\id GEN - North Tairora NT [tbg] -Papua New Guinea 2005 (web 2014) 
\h Okara 
\toc1 OKARA (Genesis — Stat) 
\toc2 Okara 
\toc3 Stt 
\mt1 OKARA  
\mt2 (Genesis — Stat)  
\c 1  
\s1 Kotiva ekaa haika autu kora  
\p
\v 1 Tota hoqarero Kotiva naaruvavata vatavata autu kero vatora.  
\v 2 Vatavano qumina vauvaro kia vo haikavanovata vauvaro konkira aru haikava nora namariqaa mantaaqa kovaro Kotira Maraquravano namari viraqaa vi ani vaura.   
\s1 1 Enta  
\p
\v 3 Kotiva mintima tiro: Aatitaane, tuvaro aatita vura.  
\v 4 Kotiva aatitora tavovaro koqe iro vauvaro aatitora vira voqaa vatero konkiraiqura voqaa vatora.   
\p
\v 5 Kotiva aatitora autu nteharo, Ikarave, tivakero konkiraiqura autu nteharo, Entaqive, tura. Entamaqiro viviro aatita vuvaro vi entava hoqarenaa enta taiqa vura.   
\s1 2 Enta  
\p
\v 6-7 Vi entara tonavuvanovata mamanavuvanovata nora namariqaa hihipaa iro vauvaro Kotiva tiharo, Ruqema vira virini oriniraro nora namarivano miani vairaro avutana qaqi variarire, tiro. Minti tuvaro Kotiva tunte iro, tonavuvanovata mamanavuvanovata nora namariqaahairo ruqema viro virini orini vauvaro, nora namarivano miani vauvaro avutana qaqi vauvaro  
\v 8 Kotiva qaqi vaura vira autu nteharo, Naaruvave, tura. Entamaqiro viviro aatita vuvaro vi entava taara enta taiqa vura.   
\s1 3 Enta  
\p
\v 9 Vira qararaa Kotiva tiharo, Nora namari miani vairava vohaanaini otiniraro aahara vatavano qovaraiqama viro variarire, tiro. Minti tuvaro Kotiva tunte iro, namarivano vohaanaini otinuvaro aahara vatavano qovaraiqaa viro vaura.   
\p
\v 10 Kotiva aahara vata autu nteharo, Vatave, tivakero namarivano vohaanaini otu vaura autu nteharo, Nora namarive, tura. Kotiva tavovaro nai autu kero vato haikava koqe iro vaura.   
\p
\v 11 Mintuvaro Kotiva tiharo, Vatavano vairaro viraqihairo qampiqaarira haikava qovarai qiarire. Vo ukau vo ukauvano tava iraariravavata, vo katari vo katarivano tava iraariravavata qovaraiqiarire, tuvaro Kotiva tunte iro, vi haikava vi haikava qovaraiqama viro vaura.   
\p
\v 12 Vataqihairo qampiqe vau haikava qovarama vura. Vo ukau vo ukauvano tava ireharo kia hampi tava iraraitiro, nai tavaqai iraqiro vi vauvaro, vo katari vo katarivanovata tava ireharo nai tavaqai iraqiro vi vaura. Mintiaqiro vi vauvaro Kotiva tavovaro koqe iro vaura.   
\p
\v 13 Entamaqiro viviro aatita vuvaro vi entava taaramo enta taiqa vura.   
\s1 4 Enta  
\p
\v 14 Vira qararaa Kotiva tiharo, Naaruvaini ataa i vaina haikava, vo haika vo haikavano qovarama viraro hini haikavano entaqira itaarira haikava vairaro hini haikavano aatitaainaraqaa itaarira haikava variarire. Vi haikava vi haikava vaiharo kara uti entarave, kara qanti entarave, tora itaqiro viro vuru taiqaaina entarave, ihi taiqaaina entarave, numiqaqiro vuanarove.   
\p
\v 15 Vi haikava vi haikava naaruvaini viri kanta itaqiro viharo vataini ataama nimitaarire, tuvaro Kotiva tunte iro, vi haikava ataa iharo vaura.   
\p
\v 16 Kotiva ataama nimitaaina haikara nora haika taaraqanta autu kero vatora. Kuarivano aatitaainaraqaa itaqiro vuarire tiro, autu kero vatero, toravano entaqira itaqiro vuarire tiro, autu kero vatora. Viva makauve, quhaive, opuve, vaahoqurave, vi haikaravata autu kero vatora.   
\p
\v 17 Vataini ataama nimitaqi vuarire tiro, Kotiva ekaa vi haikara naaruvaini vatora.  
\v 18 Vi haikava vi haikava aatitaainaraqaavata entaqivata itaqiro vuarire tiro, naaruvaini ekaa vi haikara autu kero vatora.  
\p Konkiraiqirava nariara vairaro aatitaarirava nariara variarire tiro, Kotiva vi haikara vi haikara autu kero naaruvaini vatora. Kotiva tavovaro nai autu kero vato haikava koqe iro vaura.   
\p
\v 19 Entamaqiro viviro aatita vuvaro vi entava erakaimaante enta taiqa vura.   
\s1 5 Enta  
\p
\v 20 Vira qararaa Kotiva tiharo, Vo haika vo haika qaqi variqiro vuarira haikava nora namariqi qovaramavi mpiqaate. Vo uviri vo uvirivano ata vare vi aniha naaruvainivata mpiqaate, tiro.   
\p
\v 21 Minti tivakero Kotiva nora aantauvahi nora namariqi ni vai haikara autu kero ekaa vi haikava namariqi qaqi variqiro vuaina haikarave, ekaa nana nana haika qakiaina haikarave, vo haika vo haika autu kero vatero, vo uviri vo uviri aroka vataaka autu kero vatora. Kotiva tavovaro nai autu kero vato haikava koqe iro vaura.   
\p
\v 22 Kotiva vi haikara vi haikara koqema nimitero tiharo, Ne namariqi varia aantauka kuvuaramaqi vivaro airiqiharo namariqi mpiqaarire. Ne uvirivata kuvuaramaqi vivaro airiqiarire, tiro.   
\p
\v 23 Entamaqiro viviro aatita vuvaro vi entava kauquru enta taiqa vura.   
\s1 6 Enta  
\p
\v 24 Vira qararaa Kotiva tiharo, Vataqaa vo aantau vo aantauvano qaqi variqiro viharo nuarire. Kuvu vate aantaurave, qaakau aantauve, toveqive, memaruve, ekaa aantauvahivano vo aantau vo aantauvano vataqaa nuarire, tiro. Minti tuvaro Kotiva tunte iro, vi haikava vi haikava qovarama viro vaura.   
\p
\v 25 Kotiva qaakau aantau, vo aantau vo aantau autu kero, kuvu vate aantaura, vo aantau vo aantauvata autu kero, memaruve toveqive vo haika vo haikavata autu kero vatora. Kotiva tavovaro nai autu kero vato haikava koqe iro vaura.   
\p
\v 26 Mintuvaro Kotiva tiharo, Kaiqe tentanavu voqaara vaiinti autu kaari vika nora namariqi vai havukaukave, naaruvaini ataqi ni vai uvirikave, vataini kuvu vai aantaukave, qaakau aantauve, ekaa vikaqaa raqikiate, tiro.   
\p
\v 27 Minti tivakero Kotiva vaiinti vira nai voqaara autu kora. Viva nai voqaara qoraintivata nahentivata autu kero vatora.   
\p
\v 28 Kotiva vitanta koqema nimitero tiharo, Netanta vainti kuvuaramaqi vimanta nitanta vainti airiqiha vata maata mpiqaate. Te nitanta noraiqama kaari netanta nora namariqi vai havukaukave, naaruvaini ata vare ni vai uvirikave, ekaa vataqaa vai aantaukave, netanta ekaa vikaqaa raqikiqi vuate, tiro.   
\p
\v 29 Kotiva minti tivakero qaiqaa tiharo, Ekaa ahaikavano iraaina tavarave, ekaa katarivano iraaina tavarave, te vi haikara nitanta nimiariraro nitanta karama varianarove.   
\p
\v 30 Ekaa aantauvahi vataini vaikave, ekaa aantauvahi naaruvaini vaikave, ekaa memaruve toveqive vataini vaikave, vika ne karava vaireva, ekaa mare vaina haikavama varianarove, tiro. Minti tuvaro Kotiva tunte iro vaura.   
\p
\v 31 Kotiva ekaa haika nai autu kero vato haikara tavovaro voqama kero koqe iro vaura. Entamaqiro viviro aatita vuvaro vi entava 6 enta taiqa vura.   
\c 2  
\p
\v 1 Mintima kero Kotiva naaruvavata vatavata autu taiqakero vatora.   
\s1 7 Enta  
\p
\v 2 Kotiva 6 entara kaiqa varaqiro viviro, ekaa haika autu taiqa kero, viva 7 entaqaa kia kaiqa vararaitiro, auraara vaura.   
\p
\v 3 Kotiva kaiqa varaqiro viviro, ekaa haika autu taiqa kero 7 entaqaa nora auraara vaurara tiro, viva vi entara 7 enta koqema amitero virara, Maa entava aahuva enta auraara entama varianarove, tura.   
\p
\v 4 Naaruvavata vatavata autukero vato okarava mintima vaura.  
\s1 Ideni vataini  
\p \nd Noravano Kotiva\nd* naaruvavata vatavata autukero vato entara,  
\v 5 hoqarero Noravano Kotiva kia aaqu vara kovarora tiro, kia katarive ukauve qampiqovaro vata tuqantaa kaarirava kia vauvaro  
\v 6 vataqihainaa namarivanoqai qovarama viro ekaa vata maata putaiqama keharo vaura.   
\p
\v 7 Mintima vauvaro Noravano Kotiva vata varakero vaiinti autu kero vatero, nai qaqi variqiro vuaina aihora vaiinti vira aiqiana vuaqa kovaro viva qaqi variqiro vuarirava vaura.   
\p
\v 8 Mintuvaro Noravano Kotiva nai autukero vato vaiintira vira vita varero kuari uruntonaini Ideni vataini nai ututo naahoraqi vuru kora.   
\p
\v 9 Vi naahoraqi Noravano Kotiva tuvaro koqe katari, vo katari vo katarivano qampiqero vauvaro vika tava vaireva, koqe katari tava, ne tavava vaura.  
\p Naaho avuta viraqi katari taaraqanta vaura. Katari vo qaqi variqi vi katariva vauvaro, katari vo koqe kaiqave qora kaiqave tave vai katariva vaura.   
\p
\v 10 Ideni naahoqihairo namari vo otu viharo vi naahora putaiqama kareva otu viharo naahoqihairo namari viva raira viro 4navuqaa otu vura.   
\p
\v 11 Vi namariva raira viro hoqare vura autu vaireva, Pisoni Namarive tura. Vi namariva otu viharo Havila vataini virante airantemaqiro vura.   
\p
\v 12 Havila vataini \it kori\it* ori vauvaro, koqe unta u haikava vauvaro, \it vaheheqi/vaataiqi\it* vau orivavata vaura.  
\v 13 Pisoni Namari vauvaro vira naantiara namari vo, Gihoni Namari vaura. Gihoni Namarivano Kusi vataini virante airantemaqiro otu vi vaura.   
\p
\v 14 Taara namari mintimake vauvaro vo namari Taigarisi Namari vaura. Taigarisi Namarivano Asiria vataini kuari uri mantaraini otu vi vaura. Ekaanaini Iufaretisi Namarivano vaura.   
\p
\v 15 Noravano Kotiva vaiinti vira vita varero nai naahoqi Ideni vataini vuru kero tiharo, \it Maaqi vaihara kaiqa varehara koqema kera ti naahoqaa raqikiane\it*, tiro.  
\v 16 Minti tivakero Noravano Kotiva kempukaiqama kero vaiinti vira tiva amiro tiharo, \it Ekaa katari tava irataainara homa hiqi kera nenarave.\it*   
\p
\v 17  \it Katari vo, koqe kaiqavata qora kaiqavata tave vaira, vi katarira tava kia hiqikera naane. Are vira nama kairera, are qutuma vinarave\it*, tura.   
\p
\v 18 Noravano Kotiva tiharo, \it Vaiinti viva nariaraa vaivaro kiama koqe ivo. Kaiqe te vira kahaqiainara nai voqaara vo autu amitaare\it*, tura.   
\p
\v 19 Hoqarero Noravano Kotiva vata vara kero viraqohairo ekaa aantauvahi vataini ni vaika autu kero vatero, ekaa aantau naaruvaini ni vaikavata autu kero vatero, vika vika ntita varero vaiintivano vika nutu ntava taarire tiro, viva vaunaini vika vuru kovaro vaiinti viva ekaa vika nutu ntava tovaro vika nutuvano mintimakero vaura.   
\p
\v 20 Vaiinti viva vika nutu ntavaqiro viharo ekaa vataini kuvu vai aantaukave, qaakau aantauve, ekaa naaruvaini viri kanta ataqi ni vai uvirikave, viva ekaa vika vika nutu ntava tora. Adaamuva mintiaqiro vuvaro kia vikaqihairo vovano nai vira voqaava vira kahaqiarirava vaura.   
\p
\v 21 Kia vauvarora tiro, Noravano Kotiva vaiinti vira vaita kovaro viva vaita aavata vuvaro vaiinti vira aantera vonku nkaqu kero qaiqaa mati tinta tora.  
\v 22 Noravano Kotiva aantera vaiintiqihairo nkaqu tora viraqohairo nahenti autu kero nahenti vira vita varero vaiinti viva vaunaini vuru kovaro  
\v 23 vaiinti viva vira tavero tiharo,  
\pi1 Hove, viva ti voqaarama vaivo.  
\pi1 Vira vuhaarivata ti vuhaarivata vohaama vaivo. Vira mativata ti mativata vohaama vaivo.  
\pi1 Viva ti vaiintiqaahairo vara kero vira autu kairara ti, te virara nahentive turo, tiro. Minti tivakero turama.   
\p
\v 24 Kotiva mintimakero autu amitairara tiro, vate maa entara vaiintivano nai noka qoka kero nai naatantiro tampama viraro vitanta vaatavano vohaa vaatama varianaro.   
\p
\v 25 Vaiintivano nai naatantiro vauvaro vitanta utavaaqa kia vaumanta toka vaihatanta kia kaurihatanta vaura.   
\c 3  
\s1 Vaiintivano Kotira uva raqa kora  
\p
\v 1 Noravano Kotiva ekaa aantau autukero vatoraqihairo memaruvano voqama kero uqerara uva ti vauva vaiharo nahentiara tiharo, Quqaae Kotiva nitanta qioqama teharo ekaa katari tava maa naahoraqi iratainara kia naate tirave? tiro.   
\p
\v 2 Minti tuvaro nahenti viva memaruara tiharo, Tetanta ekaa katari tava maa naahoraqi iratainara homa nararave.  
\v 3 Naaho avutaini vai katarira vohaiqa vira tavaqaima Kotiva titantara tiharo, Kia naate, kia utu varaate. Netanta vi tavara utu vare nama kaivera, netanta qutuma vivarave, tirave, tiro.   
\p
\v 4 Minti tuvaro memaruvano nahentiara tiharo, Aqao, netanta kiama qutu vivarave.  
\v 5 Netanta vira nama kaivaro nitanta avu aatovano kenko tirama netanta koqe kaiqavata qora kaiqavata ho tavehama Kotira nai voqaarama vaivarave. Kotiva virara iriharo nitantara kia naate tiva tairave, tiro.   
\p
\v 6 Memaruvano minti tuvaro nahentivano vi katarira tavovaro koqe katari tava iratovaro kaiqe ekaa kaiqa ho tavaare tivakero katari vira tava hiqi kero nero. Neharoma hini nai vaativata amuvaroma vivavata nero.  
\v 7 Vitanta nama kovaro vitanta avu aatovano kenko tumanta náitanta vaata tavovaro toka vaumanta kaurihatanta oru maura raqake irake náitanta vaata naavumate vaura.   
\p
\v 8 Vitanta vaiha iruvaro eronaini Noravano Kotiva vi naahoraqi tuvu ni vaumanta vitanta oru katari avutaini kukeqavitanta viraqi vauvaro  
\v 9 Noravano Kotiva vaiinti vira aarero tiharo, Are taraqie variaro? tiro.   
\p
\v 10 Minti tuvaro vaiinti viva tiharo, Are naahoqi tuvu nihara kunkukai tianara irima te toka vaihara tima, qetake maini ani kukeqavi vauro, tiro.   
\p
\v 11 Vaiinti viva minti tuvaro Kotiva tiharo, Tavave ai vaatara toka vaivo tivarae are kukeqa vuaro? Te qioqama tauna katari tavarae are nama kaaro? tiro.   
\p
\v 12 Minti tuvaro vaiinti viva tiharo, Are nahenti ti timiarava, vivama katari tava hiqi kero tivata timimanta nauro, tiro.   
\p
\v 13 Minti tuvaro Noravano Kotiva nahentiara tiharo, Are nanae vara kaaro? tuvaro nahenti viva tiharo, Aqao, memaruvano tiriara una uva timantama te katari tava hiqike nauro, tiro.  
\v 14 Minti tuvaro Noravano Kotiva memaruara tiharo,  
\pi1 Are una uva tianara kaara are ekaa aantauvahiqihaira qoraiqama vinarave.  
\pi1 Vira kaara are konkoma kanta vaiharama auhaqaahaira ninarave.  
\pi1 Mintimaqira niharama konkoma namaqira viharama qutu vinarave.   
\pi1
\v 15 Are kuvuara iravavata nahentivano kuvuara iravavata vitanta navutaiqiha variqi vivarave. Naantiara nahentivano kuvuara iarirava vovano ai qiata rukavu kairara are vira aiqu ataa nkaqa kenarave, tiro.   
\p
\v 16 Minti tivakero Kotiva nahentiara tiharo,  
\pi1 Are vainti taiqama viraro ai voqamakero aihavi vairara vainti taiqamavira variqira vinarave. Are vainti vatareva ihara aihavi vairarama vatenarave.  
\pi1 Ai antuqavano nina vaatiara vairaro viva ariqaa raqikiqiro vuarire, tiro.   
\p
\v 17 Minti tivakero Kotiva Adaamurara tiharo, Are nena naata uva irihara te qioqama tauna katari tavara nama kaanara kaara vatavano qoraiqama vuanarove.  
\pi1 Are vataini variqira vina entara vukaari utiharama kara utu namaqira vinarave.   
\pi1
\v 18 Nimiri vankukavano urikuma vi vairara are ahakaqi karavano qampiqainara namaqira vinarave.   
\pi1
\v 19 Ari toqaavu nte vairara kara utu namaqira vivira, vuru qutu vira qaiqaa vataqira vinarave.  
\pi1 Te vataqohai ai autu taurara variaravave. Are qutu vira qaiqaa vataiqama vinarave, tiro.  
\m Kotiva minti tura.   
\p
\v 20 Nahenti viva ekaa vo vatanaa vo vatanaaka vika nova variarirava vaurara tiro, Adaamuva nai naata autu nteharo Evaarave, tura.   
\p
\v 21 Noravano Kotiva aantau paha varakero viraqohairo utavaaqa autu kero Adaamuravata vira naatavata nonku nimitora.   
\s1 Kotiva vaiinti nahenti vitanta naahoqihairo aaqaini nititama kora  
\p
\v 22 Noravano Kotiva tiharo, Ho tavaane. Vaiintivano tinavu aanantama kero vaiharo koqe kaiqavata qora kaiqavata tave vaiva vaivo. Hauri viva nai kauqu tutukero vo katari tava, qaqi variqi vi vai katari tavara hiqi kero nama kero ekaa enta qaqi variqiro vuantorave, tiro.   
\p
\v 23 Minti tivakero Noravano Kotiva vaiintiara tiharo, Te ai vataqohai autu taurava are aaqaini vaihara vata autamaqira vuane, tivakero Ideni naahoqihairo atitama kovaro aaqaini vurama.   
\p
\v 24 Noravano Kotiva vaiinti nahenti vitanta nititama komanta aaqaini vuvaro Ideni naaho hini mantaraini kuari avu urunaini maimaraara raqikiate tiro, \it enseli \it*kempukanavu mini komanta vaura. Qaqi variqi vi vai katari tavara hiqike nevorave ti, vinavuka mini maimaraara raqikiha vauvaro iha ito iqoka paipevavata tuqantaa taqantaa iharo aera aera iharo mini vaura.   
\c 4  
\s1 Keniva Abelira aru kora  
\p
\v 1 Adaamuva nai naata Evaakantiro nuvaro Evaava vainti taiqama viro vuru qorainti vainti vatatero vira autu nteharo, Kenirave, tiro. Viva tiharo, Noravano Kotiva ti kahaqimanta te qorainti vainti vatatauro, tiro.   
\p
\v 2 Minti tivakero varikero qaiqaa vainti taiqama viro vuru vira qata Abelira vatatero. Abelira vira vatatovaro noruqama viro Abeliva viva sipisipiqaa raqiki vauvaro vira vakaava Keniva naaho kaiqa vareharo vaura.   
\p
\v 3 Mintiaqitanta viha Keniva nai naahoqihairo kara qantu varero vuru Nora Kotira amitero.   
\p
\v 4 Amitovaro Abeliva nai sipisipi vovano hoqare vatato naatira vonku aru kero vira teqa kero mati koqera varero vuru Kotira amitora. Vitanta mintimake Nora Kotira amitovaro Noravano Kotiva Abelira quahama amitero, Abeliva sipisipi aru amitora viravata quahama amitero,  
\v 5 Keniravata, Keniva kara amitoravata, Noravano Kotiva kia quahama amitovaro vira kaara Kenira arara itovaro inaara viri aratero vaura.   
\p
\v 6 Keniva inaara viri aratero vauvaro Noravano Kotiva Kenirara tiharo, Nana kaarae ai arara itaivara variaro? Nana kaarae are inaara viri aratera variaro?  
\v 7 Are koqe kaiqa varairera, te homa ai quahama amitararave. Are kia koqe kaiqa varairera, qora kaiqavano qentiana vaara autute vaiharo ai ravaaqavu kaanarove. Qora kaiqavano ai ravaaqavu kaantorave tira, are kempukaiqama kera qora kaiqa aatara kaane, tiro.   
\p
\v 8 Noravano Kotiva minti tuvaro Keniva kia vira uva iriraitiro, variro nai qatara tiharo, Varaiqetanta aaraini nuare, tivakero nai qata vita varero viro vuru Keniva nai qata Abelira ahakaqi aru kora.   
\p
\v 9 Aru kovaroma Noravano Kotiva Kenira irero tiharo, Ai qatavano Abeliva tantoe vaivo? tiro. Minti tuvaroma Keniva tiharo, Te kiama vira tavauro. Kia te tenta qataqaa raqiki vauraukavauve, tiro.   
\p
\v 10 Minti tuvaro Noravano Kotiva tiharo, Are nana haikae vara kaaro? Te tavauraro ai qata naarevano vataqaa nteharo tiriara nai vuntu kaane tivera, te are nena qata aru kaanara kaara  
\v 11 ai qoraiqama amitarerave. Are nena qata aru kaararo vira naarevano nteharo vataqi otiqetaira kaara vatavano kiama ho ai kahaqianarove.   
\p
\v 12 Are kara utu terava kiama koqema kero qampiqaanarove. Are kia vohaa vatainiqai vairaitira, are katu varera hampiqama kera vo vata vo vataini variqira vinarave, tiro.   
\p
\v 13 Noravano Kotiva minti tuvaro Keniva tiharo, Oho, are noraiqama kera ti titianara kaara te kia ho qaqi vairarave.   
\p
\v 14 Are maa vataraqaahaira ti tititaaravera te kia ai avuqaa ho vairaiti, te katu vare vo vata vo vataini hampiqamavi ni variariraro vo vaiintivano ti ranta kaarirava ti haruma kaanarove, tiro.   
\p
\v 15 Keniva minti tuvaro Noravano Kotiva aqao tiro. Kiave, vovano ai aru kairera, te vaiinti 7navu aruke ariqaa vuntu karerave, tiro. Minti tivakero vovano Kenira ranta kero vira aru kaantorave tiro, Noravano Kotiva vira vaataqaa vuka voqaara qara ntuva tora.   
\p
\v 16 Mintima kovaro Keniva Kotira avuqaahairo katu varero kuari avu uruntonaini, \it Vi-Ania-Vatarave\it* tunaini vaireva vurama.   
\s1 Kenira anku  
\p
\v 17 Keniva nai naatantiro nuvaro vira naatavano vainti taiqama viro vuru qorainti vainti Enokira vatatora. Vatatovaro vi entara Keniva nora vatuka autu kero vaiharo nai maaqu Enokira autu vara kero vi vatukaravata autu ntava teharo Enokive tura.   
\p
\v 18 Enokiva noruqama viro qorainti vainti Iraatira vatatovaro Iraativa noruqama viro nai maaqu autu nteharo Mehuserirave tura. Mehuseriva Metuserira qova vauvaro Metuseriva Lamekira qova vaura.   
\p
\v 19 Lamekiva noruqama viro nahenti taaraqanta vara tovaro avuhainaa nahenti autu Adaava vauvaro vira naantiara varato nahentira autu Silaava vaura.  
\v 20 Adaava qorainti vainti vatatova vira autu Iabaariva noruqama viro ekaa vaiinti nahenti \it seri\it* naavuqi variqi viha purumakau kaiqave sipisipi kaiqave varoka, vika qova vaura.  
\v 21 Iabaariva vauvaro vira qata Iubaariva vaireva, ekaa vaiinti \it aanumaara/noma\it* vuaqe vaukave, \it kitaa\it* voqaara ruquti vaukave, viva vika qova vaura.   
\p
\v 22 Adaava vainti vatatotanta mintima vauvaro Silaava qorainti vainti vira autu Tubaari-Kenira vatatora. Tubaari-Keniva noruqama viro \it aini\it* orivata \it baraasi\it* orivata vara kero viraqohairo kaiqa varo haikara, vo haika vo haika autu kora. Tubaari-Keniva vauvaro vira aura autu Namaava vaura.   
\p
\v 23 Lamekiva nai naatatantara mintima tiro:  
\pi1 Adaao, Silaao, netanta ti uva iriate.  
\pi1 Te Lamekikave, netanta ti naatatanta iri vaiqe tiare.  
\pi1 Vaiinti vovano ti teqa kaira kaara te nai aru kauro.  
\pi1 Vi vaiintiva quvaaraa vaintivano ti ruqutimanta te vira kaara nai aru kauro.   
\pi1
\v 24 Vaiinti vovano Kenira ranta kero aru kairera, vira kaara vaiinti 7navu aru keroma viraqaa vuntu taanarove.  
\pi1 Vaiinti vovano te vaiinti vo aru kaunara kaara ti Lamekika aru kairera, vira kaara vaiinti 77navu aru keroma tiqaa vuntu kaanarove, tura.   
\s1 Setika Enosika anku  
\p
\v 25 Adaamuva qaiqaa nai naatantiro nuvaro vira naatavano vainti taiqama viro vuru qorainti vainti vatatero vira autu nteharo, Setirave, tivakero mintima tiro: Kotiva Keniva Abelira aru kairara iriharo qorainti vainti vo ti timivo, tura.   
\m
\v 26 Setiva noruqama viro qorainti vainti vo vatatero virara, Enosirave, tura.  
\p Vi entaraqaahai vaiinti vika hoqaramake Nora Kotira aare vaura.   
\c 5  
\s1 Adaamura anku okara  
\p
\v 1 Adaamura anku okara vaireva, maantimama vairo: Kotiva vaiinti autu kareva iharo viva nai voqaara autu kero vatora.  
\v 2 Viva vaiinti nahenti vitanta autu kero vitanta quahama nimitero vitantara vaiintive nahentive tura.   
\p
\v 3 Ho Adaamuva 130 ihi vara kero qorainti vainti vo vatatovaro vi vaiintiva nai qora voqaara vauvaro vira autu nteharo, Setirave, tura.   
\p
\v 4 Setira vatato entaraqaahairo Adaamuva 800 ihi varaqiro viharo vo vainti vo vainti, qoraintivata nahentivata vataqiro vi vaura.  
\v 5 Adaamuva maa vataraqaa 930 ihi qaqi variqiro viviro, vuru qutu vura.   
\p
\v 6 Setiva 105 ihi vara kero viva qorainti vainti Enosira vatatora.  
\v 7 Viva Enosira vatato entaraqaahairo 807 ihi varaqiro viharo vo vainti vo vainti, qoraintivata nahentivata vataqiro vi vaura.  
\v 8 Setiva 912 ihi qaqi varaqiro viviro, vuru qutu vura.   
\p
\v 9 Enosiva 90 ihi vara kero viva qorainti vainti Kenaanira vatatora.   
\p
\v 10 Viva Kenaanira vatato entaraqaahairo 815 ihi varaqiro viharo vo vainti vo vainti, qoraintivata nahentivata vataqiro vi vaura.   
\p
\v 11 Enosiva 905 ihi qaqi variqiro viviro, vuru qutu vura.   
\p
\v 12 Kenaaniva 70 ihi vara kero viva qorainti vainti Mahararerira vatatora.   
\p
\v 13 Viva Mahararerira vatato entaraqaahairo 840 ihi varaqiro viharo vo vainti vo vainti, qoraintivata nahentivata vataqiro vi vaura.  
\v 14 Kenaaniva 910 ihi qaqi varaqiro viviro, vuru qutu vura.   
\p
\v 15 Maharareriva 65 ihi vara kero viva qorainti vainti Jaretira vatatora.   
\p
\v 16 Viva Jaretira vatato entaraqaahairo 830 ihi varaqiro viharo vo vainti vo vainti, qoraintivata nahentivata vataqiro vi vaura.  
\v 17 Maharareriva 895 ihi qaqi variqiro viviro, vuru qutu vura.   
\p
\v 18 Jaretiva 162 ihi vara kero qorainti vainti Enokira vatatora.  
\v 19 Viva Enokira vatato entaraqaahairo 800 ihi varaqiro viharo vo vainti vo vainti, qoraintivata nahentivata vataqiro vi vaura.  
\v 20 Jaretiva 962 ihi qaqi variqiro viviro, vuru qutu vura.   
\p
\v 21 Enokiva 65 ihi vara kero qorainti vainti Metuseraara vatatora.  
\v 22 Viva Metuseraara vatato entaraqaahairo 300 ihi varaqiro viharo vo vainti vo vainti, qoraintivata nahentivata vataqiro vi vaura.  
\v 23 Enokiva 365 ihi qaqi variqiro vi vaura.  
\v 24 Enokiva Kotira avuqaa koqema kero ni vauvaro Kotiva vira vita varovarora tiro, viva maa vataraqaahairo tuqaakuma vura.   
\p
\v 25 Metuseraava 187 ihi vara kero qorainti vainti Lamekira vatatora.  
\v 26 Viva Lamekira vatato entaraqaahairo 782 ihi varaqiro viharo vo vainti vo vainti, qoraintivata nahentivata vataqiro vi vaura.   
\p
\v 27 Metuseraava 969 ihi qaqi variqiro viviro, vuru qutu vura.   
\p
\v 28 Lamekiva 182 ihi vara kero qorainti vainti vatatero  
\v 29 vira autu nteharo, Noaarave, tivakero mintima tiro: Noravano Kotiva Adaamura atiharo maa vatava qoraiqamama vuanarove tura kaara tenavu vukaari utiha kara utu namaqi vi vaunarave. Ho maa vaintiva noruqama viro tinavu kahaqairaro vuaqa ntairaqe tenavu vi kaiqara varaare, tura.   
\p
\v 30 Noaara vatato entaraqaahairo Lamekiva 595 ihi varaqiro viharo vo vainti vo vainti, qoraintivata nahentivata vataqiro vi vaura.  
\v 31 Lamekiva 777 ihi qaqi variqiro viviro vuru qutu vura.   
\p
\v 32 Noaava 500 ihi vara kero Semiravata Haamuravata Iapetiravata vatatora.   
\s2 Vaiinti nahenti voqamake qora kaiqa vare vaura  
\c 6  
\p
\v 1 Vaiinti nahenti maa vataraqaa vaiha vainti kuvuaramaqi vivi, airi nahenti vaintivata vatatomanta  
\v 2 kempuka vaiintinavu tavomanta qaqi vaiintivano vatato nahenti vaintika koqe nahenti vaumanta vika nái vi nahentika varaataa umanta vare vaura.   
\p
\v 3 Minti vauvaro Noravano Kotiva tiharo, Vaiintivano variqi vi vuru qutu vikama variavo. Vira kaara te tenta aiho vaiintiqi vuaqa kaarirava kiama ekaa enta vikaqi variqiro vuanarove. Vika 120 ihiqai maa vataraqaa qaqi variqi vuate, tura.   
\p
\v 4 Vi entaravata naantiara entavata uritarake vau vaiintika maa vataraqaa vaura. Kempuka vaiintinavu qaqi vaiinti vatato nahenti vaintika varate vaumanta vika vaintinavu vaireka, uritarake vau vaiintika vaiha nora kaiqa vare vauvaro vika nutuvanovata uritara kero vaura.   
\p
\v 5 Noravano Kotiva vaiharo tavomanta vaiinti nahenti vika maa vataraqaa variqi vi vauvaro vika qora kaiqavano uritara kero vauvaro vika avu aatoqi qora kaiqa vaaqu kaiqa varevaqai vaura.   
\p
\v 6 Mintuvaro vira kaara Kotira muntukavano qoraiquvaro viva tiharo, Oho, kia te vaiinti autuke vataqaa vataataarave,  
\v 7 tivakero tiharo, Te vaiinti nahenti autuke vataurauka te vika vehi autu kaari vika kia maa vataraqaa variate. Vaiinti nahentive, aantauve, toveqive, memaruve, vataqaa ni vaikave, naaruvaini ata vare ni vaikave, te ekaa vika vehi autu karerave. Ti muntukavano qoraiqama ivo. Kia te vi haikara autuataarave, tiro.  
\v 8 Minti tivakero Noravano Kotiva Noaararaqai quaheharo vaura.   
\s1 Noaava varo kaiqara  
\p
\v 9 Noaara okara maantimama vairo: Noaava koqe vaiintivano vaiharo avuqavu ni vau vaiintiva vaumanta vaiinti nahenti viraqaa uva vateva kia vauvaro viva Kotira uva iriqiro vi vaura.   
\p
\v 10 Viva qorainti vainti taaramonavu Semirave, Haamurave, Iapetirave, vatakero vatora.   
\p
\v 11 Vi entara Kotiva tavomanta maa vataraqaa vauka qoraiqama vi vauvaro qora kaiqa varevave, iqoka raqivave, vi haikavaqai maa vataraqaa vaura.   
\p
\v 12 Kotiva tavomanta maa vataraqaa vau vaiinti nahentika qora aaraqaa nireka auti vaiha voqamake qoraiqama vi vauvaro  
\v 13 viva Noaarara mintima tiro: Vaiinti nahenti qora kaiqa vare variavarora tiro, iqoka raqi okaravaqaima vataini vaivo. Vira kaara te vaiinti nahenti namariqohai vehi autu karerave. Te vikavata vatavata vehi autu taiqa karerave.  
\v 14 Virara iriharama are \it sipi\it* vo koqe katariqohaira autuane. Viraqi vo kavaqaara vo kavaqaara autu kera vatera, \it sipi\it* avutaqivata vahaaqainivata vankora \it iva/qume\it* taatau taane.   
\p
\v 15 Maantima kerama autuane: \it Sipi\it* hini hini mantaraini 130 \it mita\it* autu tera, taurini hini hini mantaraini 22 \it mita\it* avatama kera autu tera, viriniara 13 \it mita\it* avatama kera autuane.  
\v 16 Mintima autu vuru taiqa kera \it sipi\it* qiatavata autu taiqa kera, qiata vira muntuvi auvahianta kia ekaara tinta karaitira, inaaraiqa hini \it mita\it* qaqi kairaro ataa iarire. Avutaqi tainta vo autu tera, vira vuruvi tavaarana tainta vo autu tera, vira vuruvi ekaaraqaa tainta vo autu taane. \it Sipi\it* vira hini taaqeni qenti vo aututaane.   
\p
\v 17 Mintima kera \it sipi\it* autu vuru taiqa kairaqe te huvura namariqohai ekaa qaqi variqi vi vai haikara vehi autu taiqa karerave.  
\v 18 Mintimakevata, te ainti vaiha vohaa uva tiva taatauke vatarerave. Arevata nena maaqunavuvata, nena naatavata, nena maaqu naatanavuvata, \it sipi\it* viraqi oriqetaate.   
\p
\v 19 Vo aantau vo aantau qaqi variate tira, vikaqihaira nahe qora vohaiqa vohaiqa ntita varera vuru \it sipi\it* viraqi vera kaane.  
\v 20 Vo uviri vo uvirive, ekaa vo aantau vo aantauve, ekaa toveqive memaruve, nahe qoraqai ainti \it sipi\it*qi vaiha kia qutu viraiti, qaqi variate.  
\v 21 Are nentanavu karavata, ekaa aantauvahi karavata, qantukera varera vuru \it sipi\it* viraqi vatairaro ninavu karavata, vika karavata, ho variarire, tiro.  
\v 22 Minti tuvaro Noaava Kotiva tunte ura.   
\c 7  
\s1 Nora huvura namari  
\p
\v 1 Noravano Kotiva minti tivakero mintima tiro: Te tavaurara areqaima nena navunaa vaiintiqihaira koqe vaiinti varianarara tira, arevata nena vaiinti nahentivata \it sipi\it* viraqi oriqete variate.  
\v 2 Aantauvahiqihaira ne ho ne aantauvahira nahe 7navu qora 7navu ntita vara vera \it sipi\it*qi kaane. Qaiqaa aantauvahiqihaira ne kia ho ne aantauvahira nahevata qoravata ntita vara vera \it sipi\it*qi kaane.   
\p
\v 3 Are vo uviri vo uviriqihairavata nahe 7navu qora 7navu ntita vara vera \it sipi\it*qi kaane. Are mintima kehara ekaa aantauvahi vara vera \it sipi\it*qi kairamanta vika kia qutiraiti, qaqi variqi vuate.   
\p
\v 4 Maa entaraqaahai 7 entanavu aitarairaqe te aaqu vara kaariraro aaquvano qaqiqai ntuvaqiro viharo 40 entara, entaqivata aatitainaraqaavata ntuvaqiro viharo vataini qaqi variqiro vi vai haikara te autuke vataurauka ekaa aru taiqa kaarire, tiro.   
\p
\v 5 Minti tuvaro Noaava Noravano Kotiva tunte iro ekaa haika autu vuru taiqa kora.  
\v 6 Ho Noaava 600 ihi vara ko entara huvura namarivano ekaa maa vatara aqu ravaaqavu kora.   
\p
\v 7 Noaavavata, vira maaqunavuvata, vira naatavanovata, vitanta maaqunavu naatavaravata, huvura namarivano haruantorave tivake, \it sipi\it* viraqi oriqete vaura.   
\p
\v 8 Qaqi aantauvata, kia naa aantauravata, vo uviri vo uvirivata, memaruvata toveqivata, ekaa vataini vau aantauvahika  
\v 9 qoravata nahevata Kotiva tunte iro Noaava \it sipi\it*qi vika vara vera kovaro  
\v 10 enta 7navu aitarovaro huvura namarivano vataini qovarama vura.   
\p
\v 11 Noaava 600 ihi varako entara, 17 enta 2 toraqaa, vataqihairo nora namarivano kumpetaqiro uri vauvaro naaruva qantua vuvaro  
\v 12 nora aaquvano ntura. Nora aaqu ntuvaqiro viharo 40 enta, entaqivata aatitoraqaavata nti vaura.   
\p
\v 13 Aaqu ntire u entara Noaava nai maaqunavu Semiravata Haamuravata Iapetiravata, Noaara naatavata, vitanta maaqunavu naatavaravata ntita varero \it sipi\it* viraqi oriqetora.   
\p
\v 14 Vinavuka \it sipi\it*qi oriqete vaumanta ekaa qaakau aantauvahive, ekaa kuvu vate aantauvahive, ekaa memaruve toveqive, ekaa aroka vataa uvirive, vika vika vinavuka hampata \it sipi\it*qi oriqete vaura.  
\v 15-16 Kotiva Noaarara tuntemake ekaa qaqi variqi vi aantauvahika qoravata nahevata \it sipi\it* viraqi oriqete vauvaro Noravano Kotiva naivano vika qenti tinta nimitora.   
\p
\v 17 Qenti tinta nimitovaro aaquvano 40 entara ntuvaqiro vi vauvaro huvura namarivano vataqihairo qaqiqai uriharo \it sipi\it* vira auku varovaro namari turu kanta vaura.  
\v 18 Huvura namarivano qaqiqai kumpetaqiro uri vauvaro \it sipi\it*vano namari turu kanta vaiharo vi ani vauvaro  
\v 19 huvura namarivano qaqiqai kumpetaqiro uriro ekaa vata maatavata nora aiqinavata nampiqama kora.  
\v 20 Huvura namarivano qaqiqai kumpetaqiro uriro ekaa nora aiqinavata uri aatara kero oru viro, oru voqavata 7 \it mita\it*qaa oru ntero taiqora.   
\p
\v 21 Huvura namarivano mintimake vaumanta ekaa vataqaa qaqi variqi vi vau haikauka, uvirive, kuvu aantauvahive, qaakau aantauvahive, vaiinti nahentive, ekaa qutu vura.  
\v 22 Aahara vataqaa aiho vare vau haikauka ekaa qutu vura.   
\p
\v 23 Ekaa qaqi variqi vi vau haikauka, vaiinti nahentive, aantauvahive, uvirive, ekaa vi haikara vi haikara Noravano Kotiva vehi autu taiqa komanta Noaavavata, vira hampata vaukavata, vikaqai \it sipi\it*qi qaqi vaiha koqemake vaura.   
\p
\v 24 Huvura namarivano 150 entara vaiharo ekaa vata maata ravaaqavu kovaro namari virivanoqai vauvaro kia vata maata virivanovata vaura.   
\c 8  
\s1 Huvura namarivano taiqa vura  
\p
\v 1 Noaavavata vira hampata vaukavata \it sipi\it* viraqi vauvaro Kotiva qaiqaa vikara iriharo uvai varakovaro uvaivano uti vauvaro namarivano otini vaura.   
\p
\v 2 Huvuravano 40 entara kumpetaqiro uri vauvaro, viraqaahairo naaruva tinta kovaro aaqu ntuva tanta vuvaro vataqihairo kumpetaqiro uri vau namarivavata taiqa vuvaro  
\v 3 namarivano oti vaiqi oti vaiqimaqiro viharo kauquru torara mintiaqiro vuvaro  
\v 4 7 tora 17 entaqaa \it sipi\it* vira Araraata Aiqinaqaa muntu kovaro vaura.  
\v 5 Viraqaata vauvaro namarivano oti vaiqi oti vaiqimaqiro vi vauvaro 10 tora 1 entaqaa aiqina qoqaa qoqaa iro vaura.   
\p
\v 6 Mintuvaro 40 entanavu aitarovaro Noaava vata aaharaiqiainara ampeqamake tavareva \it uintua\it* vo qantuakero  
\v 7 memora atitovaro vahaaqaini oru viro qumina ata varero virante airante i vauvaro vatavano aaharaiqama vura.   
\p
\v 8 Memoravano mintiaqiro viharo kia orurante anuvaro Noaava vata aaharaiqiainara ampeqamake tavareva viva uviri vo mirura voqaara atitovaro oru niharo tavovaro  
\v 9 namarivano qaqiqai vataqaa vauvaro vi uviriva utaarirava kia ho vauvaro viva orurantero qaiqaa anintero, Noaava \it sipi\it*qi vauraqi oriqetareva uvaro Noaava nai kauqu tutukero vira utu varero \it sipi\it*qi vara vera kora.   
\p
\v 10 Viraqaahairo 7 entanavu aitarovaro Noaava \it sipi\it*qihairo qaiqaa vi uvirira atitovaro  
\v 11 uviri viva oru niro eronaini orurantero \it orivi\it* katari mare qaraaka raaqu varero anuvaro Noaava vira tavero kankomakero iruvaro huvura namarivano vataqaahairo otinuvaro  
\v 12 viraqaahairo Noaava naavuqi 7 entanavu voqavata varikero, qaiqaa uviri vira atitovaro viro, kia qaiqaa orurantero aniraitiro, ekaara mini vura.   
\p
\v 13 Noaava 601 ihi vara kovaro 1 ihi 1 entaqaa ekaa huvura namarivano otinuvaro vatavano aaharaiqama vuvaro Noaava \it sipi\it* qiataqaa aquto haikara qaqini varakero viti viri tavovaro vata maata aaharaiqama vuvaro  
\v 14 2 tora 27 entaqaa tavovaro vatavano anoma kero aaharaiqama vura.   
\p
\v 15 Vatavano aaharaiqama vuvaro Kotiva Noaarara tiharo,   
\pi1
\v 16 Arevata, ai naatavanovata, nitanta maaqunavuvata, vika naatanavuvata, nenavu sipiqihai veva ntaate.   
\pi1
\v 17 Ekaa aantauvahivata uvirivata ninavu hampata variaka vara veva kairamanta vika kuvu aramaqi viha ekaa vata maata mpiqaate, tiro.   
\p
\v 18 Minti tumanta Noaavavata, vira naatavanovata, vitanta maaqunavuvata, vika naatanavuvata \it sipi\it*qihai veva ntomanta  
\v 19 ekaa aantauvahivata uvirivata \it sipi\it*qihai nai naantiara nai naantiara vahaaqaini vevante vura.   
\s1 Noaava Kotira quahama amitora  
\p
\v 20 Noaava vevantero Nora Kotira quahama amitareva iharo vo ori vo ori varakero \it ofaa\it* tainta aututero viraqaahairo ho Kotira amiaina uviri aantauraqihairo hini varakero arukero, taintaqaa Kotira kaintu iha quara amitero.  
\v 21 Iha quara amitovaro Noravano Kotiva vira tavero quahakero tiharo,  
\pi1 Te vaiinti okara iruramanta vika vainti naatikaahai qora kaiqa varevaqai vika avu aatoqi vaimanta variarave.  
\pi1 Mintiamantavata, kia te qaiqaa vaiintivano qora okara autira kaara maa vatarara tiariraro qoraiqama vuanarove.  
\pi1 Kia te qaiqaa ekaa qaqi variqi vi vai haikara namariqohai vehi autu taiqa karerave.   
\pi1
\v 22 Maa vatava variqiro viraro kara uti entavave, kara qanti entavave, vi entava vi entava homa varianarove. Antaaina entavave, totoqaaina entavave, nora kuari itaaina entavave, kia nora kuari itaaina entavave, entaqive aatitaainaraqaave, maa vatava vairaro vi entava vi entava variqiro vuanarove, tiro. Minti turama.   
\c 9  
\s1 Kotiva Noaakantiro uva tiva taatautora  
\p
\v 1 Kotiva Noaaravata vira maaqunavuvata koqema nimiteharo tiharo,  
\pi1 Ne vainti vata kuvuaramaqi vimanta ni vaintivara airiqiha vata maata mpiqaate.   
\pi1
\v 2 Ekaa vataqaa vai aantauvahikave, ekaa naaruvaini ataqi ni vai uvirikave, ekaa namariqi vai havukaukave, vika ni naatu qeteha vaivarave. Te ekaa vi haikara nima nimuro.   
\pi1
\v 3 Vi haikava vi haikava ekaa qaqi variqi vi haikauka ni karama vaivarave. Haaru enta te naaho maatara tiha, Ni karama varianarove, tiavaunarave. Ho vate te qaiqaama ni tiva nimuro, Ekaa qaqi vaina haikava ni karama varianarove.   
\pi1
\v 4 Vohaa haikaqai ni qioqama tauro. Matiqi naare vainara, viraqaima kia naate. Naareqaahairo ekaa haikavano qaqi variqiro vi vairara ti, te naare qioqama teha kia naate turo. (Kaiqa Varora 15:20)   
\pi1
\v 5 Niqihairo vaiinti vo aru kairaro vira naarevano ntava viraro qutu virera, vira kaara uvama varianarove. Aantauvahivano vaiinti vo aru kairera, vira nai aru kaate.   
\pi1
\v 6 Te vaiinti tenta voqaara autuke vataunarara ti, kia vaiinti aru kaate turo. Vaiinti vovano vo vaiinti aru kairera, vira kaara naivata arukevama varianarove.   
\pi1
\v 7 Ne vaintivata kuvuaramaqi vimanta ni vaintivara airiqiha ekaa vata maata variate turo, tiro.   
\p
\v 8 Kotiva minti tivakero viva Noaararavata vira maaqunavuaravata tiharo,   
\pi1
\v 9 Te tiari iriate. Te nivata ne kuvuarama tekaravata irihama, maa uvara tiva taatauke vatarerave.  
\v 10 Sipiqihai ekaa aantauvahive uvirive vevantaaka vikaravata irihama te minti turo.  
\v 11 Te kia qaiqaa ekaa qaqi variqi vi haikara huvura namariqohai vehi autu taiqa karerave.   
\pi1
\v 12-13 Ne vo haika taveha tiha, Ho quqaama Kotiva minti tivakero uva tiva taatau tairave, tiate ti, te tenta ontanta naaruvaini vataari vataini vaika vira viraaqamake tavaate.   
\pi1
\v 14 Te tonavuvata aaquvata varakaaina entara vi entara ontantavanovata vairaqe  
\v 15 te vira taveha, te vate nivata ekaa aantauvahivata vaiha uva tiva taunara iritarerave. Vi uvara iritehama te kia qaiqaa ekaa qaqi variqi vi haikara huvura namariqohai vehi autu karerave.  
\v 16 Ontantavano naaruvaini qovarama vuaina entara te vira taveha, te ekaa vataqaa qaqi variqi vi haikara hampata vaiha uva tiva taunara iritarerave. Te uva tiva taarirava qaqi variqiro vuanarove, tiro.   
\p
\v 17 Minti tivakero Kotiva Noaarara tiharo, \it Ontantavano vairamanta ekaa vataini qaqi variqi vika vira taveha, te uva tiva taatau tau nara iritevarave\it*, tiro. Kotiva minti turama.   
\s1 Noaara maaqunavu  
\p
\v 18  \it Sipi\it*qihai Noaara maaqunavu vevantonavuka nutu vaireva, Semivavata, Haamuvavata, Iapetivavata vaura.  
\m (Haamuva Kenaanira qova vaura.)   
\p
\v 19 Noaara maaqu taaramonavuqihai ekaa vo vatanaa vo vatanaaka qovarama vi, oru vo vataini vo vataini vaura.   
\p
\v 20 Noaava naaho kaiqa vare vau vaiintiva vaiharo viva naane naahoqi \it uaini\it* naaqunta ututora.   
\p
\v 21 Viva \it uaini\it* naaqunta ututova qampiqero mpeqaiqama vuvaro viva vira hiqi kero tati kovaro vi namariva ntera vuvaro \it uaini\it* vira namakero vueraiqaaviro nai \it seri\it* naavuqi oriqetero nai utavaaqa nonku tora ekaa viqu vaaquma kero vaita aavata vura.   
\p
\v 22 Mintuvaro Kenaanira qova Haamuva oriqetero tavovaro vira qova tokavano vaite vauvaro viraqihairo vevantero vuru nai vakaatanta tiva nimiro.   
\p
\v 23 Haamuva vitanta tiva nimumanta Semika Iapetika vukai tavuna vo varetanta náitanta qova toka vainara tavaarorave ti, náitanta viri qaqini taveha, tavuna tauvaqaihai utu vare rahininimaqi vi vuru nái qora aqu amitora.   
\p
\v 24 Ho Noaava vaitoraqihairo himpuvaro vira avu aatovano koqema vuvaro vira maaqu vitihainaava kaiqa varorara iriro, vira kaara viva Haamura vaintivara qoraiqama vuate tiro, mintima tiro:   
\pi1
\v 25 Oho, kairaro Kotiva Haamura maaqu Kenaanira qoraiqama amiteharo vira vara kairaro viva tuvitarero nai vakaukavara kaiqa vaiintivano vaiharo vika paanaa haika vara nimitaarire, tiro.   
\p
\v 26 Noaava minti tivakero qaiqaa mintima tiro:  
\pi1 Te Semira Variqa Nora Kotira autu tuaherake vauro.  
\pi1 Kairaro Kenaaniva tuvitarero Semira paanaa vainti variarire.   
\pi1
\v 27 Kairaro Kotiva Iapetira vaintivara kahaqiramanta vika airi variate.  
\pi1 Kairamanta Iapetiva kuvuarama taikavata Semiva kuvuarama taikavata vohaaraqi maateraiqiha variqi vivaro, Kenaaniva Iapetira paanaa haika varaarire, tiro.  
\m Noaava minti turama.   
\p
\v 28 Nora huvura namarivano taiqo entaraqaahairo Noaava 350 ihi voqavata varaqiro viviro, vuru qutu vura.   
\p
\v 29 Noaava maa vataraqaa 950 ihi qaqi varaqiro viro vuru qutu vura.   
\c 10  
\s1 Noaara maaqunavu vaintivara autu  
\p
\v 1 Noaara maaqunavu Semivavata Haamuvavata Iapetivavata nora huvura namarivano taiqo entaraqaahai vinavuka vaiha vo vainti vo vainti vatatora. Vinavuka vainti vatato okarava vaireva, maantimama vairo:   
\s1 Iapetira vaintivara  
\p
\v 2 Iapetira maaqunavu vaireka, Gomevave, Menkokivave, Madaivave, Javaanivave, Tubaarivave, Mesekivave, Tiraasivave, vinavuka vaura.   
\p
\v 3 Mintima vaumanta Gomera maaqunavu vaireka, Asakenaasivave, Ripaativave, Tonkamavave, vinavuka vaumanta  
\v 4 Javaanira maaqunavu vaireka, Elisaavave, Tasisivave, Kitimivave, Dodaanivave, vinavuka vaura.   
\p
\v 5 Javaanira maaqunavu vaintivara hininavu nora namari auvahini otu vaumanta hininavu nora namari avutaqi vau vataraqaa otu vaiha vika vo anku vo anku vaiha vo uva vo uva ti vaura.   
\s1 Haamura vaintivara  
\p
\v 6 Haamura maaqunavu vaireka, Kusivave, Isipivave, Putivave, Kenaanivave vinavuka vaura.  
\v 7 Mintima vaumanta Kusira maaqunavu vaireka, Sebaavave, Havilaavave, Sapataavave, Ramaavave, Sapatekavave, vinavuka vaura. Mintima vaumanta Ramaara maaqutanta vaireka, Sebaavavata, Dedaanivavata vaura.   
\p
\v 8 Kusira maaqu vo Nimirotiva noruqama viro nora vaiintivano vaiharo airi vaiinti nahentiqaa raqikiqiro vi vauvaro  
\v 9 Noravano Kotiva vira quahama amitovaro viva voqama kero qaakau aantauvahi ari vau vaiintiva vaura. Viva minti vau vaiintiva vauvarora tiro, vira autuvano uritara kero vaumanta vaiinti nahenti nái vaintiara tiha, Ike, Noravano Kotiva nivata quahama nimitaira nevata Nimirotira aanante qaakau aantauvahi arivera, tenavu virara koqeve tiataarave ti vaura.   
\p
\v 10 Nimirotiva nora vaiintivano vaiharo tota taaramo vatuka, Babelive, Erekive, Akatave, vinavuraqaa raqiki vaura.  
\p Taaramo vatuka vinavuva Sinaa vataini vaura.   
\p
\v 11 Ho Nimirotiva Sinaa vata mini kero oru Asiria vataini vaiharo qaiqaa vatuka vonavu Niniveve, Rehoboti-Irave, Karaave,  
\v 12 Resenive, autu kora. Ninive hini vauvaro nora vatuka Karaa hini vauvaro Reseni vatukavano vitanta avutana vaura.   
\p
\v 13 Maa vatanaaka Lidiave, Anaamive, Lehaapive, Napatuve,  
\v 14 Patarusive, Kasaluve, Kapatoritive, Isipiva ekaa vi vatanaaka qovama vaura. Kasalu vatanaakaqihai Pirisia vatanaaka qovaramavi vaura.   
\p
\v 15 Kenaanira maaqu vo avuni vatatova Saidoniva Saidoni vatanaaka qova vauvaro vira maaqu vo Hitiva Hiti vatanaaka qova vaura.   
\p
\v 16 Kenaaniva vitanta qova vaiharo maa vatanaaka vika qovavata vaura: Jebusive, Amove, Girigaasive,  
\v 17 Hivive, Akave, Sinive,  
\v 18 Avative, Semaave, Hamaative, Kenaaniva ekaa vi vatanaaka qova vaura.  
\p Kenaanira vaintivara vo anku vo anku airiqamavi vonaini vonaini vura.  
\v 19 Vika vevara Saidoni vatukaihai vivi, vevara Gasa vatuka Geraa vataini vura. Hini kuka vevara Saidoni vatukaihai vivi, vevara Sodomi vatukave, Gomora vatukave, Atamaa vatukave, Seboimu vatukave, vura. Hini kuka vevara Saidoni vatukaihai vivi, verara Lasa vatukaini vura.   
\p
\v 20 Haamura maaquvara kuvuarama toka mintima vaura. Vika vo anku vo anku, vo vataini vo vataini vaiha, vo uva vo uva ti vaura.   
\s1 Semira vaintivara  
\p
\v 21 Semiva Iapetira vakaava vaiharo viva Ebe vatanaaka vika qovama vaura.   
\p
\v 22 Semira maaqunavu vaireka, Elaamuvave, Asuvave, Apakasaativave, Rutivave, Araamivave, vinavuka vaura.   
\p
\v 23 Araamira maaqunavu vaireka, Usivave, Huluvave, Getevave, Masivave, vinavuka vaura.  
\v 24 Apakasaativa Seraara qova vauvaro Seraava Ebera qova vaura.  
\v 25 Ebeva qorainti vainti taaraqanta vatatovaro vainti vovano vira autu Perekiva vaura. Perekiva qaqi vau entara vataini vau vaiinti nahentika rairavi vaurara tiro, vira autu \it Perekirave-Rairaive\it* tura. Perekiva vauvaro vira qatavano Jokitaaniva vaura.   
\p
\v 26 Jokitaanira maaqunavu vaireka, Alamodaativave, Serepivave, Hasamaavetivave, Jeraavave,  
\v 27 Hadoraamuvave, Usarivave, Dikalaavave,  
\v 28 Obaalivave, Abimaelivave, Sebaavave,  
\v 29 Ofiaavave, Havilaavave, Jobaapivave, vaura. Vika ekaa Jokitaanira maaqunavu vaura.   
\p
\v 30 Jokitaanira vaintivara vau vatava vaireva, Mesaqaahairo viviro, kuari uruntonaini verara Sefaa vataini vuru taiqora.   
\p
\v 31 Semira maaqunavu mintimake vaiha, vika vo anku vo anku vaiha, vo vataini vo vataini oru vaiha vo uva vo uva ti vaura.   
\p
\v 32 Ekaa vi vatanaa vi vatanaaka vaireka, Noaara vaintivara vaiha vika rairavi vo vataini vo vataini vura. Nora huvura namarivano taiqo entaraqaahai ekaa vatanaaka maa vataraqaa vauka Noaava kuvuarama toka vaura.   
\c 11  
\s1 Vohaa uvaqai hoqare ti vaurara tura  
\p
\v 1 Hoqare vataini vauka kia vo uva vo uva tiraiti, vohaa uvaqai ti vaura.   
\p
\v 2 Vohaa uva tivaqi viha vika kuarivano uruntonaini vivi, Sinaa Uqitaini orunte naavu maaqa kaqate vaura.  
\v 3 Vika mini vaiha mintima ti: Kaiqenavu vata taatauke airi \it briki\it* autuke ihaqohai haimike ˻maahota variaina naavura, vo naavu vo naavu kaqaare˼ tivake, vika airi \it briki\it* autuke, \it iva/qume\it* varake \it briki\it* vira taatau keha naavu kaqe vaura.   
\p
\v 4 Vika mintiaqi viha qaiqaa tiha, Tenavu raumpirimavi vo vata vo vataqaa oru variarorave. Kaiqenavu maini vaiha naavu maaqa kaqate, nora naavu vo kaqa taariraro vira qiatavano nai naaro muntuka vairaro tinavu hutuvanovata uritarakero variarire, ti.   
\p
\v 5 Minti tivake vi naavura kaqe vauvaro Noravano Kotiva naavu maaqavata nora naavuvata tavareva tuvuntero  
\v 6 tiharo, Vataini variaka vohaa vatanaaka vaiha vohaa uva ti vaiha nora kaiqa hoqarama taavo. Oho, vika mintiaqi vivera, vika nái varaataa i kaiqara, hampi kaiqa vo kaiqa vo kaiqa varaqi vivarave.  
\v 7 Kaiqe tenavu vika maaqiri tuqantaa kaari vika vo uva vo uva tihama qumimaqa iha kia nai uva nai uva ho iriate, tiro.   
\p
\v 8 Minti tivakero Noravano Kotiva vika maaqiri hampiqama komanta vaiinti nahenti kia nai uva nai uva ho iriraiti, kaiqa vare vauravata qaqirake vo vataini vo vataini vi anima vura. Mintimakero Noravano Kotiva vika raumpirima kora.   
\p
\v 9 Noravano Kotiva vataini vauka vika maaqiri hampiqama korara ti, vi vatukara autu nteha, \it Babelive – Hampiqama korave\it*, tura.   
\s1 Semira anku  
\p
\v 10 Semira ankuvano maantimama vairo: Nora huvura namarivano taiqovaro taara ihi aitarovaro Semiva 100 ihi varakova qorainti vainti vo Apakasaatira vatatora.  
\v 11 Semiva Apakasaatira vatato entaraqaahairo viva 500 ihi varaqiro viharo vo vainti vo vainti, qoraintivata nahentivata vataqiro viviro, vuru qutu vura.   
\p
\v 12 Apakasaativa 35 ihi varakero viva qorainti vainti vo Seraara vatatora.   
\p
\v 13 Apakasaativa Seraara qova vau entaraqaahairo viva 403 ihi varaqiro viharo vo vainti vo vainti qoraintivata nahentivata vataqiro viviro, vuru qutu vura.   
\p
\v 14 Seraava 30 ihi varakero viva qorainti vainti vo Ebera vatatora.  
\v 15 Seraava Ebera vatato entaraqaahairo viva 403 ihi varaqiro viharo vo vainti vo vainti, qoraintivata nahentivata vataqiro viviro, vuru qutu vura.   
\p
\v 16 Ebeva 34 ihi varakero viva qorainti vainti vo Perekira vatatora.  
\v 17 Ebeva Perekira vatato entaraqaahairo viva 430 ihi varaqiro viharo vo vainti vo vainti, qoraintivata nahentivata vataqiro viviro, vuru qutu vura.  
\v 18 Perekiva 30 ihi varakero viva qorainti vainti vo Reura vatatora.   
\p
\v 19 Perekiva Reura vatato entaraqaahairo viva 209 ihi varaqiro viharo vo vainti vo vainti, qoraintivata nahentivata vataqiro viviro, vuru qutu vura.   
\p
\v 20 Reuva 32 ihi varakero viva qorainti vainti vo Serukira vatatora.  
\v 21 Reuva Serukira vatato entaraqaahairo viva 207 ihi varaqiro viharo vo vainti vo vainti, qoraintivata nahentivata vataqiro viviro, vuru qutu vura.   
\p
\v 22 Serukiva 30 ihi varakero viva qorainti vainti vo Nehora vatatora.  
\v 23 Serukiva Nehora vatato entaraqaahairo viva 200 ihi varaqiro viharo vo vainti vo vainti, qoraintivata nahentivata vataqiro viviro, vuru qutu vura.   
\p
\v 24 Nehova 29 ihi varakero viva qorainti vainti vo Teraara vatatora.  
\v 25 Nehova Teraara vatato entaraqaahairo viva 119 ihi varaqiro viharo vo vainti vo vainti qoraintivata nahentivata vataqiro viviro, vuru qutu vura.   
\p
\v 26 Teraava 70 ihi varako entaraqaahairo viva qorainti vainti vonavu Eparaamira, Nehora, Haraanira, vatatora.   
\p
\v 27 Teraara ankuvano maantimama vairo: Teraava Eparaamira, Nehora, Haraanira, vatatovaro Haraaniva Rotira vatatora.   
\p
\v 28 Vira qova Teraava qaqi vau entara Haraaniva Uri vatuka Kaludia vataini nai vatatonaini vaiharo qutu vura.   
\p
\v 29 Eparaamiva nahenti vo Saraira varatero vauvaro Nehova Haraanira raavura Mikaara varatero vaura. Haraanira raavura vo, Isakaava vaura.   
\p
\v 30 Saraiva Eparaamira naatavano kia vainti vataraitiro, \it naahiara/qururaiqama\it* viro vaura.   
\p
\v 31 Teraava nai maaqu Eparaamiravata, nai maaqu Haraanira vainti Rotiravata, Eparaamira naata Sarairavata, vinavuka ntita varero Kaludia vata Uri vatuka mini kero, katu varero Kenaani vataini oru vairare tiro, mini viharo tavero qaqirakero Haraani vatukaini oruntero vaura.   
\p
\v 32 Teraava 205 ihi varakero Haraani vatukaini qutu vura.   
\c 12  
\s1 Kotiva Eparaamira kaamatora  
\p
\v 1 Noravano Kotiva Eparaamirara tiharo, Nena vatave, nena naavu maaqave, nena qora naavuqi variakave, maini kera katu varairaqe te qaraaka vata ai umiqaarirara are mini vuane.   
\p
\v 2 Are mintiraqe te are vainti kuvuarenara airiqama amitaare. Te ai koqema amiteha ai autuvata noraiqama kaarirara are ekaa ˻vo vatanaa vo vatanaaka˼ koqema nimitaane.   
\pi1
\v 3 Vokika ai koqema amitaiqe te vika náivata koqema nimitarerave.  
\pi1 Vokika ai qoraiqama amitaiqe te vika náivata qoraiqama nimitarerave.  
\pi1 Naantiara are kuvuarama teraukaqihai te ekaa naato vataini vaika koqema nimitarerave, tiro.   
\p
\v 4 Minti tuvaro Eparaamiva Noravano Kotiva tunte iro viva 75 ihi varakova Haraani mini kero vurama. Viva vuvaro Rotivavata vikantiro vurama.   
\p
\v 5 Eparaamiva nai naata Sarairavata, nai qata maaqu Rotiravata, nai kaiqa vaiintinavuvata ntita varero Haraanini vaiharo ekaa airaira vatora viravata katu varero Kenaani vataini vireva vura.  
\p Mini oruntero  
\v 6 vi vataraqaa viharo Sekemi vatuka nora oqiva vaunaini More Oqivave tunaini oruntora. Vi entara Kenaani vatanaaka vi vataraqaa vauvaro  
\v 7 Noravano Kotiva Eparaamira avuqaa qovarama viro virara tiharo, Te maa vatara are kuvuarama terauka nimirerave, tiro. Minti tivakero Kotiva Eparaamira avuqaa qovarama vurara tiro, Eparaamiva orinavu varakero \it ofaa\it* tainta autukero Nora Kotira autu tuahera kora.   
\p
\v 8 Viraqaahairo Eparaamiva oru viro Beteli vatuka vira vuruvi kuari uruntonaini oruntero, mini nai \it seri\it* naavu kaqa tero vaura. Beteli vatuka hini vauvaro Ai vatuka hini vauvaro viva tavaarana nai \it seri\it* naavu kaqa tero vaura. Eparaamiva mini vaiharo Nora Kotira quahama amitareva \it ofaa \it*tainta vo autukero Nora Kotira aarora.  
\v 9 Eparaamiva mini varikero qaiqaa katu varero voqi voqi variqiro viviro, Nekevi vataini vurama.   
\s1 Eparaamiva Isipini vura  
\p
\v 10 Vi entara karara aavoqu entava vauvaro Eparaamiva vaunaini kia karavata vauvarora tiro, viva Isipini vahuqa vaireva vura.   
\p
\v 11 Viva aaraini oru viharo tavovaro Isipi aumanto vauvaro Eparaamiva nai naata Sarairara tiharo, Are koqe viri vaata vataa nahentivano variaro.  
\v 12 Isipi vatanaaka ai taveha ariara ti naatave tivake ai varareka iha ti harukevorave.  
\v 13 Are vi vatanaakara tihara, Te vira auravanove, tiane. Minti tiramanta vika ariarao ti, kia ti haru karaiti, ti vehakuma timitaate, tiro.  
\v 14 Minti tivake vika Isipini vumanta Isipi vatanaaka tavovaro Saraiva koqe viri vaata vataa nahentivano vaura.  
\v 15 Isipi vika nora vaiintinavu vi nahentira tave, nai avuhainaa vaiinti, Pero vaiinti tiva ami tiha, Virara koqe nahentive tivake, avuhainaa naavuqi vira vita vare vuru kora.  
\v 16 Avuhainaa vaiinti viva vi nahentirarao tiro, Eparaamira quahama amiteharo sipisipive, memeraave, purumakauve, donkive, kaiqa vaiintive, kaiqa nahentive, kamerive, vira amura.   
\p
\v 17 Mintuvarovata, Noravano Kotiva Pero vaiinti Eparaamira naata kaara vo rovara vo rovara viraqaavata vira navunaakaqaavata vatovaro  
\v 18 Pero vaiintivano Eparaamira aarama kero virara tiharo, Oho, are nana okarae tiqaa qovarama kaaro? Saraiva ai naatavano vaivara are nantiharae virara kia vutukera ti tiva timira iaro?  
\v 19 Nantiharae are virara tihara, Ti auravano vaivo, tiaramantae te vira varauro? Ho nena naata vita varera vuane, tiro.   
\p
\v 20 Avuhainaa vaiintivano minti tivakero nai kaiqa vaiintinavu nititomanta vika Eparaamira atitama kovaro Eparaamiva nai naatavata ekaa nai u haikaravata varero vurama.   
\c 13  
\p
\v 1 Atitama kovaro Eparaamiva Isipi mini kero anirantero Nekevini vura. Viva nai naatavata ekaa viva nai u haikaravata varero vuvaro Rotivavata vikantiro vurama.   
\p
\v 2 Vi entara Eparaamiva airi haika, purumakauve, sipisipive, memeraave, \it kori\it* orive, \it silvaa\it* orive, vatova vaura.   
\p
\v 3 Eparaamiva Nekevini varikero, viraqaahairo katu varero voqi voqi variqiro viro, qoqaraanaini Beteli maaqaini oruntora. Beteli vatuka hini vauvaro Ai vatuka hini vauvaro avutana haaru viva nai \it seri\it* naavu kaqa tero vaiharo  
\v 4  \it ofaa\it* tainta autu tonaini oruntero, mini vaiharo qaiqaa Nora Kotira autu tuahereharo vaura.   
\s1 Eparaamika Rotika raira vura  
\p
\v 5 Eparaamiva mini vauvaro Rotivavata vikantiro vaiharo airi airaira sipisipive, memeraave, purumakauve, vatomanta vira kaiqa vaiintinavuvata airi vaura.   
\p
\v 6 Rotika Eparaamika vohaa vaihatanta tavomanta vitanta sipisipive, memeraave, kara neva kia ho vaumanta  
\v 7 vira kaara vitanta sipisipiqaave memeraaqaave raqiki vauka tirori vaura. (Vi entara Kenaani vatanaakavata Peresi vatanaakavata vi vataraqaa vaura.)   
\p
\v 8 Vika tirori vauvaro Eparaamiva Rotirara tiharo, Tetanta vohaa qata vakaa vaunarara ti, hauri tetanta tirorimaqi vuari titanta kaiqa vaiintinavuvata tirorivorave.  
\v 9 Ho tavaane. Airi vatama maini vaivo. Kaiqe rairavi te vo vataqaa variarirara are vo vataqaa variane. Are muani otu vairera, te maini variare. Are maini vairera, te muani otu variare. Are nena muntuka vaina vatara kaamatera variane, tiro.   
\p
\v 10 Eparaamiva minti tuvaro Rotiva muani vuavu tavovaro Iotani Namarivano tuvi vauvaro uqita vata koqeva viviro, muntu Soaa vataini taiqora. Vi vatava vaireva, Ideni vata voqaarave, Isipi vata voqaarave, koqe vata vaura. (Vi entara Noravano Kotiva Sodomivata Gomoravata kia vehi autuko entara vi vatukatanta qaqi vauvaro koqe vatavano mini vaura.)   
\p
\v 11 Rotiva ekaa Iotani Uqitaini nai kaama tero kuari uruntonaini katu varero vaireva vura. Viva Eparaamira kero mini vura.   
\p
\v 12 Eparaamiva Kenaanini vauvaro Rotiva muani uqita kanta otu nora vatukanavu vaunaini Sodomi aaqaini nai \it seri \it*naavu maaqa kaqa tero vaura.  
\v 13 Sodomiqi vauka qora kaiqa vareha Nora Kotira uva, vo uva vo uva raqaqi vi vaura.  
\v 14 Rotiva Eparaamira mini kero vuvaro viraqaahairo Noravano Kotiva Eparaamirara tiharo,  
\pi1 Are maaqaa vaihara ekaa vata maata vutu vuru aituqama kera tavaane.   
\pi1
\v 15 Ekaa vutu vuru tavena vatara te vi vatara aivata are kuvuarama teraukavata nimiariraro vi vatava ni vatavanoma ekaa enta variqiro vuanarove.   
\pi1
\v 16 Te ai kahaqiari are kuvuarama terauka nai airitahaama vaivarave. Vika vaireka, nai nuqa voqaara airitahaama vaivarave. Vaiintivano nuqa kia ho kaara ntintemake, ai vaintivaravata kia ho kaara ntivarave.   
\pi1
\v 17 Himpira oru nihara ekaa vi vatara tavaane. Vi vatava ai amiarira vatavama vaivo, tiro.   
\p
\v 18 Kotiva minti tuvaro Eparaamiva katu varero Mamare Oqiva vaunaini Hebaroni vatukaini vaireva oruntero, nai \it seri\it* naavu maaqa kaqatero Nora Kotira quahama ami tareva, \it ofaa\it* tainta vo autu kora.   
\c 14  
\s1 Eparaamiva Rotira ruaruama amitora  
\p
\v 1 Vi entara avuhainaa vaiinti 4navu:  
\pi1 Amarafeliva Sinaaqaa raqikuvave, Ariokiva Elasa vatukaqaa raqikuvave, Kedo-Laomeva Elami vatukaqaa raqikuvave, Titaamiva Goimu vatukaqaa raqikuvave,  
\v 2 vinavuka avuhainaa vaiinti 5navu hampata raqireka vura.  
\pi1 Avuhainaa vaiinti 5navu nutu vaireva, Beraava Sodomi vatukaqaa raqikuvave, Birasaava Gomora vatukaqaa raqikuvave, Sinaapiva Atamaa vatukaqaa raqikuvave, Semebeva Seboimu vatukaqaa raqikuvave, vo avuhainaava Belaaqaa raqikuvave, vinavuka vaura. (Belaa vatuka vo autu Soaave tura.)   
\p
\v 3 Avuhainauka 5navu nái iqoka vaiinti ntita vare Sidimi Uqitakanta ruvaaqumavi vaiha vaqa ntiha vaura. (Maa entara Qutu vi Varuvava minima vairo.)   
\p
\v 4 Tota King Kedo-Laomeva 12 ihiara variqiro viharo avuhainaaka 5navuqaa raqikiqiro vi vaura. Ho 12 ihi aitarovaro 13 ihiqaa avuhainaa vaiinti 5navu Kedo-Laomerara tiha, Tenavu kia qaiqaa ai vevaaraini vairerave, tura.   
\p
\v 5 Vinavuka minti tuvaro ihi vo aitarovaro King Kedo-Laomeva nai tontinavu avuhainaa vaiinti 3navu naarama komanta vinavuka Kedo-Laomera kahaqireka vohaaraqi avitumavi nái iqoka vaiinti ntita vare oru Asateroti-Kanaimi vataini vaiha Refaimi vatanaaka hampata raquqi viha vika naatarake, viraqaahai vinavuka Haamu vatukaini oru vaiha Susumi vatanaaka naatarake, viraqaahai vinavuka oru Kiriataimi uqitaini Emimi vatanaaka naatarake,  
\v 6 oru verara Seiru aiqinaini Hori vatanaaka naatara keha, vinavuka vika aru ntataqi vivi, aahara vata auvahini Eli-Paraanini vuru kora.   
\p
\v 7 Viraqaahai avuhainauka 4 vinavuka orurante Kadesi vatuka, vo autu Eni-Misipative tunaini vaiha, Amareki vatanaaka ekaa naatarake, oru Hasasoni-Tema vatukaini vaiha Amo vatanaakavata naatara kora.   
\p
\v 8 Mintiaqi vumanta avuhainaa vaiinti 5navu Sodomiqaa raqikuvave, Gomoraqaa raqikuvave, Atamaaqaa raqikuvave, Seboimuqaa raqikuvave, Belaaqaa raqikuvave, vinavukavata nái iqoka vaiinti ntita vare Sidimi Uqitakanta ruvaaqumavi vaiha iqoka raqireka vaqa nti vaumanta  
\v 9 Kedo-Laomeva nai tonti 3navu vatamakero 5navu hampata raqireka vaqa nti vaura.  
\p Ho avuhainauka 4navuvano avuhainauka 5navu hampata raquqi vi vaura.  
\v 10 Sidimi Uqita kanta airi \it ruvu/mpumpi\it* vauvaro viraqi vankora \it iva/qume\it* vauraqi Sodomi avuhainaara iqoka vaiintive, Gomora avuhainaara iqoka vaiintive, vika qetake ruqemake viha, vokuka \it ruvuqi/mpumpiqi \it*aqu vumanta, vokuka ruqemake aiqinaini vura.   
\p
\v 11 Mintumanta avuhainaa vaiinti 4navu vinavuka naataraqi viha, oru Sodomi vatukaqihaivata Gomora vatukaqihaivata ekaa airairavata karavata raqiake vare vurama.   
\p
\v 12 Eparaamira qata vainti Rotiva Sodomi vatukaqi vaumanta vika viravata ravaaqavu vare, viva u haikaravata vare vura.   
\p
\v 13 Ho mintuvaro vovano ruqema kero vuva vuru Eparaamira Hiparu vatanaa vaiinti Rotirara tiva amura. Vi entara Eparaamiva nora oqiva vauraqi vauvaro Amo vatanaa vaiinti Mamareva oqiva qova vivavata, Mamarera qatatanta Esikolika Aneka vitantavata, Eparaamira tontiqamake vaura.   
\p
\v 14 Vinavuka Eparaamira hampata vauvaro Eparaamiva Rotira ravaaqavuke rumpa varo uvara iriro viva 318 iqoka vaiinti nai vaunaini vauka naarama kero, avuhainaa vaiinti 4navu hampata raqireva vinavuka avataqiro viviro, Daani maaqaini oruntora.  
\v 15 Mini oruntovaro enta uvaro Eparaamiva nai iqoka vaiintinavu rairakero taara vara autukero vatomanta vika entaqi navutaaka hampata raquqi vura. Eparaamiva nai iqoka vaiinti hampata vika aru ntataqi vivi, Hoba vatukaini Damasikusi \it noti\it* mantaraini vuru kora.   
\p
\v 16 Eparaamiva mintiaqiro viharo vika raqia vare vu airairara qaiqaa varero, nai qata vainti Rotiravata kuvantu kero vitero, Rotiva u haikaravata qaiqaa varero, nahenti vonavuvata kuvantu kero ntitero, vo vaiinti nahentinavuvata kuvantu kero ntita varero orurantero anura.   
\s2 Merikisitekiva nai kauqu tuahera keharo Eparaamira koqema amitora  
\m
\v 17 Eparaamiva King Kedo-Laomeravata avuhainaa vaiinti 3navuvata naatara kero orurantero aaraini ani vauvaro Sodomi vatanaakaqaa raqiku vaiintiva Eparaamira vita kareva \it Save Uqitainive, Avuhainaara Uqitainive\it* tunaini vuvaro  
\v 18 Merikisitekiva vivavata Eparaamira vita kareva vura.  
\p Merikisitekiva vaireva, viva Saremi vatuka avuhainaava nai virini kantaaqaini vai Variqara kaiqa vara amite vau vaiintiva vaura. Viva oru Eparaamira vita kero mparetivata \it uaini\it*vata vira amiro  
\v 19 nai kauqu tuaherakero vira koqema amitero tiharo,  
\pi1 Nai virini kantaaqaini vai Variqava naaruvavata vatavata autukero vataiva, viva ai Eparaamira koqema amitaarire.   
\pi1
\v 20 Nai virini kantaaqaini vai Variqava ai kahaqiharo navutaaka ai kauquqi kaivara are vika naatara kaanarara ti, tenavu vira autu tuahere vauro, tiro.  
\p Merikisitekiva minti tuvaro Eparaamiva navutaaka kauquqihairo vare anu airairara rairakero kauqurutanta vatoraqihairo vohaiqa Merikisitekira amuvaro varora.   
\p
\v 21 Merikisitekiva vohaiqa varovaro Sodomi vatanaaka avuhainaa vaiintivano Eparaamirara tiharo, Are ti navunaaka kuvantu taarauka vikaqai tinta timiane. Navutaaka vika airaira varataara are vi haikara kia ti timiraitira, nena totaane, tiro.   
\p
\v 22 Sodomi vatanaaka avuhainaa vaiintivano minti tuvaro Eparaamiva aqao tiro, Noravano Kotiva nai virini kantaaqaini vai Variqava, viva naaruvavata vatavata autukero vataivave. Te vira avuqaa vaiha te tenta kauqu aiqiqaa aqukeha virara minti tunarave:   
\p
\v 23 Vika Sodomi vatanaaka airaira vare vuaraqihai kia te voqavata vararerave, tunarave. Te ni airaira varaarirara hauri are tiriara tihara, Te Eparaamira airi airaira amuraro viva airi haika vataivo, tirorave. Virara irihama kia te ni airaira voqavata vararerave.  
\v 24 Tenta vaiintinavu vaaka namakaa karara, vi kararaqai te niqihai varaunarave. Ti hampata vuaka, Anerave, Esikolirave, Mamarerave, vinavuka are nena airaira hini rairakera nimiramanta varaate, tura.   
\s2 Kotiva Eparaamira vataakero uva tiva taataukero vatora  
\c 15  
\p
\v 1 Vo entanavu aitarovaro Eparaamiva kia vaitaraitiro, qaqi vaiharo taira tave vauvaro Noravano Kotiva virara tiharo,  
\pi1 Kiama qetehara variane. Vo haikavano ai aruantorave tiha, te kainke voqaara vaiha ai antua amitarerave. Te nora koqaama ai amirerave, tiro.   
\p
\v 2-3 Minti tuvaro Eparaamiva tiharo, Mpo Noravauvo, are ekaa haikaqaa raqiki variaravama variaro. Are nana haikae ti timinarave? Te kia vainti vatatauro. Ti maaquvano kia vairera, te qutu vuariraro ti kaiqa vaiinti Elieseva Damasikusihainaava te iaina haikara varaanarove. Viva mintiantorave, tiro.   
\p
\v 4 Eparaamiva minti tuvaro Noravano Kotiva tiharo, Vi vaiintiva kiama are ina haikara varaanarove. Nina maaquvano vi haikara varaanarove, tiro.  
\v 5 Kotiva minti tiva kero Eparaamira vita varero vevantero tiharo, Virini tavaane. Ai vaintivara vaireka, opu makau voqaara airitahaama vaivarave. Are kia ho opu makau kaara ntinantema kera, nena vaintivaravata kia ho kaara ntinarave, tiro.   
\p
\v 6 Kotiva minti tuvaro Eparaamiva kia vainti vataraitiro, naampaiqama vuva vaiharo Noravano Kotiva tu uvarara, quqaave, tura. Eparaamiva quqaave tiva kero Kotirara kempukaiqama kero iruvarora tiro, Kotiva tiharo, Te Eparaamirara avuqavu ni vai vaiintirave turo, tura.   
\p
\v 7 Kotiva qaiqaa Eparaamirara tiharo, Te Noravano Kotikave. Maa vatara te ai amiariraro ekaa enta ai vata variarire ti, te Uri vatuka Kaludia vataihai ai vita vare anuro, tiro.   
\p
\v 8 Minti tuvaro Eparaamiva aqao tiro. Mpo Noravauvo, are ekaa haikaqaa raqiki variaravama variaro. Are vata ti timire ina okarara te nantiakee virara kankomake irirarave? tiro.   
\p
\v 9 Minti tuvaro Noravano Kotiva tiharo, Are purumakau nahe vo, memeraa nahe vo, sipisipi qora vo, taaramo ihi varakeka vara viri timiane. Inaara uviri taaraqantavata vara viri timiane, tuvaro  
\v 10 Eparaamiva Kotiva tuntema kero purumakauve memeraave sipisipive varero arukero kuhia kero avutaqaa nkahi kero, hini hini naiqi naiqi vataqiro viro taiqa kero, uvirivata aru kero kia toqa karaitiro, qaqi vatora.   
\p
\v 11 Eparaamiva mintima kero vatovaro mati ne vau uvirika tuvu viraqaata utama vuare tuvaro viva memora vinavuka ruhaaqi vaura.   
\p
\v 12 Ruhaaqi vauvaro kuarivano aquvireva otu vi vauvaro Eparaamiva vaita aavata vuvaro aatu ite vauvaro voqama kero qeteharo vauvaro  
\v 13 Noravano Kotiva ˻tairakaa˼ virara tiharo, Are kuvuarama terauka, vika naantiara vo vatanaaka vataini katu vare oru vaivarave. Vika mini oru vaimanta vi vatanaaka vika rumpa teha qoraiqama nimite vaimanta ai vaintivara vi vatanaaka paanaa kaiqa varevarave. Ai vaintivara vi vataraqaa 400 ihi variqi vi vaiqe  
\v 14 viraqaahai te vi vatanaaka ntaihaari ai vaintivara airi airaira vare, vi vatara ke orurante anivarave.   
\p
\v 15 Are qaqi variqira vihara anoma kera naampaiqama vira qaqi qutu vinarave.  
\v 16 Ai vaintivara kiama vaaka orurante anivarave. Maa vatanaaka Amo vatanaaka qora kaiqa varaqi viha anomake qora kaiqa vare vaiqe te vi entara Amo vatanaaka ntaihama kaari ai vaintivara maini homa orurante anivarave. Ai vaintivara vo vataini oru vaiha mini variqi vi vuru qutu vimanta, vika vaintivaravata qutu vimanta, vika naintivaravata qutu vimanta, vika naantiaraini vaika qaqi variqi vi entara vika vi vatara ke maini orurante anivarave, tiro.   
\p
\v 17 Kotiva minti tuvaro kuarivano ruhunku vuvaro entama vuvaro Eparaamiva tavovaro ova ite vauvavata, taveqihairo muravano oru vi vauvavata, qovarama viro mati toqa kero vatoraqaa tavaarantuna aitare vaura.   
\p
\v 18 Mintuvaro vi entaraqaa Noravano Kotiva Eparaamikantiro uva tiva taatautero tiharo, Isipi vataqaahairo vatavano viviro vuru Iufaretisi Namari auvahini taiqaaina vatara ai amirerave.  
\v 19 Kini vatanaakave, Kenisi vatanaakave, Kataamoni vatanaakave.  
\v 20 Hiti vatanaakave, Peresi vatanaakave, Refaimi vatanaakave,  
\v 21 Amo vatanaakave, Kenaani vatanaakave, Girigaasi vatanaakave, Jebusi vatanaakave, vika vika vatavano ai vaintivara vatama varianarove, tura.   
\c 16  
\s1 Hagaava Eparaamira vainti vata amitora  
\p
\v 1 Eparaamira naatavano Saraiva kia vira vainti vata amitaraitiro, qaqi vauvaro Saraira paanaa nahenti vo, Isipihainaa nahenti vira autu Hagaava vauvaro  
\v 2 Saraiva Eparaamirara tiharo, Eparaamio, Noravano Kotiva kia ti kahaqivera kia te vainti vata amitauro. Are ti paanaa nahenti vikantira nihara vaitairaro viva hoe ti vainti vata timitaanarove, kiae ho vata timitaanarove? tiro.  
\p Saraiva minti tuvaro Eparaamiva eo tura.  
\v 3 Vi entara Eparaamiva Kenaani vataini 10 ihi varakero vauvaro Saraiva nai paanaa nahenti Isipihainaara Hagaara vita varero vuru Eparaamira amuvaro  
\v 4 Eparaamiva vira varatero vikantiro ni vauvaro Hagaava vainti taiqama vura. Hagaava nai vainti taiqama vurara iriro, nai mahuta tiharo Sarairara, Viva vehi nahentivanoma vaivo, tiro.   
\p
\v 5 Minti ti vauvaro Saraiva Eparaamirara tiharo, Oho, ai okara kaarama vi nahentiva tiriara qora uva ti vaivo. Te tentavano vi nahentira ai amuraro viva vainti taiqama viro viraqaahairo tiriara qora uva ti vaivo. Oho, Noravano Kotiva titanta uva iriharo ariqaa uva vatairaqe te hove tiataarave, tiro.   
\p
\v 6 Saraiva minti tuvaro Eparaamiva Saraira nai tiva amiro tiharo, Aqao, vi nahentiva ai kaiqa nahentima vaivo. Homa vi nahentira nana okara autu amitaataa irera, autuane, tiro. Eparaamiva minti tuvaro Saraiva oru Hagaara voqama kero qoraiqama amitaqiro vuvarora tiro, Hagaava qetakero ruqemakero vura.   
\p
\v 7 Hagaava ruqemakero aahara vataini, Suri vataini vi vau aarara ruvu namari tataaqa oru vauvaro Noravano Kotiva atito \it enseli\it*va vira tataaqa qovarama viro  
\v 8 tiharo, Hagaao, are Saraira paanaa nahentima variaro. Taihaira aniarava taini virevae iaro? tuvaro Hagaava nai tiva amiro tiharo, Te tenta nora nahenti aatu qetake ruqemake maini anuro, tiro.   
\p
\v 9 Minti tuvaro \it enseli \it*viva tiharo, Anirantera oru nena nora nahentivano vainanaini vira paanaa kaiqa varehara vira vevaaraini variane, tiro.  
\v 10 Minti tivakero \it enseli\it* viva tiharo, Te ai kahaqiariraro ai vaintivara airitahaa vaivaro kia vovanovata vika ho kaara ntuanarove.   
\pi1
\v 11 Are vainti taiqama vuarava qorainti vaintima vatatenarave.  
\pi1 Are qoraiqamavira ke ke tiana uvara Noravano Kotiva irirara tira, are nena vainti autu ntavateharama virara \it Isamairirave\it* — \it Noravano Kotiva Irirave\it*, tiane.   
\pi1
\v 12 Ai vaintivano noruqama viro vaiharo qaakau donki voqaara vaiharo viva voqama kero raquarira vaiintiva vairamanta vo vaiinti vo vaiinti vira hampata raquqi vivarave.  
\pi1 Viva nai navunaaka hampata navutaiqamaqiro viharo varianarove, tiro.   
\p
\v 13  \it Enseli\it* viva Hagaarara vi uvara tuvaro Hagaava nai aatoqi mintima keroma iriro, Ike, Kotiva ti tave vaivama vaivo. Quqaae Kotiva ti tave vaira te vira taveha kia qutu viraiti, qaqi vauro? Virara irihama te Kotirara, Are ti tave variaravama variaro, turo, tiro.   
\p
\v 14 Hagaava minti turara ti, maa entara vaiinti nahenti vi namarira autu nteha, \it Be-Lahai-Roi-Qaqi Variqiro Vi Vaiva ti tave vaira vira namarive\it*, ti variara. Vi ruvu namariva vaireva, Kadesi vatuka hini vaivaro Bereti vatuka hini vaivaro avutaini vaira.   
\p
\v 15 Hagaava variqiro viro vuru Eparaamira qorainti vainti vata amitovaro Eparaamiva vira autu nteharo, Isamairirave, tura.   
\p
\v 16 Eparaamiva 86 ihi varako entara Hagaava vira Isamairira vata amitora.   
\c 17  
\s1 Vaata toqake okarara qovarama kora  
\p
\v 1 Eparaamiva 99 ihi varakova vauvaro Noravano Kotiva Eparaamira avuqaa qovarama viro tiharo, Te Kotika ekaa kempuka vatauraukave. Are ti avuqaa avuqavuqama kera niraro kia ariqaa uva variarire.  
\v 2 Are mintiaqira viraqe te ai vataake vaiha uva tiva taatauke vate ai vaintivara airiqama karerave, tiro.   
\p
\v 3 Minti tuvaro Eparaamiva vataini hiqinti viro nai viri vataini vatero vauvaro  
\v 4 Kotiva tiharo, Te ai vataake vaiha maa uvara tiva taatauke vatarerave. Te tenta kauqu aiqiqaa aqukeha ariara mintima ti, Quqaama are vo vatanaa vo vatanaaka vika qovama vainarave.   
\p
\v 5 Te ai autu Eparaamira qaqini varake, qaraaka autu nteha ariara \it Eparahaamivave\it* – \it Airi Vatanaaka Vika Qovavema\it* turo. Are vo vatanaa vo vatanaaka vika qova vainarara ti, te minti turo.   
\p
\v 6 Te ai vaintivara airiqama kaari vikaqihai vonavu avuhainaakama vaivarave. Ai vaintivara airiqamavi vaiha vo vatanaa vo vatanaakama vaivarave.   
\p
\v 7 Te vate kauqu aiqiqaa aqukeha tiva taatau tauna uvara ariaravata ai vaintivararavata irihama kia vi uvara raqa karerave. Te ai Variqavano vaiha, naantiaravata te ai vaintivara Variqavanovata vairerave.  
\v 8 Maa entara are Kenaani vata maaqaa vo vatanaaka voqaara variaro. Ho te aivata ai vaintivaravata maa vatara nimiariraro vi vatava ni vata ekaa enta vairaqe te ni Variqavano vaiha niqaa raqikiqi virerave, tiro.   
\p
\v 9 Kotiva minti tivakero vo uvavata Eparahaamirara mintima tiro: Te vate tiva taatau tauna uvara arevata naantiara ai vaintivara vaikavata virara eo tivake tenavu vi uvara iriqi virerave tiate.  
\v 10 Te vate tiva taatau tauna uvara arevata naantiara ai vaintivara vaikavata irihama ekaa qorainti vainti vaata toqa kaate.   
\p
\v 11 Are nena vaatavata toqa kairaro te uva tiva taatau taarirava kempukaiqama vuarire.  
\v 12 Maa entaraqaahaira ne ekaa qorainti vainti vatateka 8 enta vara kaimanta vi entaraqaa vika vaata toqa nimitaate. Ni hampata vaika, vika qorainti vaintivata vaata toqa kaate. Ne kaiqa vaiinti vo vataihai koqaama teka, vikavata vika qorainti vaintivata vaata toqa kaate.   
\p
\v 13 Ne vaata toqake okarara mintimake iriqi viha, ne te uva tiva taatau taunaravata kia taurukaraiti, ekaa enta iriqi vivarave.   
\p
\v 14 Qorainti vainti vo vira vaata kia toqa kaivera, vi vaintiva te tiva taatau tauna uvara raqa kaainara kaara te vi vaintirara kia ti vaintima vaivo tirerave, tiro.   
\p
\v 15 Minti tivakero Kotiva qaiqaa Eparahaamirara tiharo, Nena naatara kia qaiqaa Sarairave tiane. Vi autura qaqini varakera virara \it Seraarave\it* – \it Avuhainaa Vaiinti Raavurave,\it* tiane.  
\v 16 Te vira koqema amitaariraro viva airi vatanaaka vika nova vairamanta vira vainti vonavu avuhainaakama vaivarave, tiro.   
\p
\v 17 Kotiva minti tuvaro Eparahaamiva vatakanta hiqinti viro nai virivata vataini kero vi uvara iriro nai aatoqi irikero tiharo, Ike, te naampaiqamavi 100 ihi vara kauraro Seraava kontaiqama viro 90 ihi varakaivo. Nantiakee tetanta ho vainti vatatararave? tivakero naaraihama kero  
\v 18 viraqaahairo Kotira irero tiharo, Ti maaqu Isamairiva vaivo. Are hoe vira koqema amitairaro viraqira are uva tiva terava vivau variarire? tiro.   
\p
\v 19 Eparahaamiva minti tuvaro Kotiva aqao tiro, Kiave. Ai naatavano Seraava qorainti vainti vata amitairara are virara \it Aisaakirave \it*– \it Naaraihirave\it* tiane. Te vate uva tiva taarirava viraqivata vira vaintivaraqivata ekaa entama qaqi variqiro vuanarove.   
\p
\v 20 Are Isamairirara tianara te iruro. Te viravata koqema amitaari viva kuvuara irauka airitahaa vaivarave. Isamairiva nora vaiinti 12navu qova vairaqe te naantiara vika vaintivara koqema nimitaari nora vatanaakama vaivarave.  
\v 21 Ho kia Isamairiraqi te vate uva tiva taatau taurava vairaitiro, vi uvava Aisaakiraqima varianarove. Maa entaraqaahairo ihi aitarairaro Seraava vainti taiqama viro vi vaintira vatataanarove, tiro.  
\v 22 Kotiva minti tivakero nai uva taiqa kero Eparahaamira mini kero vurama.   
\p
\v 23 Ho vohaa vi entaraqaa Eparahaamiva Kotiva tunte iro nai maaqu Isamairiravata ekaa qorainti vira naavuqi vaukavata vaata toqa kora. Ekaa vira kaiqa vaiinti vira vatukaini vatatokavata, niaraihai monu aqukeha koqaamato vaiintikavata, viva ekaa vika vaatavata toqa nimitora.   
\p
\v 24 Vi entara Eparahaamiva 99 ihi varakova nai vaata toqa kero  
\v 25 nai maaqu Isamairiva 13 ihi varakora  
\v 26 vira vaatavata vohaa vi entaraqaa toqa amitora.  
\v 27 Vohaa vi entaraqaa nai kaiqa vaiintivata vaata toqa nimitora.   
\c 18  
\s1 Taaramonavu Eparahaamira tavora  
\p
\v 1 Eparahaamiva Mamarera Oqiva vauraqi vauvaro Noravano Kotiva vira avuqaa qovarama vura. Vi uvara okara maantimama vairo:  
\p Kuarivano uriro qiataqaa noraiqama kero itoraqaa Eparahaamiva aumaqaaraini nai \it seri\it* naavu qentiana oquviro vaiharo viti tavomanta  
\v 2 vaiinti taaramonavu vahaaqaini himpite vaura.  
\p Mini himpite vauvaro Eparahaamiva vinavuka tavero ˻qaqi qumina vaiintinavuve tivakero˼ kantero oru vinavuka ntitakero vatakanta hiqinti viro nai viri vataini vatero  
\v 3 tiharo, Ti vaiintinavuvauvo, kia qaqi aitare vuate. Te ni kaiqa vaiintima vauro.  
\v 4 Kaiqe te tiariraro vovano namari kaqa varero ni aiqu hiqama nimitairaro paru iramanta ne katari okara auraara vaiqe  
\v 5 te kara nimiari ne naivaro kempukaiqiramanta nenta aaraini vuate. Nenavu ti vatukaini aniamantama te mintimake ninavu quahama nimitarerave, tiro. Eparahaamiva minti tumanta vinavuka, eo mintiane, ti.   
\p
\v 6 Tuvaro Eparahaamiva kantero naavuqi oriqetero nai naata Seraarara tiharo, Vaaka koqe \it porusi\it* varakera mpareti untaane, tivakero  
\v 7 kantero oru nai purumakaunavuqihairo purumakau naati koqera vonku varakero nai kaiqa vaiinti amuvaro viva vaaka vira qerama tareva vura.  
\v 8 Ho kara ita vuvaro Eparahaamiva kara vira varakero purumakau naama taapairavata qaqi vau naamaravata varakero vuru vinavuka aaqanto vatora. Vinavuka katari okara mini vauvaro Eparahaamiva naivano vinavuka kara nimumanta nora.   
\p
\v 9 Vinavuka kara namake Eparahaamira ireha ti, Ai naata Seraava taraqie vaivo? tuvaro Eparahaamiva tiharo, Viva vitira \it seri\it* naavuqima vaivo, tuvaro  
\v 10 vovano tiharo, Ihi varake vohaa qaramake vate aniaina entaraqaa te qaiqaa orurante anirerave. Vi entara ai naatavano Seraava qorainti vainti vatatero vikantiro varianarove, tiro.  
\p Minti tuvaro Seraava Eparahaamira naantiaraini \it seri\it* naavu qentiana himpi vaiharo vi uvara irura.   
\p
\v 11 Seraaka Eparahaamika konta naampaiqama vutanta vaiha Seraava vainti vataarira entava haaru taiqa vuvaro vaura.  
\v 12 Seraava vi uvara iriro nai araraqihairo naaraihiharo nai irikero tiharo, Te tenta vaatinti konta naampaiqama vuro. Nantiakee te vainti vatake quaheha vairarave? tiro.   
\p
\v 13 Seraava mintimakero nai aatoqi iruvaro Noravano Kotiva Eparahaamira irero tiharo, Nantivaroe Seraava naaraihiharo tiharo, Te kontaiqama vuro. Nantiakee te vainti ho vatararave, tivo?  
\v 14 Te Noravano Kotika ekaa kaiqa vare vauraukama vauro. Ho te vaaka tunantemake, ihi varake qaiqaa orurante aniariraro vi entaraqaa ai naatavano Seraava qorainti vainti vatatero vikantiro varianarove, tiro.   
\p
\v 15 Minti tuvaro Seraava qeteharora tiro, viva aqao tiro, Kia te naaraihuro, tuvaro viva tiharo, Quqaama te turo. Are naaraihama iaro, tiro.   
\s1 Eparahaamiva vinavuka vuru ni kora  
\p
\v 16 Minti tivakero taaramonavu himpi Sodomi vatuka tavareka vuvaro Eparahaamiva vinavuka aarana vuru kareva ntita varero vura.   
\p
\v 17 Aaraini vi vauvaro Noravano Kotiva tiharo, Te Sodomi vatanaaka autu nimitare iaina okarara kukeqate Eparahaamira kia tiva amiarorave.  
\v 18 Eparahaamira vaintivara noraiqamavi kempuka vatanaakama vaivarave. Eparahaamiva kuvuarama tainaraqihai te ekaa vataini vaika koqema nimitarerave.  
\v 19 Eparahaamiva nai vaintivaravata ti uva iriqi vuate ti, te vira tenta kaama taunarave. Vira vaintivara avuqavuqamake nivera, te kauqu aiqiqaa aqukeha Eparahaamirara tiva tauna uvara iriha minti minti irerave, tiro.   
\p
\v 20 Minti tivakero Noravano Kotiva Eparahaamirara tiharo, Sodomihainaakavata Gomoraihainaakavata vaaqu aaraqaa ni variavo tiamanta irunarave. Vika vaaqu kaiqavano uritarakero vaira kaara  
\v 21 te tenta otu vika tavarerave. Quqaae vika mintiavo, kiae mintiavo, te otu vika tavarera vuro, tiro.  
\v 22 Minti tumanta vaiinti votanta ˻\it enseli\it*tanta˼ vira mini ke Sodomini vi vau aararaqaa vuvaro Noravano Kotiva Eparahaamikantiro mini vaura.   
\p
\v 23 Viva mini vauvaro Eparahaamiva Noravano vaunaini oruntero vira irero tiharo, Quqaae are vaaqu vaiinti nahenti vehi autu kehara koqe vaiinti nahentivata vika hampata vehi autu kenarave?  
\v 24 Are tavairamanta mini vaiinti nahenti koqeka 50navu vaivera, are qaqiqai Sodomi vatukaqi variaka ekaa vehi autu kenarave? 50navu qaqi variate tira, are kiae vi vatukara vehakuma amitenarave?  
\v 25 Are vaiinti nahenti koqeka qora vaiinti nahenti hampata aru kerorave. Kia mintiane. Qora vaiinti nahenti kaara koqe vaiinti nahentivata aru kerorave. Are vataini variakaqaa raqikiharama are avuqavu \it ko\it* tiane, tiro.   
\p
\v 26 Eparahaamiva minti tuvaro Noravano Kotiva tiharo, Te tavaari vaiinti nahenti koqeka 50navu vaivera, te vikara irihama ekaa vi vatanaakavata vehakuma nimitarerave, tiro.   
\p
\v 27 Noravano minti tuvaro Eparahaamiva tiharo, Oho, Noravauvo, te qumina vaiintivanoma vauro. Te ainti uva tivaqi vuarirava kia ho vaimanta te vo uva tiarirara are kia ti titiane.  
\v 28 Kia anomake koqeka 50navu vaivera, 45navuqai vaivera, are vikara iriharama kiae vi vatanaaka vehi autu kenarave? tiro.  
\p Minti tuvaro Noravano Kotiva tiharo, Te tavaari vaiinti nahenti koqeka 45navuqai vaivera, vikara irihama kiama te vi vatanaaka vehi autu karerave, tiro.   
\p
\v 29 Minti tuvaro Eparahaamiva qaiqaa tiharo, Vaiinti nahenti koqeka 40navuqai vaivera vo? Are nantie inarave? tuvaro Kotiva tiharo, Vaiinti nahenti koqeka 40navuqai vaivera, vikara iriha kiama te vi vatukara vehi autu karerave, tiro.   
\p
\v 30 Minti tuvaro Eparahaamiva tiharo, Noravauvo, kia ai arara itairara are ti titiane. Vaiinti nahenti koqeka 30navuqai vaivera vo? Are nantie inarave? tuvaro Kotiva tiharo, Vaiinti nahenti koqeka 30navuqai vaivera, te kia vi vatukara vehi autu karerave, tiro.   
\p
\v 31 Minti tuvaro Eparahaamiva tiharo, Oho, are Noravano variaramanta te qumina vaiintivano ariara ti vauro. Vaiinti nahenti koqeka 20navuqai vaivera vo? Are nantie inarave? tuvaro Noravano tiharo, Te tavaari vaiinti nahenti koqeka 20navuqai vaivera, te kia vi vatukara vehi autu karerave, tiro.   
\p
\v 32 Minti tuvaro Eparahaamiva tiharo, Noravauvo, kia ai arara itaarire. Te qaiqaa vohaiqaqai ai ireha tavarerave. Vaiinti nahenti koqeka 10navuqai vaivera vo? Are nantie inarave? tiro. Minti tuvaro Kotiva tiharo, Vaiinti nahenti koqeka 10navuqai vaivera, vikara iriha kiama te vi vatanaaka vehi autu karerave, tiro.   
\p
\v 33 Minti tiva taiqa kero Noravano Kotiva Eparahaamira mini kero vuvaro Eparahaamiva tuvurantero nai maaqaini vura.   
\c 19  
\s1 Sodomi vatanaaka vaaqu kaiqa varora  
\p
\v 1  \it Enseli\it*tanta otu vuvaro entama vumanta vitanta Sodomi vatukaini otunte tavovaro Rotiva vaantaavura qentiana oquviro vaura. Rotiva mini vaiharo \it enseli\it*tanta tavero ˻qaqi qumina vaiintitantave tivakero˼ himpiro oru vitanta ntitakero uva manteharo nai viri vataini vatero  
\v 2 tiharo, Ti vaiintitantao, te nitanta kaiqa vaiintima vauro. Netanta ani ti naavuqi vaitaate. Netanta nenta aiqu hiqamake vaite, hura toqaqi nentatanta vuate, tiro.  
\p Rotiva minti tumanta vitanta aqao ti, Tetanta vahaaqaini qaqi qumina vatuka kanta vaitarerave, ti.  
\v 3 Minti tuvaro Rotiva kempukaiqama kero tumanta vitanta Rotira naavuqi oriqete vauvaro Rotiva kia noqavu mparetira untakero vitanta nimumanta nora.   
\p
\v 4 Vitanta kara namake vaitarare tumanta Sodomi vatukaqi vauka hihai hihai naampainavuve, qaraaka vaiintinavuve, aninte Rotira naavu vahaaqaini ututumate vaiha  
\v 5 Rotirara naverai tiha, Vaaka ania vaiintitanta taraqie variavo? Vitanta vara veva kairaqe vitanta hampata nuare, ti.   
\p
\v 6 Minti ti vauvaro Rotiva vevantero qenti tintatero tiharo,  
\v 7 Ti navunaataarito, eqaate. Kia vi kaiqara vaaqu kaiqa varaate.  
\v 8 Ho tavaate. Ti raavuratanta qaraaka varaatatanta variavo. Ne vitanta varema nenta varaataa ina kaiqara varaate. Vaaka aniatanta kia utu varaate. Vi vaiintitanta ti naavuqi ani variamantara ti, te vitantaqaa raqikiariravama vaivo, tiro.   
\p
\v 9 Rotiva minti tumantavata, vika tiha, Are vinuane. Are vo vatanaava maini ani vahuqa variaravave. Kia tinavu ravaaqavuane. Are kia tinavu vaaraqairera, tenavu aivata voqamake qoraiqama amitarerave, ti. Minti tivake vika Rotira venta qaqini ke oru qenti rukavu kareka auti vaumanta  
\v 10 vaaka anu vaiintitanta vitanta nái kauqu tutuke Rotira rarau vera naavuqi ke qenti tintate,  
\v 11 viraqaahai vitanta aaquakaa voqaara utu kovaro vi vatanaaka avu arukomanta vika nái avuara qumimaqa iha kia ho qenti qantua kora.   
\s1 Rotiva Sodomi mini kero vurama  
\p
\v 12 Vi vatanaaka kia ho qenti qantua komanta vaiinti vitanta naavuqi vaiha Rotirara tiha, Ai navunaa vonavu maa vatukaraqi varie iavo? Ai airaamaquve, ai maaquve, ai raavurave, ai navunaakave vaivera, vika vaaka ntita varera maa vatukaraqihaira vuane.   
\p
\v 13 Tetanta maa vatukara vehi autu taiqa karerave. Maa vatanaaka Noravano Kotiva ti uvara voqamake raqake variavaro vika vaaqu kaiqavano uritarakero vaira kaara Noravano titanta tititaimanta maa vatukara vehi autu taiqa karera tuvuro, ti.   
\p
\v 14 Minti tuvaro Rotiva vevantero oru nai raavuratanta varare u vaiintitantara tiharo, Noravano Kotiva maa vatukara vehi autu taiqa kareva auti vaivo. Kante maaqihai vonaini vuate, tumanta vira airaamaqutanta Rotira uva kia iriraiti, virara virera uvaqaima ti vaivo tura.   
\p
\v 15 Ho aatitare umanta \it enseli\it*tanta Rotira vihi tiha, Kantera nena naatavata nena raavuratantavata ntita varera vonaini vuane. Maa vatukava vehiqama viramanta nevata taiqa vivorave, ti.   
\p
\v 16 Vitanta minti tuvaro Rotiva kia vaaka vitanta uva irireva auti vauvaro Noravano Kotiva Rotirara aaqurihama amitorara ti, vitanta Rotiravata vira naatavata vira raavuratantavata ntitavare vika kauqu utu rarau vare vuru vatuka aaqaini vaati ke.   
\p
\v 17 Vitanta vika vita vuru aaqaini ke \it enseli\it* vovano tiharo, Nivata vehi autu kaantorave. Kantema kiama antavi tavamaqi viraiti, kiama vona vona varika varikamaqi vuate. Niaraini vuruni aiqinainima kante vuate. Nevata maini uqitaini vaiha taiqa vivorave, tiro.   
\p
\v 18 Minti tuvaro Rotiva aqao tiro, Nora vaiintitantao, kia minti tiate.  
\v 19 Netanta ti nenta kaiqa vaiinti koqema timiteha ti vehakuma timitaakama variavo. Oho, te kia ho aiqina vainaini virarave. Te aaraini vi variariraro qora haikavano tivata vehi autu kaantorave.  
\v 20 Ho tavaate. Inaara vatuka vo vutuni vaivo. Netanta ti qaqi kaiqe te ruqemake viraqi oru ho variare, tiro.   
\p
\v 21 Minti tuvaro \it enseli\it* vovano tiharo, Hove. Te are tianante irerave. Te kia vi vatukara vehi autu karerave.  
\v 22 Ho kante vuane. Te kia vo haika qovarama karaiti, qaqi variarara are mini oru ntairaqe te maa vatukara vehi autu karerave, tura.  
\p Rotiva vi vatukarara inaara vatukave turara ti, vaiinti nahenti vi vatukarara \it Soaave — Inaara Vatukave\it*, tura.   
\s1 Sodomivata Gomoravata vehi autu kora  
\p
\v 23 Rotiva vi vauvaro kuari uruntovaro Soaa vatukaini oruntora.  
\v 24 Viva Soaini oruntovaro vaaka Noravano Kotiva naaruvaihairo iha ito \it salfa\it*ra vara kovaro aaqu ntintema kero Sodomi vatukaqaavata Gomora vatukaqaavata vi haikava hiqinti hiqinti i vaura.   
\p
\v 25 Mintiaqiro viharo vi vatukatanta vehi autukero, vi vatanaakavata vehi autukero, ekaa uqitaini qampiqe vau haikaravata ekaa naaho maatavata vehi autu taiqa kora.  
\v 26 Mintiaqiro vi vauvaro Rotira naatavano aaraini viharo kaiqe tuqantaavi tavaare tivakero tuqantaa vuvaro vira vaatavano hore kuquviro katari aratora voqaara mini vaura.   
\p
\v 27 Vira qararaa Eparahaamiva toqaqi himpiro kantero hoqare Nora Kotira hampata uva tunaini qaiqaa otuntero  
\v 28 viavi Sodomi vatukavata Gomora vatukavata tavarare tuvaro uqita vi kantahairo iha muravanoqai uri vaura. Nora iha iteharo muravano auti vaintema kero, vi kantahairo nora muravano uri vi vaura.   
\p
\v 29 Kotiva uqitaini vau vatukara vehi autu kareva iharo Eparahaamirarao tiro, Rotira vehakuma kovaro Rotiva ho ruqema kero vurama.   
\s1 Rotira raavuratanta qora kaiqa varora  
\p
\v 30 Rotiva qeteharo kia ho te Soaini vairarave tivakero, nai raavuratanta ntita varero Soaa mini kero verara oru ori onavuqi vaura.   
\p
\v 31 Rotiva nai raavuratanta hampata viraqi vauvaro vo enta vira nakaava nai aurara tiharo, Oho, titanta qova naampaiqama vuarirava aumaiqivo. Tetanta varaarira qoraintika kia maa vataraqaa variamanta nantiakee tetanta ho vainti vatararave?  
\v 32 Kaiqetanta \it uaini\it* tentatanta qora amiariraro nama kairaro vira avu aatovano hampi qiraqe tetanta vira hampata vaiteha vainti taiqama vuare, tiro.   
\p
\v 33 Minti tivake entaqi vitanta \it uaini\it* nai qora amuvaro ˻vueraiqama vuvaro˼, vira nakaava naane nai qokantiro vaitovaro vira qova kia virara kankomakero irura.   
\p
\v 34 Mintuvaro vira qararaa vira nakaava nai aurara tiharo, Te enta entaqi vikanti vaitauro. Kaiqetanta qaiqaa \it uaini\it* amiariraro nama kairaro vira avu aatovano hampi qirara arevata vikantira vaitaane. Tetanta mintiaqi vuariraro titanta qova titanta vainti taiqama kaarire, tiro.   
\p
\v 35 Minti tivake entaqi vitanta qaiqaa \it uaini\it* nai qora amuvaro nama kovaro avu aato hampi quvaro vira auravano vikantiro vaitovaro vira qova kia virara kankomakero irura.   
\p
\v 36 Vira raavuratanta mintima kovaro Rotiva vitanta vainti taiqama kora.  
\v 37 Vira nakaava vainti taiqama viro vuru qorainti vainti vatatero virara Moapirave tura.  
\p Vi vaintiva noruqama viro ekaa Moapi vatanaaka qova vaura.   
\p
\v 38 Vira auravanovata vainti taiqama viro qorainti vainti vatatero virara Ben-Amirave tura. Vi vaintiva noruqama viro Amoni vatanaaka qova vaura.   
\c 20  
\s1 Eparahaamiva Geraa vataini otu vaura  
\p
\v 1 Eparahaamiva Mamarera Oqiva vauraqi variro, viraqaahairo katu varero vevara vo vataini vura. Kadesi vatuka hini vauvaro Suri aahara vata hini vauvaro Eparahaamiva avutana otu vaura. Viva mini varikero viraqaahairo Geraa maaqaini oru vaura.  
\p Viva mini oru vaiharo  
\v 2 nai naatara, Viva ti aurave, tuvarora tiro, King Abimelekiva, Geraa vatukaqaa raqikuva Seraarara tiharo, Vira vita vare ti naavuqi vuru kaate, tumanta vita vuru kovaro  
\v 3 vo enta Abimelekiva entaqi vaiteharo taira tave vauvaro Kotiva virara tiharo, Are vi nahentira vara taanara kaara qutuma vinarave. Vi nahentira vora naatama vaivo, tiro.   
\p
\v 4 Minti tuvaro Abimelekiva kia Seraakantiro nuvara tiro, viva Kotirara aqao tiro, Noravauvo, kia te virara irunarave. Are qumina tivata, ti navunaakavata, vehi autu taiqa kerorave.  
\v 5 Eparahaamiva naivano vi nahentirara tiharo vira ti aurave tivaro vi nahentiva naivata tiharo, Viva ti vakaavave tirave. Vitanta minti tiaverama te kia qora kaiqa vararaiti, virara qaqi nahentive tima, vira vita vare tenta naavuqi vuru kaunarave, tiro.   
\p
\v 6 Minti tuvaro Kotiva tiharo, Ho te irurarama are virara qaqi nahentive tivakera, vira vita varera nena naavuqi vuru kaanarave. Ariara ti uva raqa kerorave ti, te ai ravaaqavu kaurarama are kia vira varera iaro.  
\v 7 Ho nai naata qaiqaa nai amiane. Vi vaiintiva ti uva tiva nimi vai vaiintivama vaivo. Viva ti haarairaqe te ai vehakuma amitaarirara are kia qutu viraitira, qaqi vainarave. Are kia vira naata nai qaiqaa amirera, vira kaara are nena navunaaka hampata qutu taiqama vinarave, tiro.   
\p
\v 8 Minti tuvaro vira qararaa Abimelekiva vaaka toqaqi himpiro nai qiata vaiinti naarama kero, vi uvara tiva nimumanta vika voqamake naatu itomanta vaura.   
\p
\v 9 Mintuvaro Abimelekiva Eparahaamira aarama kero virara tiharo, Are nantivarae tinavu mintima timitaaro? Tenavu nana qora kaiqa vara amitaurarae are virara irihara mintima kera tinavu qoraiqama timitaararo Kotiva tinavuqaa nora uva vataivo? Are nena naatara kia minti tiataara vaivarama minti tiaro.  
\v 10 Are nana kaarae mintira iaro? tiro.   
\p
\v 11 Minti tuvaro Eparahaamiva nai tiva amiro tiharo, Oho, te mintimake irunarave. Maa vatanaaka kia Kotirara iriaka vika ti naata varareka iha ti harukevorave ti, te virara iriha ti aurave tunarave.   
\p
\v 12 Ho ti naatavano quqaama ti auravano vaivo. Viva ti qora raavuravano vaiharo viva kia ti nora raavura tanava vaimanta te vira vara tauraroma viva ti naataiqama vivo.  
\v 13 Kotiva ti qora maaqaihairo ti tititaimanta te vo vatanaaka vataini vi aniha te tenta naatara mintima ti, Are ti kahaqiharama vo vaiinti vo vaiinti tiva nimihara tiriara ti vakaavavema tiane tunarave, tiro.   
\p
\v 14 Minti tuvaro Abimelekiva Seraara Eparahaamira nai amiro viraqaahairo sipisipivata, purumakauvata, kaiqa vaiintivata kaiqa nahentivata amiro  
\v 15 virara tiharo, Ti vataqaima vutuni vuruni ai avuni vaivo. Are maini ta vataraqaa variataa irera, viraqaa oru variane, tiro.   
\p
\v 16 Minti tivakero viva Seraarara tiharo, Te ai vakaara \it silvaa\it* monu 1,000 amiariraro vi uvava taiqaarire. Virara irihama ekaa vaiinti nahenti ariara viva kia qora kaiqa varaivo tivarave, tiro.   
\p
\v 17 Minti tuvaro Eparahaamiva Abimelekirara iriharo Kotira aarama amitovaro Kotiva Abimelekiravata, vira naatavata, vira kaiqa nahentivata, koqema nimitomanta vinavuka ho qaiqaa vainti vatora.   
\p
\v 18 Tota Eparahaamira naata Seraara kaara Noravano Kotiva ekaa vi nahentika kia vainti vataate tiro, kuvaikomanta vika \it naahiaravi/qururaiqamavi\it* vaiha kia vainti vatora.   
\c 21  
\s1 Seraava Aisaakira vatatora  
\p
\v 1 Noravano Kotiva Seraarara viva vainti vataanarove turara tiro, viva Seraara koqema amitovaro  
\v 2 Seraava vainti taiqama viro vuru Eparahaamira qorainti vainti vata amitora. Eparahaamiva naampaiqama vu entara vi vaintira vatatora.  
\p Kotiva kaamato entaraqaa Seraava vi vaintira vatatora.  
\v 3 Vatatovaro Eparahaamiva nai maaqu vira autu ntavateharo \it Aisaakirave – Naaraihirave\it*, tiro.   
\p
\v 4 Minti tuvaro Aisaakiva 8 enta varakovaro Eparahaamiva Kotiva tunte iro vira vaata toqa amitora.  
\v 5 Aisaakira vatato entara Eparahaamiva 100 ihi varakova vaura.   
\p
\v 6 Seraava vainti vatatero tiharo, Kotiva ti koqema timitaimantara ti, te vainti vatate quaheha naaraihihama vauro. Vaiinti nahenti ti vaintiara irihama vikavata virara quaheha naaraihivarave, tiro.   
\p
\v 7 Minti tivakero viva tiharo, Ike, tavave tota Eparahaamirara tiharo, Ai naatavano vainti naama amiaina nahentivama varianarove, tirave? Ho tavaate. Eparahaamiva naampaiqama vimanta te vira vainti vata amitauro, tiro.   
\p
\v 8 Minti tuvaro vainti viva noruqama viro naama qaqirako entaraqaa Eparahaamiva nai navunaaka hampata vainti vira quahama amiteharo nora kara nora.   
\s1 Eparahaamiva Hagaara nai vaintintiro nititora  
\p
\v 9 Ho vo enta Isipihainaa nahenti Hagaava Eparahaamira vata amito vaintiva, Isamairiva Seraara maaqu Aisaakira vataakero ruheharo vira memera ti vauvaro  
\v 10 Seraava vitanta tavero oru Eparahaamirara tiharo, Aqao, are kaiqa nahenti vira atitairaro viva nai maaquntiro vuarire. Vi nahentira maaquvano ti maaqu hampata vaiharo naantiara ai airaira hini varaantorave. Ekaa vi haikava Aisaakirainima naantiara varianarove, tiro.   
\p
\v 11 Isamairivavata Eparahaamira maaqu vaurara tiro, Seraava minti tura kaara Eparahaamira muntukavano qoraiquvaro vaura.   
\p
\v 12 Mintima vauvaro Kotiva Eparahaamirara tiharo, Kia vitanta nokara ai muntukavano qoraiqirara variane. Te tota tenta kauqu aiqiqaa aqukeha ariara tiha, Ai maaqu Aisaakiraqaahai ai vaintivara airitahaa qovarama vivarave tunarara tira, are Seraava tintema kera vira atitaane.  
\v 13 Ai kaiqa nahenti vira maaquvata ai maaqu vaimantara ti, te vira vaintivaravata airiqama kaari vikavata nora vatanaakama vaivarave, tiro.   
\p
\v 14 Kotiva minti tuvaro vira qararaa Eparahaamiva vaaka toqaqi himpiro karavata namari taquvata Hagaara amiro vira atitovaro Hagaava nai maaquntiro vura. Viva nai maaquntiro oru viviro, aahara vata, Besebaini oru mini vaiharo vi ani vaura.   
\p
\v 15 Mini vi aniharo namari nama taiqa kovaro Hagaava nai maaqu katari okara aumaqaaraini kero  
\v 16 tiharo, Mpo, ti maaquvano qutu vuainara kia tavaataa ivo tivakero, vutuntoqamakero oru oquviro vaiharo iqi rateharo vairo.   
\p
\v 17 Ho Kotiva vira maaquvano iqi rate vaura iruvaro Kotiva atito \it enseli\it*va naaruvaihairo Hagaarara naverai tiro tiharo, Hagaao, nana kaarae ai muntukavano qoraiqivara variaro? Kia qetaane. Kotiva ai maaquvano iqi ratai uvara irivo.  
\v 18 Ho oru nena maaqu ravuku varaane. Naantiara te vira vaintivaraqaahai nora vatanaakama qovarama kararave, tiro.   
\p
\v 19  \it Enseli\it* viva minti tuvaro Kotiva Hagaara avu qantua kovaro Hagaava viti tavovaro vata quvitoraqi namarivano vauvaro viva namari taqu varero oru namari kaqa varero viri nai maaqu amuvaro nora.   
\p
\v 20 Kotiva vira maaqu koqema amitovaro viva noruqama viro aahara vata, Paraanini variqiro viharo kempuka vaiintivano vaiharo koqema kero huru ari vau vaiintiva vaura.  
\v 21 Mini vauvaro vira nova Isipi vatanaa nahenti vo vira vara amuvaro Isamairiva vira varatero vaura.   
\s2 Abimelekika Eparahaamika vohaa uva tiva taatau tora  
\m
\v 22 Vi entara Abimelekiva nai iqoka vaiintiqaa raqiki vaura Pikorikantiro Eparahaamiva vaunaini oruntero tiharo, Te tavauraro Kotiva ai kahaqi vaivara are vo kaiqa vo kaiqa vare varianarave.  
\v 23 Ho Kotira avuqaa vaihara nena kauqu aiqiqaa aqukeharama tiriaravata, ti vaintiaravata, ti naintiaravata, tihara, Kia te vika una tiva nimitarerave, tiane. Te tota kia ai qoraiqama amitaraiti, ai koqema amitaunarave. Are vo vatanaava maini maa vataraqaa vaiharama tivata, ti navunaakavata, kia qoraiqama timitaraitira, tinavu koqema timitaqira vuane, tiro.   
\p
\v 24 Abimelekiva minti tuvaro Eparahaamiva nai kauqu aiqiqaa aqukero tiharo, Quqaama te mintirerave, tiro.   
\p
\v 25 Minti tivakero Eparahaamiva tiharo, Ho te tiarirara iriane. Ai kaiqa vaiinti vonavu aninte tenavu namari kaqarera quvitaunaraqaa tinavu kuvaike variarave, tiro.  
\v 26 Minti tuvaro Abimelekiva tiharo, Oho, kia te virara irunarave. Nai taukae mintiavo? Are vaaka vi uvara ti tiva timiataarave, tiro.   
\p
\v 27 Minti tuvaro Eparahaamiva nai sipisipivata purumakauvata rairakero vonavu vuru Abimelekira amiro, viraqaahai vitanta vohaa vaiha uva tiva taatau tora.   
\p
\v 28 Eparahaamiva sipisipi naati nahe 7navu rairakero voqaa vatovaro  
\v 29 Abimelekiva Eparahaamira irero tiharo, Are nantivarae 7 vinavuka voqaa vataaro? tiro.   
\p
\v 30 Minti tuvaro Eparahaamiva tiharo, Are sipisipi maanavura varerama, te namari kaqarera quvitaunarara tihara, Quqaama Eparahaamiva vira quvitairave, tiane. Are minti tiraro vi uvava taiqaarire, tura.   
\p
\v 31 Vitanta mini vaiha vohaa uva tiva taatauke vatorara ti, vaiinti nahenti vi namarira kaqe vaura autu nteha, \it Beseba Namarive – Kauqu Aiqiqaa Aqukeha Tivato Namarivave\it*, tura.   
\p
\v 32 Ho viraqaahairo Abimelekiva nai iqoka vaiintiqaa raqiki vaura Pikorikantiro anirantero Pirisia vataini vuvaro  
\v 33 Eparahaamiva Besebaini vaiharo airi ihi variqiro vi vai katarira ututero, viraqaahairo Nora Kotira aarero tiharo, Kotiva ekaa enta qaqi variqiro vi vaivama vaivo, tura.   
\p
\v 34 Eparahaamiva Pirisia vataini vukaiqama kero variqiro vi vaura.   
\c 22  
\s1 Kotiva Eparahaamira avateharo tavora  
\p
\v 1 Vo enta Kotiva Eparahaamira avatareva iharo virara tiharo, Eparahaamio, tuvaro Eparahaamiva tiharo, Te mainima vauro, tiro.   
\p
\v 2 Minti tuvaro Kotiva tiharo, Nena maaqu vohaiqa ai voqama kero muntuka vainara, Aisaakira, vira vita varera Moraia vataini vuane. Mini oruntairaqe te aiqina vo ai umiqaarirara are nena vainti vita varera viraqaa vaarirera mini vaihara, ekaara kaintu iha quarake \it ofaa\it*ra timitentema kera, nena maaqu mintima timitaane, tiro.   
\p
\v 3 Minti tuvaro vira qararaa Eparahaamiva vaaka toqaqi himpiro ekaara kaintu iha quarake \it ofaa\it*rara iriharo iha teqakero nai donki tauvaqaqaa vaari vatero viraqaa rumpatero nai kaiqa vaiintitanta ntita varero nai maaqu Aisaakiravata vita varero Kotiva tunaini vireva vura.   
\p
\v 4 Vinavuka aaraini vivi, taaramo enta varake Eparahaamiva vuru tavovaro vuruni vi aiqinava vauvaro  
\v 5 Eparahaamiva nai kaiqa vaiintitantara tiharo, Netanta maini vaiha donkiqaa raqiki vaiqe te tenta maaqunti vururaqaa oru vaiha Kotira quahama amite, tetanta orurante tuvirerave,  
\v 6 tivakero Eparahaamiva \it ofaa\it* iha nai maaqu aqu amitero ihativata \it qehaivata/muhupavata\it* nai varero, náitanta qoka aiqinaqaa virekatanta vurama.   
\p
\v 7 Aisaakiva aaraini viharo nai qora irero tiharo, Qaao, tuvaro viva tiharo, Ho tiraqe iriare, tuvaro Aisaakiva vira irero, Tetanta ihavata ihativata vare uri vauro. Sipisipi naati Kotira \it ofaa \it*iha quara amitaainara tantoe vaivo? tiro.   
\p
\v 8 Minti tuvaro Eparahaamiva nai maaquara tiharo, Kotiva naivanoma sipisipi naati timianarove, tiro. Minti tivaketanta qoka oru vi oruntora.   
\p
\v 9 Vitanta Kotiva tunaini orunte Eparahaamiva ori varakero \it ofaa\it* tainta autukero viraqaata iha raukutero nai maaqu rumpakero viraqaa vatero  
\v 10  \it qehai/muhupa\it* vare vura varakero viraqohairo nai maaqu arukaare tuvaro  
\v 11 naaruvaihairo Noravano Kotiva atito \it enseli\it*va aarero tiharo, Eparahaamio, Eparahaamio, tuvaro viva tiharo, Te mainima vauro, tiro.   
\p
\v 12 Minti tuvaro \it enseli\it* viva tiharo, Kia nena vainti aruane. Kia vira qoraiqama amitaane. Te tavaurara are nena maaqu kia qaqi tuataraitira, Kotira amireva auti varianarara ti, te ariara Kotira uva iri vai vaiintivave turo, tiro.   
\p
\v 13  \it Enseli\it* viva minti tuvaro Eparahaamiva vuruvi tavovaro sipisipi qoravano nai \it komu\it* katari kaaraqi rutaqutero vauvaro viva oru vira qaqini varakero kia nai maaqu arukero Kotira \it ofaa\it* iha quara amitaraitiro, sipisipi vira arukero Kotira ekaara kaintu iha quara amitovaro sipisipivano Aisaakira vatuka varovaro Aisaakiva qaqi vaura.   
\p
\v 14 Eparahaamiva vi vatara autu nteharo, Noravano Kotiva \it Naima Timi Vaivama Vaivo\it*, tura. Eparahaamiva vi uvara turara ti, maa entara vaiinti nahenti tiha, Noravano Kotiva nai aiqinaqaa vaiharo tinavu timi vaivama vaivo, ti variara.   
\p
\v 15 Eparahaamiva minti tuvaro Noravano Kotiva atito \it enseli\it*va qaiqaa naaruvaihairo Eparahaamirara naveraitiharo,  
\v 16 Te tenta hutuqaa tiha, Tota te ai avateha tavarera ariara nena maaqu vohaiqa ti timiane turara are kia nena maaqu qaqi tuataraitira, ti timireva auti varianarara ti,  
\v 17 te ai koqema amitaari ai vaintivara opu makau voqaara airitahaa vaivarave. Vika nora namari auvahini vaina nuqara voqaara airitahaa vaivarave. Ai vaintivara mpeqa vaiha nai navutaaka naatarake vika vatuka vo vatuka vo vatuka varevarave.  
\v 18 Are ti uva irianarara tiro, are kuvuarama terava vovano ekaa vo vatanaa vo vatanaaka koqema nimitaanarove, tiro.   
\p
\v 19 Minti tuvaro Eparahaamiva ˻nai maaquntiro˼ ururantero nai kaiqa vaiintitanta konaini otuntero oti vitantavata ntitake qaiqaa anirante Besebaini oru vaura.   
\s1 Nehora anku  
\p
\v 20 Eparahaamiva mini vauvaro vovano anintero vira tiva amiro tiharo, Ai qata Nahora naata Mikaava qorainti vainti maantuma vatataivo:   
\p
\v 21-22 Hoqare Usira vatatero, viraqaahairo Busirave, Kemuerirave, Kesetirave, Hasorave, Piladaasirave, Jitilapirave, Betuelirave, vinavukama vatataivo. Vira vaintinavuqihairo Kemueriva noruqama viro qorainti vainti vo Araamira vatataivo.   
\p
\v 23 Betueliva noruqama viro nahenti vainti Rebekaara vatataivo. Nehora naatavano vi vaintinavuka 8navu vatataivaro  
\v 24 vira qiariva Reumava qorainti vainti Tepaarave, Gahamurave, Tahasirave, Makaarave, vinavukama vatataivo, tuvaro Eparahaamiva irura.   
\c 23  
\s1 Seraava qutu vura  
\p
\v 1-2 Seraava airi ihi 127 ihi varakero Hebaroni vatuka Kenaani vataini vaiharo qutu vuvaro Eparahaamiva oru viva qutu vunaini vaiharo virara iqi rata amitora.   
\p
\v 3 Eparahaamiva nai naata vaata qaqi mini kero oru Hiti vatanaakara tiharo,  
\v 4 Te vo vatanaa vaiintivano maa vataraqaa ni hampata ani vauro. Ne vata vo ti timiqe te ni koqaa nimi, vi vataraqaa te tenta naata vuru quntama taare, tiro.   
\p
\v 5 Eparahaamiva minti tumanta Hiti vatanaaka vira nai tiva ami tiha,  
\v 6 Nora vaiintio, are tinavu hampata vaihara kempuka vaiinti noravano varianarave. Tenavu tentanavu vaiinti nahenti qutuaka qunte vaunara koqeraqi are homa nena naata viraqi quntama tenarave. Kiama tinavuqihairo vovano aqao tianarove. Tenavu ekaa hoveqaima tirarave, ti.   
\p
\v 7 Vika minti tuvaro Eparahaamiva himpiro nai qiata vataini kero Hiti vatanaakara koqema iavo tivakero  
\v 8-9 tiharo, Ne tiriara homa nena naata maa vataraqaa quntenarave tiavera te tiari iriate. Sohaara maaqu Efaroniva vata vo vataivaro vira auvahini ori onavu vo vira autu Makapera ori onavuve tia vatava vaivo. Ne tiriara irihama ne hoe Efaronira iraivaro viva vi vatara ti timiraqe te tenta navunaaka qutivaqe viraqi quntaare? Te vi vatara koqaa nora monu Efaronira amirerave, tiro.   
\p
\v 10 Eparahaamiva minti tuvaro Hiti vatanaa vaiinti Efaroniva nai navunaaka hampata vatuka qentiana oquvi vaumanta vira navunaaka vira aaqanto vaiha vira uva iri vauvaro viva Eparahaamirara tiharo,  
\v 11 Nora vaiintio, kiama vi vatarara koqaa timinarave. Vi vataravata vi vataraqi vai onavuravata te ai qaqi amirerave. Te tenta navunaaka nivuqaa vaihama vi vatara ai amuro. Homa nena naata viraqi quntenarave, tiro.   
\p
\v 12 Efaroniva minti tuvaro Eparahaamiva qaiqaa nai qiata vataini kero  
\v 13 ekaa vaiinti nahenti ruvaaquma vuka vira uva iriate tiro viva Efaronirara tiharo, Ho ti uva iri vairaqe tiare. Te vata koqaa ai amiarirara are varairaqe te tenta naata vare vuru viraqi quntaare, tiro.   
\p
\v 14 Minti tuvaro Efaroniva Eparahaamirara tiharo,  
\v 15 Ho kaiqe te ai tiva amiare. Vi vatara koqaa vaireva, 400 \it silvaa \it*monuma vaivo. Arevata tevata vi koqaarara kia nora koqaave tirarave. Homa vi vatara varera nena naata viraqi quntaane, tiro.   
\p
\v 16 Efaroniva minti tuvaro Eparahaamiva hove tivakero vi \it silvaa\it* monu \it sikeri\it*qaa hirikero avuqavu rairakero Efaroniva kaamato koqaara vaiinti nahenti nivuqaa vaiharo vi koqaara Efaronira amura.   
\p
\v 17 Mintima kero Eparahaamiva Efaronira vata Makapera vata varora. Vi vatava Mamarera Oqiva vaura vutu mantaraini vaura. Vatave ori onavuve vi vataraqaa vau katarirave Eparahaamiva varomanta  
\v 18 vi entaraqaa Hiti vatanaaka ruvaaqumavi vaiha vi vatarara Eparahaamira vatave tura.   
\p
\v 19 Eparahaamiva vi vatara varero viraqaahairo nai naata Seraara vaata varero vuru Makapera onavuqira Kenaani vataini quntama tora.   
\p
\v 20 Mintimake Hiti vatanaaka vatavata onavuvata Eparahaamira amuvaro viva viraqi nai naata quntama tora.   
\c 24  
\s1 Aisaakira nahenti vara amura  
\p
\v 1 Eparahaamiva airi ihi varakero naampaiqama vuva vauvaro Noravano Kotiva vira koqema amitovarora tiro, ekaa Eparahaamira kaiqavano ho vaura.   
\p
\v 2-3 Ho Eparahaamiva nai kaiqa vaiinti avuniqamake vaura vira aarora. Vi vaiintiva naampaiqama vuva ekaa Eparahaamira kaiqaqaa raqiki vauva vauvaro Eparahaamiva vira aarama kero tiharo, Noravano Kotiva naaruvaqaavata vataqaavata raqiki vaira avuqaa vaiharama are ti uva iriharama nena kauqu ti aiquqaa vatehara te mintirerave tiane. Ti maaqu nahenti vara amire iharama, kia maa vatanaa nahenti, Kenaani nahenti vira vara amiane.  
\v 4 Oru tinta maaqaihaira ti navunaa nahenti vo varera viri ti maaqu Aisaakira amiane, tiro.   
\p
\v 5 Eparahaamiva minti tuvaro vira kaiqa vaiintivano vira irero tiharo, Vi nahentiva kia aniataa iraro viva kia tintiro maini anirera, te hoe ai maaqu nai vita vare ai navunaaka inaini vuru kararave? tiro.   
\p
\v 6-7 Minti tuvaro Eparahaamiva aqao tiro, Noravano Kotiva naaruvaini vai Variqava, viva tota vi vataraqaahairo ti tititaimanta maini anuraukave. Viva nai kauqu aiqiqaa aqukero tiharo, Maa vatara ai vaintivara nimirerave, turave. Minti turara tira, are kia ho ti maaqu mini vite vinarave. Are nena viraro Kotira \it enseli\it* vovano ai avuni viharoma viva ai kahaqirara are homa vihaira ti maaquara irihara nahenti vo vita varera aninarave.  
\v 8 Vi nahentiva kia aintiro maini aniataa irera, kiama te vate tuna uvava ai ravaaqavu kaanarove. Vi nahentiva kia maini aniataa irera, are kiama ho ti maaqu mini vite vinarave, tiro.   
\p
\v 9 Eparahaamiva minti tuvaro vira kaiqa vaiintivano nai kauqu aiqiqaa aqukero tiharo, Te are tinantemake mintirerave, tuvaro  
\v 10 Eparahaamiva koqaa airaira nai kaiqa vaiinti amuvaro viva kameri kauqurutantaqaa koqaa airaira rumpa varero viro, Nehora vatuka Mesopotemia vatainiara oru vura.   
\p
\v 11 Vira kaiqa vaiintivano viviro, vi vatukara aaqaini oruntovaro erovaro viva otu namari kaqe vaura tataaqa vaiharo nai kamerinavu vara vataini vaitakero vauvaro nahenti namari tuvu kaqeva aumaiquvaro  
\v 12 viva Kotira aarero tiharo, Noravauvo, are ti nora vaiinti Eparahaamira Variqavanoma variaro. Ta nahentirae te Aisaakira vara amirarave? Are Eparahaamirara quaheharama Aisaakira amina nahentira ti humiqaane.  
\v 13 Te maini nahenti namari kaqe varianainima vauro.  
\v 14 Nahenti vovano namari kaqareva aniraqe te virara namari kaqa timiraqe naare tiariraro viva ti timiharo ti kamerivata kaqa nimirera, ho te virara are Aisaakira kaama amitaana nahentirave tirarave. Nahenti vovano mintirera, te ariara quqaama are ti nora vaiinti Eparahaamirara quaheharama variaro tirarave, tiro.   
\p
\v 15 Viva mintima kero Kotira aare vauvaro nahenti vo, vira autu Rebekaava namari kaqareva taqu aqu varero tuvuntora. Vi nahentiva Betuelira raavuravano vauvaro Betueliva Nehoravata, vira naata Mikaaravata, vitanta maaquvano vaura.   
\p
\v 16 Rebekaava koqe viri vaata vataa varaatavano tuvuntero, tuvu namari kaqa varero tuvurante vuare tuvaro  
\v 17 Eparahaamira kaiqa vaiintivano kantero oru vira vitakero virara tiharo, Are hoe nena taquqihaira namari tivata timiraqe naare? tiro.   
\p
\v 18 Minti tuvaro nahenti viva tiharo, Nora vaiintio, homa nenarave, tivakero vaaka namari taqu vara vataini viavi tuata amite vauvaro Eparahaamira kaiqa vaiintivano namari vira nora.  
\v 19 Viva namari ho novaro nahenti viva tiharo, Kairaqe namari qaiqaa otu kaqa vare vuru ai kamerinavuvata nimiari naate, tiro.   
\p
\v 20 Minti tivakero viva vaaka nai namari taqu kaqatora vira kamerivano ne vau tanuraqi qihiakero qaiqaa kantero otu namari kaqa varero vuru vira kamerinavu ekaa nimumanta ho nora.  
\v 21 Nimumanta ne vauvaro Eparahaamira kaiqa vaiintivano kia uvavata tiraitiro, qaqi vira aituti vaiharo tiharo, Maa nahentirae Noravano Kotiva Aisaakira amianarove? tiro.   
\p
\v 22 Aituti vauvaro nahenti viva kamerinavu namari nimi taiqa kovaro Eparahaamira kaiqa vaiintivano nora monu aquke vau haikara, aiqiana ukute \it ringi\it*ra \it kori\it*qohai aututoravata, \it kori\it*qohai aututora naahuhura taaraqantavata, urequkero vira amiro.   
\p
\v 23 Mintima kero amiro nahenti vira irero tiharo, Ai qora tarave? Te tenta kaiqa vaiintinavu vatamake hoe ai qora naavuqi oru vaitararave? tiro.   
\p
\v 24 Minti tuvaro nahenti viva tiharo, Ti qova Betuelivave. Viva Nehoka Mikaaka maaquvano vaivo.  
\v 25 Ai kamerinavu kara neva ho vaivaro nenavu vaitevavata homa ti qora naavuqi vaivo, tiro.   
\p
\v 26 Nahenti viva minti tuvaro Eparahaamira kaiqa vaiintivano nai viri vataini vatero Nora Kotira autu tuahera keharo tiharo,  
\v 27 Noravano Kotiva ti nora vaiinti Eparahaamira Variqavanoma vaivo. Viva nai kauqu aiqiqaa aqukeharo tivatai uvara kia tauru karaitiro, viva vaaka Eparahaamira navunaaka ti humiqairara ti, te vira autu tuahera kauro, tiro.   
\p
\v 28 Eparahaamira kaiqa vaiintivano minti tuvaro vi varaatava kantero nai nora naavuqi oruntero ekaa vi haikara qovaraiqura nai nora tiva amura.   
\p
\v 29-30 Rebekaava nai nora tiva ami vauvaro vira vakaava Labaaniva tavovaro vira aura aiqiana \it ringi\it* ukutova vauvaro vira kauquqi naahuhura nonkutoravata tavero Rebekaava vi vaiintirara nai nora tiva ami vau uvaravata iriro, viva kantero ruvu namari kaqe vaunaini vi vaiintira tavareva viro, tavovaro vi vaiintiva nai kamerinavu tataaqa mini himpitero vauvaro viva virara tiharo,  
\v 31 Ti vaiintio, Noravano Kotiva ai koqema amitaivarama aniaro. Varaiqetanta naavuni vuare. Te ainivata ai kaiqa vaiintinavuaravata naavu qerama vate, ai kameriaravata qerama vatauro, tiro.   
\p
\v 32 Minti tuvaro Eparahaamira kaiqa vaiintivano vikantiro naavuni vumanta kamerivano airaira vare anu haikara vara qaqini ke kara nimuvaro, Labaaniva namari kaqa varero Eparahaamira kaiqa vaiintiara tiharo, Are nena kaiqa vaiintinavu vatamake aiqu hiqama kaivaro paru iarire, tivakero  
\v 33 karavata vira aaqanto vatero, Ho naate, tiro.  
\p Minti tuvaro Eparahaamira kaiqa vaiintivano aqao tiro, Kaiqe te tenta vakaaka naane ai tiva ami, viraqaahai kara naare, tuvaro Labaaniva tiharo, Ho tiraqe iriare, tiro.   
\p
\v 34 Minti tuvaro viva tiharo, Te Eparahaamira kaiqa vaiintima vauro.  
\v 35 Noravano Kotiva ti nora vaiinti koqema amitaivarora tiro, viva vo airaira vo airaira airi airaira vataivama vaivo. Sipisipive, purumakauve, \it silvaa\it* orive, \it kori\it* orive, kaiqa vaiintive, kaiqa nahentive, kamerive, donkive, Kotiva ekaa vi haikara vi haikara amivaro vatairave.   
\p
\v 36 Ti nora vaiinti naatavano, Seraava kontaiqama viro qorainti vainti vata amitaivaro vi vaintiva noruqama viro vaivo. Ho vira maaqu viva ekaa Eparahaamiva iaina haikara varaariravama vaivo.  
\v 37 Mintima vaivarora tiro, ti nora vaiintivano tiriara tiharo, Nena kauqu aiqiqaa aqukeharama tihara, Te ai uva avatarerave, tiane. Te Kenaani vatanaaka vatainima vauro. Kia Kenaani vatanaakaqihaira ti maaqu nahenti vara amiane.  
\v 38 Are oru tinta qora maaqaihaira ti maaqu nahenti vara viri amiane, tirave.   
\p
\v 39 Ti nora vaiintivano minti timanta te vira ireha tiha, Ai navunaa nahentivano kia maini aniataa iraro kia tintiro maini anirera, te nantie irarave? turaro  
\v 40 viva tinta tiva timiro tiharo, Noravano Kotiva vaimanta te vira avuqaa ni vauraukave. Vivama nai \it enseli\it* vo atitairaro viva ai kahaqi vairara are homa ti navunaaka maaqaihaira nahenti vo ti maaqu vara viri aminarave.  
\v 41 Are ti navunaaka varianaini viramanta vika nahenti ai amiverave kia amiverave, te vate tura uvava kiama ho ai ravaaqavu kaanarove, tirave.   
\p
\v 42 Minti timanta te vira mini kema maini ani ruvu namari kaqe varianaini vaiha te Kotira aareha mintima ti, Noravauvo, are ti nora vaiinti Eparahaamira Variqavano variaro. Ta nahentirae te Aisaakirara varaainarave? Are Eparahaamirara quahairera, Aisaakira amina nahentira ti humiqaane.  
\v 43 Te maini nahenti namari kaqe varianaini ani vauro. Varaata vovano namari kaqareva aniraqe te virara namari kaqa timiraqe naare tiariraro  
\v 44 viva ti timiharo ti kamerivata namari nimirera, ho te vi nahentirara are Aisaakira kaama amitaana nahentirave tirarave. Nahenti vovano mintirera, te ariara quqaama are ti nora vaiinti Eparahaamirara quaheharama variaro tirarave, tunarave.   
\p
\v 45 Te mintimake Kotira aareha vi uvara kia taiqa kauraro Rebekaava nai namari taqu aqu varero ruvu namariqi otu kaqa varero urimanta te virara namari timiraqe naare turaro  
\v 46 viva vaaka nai taqu vataini viavi kero tiriara ho naane tivakero ti kamerinavuvata namari kaqa nimitarerave timanta te namari nama kauraro viva ti kamerinavuvata namari kaqa nimimanta naarave.   
\p
\v 47 Viva mintimanta te vira ireha tiha, Ai qora tarave? turaro viva tiharo, Ti qora autu Betuelirave. Viva Nehoka Mikaaka maaquvano vaivo, timanta te viraqaahai vira aiqiana \it ringi\it* uku amite kauquqi naahuhura nonku amite,  
\v 48 te tenta viri vataini ke Nora Kotira autu tuaherake tiha, Noravauvo, are ti nora vaiinti Eparahaamira Variqavano variaro. Are avuqavu aara ti humiqaaramanta te tenta nora vaiinti qata nainti rantake vira maaqu homa nahenti vara amirarave, tunarave. Te mintimake Kotirara tunarave, tiro.   
\p
\v 49 Minti tivakero viva Labaanirara tiharo, Ho ne nantie ivarave? Ne ti nora vaiintiara quaheha vira quqaa kahaqama amitareka ivera, ti tiva timiqe iriare. Ne vi varaatara kia timiataa ivera, vutuke ti tiva timiqe te tenta varare iaina okarara ho iriare, tiro.   
\p
\v 50 Minti tumanta Labaanika Betuelika nai tiva ami tiha, Noravano Kotiva ai kahaqama amitairara ti, tetanta vo uva ai tiva amitaarorave.  
\v 51 Ho tavaane. Rebekaava maa vairove. Ho vira vita varera vuane. Noravano Kotiva ai umiqaintema kero, viva homa ai nora vaiinti vira maaqu naatavano varianarove, ti.   
\p
\v 52 Vitanta minti tuvaro Eparahaamira kaiqa vaiintivano vitanta uva iriro nai viri vataini kero Nora Kotira autu tuaherakero  
\v 53 vo airaira vo airaira utavaaqave, \it kori\it* orive, \it silvaa\it* orive, viraqohai aututo haikara \it hankaarorove/kukukakaarave\it* urequkero Rebekaara amiro, viraqaahairo nora monu aquko haikaravata, vira vakaaravata vira noravata nimiro,  
\v 54 viraqaahairo viva nai kaiqa vaiintiaravata karavata namarivata namake viraqi vaitora.  
\p Vira qararaa Eparahaamira kaiqa vaiintivano tiharo, Ho ti tititaiqe tenta nora vaiintivano vainaini vuare, tiro.   
\p
\v 55 Minti tumanta vira vakaava nai nokantiro aqao ti, Kairaro vi varaatava tinavu hampata vohaa \it uiki\it*e taara \it uiki\it*e vari kairara are vitakera vuane, ti.   
\p
\v 56 Vitanta minti tuvaro viva aqao tiro, Kia ti ravaaqavu kaate. Noravano Kotiva ti kahaqimantara ti, te vaaka virerave. Netanta ti tititaiqe te tenta nora vaiintivano vainaini vaaka vuare, tiro.   
\p
\v 57 Minti tumanta vitanta tiha, Kairaqe tetanta vi varaatara aaramake nai vira ireha tavaare,  
\v 58 tivake Rebekaara aaramake vira ireha tiha, Vate are hoe maakantira vinarave? tuvaro viva tiharo, Eo, te vate vikanti virerave, tiro.   
\p
\v 59 Minti tuvaro vitanta vi varaataravata viraqaa raqiku nahentiravata nititomanta vitanta Eparahaamira kaiqa vaiintivata vira kaiqa vaiintinavuvata hampata vurama.  
\v 60 Vitanta Rebekaara atitehama mintima ti:  
\pi1 Tinavu aurao, kairamanta ai vaintivara airiqama vi variqi viha, vika voqavata airiqama vi variate.  
\pi1 Kairamanta ai vaintivara vika nái navutaaka naatarake vika vatuka vo vatuka vo vatuka varaate, ti.   
\p
\v 61 Minti tumanta Rebekaava nai qaraaka kaiqa nahentinavu vataakero qerama varero, kameriqaa vaarinte viraqaahai Eparahaamira kaiqa vaiinti hampata vura. Mintima kero Eparahaamira kaiqa vaiintivano Rebekaara vitakero vurama.   
\p
\v 62 Aisaakiva Be-Lahai-Roi namari kaqe vaura mini kero Nekevi vataini oru vauvaro  
\v 63 erovaro aara nireva viharo vutu tavomanta kamerinavu ani vaura.   
\p
\v 64 Rebekaava vivavata ani vaiharo vutu tavovaro Aisaakiva vutuni ani vauvaro viraqaahairo Rebekaava kameriqaahairo vaavintero Eparahaamira kaiqa vaiinti irero tiharo,  
\v 65 Ta vaiintivave vutura tinavu tivita kareva ani vaivo? tiro.  
\p Minti tuvaro viva tiharo, Vi vaiintiva ti nora vaiinti vira maaquvanove, tiro. Minti tuvaro Rebekaava tiharo, Ti viri qoqaa variantorave, tivakero nai viri naavuma varero viro.  
\v 66 Mintuma varero vuvaro Eparahaamira kaiqa vaiintivano nai nu uvara vuru Aisaakira tiva amura.   
\p
\v 67 Aisaakiva vi nahentira vita varero nai nora Seraara \it seri\it* naavuqi vuru kero varatovaro Rebekaava vira naatavano vaura. Tota vira nova qutu vuvaro Aisaakira muntukavano qoraiquvaro variqiro viro, viraqaahairo Rebekaarara antuqa aruvaro vira varatero vauvaro vira muntuka qihaaquvaro vaura.   
\c 25  
\s1 Eparahaamiva Keturara varatora  
\p
\v 1 Seraava qutu vuvaro Eparahaamiva variqiro viro viraqaahairo nahenti vo vira autu Keturara varatora.   
\p
\v 2 Eparahaamiva vi nahentira varatovaro viva qorainti vainti 6navu vatatora. Simiraanirave, Iokasaanirave, Mentaanirave, Midianirave, Isabaakirave, Suaarave, vinavuka vatatora.   
\p
\v 3 Iokasaaniva noruqama viro Sebaaka Dedaanika qova vaura. Dedaaniva maa vatanaaka Asuve, Retusive, Reumive, vika qova vaura.   
\p
\v 4 Midianira maaqunavu vaireka, Efaavave, Efevave, Hanokivave, Abidaavave, Eladaavave, vinavuka vaura. Ekaa vi vaintika Keturara naintinavuma vaura.   
\p
\v 5-6 Eparahaamiva qaqi vau entara viva nai maaqu vo nahentiqaahainaaka airaira raira nimiro vika nokavata raira nimiro, viraqaahairo nai maaqu Aisaakiva vaunaihairo vika nititama komanta kuari avu urunaini niaraini vika nariara vaireka vuvaro, Aisaakivaqai nai qora Eparahaamira airaira varaarirava mini vaura.   
\s1 Eparahaamiva qutu vura  
\p
\v 7-8 Eparahaamiva airi ihi 175 ihi varakero viva anoma kero naampaiqama viro qutu vura.  
\v 9-10 Eparahaamiva qutu vumanta vira maaqutanta Aisaakika Isamairika ori onavu Makapera Onavuve turaqi náitanta qora quntama tora. Tota vi vatava vaireva, Efaronira Soaara maaqu Hiti vatanaa vatavano vauvaro, Eparahaamiva koqaa autukero vi vatara varero nai naata Seraara quntama toraqi Eparahaamiravata vira maaqutanta mini quntama tora.   
\p
\v 11 Eparahaamiva qutu vuvaro viraqaahairo Kotiva Aisaakira koqema amitovaro Aisaakiva namari kaqe vaura, vira autu \it Be-Lahai-Roi\it* Namari vaunaini variqiro vi vaura. (Be-Lahai-Roi – Qaqi Variqiro Vi Vaiva ti tave vaira vira namarive)   
\s1 Isamairira anku  
\p
\v 12 Seraara kaiqa nahenti Hagaava Isipihainaa nahentivano Eparahaamira qorainti vainti vata amitovaro Isamairiva noruqama viro vainti vatato okarava maantimama vairo:   
\p
\v 13 Isamairiva qorainti vainti hoqare vatatoka vika nutu maantimama vairo:  
\m Nepaiotirave, Kedaarave, Atabelirave, Mipisaamirave,  
\v 14 Misimaarave, Dumaarave, Masaarave,  
\v 15 Hadaatirave, Temaarave, Jeturave, Napisirave, Kentemarave, vinavuka 12navu vaura.   
\p
\v 16 Isamairira maaqu 12navuqihairo 12 ankunavu hoqarama tomanta vaura. Vira vainti nutuvata vira ankunavu autuvata vohaa qaramake vaura.   
\p
\v 17 Isamairiva qaqi variqiro viro 137 ihi varakero vuru qutu vumanta vira quntama tora.  
\v 18 Viva qutu vumanta vira vaintivara Havila vatainivata Suri vatainivata variqi vi vaura. Vi vatava vaireva, Asiria vataini vi vau aarara Isipi vata auvahini vaura. Isamairira vaintivara vika nariara vaiha Eparahaamira vaintivara vonavu navutaiqama nimite vaura.   
\s1 Rebekaava vainti taaraqanta vatatora  
\p
\v 19 Aisaakira uva maantimama vairo:   
\m
\v 20 Aisaakiva 40 ihi varakero viva Rebekaara varatero vaura. Rebekaava Betuelira raavuravano vauvaro Betueliva Araamihainaava Mesopotemia vataini vaura. Rebekaara vakaava Labaaniva vaura.   
\p
\v 21 Rebekaava kia vainti vataraitiro, \it naahiara/ururaiqama\it* viro vauvaro Aisaakiva virara iriharo Nora Kotira aarovaro viva vira uva iruvarora tiro, Rebekaava vainti taiqama vura.   
\p
\v 22 Viva vainti taiqama viro vaumanta vira vaintitanta auhaqi vaiha nai vente nai vente iha vauvaro vitanta nova tiharo, Nantihae vitanta ti auhaqihai minti variavo? tivakero viva oru Nora Kotira aarovaro  
\v 23 Noravano Kotiva virara tiharo,  
\pi1 Vainti taaraqantama ai auhaqi variavo.  
\pi1 Vainti vovano vo vatanaaka qova vairaro vovano vo vatanaaka qovama varianarove.  
\pi1 Vovano kempukaiqama kero vaiharo vora aatara kaanarove.  
\pi1 Vira vakaava tuvitarero nai qata paanaa kaiqama varaanarove, tiro.   
\p
\v 24 Minti tuvaro Rebekaava variqiro viro, qorainti vainti taapitanta vatatora.  
\v 25 Viva avuni vainti vatora vaata vaireva naare vaataqai vauvaro kaukivano tuqarama kero viraqaa vauvarora tiro, vira autu nteharo \it Isorave – Kaukirave\it* tura.   
\p
\v 26 Vainti vovata vate vauvaro vi vaintiva auhaqihairo aniharo nai vakaara aiqu ataa tote vaurara ti, vira autu nteha \it Iekopirave – Aiqu Ataa Totairave\it* \f + \fr 25:26 \ft Vi vatanaaka una uva ti vau vaiintikara aiqu ataa tote variakave \+it ti vaura).\+it* \f* tura. Aisaakiva 60 ihi varako entara Rebekaava taapi vainti vitanta vatatora.   
\p
\v 27 Vira maaqutanta noruqamavi, Isova koqema kero aantau ari vau vaiintiva vauvaro Iekopiva tiremakero vatukaini vau vaiintiva vaura.  
\v 28 Isova aantau arukeharo viri nai qora ami vaurara tiro, Aisaakiva aantaura quaheharo Isorara antuqa aruvaro vauvaro Rebekaava Iekopirara antuqa aruvaro vaura.   
\p
\v 29 Vo enta Iekopiva naare \it kohe/naavara\it* unte vauvaro vira vakaava Isova aantaura nunaihairo anintero  
\v 30 voqama kero karara antuqa aruvaro nai qata Iekopirara tiharo, Tota naare \it kohe/naavara\it* unta taanara hini ti timiraqe naare. Ti nora hantuqama harivo, tiro. (Viva minti turara iriha vokuka vira vara autu nteha \it Idomurave – Naarerave\it* tura.)   
\p
\v 31 Isova minti tuvaro vira qatavano Iekopiva aqao tiro, Are hoqarenaava titanta qora airaira vareravama variaro. Are tuvitarairaqe te oritare ai avuni vaiha titanta qora airaira varaarirauka variare. Are mintimake tuvitarairera, te ai homa \it kohe/naavara\it* amirarave, tiro.   
\p
\v 32 Minti tuvaro Isova tiharo, Ho te mintirerave. Te narara vaiha qutu vuariraro te airaira varaarirava kiama ti ho kahaqianarove, tiro.   
\p
\v 33 Minti tuvaro Iekopiva tiharo, Aqao, are unahaa tirorave. Are kauqu aiqiqaa aqukehara minti tiane, tuvaro vira vakaava Isova nai kauqu aiqiqaa aqukero tiharo, Quqaama te tuvitare vairerave, tiro.   
\p
\v 34 Minti tuvaro Iekopiva \it kohe/naavara\it* vonavu kureqihairo raaqukero mparetivatama kero amuvaro Isova nama kero namarivata nama kero himpiro vurama.  
\p Mintuma kero vira vakaava Isova nai hoqarero avuni vau auturara kia noraiqaakero iriraitiro, qaqira kero tuvitarero naantiarainiqama vura.   
\c 26  
\s1 Kotiva Aisaakira quahama amitora  
\p
\v 1 Haaru Eparahaamiva vau entara karara qaavoqu entava qovarama vuntema kero, qaiqaavata Aisaakiva vau entaraqaa karara qaavoqu entava qovarama vura. Mintuvaro Aisaakiva katu varero Geraa vatukaini Abimelekiva Pirisia vatanaaka avuhainaa vaiintivano vaunaini oru vaura.   
\p
\v 2 Viva mini oru vauvaro Noravano Kotiva Aisaakira avuqaa qovarama viro virara tiharo, Kia katu varera Isipini vuane. Te ariara variane tiaina vatara miniqaima variane.  
\v 3 Are maini variqira vi vairaqe te ainti vaihama ai koqema amitaqi vuare. Te ekaa maa vatara aivata are kuvuarama teraukavata nimirerave. Te tenta kauqu aiqiqaa aqukeha ai qora Eparahaamiraqaa tiva taatau tauna uvava, vi uvava ariqivatama varianarove.   
\p
\v 4 Te ai kahaqiari are kuvuarama terauka opu makau voqaara airitahaama vaivarave. Te vika ekaa maa vatara nimirerave. Naantiara are kuvuarama teraukaqihai te ekaa vataini vaika koqema nimitararave.  
\v 5 Eparahaamiva ti uva iriqiro viharo te tiva tauna uvara iriqiro vurara ti, te aivata mintimake koqema amitaqi virerave, tiro.  
\v 6 Kotiva minti tuvarora tiro, Aisaakiva Geraa vataini variqiro vurama.   
\p
\v 7 Aisaakiva mini variqiro viharo vi vatanaa vaiinti naatu qeteharora tiro, nai naata Rebekaarara ti aurave tura. Aisaakiva tiharo, Hauri te virara ti naatave tiari vi vatanaaka Rebekaarara koqe viri vaata vataa nahentive tivakeha vira varareka autiha ti harukevorave, tiro.   
\p
\v 8 Minti tivakero Aisaakiva vi vataraqaa airi enta variqiro vuvaro Abimelekiva Pirisia vatanaaka avuhainaa vaiintivano nai naavuqi vaiharo \it uintua\it*nahairo vaavi kunaarima kero tavovaro Aisaakiva nai naata Rebekaara tote vauvaro  
\v 9 viva Aisaakira aarama kero tiharo, Vi nahentiva quqaama ai naatama vaivo. Nantiharae are virara ti aurave tiaro? tiro.  
\p Minti tuvaro Aisaakiva vira nai tiva amiro tiharo, Oho, hauri vira varareka iha ti harukevorave tima, te virara ti aurave tunarave, tiro.   
\p
\v 10 Minti tuvaro Abimelekiva tiharo, Oho, are nana okarara iriharae mintira iaro? Are minti tiararo maa vatanaa vaiinti vovano ai naatantiro nitirio, tenavu nora uvama varauraitirio, tiro.  
\v 11 Abimelekiva minti tivakero viva nai navunaaka qioqama teharo vikara tiharo, Niqihairo vovano maa vaiintirae vira naatae utu varairera, vira kaara te tiari vira aruma kevarave, tiro.   
\p
\v 12 Minti tuvaro Aisaakiva mini variqiro viharo kara ututovaro Noravano Kotiva vira koqema amitovarora tiro, vira karavano qampiqeharo airi kara iratero vaura.  
\v 13 Mintuvaro Aisaakiva airi airaira vato vaiintiva variqiro viro nora vaiintivano vaura.   
\p
\v 14 Aisaakiva airi haika vatova vauvaro vira purumakauve, sipisipive airi vaumanta vira kaiqa vaiintinavuvata airi vaumantara ti, Pirisia vatanaaka viva vato haikara tavovaro muntuka nti vaumanta vaura.   
\p
\v 15 Mintumanta vika orunte Aisaakira qoraiqama amitareka Pirisia vatanaaka vira qova Eparahaamiva qaqi vau entara vira kaiqa vaiintinavu namari kaqareka vata quvitora, ekaa vona vona rahirama kora.   
\p
\v 16 Mintimake qoraiqama amitovaro Abimelekiva Aisaakirara tiharo, Tinavu vataqaahaira katu varera vuane. Are maini kempukaiqama vira variqira vihara, tinavu haatara kerorave, tiro.   
\p
\v 17 Abimelekiva minti tuvaro Aisaakiva katu varero otu Geraa Uqitaini nai \it seri\it* naavu maaqa kaqatero mini variqiro vi vaura.  
\v 18 Haaru vira qova Eparahaamiva qaqi vau entara vira kaiqa vaiintinavu namariara quvitova vonaini vonaini vauvaro Eparahaamiva qutu vumanta viraqaahai Pirisia vatanaaka ekaa vinavura ani rahirama kora. Ho Aisaakiva qaiqaa namari kaqoraqi vata qaqini vaqita kovaro koqe namarivano ekaa viraqi qaiqaa vaura. Vira qova autu ntava tontema kero, viva qaiqaa vinavura vohaa qaramakero autu ntava tora.   
\p
\v 19 Ho Aisaakira kaiqa vaiintinavu uqita kanta namariara quvike qaraaka ruvu namari rantake vira kaqaare tumanta  
\v 20 Geraa vatanaaka nái sipisipiqaa raqiki vauka orunte tiroriha tiha, Aqao, maa namarira tinavu namarive, tuvaro Aisaakiva vi namarira autu nteharo, \it Eseki-Namarive – Tiroria Namarirave\it*, tivakero qaqira kero oru vura.   
\p
\v 21 Oru vumanta vira kaiqa vaiintinavu qaiqaa namariara quvike ruvu namari vo ranta komanta vi vatanaaka qaiqaa aninte vi namarirara tirori vauvaro Aisaakiva vi namarira autu nteharo \it Sitinave – Navutaiqia-Namarirave\it*, tura.   
\p
\v 22 Minti tivakero qaqira kero katu varero qaiqaa oru vonaini namariara quvikero ruvu namari vo ranta kero mini vaumanta kia vika qaiqaa aninte tiroriavarora tiro, Aisaakiva vi namarira autu nteharo \it Rehobotive – Kia Mauqantaa Namarirave\it*, tivakero mintima tiro: Noravano Kotiva tenavu ho variaina vatara tinavu timivo. Tenavu homa maini vaiha koqemake variqi virarave, tura.   
\p
\v 23 Ho Aisaakiva Besebaini oru viro  
\v 24 entaqi oru mini vauvaro Noravano Kotiva vira avuqaa qovarama viro virara tiharo, Te ai qora Eparahaamira Variqavanoma vauro. Te ainti variqi vuainarara tira, kia qetehara variane. Te tenta kaiqa vaiinti Eparahaamirarao ti, te ai koqema amiteha are kuvuarama teraukavata airiqama kararave, tiro.   
\p
\v 25 Minti tuvaro Aisaakiva mini vaiharo oriqohairo \it ofaa\it* tainta vo autu kero Nora Kotira aareharo quahama amitora. Mintumanta vira kaiqa vaiintinavu qaiqaa vata quvike namari kaqera vo rantakora.   
\p
\v 26 Ho Aisaakiva mini vauvaro Abimelekiva Geraa vatukaihairo Aisaakira tavareva viharo vaiinti vo, Ahusaatira koqe avu aato ami vau vaiintiravata, vaiinti vo, nai iqoka vaiintinavuqaa raqiki vau vaiintira Pikoriravata ntitakero Aisaakiva vaunaini vura.   
\p
\v 27 Vinavuka mini oruntovaro Aisaakiva vinavukara tiharo, Nenavu ti navutaiqama timiteha tiriara katu varera vuane tiaka, nana kaarae ti tavareka maini aniavo? tiro.   
\p
\v 28-29 Minti tumanta vinavuka tiha, Tenavu kankomake tavauraro Noravano Kotiva ai kahaqi vaivara variaro. Virara irihama tenavu tiha, Kaiqenavu vohaa vaiha uva vohaa tiva taatauke maateraiqamake variare. Tenavu tota kia ai qoraiqama amitaraiti, maateraiqamake ai atitama kaunarave. Virara iriharama are kia tintanavuvata qoraiqama timitaane. Tenavu tavauraro Noravano Kotiva ai koqema amitaivara variaro, ti.   
\p
\v 30 Vinavuka minti tuvaro Aisaakiva vinavuka nora kara unta nimitomanta vinavuka vira karavata namarivata nora.  
\v 31 Namake vaite vira qararaa vaaka toqaqi vika himpi vohaiqa vohaiqavano nái kauqu aiqiqaa aqukeha maateraiqi uvara tiva vate Aisaakira mini ke nái maaqaini anirante vurama.   
\p
\v 32 Vinavuka vumanta vohaa vi entaraqaa Aisaakira kaiqa vaiintinavu namariara vata quvike vuru Aisaakira tiva ami tiha, Tenavu koqe namari vo ranta kauro, ti.  
\v 33 Vika minti tuvaro Aisaakiva vi namarira autu nteharo, \it Siva Namarive – Kauqu Aiqiqaa Aqukaa Namarirave\it*, tura. Aisaakiva minti turara iriha, maa entaravata vaiinti nahenti vatuka vo autu nteha Be-Sivave ti variara.   
\s1 Isova vo vatanaa nahenti taaraqanta varatora  
\p
\v 34 Isova 40 ihi varakero oru Hiti vatanaa nahenti varaatatanta varatero vaura. Vo nahenti Berira raavura Iutitiva vauvaro vo nahenti Elonira raavura Basemaativa vaura.  
\v 35 Isova vitanta vo vatanaa nahentitanta varatora kaara Aisaakika Rebekaaka muntuka qoraiqumanta vaura.   
\c 27  
\s1 Aisaakiva Iekopira koqema amitora  
\p
\v 1 Aisaakiva naampaiqama vuvaro vira avu makuquqama vuvaro viva Isora nai maaqu avuhainaara aarama kero tiharo, Ti maaquo, tuvaro viva tiharo, Qaao, te mainima vauro, tiro.   
\p
\v 2 Minti tuvaro Aisaakiva tiharo, Te naampaiqamama vuro. Te tenta qutuaina okarara kiama iruro.  
\v 3 Are huru veva varera oru ahakaqi nihara aantau aru kera viri untakera  
\v 4 ti voqama kero hantuqa harina karara untakera viri timiraqe naare. Are mintiraqe te kia qutiraiti, qaqi variainanto vi karara namake viraqaahai te tenta kauqu tuaherakeha ai koqema amitaare, tiro.   
\p
\v 5 Aisaakiva nai maaqu Isorara minti ti vauvaro vira naata Rebekaava, vivavata vi uvara irura. Ho Isova ahakaqi aantaura vuvaro  
\v 6 Rebekaava nai maaqu Iekopirara tiharo, Te aato vatanteha iruraro ai qova ai vakaara Isorara mintima tivo:  
\v 7 Aantau aru viri untakera hiakaa i vaina karara vara viri timiraqe namake, te kia qutiraiti qaqi variainanto Nora Kotira avuqaa vaiha tenta kauqu tuaherakeha ai koqema amitaare, tirave.  
\v 8 Ai qova minti tirara ti, te tiarirara are te tiainante iane.   
\p
\v 9 Are oruntera memeraa vairaqihaira naati koqera taaraqanta aru varera viri timiraqe te ai qora antuqa vaina karara hiakaa inara unta amitaarirara  
\v 10 are varera vuru nena qora amiraro viva nama kero, viva kia qutiraitiro, qaqi vaina entara nai kauqu tuahera keharo ai koqema amitaarire, tiro.   
\p
\v 11 Vira nova Rebekaava minti tuvaro Iekopiva aqao tiro, Ti vakaava Isova kauki vaata vataava vaimanta te qaqi vaata vataukama vauro.  
\v 12 Hauri ti qova ti tivaata autama kero tavero, tiriara are unaqarama kerama anira iaro tiantorave. Vira kaara viva kia ti koqema timitaraitiro, ti qoraiqama timiteharo qora uvama ti tiva timitaanarove, tiro.   
\p
\v 13 Iekopiva minti tuvaro vira nova tiharo, Ti maaquo, ai qova ariara qora uva tirera, vi uvava kiama ariqaa varianarove, tiqaama varianarove. Are te tiainantema kera, oru memeraa naati taaraqanta ruqutu viri timiane, tiro.   
\p
\v 14 Minti tuvaro nai nova tuntema kero Iekopiva oru memeraa naati taaraqanta ruqutu varero viri nai nora amuvaro viva vira qora antuqa vau karara hiakaa ura unta amitora.   
\p
\v 15 Unta amitero viraqaahairo Rebekaava oru nai naavuqihairo Isora utavaaqa koqera varero muntu Iekopira nonku amitero  
\v 16 memeraa pahi varakero Iekopira kauquqaavata vaantaariqaavata naavuma amitero  
\v 17 hiakaa u kararavata mparetivata untatora amuvaro  
\v 18 Iekopiva vira varero nai qova vauraqi oruntero tiharo, Qaao, tuvaro vira qova vo tivakero vira irero, Ti maaquo, nena autu ntaane, tiro.   
\p
\v 19 Minti tuvaro Iekopiva nai qorara tiharo, Te Isoka, ai maaqu avuhainaukave. Te are tianantemake aantau aru unta vare anuro. Aantau unta amitaunara himpira vaavi vaihara nerama, kauqu tuahera kehara ti koqema timitaane, tiro.   
\p
\v 20 Minti tuvaro Aisaakiva nai maaquara tiharo, Aqao, are vate vuaravama vaaka orurante anira iaro, tuvaro Iekopiva tiharo, Noravano Kotiva ai Variqavano ti kahaqimanta te vaaka aantau ranta kauro, tiro.   
\p
\v 21 Minti tuvaro Aisaakiva Iekopirara tiharo, Are quqaae ti maaqu Isovae, vo vaintivanoe variaro? Are vainto aivaiqiraqe te ai vaata auteha tavaare, tiro.   
\p
\v 22 Minti tuvaro Iekopiva nai qora aaqanto ori vaiquvaro vira qova vira vaata autama kero tavero tiharo, Uvama Iekopira uva vaivarovata, vaatama Isora vaata vaivo, tiro.  
\v 23 Iekopira kauquvano Isora kauqu voqaara kauki kauqu vauvarora tiro, Aisaakiva kia Iekopira viraaqama kero tavaraitiro, viva vira koqema amitareva iharo qaiqaa irero,  
\v 24 Ho quqaae are ti maaqu Isovave, tuvaro Iekopiva tiharo, Te quqaa maa vikave, tiro.   
\p
\v 25 Minti tuvaro Aisaakiva tiharo, Ho ti maaquo, hini aantau unta taanara vara viri timiraqe namake kauqu tuaherake ai koqema amitaare, tiro. Aisaakiva minti tuvaro Iekopiva kara vare vuru amuvaro nama kovaro \it uaini\it*vata amuvaro nama kero  
\v 26 viraqaahairo vira qova Aisaakiva virara tiharo, Anira ti moqa kaane, tiro.   
\p
\v 27 Minti tuvaro Iekopiva oru vira moqa kovaro Aisaakiva vira utavaaqa uhirama kero nai kauqu tuahera kero vira koqema amitareva mintima tiro:  
\pi1 Noravano Kotiva koqe vataqaa naaho ututaira koqema amitaivaro koqe unta intema kero, ti maaqu vaataqaahairovata koqema kero unta ivo.   
\pi1
\v 28 Kairaro Kotiva naaruvaihairo varavu vara kairaro ai naaho maatavano koqema kero qampiqairaro ai \it uiti\it*vata \it uaini\it*vata airi variarire.   
\pi1
\v 29 Kairamanta vo vatanaa vo vatanaaka ai paanaa kaiqa vara amiteha, ai vevaaraini variate.  
\pi1 Are noraiqama vira, nena qata vakaukavaraqaama raqikiqira vuane.  
\pi1 Kairamanta ai nora vira maaquvara vika ai aiqutaraini vaiha ai autu tuahera kaate.  
\pi1 Kairaro vovano ai qoraiqama amitairava naivata qoraiqama vuarire. Vovano ai koqema amitainara naivata koqema amitaarire, tiro.   
\p
\v 30 Aisaakiva minti tivakeharo koqema amitovaro Iekopiva nai qora mini kero vuvaro vira vakaava Isova aantaura niniro anintero  
\v 31 aantau vira untakero varero nai qova vauraqi oruntero tiharo, Qaao, himpira vaavi vaihara maa aantaura aruke unta taunara hini namakera kauqu tuaherakera ti koqema timiane, tiro.   
\p
\v 32 Isova minti tuvaro vira qova Aisaakiva vira irero tiharo, Oho, are tavave? tuvaro Isova virara tiharo, Te ai maaqu Isoka avuhainaukave, tiro.   
\p
\v 33 Minti tuvaro Aisaakira aiqu kauqu voqama kero ntiri ntiri i vauvaro tiharo, Oho, tavave vaaka aantau aru unta viri timimanta nama kauro? Te vira aantau namakema vira koqema amitauro. Te vaaka kauqu tuaherake koqema amitauna uvara kia ho qaiqaa tirarave. Vivaqaima vi uvara varero koqema viro varianarove, tiro.   
\p
\v 34 Viva minti tuvaro Isova vira uva iriro, noraiqaakero mpo ike tivakero nai qorara tiharo, Mpo, qaao, kauqu tuahera kehara tivata koqema timitaane, tiro.   
\p
\v 35 Minti tuvaro vira qova tiharo, Aqao, ai qatavano unaqaraama kaimanta te kauqu tuahera keha koqema amiteha ekaa vi uvara tiva amuraro viva varero vivo, tiro.   
\p
\v 36 Vira qova minti tuvaro Isova tiharo, Oho, quqaa vira autu \it Iekopivave – Una uva ti vaivave\it*. Viva taara tataama ti unaqaraiqama kairave. Hoqarero avuni ti vatatai autura viva varairave. Vate are kauqu tuahera kera ti koqema timitareva iana uvaravata vivaqai varaivo, tiro. Minti tivakero viva nai qorara mpo ike tiro, Qaao, kiae voki uvaravata vaivo? Vokira vairera, are vi uvara hoe ti tiva timinarave? tiro.   
\p
\v 37 Isova minti tuvaro Aisaakiva nai tiva amiro tiharo, Te vaaka vira tiva amunarara tiro, ai qatavano ariqaama raqikianarove. Ekaa vira navunaaka vira paanaa kaiqama varevarave. Viva ututaarira karava koqema kero qampiqaanarove. Te ekaa vi uvara minti tiva kaunarara ti, nana uva qaqi vainarae ai tiva amirarave? Kiama vo uvavata qaqi vaivo, tiro.   
\p
\v 38 Aisaakiva minti tuvaro Isova nai qorara tiharo, Mpo, qaao, are koqema timiterava vohaiqae vaivo? Kauqu tuaherakera tivata koqema timitaane, tivakero noraiqaakero iqi rateharo vaura.   
\p
\v 39 Minti tivakero iqi rateharo vauvaro vira qova Aisaakiva vira tiva amiro tiharo:  
\pi1 Are kia koqe vata vainanaini variqira viraro mini aaqu kia koqema kero ntirarama vainarave.   
\pi1
\v 40 Are iqoka paipe totehara raquqira viharama kara varenarave.  
\pi1 Mintiaqira viharama are nena qata kaiqa vara amitaqira vivira, viraqaahaira are vira kauquqihaira ruqemakera kuvantuvira nenaraa vainarave, tura.   
\s1 Iekopiva qetakero Labaaniva vaunaini vura  
\p
\v 41 Vira qova kauqu tuahera kero Iekopira koqema amitora kaara Isora arara itovaro tiharo, Ti qova qutuarirava aumantoma vaivo. Viva qutu viraqe te virara iqi rata amite, viraqaahai tenta qata aru karerave, tiro.   
\p
\v 42 Ho Rebekaava Isova nai qata aru kaaina okarara iriro, viva Iekopira aarama kero virara tiharo, Ho iriane. Ai vakaava Isova ai aru kaaina entara virara vekaiqiharo vaivo.  
\v 43 Ho are te tiainante iane. Kantera ti vakaava Labaaniva Haraanini vainaini oru vairaro  
\v 44 ai vakaara araravano vaahama vuarire.  
\v 45 Viva are vira autu amitaana okarara tauru kairaqe te vaiinti vo atitaariraro viva vuru ai tiva amiro ai vite aniarire. Mpo, ti maaqutanta netanta nai aruke nai aruke ivaqe te vohaa entaqaa nitantara iqi rata nimitaarorave, tiro.   
\p
\v 46 Rebekaava minti tivakero viva oru Aisaakirara tiharo, Isova Hiti vatanaa nahentitanta vara taira kaara ti popohaivo. Iekopivavata Hiti vatanaa nahenti varairera, vira kaara te kia qaqi variqi viraiti, vaakama qutu virarave, tiro.   
\c 28  
\s1 Aisaakiva Iekopira Haraanini atitora  
\p
\v 1 Rebekaava minti tuvarora tiro, Aisaakiva Iekopira aarama kero vira uva mantero tiharo, Kia Kenaani vatanaa nahenti varaane.  
\v 2 Qaqira kera oru Mesopotemia vataini ai naaquva Betueliva vainaini oru nena naura Labaanira raavurama vo varaane.  
\v 3 Kairaro Kotiva ekaa kempuka vataava ai koqema amitaira ai vaintivara airiqama vivara are nora vatanaaka qovama variane.  
\v 4 Kairaro Kotiva Eparahaamira koqema amitontema kero, viva aivata are kuvuarama teraukavata koqema nimitairaro maa vatava nini variarire. Are vate variana vatava vaireva, vo vatanaaka vatama vaivo. Kairaro Kotiva ai koqema amitairara are naantiara maa vatara, Kotiva Eparahaamira kaama amito vatara varaane, tiro.   
\p
\v 5 Minti tivakero Aisaakiva Iekopira atitovaro viva Mesopotemia vataini nai nauva Labaaniva vaunaini oru vaura. Betueliva Araamihainaava vauvaro vira maaqu Labaaniva Rebekaara vakaava vauvaro Rebekaava Iekopika Isoka nova vaura.   
\s1 Isova nahenti vo varora  
\p
\v 6-7 Aisaakiva kauqu tuaherakero Iekopira koqema amitero, viraqaahairo viva Iekopirara kia Kenaani nahenti varaane tivakero, virara Mesopotemia vataini nahenti varaarire tiro, vira atitama kovaro Iekopiva nai noka qoka tu uvara iriharo Mesopotemia vataini nahenti varareva vura. Ho Isovavata vi uvara iruvaro  
\v 8 vira aato kenko tuvaro tiharo, Oho, te vo vatanaa nahentitanta varataunara kaarama ti qova kia tiriara quaheharo vaivo, tiro.   
\p
\v 9 Minti tivakero Isova oru Eparahaamira maaqu Isamairira ankuqaahairo Maharaatira varatora. Maharaativa Nebaiotira auravano vaura.   
\s1 Iekopiva aaraini oru vaiteharo taira tavora  
\p
\v 10 Iekopiva Beseba mini kero Haraanini vireva vurama.   
\p
\v 11 Viva aaraini vi vauvaro kuari avu aqu vuvaro entama vuvaro viva qaqi kanta vaitareva iharo ori vo turu ntuva kero vaiteharo  
\v 12 taira tavora. Viva taira tave vauvaro aika vukaivano vataihairo viviro naaruvaini vaumanta \it enseli\it*navu aika vivau oru vi tuvi vaura.   
\p
\v 13 Minti vauvaro Iekopira maraquravano tavovaro Noravano Kotiva vira tataaqa himpitero vaiharo tiharo, \it Te Noravano Kotika Eparahaamika Aisaakika Variqavanoma vauro\it*, tiro.  
\p Minti tivakero viva qaiqaa tiharo, \it Are vaite variana vatara, maa vatara te aivata are kuvuarama teraukavata nimirerave.\it*  
\v 14 \it Are kuvuarama terauka airitahaama vaivarave. Vika vona vona ekaa vata maatama vaivarave. Te ariaravata vikaravata irihama ekaa vataini vaika koqema nimitarerave.\it*   
\p
\v 15 \it Te ainti vaiha ariqaa raqiki variarirara are oru ninirama qaiqaa maini orurante ani narave. Te ariara tuna uvara kia qaqira karaiti, te ainti vaiha maa uvara tiva taunara ekaa autu taiqa karerave\it*, tiro.   
\p
\v 16 Minti tuvaro Iekopiva vaitonaihairo himpiro nai aatoqihairo irikero tiharo,  
\v 17 Oho, te maa vatara aatu qete vauro. Nora Kotira naavu vatukama maini vaivo. Naaruvaini vi varia qentiva mainima vaivo, tiro.   
\p
\v 18 Minti tivakero vira qararaa Iekopiva vaaka toqaqi himpiro turu ntuva kero vaito orira varakero vaavi aratero ori viraqaa vahavera qihiakero  
\v 19 vi vatara autu nteharo, \it Betelive – Kotira Maaqave\it*, tura. (Haaru vaiinti nahenti vi vataraqaa vau vatukara autu nteha Lusive, tura.)   
\p
\v 20 Minti tivakero Iekopiva nai kauqu aiqiqaa aqukeharo Kotirara tiharo, Are tintira vaiharama koqema kera tiqaa raqikiharama karave, utavaaqa nonkuainarave, ti timi vairaqe te niara aara oru ninima  
\v 21 orurante aitare tenta qora maaqaini vuare. Are mintima kera koqema kera tiqaa raqikirera, te ariara are Noravano Kotiva ti Variqavano variaro tirerave.  
\v 22 Maa orira vataqi vaavi arataurava vainaraqaa vaiinti nahenti ruvaaqumavi vaiha ai autu tuahera kevarave. Are nana nana haikae ti timinaraqihai, te 9navu tenta tuate vohaiqa nina amirerave, tura.   
\c 29  
\s1 Iekopiva Haraanini oru vaura  
\p
\v 1 Ho Iekopiva aaraini viviro, kuari avu urunaini Mesopotemia vataini oru ntora.  
\v 2 Mini oru ntero tavovaro namari kaqe vauva vo vauvaro vira tataaqa taaramonavuqaa sipisipi ruvaaqumavi vaiha namari nareka veka vaura.  
\p Namari vira noqaa aquto oriva, nora ori maara nto oriva vaumantara ti,  
\v 3 vo enta vo enta vika kia vi orira vaaka qaqini varakaraiti, vika nái kana vaiinti veka vaumanta vika ekaa ani ruvaaqumavi vaiha nora ori aqutora venta qaqini keha, namari kaqake sipisipinavu nimi vaura.   
\p
\v 4 Ho sipisipiqaa raqikuka taaramonavu nai navunaaka veka vauvaro Iekopiva mini oru ntero tiharo, Ti qata vakaao, nenavu taihaie maini ani variavo? tumanta vinavuka tiha, Tenavu Haraanihaive, ti.   
\p
\v 5 Minti tuvaro Iekopiva vinavuka irero, Nenavu vaiinti vo, Nehora nainti Labaanira tavaarave, kiae tavaarave? tumanta vinavuka tiha, Vira tavaunarave, ti.   
\p
\v 6 Minti tuvaro Iekopiva vinavuka qaiqaa irero, Labaaniva qaqie vaivo? tumanta vinavuka tiha, Eo, viva qaqima vaivo. Ho tavaane. Vira raavuravano Reseriva vira sipisipi hampata maini ani vaivo, ti.   
\p
\v 7 Minti tuvaro Iekopiva vinavukara tiharo, Ho tavaate. Kuarivano qaqi qiataqaa ite vairara ti, ne sipisipi avutaqi vita vuru keva vatema varianarove. Ne namari kaqake sipisipi vika nimi, ntita vare anirante ukau vainaini vuru kaate, tiro.  
\v 8 Minti tumanta vinavuka aqao ti, Namari noqaa aqutaa oriva nora orima vaivo. Ekaa vo vaiinti vo vaiinti sipisipi aniqe tenavu ori vira venta qaqini ke namari vika kaqa nimirerave, ti.   
\p
\v 9 Vika minti tuvaro Iekopiva vinavuka hampata qaqi uva ti vauvaro Reseriva nai qora sipisipi hampata oru ntora. Viva sipisipiqaa raqiku nahentiva vaiharora tiro, viva sipisipi hampata oru ntovaro  
\v 10 Iekopiva tavovaro vira naura Labaanira raavuravano Reseriva Labaanira sipisipi hampata vauvaro vira tavero quahakero oru nariaraa nora ori namari noqaa aqutora venta qaqini kero nai naura sipisipinavu namari kaqakero nimura.   
\p
\v 11 Namari kaqa nimiro viraqaahairo Iekopiva oru Reserira moqakero virara iqi rata amitero  
\v 12 tiharo, Te ai qora nauntivanove. Te Rebekaara maaquvanove, tuvaro Reseriva kantero vuru nai qora tiva amuvaro  
\v 13 Labaaniva vi uvara iriro tiharo, Ike, viva ti aura maaquvanove, tivakero viva kantero oru Iekopira vitakero vira kukuqama kero vatero moqa kero, viraqaahairo vira vita varero vuru nai naavuqi kora.  
\p Labaaniva nai naavuqi vira vuru kovaro Iekopiva ekaa vi uvara vi uvara Labaanira tiva amuvaro  
\v 14 Labaaniva tiharo, Quqaama are ti vohaa naarevano variaro. Tetanta vohaara vaintima vauro, tiro.  
\s2 Iekopiva Reserira varareva Labaanira kaiqa vara amitora  
\m Labaaniva minti tuvaro Iekopiva vikantiro vohaa tora vauvaro  
\v 15 viraqaahairo Labaaniva Iekopirara tiharo, Kia are tiriara te vira nauntive tivakehara ti kaiqa qaqi vara timitaane. Are ti kaiqa vara timitenarara te nana koqaae ai amirarave? tiro.   
\p
\v 16-17 Minti tuvaro Iekopiva tavomanta vira raavura taaraqanta vaura. Vira nakaara autu Riaava vauvaro vira avuvano kia koqe avu vaura. Vira auravano Reseriva koqe viri vaata vataava vauvaro  
\v 18 Iekopiva Reserirara antuqa aruvaro vaiharo viva Labaanirara tiharo, Kaiqe te ai kaiqa varehama 7 ihi varake ai raavura naantiaraara Reserira varaare, tiro.   
\p
\v 19 Minti tuvaro Labaaniva nai tiva amiro tiharo, Hove. Vo ankuqihairo vovano vira varaantorave. Are homa maini ti kaiqa vara timitera, vira varenarave, tiro.  
\v 20 Minti tuvaro Iekopiva Reserira varareva 7 ihiara Labaanira kaiqa vara amitora.  
\p Viva Reserirara antuqa aruvaro vira varaainarara iriharo tiharo, Te 7 ihi navu kaiqa varaarirava kia vukai entanavu vairaitiro, taaraiqama vaivo, tiro.   
\p
\v 21 Minti tivakero 7 ihi navuara kaiqa varaqiro viro vuru taiqa kero, viraqaahairo oru Labaanirara tiharo, Ho te ai kaiqa vara amitaqi vi, vuru taiqa kauro. Ho are tinta naata timiraqe varaare, tiro.   
\p
\v 22 Minti tuvaro Labaaniva Iekopiva nahenti varaarire tiro, hihai hihairo vaiinti nahenti naarama ruvaaquma kero kara nimuvaro  
\v 23 entama vuvaro Labaaniva kia nai raavura Reserira Iekopira amiraitiro, viva Riaara vitero vira amuvaro ˻Iekopiva virara Reserirave tivakero˼ vikantiro nai naavuqi vaitora.  
\v 24 (Labaaniva nai kaiqa nahenti vo, Riaara amuvaro vi nahentiva Siripaava Riaara kaiqa nahenti vaura.)   
\p
\v 25 Labaaniva Riaara vuru Iekopira amuvaro Iekopiva vikantiro vaitero vira qararaa toqaqi himpiro tavovaro vira nakaava Riaava vira naata vaura. Ho vira kaara Iekopiva oru Labaanirara aqao tiro, Nantiharae ti mintima timitaaro? Te Reserira vararera ai kaiqa vara amitaunarave. Nana kaarae are ti unaqarama timitaaro? tiro.   
\p
\v 26 Minti tuvaro Labaaniva tiharo, Aqao, tinavu okara mintima vairave. Tenavu kiama aura naane vaiinti amiraiti, nakaara naane vaiinti ami vaunarave.  
\v 27 Vohaa \it uiki\it* maa karara ne entava taiqa viraqe tenavu homa vira aura ai amirarave. Are vira varenarara irihara qaiqaa 7 ihi vonavuvata ti kaiqa vara timitenarave, tiro.   
\p
\v 28 Minti tuvaro Iekopiva eo tivakero vohaa \it uiki\it* varakovaro Labaaniva nai raavura Reserira amuvaro Iekopiva vira varatero vaura.  
\v 29 (Labaaniva nai kaiqa nahenti vo, Reserira amuvaro vi nahentiva Bilihaava Reserira kaiqa nahenti vaura.)   
\p
\v 30 Iekopiva Reserira varatero vaiharo virara voqama kero antuqa aruvaro Riaarara inaaraiqaqai antuqa aruvaro vaura. Iekopiva mini vaiharo 7 ihi vonavuvata Labaanira kaiqa vara amiteharo vaura.   
\s1 Iekopira vaintinavu  
\p
\v 31 Noravano Kotiva tavovaro Iekopiva Riaarara inaaraiqaqai antuqa aruvaro viraqaahairo Kotiva Riaara kahaquvaro Riaava vainti taiqama viro vauvaro Reseriva \it naahiara/qururaiqama\it* viro vaura.   
\p
\v 32 Riaava vainti taiqama viro qorainti vainti vo vatatero tiharo, Noravano Kotiva tavaivaro kia ti vaativano tiriara quahaira kaara viva ti kahaqama timitaivo. Vate maaqaahairo ti vaati hantuqavano tiriara varianarove, tivakero nai maaqu avuhainaarara \it Rubenirave – Muntuka Maara Ntaira Tavairave\it*, tiro.   
\p
\v 33 Riaava qaiqaa vainti taiqama viro qorainti vainti vo vatatero tiharo, Ti vaativano kia tiriara quahaira kaara Noravano Kotiva qaiqaa maa vaintiravata ti timivo, tiro. Minti tivakero nai maaquara \it Simionirave – Uva Iri Vairave\it*, tiro.   
\p
\v 34 Minti tivakero Riaava variro qaiqaa vainti taiqama viro qorainti vainti vo vatatero tiharo, Te tenta vaati taaramo vainti vata amitaunarara tiro, vira hantuqavano tiriara varianarove, tivakero virara \it Rivairave – Vohaa Avitumavirave,\it* tiro.   
\p
\v 35 Minti tivakero Riaava qaiqaa vainti taiqama viro qorainti vainti vo vatatero tiharo, Vi vaintirara irihama te Nora Kotira autu tuahera karerave tivakero, viva vi vaintirara \it Iutaarave – Vira Autu Tuahera Karerave\it*, tiro. Minti tivakero kia qaiqaa vainti vataraitiro, qaqi vaura.   
\c 30  
\p
\v 1 Riaava vi vaintinavuka vatatovaro Reseriva kia vainti vataraitiro, vira kaara nai nakaara nota amiteharo oru Iekopirara tiharo, Are kia vainti ti timirera, te qutu virerave, tuvaro  
\v 2 Iekopira arara itovaro tiharo, Aqao, te kia Kotikavauve ai vainti ho amirarave. Vivama ai \it naahiarama/qururaiqama\it* kaivarama are kia vainti vataaro, tiro.   
\p
\v 3 Minti tuvaro Reseriva tiharo, Are ti kaiqa nahenti Bilihaakantira vaitairaro viva ti vainti vata timitaarire. Viva mintiraqe te vainti noka homa vairarave, tiro.   
\p
\v 4 Minti tivakero viva nai kaiqa nahenti Bilihaara amuvaro Iekopiva vikantiro vaitovaro  
\v 5 Bilihaava vainti taiqama viro vuru qorainti vainti vata amitora.  
\v 6 Reseriva tiharo, Kotiva ti uva iriharo avuqavuma timitaivo. Te vira aarauraro viva ti uva iriharoma qorainti vainti ti timivo, tivakero vi vaintira autu nteharo \it Daanirave – Uva Avuqavuma Timitairave,\it* tura.   
\p
\v 7 Minti tuvaro Bilihaava qaiqaa variro vainti taiqama viro Iekopira qorainti vainti vo vata amitovaro  
\v 8 Reseriva tiharo, Te tenta nakaakanti raquqi vivima vira aatara kauro, tivakero vi vaintira autu nteharo \it Napataarirave – Te Raqunarave\it*, tura.   
\p
\v 9 Minti tivakero vauvaro Riaava tavovaro viva qaiqaa vainti vataarirava kia vauvaro viva nai kaiqa nahenti Siripaara Iekopira amuvaro Iekopiva vikantiro vaitovaro  
\v 10 Siripaava qorainti vainti Iekopira vata amitovaro  
\v 11 Riaava tiharo, Ti koqema timitaimanta qaiqaa vainti varauro, tivakero vi vaintirara \it Gaatirave – Koqe Haika Timirave\it*, tiro.   
\p
\v 12 Minti tuvaro Siripaava qaiqaa qorainti vainti Iekopira vata amitovaro  
\v 13 Riaava tiharo, Te voqamake quahema vauro. Vaiinti nahenti tiriara quahe vai nahentiravema tivarave, tivakero vi vaintirara \it Aserave – Quahaunarave\it*, tura.   
\p
\v 14 Ho \it uiti\it* teqe entava anintovaro Riaara maaqu Rubeniva mini oru vaiharo maura vo ranta kora. Nahenti vika vi maurara tiha, Vira namake vainti taiqama virarave, ti vau maurara ranta kero varero vuru nai nora Riaara amuvaro Reseriva vira tavero Riaarara tiharo, Ai maaquvano rantatai maurara tivata hini timiane, tiro.   
\p
\v 15 Reseriva minti tuvaro Riaava aqao tiro, Are tiqaahaira ti vaati varaanarara hove tiataara vaivara are kia minti tiraitira, are ti maaqu mauraravata ti naari variaro, tuvaro Reseriva tiharo, Are nena maaqu maura vira ti timirera, are homa Iekopikantira entaqi vaitenarave, tiro.   
\p
\v 16 Minti tuvaro erovaro Iekopiva naaho kaiqa vara taiqakero anuvaro Riaava vira oru vitakero tiharo, Are vate entaqi tintira vaitenarave. Ti maaquvano maura varakero timiraqohai te Reserira koqaama kaunarara ti, te entaqi ainti vaitarerave, tiro. Minti tuvaro Iekopiva entaqi vikantiro vaitora.   
\p
\v 17 Ho Kotiva Riaara uva iriro vira kahaquvaro Riaava vainti taiqama viro qorainti vainti vo Iekopira vata amitora. Riaara maaqu 5navu vaura.  
\v 18 Riaava vainti vatatero tiharo, Te tenta kaiqa nahenti tenta vaati amurarora tiro, Kotiva tiriara quaheharo qorainti vainti vovata ti timivo, tivakero virara \it Isakaarave – Koqaa Timirave\it*, tura.   
\p
\v 19 Riaava qaiqaa vainti taiqama viro vuru qorainti vainti vo Iekopira vata amitora. Mintumanta Riaara maaqu 6navu vaura.  
\v 20 Riaava tiharo, Kotiva koqe haika ti timitairave. Te tenta vaati vira maaqu 6navu vata amitaunarara tiro, viva tiriara quaheharo varianarove tivakero, virara \it Sebulunirave – Ti Vaativano Tintiro Varianarove,\it* tiro.  
\v 21 Minti tivakero varikero vira naantiara Riaava nahenti vainti vatatero virara Dainaarave tura.   
\p
\v 22 Minti tuvaro viraqaahairo Kotiva Reserirara iritero, vira aaro uvara iriro vira kahaqama amitovaro  
\v 23 viva vainti taiqama viro qorainti vainti vatatero tiharo, Te kia vainti vataunara kaara kaurira haika varaunara Kotiva taiqa timitaivo, tivakero  
\v 24 virara \it Iohepirave – Voqavata Timiarire\it*, tiro. Minti tivakero viva tiharo, Kairaro Noravano Kotiva qaiqaa qorainti vainti voqavata ti timiarire, tiro turama.   
\s1 Iekopira sipisipive memeraave airiqama vura  
\p
\v 25-26 Reseriva Iohepira vatatovaro Iekopiva Labaanirara tiharo, Te airi ihiara ai hampata vaiha ai kaiqa vara amiteha nahenti varatema vaintivata vatatauro. Ho ti tititairaqe tenta naata vainti ntita vare tenta maaqaini vuare. Te nora kaiqa ai vara ami taunara virara kankomake irianarave, tiro.   
\p
\v 27 Minti tuvaro Labaaniva aqao tiro, Te tiarirara are iriane. Te hepi kaiqa varake tavaurara are maini variararo Noravano Kotiva ai koqema amiteharo tivata koqema timite vairave.  
\v 28 Kia vuane. Are maini vairaqe te koqaavata ai amiare. Are nana koqaae varareva inara tiraqe ai amiare, tiro.   
\p
\v 29 Minti tuvaro Iekopiva tiharo, Te ai kaiqa vara amiteha ai sipisipive memeraaqaave raqiki vauramanta vika airitahaa variarave. Are virara irianarave.  
\v 30 Te kia maini anuna entara ai sipisipi memeraa taaraiqaqai vaurave. Maa entara vika airitahaama variavo. Te maini vaurarora tiro, Noravano Kotiva aivata koqema amitairave. Vate maa entara te tenta vainti nahentiara iriha vika kaiqa vara nimitarerave, tiro.   
\p
\v 31 Minti tuvaro Labaaniva tiharo, Ho maini variqira viraqe te nana nana koqaae ai amirarave? tiro.  
\p Minti tuvaro Iekopiva virara tiharo, Kia vo koqaa ti timiane. Te vo uva ai tiva amiarirara are hove tirera, te maini vaiha ai sipisipi memeraaqaa raqikiqi virerave.  
\v 32 Are kairaqe te vate ai sipisipiqihai ekaa naati konkira rairake tuate, ai memeraaqihai ekaa kaakantaarinara rairake tuateha vikara tenta quarave tiare. Vikama ti koqaa vaivarave.  
\v 33 Naantiara are ani ti konkira sipisipive kaakantaarira memeraave aitutumake tavairaro viraqi vo vaata vataakavata vaivera, are homa tiriara vira muara vara taanarave tinarave, tiro.   
\p
\v 34 Iekopiva minti tuvaro Labaaniva tiharo, Hove, are tianantema kero vi uvava varianarove, tiro.  
\v 35 Labaaniva minti tivakero vohaa vi entaraqai viva kantero oru evaara nai sipisipi memeraa rairakero, memeraa kaakantaarira qoravata nahevata nariaraa vatero, sipisipi konkiravata varakero nariara vatero nai maaqunavu vonaini nititama kero tiharo, ˻Iekopiva maaka varaantorave.˼  
\v 36 Nenavu vika ntita vare taaramo enta niaraini oru vaihama vikaqaata raqikiha variate, tumanta vika vuvaro Iekopiva maaqaini vaiharo hini sipisipi memeraaqaa raqikiharo vaura.   
\p
\v 37 Iekopiva vikaqaa raqikiharo oru vo qara vo qara u katari kaarara teqa kero varero, vika paha vona vona turikero vona vona qaqi kero  
\v 38 varero vuru sipisipi memeraa namari ne vaura voqi voqi aratora. Mintima kero viva memeraa mini ntita vuru komanta vika namari nareka ani  
\v 39 katari vira aratora avuqaa vaiha qaramaqi vi vaumanta viraqaahai vika naati vatareka vaakuvirive, qarantaurirave, kaakantaarirave, vate vaura.   
\p
\v 40 Iekopiva Labaanira sipisipiqaa raqikiharo vikaqihairo nahe sipisipi rairakero nariara vatero, konkira sipisipi nai ura vika hampata komanta vika kuvuaramaqi viha Iekopirainiqama vura. Mintiaqi viha Iekopira sipisipi vika airiqama vura.   
\p
\v 41 Iekopiva tavovaro memeraa nahe koqeva qora hampata nireva auti vauvaro viva vira vita varero katari aratora tataaqa qaraarire tiro, vita vuru kora.  
\v 42 Memeraa nahe kia kempuka vauka qora hampata nireka auti vauvaro Iekopiva vika qaqi kanta komanta qaramaqi vi vaurama.  
\p Mintiaqi vuraqaahairo uqerara memeraavano Labaanirainiqama vuvaro koqe memeraa kempukavano Iekopirainiqama vura.  
\v 43 Minturaqaahai Iekopira sipisipi memeraa airiqama vuvaro Iekopiva airi haika vato vaiintiva vaumanta vira kaiqa vaiintive, kaiqa nahentive, kamerive, donkive, airitahaa vaura.   
\c 31  
\s1 Iekopiva kia Labaanira tiva amiraitiro vura  
\p
\v 1 Iekopiva vaiharo irumanta Labaanira maaqunavu nuntu nauntu tiha, Oho, Iekopiva ekaa tinavu qova i haikarama varaivo. Iekopiva tinavu qova i haikara varairaqaahairo noraiqama vivo, ti.  
\v 2 Minti tuvaro Iekopiva tavovaro Labaanivavata kia tota virara quahontema kero, virara quaheharo vaura.   
\p
\v 3 Mintuvaro Noravano Kotiva Iekopirara tiharo, Ho are nena qora maaqaini anirantera vuane. Are mini viraqe te ai kahaqama amiteha ainti vairarave, tiro.   
\p
\v 4 Kotiva minti tuvaro Iekopiva nai sipisipi memeraaqaa raqikiharo nai naatatanta Riaaka Reserika naarama kero  
\v 5 vitantara tiharo, Nitanta qova kia tota quahaintema kero, tiriara quaheharo vaivo. Ho Kotiva ti kahaqama timite vaimanta vaunarave.  
\v 6 Te nitanta qora koqemake kaiqa vara amitauraro  
\v 7 viva unaqaraiqama keharo vo enta vo enta kia ti koqaa avuqavu timi vairave. Viva ti qoraiqama timitareva auti vaivarovata, Kotiva kia vira qaqi kaivaro viva kia ti qoraiqama timitaivo.   
\p
\v 8 Viva tiriara tiharo, Kaakantaarira memeraaqaima ai koqaa varianarove, tu entara vira memeraavano kaakantaarira vatatomanta te varaunarave. Viva qarantaurira memeraaqaima ai koqaa varianarove, tu entara vira memeraavano qarantaurira vatatomanta te varaunarave.  
\v 9 Mintima keharo Kotiva ti kahaqama timiteharo nitanta qora sipisipi memeraa ti timirave.   
\p
\v 10 Qoravano nahe hampata nu entara te taira tavauramanta qora memeraa vaakuvirive, qarantaurirave, kaakantaarirave, vinavuka nahe hampata ni vaura.  
\v 11 Ho te taira tave vauraro Kotiva atito \it enseli\it*va tiriara tiharo, Iekopio, tumanta te tiha, Vo, te mainima vauro, turaro  
\v 12 viva tiriara tiharo, Ho tavaane. Qora memeraa vika vaakuvirive, qarantaurirave, kaakantaarirave, nahe hampatama ni variavo. Labaaniva ai qoraiqama amite vaira te tavaunarara ti, te ai memeraa airiqama karerave.  
\v 13 Haaru are Beteli vataini variaramanta te qovarama vura Variqauka te maa vikave. Vi entara are ori vo vataqi aratera vahavera viraqaata qihia kera nena kauqu aiqiqaa aqukehara tiriara uva tiva taanarave. Ho te vate ariara, Maa vatara kera anirantera nena maaqaini vuanerama, turo, tiro. Kotiva ˻\it enseli\it* noqihairo˼ minti tumanta te taira tavaunarave, tiro.   
\p
\v 14 Iekopiva minti tumanta Reserika Riaaka Iekopirara tiha, Titanta qova ina haikaraqihai kiama tetanta vo haikavata ho varaainarave.  
\v 15 Vo vatanaa nahenti qoraiqama nimitaintema kero, viva titantavata qoraiqama timitaivo. Ike, are titanta varehara amiana koqaara, ekaa vi koqaara naiqai nama kairave.  
\v 16 Kotiva vira airaira varakero ai amira, vira kia titanta qova nai iravauve. Vi airairava vaireva, titantainivata titanta vaintairavata airairama vaivo. Mintima vairara tira, are Kotiva ti uvara avataane, ti.   
\p
\v 17 Vitanta minti tuvaro Iekopiva nai naata vainti vika kameriqaa vaari vatero,  
\v 18 nai sipisipi memeraa avuni kero ruhaaqiqi viharo, Haraanini vaiharo varato airairara, ekaa vi haikaravata rumpa varero, nai qova Aisaakiva Kenaani vataini vaunaini vireva vurama.   
\p
\v 19 Vi entara Labaaniva vonaini nai sipisipi kauki toqa kareva vuvaro Reseriva virera iharo, oru nai qova ura oritanta, variqave tutanta, muara varero vura.   
\p
\v 20 Iekopiva vireva iharo kia Labaanira tiva amiraitiro, evaara  
\v 21 oru nai u haikara varero ruqemakero vurama. Viva oru Iufaretisi Namari taqa varero verara Gileaati vatainiara vurama.   
\s1 Labaaniva Iekopira avataqiro vurama  
\p
\v 22 Iekopiva evaara vuvaro taaramo enta aitarovaro vovano Labaanira vuru tiva amuvaro  
\v 23 Labaaniva nai navunaaka ntita varero 7 entara Iekopira avataqiro viviro, tavovaro Iekopiva verara Gileaati vataini vauvaro  
\v 24 entama vuvarora tiro, Labaaniva vaiteharo taira tavovaro Kotiva virara tiharo, Are raurihara kiama oru Iekopira antua uva tiva amitaane, tura.   
\m
\v 25 Ho Iekopiva nai \it seri\it* naavu Gileaati aiqinaini kaqatero vauvaro Labaanivavata nai navunaaka hampata mini nái \it seri\it* naavu kaqate vaura.   
\p
\v 26 Mintuvaro Labaaniva oruntero Iekopirara tiharo, Are nantivarae evaara viharama vaiintivano iqoka raqiharo nahenti raqia varaintema kera, ti raavuratanta ntita varera maini aniaro?  
\v 27 Nantivarae are ti unaqaraiqama kera evaara aiqu aututera aniaro? Are ti tiva timira tenta maaqaini virerave tiaraitirio, te ariara kara unta amite, ihi tiva amite, ai quahama amiteha ai atitauraitirio.  
\v 28 Are vireva ihara qaqi kairaqe te tenta raavuratantavata tenta naintinavuvata moqake kauqu nimi nititaari vuataara vaivara, are kia mintiraitira, kia avu aato vataava voqaara uve ntitakera anianarave.  
\v 29 Te ho ai qoraiqama amitaare turarovata, ai qora Variqavano tairakaa ti tiva timiro tiharo, Are raurihara kiama oru Iekopirara antua uva tiva amitaane, tivera te virara irihama kia ai qoraiqama amitarerave.  
\v 30 Te irurara are nena qora maaqaini vireva iharama ti maini kera iaro. Ho nantivarae are vireva ihara ti variqatanta muara varera aniaro? tiro.   
\p
\v 31 Labaaniva minti tuvaro Iekopiva nai tiva amiro tiharo, Te ariara viva kempukaiqiharo nai raavuratanta tiqaahairo ravaaqavu kaantorave ti, ai aatu qetakema maini evaara anuro.  
\v 32 Are tavairaro vovano ai variqatanta muara varaiva vairera, vi vaiintiva kia ho qaqi variqiro vuanarove. Ekaa vaiinti nahenti nivuqaa vaihara vi haikara rantaqira vuane. Are tavairaro are ina haikava vairera, nena varaane, tiro. Iekopiva kia iruvaro Reseriva una variqa vitanta muara varova vaura.   
\p
\v 33 Iekopiva minti tuvaro Labaaniva Iekopira \it seri\it* naavuqi verantero tavovaro kia viraqi vauvaro Riaara \it seri\it* naavuqivata vitanta kaiqa nahenti \it seri\it* naavuqivata verantero tavovaro kia viraqi vauvaro Reserira \it seri\it* naavuqi verantora.   
\p
\v 34 Reseriva una variqatanta varakero nai kameriqaa oquvi vau taintaraqi kukeqatero, tainta vira nai \it seri\it* naavuqi vuru vatero viraqaata oquvi vauvaro, Labaaniva viraqi oriqetero ekaa haikaqi qumina ranteharo tavovaro kia vauvaro  
\v 35 Reseriva tiharo, Qaao, are maaqi uriqetaaramanta te kia himpiraiti, ai avuqaa qaqi oquvi vaunara kaara kia ti titiane. Toravano ti harimanta te oquvi vauro, tiro. Minti tivakero oquvi vauvaro vira qova vi haikarara qumina rantaqiro viharo kia ho ranta kora.   
\p
\v 36 Labaaniva kia vi haikara ranta kovaro Iekopira arara itovaro Labaanirara tiharo, Te nana vaaqu kaiqa vara kaunara kaarae are mintira iaro? Te nana uva raqa kaurarae are ti tivataqira aniaro?   
\p
\v 37 Are ekaa te una haikaraqi rantehara nana haikae ranta kaaro? Vi haikara nena navunaakavata, ti navunaakavata nivuqaa qovarama kaira tavaate. Vika titanta uva homa rairake avuqavu qivarave, tiro.   
\p
\v 38 Minti tivakero Iekopiva qaiqaavata tiharo, Oho, te ainti vaiha 20 ihi vara kaunarave. Te ai sipisipi memeraaqaa koqemake raqiki vauramanta vika kia hampiqamake naati vatorave.  
\v 39 Qaakau vairivano ai sipisipi vonavu aruko entara, kia te ai umiqeha tiha kia ti kaarave tiraiti, te tenta unaraqohai vira vatukara iriha ai amunarave. Entaqive aatitoraqaave vokuka ai sipisipi memeraa muara varaa entara, are tiqihaira koqaa naaruma kera varaanarave.   
\p
\v 40 Oho, te ai sipisipi memeraaqaa raqiki vauraro aatitairaqaa kuarivano voqama kero ti tatoqe vaivaro, entaqi iqaravanove toqavanove ti hari vaimanta kia ho vaite vaunarave.  
\v 41 Te mintiaqi viha 20 ihiara ai kaiqa vara amitaunarave. Te ai raavuratantara iriha 14 ihiara ai kaiqa vara amite, viraqaahai ai sipisipi memeraara 6 ihiara ai kaiqa vara amitaunarave. Are tiriara ti sipisipi memeraa airi varaantorave tira, votataa votataa are ti koqaa teqake varianarave.   
\p
\v 42 Oho, ti kaivaqara Variqavano Eparahaamiraqaavata ti qora Aisaakiraqaavata raqiki vaiva kia ti kahaqitirio, are ti vehi vaiinti voqaarama titiaraitirio. Te vukaari utuke kaiqa varaunarara Kotiva iriharora tiro, viva entaqi ai atiharo tiriara kia virara antua uva tiane tivo, tiro.   
\p
\v 43 Iekopiva minti tuvaro Labaaniva vira nai tiva amiro tiharo, Ike, vi nahentitanta ti raavuratantama variavo. Maa vaintinavuka ti vaintima variavo. Maa sipisipi memerauka te uraukama variavo. Ekaa are tave variana haikava te una haikavama vaivo. Kia te tenta raavuratantavata tenta naintinavuvata nitirerave.  
\v 44 Kaiqetanta vohaa uva tiva taatauke vatetanta maateraiqamavi qaqi variare. Tetanta vi uvara tauru kaarorave ti, kaiqe ori varake naiqaa naiqaa rukitaare, tiro.   
\p
\v 45 Labaaniva minti tuvaro Iekopiva nora ori vo varakero vataqi aratero  
\v 46 nai navunaakara, Nevata ori mpaqi vare maini rukitaate, tumanta vika orinavu mpaqi vare vuru vohaanaini rukite, viraqaahai vika ori rukitora tataaqa vaiha kara nora.   
\p
\v 47 Labaaniva nai Araami uvaqihairo vi orira autu nteharo, \it Jega-Sahadutave\it* tuvaro Iekopiva nai Hiparu uvaqihairo vi orira autu nteharo \it Galetive \it*tura.   
\p
\v 48 Minti tuvaro Labaaniva tiharo, Tetanta uva tiva taurava qaqi variqiro vuarire ti, tetanta maa orinavura ruki tauro, tura. Viva minti turara ti, vi oriranavura autu nteha \it Galetive – Taurukerorave\it* tura.   
\p
\v 49 Labaaniva minti tivakero viva qaiqaa tiharo, Maa entaraqaahai tetanta kia vohaa vairaiti, raira vuariraro Noravano Kotiva titantaqaa raqiki vairaqe tetanta kia nai qoraiqama amite nai qoraiqama amitararave, tura. Labaaniva minti turara ti, vi orinavura vo autuvata nteha \it Misipaave – Raqikiane\it* tura.   
\p
\v 50 Labaaniva minti tivakero viva qaiqaa tiharo, Are ti raavuratantae qoraiqama nimitairerave, are vo nahentie varairerave, are mintirera, te virara kia ho iriarirarovata, Kotiva titantaqaa raqiki vaiva, vivama virara ho iri tavaanarove, tiro.   
\p
\v 51 Labaaniva minti tivakero viva vo uvavata tiharo, Tetanta maa orira arate maa orinavura mpaqi vare vuru ruki taurava titanta tavaarana vaivo.  
\v 52 Tetanta uva tiva taatau taunara tauru kaarorave ti, maa orira arataunaravata vo orinavuvata ruvaaqumake vatauro. Te maihai kia maa orira aatarake ai oru qoraiqama amitarerave. Arevata vihaira kia maa orira ai aatara kera ani ti qoraiqama timitenarave.  
\v 53 Kairaro Eparahaamika Nehoka Variqavano titantaqaa raqiki vairaqe tetanta kia nai qoraiqama amite nai qoraiqama amite irerave, tiro.  
\p Labaaniva minti tuvaro Iekopiva nai kauqu aiqiqaa aqukero tiharo, Ti qova Aisaakiva qete vai Variqara autuqaa te are uva tiva taanara iriqi virerave turo, tiro.   
\p
\v 54 Minti tivakero viva aiqina vataini vaiharo nai ˻sipisipi˼ vo arukero Kotira \it ofaa\it* iha quara amitero, nai navunaaka naarama kero vika hampata kara nama kero mini vaitora.  
\v 55 Vika mini vaite vira qararaa Labaaniva himpiro nai naintinavuvata nai raavuratantavata moqakero nai kauqu tuaherakero vika koqema nimitero, vika mini kero anirantero nai maaqaini vurama.   
\c 32  
\p
\v 1 Labaaniva nai maaqaini anirantero vuvaro Iekopiva aaraini viharo tavomanta Kotiva nitito \it enseli\it*ka vira vita kareka ani vauvaro  
\v 2 Iekopiva vika tavero tiharo, Ike, maini Kotira \it seri \it*naavu maaqa kaqate varianainive, tivakero vi vatara autu nteharo, \it Mahanaiminive\it*, tura.   
\s1 Iekopiva Isora qaiqaa tavareva iharo qera i vaura  
\p
\v 3 Iekopiva nai kaiqa vaiinti vonavu naane nititomanta vinavuka vira vakaava Isova Seiru vataini vaunaini vura. Vi vatava Idomu vata avutaini vaura.  
\v 4 Iekopiva nai kaiqa vaiinti vonavu nititareva iharo tiharo, Ne mini oruntema ti nora vaiinti Isorara maantimake tiriara tiate: Te Iekopika ai kaiqa vaiintivano Labaanikanti variqi vi, vate vihaima anuro.  
\v 5 Te purumakauve, donkive, sipisipive, memeraave, kaiqa vaiintive, kaiqa nahentive, vatauraukave. Are tiriara quahaane ti, te maa uvara vara kauro, tiate. Ne mintimake Isora tiva amiate, tivakero vika nititomanta vika vuru vi uvara Isora tiva ami  
\v 6 vihai orurante viri Iekopirara tiha, Tenavu ai vakaaka Isora vuru tiva amuraro viva ai vita kareva airi vaiinti 400 vaiinti hampata ani vaivo, ti.   
\p
\v 7 Vinavuka minti tuvaro Iekopira voqama kero aatu itovaro viva ekaa nai vainti nahentivata, sipisipive, memeraave, purumakauve, kamerive, vikavata rairakero taaraqantaqaa vatero  
\v 8 tiharo, Isova maini ani hini vainti nahenti hampata raqirera, ne hini vainti nahenti ruqemake kantama vuate, tiro.   
\p
\v 9 Minti tivakero viva Kotira aarero tiharo, Mpo, Kotio, are ti naaqura Eparahaamiravata ti qora Aisaakiravata vitanta Variqavano variaro. Noravauvo, are tiriara, Nena maaqaini oru vairaqe te ai koqema amitaarirara are koqemakera variqira vuane, tianarave.  
\v 10 Oho, te kia koqe vaiinti vaurara are ti nena kaiqa vaiinti koqema timitera kia ti qaqira kaanarave. Haaru te maihai Iotani Namari taqa vare vuavauna entara te kauruqai tuata vare vuavaunarave. Are ti kahaqiaravera te vihai aniha taara anku hampata anuro.   
\p
\v 11 Ti vakaara Isora kauquqihaira ti antuara timitaanerama te ai aarauro. Oho, viva anintero kia tiqai hariraitiro, viva ti vainti nahentivata ntaihama kaantorave ti, te qetehama vauro.  
\v 12 Are haaru tiriara tihara, Te ai koqema amitaarirara are koqema kera vairamanta are kuvuarama teraukavata airiqamavi nora namari auvahini vai nuqara voqaara airitahaa vaivarave tianarave, tiro.   
\p
\v 13 Iekopiva minti tivakero vaitero vira qararaa himpiro nai quaranavuqihairo vonavu rairakero Isora maantimakero amitero:  
\v 14 Memeraa nahe 200, memeraa qora 20navu, sipisipi nahe 200, sipisipi qora 20navu,  
\v 15 kameri nahe nai naati vataakero 30navu, purumakau nahe 40navu, qora 10navu, donki nahe 20navu, qora 10navu rairakero amitora.   
\p
\v 16 Mintima kero vo quara vo quara rairakero voqaa voqaa vatero, nai kaiqa vaiinti vo atitero tiharo, Are naane maanavuka varera vuru Isora amiane, tivakero, qaiqaa kaiqa vaiinti vo atitero tiharo, Are vira naantiara maanavuka varera vuru Isora amiane, tivakero qaiqaa kaiqa vaiinti vo atitero tiharo, Are maanavuka varera vuru Isora amiane, tivakero minti tivaqiro viharo nai kaiqa vaiinti vohaiqa vohaiqa nititomanta ekaa vinavuka quara vare vuru Isora amireka vura.   
\p
\v 17 Iekopiva vika nititeharo avuni atito vaintirara tiharo, Are viraro Isova ani ai vitakero ariara, Tara kaiqa vaiintivanove? Are taini virevae aniaro? Are tara quarae ruhaaqi varera ani variaro? tirara  
\v 18 are nai mintima tiva amiane, Ai kaiqa vaiinti Iekopiva irave. Iekopiva ti tititaimanta te vi haikara vare vuru vira nora vaiinti Isora amirerave. Iekopiva tinavu naantiaraini ani vaivo. Minti tivakerama Isora tiva amiane, tiro.   
\p
\v 19 Minti tivakero Iekopiva vo vaiinti vo vaiinti nititero vikaravata tiharo, Nevata Isora oru vitake vohaa uvaqaima Isorara tiate.  
\v 20 Ne kiama tauruke tiha, Ai kaiqa vaiinti Iekopiva tinavu naantiaraini ani vaivo, tiate, tiro. Iekopiva minti tivakero nai irikero tiharo, Te vo quara vo quara naane Isora amiariraro vira arara vaahaarire. Mintiraqe vira naantiara te oru vira vita kaariraro viva quqaae tiriara quahaanarove? tiro.  
\v 21 Minti tivakero Iekopiva quaranavu naane avuni vara kero nai kia viraitiro, mini vaura.   
\s1 Iekopiva enseli vontiro raqura  
\p
\v 22 Iekopiva mini vaiharo vohaa vi entara entaqi himpiro nai naatatantavata, nai naata kaiqa nahentitantavata, nai maaqu 11navuvata, ntita varero Jaboku Namari taqa varero  
\v 23 vika hini mantaraini ntita vuru kero, viraqaahairo viva orurantero ekaa nai airaira namari hini mantaraini vuru kaate tumanta vuru kovaro  
\v 24 viva nariaraa hini mantaraini vaura.  
\p Iekopiva mini vauvaro ˻naaruvaihainaa˼ vaiinti vovano oruntero Iekopira ravaaqavu tuateharo vikantiro raquqiro viviro aatita kora.  
\v 25 Raquqiro viharo vi vaiintiva tavovaro viva kia ho Iekopira aatara kaarirava vauvaro viva vira onkerura vuhaari ntuva kovaro Iekopira \it auka/auika\it* vuhaari nkaqu vuvaro aiha vuvaro vaura.  
\v 26 Mintuvaro vi vaiintiva Iekopirara tiharo, Ho aatitama vivo. Ti tuta kaane, tuvaro Iekopiva aqao tiro, Are nena kauqu tuaherakera ti koqema timitairaqe te ai tuta kaare, tiro.   
\p
\v 27 Minti tuvaro vaiinti viva Iekopirara tiharo, Ho nena autu ntaane, tuvaro Iekopiva tiharo, Te Iekopikave, tuvaro  
\v 28 vaiinti viva tiharo, Kia qaiqaavata Iekopirave tiane. Are Kotiravata vaiintivata raquqira vihara aatara kaanarara ti, te ariara \it Isarerirave – Kotikantiro Raqi Vaivave\it* tirerave, tiro.   
\p
\v 29 Minti tuvaro Iekopiva virara tiharo, Are nena autu ntaane, tuvaro viva aqao tiro, Nantiharae ti hutuara iraaro? tivakero kia nai autu vira tiva amiraitiro, nai kauqu tuaherakero Iekopira koqema amitero  
\v 30 vuvaro Iekopiva tiharo, Te Kotira viri tave vauraro ti vehakuma timitaimanta kia te qutu viraiti qaqi vaunarara ti, te maa vatara autu nteha \it Penierive – Kotira Virive\it* turo, tiro.   
\p
\v 31 Minti tivakero Iekopiva Penieri mini kero aaraini vi vauvaro kuari uruntovaro vira \it auka/auika\it* ntuva kora kaara aiha vuvaro rentuqaa rentuqaamaqiro vura.  
\v 32 Iekopira \it auka/auika\it* ntuva korara ti, maa entara Isareri vatanaaka mati neha \it auka/auika\it* tataaqa vai matira kia naara.   
\c 33  
\s1 Iekopiva oru Isora vita kora  
\p
\v 1 Iekopiva aaraini oru viharo vutu tavovaro Isova 400 vaiinti hampata ani vauvaro Iekopiva nai vainti rairakero hininavu Riaara amiro, hininavu Reseriravata vira kaiqa nahentitantavata nimura.   
\p
\v 2 Viva avuni nai kaiqa nahentitantavata vitanta vaintivata vatero, vika naantiara Riaaravata vira vaintinavuvata vatero, vika naantiara vitini Reseriravata vira vainti Iohepiravata vatora.   
\p
\v 3 Mintima kero Iekopiva naane avuni oruntero tori kauru araviro nai viri vataini kero himpiro, qaiqaa ori vaiqiro tori kauru araviro nai viri vataini kero himpiro, 7 tataa mintiaqiro viro, oru nai vakaara vita kora.   
\p
\v 4 Iekopiva mintiaqiro vi vauvaro vira vakaava Isova kantero oru nai qata Iekopira vitakero vira kukuqama kero vira moqakero vatero, vitanta vohaatanta vaiha nai iqi rata amite nai iqi rata amite i vaura.   
\p
\v 5 Mintiharo Isova vutu tavomanta Iekopira vainti nahenti vauvaro viva Iekopira irero, Vitira taukae ai hampata aniaka variavo? tiro.  
\p Isova minti tuvaro Iekopiva nai tiva amiro tiharo, Vika Kotiva tiriara quaheharo ti timi vainti nahentikave, tiro.  
\v 6 Minti tumanta Iekopira kaiqa nahentitanta nái vainti hampata aumanto aninte vatakanta hiqintivi vaiha nai viri vataini keha Isora uva mantomanta  
\v 7 vika naantiara Riaava nai vaintiaravata aninte vatakanta hiqintivi vaiha vikavata nái viri vataini ke vira uva mantomanta vika naantiara vitini Iohepika Reserika aninte vatakanta hiqintivi vaiha náitanta viri vataini keha vira uva mantora.   
\p
\v 8 Vika vira uva mantovaro Isova Iekopira irero tiharo, Te aaraini aniha vo quara vo quara tavaunarara vo? Vi quarauka tara quarave? tiro.  
\p Minti tuvaro Iekopiva tiharo, Are ti quahama timitaane ti, te ai amitauna quaraukave, tiro.  
\v 9 Minti tuvaro Isova aqao tiro, Ti qatao, te airi haikama vatauro. Nena ina haikara qaqi tuataane, tiro.   
\p
\v 10 Minti tuvaro Iekopiva tiharo, Aqao, are tiriara quahairera, are vi quarara varaane. Are ti vitakera ti quahama timitaanarara ti, te Kotira viri taveha quahaunantema ke, te ai virivata tavehama quahauro.  
\v 11 Kotiva ti koqema timitaimanta te airi airaira vataunarara tira, are te quara amitaainara homa varenarave, tiro. Minti tivakero kempukaiqaakero tuvarora tiro, Isova Iekopira quara varora.  
\v 12 Mintima kero Isova tiharo, Varaiqetanta vuare. Te ainti aaraini virerave, tiro.   
\p
\v 13 Minti tuvaro Iekopiva aqao tiro, Nora vaiintio, are naane viraqe te ai naantiara vuare. Ti vaintivara uqerara vainti variamanta ti sipisipive purumakauve nái naati hampata kia ho kantevarave. Tenavu vohaa entara vika vuanamake ruhaaqiqi vuarera, vika qutuma vivarave. Virara virara irihama te qakomake virerave.  
\v 14 Nora vaiintio, are naane avuni vi vairaqe te qakomake ai naantiara quara ruhaaqiqi viha tenta vaintaira hampata qakomake varika varikamaqi vivi, are vainanaini Seiru vataini oruntarerave, tiro.   
\p
\v 15 Minti tuvaro Isova tiharo, Ho kaiqe te tenta vaiinti hininavu raira kaari vika ai hampata viha ˻ni antua nimitaate˼, tuvaro Iekopiva aqao tiro, Nantivarae mintiaro? Are tiriara quahairera, qaqi kairaqe te tentaraa vuare, tiro.   
\p
\v 16 Minti tuvaro vohaa vi entara Isova nai kaiqa vaiinti hampata anirantero Seiru vataini vireva uvaro,  
\v 17 Iekopiva kia mini viraitiro, qakoma kero viviro vata vo, Sukotini oruntero mini vaiharo nai naavu vo kaqatero, nai quarara haraara naavu, vo naavu vo naavu kaqa nimitora. Iekopiva minturara ti, vi vatarara, \it Sukotive – Haraara Naavuve\it*, tura.   
\p
\v 18 Iekopiva Mesopotemia mini kero niara aaraini viviro, Kenaanini oruntero Sukotini varikero, viraqaahairo oru vatuka vo, Sekemi aaqaini vaiharo nai \it seri\it* naavu maaqa kaqatero vaura.   
\p
\v 19 Viva mini vaiharo 100 \it silvaa\it* monu aqukero vata vo varora. Sekemira qora Hamora ankuqaahairo vi vatara koqaama kero varero  
\v 20 Kotira autu tuahera kareva, \it ofaa\it* tainta vo autukero vira autu ntero, \it El Elohe Israel\it* – \it Kotiva Isareri Variqavano Vaivo\it* tura.   
\c 34  
\s1 Vovano Iekopira raavura qoraiqama amitora  
\p
\v 1 Iekopiva Sekemini vauvaro Riaara raavuravano Dainaava vi vatanaa nahentinavu tavareva vuvaro  
\v 2 Hamova Hivi vatanaaka qiata vaiinti vauvaro vira maaqu Sekemiva Dainaara tavero vira ravaaqavu kero vikantiro muara niro.   
\p
\v 3 Vikantiro nuvakero, viva virara koqe nahentive tivakero virara antuqa aruvaro Dainaava tiriara hantuqa haruarire tiro, virara qihaaqama kero uva tiharo ˻nai naavuqi vita vuru kero˼  
\v 4 oru nai qora Hamorara tiharo, Are oru maa nahentira navunaaka hampata vaihara koqaa autukera vika nimiraqe te maa nahentira varaare, tiro.   
\p
\v 5 Minti tuvaro Iekopiva nai raavura qoraiqama amitorara iriro, vira maaqunavu ahakaqi quaraqaa raqiki vauvarora tiro, viva qihaaqama kero vaiharo nai maaqunavu veka vaura.  
\v 6 Ho vika quaraqaa raqikunaihai anintovaro Sekemira qova Hamova anintero Iekopira vataakero uva tireva anura.   
\p
\v 7 Hamova anintero Iekopira vataakero uva ti vaumanta Iekopira maaqunavu Sekemiva Dainaara qoraiqama amitorara iruvaro voqama kero vika arara itomanta vika tiha, Oho, Sekemiva Iekopira raavura kia mintimakero qoraiqama amitaataarave, ti vaura.   
\p
\v 8 Hamova anintero Iekopirara tiharo, Ti maaqu Sekemira muntukavano ai raavurara vaivo. Are vira amiraro vira naata variarire.  
\v 9 Ne maini vaiha tinavu nahenti varaiqe tenavu ni nahenti varaare.  
\v 10 Ne homa maini airi enta variqi vivarave. Maa vataraqaa ne homa nenta quaraqaa raqikivarave. Maini variqi viha koqaa kaiqa vareha vo vata vo vata koqaamake varaate, tiro.   
\p
\v 11 Minti tuvaro vira maaqu Sekemiva Dainaara qoraravata vira qata vakaukavararavata tiharo, Ne tiriara quaheha Dainaara ti timivera, te ne tivate koqaara ni nimirarave.  
\v 12 Ne nora koqaa naarivera, te vi koqaara homa ni nimirarave. Mpo, vi nahentira ti timiate, tiro.   
\p
\v 13 Sekemiva minti tumanta Iekopira maaqunavu nai aura nakaa qoraiqama amitora kaara vika arara itomanta unaqaraamake uqerara uva tiha,  
\v 14 Tenavu vaata toqa kaakama vauro. Vaiinti vovano kia nai vaata toqa kainara tenavu kiama ho tentanavu aura Dainaara amirarave.  
\v 15 Ne qorainti nenta vaata toqa kaiqe, viraqaahai tenavu niara tinavu voqaaka variavo tivakeha  
\v 16 tentanavu raavura ni nimiha, ni raavura tenavu varaare. Ne mintiqe tenavu ni hampata variqi viha vohaa vatanaaka variare.  
\v 17 Ne kia tinavu uvara eo tivake nenta vaata kia toqa kaivera, tenavu Dainaara kia ni nimiraiti, tentanavu qaqi vita vare virerave, ti.   
\p
\v 18 Iekopira maaqunavu minti tumanta Hamovavata vira maaqu Sekemivavata vi uvarara hove tura.  
\v 19 Sekemiva Iekopira raavurara muntuka vauvarora tiro, viva kia varikaraitiro, vaaka nai vaata toqa kora. Sekemira navunaaka virara nora vaiintive ti vaura.   
\p
\v 20 Hamova nai maaqu Sekemikantiro oru nái navunaaka vatuka vaantaavura qentiana ruvaaqumavi vaunaini orunte vikara tiha,  
\v 21 Vi vaiintika tinavuara quahehama variavo. Ne vika qaqi kaimanta maini ho vi aniate. Maini nora vata vaimantara ti, vikavata homa tinavu hampata vaivarave. Homa tenavu vika nahenti varaari vika tinavu nahenti varaate.  
\v 22 Vika vohaa uvaqai kempukaiqaake tiha, Ne qorainti tinavu aanante nenta vaata toqa kaate, tiavo.  
\v 23 Kaiqenavu mintiake tentanavu qorainti vaata toqakeha, vika nahenti varaqi viha vika airairavata quaravata varaare, ti.   
\p
\v 24 Hamoka Sekemika minti tumanta ekaa vi vatanaaka hove tivake ekaa qorainti vika vaata toqa kora.   
\p
\v 25 Qorainti vika nái vaata toqa kovaro taaramo enta aitarovaro vika qaqiqai aihavi vaumanta Dainaara vakaatanta, Simionika Rivaika iqoka paipe varetanta vika vatukaqi oruntomanta vi vatanaaka vitanta tave qaqima aniavo tumanta, vitanta oru vatuka viraqi vi aniha ekaa qorainti aru taiqa kora.   
\p
\v 26 Simionika Rivaika oru Hamora nai maaqu Sekemira vataake aruke, Sekemira naavuqihai náitanta aura Dainaara vita vare vumanta  
\v 27 Iekopira maaqu hininavu orunte nái aura nakaa qoraiqama amitora kaara vi vatukaraqihai vo airaira vo airaira varora.   
\p
\v 28 Vi vatanaaka sipisipive, purumakauve, donkive, vika vare, ekaa vatukaqi vau haikarave, aaqaini vau haikarave,  
\v 29 ekaa vi vatanaaka vato airairara vare, ekaa vika nahentivata vaintivata, ekaa naavuqi vau haikaravata, vare vura.   
\p
\v 30 Mintuvaro Iekopiva Simionika Rivaika nitiharo vitantara tiharo, Netanta mintihama nora uvama tiqaa vataavo. Maa vataraqaa variaka Kenaani vatanaakave Peresi vatanaakave tiriara vaaqu vaiintivema tivarave. Tenavu kiama airi vaiinti vauro. Ekaa vi vatanaaka avitumavi tinavu hampata raqireka autivera, vika homa tinavu vehi autu taiqa kevarave, tiro.   
\p
\v 31 Iekopiva minti tumanta vitanta tiha, Aqao, hampi nariro ni vai nahentira hampata nuantema kero, vi vaiintiva titanta aura hampata ni vairara are virarae hove tiaro? ti. Vitanta minti tura.   
\c 35  
\s1 Iekopiva Beteli vataini anirantero vura  
\p
\v 1 Iekopiva ˻Sekemini˼ vauvaro Kotiva virara tiharo, Himpira oru Betelini variane. Mini oru vaihara \it ofaa\it* tainta vo ti autu timitaane. Te Kotikave. Haaru are nena vakaara Isora aatu qetakera aaraini vihara Betelini vaitaaramanta te ai avuqaa qovarama vunarave, tiro.   
\p
\v 2 Kotiva virara minti tuvaro Iekopiva nai vainti nahentiaravata, vira hampata vaukaravata, tiharo, Ne una variqa haika vataarave, nenta avu aatoqi qora kaiqa varera iritera qaqirake, namari tuntuke koqe utavaaqa nonkute  
\v 3 vare aniqenavu Betelini vuare. Te mini oru vaiha Kotira \it ofaa\it* tainta vo autu amitarerave. Haaru te nora maaraqi variavauraro Kotiva ti uva iriharo ti kahaqama timitorave. Te vo vataini vo vataini variavauraro Kotiva tintiro vaiharo ti kahaqama timite vaurave, tiro.   
\p
\v 4 Iekopiva minti tumanta vika nái una variqa haika vatorave, ˻hepi kaiqa varerara iriha˼ nái aatoqi ukuto \it ringi\it*rave, vi haikara vi haikara Iekopira amuvaro Iekopiva ekaa vi haikara varero muntu Sekemini oqiva okaraqi quntama tora.  
\v 5 Ho mintumake vika ekaa aaraini vi vauvaro Kotiva mini vo vatuka vo vatukaqi vauka qetara haika nimimanta vi vatanaaka kia vika ntataqi viraiti, qaqi mini vaura.   
\p
\v 6 Iekopiva ekaa nai navunaaka vataakero oru viro Lusi vatuka Kenaani vataini oruntora. Lusi vatuka vo autu Betelive tura.  
\v 7 Haaru Iekopiva nai vakaara aatu ruqemakero aaraini viharo mini vaitovaro Kotiva vira avuqaa qovarama vurara tiro, Iekopiva \it ofaa\it* tainta vo autukero vira autu nteharo, \it Eli Betelive – Kotiva Betelini Vaivo\it*, tura.   
\p
\v 8 Vika mini vauvaro Rebekaara kaiqa nahenti Deboraava qutu vumanta vira Beteli oqiva okara muani muntu quntama tora. Vira quntama to vatara autu nteha, \it Aloni‑Bakuti‑Iqi Rata Amito Oqivarave\it*, tura.   
\p
\v 9 Iekopiva Mesopotemia vataihairo orurantero Kenaanini ani vauvaro Kotiva vira avuqaa qaiqaa qovarama viro vira koqema amitero  
\v 10 tiharo,  
\pi1 Ai autu Iekopirave. Vaiinti nahenti kia ariara qaiqaa Iekopirave tivarave.  
\pi1 Vika ariara Isarerirave tivarave, tiro.  
\p Minti tivakero Kotiva vira qaraaka autu ntavateharo, Isarerirave, tura.  
\v 11 Minti tivakero Kotiva qaiqaa tiharo,  
\pi1 Te Kotika ekaa kempuka vataukave.  
\pi1 Are kuvuaramaqira viramanta ai vaintivara airiqamaqi vuate.  
\pi1 Ariqihai vo vatanaa vo vatanaaka qovarama vivarave.  
\pi1 Ariqihai hininavu avuhainaa vaiinti qovarama vivarave.   
\pi1
\v 12 Te Eparahaamika Aisaakika nimuna vatara, vi vatara aivata amiariraro vi vatava aini vaiharo are kuvuarama terauka vika vatavatama varianarove, tiro.   
\p
\v 13 Minti tivakero Kotiva tuvurantero naaruvaini vuvaro  
\v 14 Iekopiva Kotiva vikantiro uva ti vaunaini nora ori varakero aratero, \it ofaa\it* autu amitareva iharo, \it uaini\it*vata vahaveravata viraqaata qihia kero  
\v 15 Kotiva vikantiro uva tu vatara autu nteharo, \it Betelive – Kotiva Vainainive\it*, tura.   
\s1 Reseriva qutu vura  
\p
\v 16 Vika Betelini variqi vi, viraqaahai katu vare Efaraata vatukaini vireka aaraini vi vauvaro Reseriva vainti vatareva iharo kia vaaka vataraitiro,  
\v 17 noraiqaakero ke ke ti vauvaro vira kahaqu nahentiva virara tiharo, Reserio, kia qetaane.  
\v 18 Are qorainti vaintima vatataaro, tuvaro Reseriva qutuarirava aumaiquvaro viva nai maaqu vira autu nteharo, \it Benonirave – Ke Ke Tiha Vatataunarave\it*, tura. Minti tivakero Reseriva qutu vuvaro Iekopiva vi autura qaqira kero vo autu nteharo, \it Benaminirave – Ti Kauqu Tanaraini Vairave\it*, tura.   
\p
\v 19 Reseriva qutu vumanta vira vaata Efaraataini vi vau aarara auvahini quntama tora. Maa entara Efaraata vatuka vira vo autu nteha, Betarihemive, ti variara.   
\p
\v 20 Reserira quntama toraqaa Iekopiva ori vo vaavi aratora. Maa entara vaiinti nahenti vi orira taveha, Reserira quntama toraqaave, ti variara.   
\p
\v 21 Isareriva ˻vira vo autu Iekopiva˼ qaiqaa katu varero oru Mikatari-Ede vatuka vututoqama kero nai \it seri\it* naavu maaqa kaqa tero vaura.  
\v 22 Viva mini vauvaro vira maaqu Rubeniva nai qora naata, Bilihaara ˻Reserira kaiqa nahentintiro˼ nuvaro vira qova vi uvara irura. (Okara 49:4)  
\p Iekopira maaqu 12navu vaura. Vika nutu vaireva, maantimama vairo:   
\m
\v 23 Riaara maaqunavu: \it Rubeniva \it*(Iekopira maaqu hoqarenaara kara hunka)  
\pi1 Simioniva, Rivaiva, Iutaava, Isakaava,  
\pi1 Sebuluniva   
\m
\v 24 Reserira maaqutanta: \it Iohepika Benaminika\it*   
\m
\v 25 Reserira kaiqa nahenti Bilihaara maaqutanta: \it Daanika Napataarika\it*   
\m
\v 26 Riaara kaiqa nahenti Siripaaraqaa vatatoka: \it Gaatika Aseka\it*  
\p Iekopira maaqu 12navu mintimake vaura. Iekopiva Mesopotemia vataini vaiharo vi maaqunavuka vatatora.   
\s1 Aisaakiva qutu vura  
\p
\v 27 Iekopiva vihairo nai qova Aisaakiva vaunaini Mamarera Oqiva vauraqi Hebaronini anintora.  
\p Vi vatava Eparahaamika Aisaakika vau vatava vaura.  
\v 28 Iekopiva mini ani vauvaro vira qova Aisaakiva 180 ihi varakero qutu vura.  
\v 29 Viva anoma kero naampaiqama viro qutu vumanta vira maaqutanta Isoka Iekopika vira quntama tora.   
\c 36  
\s1 Isora anku  
\p
\v 1 Isova vira vo autu \it Idomuvave – Naarevave \it*tuva vauvaro vira anku maantima vaura:   
\p
\v 2 Isova Kenaani nahentinavu varatovaro nahenti vo, Adaava vauvaro vira qova Hitihainaava Eloniva vaura. Isora nahenti vo, Oholibaamava vaura. Oholibaamara qova Anaava vauvaro vira naaquva Hivihainaava Sibeoniva vaura.  
\v 3 Isora nahenti vo, Basemaativa vauvaro vira qova Isamairiva vaura. Basemaativa Nempaiotira auravano vaura.   
\p
\v 4 Isora naata Adaava qorainti vainti Elifaasira vatatovaro, Basemaativa Ruelira vatatovaro,  
\v 5 Oholibaamava qorainti vainti taaramonavu Jeusirave, Jalaamurave, Koraarave vatatomanta vaura. Ho Isova Kenaani vataini vau entara vi vaintinavuka vatatora.   
\p
\v 6-7 Isoka Iekopika vohaaraqi vaiha tavovaro vitanta sipisipive, memeraave, purumakauve, airitahaa vauvaro vika kara neva kia ho vauvarora tiro, Isova nai naata vaintive, nai airairave, katu varero Kenaani kero veraini Seiru vataini oru vaura.   
\p
\v 8 Isora vira vara autu Idomuvave tuva mini vaurara ti, vi vataravata autu nteha Idomuve tura.  
\v 9 Isova Idomu vatanaaka qova Seiru vata aiqinaini vaumanta viva kuvuarama toka maantimake vaura:   
\p
\v 10 Isora naata Adaava qorainti vainti Elifaasira vatatovaro Isora naata Basemaativa qorainti vainti Ruelira vatatora.   
\pi1
\v 11 Isora maaqu Elifaasira maaquvara vaireka, Temaanivave, Omaavave, Sepovave, Gataamuvave, Kenaasivave, vaura.   
\p
\v 12 Elifaasira naata vo, Timinaava qorainti vainti Amarekira vatatora.   
\pi1
\v 13 Isora maaqu Ruelira maaquvara vaireka Nahaativave, Seraavave, Samaavave, Misaavave, vaura. Vika Isora naata Basemaatira naintinavu vaura.   
\p
\v 14 Isora naata vo, Oholibaamava qorainti vainti Jeusarave, Jalaamurave, Koraarave, vatatora. Oholibaamava Anaara raavuravano vauvaro Anaava Sibeonira maaquvano vaura.  
\v 15-16 Isora naintinavu vo anku vo anku vika qokanavu vaura.  
\p Isora maaqu hoqarenaava Elifaasiva maa ankunavuka qova vaura: Temaanira, Omaara, Sepora, Kenaasira, Koraara, Gataamura, Amarekira. Vinavuka Isora naata Adaara naintinavu vaura.   
\p
\v 17 Isora naata Basemaativa Kenaanini vaiharo qorainti vainti Ruelira vatatovaro Rueliva maa ankunavuka qova vaura: Nahaatira, Seraara, Samaara, Misaara.   
\p
\v 18-19 Isora naata Oholibaamara maaqunavu anku vaireka, Jeusara, Jalaamura, Koraara. Oholibaamava Anaara raavuravano vaura. Ekaa vi ankunavuka vaireka, Isova kuvuarama toka vaura.   
\s1 Seirura anku  
\p
\v 20-21 Horihainaa vaiinti Seiruva Idomu vataini vaiharo qorainti vainti vonavu vatatomanta vinavuka maa ankunavuka qoka vaura: Lotaanira, Sobaalira, Sibeonira, Anaara, Disonira, Esera, Disaanira.   
\p
\v 22 Seirura maaqu Lotaanira maaqutanta Horika Hemanuka vaura. Lotaanira auravano Timinaava vaura.   
\p
\v 23 Seirura maaqu Sobaalira maaqunavu vaireka, Alavaanivave, Manahaativave, Ebaalivave, Sepovave, Onaamivave, vaura.   
\p
\v 24 Seirura maaqu Sibeonira maaqutanta vaireka, Aiaaka, Anaaka vaura. (Anaava noruqama viro nai qora Sibeonira donkinavuqaa raqikiharo aahara vataini vi aniharo ahakaavi namarira qovarama kora.)   
\p
\v 25-26 Anaava Disonira qova vauvaro Disonira maaqunavu vaireka, Hemudaanivave, Esabaanivave, Itaraanivave, Keraanivave, vaura. Anaara raavura Oholibaamava vaura.   
\p
\v 27 Esera maaqunavu vaireka, Bilihaanivave, Savaanivave, Akaanivave, vaura.   
\p
\v 28 Disaanira maaqutanta vaireka, Usika Araanika vaura.   
\p
\v 29-30 Hori vatanaaka vika nora vaiintinavu nutu vaireva, Lotaanirave, Sobaalirave, Sibeonirave, Anaarave, Disonirave, Eserave, Disaanirave, vaura. Vinavuka Seiru vataini vaura.   
\s1 Idomu vatanaaka avuhainauka vika nutu  
\p
\v 31 Kia Isareri vatanaaka avuhainaa vaiinti vau entara Idomu vatanaaka avuhainaa vaiintinavu vauvaro vinavuka nutu maantimama vairo:  
\v 32 Beora maaqu Belaava avuhainaa vaiintiqama viro Idomu vatanaakaqaa raqiki vauvaro vira vatuka autu vaireva Dinihaaba vaura.   
\p
\v 33 Belaava qutu vuvaro Serara maaqu Jobaapiva Bosaraihainaava Belaara vatuka varero Idomu vatanaakaqaa raqikiharo vaura.   
\p
\v 34 Jobaapiva qutu vuvaro Temaanihainaava Husaamuva Jobaapira vatuka varero Idomu vatanaakaqaa raqikiharo vaura.   
\p
\v 35 Husaaniva qutu vuvaro Bedaatira maaqu Hadaativa Husaamura vatuka varero Idomu vatanaakaqaa raqikiharo vaura. Hadaativa oru Moapini raquqiro viharo Midiani vatanaaka naatara kora. Hadaativa vau vatukara autu vaireva Avitive tura.   
\p
\v 36 Hadaativa qutu vuvaro Masarekaihainaava Samaarava vira vatuka varero Idomu vatanaakaqaa raqikiharo vaura.   
\p
\v 37 Samaarava qutu vuvaro Soriva vira vatuka varero Idomu vatanaakaqaa raqikiharo vaura. Soriva Rehobotihainaava vauvaro vi vatukava Iufaretisi Namari hini mantaraini vaura.   
\p
\v 38 Soriva qutu vuvaro Akabora maaqu Baali-Hanaaniva vira vatuka varero Idomu vatanaakaqaa raqikiharo vaura.   
\p
\v 39 Baali-Hanaaniva qutu vuvaro Hadaativa vira vatuka varero Idomu vatanaakaqaa raqikiharo vaura. Hadaativa Pauhainaava vaiharo nahenti vo Mehetabelira Mataretira raavura varatero vaura. Mataretiva Me-Sahaapira raavuravano vaura.   
\p
\v 40-43 Isova Idomu vatanaaka anku maanavuka qova vaura: Timinaara, Alavaara, Jetetira, Oholibaamara, Elaara, Pinonira, Kenaasira, Temaanira, Mimpasaara, Makadielira, Iraamura.  
\p Vi ankuva vi ankuva vonaini vonaini vauvaro anku autuvanovata vika mini vau vatara autuvanovata vohaa autuqai vaura.   
\c 37  
\s1 Iohepiva taira tavora  
\p
\v 1 Iekopiva nai qova vau vatara Kenaani vataini vaura.   
\p
\v 2 Iekopira maaqunavu uva vaireva, maantimama vairo: Iohepiva qaraaka vaiintivano 17 ihi varakova vaiharo nai vakaukavara hampata sipisipive, memeraave, vikaqaa raqiki vaura. Iohepiva nai qora naatatanta Bilihaaka Siripaaka maaqunavu hampata vi quararaqaa raqikiro viro, viraqaahairo viva nai qora vuru tiva amiro tiharo, Ti vakaukavara qora kaiqama vare variavo, tiro.   
\p
\v 3 Vira qova Iekopiva vira autu vo Isareriva, naampaiqama vu entara Iohepira vata amitorara tiro, viva ekaa nai maaqunavuqihairo Iohepirara voqama kero antuqa aruvaro vukai tavuna koqera autu kero vira amumanta  
\v 4 vira vakaukavara tavuna vira tave tiha, Oho, tinavu qora muntukavano Iohepiraraqai vaivo, tivake vira kaara vika Iohepira iri qoraiqama amiteha kia virara koqe uva tiraiti, vira toma amite vaura.   
\p
\v 5 Vika minti vauvaro vo enta Iohepiva taira tavero viraqaahairo taira vira tavora nai vakaukavara tiva nimumanta vira kaara vinavuka anomake Iohepira iri qoraiqama amite vaura.   
\p
\v 6 Iohepiva vikara tiharo, Kaiqe te tenta taira tavaunara ni tiva nimiare.  
\v 7 Tenavu naahoqi \it uiti\it* teqataunara rumpe vauraro, te rumpa taurava vaaviarama viro vaivaro, nenavu rumpataava te rumpa taunara vira ututumate vaiha, vira ravenka amite variarave, tiro.   
\p
\v 8 Iohepiva minti tumanta vira vakaukavara oho tiha, Are qora tairahaama tavaaro. Are taira vira tavaanarara iriharama, hauri are tihara, Te vikaqaa raqikirerave, tirorave, ti. Minti tivake vika Iohepiva taira tavora kaaravata, Iohepiva vikara tu uvara kaaravata, vika anomake Iohepira iri qoraiqama amite vaura.   
\p
\v 9 Mintuvaro Iohepiva qaiqaa taira vo tavero nai vakaukavarara tiharo, Te qaiqaa taira vovata tavauro. Te vaiha tavauramanta kuarivanovata, toravanovata, opu makau 11navuvanovata, ravenkavi vaiha ti quahama timite variarave, tiro.   
\p
\v 10 Iohepiva nai taira tavorara nai qoravata tiva amuvaro vira qova Iohepira atiharo tiharo, Oho, are qora tairahaama tavaaro. Virara irihara hauri are tihara, Ti novavata ti vakaukavaravata ti qovavata ravenkavi vaiha ti quahama timitevarave, tirorave, tiro.   
\p
\v 11 Minti tumanta Iohepira vakaukavara taira kaara arara itomanta Iohepira toma amite vauvarovata, vira qova vi uvara qaqi iriqiro viharo aato tara iharo vaura.   
\s1 Iohepira vakaukavara Iohepira vo vatanaaka nimiha koqaa varora  
\p
\v 12 Vo enta Iohepira vakaukavara vika nái qora sipisipi vita vare Sekemini oru vaiha sipisipiqaa raqiki vauvaro  
\v 13 Iekopiva Iohepirara tiharo, Are nena vakaukavara Sekemini sipisipiqaa raqiki varianaini vuane, tuvaro Iohepiva tiharo, Te mini virera qeramate vauro, tiro.   
\p
\v 14 Minti tuvaro vira qova tiharo, Ai vakaukavarave sipisipive hoe variavo, kiae ho variavo? Are vika oru tavera viri ti tiva timiane, tiro. Minti tivakero vira qova Iohepira atitovaro viva Hebaroni Uqitaini vura.  
\p Iohepiva Sekemini oruntero  
\v 15 nai vakaukavarara qumina ranteharo vi ani vauvaro vo vaiintivano vira tavero tiharo, Nana haikarae rante variaro? tiro.   
\p
\v 16 Minti tuvaro Iohepiva tiharo, Te tenta vakaukavara sipisipiqaa raqiki variakarama rante vauro. Are hoe vika variara tiva timinarave? tiro.  
\v 17 Minti tuvaro vaiinti viva tiharo, Vika vaakama maihai vuavo. Te iruramanta vika tiha, Dotaanini virerave, tiarave, tiro. Minti tuvaro Iohepiva nai vakaukavara avataqiro viro Dotaanini oruntero tavomanta vika mini vaura.   
\p
\v 18 Iohepiva aumanto oruntomanta vira vakaukavara vira vutu tave vika vira arukerara nai tiva ami nai tiva amiha  
\v 19 tiha, Oho, taira tave vai vaiintiva ani vaivo.   
\m
\v 20 Kaiqenavu vira aruke namariara vata quvitaavaro aaharauqama viraqi vira vaata vaavi aqu kaare. Tenavu vira vaata viraqi aquke virara qaakau vairivano aru kaivo tiare. Tenavu mintiariraro viva taira tavairava quqaae varianarove, kiae quqaa varianarove? ti.   
\p
\v 21 Vika hininavu minti tuvaro Rubeniva vika uva iriro vika Iohepira arukevorave tiro, vikara aqao tiro, Kaiqenavu kia vira arukaare.  
\v 22 Tenavu kia vira arukaraiti, namariara vata quvitaavaro aaharauqama viraqi vira qaqi vara vaavi aqukaare, tiro. Viva nai aatoqi iriro tiharo, Naantiara te vira ruaruamake qaqi vita vare nai qova inanaini vuru karerave, tiro.   
\p
\v 23 Ho vika vauvaro Iohepiva anintomanta vika vira ravaaqavuke vira tavuna koqera ravaqaake qaqini ke  
\v 24 Iohepira vara muntu haaru namariara quvitovaro aaharauqama vuraqi vara vaavi aqukora.   
\p
\v 25 Mintumake vika kara nareka oquvi vaiha vutu tavomanta Isamairi vatanaaka Gileaati vatukaihai ani vaura. Vi vatanaaka airi airaira koqe untavu haikarave, karaqaa hiakaa u haikara aatorave, vi haikara vi haikara vika nái kameriqaa rumpa vare Isipini vuru nimiha koqaa varareka ani vaura.   
\p
\v 26 Ani vauvaro Iutaava nai qata vakaukavarara tiharo, Tenavu tentanavu qata aruke vira arukaaina uvara kukeqa kaainaraqaahairo kia tinavu kahaqiaina haikava qovaraiqianarove.  
\v 27 Kaiqe kia tentanavu kauquqohai Iohepira qoraiqama amitaraiti, Isamairi vatanaaka ani variakaqaa vira nimiha koqaa varaare. Tenavuvata vivavata vohaa naarema vauro, tumanta vira qata vakaukavara vi uvarara hove tumanta  
\v 28 Midiani vatanaaka anintomanta Iohepira vakaukavara namariara quvitoraqi vira aqu kora qaqini vara vaarike, Iohepira Isamairi vatanaaka nimiha, \it silvaa\it* monu 20navu varomanta vi vatanaaka Iohepira vita vare vuru Isipini kora.   
\p
\v 29 Vika Iohepira vita vare vuvaro Rubeniva oruntero namariara quvitoraqi tavovaro Iohepiva viraqi kia vauvaro vira kaara vira muntukavano qoraiquvaro oho tivakero nai utavaaqa qunahi qaanahima kero  
\v 30 nai qatanavuara tiharo, Te tavauraro Iohepiva kia viraqi vaivo. Mpo, te nantie irarave? tiro.   
\p
\v 31 Minti tumanta vinavuka Iohepira tavuna qaqini ravaqaa kora vare, memeraa vo aruke Iohepira tavuna vira naareqi quntamake vare  
\v 32 anirante vuru nái qora umiqeha tiha, Tenavu maa haikara ranta kaunara are aitutiha tavaane. Iohepira tavunae vaivo, vo vaiinti tavunae vaivo? ti.   
\p
\v 33 Minti tuvaro vika qova Iohepira tavuna viraaqama kero tavero tiharo, Oho, maa ti maaqu Iohepira tavunave. Qaakau vairi vovano vira aru kaivo. Quqaama qaakau vairi vovano ti maaqu Iohepira arukero ruqeqaama kaivo, tiro.   
\p
\v 34 Iekopiva minti tivakero nai utavaaqa qunahi qaanahima kero kovaara utavaaqa nonkutero airi enta variqiro viharo nai maaquara iqi rataqiro vi vaura.  
\v 35 Vira maaqu raavura aninte vira muntuka kukuqama amitarare tuvarovata, Iekopiva kia vika tu uvara irura. Viva aqao tiro, Te tenta maaquara qaqi iqi rataqi vivi, vuru qutu virerave, tivakero nai maaquara qaqi iqi rataqiro vi vaura.   
\p
\v 36 Mintuvaro Midiani vatanaaka vika vo autu Isamairi vatanaakave, vika Iohepira vita vare Isipini orunte Iohepira Potipaara amiha monu varora. Potipaava nora vaiintivano vaiharo viva iqoka vaiintinavuqaa raqiki vaumanta vika Pero vaiinti avuhainaa naavuqaa raqiki vaura.   
\c 38  
\s1 Iutaava vo vatanaa nahenti varora  
\p
\v 1 Vi entara Iutaava nai qata vakaukavara mini kero oru Adulaamu vatukaini vo vaiinti Hiraara vataakero vaura.  
\v 2 Iutaava mini vaiharo tavovaro Kenaani vatanaa nahenti Suaara raavuravano vauvaro Iutaava vi nahentira varatero vaura.   
\p
\v 3 Iutaava vira varatero vauvaro vi nahentiva vainti taiqama viro vuru qorainti vainti vatatero vira autu nteharo Erurave tura.  
\v 4 Iutaara naatavano qaiqaa vainti taiqama viro qorainti vainti vo vatatero vira autu nteharo Onaanirave tura.  
\v 5 Iutaara naatavano qaiqaa qorainti vainti vo vatatero vira autu nteharo Seraarave tura. Vira naatavano Kesipini vaiharo Seraara vatatora.   
\p
\v 6 Mintuvaro Eruva tota avuni vatato vaintiva noruqama vuvaro Iutaava vira nahenti vo vara amuvaro vi nahentira autu Temaara.   
\p
\v 7 Ho Noravano Kotiva tavovaro Eruva qora kaiqaqai vare vauvaro vira kaara viva vira arukora.   
\p
\v 8 Eruva qutu vuvaro Iutaava nai maaqu vo Onaanirara tiharo, Are nena vakaarara irihara vira naatantira vaitehara vainti kuvuarama amitaane, tiro.   
\p
\v 9 Minti tuvaro Onaaniva nai iriro tiharo, Te tenta vakaara naatanti vaitaariraro viva vatataaina vaintiva kiama ti vainti varianarove. Vira kaara kia te tenta vakaara vainti vata amitarerave, tivakero vikantiro niharo nai nora qaqini rauru kovaro vi nahentiva kia vainti taiqura.   
\p
\v 10 Onaaniva mintura kaara Noravano Kotiva virara qora okarama autuaro tivakero viravata aru kora.   
\p
\v 11 Onaaniva qutu vuvaro Iutaava nai naaqutu Temaarara tiharo, Are nena qora naavuqi tentoqa variqira vi vairaro ti maaqu naantiaraava Seraava noruqama virara are vira varaane, tiro. Iutaava nai maaqu naantiaraara nai vakaatanta aanantero qutu vuantorave tiro, Temaarara vi uvara tuvaro Temaava nai qora naavuqi vaireva vurama.   
\p
\v 12 Temaava mini vuvaro airi enta aitarovaro Iutaara naata Suaara raavuravano qutu vuvaro Iutaava virara iqi rata amitero, viraqaahairo viva Timinaini nai sipisipi kauki toqe vaunaini vura. Iutaava mini vuvaro vira tonti Adulaamuhainaa vaiinti Hiraava vikantiro vura.   
\p
\v 13 Iutaava mini vuvaro vovano Temaara vuru tiva amiro tiharo, Ai tonaqova nai sipisipi kauki toqareva Timinaini vireva vivo,  
\v 14 tuvaro Temaava nai kovaara utavaaqa nonkutora qaqini vara kero, ti viri viraaqama kero tavaantorave tiro, nai viri naavuma tero, oru Enaimi vatuka qentiana oquviro vaura. Vi vatukava Timinaini vi vau aararaqaa vaura. Temaava tavovaro Iutaara maaqu Seraava noruqama viro vauvaro kia Iutaava Temaara vira amura.   
\p
\v 15 Temaava mini vaantaavura qentiana oquvi vauvaro Iutaava Timinaini viharoma Enainini oruntero vi nahentira tavovaro viva nai viri naavuma torara tiro, Iutaava virara aarana hampi ni vai nahentirave tura.  
\v 16 Iutaava kia kankomake iruvaro vi nahentiva vira naaqutuvano vauvaro Iutaava vi nahentiva aara auvahini oquviro vaunaini oruntero tiharo, Kaiqe ai hampata nuare, tiro.  
\p Iutaava minti tuvaro nahenti viva vira irero, Are ti hampata nuvakera nana haikae ti timinarave? tiro.   
\p
\v 17 Minti tuvaro Iutaava tiharo, Te ainti nuvake vo vaiinti atitaariraro viva ti memeraa naati vo varero ai vuru amiarire, tiro.  
\p Iutaava minti tuvaro nahenti viva tiharo, Are nena ina haikara vo haika ti vahuqa timiraqe te vira tuataarirara are memeraa naati ti timiraqe te nina vi haikara amiare, tiro.   
\p
\v 18 Nahenti viva minti tuvaro Iutaava tiharo, Ho nana haikae ai vahuqa amiarirara tuatenarave? tiro.  
\p Minti tuvaro nahenti viva tiharo, Nena \it ringi\it* naaqunta vataakero vairavata, nena kauruvata, ti timiraqe te vahuqa tuataare, tuvaro Iutaava vi nahentira vi haikara amiro, vira hampata nuva kovaro nahenti viva vainti taiqama vura.   
\p
\v 19 Temaava nai tonaqokantiro nuva kero, viraqaahairo viva nai maaqaini oruntero nai viri naavuma tora qaqini vara kero, qaiqaa nai kovaara utavaaqa nonkutero vaura.   
\p
\v 20 Viva nai maaqaini vuvaro Iutaava nai vahuqa vi nahentira amuvaro tuato haikara varareva iharo memeraa naati nai tonti Adulaamuhainaa vaiinti amiro tiharo, Are vi nahentira vara vuru amiane, tuvaro viva varero oruntero tavovaro vi nahentiva kia mini vaura.  
\v 21 Vi nahentiva kia mini vauvaro Iutaara tontivano vi vatanaaka irero tiharo, Aarana hampi ni vai nahentiva Enaimi aara auvahini vaiva tantoe vaivo? tiro.  
\p Minti tumanta vi vatanaaka aqao ti, Aarana hampi ni vai nahentiva kia maini vaivo. Totavata kia maini vairave, ti.   
\p
\v 22 Vi vatanaaka minti tuvaro vira tontivano anirantero vuru Iutaara tiva amiro tiharo, Te vi nahentira ranteha tavauraro kiama vaivo. Vi vatanaakavata tiha, Haaruvata kia minti nahentiva maini vairavema tiavo, tiro.   
\p
\v 23 Minti tuvaro Iutaava tiharo, Ho qaqi kairaro vi nahentiva te vahuqa amuna haikara qaqi tuataqiro vuarire. Hauri vi nahentira kaara vaiinti nahenti titanta naaraihama timitevorave. Te memeraa naati vira amitaurara, are oru qumina nihara kia vira ranta kaaro, tiro.   
\p
\v 24 Iutaava minti tuvaro taaramo tora aitarovaro vaiinti vovano Iutaara tiva amiro tiharo, Ai naaqutu Temaava hampi nuvakero vainti taiqama vivo, tuvaro Iutaara arara itovaro tiharo, Vi nahentira ihaqi aqu kaivaro tatoqa viro qutu vuarire, tiro.   
\p
\v 25 Minti tumanta vi nahentira ravaaqavu vare anuvaro Temaava nai tonaqova Iutaava vaunaini uva varakero mintima tiro: Maa haikara ti timiva, vivama ti vainti taiqama kaivo. Are maa \it ringi\it*ra vira naaquntavata, kauruvata, viraaqama kerae tavaaro, kiae viraaqama kera tavaaro? tiro.   
\p
\v 26 Minti tuvaro Iutaava vi haikara viraaqama kero tavero tiharo, Oho, kia maa nahentiraqaa uva vaivo. Tiqaama uva vaivo. Te qorahaama auturo. Te tenta maaqu Seraara vira amiataara vaimanta kia vira amunarave, tivakero Iutaava kia qaiqaavata vira hampata nura.   
\p
\v 27 Temaava variqiro vuvaro viva vainti vataarira entava anintovaro viva tavovaro vira auhaqi vainti taaraqanta vaura.  
\v 28 Viva vainti vate vauvaro vira vainti vovano nai kauqu auhaqihairo tutu kovaro Temaara kahaqi vau nahentiva vira tavero tiharo, Maa vaintira vira naanema vatataanarove, tivakero vira viraaqama tavaare tiro, naare naaqunta vi vaintira kauquqaa rumpa tero.   
\p
\v 29 Mintuvaro qorainti vainti viva kia tuviraitiro, nai kauqu qaiqaa raqantaatero auhaqi vauvaro vira nova vo vainti naane avuni vatatora.  
\p Vo vainti avuni vatatovarora tiro, Temaara kahaqu nahentiva qorainti vainti virara tiharo, Ike, are nantivarae kia naantiara tuviraitira, avuni tuvu ntaaro? tiro. Minti tivakero vi vaintira autu nteharo, \it Peresirave – Avuniqamavivave\it*, tuvaro  
\v 30 viraqaahairo qorainti vainti vo vira kauquqi naare naaqunta rumpatora vatatovaro vira autu nteharo, \it Siraarave – Naare ˻Naaquntarave\it*˼ tura.   
\c 39  
\s1 Iohepiva Potipaara kaiqa vaiinti vaura  
\p
\v 1 Isamairi vatanaaka Iohepira vitavare Isipini oruntovaro vihainaa vaiinti vovano Potipaava vika monu nimiharo Iohepira varora. Potipaava nora autu vataa vaiintivano iqoka vaiintinavuqaa raqiki vaumanta vika Pero vaiinti avuhainaa naavuqaa maimaraara raqiki vaura.   
\p
\v 2 Ho Iohepiva Potipaara kaiqa vareharo vira naavuqi vauvaro Noravano Kotiva Iohepira kahaquvaro Iohepira kaiqavano koqe iro vaura.  
\v 3 Iohepiva koqe kaiqa vare vauvaro Potipaava tavovaro Noravano Kotiva Iohepira kahaquvarora tiro, Iohepira kaiqavano uritarakero koqe iro vauvaro  
\v 4 Potipaava Iohepirara quahakero vira noraiqama kero tiharo, Are ti naavuqi kaiqa vareharama ekaa te una haikaraqaa raqikiane, tiro.  
\v 5 Potipaava minti tivakero Iohepira noraiqama kovaro Iohepiva ekaa vira kaiqaqaa raqiki vauvaro vi entaraqaahairo Noravano Kotiva Iohepirara iriharo Potipaara koqema amitovaro Potipaava kara ututovave, koqaa kaiqa varovave, koqe iro vaura.   
\p
\v 6 Mintuvaro Potipaava Iohepirara tiharo, Are ekaa ti kaiqaqaa raqikiqira vuane, tuvaro Iohepiva ekaa vira kaiqaqaa raqikiqiro vi vauvaro Potipaava kia nai kaiqara airi aato iriraitiro, Iohepirara homa vi kaiqara varaanarove tivakero viva qaqi vaiharo karaqai neharo vaura.  
\p Ho Iohepiva koqe viri vaata vataa vaiintivano vaiharo Potipaara kaiqaqaa raqiki vauvaro  
\v 7 Potipaara naatavano Iohepira tavovaro muntuka ntuvaro virara avu autiharo Iohepirara tiharo, Anira tintira vaitaane, tiro.   
\p
\v 8 Minti tuvaro Iohepiva aqao tiro, Te maa naavuraqi vaiha vira kaiqaqaa raqiki vaurarora tiro, ti nora vaiinti Potipaava kia maa kaiqarara airi aato iri vairave. Viva ti noraiqama kaimanta te ekaa vira kaiqa haikaqaa raqiki vauro.  
\v 9 Te vira voqaantemake maaqi vaiha vira kaiqaqaa raqiki vauro. Potipaava kia vo haika ti qioqama taivo. Are vira naatavano variararora tiro, viva ariaraqai iriharoma ti qioqama taivo. Vira kaara te qora kaiqa vareha Kotira uva raqa kaarorave, tiro.  
\v 10 Iohepiva minti tuvaro vi nahentiva vo enta vo enta vira aare vauvaro Iohepiva kia vira uva iriraitiro, kia vira aaqanto oru vaura.   
\p
\v 11 Vo enta kia vi naavuraqi kaiqa vaiintie kaiqa nahentie vonavu vauvaro Iohepiva nariaraa naavuqi kaiqa varareva oriqetovaro  
\v 12 Potipaara naatavano Iohepiva tavunauta ruvutora tuatero tiharo, Are tintira vaitaane, tuvaro Iohepiva nai tavunauta viqukero vi nahentira kauquqi kero vahaaqaini veva ntero kantama vura.   
\p
\v 13 Iohepiva kantama vuvaro vi nahentiva tavovaro viva nai tavunauta vira kauquqi kero naavuqihairo kantama vuvaro  
\v 14 vira voqama kero arara itovaro naavuqi kaiqa varoka naarama kero vikara tiharo, Ho tavaate. Ti vaativano Hiparu vatanaa vaiinti maa vita varero tinavu naavuqi viri kaiva, viva ti qoraiqama timitareva auti vaivo. Viva maaqi uriqetero ti hampata nuare timanta te oi oi turaro  
\v 15 viva te oi oi tunara iriro qetakero nai tavunauta maini keroma vahaaqaini veva ntero kantama vivo, tiro.   
\p
\v 16 Minti tivakero Iohepira tavunauta qaqi vatero nai vaati veka vauvaro Potipaava vira vaativano anuvaro  
\v 17 viva tavunauta vira umiqeharo tiharo, Hiparu vatanaa kaiqa vaiinti vita viri kaarava, viva ti qoraiqama timitareva auti vaivo.  
\v 18 Viva ani ti utu varaimanta te oi oi turaroma qetakero nai tavunauta maini kero veva ntero kantama vivo, tiro.   
\p
\v 19 Vira naatavano una uva minti tuvaro nora vaiinti Potipaava nai naata uvara quqaa uvave tivakero vira arara itovaro  
\v 20 oru Iohepira ravaaqavu varero karapuhiqi muntu kora. Pero vaiinti uva raqakoka vauraqi Iohepiravata karapuhiqama kovaro viraqi vaura.   
\p
\v 21 Ho Noravano Kotiva vira kahaqama amite vauvarora tiro, karapuhi naavuqaa raqiku vaiintiva Iohepira koqema amite vaura.  
\v 22 Viva Iohepirara quaheharo vira noraiqama kero ekaa karapuhi vaiintiqaa raqikiane tuvaro  
\v 23 Iohepiva vi kaiqara vare vauvaro Noravano Kotiva vira kahaquvaro Iohepira kaiqavano uritarakero vauvaro karapuhi naavuqaa raqiku vaiintiva kia Iohepira kaiqara airi aato iriraitiro, viva Iohepirara tiharo, Viva nai homa vaiharo vi kaiqara varaanarove, tivakeharo vaura.   
\c 40  
\s1 Iohepiva vo vaiintitanta taira tavora vira okara náitanta tiva nimura  
\p
\v 1-3 Iohepiva karapuhiqi variqiro vuvaro vo enta Isipi vatanaaka avuhainaa vaiinti Pero vaiintivano nai kaiqa vara amito vaiintika votanta vo uva kaara vitanta karapuhiqama kora. Vira kaiqa vaiinti vovano Pero vaiinti \it uaini\it* ami vau vaiintiva vauvaro, vira kaiqa vaiinti vovano Pero vaiinti mpareti unte vau vaiintiva vaura. Pero vaiintivano vitanta karapuhiqama komanta vitantavata Iohepiva vauraqi otu vaura.   
\p
\v 4 Pero vaiintiqaa maimaraara raqiku vaiintikaqaa raqikuva Iohepirara tiharo, Are qaraaka karapuhi vaiintitantaqaavata raqikiane, tuvaro Iohepiva vitantaqaavata raqiki vaura. Vitantaqaa raqiki vaumanta vitanta karapuhiqi variqi vuvaroma airi enta aitaromanta  
\v 5 Pero vaiinti \it uaini\it* ami vauvavata, Pero vaiinti mpareti unte vauvavata, vitanta vohaa enta entaqi vaiteha taira tavora. Vovano vo taira tavovaro vovano vo taira tavora.   
\p
\v 6 Vitanta taira tavovaro vira qararaa toqaqi Iohepiva vitanta vauraqi oruntero tavovaro vitanta muntukavano qoraiqumanta vaura.  
\v 7 Mintumake vauvaro Iohepiva vitanta irero tiharo, Netanta nana kaarae notate variavo? tiro.   
\p
\v 8 Minti tumanta vitanta tiha, Tetanta entaqi taira tavaunara kia vira okara iruro. Vovano taira okara titanta tiva timiarirava kia maini vaivo, tuvaro Iohepiva tiharo, Kotiva vaiinti kahaqi vaivaro viva taira okara ho iri vairave. Netanta taira tavaara ti tiva timiqe iriare, tiro.   
\p
\v 9 Iohepiva minti tuvaro Pero vaiinti \it uaini\it* ami vau vaiintiva viva naane nai taira tavora Iohepira tiva amiro tiharo, Te vaiteha taira tavauraro ti tivuqaa \it uaini\it* naaqunta vairave.  
\v 10 Vi naaquntava qampiqeharo vaimanta vira kaqi taaramonavu variavaro kaqiqaahairo tava irataivaro aquita vimanta  
\v 11 te tave vira hiqike tatike vi namarira \it kaapu\it*qi vare vuru Pero vaiinti vira kauquqi amunarave, tiro.   
\p
\v 12 Minti tuvaro Iohepiva vira nai tiva amiro tiharo, Are taira tavaanara vira okara maantimama vaivo: Kaqi taaraqanta vohaiqa vaira tavaanara vira okara vaireva, taaramo entama vaivo.  
\v 13 Taaramo entanavu aitarairaroma Pero vaiintivano qaiqaa ai aarama kairara, are vira kaiqa vareharama tota varaanantema kera, qaiqaama are vira kauquqi \it kaapu\it* vara vuru aminarave.   
\p
\v 14 Mpo, are mintimakera koqemavi vaihara, tiriara tauru kerorave. Are tiriara iriteharama Pero vaiinti tiva amiraro viva ti karapuhiqihairo kuvantu kaarire.  
\v 15 Haaru te Hiparu vatanaa vaiintivano tenta maaqaini variavauramanta ti muara vare maini viri korave. Te maini vaiha kia qora kaiqa vararaiti variavauraro, qumina ti karapuhiqama kaamanta vauro, tiro.   
\p
\v 16 Iohepiva minti tuvaro Pero vaiinti mpareti unte vau vaiintiva iruvaro Iohepiva vo vaiinti taira okara koqemakero tuqantaakero tiva amuvaro, vivavata Iohepira tiva amiro tiharo, Tevata ˻entaqi˼ taira vo tavaunarave. Te tanu taaramonavuqi mpareti ntuvake tenta qiataqaa aquvare anunarave.  
\v 17 Ventaaqaa vai tanuraqi Pero vaiintiara unta tauna mparetira, vo mpareti vo mparetinavu vaimanta uvirinavu ani mpareti vira varake ne variarave, tiro.   
\p
\v 18 Minti tuvaro Iohepiva vi vaiintira nai tiva amiro tiharo, Are taira tavaana okarava maantimama vaivo: Tanu taaramonavu vaira vira okara vaireva, taaramo entama vaivo.  
\v 19 Taaramo enta aitarairaro Pero vaiintivano karapuhiqihairo ai vita vuru kero, ai aunta teqakero ai vaata katariqaa hiritairaro uvirivano ani ai vaata mati nama kevarave, tiro.   
\p
\v 20 Iohepiva minti tuvaro taaramo entanavu aitarovaro Pero vaiintivano tiharo, Ti vatato entava qovarama vivo, tivakero vi entarara quaheharo nai nora vaiinti naarama kero kara nimiharo tumanta karapuhi naavuqihai vira \it uaini\it* amu vaiintiravata, vira mpareti unte vau vaiintiravata, ntita vare nora vaiintinavu kara nonaini vuru kora.   
\p
\v 21 Vuru kovaro viva vira \it uaini\it* amu vaiintirara tiharo, Are qaiqaa qaqima ti kaiqa varenarave, tuvaro vi vaiintiva qaiqaa \it uaini kaapu\it* Pero vaiinti vira kauquqi amuvaro  
\v 22 Pero vaiintivano tumanta vira mpareti unte vau vaiintira aruke Iohepiva tuntemake, vira vaata katariqaa hiritora.   
\p
\v 23 Mintuvaro Pero vaiinti \it uaini\it* amu vaiintiva qaiqaa Pero vaiinti kaiqa vareharo kia Iohepirara iriraitiro, virara tauru kora.   
\c 41  
\s1 Pero vaiintivano taira tavora  
\p
\v 1 Iohepiva karapuhiqi qaqi variqiro vuvaro taara ihi aitarovaro Pero vaiintivano entaqi vaiteharo taira vo tavora. Vira tairavano maantimama vairo: Pero vaiintivano Nairi Namari hini mantaraini himpitero vaiharo tavomanta  
\v 2 purumakau 7navu koqe vaata vatauka nora hauntivano namariqihai vaarinte oru namari auvahianta vaiha ukau ne vaura.   
\p
\v 3 Vira naantiara qaiqaa purumakau 7navu namariqihai vaarinte vaura. Vinavuka kia koqe vaata vatauka, vuhaariruqai aquvuka namariqihai vaarinte oru purumakau koqeka tataaqa himpite vaiha  
\v 4 vika aruke nama kora. Mintuvaro Pero vaiintivano taira vira tavero vaitonaihairo himpura.   
\p
\v 5 Ho viva qaiqaa vaita viro taira vovata tavora. Viva taira vo tavova maantimama vairo: Viva tavovaro \it qantivi/kakuma\it* voqaava vauvaro vira veha vohaiqaqaahai nora koqeka 7navu irate mpeqaiqamavi vaura.  
\v 6 Mintuvaro vira naantiara vo \it qantivi/kakuma\it* vira voqaava nora 7navu iratovaro kuarivano noraiqaakero ite vauvaro uvaivano utiharo vira tatoqa aqukovaro kia koqe tava iratora.  
\v 7 Kia koqe tava 7navu iratoka oru koqe tava 7navu iratoka nampiqama aqukora. Mintuvaro Pero vaiintivano vaitonaihairo qaiqaa himpiro tiharo, Oho, te tairama tavauro, tiro.   
\p
\v 8 Minti tivakero vira qararaa toqaqi Pero vaiintivano nai taira tavorara airi avu aato utiharo Isipi vatanaa vaiinti vo okara vo okara tavokavata, vaana kaiqa vare vau vaiintinavukavata, naarama kero viva nai taira tavora tiva nimumanta kia vikaqihairo vovano vira taira okara tiva amiarirava vaura.   
\p
\v 9 Mintuvaro Pero vaiinti \it uaini\it* ami vau vaiintiva oho tiro, Te vatema vo uva irikauro. Vi uvara haaru ai tiva amiataara vaimanta kia tiva amunarave.  
\v 10 Haaru ai arara itovara are tivata, ai mpareti unte vau vaiintiravata, karapuhiqama koramanta tetanta karapuhiqi variavaunarave. Ai naavuqaa raqiki varia vaiintinavukaqaa raqiki vai vaiintira naavuqi are titanta karapuhiqama koramanta  
\v 11 tetanta viraqi vaiha vohaa enta entaqi vaiteha taira tavaunarave. Te vo taira tavauraro viva vo taira tavorave.   
\p
\v 12 Ho vi entara Hiparu vatanaa vaiinti vovanovata karapuhiqi vaurave. Vi vaiintiva haaru ai naavuqaa maimaraara raqiki varia vaiintikaqaa raqiki vai vaiintira kaiqa varorave. Viva titanta hampata karapuhiqi vaumanta tetanta tentatanta taira tavaunara vi vaiintira tiva amuraro viva ti taira okara kankomakero tinta tiva timiro, vo vaiinti nai taira okaravata kankoma kero tiva amurave.  
\v 13 Ho viva titanta tiva timuntema kera, are tiriara qaiqaa nena kaiqa varaane tivakera, vo vaiinti vira arukera katariqaa hiritaanarave, tiro.   
\p
\v 14 Viva minti tuvaro Pero vaiintivano Iohepira vite aniate tumanta vokuka kante otu karapuhiqihai vira vitakovaro Iohepiva okau muqukero vo utavaaqa nonkutero oru Pero vaiinti avuqaa vaura.   
\p
\v 15 Vira avuqaa oru vauvaro Pero vaiintivano virara tiharo, Te taira tave vira okarara vo vaiinti vo vaiinti irauramanta vika kia ho tiva timiarave. Vovano ariara taira okara ho tiva nimi vaivave timanta irunarave. Vi uvava quqaae vaivo, kiae quqaa vaivo? tiro.   
\p
\v 16 Pero vaiintivano minti tuvaro Iohepiva aqao tiro, Te qaqi qumina vaiintivano kia ho ai tiva amirarave. Kotiva ti kahaqiraqe te homa taira okara ai Pero vaiinti tiva amirarave, tiro.   
\p
\v 17 Minti tuvaro Pero vaiintivano Iohepirara tiharo, Te taira tavehama, te Nairi Namari hini mantaraini himpite vaiha tavauramanta  
\v 18 purumakau 7navu koqe vaata vatauka nora hauntivano namariqihai vaarinte oru namari auvahianta vaiha ukau ne variarave.   
\p
\v 19 Vira naantiara qaiqaa purumakau 7navu namariqihai vaarinte vaurave. Vika kia koqe vaata vatauka, vuhaariruqai aquvuka namariqihai vaarintaarave. Haaru te Isipi vataini vaiha, kia vira voqaara vuhaari otaiqamavi purumakaura tavaunarave.  
\v 20 Vuhaari otaiqamavua purumakauka oru koqe vaata vatauka nama taiqa kaarave.   
\p
\v 21 Vika nama kaavaro kia vika vaatavano koqemakero nora vairaitiro, tota vaintema kero qora vaataqai vairave. Te mintimake taira tave, viraqaahai himpunarave.   
\p
\v 22 Te himpi, qaiqaa vaitavi taira vovata tavaunarave. Te tavauraro \it qantivi/kakuma\it* voqaava vaivaro vira veha vohaiqaqaahai nora koqeka 7navu irataarave.   
\p
\v 23 Mintimake irataavaro vira naantiara 7 vonavuvata irataavaro uvaivano utiharo vira tatoqa aqu kaimanta kia koqemake variarave.  
\v 24 Ho kia koqeka 7navuvano oru koqeka 7navu nampiqama kaarave. Te taira mintimake tave, vi uvara vaana kaiqa vare varia vaiintika tiva nimuramanta vika kia ho vi uvara okara tinta tiva timiavo, tiro.   
\p
\v 25 Minti tuvaro Iohepiva Pero vaiintiara tiharo, Are taara taira tavaanara, vitanta okara vaireva, vohaa qaramakero vairave. Kotiva nai naantiara autireva i okarara ai tairakaa umiqaivo.   
\p
\v 26 Are purumakau koqeka 7navu tavaanara, vira okara vaireva, koqe ihi 7navuma naantiara qovaraiqianarove. \it Qantivi/Kakuma\it* voqaara nora koqera 7navu irataira, vira okaravata vaireva, vohaa qaramakero koqe ihi 7navuma naantiara qovaraiqianarove.   
\p
\v 27 Purumakau 7navu naantiara qovarama vuaka vuhaariru aquvuaka, vika okara vaireva, kia koqe ihi 7navuma naantiara qovaraiqianarove.  
\p \it Qantivi/Kakuma\it* voqaava kia koqera 7navu irataira uvaivano utiharo tatoqa kaira, vira okaravata vaireva, vohaa qaramakero kia koqe ihi 7navuma naantiara qovaraiqianarove.   
\p
\v 28 Te vaaka tunarave. Kotiva naantiara nai kaiqa autireva i okarara ai tairakaa umiqairave.  
\v 29 Isipi vata maini karavano 7 ihiara koqema kero qampiqeharo varaqiro vuanarove.  
\v 30 Ho koqe ihi 7navu taiqa viraro viraqaahairo qaiqaa 7ihiara karavano kia vaira aavoqi entava qovarama viramanta koqe ihinavu vairara tauruma kevarave.   
\p
\v 31 Vi entava anomakero qora enta variainarara ti, vaiinti nahenti airi kara variaina entarara tauru kevarave.  
\v 32 Kotiva uva tiva tero vaaka vi entara qovarama kareva auti vairara tira, are taira taaraqanta vohaa vaka tavaanarave, tiro.   
\p
\v 33 Iohepiva minti tivakero qaiqaa Pero vaiintiara tiharo, Virara iriharama are vaiinti vo, koqe avu aato vataara ranta kera, vira noraiqama kairaro viva ekaa Isipi vataqaa raqikiarire.   
\p
\v 34 Vi vaiintira noraiqama kera are vaiinti vonavuvata noraiqama kaira vinavuka vaiha ekaa kara qantu vare aniraqaahai vika \it takisi\it* varaate. Vinavuka kara varehama vaiinti nahentiara nenta 4navu tuate vohaiqa tinavu timiate, tiate.   
\p
\v 35 Vinavuka ai Pero vaiinti autuqaama koqe ihinavu variqi viha, kara ruvaaqumake vo vatuka vo vatuka kara vate naavuraqi vataivaro  
\v 36 naantiara 7 ihiara karara aavoqiva anintaira karavano ho variarire. Vinavuka mintimake kara vataimanta Isipi vatanaaka kia narara vairaiti, ho kara varake neha variate, tiro.   
\p
\v 37 Iohepiva minti tuvaro Pero vaiintivanovata, vira nora vaiinti vonavuvata, vira uvara koqe uvave tura.  
\v 38 Pero vaiinti viva tiharo, Nantima vaina vaiintirae noraiqama kararave? Kotiva Iohepira avu aato koqema amitairara ti, qumina tenavu vo vaiinti noraiqama kaarorave, tiro.   
\p
\v 39 Minti tivakero Pero vaiintivano Iohepirara tiharo, Kotiva vi uvara okara ai umiqairara tiro, vovano kiama ai voqaantema kero koqe avu aato vataava vaivo.  
\v 40 Virara irihama te ai noraiqama kaarirara are ti avuhainaa naavuqaa raqiki vairamanta ekaa ti vaiinti nahenti ai uva iriqi vuate. Tentaqai ai avuni nora vaiinti vairerave, tiro.   
\s1 Iohepiva noraiqama viro ekaa Isipiqaa raqikura  
\p
\v 41 Pero vaiinti viva minti tivakero qaiqaa Iohepirara tiharo, Vate te ai noraiqama kaarirara are ekaa Isipi vataqaa raqikiane, tiro.   
\p
\v 42 Minti tivakero qaqi vaiinti nahenti Iohepira noraiqama kairara iriate tiro, Pero vaiintivano nai vuqaqi nonkuto \it ringi\it*ra, nai autuvano viraqaa vau \it ringi\it*ra, rahunku kero Iohepira vuqaqi nonku amitero, koqe utavaaqa nonku amitero, \it hankaaroro/kukukakaara kori\it*qohai aututora vira auntaqi ruvu amitero,  
\v 43 ohivata iqoka \it kaari\it*ravata Iohepira amuvaro Iohepiva Pero vaiinti naantiaraihainaava vaiharo iqoka \it kaari\it*qi vi vaumanta vaiinti vonavu Iohepira avuni kantamaqi viha tiha, Iohepiva ani vaivo. Ne uqaurivaro viva aniarire, ti vaura. Mintima kero Pero vaiintivano Iohepira noraiqama kovaro Iohepiva ekaa Isipi vataqaa raqiki vaura.   
\p
\v 44 Pero vaiintivano Iohepirara tiharo, Te avuhainauka ariara mintima turo: Are kia hove tirera, Isipi vatanaakaqihai kia ho vovano nai irikero vo kaiqa varaanarove, tiro.   
\p
\v 45 Minti tivakero viva Iohepira qaraaka autu ntava amitero virara \it Sapenaati Paneaarave\it* tivakero nahenti vo, Asenaatira vira amura. Asenaativa Potiperaara raavuravano vauvaro Potiperaava kuariara tinavu variqave tivakeharo vira aare vau vaiintiva Oni vatukaqi vaura. Iohepiva ekaa Isipi vataini vi aniharo raqikiharo vaura.   
\p
\v 46 Iohepiva 30 ihi varakova Pero vaiinti Isipi vika avuhainaara kaiqa hoqarama tero varaqiro vura. Iohepiva Pero vaiintivano vaura mini kero Isipini vi aniharo kaiqaqaa raqiki vaura.   
\p
\v 47 Ho 7 ihinavuara karavano koqema kero qampiqaqiro vu entara  
\v 48 Iohepiva ekaa vi karara qantutora varero vuru vo vatuka vo vatukaqi vatora. Vo vatuka auvahini naaho ututora Iohepiva vi karara qantu keharo nai vi vatukara kara naavuqi vuru vatero, mintiaqiro viharo vo vatuka vo vatuka naavuqi kara qantu keharo vate vaura.   
\p
\v 49 Nora namari auvahini nuqavano airi vaintema kero, Iohepiva airi kara qantu varero vo naavu vo naavuqi mpiqakero vatovaro airi karavano voqavata vauvarora tiro, Iohepiva hini karaqai vukuqi qara ntuva tero, hini kara kia vukuqi qara ntuva taraitiro, qaqi naavuqi vatora.   
\p
\v 50 Karara aavoqu entava kia anu entara, Asenaativa Potiperaara raavuravano qorainti vainti taaraqanta Iohepira vata amitovaro  
\v 51 Iohepiva nai maaqu avuni vatatora autu nteharo \it Manaserave – Taurukaunarave\it*, tiro. Iohepiva tiharo, Kotiva ti kahaqimanta tinta vakaukavara ti qoraiqama timitora tauruke, tenta karapuhiqi vukai enta variavaunaravata tauru kauro, tivakero  
\v 52 Iohepiva nai maaqu vira naantiara vatatora autu nteharo \it Efaraimurave – Vainti Timirave\it*, tiro.  
\p Iohepiva tiharo, Te ˻Isipini˼ vaiha nora maaraqi variavauraro Kotiva vainti taaraqanta ti timivo, tura.   
\p
\v 53 Ho Isipini koqe ihi 7navu taiqovaro  
\v 54 Iohepiva tuntema kero, karara aavoqu ihiva 7navu qovaraiqireva hoqarama tora. Mintuvaro ekaa vo vataini vo vataini kara kia vauvaro Isipi vatainiqai karavano vaura.   
\p
\v 55 Karara aavoqu entava anintomanta Isipi vatanaaka Pero vaiintiara tiha, Mpo, kara tinavu timiane, tuvaro Pero vaiintivano vikara tiharo, Ne Iohepiva vainaini oruntema, viva tinante iate, tura.   
\p
\v 56 Ho karara aavoquva ekaa Isipini vi anuvaro Iohepiva vo naavuqi vo naavuqi kara qantu vuru vatora oru qenti qantuakero monu vareharo vi vatanaaka kara nimi vaura. Karara aavoquva ekaa Isipini qovaraiquvaro tiro, Iohepiva minti vaura.  
\v 57 Vo vataini vo vatainivata kia kara vaumanta vo vatanaa vo vatanaaka Isipini Iohepiva vaunaini kara varareka ani vaura.   
\s2 Iohepira vakaukavara kara varareka Isipini anura  
\c 42  
\p
\v 1 Kenaani vatainivata kia kara vauvaro Iekopiva iruvaro Isipini kara vauvaro viva nai maaqunavuara tiharo, Ne qumina maini vaiha nai tave nai tave iha vaivorave.  
\v 2 Isipini kara vaivo tiamanta irunarave. Nenavu mini otunte monu aqukehama kara vara viri tinavu timiqe tenavu kara vira nehama kia qutu viraiti, qaqi variqi vuare, tiro.   
\p
\v 3 Iekopiva minti tivakero Iohepira vakaukavara 10navu nititomanta vika kara koqaa ireka Isipini vura.  
\v 4 Vika vire uvaro Iekopiva kia Benaminira Iohepira qata atitaraitiro tiharo, Viravata atitaariraro vo haikavano vira qoraiqama amitaantorave, tura.  
\v 5 Kenaanini karara aavoqu entava anintomantara ti, vokukavata Iekopira maaqunavu hampata kara koqaa ireka Isipini vura.   
\p
\v 6 Ho Iohepiva ekaa Isipiqaa raqiki vauva vaiharo vo vataihainaa vo vataihainaaka monu vareharo vika kara nimi vaumanta, Iohepira vakaukavaravata viva vaunaini orunte vira avuqaa hiqirivi kankakaavuvi vaiha nái viri vataini ke vauvaro  
\v 7 Iohepiva nai vakaukavara vika viraaqama kero tavero, viva kia vika viraaqamakero tavaantemakero, vikara tamoqaraiqama kero irero tiharo, Ne taihai aniakave? tumanta vika tiha, Tenavu Kenaanihai kara koqaa irera anuraukave, ti.   
\p
\v 8 Vika minti tivake kia Iohepira viraaqamake tavaraiti vauvaro, Iohepivaqai nai vakaukavara viraaqama kero tavora.  
\v 9 Vika kankakaavuvi vauvaro Iohepiva haaru nai taira tavora iritero vikara tiharo, Aqao, nenavu vo haika ampeqamake tavareka aniakave. Nenavu maini aninte tenavu kia koqemake maimaraara raqikiainara tavareka aniakave, tiro.   
\p
\v 10 Iohepiva minti tumanta vika tiha, Nora vaiintio, tenavu kia mintirera anuraukavauve. Tenavu ai kaiqa vaiintinavu vaiha kara koqaa irera anuraukave.  
\v 11 Tenavu vairera, qata vakaukavara vauraro tinavu qova vohaiqavanoma vaivo. Kia tenavu maa vatanaaka ampeqirera anuraukavauve. Tenavu quqaa uvaqai tura vaiintikama anuro, ti.   
\p
\v 12 Vika minti tuvaro Iohepiva tiharo, Nenavu unahaama tiavo. Nenavu maini aninte tenavu kia koqemake maimaraara raqikiainara tavareka aniakave, tiro.   
\p
\v 13 Iohepiva minti tumanta vika tiha, Tenavu tota vairera, qata vakaukavara 12navu vauraro tinavu qova vohaiqavano Kenaanini vaivo. Tinavu qata vovano qutu vuvaro tinavu qata vitihainaava tinavu qokantiro vaivo, ti.   
\p
\v 14 Vika minti tuvaro Iohepiva aqao tiro, Te vaaka tunarave. Ne maini ampeqireka aniakave.  
\v 15 Ho te maantimake ni avateha tavarerave. Te tenta kauqu aiqiqaa aqukeha Pero vaiinti autuqaa mintima turo: Ninavu qatavano kia maini anirera, nenavu kiama ho maihai vivarave.   
\p
\v 16 Ninavuqihairo vovano oru ni qata vita varero maini aniarire. Viva vira vitareva viraqe te ni hininavu karapuhiqama taari nenavu maini vaiqe te ni uvara quqaave unave tiare. Te tavaariraro ni uva una uva vairera, te niara maini ampeqireka aniakave tirerave, tiro.  
\v 17 Iohepiva minti tivakero taaramo enta vika karapuhiqi komanta vaura.   
\p
\v 18 Vika karapuhiqi taaramo enta vauvaro Iohepiva anintero vikara tiharo, Ho te Kotira aatu qeteha vauraukama vauro. Te vo uva tiari ne vi uvara irivera, te ni vehakuma nimitarerave.   
\p
\v 19 Ne quqaa uva ti varia vaiintika vaivera, niqihairo vovano karapuhi maaqi vaira ne hininavu anirante kara vare vuru nenta navunaaka narara vaika nimi,  
\v 20 viraqaahai nenta qata vita vare te iainanaini viri kaiqe tavaare. Te vira tave, niara quqaa uva ti variakave tivakehama ni vehakuma nimitaare, tumanta vika eo tenavu mintirerave tura.   
\p
\v 21-23 Iohepiva Isipi vatanaaka uvaqihairo ti vauvaro vovano vira uva tuqantaakero vira vakaukavara tiva nimi vaumantara ti, vika Iohepirara vo vatanaava vaiharo kia tinavu uva ho irianarove tivake, vika nái uvaqihai nai tiva ami nai tiva ami iha tiha, Oho, haaru tenavu tentanavu qata vo qoraiqama amitaunara kaara Kotiva vate tinavuqaa nora maara vataivo. Haaru tinavu qatavano iqi rateharo tinavuara kia mintiate timanta tenavu kia vira uva iriraiti, kia vira aaqurihama amitaunarave. Vira kaara vate nora maaravano tinavuqaa qovarama vivo, ti.  
\p Vika hininavu minti tuvaro Rubeniva tiharo, Oho, vi entara te niara tiha, Kia vira qoraiqama amitaate, turamanta ne ti uva iriataara vaimanta kia iriarave. Ne vira arukaara kaarama vate tinavuqaa nora maara vaivo, tiro. Minti tumanta vika Iohepirara kiama tinavu uva ho irianarove tuvarovata, Iohepiva vika tu uvara ekaa irura.   
\p
\v 24 Iohepiva vika uva iruvaro vira muntukavano qoraiquvaro viva tuqantaaviro uve iqi ratakovaro, vira auntavano ho uva tiarirava vauvaro viva qaiqaa tuqantaa viro kauqu aave vateharo nai kaiqa vaiintinavuara tiharo, Vi vaiintira karapuhiqi kaate, tumanta vika Simionira vikaqihai rumpa vare muntu karapuhiqi kora.   
\p
\v 25 Mintuvaro Iohepiva nai kaiqa vaiintinavu evaara tiva nimiro tiharo, Ne kara vare vika utaqi mpiqa nimite, vika monu nái utaqi qaiqaa ntuva nimitaate. Vika aaraini viha kara neravata ntuva nimitaate, tiro. Minti tumanta vira kaiqa vaiintinavu Iohepiva tuntemake, kara ntuva nimitora.   
\s2 Iohepira vakaukavara nái maaqaini anirante vura  
\m
\v 26 Iohepira vakaukavara kara ntuvato utara vara vaari nái donki tauvaqaqaa rumpate nái maaqaini vireka vurama.  
\v 27 Vika aaraini vuvaro entama vumanta kaiqe maini vaitaare tivake mini vauvaro, vovano nai utaqihairo kara oqikero nai donki amiare tivakero tavovaro viva karara aquko monuva nai uta noqaa qaqi vaura.   
\p
\v 28 Viraqi vauvaro viva nai qata vakaukavara naarama kero tiharo, Ho tavaate. Te karara aqu kaura monuva tinta utaqi qaqima vaivo, tiro. Minti tumanta vika voqamake naatu itomanta qeteha aiqu kauqu ntiri ntiri iha tiha, Oho, Kotiva tinavuara nantiharoe mintivo? ti.   
\p
\v 29 Vika minti tivake oru vi, nái qova vaunaini Kenaanini orunte nái nu vakaakara Iekopira tiva ami tiha,  
\v 30 Isipiqaa raqiki vai vaiintiva tinavuara tamoqaraiqama kero tiharo, Ne Isipi vatanaaka ampeqireka aniakave, tirave.  
\v 31 Viva minti timanta tenavu tiha, Aqao, kia tenavu Isipi vatanaaka ampeqirera anuraukavauve. Tenavu quqaa uvaqai tura vaiintika anuraukave.  
\v 32 Tenavu qata vakaukavara 12navu vauraro tinavu qova vohaiqavano vaivo. Tinavu qata vovano qutu vurave. Tinavu qata vo, vitihainaava qaqi tinavu qokantiro Kenaaninima vaivo, turaro  
\v 33 vi vaiintiva tiharo, Ne quqaa uva ti variaka vaivera, niqihai vonku maini karapuhiqi ke, ne hininavu anirante kara vare vuru nenta navunaaka narara vaika nimi,  
\v 34 viraqaahai nenta qata vira vita vare te iainanaini viri kaiqe te vira tavaare.  
\p Ho te vira tave, viraqaahai niara quqaa uva ti varia vaiintikave tivakeha, niara kia maini ampeqireka aniakave tirarave. Minti tivakema te ni qata vakaara vo kuvantuke ninta nimiari ne homa maini monu aqukeha kara varevarave, tirave. Isipiqaa raqiki vai vaiintiva tinavuara minti tirave, ti.   
\p
\v 35 Minti tivake vika nái kara ntuvato utara urequke tavovaro vika karara aquko monuva vo uta vo utaqi qaqi vaumanta vika nái qora vatamake voqamake qeteha vaura.   
\p
\v 36 Vika qova Iekopiva tiharo, Oho, ninavu okaraqaa ti vaintivara taiqama vivarave. Mpo, Iohepiva qutu vurave. Simioniva kiama vaivo. Ne Benaminiravata mini vita vuru kareka auti variavo. Oho, vo maara vo maaravano tiqaa qovaraiqi vaivo, tiro.   
\p
\v 37 Minti tuvaro Rubeniva nai qorara tiharo, Benaminira ti timiraqe tevano viraqaa raqikiqi vima, qaiqaa nina vita viri amiare. Te kia orurante nina vita viri amiarera, are homa ti maaqutanta aru kenarave, tiro.   
\p
\v 38 Minti tuvaro Iekopiva aqao tiro, Kia te tenta maaqu vitihainaara ai amiarirara vite vinarave. Vira vakaava qutu vuvaro vivaqaima qaqi vaivo. Ne vira vita vare vivaro qora haikavano viraqaa qovaraiqirera, vira kaara ti muntuka qoraiqirava ti erera kauki vatauka aruma kaanarove. Kiama ho ne vira vite vivarave, tiro.   
\c 43  
\s1 Vika Isipini qaiqaa anirante vurama  
\p
\v 1 Iekopiva minti tuvaro karara aavoqu entava qaqiqai variqiro vumanta  
\v 2 vika Isipihai vare anu karara nama taiqa kovaro vika qova vikara tiharo, Ne anirante oru qaiqaa kara koqaama keha, inaara kara voqavata vare aniate, tiro.   
\p
\v 3 Minti tuvaro Iutaava aqao tiro, Tenavu ai tiva amunarave. Isipiqaa raqiki vai vaiintiva tinavu titiharo minti tirave: Ne kia nenta qata vo vite aniqe te vira tavaarera, ne kia ho te iainanaini qaiqaa ani kara varevarave, tirave.  
\v 4 Are Benaminiravata tinavu hampata kairaqe tenavu vira vataake Isipini kara vararera vuare.  
\v 5 Nora vaiintivano minti tirave: Ni qata vovano kia ni hampata anirera, ne kia te iainanaini ho anivarave tirave. Are kia vira atitairera, tenavuvata kia ho mini virarave, tiro.   
\p
\v 6 Minti tuvaro Iekopiva vira vo autu Isareriva tiharo, Ne vi vaiintira nenta qatara kia tiva amiataarave. Oho, ne minti tiara kaara tiqi nora maarama qovaraiqivo, tiro.   
\p
\v 7 Minti tumanta vika tiha, Aqao, vi vaiintiva vo uva vo uvara tintanavuvata, tinavu hampata vaukaravata irairave. Viva tiharo, Ni qova qaqie vaivo? Ni qata vovano vairove? tirave. Minti tivera, tenavu vi uvara vi uvara nai tiva amunarave. Tenavu nai tiva amiha kia tenavu viva nenta qata maini vite aniate tiaina uvara iriraiti, qaqi ti vauraro viva naivano vi uvara tirave, ti.   
\p
\v 8 Vika minti tuvaro vikaqihairo Iutaava nai qora Isarerirara tiharo, Are vi vaintira ti vataakera atitairaqe tenavu vaaka vuare. Tenavu kia vaaka vuarera, tinavu vainti nahentivata arevata qutivarave.  
\v 9 Tevano vi vaintiraqaa koqemake raqikiariraro kia qora haikavano viraqaa qovaraiqiarire. Te vira kia nina qaiqaa vita viri amiarera, vira kaara vi uvava tiqaa ekaa entama varianarove.  
\v 10 Tenavu vaaka karara vuataarave. Tenavu vaaka vuraitirio, homa taara tataa oru vi orurante anuraitirio, tiro.   
\p
\v 11 Iutaava kempukaiqama kero minti tuvaro vika qova tiharo, Ne mini quqaa vireka ivera, ne maihai koqe airaira vare vuru vi vaiintira amivaro viva niara quahaarire. Koqe vahaverave, \it hani\it*ve, karaqaa aataataarave, \it pinaati\it* voqaarave, vi haikara vi haikara vare vuru amiate.  
\v 12 Ninta utaqi ntuvataa monura nai qaiqaa vuru amiha, vo monuvata viraqaa tomaqake amiate. Vovano qumimaqa iharoe ni utaqi vi monura ntuva tairave?  
\v 13 Nenta qatavata vita vare vaaka vuate.  
\v 14 Ne vi vaiintira avuqaa oru vaivaro Kotiva ekaa kempuka vataava ni aaqurihama nimitairaro vi vaiintiva ni qata vakaa vovata Benaminiravata qaqi kaira ho ne vitanta ntita vare orurante aniate. Oho, ti vaintivara taiqavi kia vaivera, vika taiqama vivarave, tiro.   
\p
\v 15 Minti tumanta vika vira ami airairara vare, monuvata taara tataa vare, ho Benaminiravata vita vare vaaka Isipini Iohepiva vaunaini oruntora.   
\p
\v 16 Oruntovaro Iohepiva Benaminira tavero nai naavuqaa raqiku vaiintirara tiharo, Are maa vaiintinavuka ntita varera ti naavuqi vuru kera, memeraa vo arukera unta tairamanta vi vaiintinavuka ikaraqaa ti hampata kara naate, tuvaro  
\v 17 vira kaiqa vaiintivano Iohepiva tuntema kero, vira vakaukavara Iohepira naavuqi ntita vuru kora.   
\p
\v 18 Vika ntita vuru Iohepira naavuqi kora kaara vika naatu itomanta tiha, Oho, tota tinavu utaqi monu ntuvataara kaarae viva tinavu maaqi vuru kaivo? Viva tinavu ravaaqavu kero rumpatero, tinavu donkivata varero, tinavuara ne ti qumina kaiqa vaiinti variate tianarove, ti.   
\p
\v 19 Vika minti tivake oru naavu qentiana vaiha Iohepira kaiqa vaiintiara tiha,  
\v 20 Nora vaiintio, tota hoqare tenavu maihai kara vare tentanavu maaqaini anirante  
\v 21 aaraini vuraro entama vimanta aarana vaitarera iha tavauraro tenavu karara aqu kauna monura tintanavu utaqi qaqi ntuva taava vairave. Vovano tinavuara muara varaavo tiantorave ti, tenavu qaiqaa vi monura vare anuro.  
\v 22 Tenavu vo monuvata viraqaa tomaqake kara vararera qaiqaa vare anuro. Nai tavave tinavu utaqi monu vira ntuvatairave? ti.   
\p
\v 23 Vika minti tuvaro Iohepira kaiqa vaiintivano tiharo, Hove, kia qetaate. Nivata ni qora Variqavano, vivama vi monura ninavu utaqi ntuvatairave. Tema tota vi entara ni monu varaunarave, tivakero viva oru Simionira karapuhiqihairo kuvantukero vika vaunaini viri kora.   
\p
\v 24 Mintima kero Iohepira kaiqa vaiintivano vika ntita vuru Iohepira naavuqi kero, vikara nái aiqu hiqaate tiro, namari kaqa nimiro, vika donkivata kara nimiro,  
\v 25 vikara tiharo, Ne ikaraqaa Iohepira vataake kara nevarave, tumantara ti, vika Iohepira amireka vare anu haikara qeramake vatora.   
\p
\v 26 Qerama vate vahaaqaini vauvaro Iohepiva vihairo nai naavuqi oruntomanta vira qata vakaukavara nái vare anu haikara vare, naavuqi oriqete Iohepira amiha vataini kankakaamavi vaiha nái viri vataini keha vaura.  
\v 27 Mintimake Iohepira avuqaa vauvaro Iohepiva vika irero, Nenavu hoe variavo? tivakero viva qaiqaa vika irero tiharo, Ho ni qova naampaiqama vivo tiava vo? Viva qaqie vaivo? tiro.   
\p
\v 28 Minti tumanta vika tiha, Ai kaiqa vaiinti tinavu qova, viva qaqi vaiharo homa vaivo, tivake vika qaiqaa kankakaamavi nái viri vataini keha vaura.   
\p
\v 29 Vika mintimake Iohepira avuqaa vauvaro Iohepiva vika aitutumaqiro viharo nai nora maaqu, Benaminira tavero vika irero tiharo, Ne nenta qata vitihainaarave tiava, maa vivae vaivo? tivakero Iohepiva Benaminirara tiharo, Ti maaquo, Kotiva ai koqema amitaarire turo, tivakero  
\v 30 nai qata qaiqaa tavorara tiro, Iohepiva iqi rataarirava aumaiquvaro viraqihairo viva kantero oru vo \it rumu\it*qi nariaraa vaiharo nai qatara iqi ratora.   
\p
\v 31 Nai qatara iqi rata kero viva nai viriqi auquru nunka kero, anirantero nai qata vakaukavara vauraqi oru vaiharo nai kaiqa vaiintinavuara tiharo, Ho kara raaquate, tiro.   
\p
\v 32 Minti tivakero Iohepiva vo taintaqaa nariaraa oquvi vaumanta, Iohepira kaiqa vaiintinavu kara raaquke Iohepira ami, Iohepira qata vakaukavara vo taintaqaa oquvi vauka kara raaquke nimi, Isipi vaiinti vonavu vika nariaraa vo taintaqaa oquvi vaukavata kara raaquke nimura. Isipi vatanaaka tiha, Tenavu Hiparu vatanaa hampata kara naarorave ti, vika nariaraa vo taintaqaa kara ne vaura.   
\p
\v 33 Iohepira qata vakaukavara kara nareka uvaro Iohepiva vika rairakero mini mini oquvi vaiha kara naate tumanta, vika oquvi vaiha tavovaro vika vakaara avuhainaaraqaahairo oquviro viro, muntu vitihainaaraqaa kora. Iohepiva mintimakero vika raira komanta vika tave, voqamake aato tara iha tiha, Nantiakeroe viva tinavu noka tinavu vatataa okarara irirave? ti.   
\p
\v 34 Vika minti tivake oquvi vaumanta Iohepira kaiqa vaiintinavu Iohepira taintaqaahai kara vare muntu vika nimiha, Benaminira amireka anomake amitora. Benaminira mintimake amumanta vika ekaa karavata namarivata namake quahe vaura.   
\c 44  
\s1 Iohepiva qaiqaa vika avateharo tavora  
\p
\v 1 Vika kara novaro viraqaahairo Iohepiva nai kaiqa vaiinti naavuqaa raqikura tiva amiro tiharo, Kara varera vika utaqi ntuva mpiqakera nimitera, nái vare ani monuravata nái utaqi qaqi ntuva nimitaane.  
\v 2 Mintima kera oru ti \it silvaa kaapu\it* koqera varera muntu vika qata vitihainaara utaqi nái monu vataakera ntuva amitaane, tiro. Minti tuvaro viva Iohepiva tunte ura.   
\p
\v 3 Ho vira qararaa vaaka toqaqi vika nititomanta Iohepira qata vakaukavara nái donki hampata nái maaqaini vireka vurama.   
\p
\v 4 Vika kia niaraiqamake aaraini vuvaro Iohepiva nai naavuqaa raqiku vaiintirara tiharo, Kantera vi vaiintinavuka avataqira vuane. Vika aaqanto oruntera vikara mintima tiane: Ti nora vaiintivano ni koqema nimitaimanta ne nantihae nai qoraiqama amitaavo?  
\v 5 Ne nantihae ti nora vaiinti \it kaapu\it* koqera muara vare aniavo? Viva vi \it kaapu\it*raqihairo namari ne vairave. Viva vi \it kaapu\it*raqohairo naantiara qovaraiqiaina haikara tave vairave. Ne mintihama qora kaiqama varaavo, tiane, tiro.   
\p
\v 6 Iohepiva minti tivakero vira atitovaro vira kaiqa vaiintivano kantero vika oru ntitakero vi uvara tumanta  
\v 7 vika aqao ti, Nantiharae are tinavuara minti tiaro? Tenavu kiama vira \it kaapu\it* muara vare anuro.  
\v 8 Tota tenavu Kenaanini orunte, tentanavu utaqihai monu ranta kaavaunara, vi monura qaqi nai amunarave. Tenavu minturaukara ti, kiama ai nora vaiinti naavuqihai vo haikavata muara varaainarave.  
\v 9 Are rantaqira vihara tavairaro tinavuqihairo vo vaiinti utaqi vi \it kaapu\it*va vairera, vi vaiintira arukera tinavuvata rumpa tairaqe tenavu ai nora vaiinti vira qumina kaiqa vaiinti variare, ti.   
\p
\v 10 Vika minti tuvaro Iohepira kaiqa vaiintivano tiharo, Hove. \it Kaapu\it* muara varero anina vaiintira, viraqaima te rumpa kararave. Ne hininavu homa nenta maaqaini qaqi vivarave, tumanta  
\v 11 vika ekaa nái uta vataini vaavi ke, no rumpatora qantuke vatovaro  
\v 12 Iohepira kaiqa vaiintivano avuni vika vakaara utaqihairo aitutumaqiro viro, muntu vitihainaaraqaa kora. Viva vika qata Benaminira vitihainaara utaqihairo \it kaapu\it* vira ranta kora.   
\p
\v 13 Vika tavovaro nái qata utaqi \it kaapu\it*vano vaumanta vika nái utavaaqa qunahi qaanahimake, voqamake qeteha nái kara ntuvato utanavura vara vaari nái donkiqaa rumpate, anirante vatukaini vurama.   
\p
\v 14 Iohepiva nai naavuqi qaqi vauvaro Iutaava nai qata vakaukavara hampata orunte vata kanta hiqintivi vauvaro  
\v 15 Iohepiva vikara tiharo, Ne nana okarae ti vara timitaavo? Ne kiae iriavo? Te hepi kaiqa vareha naantiara qovaraiqiaina haikara tave vauraukama vauro, tiro.   
\p
\v 16 Iohepiva minti tuvaro Iutaava tiharo, Oho, tenavu nana uvae tirarave? Nana uvae tenavu tiarirara are vi uvarara quqaave tivakehara tinavuara kia muara varaavo tinarave? Tenavu vaaqu kaiqa varaunara kaara Kotiva tinavu qora kaiqa qovarama kaivaro qoqaa vaivo. Ho tenavu maa entaraqaahai are rumpatena vaiintikama vairarave. Vira utaqihai \it kaapu\it* rantakaa vaiintiva vivavata, tenavu vira vakaukavaravata, ai qumina kaiqa vaiinti vairerave, tiro.   
\p
\v 17 Iutaava minti tuvaro Iohepiva aqao tiro, Kia te ni ekaa rumpa karaiti, vira utaqi ti \it kaapu\it* rantakaa vaiintira, viraqai rumpa taariraro viva maini vaiharo ti qumina kaiqa vaiinti variarire. Ne hini kiaka homa nenta qova vainaini qaqi vivarave, tiro.   
\p
\v 18 Iohepiva minti tuvaro Iutaava Iohepira aumanto oruntero virara tiharo, Mpo, nora vaiintio, kairaqe te vo uva ai tiva amiare. Te minti tiarirara are nora autu vataava Pero vaiinti voqaava variarava kia ti titiane.  
\v 19 Are tota tinavuara tihara, Ni qova qaqie vaivo? Ni qata vovano vairove? tiaramanta  
\v 20 tenavu tiha, Tinavu qova naampaiqama viro qaqima vaivo. Viva naampaiqama viva vaiharo qorainti vainti vo vatatairave. Vira nova vitanta vatatairaqihairo vira vakaava qutu vuvaro vira qatavanoqai qaqi vaivaro vira qora muntukavano virara voqama kero vairave.   
\p
\v 21 Tenavu vi uvara ai tiva amurara are tihara, Vi vaintira vita vare aniqe tevata vira tavaare, tiaramanta  
\v 22 tenavu ariara tiha, Nora vaiintio, vi vaintiva kia ho nai qora mini kero anianarove. Viva nai qora mini kero anirera, vira qova vaakama qutu vuanarove, tunarave.  
\v 23 Tenavu minti turara are tinavuara tihara, Ne kia nenta qata vira vita vare anivera, ne kia ho qaiqaa te iainanaini tuvu kara varevarave, tiaramanta  
\v 24 tenavu qaiqaa tentanavu qova vainaini orunte are tiana uvara vira tiva amuraro  
\v 25 viva tiharo, Anirante qaiqaa oru kara varaate timanta  
\v 26 tenavu virara aqao ti, Kia tenavu tentanavu qata vita vare vuarera, tenavu kia ho vi vaiintiva vainanaini qaiqaa virerave. Tinavu qatavano kia virera, tenavuvata kiama virerave, tunarave.   
\p
\v 27 Tenavu minti turaro tinavu qova tinavuara tiharo, Ne iriarave. Ti naata vovano qorainti vainti taaraqanta vata timitairave.  
\v 28 Vitantaqihairo vovano tiqaahairo ekaara viro, kia qaiqaa orurantero anumanta te virara oho, qaakau vairivano vira arukero ruqeqaama kaivo tivake kia vira qaiqaavata tavaunarave.  
\v 29 Ne maa vaintiravata vita vare vivaro qora haikavano viraqaa qovaraiqirera, vira kaara ti muntuka qoraiqirava ti erera kauki vatauka aruma kaanarove, tirave.   
\p
\v 30-31 Tinavu qova minti tirara ti, te kia vira maaqu vitihainaara vita vare qaiqaa anirante vuariraro ti qova tavairaro viva kia ti hampata vairera, viva vaakama qutu vuanarove. Vira maaqu vitihainaava qaqi vairara tiro, tinavu qova qaqi vaivo. Vira maaquvano qutu viraro vira qovavata kia qaqi vairaitiro, qutuma vuanarove. Tenavu kia vi vaintira vita vare vuarera, vira muntukavano qoraiqirava vira erera kauki vataara aruma kaanarove.  
\v 32 Te tenta qorara minti tunarave: Tevano viraqaa raqikiariraro kia qora haikavano viraqaa qovaraiqiarire. Te vira kia nina qaiqaa vita viri amiarera, vi uvava tiqaa ekaa entama varianarove, tunarave. Te tenta qorara minti tunarave.   
\p
\v 33 Mpo, nora vaiintio, virara iriharama tiqai rumpa tairaqe te tenta qata vira vatuka vare, maini ai qumina kaiqa vaiinti variariraro ti qata viva nai vakaukavara hampata qaqi vuarire.  
\v 34 Te kia vira vita vare vuarera, nantiakee te tenta qova vainaini ho virarave? Mpo, kia ti tititairaqe te tenta qova vainaini orunte vira muntukavano nai maaquara qoraiqinara tavaare, tiro. Iutaava minti tura.   
\c 45  
\s1 Iohepiva nai okara qovarama kora  
\p
\v 1 Iutaava minti tuvaro Iohepira muntukavano voqama kero qoraiquvaro vaiharo tavovaro nai kaiqa vaiintinavu nivuqaa iqi rataarirava aumaiquvaro viva ekaa vikara tiharo, Ne ekaa maaqihai vevante vuate, tumanta ekaa vevante vuvaro Iohepivaqai nai qata vakaukavara hampata vaiharo nai okarara vika tiva nimura.   
\p
\v 2 Iohepiva tiva nimiharo voqama kero iqi rate vaumanta Isipi vatanaaka viva iqi rate vaura irumanta ekaa Pero vaiinti naavuqi kaiqa vare vaukavata Iohepiva iqi rate vaura irura.   
\p
\v 3 Iohepiva nai qata vakaukavarara tiharo, Te maa Iohepikave. Ti qova qaqie vaivo? tiro. Minti tumanta vira vakaukavara vi uvara iruvaro voqamake naatu itomantara ti, vika uva tiva kia vaura.   
\p
\v 4 Mintuvaro Iohepiva vikara vainto aniate tumanta vika vainto anuvaro Iohepiva tiharo, Te ni qata Iohepikama vauro. Ne vo vatanaakaqi ti monuara keha varomanta vika ti tivita vare Isipi maini viri korave.  
\v 5 Ho vate ne kia ti aatu qetaraiti, kia ne nentara airi avu aato utiha tiha, Kia tenavu mintiataarave tiate. Kotiva airi vaiinti nahentiara kia qutu viraiti qaqi variate tiro, viva ti naane ni nivuni vara komanta te aniavaunarave.  
\v 6 Karara aavoqia ihiva taaraqanta aitaraivaro, 5 ihinavu qaqima vaivo. Kauquru ihiara vaiinti nahenti kiama ho kara utuke qantuke varevarave.   
\p
\v 7 Ho Kotiva nivata ni vaintivaravata ruaruama nimitaari kia qutu viraiti qaqi variqi vuate tiro, viva ti naane maini tititairave.  
\v 8 Mintirara ti, te kia niara ti tititaamantama anunarave tiraiti, te Kotiva ti varakaimanta maini anunarave turo. Kotiva ti varakaiva vivama ti noraiqama kaimanta te Pero vaiinti vira kaiqa vaiinti avuniqamake vaiha, ekaa Isipi vataqaa raqiki vauro.   
\p
\v 9 Ne vaaka anirante vuru ti qora tiva amiha mintima tiate: Ai maaqu Iohepiva ariara mintima tivo. Kotiva ti noraiqama kaimanta te ekaa Isipi vataqaa raqiki vauro. Are kia mini varikera aniraitira, vaakama te unanaini aniane.  
\v 10 Are homa Isipi maini ani vaihara vata vo Gosenini vainarave. Vi vatava ti aumantoma vaivo. Are, nena vaintivarave, nena naintivarave, nena sipisipive, memeraave, purumakauve, nena airaira vataanarave, ekaa vi haikara vi haikara katu varera maini ani vairaqe  
\v 11 te ariqaa raqikiare. Karara aavoqi ihiva 5navu qaqima vaivo. Are kia maini anirera, arevata ai hampata variakavata vehiqama vivorave. Mintima ti qora tiva amiate, tiro.   
\p
\v 12 Iohepiva minti tivakero qaiqaa nai vakaukavarara tiharo, Nevata ti qata Benaminivavata ti tave variamanta te quqaa Iohepikama vauro.  
\v 13 Pero vaiintivano ti noraiqama kairaravata, ne ekaa haika maini Isipini vaiha tavaaravata, vuru ti qora tiva amiate. Viraqaahaima vira vaaka vita vare maini aniate, tiro.   
\p
\v 14 Iohepiva minti tivakero oru nai qata Benaminira kukuqama amiteharo iqi rate vauvaro Benaminivavata nai vakaara Iohepirara iqi rata amite vaura.  
\v 15 Mintima kero Iohepiva nai vakaukavara vohaiqa vohaiqa moqakeharo kukuqama nimitora. Mintumanta vira naantiara Iohepira vakaukavara vira vataake uva ti vaura.   
\p
\v 16 Mintuvaro Iohepira qata vakaukavara aninto vakaakava avuhainaa naavuqi vumanta Pero vaiintivano nai nora vaiintinavu vataakero vi uvara iri quaheha vaura.   
\p
\v 17 Pero vaiintivano Iohepirara tiharo, Nena qata vakaukavara mintima tiva nimiane: Ne nenta donkiqaa kara vara vaari rumpa vare anirante Kenaanini oruntema  
\v 18 nenta qorave, nenta vainti nahentive, ntita vare orurante maini ani vaiqe te koqe vata vo ni nimiari ne viraqaa koqemake variate, tiane.   
\p
\v 19 Minti tivakera qaiqaa maa uvaravata vika tiva nimiane: Ne maihai ohinavuvata ohi vekanavuvata vare vuru kaimanta ni vainti nahentivata ni qovavata viraqi vaarinte vaiha ho aniate.  
\v 20 Nenta hini airaira mini kerara kiama noraiqaake iriate. Maini Isipini koqe airaira vai haikava ni airairama varianarove tiane, tiro.   
\p
\v 21 Pero vaiintivano tuntema kero Iohepiva nai qata vakaukavara ohinavuvata ohi vekanavuvata nimumanta vika anirante vurama. Vika vire uvaro Iohepiva vika aaraini viha ne kararavata nimiro,  
\v 22 viva vika vohaiqa vohaiqa qaraaka utavaaqavata nimiro. Mintiharovata, Benaminira 300 \it silvaa\it* monuvata qaraaka utavaaqa 5navu vatama kero amura.   
\p
\v 23 Maa haikara Iohepiva nai qora amitora: Isipihainaa koqe airaira, vo airaira vo airaira vara vaari qora donki 10navuqaa rumpa tero, mparetive, vo kara vo karave, vira qova aaraini aniharo naainara nahe donki 10navuqaa rumpa amitora.   
\p
\v 24 Mintima kero Iohepiva nai qata vakaukavara nititomanta vire uvaro viva vikara tiharo, Ne aaraini viha kiama nai ati nai ati iate, tivakero vika nititomanta vurama.   
\p
\v 25 Nititomanta Iohepira qata vakaukavara Isipi mini ke Kenaanini nái qova vaunaini orunte  
\v 26 vira tiva ami tiha, Iohepiva qaqima vaivo. Viva Isipini vaiharo ekaa vi vataraqaa raqikiharoma vaivo, ti. Vika minti tuvaro Iekopiva voqamakero rantuma viro kia vika uvara quqaave tiraitiro vaumanta,  
\v 27 viraqaahai vika Iohepiva ekaa uva vika tiva nimura nái qora Iekopira tiva amuvaro viva ohi vekanavu Iohepiva varakora tavero, viraqaahairo vira muntukavano koqe uvaro viva quahakero  
\v 28 tiharo, Ne quqaama tiavo. Ti maaquvano Iohepiva qaqima vaivo. Kaiqe te qaqi variainanto vira tave, viraqaahai te qutuare, tiro.   
\c 46  
\s1 Iekopiva Isipini katu varero vura  
\p
\v 1 Iekopiva minti tivakero viva ekaa nai u haikara katu varero Isipiniara vura. Viva aaraini viharo Besebaini oruntero nai qora Aisaakira Variqara \it ofaa\it* vo iha quara amitora.   
\p
\v 2 Mintimakero entaqi Iekopiva vaiteharo taira tave vauvaro Kotiva vira aarero tiharo, Iekopio, Iekopio, tuvaro Iekopiva tiharo, Vo, te mainima vauro, tuvaro  
\v 3 Kotiva virara tiharo, Te Kotikave. Te ai qora Variqavanoma vauro. Are Isipini vinarara kia qeta raitira, qaqi mini vuane. Are Isipini oru vairaqe te are kuvuarama terauka airiqama kaari vika nora vatanaakama vaivarave.  
\v 4 Are Isipini vi vairaqe te ai vataake mini virerave. Naantiara te Isipihai are kuvuarama terauka ntita vare qaiqaa maini vuru karerave. Are qutina entara ai maaqu Iohepiva ai vataakero varianarove, tiro.   
\p
\v 5 Kotiva minti tuvaro Iekopiva Beseba mini kero vura. Vira maaqunavu Pero vaiintivano ohi vekanavu nimura varake, nái naata vaintivata nái qora Iekopiravata, viraqi vika vaarike Isipini vurama.  
\v 6 Vika Kenaanihai varato haikara, sipisipive purumakauve memeraave, voku airairavata varovaro Iekopiva ekaa nai kuvuarama toka hampata Isipini vura.  
\v 7 Iekopiva ekaa nai maaqu raavurave, nai naintinavuve, ntita varero Isipini vura.   
\p
\v 8 Iekopira hampata Isipiniara vu vaiinti nahentika nutu vaireva, maantimama vairo:  
\m Rubeniva (Iekopira maaqu avuhainaara)   
\pi1
\v 9 Rubenira vira maaqunavu: Hanokira, Parura, Hesaronira, Kaamira.   
\m
\v 10 Simioniva  
\pi1 Simionira maaqunavu: Jemuelira, Jaminira, Ohaatira, Jakinira, Sohaara, Saurira. (Kenaani vatanaa nahenti vovano Saurira vatatora.)   
\m
\v 11 Rivaiva  
\pi1 Rivaira maaqunavu: Gesonira, Kohaatira, Meraarira.   
\m
\v 12 Iutaava  
\pi1 Iutaara maaqunavu: Erura, Onaanira, Seraara, Peresira, Siraara. (Eruka Onaanika Kenaanini vaiha qutu vura.) Peresira maaqutanta: Hesaronira, Hamurira.   
\m
\v 13 Isakaava  
\pi1 Isakaara maaqunavu: Toraara, Puvara, Iopura, Simironira.   
\m
\v 14 Sebuluniva  
\pi1 Sebulunira maaqunavu: Seretira, Elonira, Iarerira.   
\p
\v 15 Rubeniva vo, Simioniva vo, Rivaiva vo, Iutaava vo, Isakaava vo, Sebuluniva vo, vinavuka Riaara maaqunavu vauvaro Riaava Mesopotemia vataini vaiharo vinavuka Iekopira vata amitora. Riaava nahenti vainti vovata Dainaara vatatora. (Riaara vaintivata naintivata vaireka, 33navu vaura.)   
\m
\v 16 Gaativa  
\pi1 Gaatira maaqunavu: Sifionira, Hagira, Sunira, Esibonira, Erira, Arodira, Arelira.   
\m
\v 17 Aseva  
\pi1 Asera maaqunavu: Imunaara, Isavaara, Isavira, Beriaara.  
\pi1 Asera raavura: Seraara.  
\pi1 Beriaara maaqutanta: Hebeka, Marakierika.   
\p
\v 18 Vinavuka 16navu Siripaara vaintive naintive vaura. Siripaava Riaara kaiqa nahenti variarire tiro, Labaaniva Siripaara vira amura.   
\m
\v 19 Iohepika Benaminika. Vitanta Iekopira naata Reserira maaqutanta vaura.   
\pi1
\v 20 Iohepira maaqutanta: Manaseka Efaraimuka.  
\pi1 Iohepira naata Asenaativa vi vaintitanta vatatora. Asenaativa Potiperaara raavuravano vauvaro Potiperaava kuariara tinavu variqave tivakeharo vira aare vau vaiintiva Oni vatukaqi vaura.   
\pi1
\v 21 Benaminira maaqunavu: Belaara, Bekera, Asabelira, Geraara, Nemaanira, Ehira, Rosira, Mupimira, Hupimira, Atira.   
\pi1
\v 22 Vi vaintinavuka 14navu Iekopika Reserika vaintive naintive vaura.   
\m
\v 23 Daaniva.  
\pi1 Daanira maaqu Husimira.   
\m
\v 24 Napataariva.  
\pi1 Napataarira maaqunavu: Jaselira, Gunira, Jesera, Siremira.   
\p
\v 25 Vi vaintika 7navu Bilihaara vaintive naintive vaura. Bilihaava Reserira kaiqa nahenti variarire tiro, Labaaniva Bilihaara vira amura.   
\p
\v 26 Iekopira vaintive naintive vira hampata Isipini vuka kaara ntireka, 66navu vaura. (Iekopira maaqunavu naatavara kia kaara ntumanta vikavata Isipini vura.)   
\p
\v 27 Iekopivavata vira vaintive naintive Isipini vukavata, Iohepiravata, Iohepira maaqutanta Isipini vatatokavata, vika vika kaara ntireka, 70navu vaura.   
\s2 Iekopiva nai vainti nahenti hampata Isipini oru ntora  
\m
\v 28 Iekopiva Isipini oru viharo nai maaqu Iutaara atitero tiharo, Are avuni oruntera Iohepira tiraro viva Gosenini ani tinavu tivita kaarire, tivakero Goseni vataini oruntovaro  
\v 29 Iohepiva nai ohi kaari qeramatoraqi vaari ntero nai qora vita kareva Gosenini oru vura.  
\p Iohepiva vika vaunaini oruntero nai qora ravaaqavutero kukuqeharo vukaiqama kero nai qorara iqi rata amitovaro  
\v 30 Iekopiva Iohepirara tiharo, Ho vate te tenta tivuqohai ai tavaurara are qaqi variaramantara ti, te qutirera qeramate vauro, tiro.   
\p
\v 31 Iekopiva minti tuvaro Iohepiva nai qata vakaukavaravata, nai qora vainti nahentinavuvata, tiva nimiro tiharo, Te oru Pero vaiintiara minti tirerave: Ti qata vakaukavarave, ti qora vainti nahentive, Kenaanini variaka vika te unanaini anintaavo.   
\p
\v 32 Vinavuka sipisipive, memeraave, purumakauve vikaqaa raqiki variakave. Vika nái quaravata airairavata katu vare maini anintaavo, tirerave.  
\v 33 Te minti tivake Pero vaiinti tiva amiariraro viraqaahairo viva ni irero tiharo, Ne nana kaiqa vare variakave? tiramanta  
\v 34 ne mintima tiate: Tentanavu qoka aanante, tenavu vaintikaa vaiha sipisipive memeraave vikaqaa raqikiqi vi vauraukave, tiate. Ne minti tivaro Pero vaiintivano niara, Ne homa Gosenini nentaraa vaiha nenta quara vataake variqi vivarave, tianarove, tiro.  
\p Isipi vatanaaka quaraqaa raqiki varia vaiintika hampata kia vohaaraqi vairerave tura kaara Iohepiva minti tura.   
\s2 Iohepira qata vakaukavara Pero vaiinti oru tavora  
\c 47  
\p
\v 1 Iohepiva minti tivakero oruntero Pero vaiintiara tiharo, Ti qovavata ti qata vakaukavaravata Kenaani mini ke, nái quaravata airairavata ekaa varema maini Gosenini anintaavo, tivakero  
\v 2 viraqaahairo nai qata vakaukavaraqihairo 5navu ntitakero Pero vaiinti avuqaa vuru kovaro  
\v 3 Pero vaiintivano vinavuka irero tiharo, Ne nana kaiqa vare variakave? tumanta vinavuka tiha, Tenavu tentanavu qoka aanante quaraqaa raqiki vauraukave, ti.  
\v 4 Minti tivake vinavuka tiha, Kenaani vatainivata kia kara vaivaro tinavu quaravata kara neva kia vaivo. Hoe are tinavu qaqi kairaqe tenavu Gosenini variare? ti.   
\p
\v 5 Vinavuka minti tuvaro Pero vaiinti viva Iohepirara tiharo, Ai qovavata ai qata vakaukavaravata are iananaini aniavo.  
\v 6 Ho Isipi vatavano vika vatavatama varianarove. Are koqe vata vo vika nimira vika nái quara vataake mini variate. Vika kairamanta Gosenini variate. Are tavaira vikaqihai vokiaka purumakauqaa raqiki kaiqara anomake taveka vaivera, vika homa ti purumakauqaavata raqikivarave, tiro.   
\p
\v 7 Minti tuvaro Iohepiva nai qora Iekopira vitero vuru Pero vaiinti avuqaa kovaro Iekopiva vira uva mantama amitovaro  
\v 8 Pero vaiintivano Iekopira irero tiharo, Are nanti nanti ihie vara kaaro? tiro.   
\p
\v 9 Minti tuvaro Iekopiva Pero vaiintiara tiharo, Te maa vataraqaa vona vona variqi niha 130 ihima vara kauro. Ti qovavata ti kaivaqavavata airi ihiara variqi variaka variamanta te kia vika aanante airi ihi vairaiti, te vukaari utuqi viha variqi vunarave, tiro.  
\v 10 Minti tivakero Iekopiva nai kauqu tuahera kero Pero vaiintiara Kotiva ai koqema amitaarire tivakero vira mini kero vurama.   
\p
\v 11 Iohepiva nai qoravata nai qata vakaukavaravata ntita varero Pero vaiintivano tuntema kero, koqe vata vaunaini vika muntu kora. Vi vatava ekaa Isipini vau vatara, vo vata vo vata naatara kero koqe vata vauvaro vi vatava vatuka vo, Ramesesi tataaqa vaura.  
\v 12 Iohepiva vika mini vuru kero nai qoravata, nai qata vakaukavaravata, ekaa vika vainti nahentivata, kara nimumanta vika ho neha mini vaura.   
\s2 Iohepiva kara raira keharo vo vatanaa vo vatanaaka nimura  
\m
\v 13 Vi entara karara aavoquva anomakero ekaa vataini vauvaro Isipinivata Kenaaninivata kia kara vaumanta vi vatanaaka karara antuqa arura kaara kia vika kempuka vaumanta  
\v 14 vika oru Iohepiva vaunaihai monu aqukeha kara koqaamake varovaro Iohepiva vi monura vareharo vuru avuhainaa naavuqi vate vaura.   
\p
\v 15 Isipi vatanaakavata Kenaani vatanaakavata kara vareha nái monu aquqi vivi, vuru taiqa kora. Mintumanta Isipi vatanaaka Iohepiva vaunaini orunte tiha, Mpo, kara qaqi tinavu timiane. Are kia tinavu kara timiraqe tenavu qutu vuarorave. Tinavu monu taiqama vivo. Mpo, qaqi tinavu kahaqiane, ti vaura.   
\p
\v 16 Vika minti ti vauvaro Iohepiva tiharo, Ni monu taiqa virera, nenta quara ti timihama kara varaate, tumanta  
\v 17 vika nái ohive, sipisipive, memeraave, purumakauve, donkive, Iohepira amiha kara vare vaura.   
\p
\v 18 Ho mintiaqi vuvaro vi ihiva aitarovaro vo ihi anintomanta Isipi vatanaaka qaiqaa Iohepiva vaunaini orunte tiha, Nora vaiintio, tenavu maa uvara kukeqa kaarorave. Tinavu monu taiqa vivaro ekaa tinavu quara vairi ariniqama vivo. Mpo, nana haikae ai amiha kara varaainarave? Tintanavu vaatave tintanavu vatave, vi haikavaqaima qaqi vaivo.  
\v 19 Are kia tinavu kara timirera, tenavu qutuma virarave. Mpo, are tinavu kahaqiane. Tenavu tentanavu vata airante taiqa vuarorave. Are kara tinavu timihara tinavuvata, tinavu vatavata, varaane. Tenavu rumpatai vaiintira voqaara vaiha Pero vaiinti kaiqa vara amitaariraro tinavu vatavano virainiqama vuarire. Mpo, karavata kuvukanaavata tinavu timiraqe tenavu kia qutiraiti, qaqi variqi viha utuke namaqi vuare, tura.   
\p
\v 20 Karara aavoqu ihiva qaqi vaumantara ti, Isipi vatanaaka minti tuvaro Iohepiva vika kara nimiharo vika vata varovaro vika vatavano Pero vaiintiniqama vura.  
\v 21 Mintuvaro Iohepiva ekaa Isipi vataihairo ekaa vi vatanaaka koqaama komanta vika Pero vaiinti paanaa kaiqa vara amitoka vaura.   
\p
\v 22 Iohepiva vika vata vareharo viva Isipi vatanaaka variqa kaiqa vara nimite vauka vata kia varora. Pero vaiintivano vika monu nimumanta kara varake ne vaurara ti, vika nái vata qaqi tuatora.   
\p
\v 23 Iohepiva vaiinti nahentiara tiharo, Ho te karaqohai nivata ni vatavata koqaama kauramanta nevata ni vatavanovata Pero vaiintiniqama vuavo. Ho maa kuvukanaara varema vuru vataqi utuate.  
\v 24 Karavano qampiqero mpeqaiqira ne qantu vare rairake, 4navu nenta tuate, vohaiqa Pero vaiinti amiate. Ne vira tuateha namaqi vihama, hini kuvu varake qaiqaa utuqi vuate, tiro.   
\p
\v 25 Iohepiva minti tumanta vi vatanaaka tiha, Nora vaiintio, are kara tinavu timiaravera tenavu kia qutu viraiti, qaqi vauro. Mpo, are tinavu koqema timitera iaro. Tenavu Pero vaiinti paanaa kaiqa vara amitaqi virerave, ti.   
\p
\v 26 Ho Iohepiva Isipi vatanaakara tiharo, Ne kara ututera rairake nenta 4navu tuate vohaiqa Pero vaiinti amiate, tivakero taatauto uvava maa entaravata qaqima vairo. Isipi vatanaaka nái variqa kaiqa vara nimite vauka vikaqai nái vata qaqi tuatovaro vika vatavano kia Pero vaiintini vaura.   
\p
\v 27 Ho Iekopivave vira vo autu Isareriva nai vainti nahenti hampata Isipini Goseni vataini variqiro vi vaura. Vika vato haikava airiqama vumanta vika vaintivaravata airitahaa vaura.   
\p
\v 28 Iekopiva 17 ihinavu Isipini variqiro viro, 147 ihi varakero qutu vura.  
\v 29 Viva qutu vuarira entava aumaiquvaro Isareriva nai maaqu Iohepira aarama kero tiharo, Are nena kauqu aiqiqaa aqukehara nena kauqu hini ti avuntaraqaa vateharama tiriara, Kia ai Isipi vataini quntama tarerave, tiane.  
\v 30 Te qutu vuarirara are Isipiqihaira ti vaata varera vuru ti qoravata ti kaivaqaravata quntama tonaini quntama taane, tuvaro Iohepiva tiharo, Are tianantemake te mintirerave, tiro.   
\p
\v 31 Minti tuvaro vira qova tiharo, Nena kauqu aiqiqaa aqukeharama te quqaa mintirerave tiane, tuvaro Iohepiva te quqaama mintirerave tuvaro viraqaahairo Isareriva nai taintaqaa vaiteharo Kotira autu tuahereharo vaura.   
\s2 Iekopiva Iohepira maaqutanta koqema nimitora  
\c 48  
\p
\v 1 Iekopiva variqiro vuvaro vo enta vovano Iohepira tiva amiro tiharo, Ai qova rovara varaivo, tuvaro Iohepiva nai maaqutanta Manaseravata, Efaraimuravata, ntita varero Iekopiva vaunaini vura.   
\p
\v 2 Mini oruntovaro vovano Iekopira tiva amiro tiharo, Ai maaqu Iohepiva ai tavareva anintaivo, tuvaro Iekopiva vi uvara iriro inaaraiqa kempuka varero nai vaito taintaraqaahairo vaaviarama viro vaiharo  
\v 3 Iohepirara tiharo, Te haaru Kenaanini Lusi vataini variavauraro Kotiva ekaa kempuka vataava ti tivuqaa qovarama viro ti koqema timitareva  
\v 4 tiharo, Te ai koqema amitaarirara are naantiara airi vainti vatatairamanta are kuvuarama terauka airima vaivarave. Are kuvuarama tenaraqaahai vo vatanaa vo vatanaaka qovarama vivarave. Te maa vatara ai amiariraro vi vatava aivata are kuvuarama teraukavata vika vatavanoma variqiro vuanarove turave, tiro.   
\p
\v 5 Iekopiva minti tivakero qaiqaa Iohepirara tiharo, Te kia Isipi maini anuna entara ai naatavano qorainti vainti taaraqanta ai vata amitairave. Te ai maaqu vitantara kia ti naintive tiraiti, te vitantara ti maaqutantave tirerave. Rubenika Simionika ti maaqutanta variantemake, ai maaqutanta Manaseka Efaraimuka ti maaqutantama vaivarave.   
\p
\v 6 Naantiara ai maaqu vonavu qovarama vivera, kia te vikara ti maaquve tiraiti, te vikara ti naintivema tirarave. Naantiara vinavuka nái vakaatantaqaahai vata varevarave.  
\v 7 ˻Ai nova Reseriva kia vainti vonavuvata vataraitiro, vaaka qutuvira kaara te ai maaqutantara minti turo.˼ Haaru tenavu Mesopotemia vataihai Kenaanini aninte, Efaraata vatuka aumanto anuraro ai nova Reseriva qutu vimanta te aara auvahini vira quntama kaunarave, tiro. (Efaraata vatuka autu vo Betarihemi.)   
\p
\v 8 Iekopiva minti tivakero viva Iohepira maaqutanta tavero Iohepira irero tiharo, Maa tatantave? tuvaro  
\v 9 Iohepiva tiharo, Maa ti maaqutantave. Te Isipi maini vauraro Kotiva vitanta ti timirave, tuvaro Iekopiva tiharo, Vitanta ntite aniraqe te vitanta koqema nimitaaina uvara tiva nimiare, tiro.   
\p
\v 10 Iekopiva anoma kero naampaiqama vuvaro vira avuvano kia koqema kero tavovarora tiro, Iohepiva nai maaqutanta vainto ntita vuru kovaro vira qova vitanta moqakero kukuqama nimitora.   
\p
\v 11 Mintima kero Iekopiva Iohepirara tiharo, Ike, te haaru ai viri kia qaiqaa tavaainarave tiavauraro Kotiva ti qaqi kaimanta te ai viri tave, ai maaqutanta virivata tavauro, tiro.   
\p
\v 12 Minti tuvaro Iohepiva oru nai qora auvoqihairo nai maaqutanta ntitero nai qora avuqaa kankakaaviro nai viri vataini kero,  
\v 13 viraqaahairo nai maaqu Manasera avuhainaara vitero Iekopira kauqu tanaraini kero, vira qata Efaraimura Iekopira kauqu kaanaaqaini kora.   
\p
\v 14 Mintuvarovata, Iekopiva nai kauqu tanara tutukero ˻kia vira vakaaraqaa vataraitiro˼, vira qata Efaraimura qiataqaa vatero, hini kauqu kaanaaqa tutukero vira vakaara Manasera qiataqaa vatero,  
\v 15 viraqaahairo Iohepira koqema amitero tiharo,  
\pi1 Kairaro Eparahaamika Aisaakika kaiqa vara amito Variqava maa vaintitanta koqe nimitaarire.  
\pi1 Kairaro Kotiva tiqaa ekaa enta raqiki vaiva vitanta koqema nimitaarire.   
\pi1
\v 16 Vo haika vo haikavano ti qoraiqama kaantorave tiro, ti ruaruama timitai \it enseli\it*va, vivama ai maaqutanta koqema nimitaarire.  
\pi1 Kairamanta vaiinti nahenti maa vaintitantara iriha, ti naaqura Eparahaamira autuve, ti qora Aisaakira autuve, ti hutuve kia taurukaraiti, qaqi iriqi vuate.  
\pi1 Kairamanta vitanta kuvuarama teka airiqamavi, airitahaa variate, tiro.   
\p
\v 17 Iekopiva minti tivakero nai kauqu tanara vira qata Efaraimura qiataqaa vatovaro Iohepiva vira tavero kia quaharaitiro, nai qora kauqu tanara varakero vo vainti qiataqaa vatarare tiro,  
\v 18 nai qorara aqao tiro, Maa vaintira hoqarenaarave. Are nena kauqu tanara vira qiataqaa vataane, tiro.   
\p
\v 19 Minti tuvarovata, vira qova tiharo, Ti maaquo, te virara irunarave. Virara irunarave. Vira vakaara Manasera vaintivara vaireka, vikavata nora vatanaakama vaivarave. Mintirarovata, vira qata Efaraimuva nai vakaaravata aatara kero nora vaiintivano vairamanta viva kuvuarama taariraukavata nora vatanaaka, vo vatanaa vo vatanaaka vaivarave, tiro.   
\p
\v 20 Iekopiva minti tivakero viva Iohepira maaqutanta koqema nimitero tiharo, Naantiara Isareri vatanaaka vonavu vo vaiinti koqema nimitareka iha vika nitanta nutu ntevarave. Vika mintima tivarave: Kairaro Kotiva ni koqema nimitaira ne Efaraimuka Manaseka voqaantemake variate tivarave, tiro. Mintimakero Iekopiva vira qata Efaraimura avuni vatero, vira vakaara naantiaraini vatora.   
\p
\v 21 Iekopiva minti tivakero viva Iohepirara tiharo, Ho tavaane. Te qutu vuarirava aumantoma vaivo. Te qutu vuariraro Kotiva niqaa raqikiqi viharo naantiara viva ni ntita varero anirantero ninta naaqu taatoka vatainima vuru kaanarove.  
\v 22 Te Amo vatanaaka hampata tenta veva huruqohai raquqi viha vika naatarake varataavauna vatara, te vi vatara kia ai qata vakaukavara nimiraiti, aiqaima amuro, tura.   
\s2 Iekopiva ekaaraa uva nai maaqunavu tiva nimura  
\c 49  
\p
\v 1 Iekopiva minti tivakero ekaa nai maaqunavu naarama kero tiharo, Ne maini ani ruvaaquma vi vaiqe te naantiara niqaa qovaraiqiaina haikarara ni tiva nimiare.   
\pi1
\v 2 Ne ti Iekopira maaqunavu ruvaaqumavi vaiha te tiaina uvara iriate. Te ni qoka Isarerika tiaina uvara iriate.   
\m
\v 3 Rubenio, arema te hoqare vatatauravave.  
\pi1 Te qaraaka vaiinti variavauna entara ai vatatehama te ho vainti vataariraukave tiavaunarave.  
\pi1 Arema avuni vatataurava vaiharama are nora vaiinti variararo ai kempukavata uritarakero vaivo.   
\pi1
\v 4 Are vaireva, huvura namarivano ekaa haika raaqu varaintema kera varianarave.  
\pi1 Are hoqarenaa vaintivano vaiharavata, vo okara autuanara kaara are tuvitarairaro ai qata vovano ai vatuka varaanarove.  
\pi1 Are ti nena qoka naata vontira nuvakera ti nena qoka vaitauna taintara qoraiqama kaanarave, tiro. (35:22)   
\pi1
\v 5 Minti tivakero Simionika Rivaikara tiharo, Vitanta qata vakaatantama variavo.  
\pi1 Vitanta nai auvihehavaaqohai airi vaiinti arukaatantama variavo. (34:25-26)   
\pi1
\v 6 Vitanta kukeqavi vaiha uva tivaterara kia te quaheha vairarave.  
\pi1 Vitanta ruvaaqumavi vaiinti aruke uvarara tiqe kia te vitanta hampata vairerave.  
\pi1 Vitanta arara itomanta vaiinti arukorave.  
\pi1 Purumakau qora vika kia ho qaiqaa nuate ti, vitanta vika aiqu aururu teqa korave.   
\pi1
\v 7 Oho, kairaro vitanta voqama kero arara itora kaara Kotiva vitanta qoraiqama nimitaarire.  
\pi1 Naantiara te vitanta kuvuarama teka raumpirima kaari vika Isareri vataini vona vona hampiara voqaara vaivarave, tiro.   
\p
\v 8 Iekopiva minti tivakero viva Iutaarara tiharo,  
\pi1 Iutaao, ai qata vakaukavara ai autuma tuahera kevarave.  
\pi1 Are nena navutaaka naatarama kenarave. Ai qora maaqunavu ravenkavi ai quahama amitevarave.   
\pi1
\v 9 Are qaraaka \it raioni\it*vano aantau arukero nama kero anirantero nai vauraqi aiqu kauqu tututero vaitaira voqaarama variaro. Ti haruantorave tiro, kia vaiinti vovano vira vauraqama kairave.   
\pi1
\v 10 Iutaara ankuvano avuhainaa kauru totaqi vi vaivaro naantiara kauru qova tanava qovaraiqianarove.  
\pi1 Vi vaiintiva Iutaara ankuqihairo qovarama viramanta ekaa naato vatanaaka vira uva iriqi vivarave.   
\pi1
\v 11 ˻Iutaara vaintivara airi \it uaini\it* naaho vateva variainarara tiro˼, viva nai donki \it uaini\it* naaqunta viraqaa kantaruma taanarove.  
\pi1 Naare \it uaini\it* tava tatike vate tanuraqi viva nai utavaaqa hiqaanarove.   
\pi1
\v 12 Vira avuvano vankora \it uaini\it* voqaara vairaro, vira aaraivano naama hantaiqira voqaarama varianarove, tiro.   
\p
\v 13 Iekopiva minti tivakero Sebulunirara tiharo,  
\pi1 Sebuluniva nora namari auvahianta vairamanta vo \it sipi\it* vo \it sipi\it* viva vainanaini otu koqemake vaivarave.  
\pi1 Sebulunira vatavano viviro, Saidoni vatuka aumanto vuru taiqaanarove, tiro.   
\p
\v 14 Minti tivakero viva Isakaarara tiharo,  
\pi1 Kempuka donkivano airaira ntuvataa utatanta avutana vaite vaira voqaara Isakaava vairave.   
\pi1
\v 15 Viva tavairaro aana varaaina vatukava koqe iro vairaro koqe vatavanovata mini vairaro viva qumina kaiqa vaiintivano vaiharo vukaari utiharo vo vaiinti kaiqa vara nimitaanarove, tiro.   
\p
\v 16 Minti tivakero viva Daanirara tiharo,  
\pi1 Isareri hini anku vaintema kero, Daaniva nai navunaaka uva avuqavuqama nimitaanarove. (30:6)   
\pi1
\v 17 Daaniva \it quqahivano/quaihavano\it* aara auvahini vaintema kero varianarove.  
\pi1 Ohivano anivaro \it quqahivano/quaihavano\it* vira aiqu nkaqa kaivaro ravuku vivaro vira tauvaqaqaa vaiva tauvaqaihairo umpaihavu virave. \it Quqahivano/Quaihavano\it* nkaqa kaintemakero, viva ˻nai navutaaka ntaihaanarove˼, tiro.   
\p
\v 18 Minti tivakero viva tiharo, Noravauvo, te are tinavu ruaruama timitena entara vekama vauro, tivakero  
\v 19 Gaatirara tiharo,  
\pi1 Gaativa vairamanta muara vaiintinavu vira arireka anivaro viva tuqantaaviro vika nái ntaihamaqiro vuanarove, tiro.   
\p
\v 20 Iekopiva minti tivakero Aserara tiharo,  
\pi1 Aseva koqe vataqaa vairaro vi vataraqaahairo koqe karavano qampiqaanarove.  
\pi1 Avuhainaa vaiinti ne karava vira vataqaahairo qampiqaanarove, tiro.   
\p
\v 21 Viva Napataarirara tiharo,  
\pi1 Napataariva \it diaa\it*vano nai vuataa ivaro kantaintema kero viva kantama vuanarove. \it Diaa\it* naati koqera voqaantemake vira vaintivara vaivarave, tiro.   
\p
\v 22 Iekopiva minti tivakero Iohepirara tiharo,  
\pi1 Iohepiva naaquntavano airi tava irataira voqaara vairave.  
\pi1 Vi naaquntava ruvu namari tataaqa vaivaro vira kaqivano hohaa vaura oru vi vairave.   
\pi1
\v 23 Iohepira navutaaka huru veva vare vira qoraiqama amitareka vira aruqi vuvarovata,  
\v 24 Iohepiva kempukaiqama kero nai huru tuatovaro vira kauquvano kia popohovaro vaurave.  
\pi1 Ti Iekopika Variqavano Iohepira kauqu kempukaiqama amitorave.  
\pi1 Tinavu Isareriqaa Raqiki Vaiva Mpeqavano Iohepira kauqu kempukaiqama amitorave.   
\pi1
\v 25 Ti ai qoka Variqavano ariqaa raqiki vairave.  
\pi1 Kotiva ekaa kempuka vataava ai koqema amite vairara tiro, aaqu nti vaivaro vataqihairo koqe ruvu namari nte vairave.  
\pi1 Kotiva ai koqema amitaira ai vaintivarave, ai purumakauve airi variate.   
\pi1
\v 26 Kotiva ai koqema amitairaro are kara vara ututerava koqema kero qampiqaarire.  
\pi1 Aiqinavano airi ihi varaintema kero, Kotiva ai koqema amitaarirava airi entama variarire.  
\pi1 Iohepiva nai qata vakaukavaraqihairo nora vaiintivano vairara tiro, te koqema amitaaina uvava, ekaa vi uvava Iohepira qiataqaa variarire, tiro.   
\p
\v 27 Iekopiva minti tivakero Benaminirara tiharo,  
\pi1 Qaakau vairivano karara voqama kero antuqa arivaro nintema kero, Benaminiva ni vairave.  
\pi1 Viva toqaqivata erainainivata aantau aruke ne vairave, tiro.   
\p
\v 28 Isareri anku 12navu vairara tiro, Iekopiva minti minti tivakeharo nai maaqu vinavuka vohaiqa vohaiqa uva tiva nimiharo koqema nimitora.   
\s1 Iekopiva qutu vura  
\p
\v 29 Iekopiva minti tivakero viva nai maaqunavuara qaiqaa tiharo, Te inaaraiqa varike qutu vi, tenta kaivaqaukavara hampata vairerave. Te qutu vuari ne ti vaata vare vuru ti kaivaqauka quntama to onavuraqi tivata quntama taate. Vi onavuva Hitihainaa vaiinti Efaronira vataini vairave.  
\v 30 Haaru Eparahaamiva nai naata quntareva iharo Efaronira koqaa amiharo vi onavura varorave. Vi onavuva Kenaani vataini Mamarera Oqiva vainaini vaivaro vira tataaqa Makapera vatavano mini vairave.   
\p
\v 31 Eparahaamiravata vira naata Seraaravata viraqi quntama torave. Aisaakiravata vira naata Rebekaaravata viraqi quntama torave. Te tenta naata Riaaravata viraqi quntama taunarave.  
\v 32 Eparahaamiva Hiti vatanaaka monu nimiharo onavu viravata, vatavata varorave. Ho minima tivata quntama taate, tiro.   
\p
\v 33 Ho Iekopiva ekaa vi uvara nai maaqunavu tiva nimi taiqa kero, viraqaahairo viva nai taintaqaa vuru vaiteharo qutu vura.   
\c 50  
\s1 Iekopirara iqi rata amitora  
\p
\v 1 Iekopiva qutu vuvaro vira maaqu Iohepiva nai qora vaataqaa aquviro vira moqa kero virara iqi rata amitora.  
\v 2 Mintimakero Iohepiva nai kaiqa vaiintinavuara tiharo, Ti qora vaata ntera vuantorave. Ne vira vaataqaa vo qara i haikara aqu amitaivaro kia nteraarire, tiro.   
\p
\v 3 Minti tumanta vi kaiqara tavoka 40 enta kaiqa varaqi viha vira vaata kempukaiqama amitovaro kia ntera vura. Ho Isipi vatanaaka 70 entanavu variqi viha Iekopirara iqi rata amitora.   
\p
\v 4 Iekopirara iqi rata amito entava taiqa vuvaro Iohepiva Pero vaiinti koqe avu aato ami vaukara tiharo, Ne maa uvara vare vuru Pero vaiinti tiva amiate,  
\v 5 Ti qova qutu vireva iharo tiriara tiharo, Nena kauqu aiqiqaa aqukehara mintima tiane: Tenta qova qutu viraqe te nai kaivaqaukavara quntama tonaini vira vaata quntama tarerave, tiane, tirave. Vi vatava Kenaanini vairave. Are ti qaqi kairaqe te tenta qora mini vuru quntama te qaiqaa orurante aniare. Minti tivakema ne Pero vaiinti tiva amiate, tiro.   
\p
\v 6 Iohepiva minti tumanta vika vuru Pero vaiinti tiva amuvaro viva Iohepirara tiharo, Nena kauqu aiqiqaa aqukehara tinantema kera, nena qora vare vuru quntaane, tiro.   
\p
\v 7 Pero vaiintivano minti tuvaro Iohepiva nai qora quntareva vura. Viva vire umanta Pero vaiinti koqe avu aato ami vaukavata, Isipi vatanaaka nora vaiinti vonavuvata, Iohepira hampata vumanta  
\v 8 Iohepira qata vakaukavaravata, ekaa vira vainti nahentivata, vira hampata vurama. Vika vumanta vika vaintairave, sipisipive, memeraave, purumakauve, vikaqai Isipi vata Gosenini vaura.  
\v 9 Airi vaiinti iqoka \it kaari\it*qive, ohi tauvaqaqaave, Iohepira hampata vura.   
\p
\v 10 Vika oru vi, Ataati vatukaini \it uiti\it* rapa qaqini varake vaunaini oruntora. Vi vatukava Iotani Namari hini mantaraini vaumanta vika mini orunte voqamake iqi rate vauvaro Iohepiva 7 entanavu mini vaiharo nai qorara iqi rata amitora.   
\p
\v 11 Vika mini vaiha noraiqaake iqi rate vaumanta Kenaani vatanaaka vika tave tiha, Ike, tavaate. Vika noraiqaake vo vaiintiara iqi rate variavo, tivake vi vatara autu nteha, \it Aperi-Misaraamive – Isipi Vatanaaka Iqi Rataanainive\it*, tura.   
\p
\v 12 Iekopiva qutu vumanta vira maaqunavu viva tuntemake,  
\v 13 vira vaata vare vuru Kenaanini Makapera vataini ori onavuqi quntama tora. Eparahaamiva nai naata quntareva iharo Hitihainaa vaiinti vo Efaronira monu amiharo vi vatara varovaro vi vatava Mamarera Oqiva vaura tataaqa vaura.   
\p
\v 14 Iohepiva nai qora quntama tero, viraqaahairo vivavata ekaa vira hampata anukavata anirante Isipini vura.   
\s2 Iohepira vakaukavara qaiqaa Iohepira aatu qetora  
\m
\v 15 Vika qova qutu vumanta Iohepira vakaukavara tiha, Tinavu qova qutu vivo. Oho, tota tenavu Iohepira qora okara autu amitaunara kaara viva virara iritairera, tinavu qoraiqama timitaanarove, ti.   
\p
\v 16 Vika minti tivake vo vaiinti atiteha tiha, Are Iohepirara mintima tiane. Tinavu qova qaqi vau entara  
\v 17 viva ariara minti tirave, Ai vakaukavara ai qora okara autu amite uvara nunka nimitaane, turave. Mpo, are viva tuntema kera, vi uvara tinavu nunka timitaane. Tenavu ai qora Variqa vira kaiqa vaiintinavuma vauro, tiane, ti. Vika minti tuvaro viva Iohepira vuru tiva amuvaro Iohepiva vika uva iriharo iqi ratora.   
\p
\v 18 Mintumanta vira vakaukavara náivano Iohepiva vaunaini orunte vira avuqaa vataini kankakaamavi vaiha tiha, Ho tavaane, tenavu ai qumina kaiqa vaiintiqaima vauro, ti.   
\p
\v 19 Vika minti tuvaro Iohepiva aqao tiro, Kia qeteha variate. Kia te Kotira vatuka vareha niqaa uva vatareravauve vauro.   
\p
\v 20 Haaru ne qora okara autu timitareka uvarovata, Kotiva vi kaiqara tuqantaakero ti koqema timiteharo viva airi vaiinti nahenti kahaqama nimitomanta vika kia qutu viraiti, maa entara qaqi variarave.   
\p
\v 21 Ho virara irihama ne kia vo haika aatu qeteha variate. Te niqaavata ni vaintivaraqaavata koqemake raqikiqi virerave, tiro. Iohepiva minti tivakero koqe uva nai vakaukavara tiva nimumanta vika kia qetaraiti, koqemavi vaura.   
\s1 Iohepiva qutu vura  
\p
\v 22 Iohepiva nai qora vainti nahenti hampata Isipini variqiro viro, 110 ihi varakero qutu vurama.  
\v 23 Iohepiva qaqi vau entara viva nai maaqu Efaraimura vaintivata, vira naintivata, tavora. Iohepiva Manasera maaqu Makiara, viravata taveharo quahama amitora.   
\p
\v 24 Ho Iohepiva naampaiqama viro vaiharo nai qata vakaukavara naarama kero vikara tiharo, Te qutu vuarirava aumaiqivo. Te qutu vuariraro Kotiva niqaa raqikiqiro viharo ni ntita varero Isipiqihairo Kenaanini vuru kaanarove. Kotiva haaru nai kauqu aiqiqaa aqu keharo vi vatara Eparahaamira vo, Aisaakira vo, Iekopira vo, tiva nimiro tiharo, Te vi vatara ninavu nimirerave, turave, tiro.   
\p
\v 25 Minti tivakero viva Iekopira vainti nahentiara tiharo, Ne nenta kauqu aiqiqaa aqukeha tenavu mintirerave, tiate. Naantiara Kotiva ni ntita varero Kenaanini vire ina entara, tenavu ai vuhaarivata vare, mini vuru quntama tarerave tiate, tiro.   
\p
\v 26 Iohepiva minti tivakero viva 110 ihi varakova Isipini qutu vura. Viva qutu vumanta vira vaata ntera vuantorave ti, vo qara vo qara u haikara viraqaa aqu amite kempukaiqamake, viraqaahai \it vokise\it*qi vaati vatora.