qete vaivaro, kia vikaqihairo vovanovata kakakima vuanarove.   
\p
\v 5 Te Noravano Kotika mintima turo: Vo enta anintairaqe te vi entara katari kaaravano aimakau arataintemake, Devitiva kuvuarama tainaraqihai vo kaama taariraro, viva avuhainaava vaiharo koqe avu aatoqohairo maa vataraqaa vaika raqikiharo, avuqavu okara koqe okaraqai autu nimitaqiro vuanarove.   
\p
\v 6 Viva Avuhainaa Vaiintivano vairamanta kiama Isarerivata Iutaavata qaiqaa navutaaka naatu qeteha variqi vivarave. Vika vi vaiintira autu nteha maantima tivarave: \it Noravano Avuqavu Okara Tinavu Timite Vaivama Vaivo,\it* tivarave. tiro.   
\p
\v 7 Minti tivakero Noravano Kotiva tiharo, Ho vo enta anintaira ne vi entara qaiqaa tiriara quaheha ti hutu tuahera kevarave. Vi entara ne kia tiriara tiha, Viva qaqi vai Variqava Isipihairo tinavu Isareri ruaruama timitairave tivarave.   
\p
\v 8 Ne vi entara kia minti tiraiti, ne tiriara tiha, Viva qaqi vai Variqava \it noti\it* mantaraini vai vatarave, vo vata vo vatave, vihairo tinavu ruaruama timitairave tivarave. Te vo vatanaa vo vatanaaka varianaini ni raumpirima kaunanaihai ni Isareri ntita vare qaiqaa ni kaivaqaukavara nimuna vataraqaa viri karerave. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\s1 Ieremaiaava paropeti vaiinti vonavuara tura  
\p
\v 9 Te paropeti vaiinti vo kiakara tirera. Vika hampiqama keha Kotira uva vaiinti nahenti tiva nimi variara kaara, ti muntukavano qoraiqimanta vauraro ti tivaatavanovata ntiri ntiri i vaimantama vauro. Airi \it uaini\it* namakaiva vueraiqaaviro taventu vauntumaqi vi vaintemake, te vi ani vauro.   
\p
\v 10 Nora Kotira qaqirake una variqa, vo variqa vo variqa avataqi vi variaka maa vataraqaa mpiqavi variavo\f + \fr 23:10 \ft Hiparu uva: Naata vaati varaa okarara raqe variaka maa vataraqaa mpiqavi variavo. \f*. Vira kaara Noravano Kotiva maa vatarara qoraiqama vuane tivaro aaharaiqama vivaro, sipisipive purumakauve kara neva kia vaivo. Paropeti vaiinti vika hampi aaraqaa viha, vika nái nora autuara iriha vaiinti nahenti kahaqama nimitaataara vaimanta, vika qoraiqama nimite variavo.   
\p
\v 11 Noravano Kotiva tiharo, Paropeti vaiinti vikavata, ti Kotika kaiqa vara timite variakavata, vika ti Nora Kotika kaiqara kia noraiqaake iri variarave. Te tavauramanta vika ti Naavuqivata vaiha qaqiqai qora okara auti variarave.   
\p
\v 12 Vira kaara te vika qaqi kaariramanta vika vauriri ntaaina aararaqaa vivarave. Vi aarava konkiraiqira aarava vairamanta vika viraqaa viha kuntavaivaima vare kaavuntivarave.  
\p Te vika ntaihaaina entara kaama tauro. Vi entaraqaa te vika vehi autu taiqa karerave. Te Noravano Kotika vi uvara turo.   
\p
\v 13 Te haaru vaiha tavauramanta Sameriaqi varia paropeti vaiinti vika anomake vaaqu kaiqa vare variarave. Vika Baalira autuqaa ti vaiinti nahenti una uva tiva nimiha, hampi aaraqaa vika ntita vare vuarave.   
\p
\v 14 Te tavauramanta Ieruharemiqi varia paropeti vaiinti vika Sameriaqi variakavata uri aatarake nai anomake vaaqu kaiqa vare variarave. Vika naata vaati varaa okarara raqaqi viha kia tiriara noraiqaake iriraiti, una variqanavu avataqi vi variarave. Vika qaqiqai vaiinti nahenti una uva tiva nimi variarave.  
\p Vika qora kaiqa vare variaka kahaqama nimite variamanta vika kia vi kaiqara qaqira karaiti, qaqiqai vare variarave. Te tavauramanta paropeti vika vaireka, Sodomi vatukaqi qora kaiqa vare vauka voqaara variarave. Ieruharemiqi variaka vaireka, Gomora vatukaqi qora kaiqa vare vauka voqaara variarave.   
\p
\v 15 Te Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka paropeti vaiinti vika qora kaiqa vare variarara iriha mintima turo: Te hunkavi kararavata uhi namarivata vika nimiari nevarave. Ieruharemiqi varia paropetika okara kaara, vaiinti nahenti kia ti Nora Kotikara noraiqaake iri varia okarava Iutaa vataini ekaa raapama virave.   
\p
\v 16 Te Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka ni Ieruharemiqi variakara tiha, Paropeti vaiinti vika una uva ti variara ne kia iriate. Vika unahaa tiha naantiara ne homa vaivarave ti variarave. Vika kia te Noravano Kotika tenta noqihai tuna uvara ni tiva nimiraiti, vika nái avu aatoqihai hampi taira tavaa haikara ni tiva nimi variarave.   
\p
\v 17 Te Noravano Kotika ˻Ieremaiaara˼ tiva amuna uvara qoririma kaa vaiinti nahentikara paropeti vika qaiqaa qaiqaa vika tiva nimi tiha, Noravano mintima tivo: Ne maateraiqiha vaivarave, tiarave. Nái avu aatoqi hampi kaiqa vare okarara avataqi vi variakara paropeti vikara tiha, Kia qora entavano niqaa qovaraiqianarove, ti variarave. Noravano Kotiva minti tura.   
\p
\v 18 Te Ieremaiaaka tiha, Paropeti vaiinti vikaqihairo tavave Nora Kotira aaqanto vaiharo vira uva kankoma kero irirave? Vikaqihairo kia voqavanovata vira uva kankoma kero iriro varairave.   
\p
\v 19 Rauriha variate. Aaronaavano utintema kero, Nora Kotira arara itairava qovarama viraro viva qora kaiqa vare variaka qiata rukavuma kaanarove.   
\p
\v 20 Vira arara ite vairava kia vaaka taiqa viraitiro, qaqi itaqiro vi vairaro viva ekaa ntaihama kareva nai avu aatoqi iritainara taiqama kaanarove. Naantiara vo entanavu aitaraira ne viva autina okarara kankomake irivarave.   
\p
\v 21 Noravano Kotiva tiharo, Te kia paropeti vika niti tauramantavata, vika nái irike vaante vaantemake vaiinti nahenti uva tiva nimireka vuarave. Te kia tenta uva vika tiva nimuramantavata, vika nái irike ti hutuqaa vaiinti nahenti uva tiva nimi variarave.   
\p
\v 22 Vika ani ti aaqanto vaiha ti uva iriatirio, vika homa ti uva vaiinti nahenti tiva nimiatirio. Vika ti uva vaiinti nahenti tiva nimiatirio, ti vaiinti nahenti homa qora aara qaqirake kia qaiqaa qora kaiqa varaatirio.   
\p
\v 23 Te Noravano Kotika ni irama nimiteha turo: Te vohaanainiqai vaura Variqaukae vauro? Aqao kiave, te ekaa vataqaave naaruvaqaave raqiki vaura Variqaukama vauro.   
\p
\v 24 Hoe vovano voqi kukeqaviro vairaqe te kiae vira tavaainarave? Aqao kiave, te Noravano Kotika ekaa naaruvainivata vatainivata mpiqake vauraukave.   
\p
\v 25 Paropeti vaiinti vika ti hutuqaa una uva vaiinti nahenti tiva nimi tiha, Tenavu taira tave vauraro Kotiva nai uva tinavu tiva timivo, ti variarave.   
\p
\v 26 Oho, nanti nanti entae vika una uva tivaqi vivarave? Vika nái avu aatoqi una uva iritaara viraqai vaiinti nahenti tiva nimi variarave.   
\p
\v 27 Vika kaivaqaukavara ti Nora Kotika tauruke una variqa Baalira quahama amitaantemake, vika tiha, Kaiqe tenavu taira tavaunara vaiinti nahenti tiva nimiari vika Kotirara tauru kaate, ti variarave.   
\p
\v 28 Paropeti vaiinti vovano taira vo tavairera, viva vokika taira vira tiva nimiharo qaqi qumina tairaqai tavauro tiarire. Paropeti vovano ti vakaaka irirava viva vi uvara vutukero vaiinti nahenti tiva nimiarire. \it Uiti\it* auruvano koqe haika vaivaro vira rapavano qumina haika vairave.   
\p
\v 29 Ti uvavano vaireva, ihavano ite vaira voqaarama vaivo. Qaiqaa ti uvavano vaireva, \it hama\it*vano ori rukavu raakavumake vaira voqaarama vaivo.   
\p
\v 30 Ho iriate. Paropeti vaiinti vika nái hana paropetiqihai una uva muara vare tiha, Noravano Kotiva mintima tivo ti variaka, te vika navutaiqama nimitauro.   
\p
\v 31 Vokia paropeti vaiinti nái avu aatoqi vai uvaraqai tiha, Noravano Kotiva mintima tivo ti variaka, vikavata te navutaiqama nimitauro.   
\p
\v 32 Vokia paropeti vaiinti unahaa tiha, Te taira tavauraro Noravano Kotiva mintima tivo ti variaka, te vikavata navutaiqama nimitauro. Te kia vi vaiintika nititaraiti, te kia vika kaamate vi uvara tiate tunaravauve. Vika nái una uva tiaraqohai ti vaiinti nahenti hampi aaraqaa ntite vi variarave. Vika una uvavano kia ti vaiinti nahenti kahaqi vairave. Te Noravano Kotika vi uvara turo, tiro.   
\p
\v 33 Noravano Kotiva tiriara tiharo, Ieremaiao, paropeti vovanoe, ti Kotika kaiqa vara timite vai vaiintiva vovanoe, ai irero tiharo, Nana maara ntai uvarae Noravano vate ai tiva amivo? tirera, are virara Noravano Kotiva ariara mintima tivo tiane: Are nenavano maara ntai uvavama variaro. Noravano Kotiva ai qaqira aqu kaanarove tivo, tiane.   
\p
\v 34 Paropeti vovanoe, ti Kotika kaiqa vara timite vai vaiintiva vovanoe, vaiinti vovanoe, tiharo, Nora Kotira vakaaka vaireva, maara ntai uvarama vaivo, tirera, te vi vaiintiravata vira naavuqi variakavata ntaiharerave.   
\p
\v 35 Ne nai ireha nai ireha mintima tiate: Noravano Kotiva nana uvae ai tiva amivo? Noravano nana uvae tivo? tiataarave.   
\p
\v 36 Hauri ne ti uva virara tiha, Nora Kotira vakaaka maara ntai uvava vaivo tivorave. Te minti tirara qioqama tauro. Vovano minti tirera, te qaqi kaariraro ti uvavano viraqaa nora maara voqaara varianarove.  
\p Vaiintivano qumina uva tinarara, ne homa vi uvarara maara ntai uvarave tivarave. Te Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka qaqi variqi vi vaura Variqauka vauramanta ne ti uva hampiqamake variavo.   
\p
\v 37 Ne homa orunte paropeti vaiinti vikara tiha, Nana uvae Noravano ni tiva nimivo? Noravano nana uvae tivo? tivarave.   
\p
\v 38 Ne minti timanta vika tiha, Nora Kotira vakaaka vaireva, maara ntai uvavama vaivo tivera,  
\v 39 vira kaara te vika utuvare niaraini vara aqu karerave. Te vikavata vika kaivaqaukavara nimuna vatukaravata niaraini vara aqu karerave.   
\p
\v 40 Te qaqi kaariramanta ne ekaa enta kaurira haika varaqi vivarave. Ne kia kaurira haika vira ho tauru kaivaro qaqi variqiro vuanarove, tiro. Noravano Kotiva minti tura.   
\c 24  
\s1 Fiki katari tavara tura  
\p
\v 1 Babironi vika King Nebukanesaava Ieruharemi aatarakero viraqihairo viva Iutaa avuhainaara Jehoiakimira maaqu King Jehoiakiniravata, Iutaa qiata vaiinti vonavuvata, vo kaiqa vo kaiqa kankomake tave vaukavata, rumpa varero vuru nai vataini kora.  
\p Mini vuru ko entara Noravano Kotiva ti taira voqaara humiqomanta te tavauraro Nora Kotira Naavu avuni rutantuto utara taaraqanta vaura.   
\p
\v 2 Uta voqi \it fiki\it* katari tava koqeka, vaaka aquitoka vaumanta, uta voqi nteravu tavauka vaumanta kia ho vira neva vaura.   
\p
\v 3 Te vi haikara tave vauraro Noravano Kotiva tiriara tiharo, Ieremaiao, are nana haikae tave variaro? tumanta te tiha, \it Fiki\it* tavama tave vauro. Koqe \it fiki\it* tava vika vaireka, nai koqekama variavo. Qora \it fiki\it* tava vika vaireka, ntera vuavaro kia ho vika neva vaivo, ti.   
\p
\v 4 Te minti turaro Noravano Kotiva tiriara tiharo,  
\v 5 Te Isareri Variqa Noravano Kotika mintima turo: \it Fiki \it*tava koqeka vaireka, navutaaka Iutaa hini kiaka rumpa vare Babironini vuru kaaka voqaarama variavo.   
\p
\v 6 Te vikaqaa koqemake raqikiqi vi, naantiara te vika qaiqaa ntita vare maa vataraqaa viri karerave. Te kia vika vara muntuviqama karaiti, te vika vara vuruviqama karerave. Kuvukanaa koqe vataqaa utu taantemake, te vika maa vataraqaa qaiqaa ntita viri ke, kia vika qaiqaa ravau aqu karerave.   
\p
\v 7 Te vika vo avu aato nimiari vika te Noravano Kotika vauna okarara kankomake iri, te unanaini kia unaqaraiqamake aniraiti, quqaiqamake anivaqe, te vika Variqavano variari vika ti vaiinti nahentima vaivarave.   
\p
\v 8 Iutaa King Sedekaiavave, vira qiata vaiintive, Ieruharemiqi variaka hini kiakave, vokiaka ruqemake Isipini vuakave, hini kiaka Iutaini qaqi variakave, vika vaireka, nteravira kia ho ne \it fiki\it* katari tavara voqaara variarave.   
\p
\v 9 Te vika qoraiqama nimitaari ekaa naato vatanaaka antuqavano kia vikara varianarove. Te vika raumpirima kaari vo vataini vo vataini vika oru vaimanta vi vatanaaka vika qoraiqama nimiteha naaraihama nimiteha vikara vaaquqama vuate tivarave.   
\p
\v 10 Te qaqi kaariraro iqoka paipevanove, karara aavoqi entavave, nora rovaravanove, vika aruqiro viharo vehi autu taiqa kairaro kia vovanovata maa vatara, te vika kaivaqaukavaravata vikavata nimuna vataraqaa varianarove turo, tiro. Noravano Kotiva minti tura.   
\c 25  
\s1 Navutaaka noti mantaraihai anivarave tura  
\p
\v 1 Josaiara maaqu King Jehoiakimiva 4 ihinavuara Iutaaqaa raqiki vau entara Noravano Kotiva Iutaini variakara vakaaka vo ti tiva timura. (Vi ihiraqaa King Nebukanesaava avuniqama kero Babironi vataqaa raqiki vaura.)   
\p
\v 2 Noravano vi uvara ti tiva timumanta te ekaa Iutaini vaukaravata, ekaa Ieruharemiqi vaukaravata tiha,  
\v 3 Te 23 ihiara Noravano Kotiva ti tiva timi uvara ni tiva nimiqi vunarave. Amonira maaqu King Josaiava 13 ihiara Iutaaqaa raqiki vau entaraqaahai te vi uvara qaiqaa qaiqaavata ni tiva nimiqi anuramanta, ne kia ti uva iriataa imanta kia iriarave.   
\p
\v 4 Noravano Kotiva qaiqaa qaiqaavata nai kaiqa vaiinti paropeti vika\f + \fr 25:4 \ft Mikaara, Nahumira, Sefanaiarave, vo paropeti vaiintive. \f* ne varianaini vara kaimanta, ne vika uvavata kia iriataa imanta kia iriarave.   
\p
\v 5 Noravano Kotiva paropeti vika noqihairo tiharo, Ne vohaiqa vohaiqavano nenta qora aaraqaa ni vairave, nenta qora okara avataqi vi vairave, qaqira kaate. Ne mintivera, te ni qaqi kaariramanta ne maa vataraqaa qaqi variqi vivarave. Maa vataraqaa maahota variate ti, te ni kaivaqaukavata, nivata maa vatara nimunarave.   
\p
\v 6 Ne kia una variqa, vo variqa vo variqa avataqi viha vika nutu tuahera kaate. Kia nenta kauquqohai aututaa haikara quahama nimitaivaro ti arara itaarire. Ne te tunante ivera, te kiama ni qoraiqama kararave, tunarave.   
\p
\v 7 Te paropeti vika noqihai minti turamantavata, ne kia ti uva iriraiti, ne nenta kauquqohai aututaa haikara quahama nimite variara kaara ti arara itairave. Ninta okara kaara te ni qoraiqama karerave.   
\p
\v 8 Ne mintiavera te Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka niara mintima turo: Ne kia ti uva iriara kaara  
\v 9 te ekaa \it noti\it* mantaraini varia vatanaakavata, tenta kaiqa vaiinti Babironi avuhainaara Nebukanesaaravata aarama karerave.  
\p Te vika ntita vare aniariramanta vika ani iqoka raqiha ni Iutaavata, ni tataaqa varia vatanaakavata qoraiqama nimitevarave. Te nivata vikavata ekaa vehi autu taiqa kaariraro maa vatava anomakero qoraiqamaviro varianarove. Mintimake vaimanta vo vatanaaka maa vatara taveha, ravukuvi naaraihiha huviqorave tivakeha nái kauqu runkinkiri ivarave.   
\p
\v 10 Vaiinti nahenti quaheha naaraihi varia uva \it nontantarave/otatarave\it*, qaraaka naata vaati varaarara quaheha uva otata tiarave, \it uiti\it* auru rukavu raakavu iharo tuqantaa qanta i oriva auva ntairave, ne kia viraqihai vi uvara vi uvara qaiqaa irivarave. Te vi uvara vi uvara taiqa kaariraro qumina naantaaka ntuanarove. Entaqivata kia naavuqihairo ovavano iteharo varianarove.   
\p
\v 11 Maa vatava ekaara qoraiqama viraro qumina vataqaima vuanarove. Ni tataaqa varia vatanaakavata, Ne Isarerivata Babironi vika avuhainaa vaiinti vevaaraini 70 ihiara vaiha vira paanaa kaiqa vara amitevarave.   
\p
\v 12 Ho 70 ihi viva aitarairaqe te Babironiqi variakavata, vika avuhainaa vaiintivata, vika náivata qora kaiqa varerara iriha, vika vehi autu taiqa karerave. Te Babironi vatavata qoraiqama kaariraro aahara vataqaima viro ekaa enta qumina vatavanoqai varianarove.   
\p
\v 13 Te Babironi vatanaakavata, vo vatanaa vo vatanaakavata, qoraiqama karerave tuna uvara Ieremaiaava maa vukuraqi qara ntuva tero nai noqihairovata ni tiva nimi uvara, te ekaa vi uvara tintemake vika qoraiqama karerave.   
\p
\v 14 Babironi vika ti vaiinti nahenti qora okara autu nimitaantemake, te vika náivata qoraiqama nimitarerave.  
\p Vika Isareri rumpa kaamanta vika paanaa kaiqa vara nimitaantemake, naantiara vo vatanaa vo vatanaaka avuhainauka kempuka vaika Babironi náivata naatarake vara muntuvi kaimanta, Babironi vika ekaa vika paanaa kaiqa vara nimitevarave, tiro. Noravano Kotiva minti tura.   
\s1 Kotiva vo vatanaa vo vatanaaka ntaihaainarara tura  
\m
\v 15 Isareri Variqa Noravano Kotiva tiriara tiharo, Ti arara ite vai \it uaini\it*va maa \it kaapu\it*raqi mpiqama vivo. Te ai atitama kaarirara are ti kauquqihaira \it kaapu\it* vira varera, vuru ekaa vo vatanaa vo vatanaaka nimiramanta, vika ekaa vi \it kaapu\it*raqihai \it uaini\it* vira naate.   
\p
\v 16 Vika \it uaini\it* vira namake, aiqu poropere iramanta vueraiqama vivarave. Te iqoka paipe vika nivutana vara kaainara kaara vika mintimake variqi vivarave, tiro.   
\p
\v 17 Viva minti tumanta te Nora Kotira kauquqihai vi \it kaapu\it*ra vare ekaa vo vatanaa vo vatanaaka viva ti titama konaini vuru nimuramanta, vika ekaa vi \it kaapu\it*raqihai \it uaini\it* vira nora.   
\p
\v 18 Te avuniqamake vi \it kaapu\it*ra vare vuru Ieruharemiqi vaukave, ekaa Iutaa vatukanavuqi vaukave, vika avuhainaukave vika qiata vaiintive nimuramanta vika vi \it kaapu\it*raqihai nora. Vika anomake qoraiqamavi vaimanta vo vatanaaka vika taveha, ravukuvi naaraihiha huviqorave tivakeha vikara vaaquqama vuate tiate ti, te vi \it kaapu\it*ra vika nimunara.   
\p
\v 19 Te vi \it kaapu\it*ra vare vuru Pero vaiinti Isipi avuhainaarave vira kaiqa vaiintive, vira qiata vaiintive Isipi vaiinti nahentive,  
\v 20 vo vatanaa vo vatanaaka Isipini vaukave, nimuramanta vikavata nora.  
\p Te vi \it kaapu\it*ra vare vuru Usi vataini vauka avuhainaukave, Pirisia avuhainauka Asakeloninive, Gaasainive, Ekaroninive vaukavata, Asadotini hini kuka qaqi vaukavata, nimuramanta vikavata nora.   
\p
\v 21 Te vi \it kaapu\it*ra vare vuru Idomu vatanaakave, Moapi vatanaakave, Amoni vatanaakave,  
\v 22 Taiaa avuhainaarave, Saidoni avuhainaarave, nora namari hini mantaraini avuhainauka vaukave, nimuramanta vikavata nora.   
\p
\v 23 Te vi \it kaapu\it*ra vare vuru Dedaaniqi vaukave, Temaaqi vaukave, Busiqi vaukave, vo vatanaaka nái tiriqaa qiquqamake kauhi toqakokave,  
\v 24 ekaa Arebia avuhainaukave, vo vatanaaka aahara vataini vaukave,  
\v 25 Simuri vataqaa raqikurave, Elaamu vataqaa raqikurave, Midia vataqaa raqikurave,  
\v 26 ekaa \it noti\it* mantaraini niarainivata vaintovata vau avuhainaukave, ekaa naato vatanaaka avuhainaukave, vi \it kaapu\it*ra nimuramanta nora. Ho naantiara ekaanaini Babironi avuhainaava vi \it kaapu\it*raqihairo naanarove.   
\p
\v 27 Noravano Kotiva tiriara tiharo, Are vika mintima tiva nimiane: Te Isareri Variqa Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka niara mintima turo: Ne ti arara ite vai \it kaapu\it*raqihai naate. Ne namaqi vivaro ni avu aatovano vueraiqama viramanta ne vuru vihike, vataini hiqintivi vaiha kia ho qaiqaa himpivarave. Te iqoka paipe ni nivutaini vara kaainara kaara ne mintimake vaivarave, tiane.   
\p
\v 28 Vika aqao kia tenavu vi \it kaapu\it*raqihai narerave tivera, Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava niara kempukaiqama kero tiharo, Ne vi kaapuraqihai naate tivo, tiane.   
\p
\v 29 Ho tavaate. Te avuni tenta vatuka Ieruharemiqi variaka naane ntaiharerave. Vika ntaihamake, te kiae ni vo vatanaakavata ntaihaainarave? Aqao, kiave. Te iqoka paipe aarama kaariraro, viva ekaa naato vatanaaka teqa taaqama kaanarove. Te Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka minti turo.   
\p
\v 30 Ho Ieremaiao, are ekaa te tuna uvara vika tiva nimira mintima tiane: Noravano Kotiva naaruva veraraqaa vaiharo \it raioni\it*vano aantau arireva noraiqaakero uva tintema kero, aakara ntaanarove. Naaruvavano karara tintema kero, viva nai vaiinti nahenti qoraiqama nimitareva iharo naaruvaini nai takuqi vai naavuraqihairo noraiqaakero uva tianarove. Vaiintivano nai aiquqohairo \it uaini\it* tava nora tanuqi vataara rakaka viharo noraiqaakero aakara ntaintema kero, viva noraiqaakero uva tiramanta ekaa vataini variaka vira uva irivarave.   
\p
\v 31 Vira uva \it nontantavano/otatavano \it*maa vataraqaa hini vitini hini vitini ekaa vi anianarove. Noravano Kotiva ekaa vo vatanaa vo vatanaakaqaa uva vateharo \it ko\it* tivakero iqoka paipeqohairo qora kaiqa vare variaka arukaanarove. Te Noravano Kotika minti turo tiro.   
\p
\v 32 Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava tiharo, Tavaate. Qora entavano vo vatanaakaqaa qovarama viro, viraqaahairo vo vatanaa vo vatanaakaqaa raapamaqiro vuanarove. Niaraihairo maa vatara vitivano vainaihairo aaronaa noravano kumpetaqiro ani vaivo, tiro.   
\p
\v 33 Vi entara Noravano Kotiva teqa taaqama kero arukairauka vaatavano ekaa maa vataraqaa raapama viro hini vitiqaahairo hini vitini taiqaanarove. Vika iqi rata nimiteha quntama teka kia vaivaro, vairi raaravano voqaa voqaa vaintema kero, vika vaatavano voqaa voqaa varianarove.   
\p
\v 34 Ne qiata vaiintive, ne ti vaiinti nahentiqaa raqiki variakave, ne mpo ike tiha iqi rataate. Ne konkoma kanta kumparaa mparamaqi vuate. Ni teqa taaqamake aruke entava anintaivo. Tave rukavukaara raumpirima kaantemake, ni vaatavano vo kanta vo kanta kirikairiro varianarove.  
\v 35 Ne ruqemake vi aarava kiama varianarove.   
\p
\v 36 Oho, qiata vaiinti vika ike mpo tiha iqi rate varia uvara iriate. Noravano Kotiva vika vata maata qoraiqamake vaivo.   
\p
\v 37 Nora Kotira voqamakero arara ite vairara tiro, sipisipi koqemake ne varia ukauva qumina vataiqama vuanaro.   
\p
\v 38  \it Raioni\it*vano aantau arukareva nai kukeqaviro vairaqihairo anintaintema kero, Noravano Kotiva anintaivo. Vira araravano voqamakero ite vaivaro viva navutaaka vara kairamanta vika iqoka raqiha maa vatara qoraiqama kaivaro aahara vataiqama vuanaro.   
\c 26  
\s1 Jeremaiaaraqaa uva vatora  
\p
\v 1 Josaiara maaqu King Jehoiakimiva avuni hoqarero Iutaaqaa raqiki vau entara  
\v 2 Noravano Kotiva tiriara tiharo, Oru ti Naavu avuni vai vatukaraqaa himpira vaihara, vaiinti nahenti Iutaa vo vatuka vo vatukaqihai maara tireka anika ti vakaaka vika tiva nimiane. Kia vo uvavata qaqira karaitira, are te ai tiva amuna uvara ekaa vi uvarama vika tiva nimiane.   
\p
\v 3 Are vi uvara vika tiva nimiramanta vika ai aato amiha ai uva irihae, qora aara qaqira kevarave? Vika qora kaiqa, vo kaiqa vo kaiqa vare variara kaara te vika vehi autu taiqa karera auti vauro. Vika qora aara qaqira kaivera, te kia mintirerave, turo.   
\p
\v 4 Maa uvaravata vika tiva nimiane: Noravano Kotiva mintima tivo: Ne kia nenta aato ti timiraiti, te tiva tauna uvaravata kia avataqi vuarave.   
\p
\v 5 Te tenta kaiqa vaiinti paropeti vika ne ianaini qaiqaa qaiqaavata vara kauramanta, ne kia vika uvavata iriataa imanta kia iriarave.   
\p
\v 6 Ho rauriha variate. Ne qaqiqai mintiaqi vivera, te haaru Siloqi autunantemake, tenta Naavu qoraiqama karerave.  
\p Naantiara ekaa vo vatanaa vo vatanaaka Ieruharemi vatukavano qoraiqama virara iriha nái kenauka nitiha tiha, Ieruharemi qoraiqama vintemake, nevata vaaquqama vuate tivarave, tiro.   
\p
\v 7 Te Nora Kotira Naavu vainaini oru vi uvara turamanta Kotira kaiqa vara amitokavata, paropeti vaiinti vikavata, ekaa vaiinti nahentivata vi uvara irura.   
\p
\v 8 Te Noravano Kotiva vaiinti nahenti tiva nimiane tu uvara ekaa tiva taiqa kauramanta Kotira kaiqa vara amitokavata, paropeti vaiintivata, ekaa vaiinti nahentivata ti ravaaqavuke tiha, Oho, are vi uvara tianara kaara ai arukaariravama vaivo.   
\p
\v 9 Are nantiharae Nora Kotira autuqaa tihara, Silo vatukavano qoraiqama vintema kero, Nora Kotira Naavu maava qoraiqama viraro, Ieruharemi vatukavata qoraiqama viraro kia vovanovata viraqi varianarove tiaro? ti. Vika minti tivake ti ututumate vaura.   
\p
\v 10 Mintumanta Iutaa qiata vaiinti avuhainaa naavuqi vauka vi uvara iri, vika himpi vi uvara avuqavu ireka Nora Kotira Naavu hohaini \it Qaraaka Qentive\it* tunaini oru qentiana oquvi vaura.   
\p
\v 11 Mini vaumanta Kotira kaiqa vara amitokavata, paropeti vaiintivata, himpi qiata vaiinti vikaravata vaiinti nahentiaravata tiha, Maa vaiintira arukevaqaima vaivo. Viva tiharo, Maa vatukava qoraiqama vuanarove, tivo. Viva ti uvara ne nenta aatoqohai iriavo, ti.   
\p
\v 12 Vika minti tumanta te qiata vaiinti vikaravata vaiinti nahentiaravata tiha, Noravano Kotiva naivano ti tititeharo tiriara ekaa vi uvara vika tiva nimiane tirave. Naivano tiharo, Maa Naavuva qoraiqama viraro Ieruharemi vatukavata qoraiqama vuanarove tirave.   
\p
\v 13 Ne qora aara qaqirake kia qaiqaa qora okara avataqi viraiti, nenta Variqa Nora Kotira uva koqemake iriqi vivera, Noravano Kotiva qaiqaa vo avu aato varaanarove. Viva varareva ina okarara qaqirakero kia ni vehi autu taiqa kaanarove.   
\p
\v 14 Ho te ni kauquqima vauro. Ne nana okarae koqe okara avuqavu okara vaivo tivake vi okarara avataqi viha tiqaa autuate.   
\p
\v 15 Ho maa haikarara kankomake iriate. Ne ti arukaivera, ti qumina vaiinti arukera kaara, ti naarevano niqaavata, maa vatukaraqaavata, viraqi variakaqaavata varianarove. Noravano Kotiva naivano ti titaimanta te vira uva ni tiva nimuramanta iriavo, tiro.   
\p
\v 16 Te minti turamanta qiata vaiinti vikavata vaiinti nahentivata himpi Kotira kaiqa vara amitokaravata paropeti vaiintiaravata tiha, Maa vaiintiva tinavu Variqa Nora Kotira autuqaa uva tinavu tiva timivo. Kia vira aruke uvava vaivo, ti.   
\p
\v 17 Vika minti tumanta naampai vonavu nora autu vatauka himpi ekaa ruvaaqumavi vaukara tiha,  
\v 18 King Hesekiaava Iutaaqaa raqiki vau entara Moreseti vatukaihainaa paropeti Maikaava Iutaa vaiinti nahenti tiva nimiro tiharo, Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava mintima tivo:  
\pi1 Naantiara Saioni vatukavano kaiqa korataa vatara voqaarama varianarove.  
\pi1 Ieruharemi vatukavano qoraiqama viraro orivanoqai viraqi vo kanta vo kanta kirikairiro varianarove.  
\pi1 Nora Kotira Naavuvano vaina aiqinaraqaa ahakavano urikuma vuanarove, turave.   
\p
\v 19 Viva minti tumanta King Hesekiaava Iutaini vauka hampata Maikaara arue kaavo? Aqao kiave. Hesekiaava Nora Kotira aatu qeteharo vira aareharo tinavu aaqurihama timitaane tuvaro, Noravano Kotiva qaiqaa vo avu aato varero, kia viva tuntema kero vika qoraiqama nimitorave. Oho, tenavu Ieremaiaara arukaainara kaara nai nana qora haikavanoe tinavuqaa qovaraiqianarove? tura.   
\p
\v 20-24 Viva minti tuvaro nora vaiinti vo, Safaanira maaqu Ahikaamiva vivavata ti mantaraini vairara ti, qiata vaiinti vika kia vaiinti nahenti kauquqi ti komanta vika kia ti harukora.  
\p (Vaiinti vo Semaiaara maaqu Uriaava Kiriati-Jearimi vatukaihainaava vivavata Nora Kotira autuqaa vaiinti nahenti vira uva tiva nimi vaura. Vi vaiintiva ti aanantero Ieruharemi vatukave Iutaa vatave qoraiqama vuainarara vaiinti nahenti tiva nimi vaura.  
\p Viva minti ti vaumanta King Jehoiakimiva nai qiata vaiintivata, nai iqoka vaiintiqaa raqikukavata Uriaara uva iri, King Jehoiakimiva vira arukareva auti vauvaro, vovano Uriaara virara tiva amuvaro Uriaava qetakero Isipini ruqema kero vura.  
\p Viva mini vuvaro King Jehoiakimiva vaiinti vo Akabora maaqu Elanataanira atitama kovaro viva vo vaiintinavu hampata Uriaara ravaaqavu kareva vura.  
\p Vira ravaaqavu vare vuru King Jehoiakimiva vaunaini kovaro viva vira arukaate tumanta, vika Uriaara aruke vira vaata vare vuru qaqi vaiinti nahenti quntama tonaini aqukora.)   
\c 27  
\s1 Purumakau auntaqaa rumpato katarirara tura  
\p
\v 1 King Josaiara maaqu Sedekaiava Iutaa avuhainaa vaiintiqama viro vau entara Noravano Kotiva tiriara tiharo,  
\v 2 Are purumakau auntana rukitena katarira\f + \fr 27:2 \ft Purumakauvano vira uva iriarire tiro, vaiintivano vira auntana katari rukitaira.\f* autukera \it reti\it* naaquntaqohaira nena auntana rukitaane.   
\p
\v 3 Viraqaahaira are uva vara kairaro Idomuni, Moapini, Taiani, Saidonini avuhainauka varianaini vuarire. Avuhainauka uva vare ania vaiintika King Sedekaiara tavareka Ieruharemiqi ani variavo. Vi vaiintika ai uva homa vare vuru nái avuhainauka tiva nimivarave.   
\p
\v 4 Are vikara maa uvara tiramanta vuru nái nora vaiintinavu tiva nimiate: Isareri Variqa Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava mintima tivo:   
\p
\v 5 Te tenta nora kempukaqohai maa vatarave, vaiinti nahentive, ekaa aantauvahive, autuke vataunarara ti, te tentavano tenta antuqaqaa vi vatanaakave vo vatanaakave vi vatara vi vataraqaa raqikiate tirerave.   
\p
\v 6 Ho te ekaa vo vatanaa vo vatanaaka varia vatara tenta kaiqa vaiinti Babironi King Nebukanesaara kauquqi kaariramanta ekaa vika vira vevaarainima vaivarave. Aantauvahivata vira vevaarainima vaivarave, turo.   
\p
\v 7 Ekaa vi vatanaaka King Nebukanesaara vevaaraini vai, vira naantiara vira maaqu vo vevaaraini vai, qaiqaa vira naantiara vira nainti vo vevaaraini vaiha vika paanaa kaiqa vara nimitaqi ani vaivaro Babironivano taiqaaina entava anintaarire. Vi entava anintaira avuhainauka vonavu kempuka vaika Babironi aatarake viraqi vaika vara muntuviqama kaimanta vika paanaa kaiqa vara nimitevarave.   
\p
\v 8 Ho te tavaariramanta vo vatanaaka kia King Nebukanesaara vevaaraini vaireka autiha, viva purumakau auntana rukitaina katarira voqaara nái auntaqaahai qaqini vara kaivera, te Noravano Kotika vi vatanaaka ntaiharerave turo. King Nebukanesaava vika vehi autu taiqa kaarire ti, te qaqi kaariraro iqoka paipevanove, karara aavoqi entavave, nora rovaravanove, vika aruqiro vuanarove.   
\p
\v 9 Ne virara irihama kia vokia vaiintika una uva iriate. Ni paropeti vaiintinavuve, vokiaka tenavu naantiara qovaraiqiaina haikara ni homa tiva nimiainarave ti variakave, taira tave okarara ni tiva nimi variakave, varante varia nahentikave, \it vure/quaha\it* vaiintive, vika vika tiha, Ne kia Babironi avuhainaara vevaaraini vaiha vira paanaa kaiqa varevarave, ti variarave.   
\p
\v 10 Vika minti tiha una uvaqai ni tiva nimi variamanta ne vika vi uvara iriara kaara navutaaka ni rumpa vare maa vataraqaahai niaraini vuru kevarave. Te tentavano maihai ni ntata kaari ne vo vataini oru variqi vi, vehi autuvi taiqama vivarave.   
\p
\v 11 Te tavaariramanta nai ta vatanaakae tiha, Tenavu Babironi avuhainaa vaiinti vevaaraini vairerave tivake, viva purumakau auntana rukitaina katarira voqaara vika nái auntaqaa rukitaivera, te vi vatanaaka qaqi kaari vika nái vata maataqaa vaiha kara utu namaqi viha variqi vivarave. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\p
\v 12 Viva minti tumanta te vohaa vi uvaraqai Iutaa King Sedekaiaravata tiva ami tiha, Ne Babironi avuhainaara vevaaraini vaiha, viva purumakau auntana rukitaina katarira voqaara nenta auntana vataate. Ne kia qutiraiti, qaqi variqi vireka ivera, ne viravata vira vaiinti nahentivata paanaa kaiqa vara nimitaqi vuate.   
\p
\v 13 Hauri iqoka paipevanove, karara aavoqi entavave, nora rovaravanove, ari nina vaiinti nahenti hampata arukaantorave. Vo vatanaaka tiha, Tenavu kia Babironi avuhainaa vaiinti vevaaraini vairerave ti vaika Noravano Kotiva vi haikaraqohairo vika vehi autu taiqa kaanarove tirave.   
\p
\v 14 Kia paropeti vaiinti vokiaka ti varia uvara iriane. Vika tiha, Ne kia Babironi avuhainaara vevaaraini vaiha vira paanaa kaiqa vara amitevarave ti variarave. Vika uvavano una uvaqaima vaivo turo.   
\p
\v 15 Noravano Kotiva tiharo, Te kia paropeti vaiinti vika kaamate vara kaunaravauve. Vika nái irike ti hutuqaa una uva ai tiva ami variarave. Are vika uva irirera, te arivata vikavata maa vataraqaahai ntata kaari navutaaka ni arukevarave tivo, ti.   
\p
\v 16 Te minti tivake viraqaahai Kotira kaiqa vara amitokaravata, ekaa vaiinti nahentiaravata tiha, Noravano Kotiva mintima tivo: Paropeti vaiinti vokiaka tiha, Kia airi enta aitaraira navutaaka Kotira Naavuqihai koqe haika, vo haika vo haika vare vuru Babironiqi vataara qaiqaa vare viri Ieruharemiqi kevarave, tiarave. Vika una uvaqai ni tiva nimi variarave.   
\p
\v 17 Ne kia vika uva iriraiti, Babironi avuhainaara vevaaraini variate. Ne mintivera, ne kia qutiraiti, qaqi variqi vivarave. Hauri navutaaka Ieruharemi vatuka vehi autu taiqa kevorave.   
\p
\v 18 Vi vaiintika quqaa paropeti vaiinti vaiha ti Nora Kotika uva quqaa ti variaka vaivera, vika qaqi kairamanta ti Nora Kotika ekaa kempuka vatauka aareha ike mpo tiha kia navutaaka qaqi kairamanta ani ai Naavuqihaive, avuhainaa naavuqihaive, Ieruharemiqihaive, koqe haika tota vare vuavaro hini qaqi vai haikaravata vare vuru nái maaqaini kaate.   
\p
\v 19-20 (Tota King Nebukanesaava Jehoiakimira maaqu King Jehoiakinirave, Iutaa qiata vaiintive, Ieruharemiqira qiata vaiintive, rumpa vare vu entara, viva Nora Kotira Naavuqihairo kia ekaa haika varero vura. Viva \it baraasi\it*qohai aututo \it pohi\it*tantave, \it Varuva Namarive\it* tu taverave, \it uiri kaari\it*navuve, vo haika vo haikave, mini qaqi kora.)   
\p
\v 21 Te Isareri Variqa Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka mintima turo: Ti Naavuqihaive Iutaa avuhainaa naavuqihaive, navutaaka qaqi kaa haikara  
\v 22 naantiara vika ekaa vi haikara vare vuru Babironini kevarave. Vi haikava mini vairaqe te vo enta vi haikara qaiqaa oru vararerave. Vi entara te vi haikara vare viri qoqaraanaini karerave. Te Noravano Kotika vi uvara turo, tiro.   
\c 28  
\s1 Paropeti vaiinti Hananiaarara tura  
\p
\v 1 King Sedekaiava 4 ihiara Iutaaqaa raqiki vau entara 5 toraqaa te Nora Kotira Naavu vaunaini vauraro Asura maaqu Hananiaava Gibeoni vatukaihainaava Kotira kaiqa vara amitoka nivuqaavata, ekaa vaiinti nahenti nivuqaavata vaiharo tiriara tiharo:   
\p
\v 2 Isareri Variqa Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava tiharo, Babironi avuhainaava tinavu Isareri auntaqaa purumakau auntana katari rukitaira voqaara te raqa karerave.   
\p
\v 3 Taara ihi aitarairaqe te King Nebukanesaava ti Naavuqihairo vo haika vo haika varero vuru Babironini kai haikara, ekaa vi haikara qaiqaa vare viri maini qoqaraanaini karerave.   
\p
\v 4 Te vi haikaravata vare, vo kiaka rumpa vare vuru Babironini kaaka, Jehoiakimira maaqu Iutaa King Jehoiakinirave, ekaa vo vaiinti nahentive, qaiqaa ntita vare maini viri karerave. Eo, Babironi avuhainaava ni Isareri auntana purumakau auntana katari rukitaira voqaara te raqa karerave. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\p
\v 5 Hananiaava minti tumanta te Kotira kaiqa vara amitokaravata, ekaa vaiinti nahenti Nora Kotira Naavu vaunaini himpi vaukaravata tiha,  
\v 6 Ho koqeve. Noravano mintirera, te hove tiataarave. Are tinantema kero, Noravano Kotiva nai Naavuqihai vare vua haikarave, vaiinti nahenti rumpa vare Babironini vuru kaakave, maini qaiqaa viri kairera, te hove tiataarave.   
\p
\v 7 Are minti tiaraveravata, te vo uva tiarirara arevata vaiinti nahentivata iriate.   
\p
\v 8 Nai haaru arevata tevata kia variavauna entaraqaahai paropeti vaiinti vika vaiinti nahenti tiva nimi tiha, Iqoka raqivave, qora entavanove, qora rovaravanove, vi vatanaaka vi vatanaakaqaa qovaraiqianarove, ti vaurave.   
\p
\v 9 Paropeti vaiinti vovano tiharo, Tenavu maateraiqamake variqi vuainarave, tiramanta vaiinti nahenti vaiha tavaivaro vira uvavano quqaa vi vau vairera, vika vi vaiintirara quqaama Noravano Kotiva vira noqaahairo uva tivo tivarave, tiro.   
\p
\v 10 Te minti turaro Hananiaava anintero purumakau auntana rukitaa katarira ti auntanahairo qaqini varakero kinta kaantama kero  
\v 11 vaiinti nahenti mini ruvaaqumavi vaukara tiharo, Noravano Kotiva mintima tivo: Taara ihi aitarairaqe te vohaa qaramake Babironi King Nebukanesaava purumakau auntana katari rukitaira voqaara vo vatanaa vo vatanaaka auntana rukitaira kinta kaantama karerave tivo, tiro. Hananiaava minti tumanta te mini ke vunara.   
\p
\v 12 Ho vo entanavu aitarovaro Noravano tiriara tiharo,  
\v 13 Oruntera Hananiaarara mintima tiane: Noravano Kotiva ariara mintima tivo: Are purumakau auntana rukitaira katariqohai aututaara kinta kaantama kaanarave. Ho te vira vatuka \it aini\it*qohai aututaaina haikara rukitarerave.   
\p
\v 14 Te Isareri Variqa Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka mintima turo: Ekaa maa vatanaaka Babironi King Nebukanesaara vevaaraini variate ti, te \it aini\it*qohai auntana rukitaa haikara varake vika auntana rukitarerave. Te qaqi kaariramanta aantauvahivata vira vevaaraini vaivarave turo, tiro.   
\p
\v 15 Noravano tiriara minti tumanta te Hananiaarara tiha, Hananiao, iriane. Noravano Kotiva kia ai atitaivara, are maa vatanaaka una uva tiva nimiaramanta vika ai uvara quqaa uvave tiavo.   
\p
\v 16 Are minti tianara kaara Noravano Kotiva ariara mintima tivo: Te maa vataraqaahai ai qaqini vara karerave. Are maa vaiinti nahentikara te Noravano Kotika Ieremaiaara noqihai tuna uvara kia iriate tianara kaara, are maa ihiraqima qutu vinarave turo, ti.   
\p
\v 17 Ho vohaa vi ihira 7 toraqaa Hanaiaava qutu vura.   
\c 29  
\s1 Ieremaiaava Babironini rumpa vare vuru kokara qara ntuva nimitora  
\p
\v 1 King Nebukanesaava Kotira kaiqa vara amitokave, paropeti vaiinti vikave, qiata vaiinti vikave, vaiinti nahenti vokukave, Ieruharemiqihairo rumpa varero vuru Babironini kokara irihama te Ieruharemiqi vaiha qara ntuva nimitaunara.   
\p
\v 2 (Navutaaka Ieruharemi aatarake, King Jehoiakinirave, vira norave, avuhainaa naavuqi kaiqa varokave, Iutaa qiata vaiintive, Ieruharemiqira qiata vaiintive, vo kaiqa vo kaiqa kankomake tave vaukave, airi vo vaiinti nahentive, rumpa vare vuru Babironini komanta te qara vira ntuva taunara.)   
\p
\v 3 Vi entara Iutaa King Sedekaiava Safaanira maaqu Elasaaravata, Hilkiaara maaqu Gemariaaravata Babironi King Nebukanesaava vaunaini nititama kareva auti vaumanta te vi qarara vitanta nimunara. Te maa uvara qara ntuva taunara:   
\p
\v 4 Isareri Variqa Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava ekaa ni Ieruharemiqihai rumpa vare Babironini vuru kaakara mintima tivo:   
\p
\v 5 Ne mini naavu maaqa kaqate vaiha kaiqa varake naaho maata ututeha nenta naahoqihai kara qantukeha naate.   
\p
\v 6 Ne naata vaati varateha vainti vatataimanta variate. Nenta maaquvarara iriha, vika nahenti vara nimimanta vikavata vainti vataate. Mintima keha ne airi vatanaaka vaiha kia taaraiqa variate.   
\p
\v 7 Te tentavano navutaaka qaqi kauramanta vika ni rumpa vare vuru ne vate varia vatukaraqi kaarara ti, ne mini vaiha vi vatukaraqi variaka koqemake kahaqama nimitaimanta vika koqemake variqi vuate. Ne ti Nora Kotika haaraiqe te vika koqema nimitaari vika koqemake variate. Vi vatukaraqi variaka koqemake vaimanta nevata koqemake variqi vivarave.   
\p
\v 8 Te ni Isareri Variqa Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka niara mintima turo: Ne kia qaqi kaimanta ni avutana variaka \it vure/quaha\it* vaiintive, paropeti vaiintive, ni una uva tiva nimiate. Ne kia vika timanta vika qumina taira taverara ni tiva nimiate.   
\p
\v 9 Vika ti hutuqaa una uva ni tiva nimi variarave. Kia te vika nititaunarave. Noravano Kotiva minti tivo.   
\p
\v 10 Qaiqaa Noravano mintima tivo:  
\p Babironi mini 70 ihiara variqi vivaqe viraqaahai te tenta kauqu aiqiqaa aquke tiva taurava vivau variarire ti, te ni ntita vare viri ninta maaqa maini karerave.   
\p
\v 11 Te Noravano Kotika niara iriha naantiara vara nimitaaina okarara kankomake irunarave. Naantiara te kia ni qoraiqama nimitaraiti, koqema nimitaari ne koqemake variqi vivarave. Te ni kahaqama nimitaari ne koqe entavano niqaa qovaraiqiainara vira veka variate.  
\v 12 Vi entara ne ti aaqanto aivaiqi ti haaraiqe te ne ti haare uvara iriainarave.   
\p
\v 13 Vi entara ne ti rantareka iha, ti rantama kevarave. Eo, ne nenta avu aato muntukaqihai kempukaiqamake ti rantareka ivera,  
\v 14 te qaqi kaari ne ti rantama kevarave, turo. Te ni ekaa vo vatainive, vonaini vonainive, raumpirima kaunaraqihai ntita vare viri ninta maaqa maini qoqaraanaini karerave. Noravano Kotiva mintima tivo.   
\p
\v 15 Ne tiha, Tenavu Babironiqi vauraukara iriharo Noravano Kotiva paropeti vaiinti vonavu tinavuni varakaivo ti variarave.   
\p
\v 16 Ne minti ti variavarovata, Noravano Kotiva Devitira avuhainaa taintaqaa oquvi vairaravata, ni navunaaka Ieruharemiqi variaka kia ni hampata Babironini vuru kaakaravata, mintima tivo:   
\p
\v 17 Te Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka vikara mintima turo: Te qaqi kaariraro iqoka paipevanove, karara aavoqi entavave, nora rovaravanove, vika aruqiro viramanta vika \it fiki\it* tava ntera vimanta kia ho nera voqaarama vaivarave.   
\p
\v 18 Eo, te qaqi kaariraro iqoka paipevanove, karara aavoqi entavave, nora rovaravanove, vika aruqiro vuanarove. Te vika mintimake qoraiqama nimitaari ekaa naato vatanaaka antuqavano kia vikara varianarove. Te vika vo vataini vo vataini raumpirima kaari vika mini oru vaimanta vi vatanaaka vika qoraiqama nimiteha naaraihama nimiteha vikara vaaquqama vuate tivarave.   
\p
\v 19 Vika kia ti uva iriara kaara te ekaa vi haikara vikaqaa qovarama karerave. Te tenta kaiqa vaiinti paropeti vaiintinavu vika ianaini qaiqaa qaiqaavata vara kauramanta, vika kia ti uva iriarave. Babironini vuru kaaka nevata kia ti uva iriarave.   
\p
\v 20 Ho te ni Ieruharemiqihai kauramanta rumpa vare vuru Babironini kaaka, ne ekaa te Noravano tiaina uvara iriate.   
\p
\v 21 Te Isareri Variqa Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka una paropeti vaiintitanta Kolaiaara maaqu Ahaapirarave, Maseaara maaqu Sedekaiararave, tiha, Vitanta ti hutuqaa una uva ni tiva nimi variara kaara te vitanta Babironi King Nebukanesaara kauquqi kaariraro viva ni nivuqaa vitanta arukaanarove.   
\p
\v 22 Naantiara Ieruharemiqihai rumpa vare Babironini vuru kaaka nái kenauka nitiha mintima tivarave: Oho, Babironi avuhainaava Ahaapika Sedekaiaka ihaqohairo tatoqa kaintema kero, Noravano aivata mintima kairera, tenavu ariara huviqorave tiataarave tivarave.   
\p
\v 23 Vitanta ti vaiinti nahenti nivutaini vaiha voqamake qora kaiqa vare variarave. Vitanta náitanta hana vaiinti naatavara hampata hampi nuvakeha, ti hutuqaa una uva vaiinti nahenti tiva nimi variarave. Kia te vitantara minti tiate tunaravauve. Te Noravano Kotika vitanta qora okara auti variara kankomake iri tavaunarave turo, tiro.   
\s1 Noravano Semaiaarara tura  
\p
\v 24-25 Isareri Variqa Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava tiriara tiharo, Are maa uvara Babironiqi vaira Nehelamaihainaa vaiinti Semaiaara tiva amiane: Are nena irikera qara vo ntuva kera ekaa Ieruharemiqi variakarave, ti Kotika kaiqa vara timite vai vaiintira Maseaara maaqu Sefanaiarave, ekaa ti Kotika kaiqa vara timite variakarave, ekaa vika qara vira tavaate tira, vara kaanarave. Are Sefanaiarara mintima tiaro:   
\p
\v 26 Are Kotira kaiqa vaiinti Jehoiadaara vatuka varera Nora Kotira Naavuqaa raqikiane tiro, Noravano Kotiva ai noraiqama kaivo. Are tavairaro vuera vaiinti vovano te paropeti vaiintima vauro tirera, are vi vaiintira ravaaqavu kera, vira kauqutantavata, aiqutantavata, katari ntoma teraqi veta nonku taatau tera, auntanavata \it aini\it*qohaira taatau taane.   
\p
\v 27 Ho nantivarae are kia Anatotihainaa vaiinti Ieremaiaara ravaaqavu kera mintima kaanarave? Viva ni nivutana vaiharo unaqaraiqama kero te paropeti vaiintima vauro ti vairave.   
\p
\v 28 Vi vaiintiva uva vara kaivaro tenavu Babironini vaurauka vaunanaini anirave. Viva tiharo, Ne airi ihiara mini vaira kaara, ne naavu maaqa kaqate vaiha, kaiqa varake naaho maata ututeha, nenta naahoqihainaa kara qantukeha naate, tivo. Semaiaava Ieremaiaarara minti tivo tura.   
\p
\v 29 Semaiaava qara vira vara kovaro Kotira kaiqa vara amite vau vaiintiva Sefanaiava vi qarara varero vi uvara ti kaara ntuva timitomanta irunara.   
\p
\v 30 Mintuvaro Noravano Kotiva tiriara tiharo,  
\v 31-32 Are qara vo vara kairamanta ekaa Isareri Babironini variaka tavaate. Te Noravano Kotika Semaiaarara mintima turo: Te viravata viva kuvuarama taikavata qoraiqama nimitarerave. Kia tevauve ne varianaini vira vara kauro. Viva paropeti vaiinti voqaara ni uva tiva nimiharo ni kuntama virivi kaimanta, ne vira una uvara quqaa uvave tiarave.  
\p Viva niara te Noravano Kotika Ieremaiaara noqihai tuna uvara kia iriate tira kaara, viva kuvuarama taika ni nivutaini vaika taiqa vivaro, naivata qutu vuanarove. Tenta vaiinti nahentiara iriha koqema nimitarerave tuna haikara viva kia tavaraitiro, vaaka qutu vuanarove. Te Noravano Kotika niara minti turo, tiro.   
\c 30  
\s1 Vo enta Noravano nai vaiinti nahenti ruaruama nimitaainarara tura.  
\p
\v 1-2 Isareri Variqa Noravano Kotiva tiriara tiharo, Are te ekaa uva ai tiva amunara vukuqi qara ntuva taane.   
\p
\v 3 Vo enta anintairaqe vi entaraqaa te tenta vaiinti nahenti Isarerivata Iutaavata rumpa vare vuru kaanaihai ntita vare viri qoqaraanaini te vika nái kaivaqaukavara nimuna vataraqaa karerave. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\p
\v 4 Noravano Isareriaravata Iutaaravata tiharo,  
\v 5 Te iruramanta vo kiaka voqamake qeteha aakara nteha oi aai ti variavo. Vika muntukavano kia qihaaqama kero vaimanta voqamake qeteha variavo.   
\p
\v 6 Ne nenta ireha tavaate. Qoraintivano hoe vainti vataanarove? Ho nantihae te tavauramanta nahentivano vainti vatareva iharo nai auha totaintemake, ekaa vaiinti vika nái auhaqaa kauqu vateha variavaro, vika virivanovata qutu vua vaiintika viri voqaara vairave?   
\p
\v 7 Oho, anomakero qora enta vovano qovaraiqianarove. Kia vi entara voqaara vo entavano varianarove. Vi entara ti vaiinti nahenti anomake qoraiqamavi nora maaraqi vaivarave. Vika mintimake vaiqevata, te ekaara vitini hini kiaka ruaruama nimitarerave.   
\p
\v 8 Vi entara te Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka navutaaka Isareri auntana katari rukitaara voqaara kintake, \it seni\it*qohai rumpataaravata kuvantu kaari, vika kia qaiqaavata vo vatanaaka paanaa kaiqa vara nimitevarave.   
\p
\v 9 Vika kia vi vatanaaka paanaa kaiqa vara nimitaraiti, ti nái Variqa Nora Kotika kaiqa vara timiteha, Devitiva kuvuarama tai vaiintira kaiqavata vara amitevarave. Te vi vaiintira noraiqama kaariraro vika Avuhainaava varianarove.   
\p
\v 10-11 Ho ne Isareri ti tinta vaiinti nahenti variakara ti, kia qeteha variate. Ne qora kaiqa vare variara kaara te ni ntaihama keha vo vataini vo vataini ni raumpirima kaunarave. Te ni hampata vauro. Vo enta te ekaa vi vatanaaka vehi autu taiqake, viraqaahai te nivata ne kuvuarama tekavata ntita vare ninta vataini viri ke, niqaa koqemake raqikiqi vuari, ne kia qaiqaa qeteha vaivaro, ni muntukavano qihaaqama kero varianarove. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\p
\v 12 Noravano Kotiva nai vaiinti nahentiara mintima tivo: Isarerivauvo, vika ni vaata teqa taaqama kaa numuarava kiama ho tavanta vuanarove.   
\p
\v 13 Kia ni numuara rumpa nimitaarirava vovano vaivo. Kia \it marasini\it*vata vaivo. Ni numuaravano kia tavanta viramanta ne kia qaiqaa koqemake vaivarave.   
\p
\v 14 Ni kahaqireka auti varia vatanaaka, vika ekaa niara tauruke, kia niara noraiqaake iri variarave. Ne qora kaiqa, vo kaiqa vo kaiqa vare variavaro nai nora uvavano niqaa vaira kaara, navutaaka ni ntaihama kaantemake, tevata kia ni aaqurihama nimiraiti, ni ntaihama kaunarave.   
\p
\v 15 Quminama ne nenta numuarara iriha ike mpo tivarave. Kia vovano vira rumpa nimitairaro tavanta vuanarove. Ne qora kaiqa, vo kaiqa vo kaiqa vare variavaro nai nora uvavano niqaa vaira kaara te ni ntaihama kaunarave.   
\p
\v 16 Ho ni qoraiqama nimite varia vatanaaka vaimanta vo vatanaaka vika náivata qoraiqama nimitevarave. Ni navutaaka vaimanta vo vatanaaka vika náivata rumpa vare vo vataini vuru kevarave. Iqoka raqiha ni airaira vare vuaka vaimanta vo vatanaaka nái airairavata varevarave. varevarave. Nora maara niqaa vataaka vaiqe te vikaqaa nora maara vatarerave.   
\p
\v 17 Navutaaka ni Ieruharemiqi variakara vehi vaiinti nahenti variavo ti variara kaara, te naantiara ni vaata teqa taaqama kaara rumpa nimitaariraro tavanta viramanta ne koqemake vaivarave. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\p
\v 18 Noravano Kotiva tiharo, Te naantiara Isareri anku aaqurihama nimitaari vika qaiqaa nái vataqaa ani koqemake variqi vivarave. Vika Ieruharemi nuqihi vatukaiqama vira qaiqaa naavu maaqa kaqa kevarave. Vika avuhainaa naavu vainara viraqaa qaiqaa vo kaqa kevarave.   
\p
\v 19 Vi entara Isareri ihi tiha tiriara koqeve tivarave. Vika quaheha naaraihi ti uvara \it nontanta/otata\it* qaiqaa vokika ho irivarave. Te vika koqema nimitaari vika kia taaraiqa vai vatanaaka vairaiti, airi vatanaakama vaivarave. Te vika koqema nimitaariraro vika autuvano nora autu vairamanta vo vatanaaka kia qaiqaa vikara vehi vatanaakave tivarave.   
\p
\v 20 Vi entara Iekopira ankuvano haaru koqemake variqi vuntemake, qaiqaa vika koqemake variqi vivarave. Vika qoraiqama nimiteka te náivata qoraiqama nimitarerave.   
\p
\v 21 Vika náiqaa raqikiqi vivaro vika hana vaiinti vovano vika qiata vaiintiqama vuanarove. Te vira aaramake vita viri kaariraro viva ti aaqanto ani varianarove. Kia te vaiinti vo aaraarera, viva qeteharo kia ti aaqanto anianarove.   
\p
\v 22 Vika ti vaiinti nahenti vaiqe te vika Variqavano vairerave. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\p
\v 23 Rauriha variate. Aaronaavano utintema kero, Nora Kotira arara itairava qovarama viraro viva qora kaiqa vare variaka qiata rukavuma kaanarove.   
\p
\v 24 Vira arara ite vairava kia vaaka taiqa viraitiro, qaqi itaqiro vi vairaro viva ekaa ntaihama kareva nai avu aatoqi iritainara ekaa taiqa kaanarove. Naantiara vo entanavu aitaraira ne viva autina okarara kankomake irivarave.   
\c 31  
\s1 Naantiara Noravano Isarerivata Iutaavata ruaruama nimitaainarara tura  
\p
\v 1 Noravano Kotiva tiharo, Vi entara te ekaa Isareri vo anku vo anku Variqavano variari vika ti vaiinti nahenti vaivarave.   
\p
\v 2 Navutaaka naatu qetake aahara vataini ruqema vuaka, naantiara te vika aaqurihama nimitaari vika mini vaivaro vika muntukavano qihaaqira vaivarave, tiro.   
\p
\v 3 Vika niara vataini vaivaro Noravano Kotiva vika nivuqaa qovarama viro vikara mintima tianarove: Isarerivauvo, ti muntukavano niara ekaa enta vairara ti, te kia ni qaqira karaiti, niara noraiqaake iriqi virerave.   
\p
\v 4 Isarerivauvo, te ni qaiqaa kempukaiqama kaari ne nora vatanaakama vaivarave. Vi entara ne qaiqaa nenta \it tamparini\it* tuateha rintatimaqi viha ihi ntavaqi viha quaheha vaivarave.   
\p
\v 5 Vi entara ne qaiqaa Samaria aiqina vainaini \it uaini\it* naaho maata autivarave. \it Uaini\it* kuvu ututeka vika naantiara \it uaini\it* tava iratainara hiqike nevarave.   
\p
\v 6 Vi entara Efaraimu aiqinaini maimaraara raqiki vaika aakara nteha tiha, Aniqenavu Ieruharemini orunte tentanavu Variqa Nora Kotira autu tuahera kaare tivarave, tiro.   
\p
\v 7 Noravano Kotiva qaiqaa tiharo, Ne Iekopira ankuara quaheha ihi tiate. Isareri vatanaaka avuniqamake variarara iriha, aakara nteha ihi tiate. Nora Kotira autu tuahereha mintima tiate: Noravauvo, nena vaiinti nahenti ruaruama nimitaane. Isareri kia qutiraiti qaqi variaka, ruaruama nimitaane, tiate.   
\p
\v 8 Tavaate. Naantiara te \it noti \it*mantaraini vai vataraqaahaive, maa vatara vitivano taiqainaihaive, tenta vaiinti nahenti ruvaaqumake ntita viri maini karerave. Vika orurante ani vaimanta vika nivutaini avu qimpa vikave, aiqu rarera vikave, vainti taiqama vikave, vainti vatareka ikave, vika vika nái airitahaa anivarave.   
\p
\v 9 Vika ti haareha iqi rata vare orurante ani vaiqe te vika koqe namari tuvinaini numiqeha, vikara kuntavaivai ivorave ti, avuqavu vaina aararaqaa vika ntita vare aniainarave. Te Isareri vika qokama vauro. Isareri\f + \fr 31:9 \ft Hiparu uva: Efaraimu \f* vika vaireka, ti maaqu kara hunka voqaara variarave.   
\p
\v 10 Ne vo vatanaa vo vatanaaka te Noravano Kotika tiaina uvara iriate. Ne vi uvara nora namari hini mantaraini variakavata tiva nimiate: Te tenta vaiinti nahenti Isareri vo vataini vo vataini raumpirima kaurauka qaiqaa ruvaaquma karerave. Sipisipi qova nai sipisipiqaa koqema kero raqikintemake, te vikaqaa koqemake raqikirerave.   
\p
\v 11 Te Noravano Kotika navutaaka kempukaiqamake vika tuateraqihai Iekopira anku\f + \fr 31:11 \ft Iekopira anku: Isareri vaiinti nahenti \f* qaqini vara karerave.   
\p
\v 12 Vika Saioni Aiqinaqaa ani vaiha aakara nteha quahe vaivarave. Vika te Noravano Kotika ekaa koqe haika nimiainarara iriha quaheha vaivarave. Te vika \it uiti\it*ve, \it uaini\it*ve, \it orivi\it* vahaverave, sipisipive, purumakauve, nimiainara virara irihama quahevarave. Naahovano putaqira koqemakero vaintemake, vika muntukavano kia qaiqaa qoraiqiramanta koqemake vaivarave.   
\p
\v 13 Vi entara varaata vika quaheha ihi nte vaimanta qaraaka vaiintivata naampaivata quaheha vaivarave. Vi entara te vika muntuka kuquqama nimitaari vika kia qaiqaa ike mpo tiraiti, muntuka koqe iramanta vaivarave. Te vika muntuka paruma nimitaari vika quaheha vaivarave.   
\p
\v 14 Vi entara ti kaiqa vara timite vaiintika airi kara \it ofaa\it* iha quara timiteraqihai varakeha ne vaimanta, ti vaiinti nahentivata kia vo haikara aavoqiraiti, koqemake vaivarave. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\s1 Noravano Isareri aaqurihama nimitora  
\p
\v 15 Noravano Kotiva tiharo, Ramaa vatukaqihai noraiqaake mpoqia ihira tiva kehama iqi rate variavo. Reserivama nai vaintaira qutu vuakarama mpo ike tiharo iqi rate vaivo. Vira vaintaira kia voqavata qaqi variara kaara viva vo kiakara kia ani ti muntuka kukuqama timitaate tirave.   
\p
\v 16 Mintiveravata, te Noravano Kotika tiha, Reserio, kia are qaiqaavata iqi rataraitira, nena avuqihaira auquru nunka kaane. Are iqi raterava kia quminaiqianarove. Ai vaintaira navutaaka vata mini ke are vainanaini orurante anivarave.   
\p
\v 17 Are virara irihara vi entava qovaraiqiainara veka variane. Naantiara are tavairamanta ai vaintaira vika orurante nái maaqa tanara maini anivarave. Te Noravano Kotika minti turo.   
\p
\v 18 Te iruramanta Isareri vika ike mpo tiha, Noravauvo, qaraaka purumakau nái antuqaqaa nuantemake, tenavu Isareri ni vaurara, are tinavu ruqutihara utetaanarara ti, tenavu ai uva irirera auti vauro. Are tinavu Variqa Noravano Kotiva varianarara tira, are qaqi kairaqe tenavu are vainanaini orurante aniare.   
\p
\v 19 Tenavu qora aaraqaa vivi, viraqaahai tenavu tiha, Oho, tenavu kia vi aararaqaa vuataarave tivake, tentanavu qora kaiqa varaunarara aato kenko timanta irunarave. Qaraaka vaiinti qora kaiqa varaantemake, tenavu qora kaiqa vare vaunarave. Virara irihama tenavu voqamake kauriha, muntuka qoraiqimanta tentanavu mimira ruquti vauro, tiarave.   
\p
\v 20 Isareri vika vaireka, ti maaqu koqera voqaarama variavo. Ti muntukavano vikara avuniqama kero vaivo. Vika qora kaiqa varaara kaara te votataa votataa vika ntaihamake vaurarovata, ti muntukavano vikara qaqiqai vaivo. Ti voqamakero vikara hantuqa harimanta vaunarara ti, te vika aaqurihama nimitarerave. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\p
\v 21 Isarerivauvo, navutaaka maihai ni rumpa vare vua aarara iritaate. Ne orurante ani aarara kankomake tavareka iha, ne vo haika varake kanaa vataate. Ho orurante aniate. Nenta ke vua vatukaraqi qaiqaa ani variate.   
\p
\v 22 Isarerivauvo, ne vaireka, ti raavura voqaarama variavo. Mintimake vaihavata, ne ti tauvaqa utu timitaarave. Nanti nanti entae ne qumina vi ani vaiha kia te unanaini orurante anivarave?  
\p Ho te Noravano Kotika voqara i okarara qaraaka okara qovarama karerave. Kia vaiintivano nahentiqaa maimaraara raqikiraro, nahentivano vaiintiqaa maimaraara raqikianarove\f + \fr 31:22 \ft Hiparu uvavano kia kankoma kero tiro. \f*, tiro.   
\s1 Naantiara Kotira vaiinti nahenti koqemake variqi virara tura  
\p
\v 23 Isareri Variqa Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava mintima tivo: Naantiara te tenta vaiinti nahenti Babironiqihai ntita vare Iutaini viri kaaina entara, vika nai vatuka nai vatukaini vaiha qaiqaa Ieruharemiara mintima tivarave: Qaqi kaivaro Noravano Kotiva nai aiqina takuqi vaira koqema amitaarire. Vira Naavuvano aiqina viraqaama vaivo.   
\p
\v 24 Vi entara Iutaini vaiinti nahenti vo vatuka vo vatukaqi variqi vimanta, naaho kaiqa varekave, nái sipisipiqaa raqikiha vi ani vaikave, ekaa vika Iutaini koqemake variqi vivarave.   
\p
\v 25 Te vika kempuka kia vaika kempukaiqama nimiteha, karara narara vaika kara nimirerave.   
\p
\v 26 Te mintiari vaiinti nahenti koqemake vaiteraqihai quahake himpi viti viri tavevarave.  
\v 27 Te Noravano Kotika mintima turo: Vo enta te qaqi kaarimanta vaiinti nahentivata aantau vahivata airitahaama Isarerinivata Iutainivata vaivarave.   
\p
\v 28 Tota te Noravano Kotika tenta vaiinti nahenti ravau aquke, vika naavu maaqa rampai raampairima aquke, vika naaho maatavata qoraiqama kaunarave.  
\p Ho naantiara te vika qaiqaa nái vataini ntita viri kaari vika qaiqaa karakaaqa utute, naavu maaqavata kaqake vaivarave.   
\p
\v 29 Vi entara anitairamanta vika kia qaiqaa minti tivarave:  
\pi1 Vika noka qoka \it uaini\it* tava ahora naavarovata, vika vaintivara aarai vaikanta urirave.\f + \fr 31:29 \ft Vi uvara okara: Vika noka qokavara qora kaiqa varaara kaara, vika vaintivara qoraiqama vuarave.\f*   
\p
\v 30 Vi entara tau vaiintikae \it uaini\it* tava ahora naivera, nái vika aaraima vaikanta uruanarove. Qora kaiqa vare vaika nái qora kaiqa varera kaara qutuma vivarave, tiro.   
\p
\v 31 Noravano Kotiva qaiqaa tiharo, Vo enta anintairaqe te Isarerivata Iutaavatamake vohaa vaiha qaraaka uva tiva taatau karerave.   
\p
\v 32 Qaraaka uva viva vaireva, kia te haaru uva tiva taatau taunara voqaara varianarove. Haaru te vaiintivano nai naataqaa koqemakero raqikintemake, vika kaivaqaukavara Isipiqihai kauqu utu vare ntita vare anuramantavata, vika te uva tiva taatau taunara raqa kaarave.   
\p
\v 33 Naantiara te qaraaka uva Isareri hampata tiva taatau taarirava maantima kero varianarove: Te tenta uva maara vika avu aatoqi vate, vi uvara vika muntukaqi qara ntuva tarerave. Te vika Variqavano variari vika tinta vaiinti nahentima vaivarave.   
\p
\v 34 Vi entara nora autu vataukave, kia autu vataukave, vika ekaa tiriara kankomake irirara ti, kia vovano nai hana vaiintiara tiharo, Are Nora Kotirara kankomakera iriataarave, tianarove. Te vika qora okara auti uvarave, qora kaiqa vare uvarave, nunka nimite kia qaiqaavata tenta aatoqi virara iritarerave. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\p
\v 35 Kuarivano aatitairaqaa itairaro toravata opu makauvata entaqi itaarire tiro, Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava vi haikara autukero vataira. Viva nai kempukaqohairo nora namari qakimake vaivaro namarivano kumpetaqiro uriharo noraiqaakero auva nte vaira.   
\p
\v 36 Noravano Kotiva uva vatero tiharo, Kuarivanove, toravanove opu makauvanove, kia taiqa viraitiro, qaqi vaintemake, Isareri vatanaaka qaqi variqi vivarave.   
\p
\v 37 Kia vovano ho naaruva avatama kero tavero maa vatara tuqa veva muntukaraqi aratairavata kia ho ranta kero tavaanarove. Viva ho mintiraqevauve, te Isareri qora kaiqa vare uvara kaara vika qoririma kararave.   
\p
\v 38 Vo enta anintaira vi entaraqaa vika Ieruharemi qaiqaa autu kevarave. Vika Hananerira \it tauaa\it*ve tianaihai ˻vaantavura autuqi vivi, Kaantara Vai Qentiva vainaini vuru taiqa kevarave.   
\p
\v 39 Viraqaahai vika naaqunta rarau kaivaro kuari ruhunkinaini inaara aiqina Garepive tianaini oruntero, viraqaahairo tuqantaaviro \it sauti\it*ni Goave tianaini otu vuanarove.   
\p
\v 40  \it Sauti\it* mantara mini uqita kanta, qutu vuaka vaatavata hantavata muntu aqu kaanaini, naantiara vi vatava Ieruharemi vatuka avutaqima varianarove. Kuarivano urinaini vai vatavave, ekaa Kidaroni Namari auvahini taiqai vatavave, \it noti\it* mantaraini Ohi Qentive tianaini vuru taiqai vatavave, naantiara ekaa vi vatava Ieruharemi vatuka avutaqima varianarove. Ekaa vi vatava ti Nora Kotika kotata vatama varianarove. Navutaaka kia qaiqaa vi vatukara qoraiqama kevarave. Kia vira vehi autu taiqa kevarave, tiro. Noravano Kotiva minti tura.   
\c 32  
\s1 Ieremaiaava vata vo koqaama kora  
\p
\v 1 King Sedekaiava 10 ihiara Iutaaqaa raqiki vau entara Noravano Kotiva uva vo ti tiva timurave. Vi ihira King Nebukanesaava 18 ihiara Babironiqaa raqiki vaumanta,  
\v 2 vira iqoka vaiinti Ieruharemi vatuka ututumate vaumanta, te Iutaa avuhainaa naavu tataaqa karapuhi naavuqi vaunara.   
\p
\v 3-5 Tota te Kotira uva qoqaiqama keha tiha, Noravano Kotiva mintima tivo: Sedekaiava Babironi avuhainaa vaiinti hampata iqoka raqireva autirera, viva kia ho vira aatara kaanarove. Te Babironi avuhainaa vaiinti qaqi kaariraro viva maa vatukara aatara kero varaanarove. King Sedekaiava kia ho ruqemakero viramanta navutaaka vira ravaaqavuke vare vuru Babironi avuhainaara kauquqi kaivaro, viva vira avuqaa vaiharo nai viri nai viri taveharo uva tianarove.  
\p Nebukanesaava Sedekaiara rumpa varero vuru Babironini kairaro viva mini variqiro viraqe te vira qoraiqama amitaaina entava taiqa vuanarove. Noravano Kotiva minti tivo, ti.  
\p Te minti turaro King Sedekaiava vi uvara iriro ti titiro tiharo, Oho, tavave ariara minti tivarae are vi uvara vaiinti nahenti tiva nimiaro? tivakero vira kaara ti rumpa varero vuru karapuhiqi kora.   
\p
\v 6 Ho te karapuhiqi vauraro Noravano Kotiva tiriara tiharo,  
\v 7 Ai varaqora Salumira maaqu Hanameliva ai tavareva anianarove. Viva vata vo Anatoti vatukaini vaira vora amiharo koqaa varareva iharo ariara mintima tianarove: Are ti qata vakaa taruva varianarara tira, are naane avuniqama kera vi vatara koqaa aqukera vareravama variaro, tianarove, tiro.   
\p
\v 8 Ho Noravano tuntema kero Hanameliva te karapuhiqi vaunanaini anintero tiriara tiharo, Te vata vo Anatotini vataunara are vi vatara koqaa autu kera varaane, Are ti qata vakaa taruva varianarara tira, are koqaa aqukera nena vi vatara varaane, tuvaro ti aatovano kenko timanta te iruraro quqaa Noravano tiriara avuni vi uvara tura.   
\p
\v 9 Mintimanta te Hanameliva Anatotini u vatara koqaa irera \it sikeri\it*qaa hirike 17 \it silvaa\it* monu vira amunara.   
\p
\v 10 Te vata vira varauna uvara vo vaiintinavu nivuqaa vaiha \it pepaa\it*qaa qara ntuvate, tenta hutuvata viraqaa qara ntuva tauramanta vika nái nutuvata \it pepaa \it*viraqaa qara ntuva tomanta, te vi \it pepaa\it*ra ivaqohai taatauke, \it silvaa\it*vata \it sikeri\it*qaa hirike vira maara avatamake Hanamelira amunara.   
\p
\v 11 Te vata varauna uvara taara \it pepaa\it*qaa qara ntuvake, vo \it pepaa\it* ivaqohai taatauke, vo \it pepaa\it* kia ivaqohai taatauke, viraqaahai \it pepaa \it*vitanta  
\v 12 Neriaara maaqu Barukira amunara. Barukiva Maseaara naintivano vaura. Te \it pepaa \it*vitanta vira ami vauramanta vokuka nái nutu \it pepaa\it*qaa qara ntuva tokavata, Hananelivavata, ekaa vo vaiinti mini ruvaaqumavi oquvi vaukavata, vira tave vaura.   
\p
\v 13 Te ekaa vika nivuqaa vaiha Barukirara tiha,  
\v 14 Isareri Variqa Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava mintima tivo: \it Pepaa maatanta \it*taatau tairavata, kia taatau tairavata, varera vuru aaqataiqohai aututaa taveraqi vatairaro airi ihiara koqemakero variarire.   
\p
\v 15 Te Isareri Variqa Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka mintima turo: Naantiara Iutaini variaka qaiqaa maa vataraqaa ani vaiha naavuve, kara naahove, \it uaini\it* naahove, koqaama keha varevarave, tiro.   
\s1 Ieremaiaava Kotira aaro uvara  
\p
\v 16 Ho te vata varauna \it pepaa\it*ra Barukira ami, viraqaahai te Nora Kotira aareha tiha,  
\v 17 Noravauvo, are ekaa haikaqaa raqiki variaravave. Are nena nora kempukaqohaira vatavata naaruvavata autukera vataanarave. Kia vo kaiqa maara ntairava vairaravauve are kia ho varenarave. Are ekaa kaiqa homa varenarave.   
\p
\v 18 Are nai airi vaiinti nahenti aaqurihama nimite variarava vaiharavata, are vika noka qoka qora kaiqa varaa uvara kaara vika vaintaira ruquti varianarave. Are Variqa noravano variararo ai kempukavata uritarero vaivaro ai autuvano vaireva, Nora Kotiva ekaa kempuka vataavave.   
\p
\v 19 Are nena avu aatoqi nora kaiqa vo kaiqa vo kaiqa autinara iri varianarave. Tenavu tavaurara are vare variana kaiqara, nai nora kaiqama vaivo. Are ekaa vaiinti nahenti vare varia kaiqara tave varianarave. Are ekaa vaiinti nahenti nana nana okara auti variara irihara, vika vohaiqa vohaiqa nái koqaa nimi varianarave.   
\p
\v 20 Haaru are Isipini nora kaiqa aahuva kaiqa varaanarave. Are mintiaqira vira, maa entaravata are vi kaiqara Isarerinive, ekaa vo vatainive, vare varianarara tiro, ai autuvano nora autuma vaivo.   
\p
\v 21 Are nora kaiqa, vo kaiqa vo kaiqa varaaramanta navutaaka voqamake qete varia vara are nena vaiinti nahenti Isareri Isipiqihai ntita vare anianarave.   
\p
\v 22 Are maa vatara koqe vata vika nimianarave. Are nena kauqu aiqiqaa aqukehara vika kaivaqaukavara vi vatara nimirerave tianarave.   
\p
\v 23 Vika ani maa vatara vare viraqaa vaihavata, kia are tiva taana uvara avataqi viraiti, are uva maara tiva tanara viravata kia iriqi vuarave. Vira kaara vate maa entara are qora enta vikaqaa qovarama kaanarave.   
\p
\v 24 Ho tavaane. Navutaaka maa vatukara varareka auti vaiha, vika katari teqake vare, vaantaavura tataaqa vuru ntavate, vatavata varake ntavate, viraqaa vaarinte vaiha raqireka auti variavo.  
\p Oho, iqoka paipevanove, karara aavoqi entavave, nora rovaravanove, tinavu aruqiro viramanta Babironi vika maa vatukara aatarake varevarave. Are vi haikava mintimakero qovaraiqianarove tianantema kero, vi haikava qovaraiqivara, arevata tave variaro.   
\p
\v 25 Noravauvo, are ekaa haikaqaa raqiki variaravave. Babironi vika iqoka raqiha maa vatukara vareva aumanto vaivaravata, are tiriara minti tianarave: Are \it silvaa\it* monu aqukehara vata vo koqaa iramanta vo vaiintivata vira tavaate, tianarave, ti.   
\p
\v 26 Te minti turaro Noravano Kotiva tiriara tiharo,  
\v 27 Te Noravano Kotika ekaa maa vataraqaa variaka Variqavanoma vauro. Kia vo kaiqa maara ntairava vairaqevauve te kia ho varaainarave.   
\p
\v 28 Te maa vatukara King Nebukanesaaravata vira iqoka vaiintivata nimiari vika vira aatara kevarave.   
\p
\v 29 Babironi vika maa vatukara aatarake, vatuka viravata naavu maaqavata iha quara kevarave. Vaiinti nahenti nái naavu qiata vau oru una variqa Baalirara koqe muntavi haikara iha quara amiteha, una variqa vo kiakaravata \it uaini ofaa\it* qihia nimite variara kaara, ti voqamakero arara itairave.   
\p
\v 30 Isarerivata Iutaavata vika tota entaqaahai ti avuqaa vaiha qora okaraqai avataqi ani variarave. Vika nái kauquqohai ˻una variqa˼ autuke vataa haikara kaara ti arara ite vairave. Te Noravano Kotika minti turo.   
\p
\v 31 Maa vatukara hoqare autuko entaraqaahai viraqi variaka ti qoraiqama timitaqi ani variara kaara, ti arara itaimanta te vira vehi autu taiqa kaariraro kia qaiqaa ti avuqaa varianarove.   
\p
\v 32 Isarerivata Iutaavata qora kaiqa, vo kaiqa vo kaiqa vare variara kaara ti arara itairave. Vika avuhainaukave, vika qiata vaiintive, ti Kotika kaiqa vara timite variakave, vika paropeti vaiintive, Iutaini variakave, Ieruharemiqi variakave, ekaa vika qora kaiqaqai vare variarave.   
\p
\v 33 Vika te unanaini aniataara vaimanta ti tauvaqa utu timite variarave. Te qaiqaa qaiqaa vika koqe okara numiqe vauramanta, vika ti uva kia iriataa imanta kia iriarave.   
\p
\v 34 Vika una variqa \it maraqura/varaha\it* te vaaqu haikave tuna haikara ti Naavuqi vara vaaviaramake vataarave. Vika mintiha ti Naavu anomake qoraiqama kaarave.   
\p
\v 35 Vika una variqa Baalira \it ofaa\it* iha quara amitareka Hinomu Uqitaini \it ofaa\it* tainta vo autuke, viraqaa nái maaqu raavura una variqa Molekira iha quara amitaarave. Kia te vikara mintiate tunarave. Vika mintimake vaaqu okara auti variara kia te tenta avu aatoqi iritaunarave. Vika vi okarara avataqi vuara kaara Iutaini variaka qora kaiqa voqavata vare variarave, tiro.   
\s1 Isareri koqemake variqi virara tura  
\p
\v 36 Noravano Kotiva tiriara tiharo, Ne quqaama tiha, Iqoka paipevanove, karara aavoqi entavave, nora rovaravanove, tinavu aruqiro viraro Babironi avuhainaava maa vatukara aatarakero varaanarove, tiarave. Ho te Isareri Variqa Noravano Kotika vo uvavata tiarirara iriane.   
\p
\v 37 Ti voqamakero arara ite vaimanta te tenta vaiinti nahenti vo vataini vo vataini raumpirima karerave. Mintima kevata, naantiara te vika ruvaaqumake ntita vare qaiqaa maini viri kaari vika koqemake variqi vivarave.   
\p
\v 38 Te vika Variqavano variari vika ti vaiinti nahentima vaivarave.   
\p
\v 39 Te vika vohaa avu aato nimi, vohaa aaravata numiqaari vika ekaa enta ti aatu qeteha koqemake variqi vimanta vika kuvuarama tekavata naantiara koqemake variqi vivarave.   
\p
\v 40 Naantiara te qaraaka uva vika hampata tiva taatauke vataariraro vi uvava ekaa entama varianarove. Te kia vikaqaahai tuqantaavi viraiti, qaqiqai vika koqema nimitaqi virerave. Vika kia qaiqaa ti tauvaqa utu timitaate ti, te vika koqe avu aato nimiari vika ti aatu qeteha koqemake variqi vivarave.   
\p
\v 41 Te quaheha vika koqema nimi tarerave. Vika maa vataraqaa tupaaka variate ti, te vohaa avu aato vate vika qaiqaa ntita viri karerave.   
\p
\v 42 Te Noravano Kotika mintima turo: Tota te maa vaiinti nahentikaqaa qora enta qovarama kauramanta vika qoraiqama vuarave. Ho naantiara te tenta kauqu aiqiqaa aquke tiva tauna uvara iriha, vika koqema nimitaari vika koqemake variqi vivarave.   
\p
\v 43 Ne tiha, Noravano maa vatara Babironi kauquqi kaira kaara vi vatava aaharaiqama vimanta vaiintive, aantau vahive kia ho viraqi vaivarave, tiarave. Minti timantavata, naantiara vaiinti nahenti qaiqaa maa vataraqaa ani vaiha vi vatara koqaama keha varevarave.   
\p
\v 44 Vika \it silvaa\it* monu aqukeha nái autuvata vo kika vika taveka nutuvata \it pepaa\it*qaa qara ntuvateha, \it pepaa\it* vira ivaqohai taataukeha vata vira varevarave. Te tenta vaiinti nahenti nái vata qaiqaa nái nimiainarara ti, Ieruharemi tataaqa vai vatukaraqi vaikave, Benaminira ankuvano vai vataraqaa vaikave, Iutaini vai vatukaraqi vaikave, aiqinaini vai vatukaraqi vaikave, inaara aiqinaini vai vatukaraqi vaikave, Nekevini vai vatukaraqi vaikave, ekaa vika koqaa aqukeha vata vira varevarave. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\c 33  
\s1 Noravano qaiqaa Isareri koqema nimitarerave tura  
\p
\v 1 Te qaqiqai Iutaa avuhainaa naavu tataaqa karapuhi naavuqi vauraro qaiqaa Noravano Kotiva tiriara tiharo,  
\v 2 Ti hutu vaireva Nora Kotikave. Te maa vatara autuke vate, viraqaa aiqinave nora namarive autuke vatauraukama vauro.   
\p
\v 3 Are ti haarairaqe te nina tiva amiha are kia iri tavena haikara nora haika kukeqaviro vainara ai tiva amiare.   
\p
\v 4 Te Isareri Variqa Noravano Kotika mintima turo: Te tavauramanta Ieruharemiqi variaka navutaaka vaantaavura rukavuke viraqaa vaarintevorave ti, vika nái naavu vonavu rampaike, Iutaa avuhainaa naavuvata hini rampaike, viraqaahai orive katarive vare vuru vi haikaraqohai vaantaavura kempukaiqama kareka auti variarave.   
\p
\v 5 Ho vika Babironi hampata iqoka raquqi viha qutu vivaro vika vaatavano vo naavu vo naavuqi mpiqa vuanarove. Ti voqamakero arara ite vairaqe te navutaaka qaqi kaari vika mintima kevarave. Ieruharemiqi variaka qora kaiqa, vo kaiqa vo kaiqa vare variara kaara te vika tauvaqa utu nimitarerave.   
\p
\v 6 Te mintimake vika qoraiqama nimitevata, naantiara te maa vatukaravata viraqi vaikavata koqema nimitaari vika koqemake variqi vivarave. Te vi entara tenta vaiinti nahenti koqema nimitaari vika koqemake variqi viha kia navutaaka naatu qetevarave.   
\p
\v 7 Vi entara te Iutaavata Isarerivata navutaaka rumpa vare vuru kaanaihai ntita vare maini viri kaari vika tota kempuka vatanaaka vauntemake, qaiqaa kempuka vatanaaka vaivarave.   
\p
\v 8 Vika ti uva raqa kaarave, qora kaiqa vare variarave, kia ti vevaaraini vaireka auti variarave, ekaa vi uvara te nunka nimite taiqa karerave.   
\p
\v 9 Vi entara te Ieruharemiqi vaika koqema nimitaaina okarara ekaa vo vatanaaka iri, vika quaheha ti autu tuaherakeha noraiqama kevarave. Vika Ieruharemiqi vaika koqemake variqi vira taveha kauqu runkinkiri ivarave, tiro.   
\p
\v 10 Noravano Kotiva qaiqaa tiharo, Maa entara vo kiaka maa vatara tiha, Maa vatava anomakero qoraiqama viro aahara vata voqaara vaimanta kia vaiintivata aantau vahivata viraqi variarave, tiarave. Vika minti tivakeha quqaa uva ti variarave. Iutaini vai vatukaraqive, Ieruharemiqi vai aararaqaave, kia vaiintive aantau vahive vaivaro qumina naantaaka ntirave.   
\p
\v 11 Ho vi entara ne qaiqaa Isareri quaheha naaraihi vai uvara \it nontantave/otatave\it*, qaraaka naata vaati vareha quaheha ti uvara \it nontantave/otatave\it*, irivarave. Ne irimanta vika ihi tiha koqeve ti \it ofaa\it*ra vare ti Naavuni vuru kevarave. Vika maantimake ihi tivarave:  
\pi1 Kaiqenavu Nora Kotira ekaa kempuka vataarara koqeve tiare.  
\pi1 Vira okaravano koqe okaraqai vaivaro, vira muntukavano tinavuara ekaa entama variqiro vuanarove, tivarave.  
\p Naantiara te maa vataraqaa variaka koqema nimitaari vika tota koqemake variqi vuantemake, qaiqaavata koqemake variqi vivarave. Te Noravano Kotikama minti turo, tiro.   
\p
\v 12 Te Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka maantima turo: Maa entara maa vataraqaa kia vaiintive aantau vahive variavaro qumina naantaaka ntirave. Ho naantiara qaiqaa koqe ukauvano vairamanta sipisipiqaa raqikika nái sipisipi mini vuru kaimanta ukau nevarave.   
\p
\v 13 Naantiara Ieruharemi tataaqa vai vatukaraqive, Benaminira ankuvano vai vataraqaave, Iutaini vai vatukaraqive, aiqinaini vai vatukaraqive, inaara aiqinaini vai vatukaraqive, Nekevini vai vatukaraqive, mini mini sipisipiqaa raqikika homa nái sipisipi qaiqaa kaara ntuvake tavevarave. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\p
\v 14 Noravano Kotiva tiharo, Vo enta anintairaqe vi entaraqaa te kauqu aiqiqaa aquke Isarerivata Iutaaravata tiva tauna uvava vi vauma varianarove.   
\p
\v 15 Te vi entara katarivano aimakau arataintemake, Devitiva kuvuarama tainaraqihai vo kaama taariraro avuhainaava vaiharo maa vataraqaa vaika avuqavu okara koqe okaraqai autu nimitaqiro vuanarove.   
\p
\v 16 Viva Avuhainaa Vaiintivano vairamanta kiama Isarerivata Iutaavata qaiqaa navutaaka naatu qeteha variqi vivarave. Vika vi vaiintira autu nteha maantima tivarave: Noravano \it Avuqavu Okara Tinavu Timite Vaivama\it* Vaivo, tivarave.   
\p
\v 17 Te Noravano Kotika tenta kauqu aiqiqaa aquke tiha, Ekaa enta Devitira ankuqihainaa vaiinti vovano Isareri avuhainaava varianarove, turo.   
\p
\v 18 Ekaa enta Rivaira ankuqihainaa vaiinti vovanovata ti avuqaa vaiharo kaintu iha quare \it ofaa\it*rave, \it uiti ofaa\it*ve, vo \it ofaa\it*ve, autu timitaanarove, tiro.   
\p
\v 19 Noravano Kotiva tiriara tiharo,  
\v 20 Te kuarivata toravata vitanta hampata vohaa vaiha uva tiva taatau tauraro kuarivano aatitairaqaa ite vaivaro toravano entaqi ite vairave. Kia vovano te vitantara tiva taatau tauna uvara nunka kaira vitanta hampiara voqaara itevarave.   
\p
\v 21 Ho vira voqaantemake, te tenta kaiqa vaiinti Devitira hampata vohaa vaiha uva tiva taatau taunarave, Rivaira anku hampata vohaa vaiha uva tiva taatau taunarave, vi uvara kia ho vovano nunka kero vo uva tianarove. Ekaa enta Devitira ankuqiraa vaiinti vovano Isareri avuhainaava vairaro, ekaa enta Rivaira ankuqiraa vaiinti vovanovata ti avuqaa vaiharo \it ofaa\it* iha quara timitaanarove.   
\p
\v 22 Te qaqi kaari Devitika Rivaika kuvuarama teka nai airitahaa vaivarave. Opu makau naaruvaini nai airitahaa variamanta ne kia ho kaara ntuvake tavaantemake, ne vitanta kuvuarama tekavata kia ho kaara ntuvake tavevarave, tiro.   
\p
\v 23 Qaiqaa Noravano Kotiva tiriara tiharo,  
\v 24 Vo kiaka ti vaiinti nahentiara ti varia uvara are irianarave? Vika tiha, Noravano Isarerivata Iutaavata kaamatero, viraqaahairo viva vitanta qoririma kaivo, ti variarave. Vika minti tiha ti vaiinti nahentiara vehi vatanaakave, kia qaiqaa nora vatanaaka vaivarave ti variarave.   
\p
\v 25 Vika minti tiamantavata, te mintima turo: Aatitaivavata enta ivavata te uva vataunara naitaramake avataqi vuate ti, vitanta autuke vataunarave. Naaruvavanovata vatavanovata vohaa aramake te uva vataunara avataqi vi variarave.   
\p
\v 26 Te vi haikara mintimake autuke vataunantemake, te Iekopika Devitika hampata vohaa uva tivake taatau taunara qaqi iriqi virerave. Te Devitira ankuqihainaa vaiinti vo kaama taariraro, viva Eparahaamivave, Aisaakivave, Iekopivave, kuvuarama taakaqaa raqikiqiro vuanarove. Naantiara te tenta vaiinti nahenti aaqurihama nimitaari vika qaiqaa koqemake variqi vivarave turo, tiro. Noravano Kotiva minti tura.   
\c 34  
\s1 Sedekaiarara raurihara variane tura  
\p
\v 1 King Nebukanesaava nai iqoka vaiintivata, vo vatanaa vo vatanaaka vira vevaaraini vauka iqoka vaiintivata ntita varero, ani Ieruharemi vatukave, vira auvahini vau vatukaukave, vika hampata raqi vau entara, Noravano Kotiva tiriara qaiqaa uva tura.   
\p
\v 2 Isareri Variqa Noravano Kotiva tiriara tiharo, Are Iutaa King Sedekaiava vainaini oruntera maa uvara vira tiva amiane: Noravano Kotiva mintima tivo: Te maa vatukara Babironi avuhainaara kauquqi kaariraro viva vira iha quara kaanarove.   
\p
\v 3 Are kia ho ruqema kera vinarave. Navutaaka ai ravaaqavuke vare vuru vira kauquqi kaivara are vira avuqaa vaihara nai viri nai viri tavehara vikantira uva tinarave. Viraqaahai vika ai rumpa vare Babironini vuru kevarave.   
\p
\v 4 Ho Iutaa avuhainaa vaiinti Sedekaiao, te Noravano Kotika ariara mintima turo: Iqoka paipevano kia ai arukaanarove.  
\v 5 Are qihaaqama kera qutu vinarave. Are qutu viramanta vika haaru ai kaivaqaukavara avuhainauka koqe muntavi haikara iha quara nimitaantemake, aivata vi haikara iha quara amiteha iqi rateha tiha, Mpo, tinavu avuhainaa vaiintivano qutu vivo, tivarave. Te Noravano Kotika ariara minti turo, tiro.   
\p
\v 6 Noravano tiriara Sedekaiara vi uvara tiva amiane tumanta te Ieruharemiqi vaiha vi uvara King Sedekaiara tiva amunara.   
\p
\v 7 Vi entara Babironi avuhainaara iqoka vaiinti Ieruharemi hampata iqoka raqiha, taara vatuka Lakisivata Asekaavata hampata raqi vaura. Navutaaka Iutaini iqoka raqiha ekaa vaantaavura vai vatukara naatarake, taaramo vatuka vinavukaqai qaqi vaura.   
\s1 Iutaa nái paanaa kaiqa varoka kia kuvantu nimitora  
\m
\v 8 King Sedekaiava Ieruharemiqi vauka hampata vohaa uva vatero tiharo, Tenavu tentanavu paanaa kaiqa vareka qaqi kuvantu karerave, tura.   
\p
\v 9 Vika maantimake uva tiva tora: Ne kia nenta hana Isareri tuataimanta vika karapuhi vaiinti voqaara ni kaiqa vara nimitaate. Ne vika vaiintie nahentie ekaa kuvantu kaimanta qaqi variate, tura.   
\p
\v 10 Minti tumanta ekaa qiata vaiintivata vaiinti nahentivata vi uvarara eo tivake tiha, Tenavu vi vaiinti nahentika kuvantuke kia qaiqaa vika rumpa tarerave ti. Vika vi uvarara eo tivake nái paanaa kaiqa varoka kuvantu nimitora.   
\p
\v 11 Vika mintuma kevata, naantiara vika vo avu aato vare, vika kuvantu koka ntita vare qaiqaa viri ke tiha, Ne qaiqaa tinavu paanaa kaiqa varaate tura.   
\p
\v 12-13 Mintuvaro Isareri Variqa Noravano Kotiva tiriara tiharo, Maa uvara vaiinti nahenti tiva nimiane: Haaru Isipihainaaka ni kaivaqaukavara rumpa tomanta te vika ruaruama nimite, vika hampata vohaa uva tiva taataute tiha,  
\v 14 Ni hana Hiparu vaiintie nahentie\f + \fr 34:14 \ft Vi entara vaiintivanoe nahentivanoe nái \fqa dinau\ft  taiqa karevae, vo maara kaara uva taiqa karevae, viva vo vaiintiara ai paanaa kaiqa vara amitaqi vuariraro vi uvava taiqa vuarire tivakero, vi vaiintira paanaa kaiqa vara amite vaura. \f* ni paanaa kaiqa vara nimiteka 6 ihiaraqai ni kaiqa vara nimitevarave. 7 ihivano anintaira ne vika kuvantu kaimanta qaqi variate, tiavaunarave.  
\p Te minti turamantavata, ni kaivaqaukavara kia vi uvara iriataa umanta kia irurave. ˻Vika kia nái qumina kaiqa vaiintie nahentie kuvantu nimitaraiti, qaqiqai vika tuate vaurave.˼   
\p
\v 15 Ho tuvana te tavauramanta ne qora okara autura qaqirake, vo avu aato vare, koqemake ti uva avataqi viha nenta hanauka Isareri kuvantu nimitaarave. Vi entara ne ti Naavuvano vainaini ti avuqaa vaiha uva vohaa vateha tenavu mintirerave, tiarave.   
\p
\v 16 Ne minti tivakevata, ne qaiqaa vo avu aato vare, ti hutu qoraiqamake vataini muntuvi kaavo. Ne nenta vohaa uva tivake vataara raqake, ne vohaiqa vohaiqavano nenta kuvantu kaamanta qaqi vua vaiinti nahentika qaiqaa ntita vare viri ke, vikara kempukaiqamake tiha qaiqaa tinavu paanaa kaiqa vara timitaate tiavo.   
\p
\v 17 Vira kaara te Noravano Kotika niara tiha, Ne ti uva raqa keha nenta hana Isareri kia kuvantu nimitaara kaara, tevata ni kuvantu karerave. Te ni kuvantu kaariraro iqoka paipevanove, karara aavoqi entavave, nora rovaravanove, ni aruqiro vuanarove. Te ni qoraiqama nimitaari ekaa naato vatanaaka niara vaaqu vatanaakave tivaro, vika antuqavanovata kia niara varianarove.   
\p
\v 18-20 Iutaa qiata vaiintive, Ieruharemi qiata vaiintive, nora vaiinti avuhainaa naavuqi variakave, ti Kotika kaiqa vara timite variakave, vo vaiinti nahentive, ne ekaa ti tivuqaa vaiha vohaa uva tiva taatauke tiha, Tenavu vika kuvantu karerave tiarave.  
\p Ne vi uvara kempukaiqama kareka iha, purumakau aruke vira vaata vuavu tavaaraqaa kahike hini hini vate, ne vira vaata avuta ntuna oru viha vi uvara tivataara avatarerave tiarave. Ne minti tiaravata, raqake kia vira avataqi vuarave.  
\p Vira kaara te navutaaka qaqi kaari vika ne purumakau arukaantemake, nintavata arukevarave. Ni arukaivaro ni vaatavano qumina vairamanta uvirive qaakau aantau vahive ani ni vaata nevarave.   
\p
\v 21 Te Iutaa King Sedekaiaravata vira qiata vaiintivata navutaaka kauquqi kaariramanta vika arukevarave\f + \fr 34:21 \ft Jer 37:5, 11\f*. Vate maa entara Babironi avuhainaara iqoka vaiinti Ieruharemi vahuqa qaqirake vuavo.   
\p
\v 22 Ho naantiara te tiariramanta vika orurante ani maa vatukara qaiqaa ututumate iqoka raqiha vira aatarake iha quara kevarave. Te qaqi kaariramanta navutaaka ani Iutaini ekaa vatuka qoraiqama kaivaro kia vovanovata viraqi varianarove. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\c 35  
\s1 Rekapira ankuara tura  
\p
\v 1 Josaiara maaqu King Jehoiakimiva Iutaaqaa raqiki vau entara Noravano Kotiva tiriara tiharo,  
\v 2 Are Rekapira ankuqihainaaka varianaini oruntera vika hampata uva tivakera vika ntita varera ti Naavu auvahini \it rumu \it*voqi viri kera, \it uaini\it* vika nimiramanta naate, tiro.   
\p
\v 3 Minti timanta te orunte Rekapira ankuqihainaa vaiinti vo Jasaniaara vi uvara tiva amirera vunara. Jasaniaara qova ti amaqova Ieremaiaava vauvaro Ieremaiaara qova Habasiniaava vaura. Te Jasaniaarave vira qata vakaave vika maaquvarave  
\v 4 ekaa vika ntita vare viri Nora Kotira naavu \it rumu\it* voqi kaunara. (Vi \it rumu\it*va vaireva, Ikadaliara maaqu paropeti vaiinti Hanaaniva nai avataqi vu vaiintika numiqe vau \it rumu\it*va vaura. Vira tataaqa qiata vaiinti vokuka u \it rumu\it*va vauvaro, vira muntuvi Salumira maaqu Maseaava u \it rumu\it*va vaura. Salumiva Kotira Naavu qentiqaa raqiki vau vaiintiva vaura.)   
\p
\v 5 Te Rekapira ankuqihainauka vi \it rumu\it*raqi ntita viri ke, \it uaini\it* vo \it kaapu\it* vo \it kaapu\it*qi qihiake vika nimi tiha, Ho \it uaini\it* vira naate ti.   
\p
\v 6 Te minti turamanta vika aqao ti, Tenavu \it uaini\it* kia naunarave. Tinavu kaivaqava vo, Rekapira maaqu Jonadaapiva kempukaiqama kero qioqama tero tiharo, Nevata ne kuvuarama tekavata \it uaini\it* kia naate, turave.   
\p
\v 7 Viva tiharo, Ne kia naavu maaqa kaqake vairaiti, kia kara naaho utiraiti, kia \it uaini \it*naaho utiraiti, kia \it uaini\it* naahovata koqaamake varaate. Ne \it seri\it* naavuqiqai variqi vuate, turo. Ne mintiaqi vivera, ne homa maa vataraqaa vi aniha kia vaaka qutiraiti, vukai enta qaqi variqi vivarave, turave.   
\p
\v 8 Ho tenavu tentanavu kaivaqava Jonadaapiva uva maara tura koqemake avate vaunarave. Tenavu tentanavu naatave maaqu raavurave vika hampata kia \it uaini\it* naunarave.  
\v 9 Tenavu kia naavu maaqa kaqate vairaiti, kia \it uaini\it* naahove, kara naahove vataunarave.   
\p
\v 10 Tenavu \it seri \it*naavuqiqai variqi viha, ekaa tentanavu kaivaqava kempukaiqama kero tivato uvara avataqi vi vaunarave.   
\p
\v 11 Tenavu mintiaqi vurarovata, King Nebukanesaava iqoka raqireva animanta tenavu qeteha tiha, Aniqenavu Ieruharemiqi ruqemake oru variare. Hauri Babironi iqoka vaiintivata, Siria iqoka vaiintivata tinavu arukevorave tivake Ieruharemini ani vauro, ti.   
\p
\v 12 Vika minti tuvaro Noravano Kotiva tiriara tiharo,  
\v 13 Te Isareri Variqa Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka mintima turo: Are oruntera Iutaini variakavata Ieruharemiqi variakavata mintima tiva nimiane: Te Noravano Kotika ni irama nimiteha tiha, Ne nantihae ti uva kia iriraiti, te uva maara vataunaravata kia avataqi vuarave?   
\p
\v 14 Haaru Rekapira maaqu Jonadaapiva nai vaintivara qioqama teharo kia \it uaini\it* naate tirara ti, vate maa entaravata viva kuvuarama taika vira uva iriha kia \it uaini \it*naarave. Te tenta uva ni qaiqaa qaiqaa tiva nimi vauramantavata, ne kia ti uva avataqi vi variarave.   
\p
\v 15 Te qaiqaa qaiqaa tenta kaiqa vaiinti paropeti vaiinti vika ne varianaini nititama kauramanta vika niara tiha, Ne ekaa qora aara qaqirake avuqavu i okarara avataqi vuate. Kia una variqa nutu tuaherakeha vika kaiqa vara nimitaate. Ne ti uva avataqi vivera, te ni qaqi kaariramanta ne te ni kaivaqaukavaravata nivata nimuna vataraqaa qaqi variqi vivarave, tiarave. Te vika noqihai minti turamantavata, ne kia nenta aato ti timiraiti, kia ti uvavata iriarave.   
\p
\v 16 Rekapira maaqu Jonadaapiva kuvuarama taika nái kaivaqara uva koqemake iriqi vuamantavata, ne kia ti uva iriavo.   
\p
\v 17 Vira kaara te Isareri Variqa Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka tiha, Ne iriate. Te Iutaini variakaravata Ieruharemiqi variakaravata tiva taunantemake, te ekaa qoraiqama nimitaaina haikara vikaqaa qovarama karerave. Te vikara uva turamantavata, vika kia ti uva iriarave. Te vika naarauramantavata, vika kia vo tiarave, tiro.   
\p
\v 18 Noravano minti tumanta te Rekapira ankuara tiha, Isareri Variqa Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava niara mintima tivo: Ne nenta kaivaqava Ionadaapiva uva maara tiva tora koqemake iri, ekaa vira uva koqemake avataqi vuarave.   
\p
\v 19 Virara irihama te Isareri Variqa Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka tiha, Rekapira maaqu Jonadaapiva kuvuarama taika vika kia taiqa viraiti, qaqi vaivaro ekaa enta vikaqihairo vovano ti kaiqa vara timitaarirava varianarove turo. Noravano Kotiva niara mintima tivo, tunara.   
\c 36  
\s1 Barukiva Kotira uva qara ntuvato vukura King Jehoiakimiva iha quara kora  
\p
\v 1 Josaiara maaqu Jehoiakimiva 4 ihiara Iutaaqaa raqiki vau entara Noravano Kotiva tiriara tiharo,  
\v 2 Quruqurumatai vukura varera viraqi te Iutaaravata, Isareriaravata, ekaa vo vatanaakaravata, ai tiva amuna uvara qara ntuva taane. Are avuniqama kera te Josaiava vau entara ai tiva amuna uvara vira naane qara ntuva tera, vira naantiara ekaa vo uvavata, maa entara ai tiva amunara viravata, qara ntuva taane.   
\p
\v 3 Iutaini variaka te naantiara vika qoraiqama nimitaaina uvara, vo uva vo uva iri, vika qora aara qaqirae kevarave? Vika mintivera, te vika qora kaiqa, vo kaiqa vo kaiqa vare uvara nunka nimitarerave, tiro.   
\p
\v 4 Viva minti tumanta te Neriaara maaqu Barukira aaramake, Noravano ti tiva timu uvara vira tiva amuraro Barukiva ekaa vi uvara quruqurumato vukuraqi qara ntuva timitora.   
\p
\v 5 Mintumanta te Barukirara tiha, Ti Nora Kotira Naavuqiara qioqama taarara ti, te kia ho mini virarave.   
\p
\v 6 Ho vo enta vaiinti nahenti kara auramate entara, are Nora Kotira Naavu vainaini oruntera, ekaa Nora Kotira uva ai tiva amurara vukuqi qara ntuva taanara vira kaara ntiramanta, Iutaini vo vatuka vo vatukaihai anika vi uvara iriate.   
\p
\v 7 Ti voqamakero arara itairaqe te vika ntaihaaina uvara iri, vika Nora Kotikara tinavu aaqurihama timitaane tivake, nái qora aaraqaa ni variara qaqirake tuqantaae vivarave? tiro.   
\p
\v 8 Noravano minti tuvaro Barukiva te tunantema kero, Nora Kotira Naavuni oruntero vi vukuraqihairo Noravano Kotiva tu uvara vaiinti nahenti kaara ntuva nimura.   
\p
\v 9 Jehoiakimiva 5 ihi 9 torara Iutaaqaa raqiki vau entara vika Nora Kotira avuqaa vaiha kara aurama taare tivake vo enta kaamate Ieruharemiqihaive, ekaa Iutaini vau vatukaraqihaive, vaiinti nahenti Kotira Naavuvano vaunaini anura.   
\p
\v 10 Vika aninte mini vauvaro Barukiva Nora Kotira Naavuqi \it rumu\it* qentiana himpi vaiharo, ekaa te vira tiva amuna uvara vukuqihairo kaara ntuva nimitora. Vi \it rumu\it*va Safaanira maaqu Gemariaara \it rumu\it*vano vauvaro Safaaniva avuhainaa vaiinti uva qara ntuva amite vau vaiintiva vaura. Gemariaara \it rumu\it*vano Qaraaka Qentive tura aumanto vauvaro Barukiva vi \it rumu\it*ra qentiana vaiharo vukuqihairo vi uvara kaara ntuva nimitora.   
\p
\v 11 Barukiva kaara nti vauvaro Gemariaara maaqu Safaanira nainti Mikaiaava ekaa Noravano Kotiva tu uvara iriro,  
\v 12 viraqaahairo viva mini kero avuhainaa naavu Elisamaara \it rumu\it*qi otuntero tavomanta Elisamaava avuhainaa vaiinti uva qara ntuva amite vauva viva vo, Semaiaara maaqu Delaiaava vo, Akabora maaqu Elanataaniva vo, Safaanira maaqu Gemariaava vo, Hananiaara maaqu Sedekaiava vo, nora vaiinti vo kuka vatamake, ruvaaqumavi viraqi vaura.   
\p
\v 13 Vika \it rumu\it* viraqi vauvaro Mikaiaava ekaa uva Barukiva vaiinti nahenti kaara ntuva nimito uvara vikavata tiva nimumanta,  
\v 14 viraqaahai vika Netaaniara\f + \fr 36:14 \ft Netaaniara qova Kusiva vaura. \f* maaqu Selemiara nainti Jehudira atitamake tiha, Are Barukirara mintima tiane: Are vaiinti nahenti kaara ntuva nimitaana vukura varera aniane tuvaro Jehudiva oru vira tiva amuvaro Barukiva vi vukura varero vika vaunaini anura.   
\p
\v 15 Viva anumanta vika virara tiha, Are oquvira vi vukuraqihaira tinavu uva kaara ntuva timitaane, tuvaro Barukiva vuku viraqihairo vika uva kaara ntuva nimitora.   
\p
\v 16 Viva kaara nti vaumanta vika vi uvara iri, ravukuvi qeteha nai tave nai tave iha Barukirara tiha, Oho, kaiqe ekaa vi uvara avuhainaa vaiinti vuru tiva amiare, tivake  
\v 17 vika vira ireha tiha, Are nantiakerae vi uvara qara ntuva taaro? Ieremaiaava ai tiva ami vaivarae are vi uvara qara ntuva taaro? tuvaro  
\v 18 Barukiva eo tiro, Viva ekaa vi uvara ti tiva timi vaimanta te \it inki\it*qohai maa vukuraqi qara ntuva taunarave, tiro.   
\p
\v 19 Minti tumanta vika tiha, Netanta Ieremaiaaka oru kukeqavi variate. Kia vo vaiintiara tetanta mini oru vairerave tiate, tivake  
\v 20 vika quruqurumato vukura vare vuru Elisamaava avuhainaara uva qara ntuva amite vaura \it rumu\it*qi vate, viraqaahai vika avuhainaava vaunaini orunte ekaa vi haikara vira tiva amura.   
\p
\v 21 Avuhainaa vaiinti viva vika uva iriro, viraqaahairo Jehudiva vi vukura varaarire tiro, vira atitovaro Jehudiva oru Elisamaara \it rumu\it*qihairo vuku vira varero orurantero ani vaiharo uva vira kaara nti vaumanta avuhainaa vaiinti vivavata vira ututumate himpi vaukavata vi uvara irura.   
\p
\v 22 Vi entara 9 tora iqara auti vau entava vauvaro avuhainaa vaiinti viva nai naavuqi iha tataaqa vaiharo iha taari vaura.   
\p
\v 23 Ho Jehudiva quruqurumato vukura viraqihairo uva vo kaara ntuva taiqa kovaro, avuhainaa vaiinti viva muhupaqohairo vi uvara vukuqaahairo teqakero ihaqira aqu kero, viraqaahairo qaiqaa qaiqaavata viva mintiaqiro viro, ekaa vi vukura iha quara taiqa kora.   
\p
\v 24 Avuhainaa vaiinti vivavata vira hampata vaukavata ekaa vi uvara iri, vika qeteha ike mpo tivakeha nái uta vaaqa unahi aanahima kaataara vaimanta vika kia mintiraiti, qaqi vaura.   
\p
\v 25 Elanataaniva vo, Delaaiaava vo, Gemaariaava vo, vinavuka avuhainaa vaiintiara mpo tiha vi vukura kia iha quara kaane tuvaro, viva kia vinavuka uva iriraitiro,  
\v 26 nai maaqu vo Jeramelirave, Asarielira maaqu Seraiaarave, Apadelira maaqu Selemiarave vinavuka nititero tiharo, Nenavu oru Ieremaiaaka Barukika ravaaqavu kaate, tuvarovata Noravano titanta kukeqa komantara ti, vinavuka kia ho titanta ranta kora.   
\p
\v 27 Ho King Jehoiakimiva te Barukira tiva amuna uvara qara ntuva tai vukura iha quara kovaro Noravano Kotiva tiriara tiharo,  
\v 28 Are quruquruma tai vukura vo varera, avuni tiva tauna uvara, ekaa vi uvara qaiqaa qara ntuva taane.   
\p
\v 29 Are uva vo vara kairaro Iutaa King Jehoiakimiva vira tavaarire. Virara mintima tiane: Noravano Kotiva ariara mintima tivo: Are quruquruma tai vukura vira iha quara kera Ieremaiaarara tihara, Viva nantiharoe maa vukuraqi qara ntuva tero tiharo, Naantiara Babironi avuhainaava ani maa vata maatara vehi autu taiqakero vaiintivata aantau vahivata aru taiqa kaanarove, tivo? tianarave.   
\p
\v 30 Ho te Noravano Kotika ai King Jehoiakimira tiva amirerave: Kiama are kuvuarama terava vovano Devitira avuhainaa taintaqaa oquviro varianarove. Are qutu viramanta vika ai vaata vare muntu qumina kanta aqu kaivaro vairaro aatitairaqaa kuarivano vira tatoqa kairaro entaqi iqaravano vira aruanarove.   
\p
\v 31 Ne qora kaiqa vare variara kaara te ai nina vaintivaravata, nora vaiinti ai naavuqi kaiqa vare variakavata, ntaiharerave. Arevata, Ieruharemiqi variakavata Iutaini variakavata, ne ekaa ti uva kia iriara kaara, te tenta tiva taunantemake, te niqaa qoraiqama nimitaaina haikara qovarama karerave, tiro.   
\p
\v 32 Noravano minti tumanta te quruqurumato vukura vo vare vuru ti uva qara nti vai vaiintira Barukira amuraro, viva ekaa te vira tiva amuna uvara qaiqaa qara ntuva timitora. Viva avuni vau vukuraqihainaa uvavata, qaraaka uvavata te vira tiva amunara qara ntuva timitora.   
\c 37  
\s1 Sedekaiava Ieremaiaara vo uvara irora  
\p
\v 1 Babironi vika King Nebukanesaava Josaiara maaqu Sedekaiara noraiqama kovaro, viva Jehoiakimira maaqu Jehoiakinira vatuka varero Iutaa avuhainaava vaura.   
\p
\v 2 Vivavata, vira kahaqi vaukavata, vaiinti nahenti Iutaini qaqi vaukavata, Noravano Kotiva tu uvara te vika tiva nimunara kia iriataa imanta kia irura.   
\p
\v 3 Vo enta King Sedekaiava Selemiara maaqu Jehukaliravata, Kotira kaiqa vara amite vau vaiintira Maseaara maaqu Sefanaiaravata, vara komanta vitanta te vaunanaini aninte tiha, King Sedekaiava ariara tiharo, Tinavuara irihara Nora Kotira tinavu Variqa aarama timitairaro viva tinavu kahaqiarire tivo, tura.   
\p
\v 4 Vi entara ti ravaaqavuke karapuhiqi ke entava kia anintomanta, te vaiinti nahenti nivutaini qaqi vi ani vaunara.  
\v 5 Vi entara Babironi iqoka vaiinti Ieruharemi ututumate vauka uva vo irumanta, Isipi iqoka vaiinti Isipi ke aaraini ani variavo tumanta vika vi uvara iri Ieruharemi ke nái vura.   
\p
\v 6 Mintuvaro Isareri Variqa Noravano Kotiva tiriara tiharo,  
\v 7 King Sedekaiava vara kaitanta mintima tiva nimiane: Isipi avuhainaara iqoka vaiinti ni kahaqireka aaraini ani variaka, vika qaqirake anirante nái maaqaini vivarave.   
\p
\v 8 Vika vimanta Babironi iqoka vaiinti qaiqaa orurante ani maa vatukara ututumate iqoka raqiha vira aatarake ihaqohai tatoqa kevarave.   
\p
\v 9 Te Noravano Kotika niara rauriha variate turo. Hauri ne nenta una uva irike tiha, Babironi iqoka vaiinti vika kiama qaiqaa orurante anivarave tivorave. Naantiara vika qaiqaa orurante anivaravema turo.   
\p
\v 10 Ne naantiara ekaa Babironi iqoka vaiinti naatara keva ho vairavauve, vikaqihai vokika vaata qoraiqama keka nái \it seri\it* naavuqi qaqi vainavuka homa himpi ani maa vatukara iha quara kevarave. Noravano Kotiva minti tivo, ti.   
\s1 Ieremaiaara ravaaqavuke karapuhiqi vuru kora  
\p
\v 11 Vi entara Isipi iqoka vaiinti aaraini ani vaura kaara Babironi iqoka vaiinti Ieruharemi ke vumanta,  
\v 12 te kaiqe Ieruharemi ke, Benaminira vata vainaini orunte, tenta vata koqaama taunara oru varaare tivake,  
\v 13 Ieruharemi vaantaavura qenti vo \it Benaminira Qentive\it* tunaini oruntauraro maimaraara iqoka vaiintiqaa raqiki vauva Iriaava ti ravaaqavu kora.  
\p Iriaara qova Selemiava vauvaro vira naaquva Hananiaava vaura. Iriaava ti Iutaini ravaaqavu kero tiharo, Are Babironi iqoka vaiinti varianaini ruqema kera vireva auti variaro, tiro.   
\p
\v 14 Viva minti tumanta te aqao ti, Kia te Babironi iqoka vaiinti varianaini ruqemake vireravauve turarovata, Iriaava kia ti uva iriraitiro, viva ti ravaaqavu varero qiata vaiinti vaunaini vuru kora.   
\p
\v 15 Mintumanta vika Iriaava tu uvara iruvaro arara itomanta vika vokuka tumanta ti kaavu ruqutuke vate, karapuhi naavuqi ti vuru kora. Vi naavuva Ionataaniva uva qara nti vau vaiintira naavuvano vaumanta vika vi naavuva karapuhi naavu variarire ti, qaiqaa vira autukora.   
\p
\v 16 Vi naavuraqi vata vevanto nkauruke \it rumu\it* vo autuke vatora viraqi vika ti muntu komanta te airi enta viraqi vaunara.   
\p
\v 17 Te karapuhi viraqi vauraro vo enta King Sedekaiava tiriara tumanta vika tuvu ti tivita vare vira avuhainaa naavu vaunaini vuru kovaro viva evaara ti irero tiharo, Nora Kotira vakaaka vo vairove? tumanta te eo tivake tiha, Viva mintima tivo: Navutaaka ai ravaaqavuke Babironi avuhainaara kauquqi kevarave, ti.   
\p
\v 18 Te minti tivake vira ireha tiha, Te nana okarae autiha ai qoraiqama amite ai qiata vaiintie, vaiinti nahentie qoraiqama nimitaunara kaara are ti karapuhi naavuqi kaanarave? ti.   
\p
\v 19 Ai paropeti vaiinti vo kiaka ˻una uva˼ tiha, Babironi vika kia ai hampata iqoka raqivarave. Vika kia maa vataraqaa ani iqoka raqivarave, tiarave. Ho vate paropeti vaiinti vika tainie variavo?   
\p
\v 20 Nora vaiintio, te ariara mpo tiha, kia ti Ionataanira karapuhi naavuqi qaiqaa kaane. Are mintirera, te viraqi vaiha qutuma virarave.   
\p
\v 21 Te minti turaro King Sedekaiava tumanta vika kia ti Ionataanira karapuhi naavuqi muntu karaiti, vika Iutaa avuhainaa naavu tataaqa karapuhi naavu vovano vaura viraqi ti vuru kora. Te viraqi vauramanta vika vo enta vo enta mpareti unte vau naavuraqihai mpareti vohaiqa vohaiqa vareha viri ti timi vaura. Mintiaqi vuvaro Ieruharemi vatukaqi ekaa mpareti taiqa vumanta kia qaiqaa ti timiva vaura.   
\c 38  
\s1 Vika Ieremaiaara namari taani autu toraqi tutakora  
\p
\v 1 Erakaimaante Mataanira vaiintinavu, Mataanira maaqu Sefatiava vo, Pasurira maaqu Gedaliava vo, Selemiara maaqu Jehukaaliva vo, Malakiara maaqu Pasuriva vo, vinavuka te vaiinti nahenti tiva nimi vauna uvara irura.   
\p
\v 2 Te vaiinti nahentiara tiha, Noravano Kotiva mintima tivo: Niqihai vokiaka maa vatukaraqi vaivaro iqoka paipevano vika arukairamanta, vokiaka narara variqi vi, qutu vivaro, vokiaka nora rovaravano arukaanarove.  
\p Niqihai vokiaka maa vatukaraqihai aaqaini orunte Babironi iqoka vaiintiara hove kia tenavu ni hampata iqoka raquataa ivo tika, vika kia qutu viraiti, qaqi vaivarave.   
\p
\v 3 Te maa vatukara Babironi iqoka vaiinti kauquqi kaari vika vira aatara kevarave, tivo.  
\v 4 Te Noravano Kotiva vi uvara tivo turamanta vaiinti 4 navu vi uvara iri, orunte avuhainaa vaiintiara tiha, Maa vaiintira arukevama vaivo. Viva minti ti vaira kaara, tinavu iqoka vaiinti iqoka raqi kempukava kia vaimanta vaiinti nahentivata qeteha kia tenavu ho vairarave ti variarave. Viva kia maa vaiinti nahentika kahaqama nimitaraitiro, vika qoraiqama nimitareva auti vaivo, ti.   
\p
\v 5 Vinavuka minti tuvaro King Sedekaiava tiharo, Ho viva ninavu kauquqima vaivo. Te kiama ninavu ravaaqavu kararave, tumanta  
\v 6 vinavuka ti ravaaqavu vare muntu ori vauruke namari \it taani\it* autu toraqi naaquntaqohai ti rumpate tuta tutamaqi tuvi muntu viraqi kora. Vi \it taani\it*va vaireva, avuhainaara maaqu Malakiara \it taani\it*vano avuhainaa naavu naanteqaraini vaura. \it Taani \it*viraqi kia namarivano vauvaro horavanoqai vaumanta te hora viraqi otini rupeqavi vaunara.   
\p
\v 7-8 Te viraqi vauraro avuhainaa naavuqi kaiqa varova, Sudani vatanaa vaiinti Ebeti-Melekiva vinavuka ti \it taani\it*qi ko uvara iriro, viraqaahairo viva vevantero oru avuhainaava Benaminira Qentiana oquviro vaunaini oruntero virara tiharo,  
\v 9 Oho, ti nora vaiintivauvo, vinavuka qora kaiqa vareha vika Ieremaiaara \it taani\it* voqi aqu kaavo. Viva viraqi narara vaiharo qutuma vuanarove. Maa vatukaraqi karavano taiqa vuarirava aumaiqivo, tiro.   
\p
\v 10 Ebeti-Melekiva minti tuvaro avuhainaa vaiinti viva tiharo, Ho are maihaira 30 vaiintinavu ntita varera oru Ieremaiaara \it taani \it*viraqihaira rarau qaqini kairaro kia qutu vuarire, tiro.   
\p
\v 11 Minti tuvaro Ebeti-Melekiva vi vaiintinavuka ntita varero oru avuhainaa naavu airaira vato \it rumu\it*raqihairo nihi utavaaqa vatora varero, te \it taani\it*qi vaunanaini oruntero naaquntaqohairo utavaaqa tuta tutamaqiro otu viro tiharo,  
\v 12 Naaquntavano ai tuquantorave tira, nihi utavaaqa varakera nena aakaqi vataane tumanta te viva tunte uramanta vika \it taani\it* viraqihai ti rarau vaari qaqini kora.   
\p
\v 13 Ho vi entaraqaahai te avuhainaa naavu tataaqa karapuhi naavu vo vaura viraqi vaunara.   
\s1 Sedekaiava qaiqaa Ieremaiaakantiro uva tura  
\p
\v 14 Vo enta King Sedekaiava tumanta vika ti vita vare Nora Kotira Naavu \it nampa\it* 3 qentivano vaunaini vuru kovaro mini King Sedekaiava tiriara tiharo, Te vo uva ai ireha tavarerave. Kia vo uva kukeqa karaitira, ekaa uva ti tiva timiane, tiro.   
\p
\v 15 Viva minti tumanta te nai tiva ami tiha, Oho, te quqaa uva ai tiva amiarera, are ti aruma kenarave. Te koqe avu aato ai tiva amiarera, are kia ti uva avatenarave, ti.   
\p
\v 16 Te minti turaro King Sedekaiava evaara nai kauqu aiqiqaa aqukero tiharo, Noravano Kotiva ekaa enta qaqi variqiro vi vai Variqava tinavu autukero vataira autuqaa te mintima turo: Te kia ai arukaraiti, ai arukareka auti variaka kauquqi kiama ai kaainarave, tiro.   
\p
\v 17 Viva minti tumanta te Sedekaiarara tiha, Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava ariara mintima tivo: Are Babironi avuhainaara iqoka vaiinti qiata vaiintinavuara hove kia ti ni hampata iqoka raquataa ivo tirera, vika ai vehakuma amiteha kia maa vatukaravata ihaqohai tatoqa aqu kaivara, are nena naavuqi variaka hampata kia qutiraitira, qaqi variqira vinarave.   
\p
\v 18 Are kia vikara minti tiraitira, qaqi iqoka raqirera, te Babironi vika qaqi kaari vika maa vatukara ihaqohai tatoqa aqukaivara arevata kia vika kauquqihaira ruqema kera vinarave, tivo, ti.   
\p
\v 19 Te minti turaro King Sedekaiava tiriara tiharo, Oho, te Iutaa vatanaaka ruqemake Babironi iqoka vaiinti mantaraini oru variaka naatu qete vauro. Hauri Babironi vika ti vi vaiintika kauquqi kaimanta vika ti qoraiqama timitevorave, tiro.   
\p
\v 20 Viva minti tumanta te vira nai tiva ami tiha, Babironi vika kiama ai vi vaiintika kauquqi kevarave. Mpo, are te Nora Kotira uva ai tiva amunara vira avataqira vuane. Are mintirera, are kia qutiraitira, koqema kera variqira vinarave, ti.   
\p
\v 21 Are kia iqoka qaqirakera qaqiqai Babironi hampata raqirera, Noravano Kotiva ti tairakaa humiqai haikava qovaraiqianarove.   
\p
\v 22 Te maantimake taira tavauro: Ekaa nahenti ai avuhainaa naavuqi qaqi variaka navutaaka vika ravaaqavuke vare vuru Babironi avuhainaara qiata vaiintinavu nimiarave. Nahenti vika aitareha ariara tiha,  
\pi1 Ho koqeve. Are nena tonti vikaqaa muntuvi variarauka vika ai qora avu aato amiavara are vika uva avataqira vuanarave.  
\pi1 Vaiinti aiquvano horaqi rupeqa vintema kera, are nora maaraqi variaramanta ai tonti vika ai tauvaqa utu amite vuarave, tiarave. Te mintimake taira tavaunarave.   
\p
\v 23 Babironi vika ekaa ai naata vainti ravaaqavuke vare vivarave. Are nenavata kia ho Babironi kauquqihaira ruqema kera viraro, Babironi avuhainaava ai rumpa taira, vika maa vatukara ihaqohai tatoqa kevarave, ti.   
\p
\v 24 Te minti turaro Sedekaiava tiriara tiharo, Are kia tetanta vate tuna uvara voravata tiva amiane. Are voravata tiva amirera, are qutuma vinarave.   
\p
\v 25 Qiata vaiinti vika te ai hampata uva tunara virara irivera, vika are vainanaini orunte mintima tivarave: Are avuhainaa vaiinti hampata uva tihara nana uvae netanta nai tiva ami nai tiva ami iavo? Are vi uvara kukeqa kairera, tenavu ai aruma kararave, tivarave.   
\p
\v 26 Vika minti tivara are nái mintima tiva nimiane: Te virara mpo ike tiha kia ti qaiqaa Ionataanira karapuhi naavuqi vuru kaane, tunarave tiane, tura.   
\p
\v 27 Ho vira naantiara qiata vaiinti vika te unanaini aninte ti iromanta te avuhainaava tuntemake vika tiva nimunara. Kia vovano tetanta avuhainauka tuna uvara irurara ti, qiata vaiinti vika kia tiriara vo uvavata tura.   
\p
\v 28 Ho te qaqiqai avuhainaa naavu tataaqa karapuhi naavu vauraqi variqi vuramanta navutaaka iqoka raqiha Ieruharemi vatuka varora.   
\c 39  
\s1 Babironi iqoka vaiinti Ieruharemi varora  
\p
\v 1 King Sedekaiava 9 ihi 10 torara Iutaaqaa raqiki vau entara Babironi King Nebukanesaava nai iqoka vaiinti ekaa ntita varero ani Ieruharemi vatuka aatara kareva vira ututuma tero vaura.   
\p
\v 2 King Sedekaiava 11 ihiara Iutaaqaa raqiki vaumanta vi ihira 4 tora 9 entaqaa navutaaka vaantaavura hini mantaraini rukavuke vatukaqi oriqetora.   
\p
\v 3 Vika vatukaqi oriqete Babironi qiata vaiinti vika \it Tavaarana Vai Qentirave\it* tunaini \it ko\it* tireka oru oquvi vaura. Vika nutu vaireva:  
\p Negali-Saresevave, Samiga-Nebovave, Sasekimavave, vo Negali-Saresevave, vinavuka vaura.   
\p
\v 4 King Sedekaiava nai iqoka vaiintiaravata Babironi iqoka vaiinti anura tave, vika entaqi ruqemake vireka auti vaura. Avuhainaara kaqava tataaqa vaantaavura taaraqanta vaunaini qenti voqihai vika ruqiare vevante, Ieruharemi ke Iotani Uqitaini vireka vura.   
\p
\v 5 Mini vumanta Babironi iqoka vaiinti King Sedekaiara avataqi vuvaro viva Ieriko Uqitaini otu vumanta Babironi iqoka vaiinti Sedekaiara ravaaqavu vare Nebukanesaava Hamati vataini Ripila vatukaqi vaunaini vuru kovaro Nebukanesaava viraqaa uva vatero \it ko\it* amura.   
\p
\v 6 Ho Sedekaiava tave vauvaro King Nebukanesaava vira maaquvara arukero ekaa Iutaa qiata vaiintivata arukero,  
\v 7 viraqaahairo viva Sedekaiara avutanta vauru kero, Babironini vira vuru kaare tiro, \it baraasi seni\it*qohairo vira aiqu kauqu rumpa tora.   
\p
\v 8 Babironi iqoka vaiinti vika Ieruharemiqi avuhainaa naavuvata vaiinti nahenti naavuvata qumpiarama ke, Ieruharemini ori vaantaavura aututora viravata ekaa rukavu raakavuma aqukora.   
\p
\v 9 Maimaraara raqikuka qiata vaiinti Nebusaradaaniva Ieruharemiqi qaqi vauka rumpa varero Babironini vuru kero, vokukavata iqoka raqu entara iqoka qaqirake Babironi mantaraini vauka, viva vikavata ntita varero Babironini vuru kora.   
\p
\v 10 Viva ekaa vika Babironini vuru keharovata, Iutaa vataini vokuka anomake vehiqamavi kia vatavata vatoka, vika \it uaini\it* naahovata vo naaho maatavata nimura.   
\p
\v 11 King Nebukanesaava tiriara iriharo maimaraara raqikuka qiata vaiinti Nebusaradaanirara tiharo,  
\v 12 Are Ieremaiaara oru rantakera viraqaa koqemakera raqikiane. Kia vira qoraiqama amitaraitira, are vira antuqavano vaina haikara autu amitaane, tiro.   
\p
\v 13 Minti tumanta Nebusaradaaniva nai vevaaraini qiata vaiinti votanta vauka Nebusabanika Negali-Sareseka vitantaravata, Babironi qiata vaiinti vonavuaravata,  
\v 14 tumanta Iutaa avuhainaa naavu tataaqa karapuhi naavuqihai vika ti vita vare anura. Vika Iutaa vaiinti vo Gedaliaarara tiqaa koqemakera raqikihara vira vita varera nena maaqaini vuru kaane tumanta, ˻te kia Babironini viraiti,˼ tenta navunaaka hampata Iutaini vaunara. Gedaliaara qova Ahikaamiva vauvaro vira naaquva Safaaniva vaura.   
\p
\v 15 Ho te Iutaa avuhainaa naavu tataaqa karapuhi naavuqi qaqi vauna entara Noravano Kotiva tiharo,  
\v 16 Are oruntera Sudani vatanaa vaiinti Ebeti-Melekira mintima tiva amiane: Isareri Variqa Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava mintima tivo: Te tota tunantemake, maa vatukara kia koqema amitaraiti, vira qoraiqama karerave, tunarave. Vi entava qovaraiqirara are vaihara tavenarave.   
\p
\v 17 Ho vi entara te Noravano Kotika ai ruaruama amitaarimanta vokiaka are vika naatu qetaarauka kauquqi kiama ai kevarave.   
\p
\v 18 Te ariqaa koqemake raqiki variari vika kiama ai arukevarave. Are tiqaa muntuvi varianarara tira, are kia qutiraitira, qaqi variqira vinarave. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\c 40  
\s1 Nebusaradaaniva Ieremaiaara kuvantu kora  
\p
\v 1 Babironi vika Ieruharemiqi vaukavata Iutaini vaukavata rumpa vare Bababironini vuru kareka auti vaiha, tivata \it seni\it*qohai rumpa vare aaraini oru vi, Ramaini oruntovaro maimaraara raqikuka qiata vaiinti Nebusaradaaniva ti viraaqama kero tavero, ti kuvantu kora.   
\p
\v 2 Viva ti kuvantu kero tiriara tiharo, Ai Variqa Noravano Kotiva maa vatanaaka vehi autu taiqa kareva iharo vikara rauriha variate, tirave.   
\p
\v 3 Ho vate viva nai tiva taintema kero, vika qoraiqama nimitaivo. Ai vaiinti nahenti Nora Kotira uva raqake, kia vira uva iriara kaara viva mintima kero vika qoraiqama nimitaivo.   
\p
\v 4 Te vate ai kauquqi \it seni\it* rumpataara qaqini varake ai kuvantuma kauro. Are ti vataakera Babironini vuataa irera, homa mini oru vairaqe te ariqaa koqemake raqikiare. Are kia mini vuataa irera, kia mini vuane. Ho tavaane. Are maa vataraqaa variataa irera, homa nena antuqaqaa taini taini vuataa irera vinarave.   
\p
\v 5 Are maini variataa irera, are Ahikaamira maaqu Gedaliaava vainaini vuane. Viva ekaa Iutaa vatukaqaa raqikiarire tiro, Babironi avuhainaava vira noraiqama kaivo. Are homa vikantira mini vaihara vira navunaaka hampata variqira vinarave. Nena muntukavano vainanaini qaqi vuane, tivakero viva karavata voki haikara koqe haikavata ti timiro ti qaqi komanta te vunara.   
\p
\v 6 Te Gedaliaara hampata vairera Misipaa vatukaini orunte, vikanti mini vaiha vira navunaaka hampata variqi vunara.   
\s1 Gedaliaava Iutaa vataqaa raqiki vaura  
\p
\v 7 Iutaa iqoka vaiinti nái qiata vaiinti hampata kia Babironi hampata maateraiqamake vaireka auti vauka vaiha iruvaro, Babironi avuhainaava Gedaliaara noraiqama kero virara Iutaini anomake vehiqamavi vauka kia Babironini vuka vikaqaa raqikiane tura.   
\p
\v 8 Vika vi uvara iri Gedaliaava Misipaini vaunaini oruntora.  
\p Qiata vaiinti vika vaireka:  
\m Netaaniara maaqu Isamairiva, Kareaara maaqutanta Johanaanika Jonataanika, Tanihumetira maaqu Seraiaava, Netofaihainaara Efaira maaqunavu, Makaa vataihainaava Jesaaniaava.   
\p
\v 9 Vika nái vaiinti hampata oruntovaro Gedaliaava vikara tiharo, Te Kotira autuqaa niara tiha, Ne kia qetaraiti, Babironi vatanaaka vevaaraini variate. Ne maa vataraqaa vaiha Babironi avuhainaara vevaaraini vaireka ivera, ne koqemake variqi vivarave.   
\p
\v 10 Te Misipaa maini variari Babironi vika maini aniqe te niara iriha vika tiva nimirerave. Ne vaaka varaa vatukaraqi oru vaiha \it uaini \it*tavave, \it fiki\it* katari tavave, hiqike vare, tava viravata \it orivi\it* vahaveravata tave voqi voqi vataivaro airi enta variarire, tura.   
\p
\v 11 Vokuka Iutaihai ruqemake Moapinive, Amoninive, Idomunive, vo vatainive, vuka iruvaro Babironi avuhainaava Iutaa vokuka qaqi komanta vika kia Babironini viraiti, Iutaini qaqi vauvaro viva Gedaliaara noraiqama kovaro viva vikaqaa raqiki vaura.   
\p
\v 12 Vika vi uvara iri, navutaaka vika raumpirima konaihai orurante, Iutaa vataini Gedaliaava Misipaa vatukaqi vauraqi oru vaiha, airi \it uaini \it*tavave, \it fiki\it* tavave, hiqike vate vaura.   
\p
\v 13 Ho Kareaara maaqu Johanaaniva nai hana iqoka qiata vaiinti hampata ˻ahakaqi kukeqavi vaunaihairo˼ oruntero Misipaini Gedaliaara tavareva vura. Viva mini oruntero  
\v 14 virara tiharo, Raurihara variane. Amoni vika King Balisiva Netaaniara maaqu Isamairira vara kaivaro viva ai arukareva ani vaivo. Are kiae virara iriaro? tiro. Minti tuvarovata, Gedaliaava kia Johanaanira uvara quqaa uvave, tura.   
\p
\v 15 Mintuvaro Johanaaniva oru Gedaliaara evaara tiva amiro tiharo, Are ti qaqi kairaqe te Isamairira oru arukaare. Te mintima kaariraro kia vovanovata virara iriarire. Hauri Isamairiva ai arukaira Iutaa ai hampata variaka raumpirima vimanta, Babironi aninte ekaa vo kiakavata Iutaini variaka arukevorave, tiro.   
\p
\v 16 Viva minti tuvaro Gedaliaava aqao tiro, Are kia mintiane. Are Isamairirara tiana uvava kia quqaa uvama vaivo, tura.   
\c 41  
\p
\v 1 Isamairiva vaireva, avuhainauka ankuqiraa vaiinti vovano vaiharo, viva tota avuhainaara iqoka vaiinti qiata vaiinti vovano vaura. Vira qova Netaaniava vauvaro vira naaquva Elisamaava vaura.  
\p Ho vi ihira 7 toraqaa Isamairiva vaiinti 10 navu ntita varero Gedaliaara tavareva Misipaini vura. Vika mini oru vaiha Gedaliaara hampata kara ne vaura viraqihai  
\v 2 Isamairiva nai vaiinti 10 navu hampata himpi, nái iqoka paipe rarauke Babironi noraiqamako vaiintira Gedaliaara arukora.   
\p
\v 3 Isamairiva Iutaa Misipaini vaukavata ekaa arukero, Babironi iqoka vaiinti mini vaukavata arukora.   
\p
\v 4 Mintumanta vira qararaa Gedaliaara arukora virara kia vovanovata irumanta  
\v 5 80 vaiinti vonavu taaramo vatukaihai, Sekemive, Silove, Sameriave, vihai vihai anura. Vika aaraini aniha \it uiti ofaa\it* vare, koqe munta i haikaravata vare, Nora Kotira Naavu vaunaini vireka iha, Ieruharemi qoraiqama vura kaara, nái okau muquke, nái utavaaqa unahi aanahimake, nái vaatavata teqa taaqamake vatora.   
\p
\v 6 Ho Isamairiva tavomanta vika aaraini ani vauvaro viva vika ntita kareva Misipaa kero iqi rata varero vika ani vaunaini oruntero vikara tiharo, Ne Gedaliaara hampata ani uva mantaate tumanta  
\v 7 vika vatukaqi oruntovaro Isamairiva nai vaiinti hampata vikavata arukero vika vaata namari \it taani\it* voqi aqukora.   
\p
\v 8 Vika aruke vaumanta vaiinti kauqurutanta mpo tiha, Kia tinavu arukaate. Tenavu \it uiti\it*ve, \it baali\it*ve, \it orivi\it* vahaverave, \it hani\it*ve, ahakaqi vauvuke vatauro, tuvaro viva vinavuka kia vokuka hampata arukaraitiro, qaqi vehakuma kora.   
\p
\v 9 Isamairiva ekaa vika arukoka vaatavata, Gedaliaara vaatavata, varakero namari \it taani\it* voqi aqukora. Haaru Isareri King Basaava Iutaa hampata iqoka raqi vau entara Iutaa King Asaava tumanta vika ori vauruke \it taani \it*vira autuke vatora. Ho Isamairiva qutu vuka vaataqohairo \it taani\it* vira mpiqa kora.   
\p
\v 10 Mintima kero viraqaahairo viva ekaa Misipaini qaqi vauka, avuhainaara raavuravarave, voku vaiinti nahentikave ravaaqavu kero ntitora. Qiata vaiinti Nebusaradaaniva Gedaliaara noraiqama kero vikaqaa raqikiane tuka viva vika ravaaqavu varero Amoni vataini vireva vura.   
\p
\v 11 Ho Kareaara maaqu Johanaaniva nai iqoka vaiinti hampata Isamairiva qora okara autuko uvara iriro,  
\v 12 viva nai iqoka vaiinti ntita varero Isamairira hampata iqoka raqireva vura. Vika vira avataqi vivi, Gibeoni Varuva vaura aumanto oruntomanta  
\v 13 Isamairiva ravaaqavu vare ntite vuka tavomanta Johanaaniva nai iqoka vaiinti hampata ani vaumanta vika quahake  
\v 14 tuqantaavi viva aninaini kante vura.   
\p
\v 15 Vika mintuvaro Isamairiva nai vaiinti 8 navu hampata ruqemakero Amoni vataini vura.   
\p
\v 16 Ho Johanaaniva nai iqoka vaiinti hampata Isamairiva Misipaihairo ravaaqavu kero ntite vuka, iqoka vaiintive, vaiintive nahentive vaintive, avuhainaa naavuqi kaiqa varokave, ntita varero Gibeoni mini kero  
\v 17 Isipini vireva vura. Vika aaraini oru viha Betarihemi tataaqaa vatuka vo, Geruti-Kimihaami mini orunte vaura.   
\p
\v 18 Babironi vika Gedaliaava Iutaaqaa raqikiarire ti, vira noraiqama kovaro Isamairiva vira arukora kaara, vika Babironi naatu qetake, Isipini vireka auti vaura.   
\c 42  
\s1 Vika Ieremaiaarara Kotira aarama timitaane tura  
\p
\v 1-2 Ekaa iqoka qiata vaiinti Johanaanivave, Hosaiaara maaqu Jesaaniaavave, vokukave, nora vaiinti nahentive, qaqi vaiinti nahentive, te unanaini aninte tiriara tiha, Mpo, are tenavu tiainante iane. Are tenavu qaqi vauraukara irihara nena Variqa Nora Kotira aaraane. Tenavu hoqare airitahaa vaunarave. Ho are tavaane. Vate maa entara tenavu taaraiqaqaima vauro.   
\p
\v 3 Are nena Variqa Nora Kotira aarairaro viva tenavu vuaina aarara humiqeharo tenavu varaaina kaiqaravata tiva timiarire, ti.  
\v 4 Vika minti tumanta te tiha, Hove. Te ne tiantemake, ni Variqa Nora Kotira aaraariraro viva vonare tiraqe te kia vo uvavata kukeqa karaiti, te ekaa vi uvara ni tiva nimirerave, ti.   
\p
\v 5 Te minti turamanta vika tiriara tiha, Ho tenavu Nora Kotira avuqaa vaiha tiha, Noravano Kotiva ai tiva amiharo tinavuara minti mintimake nuate tina uvara are tinavu tiva timiraqe tenavu ekaa vi uvara avataqi virerave. Tenavu kia ekaa vi uvara avataqi vuarera, Noravano Kotiva homa tinavuqaa uva vataanarove.   
\p
\v 6 Tenavu vira uvara quahaarera, kia quahaarera, tenavu qaqiqai tentanavu Variqa Nora Kotira uva avataqi virerave. Tenavu ariara vira aarama timitairaqe tenavu vira uva avataqi viha koqemake variqi vuare, turo, ti.   
\p
\v 7 Vika minti tuvaro 10 entanavu aitarovaro Noravano Kotiva ti uva tiva timumanta te iri,  
\v 8 viraqaahai te Kareaara maaqu Johanaanirave, ekaa iqoka qiata vaiinti vira hampata vaukave, ekaa vo vaiinti nahentive, naaramake vi uvara vika tiva nimunara.   
\p
\v 9 Te vikara mintima turo: Ne tiriara Isareri Variqa Nora Kotira aarama timitaane tivakeha ti tititama kaarave. Ho viva niara mintima tivo:  
\v 10 Ne kia vo vatainivata oru vairaiti, mainiqai vaivera, te kia ni vara vataini muntuvi karaiti, te ni vara vuruviqama karerave. Kuvukanaa koqe vataqaa utu taantemake, te ni koqema nimiteha, kia ni qaiqaa tuqavata ravau aqu kaantema karerave. Te niqaa qora enta qovaraiqama kaunara kaara ti muntukavano qoraiqimantama vauro.   
\p
\v 11 Ne kia Babironi avuhainaara aatu qaqiqai qetaqi vuate. Te Noravano Kotika ni hampata vaiha vira kauquqihai ni ruaruama nimitarerave turo.   
\p
\v 12 Viva ni aaqurihama nimiteharo ni qaqi kairamanta ne nenta maaqaini ho anirante vuate ti, te ni aaqurihama nimitarerave. Ni Variqa Noravano Kotiva mintima tivo, ti.   
\p
\v 13 Te minti tivake qaiqaa tiha, Ne nenta Variqa Noravano Kotiva ti uvara kia avataqi viraiti, maa vataraqaa kia vaireka auti vaiha  
\v 14 tiha, Tenavu Isipini virerave. Tenavu mini oru vaiha kia qaiqaa iqoka raqireka \it aanumaara/noma\it* vuaqera iriraiti, kia qaiqaa karara narara variqi virerave tivera,  
\v 15 ne Iutaa qaqi variaka Isareri Variqa Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava tina uvara iriate: Ne kempukaiqamake Isipini vireka auti vaiha mini oru vaivera,  
\v 16 ni aatu itaimanta qete varia haikava, iqoka paipevanove, karara narara vai entavave, vi haikava ni ntataqiro viviro, vuru Isipini ni aruma kaanarove.   
\p
\v 17 Ekaa kempukaiqamake Isipini vireka auti variaka vika mini oru vaivaro iqoka paipevanove, karara aavoqi entavave, nora rovaravanove vika aruma kaanarove. Kiama voqavanovata qaqi varianarove. Te vikaqaa qora enta qovarama kaariraro vikaqihairo kia voqavanovata ruqemakero viramanta vika ekaama qutu vivarave.   
\p
\v 18 Te Isareri Variqa Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka tiha, Tota ti voqamakero arara itaimanta te Ieruharemiqi variaka qoraiqama nimitaunarave.  
\p Ho vohaa qaramake ne Isipini oru vaivaro ti voqamakero arara itairaqe ni qoraiqama nimitarerave. Vi vatanaaka ni taveha, niara vaaqu vatanaakave tivakeha, ni qoraiqama nimiteha naaraihama nimiteha niara vaaquqama vuate tivarave. Ne kiama qaiqaa orurante maa vatara ani tavevarave. Noravano Kotiva mintima tivo, ti.   
\p
\v 19 Te minti tivake qaiqaa tiha, Noravano Kotiva ne Iutaini qaqi variakara tiharo, Kia Isipini vuate, tivo. Ho vate te niara rauriha variate turo.   
\p
\v 20 Ne nenta antuqa avataqi vivera, ne qutuma vivarave. Tota ne ti tititama keha tiha, Are tinavuara irihara tinavu Variqa Nora Kotira aarama timitaane. Are ekaa viva ai tiva amina uvara tinavu tiva timiraqe tenavu vi uvara avataqi vuare, tiarave.   
\p
\v 21 Ho ni Variqa Noravano Kotiva ti tititeharo vi uvara vika tiva nimiane timanta, te vate vi uvara ni tiva nimuramantavata, ne kia vira uva avataqi vireka auti variavo.   
\p
\v 22 Oho, ne kankomake iriate. Ne nenta muntukavano vaina vataraqaa oru vaivaro iqoka paipevanove, karara aavoqi entavave, nora rovaravanove, ni aru taiqama kaanarove, tunara.   
\c 43  
\s1 Vika Ieremaiaara vita vare Isipini vura  
\p
\v 1 Ho tinavu Variqa Noravano Kotiva ti tititeharo vi uvara vika tiva nimiane tumanta te ekaa vi uvara tiva taiqa kauramanta  
\v 2 Hosaiaara maaqu Asariavave, Kareaara maaqu Johanaanivave, ekaa vo vaiinti nariaraqai noraiqaake iri vaukave, vika tiriara tiha, Are unahaama tiaro. Tinavu Variqa Noravano Kotiva kiama qioqama tero tinavuara tiharo, Kia Isipini oru variate tiravauve.   
\p
\v 3 Are Babironi kauquqi tinavu kairamanta vika tinavu arukaate tirove, tinavu rumpa vare Babironini vuru kaate tirove, Neriaara maaqu Barukiva ai vihi vaahi ti vaivo, ti.   
\p
\v 4 Vika minti tivake Kareaara maaqu Johanaanivave, ekaa iqoka qiata vaiintive, ekaa vaiinti nahentive, Noravano Kotiva tu uvara raqake kia Iutaa vata mini vaura.   
\p
\v 5 Vika kia Iutaini vairaiti, Johanaaniva ekaa iqoka qiata vaiinti hampata navutaaka ekaa vo vataini vo vataini Iutaa raumpirima koka orurante ani vauka ntitake Isipini vireka auti vaura. \f + \fr 43:5 \ft Jer 40:11\f*   
\p
\v 6 Vika mintimake qaiqaa Babironi qiata vaiinti Nebusaradaaniva noraiqama kova Gedaliaava raqiki vauka, vaiintive nahentive vaintive, avuhainaara raavuravarave, Barukirave, ti Ieremaiaakave ekaa tinavuvata vika tivita vare Isipini vura.   
\p
\v 7 Vika Noravano Kotiva tivato uvara raqake kia vira avataqi viraiti, Isipini oru vivi, vatuka vo Tapanesini orunte vaura.   
\p
\v 8 ˻Tapanesini Pero vaiinti naavu vo vaura.˼ Ho te Tapanesini vauraro Noravano Kotiva tiriara tiharo,  
\v 9 Iutaa vika ai tave vaivara are oru nora ori vonavu mpaqi varera vuru Pero vaiinti naavu qentiana vataqi quvikera quntama taane.   
\p
\v 10 Mintima kera Iutaa vikara mintima tiane: Isareri Variqa Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava mintima tivo: Te tenta kaiqa vaiinti Babironi vika King Nebukanesaara vara kaariraro viva maini anintero, nai avuhainaa tainta maa orira quntama taunaraqaa vatero, nai avuhainaa \it seri\it* vo rairakero qiataini aqutaanarove.   
\p
\v 11 Viva Isipi hampata iqoka raqireva maini anianarove.  
\pi1 Te vokiaka kaamate nora rovaravano vika aru kaanarove tiarirauka nora rovaravano vika arukaanarove.  
\pi1 Te vokiaka kaamate viva vika rumpa varero vuru nai maaqaini kaanarove tiarirauka viva vika rumpa varero vuru nai maaqaini kaanarove.  
\pi1 Te vokiaka kaamate iqoka paipevano vika arukaanarove tiarirauka iqoka paipevano vika arukaanarove.   
\p
\v 12 King Nebukanesaava Isipini ani vaiharo vika una variqa naavu maaqa ihaqohairo tatoqa kero, vika una variqa \it maraqura/varaha\it* aututaaravata varero vuanarove. Sipisipiqaa raqiki vaiintiva nai utavaaqaqaahairo ekaa taru nuntu kaintema kero, viva Isipiqihairo ekaa haika nuntu ruvaaquma varero, vora ntuvaqiro nai maaqaini anirantero vuanarove.   
\p
\v 13 Kuari avu quahama amite variaka vika maara naavuqi ori \it pohi\it*navuara tiha variqa \it pohi\it*ve ti variara, viravata viva rukavu raakavuma kero, Isipi vika una variqa naavu, vo naavu vo naavuvata ihaqohairo tatoqa kaanarove. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\c 44  
\s1 Noravano Iutaa Isipini vaukara tura  
\p
\v 1 Noravano Kotiva Iutaa Mikadoli vatukaqi vaukarave, Tapanesi vatukaqi vaukarave, Memfisi vatukaqi vaukarave, Isipi \it sauti\it* mantaraini vaukarave, maa uvara vika tiva nimiane, tumanta  
\v 2 te vika tiva nimi tiha, Isareri Variqa Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava niara mintima tivo:  
\p Te Ieruharemivata, ekaa Iutaini vai vatukaravata, qoraiqama nimitaunara ne tavaarave. Maa entaravata ekaa vo vatuka vo vatuka qoraiqama viro vaivaro, kia voqavanovata vi vatukaraqi vaivaro qumina naantaaka ntivo.  
\v 3 Vika qora kaiqa, vo kaiqa vo kaiqa vare variara kaara ti arara itairave. Vika una variqa autu tuahereha \it ofaa\it* iha quara nimite variarave. Vikavata, nevata, ni kaivaqaukavaravata, una variqa vikara kia tota iri tavaarave.   
\p
\v 4 Te tenta kaiqa vaiinti paropeti vaiinti vika varianaini qaiqaa qaiqaa nititama kauramanta vika tiha, Ne una variqa avataqi vi varia okarara qaqira kaate. Noravano vi okarara vaaqu okarave tivaro vira antuqavano anomakero kia virara vairave, tiarave.   
\p
\v 5 Paropeti vaiinti vika minti tiamanta vika kia vika uva iriraiti, kia nái aatovata vika nimiarave. Vika kia qora kaiqa, vo kaiqa vo kaiqa vare variara qaqira karaiti, qaqiqai una variqara \it ofaa\it* autu nimitaqi vi variarave.   
\p
\v 6 Vika minti variara kaara ti voqamakero arara itaiva ihavano itaintema kero, Iutaa vatuka, vo vatuka vo vatukave, Ieruharemi aara, vo aara vo aarave, ekaa tatoqa kairave. Maa entaravata vi vatukava anomakero qoraiqama viro nuqihi vatukaqai vaivo.   
\p
\v 7 Ho te Isareri Variqa Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka niara mintima turo: Ne nantihae nentavano vehi autu taiqa vireka auti variavo?  
\p Ne vi okarara qaqiqai avataqi vivera, kia niqihairo Iutaa voqavanovata qaqi varianarove. Ne vaiintive, nahentive, vaintive, vainti naative, ekaa vehi autuvi taiqa vivarave.   
\p
\v 8 Ne nantihae ti arara itaarire ti, maa vataraqaa ani vaiha, nenta kauquqohai aututaa haikara nutu tuahera keha, Isipi una variqavata \it ofaa\it* iha quara nimite variavo? Ne mintiaqi viha nentavano nenta vehi autu taiqa vireka auti variavo. Naantiara ekaa vo vatanaaka niara vaaqu vatanaakave tivarave. Vika nai hana vaiinti atiha tiha, Iutaa vatanaaka vaaquqama vuantema kera, arevata vaaquqama vuane tivarave.   
\p
\v 9 Ni kaivaqaukavara qora kaiqa varaarave, Iutaa avuhainauka nái naata hampata qora kaiqa varaarave, ne virara virara taurue kaavo? Ne nenta nahenti hampata Iutaa vatainive, Ieruharemi vo aara vo aaraqaave, qora kaiqa varaara, ne viraravata taurue kaavo?   
\p
\v 10 Ho te tavauramanta ne haaruvata maa entaravata kia nenta vara muntuvike ti vevaaraini vairaiti, ne kia ti hutu tuahera karaiti, te uva maara tiva taunara viravata nenta kaivaqaukavara hampata kia avataqi vuarave.   
\p
\v 11 Ne mintimake variara kaara te Isareri Variqa Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka niara mintima turo: Te kempukaiqamake tiha, nivata ekaa Iutaavata vehi autu taiqa karerave turo.   
\p
\v 12 Ne Iutaa hini kiaka qaqi variaka kempukaiqamake Isipini oru vaireka auti variarave. Ne ekaa Isipini qutu vivarave. Iqoka paipevanove karara aavoqi entavave ni arukaanarove. Nora autu vataa vaiinti nahentive, qaqi qumina vaiinti nahentive, vaivaro iqoka paipevanove karara aavoqi entavave vika arukaanarove. Vokika niara vaaqu vatanaakave tiha, vika nai hana vaiinti atiha tiha, Iutaa vatanaaka vaaquqama vuantema kera, arevata vaaquqama vuane tivarave.   
\p
\v 13 Te tota Ieruharemiqi variaka qoraiqama nimitaunantemake, te qaqi kaariraro iqoka paipevanove, karara aavoqi entavave, nora rovaravanove ne Iutaa Isipini variaka arukaanarove.   
\p
\v 14 Ne Iutaa hini kiaka qaqi Isipini variaka kia ho ruqemake vivarave. Ne Iutaini anirante oru vuataa iramantavata, kia mini viraiti, ne maini Isipiniqai variqi vivi, vuru qutu vivarave. Niqihai taaraiqaqai mini anirante vivarave. Noravano Kotiva minti tivo, ti.   
\p
\v 15 Te minti turamanta Iutaa airitahaa Isipini \it noti\it* mantaraihaive, \it sauti\it* mantaraihaive, anuka ti uva irura. Vaiinti vokuka kankomake irumanta vika naatavara una variqara \it ofaa\it* iha quara nimite vaura.  
\p Ho vaiinti vikavata nahenti vikavata tiriara tiha,  
\v 16 Are tihara, Te Nora Kotira autuqaa vi uvara ni tiva nimuro, tiana uvara tenavu vi uvara kia iriataa imanta kia irirerave.   
\p
\v 17 Tota tenavu vi okarara avataqi virerave tunara vira qaqiqai avataqi virerave. Tenavu tentanavu variqa Naaruva Kuiniara \it ofaa\it* autu amiteha \it uaini\it* rauru amitaqi virerave. Tota tinavu kaivaqaukave, tinavu avuhainaukave, tinavu qiata vaiintive, vikavata vohaa qaramake Iutaini vaiha, Ieruharemi aara vau vi okarara auti vaurave. Vi entara tinavu karavano airi vaimanta tenavu koqemake vauraro kia vovanovata tinavu qoraiqama timitairave.   
\p
\v 18 Ho tenavu qaqirake kia qaiqaa tentanavu variqa Naaruva Kuiniara \it ofaa\it* autu amitaraiti, kia \it uaini\it* rauru amitauna entaraqaahai tenavu ekaa haikara aavoqi vauraro iqoka paipevanovata, karara aavoqi entavavata, tinavu aruke vaivo, ti.   
\p
\v 19 Minti tivake nahenti vika qaiqaa tiha, Tenavu Naaruva Kuiniara \it ofaa\it* autu amitarera iha, vira viri \it bisiketi\it*qaa autuke untake, \it uaini\it*vata rauru amite vauramanta tinavu vaativara vira taveha hove ti variarave, ti.   
\p
\v 20 Nahenti vika minti tumanta te vikavata ekaa vokukavata nai tiva nimi tiha,  
\v 21 Ni kaivaqaukave, ni avuhainaukave, ni qiata vaiintive, nevatave, Iutaa vatukainive, Ieruharemi aara vauve vaiha, una variqa \it ofaa\it* autu nimite variavaro, Noravano Kotiva ne qora okara auti variara tavero, kia tauru kairave.   
\p
\v 22 Ho Noravano Kotiva ne qora kaiqa varaarave, vaaqu okara avataqi vuarave, tavamaqiro vivaro vira voqamakero popohaivaro vira kaara viva ni vata maata qoraiqama kairave. Vate maa entara vo vatanaaka Iutaa vatavano qoraiqama virara iriha nái kenauka nitiha tiha, Iutaa vatavano qoraiqama vintemake, nevata vaaquqama vuate ti variarave. Iutaa vatavano aahara vataiqama vimanta kia vaiintivata mini variavaro qumina naantaaka ntivo.   
\p
\v 23 Ne una variqara \it ofaa\it* iha quara nimiteha, Noravano Kotiva tiva tai uvara raqake, vira uva maara kia avataqi vuara kaara, ne tavaavaro qora enta viva niqaa qovarama virave, ti.   
\p
\v 24 Te minti tivake qaiqaa vikavata ekaa nahentivata tiva nimi tiha, Ne Iutaa vaiinti nahenti maini Isipini variaka Noravano Kotiva ti uvara iriate.   
\p
\v 25 Isareri Variqa Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava mintima tivo: Ne nenta naatavara hampata kauqu aiqiqaa aquke Naaruva Kuiniara tenavu vira \it ofaa\it* autu amiteha, \it uaini\it*vata rauru amitarerave tivake ne vi uvara tiantemake mintiarave. Ho koqeve. Ne nenta kauqu aiqiqaa aqukeha tivataa uvava vi vau vaira ho nenta qaqiqai mintiaqi vuate.   
\p
\v 26 Ne mintihavata, te tenta kauqu aiqiqaa aquke tuna uvara viravata iriate. Te tenta nora autuqaa mintima turo: Iutaa ani Isipini variaka kia qaiqaa nái uva kempukaiqama kareka tiha, Noravano Kotiva ekaa enta qaqi variqiro vi vaira autuqaa tenavu minti mintirerave tivarave.   
\p
\v 27 Te niqaa raqikiqi viha kia ni koqema nimitaraiti, ni qoraiqama nimitarera niqaa raqiki vauro. Ne Iutaa Isipini variaka vaivaro iqoka paipevanove, karara aavoqi entavave, ni aruqiro viramanta ne ekaa vehi autu taiqa vivarave.   
\p
\v 28 Iqoka paipe aatu qetake ruqemake Isipihai anirante Iutaini oru vika kia airivano viraiti, taaraiqaqai vivarave. Vi entara ti uvavanoe vivau varianarove, ni uvavanoe vivau varianarove? Iutaa Isipini qaqi variaka vikama vi entara kankomake irivarave.   
\p
\v 29 Te Noravano Kotika vo haika qovarama kaarimanta ne vi entara vi haikara tave tiha, Oho, quqaama Noravano tiva taintema kero, viva tinavu qoraiqama timitaanarove, tivarave.   
\p
\v 30 Tota te King Sedekaiara Babironi vika King Nebukanesaara kauquqi kaunantemake, te vi entara Isipi avuhainaara Pero vaiinti Hofara vira navutaaka kauquqi kaariramanta vika vira arukevarave. Noravano Kotiva minti tivo, tunara.   
\c 45  
\s1 Barukirara tura  
\p
\v 1 Josaiara maaqu King Jehoiakimivaera kaimaante ihiara Iutaaqaa raqiki vau entara Barukiva te vira tiva amuna uvara qara ntuva komanta  
\v 2 viraqaahai te virara tiha, Barukio, Isareri Variqa Noravano Kotiva ariara mintima tivo:   
\p
\v 3 Are tihara, Oho, te nora maaraqi vauraro Noravano maara voqavata tiqaa vataivo. Te keke ti vauraro ti kempukavano kia vaivaro ti muntukavanovata kia qihaaqama viro vaimanta vauro tianarave.   
\p
\v 4 Ho te Noravano Kotika maa entara te tenta naavu maaqa kaqataunara ravantiaqa aqu karerave. Te tenta utu tauna haikara tuqa hampata ravau aqu karerave. Te ekaa maa vataraqaa vi aniha mintima karerave.   
\p
\v 5 Barukio, are nena vainarara irihara koqe haikarae rante variaro? Ho qaqirakera kia vi haikarara rantaqira vuane. Te ekaa maa vatainira variakaqaa qora enta qovarama kehavata, ai qaqi kaarirara are taini taini vireva ihara are kia qutiraitira, qaqi variqira vinarave. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\c 46  
\s1 Navutaaka Isipi aatarakora  
\p
\v 1 Noravano Kotiva vo vatanaa vo vatanaaka qoraiqama nimitaaina uvara ti tiva timiharo  
\v 2 avuni Isipiara naane ti tiva timura.  
\p Josaiara maaqu Jehoiakimiva 4 ihiara Iutaaqaa raqiki vau entara Babironi King Nebukanesaava Iufaretisi Namari vaunaini Kaakemisi vatukaini vaiharo Isipi King Nekora iqoka vaiinti naatara kora. Ho Noravano Kotiva Isipi iqoka vaiintiara mintima tivo:   
\pi1
\v 3 Isipi iqoka qiata vaiinti tiha, Ne nenta kainke tuata vare, iqoka raqireka nai naantiara nai naantiara vontaqa vontaqa vuate.   
\pi1
\v 4 Ne ohiqaa vaiha iqoka raquaka, ne nenta ohi qerama vate, vika tauvaqaqaa vaarinte variate.  
\pi1 Ne nenta iqoka tovaqa aqute, vo antuqa vo antuqa avuqavu variate.  
\pi1 Ne nenta vaantaara uvi anake vate, nenta iqoka utavaaqavata nonkute variate.   
\pi1
\v 5 Oho, te nana haikae tave vauro? Isipi iqoka vaiinti voqamake aatu itaimanta qetake, iqoka qaqirake anirante ruqemake vuavo.  
\pi1 Ekaa mantaraini aatu itaaina haikavaqai vaimanta vika kia tuqantaa taqantaa tavaraiti, qaqiqai kantamaqi vi variavo.   
\p
\v 6 Oho, anomake kante variaka kia ho ruqemake vivarave. Nora kempuka vataaka vikavata kia ho ruqemake vivarave.  
\p Vika \it noti\it* mantaraini Iufaretisi Namari auvahianta kuntavaivaima vare kaavu nti variavo.   
\p
\v 7 Taukae Nairi Namarivano nora huvura tuvintemake, vika nora vatanaaka autuvi variavo?   
\p
\v 8 Vika Isipi vatanaakave. Vika Nairi Namarivano nora huvura tuvintemake, nora vatanaaka autuvi tiha, Huvura namarivano auvantaintema ke, tenavu ekaa vataini naatara karerave. Tenavu ekaa vo vatanaa vo vatanaaka vatukave, vaiinti nahenti viraqi variakave, vehi autu taiqa karerave, tiavo.   
\pi1
\v 9 Ho ne ohiqaa oquvi variaka kante iqoka raqireka vuate.  
\pi1 Iqoka \it kaari\it*qi variaka nevata voqamake kantaate.  
\pi1 Iqoka vaiinti ne nai naantiara nai naantiara oru vuate.  
\pi1 Ne kainke tuate variaka, Sudani vataihaive, Libia vataihaive iqoka raqireka oru vimanta, Lidia vataihainaaka ne nenta huru tuata vare oru vuate.   
\pi1
\v 10 Isipi vika iqoka raqireka oru vivarovata, vi entara Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava naiqaa aru vuntu kaaina entava anintaivo. Vira iqoka paipevano naare namaqiro viviro, mpiqa viraro kia qaiqaa voqavata naare naataa iraro varianarove.  
\p Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava navutaaka qaqi kairamanta vika \it noti\it* mantaraini Iufaretisi Namari vainaini Isipi airitahaa arukaimanta vika vaireka, Noravano Kotiva naivano \it ofaa\it* autu kaira voqaara vaivarave.   
\p
\v 11 Isipivauvo, kia vahavera \it marasini\it* vovano ai numuara kahaqiraro vira tavanta vuanarove. Gileaatini koqe \it marasini\it* vaivarovata, vi \it marasin\it*iva kia ho ai numuara kahaqianarove.   
\p
\v 12 Navutaaka ai aatarake kaurira haika ai amira, virara ekaa vo vatanaa vo vatanaaka irivarave. Are keke tina uvara ekaa vataini vaika vira irivarave. Ai iqoka vaiinti vika navutaaka naatu qetake kante viha nai aiqu nai aiquqaa ntavate, kuntavaivaima vare vataini kaavu ntivarave, tiro. Noravano Kotiva minti tura.   
\s1 King Nebukanesaava Isipini aniainarara tura  
\p
\v 13 Babironi vika King Nebukanesaava ani Isipi hampata iqoka raqireva auti vau entara Noravano Kotiva maa uvara ti tiva timiro tiharo,   
\p
\v 14 Are Isipini vai vatukara Mikadoliqive, Tapanesiqive, Memfisiqive, vaihara viraqi variaka maa uvara vika tiva nimiane: Ne navutaaka hampata iqoka raqireka qeramate variate. Iqoka paipevano vaakama ani ni tataaqa varia vatanaaka aruqiro vi vaivo.   
\p
\v 15 Ho nana kaarae navutaaka ni iqoka vaiinti naatara kevarave? Te Noravano Kotika vika venta kaariramanta vika kia ho himpi vaivarave.   
\p
\v 16 Vika qaiqaa qaiqaa nai aiquqaa nai aiquqaa ntavateha kuntavaivaima vare hiqinti tiha, Oho, kaiqenavu qaqirake tentanavu maaqaini kante vuare. Kaiqenavu ruqemake vuariraro navutaaka iqoka paipevano kia tinavu arukaarire, tivarave.   
\p
\v 17 Vika qaqirake maaqaini aninte tiha, Pero vaiinti Isipi avuhainaava vaireva, viva qumina uva noraiqaakero ti vaivave. Viva vi entara tinavu kahaqiataara vaivaro kia kahaqirave.   
\p
\v 18 Te Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka Avuhainauka vikave. Te ekaa enta qaqi variqi vi vauna Variqauka tiha, Ni Isipi naatara kaarirava vovano anianarove. Tabo Aiqinavano vo aiqina vo aiqina uri aatara kero vaintema kero, vi vaiintira kempukavano uritara keroma vaivo. Kaameli Aiqinavano nora namariqaahairo uritara kero vaintema kero, vira kempukavano varianarove.   
\p
\v 19 Ne Isipini variaka, navutaaka ni rumpa vare virara iriha, ne nenta vare vi haikara qeramake vataate. Vika Memfisi vatuka vehi autu taiqa keha naavu maaqa rukavu raakavuma kaivaro kia voqavanovata viraqi varianarove.  
\v 20 Isipivano vaireva, purumakau nahe koqera voqaava vaivarovata, \it noti\it* mantaraihairo mpora vovano vira nkaqa kareva anianarove.   
\p
\v 21 Isipi vika vo vatanaa iqoka vaiinti monu koqaama taaka vaireka vika, purumakau naati koqeka voqaara variavo. Iqoka raqi entara vika kia himpi iqoka raqiraiti, vika ekaa qetake ruqemake vivarave. Vika qoraiqama vi entava aumaiqivo. Vi entara vika vehiqama vivarave.   
\p
\v 22 Navutaaka iqoka raqireka kempukaiqamake animanta Isipi iqoka vaiinti vika memaruvano \it sisi\it* tivakeharo qetakero vintemake, navutaaka naatu qetake vivarave. Katari tuqu taaquma kaantemake, navutaaka iqoka rori vare, Isipi iqoka vaiinti teqa taaqama kevarave.   
\p
\v 23 Isipi vatanaaka vaireka, airi katari nantaqi vaira voqaara variamantavata, vika teqa taaqama kaaka nái airitahaama variavo. Kaintaaqa airitahaa vaimantavata, navutaaka vikavata uri naatarake nái airitahaa variarara tiro, vaiintivano kia ho vika kaara ntivarave.   
\p
\v 24 Isipi vatanaaka vaimanta \it noti\it*hainauka vika naatarake kaurira haika vika nimivarave. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\p
\v 25 Isareri Variqa Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava mintima tivo: Tebesi vatukaqi variaka una variqa Emonirave, Pero vaiintive, ekaa Isipi vika una variqa vokirave, Isipi avuhainaukave, Pero vaiintiqaa muntuvi variakave, te ekaa vika qoraiqama nimitarerave turo.   
\p
\v 26 Babironi vika King Nebukanesaava nai iqoka qiata vaiinti hampata Isipi vika arukareva auti vaira te vika kauquqi karerave.  
\p Ho naantiara vo enta te Isipi vika qaqi kaariramanta vika tota variantemake, qaiqaa koqemake Isipiqi vaivarave. Te Noravano Kotika vi uvara tiva tauro, tiro.   
\s1 Noravano naantiara nai vaiinti nahenti ruaruama nimitaainarara tura  
\p
\v 27 Ho Isarerivauvo, kia qeteha variate. Ne Iekopiva kuvuarama taika ti kaiqa vaiinti nahentima variavo. Naantiara te niara vataihai nivata, ne kuvuarama tekavata, ni rumpateka kauquqihai ruaruama nimitarerave. Vi entara ne Iekopiva kuvuarama taika orurante ani nenta vataqaa maateraiqamake vaivaro, kia voqavanovata ni aatu itaaina haikara nimiramanta ne koqemake variqi vivarave.   
\p
\v 28 Te Noravano Kotika ne Iekopiva kuvuarama taika ti kaiqa vaiinti nahentiara mintima turo: Te tentavano ni hampata vaunarave. Te ni raumpirima kauramanta ne vo vataini vo vataini variarave. Ho naantiara te vi vatanaa vi vatanaaka vehi autu taiqa kaaina entara te kia ni ekaara vehi autu taiqa karerave. Ne qora kaiqa varaara kaara te nivata ntaihaainarave. Ho te kia hampiqama keha ni utetaraiti, avuqavuqama keha ni utetarerave. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\c 47  
\s1 Noravano Pirisia vatanaakara tura  
\p
\v 1 Tota kia Isipi vika Pirisia nora vatuka Gaasa hampata iqoka raqu entara, Noravano Kotiva Pirisia vatara vo uva ti tiva timura.   
\p
\v 2 Viva tiharo, Tavaate. \it Noti\it* mantaraihairo huvura namarivano noraiqama kero tuvi vaivo. Vi namariva auvanteharo ekaa Pirisia vata naavuma kero, ekaa vatukave, vaiinti nahentive, vehi autu taiqa kaanarove. Vi vatanaaka voqamake vika naatu qeteha ike mpo tiha iqi ratevarave.   
\p
\v 3 Vika navutaaka ohi aiquvano auva ntaainarave, vika iqoka kaarivano karara karara tina iri ˻vika qetake aiqu autute kantama vivarave˼. Vi entara vika noka qoka kia tuqantaavi nái vaintivara kahaqivaro, vika kauquvano iri anta viraro, vika kempukavano kia varianarove.   
\p
\v 4 Pirisia vatanaaka vehi autu taiqake entava anintaivo. Vika kahaqi varia vatanaaka Taiaave, Saidonive vikavata taiqavi entava anintaivo. Eo, te Noravano Kotika Pirisia vatanaaka Kariti \it airani\it* qaqi variakavata vehi autu karerave.   
\p
\v 5 Gaasa vatukaqi variaka iqi rateha nái qiata kauhi muquke vaivarave. Asakeloni vatukaqi variaka vika kia ho uva tiraiti, evaara vaivarave. Ne uqitaini hini kiaka kia arukaamanta qaqi variaka, ne tairentae muntuka qoraiqimanta vaira qaqirake, kia qaiqaavata nenta vaata teqa taaqama ke vaivarave?   
\p
\v 6 Ne tiha, Oho, tairentae Nora Kotira iqoka paipevano kia qaiqaavata tinavu aruqiro viraitiro, qaqi varianarove? Iqoka paipevauvo, qaqirakera nena utaqi qaiqaa otu vaihara auraara variane, ti variavo.   
\p
\v 7 Ne minti tivarovata, iqoka paipevano kiama auraara varianarove. Te Noravano Kotika virara kempukaiqamake tiha, Are Asakeloni vatukaqi variakavata nora namari auvahini variakavata qaqiqai aruqira vuane tunarave, tiro. Noravano Kotiva minti tura.   
\c 48  
\s1 Noravano Moapiara tura  
\p
\v 1 Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava Moapi vatanaakara mintima tivo:  
\pi1 Te Nebo vatukaqi variakara oho tiva nimitauro. Navutaaka vika vehi autu taiqama kevarave.  
\pi1 Vika iqoka raqiha Kiriataimi vatukavata aatara kevarave. Vika kempuka vaantaavura aututaara viravata rukavu raakavumake, ravantiaqa aquke, viraqi variaka kaurira haika nimivarave.   
\pi1
\v 2 Moapi vatanaaka nora autu vataa entava taiqa vivo.  
\pi1 Navutaaka Hesaboni vatukaqi vaiha Moapi vatanaaka vehi autu taiqakera virara nai tiva ami nai tiva ami tiha, Aniqenavu Moapi vatanaaka aru taiqa kaare, tivarave.  
\pi1 Vika Matimeni\f + \fr 48:2 \ft Matimeni: Evaara\f* vatukaqi variaka hampata iqoka raqi vaimanta vika anomake evaara vaivarave. Iqoka paipevano vikavata avataqiro viharo vika arukaanarove.   
\pi1
\v 3 Ho iriate. Horonaimi vatukaqihai vaiinti nahenti mpo ike tiha, Oho, navutaaka ekaa maa vatukaraqi vai haikara anomake qoraiqamake variavo, ti variavo.   
\pi1
\v 4 Navutaaka Moapi vata maata vehi autu taiqa kaamanta naati vainti vika noraiqaake iqi rate variavo.   
\pi1
\v 5 Vika Luhiti vatukaini vua aararaqaa oru viha qaqiqai iqi rataqi vi variamanta, Horonaimini otu vua aararaqaa vaiinti nahenti keke tivaqi viha iqi rate variavo.   
\pi1
\v 6 Ho ruqemake vuate. Navutaaka ni arukevorave ti, kantama vuate. Aahara vataini aakau donkivano kantaintemake, nevata kantama vuate.   
\pi1
\v 7 Moapini variaka, ne nenta kempukarave nenta airairarave noraiqaake iriha, vi haikava homa tinavu kahaqianarove tiara kaara, navutaaka ni naatara kevarave. Vika ni una variqa Kemosira vare, vira \it pirisi\it*vata qiata vaiintivata rumpa vare nái maaqaini vuru kevarave.   
\pi1
\v 8 Kia vo vatukavano qaqi varianarove. Navutaaka ekaa vo vatuka vo vatuka vehi autu taiqa kevarave. Vika uqita vata vevaini vairavata, uqita vata veraini vairavata, anomake qoraiqama kevarave. Te Noravano Kotika minti turo.   
\pi1
\v 9 Navutaaka Moapi vata maata qoraiqama kerara iriha, ori vo mini vaavi arataate. Moapi vataini ekaa vo vatuka vo vatuka anomakero qoraiqama viraro nuqihi vatukaqai vairaro kia vovanovata viraqi varianarove.   
\p
\v 10 (Popohaimanta Noravano vika nimitai kaiqara kia vareka vika vaaquqama vuate. Naarevano vika iqoka paipeqaa kia vairauka vikavata vaaquqama vuate.)   
\s1 Moapi vehi autu taiqake entava aumaiqi vaivo tura  
\p
\v 11 Noravano Kotiva tiharo, Tota entaqaahai Moapi vatanaaka koqemake variqi aniamanta navutaaka kia aninte vika rumpa vare nái maaqaini vuru kaarave. Vika vaireka, koqe \it uaini\it*vano nora kureqi qaqi vaivaro kia vovano vira varakero vo \it votori\it* vo \it votori\it*qi qihia kaara voqaara vairave. Mintimake vaivaro \it uaini\it* viva qaqi hiakaa ivaro vira muntavanovata qaqi koqe iro vairave.   
\p
\v 12 Moapi vika mintimake vaivarovata, vo enta anintairaqe te vi entaraqaa vaiinti vokika vara kaarimanta vika Moapi vatanaaka qoraiqama kevarave. Nora kureqihai \it uaini \it*vo \it votori\it* vo \it votori\it*qi qihiake, viraqaahai \it votori \it*vika rukavu raakavuma kaantemake, navutaaka Moapi vatanaaka qoraiqama kevarave.   
\p
\v 13 Vi entara Moapi vika tavaivaro nái una variqa Kemosiva kia ho vika kahaqama nimitaira vika kaurivarave. Haaru Isareri vika Betelini purumakau naati \it maraqura/varaha\it* autuke tinavu variqave tiavaro vi haikava kia ho vika kahaqama nimitaimanta vika kauruantemake, Moapi vikavata kaurivarave. \f + \fr 48:13 \ft 1 King 12:28-29 \f*   
\pi1
\v 14 Moapi vaiintivauvo, ne nantihae nenta mahuta tiha, Tenavu iqoka vaiinti tarukave. Tenavu kia qetaraiti, kempukaiqaake iqoka raqi vauraukave, tiavo?   
\pi1
\v 15 Naantiara navutaaka Moapi vata maata qoraiqamake, ekaa vo vatukavata naatara kevarave. Vika iqoka raqiha Moapi qaraaka vaiinti koqeka teqa taaqamake arukevarave. Te Avuhainauka Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka vi uvara turo.   
\pi1
\v 16 Moapi qoraiqamavi entava aumaiqi vaivo. Vi entava vaakama anintaanarove.   
\pi1
\v 17 Ne Moapi auvahini variaka vira nora autuara kankomake iriaka, Moapi vatanaaka qoraiqama virara iriha ne vikara iqi rata nimitaate.  
\pi1 Ne Moapiara mintima tiate: Mpo, navutaaka Moapi avuhainaara kauru kinta kaavo. Moapi kempukavanovata vira nora autuvanovata taiqa viro, kia qaiqaavata vaivo, tiate.   
\pi1
\v 18 Ne Diboni vatukaqi variaka ne nenta nora autu vatera qaqirake, konkoma kanta tuvu variate. Moapi vehi autu taiqa keka vika ni hampatavata iqoka raqiha ni vaantaavura rukavu raakavuma aqukevarave.   
\pi1
\v 19 Ne Aroe vatukaqi variaka oru aara auvahini himpi vaiha, vaiinti nahenti ruqemake vi variakara ireha tiha, Nana haikavanoe qovarama vimanta ne ruqemake vi variavo? tiate.   
\pi1
\v 20 Ne minti timanta vika niara mintima tivarave: Navutaaka Moapi aatara kaavaro vira kaara tinavu autu vatainiqama vivo. Mpo, ne tinavu hampata iqi rateha ike mpo tiate. Ne Anoni Namari auvahianta vi aniha aakara nteha mintima tiate: Navutaaka Moapi vata maata vehi autu taiqa kaavo, tiate.   
\p
\v 21 Vika qora kaiqa varaara kaara te Noravano Kotika navutaaka qaqi kaari vika uqita vata veraini varia vatukauka maaka ntaihevarave:  
\p Holoni, Jasa, Mefati,  
\v 22 Diboni, Nebo, Beti-Dibalataimi,  
\v 23 Kiriataimi, Beti-Gamuli, Beti-Meoni,  
\v 24 Kerioti, Bosara, ekaa Moapi vataini vo vatuka vo vatuka niarainive aumantove vaika, te Noravano navutaaka qaqi kaari vika ekaa naatara kevarave.   
\p
\v 25 Moapi vatanaaka kempukavano taiqama vivo. Vika kia ho qaiqaa iqoka raqivarave. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\s1 Noravano Moapi vika vara vatainiqama kaainarara tura  
\p
\v 26 Noravano Kotiva tiharo, Moapi viva kia ti Nora Kotika vevaaraini vaireva auti vaira kaara, ne ti arara ite vaina \it uaini\it*ra vira amivaro nero vueraiqaa vuarire. Vira qaqi kaivaro viva nai vuru vihi taainaraqi kumparaa kaamparamaqiro viramanta vokika vira tave naaraihama amitaate.   
\p
\v 27 Moapivauvo, are Isareri naaraihama nimite varianara taurue kaaro? Are vikara muara vaiinti nahenti variavo tivakehara, vikara qora uva tihara nena qiatavata runkinkiri i varianarave.   
\p
\v 28 Ne Moapini variaka, ne nenta vatuka, vo vatuka vo vatuka ke, ori onkaiqi oru variate. Uviri vovano nai naavu onkai qoraiqiraqi kaqatero vaintemake, nevata mini oru variate.   
\p
\v 29 Moapi viva nai autu tuaherake vairave, nai mahuta ti vairave, viva aiqi nunurama varero vo vatanaakara qumina vatanaakave ti vairave, tenavu ekaa virara irunarave.   
\p
\v 30 Te Noravano Kotika viva nariara noraiqaakero iri vairara kankomake irunarave. Ho viva nai mahuta ti vai uvava qumina uvaqaima vaivo. Viva vare vai kaiqavavata qumina kaiqaqai varianarove, tiro.   
\p
\v 31 Vira kaara te Moapiqi variakara iqi rata nimitarerave. Te Kiri-Heresiqi variakaravata ike mpo tiva nimitarerave.   
\p
\v 32 Te Jaseqi variakara iqi rata nimitarerave. Te Sipimaqi variakara nai voqavata iqi rata nimitarerave. Tota vi vatukaraqi \it uaini\it* naaquntavano raapama viro viviro, vuru Qutu Vi Varuvara auvahianta oruntero, Jase Varuvainivata oruntorave. Vate navutaaka ni \it uaini\it* naaquntavata \it fiki\it* katarivata qoraiqama kaavo.   
\p
\v 33 Moapi naaho maataqihai vaiinti nahenti kia qaiqaa quaheha kara qantuke vare variavo. Te vika ravaaqavu kauramanta vika kia qaiqaa \it uaini\it* tava aiquqohai ntava tatike quaheha aakara ntaraiti, vate vika aakara nteha ike mpoqai ti variavo.   
\p
\v 34 Moapi vataini, vo vatuka vo vatukaqihai vaiinti nahenti navutaaka naatu qeteha noraiqaake aakara nteha ike mpo ti variavo. Hesaboniqive, Elealeqive, Jahasive, Soaaqive, Horonaimiqive, EkalatiSelisiaqive, vihai vihai ekaa vaiinti nahenti noraiqaake ike mpo ti variavo.  
\p Nimirimi Namarivanovata aaharaiqama viro, kia qaiqaa tuvivo.   
\p
\v 35 Moapini vo aiqina vo aiqinaqaa vaiha vika nái una variqara \it ofaa\it* autu nimiteha, koqe unta i haikaravata iha quara nimite variaka, te vika vehi autu taiqa karerave. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\p
\v 36 Vira muntuka qoraiqivaro aanumaara vuaqe vai vaiintira voqaara, ti muntukavata qoraiqimanta te Moapi vikara iqi rata nimite vauro. Vira voqaantemake te Kiri-Heresiqi varia vaiintikaravata iqi rata nimite vauro. Ekaa vika vataa haikava taiqama vivo.   
\p
\v 37 Vika ekaa nái qiata kauhi muquke, nái okauvata toqa aqu kaavo. Vika ekaa nái kauqu teqa taaqamake, kovaara utavaaqa nonkute variavo.   
\p
\v 38 Noravano Kotiva tiharo, Tave qoraiqira qaqira kero rukavu kaintemake, te Moapivata qaqirake qoraiqama kauro. Vira kaara vi vatanaaka nái naavu qiataqaave, vaiinti nahenti ruvaaqumavi varia vatukarainive vaiha qaqiqaqi rate variavo.   
\p
\v 39 Oho, Moapi anomakero qoraiqama vivo. Viva kauriharo nai viri kukeqa tero tuqantaaviro vaivo. Ho iriate. Moapiqi variaka noraiqaake iqi rate variavo. Moapi vata auvahini varia vatanaaka vira taveha naaraihama amite variavo. Vika viva qoraiqama viro vaira taveha, virara tinavu haatu ite vai haikarave ti variavo.   
\p
\v 40 Noravano Kotiva tiharo, Tavaate. Memoravano nai aroka rairakero vo haika arukareva kante otu vi vaivo.\f + \fr 48:40 \ft Uva tuqantaakero navutaaka Moapi hampata iqoka raqireka auti variarara tiro \f*   
\p
\v 41 Navutaaka Moapi hampata iqoka raqiha vo vatuka vo vatuka vareha, vika kempukaiqamake aututaa vatukaravata varevarave. Nahentivano vainti vatareva iharo qetaintemake, vi entara Moapi iqoka vaiinti vikavata qeteha vaivarave.   
\p
\v 42 Moapi vika nái autuaraqai noraiqaake iriha kia ti Nora Kotika vevaaraini vaireka auti variara kaara, te navutaaka qaqi kaariramanta vika Moapi vehi autu taiqa kevarave.   
\p
\v 43 Noravano Kotiva tiharo, Aatu itaaina haikavave, hiqainti quvike vataavave, vaara vuike vataavave, vi haikava ni Moapi vekama vaivo, tiro.   
\p
\v 44 Aatu itaaina haikaraqihairo ruqema kero virava viva hiqainti quvi tainaraqi aqu vuanarove. Hiqainti quvi tainaraqihairo qaqini vaarintainara vaaravano vira ravaaqavu kaanarove. Te Moapini variaka qoraiqama nimitaaina entara vo kaama taunarara ti, te vi entaraqaa vika qoraiqama karerave, turo.   
\p
\v 45 Vaiinti nahenti vo kiaka ruqemake Hesaboni vatuka aaqaini oru variavaro vika kempuka taiqa vimanta tavaavaro ihavano vi vatukara itakero Sihonira\f + \fr 48:45 \ft Haaru Amo vika King Sihoniva Hesaboniqaa raqiki vaura. \f* avuhainaa naavuvata itakaira kaara, vika kia ho vatuka viraqi oriqeteva vairave.  
\p Iha viva itaqiro viharo Moapi vika avu naavu tatoqa kero, vika nái mahuta ti variaka qiata vuhaarivata tatoqa kaanarove.\f + \fr 48:45 \ft Vo uva: Iha viva itaqiro viharo raapama viro ekaa Moapi vatavata vatukavata ita taiqa kaanarove. \f*   
\p
\v 46 Ne Moapini variakara te niara oho tiva nimitauro. Una variqa Kemosira autu tuaherake variaka, navutaaka vika ekaa vehi autu taiqake, vika maaqu raavuravata rumpa vare vuavo.   
\p
\v 47 Moapi vika mintimake qoraiqamavi variqi viqevata, naantiara vo enta te vika koqema nimitaari vika tota koqemake variqi vuntemake, qaiqaa koqemake variqi vivarave. Te Noravano Kotika Moapi vikara vi uvara tiva taunarave, tiro.   
\c 49  
\s1 Noravano Amo vatanaakara tura  
\p
\v 1 Noravano Kotiva Amo vatanaakara mintima tivo: Ne una variqa Molekira autu tuaherake variaka, ne nantihae Gaatira ankuvano ia vatara varaavo? Ne Amo vatanaaka, nantihae Isareri vatuka, vo vatuka vo vatukaqi variavo? Isareri vika kuvuarama taaka airitahaama variavo. Vika homa te nái nimuna vataraqaa qaiqaa ani vaivarave.   
\p
\v 2 Ho vo enta anintairaqe te vi entaraqaa navutaaka nititama kaari vika ani iqoka raqiha Amo vika nora vatuka Raba aatarake, viraqi vai naavu maaqara ekaa rukavu raakavuma ke, ihaqohai vira tataaqa vai vatukara, vo vatuka vo vatuka ekaa tatoqa kevarave. Vi entara Isareri vika Amo kauquqihai nái vata qaiqaa ani varevarave.   
\p
\v 3 Hesaboniqi variaka, ne noraiqaake ike mpo tiha iqi rataate. Navutaaka Ai vatuka vehi autu taiqa kaavo. Ne Raba vatukaqi variaka, nevata kovaara utavaaqa nonkute iqi rateha, nenta vaata teqa taaqamake variate. Navutaaka ani ni una variqa Molekira vare, vira \it pirisi\it*vata, vira nora vaiintinavuvata rumpa vare nái maaqaini vuru kevarave.   
\p
\v 4 Ne Amo vatanaaka kia ti vevaaraini vaireka auti vaiha, ne nenta monu airairara noraiqaake iriha tiha, Nai taukae iqoka raqiha tinavu ho haatara kevarave? tiarave. Ho ne rauriha variate. Kia nenta mahuta tiate. Ni kempukavano taiqe vaivo.   
\p
\v 5 Te Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka mintima turo: Te hihai hihai aatu itaaina haikara vara kaariramanta ne ekaa qetake kantama vivarave. Ne ekaa nenta qaqi variqi virara iriha hampiara voqaara kante vaivaro, kia vovanovata ni iqoka vaiinti qaiqaa ruvaaquma kaanarove, turo.   
\p
\v 6 Amo vika mintimake qoraiqama vi vaiqevata, naantiara vo enta te vika koqema nimitaari vika tota koqemake variqi vuntemake, qaiqaa koqemake variqi vivarave. Te Noravano Kotika Amo vikara minti tiva taunarave, tiro.   
\s1 Noravano Idomu vatanaakara tura  
\p
\v 7 Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava Idomu vatanaakara mintima tivo:  
\p Temaanini koqe avu aato vataaka kiae maa entara variavo? Idomu vataini vo kiaka kiae maa entara ni koqe avu aato nimi variavo? Koqe avu aato avataqi vua okarava Idomuqi taiqae vivo?   
\p
\v 8 Ne Dedaaniqi variaka\f + \fr 49:8 \ft Vika Arebia vatanaaka Idomu \fqa sauti\ft  mantaraini vaura.\f* vatuka viraqihai ruqemake oru kukeqavi variate. Te Isova kuvuarama taika ntaihaaina entava anintaimantara ti, te vika vehi autu taiqa karerave.   
\p
\v 9 Vaiinti \it uaini\it* tava hiqireka iha, kia ekaa tava hiqi karaiti, vika taaraiqa naaquntaqaa qaqi ke variarave. Muara vaiinti entaqi aniaka, vika kia ekaa haika muara vara karaiti, vika nái antuqa vai haikaraqai vare variarave.   
\p
\v 10-11 Vika mintiqevata, te Isora ankuqihai ekaa haika vara karerave. Te vika kukeqavi varia vatukara qaqini vara kaari vika kia ho qaiqaa kukeqavi vaivarave. Vika viqa vaintive, tentoqa nahentive, te vikaqai qaqi vehakuma nimitaari vika tiqaa muntuvi vaivarave. Ekaa vo kiaka te vehi autu taiqa karerave.   
\p
\v 12 Te Noravano Kotika Idomu vatanaakara tiha, Kia vikaqaa uva vaivo tuna vatanaaka, te vikaravata ti arara ite vai \it kaapu\it*raqihai naate tunarave. Te ni Idomu vatanaakara kiae naate tiainarave? Aqao, te niaravata vi \it kaapu\it*raqihai naate tivakeha ni ntaiharerave.   
\p
\v 13 Te Noravano Kotika tenta hutuqaa tiha, Te navutaaka qaqi kaari vika ani nora vatuka Bosaraqi vai naavu maaqara rukavu raakavuma kaivaro nuqihiqai varianarove. Vokika vira taveha nái kauqu runkinkiriha tiha, Vi haikara tenavu tavauraro haatuma itaivo tivarave. Vika vira naaraihama amiteha nái hana vaiinti atiha tiha, Bosara vatukavano vaaquqama vintema kera, arevata vaaquqama vuane, tivarave. Bosara vatukavanovata vira auvahini varia vatukaukavata ekaa enta nuqihi vatukaqai vaivarave, tiro. Noravano Kotiva minti tura.   
\p
\v 14 Te Ieremaiaaka tiha, Idomuvauvo, Noravano Kotiva vo uva ti tiva timivo. Viva vo vatanaa vo vatanaaka varianaini uva vara kero vikara mintima tivo: Ne nenta iqoka vaiinti ruvaaqumake Idomu hampata iqoka raqireka qeramate variate, tivo.   
\p
\v 15 Idomuvauvo, iriane. Noravano Kotiva ai kempuka taiqa kairamanta vokika ariara vehi vatanaave tivarave.   
\p
\v 16 Ne tiha, Ekaa vo vatanaa vo vatanaaka tinavu aatu qete variavo tivakeha nenta mahuta ti variarave. Ne minti tihavata, ne nenta unahaama tiavo. Ne verara ori onkai vainainive aiqinaqaave vaiha tiha, Tenavu maini vaiha kia navutaaka naatu qetaainarave, tiarave. Ho iriate. Hevikavano verara kantaaqaini nai naavu kaqatainaini ne oru mini vaivera, te verara vihai ni vara vataini muntu karerave. Te Noravano Kotika minti turo.   
\p
\v 17 Te Noravano Kotika tiha, Te Idomu vata maata anomake qoraiqama kaarimanta vokika vi vatara taveha voqamake qeteha ike mpo tiha nái kauqu runkinkiri ivarave.\f + \fr 49:17 \ft Jer 19:8 \f*   
\p
\v 18 Haaru te Sodomivata Gomoravata vitanta tataaqa vau vatukaukavata anomake qoraiqama kaunantemake, te Idomuvata qoraiqama kaariraro vi vataraqaa kia voqavanovata vairaro qumina naantaaka ntuanarove.   
\p
\v 19  \it Raioni\it*vano Iotani Namari auvahini vai nantaraqihairo ukauni anintero vi anima sipisipi raumpirima kaintemake, tevata vaaka Idomu vatanaaka raumpirima kaari vika nái vata maata ke viqe, te vo vaiinti kaama taariraro viva vi vataraqaa raqikianarove.  
\p Ho tavave ti voqaantema kero vaivo? Tavave tiriara aqao kia mintiane tianarove? Qiata vaiinti vovano hoe te vararera iaina kaiqara kuvai kaanarove?   
\p
\v 20 Virara irihama ne iri vaiqe te Idomu vatave, Temaaniqi variakave, qoraiqama nimitarera iaina uvara ni tiva nimiare. Te qaqi kaari navutaaka ani vika nái naati vainti hampata ekaa rarau vare vonaini vuru ke, vika vata maatavata anomake qoraiqama kevarave.   
\p
\v 21 Idomu vatanaaka vataini hiqintivaro nora auva ntairaro vatavano qaki qaki iramanta, vika ike mpo ti uvaravata Naare Namari vainaini vaika irivarave.   
\p
\v 22 Ho tavaate. Memora vovano nai aroka rairakero vo haika arukareva kantero otu vi vaintemake, navutaaka Bosara hampata iqoka raqireka ani variavo. Vi entara nahentivano vainti vatareva iharo qetakero vaintemake, Idomu iqoka vaiinti qeteha vaivarave, tiro.   
\s1 Noravano Damasikusiqi vaukara tura  
\p
\v 23 Noravano Kotiva Damasikusiqi vaukara mintima tivo: Taara vatuka Hamaatiqive, Apaatiqive variaka qora vakaaka iriara kaara vika qeteha variavo. Nora namarivano kia qihaaqama viro vaintema kero, vika muntukavano kia qihaaqama viro vaimanta variavo.   
\p
\v 24 Damasikusiqi variaka kempukavano kia vaimanta vika ruqemake vireka auti variavo. Nahentivano vainti vatareva qeteharo antura nti vaintemake, vikavata qeteha antura nti variavo.   
\p
\v 25 Nora autu vataa vatuka Damasikusiqi variaka mpo ike tiha, Tota tenavu maaqi vaiha quaheha vaunarave. Navutaaka aniara kaara tenavu ruqemake vuainarave, tiavo.   
\p
\v 26 Navutaaka ni qaraaka vaiinti vatuka vira aara vau arukevarave. Vika ni iqoka vaiinti ekaama arukevarave.   
\p
\v 27 Te Damasikusi vaantaavura ihaqohai tatoqa kaariraro ihavano ita varero BeniHadaativa kempukaiqama kero kaqatai naavu maaqaravata tatoqa kaanarove. Te Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka minti turo.   
\s1 Noravano Kedaa ankuaravata Haso vatukaravata tura  
\p
\v 28 Babironi vika King Nebukanesaava iqoka raqiharo Kedaa ankuvata Haso vatukavata naatara kora. Noravano Kotiva vikara mintima tivo: Ne Babironi iqoka vaiinti, iqoka raqiha Kedaa anku kuari urinaini variaka vehi autu taiqa kaate.   
\p
\v 29 Ne vika \it seri\it* naavu maaqave, vika sipisipive, vika naavuqi vai haikarave, vika kamerive, ekaa vi haikara nuntu ruvaaqumake varaate. Vi entara ne aakara nteha vikara mintima tiate: Oho, ekaa mantaraini aatu itaaina haikavaqai vaivo, tiate.   
\p
\v 30 Te Noravano Kotika ne Hasoqi variakara tiha, Kante ruqemake oru niaraini onavu vainanaini kukeqavi variate. Babironi vika King Nebukanesaava ni vehi autu taiqa kaaina uvara tivakero vataivo.   
\p
\v 31 Te Noravano Kotika tiha, Ne Babironi iqoka vaiinti oru vi vatanaaka hampata iqoka raquate. Vi vatanaaka tiha, Tenavu homa vauro. Navutaaka kiama ho ani tinavu hampata iqoka raqivarave, tiavarovata, vaantaavuravano kia vika vatuka ututuma taivaro kia qentivata vairave.   
\p
\v 32 Ne iqoka raqiha vika kamerive, purumakauve, sipisipive, varaate. Te vi vatanaaka nái tiriqaa kauhi qiquqamake toqataaka raumpirima kaari vika ekaa vona vona vi anima vivarave.  
\p Te vika vehi autu taiqa keka qaqi kaariramanta vika hihai hihai ani vika qoraiqama kevarave.   
\p
\v 33 Haso vatukavano qoraiqama viro aahara vataiqama viramanta qaakau vairiqai viraqi ani vaivarave. Kia vovanovata vi vatukaraqi qaiqaa ani varianarove. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\s1 Noravano Elaamu vatainiara tura  
\p
\v 34 Sedekaiava Iutaa avuhainaa vaiintiqama viro vau entara Noravano Kotiva Elaamu vatainiara ti tiva timiro tiharo,  
\v 35 Te Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka mintima turo: Te Elaamu huru tuateha iqoka raquaka ekaa aru taiqa kaariraro vi vatanaaka iqoka raqi kempukava taiqa vuanarove.   
\p
\v 36 Te ekaa mantaraihai navutaaka ntita vare viri kaari vika Elaamu hampata iqoka raqivarave. Viraqaahai te Elaamu vatanaaka raumpirima kaari navutaaka vika rumpa vare ekaa naato vataini vika vuru kevarave.   
\p
\v 37 Navutaaka vika arukareka aniqe te Elaamu vatanaaka aatu itaaina haikara nimiari vika voqamake qete vaivarave. Ti voqamakero arara ite vairaqe te vi vatanaaka anomake qoraiqama nimitarerave. Te qaiqaa qaiqaa iqoka paipe vara kaariraro viva vika vehi autu taiqa kaanarove.   
\p
\v 38 Te vika avuhainauka nái qiata vaiinti hampata ekaa vehi autu taiqa ke, vika vatukavata vare vikaqaa raqikirerave.   
\p
\v 39 Elaamu vika mintimake qoraiqama nimitevata, naantiara vo enta te vika qaiqaa koqema nimitaari vika tota koqemake variqi vuntemake, qaiqaa koqemake variqi vivarave, turo. Noravano Kotiva minti tura.   
\c 50  
\s1 Noravano Babironi vatanaakara tura  
\p
\v 1 Noravano Kotiva Babironi vatukavata vi vatanaakaravata ti tiva timiro tiharo,   
\pi1
\v 2 Are maa vakaakara kia kukeqa karaitira, vo vatanaa vo vatanaaka qoqaa tiva nimiane. Are vutora vo virini hiritairamanta vika vira tave, ai uva irireka aniate. Mintima tiane:  
\pi1 Navutaaka iqoka raqiha Babironi vatuka aatarama kaavo. Vika una variqa Maadukira kaurira haika amiha vira kempuka taiqa kaavo. Babironi vika una variqave, \it maraqurave/varahave,\it* kaurira haika varaavo.   
\pi1
\v 3 Babironini \it noti\it* mantaraini varia vatanaaka ani Babironi hampata iqoka raqiha vika vata maata qoraiqama kaivaro aahara vataiqama vuanarove.  
\pi1 Vaiintivata aantau vahivata qetake vi vataraqaahai ruqemake vivaro kia vovanovata qaiqaa vi vataraqaa varianarove, tiro.   
\s1 Isareri vika nái maaqaini orurante anivarave tura  
\pi1
\v 4 Noravano Kotiva tiharo, Vi entara Isarerivata Iutaavata ruvaaqumavi vaiha iqi rateha ti nái Variqa Nora Kotika rantareka anivarave.   
\pi1
\v 5 Vika Saionini vua aarava tantoe vaivo tivakeha vi aararaqaa vireka auti vaivarave. Vika qaiqaa ti Nora Kotika hampata vohaa vaiha uva tiva taatauke tiha, Tenavu kia vi uvara raqa karaiti, ekaa enta iriqi virerave, tivarave.   
\pi1
\v 6 Ti vaiinti nahenti vika vaireka, aiqinaini sipisipi kakakima vuaka voqaara variarave. Sipisipi qoka vika ntita vare hampi aara numiqaamanta vika vo aiqina vo aiqina vaura hampiara voqaara niha nái maaqaini auraara varia vatara tauru kaarave.   
\pi1
\v 7 Vika mini ni variamanta nai taukae vika tavama keha, vika qoraiqama nimite variarave. Vika navutaaka tiha, Vika Nora Kotira nái kaivaqaukavara virara noraiqaake iri varia Variqara, vira uva iriqi vuataara vaimanta, vika vira uva raqa kaarave. Mintiara kaara tenavu vika qoraiqama nimitaarera, kia tinavuqaa uva varianarove, tiarave.   
\pi1
\v 8 Ti vaiinti nahentivauvo, ne Babironi vatukaqihai ruqemake vuate. Babironi vika vata ke vuate. Memeraa qoravano nái kenauka ntita varero avuni vintemake, nevata avuni viha, vi vatara mini ke vuate.   
\pi1
\v 9 Te vo vatanaa vo vatanaaka kempuka vatanaaka, \it noti\it* mantaraini variaka vihi vaahi tiari vika vohaaraqi avitumavi vaiha, Babironi hampata iqoka raqireka nai naantiara nai naantiara ani vaiha, Babironi vika hampata iqoka raqiha vika naatara kevarave. Vika iqoka vaiinti taruka veva tutakeva kia qaqiana viraitiro, vaiinti aruke vairave.   
\pi1
\v 10 Navutaaka iqoka raqiha Babironi vata maata aatarake, viraqaahai iqoka vaiinti vika ekaa nái antuqavano vaina haikara Babironiqihai raqiake vare vivarave. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\s1 Babironi vatukavano qoraiqama vuainarara tura  
\pi1
\v 11 Noravano Kotiva tiharo, Ne Babironi vatanaaka iriate. Ne haaru ti vaiinti nahenti vata maata qoraiqama keha quaha keha viraqihai nenta antuqavano vai haikara vare aniarave.  
\pi1 Purumakauvano koqe ukau vainaini vaiharo quahaintemake, ne quahe variarave. Ohi qoranavu quaheha \it mpururu mpururu\it* tiantemake, nevata quaheha variarave.   
\pi1
\v 12 Ne mintimake variavarovata, ne Babironi vatuka virara tinavu norave ti varia vatukava kaurira haika varairaro vira autuvanovata vataini tuvi vuanarove. Babironi vatavano vaireva, qumina vataqai vaiharo aahara vataiqama viraro kia namarivata varianarove. Ekaa naato vatanaakaqihai ne vaireka, vehi vatanaaka vaivarave.   
\pi1
\v 13 Ti Nora Kotika arara itainara kaara, kia vovanovata Babironi vatuka viraqi vairaro nuqihi vatukaiqama vuanarove. Vokika mini vitare aitare iha vatuka vira taveha vika voqamake qeteha ike mpo tiha nái kauqu runkinkiri ivarave.   
\pi1
\v 14 Ne huru veva tuate variaka vontaqa vontaqa Babironi vatuka vira ututumate variate. Babironi vika ti Nora Kotika uva raqake variara kaara, ne kia hini veva qaqi tuataraiti, ekaa veva viraqohai vika ntaihaate.   
\pi1
\v 15 Ne vatuka vira ututumate vaiha vonahai vonahai iqoka raqirara aakara ntaate.  
\pi1 Tavaate, vaantaavuravano voqi voqi rukavu raakavuma viro hiqintiro vaimanta, Babironi vika tiha, Tenavu kiama ho raquainarave. Tenavu ni kauquqima vauro, tivarave.  
\pi1 Te Noravano Kotika vika tentaqaa vuntu karerave. Babironi vika vo vatanaaka qoraiqama nimitaantemake, ne vika tiqaa vuntu keha náivata qoraiqama nimitaate.   
\pi1
\v 16 Ne Babironi vataini kuvu kanaa uti variakave, kara qantu vare variakave, ekaama arukaate.  
\pi1 Ne vo vatanaaka Babironi vataini ani variaka, ne navutaaka iqoka paipe naatu qetake nenta maaqa nenta maaqaini kante vuate, tiro.   
\s1 Isareri vika nái maaqaini orurante anirara tura  
\p
\v 17 Noravano Kotiva tiharo, Isareri vika vaireka, \it raioni\it*navu sipisipi ntataqi viha raumpirima kaaka voqaara variavo. Avuni Asiria avuhainaava\f + \fr 50:17 \ft 2 King 17:6; 18:13 \f* naane vika ravaaqavu kero nama kairave. Vira naantiara ekaanaini Babironi vika King Nebukanesaava Isareri vika vuhaari rukavu raakavuma kairave.   
\p
\v 18 Virara irihama te Isareri Variqa Noravano Kotika mintima turo: Te tota Asiria avuhainaara qoraiqama amitaunantemake, te Babironi avuhainaara viravata Babironi vikavata qoraiqama nimitarerave.   
\p
\v 19 Te Isareri ntita vare nái maaqaini viri karerave. Sipisipi ukau ho namake variantemake, vika Kaameli Aiqinainive, Basaani vatainive, verara Efaraimunive, Gileaatinive, koqemake vaivarave.   
\p
\v 20 Vi entara te Isarerive Iutaave vehakuma nimi taura qaqi variaka vika uva nunka nimitaariraro kia vikaqaa uva vairamanta vo kikavata kia ho vikaqaa uva vatevarave. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\s1 Noravano Babironi navutaakara tura  
\p
\v 21 Noravano Kotiva Babironi navutaakara tiharo, Ne iqoka raqiha Merataimiqi variakave, Pekotiqi variakave aru ntataqi viha, vika ekaa aru taiqa kaate. Ne ekaa te tiva tauna uvara vira avataqi vuate. Te Noravano Kotika minti turo.   
\p
\v 22 Vika iqoka raqiha Babironi vata anomake qoraiqama kaamanta, ekaa Babironi vataini variaka iqoka raqi varia uva \it nontantara/otatara\it* iriavo.   
\p
\v 23 Tota Babironi viva vaireva, nora \it hama\it* voqaara vaiharo, viva ekaa vo vatanaa vo vatanaaka ruqutuke vairave. Ho vate \it hama\it* viva anomakero tairi taarima viro vaivo. Ekaa vo vatanaa vo vatanaaka Babironi vika qoraiqama vuara tave, ravukuvi nái kauqu runkinkiri i variavo.   
\p
\v 24 Babironivauvo, are ti Nora Kotika hampata iqoka raquanara kaara, te ai ravaaqavu karera vaara vuike vataurara, are vira kia tavaraitira, viraqi aqu vuanarave.   
\p
\v 25 Te Noravano Kotika ekaa haikaqaa raqiki vaurauka Babironi vataini vo kaiqa vararera ihara ti, te tenta auvihehavaa vatauna naavura qenti qantuake, viraqihai te tenta arara ite vai auvihehavaara qaqini vara veva kauro.   
\p
\v 26 Ne niara vataini variaka, ani Babironi vika hampata iqoka raquate. Vika \it uiti\it*ve, vo karave, ruvaaqumake vataa naavu maaqara rukavu raakavuma kaate. Vika vaantaavurave, naavu maaqave, rukavu raakavuma kaivaro vo kanta vo kanta orivanoqai kirikairiro variarire. Ne Babironi vatanaaka ekaa vehi autu taiqake, kia voqavata vehakuma nimitaate.   
\p
\v 27 Babironi iqoka vaiinti taruka\f + \fr 50:27 \ft Hiparu uva: vika qora purumakau\f* ekaa arukaate. Te vikara oho tiva nimitauro. Te Noravano Kotika vika qoraiqama nimitaaina entava anintaivo.   
\p
\v 28 (Iutaa vo kiaka Babironi vataihai ruqemake Ieruharemini orunte tiha, Tinavu Variqa Noravano Kotiva Babironi vatanaaka qoraiqama nimiteharo nai Naavuqaa vuntu kaivo, tiavo.)   
\p
\v 29 Ne huru veva tuataaka naarama kaimanta vika Babironi vatuka ututuma taivaro kia viraqihairo vovano ho ruqema kero vuarire. Ne vika qora kaiqa varaara virara iriha, náivata qoraiqama nimitaate. Vika vokiaka qoraiqama nimitaantemake, náivata qoraiqama nimitaate. Vika nariaraqai noraiqaake iriha, te Isareri Variqavano takuquke vaurauka uva raqa kaarave.   
\p
\v 30 Vira kaara navutaaka vika qaraaka vaiinti arikaimanta vika Babironi viraqi vo aara vo aara vau hiqintivi vaivarave. Vi entara navutaaka Babironi iqoka vaiinti ekaama arukevarave.   
\p
\v 31 Babironivauvo, are nena autuaraqai noraiqaakera iri varianara kaara te Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka ai navutaiqama amitauro. Te ai qoraiqama nimitaaina entava anintaivo.   
\p
\v 32 Babironivauvo, are nena mahuta ti variaravave. Ho are kuntavaivaima varera kaavuntiraro kia vovanovata ai kahaqirara are qaiqaa himpi vainarave. Te Babironini vo vatuka vo vatuka iha tuta kaariraro ihavano ekaa haika ita kaanarove.   
\p
\v 33 Te Noravano Kotika mintima turo: Babironi vika Isarerivata, Iutaavata qoraiqama nimiteha vikaqaa nora maara vate variarave. Vika Isarerivata, Iutaavata rumpateha kempukaiqamake tuateha, kia vika kuvantu kareka auti variarave.   
\p
\v 34 Vika mintiavarovata, Isareri ruaruama nimitaarirava vovano kempukavano vairove. Vira autu vaireva, Noravano Kotiva ekaa kempuka vataavave. Viva nai vaiinti nahenti antua nimiteharo, Isarerini qaiqaa ntita varero vuru kairamanta vika koqemake auraara vaivarave. Viva Babironini variaka qoraiqama nimitaira vika kia ho koqemake auraara vaivarave.   
\p
\v 35 Te Noravano Kotika tiha, Te iqoka paipe\f + \fr 50:35 \ft Iqoka paipe: navutaaka iqoka vaiinti\f* qaqi kaariraro viva Babironi vatanaakave, vika qiata vaiintive, vika koqe avu aato vataukave arukaanarove.   
\p
\v 36 Te iqoka paipe qaqi kaariraro viva Babironi una paropeti vaiintinavu arukaanarove. Vi vaiintika kia koqe avu aato vataukave.  
\p Te iqoka paipe qaqi kaariraro viva Babironi iqoka vaiinti ekaa arukaanarove. Vika voqamake qeteha variavo.   
\p
\v 37 Te iqoka paipe qaqi kaariraro viva Babironi iqoka ohive, iqoka \it kaari\it*ve, vo vatanaaka iqoka vaiinti vika kahuqeka, vikavata aruma kaanarove. Nahenti qeteha variantemake, vika qeteha vaivarave. Navutaaka qaqi kaarimanta vika Babironi monu airairave ekaa vo haikave varevarave.   
\p
\v 38 Vi entara nora kuarivano itaqiro viharo ekaa Babironini vai namarira aaharaiqama kaanarove. Babironini una variqa, airitahaa mpiqavi variamanta vaiinti nahenti vika avataqi viha vueraiqaavi variavo.   
\p
\v 39 Babironi vatukaqi kia qaiqaa vaiinti nahenti vaivaro, ekaa enta vi vatukava nuqihiqama viro varianarove. Aahara vataini varia aantau vahika, qaakau vairive, vukera voqaakave, vi haikavaqai mini variqiro vuanarove.   
\p
\v 40 Haaru te Sodomivata Gomoravata vitanta tataaqa vau vatukaukavata anomake qoraiqama kaunantemake, te Babironi vatuka qoraiqama kaariraro mini kia vovanovata vairaro qumina naantaaka ntuanarove.   
\p
\v 41 Ho tavaate. \it Noti\it* mantaraihai iqoka vaiinti nái avuhainauka airitahaa hampata ani variavo. Vika kempuka vatanaaka iqoka raqireka ani variavo.   
\p
\v 42 Vika huruve iqoka paipeve tuateha, vaiinti qoraiqama nimiterara quaheha, kia aaqurihama nimite variakave. Vika ohiqaa oquvi vaiha kante ani variavaro vika ohi aiquvano noraiqaakero auva nte vaivo. Vika Babironi hampata iqoka raqireka vontaqa vontaqa nai naantiara nai naantiara ani variavo.   
\p
\v 43 Babironi vika avuhainaava navutaaka ani varia vakaakara irivaro, vira aatu itaivaro qete vaivaro vira kauqu irianta vivaro vira kempukavata kia vaivaro vaivo. Nahentivano vainti vatareva iharo voqamakero antura ntiharo keke tintema kero, viva keke ti vaivo.   
\p
\v 44  \it Raioni\it*vano Iotani Namari auvahini vai nantaraqihairo ukauni anintero sipisipi raumpirima kaintemake, tevata vaaka Babironi vatanaaka raumpirima kaari vika nái vata maata ke vivaqe te vo vaiinti kaama taariraro viva vi vataraqaa raqikianarove.  
\p Ho tavave ti voqaantema kero vaivo? Tavave tiriara aqao kia mintiane tianarove? Qiata vaiinti vovano hoe te vararera iaina kaiqara kuvai kaanarove?   
\p
\v 45 Virara irihama ne iri vaiqe te Babironi vatukave, vika vata maatave, qoraiqama nimitaaina uvara ni tiva nimiare. Te qaqi kaari navutaaka ani vikavata vika naati vaintivata rarau vuru ke, vika vata maatavata anomake qoraiqama kevarave.   
\p
\v 46 Navutaaka Babironi naatara kaivaro uva \it nontantavano/otatavano\it* noraiqaakero auva ntairaro vatavano qaki qaki i varianarove. Vi entara Babironi vika ike mpo ti uvaravata ekaa vataini vaika irivarave, tiro.   
\c 51  
\s1 Noravano Babironi vatanaaka navutaiqura  
\p
\v 1 Noravano Kotiva tiharo, Te vo vatanaaka vahuru kaari vika Babironi vatanaaka navutaiqiha aaronaavano utintemake, Babironi vata maata qoraiqama kevarave.   
\p
\v 2 Te vo vatanaaka vara kaariramanta vika uvaivano rapa vuaqa kaintemake, vika vata maata ekaa qoraiqama kevarave. Vi entara vika ekaa mantaraihai ani Babironi hampata iqoka raqivarave.   
\p
\v 3 Ne Babironi vika navutaaka, nenta iqoka utavaaqa nonkute, nenta huru vuike vataate. Ne Babironi vika qaraaka vaiinti kia vehakuma nimitaraiti, vika iqoka vaiintivata ekaa vehi autu taiqa kaate.   
\p
\v 4 Ni vevavano vika aru kairamanta vika vo vatuka vo vatukaqive, vo aara vo aaraqaave, hiqintivi qutu vivarave.   
\p
\v 5 Te Isareri Variqavano takuquke vauraukave. Isarerivata Iutaavata ti uva raqa kaavaro vikaqaa nora uva vaimantavata, te Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka kia vika ekaara qaqira kaunarave.   
\p
\v 6 Ne Isarerivata Iutaavata Babironi ke ruqemake vuate. Nivata arukevorave ti, kantama vuate. Hauri Babironi vika qora kaiqa varaara kaara navutaaka nivata arukevorave. Te Noravano Kotika tentaqaa vuntu kaaina entava anintaivo. Te vika qora kaiqa varaarara iriha náivata qora koqaa nimiha huviqorave tirerave.   
\p
\v 7 Tota te ekaa vo vatanaa vo vatanaaka ntaiharera iha, Babironi vikara ne vi vatanaa vi vatanaaka ntaihama timitaate tunarave. Babironi vika vaireka, te tenta kauquqi \it kori kaapu \it*tuataunara voqaara variarave. \it Kaapu \it*viraqi ti arara ite vai \it uaini\it*va vaimanta ekaa vatanaaka \it uaini\it* vira namakeha vueraiqama vuarave.   
\p
\v 8 Ho Babironi viva naivata vaakama hiqintiro qoraiqama vuanarove. Ne vira iqi rata amitaate. Oru \it marasini\it* vare viri vira vaata teqa taaqama kaaraqaa aqu amitaate. Vira vaatavano hoe tavanta vuanarove?   
\p
\v 9 Aqao, tenavu Isarerive Iutaave vira kahaqirare ti, tavauraro vira vaatavano tavanta vuarirava kia ho vaivo. Ho kaiqenavu Babironi ke tentanavu maaqaini vuare. Noravano Babironi anomakero ruqutu keharo vehi autu kaivo. Viva qora kaiqa varai uvava nai uritara kero tonavuvano vainaini oru ntaivo.   
\p
\v 10 Noravano Kotiva Babironi vika tinavu qoraiqama timitaara kaara, viva náivata ntaiheharo tinavuqaa vuntu kaivo. Ho aniqe tenavu Ieruharemiqi variaka tinavu Variqa Noravano Kotiva tinavu ruaruama timitai uvara vuru tiva nimiare. ˻Naantiara Isarerivata Iutaavata mintima tivarave.˼   
\p
\v 11 Ne nenta veva viaru urohike, nenta kainkevata hirite variate. Noravano Kotiva Babironini variaka vehi autu taiqa kaaina uvara iritero Midia vataini variaka avuhainauka vahuri vaimanta vika Babironi hampata iqoka raqireka auti variavo. Babironi vika Nora Kotira Naavu qoraiqama kaarara iriharo viva viraqaa vuntu karevave.   
\p
\v 12 Ne vutora virini hiritaimanta navutaaka vira taveha, Babironi vatuka vaantaavura rukavu raakavuma kaate. Maimaraara raqiki vaika vo kikavata ntita vuru vataimanta vatuka avutaqihai kia vevante ruqemake vuate. Vaara autuke vataate. Noravano Kotiva tota nai tuntema kero, Babironi qoraiqama nimitareva auti vaivo.   
\p
\v 13 Babironiqi variakao, ne vaireka, Iufaretisi Namarivano vainainive, inaara namari vo namari vo namarivano vainainive, variarave. Ne iqoka raqiha vo vatanaa vo vataaka koqe airaira ia haikara vare vuru nenta naavuqi vataarave.  
\p Ho ne variqi vi vuru taiqe entava anintaivo. Naaqunta teqa kaantemake, navutaaka ne variqi vi entara taiqa kevarave.   
\p
\v 14 Noravano Kotiva ekaa kempuka vataava nai autuqaa uva tiharo, Te iqoka vaiinti airitahaa Babironi vataini ntita vuru kaariramanta vika kaintaaqa airitahaa vaintemake vaiha, iqoka raqiha Babironi vatanaaka naatarake vora ntivarave, tiro.   
\s1 Nora Kotira autu tuahera kora  
\pi1
\v 15 Noravano Kotiva nai kempukaqohairo maa vatara autukero vatorave. Viva nai koqe avu aatoqohairo maa vatara autukero vatero, vaiintivano \it seri\it* rairakero aqutaintema kero, naaruvavata rairakero vatorave.   
\pi1
\v 16 Viva tivaro naaruvavano karara tivaro nora aaqu nti vairave. Viva tivaro niara vataihairo tonavuvano kumpetaqiro ani vairave. Viva tivaro aaquakaavano uti vaivaro aaquvano nti vaivaro uvaivanovata uti vairave.   
\pi1
\v 17 Una variqa avataqi vi variaka avu aato kia vaimanta vika vo haikaravata kia iri tave variarave. Una variqa auti variaka vika una haikaqai auti variavaro, kia aiho vareva vi haikaraqi vaimanta vika kaurira haikama varevarave.   
\pi1
\v 18 Una variqa \it maraqura/varaha\it* vaireva, qumina haikaqaima vaivo. Ne vi haikarara naaraihama nimitaataarave. Noravano Kotiva ekaa vi haikara vehi autu taiqa kaaina entava ani vaivo.   
\pi1
\v 19 Iekopira Variqavano kia una variqa voqaara vairaitiro, viva ekaa haika autukero vataiva vaiharo, viva Isareriara tiharo, Vika tinta vaiinti nahentima vaivarave, tirave. Vi Variqara autu vaireva, Noravano Kotiva ekaa kempuka vataavave.   
\s1 Nora Kotira tipuqarara tura  
\p
\v 20 Noravano Kotiva Babironi vatanaakara mintima tivo: Ne vaireka, ti tipuqara voqaara variavo. Te iqoka raqirera iha tipuqara viraqohai vo vatanaa vo vatanaaka ruqutu keha rumpintiri raampintirima ke vaunarave.   
\p
\v 21 Te tipuqara viraqohai ohivata, vika tauvaqaqaa vaiha ni variakavata, rumpintiri raampintirima kaunarave. Te tipuqara viraqohai iqoka \it kaari\it*vata, vira aiqi utuakavata rumpintiri raampintirimaa kaunarave.   
\p
\v 22 Te tipuqara viraqohai vaiintive, nahentive, naampaive, kontave, qaraaka vaiinti nahentive, ruqutuke vaunarave. Te tipuqara viraqohai quvaaraa vaiintive, varaatave, ruqutuke vaunarave.   
\p
\v 23 Te tipuqara viraqohai sipisipi qokave, sipisipive, ruqutuke vaunarave. Te tipuqara viraqohai naaho kaiqa vaiintive, vira kaiqa purumakauve, ruqutuke vaunarave. Te tipuqara viraqohai \it kamaanira\it* vaiintive, qiata vaiintive, ruqutuke vaunarave.   
\p
\v 24 Ho te Noravano Kotika tiha, Ne Isarerivata Iutaavata tave vaiqe, te Babironi iqoka vaiinti Ieruharemiqi vaiha qora kaiqa varaara virara iriha, Babironi vatanaaka náivata qoraiqama nimitarerave.   
\p
\v 25 Babironivauvo, are vaireva, aiqinavano ekaa vata maata qoraiqama kaira voqaarama variaro. Ho te Noravano Kotika ai navutaakama vauro. Te verara onkaiqihai ai utu vare aqu kaarirara are ihavano tatoqa kai aiqinara voqaarama vainarave.   
\p
\v 26 Babironi vatukavano anoma kero qoraiqama viraro viraqi naavu maaqa kaqataa oriva kirikairiro vairaro kia vovano ori viraqihairo vo ori varakero naavu kaqaanarove. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\p
\v 27 Ne vutora virini hiritaimanta navutaaka vira tave iqoka raquate. \it Aanumaara/Noma\it* vuaqa kaimanta vo vatanaa vo vatanaaka vira uva iri, Babironi vatanaaka hampata iqoka raqireka qeramate variate. Maa vatanaaka naaraate: Araraatave, Minive, Asakenaasive, timanta aniate. Iqoka qiata vaiinti vo kaama taivaro viva avuni viharo Babironi vika hampata iqoka raquarire. Kaintaaqa airitahaa vaintemake, ohi airitahaa vare animanta iqoka vaiinti vika tauvaqaqaa vaarinte variate.   
\p
\v 28 Vo vatanaa vo vatanaaka naarama kaimanta vika qeramate Babironi hampata iqoka raquate. Midia vatanaa avuhainaukave, vika qiata vaiintive, vika vevaaraini varia vatanaakave, ekaa vika naarama kaimanta qeramate variate.   
\p
\v 29 Noravano Kotiva Babironi vata maata qoraiqama kareva auti vaivarora tiro, vi vatava qeteharo ntiri ntiri i vaivo. Noravano uva vatero tiharo, Te Babironi vata maata qoraiqama kaariraro vi vatava aahara vataiqama viraro, kia vovanovata mini ho varianarove, tirave.   
\p
\v 30 Tavaate. Babironi vika iqoka vaiinti iqoka qaqirake, nái kempukaiqamake aututaa vatukaraqi qaqima variavo. Vika kempukavano taiqa vimanta vika nahenti voqaara qeteha variavo. Navutaaka vaantaavura qentinavu ekaa rukavu raakavumake, naavu maaqavata ihaqohai tatoqa kaavo.   
\p
\v 31 Hihai hihai vokiaka vakaaka vare kante vuru avuhainaa vaiinti tiva ami tiha, Oho, navutaaka iqoka raqiha maa vatukara varaavo.  
\v 32 Vika namari taqe varianaini, voqi voqi vare, kapo vainaini vai ukaura qumpiarama kaamanta vira kaara tinavu iqoka vaiinti voqamake qete variavo, tiarave.   
\p
\v 33 Babironi vatuka viva vaireva, \it uiti rirurumake/ritatimake\it* vare varia vatukara voqaarama vaivo. Qamparakaama navutaaka \it uiti\it* teqake ritatima kaantemake, vika ani Babironi qoraiqama kevarave. Te Isareri Variqa Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka mintima turo, tiro.   
\p
\v 34 Ieruharemini variaka mintima tiavo: Babironi vika avuhainaava tinavu haatara kero voqamakero tinavu qoraiqama timitairave.  
\p Viva tinavu rumpa varero vonaini vuru kaimanta tenavu mini vairera, qumina kure voqaara vaunarave. Viva kunavano aantau nampiqama kaintema kero, tinavu nampiqama kairave. Viva tenavu vo haika vo haika koqe haika vataunara namakero, viraqaahairo tinavu vuru vihi kairave.   
\p
\v 35 Ieruharemiqi variaka tiha, Oho, Babironi vika tinavu qora okara autu timitaarave.  
\p Ho qaqi kaimanta navutaaka vika náivata vohaa qaramake qoraiqama nimitaate. Qaqi kaivaro Babironi vika tinavu arukaa naareva vikaqaa variarire, ti variara.   
\p
\v 36 Vika minti tiavaro Noravano Kotiva Ieruharemiqi variakara tiharo, Ho iriate. Te ni mantaraini vaiha niqaa vuntu karerave. Te Babironini tuvi vai namarirave, aruvuhairo nte vai namarikave, ekaa aaharaiqama karerave.   
\p
\v 37 Te Babironi vatuka qoraiqama kaariraro viraqi vo kanta vo kanta orivanoqai kirikairiro vaira qaakau vairiqai mini vi anivarave. Vokika vatuka vira taveha voqamake qeteha ike mpo tiha nái kauqu runkinkiri ivarave. Kia vovanovata viraqi varianarove.   
\p
\v 38 Babironi vika qaraaka \it raioni\it*navu noraiqaake uva tiantemake, uva ti variavo. \it Raioni\it* naatinavu rairai tiantemake, vika uva ti variavo.   
\p
\v 39 Ho vika karara narara vaiqe te vika nivuqaa nora kara qerama nimitaari vika airi \it uaini\it* namakeha vueraiqaavi naaraihamaqi vivi, vuru vaita aavata vivarave. Vika vaitaqi vivi, kia qaiqaavata himpivarave.   
\p
\v 40 Vaiintivano sipisipive memeraave arukareva ntita varero vintemake, te vikavata ntita vare vuru arukarerave, tiro. Noravano Kotiva minti tura.   
\s1 Babironi vatuka qoraiqama vurara ihi tura  
\p
\v 41 Naantiara Babironi vatukavano qoraiqama vuainarara iriha maantimake ihi tivarave:  
\pi1 Oho, navutaaka iqoka raqiha Babironi vatuka aatara kaavo.  
\pi1 Ekaa vo vatanaaka virara nai nora autu vataa vatukave tia vatukara navutaaka vira varaavo.  
\pi1 Oho, vate maa entara ekaa vo vatanaaka vi vatukara taveha tiha, Tinavu haatu ite vai haikava qovaraiqivo, tivarave.   
\pi1
\v 42 Huvura namarivano auva nteharo ekaa haika aqukaintemake, navutaaka airitahaa Babironi vatukaqi raapamavi qoraiqama kevarave.   
\pi1
\v 43 Babironi vataini ekaa vo vatuka vo vatuka anomakero qoraiqama viraro, naavu maaqa kaqataa oriva vivaqai kirikairiro vairaro, kia vovanovata mini vairaro, kia vovanovata aaraini vi anianarove.   
\s1 Noravano Babironi vika una variqa qoraiqama amitaainarara tura  
\p
\v 44 Noravano Kotiva tiharo, Te Babironi vika una variqa Belira\f + \fr 51:44 \ft Belira = Maadukira (Jer 50:2) \f* qoraiqama amitaariraro viva vo vatanaaka ia haikara muara varakero nampiqama kaira qaiqaa vuru vihi kaarire.  
\p Naantiara vo vatanaa vo vatanaaka kia qaiqaa nái \it ofaa\it* vare viva inaini vivarave. Vi entara Babironi vaantaavuravano hiqintuanarove.  
\v 45 Ti vaiinti nahenti, ne Babironi vatukaqihai ruqemake aniate. Ne nenta qaqi variqi virara iriha kante aniate. Hauri ti Nora Kotika arara itairava nivata qoraiqama kaantorave.   
\p
\v 46 Ne aaranahainaa uva, vo uva vo uva iriha, kia qeteha variate. Vo ihi vo uvavano aaranahairo qovaraiqivaro, vo ihi vo uvavano qovaraiqi vairave. Nai ari nai ari i vai uvavave, avuhainaava vovano avuhainaara vo hampata iqoka raqi vai uvavave, vi uvava aaranahairo qaqiqai qovaraiqianarove.   
\p
\v 47 Ho vo enta anintairaqe te vi entaraqaa Babironi vika una variqa \it maraqura/varaha\it* aututaa haikara qoraiqama karerave. Te ekaa Babironi vataini variaka kaurira haika nimiari, navutaaka vika arukeka vo aara vo aaraqaa hiqinti vaivarave.   
\p
\v 48  \it Noti\it* mantaraihai vo vatanaaka Babironi vataini variaka vehi autu taiqa kareka animanta, vi entara naaruvavanove vatavanove ekaa viraqi varia haikaukave quaheha aakara ntevarave.   
\p
\v 49 Babironi vika Isareri airitahaa aruke, ekaa vo vatanaa vo vatanaakavata arukaara kaara, vika hiqinti taiqavi entava aumaiqivo.   
\p
\v 50 Ne Isareri kia Babironi vika iqoka paipevano ni arukaika, kia Babironiqi varike viraiti, vaaka ruqemake kantama vuate. Ne niara vataini vaihavata, ti Nora Kotikara noraiqaake iriha, Ieruharemi viraravata kia tauru kaate.   
\p
\v 51 Ne Isareri tiha, Babironi vika Nora Kotira Naavuqi oriqete vira turuaraini qoraiqama kaara kaara, vo kiaka tinavuara qora uva tiamanta tenavu voqamake kauriha vauro, tiarave.   
\p
\v 52 Ho vo enta anintairaqe te vi entaraqaa Babironi vika nái una variqa \it maraqura/varaha\it* aututaara qoraiqama karerave. Babironi vataini navutaaka teqa taaqama keka antura ntiha keke ti vaivarave.   
\p
\v 53 Babironi vika naaruvaini oru vaiha, kempuka naavu vo kaqake vaiqevata, te vokika qaqiqai nititaari vika vi naavuravata vehi autu taiqama kevarave. Te Noravano Kotika minti turo, tiro.   
\p
\v 54 Ho iriate. Babironiqi vaiinti nahenti noraiqaake iqi rateha keke ti variavo. Navutaaka Babironi vata maata qoraiqama kaavaro uva \it nontantavano/otatavano \it*noraiqaakero vi ani vaivo.   
\p
\v 55 Noravano Kotiva Babironiqi variaka vehi autu taiqa kaanarove. Huvura namarivano noraiqaakero auva ntaintemake, navutaaka Babironi vika hampata iqoka raqiha noraiqaake aakara nte uvava Babironi vika keke ti uvaravata aatara kaanarove.   
\p
\v 56 Anomakero vehi autu nimitaarirava vovano Babironi vika hampata iqoka raqireva anianarove. Viva Babironi iqoka vaiinti rumpa varero vika huruvata kinta kaantama kaanarove. Te Noravano Kotika, Variqavano qora kaiqa vare variaka ruquti vauraukave. Te Babironi vika ruqutiha avuqavumake nái koqaavata nimirerave.   
\p
\v 57 Babironi vika nora vaiintive, vika koqe avu aato vataakave, vika qiata vaiintive, vika iqoka vaiintive, te tenta arara ite vai \it uaini kaapu\it*ra vika nimiariramanta vika vi \it uaini\it*ra namake vueraiqaa vivarave. Viraqaahai vika ekaara vaita aavata vi, kia qaiqaavata himpivarave. Te Avuhainauka Noravano Kotika ekaa kempuka vatauka minti turo.   
\p
\v 58 Babironi vaantaavura noraqora vaimantavata, navutaaka vira vataini ravantiaqa aqukevarave. Vaantaavura qentinavu nai vukai qentinavu vaimantavata, navutaaka ihaqohai viravata tatoqa aqukevarave.  
\p Vo vatanaa vo vatanaaka vukaari utuke kaiqa vara taivaro vika kaiqavano quminaiqama vuanarove. Ihavano vika vo kaiqa vo kaiqa vara tera itama kaanarove. Te Noravano Kotika vi uvara turo, tiro.   
\s1 Ieremaiaava uva vara kovaro Babironini vura  
\p
\v 59 King Sedekaiava 4 ihiara Iutaaqaa raqiki vau entara viva Babironini vireva uvaro vira kaiqa vaiinti vo, Neriaara maaqu Seraiaava vikantiro vura. Seraiaara naaquva Maseaava vaura. Ho te Ieremaiaaka Seraiaara virara uva vara kera Iutaa Babironini variaka tiva nimiane tunara.   
\p
\v 60 Te vuku voqi naantiara Babironi vata maata qoraiqama vuaina uvara, vo uva vo uva qara ntuva taunara  
\v 61 Seraiaara ami tiha, Are Babironini oruntera ekaa maa uvara kaara ntuva kairamanta Isareri vika iriate.  
\v 62 Minti tivakera Kotira aarehara tiane, Noravauvo, Are minti tianarave: Te maa vata maatara vehi auti taiqa kaariraro kia vaiintive, aantauvahive, viraqi vairaro ekaa enta viva qumina vatavanoqai varianarove tianarave. tiane.   
\p
\v 63 Ho Seraiao, are vuku viraqi vai uvara kaara ntuva taiqakera, Kotiravata aarama taiqakera, ori vo varakera vuku viraqaa rumpakera varera muntu Iufaretisi Namariqi aqu kaane.   
\p
\v 64 Namariqi aqukera mintima tiane: Maa vukuva namariqi otinintemake, Babironi vikavata vataini tuvini kia qaiqaavata uritare vaivarave. Te Noravano Kotika vika qoraiqama nimitaari vika anomake kaavuntivarave, tiane.  
\p Ho Ieremaiaava tu uvava maaqaahairo taiqero.   
\s1 Babironi iqoka vaiinti Ieruharemi varora  
\r (2 King 24:18–25:7)  
\c 52  
\p
\v 1 Sedekaiava 21 ihi varakova Iutaa avuhainaa vaiintiqama viro vaiharo Ieruharemiqi 11 ihiara ˻Iutaaqaa˼ raqiki vaura. Vira nova Hamutaliva Lipina vatukaihainaava Jeremaiaara raavuravano vaura.   
\p
\v 2 Jehoiakimiva qora okara autuntema kero, Sedekaiava vivavata Nora Kotira avuqaa qora okara auti vaura.   
\p
\v 3 Iutaavata Ieruharemiqi vaukavata qora okara auti vaura kaara, Nora Kotira voqama kero arara itovaro viva ekaara vitini vi vaiinti nahentikara popohovaro vika nai avuqaahairo qaqini vara kora.  
\p Ho Sedekaiava kia Babironi avuhainaa vaiinti vevaaraini vaireva auti vaura kaara  
\v 4 Sedekaiava 9 ihi 10 tora Iutaaqaa raqiki vau entara Babironi vika King Nebukanesaava nai iqoka vaiinti ekaa ntita varero ani Ieruharemi vatuka ututumatero aaqaini vaiharo nai \it seri\it* naavu maaqa kaqatero vaura. Vika Ieruharemi vatuka ututumate viraqaa vaarinte raquare ti, vata quvike vuru vaantaavura tataaqa nte vaura.   
\p
\v 5 Babironi vika Ieruharemi vatuka ututumate variqi anuvaro Sedekaiava 11 ihiara Iutaaqaa raqiki vau entara  
\v 6 vi ihira 4 tora 9 entaqaa Ieruharemiqi karavano ekaa taiqa vuvaro vika kara neva kia vaura.   
\p
\v 7 Vi entara Babironi vika vaantaavura hini mantaraini ravantiaqake vatukaqi oriqetora.  
\p Mintumanta iqoka vaiinti Ieruharemiqi vauka qetake entaqi vika ekaa ruqemake vura. Babironi vika Ieruharemi vatuka ututumate vaumantavata, avuhainaara kaqava tataaqa qenti vo vaantaavura taaraqanta vaunaini vika ruqiare vevante, Ieruharemi ke Iotani Uqitaini vireka vura.   
\p
\v 8 Mini vireka vumanta Babironi iqoka vaiinti King Sedekaiara avataqi vuvaro viva Ieriko Uqitaini otu vumanta Sedekaiara vira iqoka vaiinti vika vira qaqirake ruqemake nariara nariara raumpirima vura.   
\p
\v 9 Vika vumanta Babironi iqoka vaiinti Sedekaiara ravaaqavu vare Nebukanesaava Ripila vatukaqi vaunaini vuru kovaro viva viraqaa uva vatero \it ko\it* tiva taiqa komanta  
\v 10 vika Sedekaiara maaqunavu ntita vare vuru Sedekaiara nai avuqaa aruke, Iutaa qiata vaiinti vikavata ekaa arukora.   
\p
\v 11 Mintuma kovaro Nebukanesaava tumanta vika Sedekaiara avutantavata vauru kora. Vika vira avutanta vauruke \it baraasi seni\it*qohai vira aiqu kauqu rumpake vare vuru Babironiqi kovaro, viva mini karapuhi naavuqi variqiro viviro, vuru qutu vura.   
\s1 Kotira Naavu qoraiqama kora  
\r (2 King 25:8-17)  
\p
\v 12 King Nebukanesaava 10 enta 5 tora 19 ihiara Babironiqaa raqiki vau entara, vaiinti vo Nebusaradaaniva Ieruharemini anura. Vi vaiintiva Nebukanesaaraqaa maimaraara raqiki vau vaiintika qiata vaiintivano vaura.   
\p
\v 13 Viva Ieruharemini anintero, Nora Kotira Naavuvata avuhainaa naavuvata qumpiarama kero, ekaa Ieruharemiqi nora vaiinti vika naavuvata qumpiarama kero,  
\v 14 viraqaahairo viva tumanta Babironi iqoka vaiinti vika Ieruharemi ori vaantaavura aututora ekaa rukavu raakavuma aqukora.   
\p
\v 15 Nebusaradaaniva Ieruharemiqi qaqi vaukave, vehi vaiinti nahenti hini kukave, vo kaiqa vo kaiqa kankomake tave vaukave, rumpa varero Babironini vuru kora. Vokuka iqoka qaqirake Babironi vevaaraini vauka, viva vikavata ntita varero, Babironini vuru kora.   
\p
\v 16 Viva ekaa vika Babironini vuru keharovata, Iutaa vokuka anomake vehiqamavi vauka vikaqai mini kero \it uaini \it*naahoqaavata ekaa vo naahoqaavata raqikiate tura.   
\p
\v 17 Babironi vika Nora Kotira Naavu avuni \it baraasi\it*qohai aututo \it pohi\it*tanta aratora ravantiaqake rukavu raakavumake, Naavu naanteqaraini \it uiri kaari\it*navuvata rukavu raakavumake, Varuva Namarive tu tavera \it baraasi\it*qohai autu tora, viravata rukavu raakavumake, \it baraasi\it* vira vare Babironini vuru kora.   
\p
\v 18 Nora Kotira Naavuqi vira kaiqa vara amite vau haikara \it baraasi\it*qohai aututora: kureve, havoreve, ova qimpaarave, tanuve, ekaa vo haika vo haikave, Babironi vika ekaa vi haikara vi haikara vare vura.   
\p
\v 19  \it Kori\it*qohaive \it silvaa\it*qohaive aututo haikara, ihauri vaqitaa tanurave, vo tanu vo tanuve, ekaa vi haikara Nebusaradaaniva vare vura.   
\p
\v 20 Haaru Soromonuva Nora Kotira Naavuara iriharo aututo haikara, \it baraasi\it*qohai aututo \it pohi\it*tantavata, Varuva Namarive tu taveravata, viraqaa vuntutaira purumakau \it baraasi\it*qohai aututaara 12 navuvata, \it uiri kaari\it*vata, ˻vika rukavu raakavumake vare vura.˼ \it Baraasi\it* orivano voqamakero maara ntomantara ti, vika kia ho vira maara hirike tavora.   
\p
\v 21 Kotira Naavu avuni \it baraasi\it*qohai aututo \it pohi\it*tanta vukaivano vaireva, 8 \it mita\it* vaura. Vitanta vaata ovenaaruma taiva vaireva, 5 \it mita\it* 30 \it sentimita\it* vaura. \it Pohi \it*vitanta avutaqi kavaaka vauvaro vira pahivano vatoqiqama kero 8 \it sentimita\it* vaura.   
\p
\v 22  \it Pohi\it* vitanta qiata \it baraasi\it*qohai aututova vauvaro qiata vira vukaivano vaireva, 2 \it mita\it* 20 \it sentimita\it* vaura. \it Baraasi\it*qohai airi \it pomigraneti\it* tava ututumake naiqi naiqi vaataiqamake aututova vauvaro, vo \it pohi\it*vata vohaa qaramake vaataiqamake vatora.   
\p
\v 23  \it Pohi \it*vo qiataini 100 \it pomigraneti\it* tava aututova vaura. \it Pohi\it* vira qiataini kaatara 4 navuqaa 96 \it pomigraneti\it* tava autuke vatora.   
\s1 Babironi vika Iutaa rumpa vare Babironini vuru kora  
\r (2 King 25:18-21, 27-30)  
\p
\v 24 Nebusaradaaniva ˻Ieruharemiqi vaiharo˼ Kotira kaiqa vara amite vauka vika qiata vaiinti Seraiaara ravaaqavu varero, Seraiaara vira vevaaraini vau vaiintira Sefanaiara ravaaqavu varero, Kotira Naavu qentiqaa raqiki vauka taaramonavu ravaaqavu varero,  
\v 25 Ieruharemiqi Iutaa iqoka vaiintiqaa raqiki vau vaiintira vo ravaaqavu varero, Iutaa avuhainaara koqe avu aato ami vauka 7 navu ravaaqavu varero, Iutaa iqoka vaiinti naarama keharo vika nutu qara nti vau vaiintira vo ravaaqavu varero, Ieruharemiqi nora vaiinti 60 navuvata ravaaqavu kero varora.   
\p
\v 26 Nebusaradaaniva ekaa vi vaiintika ravaaqavu varero Babironi vika avuhainaava vaunaini Ripila vatukaqi  
\v 27 Hamaati vataini vuru kovaro Babironi vika avuhainaava tumanta ekaa vika arukora. Ho Babironi vika mintimake ˻Iutaa vokuka aruke,˼ vokuka rumpa vare nái vataihai vonaini vuru kora.   
\p
\v 28 Nebukanesaava maa vaiinti nahentika rumpa varero nai maaqaini vuru kora:  
\pi1 Viva 7 ihiara raqiki vau entara: Iutaa vatanaaka 3,023.   
\pi1
\v 29 Viva 18 ihiara raqiki vau entara: Ieruharemiqihairo 823.   
\pi1
\v 30 Viva 23 ihiara raqiki vau entara: 745.  
\pi1 Nebusaradaaniva ekaa vi vaiinti nahentika 4,600 rumpa varero Babironini vuru kora.   
\s1 Jehoiakinira kuvantu kora  
\p
\v 31 Ho Iutaa King Jehoiakiniva Babironiqi 37 ihiara karapuhiqama viro vau entara, Evili-Merodaakiva Babironi avuhainaa vaiintiqama viro, vi ihira 12 tora 25 entaqaa viva Jehoiakinira koqema amiteharo vira karapuhiqihairo kuvantu kora.   
\p
\v 32 Evili-Merodaakiva Jehoiakinira vikantiro koqe uva tivakeharo, vira koqe autuvata amuvaro, viva Babironiqi ekaa avuhainauka vira hampata rumpatoka vikaqihairo Jehoiakinira autuvano avuni vaura.   
\p
\v 33 Jehoiakiniva qaqini kuvantuviro vau entaraqaahairo viva karapuhi utavaaqa kia qaiqaa nonkiraitiro, koqemakero vaiharo nai qaqi vau entara Babironi avuhainaa naavuqi kara ne vaura.   
\p
\v 34 Jehoiakiniva koqema kero variarire tiro, Babironi avuhainaava tumanta ekaa Jehoiakiniva qaqi vau entara vika vira monuve airairave ami vaura.