\id ROM 2012 JUNE 6 \ide UTF-8 \h Lom \toc1 Pol Lom Binɨb Kɨlop Mɨj Tɨkak \toc2 Lom \toc3 Lom \mt1 LOM \mt2 Pol Lom Binɨb Kɨlop Mɨj Tɨkak \c 1 \p \v 1 \x - \xo 1.1 \xo*\xt Apo 9.15, 13.2, 22.21, 1 Ko 1.1, Gal 1.15\xt*\x* Yad Pol, Klays Jisas bɨ wog gɨñeb ne mɨdebin. God nɨŋɨd yɨp aglek, bɨ Jisas takaw nop dad ameb ak mɨdebin. Pen yɨp nɨŋɨd takaw teplep ak agñɨnɨmuŋ agɨl yɨp aglak. \v 2 \x - \xo 1.2 \xo*\xt Apo 26.6, Lom 3.21, 16.25-26, Gal 3.8, Tat 1.2\xt*\x* Takaw teplep anɨb ak, God bɨlel takaw anɨb ak anɨgɨnɨgab agebin tek gɨnɨmuŋ agɨl, bɨ God gos ñek agñeb okok kɨlop agek, buk Baybol ak tɨkɨl agɨlak. \v 3 \x - \xo 1.3 \xo*\xt Mat 22.42, Luk 1.32, Jon 1.14, Apo 2.30, Lom 9.5, Gal 4.4, 2 Ti 2.8\xt*\x* Pen takaw teplep agɨlak anɨb ak, God Ñɨne nop agɨlak. Ne lum awl owak tek, bɨnonɨm Depid jɨj ak tɨk dad amɨl nop tɨkɨlak. \v 4 \x - \xo 1.4 \xo*\xt Apo 13.33, Hib 9.14\xt*\x* Pen God ne nop gek tepayaŋ tɨkjakak tek, chɨn nɨŋɨd anɨgɨl nopun, God aglek ne God yɨl apɨl, Ñɨne kɨles sek mɨdeb. Ne Jisas Klays Bɨawl chɨn ak mɨdeb. \v 5 \x - \xo 1.5 \xo*\xt Apo 26.16-18, Lom 12.3, 15.18, 1 Ko 15.10, Gal 2.7-9, Epe 3.8\xt*\x* Pen God ne binɨb man okok mɨdupsek, kɨli Klays nop gos lɨnɨŋɨd nop kɨdek gɨnɨgel agɨl gos nɨgak. Anɨb ak God ne Jisas Klays wog ne ak nɨŋɨd, chɨnop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gak. Pen God ne Klays nop gos nɨgɨlɨg, bɨ Jisas takaw nop dad ameb wog ak chɨnop aglak. \v 6 Nɨbop abe God suk agɨl dek, binɨb anɨb okok ayɨp Jisas Klays yɨl mɨdebɨm. \p \v 7 \x - \xo 1.7 \xo*\xt Nam 6.25-26, 1 Ko 1.2-3, 2 Ko 1.1, Gal 1.3, Epe 1.2, 1 Te 4.7\xt*\x* Mɨñɨl yad mɨj anɨb ak ñu kɨl tɨkɨl nɨbop ñebin. Nɨbi God binɨb mapen yɨbɨl ne okok taun Lom mɨdebɨm. God nɨbop suk agɨl dup okok, mɨj tɨkɨl nɨbop ñebin. Bapi God chɨn ayɨp Bɨawl Jisas Klays ayɨp, bɨ apɨlmɨŋal anɨb ak nɨbop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gel mɨdtep gɨnɨmɨb. \s Pol Klays binɨb ne taun Lom mɨdebal okok, am nɨgin agɨl gos nɨgup \p \v 8 \x - \xo 1.8 \xo*\xt Plp 1.3, Kol 1.3-4, 1 Te 1.2, 1.8\xt*\x* Takaw ned agɨnɨgebin ak, anɨgɨl mɨdeb. Binɨb man okok mɨdupsek kɨli nɨbop kesɨm dɨl apal, Lom binɨb kɨli Klays nop gos lɨnepal apal. Anɨb ak tek yad gos anɨb ak nɨgɨneknɨŋ, Jisas Klays yɨp gek, God nop tep agebin. \v 9-10 \x - \xo 1.9-10 \xo*\xt Apo 19.21, Lom 15.23, 15.32, 2 Ko 1.23, Epe 1.16, Plp 1.8, 1 Te 2.5, 2.10, 3.10, 2 Ti 1.3, Jem 4.15\xt*\x* Wog nop ak kɨles gɨl gɨñɨlɨg, Ñɨne nop takaw teplep ak agñɨbin. Pen God ne nɨg mɨdaknɨŋ, yad nɨbop nen agɨl pel God nop agnepin. Nɨbop am nɨgin agɨl, kɨles gɨl God nop pel agnepin. Anɨb ak, yɨp yaw agɨl kanɨb yomek, mɨdebɨm ak nɨnɨgayn. \v 11 Pen yɨp tep gup ak, yad am nɨbop gen, nɨbi God Kawnan ne ak tap teplep ne ak dɨl, nop gos kɨles gɨl nɨŋɨd mɨdtep gɨnɨmɨb. \v 12 Pen adek anɨb anep mel. Yad gos anɨb ak abe nepin. Nɨbi Klays nop gos lɨnepin ak nɨŋɨd gos sek yenɨmɨb. Yad Klays nop gos lɨnepɨm ak nɨŋɨd gos sek mɨdenɨm. \p \v 13 \x - \xo 1.13 \xo*\xt Jon 15.15-16, Apo 19.21, Lom 15.23, 16.7, Plp 4.17\xt*\x* Mam ay sɨkop, nɨbi nɨgtep gɨnɨmɨb. Yad binɨb Juda mel man wakay ogɨnap amɨl, wog gɨl Klays takaw ak agñen, apin tek nɨŋɨd nop dɨpal. Anɨb ak tek, binɨb nɨbop okok abe agen nop dɨlaŋ agɨl, pel nɨnɨg gɨpin ak pen, tap ogɨnap yɨp gek ma opin. \v 14 Pen Glik binɨb okok binɨb Glik mel okok sek, binɨb gos nɨgtep gɨpal okok binɨb gos nɨgtep ma gɨpal okok sek, kɨlop mɨdupsek God yɨp agek gɨñɨnɨm. \v 15 Anɨb ak nɨm, nɨbop Lom mɨdebɨm okok abe, takaw teplep ak agñin agɨl, gos olap nepin. \s Takaw teplep ak, God kɨles ne ak takaw anɨb ak nab ayaŋ mɨdeb \p \v 16 \x - \xo 1.16 \xo*\xt Sng 119.46, Mak 8.38, Apo 3.26, 13.46, 1 Ko 1.18-24, 2 Ti 1.8\xt*\x* Takaw teplep ak, God kɨles ne ak takaw anɨb ak nab ayaŋ mɨdeb. Pen binɨb Klays nop gos lɨnepal okok, God kɨles ne anɨb ak kɨlop gek, God kɨlop tɨg asɨk dup. Juda binɨb Klays nop gos lɨnepal okok kɨlop ned tɨg asɨk dak, binɨb Juda mel Klays nop gos lɨnepal okok abe tɨg asɨk dup. Anɨb ak takaw teplep ak gos nɨgen, yɨp nebeŋ ma gup. \v 17 \x - \xo 1.17 \xo*\xt Hab 2.4, Jon 3.36, Lom 3.21-22, Gal 3.11, Hib 10.38\xt*\x* Takaw adek anɨb ak, chɨnop yomek anɨgɨl nopun, God chɨnop gek binɨb suŋtep ne mɨdobun. Chɨn tap olap ma gɨnɨgun, Klays nop nokom gos lɨnɨgɨnɨgun ak nɨm, Klays nop gos lɨnɨgon God ne nɨŋɨd chɨnop gek, binɨb suŋtep ne mɨdobun. Adek anɨb anep, buk Baybol ak tɨkɨl agɨlak, Binɨb suŋtep ne okok, nop gos lɨnɨŋɨd nɨm, pelpel yenɨgabal agɨl tɨkɨlak. \s Binɨb God nop ma dɨpal okok takaw awl mɨdeb \p \v 18 \x - \xo 1.18 \xo*\xt Apo 17.30, Epe 5.6, Kol 3.6, 2 Te 2.12\xt*\x* God ne man ne alaŋ mɨdeb ak, binɨb kɨlop mɨlɨk nɨŋɨd yul awl ñub ak mɨseŋ lek nopun. Binɨb God nop kud ñɨl ne gup tek kɨdek ma gɨpal anɨb okok, kɨli anɨgɨl tap tɨmel gɨl, takaw nɨŋɨd ak taw yu gɨlɨg tek mɨdebal. Gɨpal anɨb ak, God nɨŋɨd kɨlop mɨlɨk nɨŋɨd yul awl ñɨnɨgab. \v 19 \x - \xo 1.19 \xo*\xt Jon 1.9, Apo 14.15-17, 17.24-28\xt*\x* God ne ke binɨb anɨb okok mɨseŋ yomek, kɨli God bɨ tay tek mɨdeb ak nɨgtep gɨpal. Nɨgtep gɨpal ak pen, nop kud ñɨl gɨ tɨmel gɨpal, anɨb ak tek kɨlop mɨlɨk nɨŋɨd yul awl ñɨnɨgab. \v 20 \x - \xo 1.20 \xo*\xt Jop 12.7-9, Sng 19.1, Apo 14.17, 17.27, Hib 11.3\xt*\x* God ne lum awl alwol gɨlɨl, tap okok mɨdupsek gɨlak ñɨn ak, mɨd dad apɨl mɨñɨl ñɨn awl, binɨb okok mɨdupsek tap gɨlak anɨb ak nepal. Ne anɨgek, binbɨ okok kɨli God gos ne ogɨnap we gɨl mɨdeb ak nɨgɨnɨgel tek lup. Kɨli God tap gup anɨb ak jɨj ak nɨŋɨd, kɨles awl ne pel pelnep mɨdeb ak nɨgɨnɨgel tek lup. Ak pen, kɨli nop ma nopun apal. Apal anɨb ak, God ne nɨgek, kanɨb kɨli olap ameb tek ma mɨdeb. \p \v 21 \x - \xo 1.21 \xo*\xt Jer 2.5, Epe 4.17-18\xt*\x* Nop nepal ak pen, nɨgel God tek ma lek, yɨb nop ak ma dad aplanɨbal. Pen nop tep ma apal. Gos kɨli jɨj olap ma mɨdeb yokɨp yɨbɨl mɨdɨl, sawl sek lɨl, kɨsɨlɨm owup nab okok tek mɨdebal. \v 22 \x - \xo 1.22 \xo*\xt Jer 10.14, 1 Ko 1.20\xt*\x* Kɨli chɨn binɨb gos nɨgep mɨdobun agɨl ag mɨdebal ak pen, sawl sek yɨbɨl lɨpal. \v 23 \x - \xo 1.23 \xo*\xt Lo 4.16-18, Sng 106.20, Jer 2.11, Ese 8.10, Apo 17.29\xt*\x* God pel mɨdep ak nop kelɨgɨl, yɨb awl nop ak ma dad aplanɨbal. Tap yepɨs pen ogɨnap gɨlɨl dɨl, yɨb awl dad aplanɨbal. Tap yepɨs anɨb okok, yawl tek ak, sab chag tek ak, yoy salaw tek ak, anɨb okok gɨlɨl, yɨb awl dad aplanɨbal. Pen tap yepɨs binɨb pel ma mɨdep tek ak abe gɨlɨl, yɨb awl dad aplanɨbal. \p \v 24 \x - \xo 1.24 \xo*\xt Apo 7.42, 14.16, 1 Ko 6.18, Epe 4.18, 1 Te 4.4\xt*\x* Kɨli anɨgɨpal anɨb ak tek, God kɨlop kelɨgek, tap tɨtɨmel gɨl gach sek mɨdɨl, gos nab kɨlop ayaŋ ke tɨkjakek gɨpal. Kɨli ke tap tɨmel yɨbɨl gɨlɨg, nebeŋ ma dɨpal. \v 25 \x - \xo 1.25 \xo*\xt Ais 44.20, Jer 13.25, 16.19, Amo 2.4, Lom 9.5, 1 Te 1.9, 1 Jo 5.20\xt*\x* Kɨli God takaw nɨŋɨd ne ak kelɨgɨl, adɨkɨl takaw yepɨs ak dɨl, tap ne gɨlak okok kɨdek gɨl agnepal. Pen God tap okok mɨdupsek gɨlak ak nop, yɨb dad aplanɨgel tek mɨdeb ak. Yaw. \p \v 26 \x - \xo 1.26 \xo*\xt Wkp 18.22-23, Epe 5.12\xt*\x* Anɨgel gel, God kɨlop yepɨlek, tap nebeŋ gup adek ak nep gɨpal. Bin okok, bɨ yɨpɨd gɨl dɨl ayɨp yenɨgel ak kelɨgɨl, bin ogɨnap ayɨp penpen gɨ tɨmel yɨbɨl gɨpal. \v 27 \x - \xo 1.27 \xo*\xt Wkp 18.22, 20.13, 1 Ko 6.9\xt*\x* Bɨ okok abe anɨb ak tek gɨpal. Bin yɨpɨd gɨl dɨl ayɨp yenɨgel ak kelɨgɨl, bɨ ogɨnap kɨlop nɨgel mab tek yɨnek, bɨ okok kɨli ke nep penpen gɨ tɨmel yɨbɨl gɨpal. Tap nebeŋ gup adek ak gɨpal anɨb ak, God kɨlop pen gek kɨli ke yul awl dɨpal. \p \v 28 God nop gos ak ma nɨgɨnɨgun agɨl kelɨgel, kɨlop yepɨlek, gos monmon nɨŋɨd, tap tɨmel yɨbɨl chɨn ma gɨnɨgun ak gɨpal. \v 29 Tap tɨmel gɨpal okok nab kɨlop ayaŋ aplan jakɨl mɨdeb. Tap tɨtɨmel gɨl, tap chɨn ke kuŋay yɨbɨl dun agɨl gos ak nɨŋɨd, monmon gɨlɨg binɨb ogɨnap kɨlop gɨ tɨmel gɨpal. Tap kɨli kuŋay okok yad tek mɨdobɨkop agɨl nɨŋɨd, chɨp paklɨl, mɨlɨk yapek penpen agɨlɨg mɨdɨl, takaw yepɨs agɨl, binɨb ogɨnap kɨlop gɨ tɨmel gɨnɨgun agɨl gos nepal. Pen nep agup yɨp agup agɨl, \v 30 binɨb kɨlop takaw tɨmel agjuwɨl, God nop mɨlɨk nɨŋɨd, binɨb ag sɨkol gɨl, chɨn ke binɨb awl mɨdobun agɨl nɨŋɨd, yɨb kɨli ke dad aplanɨbal. Gos kɨdeyɨl adek ogɨnap nɨŋɨd tɨmel gɨnɨgun agɨl, gos ak nepal. Nonɨm nap kɨlop takaw tɨbɨlɨkɨpal. \v 31 Kɨlop gos tɨmud ma lek, takaw aglɨpal ak kɨdek ma gɨpal. Binɨb kɨli ke okok kɨlop gos nɨgep won ak ma mɨdɨl, mapen ma nepal. \v 32 \x - \xo 1.32 \xo*\xt Sng 50.18, Hos 7.3, Lom 2.2, 6.21\xt*\x* God takaw yɨpɨd gɨl kɨles tɨmel mɨdeb ak anɨgɨl agak, Binɨb tap anɨgɨl gɨnɨgel ak, kumnɨgel agak. Kɨli takaw anɨb ak nɨgtep gɨpal ak pen, tap tɨmel anɨb okok monmon nep gel amub. Pen kɨli tap tɨmel adek anɨb ak nep ma gɨpal. Kɨli binɨb ogɨnap anɨb ak nep tap tɨmel gɨpal ak kɨlop nɨŋɨd anɨb apal, Kɨli gɨtep yɨbɨl gebal apal. \c 2 \s God binɨb okok kɨlop tɨg asɨk bɨlokup ak, ne yɨpɨd gɨl gɨtep gup \p \v 1 \x - \xo 2.1 \xo*\xt Mat 7.1, Luk 6.37, Jon 8.7-9, Lom 1.20\xt*\x* Anɨb ak, nɨbi binɨb ogɨnap kɨlop tɨg asɨkɨlɨg agjupɨm okok, chɨnop takaw ma mɨdeb agɨl gos nɨgɨnɨmɨb tek ma lup. Nɨbi keke nɨgɨm. Nad binɨb ogɨnap kɨlop tɨg asɨkɨlɨg agjupan won ak, nad ke abe tɨg asɨkɨlɨg agjupan. Taynen? Tap tɨmel gɨpal ak, nad abe pel gɨpan. \v 2 Chɨn nopun, God binɨb tɨmel gɨpal anɨb okok kɨlop tɨg asɨk bɨlokup ak, nɨŋɨd yɨbɨl yɨpɨd gɨl tɨg asɨk bɨlokup. \v 3 Pen kɨlop tɨg asɨkɨlɨg agjupan okok, tap tɨmel anɨb okok gɨpal ak, nad abe gɨlɨg kɨlop agjupan. Gos tay nepan? God nep tɨg asɨk ma bɨlokɨnɨgab agɨl nepan akaŋ? Pɨlɨk amnɨmɨn tek ma lɨnɨgab. \v 4 \x - \xo 2.4 \xo*\xt Ais 30.18, Lom 3.25, Epe 1.7, 2.9, 2 Pi 3.9, 3.15\xt*\x* Tɨtay dup? God nɨbop yɨmug nɨŋɨd dɨtep gɨl, pel kod mɨdeb. Pen ne tap tɨmel gɨpɨm anɨb okok pen kasek gɨ tɨmel gin agɨl gos ma nɨgup. Dɨtep gep anɨb ak, nɨgem tap yokɨp olap tek lɨnɨmuŋ. God ne nɨbi tap si tap tɨmel gɨpɨm ak taynen anɨgɨpun agɨl kelɨgɨnɨgabɨm agɨl gos nɨgup. Anɨgɨl gos nɨŋɨd, nɨbop yɨmug nɨŋɨd dɨtep gup. Anɨb ak ma nepɨm akaŋ? \v 5 Chɨbol nɨbop ak ma asɨkek, tap si tap tɨmel gɨpɨm ak taynen anɨgɨpun agɨl, kelɨgɨnɨgun agɨl gos ak ma nepɨm. Nɨbi tap tɨmel yɨbɨl okok gɨ mɨdɨl, gach nɨbi ak gem awl gɨl pel ak pel ak amub. Pen God binɨb okok kɨlop yɨpɨd gɨl tɨg asɨk bɨlokɨnɨgab ñɨn ak, nɨbop gos tɨmel nɨŋɨd yul awl ñek, nɨbi yɨpɨl awl dɨnɨgabɨm. \v 6 \x - \xo 2.6 \xo*\xt Sng 62.12, Snd 24.12, Mat 16.27, Jon 5.29, 1 Ko 3.8, 2 Ko 5.10, Lep 22.12\xt*\x* God ne binɨb nokom nokom gɨnɨgabal gɨnɨgabal tek nɨŋɨd, kɨlop pen abe ñɨnɨgab. \v 7 Binɨb ogɨnap kɨli God ayɨp mɨdtep gɨl pelpel mɨdon, chɨnop yɨb awl ñɨnɨgab agɨl gos nɨŋɨd, kɨles gɨl gɨtep gel amub. Binɨb anɨb okok, God kɨlop gek pel pelnep yenɨgabal. \v 8 \x - \xo 2.8 \xo*\xt Lom 1.18, 2 Te 1.8\xt*\x* Binɨb ogɨnap sek pen wak kɨli ke anep gos nɨŋɨd, takaw nɨŋɨd ak kelɨgɨl, tap tɨtɨmel gep ak kɨdek gɨpal. Binɨb anɨb okok, God kɨlop mɨlɨk nɨŋɨd, gos tɨmel nɨŋɨd yul awl ñɨnɨgab. \v 9 \x - \xo 2.9 \xo*\xt Amo 3.2, Luk 12.47-48, Lom 1.16, 1 Pi 4.17\xt*\x* Binɨb gɨ tɨmel gɨpal okok, kɨlop mɨdupsek gɨ tɨmel gek mɨŋel dɨl yul awl dɨnɨgabal. Juda binɨb okok ned ak, binɨb Juda mel okok abe kɨlop anɨgɨnɨgab. \v 10 Pen binɨb gɨtep gɨpal okok, God ayɨp mɨdɨl yɨb awl dɨl, mɨdtep yɨbɨl gɨnɨgabal. Juda binɨb okok ned ak, binɨb Juda mel okok abe kɨlop anɨgɨnɨgab. \v 11 \x - \xo 2.11 \xo*\xt Lo 10.17, 2 Sto 19.7, Jop 34.19, Apo 10.34, Gal 2.6, Epe 6.9, Kol 3.25, 1 Pi 1.17\xt*\x* Chɨn nopun, God ne yɨpɨd gɨl nep nɨŋɨd, binɨb okok kɨlop tɨg asɨk bɨlokup. Adɨp adɨp mɨdebal ak nɨŋɨd, pɨs olap akaŋ pɨs olap ma amnɨgab. \p \v 12 Binɨb Juda mel takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak ma nepal okok, tap si tap tɨmel gel God kɨlop gek kul gɨnɨgabal. Pen Juda binɨb takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak nepal okok, tap si tap tɨmel gel, God takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak nɨŋɨd kɨlop tɨg asɨk bɨlokɨnɨgab. \v 13 \x - \xo 2.13 \xo*\xt Mat 7.21, Jem 1.22-25, 1 Jo 3.7\xt*\x* Chɨn nopun, binɨb takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak nɨŋɨd, agup tek gɨpal okok, God kɨlop nɨgek binɨb suŋtep ne mɨdebal. Binɨb pen takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak yokɨp nepal okok, God kɨlop nɨgek binɨb suŋtep ne ma mɨdebal. \v 14 \x - \xo 2.14 \xo*\xt Apo 10.35\xt*\x* Binɨb Juda mel okok, kɨli takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak ma mɨdeb. Binɨb kɨli ogɨnap pen, gos kɨli ak ke nɨŋɨd, gɨtep gɨpal. Gɨpal anɨb ak, takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak anɨb ak tek gɨpal. Anɨb ak kɨli takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak ma mɨdeb ak pen, gos teplep kɨli ak chɨbol nab kɨli ayaŋ yek ak, nɨm kɨdek gɨpal. \v 15 \x - \xo 2.15-16 \xo*\xt Mat 25.31, Apo 10.42, 1 Ti 1.11, 2 Ti 2.8, 4.1, 4.8\xt*\x* Gɨpal anɨb ak nɨŋɨd anɨgɨl nopun, God ne takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak dɨl, gos kɨlop nab ayaŋ ñu kɨl tɨkek, gos teplep pal ak nɨg mɨdɨlaknɨŋ mɨseŋ lup. Ñɨn ogɨnap gɨ dad amɨl, gos kɨli ke nɨŋɨd, tɨmel gobun agɨl nepal, ñɨn ogɨnap gɨ dad amɨl, tep gobun agɨl nepal. Anɨgek, gos kɨli nab ayaŋ mɨdeb ak chɨnop yomub, gos kɨli takaw Mosis ñu kɨl tɨkak tek ak mɨdeb. \v 16 Anɨb ak tek, God Klays Jisas nop agek binɨb okok kɨlop tɨg asɨk bɨlokɨnɨgab ñɨn ak, tap we gɨpal okok agyɨkɨnɨg, gos nepal anɨb ak tek tɨg asɨk bɨlokɨnɨgab. Pen yad takaw teplep ak agñɨlɨg, pel anɨb ak tek apin. \s Juda binɨb kɨli Mosis takaw ak dɨ mɨdeb tek, mɨdtep gobun agɨl gos nepal \p \v 17 \x - \xo 2.17 \xo*\xt Ais 45.25, Jon 8.33, 2 Ko 11.22, Jem 2.19\xt*\x* Pen nɨbi tɨtay gɨnɨgabɨm? Nɨbi apɨm, Chɨn Juda binɨb mɨdobun apɨm. Takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak chɨnop gɨñek mɨdtep gobun apɨm. Yɨb nɨbi ak ke dad aplanɨlɨg apɨm, Chɨn God binɨb ne yɨbɨl mɨdobun apɨm. \v 18 God gos nɨgek nop tep gup ak, anɨb ak nopun agɨl gos nepɨm. Takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak nɨbop gos ñek, anɨb apɨm, Tap tep gup akaŋ, tep ma gup, ak nopun apɨm. \v 19 \x - \xo 2.19-20 \xo*\xt Mat 15.14, 23.16-19, Luk 18.9, Jon 9.34, 9.40, Lom 6.17, 2 Ti 1.13, 3.5, 3.15\xt*\x* Pen gos chɨn teplep yɨbɨl mɨdeb agɨl gos nɨŋɨd, anɨb apɨm, Binɨb wɨdɨn koy tek mɨdebal okok kɨlop agñɨtep gɨl, poŋɨd amon kanɨb tep kɨdek gɨnɨgabal apɨm. Binɨb kɨsɨlɨm nab ayaŋ tek mɨdebal okok kɨlop agñɨtep gon, mɨlek sek yenɨgabal apɨm. \v 20 Binɨb gos tep ma nepal okok sek, ñɨsɨkol paysɨkol okok sek, kɨlop agñɨtep gon, nɨgtep gɨnɨgabal apɨm. Apɨm anɨb ak, nɨbi takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak nopun tek, gos tep ayɨp takaw nɨŋɨd yɨbɨl ayɨp nopun apɨm. Gos ak takaw ak mɨdupsek nɨg dɨpun anep mɨdeb agɨl gos nɨŋɨd, anɨb apɨm. \v 21 \x - \xo 2.21 \xo*\xt Sng 50.16-21, Mat 23.3-4\xt*\x* Nɨbi binɨb kɨlop anɨgɨl agñɨbɨm ak pen, taynen nab nɨbi pi okok ke ma agñɨbɨm? Nɨbi apɨm, Tap si ma dɨnɨmɨb apɨm ak pen, nɨbi ke si dɨpɨm. \v 22 Bin si bɨ si ma gɨnɨmɨb apɨm ak pen, nɨbi ke bin si bɨ si gɨpɨm. Tap yepɨs agnepal okok ma yɨbɨl agnɨgɨnɨmɨb apɨm ak pen, nɨbi tap yepɨs kal agnepal mɨgan ak amɨl, tap dɨlɨpal okok si dɨpɨm. \v 23 Yɨb nɨbi ke dad aplanɨl apɨm, Chɨn takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak dɨ mɨdeb apɨm. Anɨb apɨm ak pen, takaw anɨb ak tɨbɨlɨkɨl kɨdek ma gɨpɨm tek, God yɨb nop taw achɨp achɨp gɨpɨm. \v 24 \x - \xo 2.24 \xo*\xt Ais 52.5, Ese 36.20-23\xt*\x* Gɨpɨm anɨb ak, buk Baybol ak tɨkɨl anɨb agɨlak, Nɨbi anɨgɨl gɨ tɨmel gɨpɨm, anɨb ak tek binɨb Juda mel okok God nop agjupal agɨl tɨkɨlak. \p \v 25 \x - \xo 2.25 \xo*\xt Jer 4.4, 9.25, Gal 5.3\xt*\x* Nɨbi takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak mɨdupsek kɨdek genɨmɨb, wak nɨbop tɨbɨlɨkɨpɨm ak abe tap tep mɨdeb. Pen takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak tɨbɨlɨkenɨmɨb, wak nɨbop tɨbɨlɨkɨpɨm ak tap yokɨp mɨdeb. Bɨ wak kɨlop ma tɨbɨlɨkɨpal okok tek mɨdebɨm. \v 26 \x - \xo 2.26 \xo*\xt Gal 5.6\xt*\x* Anɨb ak tek bɨ wak ma tɨbɨlɨkɨpal okok, takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak yɨpɨd gɨl kɨdek genɨgel, God kɨlop nɨŋɨd bɨ wak tɨbɨlɨkɨpal tek mɨdebal agɨl gos nɨgɨnɨgab. \v 27 Nɨbi Juda kay takaw Mosis ñu kɨl tɨkak mɨj ak dɨlɨg, wak tɨbɨlɨkɨlɨg gɨpɨm ak pen, takaw anɨb ak tɨbɨlɨkɨpɨm. Binɨb Juda mel okok pen, kɨli wak ma tɨbɨlɨkɨpal okok, ogɨnap takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak kɨdek gɨpal. Anɨb ak tek, kɨli nɨbi takaw anɨb ak tɨbɨlɨkɨpɨm ak nɨŋɨd, nɨbop tɨg asɨkɨl bɨlokɨnɨgabal. \v 28-29 \x - \xo 2.28-29 \xo*\xt Lo 30.6, Jon 7.24, 8.39, Lom 9.6-7, 1 Ko 4.5, 2 Ko 10.18, Kol 2.11, 1 Pi 3.4\xt*\x* Nɨgɨm. Bɨ wak kɨlop tɨbɨlɨkɨpal ak, kɨlop gek bɨ Juda yɨbɨl yenɨgel tek ma lup. Pen abe, bɨ wak kɨlop tɨbɨlɨkɨpal ak, tap wak ak nep mel. Ak pen, bɨ Juda olap, ne Juda gos teplep kɨli ak nab ayaŋ nep yonɨmuŋ, ne bɨ Juda nɨŋɨd yɨbɨl ak mɨdeb. Pen bɨ wak nop tɨbɨlɨkup nɨŋɨd yɨbɨl ak, anɨb abe bɨ gos nab ne ayaŋ nep yonɨmuŋ. Bɨ wak nop tɨbɨlɨkup nɨŋɨd yɨbɨl anɨb ak, takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak kɨdek gɨl gɨtep gin agɨl gos ma nɨgɨnɨmuŋ. Bɨ wak nop tɨbɨlɨkup nɨŋɨd yɨbɨl ak, God Kawnan ne ke nop gup. Gup anɨb ak, binɨb ogɨnap nɨgel yɨb ma mɨdeb, God pen nop nɨgek yɨb mɨdeb. \c 3 \s God pel yɨpɨd gɨl gɨtep yɨbɨl gup \p \v 1 Bɨ wak kɨlop tɨbɨlɨkɨpal ak, tap wak ak nep mel. Anɨb ak tɨtay dɨl bɨ Juda kɨli bɨawl adek alaŋ mɨdon agɨl gos nepal? Taynen wak kɨlop tɨbɨlɨkɨpal? Anɨgel, tap teplep nɨm akal tek yenɨgab? \v 2 \x - \xo 3.2 \xo*\xt Lo 4.7-8, Sng 147.19-20, Lom 2.18, 9.4\xt*\x* Nɨgɨm, kɨli mɨdtep gɨnɨgabal. God Juda binɨb tap teplep kuŋay yɨbɨl kɨlop ñub. Tap awl ak anɨgɨl mɨdeb, God ne takaw ne ak dɨl, Juda binɨb kɨli takaw anɨb ak kod mɨdtep gɨnɨgel agɨl, kɨlop ñak. \v 3 \x - \xo 3.3 \xo*\xt Lom 9.6, 10.16, 11.29, 2 Ti 2.13, Hib 4.2\xt*\x* Pen chɨn nopun, kɨli ogɨnap takaw anɨb ak kɨdek ma gɨlak. Pen tɨtay dɨnɨgab? Kɨli takaw anɨb ak kɨdek ma gɨlak tek, God nop gel, ne abe takaw ne ke ak kɨdek ma gɨnɨgab akaŋ? Mel yɨbɨl, takaw ne ke ak kɨdek gɨnɨgab. \v 4 \x - \xo 3.4 \xo*\xt Sng 51.4, 62.9, Jon 3.33\xt*\x* Binɨb okok mɨdupsek binɨb takaw yepɨs agep mɨdebal ak pen, God ne nɨŋɨd yɨbɨl agɨl, agup tek gup. Takaw anɨb ak tek buk Baybol ak tɨkɨl agak, \q1 Nad takaw apan ak, binɨb kɨli nepal, yɨpɨd gɨl nep apan agɨl tɨkak. Pen nep kot gɨnɨg, kot gɨnɨgel takaw jɨj olap ma yenɨgab agɨl tɨkak. \p \v 5 \x - \xo 3.5-6 \xo*\xt Lom 6.19, Gal 3.15\xt*\x* Pen tɨtay dup? Bɨ ogɨnap anɨgɨl agɨnɨgabal, Taynen God ne tap tɨmel gɨpun ak chɨnop pen gup agɨnɨgabal? Chɨn tɨtɨmel gon, God yɨpɨd gɨl gɨtep gup ak mɨseŋ lɨnɨgab agɨnɨgabal. Ne gɨtep gup ak mɨseŋ lek, binɨb okok mɨseŋ nɨgɨnɨgabal agɨnɨgabal. Tap tɨtɨmel gon, God chɨnop gos tɨmel nɨŋɨd yul awl ñub ak, yɨpɨd gɨl gɨtep ma gup akaŋ agɨnɨgabal? Takaw anɨb ak, binɨb gos nɨŋɨd anɨb apal tek nep agebin. \v 6 God pel yɨpɨd gɨl gɨtep ma genɨgab, tɨtay dɨl binɨb kɨlop yɨpɨd gɨl tɨg asɨk bɨlokɨnɨgab? Ne pen pel yɨpɨd gɨl gɨtep gup, anɨb ak tek binɨb kɨlop yɨpɨd gɨl tɨg asɨk bɨlokɨnɨgab. \v 7 Pen binɨb ogɨnap agɨnɨgabal, Chɨn yepɨs adek ak gonɨgabun, binɨb ogɨnap nɨŋɨd, God bɨ yɨpɨd gɨl yɨbɨl mɨdeb ak agɨl gos nɨgɨnɨgabal agɨnɨgabal. Anɨgɨl nɨgel, God yɨb awl yɨbɨl dɨnɨgab agɨnɨgabal. Anɨb ak taynen God chɨnop tɨg asɨkɨl, nɨbi binɨb tap si tap tɨmel gep mɨdebɨm okok agɨnɨgab agɨnɨgabal? \v 8 \x - \xo 3.8 \xo*\xt Lom 5.20, 6.1, 6.15\xt*\x* Takaw anɨb ak, binɨb ogɨnap yɨp agjulɨg apal, Pol takaw anɨb ak tek agup apal. Tap si tap tɨmel anep gon gon, anɨgɨl gon tap teplep apjakɨnɨmuŋ agup apal. Binɨb yɨp agjulɨg anɨb apal okok, God kɨlop yɨpɨd gɨl bɨlokɨl, yul awl ñɨnɨgab. \s God nɨgek binɨb suŋtep ne olap ma yonɨmuŋ \p \v 9 \x - \xo 3.9 \xo*\xt Lom 1.18–2.24, 3.23\xt*\x* Anɨb ak tay agɨnɨgun? God nɨgek, chɨn Juda yɨb awl mɨdobun, binɨb Juda mel okok yɨb ma mɨdeb akaŋ? Mel yɨbɨl. Chɨn apun tek, Juda binɨb ayɨp binɨb Juda mel ayɨp, tap si tap tɨmel gep ak chɨnop mɨdupsek yu gup. \v 10 \x - \xo 3.10 \xo*\xt Sav 7.20\xt*\x* Takaw anɨb ak tek, buk Baybol ak tɨkɨl agak, \q1 Binɨb suŋtep ne olap ma mɨdeb, mel yɨbɨl agɨl tɨkak.\x - \xo 3.10-12 \xo*\xt Sng 14.1-3, 53.1-3\xt*\x* \v 11 Binɨb gos nɨgtep gup olap ma mɨdeb agɨl tɨkak. Binɨb God nop pɨyowɨl nɨŋɨd chɨgin agɨl olap ma mɨdeb agɨl tɨkak. \v 12 Kɨli mɨdupsek adɨkɨd God nop kelɨgɨpal agɨl tɨkak. Kɨli jɨmñɨl gɨtep ma gɨpal agɨl tɨkak. Kɨli nokom olap dɨtep gep ak ma mɨdeb, mel yɨbɨl agɨl tɨkak. \q1 \v 13 \x - \xo 3.13 \xo*\xt Sng 5.9, 140.3, Jem 5.16\xt*\x* Meg mɨgan kɨli ak kaw mɨgan tek mɨdɨl, takaw kɨli ak kumeb apjakup ak tek mɨdeb agɨl tɨkak. Yalɨb kɨli ak adɨk madɨk gɨl pel yepɨs yɨbɨl nep apal agɨl tɨkak. Meg mɨgan kɨli takaw tɨmel apal ak, yoy salaw kabɨyam tek ak mɨdeb agɨl tɨkak. \v 14 \x - \xo 3.14 \xo*\xt Sng 10.7\xt*\x* Pen takaw kɨli ak mɨdupsek tɨmel agɨl, binɨb agjuwɨl mɨlɨk nɨŋɨd kuj tɨmel gɨl gɨpal agɨl tɨkak. \q1 \v 15 \x - \xo 3.15-17 \xo*\xt Snd 1.16, Ais 59.7-8\xt*\x* Kɨles tɨmel yɨbɨl gɨl, binɨb paklɨnɨg gos anep nepal agɨl tɨkak. \v 16 Binɨb okok kɨlop pel gɨ tɨmel gɨl gel, koslam mɨdɨl mɨdtep ma gɨl, yul dɨl mɨŋel awl yɨbɨl dɨpal agɨl tɨkak. \v 17 Binɨb okok ayɨp, kɨmɨgel jɨmñɨl mɨdtep gɨnɨgun agɨl gos ak ma nepal agɨl tɨkak. \q1 \v 18 \x - \xo 3.18 \xo*\xt Sng 36.1\xt*\x* Kɨli God bɨ jel gup ak agɨl, ma yɨbɨl pɨlɨkɨpal agɨl tɨkak. \p \v 19 \x - \xo 3.19 \xo*\xt Jon 10.34, Lom 1.20, 2.2, 3.9, 3.23\xt*\x* Pen chɨn nopun, God agek takaw Mosis ñu kɨl tɨkak anɨb ak, binɨb takaw anɨb ak muk okok mɨdebal okok kɨlop nep agup. Anɨgɨl agek, binɨb mɨdupsek binɨb suŋtep mɨdobun agɨl gos nɨgɨnɨgel tek ma lup. Binɨb man okok mɨdupsek gɨ tɨmel gɨpal ak nɨm, God kɨlop tɨg asɨk bɨlokɨnɨmuŋ tek lup. \v 20 \x - \xo 3.20 \xo*\xt Sng 143.2, Apo 13.39, Lom 7.7, Gal 2.16, Epe 2.8-9, Tat 3.5\xt*\x* Anɨb ak, binɨb takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak nɨŋɨd kɨdek gel, God kɨlop gek binɨb suŋtep ne okok ma yenɨgabal. Takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak pen nɨŋɨd, gos nopun, chɨn binɨb tap si tap tɨmel gep okok mɨdobun. \s Binɨb Klays nop gos lɨnepal okok, God gek binɨb suŋtep ne mɨdebal \p \v 21 \x - \xo 3.21 \xo*\xt Apo 10.43, 15.11, 26.22, Hib 11.4, 1 Pi 1.10\xt*\x* Mɨñɨl pen God binɨb kɨlop gek binɨb suŋtep ne mɨdebal ak mɨseŋ lup. Kɨli takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak nɨŋɨd kɨdek gel, God gek binɨb suŋtep ne ma mɨdebal. Mel. Pen takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak sek, takaw bɨ God gos ñek agñeb okok ñu kɨl tɨkɨlak ak sek, kɨli God anɨgɨl gɨnɨgab agɨl agyɨkɨlak. Anɨb agɨlak, God binɨb kɨlop gek binɨb suŋtep ne yenɨgabal agɨlak. \v 22 \x - \xo 3.22 \xo*\xt Lom 1.17, 10.12, Gal 2.16, 3.28, Kol 3.11\xt*\x* Binɨb Jisas Klays nop gos lɨnɨgel, God kɨlop gek binɨb suŋtep ne mɨdebal. Pen Juda binɨb kɨli pɨs olap mɨdebal, binɨb Juda mel pɨs olap mɨdebal agɨl gos ma nɨgup. Binɨb mɨdupsek Klays nop gos lɨnepal okok, God kɨlop gek binɨb suŋtep ne mɨdebal. \p \v 23 \x - \xo 3.23 \xo*\xt Lom 3.9, 5.2, 11.32, Gal 3.22\xt*\x* Chɨn mɨdupsek tap si tap tɨmel gɨl, ne ayɨp yonɨgun tek ma lup ak pen, \v 24 \x - \xo 3.24 \xo*\xt Lom 5.1, Epe 1.7, 2.8, Kol 1.14, 1 Ti 2.6, 1 Pi 1.18-19\xt*\x* God chɨnop mɨdupsek yɨmug nɨŋɨd gɨtep gup. Yɨmug nɨŋɨd gɨtep gek, God ayɨp jɨmñɨl mɨdɨl binɨb tep ne takaw ma mɨdeb okok yonɨgun tek lup. Chɨn tap ogɨnap gon ne chɨnop anɨb ma gup. Klays Jisas nop monmon agyoken kɨlop pɨsnep dek koŋɨm amnɨgel agɨl gos nɨŋɨd anɨgak. \v 25 \x - \xo 3.25 \xo*\xt Apo 13.38-39, 17.30, Epe 1.7, Kol 1.20, Hib 9.15\xt*\x* God ne Jisas nop sɨbog ñɨbal tek ñek, ne kumɨl nɨkɨm ne sogek, binɨb mɨdupsek tap si tap tɨmel gɨpal ak tɨg walɨg gɨyokɨmuŋ tek lup. Anɨb ak God chɨnop yomub, ne bɨ suŋtep mɨdɨl, pel yɨpɨd gɨl gɨtep gup. Bɨlel ne binbɨ okok kɨlop nɨŋɨd, kɨmɨgel mɨdɨl, tap si tap tɨmel gelɨgɨpal anɨb okok gos nɨgɨlɨg ma yolɨgup. \v 26 Pen mɨñɨl chɨnop yomub, ne ke bɨ suŋtep yɨpɨd gɨl gɨtep gup ak mɨdeb. Ne bɨ suŋtep mɨdɨl, binɨb Jisas nop gos lɨnepal okok God kɨlop gek, binɨb suŋtep ne mɨdebal. \p \v 27 \x - \xo 3.27 \xo*\xt Lom 2.17, 2.23, 1 Ko 1.29-31, Epe 2.9\xt*\x* Anɨb ak tɨtay dɨl yɨb chɨn ak dad aplanɨgun? Tap olap nɨŋɨd anɨgɨnɨgun ak ma mɨdeb. Taynen yɨb chɨn ak ma dad aplanɨgun? Jɨj ak anɨgɨl mɨdeb. Klays nop gos lɨnɨgon, God chɨnop gek binɨb suŋtep ne mɨdobun. Takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak kɨdek gon, God chɨnop gek binɨb suŋtep ne ma mɨdobun. Mel. \v 28 \x - \xo 3.28 \xo*\xt Apo 13.38-39, Lom 3.20-22, 8.3, Gal 2.16\xt*\x* Chɨn anɨgɨl gos nopun, binɨb kɨli Jisas nop gos lɨnɨgel, God kɨlop gek binɨb suŋtep ne yenɨgel. Pen takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak, ne binɨb okok kɨlop gek God binɨb suŋtep ne yenɨgel tek ma lup. \v 29 \x - \xo 3.29 \xo*\xt Lom 10.12\xt*\x* Tɨtay dup? God ne Juda binɨb God kɨli ke mɨdeb akaŋ, binɨb Juda mel God kɨli abe mɨdeb akaŋ? Yaw, ne binɨb Juda mel God kɨli abe mɨdeb. \v 30 \x - \xo 3.30 \xo*\xt Lo 6.4, Lom 4.11-12, Gal 3.8, 3.20, 3.28\xt*\x* God nokom nep mɨdeb ak nɨm, Juda binɨb wak kɨlop tɨbɨlɨkep Jisas nop gos lɨnepal okok ayɨp, binɨb Juda mel wak kɨlop ma tɨbɨlɨkep Jisas nop gos lɨnepal okok ayɨp, omɨŋal gɨl kɨlop gek binɨb suŋtep ne yenɨgabal. \v 31 \x - \xo 3.31 \xo*\xt Mat 5.17, Lom 8.4\xt*\x* Anɨb ak chɨn Jisas nop gos lɨnɨgep ak, tap awl yɨbɨl mɨdeb agɨl gos nɨŋɨd nɨm, takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak tɨtay dɨnɨgun? Pɨsnep dɨyokɨnɨgun akaŋ? Mel yɨbɨl, pɨsnep ma dɨyokɨnɨgun. Chɨn pen anɨb agɨnɨgabun, Takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak am wos gɨnɨgab agɨnɨgabun. \c 4 \s God Eblaham nop gek, bɨ suŋtep ne yek \p \v 1 Anɨb ak based chɨn Eblaham lum awl yolɨgup ak, nop tɨtay dak agɨl agɨnɨgabun? \v 2 \x - \xo 4.2 \xo*\xt Lom 3.20, 3.27-28\xt*\x* Nɨgɨm. Eblaham ne gɨtep gek nɨm, God Eblaham nop gek bɨ suŋtep ne yolɨgup tek, Eblaham yɨb ne ke dad aplanɨmuŋ tek lak. Pen nop anɨgɨl ma gak. Eblaham ne anɨb pal ak anɨgɨl gek, God Eblaham nop gek bɨ suŋtep ne ma yolɨgup. Mel. Anɨb ak tek, Eblaham yɨb ne ke dad ma aplanɨmuŋ tek lak. \v 3 \x - \xo 4.3 \xo*\xt Stt 15.6, Gal 3.6, Jem 2.23\xt*\x* Pen buk Baybol ak tay agak? Tɨkɨl anɨb agak, Eblaham ne God nɨŋɨd agup agɨl, nop gos lɨnɨgak ak nɨm, God agek bɨ suŋtep ne yek agɨl tɨkak. \p \v 4 \x - \xo 4.4 \xo*\xt Lom 11.6\xt*\x* Pen bɨ wog ak gɨl, mani dɨpal ak, kɨli mani anɨb ak chɨnop yokɨp ñɨbal agɨl gos ma nepal. Tap anɨb ak wog gɨpal tek dɨpal. \v 5 Bɨ olap pen yad God bɨ suŋtep ne mɨdenɨm agɨl gos nɨgup ak, anɨgɨnɨmuŋ. Ne wog kɨles tɨmel yɨbɨl gɨtep gin agɨl ma gonɨmuŋ. Mel. Ne pen God nop gos lɨnɨŋɨd, gos anɨgɨl nɨgɨnɨmuŋ, God binɨb tap si tap tɨmel gɨpal okok nɨŋɨd kɨlop gek, God binɨb suŋtep ne yenɨgabal. Bɨ anɨb ak God nop gos lɨnɨgup ak, nop nɨŋɨd gek, God bɨ suŋtep ne mɨdeb. \v 6 Takaw agebin awl tek, bɨnonɨm Depid abe bɨlel agak. Bɨ olap wog gɨtep gup mel ak pen, God gek ne bɨ suŋtep ne mɨdeb ak, bɨ anɨb ak nop tep gaknɨŋ mɨñmɨñ gɨl mɨdeb. Depid ne gos anɨb ak nɨŋɨd, tɨkɨl anɨb agak, \q1 \v 7 \x - \xo 4.7-8 \xo*\xt Sng 32.1-2\xt*\x* Binɨb God takaw tɨbɨlɨkɨl tap si tap tɨmel gɨpal okok, God nɨŋɨd gach kɨlop tɨg walɨg gɨyokup ak, kɨlop tep gaknɨŋ mɨñmɨñ gɨl mɨdebal agɨl tɨkak. \v 8 Binɨb tap si tap tɨmel gel God tap tɨmel anɨb ak nɨŋɨd kelɨgup ak, kɨlop tep gaknɨŋ mɨñmɨñ gɨl yenɨgabal agɨl tɨkak. \p \v 9 \x - \xo 4.9 \xo*\xt Lom 4.3\xt*\x* Binɨb kɨlop tep gaknɨŋ mɨñmɨñ gɨl mɨdebal nɨm ak, binɨb an anɨgebal? Binɨb wak kɨlop tɨbɨlɨkɨpal okok nep akaŋ, binɨb wak kɨlop ma tɨbɨlɨkɨpal abe anɨgebal? Nɨgtep gɨnɨmɨb. Chɨn anɨb agobun, Eblaham God nop gos lɨnɨgek, God nop gek bɨ suŋtep ne yek agobun. \v 10 Anɨb ak Eblaham tɨtay dɨl yek, God nop gek bɨ suŋtep ne yek? Wak ne tɨbɨlɨkak won ak akaŋ ma tɨbɨlɨkak? Wak ne tɨbɨlɨkak won ak mel, wak ne ma tɨbɨlɨkek God nop gek bɨ suŋtep ne yek. \v 11 \x - \xo 4.11 \xo*\xt Stt 17.10, Luk 19.9, Gal 3.7\xt*\x* Eblaham wak ne ma tɨbɨlɨkak won ak, ne God nop gos lɨnɨgak, anɨb ak tek God Eblaham nop gek bɨ suŋtep ne yek. Pen kɨdek God agak, Nad wak tɨbɨlɨkɨnɨmɨn agek, wak ne tɨbɨlɨkak. Ne anɨgek, binɨb anɨgɨl nɨgɨlak, Eblaham ne God nop gos lɨnɨŋɨd bɨ suŋtep ne yek. Pen chɨn ne anɨgak anɨb ak nɨŋɨd, anɨgɨl nopun, binɨb wak kɨlop ma tɨbɨlɨkɨpal ak pen, God nop gos lɨnepal okok, Eblaham ñapay ne mɨdebal. Kɨli wak kɨlop ma tɨbɨlɨkɨpal ak pen, God nop gos lɨnɨgel kɨlop gek binɨb suŋtep ne mɨdebal. \v 12 \x - \xo 4.12 \xo*\xt Mat 3.9\xt*\x* Pen kɨli nep mel, bɨ wak kɨlop tɨbɨlɨkɨpal ogɨnap abe Eblaham ñapay ne mɨdebal. Bɨ wak kɨlop tɨbɨlɨkɨlɨg God nop gos lɨnepal okok, kɨli based Eblaham wak ma tɨbɨlɨkak won ak God nop gos lɨnɨgak tek mɨdebal. \s Binɨb God nop gos lɨnepal okok, God kɨlop tap olap gɨnɨgayn agɨl aglup \p \v 13 \x - \xo 4.13 \xo*\xt Stt 17.4-6, 22.17-18, Gal 3.29\xt*\x* Bɨlel God ne Eblaham ayɨp, Eblaham jɨj gɨl gek binɨb ñapay ne kɨdek yenɨgabal okok ayɨp, kɨlop tap olap gɨnɨgayn agɨl aglak. Anɨb aglɨl agak, Lum awl ak mɨdupsek nɨbop ñɨnɨgayn agak. Eblaham pen takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak kɨdek gek, God tap olap gɨnɨgayn agɨl aglak ak ma agak. Mel. Eblaham God nop gos lɨnɨgek, God gek bɨ suŋtep ne yek. Anɨb ak tek, God tap olap gɨnɨgayn agɨl aglak. \v 14 \x - \xo 4.14 \xo*\xt Gal 3.18\xt*\x* Nɨgɨm. God tap olap gɨnɨgayn agɨl aglak anɨb ak, binɨb takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak kɨdek gɨpal okok kɨlop ma agak. Binɨb nop gos lɨnepal okok kɨlop aglɨl agak. Mel ak, binɨb God nop gos lɨnepal anɨb ak gos yokɨp olap tek lak. Lek, God tap olap gɨnɨgayn agɨl aglak ak apyap pakɨpɨkop. \v 15 \x - \xo 4.15 \xo*\xt Lom 3.20, 5.13, 5.20, 7.8, 2 Ko 3.7-9, Gal 3.10, 3.19\xt*\x* Chɨn nopun, takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak mɨdeb won ak, binɨb kɨdek ma gel kɨlop gos tɨmel nɨŋɨd yul awl ñub. Pen Mosis ñu kɨl tɨkak ak ma mɨdeb ak, takaw tɨbɨlɨkɨnɨgel tek ma lup. \p \v 16 \x - \xo 4.16 \xo*\xt Lom 3.24, Gal 3.7, 3.22\xt*\x* God Eblaham ñapay ne kɨdek yenɨgabal okok kɨlop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gɨl, tap olap gɨnɨgayn agɨl aglɨnɨm agɨl gos nɨgak. Anɨb ak Eblaham God nop gos lɨnɨgek God anɨb ak nɨŋɨd, adek anɨb ak Eblaham nop tap olap gɨnɨgayn agɨl aglak. Binɨb takaw Mosis ñu kɨl tɨkak kɨdek gɨpal okok nep mel, binɨb mɨdupsek Eblaham God nop gos lɨnɨgak tek nepal okok, God kɨlop abe tap olap gɨnɨgayn agɨl aglak. Eblaham, ne based chɨn mɨdupsek. \v 17 \x - \xo 4.17 \xo*\xt Stt 17.5, Ais 48.13, 1 Ko 1.28, Epe 2.1, 2.5, 1 Pi 2.10\xt*\x* Buk Baybol ak anɨb ak tek tɨkɨl agak, Yad nep gek, binɨb man keke kuŋay yɨbɨl based kɨli mɨdeban agɨl tɨkak. Anɨb ak Eblaham God nop gos lɨnɨgek God anɨb ak nɨgek, Eblaham ne based chɨn mɨdeb. God nɨm ak ne ke binɨb kumeb okok kɨlop gek tepayaŋ tɨkjakɨpal, bɨlel tap ogɨnap ma yek ak pen, God agek tap anɨb okok yek. \p \v 18 \x - \xo 4.18 \xo*\xt Stt 15.5, Hib 11.1\xt*\x* Pen Eblaham ñapay tɨkɨnɨmuŋ tek ma lek, God Eblaham nop anɨgɨl agak, Nad jɨj gɨl, binɨb ñapay nad kuŋay yɨbɨl nep yenɨgabal agak. Anɨb agek, Eblaham God tɨtay gɨnɨgab ak gos ma nɨgak ak pen, ne God nɨŋɨd agup agɨl nop gos lɨnɨŋɨd, gos sek kod yek. Mɨdɨl nɨm, God agak tek binɨb man keke kuŋay yɨbɨl based kɨli yek. \v 19 \x - \xo 4.19 \xo*\xt Stt 17.17, 18.11, Hib 11.11-12\xt*\x* Eblaham ne nɨgak, sub ne anep 100 tek amɨl, ne ke bɨ mɨlep yɨbɨl lak. Pen abe nɨgak, bin ne Sala ñapay ma tɨkɨl, ñapay wom. Ne pen God nop kɨles gɨl gos lɨnɨgak. \v 20-21 \x - \xo 4.20-21 \xo*\xt Sng 115.3, Hib 11.19\xt*\x* Eblaham ne God ne tap olap gɨnɨgayn agɨl aglak ak gɨnɨgab agɨl gos nɨgak. Gos keke ma nɨgak. Ne God nop kɨles gɨl gos lɨnɨŋɨd, yɨb awl yɨbɨl ñak. Ne nɨgtep gak, God ne kɨles tɨmel mɨdɨl, tap olap gɨnɨgayn agɨl aglak ak gɨnɨmuŋ tek lup. \v 22 \x - \xo 4.22 \xo*\xt Stt 15.6\xt*\x* Anɨb ak Eblaham God nop gos lɨnɨgak ak, God ne nɨŋɨd anɨb agak, Ne bɨ suŋtep yad agak. \v 23 Buk Baybol ak kɨl tɨkɨl agɨlak, God ne nɨŋɨd anɨb agak, Ne bɨ suŋtep yad agak agɨl tɨkɨlak. Pen agɨl tɨkɨlak anɨb ak, God ne Eblaham nokom gos nɨgɨnɨmuŋ agɨl ma tɨkɨlak. \v 24 \x - \xo 4.24 \xo*\xt Apo 2.24, 13.30, Lom 15.4, 1 Pi 1.21\xt*\x* Chɨnop abe gos nɨgɨnɨmuŋ agɨl tɨkɨlak. Chɨn God nop gos lɨnopun anɨb ak tek, chɨnop abe agɨnɨgab, Nɨbi binɨb suŋtep yad agɨnɨgab. God nɨm ne Jisas Bɨawl chɨn kumak ak nop gek, tepayaŋ tɨkjakak. \v 25 \x - \xo 4.25 \xo*\xt Ais 53.4-5, 1 Ko 15.17, 2 Ko 5.21, Gal 1.4, 1 Pi 1.21\xt*\x* Chɨn tap tɨmel gɨpun anɨb ak tek, God Jisas nop dɨl bɨ ogɨnap ñek, nop paklel kumak. Pen yad kɨli ayɨp jɨmñɨl mɨdɨl binɨb tep yad takaw ma mɨdeb okok yenɨgel agɨl, Jisas nop gek tepayaŋ tɨkjakak. \c 5 \s Chɨn God ayɨp jɨmñɨl mɨdɨl binɨb tep ne takaw ma mɨdeb okok mɨdobun \p \v 1 \x - \xo 5.1 \xo*\xt Jon 16.33, Lom 3.24, 3.28-30, 4.24, Epe 2.14, Kol 1.20\xt*\x* Chɨn Klays nop gos lɨnɨgon God ne gek, chɨn ne ayɨp jɨmñɨl mɨdɨl binɨb tep ne takaw ma mɨdeb okok mɨdobun. Anɨb ak Bɨawl chɨn Jisas Klays ne chɨnop gek, God ayɨp kɨmɨgel mɨdtep gɨpun. \v 2 \x - \xo 5.2 \xo*\xt 1 Ko 15.1, Epe 2.18, 3.12, Hib 3.6, 10.19\xt*\x* Chɨn Klays nop gos lɨnɨgon, ne kanɨb yɨkek, God yɨl amɨl pel mɨdobun. Amɨl mɨdon, God ne chɨnop pel yɨmug nɨŋɨd gɨtep gup. Pen man teplep chɨnop aglup ak amɨl ne ayɨp yonɨgabun agɨl, gos sek kod mɨdɨl tep gaknɨŋ mɨdobun. \v 3 \x - \xo 5.3 \xo*\xt Apo 5.41, 2 Ko 12.10, Plp 2.17, Jem 1.2-3, 1 Pi 1.5-7, 3.14\xt*\x* Chɨn pen anɨb ak nep ma mɨñmɨñ gɨpun. Binɨb okok chɨnop gɨ tɨmel gel yul awl dɨpun ak, ak abe nɨgon chɨnop tep gup. Taynen gos anɨb ak nopun? Anɨgɨl mɨdeb. Chɨnop gɨ tɨmel gel yul awl dɨpun won ak, chɨnop gek kɨles tɨmel gɨl jak mɨdɨl mɨŋel okok dɨpun. \v 4 Pen kɨles tɨmel gɨl jak mɨdɨl mɨŋel okok dɨpun won ak, God ne chɨnop binɨb gɨtep gɨpɨm okok yɨp tep gup agɨl gos nɨgup. Pen God chɨnop anɨb gos nɨgup won ak, chɨnop gɨtep gɨnɨgab agɨl gos sek kod mɨdobun. \v 5 \x - \xo 5.5 \xo*\xt Sng 22.5, 25.20, 2 Ko 1.22, Gal 4.6, Epe 1.13-14, Hib 6.18-19\xt*\x* God ne Kawnan ne ak chɨnop agyokek, binɨb kɨlop mapen lep ak, ne anɨb ak gos chɨn nab ayaŋ monmon tɨg sogak. Anɨb ak tek God chɨnop gɨtep gɨnɨgab agɨl gos sek kod mɨdobun ak, chɨn nɨŋɨd anɨgɨl nopun, yokɨp gos sek kod ma mɨdobun. God chɨnop anɨgɨl gɨtep gɨnɨgab. \p \v 6 \x - \xo 5.6 \xo*\xt Lom 4.25, 5.8-10\xt*\x* Pen chɨn ke nep gɨtep gep tek ma yek won ak, chɨn binɨb tɨmel yonok okok Klays chɨnop nen kumak. Klays kumak ak, God ne ke ñɨn anɨb ak aglak. \v 7 Nɨgɨm. Bɨ nɨbi olap, ne bɨ yɨpɨd gup olap nop nen kumnɨm agɨl, koslam gos nɨŋɨd kumub. Pen bɨ nɨbi olap, bɨ tep yɨbɨl olap nɨŋɨd nop nen kumnɨm tek lup. \v 8 \x - \xo 5.8 \xo*\xt Jon 3.16, 15.13, 1 Pi 3.18, 1 Jo 3.16, 4.10\xt*\x* God pen, ne ke chɨnop mapen lup ak mɨseŋ gɨ yomak. Chɨn binɨb tap si tap tɨmel pel gɨpun ñɨn ak, chɨnop mapen lɨl Klays nop agyokek apɨl, chɨnop nen kumak. \p \v 9 \x - \xo 5.9 \xo*\xt Lom 1.18, 2.5, 2.8, 3.25, 1 Te 1.10, Hib 9.14, 1 Jo 1.7\xt*\x* Klays nɨkɨm ne sogek, chɨn God ayɨp jɨmñɨl mɨdɨl binɨb tep ne takaw ma mɨdeb okok mɨdobun. Anɨb ak nɨgtep gɨpun, God binɨb kɨlop tɨmel nɨŋɨd yul awl ñɨnɨgab ñɨn ak, Klays chɨnop dɨtep yɨbɨl gek, mɨdtep gɨnɨgabun. \v 10 \x - \xo 5.10 \xo*\xt Jon 14.19, Lom 8.7-8, 2 Ko 4.10-11, 5.18-19, Kol 1.20-21\xt*\x* Chɨn binɨb God ayɨp penpen gep yonok ñɨn ak, Ñɨne nop agyokek apɨl kumek, chɨnop dɨl ne ayɨp jɨmñɨl lak. Anɨb ak nɨgtep gɨpun, chɨnop dɨl ne ayɨp jɨmñɨl lɨl, tɨg asɨk dɨnɨgab. Chɨnop jɨmñɨl lɨl, Ñɨne pel mɨdep ak wog ne gak ak abe nɨŋɨd, chɨnop tɨg asɨk dɨnɨgab. \v 11 Pen anɨb ak nep mel. Bɨawl chɨn Jisas Klays ne chɨnop gek, God chɨnop dɨl ne ayɨp jɨmñɨl lak. Anɨb ak nɨŋɨd, God nop tep agon chɨnop tep yɨbɨl gup. \s Adam gek binɨb pel kubal ak pen, Jisas gek binɨb pel mɨdep ak dɨpal \p \v 12 \x - \xo 5.12 \xo*\xt Stt 2.17, 3.6, 3.19, Lom 6.23, 1 Ko 15.21\xt*\x* Anɨb ak, bɨ nokom ne tap si tap tɨmel gak ak nɨm, tap si tap tɨmel gep ak lum awl owak. Pen tap si tap tɨmel gep ak lum awl apek, kumeb ak abe owak. Anɨgek, binɨb okok mɨdupsek kɨli tap si tap tɨmel gɨlak tek, kumeb ak kɨlop gek kɨli mɨdupsek kumɨlak. \v 13 \x - \xo 5.13 \xo*\xt Lom 4.15, 1 Jo 3.4\xt*\x* Chɨn nopun, takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak ma tɨkak ñɨn ak, tap si tap tɨmel gep ak lum awl yek. Pen ñɨn anɨb ak takaw anɨb ak ma tɨkak tek, God binɨb tap si tap tɨmel gɨlak okok kɨlop takaw yek ak kelɨgɨl ma agak. \v 14 \x - \xo 5.14 \xo*\xt 1 Ko 15.21-22, 15.45\xt*\x* Kumeb ak pen, binɨb okok kɨlop gek kumɨlak. Bɨlel Adam yek ñɨn ak, mɨd dad ap ap Mosis yek ñɨn ak owak ak, binɨb okok kɨli kumɨlak. Kɨli Adam ne God takaw kɨles tɨbɨlɨkak tek ma gɨlak. Kɨli pen tap si tap tɨmel ogɨnap gel, kumeb ak kɨlop gek kumɨlak. \p Adam, ne bɨ kɨdek ownɨgab ak bɨ anɨb ak tek yek. \v 15 Bɨ omɨŋal anɨb ak pen keke gɨlek. Adam tap si tap tɨmel gak ak olap ke yek, God chɨnop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gak ak olap ke yek. Bɨ nokom, ne tap si tap tɨmel gek binɨb kuŋay yɨbɨl kumɨlak. God pen, ne Jisas Klays nop agyokek apɨl, binɨb kɨlop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gek, God binɨb suŋtep yɨbɨl ne okok yelak. God chɨnop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gep ak kɨles tɨmel yɨbɨl yek, kumeb ak kɨles ma yek. Anɨb ak ne chɨnop kuŋay yɨbɨl tap tep anɨb ak ñak. \v 16 Pen abe, tap tep God chɨnop ñak ak olap ke yek, bɨ nokom tap si tap tɨmel gek chɨnop gak ak olap ke yek. Bɨ anɨb ak tap si tap tɨmel nokom olap gek, God binɨb okok kɨlop tɨg asɨk bɨlokek takaw awl ak owak. God pen kɨlop tap tep ñak ak anɨgɨl yek. Binɨb kɨli tap si tap tɨmel kuŋay gɨlak won ak, kɨlop monmon dɨtep gek takaw ma yek. \v 17 Ned bɨ nɨm ak tap si tap tɨmel nokom olap gek, tap si tap tɨmel anɨb ak binɨb kɨlop gek, kumeb ak kɨlop mɨdupsek kodak. God pen kɨlop pel yɨmug nɨŋɨd gɨtep yɨbɨl gɨl, kɨlop monmon dɨtep gɨl agak, Binɨb suŋtep yad agak. Pen binɨb tap anɨb okok dɨnɨgabal okok, bɨ nokom olap Jisas Klays kɨlop gak. Kɨlop gek, kɨli Klays ayɨp mɨdɨl ne ayɨp tap okok mɨdupsek dɨl kod yenɨgabal. Kɨli anɨgɨl yenɨgabal okok, kɨli kɨles tɨmel yɨbɨl yenɨgabal, kumeb kɨles ma yenɨgab. \p \v 18 \x - \xo 5.18 \xo*\xt 1 Ko 15.22\xt*\x* Anɨb ak tek, bɨ olap tap si tap tɨmel nokom olap gek, binɨb mɨdupsek takaw awl ak apek yul awl dɨlak. Anɨb ak nep bɨ olap ke, ne God agak tek nep gek, binɨb mɨdupsek kɨli God ayɨp jɨmñɨl mɨdɨl binɨb tep ne takaw ma mɨdeb okok yenɨgel tek lak. Kɨli anɨgɨl mɨdɨl, binɨb pel mɨdep ak yelak. \v 19 \x - \xo 5.19 \xo*\xt Ais 53.11\xt*\x* Bɨ nokom olap God takaw nop tɨbɨlɨkɨl, kɨdek ma gak ak nɨm, binɨb mɨdupsek kɨli binɨb tap si tap tɨmel gɨlak okok yelak. Anɨb ak nep bɨ nokom olap God takaw nop nɨg dɨl kɨdek gak ak nɨm, binɨb mɨdupsek kɨli binɨb suŋtep ne yenɨgel tek lak. \p \v 20 \x - \xo 5.20 \xo*\xt Jon 15.22, Lom 3.20, 4.15, 7.8, Gal 3.19, 3.23, 1 Ti 1.14\xt*\x* God agñek, Mosis ne takaw ñu kɨl tɨkek, binɨb kɨli tap si tap tɨmel kuŋay yɨbɨl gɨlak. Kɨli takaw anɨb ak nɨŋɨd tap si tap tɨmel kuŋay yɨbɨl gɨlak ak pen, God binɨb kɨlop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gep ak, ne gek amɨl amɨl tap awl yɨbɨl amnak. \v 21 \x - \xo 5.21 \xo*\xt Lom 6.23\xt*\x* Tap si tap tɨmel gep ak, bɨnonɨm tek mɨdɨl binɨb kɨlop kodak. Kodɨl kɨlop gek, kɨli kumɨlak. Anɨb ak nep God ne yɨmug nɨŋɨd gɨtep gep ne ak, binɨb kɨlop gek binɨb suŋtep ne okok mɨdebal. Anɨb ak yɨmug nɨŋɨd gɨtep gep ne ak, bɨnonɨm tek mɨdɨl binɨb kɨlop kod mɨdeb. Anɨgek, Bɨawl chɨn Jisas Klays ne binɨb okok gek, pel pelnep yenɨgabal. \c 6 \s Chɨn Klays ayɨp kubun \p \v 1 \x - \xo 6.1 \xo*\xt Lom 3.5-8, 6.15\xt*\x* Anɨb ak chɨn tay agɨnɨgobun? Chɨn tap si tap tɨmel pelpel gonɨgun, God chɨnop pelpel monmon yɨmug nɨŋɨd gɨtep gɨnɨgab agɨnɨgobun akaŋ? \v 2 \x - \xo 6.2 \xo*\xt Lom 7.4, Gal 6.14, Kol 3.3, 1 Pi 2.24, 4.1\xt*\x* Mel yɨbɨl, anɨb ma agɨnɨgun. Chɨn binɨb kumɨlak tek mɨdɨl, tap si tap tɨmel gep ak pɨsnep kelɨgɨnok. Pɨsnep kelɨgɨnok ak nɨm, tɨtay dɨl tap si tap tɨmel gep ak kɨdek gɨnɨgabun? \v 3 \x - \xo 6.3 \xo*\xt 1 Ko 15.29, Gal 3.27\xt*\x* Nɨbi nɨgtep gɨpɨm, chɨn binɨb Klays Jisas ayɨp jɨmñɨl yonɨgun agɨl ñɨg pakɨnok okok, ñɨg pakɨnok won ak ne kumak ak ayɨp jɨmñɨl kumnok. \v 4 \x - \xo 6.4 \xo*\xt Lom 8.11, Gal 6.15, Epe 4.22-24, Kol 2.12, 3.10\xt*\x* Chɨn ñɨg pakɨl, ne kumak ak ayɨp jɨmñɨl kumon, God ne chɨnop Klays ayɨp kaw mɨgan ak kamak. Pen Nap Bɨawl yɨbɨl ak, ne kɨles ne ke ak dɨl gek, Klays tepayaŋ tɨkjakɨl koŋɨm mɨdeb. Anɨb ak nep chɨnop abe gek, koŋɨm kɨdeyɨl mɨdobun. \s Chɨn Klays ayɨp koŋɨm yonɨgabun \p \v 5 \x - \xo 6.5 \xo*\xt Plp 3.10-11\xt*\x* Anɨb ak, chɨn Klays ayɨp jɨmñɨl kumnok tek lup binɨb okok, ne tepayaŋ tɨkjakak tek, anɨb ak nep chɨn abe tɨkjakɨnɨgabun. \v 6 \x - \xo 6.6 \xo*\xt Gal 5.24, 6.14, Epe 4.22, Kol 2.11, 3.5, 3.9\xt*\x* Chɨn anɨgɨl nopun, chɨn pel tɨmel golɨgɨpun ak, Klays mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lel kumak anɨb bad ak pugɨlɨkak. Anɨgek, tap si tap tɨmel gep ak kɨles ne chɨnop kodolɨgup ak kul gup. Ak nɨm chɨn tap si tap tɨmel gep ak, binɨb wog gɨñeb ne tek kɨdek gɨnɨgun okok mɨñɨl ma mɨdobun. \v 7 \x - \xo 6.7 \xo*\xt 1 Pi 4.1\xt*\x* Nɨŋɨd apun, binɨb kubal okok, kɨli tap si tap tɨmel gep ak muk okok ma yelak, kɨlop gos ak ma lup. \p \v 8 Pen Klays ayɨp jɨmñɨl kumnok tek agɨl, gos nɨgtep gɨpun, ne ayɨp abe koŋɨm mɨdɨl pelpel yonɨgabun. \v 9 \x - \xo 6.9 \xo*\xt Lep 1.18\xt*\x* Chɨn nopun, God Klays nop gek tepayaŋ tɨkjakak tek, tepayaŋ kumnɨmuŋ tek ma lup. Kumeb kɨles ne ma mɨdeb, tap olap Klays nop gɨnɨmuŋ tek ma lup. \v 10 \x - \xo 6.10 \xo*\xt Luk 20.38, Hib 9.26-28, 1 Pi 3.18\xt*\x* Ne ñɨn nokom olap kumak, kumak anɨb ak, tap si tap tɨmel gep kɨles ak taw jɨsɨpuk gak. Ne pen mɨñɨl koŋɨm mɨdɨl, God ayɨp jɨmñɨl pel mɨdeb. \v 11 \x - \xo 6.11 \xo*\xt Lom 6.2, 2 Ko 5.15, Gal 2.19, 1 Pi 2.24\xt*\x* Anɨb ak nep, gos anɨb ak nɨgɨnɨmɨb. Nɨbi binɨb kumɨlak tek mɨdɨl, tap si tap tɨmel gep ak pɨsnep kelɨgɨpek. Klays Jisas yɨl mɨdem, gos tɨmud nɨb ak mɨdupsek God yɨl amek, ne ayɨp jɨmñɨl pel mɨdebɨm. \p \v 12 \x - \xo 6.12 \xo*\xt Stt 4.7, Sng 19.13, 119.133\xt*\x* Anɨb ak tek, tap si tap tɨmel mubwak nɨbop ma kod yonɨmuŋ. Mel ak, tap si tap tɨmel gep ak nɨbop lɨpɨgek, mubwak nɨbi ke gos tɨmel ak kɨdek gɨnɨmɨb tek lup. \v 13 \x - \xo 6.13 \xo*\xt Lom 7.5, 12.1, Epe 2.5, 5.14, Kol 3.5, Jem 4.1\xt*\x* Pen tap si tap tɨmel mubwak nɨbop ma kod yonɨmuŋ, ñɨn tob nɨbop okok lɨpɨg dad amek tap tɨmel ma gɨnɨmɨb. Nɨbi pen binɨb kumɨl tepayaŋ tɨkjakɨl koŋɨm mɨdebal tek okok mɨdebɨm. Anɨgɨl mɨdebɨm anɨb ak tek, mubwak nɨbi ke dɨl God nop ñɨnɨmɨb. Pen God ne mubwak nɨbop kod mɨdɨl, ñɨn tob nɨbop ak gek, yɨpɨd gɨl gɨtep gɨnɨmɨb tek lup. \v 14 \x - \xo 6.14 \xo*\xt Lom 7.4-6, 8.2, Gal 5.18, 1 Jo 3.6\xt*\x* Nɨgɨm. Ned takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak nɨŋɨd gɨnɨgun agem gɨ dad amek, tap si tap tɨmel gep ak nɨbop kodolɨgup. Mɨñɨl pen anɨb ak yɨl ma mɨdebɨm. Mɨñɨl God nop muk okok mɨdem, nɨbop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gek, tap si tap tɨmel okok kelɨgɨpɨm. \s Chɨn bɨ wog gɨñeb okok mɨdɨl, yɨpɨd gɨl wog gɨpun \p \v 15 \x - \xo 6.15 \xo*\xt Lom 6.1\xt*\x* Takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak muk okok ma mɨdobun. Mɨñɨl pen God ne chɨnop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gup anɨb ak tek, tɨtay dɨnɨgabun? Tap si tap tɨmel gɨ nep yonɨgun akaŋ? Mel yɨbɨl, anɨb ma gɨnɨgun. \v 16 \x - \xo 6.16 \xo*\xt Mat 6.24, Jon 8.34, 2 Pi 2.19\xt*\x* Nɨbi nɨgtep gɨpɨm akaŋ? Nɨbi bɨ olap muk ne okok mɨdɨl, takaw ne ak kɨdek genɨgabɨm, bɨ wog gɨñeb ne ak yenɨgabɨm. Anɨb ak nep tek, nɨbi tap si tap tɨmel gɨpun ak kɨdek gɨnɨgun agɨl gem amek, tap anɨb ak nɨbop gek kumnɨgabɨm. Nɨbi pen God agup tek kɨdek gɨnɨgun agɨl gem amek, ne gek binɨb suŋtep ne yenɨgabɨm. \v 17 Ned nɨbop tap si tap tɨmel gep gos anep lek, adek anɨb ak gelɨgɨpɨm ak pen, kɨdek God takaw ak nɨŋɨd dɨpek. Kɨli takaw anɨb ak nɨbop agñel, gos nɨbi nab ayaŋ lɨl kɨdek gɨpɨm. Anɨb ak God nop tep agɨnɨgun. \v 18 \x - \xo 6.18 \xo*\xt Jon 8.32, 1 Ko 7.22, Gal 5.1, 1 Pi 2.16\xt*\x* Ned tap si tap tɨmel gep ak nɨbop nag lak tek yelɨgɨpɨm ak pen, God nɨbop gek, nag lak anɨb ak wɨsɨbɨl mɨdtep gɨpɨm. Pen nɨbop abe gek, binɨb wog gɨñeb ne okok mɨdɨl ne agak tek kɨdek gɨpɨm. \v 19 Pen gos nɨbi nɨgtep ma gebɨm. Anɨb ak tek yad nɨbop binɨb agtep apal tek nep agebin. Ned mubwak gos nab ayaŋ nedil nɨbop ak tunɨg dad amek, nɨbop tap si tap tɨmel gep gos anep lolɨgup. Gos anep lek, gɨ tɨmel gɨl God takaw tɨbɨlɨkɨl, tap tɨtɨmel gɨl gach sek yelɨgɨpɨm. Mɨñɨl anɨb ak nep pen, mubwak gos nab ayaŋ nedil nɨbop ak tunɨg dad amek, nɨbop yɨpɨd gɨl gɨtep gep gos anep lɨnɨmuŋ. Gos anep lek, God binɨb suŋtep ne yɨbɨl nep yenɨmɨb. \p \v 20 \x - \xo 6.20 \xo*\xt Jon 8.34\xt*\x* Ned tap si tap tɨmel gep ak muk okok mɨdɨl kɨdek gelɨgɨpɨm won ak, God agak tek kɨdek gɨnɨgun agɨl gos ak ma yɨbɨl nɨgelɨgɨpɨm. \v 21 \x - \xo 6.21 \xo*\xt Lom 1.32, 7.5, 8.6, 8.13\xt*\x* Pen gelɨgɨpɨm anɨb ak, anɨgɨl tap tep tay delɨgɨpɨm? Gelɨgɨpɨm anɨb ak mɨñɨl nɨgem nebeŋ dɨpɨm. Pen binɨb anɨgel, kɨlop gek apyap pakɨl kubal. \v 22 Mɨñɨl pen tap si tap tɨmel gep ak nɨbop nag lak tek ak, God gek nag lak anɨb ak wɨsɨbɨl mɨdtep gɨpɨm. Mɨdtep gɨlɨg, God binɨb wog gɨñeb ne okok mɨdebɨm. Pen tap tep ne nɨbop ñɨnɨgab ak anɨgɨl mɨdeb. God nɨbop gek, binɨb suŋtep ne yɨbɨl nep mɨdebɨm ak nɨm, pel pelnep yenɨgabɨm. \v 23 \x - \xo 6.23 \xo*\xt Stt 2.17, Lom 2.7, 5.12, 5.15, Jem 1.15, 1 Pi 1.4\xt*\x* Nɨŋɨd apun, tap si tap tɨmel gep ak bɨ wog gɨñeb ne okok kɨlop tawup. Pen tawup anɨb ak, kumeb bad ak. God pen tap tep chɨnop monmon ñɨnɨgab ak anɨgɨl mɨdeb, chɨn pel pelnep yonɨgabun. Bɨawl chɨn Klays Jisas yɨl mɨdɨl, pel pelnep yonɨgabun. \c 7 \s Takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak kelɨgɨl, Klays nop chɨg tep gɨnɨgun \p \v 1 Nɨbi mam ay takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak nepɨm okok, nɨbop takaw anɨb ak agebin. Nɨb nepɨm, binɨb lum awl mɨdɨl koŋɨm mɨdɨlaknɨŋ, kɨli takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak kɨdek gɨnɨgun agɨl gos nɨgɨnɨgabal. Kɨli pen kumenɨgabal, takaw anɨb ak kɨlop kod ma yenɨgab. \v 2 \x - \xo 7.2 \xo*\xt 1 Ko 7.39\xt*\x* Takaw nab anɨb okok tek olap mɨdeb. Bin olap bɨ dek, bɨ anɨb ak koŋɨm mɨdeb won ak, takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak bin anɨb ak ayɨp bɨ ayɨp kɨlop jɨmñɨl nag lup. Bɨne ak pen kumek, takaw nɨgɨmɨl ayɨp nag lup ak asɨkɨl, bin ak monmon amnɨmuŋ tek lup. \v 3 \x - \xo 7.3 \xo*\xt Mat 5.32\xt*\x* Anɨb ak pen bin anɨb ak nɨgɨmɨl mɨdaknɨŋ, am bɨ kɨdeyɨl olap nɨŋɨd denɨgab, bin bɨ si dep mɨdeb ak agɨnɨgabal. Nɨgɨmɨl pen kumek, am bɨ kɨdeyɨl olap nɨŋɨd denɨgab, bin bɨ si dep mɨdeb ak ma agɨnɨgabal. Takaw ma mɨdeb, takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak nop nag lup ak asɨkup. \p \v 4 \x - \xo 7.4 \xo*\xt Lom 6.2, 6.11, 8.2, Gal 2.19, 5.22, Kol 2.14\xt*\x* Anɨb ak tek mam ay yad okok, Klays mubwak ne chɨg tep gɨl, ne ayɨp kubek. Anɨgɨpɨm ak nɨm, takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak chɨchɨk delɨgɨpɨm ak kelɨgɨpɨm. Bɨ olap ke, bɨ nɨm ak God nop gek tepayaŋ tɨkjakak anop mɨñɨl chɨg tep gɨpɨm. Anɨgɨpɨm ak nɨm, God wog ne gɨtep gon nop tep gɨnɨmuŋ adek ak gɨnɨgun tek lup. \v 5 \x - \xo 7.5 \xo*\xt Lom 6.13, 6.21, Gal 5.19, Jem 1.15\xt*\x* Ned mubwak gos nab ayaŋ nedil chɨn ke ak kɨdek golɨgɨpun won ak, takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak chɨnop gak. Chɨnop gek, gos tɨmud tɨmel anɨb ak tɨkjakek golɨgɨpun. Anɨgek, chɨn tap si tap tɨmel golɨgɨpun. Pen anɨgolɨgɨpun anɨb ak chɨnop gek, pel kumolɨgɨpun. \v 6 \x - \xo 7.6 \xo*\xt Lom 2.29, 6.4, 8.2, 2 Ko 3.6\xt*\x* Mɨñɨl pen takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak chɨnop nag lup ak asɨkɨl, chɨn monmon amnɨgun tek lup. Chɨn kumɨl tɨkjakɨl mɨdobun tek lup, tap ned chɨnop chɨchɨk dolɨgup ak kelɨgɨpun. Anɨb ak tek wog mɨñɨl gobun ak, takaw kɨles mɨj mɨgan ayaŋ kɨl tɨk lek pel apal wog ak ma gobun. God Kawnan ne ak chɨnop gek, wog kɨdeyɨl ak nop gɨñobun. \s Tap si tap tɨmel gɨpun ak chɨnop gek mɨd tɨmel gɨpun \p \v 7 \x - \xo 7.7 \xo*\xt Kis 20.17, Lo 5.21, Apo 20.33\xt*\x* Anɨb ak chɨn tay agɨnɨgobun? Takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak, takaw tɨmel tɨkak agɨnɨgun akaŋ? Mel yɨbɨl, anɨb ma agɨnɨgun. Pen takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak ma mɨdɨl, yɨp yomek tap akal tek tɨmel gep ak nɨgɨnɨm tek ma lak. Nɨgɨnɨm tek ma lek, tap si tap tɨmel anɨb ak tap tay tek agɨl ma nepin. Takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak olap agak, Binɨb ogɨnap tap kɨlop okok, yad tek yobɨkop agɨl gos ak ma nɨgɨnɨmɨb agak. Pen takaw anɨb ak ma agonɨmuŋ, yad ma nepnep tek, tap yɨp tek yobɨkop gos anɨb ak nɨgɨnek tek, gos tɨmel nɨgɨnek. \v 8 \x - \xo 7.8 \xo*\xt Lom 4.15, 5.20, 1 Ko 15.56\xt*\x* Pen tap si tap tɨmel gep ak, ne takaw Mosis ñu kɨl tɨkak anɨb ak dɨl gek, mɨdupmɨdup yɨp tɨkjakak. Tɨkjakek, yad binɨb ogɨnap tap kɨlop okok, yad tek yobɨkop agɨl gos ak nepin. Pen takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak ma yobɨkop, tap si tap tɨmel gep ak kɨles ma yobɨkop. \v 9 \x - \xo 7.9 \xo*\xt Jem 1.15\xt*\x* Yad ned takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak ma nɨŋɨd, mɨdtep gɨl koŋɨm yenek. Kɨdek pen takaw anɨb ak apjakek, tap si tap tɨmel gep ak tɨkjakɨl kɨles dɨl yɨp gek, \v 10 \x - \xo 7.10 \xo*\xt Wkp 18.5, Ese 20.11-13, 20.21, Lom 10.5, 2 Ko 3.7\xt*\x* yad kumnek. Takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak wog anɨgɨl mɨdeb, binɨb kɨlop gek mɨdtep gɨl koŋɨm yenɨgel tek lup. Takaw anɨb ak yɨp agel nɨgɨnek ak pen, mɨdtep gɨl koŋɨm ma yenek. Yɨp gek kumnek. \v 11 \x - \xo 7.11 \xo*\xt Stt 3.13, Hib 3.13\xt*\x* Tap si tap tɨmel gep ak, ne takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak dɨl, yɨp yepɨs agak. Anɨgɨl paklek kumnek. \p \v 12 \x - \xo 7.12 \xo*\xt Sng 19.8, 119.138, 1 Ti 1.8\xt*\x* Anɨb ak nɨm takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak, God ne ke takaw anɨb ak agak ak, takaw suŋtep mɨdeb. Pen takaw kɨles ne keke adek ak abe, God ne ke takaw anɨb ak agak ak, takaw suŋtep mɨdeb. Suŋtep mɨdɨl, yɨpɨd gɨl nep yɨbɨl mɨdɨl, binɨb okok kɨlop dɨtep gup. \v 13 \x - \xo 7.13 \xo*\xt Lom 5.20\xt*\x* Anɨb ak tɨtay dup? God takaw tep anɨb ak yɨp gek kumnek akaŋ? Mel yɨbɨl. Tap si tap tɨmel gep ak nep yɨp gek kumnek. God ne tap si tap tɨmel gep ak mɨseŋ lɨnɨmuŋ agɨl gos nɨgak. Anɨb ak tek God tap si tap tɨmel gep ak kelɨgek, tap tɨmel anɨb ak takaw tep nab okok apjakɨl, yɨp gek kumnek. Tap si tap tɨmel gep ak anɨgek, chɨn nɨŋɨd nopun, tap si tap tɨmel gep anɨb ak tap tɨtɨmel yɨbɨl gach awl yɨbɨl mɨdeb. \s Tap ma gɨnɨgun apun okok nep gɨpun \p \v 14 \x - \xo 7.14 \xo*\xt Sng 51.5, Jon 3.6\xt*\x* Chɨn nopun, takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak, God Kawnan ne ak gos ñek tɨkak ak pen, yad bɨ tap lum awl yɨl gos nepin ak mɨdebin. Anɨgɨl mɨdɨl, gos tɨmud yɨp ak pel amub, tap si tap tɨmel gep adek ak. \v 15 \x - \xo 7.15 \xo*\xt Gal 5.17\xt*\x* Tap tep gin agɨl nepin adek ak ma gɨpin, tap tɨmel ma gin agɨl nepin adek anep gɨpin. Pen taynen anɨgɨpin ak ma nepin. \v 16 Pen tap tɨmel ma gin agɨl nepin ak gɨl nɨm, ak yɨp yomub, yad takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak takaw tep mɨdeb agɨl gos nepin. \v 17 Anɨb ak yad ke tap tɨmel anɨb okok ma gɨpin. Tap si tap tɨmel gos yad nab ayaŋ tɨkjakek nɨm, tap tɨmel anɨb okok gup. \v 18 \x - \xo 7.18 \xo*\xt Stt 6.5, 8.21\xt*\x* Yad nepin, yad bɨ tap lum awl yɨl gos nepin ak, tap tep olap gos yad nab ayaŋ ma mɨdeb. Anɨb ak tek tap tep gin agɨl gos nepin ak, yad kɨles ma mɨdɨl, tap tep anɨb okok gɨnɨm tek ma lup. \v 19 Nɨŋɨd apin, tap tep gin agɨl nepin ak, anɨb okok ma gɨpin. Pen tap tɨmel ma gin agɨl nepin anep pel gɨpin. \v 20 Pen yad tap ma gin agɨl nepin ak pel gɨpin anɨb ak tek yad nepin, yad ke tap tɨmel anɨb okok ma gɨpin. Tap si tap tɨmel gos yad nab ayaŋ tɨkjakek nɨm, tap tɨmel anɨb okok gup. \p \v 21 Anɨb ak tek yad nepin, tap anɨb ak ne mɨdɨl yɨp gup. Yad tap tep ak gin agɨl gos nepin won ak, gos tɨmel wulep sɨŋak mɨdeb. \v 22 \x - \xo 7.22 \xo*\xt Sng 1.2, 2 Ko 4.16, Epe 3.16\xt*\x* Nɨŋɨd apin, gos tɨmud yad ak, takaw God agek Mosis ñu kɨl tɨkak ak nɨŋɨd mɨñmɨñ tɨmel yɨbɨl gup. \v 23 \x - \xo 7.23 \xo*\xt Lom 6.13, 6.19, Gal 5.17, Jem 4.1, 1 Pi 2.11\xt*\x* Anɨgup ak pen, mubwak gos yad nab ayaŋ ke mɨdɨl, anɨb ak ke gup. Ke mɨdɨl anɨb ak ke gek, God takaw gos tɨmud yad mɨgan mɨdeb ak ayɨp penpen gɨpil. Gos ke mɨdɨl anɨb ak ke gup ak, mubwak yɨp tunɨg dad amub, tap si tap tɨmel gep ak nep. \v 24 Yad bɨ chɨb gep, mɨñmɨñ ma gɨpin. Mubwak yad ak kumeb tek mɨdeb. Bɨ an yɨp dek, mubwak yad ak kelɨgɨl mɨdtep gɨnɨgayn? \v 25 \x - \xo 7.25 \xo*\xt Lom 6.13, 6.19, 1 Ko 15.57, Gal 5.17\xt*\x* God nokom, ne Bɨawl chɨn Jisas Klays wog ne ak nɨŋɨd, yɨp dek mɨdtep gɨnɨgayn. Anɨb ak tek God nop tep apin. \p Anɨb ak takaw apin awl, anɨgɨl mɨdeb. Gos tɨmud yad ak amub, God takaw ne ak. Pen tap si tap tɨmel gep ak, ne mubwak gos yad nab ayaŋ nedil tunɨg dad amub, tap si tap tɨmel gep ak yɨp kodup. \c 8 \s Klays tap tɨmel chɨnop ak tɨg walɨg gɨyokɨl, God Kawnan ne ak ñub \p \v 1 \x - \xo 8.1 \xo*\xt Lom 8.34, 8.39\xt*\x* Anɨb ak tek chɨn Klays Jisas yɨl mɨdobun okok, God chɨnop takaw awl agek yul awl ma dɨnɨgabun. \v 2 \x - \xo 8.2 \xo*\xt Jon 8.36, Lom 7.23-25, 2 Ko 3.6, Gal 2.19\xt*\x* Taynen? Chɨn Klays Jisas yɨl mɨdobun okok, God Kawnan ne ak chɨnop kod mɨdeb. Kod mɨdeb nɨm, tap si tap tɨmel gep ak sek kumeb ak sek nɨbop nag lak tek yelɨgɨpɨm ak kelɨgɨl, pelpel mɨdtep gɨpɨm. \v 3 \x - \xo 8.3 \xo*\xt Apo 13.38-39, 15.10, Lom 3.20, 2 Ko 5.21, Plp 2.7, Hib 4.15, 7.18-19\xt*\x* Binɨb mubwak gos nab nedil ayaŋ, kɨles mɨdɨl takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak kɨdek gɨnɨmuŋ tek ma lup. Anɨb ak tek takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak kɨlop gek, tap si tap tɨmel gep ak kelɨgɨnɨgel tek ma lup. Pen binɨb tep ma mɨdebal tek, takaw anɨb ak ag dad amɨl, mɨdtep gɨnɨgel tek ma lek, God ne gak. Ne Ñɨne ke agyokek, apɨl bɨ sɨlokɨl, binɨb tap si tap tɨmel gɨpal tek bɨ yɨbɨl lak. Ne tap si tap tɨmel gɨpal ak dɨyokɨnɨgayn agɨl, apɨl mubwak ne ke ñak. Anɨgek, God ne tap si tap tɨmel gep kɨles ak gek, pɨsnep apyap pakak. \v 4 \x - \xo 8.4 \xo*\xt Gal 5.16, 5.25\xt*\x* Mɨñɨl pen chɨn mubwak gos nab nedil ayaŋ anɨb ak tek kɨdek ma gobun. Chɨn God Kawnan gos ne ak kɨdek gobun. God ne anɨgɨl gos nɨgup, tap teplep takaw Mosis ñu kɨl tɨkak mɨgan ayaŋ mɨdeb ak, gos tɨmud chɨn ayaŋ awl gɨnɨmuŋ agɨl, tap si tap tɨmel gep kɨles ak gek, pɨsnep apyap pakak. \p \v 5 \x - \xo 8.5 \xo*\xt Jon 3.6, 1 Ko 2.14, Gal 5.22, 5.25\xt*\x* Binɨb mubwak gos nab ayaŋ nedil ak nɨŋɨd kɨdek gɨpal okok, kɨli mɨnek mɨnek tap anɨb okok gɨnɨgun agɨl gos nepal. Binɨb pen God Kawnan ne anop nɨŋɨd kɨdek gɨpal okok, kɨli mɨnek mɨnek God Kawnan ne ak gos nɨgup ak gɨnɨgun agɨl gos nepal. \v 6 \x - \xo 8.6 \xo*\xt Lom 6.21, 8.13, Gal 6.8\xt*\x* Nɨgɨm. Binɨb gos nab ayaŋ nedil ak nɨŋɨd adek anɨb ak gel amub okok, kɨli kumnɨgabal. Binɨb pen God Kawnan ne ak gos nɨgup ak nɨŋɨd kɨdek gel amub okok, kɨli pelpel mɨdɨl kɨmɨgel mɨdtep gɨnɨgabal. \v 7 \x - \xo 8.7 \xo*\xt Mat 12.34, Jon 8.43, 12.39, 1 Ko 2.14, Jem 4.4\xt*\x* Anɨb ak binɨb mubwak gos nab ayaŋ nedil ak nɨŋɨd, gos kɨli ke nɨŋɨd gɨpal okok, God ayɨp jɨmñɨl ma mɨdɨl, God nop mɨlɨk nɨŋɨd penpen gɨpal. Kɨli God takaw agak ak kɨdek ma gɨpal. Pen God takaw agak ak gɨnɨgel tek ma yɨbɨl lup. \v 8 Pen binɨb anɨb okok mubwak gos nab ayaŋ nedil ak nɨŋɨd kɨdek gɨpal okok, kɨli gel nop tep gɨnɨmuŋ tek ma lup. \p \v 9 \x - \xo 8.9 \xo*\xt 1 Ko 3.16, 12.3, Gal 4.6, Plp 1.19, 1 Pi 1.11\xt*\x* Nɨbi pen mubwak gos nab ayaŋ nedil ak nɨŋɨd kɨdek ma gɨpɨm. Mel. Kawnan ne ak nɨbop nab ayaŋ yek nɨm, gos nɨgup ne ak nɨŋɨd kɨdek gɨpɨm. Binɨb pen Klays Kawnan ne ak mɨgan ayaŋ ma mɨdɨl nɨm, kɨli Klays binɨb ne ma mɨdebal. \v 10 \x - \xo 8.10 \xo*\xt Gal 2.20, Epe 3.17, 1 Pi 4.6\xt*\x* Tap si tap tɨmel gɨpɨm ak nɨbop gek, mubwak nɨbi kumub. Klays pen nɨbop mɨgan ayaŋ yek nɨm, God binɨb suŋtep ne mɨdebɨm. Mɨdem, God Kawnan ne ak nɨbop gek pelpel mɨdtep gɨpɨm. \v 11 \x - \xo 8.11 \xo*\xt Apo 2.24, 1 Ko 3.16, 6.14, 2 Ko 4.14, Epe 2.5\xt*\x* God ne Jisas Klays nop gek tepayaŋ tɨkjakak. Pen God Kawnan ne ak nɨbop mɨgan ayaŋ mɨdeb. God nɨm ak, ne Kawnan ne anɨb ak kɨles ak dɨl, mubwak kumeb nɨbop ak abe gɨnɨgab. Mubwak kumeb nɨbop ak gek, koŋɨm mɨdɨl pelpel yenɨgabɨm. \s God Kawnan ne ak chɨnop gek, God ñapay ne mɨdobun \p \v 12 Anɨb ak mam ay sɨkop, chɨn God Kawnan ne ak muk okok yonɨgun. Mubwak gos nab ayaŋ nedil ak muk okok mɨdɨl kɨdek ma gɨnɨgun. Ak mel. \v 13 \x - \xo 8.13 \xo*\xt Gal 6.8, Epe 4.22, Kol 3.5\xt*\x* Adek anɨb ak kɨdek gem amek, kumnɨgabɨm. Nɨbi pen God Kawnan ne ak kɨles ak dɨl, tap tɨmel mubwak nɨbi ak gem kumek amek, pelpel mɨdtep gɨnɨgabɨm. \v 14 \x - \xo 8.14 \xo*\xt Gal 5.18\xt*\x* Chɨn nopun, binɨb God Kawnan ne ak kɨlop poŋɨd amek nop kɨdek gɨpal okok, kɨli God ñapay ne mɨdebal. \v 15 \x - \xo 8.15 \xo*\xt 1 Ko 2.12, 4.6, 2 Ti 1.7, Hib 2.15\xt*\x* God ne Kawnan ne anɨb ak nɨbop ñek dɨpɨm ak, ne nɨbop gek God ñapay ne mɨdebɨm.\x - \xo 8.15-17 \xo*\xt Gal 4.5-7\xt*\x* Ne nɨbop gek, binɨb wog gɨñeb okok mɨdɨl adɨkɨl ma pɨlɨkɨpɨm. God Kawnan ne ak chɨnop kod yek, God nop suk agɨl apun, Apa,\f + \fr 8.15 \fr*\ft Takaw Alam ak, Jisas takaw yɨbɨl ne. Pen kɨli Bapi agɨnɨg, Apa apal.\ft*\f* Bapi apun. \v 16 \x - \xo 8.16 \xo*\xt 2 Ko 1.22, Epe 4.30\xt*\x* God Kawnan ne ak, ne ke kawnan chɨn ayɨp jɨmñɨl mɨdɨl, takaw mɨseŋ apun, Chɨn binɨb God ñapay ne mɨdobun apun. \v 17 \x - \xo 8.17 \xo*\xt Apo 26.18, Gal 4.5-7, Plp 1.29, 2 Ti 2.11-12, Lep 21.7\xt*\x* Pen ñapay ne mɨdobun tek, God tap teplep ne ñɨnɨgab aglak ak dɨnɨgabun. Ñɨne Klays nop dɨtep gup tek, chɨnop abe gɨnɨgab. Pen chɨn mɨñɨl yul awl donɨgun, Klays ned yul awl dak tek, kɨdek ne ayɨp yɨb awl dɨl mɨdtep yɨbɨl gɨnɨgabun. \s Kɨdek God man ne alaŋ amɨl, yɨb awl dɨl mɨdtep yɨbɨl gɨnɨgabun \p \v 18 \x - \xo 8.18 \xo*\xt Lom 5.2, 2 Ko 4.17\xt*\x* Yad anɨgɨl gos nepin, God chɨnop gek, yɨb awl dɨl mɨdtep yɨbɨl gɨnɨgabun. Pen tap teplep dɨnɨgabun anɨb ak, God chɨnop yomek nɨgtep gɨnɨgabun. Pen abe nepin, tap anɨb okok tap teplep awl yɨbɨl mɨdeb, yul awl mɨñɨl ñɨn awl dɨpun ak tap sɨkol sɨkol mɨdeb. \v 19 \x - \xo 8.19 \xo*\xt Kol 3.4, 2 Pi 3.13, 1 Jo 3.2\xt*\x* Nɨŋɨd apun, tap okok mɨdupsek God ne gɨlak ak, kɨli God ñapay ne kɨlop mɨseŋ lek nɨgɨnɨgabun agɨl, ñɨn anɨb ak kod mɨdebal. Tap God gɨlak anɨb okok nɨm, kɨmɨg cheg kɨli dad aplanɨl okok okok nɨg mɨdɨl, ñɨn akal tek God anɨgɨnɨgab agɨl nɨg mɨdebal. \v 20 \x - \xo 8.20 \xo*\xt Stt 3.17-19\xt*\x* Mɨñɨl tap ne gɨlak anɨb okok yokɨp mɨdɨl, mɨdtep gɨnɨmuŋ tek ma lup. Pen gup anɨb ak, tap ne gɨlak okok chɨn anɨgɨl yonɨgun agɨl gos ma nepal. Gup anɨb ak, God gɨnɨgab agak tek nep gup. Ne agak, Tap gɨlɨnek okok gen, mɨdtep ma gɨl, gɨ dam dam kɨdek tepayaŋ gen, mɨdtep gɨnɨgab agak. Pen God gek mɨdtep gɨnɨgun agɨl, gos sek kod mɨdebal. \v 21 \x - \xo 8.21 \xo*\xt 2 Pi 3.13, 1 Jo 3.2\xt*\x* Anɨb ak tap gɨlak anɨb okok, kumɨl kuy gep tek mɨdeb ak, kɨlop nag lak tek mɨdebal. Kɨdek pen God ne tap anɨb okok mɨdupsek ayɨp, ñapay ne okok ayɨp, kɨlop nag wɨsɨb yokɨnɨgab. Wɨsɨb yokek, suŋ amɨl, yɨb awl dɨl, mɨdtep yɨbɨl gɨnɨgabal. \p \v 22 Chɨn nopun, tap God gɨlak anɨb okok mɨdupsek, bin ñapay tɨkɨnɨg gel yul gup tek ak gɨ mɨdeb. Mɨŋel gek añɨŋ pogup, anɨgɨl gɨ dad apɨl mɨñɨl ñɨn awl owup. \v 23 \x - \xo 8.23 \xo*\xt 2 Ko 5.2-4, Gal 5.5, Epe 1.14, 4.30\xt*\x* Pen tap anɨb okok nep mɨŋel gek añɨŋ ma pogup. Mel. Chɨn abe mɨŋel gek añɨŋ pogɨpun. Chɨn God Kawnan ne ak dɨpun. God tap teplep kuŋay yɨbɨl chɨnop ñɨnɨm agɨl, Kawnan ne tap ned ak chɨnop ñub. Pen ñɨn akal tek chɨnop pɨsnep dek mubwak chɨn koŋɨm amɨl, ñapay ne yonɨgabun agɨl, lum awl mɨŋel gek añɨŋ pogɨlɨg kod mɨdobun. \v 24 \x - \xo 8.24 \xo*\xt 2 Ko 5.7, Hib 11.1\xt*\x* Chɨn God ne chɨnop tap teplep ñɨl dɨtep gɨnɨgab agɨl, gos sek kod mɨdon nɨm, chɨnop tɨg asɨk dak. Pen ñɨn anɨb ak chɨnop tap teplep ñɨl dɨtep gɨpɨkop ak, gos sek kod ma yobɨnop. Chɨnop tap teplep ñɨl dɨtep gɨnɨgab ak pen kod mɨdobun. \v 25 Pen God mɨñɨl ma gup. Ne chɨnop kɨdek tap teplep ñɨl dɨtep gɨnɨgab ak nɨŋɨd nɨm, yɨlɨk gaknɨŋ ma kod mɨdobun. Gos sek kod mɨdobun. \p \v 26 \x - \xo 8.26 \xo*\xt Sek 12.10, Epe 6.18, Jem 4.3\xt*\x* Pen God Kawnan ne ak abe, ne chɨnop binɨb kɨles ma mɨdobun okok kod mɨdɨl gɨñub. Chɨn God nop agnɨgun apun ak pen, takaw tay ak dɨl agɨnɨgun agɨl ma nopun. Anɨb ak chɨn koslam agep tek lup won ak, God Kawnan ne ke chɨnop nɨŋɨd, God nop kɨles gɨl agnɨgup. God Kawnan ne ak yɨgen bad tek agñub. Chɨn bɨ takaw apun ak mel, yɨgen bad tek agñub. \v 27 \x - \xo 8.27 \xo*\xt Sng 7.9, 139.1, Apo 1.24, 1 Ko 4.5, 1 Te 2.4, 1 Jo 5.14\xt*\x* God pen binɨb gos kɨli nab ayaŋ mɨdupsek keke nɨgtep gup ak, Kawnan ne gos nop ak abe nɨgup. Taynen? Kawnan ne agup ak, ne God gin agɨl nɨgup adek anep nɨgup. Nɨŋɨd, binɨb Klays yɨl mɨdebal okok kɨlop nen kɨles gɨl agnɨgup. \p \v 28 \x - \xo 8.28 \xo*\xt Lom 9.11, 9.23-24, Epe 1.11, 2 Ti 1.9\xt*\x* Chɨn nopun, binɨb God nop mapen lɨpal okok, kɨlop anɨgup. God ne tap okok mɨdeb ak sek, tap tɨtay gup ak sek kod mɨdeb. Anɨb okok mɨdupsek kod mɨdɨl gek, tap anɨb okok binɨb kɨlop gɨtep gup. Binɨb God nop mapen lɨpal anɨb okok, ne ke kɨlop dɨnɨm agɨl gos nɨŋɨd, kɨlop suk agɨl agak. \v 29 \x - \xo 8.29 \xo*\xt Jon 17.22, 2 Ko 3.18, Epe 1.5, 1.11, Kol 1.5, 1.11, 1.18, 2 Ti 2.19, Hib 1.6\xt*\x* God binɨb kɨlop dɨnɨm agɨl gos nɨgup anɨb okok, kɨlop bɨlel gos nɨŋɨd gos ne ke nep kɨdek gɨl kɨlop aglɨl agak, Yad gen kɨli ñɨ yad mɨdeb tek yenɨgel agak. Anɨgek, Klays ne nɨmam ned ak yek, nɨmam nɨnay ne kɨdek okok kuŋay yɨbɨl yenɨgabal. \v 30 \x - \xo 8.30 \xo*\xt Lom 9.24, 1 Ko 6.11, Epe 4.4, 1 Pi 2.9\xt*\x* Pen ne binɨb bɨlel gos ne ke nep kɨdek gɨl kɨlop aglak okok, kɨlop suk agɨl agak. Pen ne binɨb kɨlop suk agɨl agak okok, kɨlop gek ne ayɨp jɨmñɨl mɨdɨl binɨb tep ne takaw ma mɨdeb okok yelak. Pen ne binɨb kɨlop gek ne ayɨp jɨmñɨl mɨdɨl binɨb tep ne takaw ma mɨdeb yelak okok, kɨlop yɨb awl ñek pel mɨdtep yɨbɨl gɨlak. \s Tap olap chɨnop gek, Klays chɨnop mapen lup ak pal okok yonɨgun tek ma lɨnɨgab \p \v 31 \x - \xo 8.31 \xo*\xt Nam 14.9, Sng 118.6\xt*\x* God anɨb okok gak anɨb ak, chɨn tay agɨnɨgobun? God chɨnop kod mɨdeb ak nɨm, tap olap chɨnop gɨnɨmuŋ tek ma lup. Mel yɨbɨl. \v 32 \x - \xo 8.32 \xo*\xt Jon 3.16\xt*\x* God ne Ñɨne nop ma dɨyek. Mel. Ne chɨnop nen agɨl, Ñɨne nop agyokek apɨl kumak. Ne Ñɨne nop anɨgɨl ñak, anɨb ak tek chɨn nɨgtep gɨpun, tap teplep okok mɨdupsek abe chɨnop monmon ñɨnɨgab. \v 33 \x - \xo 8.33 \xo*\xt Ais 50.8\xt*\x* Binɨb God kɨlop aglak okok, an tek kɨlop takaw ogɨnap agɨnɨmuŋ tek lɨnɨgab? Olap ma mɨdeb. God ne gek, ne ayɨp jɨmñɨl mɨdɨl binɨb tep ne takaw ma mɨdeb okok mɨdebal. \v 34 \x - \xo 8.34 \xo*\xt Sng 110.1, Apo 7.55-56, Kol 3.1, Hib 7.25, 9.24, 1 Jo 2.1\xt*\x* Pen an tek kɨlop tɨg asɨkɨlɨg agjunɨmuŋ tek lɨnɨgab? Olap ma mɨdeb. Klays Jisas ne kumek God nop gek tepayaŋ tɨkjakak ak, ne am God ñɨn yɨpɨd kɨd ne okok ken mɨdɨl, chɨnop nen God nop agnɨg mɨdeb. \v 35 \x - \xo 8.35 \xo*\xt Lom 8.38-39\xt*\x* Klays chɨnop mapen lup ak nɨm, an chɨnop gek, Klays chɨnop mapen lup ak pal okok yonɨgun tek lɨnɨgab? Chɨnop gɨ tɨmel gel yul awl dɨnɨgabun akaŋ, mɨŋel ogɨnap apɨl koslam yonɨgabun akaŋ, chɨnop gɨ tɨmel yɨbɨl gɨnɨgabal akaŋ, yuwan awl ownɨgab akaŋ, chech ma yenɨgab akaŋ, tap tɨmel chɨnop gek kumeb tek yonɨgabun akaŋ, chɨnop ñaglɨnɨgabal akaŋ, tap anɨb okok chɨnop gek, Klays chɨnop mapen lup ak pal okok yonɨgun tek lɨnɨgab akaŋ? Mel, tap olap anɨgɨnɨmuŋ tek lɨnɨgab ak ma mɨdeb. \v 36 \x - \xo 8.36 \xo*\xt Sng 44.22, 1 Ko 15.30-31, 2 Ko 4.11\xt*\x* Tap tɨmel anɨb okok chɨnop anɨgɨnɨgab ak, buk Baybol ak tɨkɨl agak, \q1 Chɨn nep yɨl mɨdobun tek, kɨli pelpel chɨnop paklɨnɨg gel, kumeb tek mɨdobun agɨl tɨkak. Kɨli chɨn chag sipsip tek lek nɨŋɨd, paklun kumnɨgel agɨl nep nepal agɨl tɨkak. \m \v 37 \x - \xo 8.37 \xo*\xt Jon 16.33, 1 Ko 15.57, 2 Ko 2.14, 1 Jo 4.4, Lep 12.11\xt*\x* Kumeb tek mɨdobun ak pen, Klays chɨnop mapen lup ak ne gek, chɨn tap chɨnop gup okok mɨdupsek yuk yokɨnɨgun tek nep lup. \v 38 \x - \xo 8.38 \xo*\xt Epe 1.21, Kol 1.16, 2.15, 1 Pi 3.22\xt*\x* Pen yad anɨb ak gos nɨgtep yɨbɨl gɨpin. Kumeb akaŋ pel mɨdep okok, ensel akaŋ kɨcheki okok, tap mɨñɨl mɨdeb akaŋ tap kɨdek ownɨgab okok, tap kɨles tɨmel mɨdeb okok, \v 39 tap adek alaŋ mɨdeb akaŋ tap muk ayaŋ mɨdeb okok, tap tɨtay God gɨlek mɨdeb okok mɨdupsek, olap chɨnop gek, God chɨnop mapen lup ak pal okok yonɨgun tek ma lɨnɨgab. Mel yɨbɨl. Bɨawl chɨn Klays Jisas yɨl mɨdon God ne chɨnop mapen lup. \c 9 \s God gos ne ke nɨŋɨd, Yislel binɨb kɨlop dak \p \v 1 Yad Klays bɨne mɨdebin tek, nɨŋɨd yɨbɨl agɨnɨgebin, yepɨs ma agɨnɨgebin. God Kawnan ne ak yɨp kod mɨdɨl gos ñek, chɨbol nab yad ayaŋ mɨdtep gek yad anɨgɨl nepin, nɨŋɨd yɨbɨl agɨnɨgebin. \v 2-3 \x - \xo 9.2-3 \xo*\xt Kis 32.32\xt*\x* Pelpel binɨb yad Yislel okok kɨlop gos nɨgen, yɨp mɨŋel awl yɨbɨl gaknɨŋ gos awl yɨbɨl nepin. Pen yad anɨgɨl gos nepin, God binɨb yad okok kɨlop dɨnɨmuŋ. Anɨb ak Klays ne gos yad ak kɨdek gonɨmuŋ tek lenɨgab, yad nop agnɨŋɨd agebin, Yad binɨb yad nab okok mɨden yɨp dɨyoke mab ke yɨneb ayaŋ pɨsnep amen, binɨb yad okok kɨli tep yad ak dɨnɨgel agebin. Anɨgɨl gɨpɨkop, tep yɨbɨl yobɨkop. \v 4 \x - \xo 9.4 \xo*\xt Kis 4.22, 9.4, Lo 7.6, 14.1-2, Apo 3.25, 13.22, Epe 2.12, Hib 8.8-10, 9.1\xt*\x* Binɨb anɨb okok, Yislel binɨb mɨdebal. God kɨlop agek ñapay ne mɨdel, kɨles ne ak mɨlek tep ne ak kɨlop yomek nɨgɨlak. Ne kɨlop takaw ag adek nokom lɨl, takaw ne agek Mosis ñu kɨl tɨkak ak kɨlop ñak. God ne kɨli yɨp anɨgɨl kɨgom yɨmɨl agnɨgɨnɨgel agɨl, anɨb anɨb gɨnɨmɨb ak agek anɨgɨlak. Tap olap gɨnɨgayn agɨl aglak okok kɨlop agñak. \v 5 \x - \xo 9.5 \xo*\xt Mat 1.1-16, Jon 1.1, Lom 1.25\xt*\x* Based kɨli yɨb awl yɨbɨl dɨlak. Jɨj nokom anɨb anep tɨk dad amɨl apɨl gɨl, Klays nop bɨ yɨbɨl tek tɨk lɨlak. Klays nop tɨk lɨlak anɨb ak, ne God mɨdeb, Bɨawl yɨbɨl mɨdɨl tap okok mɨdupsek kod mɨdeb. Anɨb ak yɨb nop pel pelnep dad aplanɨgun. Yaw. \s God ne Yislel binɨb kɨlop tap gak ak \p \v 6 \x - \xo 9.6 \xo*\xt Nam 23.19, Jon 8.39, Lom 2.28, 3.3, Gal 6.16\xt*\x* Yad pen God ne tap olap gɨnɨgayn agɨl aglak ak, apyap pakak agɨl ma agebin. Mel. Chɨn nopun, Yislel binbɨ mɨdebal okok, kuŋay yɨbɨl Yislel binbɨ nɨŋɨd yɨbɨl mel. \v 7 \x - \xo 9.7 \xo*\xt Stt 21.12, Gal 4.23, Hib 11.18\xt*\x* Pen abe, Eblaham binɨb ne tɨkek tɨk dad amɨl tɨkɨlak okok, kuŋay yɨbɨl Eblaham binɨb ne nɨŋɨd yɨbɨl mel. God pen Eblaham nop anɨb agak, Ñɨnak Aysak tɨke tɨkel amnɨgab okok, kɨlop nep ñapay nad agɨnɨgayn agak. \v 8 \x - \xo 9.8 \xo*\xt Gal 4.23\xt*\x* Takaw agak anɨb ak, jɨj ak anɨgɨl mɨdeb. Eblaham ñapay ne tɨkek tɨkel amnɨgab okok, kɨli God ñapay ne mɨdebal agɨl gos ma nɨgɨnɨgun. Mel. God pen Eblaham nop tap olap gɨnɨgayn agɨl aglek, Eblaham ñɨ anɨb ak tɨkek tɨkel amnɨgab okok, kɨli nep Eblaham ñapay ne yɨbɨl mɨdebal agɨl gos nɨgɨnɨgun. \v 9 \x - \xo 9.9 \xo*\xt Stt 18.10, 18.14\xt*\x* Pen God tap olap gɨnɨgayn agɨl aglak ak, ne anɨb agak, Ñɨn olap yad aglɨnek ak, adɨkɨd apen, bin nad Sala ñɨ olap tɨkɨnɨgab agak. \p \v 10 \x - \xo 9.10 \xo*\xt Stt 25.21\xt*\x* Pen adek anɨb ak nep, takaw olap sek mɨdeb. Ñɨ omɨŋal bin Lebeka kɨlop tam sek tɨkak ak, nap nokom yelak. Bɨ nɨm ak based chɨn Aysak. \v 11-12 \x - \xo 9.11-12 \xo*\xt Stt 25.23\xt*\x* Pen ñɨ omɨŋal ma tɨkak won ak, kɨli gɨtep gep akaŋ gɨ tɨmel gep ak, anɨgɨl ma gel, God Lebeka nop agak, Ñɨ nad ned tɨkɨnɨgaban ak, ne ñɨ kɨdek ak muk okok mɨdɨl, wog nop gɨñɨnɨgab agak. Anɨb ak chɨn nopun, God gos ne ke nɨŋɨd pelpel gup ak, ne kɨdek gɨl, binɨb okok kɨlop aglup. Ne binbɨ wog gɨpal ak nɨŋɨd, kɨlop ma aglup. Gos ne ke nɨŋɨd, kɨlop suk agɨl aglup. \v 13 \x - \xo 9.13 \xo*\xt Lo 21.15, Mal 1.2-3, Luk 14.26\xt*\x* Tap anɨb okok, buk Baybol ak anɨgɨl tɨkɨl agak, Ñɨ kɨdek Jekop nop nɨgen yɨp tep gup, ñɨ ned Yiso nop nɨgen yɨp tep ma gup agak. \p \v 14 \x - \xo 9.14 \xo*\xt 2 Sto 19.7, Jop 8.3, 34.10, Sng 92.15\xt*\x* Anɨb ak chɨn tay agɨnɨgobun? God yɨpɨd gɨl ma gup agɨnɨgun akaŋ? Mel yɨbɨl, anɨb ma agɨnɨgun. \v 15 \x - \xo 9.15 \xo*\xt Kis 33.19\xt*\x* Ne Mosis nop anɨb agak, \q1 Yad bɨ an nop mapen nɨŋɨd dɨtep gɨnɨg, nop mapen nɨŋɨd dɨtep gɨnɨgayn agak. Yad bɨ an nop chɨb nɨŋɨd gɨtep gɨnɨg, nop chɨb nɨŋɨd gɨtep gɨnɨgayn agak. \m \v 16 \x - \xo 9.16 \xo*\xt Epe 2.8\xt*\x* Anɨb ak, God binɨb okok kɨlop aglɨnɨg, gos kɨli ke nepal ak nɨŋɨd, wog kɨles gɨpal ak nɨŋɨd, kɨlop ma aglup. Mel. Binɨb kɨlop mapen nɨŋɨd dɨtep gup okok nep, kɨlop aglup. \v 17 \x - \xo 9.17 \xo*\xt Kis 9.16, Gal 3.8, 3.22\xt*\x* Pen buk Baybol mɨgan ayaŋ, God ne man Yijip adaŋ bɨnonɨm olap nop, takaw olap agak. Anɨb agak, Gos yad anɨgɨl mɨdeb, yad nep gɨ tɨmel yɨbɨl gek, kɨles awl yad ak mɨseŋ lɨnɨgab agak. Mɨseŋ lek nɨŋɨd, binɨb okok kɨli man okok mɨdupsek agñɨnɨgabal, God yɨb awl yɨbɨl mɨdeb agñɨnɨgabal agak. Anɨb ak tek yad nep Yijip bɨnonɨm ak aglebin agak. \v 18 \x - \xo 9.18 \xo*\xt Kis 4.21, 9.12, 14.4\xt*\x* Anɨb ak chɨn nopun, God gos ne ke nɨgup tek, binɨb ogɨnap kɨlop mapen nɨŋɨd dɨtep gup. Pen God gos ne ke nɨgup tek, binɨb ogɨnap kɨlop gek, gos kɨli nepal ak kɨdɨl amek nop ma dɨpal. \v 19 \x - \xo 9.19 \xo*\xt 2 Sto 20.6, Jop 23.13, Dan 4.35\xt*\x* God anɨgup ak, bɨ nɨbi olap nɨŋɨd anɨb agɨnɨgaban, God ne ke tap okok gɨnɨm agɨl gos nɨgup agɨnɨgaban. Chɨn God gos tɨmud nop ak tɨbɨlɨkep tek ma mɨdeb agɨnɨgaban. Anɨb ak taynen ne tap tɨmel gɨpun ak nɨŋɨd, chɨnop takaw awl agɨnɨgab agɨnɨgaban. \v 20 \x - \xo 9.20 \xo*\xt Ais 29.16, 45.9, 64.8\xt*\x* Nad pen anɨb agɨnɨgaban ak, nad bɨawl an tek mɨdɨl, God takaw nop ak day dɨnɨgaban? Day dɨl, takaw nop ak tɨbɨlɨkɨnɨgaban. Bɨ olap lum ak dɨl, sɨge cheg ak gɨlɨnɨgab ak, sɨge cheg ne bɨ anɨb ak nop pen agonɨmuŋ, Yɨp taynen anɨgɨl gɨlɨpan agɨl agonɨmuŋ tek ma lup. Mel yɨbɨl. \v 21 \x - \xo 9.21 \xo*\xt Jer 18.6, 2 Ti 2.20\xt*\x* Bɨ sɨge cheg gɨlɨnɨgab ak, gos ne ke nɨgek nop tep gɨnɨgab tek gɨlɨnɨgab. Lum bad nokom olap tɨgɨluk dad apɨl, sɨge cheg omɨŋal gɨlɨl, olap sɨge cheg teplep ak wog ne teplep yɨbɨl gɨnɨgab ak, olap sɨge cheg yokɨp ak wog ne yokɨp gɨnɨgab ak gɨlak. Ak takaw ma mɨdeb. \p \v 22 God ne anɨgup ak anɨb ak nep mɨdeb. Ne binɨb kɨlop tɨmel nɨŋɨd yul awl ñɨbin ak mɨseŋ len, kɨles tɨmel yad ak nɨgtep gɨlaŋ agɨl gos nɨgup. Anɨb ak tek binɨb anɨb okok, kɨli sɨge cheg tek mɨdebal ak, kɨlop tɨmel nɨŋɨd yul awl ñɨnɨgab. Ne kɨlop gɨ tɨmel gɨnɨg ak pen, kasek ma gup. Kɨlop kelɨgɨl mɨd dad amɨl, kɨdek won ak gɨ tɨmel gek kul gɨnɨgabal. \v 23 \x - \xo 9.23 \xo*\xt Lom 8.28-30, Epe 1.3-12, Kol 1.27\xt*\x* Pen ne binɨb kɨli kɨles tɨmel yad ak mɨlek tep awl yɨbɨl yad ak abe nɨgtep gɨlaŋ agɨl gos nɨgup. Binɨb kɨlop mapen nɨgup okok, kɨli sɨge cheg tep tek mɨdebal ak, kɨles ne mɨlek tep ne anɨb ak kɨlop monmon ñub. Pen binɨb anɨb okok, God bɨlel kɨlop gek, kɨli kɨles ne mɨlek tep ne ak dɨnɨg mɨdebal. \v 24 Binɨb God kɨlop mapen nɨŋɨd suk agɨl agak okok, chɨn nep nɨm. Pen chɨn Juda binɨb okok nep mel, chɨn binɨb Juda mel okok abe suk agɨl agak. \v 25 \x - \xo 9.25 \xo*\xt Hos 2.23, 1 Pi 2.10\xt*\x* Takaw anɨb ak tek, buk Baybol mɨgan ayaŋ bɨ Hoseya ne tɨkak ak, God anɨb agak, \q1 Binɨb kɨli binɨb yad ma yelɨgɨpal okok, kɨlop binɨb yad agɨnɨgayn agak. Pen binɨb man wakay olap nɨb kɨlop mapen ma lelɨgɨpin okok, kɨli binɨb mapen yad agɨnɨgayn agak. \q1 \v 26 \x - \xo 9.26 \xo*\xt Hos 1.10\xt*\x* Pen man kɨli yelɨgɨpal ak yad kɨlop agɨnek, Nɨbi binɨb yad ma mɨdebɨm agɨnek agak. Pen man kɨli anɨb ak nep, kɨlop agɨnɨgayn, Yad God pel mɨdep ak, nɨbi ñapay yad mɨdebɨm agɨnɨgayn agak. \p \v 27-28 \x - \xo 9.27 \xo*\xt Lom 11.5\xt*\x* Pen buk Baybol mɨgan ayaŋ bɨ Aysaya ne tɨkak ak, ne Yislel binɨb kɨlop gos nɨŋɨd takaw kɨles gɨl agak, \q1 Bɨawl ak ne binɨb lum awl yenɨgabal okok kɨlop tɨg asɨk bɨlokɨl, kasek gɨ day junɨgab agak.\x - \xo 9.27-28 \xo*\xt Ais 10.22-23\xt*\x* Pen Yislel binɨb, kɨli ñɨg solwala gol okok kab kɨlup tek kuŋay yɨbɨl yenɨgabal ak pen, Bɨawl ak ne yep kab olap nep tɨg asɨk dɨnɨgab agak. \m \v 29 \x - \xo 9.29 \xo*\xt Ais 1.9, 13.19, Jer 50.40\xt*\x* Tap anɨb okok, ned Aysaya ne anɨgɨnɨgab agak tek gak. Ne anɨb agak, \q1 Bɨawl kɨles ne mɨdupsek dɨ mɨdeb ak, ne binɨb chɨnop yep kab olap nep tɨg asɨk dup agak. Pen ma tɨg asɨk dɨl nɨm, chɨnop gɨ tɨmel gek pɨsnep kul gɨpɨnop agak. Binɨb taun Sodom ayɨp taun Gomola ayɨp kɨlop gɨ tɨmel gek pɨsnep kul gɨlak tek, chɨnop gɨpɨkop agak. \s Yislel binɨb kɨli God nop gos ma lɨnepal \p \v 30 \x - \xo 9.30 \xo*\xt Lom 1.17, 4.11, 10.20\xt*\x* Anɨb ak chɨn tay agɨnɨgobun? Anɨb agɨnɨgun. Binɨb Juda mel okok, kɨli God agak tek kɨdek gɨl yɨpɨd gɨl yonɨgun agɨl gos ak ma nɨgelɨgɨpal. Ma nɨgelɨgɨpal ak pen, God agak tek kɨdek gɨl yɨpɨd gɨl mɨdebal. Kɨli God nop gos lɨnɨgel God kɨlop gek, God agak tek kɨdek gɨl yɨpɨd gɨl mɨdebal. \v 31 \x - \xo 9.31 \xo*\xt Lom 10.2-3, 11.7, Gal 5.4\xt*\x* Yislel binɨb pen, kɨli takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak kɨdek gɨl, chɨn anɨgɨnɨgun ak nɨm, God agak tek kɨdek gɨl yɨpɨd gɨl yonɨgabun agɨl, gos ak nɨgelɨgɨpal. Kɨli gos anɨb ak kɨles gɨl kɨdek gelɨgɨpal ak pen, anɨb ak ma dɨpal. \v 32 \x - \xo 9.32 \xo*\xt Ais 8.14, Luk 2.34, 1 Ko 1.23\xt*\x* Taynen ma dɨpal? Kɨli kɨles chɨn ke wog gɨl, God agak tek kɨdek gɨl yɨpɨd gɨl yonɨgun agɨl, anɨgɨpal. Kɨli God nop gos lɨnɨŋɨd, yɨpɨd gɨl yonɨgun agɨl, gos anɨb ak ma nepal. Kab adek ak amnɨgel tek mɨdaknɨŋ, tob kɨli ak aldek apyap pakɨpal. \v 33 \x - \xo 9.33 \xo*\xt Sng 118.22, Ais 8.14, 28.16, Mat 21.42, Lom 10.11, 1 Pi 2.6-8\xt*\x* Takaw anɨb ak tek buk Baybol ak tɨkɨl agak, \q1 Nɨgɨm. Yad taun Sayon kab olap len, binɨb okok tob kɨli ak adek anɨb ak aldek apyap pakɨnɨgabal agɨl tɨkak. Kab kɨles tɨmel anɨb ak, tob kɨli ak aldek mɨduŋ amɨl apyap pakɨnɨgabal agɨl tɨkak. Pen binɨb nop gos lɨnɨgɨnɨgabal okok, nebeŋ ma dɨnɨgabal agɨl tɨkak. \c 10 \s Yislel binɨb kɨli God ne pel gup ak ma nepal \p \v 1 Mam ay sɨkop, gos yad nab ayaŋ nepin ak anɨgɨl mɨdeb, God ne Yislel binɨb kɨlop tɨg asɨk dɨnɨmuŋ. Pen yad God nop anɨgɨl pel agnepin. \v 2 \x - \xo 10.2 \xo*\xt Apo 21.20, 22.3, Gal 1.14, 4.17\xt*\x* Yad kɨlop nɨgtep gɨl anɨb apin, Kɨli God nop dɨtep gun agɨl, kɨles yɨbɨl gɨpal apin. Kɨli pen tap tɨtay gon God nop tep gɨnɨgab agɨl, gos nɨgtep ma gɨpal. \v 3 \x - \xo 10.3 \xo*\xt Lom 1.17, 9.30-32, Plp 3.9\xt*\x* God binɨb kɨlop gek, kɨli binɨb suŋtep ne yenɨgabal ak, anɨb ak kɨli gos ma nepal. Kɨli pen gos chɨn ke kɨdek gɨl, God binɨb suŋtep ne yonɨgun agɨl, gos anɨb ak nepal. Anɨb ak kɨli God gos ne ak kɨdek gɨl muk okok ma mɨdel, ne kɨlop gek binɨb suŋtep ne yenɨgel tek ma lup. \v 4 \x - \xo 10.4 \xo*\xt Mat 5.17, Jon 3.18, Gal 3.24\xt*\x* Chɨn nopun, Klays ne takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak gek, takaw anɨb ak gɨjuwak. Anɨb ak, binɨb Klays nop gos lɨnepal okok mɨdupsek, kɨli God binɨb suŋtep ne mɨdebal. \p \v 5 \x - \xo 10.5 \xo*\xt Wkp 18.5, Neh 9.29, Ese 20.11-13, Lom 7.10, Gal 3.12\xt*\x* Binɨb ogɨnap kɨli chɨn takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak kɨdek gun agɨl gos nepal. Anɨgon, God binɨb suŋtep ne yonɨgabun agɨl gos nepal. Binɨb anɨb okok, Mosis kɨli anɨgɨpal ak gos nɨŋɨd tɨkɨl agak, Bɨ God takaw ak mɨdupsek dɨl kɨdek gɨnɨgab ak, ne koŋɨm mɨdɨl pel yenɨgab agɨl tɨkak. \v 6 \x - \xo 10.6-8 \xo*\xt Lo 30.12-14\xt*\x* Binɨb ogɨnap pen kɨli Klays nop gos lɨnɨgel God kɨlop gek, binɨb suŋtep ne mɨdebal. Buk Baybol ak kɨlop anɨb okok gos nɨŋɨd tɨkɨl agak, Nad gos nad nab ayaŋ mɨdeb ak, takaw anɨb ak ma agnɨŋɨd agɨnɨmɨn, Anil God man ne alaŋ amnɨgab agɨnɨmɨn agɨl tɨkak. Takaw anɨb ak jɨj ak anɨgɨl mɨdeb, an yɨl God man ne alaŋ amɨl, adɨkɨd Klays nop poŋɨd ownɨgab? \v 7 Pen abe tɨkɨl agak, Takaw nɨm ak, Anil kaw mɨgan kɨluŋ ma tɨkak ak amnɨgab ak, abe ma agɨnɨmɨn agɨl tɨkak. Takaw anɨb ak jɨj ak anɨgɨl mɨdeb, an yɨl kaw mɨgan kɨluŋ ma tɨkak binɨb kubal tep ak amɨl, adɨkɨd Klays nop poŋɨd ownɨgab? \v 8 Takaw kɨl tɨkak anɨb ak pen anɨb agak, God takaw ne ak nad mɨdeban wulep sɨŋak mɨdeb agɨl tɨkak. Meg mɨgan nad pel ak ke mɨdɨl, gos nad nab ayaŋ mɨdeb agɨl tɨkak. Takaw agak anɨb ak nɨm, chɨn Klays nop gos lɨnɨgep takaw ak pel agñɨbun. \v 9 \x - \xo 10.9 \xo*\xt Mat 10.32, Luk 12.8, Apo 8.37\xt*\x* Pen takaw anɨb ak anɨgɨl mɨdeb. Nad agyɨkɨl anɨb agɨnɨmɨn, Jisas ne Bɨawl mɨdeb agenɨmɨn, pen God ne Jisas nop gek tepayaŋ tɨkjakak agɨl, anɨb ak gos nad nab ayaŋ gos lɨnɨgenɨmɨn, God nep tɨg asɨk dɨnɨgab. \v 10 Chɨn nopun, gos chɨn nab ayaŋ Klays nop gos lɨnɨgon, God chɨnop gek binɨb suŋtep ne mɨdobun. Pen Jisas ne Bɨawl mɨdeb ak nop gos lɨnopun agyɨkɨl agon, God chɨnop tɨg asɨk dup. \v 11 \x - \xo 10.11 \xo*\xt Ais 28.16, Jer 17.7, Lom 9.33\xt*\x* Buk Baybol ak tɨkɨl anɨb agak, Binɨb Klays nop gos lɨnepal okok mɨdupsek, kɨli nebeŋ ma dɨnɨgabal agɨl tɨkak. \v 12 \x - \xo 10.12 \xo*\xt Apo 10.36, 15.9, Lom 3.22, 3.29, Gal 3.28\xt*\x* Nɨgɨm. God ne Juda binɨb kɨli pɨs olap mɨdebal, binɨb Juda mel pɨs olap mɨdebal agɨl gos ma nɨgup. Kɨli mɨdupsek Bɨawl nokom mɨdeb, kɨli mɨdupsek nop suk agɨl agnepal okok, kɨlop dɨtep yɨbɨl gup. \v 13 \x - \xo 10.13 \xo*\xt Jol 2.32, Apo 2.21, 9.14\xt*\x* Adek anɨb ak nep buk Baybol ak tɨkɨl agak, Binɨb Bɨawl nop suk agɨl agnɨgɨnɨgel okok mɨdupsek, ne kɨlop tɨg asɨk dɨnɨgab agɨl tɨkak. \p \v 14 Anɨb ak binɨb kɨli Klays nop gos ma lɨnepal ak, tɨtay dɨl nop suk agɨl, chɨnop tɨg asɨk dɨnɨmɨn agnɨgɨnɨgel? Pen ne gak takaw ak tɨmud pak ma nepal ak, tɨtay dɨl nop gos lɨnɨgɨnɨgel? Pen bɨ olap takaw teplep ak kɨlop ma agñub ak, tɨtay dɨl takaw anɨb ak tɨmud pak nɨgɨnɨgel? \v 15 \x - \xo 10.15 \xo*\xt Ais 52.7, Nah 1.15\xt*\x* Pen bɨ takaw teplep agñeb ogɨnap kɨlop ma agyokɨpal ak, tɨtay dɨl takaw teplep ak agñɨnɨgel? Takaw anɨb ak tek buk Baybol ak tɨkɨl agak, \q1 Bɨ takaw teplep dad apebal okok, tep yɨbɨl dad apebal agɨl tɨkak. \s Yislel binɨb okok, kɨli takaw teplep ak ma dɨpal \p \v 16 \x - \xo 10.16 \xo*\xt Ais 53.1, Jon 12.38, Hib 4.2\xt*\x* Binɨb ogɨnap pen takaw teplep ak ma nɨg dɨlak. Anɨb ak tek Aysaya ne anɨb agak, Bɨawl, takaw tep agñobun ak, an nɨŋɨd gos lɨnɨgɨlak agak? \v 17 \x - \xo 10.17 \xo*\xt Jon 17.20\xt*\x* Anɨb ak chɨn nopun, binɨb takaw teplep ak tɨmud pak nɨg mɨdɨl nep, Klays nop gos lɨnepal. Pen Klays takaw teplep ak agñel nep, binɨb tɨmud pak nɨg mɨdebal. \p \v 18 \x - \xo 10.18 \xo*\xt Sng 19.4, Mat 24.14, Mak 16.15, Kol 1.6, 1.23\xt*\x* Yad pen nɨbop agnɨgebin, kɨli takaw teplep anɨb ak nɨgɨlak akaŋ? Yaw, kɨli nɨgɨlak agebin. Buk Baybol ak tɨkɨl anɨb agak, \q1 Bɨ takaw agñeb okok, takaw kɨli anɨb ak lum awl ak mɨdupsek amɨl, man okok kɨd kɨd mɨdupsek yɨbɨl amek nɨgɨlak agɨl tɨkak. \m \v 19 \x - \xo 10.19 \xo*\xt Lo 32.21, Lom 11.11, Tat 3.3\xt*\x* Pen nɨbop tepayaŋ agnɨgebin, Yislel binɨb takaw anɨb ak nɨgtep gɨlak akaŋ? Yaw, kɨli nɨgɨlak agebin. Ned Mosis ne takaw God agak ak tɨkɨl agak, \q1 Yad binɨb wakay olap ke nɨb, yɨb ma mɨdek yokɨp tek mɨdebal okok kɨlop dɨnɨgayn agɨl tɨkak. Kɨlop den, nɨbop chɨbol tɨmel gek mɨlɨk nɨgɨnɨgabɨm agɨl tɨkak. Binɨb anɨb okok sawl sek mɨdɨl gos nɨgtep ma gɨpal ak kɨlop dɨnɨgayn agɨl tɨkak. Kɨlop den, nɨbop gek mɨlɨk yownɨgab agɨl tɨkak. \m \v 20 \x - \xo 10.20 \xo*\xt Ais 65.1, Lom 9.30\xt*\x* Pen Aysaya abe takaw God agak ak tɨkɨl kɨles gɨl agak, \q1 Binɨb yɨp ma pɨyowɨlak okok, yɨp nɨgɨlak agɨl tɨkak. Binɨb yɨp akal ma agnɨgɨlak okok, yad ke mɨseŋ len yɨp nɨgɨlak agɨl tɨkak. \m \v 21 \x - \xo 10.21 \xo*\xt Ais 65.2\xt*\x* Pen Yislel binɨb kɨlop gos nɨŋɨd, takaw olap God agak ak tɨkɨl agak, \q1 Yad mɨnek mɨnek kɨlop dɨnɨg, kɨli adɨkɨd yɨp yɨl apel kɨlop dɨtep gɨl ayɨp yenɨgayn agɨl tɨkak. Kɨli pen takaw yad ak ma nɨg dɨl, yɨp kud ñɨl takaw tɨbɨlɨkɨlak agɨl tɨkak. \c 11 \s God ne Yislel binɨb ogɨnap kɨlop mapen nɨgup \p \v 1 \x - \xo 11.1 \xo*\xt 1 Sml 12.22, Sng 94.14, Jer 31.37, 2 Ko 11.22, Plp 3.5\xt*\x* Anɨb ak yad nɨbop agnɨgebin, God ne binɨb ne kɨlop kud ñɨl pɨsnep kelɨgak akaŋ? Mel yɨbɨl, anɨb ma yɨbɨl gak. Yad abe Yislel bɨ olap, Eblaham nɨsed ne olap, Bejamin jɨj ak mɨdebin. \v 2 \x - \xo 11.2 \xo*\xt Sng 94.14, Lom 8.29\xt*\x* God ne bɨlel binɨb gos nɨŋɨd, gos ne ke nep kɨdek nɨŋɨd kɨlop aglak okok, kɨlop kud ñɨl pɨsnep ma kelɨgak. Yilayja nop kesɨm buk Baybol tɨkɨlak ak, kesɨm anɨb ak ma nepɨm akaŋ? Yilayja ne Yislel binɨb kɨlop mɨlɨk nɨŋɨd, God nop kɨles gɨl agnɨŋɨd agak, \v 3 \x - \xo 11.3 \xo*\xt 1 Kin 19.10, 19.14\xt*\x* Bɨawl, kɨli bɨ God gos ñek agñeb okok kɨlop paklel kumɨlak agak. Abañ tap nep pak sɨbogep adek ak, pak pal ak yokɨlak agak. Yad nokom bɨ nad mɨdebin ak nɨm, yɨp abe paklun agɨl gos nepal agak. \v 4 \x - \xo 11.4 \xo*\xt 1 Kin 19.18\xt*\x* Agek, God nop pen agak, Bɨyad kuŋay yɨbɨl nep, 7,000 mɨdebal agak. Bɨ anɨb okok, kɨli tap yepɨs agnepal Bal ak nop, kɨgom yɨmɨl ma agnepal agak. \v 5 \x - \xo 11.5 \xo*\xt Lom 9.27\xt*\x* Anɨb ak nep mɨñɨl ñɨn awl abe, binɨb yep kab olap nep, God kɨlop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gɨl, binɨb yad yenɨgel agɨl kɨlop aglup. \v 6 \x - \xo 11.6 \xo*\xt Lom 4.4-5, Gal 3.18\xt*\x* Yaw, God ne kɨlop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gɨl, kɨlop anɨgɨl aglup. Kɨli wog gɨtep gɨpal agɨl kɨlop ma aglup. God binɨb wog gɨpal ak nɨŋɨd kɨlop aglek nɨm, kɨli agɨnɨgel, God chɨnop yɨmug nɨŋɨd gɨtep ma gup agɨnɨgel tek lup. Ne wog chɨn nep nɨŋɨd, chɨnop aglup agɨnɨgel. Pen anɨgɨl ma mɨdeb. God ne binɨb okok kɨlop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gɨl, aglup. \p \v 7 \x - \xo 11.7 \xo*\xt Lom 9.31, 10.3\xt*\x* Anɨb ak tɨtay dak? Yislel binɨb God ayɨp jɨmñɨl yonɨgabun agɨl, tɨŋɨl lɨ gɨpal ak pen, anɨb ak ma dɨpal. Binɨb ne yad yenɨgel agɨl kɨlop aglak anep, kɨli God ayɨp jɨmñɨl mɨdebal. Pen binɨb ogɨnap, ne gos kɨlop gek chɨbol kɨlop ak ma asɨkak. \v 8 \x - \xo 11.8 \xo*\xt Lo 29.4, Ais 29.10, Jer 5.21, Jon 12.40, Apo 28.26-27\xt*\x* Buk Baybol ak anɨb ak tek tɨkɨl agɨlak, \q1 God kɨlop gek, wɨsɨn kɨn abal tek lak agɨl tɨkɨlak. Wɨdɨn kɨli tap okok nɨgɨnɨgel tek ma lɨl, tɨmud kɨli tap okok nɨgɨnɨgel tek ma lɨl gɨpal agɨl tɨkɨlak. Adek anɨb anep mɨd dad amɨl mɨñɨl mɨdebal agɨl tɨkɨlak. \m \v 9 \x - \xo 11.9 \xo*\xt Sng 35.8\xt*\x* Pen Depid ne takaw olap buk Baybol mɨgan ayaŋ tɨkɨl agak, \q1 God, gos yad anɨgɨl mɨdeb agɨl tɨkak.\x - \xo 11.9-10 \xo*\xt Sng 69.22-23\xt*\x* Kɨli tap awl ñɨŋeb ak apnan gel, tap ñɨŋeb anɨb ak ñɨbel kɨlop gek tɨmel gɨnɨgel agɨl tɨkak. Anɨb ak gon tek kɨlop dek, tap day kɨli gɨpal ak pen gek apyap pakɨnɨgel agɨl tɨkak. \v 10 Pen nad abe ge, wɨdɨn kɨli ak koy gek, tap okok nɨgɨnɨgel tek ma lup agɨl tɨkak. Mɨnek mɨnek kɨlop yul ñek mɨŋel anɨb ak del, kud bak kɨli okok tɨmel gek, kɨles gɨl ma ajɨnɨgabal agɨl tɨkak. \s God ne binɨb Juda mel okok kɨlop dup \p \v 11 \x - \xo 11.11 \xo*\xt Apo 13.46, 22.18, 22.21, Lom 10.19\xt*\x* Anɨb ak yad nɨbop agnɨgebin, Yislel binɨb kɨli apyap pakɨlak ak, pɨsnep apyap pakɨl kul gɨnɨgel akaŋ? Mel yɨbɨl, anɨb ma gɨlak. Kɨli pen tap tɨmel gɨlak tek, God ne binɨb Juda mel okok kɨlop tɨg asɨk dak. Ne yad binɨb anɨb okok tɨg asɨk den nɨm, Yislel binɨb kɨli ne chɨnop tek anɨgɨl ma tɨg asɨk dup agɨl, yɨp yɨl ownɨgel agɨl anɨgak. \v 12 Yislel binɨb kɨli tap tɨmel gel, God ne binɨb lum awl mɨdupsek mɨdebal okok kɨlop dɨtep gup. Pen Yislel binɨb kɨli God gos ne kelɨgɨl apyap pakel, God ne binɨb Juda mel okok kɨlop dɨtep gup. Anɨb ak chɨn nopun, Yislel binɨb kɨli God yɨl adɨkɨd apenɨgabal, God binɨb okok mɨdupsek kɨlop dɨtep yɨbɨl gɨnɨgab. \p \v 13 Pen takaw agɨnɨgebin ak, nɨbop binɨb Juda mel okok agɨnɨgebin. Jisas yɨp agek, bɨ takaw nop dad ameb ak mɨdebin. Pen yɨp agyokɨl, binɨb Juda mel okok kɨlop takaw yad ak agñɨnɨmɨn agek nɨm, nɨbop Juda mel okok agñɨneknɨŋ, yɨp tep gup. \v 14 Pen nɨbop takaw agñɨbin wog ak anɨgen, binɨb yad okok kɨli nɨŋɨd, God ne chɨnop tek anɨgɨl ma tɨg asɨk dup agɨl gos nɨgɨnɨgel. Anɨgek, God kɨlop ogɨnap tɨg asɨk donɨmuŋ. \v 15 God Yislel binɨb kɨlop kelɨgɨl nɨm, binɨb lum awl mɨdupsek mɨdebal okok kɨlop dɨl ne ayɨp jɨmñɨl lup. Anɨb ak chɨn nopun, God ne Yislel binɨb kɨlop tepayaŋ denɨgab, kɨli binɨb kumɨl tepayaŋ tɨkjakɨpal tek tɨkjakɨnɨgabal. \p \v 16 \x - \xo 11.16 \xo*\xt Nam 15.17-21, Ese 44.30\xt*\x* Binɨb kɨli bilet gɨnɨg, tap plaua ned dup won ak dɨl, bilet agɨlɨl dɨl God nop sɨbog ñɨbal. Anɨgel anɨb ak tek, bilet kɨdek ñɨŋɨnɨgabal ak, God tap ne mɨdeb tek mɨdeb. Pen mab kɨdɨl ak God tap ne nep mɨdeb ak, ñɨn kɨd abe God tap ne mɨdeb. \v 17 \x - \xo 11.17 \xo*\xt Jer 11.16, Apo 2.39, Epe 2.11-19\xt*\x* Yislel binɨb kɨli mab olip teplep ñɨn kɨd ogɨnap tek mɨdebal. Ñɨn kɨd anɨb okok, God kɨlop ogɨnap tɨpag lɨl dɨyokup. Pen nɨbi binɨb Juda mel okok, mab olip be okok ñɨn kɨd ogɨnap tek mɨdebɨm. God nɨbop tɨpag lɨl dad amɨl, mab olip teplep day ak bɨnɨg ñɨl, nag lɨl tɨbɨkup. Anɨgek, nɨbi mab anɨb ak ñɨn kɨd tep dɨyokup okok, tep kɨli ak dɨpɨm. Dɨl, mɨñɨl mab olip teplep mok ne teplep ak, mab ñɨn kɨd ogɨnap dup tek nɨbi abe dɨl, anɨgɨl mɨdtep gɨpɨm. \v 18 \x - \xo 11.18 \xo*\xt Jon 4.22, 1 Ko 10.12\xt*\x* Anɨb ak nɨm, nɨbi mab olap be okok ñɨn kɨd okok, chɨn teplep mɨdon, mab ñɨn kɨd nedil okok tap yokɨp mɨdeb agɨl gos ma nɨgɨnɨmɨb. Nɨbi gos anɨb agɨl nɨgenɨgabɨm, ak pen nɨbi nɨgtep gɨnɨmɨb. Nɨbi mab ñɨn kɨd okok, mab mok ak kɨdɨl ak nop ma ñɨbɨm. Mel. Mab kɨdɨl ak nɨbop mok ñub. \v 19 Nɨbi pen anɨgɨl agɨnɨgebɨm, God chɨnop dad amɨl, mab olip teplep day ak bɨnɨg ñɨl, nag lɨl tɨbɨkɨnɨg agɨnɨgebɨm. Chɨnop nag lɨl tɨbɨkɨnɨg, mab olip ñɨn kɨd nedil okok tɨpag lɨl dɨyokup agɨnɨgebɨm. \v 20 \x - \xo 11.20 \xo*\xt Ais 66.2, Lom 12.16, Plp 2.12\xt*\x* Nɨbi nɨŋɨd agebɨm, kɨli God nop gos ma lɨnɨgɨlak anɨb ak tek, kɨlop tɨpag lɨl dɨyokak. Pen nɨbi God nop gos lɨnepɨm anɨb ak tek, kɨles gɨl jak mɨdtep gɨpɨm. Nɨbi pen pɨlɨkɨl, yɨb nɨbi ke dad aplanɨmɨb tek lup ak nɨgtep gɨnɨmɨb. \v 21 Mel ak, anɨb ak gos nɨgɨnɨmɨb. Ned God mab olip ñɨn kɨd nedil okok kelɨgek mɨd tɨmel gɨpal. Anɨb ak tek nep, nɨbop abe gɨnɨmuŋ tek lɨnɨgab. \p \v 22 \x - \xo 11.22 \xo*\xt Jon 15.2-4, 1 Ko 15.2, Hib 3.14\xt*\x* Anɨb ak, nɨbi God ne bɨ yɨmug nɨgep abe, bɨ mɨlɨk nɨŋɨd yul awl ñeb abe mɨdeb agɨl, anɨb ak gos nɨgtep gɨnɨmɨb. Binɨb nop kelɨgɨl kɨdek ma gɨpal okok, kɨlop mɨlɨk nɨŋɨd yul awl ñub. Nɨbi pen God gos ne kɨdek gɨl dɨtep genɨmɨb, nɨbop yɨmug nɨgup. Pen nɨbi anɨgɨl ma genɨmɨb, nɨbop abe tɨpag lɨl dɨyokɨnɨgab. \v 23 \x - \xo 11.23 \xo*\xt 2 Ko 3.16\xt*\x* Pen mab olip ñɨn kɨd nedil God kɨlop tɨpag lɨl dɨyokup okok, kɨli adɨkɨd God nop gos lɨnɨgenɨgabal, God kɨlop dad amɨl, mab olip teplep day ak bɨnɨg ñɨl, nag lɨl tɨbɨkɨnɨgab. Yaw, God ne kɨlop dɨl bɨnɨg ñɨl, nag lɨl tɨbɨkɨnɨmuŋ tek lup. \v 24 Nɨb nepɨm, nɨbi ned mab olip be okok ñɨn kɨd ogɨnap tek yebek okok, God nɨbop dad amɨl, mab olip teplep day ak bɨnɨg ñɨl, nag lɨl tɨbɨkup. Pen mab olip teplep anɨb ak, mab nɨbi ke mel. Anɨb ak nɨŋɨd yɨbɨl apun. Mab olip ñɨn kɨd nedil okok, God kɨlop tepayaŋ dad amɨl, mab olip teplep day ak bɨnɨg ñɨl, nag lɨl tɨbɨkɨnɨmuŋ tek lɨnɨgab. God ne koslam gep tek mel, gɨnɨmuŋ tek lup. \s God ne binɨb okok mɨdupsek yɨmug nɨŋɨd gɨtep gɨnɨm agɨl gos nɨgup \p \v 25 \x - \xo 11.25 \xo*\xt Luk 21.24, Jon 10.16, Lom 12.16, 2 Ko 3.14, Lep 7.9\xt*\x* Mam ay sɨkop, yad nɨbop takaw we gɨl yolɨgup anɨb ak nɨgtep gɨnɨmɨb agɨl gos nepin. Nɨbi chɨn bɨ gos nɨgep mɨdobun agɨl gos nɨgɨnɨmɨb tek lup ak nɨm, takaw we gɨl yolɨgup anɨb ak nɨbop agen, chɨn bɨ gos nɨgep gos ak ma nɨgɨnɨmɨb. Takaw we gɨl yolɨgup anɨb ak anɨgɨl mɨdeb. Yislel binɨb chɨbol kɨlop ak ma asɨkak ak pen, pel anɨb ma gɨnɨgab. Kɨli anɨgɨl mɨd dad amɨl, God ne binɨb Juda mel okok kɨlop dɨnɨg nɨg lak okok mɨdupsek dɨnɨgab ñɨn ak. \v 26 \x - \xo 11.26 \xo*\xt Sng 14.7, Ais 59.20, Mat 23.39\xt*\x* Anɨgek, kɨdek Yislel binɨb kɨlop mɨdupsek tɨg asɨk dɨnɨgab. Takaw anɨb ak tek buk Baybol ak tɨkɨl agak, \q1 Bɨ kasɨn gep ak, ne taun Sayon nɨb ak ownɨgab agɨl tɨkak. Ne Jekop\f + \fr 11.26 \fr*\ft Bɨ Jekop, yɨb ne olap Yislel agelɨgɨpal. Ne Yislel binɨb based kɨli yolɨgup. Anɨb ak Yislel binɨb yɨb kɨli abe apal, Jekop binɨb ne apal.\ft*\f* binɨb ne okok kɨlop gek, kɨli God nop kud ñɨl ne gup tek kɨdek ma gɨpal ak, tap tɨmel anɨb okok kelɨgɨnɨgabal agɨl tɨkak. \v 27 \x - \xo 11.27 \xo*\xt Jer 31.33-34, Hib 8.8, 10.16\xt*\x* Pen yad kɨlop takaw ag adek nokom anɨb ak lɨl, won anɨb ak nep tap si tap tɨmel gɨpal ak tɨg walɨg gɨyokɨnɨgayn agɨl tɨkak. \p \v 28 Yislel binɨb kɨli takaw teplep ak yɨlɨk nɨŋɨd kelɨgɨlak, anɨb ak tek kɨli binɨb God ayɨp penpen gep ne okok tek mɨdebal. Pen anɨgek, nɨbi binɨb Juda mel okok mɨdtep gebɨm. God pen bɨlel kɨli binɨb yad yenɨgel agɨl kɨlop aglek, kɨli binɨb mapen ne mɨdebal. Ne based kɨli gos nɨgɨlɨg mɨdɨl anɨgup. \v 29 God ne binɨb ogɨnap kɨlop suk agɨlɨg aglɨl, kɨlop tap teplep ñub. Binɨb kɨlop anɨgak okok, kɨdek gos ne won ak tɨg adɨkɨl ke ma gɨl, kɨlop kelɨgɨnɨmuŋ tek ma lɨnɨgab. Mel. \v 30 \x - \xo 11.30 \xo*\xt Epe 2.2, Kol 3.7\xt*\x* Ned nɨbi binɨb Juda mel okok God takaw ak tɨbɨlɨkɨpek ak pen, mɨñɨl Yislel binɨb kɨli takaw nop ak tɨbɨlɨkɨpal. Anɨgel, God nɨbop mapen nɨŋɨd dɨtep gup. \v 31 Anɨb ak nep Yislel binɨb kɨli mɨñɨl God takaw ak tɨbɨlɨkɨpal ak nɨm, God nɨbop mapen nɨŋɨd dɨtep gup tek, kɨlop mapen nɨŋɨd dɨtep gɨnɨgab. \v 32 \x - \xo 11.32 \xo*\xt Lom 3.9, Gal 3.22, 1 Ti 2.4\xt*\x* God ne binɨb okok mɨdupsek kɨlop mapen nɨŋɨd dɨtep gɨnɨm agɨl gos nɨgup. Anɨb ak tek kɨli pel God takaw ak tɨbɨlɨkɨpal ak, God kɨli gɨlak anɨb okok nɨŋɨd kɨlop gek, binɨb nag lep tek mɨdebal. Nag lep tek mɨdel, kɨlop mapen nɨŋɨd dɨtep gɨnɨmuŋ tek lɨnɨgab. \s God yɨb nop ak dad aplanɨgun \p \v 33 \x - \xo 11.33 \xo*\xt Jop 11.7, Sng 36.6, 92.5, Ais 55.8-9\xt*\x* Ey, God tap tep ne ak, tap kuŋay yɨbɨl teplep yɨbɨl mɨdeb. Ne gos tɨpagɨl yɨbɨl nɨŋɨd, tap okok mɨdupsek gos nɨgtep yɨbɨl gup. Gos ne ak yi okyaŋ mɨdɨl, ñɨg solwala muk okyaŋ tek mɨdeb. Chɨn bɨ okok, gos ne tɨg asɨkep jɨj ak pɨyowɨl nɨgtep gɨnɨgun tek ma yɨbɨl lup. Ne anɨb okok mɨdupsek gup ak, chɨn ne taynen anɨgup agɨl, nɨgtep gɨnɨgun tek ma yɨbɨl lup. \v 34 \x - \xo 11.34 \xo*\xt Jop 15.8, 36.22, Ais 40.13, 1 Ko 2.16\xt*\x* Buk Baybol ak tɨkɨl anɨb agɨlak, \q1 Binɨb an tek Bɨawl gos tɨmud ne ak anɨgɨl mɨdeb agup agɨl tɨkɨlak? Akaŋ, binɨb an tek gos tɨmud ak God nop ñub agɨl tɨkɨlak? \q1 \v 35 \x - \xo 11.35 \xo*\xt Jop 35.7, 41.11\xt*\x* Akaŋ, binɨb an tek God nop tap koŋɨm yɨsɨk lek, God pen yɨsɨk lonɨmuŋ agɨl tɨkɨlak? Binɨb olap God nop anɨgɨnɨmuŋ tek ma yɨbɨl lup agɨl tɨkɨlak. \m \v 36 \x - \xo 11.36 \xo*\xt 1 Ko 8.6, Gal 1.5, 2 Ti 4.18, Hib 13.21, 2 Pi 3.18\xt*\x* Chɨn nopun, God ne ke tap okok mɨdupsek gɨlak. Ne ke tap okok mɨdupsek jɨj ak mɨdeb. Tap okok mɨdupsek ñɨn adek ne anep mɨdeb. Yɨb nop ak pel pelnep dad aplanɨgun. Yaw. \c 12 \s Mubwak gos tɨmud chɨn ak, God nop tap sɨbog ñeb tek ñɨnɨgun \p \v 1 \x - \xo 12.1 \xo*\xt Sng 50.13-14, Jon 4.24, Lom 6.11-13, 1 Ko 6.13, 6.20, Hib 10.20, 1 Pi 2.5\xt*\x* Anɨb ak mam ay sɨkop, yad God chɨnop mapen nɨgup agɨl, nɨbop kɨles gɨl agnɨŋɨd anɨb agebin. Mubwak gos tɨmud nɨbi ak dɨl, God nop pel tap sɨbog ñeb tek ñɨnɨmɨb. Nɨbi God yɨl mɨdɨl ne agak tek nep kɨdek gɨl, tap anɨb anɨb gon nop tep gup agɨl gɨnɨmɨb. Pelpel anɨgɨpɨm ak, God nop kɨgom yɨmɨl nɨŋɨd yɨbɨl agnepɨm. \v 2 \x - \xo 12.2 \xo*\xt Epe 1.18, 4.23, 5.10, 5.17, Kol 1.21, 1 Pi 1.14, 1 Jo 2.15\xt*\x* Binɨb lum awl pel gɨpal tek ma gɨnɨmɨb. Nɨbi pen God yɨl mɨdem, nɨbop gos kɨdeyɨl ñaknɨŋ, binɨb gos ke kɨdeyɨl nɨb tek lɨnɨmɨb. Nɨbop gos ñɨl, ke kɨdeyɨl nɨb tek lek gem amek nɨm, God gos ne ke nɨgup ak nɨgɨnɨgabɨm. Gos ne ke nɨgup ak mɨdupsek, mɨdtep gɨnɨgab adek ak sek, nop tep gɨnɨgab adek ak sek, yɨpɨd gɨl yɨbɨl gɨnɨgab adek ak sek, gos ne ke nɨgup ak mɨdupsek nɨgtep gɨnɨgabɨm. \s God chɨnop kɨles teplep keke ñek, wog ne gɨtep gɨnɨgun \p \v 3 \x - \xo 12.3 \xo*\xt 1 Ko 3.10, 12.7, 12.11, Gal 2.9, Epe 4.7\xt*\x* God ne yɨp yɨmug nɨŋɨd gɨtep gek, yad nɨbop keke mɨdupsek anɨgɨl agebin. Nɨbi chɨn yɨb awl dɨl, yɨb chɨn adek alaŋ yek binɨb ogɨnap yɨb kɨli ayaŋ mɨdeb agɨl ma nɨgɨnɨmɨb. Pen gos nɨgtep gɨl, God nɨbop gek nop gos lɨnepɨm ak nɨgɨnɨmɨb. Nɨŋɨd, tap nɨbi ke gɨpɨm ak sek gos nepɨm ak sek tɨg asɨkɨnɨmɨb. \v 4 \x - \xo 12.4 \xo*\xt Epe 4.16\xt*\x* Chɨn nopun, chɨn keke mubwak nokom olap, mubwak ak ñɨn kɨd tob kɨd day keke mɨdeb.\x - \xo 12.4-5 \xo*\xt 1 Ko 12.12\xt*\x* Pen day keke mɨdeb tek, wog keke yɨbɨl gɨpal. \v 5 \x - \xo 12.5 \xo*\xt 1 Ko 12.27, Epe 4.25\xt*\x* Chɨn Klays yɨl mɨdobun okok abe, anɨb ak tek mɨdobun. Binɨb keke kuŋay mɨdobun ak pen, Klays yɨl mɨdɨl mubwak nokom mɨdobun. Pen ñɨn kɨd tob kɨd day keke mubwak nokom mɨdeb tek, chɨn ke penpen don mubwak nokom mɨdobun. \v 6 \x - \xo 12.6 \xo*\xt 1 Ko 12.28, 13.2, 1 Pi 4.10-11\xt*\x* God chɨnop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gɨl, kɨles teplep keke ñub.\x - \xo 12.6-8 \xo*\xt 1 Ko 12.4-11\xt*\x* God binɨb olap nop kɨles ñek, bɨ God gos ñek agñeb tek lup. Lek, ne Klays nop gos lɨnɨŋɨd, bɨ God gos ñek agñeb takaw ak agñɨnɨmuŋ. \v 7 \x - \xo 12.7 \xo*\xt Apo 13.1, Gal 6.6, 1 Ti 5.17\xt*\x* Binɨb olap nop kɨles ñek, tap malɨk gɨl gɨñeb tek lek, malɨk gɨl gɨñɨnɨmuŋ. Binɨb olap nop kɨles ñek, binɨb kɨlop God takaw ak agñɨtep gep tek lek, takaw agñɨtep gɨnɨmuŋ. \v 8 \x - \xo 12.8 \xo*\xt Apo 15.32, 20.28, 2 Ko 9.7, 1 Pi 5.2\xt*\x* Binɨb olap nop kɨles ñek, takaw tep ak agñek binɨb gos sek mɨdep tek lup. Lek, binɨb kɨlop gos sek yenɨgel agɨl takaw tep ak agñɨnɨmuŋ. Binɨb olap nop kɨles ñek, binɨb kɨlop tap ñeb tek lek, tap kuŋay yɨbɨl monmon ñɨnɨmuŋ. Binɨb olap nop kɨles ñek, wog ak binɨb kɨlop kod mɨdep tek lup. Lek, nɨgtep gɨl wog anɨb ak kod mɨdtep gɨnɨmuŋ. Binɨb olap nop kɨles ñek, binɨb kɨlop mapen nɨŋɨd dɨtep gep tek lek, mɨñmɨñ gɨlɨg kɨlop mapen nɨŋɨd dɨtep gɨnɨmuŋ. \s Chɨn binɨb ogɨnap kɨlop gɨtep gɨnɨgun \p \v 9 \x - \xo 12.9 \xo*\xt Sng 34.14, Amo 5.15, 1 Ti 1.5, 1 Pi 1.22\xt*\x* Binɨb okok kɨlop mapen lɨpɨm ak, yepɨs ma gɨnɨmɨb. Tap tɨmel gep ak kud ñɨl pɨsnep kelɨgɨl, tap tep gep ak chɨg tep gɨnɨmɨb. \v 10 \x - \xo 12.10 \xo*\xt Plp 2.3, Hib 13.1, 1 Pi 1.22, 2 Pi 1.7\xt*\x* Mam ay Klays yɨl mɨdebal okok kɨli mam ay mapen yad mɨdebal agɨl, ayɨp penpen mapen lɨnɨmɨb. Nɨbi pelpel mam ay Klays yɨl mɨdebal okok yɨb kɨlop ak dad aplanɨmɨb. \v 11 \x - \xo 12.11 \xo*\xt Apo 18.25, Lep 3.15\xt*\x* Yɨlɨk yɨlɨk sek wog ma gɨnɨmɨb. Tep gaknɨŋ, Bɨawl ak nop wog gobun agɨl, gɨtep gɨnɨmɨb. \v 12 \x - \xo 12.12 \xo*\xt Apo 2.42, Plp 3.1, 1 Te 5.16-17, Hib 3.6, 10.36, Jem 1.4\xt*\x* Gos sek kod mɨdɨlɨg, mɨñmɨñ gɨnɨmɨb. Nɨbop gɨ tɨmel gel mɨŋel dɨpɨm ak, mɨŋel okok dɨl kɨles gɨl jak yenɨmɨb. Mɨnek mɨnek God ayɨp agɨnɨmɨb. \v 13 \x - \xo 12.13 \xo*\xt 1 Ko 16.1, 2 Ko 9.1, 9.12, Hib 13.2, 13.16, 1 Pi 4.9\xt*\x* Binɨb Klays yɨl mɨdel tap ma mɨdeb okok, tap nɨbi ogɨnap kɨlop ñɨl gɨñɨnɨmɨb. Binɨb okok nɨb okok nɨb ownɨgel ak, kɨlop ag dap kal mɨgan nɨbi lɨnɨmɨb. \p \v 14 \x - \xo 12.14 \xo*\xt Mat 5.44, Luk 6.28, Apo 7.60, 1 Ko 4.12, 1 Pi 3.9\xt*\x* Binɨb nɨbop gɨ tɨmel gɨpal ak, God nop agnɨgem, kɨlop gɨtep gɨnɨmuŋ. Yaw, God nop agnɨgem, kɨlop gɨtep gɨnɨmuŋ. Kɨlop pen mɨlɨk nɨŋɨd, God kɨlop gɨ tɨmel gɨnɨmuŋ agɨl, nop anɨb ak ma agnɨgɨnɨmɨb. \v 15 \x - \xo 12.15 \xo*\xt Sng 35.13\xt*\x* Binɨb mɨñmɨñ gɨl mɨdebal ak, kɨli ayɨp mɨñmɨñ gɨl yenɨmɨb. Binɨb chɨb gaknɨŋ chaŋ lɨl mɨdebal ak, kɨli ayɨp chɨb gaknɨŋ chaŋ lɨl yenɨmɨb. \v 16 \x - \xo 12.16 \xo*\xt Sng 131.1-2, Snd 3.7, Ais 5.21, Jer 45.5, Lom 11.20, 15.5\xt*\x* Nɨbi gos pal nokom olap nɨŋɨd, binbɨ okok mɨdupsek gɨnɨmɨb. Chɨn binɨb yɨb sek mɨdobun agɨl ma nɨŋɨd, yɨb nɨbi ma dad aplanɨmɨb. Binɨb yɨb ma mɨdeb okok ayɨp wɨlɨkɨl yenɨmɨb. Chɨn nep bɨ gos nɨgep nɨgtep gɨpun agɨl ma nɨgɨnɨmɨb. \p \v 17 \x - \xo 12.17 \xo*\xt Mat 5.39, Lom 14.16, 2 Ko 8.21, 1 Te 5.15\xt*\x* Binɨb nɨbop mɨlɨk nɨŋɨd gɨ tɨmel gɨpal ak, pen mɨlɨk nɨŋɨd gɨ tɨmel ma gɨnɨmɨb. Binɨb okok mɨdupsek chɨn gɨpun ak nɨgel kɨlop tep gɨnɨgab agɨl, adek anɨb ak nep gɨnɨmɨb. \v 18 \x - \xo 12.18 \xo*\xt Mak 9.50, Lom 14.19, Hib 12.14\xt*\x* Nɨbi binɨb ayɨp penpen gɨnɨgun agɨl gos ak ma nɨgɨnɨmɨb, kɨmɨgel jɨmñɨl yonɨgun agɨl gos anep nɨgɨnɨmɨb. Binɨb ogɨnap kɨli kɨmɨgel jɨmñɨl yonɨgun agɨl gos ma nepal ak pen, nɨbi kɨles gɨl kɨmɨgel jɨmñɨl yenɨmɨb. \v 19 \x - \xo 12.19 \xo*\xt Lo 32.35, Snd 24.29, Mat 5.39, Lom 12.17, 13.4, 1 Te 1.6-7, Hib 10.30\xt*\x* Binɨb mapen yad okok, binɨb nɨbop gɨ tɨmel gɨpal ak, kɨlop pen gɨ tɨmel gɨnɨgun agɨl gos ak ma nɨgɨnɨmɨb. Ak God gos ne. Kɨlop pen gɨ tɨmel gin agɨl, ke nɨgup tek gɨnɨgab. Nɨb nepɨm, Bɨawl ak ne takaw agak anɨb ak, buk Baybol ak tɨkɨl agak, \q1 Binɨb gɨ tɨmel gɨpal okok, yad nokom kɨlop pen gɨ tɨmel gɨl yɨpɨl awl ñɨnɨgayn agɨl tɨkak. Wog anɨb ak yad pel anɨgɨpin agɨl tɨkak. \m \v 20 \x - \xo 12.20 \xo*\xt Kis 23.4-5, Snd 25.21-22, Mat 5.44\xt*\x* Nɨbi pen buk Baybol agak ak kɨdek gɨnɨmɨb. Tɨkɨl anɨb agak, \q1 Nad bɨ nep mɨlɨk nɨgup ak amɨl, nop yuwan gonɨmuŋ tap mɨdup ñɨnɨmɨn agɨl tɨkak. Kuŋam mɨlep gonɨmuŋ ñɨg ak ñɨnɨmɨn agɨl tɨkak. Anɨge nɨŋɨd, nep taynen gɨ tɨmel gɨpin agɨl, gos kuŋay nɨgek nop nebeŋ dɨnɨgab agɨl tɨkak. \m \v 21 Nɨbi kelɨgem, tap tɨmel okok nɨbop ma kodɨnɨmuŋ. Nɨbi pen gɨtep gem, gɨtep gɨpɨm anɨb ak tap tɨmel ak taw jɨsɨpuk gɨl yu gɨnɨmuŋ. \c 13 \s Gapman bɨawl okok agɨnɨgel tek nɨgɨnɨgun \p \v 1 \x - \xo 13.1 \xo*\xt Snd 8.15, Dan 2.21, Jon 19.11, Tat 3.1, 1 Pi 2.13\xt*\x* Binɨb okok mɨdupsek, kɨli gapman bɨawl okok agɨnɨgel tek nɨgɨnɨgel. Chɨn nopun, bɨ gapman okok kɨli ke apɨl ma mɨdebal. Gapman wog kɨli ak, God ne ke gos nɨŋɨd wog kɨlop ak lak. Pen gapman bɨawl mɨdupsek mɨdebal okok, God aglek bɨawl mɨdebal. \v 2 Anɨb ak tek, binɨb kɨli gapman takaw ak ma nɨŋɨd kɨlop agjupal okok, kɨli God gapman bɨawl okok kɨlop aglak takaw ak abe ma nɨŋɨd nop agjupal. Binɨb anɨgɨpal okok, kɨli takaw mɨdeb, yul awl dɨnɨgabal. \v 3 \x - \xo 13.3 \xo*\xt 1 Pi 2.13-14, 3.13\xt*\x* Binɨb gɨtep gɨpal okok, kɨli gapman bɨawl okok kɨlop ma pɨlɨkɨpal. Binɨb gɨ tɨmel gɨpal okok pen, kɨli gapman bɨawl okok kɨlop pɨlɨkɨpal. Anɨb ak tek, gapman bɨawl okok kɨlop ma pɨlɨkɨnɨgun agɨl, gɨtep gem nɨm, yɨb nɨbop ak dad aplanɨgabal. \v 4 \x - \xo 13.4 \xo*\xt Lom 12.19, 1 Te 4.6\xt*\x* Gapman bɨawl okok, kɨli God bɨ wog gɨñeb ne okok mɨdɨl, nɨbop gɨtep gel mɨdtep gɨpɨm. Nɨbi pen gɨ tɨmel gɨl nɨm, gapman bɨawl okok kɨlop pɨlɨkɨnɨmɨb. Nɨb nepɨm, gapman bɨawl okok kɨli kɨles mɨdɨl, binɨb tɨmel okok kɨlop gɨ tɨmel gɨpal. Wog anɨb ak yokɨp ma mɨdebal, kɨles gɨl gɨpal. Kɨli God bɨ wog gɨñeb ne okok mɨdɨl, binɨb gɨ tɨmel gɨpal okok kɨlop yul awl ñɨnɨgabal. \v 5 \x - \xo 13.5 \xo*\xt Sav 8.2, 1 Pi 2.19\xt*\x* Anɨb ak tek, nɨbi gapman bɨawl muk okok mɨdɨl, agɨnɨgel tek nɨgɨnɨmɨb. Nɨbi pen kɨlop muk okok ma mɨdon nɨm, chɨnop gɨ tɨmel gɨnɨgel agɨl, gos anɨb ak nep nɨŋɨd ma pɨlɨkɨnɨmɨb. Mel. God ne nɨbi gɨtep yɨbɨl gɨnɨmɨb agɨl gos nɨgek, nɨbi gos anɨb ak abe nɨŋɨd, gapman bɨawl muk okok mɨdɨl, agɨnɨgel tek nɨgɨnɨmɨb. \p \v 6 \x - \xo 13.6-7 \xo*\xt Mat 22.21, Mak 12.17, Luk 20.25\xt*\x* Adek anɨb ak nep nɨm, takis abe ñɨbɨm. Gapman bɨawl okok kɨli God bɨ wog gɨñeb ne okok mɨdɨl, God kɨlop wog aglak ak pel kɨles gɨl gɨlɨg mɨdebal. Kɨli anɨgel, kɨlop takis ñɨbɨm. \v 7 Gapman tap tɨtay chɨnop ñɨnɨmɨb apal okok, agel yaw agɨl kɨlop ñɨnɨmɨb. Nɨbi takis keke ñɨnɨmɨb agel, bɨ takis dep okok kɨlop takis keke ñɨnɨmɨb. Bɨawl jel gup kɨlop pɨlɨkɨnɨmɨb apal okok, kɨlop pɨlɨkɨnɨmɨb. Bɨawl yɨb awl mɨdel yɨb kɨlop dad aplanɨmɨb apal okok, yɨb kɨlop ak dad aplanɨmɨb. \s Penpen mapen lɨnɨmɨb \p \v 8 \x - \xo 13.8 \xo*\xt Mat 22.39-40, Gal 5.14, Kol 3.14, Jem 2.8\xt*\x* Tap day nɨbi ogɨnap yonɨmuŋ, pɨsnep day pag junɨmɨb. Pen tap day nɨbi tek olap yonɨmuŋ, penpen mapen lep adek ak. Bɨ binɨb okok kɨlop mapen lup ak, ne takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak mɨdupsek gup. \v 9 \x - \xo 13.9 \xo*\xt Kis 20.13-17, Wkp 19.18, Lo 5.17-21\xt*\x* Chɨn nopun, takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak anɨgɨl agak, Bin si bɨ si ma gɨnɨmɨn, chɨp ma ñagɨnɨmɨn, tap si ma dɨnɨmɨn, binɨb ogɨnap tap kɨlop okok yɨp tek yobɨkop agɨl ma nɨgɨnɨmɨn agak. Pen takaw Mosis ñu kɨl tɨkak anɨb ak sek, takaw kɨles adek agɨlak ak sek, ñu kɨl tɨkɨlak anɨb okok mɨdupsek, jɨj ne ak takaw nokom olap mɨdeb. Takaw anɨb ak anɨgɨl agak, Binɨb ogɨnap kɨlop, nad ke mapen lɨpan tek gɨnɨmɨn agak. \v 10 \x - \xo 13.10 \xo*\xt Mat 22.40, Lom 13.8, 1 Ko 13.4-7\xt*\x* Bɨ binɨb ogɨnap kɨlop mapen lup ak, ne kɨlop gɨ tɨmel ma gup. Anɨb ak bɨ binɨb ogɨnap kɨlop mapen lup ak, ne takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak mɨdupsek gup. \s Chɨn binɨb mɨlek adek ajonɨgun \p \v 11 \x - \xo 13.11 \xo*\xt 1 Ko 15.34, Epe 5.14, 1 Te 5.5-7\xt*\x* Anɨb ak tek nɨbi anɨgɨnɨmɨb apin ak kɨdek gɨnɨmɨb. Ned chɨn Klays nop gos lɨnɨgɨnok won ak, God chɨnop tɨg asɨk dɨnɨgab ñɨn ak wulep ma yek, pal okok yek. Mɨñɨl pen nɨb nepɨm, God chɨnop tɨg asɨk dɨnɨgab ñɨn ak wulep mɨdeb. Anɨb ak nɨbi wɨsɨn kɨn mɨdebɨm okok tɨkjakɨnɨmɨb. \v 12 \x - \xo 13.12 \xo*\xt Epe 5.11, 6.11-13, Kol 3.8, 1 Te 5.5-6, 1 Jo 2.8\xt*\x* Sɨb gup bad ak kul gɨnɨgeb, man tɨkɨnɨgeb. Anɨb ak chɨn tap kɨsɨlɨm owup bad ak mɨdupsek kelɨgɨl, tap mɨlek sek ak dɨnɨgun. Pen tap mɨlek sek anɨb ak, bɨ chɨm kadɨŋ gep tap okok mɨdeb tek mɨdeb. Anɨb ak tap anɨb ak chech tek dɨl lɨl yonɨgun. \v 13 \x - \xo 13.13 \xo*\xt Luk 21.34, Epe 5.18, Plp 4.8, 1 Te 4.12, Jem 3.14, 1 Pi 2.12, 4.3\xt*\x* Mɨlek tep adek ak mɨdɨl, man tɨkek wɨdɨn nɨŋɨd ajɨpal tek ajonɨgun. Chɨn pen tap nɨgep ma nɨgep gɨl, ñɨg kɨles ñɨbɨl sawl lɨl, bin si bɨ si gɨl, chɨbol chɨnop tɨkjakɨl tap tɨmel gach ak gɨl, mɨlɨk yapek penpen agɨlɨg mɨdɨl, binɨb kɨlop nɨgon chɨbol chɨnop ak tɨmel gɨl, adek anɨb okok ma gɨnɨgun. Mel yɨbɨl. \v 14 \x - \xo 13.14 \xo*\xt Gal 3.27, 5.16, Kol 3.10, 1 Pi 2.11\xt*\x* Nɨbi pen Jisas Klays nop dɨl, nop bɨ chɨm kadɨŋ gep tap okok tek lɨnɨmɨb. Nɨbi Jisas Klays nop lɨl, mubwak gos nab nedil ayaŋ gos ak nɨŋɨd kɨdek ma gɨnɨmɨb. \c 14 \s Mam ay penpen ma tɨg asɨkɨnɨmɨb \p \v 1 \x - \xo 14.1 \xo*\xt Lom 15.1, 15.7, 1 Ko 8.9-11, 9.22\xt*\x* Binɨb Klays yɨl mɨdɨl nop gos kɨles ma nepal okok, kɨlop binɨb chɨn agɨl dɨnɨmɨb.\x - \xo 14.1-6 \xo*\xt Kol 2.16\xt*\x* Pen gos kɨlop tɨg asɨkɨnɨgun agɨl, kɨli ayɨp takaw penpen ma agɨnɨmɨb. \v 2 \x - \xo 14.2 \xo*\xt Stt 1.29, 9.3, Lom 14.14, 1 Ko 10.25, 1 Ti 4.4\xt*\x* Binɨb Klays nop gos nepal ogɨnap mɨdɨl, tap ñɨŋeb okok monmon ñɨbal. Binɨb Klays nop gos kɨles ma nepal okok pen, kɨli chag tap yɨpɨl okok ma ñɨbal. \v 3 \x - \xo 14.3 \xo*\xt Kol 2.16\xt*\x* Binɨb tap ñɨŋeb monmon ñɨbal okok, kɨli binɨb chag tap yɨpɨl ma ñɨbal okok kɨlop yɨlɨk nɨŋɨd kud ma ñɨnɨgel. Pen binɨb chag tap yɨpɨl ma ñɨbal okok, kɨli binɨb tap monmon ñɨbal okok kɨlop tɨg asɨkɨl, tap tɨmel gebal agɨl ma nɨgɨnɨgel. Mel. God binɨb tap monmon ñɨbal okok kɨlop dek nop yɨl mɨdebal. \v 4 \x - \xo 14.4 \xo*\xt Mat 7.1, Jem 4.11-12\xt*\x* Nɨbi bɨ olap binɨb wog gɨñeb ne okok, kɨli tap tɨmel gebal agɨl ma yɨbɨl agɨnɨmɨb. Kɨli wog kɨli ak kɨles tɨmel gɨl gɨnɨgabal akaŋ, apyap pakenɨgabal ak, bɨawl kɨli ak tap ne. Bɨawl ak pen kɨlop kɨles ñɨnɨmuŋ tek lup. Anɨb ak tek kɨlop kod mɨdaknɨŋ, kɨles ne ak dɨl, kɨles gɨl jak tep gɨl yenɨgabal. \p \v 5 \x - \xo 14.5 \xo*\xt Gal 4.10\xt*\x* Binɨb ogɨnap apal, Ñɨn olap ñɨn awl ak, ñɨn ogɨnap ñɨn awl mel apal. Pen binɨb ogɨnap apal, Mɨnek mɨnek ñɨn nokom olap tek mɨdeb apal. Binɨb mɨdupsek pen, kɨli nokom nokom mɨdebal tek, gos tep kɨlop owup adek ak nɨŋɨd gel amnɨmuŋ. \v 6 \x - \xo 14.6 \xo*\xt 1 Ko 10.31, Gal 4.10, 1 Ti 4.3\xt*\x* Binɨb kɨli ñɨn olap ñɨn awl ak mɨdeb agɨl, kɨli Bɨawl ak nop gos nɨŋɨd anɨgɨpal. Pen binɨb tap ñɨŋeb monmon ñɨbal okok, kɨli Bɨawl ak nop gos nɨŋɨd, God nop tep agɨl ñɨbal. Pen binɨb chag tap yɨpɨl ma ñɨbal okok, kɨli Bɨawl ak nop gos nɨŋɨd, kas tap okok dɨl God nop tep agɨl ñɨbal. \p \v 7 \x - \xo 14.7 \xo*\xt 1 Ko 6.19-20, Gal 2.20, 1 Te 5.10, 1 Pi 4.2\xt*\x* Chɨn nopun, chɨn bɨ olap ne nokom koŋɨm yonɨmuŋ tek ma lek, gos yad ke nɨŋɨd koŋɨm mɨdebin agɨl ma agep. Pen ne nokom kumnɨmuŋ tek ma lek, gos yad ke nɨŋɨd kumnɨgayn agɨl ma agep. \v 8 \x - \xo 14.8 \xo*\xt Luk 20.38, Gal 2.20, 1 Te 5.10\xt*\x* Chɨn koŋɨm mɨdɨl nɨm, Bɨawl ak gos nɨŋɨd ne ayɨp mɨdobun. Chɨn kumonɨgabun, Bɨawl ak gos nɨŋɨd ne ayɨp mɨdɨl kumnɨgabun. Anɨb ak koŋɨm yonɨgabun akaŋ kumnɨgabun ak, Bɨawl ne yɨl nep yonɨgabun. \v 9 \x - \xo 14.9 \xo*\xt Apo 10.36, 2 Ko 5.15\xt*\x* Takaw apin ak jɨj ak anɨgɨl mɨdeb. Klays kumɨl, tɨkjakɨl koŋɨm mɨdeb. Anɨb ak tek ne binɨb koŋɨm mɨdebal okok sek kumɨlak okok sek, kɨlop mɨdupsek kod mɨdɨl, Bɨawl kɨli ak mɨdeb. \p \v 10 \x - \xo 14.10 \xo*\xt Mat 25.31-32, Apo 10.42, 17.31, 2 Ko 5.10\xt*\x* Pen nɨbi ogɨnap, taynen mam ay kɨlop tɨg asɨkɨl, tap tɨmel gebal agɨl nepɨm? Nɨbi ogɨnap, taynen mam ay kɨlop yɨlɨk nɨŋɨd kud ñɨbɨm? Nɨb nepɨm, chɨn mɨdupsek am God wɨdɨn mɨdup adek ak amon, gɨpun okok bɨlokɨnɨgab. \v 11 \x - \xo 14.11 \xo*\xt Ais 45.23, Plp 2.10-11\xt*\x* Buk Baybol ak anɨgɨl tɨkɨl agak, \q1 Bɨawl ak agup, Yad bɨ pel mɨdep ak, anɨb ak tek yad nɨŋɨd yɨbɨl agebin agup agɨl tɨkak. Binɨb okok mɨdupsek yɨp yɨl apɨl kɨgom yɨmnɨgabal agup agɨl tɨkak. Kɨgom yɨmɨl, mɨdupsek agyɨkɨl agɨnɨgabal, Nad God nokom nɨm mɨdeban agɨnɨgabal agup agɨl tɨkak. \p \v 12 \x - \xo 14.12 \xo*\xt Mat 12.36, Gal 6.5, 1 Pi 4.5\xt*\x* Anɨb ak nɨm, chɨn mɨdupsek mɨdobun tek, God chɨnop nokom nokom agnɨgek, tɨtay gɨpun okok agñɨnɨgabun. \s Chɨn gon, mam ogɨnap apyap pakɨl tap si tap tɨmel ma gɨnɨgel \p \v 13 \x - \xo 14.13 \xo*\xt 1 Ko 8.9, 8.13, 10.32\xt*\x* Anɨb ak nɨbi mam ay Klays yɨl mɨdebal okok kɨlop tɨg asɨkɨl, tap tɨmel gebal agɨl ma agɨnɨmɨb. Nɨbi pen anɨgɨl gos nɨgɨnɨmɨb. Mam ay tap tɨmel gɨl apyap pakɨnɨgel tek ma lɨnɨmuŋ agɨl, adek ak nep gos nɨŋɨd, anɨgem amnɨmuŋ. \v 14 \x - \xo 14.14 \xo*\xt Apo 10.15, Lom 14.2, 14.20, 1 Ko 8.7-8, 1 Ti 4.4, Tat 1.15\xt*\x* Yad Bɨawl Jisas yɨl mɨdebin tek, ne gos yɨp gek nɨgtep gɨpin. God ne binɨb tap olap asɨkep tek yenɨgel agɨl, gos anɨb ak ma nɨgup. Bɨ olap pen ne tap olap asɨkep tek gonɨmuŋ, bɨ anɨb ak ne tap anɨb ak asɨkɨnɨmuŋ. \v 15 \x - \xo 14.15 \xo*\xt 1 Ko 8.11-13\xt*\x* Anɨb ak nep nɨbi tap ñɨŋeb okok monmon ñɨbem, mam olap nɨŋɨd, tap asɨkep ñɨbebɨm agɨl gos nɨgup ak, tap anɨgɨl ñɨbɨm ak nop gem mɨdtep ma gup. Nɨbi anɨgɨl nɨm, mam nop mapen ma lɨpɨm. Klays nop nen kumak, anɨb ak tek nɨbi tap monmon ñɨbem ne apyap pakɨl kul gɨnɨmuŋ tek lup ak ma gɨnɨmɨb. \v 16 \x - \xo 14.16 \xo*\xt Tat 2.5\xt*\x* Anɨb ak nɨbi tap tep olap gɨnɨgun agɨl gɨnɨmɨb tek lup ak pen, binɨb ogɨnap nɨbop nɨŋɨd, tap tɨmel gebal gos nɨgɨnɨgel tek lenɨgab, gos nepɨm anɨb ak kelɨgɨnɨmɨb. \v 17 \x - \xo 14.17 \xo*\xt 1 Ko 8.8\xt*\x* Nɨgɨm. God binɨb kɨlop dɨl kod mɨdeb, takaw anɨb ak tap mɨdup ñɨg ñɨŋɨnɨgabun akaŋ ma ñɨŋɨnɨgabun takaw ak mel. Takaw God binɨb dɨl kɨlop kod mɨdeb anɨb ak pen anɨgɨl mɨdeb. God Kawnan ne ak binɨb ayɨp mɨdaknɨŋ, kɨli God agak tek kɨdek gɨl, kɨmɨgel mɨdtep gɨl, mɨñmɨñ gɨl gɨpal. \v 18 \x - \xo 14.18 \xo*\xt 2 Ko 8.21\xt*\x* Binɨb Klays wog ne anɨgɨl gɨpal ak, God kɨlop nɨgek nop tep gek, binɨb ogɨnap kɨlop nɨgel binɨb tep mɨdebal apal. \p \v 19 \x - \xo 14.19 \xo*\xt Lom 12.18, 15.2, 1 Ko 14.12, 1 Te 5.11\xt*\x* Anɨb ak nɨm, chɨn kɨmɨgel jɨmñɨl mɨdep ak pel kɨles gɨl kɨdek gɨnɨgun. Pen abe chɨn pel kɨles gɨl, penpen gɨtep gɨl gos sek mɨdɨl kɨles gɨl jak tep gɨl yonɨgun. \v 20 \x - \xo 14.20 \xo*\xt Mat 15.11, Lom 14.14-15, 1 Ko 8.9, 8.13, Tat 1.15\xt*\x* Pen nɨbi tap ñɨŋeb okok monmon ñɨŋɨnɨgun agɨl gos ak nep nɨŋɨd, God wog ne ak gɨ tɨmel gɨnɨgabɨm. Nɨŋɨd apun, tap mɨdup okok mɨdupsek ñɨŋeb tek mɨdeb. Nɨbi pen tap okok monmon ñɨbem, mam ay okok nɨŋɨd, tap asɨkep ñɨbebɨm agɨl apyap pakɨl tap tɨmel gel nɨm, nɨbi anɨb ak gɨ tɨmel gɨpɨm. \v 21 Anɨb ak takaw yad agɨnɨgebin ak, tep mɨdeb. Nɨbi chag tap yɨpɨl okok ñɨbɨl, ñɨg wayn ñɨbɨl, tap olap ke gɨnɨgabɨm ak, anɨb ak mam ay okok kɨlop gek apyap pakɨnɨgel tek lenɨgab, anɨb ak kelɨgɨl ma gɨnɨmɨb. \v 22 Nad tap anɨb okok gos tay nepan ak, gos nad nab ayaŋ yek Bapi God ayɨp tap ñɨli ke. Bɨ olap, ne tap ogɨnap tap tep nɨgɨnɨmuŋ gos nɨŋɨd, gos ne nab ayaŋ abe gos anɨb ak nep nɨgup ak, mɨñmɨñ gɨlɨg yenɨgab. \v 23 \x - \xo 14.23 \xo*\xt Tat 1.15\xt*\x* Bɨ olap pen tap ogɨnap gos pal lɨlɨg ñɨŋɨnɨmuŋ ak, God nɨgek takaw mɨŋel ak ne dɨnɨmuŋ. Taynen? Klays nop gos lɨnɨgɨlɨg ma ñɨŋub, gos pal lɨlɨg ñɨŋub ak nɨm, God nɨgek takaw mɨŋel anɨb ak ne dɨnɨmuŋ. Chɨn tap olap gɨnɨgabun ak pen, Klays nop gos lɨnɨgɨlɨg ma gonɨgabun, anɨb ak tap si tap tɨmel gɨnɨgabun. \c 15 \s Chɨn Klays ne gos nɨgup tek nɨŋɨd, ne gup tek nɨŋɨd kɨdek gɨnɨgun \p \v 1 \x - \xo 15.1 \xo*\xt Lom 14.1, Gal 6.1\xt*\x* Pen chɨn Klays nop gos lɨnɨŋɨd chɨg tep gɨl mɨdobun okok, chɨn ke mɨdtep gɨnɨgun agɨl ma gɨnɨgun. Chɨn pen binɨb Klays yɨl mɨdɨl nop gos kɨles ma nepal okok kɨlop gɨñɨl, mɨŋel dɨpal okok ayɨp dɨnɨgun. \v 2 \x - \xo 15.2 \xo*\xt Lom 14.19, 1 Ko 9.19, 9.22, 10.24, 10.33, 13.5, Plp 2.4-5\xt*\x* Chɨn binɨb anɨb okok kɨlop gɨñɨl, mɨdtep gɨnɨgel agɨl gos nɨŋɨd gɨnɨgun. Anɨgɨl gɨtep gon, kɨli gos sek mɨdɨl kɨles gɨl jak tep gɨl yenɨgel. \v 3 \x - \xo 15.3 \xo*\xt Sng 69.9, Mat 26.39, Jon 5.30, 6.38\xt*\x* Chɨn nopun, Klays abe yad ke mɨdtep gɨnɨm agɨl ma gak. Nop anɨgak ak, buk Baybol ak tɨkɨl agak, God, takaw nep agjulak ak, yɨp abe agjulak agɨl tɨkak. \v 4 \x - \xo 15.4 \xo*\xt Lom 4.23-24, 1 Ko 9.9-10, 10.11, 2 Ti 3.16-17\xt*\x* Buk Baybol takaw bɨlel tɨkɨlak okok mɨdupsek, chɨnop agñɨnɨg tɨkɨlak. Takaw anɨb ak nɨgon chɨnop gek, kɨles tɨmel gɨl jak mɨdɨl mɨŋel okok dɨl, gos sek kod yonɨgun. \v 5 \x - \xo 15.5 \xo*\xt Lom 12.16, 1 Ko 1.10, 9.9-10, Plp 3.16\xt*\x* Pen God ne chɨnop gek, kɨles tɨmel gɨl jak mɨdɨl mɨŋel okok dɨl, gos sek mɨdobun. Anɨb ak yad God nop agnɨŋɨd apin, Nad ge, Lom binɨb kɨli Klays Jisas gak tek nɨŋɨd kɨdek gɨnɨgun agɨl, gos nokom jɨmñɨl lɨl nɨgɨnɨgel apin. \v 6 \x - \xo 15.6 \xo*\xt Apo 4.24, 4.32\xt*\x* Kɨli gos adek nokom nɨŋɨd, jɨmñɨl mɨdɨl, nad God mɨdeban ak yɨb nep ak dad aplanɨgel apin. God, nad Bɨawl chɨn Jisas Klays bapi ne mɨdeban agɨnɨgel apin. \s Binɨb Juda mel okok, kɨli abe takaw teplep ak nɨŋɨd dɨpal \p \v 7 \x - \xo 15.7 \xo*\xt Lom 5.2, 14.1-3\xt*\x* Anɨb ak tek, nɨbi ke penpen dɨl dɨtep gɨnɨmɨb. Nɨbi binɨb kɨli God yɨb nop ak dad aplanɨgel agɨl, Klays nɨbop dak tek, nɨbi ke penpen dɨnɨmɨb. \v 8 \x - \xo 15.8 \xo*\xt Mat 15.24-25, Apo 3.25-26, 2 Ko 1.20\xt*\x* Yad anɨb agebin, Klays ne Juda binɨb bɨ wog gɨñeb kɨli ak mɨdeb. Kɨli God takaw nɨŋɨd yɨbɨl mɨdeb ak nɨgɨnɨgel agɨl, ne anɨgak. Bɨ wog gɨñeb kɨli ak yek, anɨb ak tek God Juda nɨsed yes okok, kɨlop gɨnɨgayn agɨl aglak tek nep, takaw anɨb ak mɨdupsek gɨnɨgab. \v 9 \x - \xo 15.9 \xo*\xt 2 Sml 22.50, Sng 18.49, Jon 10.16, Apo 3.25, Lom 9.23, 11.30\xt*\x* Pen Klays ne abe anɨgɨl gos nɨgak, ne binɨb Juda mel okok kɨlop gek, God kɨlop mapen nɨgup ak nɨgɨnɨgel. Nɨŋɨd yɨb nop ak dad aplanɨgel. Klays ned God nop takaw agak tek, buk Baybol ak tɨkɨl anɨb agɨlak, \q1 Anɨb ak yad binɨb Juda mel nab okok mɨdɨl, yɨb nep ak dad aplanɨgayn agɨl tɨkɨlak. Yɨb nep ak dad aplanɨlɨg kɨmep agɨnɨgayn agɨl tɨkɨlak. \m \v 10 \x - \xo 15.10 \xo*\xt Lo 32.43\xt*\x* Pen takaw olap tɨkɨl agak, \q1 Nɨbi binɨb Juda mel okok, God binɨb ne Juda ayɨp mɨñmɨñ yɨbɨl gɨnɨmɨb agɨl tɨkak. \m \v 11 \x - \xo 15.11 \xo*\xt Sng 117.1\xt*\x* Pen takaw olap abe tɨkɨl agak, \q1 Nɨbi binɨb Juda mel okok, Bɨawl ak yɨb nop ak dad aplanɨmɨb agɨl tɨkak. Binɨb man keke mɨdupsek yɨb nop adek alaŋ dad aplanɨgel agɨl tɨkak. \m \v 12 \x - \xo 15.12 \xo*\xt Ais 11.1, 11.10, Lep 5.5, 22.16\xt*\x* Pen takaw olap, bɨ Aysaya ne tɨkɨl agak, \q1 Bɨ Jesi tɨkek tɨk dad amɨl tɨkɨnɨgabal olap apjakɨnɨgab agɨl tɨkak. Ne bɨawl mɨdɨl, binɨb Juda mel okok kɨlop dɨl kod yenɨgab agɨl tɨkak. Ne chɨnop kod mɨdtep gɨnɨgab agɨl, gos sek kod yenɨgabal agɨl tɨkak. \p \v 13 \x - \xo 15.13 \xo*\xt Lom 12.12, 14.17\xt*\x* Pen God ne nɨbop gek, gos sek kod mɨdebɨm. Anɨb ak yad God nop agnɨŋɨd apin, Lom binɨb kɨli nep gos lɨnepal, anɨb ak kɨlop ge, kɨli mɨñmɨñ tɨmel yɨbɨl gɨl, kɨmɨgel mɨdtep yɨbɨl gɨnɨgel apin. Anɨge, Kawnan nad ak kɨlop kɨles ñɨl kod mɨdaknɨŋ, gos sek kod mɨdel amnɨmuŋ apin. \s Pol wog ne ak gos nɨgek tep gup \p \v 14 \x - \xo 15.14 \xo*\xt 1 Ko 8.1, 8.7, 8.10, 2 Pi 1.12, 1 Jo 2.21\xt*\x* Pen mam ay yad okok, yad gos kɨles gɨl nɨŋɨd anɨb ak nepin, nɨbi pel tap gɨtep gɨpɨm. Gos tɨpagɨl ke yɨbɨl nepɨm ak nɨm, takaw tep ak penpen agñɨ tep gɨnɨmɨb tek lup. \v 15 Pen takaw ogɨnap nɨbop kɨles gɨl tek agɨl tɨkebin ak, gos tɨmud nɨbop ak pag yɨkaŋ agɨl tɨkebin. Yad nepin, God yɨp yɨmug nɨŋɨd gɨtep gɨl, wog ne ak yɨp aglak. \v 16 \x - \xo 15.16 \xo*\xt Lom 1.5, 11.13, 12.3, Gal 2.7-9, Plp 2.17\xt*\x* Yɨp aglek, yad Klays Jisas bɨ wog gɨñeb ne mɨdɨl, binɨb Juda mel okok kɨlop gɨñɨbin. Yad bɨ God nop sɨbogep okok tek wog ak gɨpin. Binɨb Juda mel okok kɨlop anɨgɨl gɨñen, God Kawnan ne ak gek, binɨb Juda mel okok gos kɨli ak God yɨl amnɨgel. God yɨl amek, binɨb suŋtep ne okok yenɨgel. Kɨli anɨgɨl mɨdɨl, kɨlop tap pak sɨbog ñɨbin tek mɨdel, God kɨlop nɨgek nop tep gɨnɨmuŋ. Anɨb ak tek yad wog anɨb ak gɨl, God takaw teplep ak dad amɨl, binɨb Juda mel okok kɨlop agñɨbin. \p \v 17 Anɨb ak yad Klays Jisas nop chɨgɨl mɨdɨlɨg, God nop wog gɨpin ak, yɨp tep yɨbɨl gaknɨŋ gɨpin. \v 18-19 \x - \xo 15.18-19 \xo*\xt Apo 19.18, 2 Ko 3.5, 12.12\xt*\x* Pen yad ke gɨpin ak ma agɨnɨgayn. Klays yɨp dɨl kod mɨdaknɨŋ, nop chɨgɨl mɨdɨl kɨles ne ak dɨpin ak agɨnɨgayn. Kɨles ne ak dɨl, binɨb Juda mel okok kɨli God nop kɨdek gɨnɨgel agɨl, kɨlop takaw tep ak agñɨbin. Klays yɨp gek, takaw tep ne ak agɨlɨg wog gɨtep gɨlɨg gɨpin. Yɨp gek kɨles dɨl, tap mageptek keke ogɨnap gɨpin. Gen, God Kawnan ne ak yɨp kod mɨdaknɨŋ wog kɨles tɨmel gɨl gɨpin. Anɨgen, binɨb Juda mel okok nɨŋɨd, God nop kɨdek gɨpal. Ak nɨm, yad Jelusalem tɨkjakɨl, Klays takaw teplep ne ak agñɨ tep gɨ dam dam man palawl man Yililikum amjakɨnek. Anɨgɨl ajɨlɨg, Klays takaw teplep ne ak mɨdupsek agñɨjunek, binɨb man anɨb okok nɨgɨlak. \v 20 \x - \xo 15.20 \xo*\xt 2 Ko 10.15-16\xt*\x* Gos yad pel nepin ak, yad binɨb Klays nop ma nɨgɨlak man okok nep amɨl, takaw teplep ak agñin agɨl nepin. Pen takaw pal adaŋ lɨl olap agebin, Bɨ ogɨnap kal meg puŋɨlɨpal adek ak, kal gin agɨl, gos ak ma nepin agebin. \v 21 \x - \xo 15.21 \xo*\xt Ais 52.15\xt*\x* Yad pen buk Baybol ak agak tek gɨnɨm agɨl gos nepin. Tɨkɨl anɨb agak, \q1 Binɨb kɨlop takaw nop ak ma agñɨlak okok, kɨli nɨgɨnɨgabal agɨl tɨkak. Binɨb takaw nop ak ma nepal okok, kɨli gos nɨgtep gɨnɨgabal agɨl tɨkak. \s Pol taun Lom amɨl, man Spen abe amnin agɨl gos nɨgup \p \v 22 \x - \xo 15.22 \xo*\xt Lom 1.13\xt*\x* Anɨb ak tek ñɨn kuŋay yɨbɨl, nɨbop nɨgɨnɨg amnin agɨl nepin ak pen, wog olap gos abe mɨdeb, amnɨm tek ma lup. \v 23 Mɨñɨl pen man wakay ogɨnap, wog yad ma mɨdeb. Pen sub kuŋay yɨbɨl nɨbi yɨl amnin agɨl pel gos nɨŋɨd, \v 24 \x - \xo 15.24 \xo*\xt 1 Ko 16.6\xt*\x* man Spen amnɨgebin tek, gos yad anɨgɨl nepin. Yad man Spen amnɨg, kanɨb nab okok ajɨlɨg nɨbi Lom mɨdebɨm apjakɨl tapɨn mɨdenɨm. Nɨb ayɨp mɨden yɨp tep yɨbɨl gek, kɨdek man Spen amnɨg, yɨp tap ogɨnap ñɨl, dam kanɨb nab ak yokem amnɨgayn agɨl gos nepin. \v 25-26 \x - \xo 15.25-26 \xo*\xt Apo 19.21, 20.22, 24.17, 1 Ko 16.1-4, 2 Ko 8.1, 9.2, 9.12\xt*\x* Mɨñɨl pen yad Jelusalem amebin. Klays binɨb ne Masedoniya plopens okok ayɨp Akaya plopens okok ayɨp, kɨli Jelusalem binɨb Klays yɨl mɨdebal yɨmgeptek okok kɨlop tap ogɨnap ñɨnɨgun agɨl gos nɨgɨlak. Gos kɨli ke anɨb nɨŋɨd, takaw olap aglɨl mani tap ogɨnap ñel, mɨñɨl yad Jelusalem binɨb Klays yɨl mɨdebal okok kɨlop dam ñɨnɨg amebin. \v 27 \x - \xo 15.27 \xo*\xt Lom 9.4, 11.17, 1 Ko 9.11, Gal 6.6\xt*\x* Gos kɨli ke nɨŋɨd gɨlak anɨb ak tep gɨlak. Taynen? Tap kɨli Juda binɨb kɨlop pen ogɨnap ñeb tek mɨdeb. Juda binɨb kɨli God takaw ne ak dɨl, binɨb Juda mel okok kɨli God nop gos nɨgɨnɨgel agɨl, kɨlop agñak. Anɨb ak tek, binɨb Juda mel okok tap day olap mɨdeb. Kɨli mani tap kɨli mɨdeb ak ogɨnap dɨl, Juda binɨb okok kɨlop pen ñɨnɨgel. \v 28 Anɨb ak yad wog nɨm ak gɨjunɨm. Pen mani yɨp ñɨbal anɨb ak damɨl, Jelusalem binɨb Klays yɨl mɨdebal okok mani mɨdupsek kɨlop ñɨnɨgayn. Ñɨl, kɨdek man Spen amnɨg, kanɨb nab okok ajɨlɨg nɨbi Lom mɨdebɨm ak apjakɨnɨgayn. \v 29 \x - \xo 15.29 \xo*\xt Lom 1.11\xt*\x* Pen yad nepin, ñɨn anɨb ak apɨl nɨbop nɨgen, Klays ayɨp yonɨgabun tek, ne chɨnop gɨtep yɨbɨl gek mɨdtep yɨbɨl gɨnɨgabun. \p \v 30 \x - \xo 15.30 \xo*\xt 2 Ko 1.11, Plp 2.1, Kol 4.3, 4.12, 2 Te 3.1\xt*\x* Pen mam ay sɨkop. Bɨawl chɨn Jisas Klays yɨl mɨdon, God Kawnan ne ak chɨnop gek penpen mapen lɨpun. Anɨb ak tek, yad nɨbop kɨles gɨl agnɨŋɨd anɨb agebin. Nɨbi yad ayɨp jɨmñɨl kɨles gɨl God ayɨp agɨlɨg yonɨgun. God ayɨp agɨlɨg mɨdem, yɨp kod yonɨmuŋ. \v 31 Anɨgɨl God nop agnɨgem, yad Judiya plopens amɨl Jelusalem amjaken, God yɨp kod mɨdaknɨŋ Juda binɨb Klays nop gos ma nepal okok yɨp gɨ tɨmel ma gɨnɨgel. Pen abe agnɨgem, yad Jelusalem binɨb Klays yɨl mɨdebal okok, kɨlop mani ñɨnɨgayn ak nɨgel, kɨlop tep yɨbɨl gonɨmuŋ. \v 32 Anɨb ak God gos ne ke nɨŋɨd, yɨp amnoŋ agonɨmuŋ, amɨl mɨñmɨñ gɨlɨg nɨb mɨdebɨm ak amjakɨnɨm. Amjakɨl, nɨb ayɨp añɨŋ sɨkol won olap lɨl, kɨles dɨnɨgayn. \v 33 Pen God bɨ kɨmɨgel mɨdtep gep ak, ne nɨbop mɨdupsek ayɨp yonɨmuŋ. Yaw. \c 16 \s Pol ne binɨb kuŋay kɨlop ag dɨdeg lup \p \v 1 Pen nɨbi takaw anɨb ak nɨgɨnɨmɨb agɨl, yad agebin, Ay chɨn Pibi ne bin wog gɨtep gep ak mɨdeb agebin. Klays binɨb ne pelpel apnan gɨpal, taun Senkliya mɨdebal okok, Pibi kɨlop gɨñɨl, wog anɨb ak gɨtep gup. \v 2 Ne nɨbi mɨdebɨm ak amjakek, nɨbi Klays yɨl mɨdebɨm okok tek, Bɨawl chɨn anop gos nɨŋɨd Pibi nop dɨl dɨtep yɨbɨl gɨnɨmɨb. Pen tap ogɨnap ma yek nɨŋɨd monmon ñɨnɨmɨb. Ne binɨb kuŋay kɨlop dɨtep gɨl, yɨp dɨtep gɨl gup anɨb ak tek, nɨbi nop dɨtep yɨbɨl gɨnɨmɨb. \p \v 3 \x - \xo 16.3 \xo*\xt Apo 18.2, 18.18, 18.26, 2 Ti 4.19\xt*\x* Nɨbi takaw yad ak dɨl, bɨ Akwila ayɨp bin ne Plisila ayɨp kɨlop ag dɨdeg lɨnɨmɨb. Kɨli ayɨp Klays Jisas wog ak jɨmñɨl gɨnok. \v 4 Bɨ ogɨnap ned yɨp paklɨnɨg gelak, bɨ bel anɨb ak mɨdɨl, kasɨn gɨlek. Pen chɨlop paklɨnɨgel agɨl gos ak ma nɨŋɨd anɨgɨlek. Yad kɨlop gos tep yɨbɨl nɨŋɨd tep apin ak pen, yad nokom mel. Binɨb Juda mel man ke okok mɨdɨl, kɨli Klays binɨb ne pelpel apnan gɨpal okok, kɨli abe kɨlop bel gos tep yɨbɨl nɨŋɨd tep apal. \p \v 5 \x - \xo 16.5 \xo*\xt 1 Ko 16.15, 16.19, Kol 4.15, 2 Ti 1.15, Plm 2\xt*\x* Pen nɨbi takaw yad ak dɨl, Klays binɨb ne kal kɨli bel pelpel apnan gɨpal okok kɨlop abe ag dɨdeg lɨnɨmɨb. \p Takaw yad ak dɨl, bɨ mapen yad Epaynedus nop ag dɨdeg lɨnɨmɨb. Binɨb Esiya plopens nɨb ak Klays nop dɨlak okok, ne Klays nop ned dak. \p \v 6 Takaw yad ak dɨl, bin Maliya nop ag dɨdeg lɨnɨmɨb. Ne nɨbop nen wog kɨles gak. \p \v 7 Takaw yad ak dɨl, bɨ Adlonikus ayɨp bin Juniyas kɨlop ag dɨdeg lɨnɨmɨb. Kɨli omɨŋal binɨb yad mɨdɨl, yad ayɨp nag lep ak yolɨgɨpun. Kɨli omɨŋal bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok tep yɨbɨl mɨdebil. Kɨli Klays nop ned del, yad kɨdek dɨnek. \p \v 8 Takaw yad ak dɨl, bɨ Abliyadus nop ag dɨdeg lɨnɨmɨb. Ne bɨ mapen yad, Bɨawl ak nop chɨg tep gup ak. \p \v 9 Takaw yad ak dɨl, bɨ Ulbanus nop ag dɨdeg lɨnɨmɨb. Ne ayɨp Klays wog ak jɨmñɨl gɨnok. Pen bɨ mapen yad Stakis nop abe ag dɨdeg lɨnɨmɨb. \p \v 10 Takaw yad ak dɨl, bɨ Apeles nop ag dɨdeg lɨnɨmɨb. Klays ne bɨ anɨb ak wog nop ak nɨgek tep gup. \p Takaw yad ak dɨl, bɨ Alistobulus binɨb kal ne mɨdebal okok, kɨlop ag dɨdeg lɨnɨmɨb. \p \v 11 Takaw yad ak dɨl, bɨyad Helodiyon nop ag dɨdeg lɨnɨmɨb. \p Takaw yad ak dɨl, bɨ Nalsisus binɨb kal ne Klays yɨl mɨdebal okok, kɨlop ag dɨdeg lɨnɨmɨb. \p \v 12 Takaw yad ak dɨl, bin Tlipina ayɨp bin Tliposa ayɨp kɨlop ag dɨdeg lɨnɨmɨb. Bin omɨŋal ak Bɨawl wog ne ak kɨles gɨl gɨpil. \p Takaw yad ak dɨl, bin teplep Pelsis nop ag dɨdeg lɨnɨmɨb. Ne Bɨawl wog ne ak kɨles tɨmel gɨl gak. \p \v 13 \x - \xo 16.13 \xo*\xt Mak 15.21\xt*\x* Takaw yad ak dɨl, bɨ Lupus, Klays nop aglek bɨ tep yɨbɨl mɨdeb ak, nop ag dɨdeg lɨnɨmɨb. Pen nonɨm ne ak ami yad tek lup ak, nop ag dɨdeg lɨnɨmɨb. \p \v 14 Takaw yad ak dɨl, bɨ Asiglitus, Plegon, Hemes, Patlobas, Hemas, nɨmam kɨli ayɨp mɨdebal okok, kɨlop mɨdupsek ag dɨdeg lɨnɨmɨb. \p \v 15 Takaw yad ak dɨl, bɨ Pilologus ayɨp bin Juliya ayɨp, bɨ Neleyus ayɨp nɨnay ayɨp, bɨ Olibas ayɨp binɨb mɨdupsek Klays yɨl mɨdɨl kɨli ayɨp mɨdebal okok, kɨlop ag dɨdeg lɨnɨmɨb. \p \v 16 \x - \xo 16.16 \xo*\xt 1 Ko 16.20, 1 Pi 5.14\xt*\x* Chɨn God binɨb ne pel gɨpun tek, nɨbi mɨñmɨñ gɨlɨg penpen ñɨn pak sakɨnɨmɨb. \p Binɨb man ke okok mɨdɨl, Klays binɨb ne pelpel apnan gɨpal okok, kɨli nɨbop Lom binɨb okok ag dɨdeg lebal. \s Bɨ okok kɨli binɨb ogɨnap kɨlop gek asɨk keke lɨpal \p \v 17 \x - \xo 16.17 \xo*\xt Mat 7.15, Apo 15.1, 15.5, 1 Ko 5.9-11, 2 Ti 3.5, Tat 3.10, 2 Jo 10\xt*\x* Pen mam ay sɨkop, yad nɨbop kɨles gɨl agnɨŋɨd anɨb agebin, nɨgtep gɨnɨmɨb. Bɨ ogɨnap takaw okok nɨb dad apɨl agñɨl, takaw tep ned nepek ak tɨbɨlɨkɨpal. Anɨgel, binɨb Klays yɨl mɨdebal ogɨnap nɨŋɨd, apyap pakɨl takaw tep ak kelɨgɨl, asɨk keke lɨpal. Anɨb ak nɨbop abe gɨnɨmuŋ tek lup ak, kɨlop kud ñɨl pal okok yenɨmɨb. \v 18 \x - \xo 16.18 \xo*\xt Plp 3.19, Kol 2.4, 1 Ti 6.5, Tat 1.10, 2 Pi 2.3\xt*\x* Bɨ anɨgɨpal okok, Bɨawl chɨn Klays nop wog ak ma gɨpal. Mubwak kɨli ke anep gos nɨŋɨd gɨpal. Kɨli chɨn binɨb okok kɨlop takaw yepɨs agɨl, tɨtay dɨl dɨnɨgun agɨl, takaw yɨdek apal. Takaw anɨb ak agel, binɨb gos kɨli pal awl ma mɨdeb okok, kɨli kɨlop nepal. Nɨŋɨd, takaw nɨŋɨd yɨbɨl agebal agɨl, yepɨs adek apal ak kɨdek gɨpal. \v 19 \x - \xo 16.19 \xo*\xt Mat 10.16, Lom 1.8, 1 Ko 14.20\xt*\x* Nɨbi God takaw ne ak dɨtep gɨl kɨdek gɨpɨm ak, binɨb okok mɨdupsek nɨbi gɨpɨm ak nepal. Anɨb ak tek nɨbi anɨgɨpɨm ak gos nɨgen, yɨp tep yɨbɨl gup. Yad pen anɨgɨl gos nepin, nɨbi tap gɨtep gep ak nɨgtep yɨbɨl gɨnɨmɨb, tap gɨ tɨmel gep ak olap gos ma nɨgɨnɨmɨb. \v 20 \x - \xo 16.20 \xo*\xt Stt 3.15, Lom 15.33, 1 Ko 16.23, 1 Te 5.28, Lep 22.21\xt*\x* Pen wulep mɨdeb, God ne Satan nop dɨl tob muk nɨbop okok lek, taw tɨbɨkɨnɨgabɨm. God, ne bɨ kɨmɨgel mɨdtep gep ak. \p Bɨawl chɨn Jisas ne nɨbop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gɨnɨmuŋ. \s Takaw day won ogɨnap \p \v 21 \x - \xo 16.21 \xo*\xt Apo 16.1, 19.22, 20.4\xt*\x* Bɨ Timoti, ne ayɨp Klays wog ak jɨmñɨl gɨlok ak, nɨbop ag dɨdeg leb. Bɨyad Lusiyus ak, Jeson ak, Sosipadel ak, kɨli abe nɨbop ag dɨdeg lebal. \p \v 22 Yad bɨ Tediyus, Pol agek mɨj kɨl tɨkɨpin awl. Bɨawl ak nop nɨŋɨd nɨbop ag dɨdeg lebin. \p \v 23-24 \x - \xo 16.23-24 \xo*\xt Apo 19.29, 1 Ko 1.14, 2 Ti 4.20\xt*\x* Bɨ Gayus ne nɨbop ag dɨdeg leb. Ne yɨp dam kal ne ak lɨl, kod mɨdtep gup. Pen Klays binɨb ne awl ak pelpel apnan gɨpal okok, kɨli Gayus kal ne ak pelpel apnan gɨpal. Bɨ Elastus ayɨp mam chɨn Kuwatus ayɨp, kɨli omɨŋal nɨbop ag dɨdeg lebal. Bɨ Elastus, ne man awl anɨb ak mani ak kod mɨdeb. \s God yɨb nop ak dad aplanɨgun \p \v 25-27 \x - \xo 16.25-27 \xo*\xt Lom 1.5, Epe 1.9, 3.5, 3.9, 3.20, Kol 1.26-27, 1 Te 3.13, 1 Ti 1.17, 6.16, Jud 25\xt*\x* Pen God yɨb nop ak dad aplanɨgun. God ne kɨles mɨdeb ak, nɨbop gɨnɨmuŋ tek lek nop kɨles gɨl gos lɨnɨgɨnɨgabɨm. Takaw anɨb ak, yad Jisas Klays takaw teplep agñɨnɨm agɨl, takaw anɨb ak agñɨbin. Takaw teplep anɨb ak bɨlel nɨb we gɨl yolɨgup ak pen, mɨñɨl mɨseŋ lup. God ne bɨ pel mɨdep ak. Mɨñɨl ne kɨles gɨl agek, bɨ God gos ñek agñeb okok kɨli takaw anɨb ak tɨkɨlak ak agel, mɨseŋ lup. Pen takaw we gɨl yolɨgup anɨb ak mɨseŋ lɨl, binɨb kɨlop gek, takaw ak nɨgtep gɨpal. God nokom kɨles gɨl agɨl agek, binɨb man okok mɨdupsek nop gos lɨnɨŋɨd, agup tek kɨdek gɨnɨgel. God nɨm ak, ne nokom bɨ gos tɨpagɨl nɨgep ak. Jisas Klays chɨnop gek, God yɨb nop ak pel pelnep dad aplanɨgun. Yaw.