\id MAT - shell for translator's use \ide UTF-8 \h Matyu \toc1 Matyu Ne Jisas Klays Takaw Teplep Ak Kɨl Tɨkak \toc2 Matyu \toc3 Mat \mt1 MATYU \mt2 Matyu Ne Jisas Klays Takaw Teplep Ak Kɨl Tɨkak \c 1 \s Jisas nɨsed ne okok yɨb kɨli \r (Luk 3.23-38) \p \v 1 \x - \xo 1.1 \xo*\xt Stt 22.18, 1 Sto 17.11\xt*\x* Jisas Klays nap nɨsed yes ne okok tɨkel, amɨl apɨl gek nop tɨkɨlak tek agɨnɨgebin. Eblaham ne tɨkek tɨk dad amɨl, bɨnonɨm Depid nop tɨkɨlak. Nop tɨkelak, Depid ne tɨkek tɨk dad amɨl nɨm, Jisas Klays nop tɨkɨlak. \p \v 2 Pen kɨli anɨgɨl tɨkɨlak. Eblaham ne Aysak nop tɨkak. Aysak ne Jekop nop tɨkak. Jekop ne Juda nop tɨkɨl, nɨmam ne okok tɨkɨl gak.\f + \fr 1.2 \fr*\ft Bɨ Juda ayɨp nɨmam ne agɨp ak ayɨp, ñapay kɨli keke tɨkel tɨk dad amɨl tɨk lɨlak, Yislel jɨj anep umɨgan ak yelɨgɨpal.\ft*\f* \v 3 \x - \xo 1.3 \xo*\xt Stt 38.29-30, Rut 4.18-22\xt*\x* Juda ne Peles ayɨp Chela ayɨp kɨlop tɨkak. Peles ayɨp Chela ayɨp nonɨm kɨli ak Tamal. Peles ne Heslon nop tɨkak. Heslon ne Lam nop tɨkak. \v 4 Lam ne Aminadap nop tɨkak. Aminadap ne Nason nop tɨkak. Nason ne Salmon nop tɨkak. \v 5 Salmon ne Bowas nop tɨkak. Bowas nonɨm ne ak Layap. Bowas ne Obed nop tɨkak. Obed nonɨm ne ak Lud. Obed ne Jesi nop tɨkak. \v 6 \x - \xo 1.6 \xo*\xt 2 Sml 12.24\xt*\x* Jesi ne bɨnonɨm Depid nop tɨkak. \p Depid ne Solomon nop tɨkak. Solomon nonɨm ne ak ned bɨ Uliya nop dɨl, kɨdek Depid nop dɨl, Solomon nop tɨkak. \v 7 \x - \xo 1.7 \xo*\xt 1 Sto 3.10-16\xt*\x* Solomon ne Leyobowam nop tɨkak. Leyobowam ne Abiya nop tɨkak. Abiya ne Asa nop tɨkak. \v 8 Asa ne Jeyosapad nop tɨkak. Jeyosapad ne Jeyolam nop tɨkak. Jeyolam ne Usiya nop tɨkak. \v 9 Usiya ne Jotam nop tɨkak. Jotam ne Ayas nop tɨkak. Ayas ne Hesekiya nop tɨkak. \v 10 Hesekiya ne Manase nop tɨkak. Manase ne Emon nop tɨkak. Emon ne Josaya nop tɨkak. \v 11 \x - \xo 1.11 \xo*\xt 2 Kin 24.14-15, 1 Sto 3.15, 2 Sto 36.10, Jer 27.20\xt*\x* Josaya ne Jehoyakin nop tɨkɨl, nɨmam ogɨnap tɨkɨl gak. Ñɨn anɨb ak, Babilon bɨ kɨli apɨl, Yislel binɨb kɨlop nag lɨl, dad man Babilon amnɨlak. \p \v 12 \x - \xo 1.12 \xo*\xt Esr 3.2\xt*\x* Nag lɨl dad amelak, Jehoyakin anɨb okok mɨdɨl, ne Seyaltiyel nop tɨkak. Seyaltiyel ne Selubabel nop tɨkak. \v 13 Selubabel ne Abiyud nop tɨkak. Abiyud ne Eliyakim nop tɨkak. Eliyakim ne Asol nop tɨkak. \v 14 Asol ne Sadok nop tɨkak. Sadok ne Akim nop tɨkak. Akim ne Eliyud nop tɨkak. \v 15 Eliyud ne Eleyasal nop tɨkak. Eleyasal ne Matan nop tɨkak. Matan ne Jekop nop tɨkak. \v 16 Jekop ne Josep nop tɨkak. Josep nɨm, bin Maliya nɨgɨmɨl ne yek. Maliya ne Jisas nop tɨkak. Kɨli Jisas nop yɨb Klays apal ak, ne Bɨ God nop aglup ak, binɨb okok kɨlop dɨl kod mɨdeb. \p \v 17 Anɨb ak, based Eblaham ne tɨkek tɨk dad amɨl apɨl gɨl nɨm, bɨnonɨm Depid nop wajɨlem pɨs ak tɨkɨlak. Tɨkel, Depid ne pen tɨkek tɨk dad amɨl apɨl gɨl nɨm, Babilon bɨ okok apɨl kɨlop nag lɨl dad man kɨli ak amnɨlak ñɨn ak, abe wajɨlem pɨs ak tɨkɨlak. Pen nag lɨl dad amelak, kɨdek pen tepayaŋ tɨkek tɨk dad amɨl apɨl gɨl nɨm, Klays nop wajɨlem pɨs ak tɨkɨlak. \s Maliya Jisas nop tɨkak \r (Luk 2.1-7) \p \v 18 \x - \xo 1.18 \xo*\xt Luk 1.27, 1.35\xt*\x* Jisas Klays nop tɨkɨlak kesɨm ak anɨgɨl gak. Nonɨm ne Maliya, kɨli Josep nop aglɨlak. Aglelak, ayɨp ma kɨnɨlek ñɨn ak pen nɨgɨlak, Maliya ñapay kogmeg yek. God Kawnan ne ak ke gek, ñapay kogmeg anɨb ak yek. \v 19 \x - \xo 1.19 \xo*\xt Lo 24.1\xt*\x* Pen Josep ne bɨ teplep yɨbɨl ak nɨm, takaw awl ma agak. Ñapay kogmeg mɨdeb anɨb ak, binɨb okok agñenɨgab, Maliya nop nebeŋ gɨnɨgab. Anɨb ak nop kɨmɨgel agyokin agɨl gos nɨgak. \v 20 Pen anɨgɨl gos nɨgɨlɨg, ñɨn olap wɨsɨn nɨgak, Bɨawl ensel ne olap apɨl nop agak, Josep, nad Depid nɨsed ne agak. Maliya ñapay kogmeg ne mɨdeb ak, God Kawnan ne ak ke gek, ñapay kogmeg anɨb ak mɨdeb agak. Anɨb ak bin ak taynen dɨnɨm agɨl gos ak ma nɨgɨnɨmɨn, nop dɨnɨmɨn agak. \v 21 \x - \xo 1.21 \xo*\xt Luk 1.31, 2.21, Apo 4.12, 13.23, 13.38\xt*\x* Ne ñɨ olap tɨkek awl gɨl, binɨb ne okok gach kɨlop ak tɨg walɨg gɨyokɨl, kɨlop tɨg asɨk dɨnɨgab agak. Anɨb ak yɨb nop Jisas agɨnɨmɨn agak. \p \v 22 Tap anɨb okok gak ak, bɨ God gos ñek agñeb olap, ne bɨlel gɨnɨgab agɨl agak tek nep gak. Ne anɨb agak, \q1 \v 23 \x - \xo 1.23 \xo*\xt Ais 7.14\xt*\x* Nɨgɨm. Bin pɨlaj bɨ ayɨp ma kɨnɨgab olap, ne ñapay kogmeg mɨdɨl, ñɨ olap tɨkɨnɨgab agak. Tɨkek, yɨb nop Emanuwel agɨnɨgabal agak. \m Yɨb Emanuwel takaw jɨj ak anɨgɨl mɨdeb, God chɨn ayɨp mɨdeb. \p \v 24 Pen Josep ne tɨkjakɨl, Bɨawl ensel ne takaw agak ak dɨl, bin Maliya nop dak. \v 25 \x - \xo 1.25 \xo*\xt Luk 2.7, 2.21\xt*\x* Ne pen Maliya ayɨp ma kɨnɨlek, mɨd dad amɨl Maliya ñɨ anɨb won ak tɨkak. Pen Maliya ñɨ ak tɨkek, Josep ñɨ anɨb ak yɨb Jisas agak. \c 2 \s Bɨ gos nɨgep man pal okok nɨb, kɨli ap Jisas nop nɨgɨlak \p \v 1 Pen Helod ne gapman bɨnonɨm yek ñɨn ak, Maliya ne Jisas nop tɨkak, man sɨkol Betlehem, Judiya plopens nab okok. Tɨkek, bɨ gos nɨgep ogɨnap, kɨli sub lɨm gup tam okok nɨb apɨl, Jelusalem apjakɨl \v 2 \x - \xo 2.2 \xo*\xt Nam 24.17\xt*\x* agɨlak, Bin olap, ne Juda binɨb bɨnonɨm kɨli ak nop tɨkup agɨlak. Mɨñɨl dɨlel mɨdeb akal agɨlak? Man chɨn okok mɨdɨl nopun, gap ne ak aplan jakak nɨŋɨd nɨm, nop kɨgom yɨmɨl agnɨgɨnɨg apobun agɨlak. \v 3 Anɨb agelak, gapman bɨnonɨm Helod takaw anɨb ak nɨŋɨd, judɨl gos pal lak. Pen Jelusalem binɨb abe anɨgɨlak. \v 4 Pen gapman bɨnonɨm Helod, ne bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok kɨlop suk agak. Bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok, kɨlop abe suk agak. Yislel bɨawl anɨb okok mɨdupsek kɨlop suk agek, apelak agak, Bɨ God nop aglup ak, binɨb okok kɨlop dɨl kod yenɨgab agak. Bɨ anɨb ak, nop tɨkɨnɨgabal man akal agak? \v 5 Agek agɨlak, Nop tɨkɨnɨgabal man sɨkol Betlehem, Judiya plopens nab okok agɨlak. Bɨ God gos ñek agñeb ak, ne takaw agɨl tɨkak tek, chɨn nɨŋɨd anɨb ak nopun agɨlak. Bɨ God gos ñek agñeb ak, ne anɨgɨl tɨkɨl agak, \q1 \v 6 \x - \xo 2.6 \xo*\xt Mai 5.2, Jon 7.42\xt*\x* Judiya plopens nab okok, man keke kuŋay mɨdeb agɨl tɨkak agɨlak. Man sɨkol Betlehem nɨgel sɨkol tek lup ak pen, Bɨawl yɨbɨl olap man anɨb ak nɨb ownɨgab agɨl tɨkak agɨlak. Ne apɨl, God binɨb ne Yislel kay kɨlop kod yenɨgab agɨl tɨkak agɨlak. Anɨgɨnɨgab tek man sɨkol Betlehem yɨb awl yenɨgab agɨl tɨkak agɨlak. \p \v 7 Anɨb agelak, gapman bɨnonɨm Helod nɨŋɨd, amɨl bɨ gos nɨgep okok kɨlop suk agek apelak kɨmɨgel agak, Ñɨn akal tek gap anɨb ak aplan jakak agak? Agek, nop takaw anɨb ak agñelak, \v 8 kɨlop Betlehem agyokɨnɨg agak, Nɨbi am ñɨ anɨb ak pɨyow nɨgtep gɨnɨmɨb agak. Ñɨn akal nop nɨŋɨd, yɨp apɨl agem, yad abe amɨl, nop kɨgom yɨmɨl yɨb nop dad aplanɨm agak. \p \v 9 Helod anɨb agek nɨŋɨd, nop kelɨgɨl saŋɨdɨlaknɨŋ, gap ned aplan jakek nɨgɨlak ak tepayaŋ nɨŋɨd, kɨli kɨdek gɨlak. Gap ak am am, ñɨ ak kal yek nab sɨŋak nep alad gak. \v 10 Anɨgek nɨŋɨd, kɨlop tep yɨbɨl gek mɨñmɨñ tɨmel yɨbɨl gɨlak. \v 11 \x - \xo 2.11 \xo*\xt Sng 72.10, Ais 60.6, Mat 12.46\xt*\x* Pen kal mɨgan ayaŋ amɨl nɨgɨlak, ñɨ ak nonɨm Maliya ayɨp yelek. Nɨŋɨd, apyap kɨgom yɨmɨl yɨb nop dad aplanɨlak. Yɨb nop dad aplanɨl, wad kɨli okok aŋɨlɨl, tap teplep yɨbɨl okok nop ñɨlak. Gol ogɨnap sek, wel kuy tep owep ogɨnap sek, mab mok kuy tep owep ogɨnap sek nop ñɨlak. \v 12 Pen kɨdek kɨnɨl wɨsɨn nɨgɨlak, God agak, Adɨkɨd Helod yɨl ma amnɨmɨb agak. Anɨb agek nɨŋɨd, tɨkjakɨl kanɨb pal olap ke amɨl, man kɨli amnɨlak. \s Josep, ñɨ amɨlmɨŋal ak poŋɨd man Yijip amnak \p \v 13 Pen bɨ gos nɨgep okok man kɨli adɨkɨd amel, Josep wɨsɨn nɨgak, Bɨawl ensel ne olap apɨl nop agak, Helod ñɨ ak paklin agɨl, pɨyow nɨgɨnɨgeb agak. Anɨb ak tɨkjakɨl, ñɨ amɨlmɨŋal ak kasek poŋɨd, pɨlɨk man Yijip amɨl yenɨmɨn agak. Pen ownɨmɨn agen, tepayaŋ adɨkɨd ownɨmɨn agak. \p \v 14 Agek, Josep maynab ayaŋ tɨkjakɨl, ñɨ amɨlmɨŋal ak poŋɨd man Yijip amnak. \v 15 \x - \xo 2.15 \xo*\xt Hos 11.1\xt*\x* Pen Josep amɨl man Yijip mɨdel mɨdel, Helod kumak ñɨn ak. Tap anɨb okok, bɨ God gos ñek agñeb ak gɨnɨgab agɨl tɨkak tek nep gak. Takaw anɨb ak tɨkɨl agak, God ne agup, Ñɨ yad ak man Yijip mɨdeb ak, nop suk agen adɨkɨd ownɨmuŋ agup agɨl tɨkak. \s Gapman bɨnonɨm Helod agek, ñapay kuŋay yɨbɨl pakel kumɨlak \p \v 16 Pen Helod ne nɨgak, bɨ gos nɨgep okok kɨlop agak tek ma gɨl yepɨs gelak, nop mɨlɨk tɨmel yɨbɨl yowak. Yapek, gos olap nɨŋɨd anɨb agak, Ñɨŋaŋ anɨb ak kɨdek tɨkɨlak ñɨn ak, gap ak aplan jakek, yɨp agtep gɨl amnɨlak agak. Anɨb ak yad nepin, Betlehem ñɨŋaŋ tɨkel, sub omɨŋal yɨnub okok sek, ñɨŋaŋ kɨdek tɨkebal okok sek paklɨl nɨm, ñɨ anɨb ak sek paklɨnɨgabun agak. Anɨb agɨl, bɨne ogɨnap agyokek amɨl, ñɨŋaŋ Betlehem wulep yelak okok mɨdupsek pak lɨdɨlak. \v 17 Betlehem ñɨŋaŋ pak jel tɨk lɨlak anɨb ak, bɨ God gos ñek agñeb Jelemaya gɨnɨgab agɨl tɨkak tek nep gɨlak. Jelemaya takaw anɨb ak tɨkɨl agak, \q1 \v 18 \x - \xo 2.18 \xo*\xt Stt 35.19, Jer 31.15\xt*\x* Man sɨkol Lama kɨli chɨb gek takaw pug awl yɨbɨl agɨl, chaŋ awl lebal agɨl tɨkak. Bin Lechel binɨb ne okok, ñɨŋaŋ ma mɨdebal agɨl tɨkak. Anɨb ak chɨb gek chaŋ lebal, binɨb ogɨnap kɨlop agdep tek ma leb agɨl tɨkak. \s Josep, ñɨ amɨlmɨŋal ne ayɨp tep adɨkɨd owlek \p \v 19 Pen kɨdek gapman bɨnonɨm Helod kumek, Josep man Yijip kɨnɨl wɨsɨn nɨgak, Bɨawl ensel ne olap apɨl nop agak, \v 20 \x - \xo 2.20 \xo*\xt Kis 4.19\xt*\x* Bɨ ñɨ ak paklɨnɨg gɨlak okok kubal agak. Anɨb ak tɨkjakɨl, ñɨ amɨlmɨŋal ak poŋɨd, adɨkɨd man Yislel amnɨmɨn agak. \v 21 Agek, Josep ne tɨkjakɨl, ñɨ amɨlmɨŋal ak poŋɨd adɨkɨd man Yislel amnak. \p \v 22-23 \x - \xo 2.22-23 \xo*\xt Ais 11.1, 53.2, Mak 1.24, Luk 2.39, Jon 1.45\xt*\x* Pen amjakek, takaw olap agɨlak, Helod kumek, ñɨne Akelaws tep ne ak dɨl gapman bɨnonɨm mɨdɨl, Judiya binɨb kɨlop kod mɨdeb agɨlak. Agelak nɨŋɨd, Josep ne Akelaws mɨdeb ak taydɨl man anɨb ak amnɨm agɨl pɨlɨkak ak pen, kɨnɨl wɨsɨn nɨgak, God nop agak, Judiya plopens ma adɨkɨd amnɨmɨn, Galili plopens amnɨmɨn agak. Agek, Josep kɨlop poŋɨd amɨl taun Nasalet, Galili plopens am yolɨgup. Am yolɨgup anɨb ak, bɨ God gos ñek agñeb okok gɨnɨgab agɨlak tek nep gak. Kɨli takaw anɨb ak tɨkɨl agɨlak, Nop bɨ Nasalet nɨb agɨnɨgabal agɨl tɨkɨlak. \c 3 \s Jon Bɨ Ñɨg Pakñeb ak ne takaw agñak \r (Mak 1.2-8, Luk 3.1-18, Jon 1.19-28) \p \v 1 \x - \xo 3.1 \xo*\xt Mak 1.4, 1.15, Luk 3.2-3, Jon 1.28\xt*\x* Ñɨn nab anɨb ak, Jon Bɨ Ñɨg Pakñeb ak ne apɨl, Judiya plopens man nep binɨb ma yelak nab okok mɨdɨlɨg, binɨb okok apel kɨlop takaw agñɨlɨg agolɨgup. \v 2 \x - \xo 3.2 \xo*\xt Mat 4.17, Mak 1.15\xt*\x* Anɨb agolɨgup, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ñɨn ak, wulep mɨdeb agolɨgup. Anɨb ak tap si tap tɨmel gɨpɨm ak taynen anɨgɨpun agɨl kelɨgɨnɨmɨb agolɨgup. \v 3 \x - \xo 3.3 \xo*\xt Ais 40.3, Mak 1.3, Luk 1.76, Jon 1.23\xt*\x* Bɨ God gos ñek agñeb Aysaya, ne bɨlel bɨ Jon anɨb ak nop gos nɨŋɨd anɨb agɨl tɨkak. Aysaya takaw anɨb ak tɨkɨl agak, Bɨ olap man nep binɨb ma mɨdebal nab okok suk awl agɨl agɨnɨgab, Bɨawl ak kanɨb nop pɨdɨl kod yenɨmɨb agɨnɨgab agɨl tɨkak. \p \v 4 \x - \xo 3.4 \xo*\xt 1 Sml 14.25-26, Sek 13.4, Mak 1.6\xt*\x* Pen chag kamel wɨj dɨl chech gɨlak ak, Jon ne dɨl tol gɨl, sɨbnag olap pogɨlolɨgup. Joŋ ak sek sɨbɨnɨm ñɨg ak sek ñɨbɨlɨg yolɨgup. \v 5 Pen Jelusalem binɨb okok sek, Judiya plopens nab okok binɨb mɨdupsek, binɨb ñɨg Jodan wulep okok yelak mɨdupsek, kɨli Jon yek ak amelɨgɨpal. \v 6 Amɨl, tap si tap tɨmel gɨlak okok agyɨkɨlaknɨŋ, kɨlop ñɨg Jodan nab ak ñɨg pakñolɨgup. \p \v 7 \x - \xo 3.7 \xo*\xt Mat 12.34, 23.33, Luk 3.7, Lom 5.9, 1 Te 1.10\xt*\x* Pen Pelisi bɨ okok sek, Sajusi bɨ okok sek, kɨli kuŋay Jon yek ak apɨl, chɨnop ñɨg pakñaŋ agɨl apelak, kɨlop ag gɨl agak, Yoy salaw ñapay ne okol agak. God ne nɨbop tɨmel nɨŋɨd ag gɨnɨgab ak, an nɨbop agek, nɨbi anɨb awl pɨlɨk opɨm agak? Ñɨg pakon, God binɨb ogɨnap kɨlop ag gɨnɨgab ñɨn ak, chɨnop ma ag gɨnɨgab agɨl pɨlɨk opɨm akaŋ agak? \v 8 Tap si tap tɨmel okok kelɨgɨl nɨm, nɨbi tap teplep adek anep gɨnɨmɨb agak. Anɨgem, binɨb okok nɨbi gɨtep gɨpɨm anɨb ak nɨgɨnɨgabal agak. \v 9 \x - \xo 3.9 \xo*\xt Jon 8.33, Apo 13.26, Lom 2.28-29, 4.1, 4.11-12, 4.16\xt*\x* Pen nɨbi ke gos olap nɨŋɨd, Eblaham bɨ based chɨn nɨm anɨb ak, God ne chɨnop gɨ tɨmel ma gɨnɨgab agɨl nepɨm agak. Pen Eblaham nop nep gos ak ma nɨgɨnɨmɨb agak. Nɨbi nɨgɨm agak. God ne kab ogɨnap dɨl, Eblaham binɨb ne ogɨnap gɨnɨmuŋ tek lup agak. \v 10 \x - \xo 3.10 \xo*\xt Mat 7.19, Luk 13.6-9, Jon 15.6\xt*\x* Pen nɨgtep gɨnɨmɨb agak. God mab mɨdup ma pulup okok, tɨb dagɨlɨnɨg, tu ak mab gɨl mɨdeb agak. \v 11 \x - \xo 3.11 \xo*\xt Ais 4.4, Mal 3.2, Jon 1.26-27, 1.33, Apo 1.5, 2.3-4, 1 Ko 12.13\xt*\x* Nɨbi tap si tap tɨmel gɨpɨm ak taynen anɨgɨpun agɨl kelɨgem nɨm, nɨbop ñɨg pakñebin agak. Bɨ olap pen kɨdek ownɨgab ak bɨawl yɨbɨl, yad bɨ yokɨp agak. Nop nɨgen yɨp nebeŋ gup, wog ne gɨnɨg tob tɨlup nop dad amnɨm tek ma lup agak. Ne apɨl, God Kawnan ne ak sek mab mɨŋɨlaŋ sek nɨbop pakñɨnɨgab agak. \v 12 \x - \xo 3.12 \xo*\xt Mal 3.3, 4.1, Mat 13.30\xt*\x* Pen ne wit mɨdup ne cheg dɨyokek, wit mɨdup ñɨŋeb okok anɨgɨl yenɨgab agak. Wit mɨdup ñɨŋeb okok ke lɨl, wit cheg okok ke lɨl gɨnɨgab agak. Anɨgɨl, wit mɨdup ñɨŋeb okok dad tap pɨpag dap lep kal ne dap lɨnɨgab, cheg okok dam mab ke yɨneb ayaŋ yokɨnɨgab agak. \s Jon Jisas nop ñɨg pakñak \r (Mak 1.9-11, Luk 3.21-22) \p \v 13 Ñɨn anɨb ak, Jisas Jon yɨp ñɨg pakñaŋ agɨl, Galili plopens kelɨgɨl, ñɨg Jodan yek ak amnak. \v 14 Amek, Jon pen Jisas takaw nop tɨpagɨlɨnɨg agak, Nad nep nɨm, yɨp ñɨg pakñɨbɨnap agak. Pen yad nep taydɨl ñɨg pakñɨnɨm agak? \v 15 Agek Jisas pen nop agak, Nad ageban ak kelɨgɨl, yad apin tek gɨnɨmɨn agak. Anɨgonɨgul nɨm, God agup tek mɨdupsek gɨnɨgul agak. Agek, Jon takaw nop ak kɨdek gak. \p \v 16 \x - \xo 3.16 \xo*\xt Ais 11.2, Mak 1.10, Luk 3.22, Jon 1.32-33\xt*\x* Jon Jisas nop ñɨg pakñek, won anɨb ak Jisas ñɨg gol sɨŋak apɨl nɨgak, God man ne alaŋ mɨgan yɨkɨl yek, God Kawnan ne ak yawl gɨpkay tek wɨŋɨd apɨl nop lak. \v 17 \x - \xo 3.17 \xo*\xt Stt 22.2, Sng 2.7, Ais 42.1, Mat 12.18, 17.5, Mak 1.11, Luk 9.35, Jon 12.28, 2 Pi 1.17\xt*\x* Lek, takaw olap God man ne alaŋ nɨb apɨl agak, Ñɨ anɨb ak, ñɨ mapen yad yɨbɨl agak. Nop nɨgen yɨp tep yɨbɨl gup agak. \c 4 \s Satan ne Jisas nop gos ñen tap si tap tɨmel gɨnɨmuŋ agɨl nɨgak \r (Mak 1.12-13, Luk 4.1-13) \p \v 1 \x - \xo 4.1 \xo*\xt Mak 1.12-13, Luk 4.1-13, Hib 2.18, 4.15\xt*\x* Ñɨn anɨb ak God Kawnan ne ak, Jisas nop poŋɨd man nep binɨb ma yelak nab okok amnak. Ne kɨcheki bɨawl ak ne Jisas nop gos ñen tap tɨmel gɨnɨmuŋ akaŋ agɨl poŋɨd amnak. \v 2 \x - \xo 4.2 \xo*\xt Kis 34.28, 1 Kin 19.8\xt*\x* Poŋɨd amek, tap ñɨbɨl mel, yokɨp yɨbɨl yek ñɨn anep 40 amnak. Anɨgɨl yokɨp yɨbɨl yek, nop yuwan awl yɨbɨl gak. \v 3 \x - \xo 4.3 \xo*\xt Jon 6.30-31\xt*\x* Anɨgek, bɨ tay yepɨs gep kɨcheki bɨawl ak, ne apɨl nop agak, Nad God Ñɨne mɨdɨl yɨl, kab awl okok age bilet tek tɨkɨlaŋ agak. \v 4 \x - \xo 4.4 \xo*\xt Lo 8.3\xt*\x* Agek Jisas pen agak, Buk Baybol ak tɨkɨl agɨlak, Binɨb okok, kɨli tap mɨdup anep ñɨbɨl, kɨles ma dɨl nɨm, pel ma yenɨgabal agɨl tɨkɨlak agak. Pen God takaw agup ak mɨdupsek nɨŋɨd kɨdek gɨl nɨm, pel yenɨgabal agɨl tɨkɨlak agak. \p \v 5 Anɨb agek, kɨcheki bɨawl ak ne Jisas nop dad Jelusalem amɨl, dam God agnɨgep kal awl adek awl oklaŋ gɨlak amɨl agak, \v 6 \x - \xo 4.6 \xo*\xt Sng 91.11-12, Jon 7.3-4\xt*\x* Buk Baybol ak tɨkɨl agɨlak, God ne agek, ensel ne okok nep kod mɨdtep gɨnɨgabal agɨl tɨkɨlak agak. Apyap pakɨnɨg ge, ñɨn kɨli ak nep dɨ yenɨgabal nɨm, kab tob nep puŋɨlɨnɨmuŋ tek ma lɨnɨgab agɨl tɨkɨlak agak. Anɨb ak, nad God Ñɨne mɨdɨl yɨl, pɨdeg lum ayaŋ lan agak. \v 7 \x - \xo 4.7 \xo*\xt Lo 6.16\xt*\x* Agek Jisas agak, Buk Baybol ak takaw ogɨnap sek tɨkɨl agɨlak, Chɨn Bɨawl God kɨles ne anɨgep tek ma mɨdeb agɨl tɨkɨlak agak. \p \v 8 Agek, kɨcheki bɨawl ak ne Jisas nop tepayaŋ dɨl, dad dum awl alaŋ olap amɨl, lum awl ak man okok mɨdupsek yomɨl, tap teplep yɨbɨl kɨli okok yomak. \v 9 \x - \xo 4.9 \xo*\xt Jon 6.14-15\xt*\x* Yomɨl nop agak, Nad kɨgom yɨmɨl yɨp agnɨgenɨgaban, yad tap anɨb okok mɨdupsek nep ñɨnɨgayn agak. \v 10 \x - \xo 4.10 \xo*\xt Lo 6.13, 10.20, Jos 24.14\xt*\x* Agek Jisas agak, Satan, nad ke okok amnoŋ agak. Buk Baybol ak tɨkɨl agɨlak, Bɨawl God nad ak nop nep kɨgom yɨmɨl agnɨŋɨd, wog nop anep gɨnɨmɨn agɨl tɨkɨlak agak. \p \v 11 \x - \xo 4.11 \xo*\xt Hib 1.6, 1.14\xt*\x* Agek, kɨcheki bɨawl ak ne Jisas nop kelɨgɨl amek, ensel okok apɨl Jisas nop kod yelak. \s Jisas Galili plopens jɨj gɨl takaw agñak \r (Mak 1.14-15, Luk 4.14-15) \p \v 12 \x - \xo 4.12 \xo*\xt Mat 14.3, Mak 1.14, 6.17, Luk 3.19-20, Jon 4.43\xt*\x* Pen Jisas takaw anɨb ak nɨgak, Jon Bɨ Ñɨg Pakñeb ak nop nag lɨlak. Nɨŋɨd, adɨkɨd Galili plopens amnak. \v 13 \x - \xo 4.13 \xo*\xt Jon 2.12\xt*\x* Amɨl, taun Nasalet ma am yek, kelɨgɨl am yek taun Kapeneyam, Galili ñɨg cheb gol okok yek. Taun anɨb ak, Sebulun binɨb man kɨli ayɨp, Naptali binɨb man kɨli ayɨp nab okok yek. \v 14 Jisas ne anɨgɨl am yek ak, bɨ God gos ñek agñeb Aysaya gɨnɨgab agɨl tɨkak tek nep gak. Ne tɨkɨl agak, \q1 \v 15 \x - \xo 4.15-16 \xo*\xt Ais 9.1-2\xt*\x* Sebulun binɨb man kɨli ayɨp Naptali binɨb man kɨli ayɨp, man anɨb okok ñɨg cheb kanɨb ak wulep mɨdeb, ñɨg Jodan kɨd adaŋ mɨdeb agɨl tɨkak. Man anɨb okok, Galili plopens mɨgan okok mɨdeb, binɨb Juda mel okok kuŋay mɨdebal agɨl tɨkak. \v 16 \x - \xo 4.16 \xo*\xt Ais 42.7, Luk 2.32\xt*\x* Binɨb man anɨb okok mɨdɨl, kɨsɨlɨm nab okok mɨdelak okok, mɨlek awl yɨbɨl ak nɨgɨlak agɨl tɨkak. Pen kɨsɨlɨm okok mɨdɨl kumnɨgel tek lak ak, mɨlek ak kɨlop apjakak agɨl tɨkak. \s Jisas bɨ omɨŋal omɨŋal kɨlop agek, nop kɨdek gɨlak \r (Mak 1.16-20, Luk 5.1-11) \p \v 17 \x - \xo 4.17 \xo*\xt Mat 3.2, 10.7, Mak 1.14-15\xt*\x* Jisas ñɨn anɨb ak jɨj gɨl, binɨb okok kɨlop takaw agñɨlɨg agak, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ñɨn ak, wulep mɨdeb agak. Anɨb ak tap si tap tɨmel gɨpɨm ak taynen anɨgɨpun agɨl kelɨgɨnɨmɨb agak. \p \v 18 Pen Jisas Galili ñɨg cheb gol ak apɨl nɨgak, bɨ kubsal dep madɨlmal ak, kubsal dep asas ak dɨl, ñɨg nab okyaŋ yokɨl yelek. Bɨ madɨlmal anɨb ak, olap yɨb ne Saymon, yɨb nop Pita agelɨgɨpal. Pen olap nɨmam ne yɨb ak Edlu. \v 19 \x - \xo 4.19 \xo*\xt Mat 13.47, Luk 5.1-11\xt*\x* Jisas kɨlopmɨŋal nɨŋɨd anɨb agak, Yɨp kɨdek gel nɨm, ñɨlop agñɨtep gen, binɨb dep omɨŋal ak yenɨgayl agak. \v 20 \x - \xo 4.20 \xo*\xt Mat 19.27, Mak 10.28, Luk 18.28\xt*\x* Agek, won anɨb ak kubsal dep asas okok kelɨgɨl, Jisas nop kɨdek gɨlek. \p \v 21 Pen won olap tapɨn amɨl nɨgak, bɨ madɨlmal ak, olap yɨb ne Jemis, olap nɨmam ne yɨb ak Jon ayɨp, nap kɨli Sepedi ayɨp bot mɨgan ak apɨlɨgon mɨdɨlɨg, kubsal dep asas okok pugɨlɨkak ak kopɨs kopɨs gɨl yelak. Jisas nɨŋɨd kɨlopmɨŋal suk agek, \v 22 won anɨb ak bot ak sek nap kɨli ak sek kelɨgɨl, Jisas nop kɨdek gɨlek. \s Jisas takaw agñɨl, binɨb okok kɨlop gek suŋ lak \r (Luk 6.17-19) \p \v 23 \x - \xo 4.23 \xo*\xt Mat 9.35, Mak 1.39, Luk 4.15, 4.44, Apo 10.38\xt*\x* Jisas Galili plopens nab okok ajɨl, Juda apnan gɨpal kal mɨgan okok amnak. Amɨl takaw agñɨlɨg, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab takaw teplep ak agñɨlɨg, binɨb tap gak okok sek, mɨñak gak okok sek gek suŋ laknɨŋ ajolɨgup. \v 24 \x - \xo 4.24 \xo*\xt Mak 6.55\xt*\x* Anɨgek, Siliya plopens binɨb okok mɨdupsek takaw anɨb ak nɨŋɨd, binɨb kuŋay yɨbɨl tap keke gak okok dad apel, ne gek suŋ lak. Binɨb anɨb okok, ogɨnap mɨñak gak, ogɨnap tap gak, ogɨnap yul awl gak, ogɨnap wɨdɨn mayn apek apyap pakɨl jep dak, ogɨnap ñɨn tob kumak. Ne kɨlop mɨdupsek gek suŋ lak. Pen ogɨnap kɨcheki mulɨk sɨkak okok, agyokek mɨdtep gɨlak. \v 25 \x - \xo 4.25 \xo*\xt Mak 3.7-8\xt*\x* Pen binɨb kuŋay yɨbɨl, Galili plopens binɨb okok sek, Dekapolis plopens binɨb okok sek, Jelusalem binɨb okok sek, Judiya plopens binɨb okok sek, ñɨg Jodan kɨd adaŋ binɨb yelak okok sek, Jisas amnaknɨŋ kɨli kɨdek amnɨlak. \c 5 \s Binɨb mɨñmɨñ gɨnɨgabal \r (Luk 6.20-23) \p \v 1 Jisas ne binɨb kuŋay yɨbɨl anɨb okok nɨŋɨd, am dum alaŋ amɨl besɨgak. Besɨgek, bɨne okok nop yɨl apɨl, \v 2 kɨlop agñɨlɨg agak, \p \v 3 \x - \xo 5.3 \xo*\xt Sng 51.17, Ais 57.15, Luk 6.20\xt*\x* Binɨb kɨli ke gos nepal, God wɨdɨn mɨdup adek ak, tap tep ne ogɨnap ma mɨdebal okok, God kɨlop dɨl kod mɨdeb agak. Anɨb ak kɨlop tep yɨbɨl gek mɨñmɨñ gɨnɨgel agak. \p \v 4 \x - \xo 5.4 \xo*\xt Ais 61.2, Luk 6.21, Lep 7.17\xt*\x* Binɨb chɨb gek chaŋ lɨpal okok, God kɨlop agdɨnɨgab agak. Anɨb ak kɨlop tep yɨbɨl gek mɨñmɨñ gɨnɨgel agak. \p \v 5 \x - \xo 5.5 \xo*\xt Sng 37.11, Ais 29.19\xt*\x* Binɨb sayn kɨmɨgel mɨdebal okok, God ne lum awl mɨdupsek kɨlop ñɨnɨgab agak. Anɨb ak kɨlop tep yɨbɨl gek mɨñmɨñ gɨnɨgel agak. \p \v 6 \x - \xo 5.6 \xo*\xt Ais 55.1-2, 65.13\xt*\x* Binɨb ogɨnap yuwan awl mɨdɨl tap nen gek, ñɨg nen gek mɨdebal okok agak. Anɨb ak tek ak, binɨb God agak tek kɨles gɨl gos nepal okok, God kɨlop gek kɨli ne agak tek kɨdek gɨnɨgel tek lup agak. Anɨb ak kɨlop tep yɨbɨl gek mɨñmɨñ gɨnɨgel agak. \p \v 7 \x - \xo 5.7 \xo*\xt Mat 6.14, Mak 11.25, Hib 6.10, Jem 2.13\xt*\x* Binɨb mapen nɨŋɨd dɨtep gɨpal okok, God kɨlop pen mapen nɨŋɨd dɨtep gɨnɨgab agak. Anɨb ak kɨlop tep yɨbɨl gek mɨñmɨñ gɨnɨgel agak. \p \v 8 \x - \xo 5.8 \xo*\xt Sng 15.2, 24.3-4, 51.10, 73.1, 1 Ko 13.12, Hib 12.14, 1 Jo 3.2-3\xt*\x* Binɨb chɨbol nab kɨli ayaŋ mɨdtep gɨpal okok, kɨli God nop wɨdɨn nɨgɨnɨgabal agak. Anɨb ak kɨlop tep yɨbɨl gek mɨñmɨñ gɨnɨgel agak. \p \v 9 \x - \xo 5.9 \xo*\xt Mat 5.45, Luk 6.35, Lom 14.19\xt*\x* Binɨb jɨmñɨl yonɨgun agɨl nepal okok, God kɨlop ñapay yad agɨnɨgab agak. Anɨb ak kɨlop tep yɨbɨl gek mɨñmɨñ gɨnɨgel agak. \p \v 10 \x - \xo 5.10 \xo*\xt 2 Ko 4.17, 2 Ti 2.12, Hib 12.4, 1 Pi 3.14\xt*\x* Binɨb God agak tek kɨdek gel kɨlop gɨ tɨmel gɨpal okok, God kɨlop dɨl kod mɨdeb agak. Anɨb ak kɨlop tep yɨbɨl gek mɨñmɨñ gɨnɨgel agak. \p \v 11 \x - \xo 5.11 \xo*\xt Luk 6.22, Jem 1.2, 1 Pi 4.14\xt*\x* Nɨbi yɨp chɨgɨl mɨdem, binɨb okok kɨli nɨbop agjuwɨl, gɨ tɨmel gɨl, takaw tɨmel keke yepɨs agenɨgel, nɨbop tep yɨbɨl gek mɨñmɨñ gɨnɨmɨb agak. \v 12 \x - \xo 5.12 \xo*\xt 2 Sto 36.16, Luk 6.23, Apo 5.41, 7.52, 1 Te 2.15, Hib 11.32-38, Jem 5.10, 1 Pi 4.13\xt*\x* Bɨ God gos ñek agñeb bɨlel okok kɨlop, gɨ tɨmel anɨb ak nep gɨlak agak. Anɨb ak nɨbop abe gɨlaknɨŋ, tep yɨbɨl gek mɨñmɨñ awl yɨbɨl gɨnɨmɨb agak. God ne nɨbop pen dɨtep yɨbɨl gɨnɨgab, man ne alaŋ agak. Anɨb ak tep yɨbɨl gek mɨñmɨñ awl yɨbɨl gɨnɨmɨb agak. \s Nɨbi dek yɨdek tek, mɨlek tek ak mɨdebɨm \r (Mak 9.50, Luk 14.34-35) \p \v 13 \x - \xo 5.13 \xo*\xt Mak 9.50, Luk 14.34-35\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Nɨbi binɨb lum awl dek yɨdek kɨli tek mɨdebɨm agak. Pen dek ak yɨdek ne ak amenɨgab, taydɨl gel tepayaŋ yɨdek gɨnɨgab agak? Dek anɨb ak yokɨp mɨdeb, wog ma mɨdeb agak. Binɨb okok kɨli dɨyokel, taw dad amɨl apɨl gɨnɨgabal agak. \p \v 14 \x - \xo 5.14 \xo*\xt Snd 4.18, Jon 8.12, 9.5, Plp 2.15\xt*\x* Nɨbi binɨb lum awl mɨlek kɨli tek mɨdebɨm agak. Taun olap dum alaŋ mɨdɨl, we gɨnɨgel tek ma lɨnɨgab agak. \v 15 \x - \xo 5.15 \xo*\xt Mak 4.21, Luk 8.16, 11.33\xt*\x* Pen lam ak dagɨl tin muk okok ma lɨnɨgabal agak. Adek sɨŋak lel mɨlek gek, binɨb okok kal mɨgan anɨb ak mɨlek sek yenɨgabal agak. \v 16 \x - \xo 5.16 \xo*\xt Jon 15.8, 1 Ko 14.25, Epe 5.8-9, 1 Pi 2.12\xt*\x* Anɨb ak tek, nɨbi mɨlek tek gem, binɨb okok mɨlek anɨb ak nɨgɨnɨgel agak. Nɨŋɨd nɨm, tap tep gɨpɨm okok nɨŋɨd, Nap man ne alaŋ mɨdeb anop yɨb ak dad aplanɨgel agak. \s Takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak \p \v 17 \x - \xo 5.17 \xo*\xt Mat 3.15, 9.13, 10.34-35, Lom 3.31, 10.4, Gal 3.24\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak sek, bɨ God gos ñek agñeb kɨl tɨkɨlak okok sek dɨyokɨnɨg ma ownek agak. Gos anɨb ak ma nɨgɨnɨmɨb agak. Ak pen, yad ownek ak, takaw ñu kɨl tɨkɨlak okok gɨnɨgab agɨl agɨlak tek, mɨdupsek gɨnɨmuŋ agɨl ownek agak. \v 18 \x - \xo 5.18 \xo*\xt Luk 16.17, 21.33\xt*\x* Yad nɨbop nɨŋɨd agebin, Takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak ma kul gɨnɨgab, mɨd dad amɨl, wɨsɨp adekab alaŋ sek, lum awl sek pɨsnep kul gɨnɨgab ñɨn ak agak. Ñu kɨl awl okok abe sɨkol okok abe, ma kul gɨnɨgab agak. Takaw anɨb ak anɨgɨl yenɨgab, mɨd dad amɨl, tap gɨnɨgab anɨb okok mɨdupsek gɨnɨgab agak. \v 19 \x - \xo 5.19 \xo*\xt Jem 2.10\xt*\x* Anɨb ak binɨb an God takaw adek ne won ak nɨŋɨd, takaw sɨkol won olap agɨl tɨbɨlɨkɨl, binɨb okok kɨlop tɨtɨmel agñek tɨbɨlɨkɨnɨgabal ak, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ñɨn ak, yɨb nop apyownɨgab agak. Pen binɨb an God takaw adek ne won ak nɨŋɨd, kɨdek gɨl, binɨb okok kɨlop agñɨ tep gek kɨdek gɨnɨgabal ak, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ñɨn ak, yɨb nop ak aplanɨgab agak. \v 20 \x - \xo 5.20 \xo*\xt Lom 9.31, 10.3\xt*\x* Anɨb ak tek nɨbop agebin, nɨbi bɨ Pelisi okok sek, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok sek gɨpal tek genɨmɨb, God nɨbop dɨl kod ma yenɨgab agak. Kɨli gɨpal tek ma gɨnɨmɨb agak. Nɨbi pen gɨtep yɨbɨl gɨnɨmɨb ak nɨm, God nɨbop dɨl kod yenɨgab agak. \s Binɨb penpen gep okok ayɨp, takaw ag jɨmñɨl lɨl yenɨmɨb \r (Luk 12.57-59) \p \v 21 \x - \xo 5.21 \xo*\xt Kis 20.13, 21.12, Wkp 24.17, Lo 5.17\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Bɨlel God takaw ak olap agek, napɨs nased yes okok kɨli takaw anɨb ak nɨgɨlak ak, nɨbi nepɨm agak. Anɨb agolɨgup, Binɨb ma ñag lɨnɨmɨb agolɨgup agak. Binɨb olap, binɨb olap nop ñag lɨnɨgab ak, kot nɨgɨnɨgab agolɨgup agak. \v 22 \x - \xo 5.22 \xo*\xt Jem 1.19, 1 Jo 3.15\xt*\x* Yad pen nɨbop agebin, Binɨb olap nɨmam ne nop mɨlɨk nɨgɨnɨgab ak, kot nɨgɨnɨgab agak. Pen binɨb an nɨmam ne nop agjuwenɨgab, bɨ Juda bɨawl takaw tɨg asɨkep okok apnan gɨl, nop agɨnɨgabal agak. Pen binɨb an nɨmam ne nop agɨnɨgab, Nad bɨ sawl sek yɨbɨl agɨnɨgab ak, mab ke yɨneb mɨgan ak amnɨgab agak. \p \v 23 \x - \xo 5.23 \xo*\xt Mat 8.4, 23.19, Mak 11.25\xt*\x* Anɨb ak nad tap dam God nop sɨbogep abañ adek ak sɨbog ñɨnɨg, mam yad ayɨp penpen agɨlok tek takaw mɨdeb agɨl, \v 24 \x - \xo 5.24 \xo*\xt Mat 18.15-20, 1 Ti 2.8, 1 Pi 3.8\xt*\x* tap God nop sɨbog ñɨnɨgaban ak kelɨgɨnɨmɨn, abañ adek ak jɨj sɨŋak agak. Kelɨgɨl, ned am mam nad ayɨp takaw ag jɨmñɨl lɨl yenɨmil agak. Anɨgɨnɨmɨn ak pen, adɨkɨd apɨl tap anɨb ak God nop sɨbog ñɨnɨmɨn agak. \p \v 25 \x - \xo 5.25 \xo*\xt Mat 6.14-15, 18.34-35\xt*\x* Bɨ olap nep kot dad amebin agenɨgab, kot awl ak taynen amobun agɨl kanɨb nab okok amɨlɨg, kasek ne ayɨp takaw ag tɨg asɨk lɨtep gɨnɨmɨn agak. Pen mel ak, nep dam bɨawl takaw tɨg asɨkep ak nop ñek, ne pen nep dɨl bɨ nag lep ak nop ñek, nep dam nag lɨnɨgab agak. \v 26 Yad nep nɨŋɨd agebin, nag lel yenɨgaban agak. Tap day nad okok pɨsnep day pag dɨl tek, seŋ amnɨmɨn agak. \s Bin si bɨ si gɨpal takaw ak \p \v 27 \x - \xo 5.27 \xo*\xt Kis 20.14, Lo 5.18\xt*\x* Jisas takaw olap agak, God takaw olap agak ak, nɨbi nepɨm agak. Anɨb agolɨgup, Binbɨ nɨbi dɨpɨm ak, bin si bɨ si ma gɨnɨmɨn agolɨgup agak. \v 28 \x - \xo 5.28 \xo*\xt 2 Sml 11.2, Snd 6.25, 2 Pi 2.14\xt*\x* Yad pen nɨbop agebin, bɨ olap bin olap nop nɨŋɨd, nop dɨpɨnep agɨl gos nɨgup ak, bɨ anɨb ak gos ne nab ayaŋ, tap si gup agak. \v 29 \x - \xo 5.29 \xo*\xt Mat 18.9, Mak 9.47, 1 Ko 9.27, Kol 3.5\xt*\x* Pen wɨdɨn yɨpɨd pɨs nad ak nɨŋɨd, tap si tap tɨmel gep tek lonɨmuŋ, wɨdɨn pɨs kɨd anɨb ak tɨgju yokɨnɨmɨn agak. Wɨdɨn olap dɨyokenɨmɨn, tap tɨmel ma gɨnɨgaban ak, tap teplep yɨbɨl agak. Ma dɨyokɨnɨgaban ak, God ne nep mɨdupsek dad mab ke yɨneb ak amnɨgab agak. \v 30 \x - \xo 5.30 \xo*\xt Mat 18.8, Mak 9.43\xt*\x* Pen ñɨn yɨpɨd kɨd nad ak, tap si tap tɨmel gep tek lonɨmuŋ, ñɨn yɨpɨd kɨd anɨb ak tɨbɨlɨk yokɨnɨmɨn agak. Ñɨn olap dɨyokenɨmɨn, tap tɨmel ma gɨnɨgaban ak, tap teplep yɨbɨl agak. Ma dɨyokɨnɨgaban ak, nad mɨdupsek mab ke yɨneb ak amnɨgaban agak. \s Bɨ olap bin ne ma agyokɨnɨmuŋ \r (Matyu 19.9, Mak 10.11-12, Luk 16.18) \p \v 31 \x - \xo 5.31 \xo*\xt Lo 24.1-4, Jer 3.1, Mat 19.7, Mak 10.4\xt*\x* Jisas takaw olap agak, God takaw ak olap anɨb agolɨgup, Bɨ olap bin ne nop agyokɨnɨg, bin awl pɨsnep agyokebin agɨl, ñu kɨl bad olap tɨkɨl bin anɨb anop ñɨl nɨm, pɨsnep agyokɨnɨmuŋ agolɨgup agak. \v 32 \x - \xo 5.32 \xo*\xt Mat 19.9, Mak 10.11-12, Luk 16.18, Lom 7.3, 1 Ko 7.10-11\xt*\x* Yad pen nɨbop agebin, bɨ olap bin ne ak bɨ si ma dup, pen nop yokɨp yɨbɨl agyokup ak, bɨ anɨb ak bin ne nop gek, ne amɨl bɨ olap dɨnɨgab agak. Pen ne bɨ olap nop dɨnɨgab ak, God ne nɨgek bin anɨb ak ne bɨ si dɨnɨgab agak. Pen bɨ tɨkjakɨl, bin agyokup anɨb ak nop dɨnɨgab ak, abe God ne nɨgek bɨ anɨb ak ne bin si dɨnɨgab agak. \s Takaw nɨŋɨd apun agɨl ma agɨnɨmɨb, yaw mel agɨnɨmɨb \p \v 33 \x - \xo 5.33 \xo*\xt Kis 20.7, Wkp 19.12, Nam 30.2, Lo 23.21\xt*\x* Jisas takaw olap tepayaŋ agak, Bɨlel God takaw ak olap agek, napɨs nased yes okok kɨli takaw anɨb ak nɨgɨlak ak, nɨbi nepɨm agak. Anɨb agolɨgup, God nop tap olap gɨnɨgayn agɨl, agɨnɨmɨb tek nep gɨnɨmɨb agolɨgup agak. Nop takaw nep ma agɨnɨmɨb agolɨgup agak. \v 34 \x - \xo 5.34 \xo*\xt Ais 66.1, Mat 23.22, Apo 7.49, Jem 5.12\xt*\x* Yad pen nɨbop agebin, nɨbi ñɨn dad aplanɨl takaw olap agɨnɨg, yad yepɨs ma apin, nɨŋɨd yɨbɨl agebin agɨl, takaw anɨgɨl ma agɨnɨmɨb agak. Pen nɨbi ñɨn dad aplanɨl God man ne alaŋ ak yomɨl, yepɨs ma apin, nɨŋɨd yɨbɨl agebin agɨl, takaw anɨgɨl ma agɨnɨmɨb agak. Ak God bɨawl besɨgep ne yɨbɨl mɨdeb agak. \v 35 \x - \xo 5.35 \xo*\xt Sng 48.2, Ais 66.1\xt*\x* Pen nɨbi ñɨn dad aplanɨl lum awl ak yomɨl, yepɨs ma apin, nɨŋɨd yɨbɨl agebin agɨl, takaw anɨgɨl ma agɨnɨmɨb agak. Ak God tob ne lep ak mɨdeb agak. Pen nɨbi ñɨn dad aplanɨl Jelusalem ak yomɨl, yepɨs ma apin, nɨŋɨd yɨbɨl agebin agɨl, takaw anɨgɨl ma agɨnɨmɨb agak. Ak Bɨawl kɨles tɨmel ak man awl ne yɨbɨl mɨdeb agak. \v 36 Pen nɨbi ñɨn dad aplanɨl kɨmɨg cheg ak yomɨl, yepɨs ma apin, nɨŋɨd yɨbɨl agebin agɨl, takaw anɨgɨl ma agɨnɨmɨb agak. Taynen? Nɨbi ke gem, kɨmɨg wɨj nɨbi ak sum akaŋ mosɨb jakɨnɨgab agak? \v 37 \x - \xo 5.37 \xo*\xt Kol 4.6, Jem 5.12\xt*\x* Nɨbi gɨnɨgayn agɨl, yaw nep agɨnɨmɨb agak. Pen ma gɨnɨgayn agɨl, mel nep agɨnɨmɨb agak. Pen ñɨn dad aplanɨl agɨnɨgabɨm, yepɨs ma apin, nɨŋɨd yɨbɨl agebin agɨnɨgabɨm ak, Satan nɨbop gos ñek anɨb agɨnɨgabɨm agak. \s Bɨ olap nɨbop gɨ tɨmel gonɨmuŋ, nop pen gɨ tɨmel ma gɨnɨmɨb \r (Luk 6.29-30) \p \v 38 \x - \xo 5.38 \xo*\xt Kis 21.24, Wkp 24.20, Lo 19.21\xt*\x* Jisas takaw olap agak, God takaw olap agak ak, nɨbi nepɨm agak. Anɨb agolɨgup, Bɨ olap ne bɨ olap ke wɨdɨn nop puŋɨl juwonɨmuŋ, nop pen abe puŋɨl junɨmɨb agolɨgup agak. Pen meg pak pagonɨmuŋ, nop pen abe pak pagɨnɨmɨb agolɨgup agak. \v 39 \x - \xo 5.39 \xo*\xt Wkp 19.18, Ais 50.6, Luk 6.29, Jon 18.22-23, Lom 12.17-19, 1 Ko 6.7, 1 Pi 3.9\xt*\x* Yad pen nɨbop agebin, Bɨ olap nep gɨ tɨmel gonɨmuŋ, nop pen gɨ tɨmel ma gɨnɨmɨn agak. Bɨ olap mɨkem yɨpɨd pɨs nep ak pak sɨl gonɨmuŋ, adɨke pɨs kɨd ak abe pakɨnɨmuŋ tek lup agak. \v 40 \x - \xo 5.40 \xo*\xt 1 Ko 6.7\xt*\x* Pen bɨ olap nep kot gɨl, siglis nak ak yɨp saj gan agonɨmuŋ, siglis nep ma ñɨnɨmɨn agak. Kolsiyot ak sek ñɨnɨmɨn agak. \v 41 Pen bɨawl olap nep kɨles gɨl agɨnɨmuŋ, Nad tap yad ak dɨl, poŋɨd man wulep sɨŋadaŋ dad amnɨmɨn agonɨmuŋ, man wulep sɨŋadaŋ nep dad ma amnɨmɨn agak. Nop gɨtep gin agɨl, poŋɨd man pal awl dad amnɨmɨn agak. \v 42 \x - \xo 5.42 \xo*\xt Lo 15.8-10, Luk 6.30, 6.35\xt*\x* Bɨ olap nep agɨnɨmuŋ, Yɨp tap ogɨnap ñan agonɨmuŋ, nop ñɨnɨmɨn agak. Pen bɨ olap nep agɨnɨmuŋ, Tap ogɨnap yokɨp ñan, kɨdek nep pen ñɨnɨgayn agonɨmuŋ, ma kelɨgɨnɨmɨn, nop ñɨnɨmɨn agak. \s Binɨb nɨb ayɨp penpen ñagep okok, kɨlop mapen lɨnɨmɨb \r (Luk 6.27-28, 6.32-36) \p \v 43 \x - \xo 5.43 \xo*\xt Lo 23.6, Sng 41.10\xt*\x* Jisas takaw olap agak, God takaw olap agak ak, nɨbi nepɨm agak. Anɨb agolɨgup, Bogɨlak nɨbi okok kɨlop mapen lɨnɨmɨb agolɨgup agak. Pen binɨb nɨb ayɨp penpen ñagep okok, kɨlop mɨlɨk nɨgɨnɨmɨb agolɨgup agak. \v 44 \x - \xo 5.44 \xo*\xt Kis 23.4-5, Luk 23.34, Apo 7.60, Lom 12.14, 12.20, 1 Ko 4.12-13, 1 Pi 2.23\xt*\x* Yad pen nɨbop agebin, binɨb nɨb ayɨp penpen ñagep okok kɨlop mapen lɨnɨmɨb agak. Pen binɨb nɨbop gɨ tɨmel gɨpal okok, nɨbi God nop agnɨgem kɨlop gɨtep gɨnɨmuŋ agak. \v 45 \x - \xo 5.45 \xo*\xt Jop 25.3, Epe 5.1\xt*\x* Anɨgɨnɨgabɨm ak, Nap man ne alaŋ mɨdeb ak ñapay ne yɨbɨl yenɨgabɨm agak. Ne gek, sub ak tɨkjakɨl, binɨb gɨ tɨmel gɨpal okok sek, binɨb gɨtep gɨpal okok sek kɨlop pak tep gup agak. Pen ne gek, wɨsɨp apek, binɨb teplep yɨbɨl mɨdebal okok sek, binɨb tɨmel yɨbɨl mɨdebal okok sek kɨlop, man pak tep gup agak. Anɨb ak nɨbi binɨb okok kɨlop gɨtep genɨmɨb, Nap ñapay ne yɨbɨl yenɨgabɨm agak. \v 46 Bɨ takis dep okok, kɨli binɨb kɨlop mapen lɨpal okok nep pen mapen lɨpal agak. Nɨbi pen kɨli anɨgɨpal tek ma gɨnɨmɨb agak. Nɨbi binɨb nɨbop mapen lɨpal okok nep kɨlop pen mapen lenɨmɨb, God nɨbop tap teplep ñɨnɨgab akaŋ agak? Mel yɨbɨl, ma ñɨnɨgab agak. \v 47 Pen bogɨlak nɨbi okok nep kɨlop ag dɨdeg lenɨmɨb, tap teplep yɨbɨl ma gɨpɨm agak. Binɨb God takaw ak ma nepal okok, kɨli abe bɨ kɨli okok nep kɨlop ag dɨdeg lɨpal agak. \v 48 \x - \xo 5.48 \xo*\xt Wkp 11.44, 19.2, Lo 18.13, Luk 6.36, Kol 1.28, 1 Pi 1.15-16\xt*\x* Anɨb ak Nap man ne alaŋ mɨdeb ak, ne bɨ teplep yɨbɨl mɨdeb tek, nɨbi abe binɨb teplep yɨbɨl yenɨmɨb agak. \c 6 \s Binɨb yɨmgeptek okok kɨlop tap anɨgɨl ñɨnɨmɨb \p \v 1 \x - \xo 6.1 \xo*\xt Mat 6.5, 6.16, 23.5\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Pen nɨgɨm agak. Binɨb ogɨnap kɨli God agak tek kɨdek gon, binɨb ogɨnap sek chɨnop nɨgɨnɨgel chɨn yɨb awl dɨnɨgun agɨl gos nepal agak. Nɨbi pen anɨgɨl ma gɨnɨmɨb agak. Anɨgenɨgabɨm, Nap man ne alaŋ mɨdeb ak ne nɨbop tap teplep ma ñɨnɨgab agak. \p \v 2 Anɨb ak, bɨ God nop gos nopun apal ak pen yepɨs yɨbɨl gɨpal okok, gɨpal tek ma gɨnɨmɨn agak. Kɨli ñɨn akal binɨb yɨmgeptek okok kɨlop tap ñɨnɨg, bɨ olap nop ned agyokel, amɨl wog kɨli gɨtep gɨnɨgebal okok ned agyɨkup agak. Agyɨkek, kɨli Juda apnan gɨpal kal binɨb kuŋay mɨdebal nab ak sek, kanɨb awl okok nep sek amɨl mani tap okok ñɨbal agak. Yɨb awl dun agɨl gɨpal anɨb ak, nad anɨb ak tek ma gɨnɨmɨn agak. Yad nɨbop nɨŋɨd agebin, yɨb kɨli dad aplanɨbal ak pen, kɨdek God kɨlop tap olap ma ñɨnɨgab agak. \v 3 \x - \xo 6.3 \xo*\xt Mat 25.37-40\xt*\x* Nad pen binɨb yɨmgeptek okok kɨlop tap ñɨnɨg, mɨseŋ ma ñɨnɨmɨn agak. Bɨ ak tap olap nop ñɨnɨg, ñɨn yɨpɨd kɨd ak ñɨnɨmuŋ, ñɨn aŋɨd kɨd ak ma nɨgɨnɨmuŋ agak. Akaŋ ñɨn aŋɨd kɨd ak ñɨnɨmuŋ, ñɨn yɨpɨd kɨd ak ma nɨgɨnɨmuŋ agak. \v 4 \x - \xo 6.4 \xo*\xt Mat 6.6, 6.18\xt*\x* Kɨmɨgel we gɨl ñɨnɨmɨn agak. Pen tap kɨmɨgel we gɨl gɨpan okok, Nap ne ke nɨgup ak nɨm, gɨpan anɨb ak nɨŋɨd nep pen ñɨnɨgab agak. \s God nop anɨgɨl agɨnɨmɨb \r (Luk 11.2-4) \p \v 5 \x - \xo 6.5 \xo*\xt Mat 23.5, Mak 11.25, Luk 18.10-14\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Pen ñɨn akal nɨbi God nop agɨnɨg, bɨ yepɨs yɨbɨl gɨpal okok, gɨpal tek ma gɨnɨmɨb agak. Kɨli binɨb ogɨnap chɨnop nɨgɨnɨgel yɨb awl dɨnɨgun agɨl, God nop apal agak. Juda apnan gɨpal kal binɨb kuŋay mɨdebal nab ak sek, kanɨbtam okok sek amɨl, mɨñmɨñ gɨlɨg jak mɨdɨl, God nop apal agak. Yad nɨbop nɨŋɨd agebin, yɨb kɨli dad aplanɨbal ak pen, kɨdek God kɨlop tap olap ma ñɨnɨgab agak. \v 6 \x - \xo 6.6 \xo*\xt 2 Kin 4.33, Mat 6.4, 6.18\xt*\x* Nad pen ñɨn akal God nop agɨnɨg, kal ñɨluk mɨgan nad ak amɨl, kanɨbtub gɨñɨl, kɨmɨgel we gɨl Nap nop agɨnɨmɨn agak. Pen kɨmɨgel we gɨl gɨpan ak, Nap ne ke nɨgup ak nɨm, takaw anɨb ak nɨŋɨd, nep pen ñɨnɨgab agak. \p \v 7 \x - \xo 6.7 \xo*\xt 1 Kin 18.26-29, Ais 1.15\xt*\x* Pen nɨbi God nop agɨnɨg, binɨb God takaw ak ma nepal okok, gɨpal tek ma gɨnɨmɨb agak. Kɨli God nop agɨnɨg, takaw yokɨp monmon agɨl amub, palawl yɨbɨl apal agak. Gos kɨli ak takaw palawl agon, chɨnop nɨgɨnɨgab apal agak. \v 8 \x - \xo 6.8 \xo*\xt Mat 6.32\xt*\x* Anɨb ak, kɨli anɨgɨpal tek ma gɨnɨmɨb agak. Tap anɨb ak tay nɨbop tek dek Nap nop agnɨgɨnɨg gɨpɨm okok, ne ned gos nɨgup agak. \p \v 9 \x - \xo 6.9 \xo*\xt Luk 11.2-4\xt*\x* Anɨb ak nop anɨgɨl agɨnɨmɨb, \p Bapi man nad alaŋ mɨdeban ak, bɨawl tep yɨbɨl mɨdeban ak, yɨb nad dad aplanɨmuŋ agɨnɨmɨb agak. \v 10 \x - \xo 6.10 \xo*\xt Sng 103.19-21, Mat 7.21, 26.39, 26.42, Luk 11.2, 22.42, Apo 21.14\xt*\x* Nad nep bɨnonɨm chɨn mɨdɨl, chɨnop dɨl kod yenɨmɨn agɨnɨmɨb agak. Man nad alaŋ age kɨli nɨŋɨd kɨdek gɨpal tek ak, lum awl ak abe age chɨn nɨŋɨd kɨdek gɨnɨgun agɨnɨmɨb agak. \v 11 Tap mɨdup okok mɨñɨl ñɨbun tek ak chɨnop ñɨnɨmɨn agɨnɨmɨb agak. \v 12 \x - \xo 6.12 \xo*\xt Mat 6.14-15, 18.21-35\xt*\x* Pen binɨb ogɨnap chɨnop gɨ tɨmel gel nɨŋɨd kelɨgɨpun tek, nad tap si tap tɨmel chɨn gɨpun okok tɨg walɨg gɨyokɨnɨmɨn agɨnɨmɨb agak. \v 13 \x - \xo 6.13 \xo*\xt 1 Sto 29.11-13, Mat 26.41, Luk 22.40, 22.46, Jon 17.15, 1 Ko 10.13, 2 Te 3.3, 2 Ti 4.18, Jem 1.13, 2 Pi 2.9\xt*\x* Chɨnop kod mɨde, gos olap apek chɨn gɨ tɨmel ma gɨnɨgun agɨnɨmɨb agak. Bɨ kɨcheki bɨawl ak apek, nad pen chɨnop ge chɨn ma apyap pakɨnɨgun agɨnɨmɨb agak. \p \v 14 \x - \xo 6.14 \xo*\xt Epe 4.32, Kol 3.13\xt*\x* \x - \xo 6.14-15 \xo*\xt Mak 11.25-26\xt*\x* Nɨŋɨd apin agak. Binɨb okok nɨbop gɨ tɨmel gel nɨŋɨd kelɨgenɨmɨb, Bapi nɨbi man ne alaŋ mɨdeb ak, ne tap si tap tɨmel nɨbi gɨnɨgabɨm okok tɨg walɨg gɨyokɨnɨgab agak. \v 15 \x - \xo 6.15 \xo*\xt Mat 18.35, Jem 2.13\xt*\x* Nɨbi pen binɨb okok nɨbop gɨ tɨmel gel nɨŋɨd ma kelɨgenɨmɨb, Bapi nɨbi ak pen tap si tap tɨmel nɨbi gɨnɨgabɨm okok ma tɨg walɨg gɨyokɨnɨgab agak. \s Tap bɨl gɨpal takaw ak \p \v 16 \x - \xo 6.16 \xo*\xt Ais 58.5-9\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Ñɨn akal nɨbi tap ñɨŋeb kelɨgɨnɨg, bɨ yepɨs yɨbɨl okok gɨpal tek ma gɨnɨmɨb agak. Kɨli apal, mulɨk asɨlum sek mɨdon, binɨb chɨnop nɨgɨnɨgel apal agak. Chɨnop nɨŋɨd, anɨb agɨnɨgabal, Kɨli God nop gos nep nɨŋɨd, tap ñɨŋeb kelɨgɨl nɨm, mulɨk asɨlum sek lɨl mɨdebal agɨnɨgabal apal agak. Yad nɨbop nɨŋɨd agebin, yɨb kɨli dad aplanɨbal ak pen, kɨdek God kɨlop tap olap ma ñɨnɨgab agak. \v 17 Nɨbi pen tap ñɨŋeb okok kelɨgɨnɨg gɨnɨmɨb ak, mulɨk asɨlum sek lɨl ma yenɨmɨb agak. Jomulɨk ak ñɨg pak tep gɨñɨl, wel lɨñɨnɨmɨb agak. \v 18 \x - \xo 6.18 \xo*\xt Mat 6.4-6\xt*\x* Anɨgenɨgabɨm, binɨb ogɨnap nɨbop tap mɨdup bɨl gɨpal agɨl ma nɨgɨnɨgel agak. Nap nɨbi nep we gɨl mɨdeb ak nɨgɨnɨmuŋ agak. Pen kɨmɨgel we gɨl gɨpan ak, Nap ne ke nɨgup ak nɨm, gɨpan anɨb ak nɨŋɨd nep pen ñɨnɨgab agak. \s Tap teplep ak God man ne alaŋ nan gɨnɨmɨb \r (Luk 12.33-34) \p \v 19 \x - \xo 6.19 \xo*\xt 1 Ti 6.17, Hib 13.5, Jem 5.2-3\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Lum awl tap teplep okok dɨl nan ma gɨnɨmɨb agak. Lum awl anɨb ak, kɨchɨl gɨlobɨd tap teplep okok pel su tɨkup, tu tap okok mok ñɨŋub agak. Pen bɨ si dep okok apɨl, kal ak paklakɨl si dɨpal agak. \v 20 \x - \xo 6.20 \xo*\xt Mat 19.21, Luk 12.33-34, 18.22, Kol 3.1-2, 1 Ti 6.19, 1 Pi 1.4\xt*\x* Nɨbi pen tap teplep okok God man ne alaŋ nan gɨnɨmɨb agak. God man ne alaŋ anɨb ak, kɨchɨl gɨlobɨd tap teplep okok ma su tɨkup, tu tap okok mok ma ñɨŋub agak. Pen bɨ si dep okok apɨl, kal ak paklakɨl si ma dɨpal agak. \v 21 \x - \xo 6.21 \xo*\xt Luk 12.34\xt*\x* Tap teplep nad okok lum awl dɨ nan ge, gos nep ak yenɨgab lum awl agak. Pen man adek alaŋ dɨ nan ge, gos nep ak yenɨgab anɨb alaŋ agak. \s Wɨdɨn nɨbi ak sup tek mɨdeb \r (Luk 11.34-36) \p \v 22 \x - \xo 6.22 \xo*\xt Luk 11.34-36\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Wɨdɨn ak sup tek mɨdeb ak nɨm, wɨdɨn nad mɨdtep gek, mubwak nad ak mɨdupsek mɨlek tep gɨl mɨdtep yɨbɨl gɨnɨgab agak. \v 23 Pen wɨdɨn nad mɨdtep ma gek, mubwak nad ak mɨdupsek kɨsɨlɨm owup tek ak yenɨgab agak. Anɨb ak nab nak pi okok kɨsɨlɨm bad ak mɨdeban tek lup, kɨsɨlɨm anɨb ak tap awl yɨbɨl mɨdeb agak. \s Bɨ wog gɨñeb olap, bɨawl omɨŋal wog kɨlop ma gɨnɨgab \r (Luk 16.13) \p \v 24 \x - \xo 6.24 \xo*\xt Luk 16.13, Gal 1.10, 1 Ti 6.17, Jem 4.4, 1 Jo 2.15\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Bɨ nokom olap, ne bɨawl omɨŋal kɨlop wog gɨñɨnɨmuŋ tek ma mɨdeb agak. Taynen? Ne bɨawl olap nop dɨnɨgab, bɨawl olap nop kelɨgɨnɨgab agak. Akaŋ bɨawl olap nop nɨgek tep gɨnɨgab, bɨawl olap nop nɨŋɨd kud ñɨnɨgab agak. Anɨb ak tek, nɨbi God nop gos sek, tap lum ayaŋ yɨl gos sek, tap omɨŋal gɨl kɨlop wog gɨñɨnɨmuŋ tek ma mɨdeb agak. \s Gos kuŋay ma nɨgɨnɨmɨb, God nɨbop kod yenɨgab \r (Luk 12.22-31) \p \v 25 \x - \xo 6.25 \xo*\xt Sng 55.22, Plp 4.6, 1 Ti 6.6-8, Hib 13.5, 1 Pi 5.7\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Anɨb ak tek nɨbop agebin, tap akal nɨb dɨl tap mɨdup ñɨbɨl ñɨg ñɨbɨl yonɨgun, chech akal nɨb dɨl yɨmɨl yonɨgun agɨl, gos awl ak ma nɨgɨnɨmɨb agak. Nɨŋɨd apin, pel mɨdep nɨbi ak tap awl yɨbɨl agak. God nɨbop gɨlak ak, tap ñɨŋeb nep pɨyow nɨgɨnɨgel, chech nep pɨyow nɨgɨnɨgel agɨl ma gɨlak agak. \v 26 \x - \xo 6.26 \xo*\xt Jop 38.41, Sng 147.9, Mat 10.29-31, Luk 12.6-7, 12.24\xt*\x* Nɨb nepɨm, yawl okok tap yɨŋ ma yɨbal, tap ñɨŋeb okok ma tɨk dap nan gɨpal agak. Bapi nɨbi man ne alaŋ ak pen kɨlop tap ñɨl kod mɨdeb tap ñɨbal agak. Ne yawl tap yokɨp ak anɨgɨl gup, nɨbi pen binɨb yɨbɨl ak, taynen chɨnop ma kod yenɨgab agɨl gos kuŋay nepɨm agak? \v 27 Gos kuŋay nɨŋɨd, kumnɨg gɨnɨgab ñɨn ak kelɨgɨnɨgabɨm akaŋ agak? Nak tap lum awl yɨl ak gos kuŋay nɨgenɨgaban, ñɨn olap tapɨn yenɨgaban akaŋ agak? Mel yɨbɨl agak. \p \v 28 Pen taynen chech tap okok gos kuŋay nepɨm agak? Nag mɨdup pulɨnɨg sum gup okok nɨŋɨd, gos nɨgtep gɨnɨmɨb agak. Chech tap okok wog kɨles gɨnɨgel tek ma lup ak pen, \v 29 \x - \xo 6.29 \xo*\xt 1 Kin 10.4-7, 2 Sto 9.3-6\xt*\x* nag sum teplep yɨbɨl okok mɨdeb agak. Yad nɨbop agebin, bɨnonɨm Solomon tap kuŋay mɨdɨl chech teplep yɨbɨl yek ak pen, nag mɨdup mokayaŋ gɨñub anɨb ak tek, Solomon ne ma yek agak. \v 30 Tap be okok jakup anɨb okok tap yokɨp, pel ma yenɨgab agak. Pel mɨdɨl mel, mɨñɨl tek mɨdɨl, tol tek tɨpagɨlɨl dagɨlɨnɨgabal agak. Pen God tap yokɨp anɨb okok gɨlɨl mokayaŋ gɨñub ak, taynen God chɨnop mokayaŋ ma gɨñɨnɨgab agɨl gos kuŋay nepɨm agak? Nɨbi God nop gos nepɨm ak sɨkol gup agak. \v 31 Anɨb ak tap akal nɨb ñɨŋɨnɨgun, ñɨg akal nɨb ñɨŋɨnɨgun, chech akal nɨb lɨnɨgun agɨl, gos awl ak ma nɨgɨnɨmɨb agak. \v 32 \x - \xo 6.32 \xo*\xt Mat 6.8\xt*\x* Binɨb God takaw ak ma nepal okok, tap anɨb okok mɨdupsek dun agɨl gos awl anɨb ak tek nepal agak. Pen Bapi nɨbi man ne alaŋ mɨdeb ak, ne tap tɨtay nɨbop tek dup ak nɨgup agak. \v 33 \x - \xo 6.33 \xo*\xt 1 Kin 3.13-14, Sng 37.4, 37.25, Lom 14.17\xt*\x* Pen tap ned adek ak anɨgɨl mɨdeb, nɨbi God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ak gos kɨles gɨl, God agak tek kɨles gɨl kɨdek gɨnɨmɨb agak. Anɨgenɨgabɨm, tap okok mɨdupsek abe nɨbop ñɨnɨgab agak. \v 34 \x - \xo 6.34 \xo*\xt Kis 16.4, 16.19, Mat 6.11\xt*\x* Anɨb ak tol taydɨl yonɨgun agɨl gos awl ak ma nɨgɨnɨmɨb agak. Tap tol gɨnɨgab, ak tol agak. Mɨŋel mɨñɨl ownɨgab ak, ñɨn mɨñɨl nep agak. \c 7 \s Chɨn bɨawl agɨl binɨb okok kɨlop ma agjunɨmɨb \r (Luk 6.37-38, 6.41-42) \p \v 1 \x - \xo 7.1 \xo*\xt Luk 6.37, Lom 2.1, 1 Ko 4.3-5, Jem 4.11-12\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Nɨbi binɨb kɨlop takaw tɨmel ma agɨnɨmɨb agak. Chɨn binɨb tep agɨl, binɨb ogɨnap kɨlop gos tɨmel nɨgenɨgabɨm, takaw anɨb ak adɨkɨd nɨbop yɨl ownɨgab agak. \v 2 \x - \xo 7.2 \xo*\xt Mak 4.24\xt*\x* Anɨb ak nɨm, nɨbi binɨb ogɨnap kɨlop gos tɨmel nɨgenɨgabɨm, God nɨbop pen anɨgɨl gos tɨmel nɨgɨnɨgab agak. Pen nɨbi binɨb okok kɨli gɨpal ak tɨg asɨkɨnɨgabɨm tek, God nɨbop pen anɨb ak tek tɨg asɨkɨnɨgab agak. \v 3 \x - \xo 7.3 \xo*\xt Luk 6.41-42\xt*\x* Taynen mab bog wɨdɨn nep pak yu gɨl mɨdeb ak nɨŋɨd agɨl mel, namam tap achɨp wɨdɨn nop mɨdeb anop nɨŋɨd apan agak? \v 4-5 Tɨtay dɨl anɨb apan, Tap achɨp wɨdɨn alaŋ mɨdeb, yad dɨyokin apan agak? Nad bɨ tay yepɨs apan agak. Nɨgan, mab bog wɨdɨn nep pak yu gɨl mɨdeb agak. Nad ned mab bog ak wɨdɨn nak alaŋ mɨdeb anɨb ak dɨyoke, wɨdɨn nep suŋ lek nɨgtep gɨl tek, kɨdek namam tap achɨp mɨdeb ak dɨyokɨnɨmɨn agak. \p \v 6 \x - \xo 7.6 \xo*\xt Mat 10.14\xt*\x* God tap suŋtep ne okok, chen okok kɨlop ma ñɨnɨmɨb agak. Pen kubap mɨlep okok, chag yenɨgel wulep sɨŋak ma dɨyokɨnɨmɨb agak. Anɨgɨl genɨgabɨm, kɨli taw pag pakel amek, adɨkɨd apɨl nɨbop sunɨgabal agak. Takaw paladaŋ lɨl agak ak, jɨj ne anɨgɨl mɨdeb, Binɨb God takaw ma nɨgtep gɨpal okok, takaw teplep anɨb ak kɨlop ma agñeb. \s God nop agnɨgɨnɨgabɨm tek nep gɨnɨgab \r (Luk 11.9-13) \p \v 7 \x - \xo 7.7 \xo*\xt Jer 29.13-14, Mak 11.24, Luk 11.9-10, Jon 14.13-14, 15.7, 15.16, 16.23-24, Jem 1.5, 1 Jo 3.22\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Tap tay tek donɨmuŋ, God nop agnɨgem nɨbop ñɨnɨgab agak. Pen tap tay pɨyownɨmɨb ak abe dɨnɨgabɨm agak. Chɨnop kanɨb ak yɨkaŋ agɨl, pak gigu gem, yɨkɨnɨgab agak. \v 8 \x - \xo 7.8 \xo*\xt Snd 8.17, Jer 29.12-13, Luk 11.10, Jem 1.5, 1 Jo 3.22-23, 5.14-15\xt*\x* Taynen? Binɨb an God nop agnepal okok, apal tek gup agak. Tap pɨyowpal ak dɨpal agak. Pen kanɨb ak yɨkaŋ agɨl, pak gigu gel yɨkup agak. \p \v 9 \x - \xo 7.9 \xo*\xt Luk 11.11\xt*\x* Nɨbi bɨ ñapay sek okok, ñapay olap bilet nen agek, bɨ an kab olap dɨl ñɨbɨkop akaŋ agak? \v 10 Akaŋ pen, kubsal nen agek, yoy tɨmel olap ñɨbɨkop akaŋ agak? Ak anɨb ma gɨpɨkop agak. \v 11 \x - \xo 7.11 \xo*\xt Luk 11.13, Jem 1.17\xt*\x* Nɨbi bɨ tep mel ak pen, ñapay nɨbi okok kɨlop tap tep nep ñɨbɨm agak. Anɨb ak tek nɨgtep gɨpɨm, Bapi nɨbi ne man ne alaŋ mɨdeb ak bɨ tep yɨbɨl ak, binɨb nop agnɨgel, kɨlop tap tep nep ñɨnɨgab agak. \p \v 12 \x - \xo 7.12 \xo*\xt Mat 22.39-40, Luk 6.31, Lom 13.8-10, Gal 5.14, 1 Ti 1.5\xt*\x* Anɨb ak tek, binɨb okok chɨnop gɨtep gɨnɨgel agɨl gos nepɨm tek nep, kɨlop anɨb anep gɨnɨmɨb agak. Takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak sek, bɨ God gos ñek agñeb okok ñu kɨl tɨkɨlak ak sek, jɨj nɨm anɨb ak agak. \s Kanɨbtub sɨkol ak kanɨbtub awl ak \r (Luk 13.24) \p \v 13-14 \x - \xo 7.13-14 \xo*\xt Luk 13.24, Jon 10.7-9, Apo 14.22\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Kanɨbtub awl ak, kɨli mɨgan ayaŋ amɨl pɨsnep kul gɨnɨgabal ak, binɨb kuŋay yɨbɨl mɨseŋ nɨŋɨd, kanɨb awl anɨb ak teplep agɨl, mɨdupsek mɨgan ayaŋ abal agak. Anɨb ak nɨbi nɨgtep gɨl, pel mɨdep kanɨbtub sɨkol ak dɨl mɨgan ayaŋ amnɨmɨb agak. Kanɨb sɨkol ak koslam ajɨpal agak. Binɨb nokom nokom nep, kanɨb sɨkol pal anɨb ak pɨyow nɨŋɨd abal agak. \s Nɨbi nɨgtep gɨnɨmɨb, bɨ kɨli God takaw agobun agɨl yepɨs apal okok takaw ma nɨgɨnɨmɨb \r (Luk 6.43-44, 13.25-27) \p \v 15 \x - \xo 7.15 \xo*\xt Ese 22.27, Mat 24.4, 24.24, Mak 13.22, Luk 6.26, Apo 20.29, 2 Pi 2.1, 1 Jo 4.1\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Bɨ ogɨnap kɨli apal, Chɨn bɨ God gos ñek agñeb mɨdobun apal ak pen, yepɨs apal agak. Nɨbi pen gos nɨgtep gɨnɨmɨb, bɨ anɨb okok takaw kɨlop ma nɨgɨnɨmɨb agak. Chen ladek tek mɨdebal agak. Kɨli chag sipsip sayn tep tek sɨlok lɨl opal ak pen, chen ladek su lup tek ak nɨbop gɨnɨg opal agak. \v 16 \x - \xo 7.16 \xo*\xt Mat 7.20, 12.33, Luk 6.43-44, Gal 5.19-22, Jem 3.12\xt*\x* Tap tay gɨnɨgabal ak nɨŋɨd, kɨli bɨ tay tek mɨdebal ak nɨgtep gɨnɨgabɨm agak. Nɨb nepɨm, nag mɨgɨñem ñu tek okok, nag tep wayn mɨdup tek ma pulɨnɨgab agak. Mab ñuñu sek kubagas tek okok, mab tep pik tek ma pulɨnɨgab agak. \v 17 \x - \xo 7.17 \xo*\xt Jer 11.19\xt*\x* Anɨb ak tek, mab teplep ak mɨdup tep okok pulɨnɨgab, mab tɨmel ak mɨdup tɨmel okok pulɨnɨgab agak. \v 18 \x - \xo 7.18 \xo*\xt Luk 6.43\xt*\x* Pen mab teplep ak mɨdup tɨmel okok pulɨnɨmuŋ tek ma lɨnɨgab, mab tɨmel ak mɨdup tep okok pulɨnɨmuŋ tek ma lɨnɨgab agak. \v 19 \x - \xo 7.19 \xo*\xt Mat 3.10, Luk 3.9, Jon 15.2, 15.6\xt*\x* Mab ak mɨdup tep ma pulɨnɨgab okok, tɨb dam mab yɨneb ak yokɨnɨgabal agak. \v 20 \x - \xo 7.20 \xo*\xt Mat 12.33\xt*\x* Anɨb ak, bɨ kɨli tap tay gɨnɨgabal ak nɨŋɨd, kɨli bɨ tay tek mɨdebal ak nɨgtep gɨnɨgabɨm agak. \p \v 21 \x - \xo 7.21 \xo*\xt Hos 8.2, Mat 21.31, Luk 6.46, Apo 19.13, Lom 2.13, Jem 1.22, 1.25\xt*\x* Binɨb kɨli yɨp apal, Bɨawl chɨn nɨm nad nokom apal okok, God kɨlop mɨdupsek ma dɨl kod yenɨgab agak. Binɨb pen Bapi man ne alaŋ mɨdeb ak gos ne nɨgup tek kɨdek gɨpal okok, kɨlop nep dɨl kod yenɨgab agak. \v 22 \x - \xo 7.22 \xo*\xt 1 Ko 13.2\xt*\x* Ñɨn kɨdek ak apek, binɨb kuŋay yɨbɨl yɨp agɨnɨgabal, Bɨawl chɨn nɨm nad nokom, chɨnop gos ñe agñɨnok agɨnɨgabal agak. Pen chɨnop age, kɨcheki binɨb abaŋ lak okok agyokɨnok agɨnɨgabal agak. Pen chɨnop ge, tap mageptek kuŋay yɨbɨl okok gɨnok agɨnɨgabal agak. \v 23 \x - \xo 7.23 \xo*\xt Sng 6.8, Mat 10.33, 13.41-42, 25.12, 25.41, Luk 13.25-27, 2 Ti 2.19\xt*\x* Agel, yad kɨlop pen agyɨkɨl agɨnɨgayn, Nɨbop pɨsnep ma nepin agɨnɨgayn agak. Nɨbi binɨb pel gɨ tɨmel yɨbɨl gɨpɨm okok, yɨp kelɨgɨl ke okok amnɨmɨb agɨnɨgayn agak. \s Bɨ omɨŋal kal gɨlek takaw ak \r (Luk 6.47-49) \p \v 24 \x - \xo 7.24 \xo*\xt Luk 6.47-48\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Bɨ olap takaw yad ak nɨŋɨd kɨdek gup ak, ne bɨ gos nɨgep yɨbɨl olap tek, kal ne ak man kɨles kab tek adek ak gak agak. \v 25 Kɨdek man awl pakɨl, ñɨg wɨlɨk apɨl, yɨgen awl dɨl, tap anɨb okok kal anɨb ak pakak ak pen, kal ma pak juwak agak. Kal ne man kɨles kab tek adek ak gak anɨb ak nɨm, kal ma pak juwak agak. \v 26 Pen bɨ olap takaw yad ak nɨŋɨd kɨdek ma gup ak, ne bɨ gos ma nɨgep yɨbɨl olap tek, kal ne ak kab kɨlup adek ak gak agak. \v 27 Kɨdek man awl pakɨl, ñɨg wɨlɨk apɨl, yɨgen awl dɨl, tap anɨb okok kal anɨb ak pakak ak nɨm, kal ak pak juwak agak. Pɨsnep apyap pakɨl tɨmel gak agak. \p \v 28 \x - \xo 7.28-29 \xo*\xt Mak 1.22, Luk 4.32\xt*\x* Jisas takaw anɨb okok agjuwek, binɨb kuŋay yɨbɨl ap yelak okok takaw agñub ak nɨŋɨd wal agɨl \v 29 \x - \xo 7.29 \xo*\xt Jon 7.46\xt*\x* agɨlak, Ne bɨ yɨb sek, takaw nɨgtep yɨbɨl gɨl agup agɨlak. Bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep chɨn okok apal tek ne ma agup agɨlak. Anɨb agɨlɨg gos pal awl lɨlak. \c 8 \s Jisas bɨ soy ladek lak ak gek suŋ lak \r (Mak 1.40-44, Luk 5.12-14) \p \v 1 Jisas dum alaŋ yek ak kelɨgɨl, gu ayaŋ apyowaknɨŋ, binɨb kuŋay yɨbɨl kɨdek gɨlak. \v 2 \x - \xo 8.2 \xo*\xt Mat 9.18, Mak 1.40-44, Luk 5.12-14, Apo 10.25\xt*\x* Pen bɨ soy ladek lak olap, Jisas yek wulep sɨŋak apɨl, kɨgom yɨmɨl jel kuyan gɨl agak, Bɨawl, nad yɨp yɨmug nɨŋɨd, ge soy yad ak suŋ lɨnɨmuŋ, binɨb mɨdebal nab okok amnin agak. \v 3 Anɨb agek Jisas nop dɨnɨgɨlɨg agak, Nep gen suŋ lɨnɨgab agak. Agek, won anɨb ak nep soy ladek anɨb ak suŋ lek, mɨdtep gak. \v 4 \x - \xo 8.4 \xo*\xt Wkp 14.1-32, Mat 9.30, Mak 5.43, 7.36, Luk 5.14, 17.14\xt*\x* Anɨgek, Jisas bɨ anɨb anop agak, Yɨp dɨnɨgek suŋ lup agɨl, bɨ olap ma agɨnɨmɨn agak. Bɨ Mosis bɨlel God takaw ak ñu kɨl tɨkak tek, nad anɨgɨnɨmɨn agak. Nad amɨl, bɨ God nop sɨbogep ak nop wak nad yoman agak. Yomɨl, soy ladek yad ak suŋ lup agɨl, tap olap God nop ñɨnɨmɨn agak. Ñe, bɨ okok kɨli soy ladek nad ak suŋ lup agɨl nɨgɨnɨgabal agak. \s Lom bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl ak, Jisas bɨ wog gɨñeb ne ak gek suŋ lak \r (Luk 7.1-10) \p \v 5 \x - \xo 8.5 \xo*\xt Jon 4.47\xt*\x* Pen Jisas taun Kapeneyam amjakaknɨŋ, Lom bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl olap apɨl, Jisas nop kɨles gɨl agnɨŋɨd agak, \v 6 Bɨawl, bɨ wog gɨñeb yad anop tap awl gɨl, yul nebneb gup agak. Ñɨn tob kumɨl kaskas ma gɨl, kal ak kum mɨdeb agak. \p \v 7 Agek Jisas agak, Yad amɨl nop gen, suŋ lɨnɨgab agak. \p \v 8-9 Agek Lom bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl anɨb ak agak, Bɨawl, yad bɨ tep mel, kal yad ak ownɨmɨn tek ma lup agak. Pen yad nepin, bɨawl yad ak, ne yɨb awl mɨdeb, yad nop muk okok mɨdebin agak. Yad pen, yɨb awl mɨdebin, bɨ chɨm kadɨŋ gep okok kɨli yɨp muk okok mɨdebal agak. Olap nop Amnoŋ agen, ne amub agak. Olap nop Owan agen, ne owup agak. Bɨ wog gɨñeb yad anop Anɨb ak gɨnɨmɨn agen, ne anɨb ak gup agak. Anɨb ak, suŋ laŋ agɨl takaw anep agenɨmɨn, bɨ wog gɨñeb yad tap gup anop suŋ lɨnɨgab agak. \p \v 10 \x - \xo 8.10 \xo*\xt Mat 15.28\xt*\x* Anɨb agek, Jisas nɨŋɨd gos pal yɨbɨl lɨl, binɨb nop kɨdek gɨl apelak okok kɨlop agak, Bɨ anɨb awl man olap nɨb ak pen, yɨp gos lɨnɨg mɨdɨl chɨg tep yɨbɨl gup agak. Binɨb Yislel nɨb okok pen, ne yɨp gos lɨnɨgup ak anɨb ak tek gos ma nepal agak. Yad nepin, mɨdupsek yɨp gos anɨb ak ma nepal agak. \v 11 \x - \xo 8.11 \xo*\xt Sng 107.3, Luk 13.29\xt*\x* Pen yad nɨbop agebin, binɨb pal okok nɨb okok, ogɨnap sub lɨm gup okok ken apɨl, ogɨnap sub saŋɨd amub okok ken apɨl, kɨli ownɨgabal agak. Apɨl, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab nab ak mɨdɨl, mɨñmɨñ gɨlɨg tap ñɨbɨlɨg yenɨgabal agak. Kɨli Eblaham ayɨp, Aysak ayɨp, Jekop ayɨp mɨñmɨñ gɨlɨg tap ñɨbɨlɨg yenɨgabal agak. \v 12 \x - \xo 8.12 \xo*\xt Mat 13.42, 21.43, 22.13, 25.30, Luk 13.28, 2 Pi 2.17, Jud 13\xt*\x* Pen binɨb God kɨlop ned aglɨl, kɨlop dɨl kod yenɨgayn agɨl anɨgak okok, kɨlop agyokɨnɨgab agak. Seŋ kɨsɨlɨm owup adek ayaŋ agyokɨnɨgab agak. Tep anɨb ak, chaŋ tɨmel lɨl meg sulɨlɨg yenɨgabal agak. \p \v 13 Jisas anɨb agɨl, Lom bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl anɨb anop agak, Nad amnoŋ. Gos nepan anɨb ak tek nep gɨnɨgab agak. Anɨb agek, bɨ wog gɨñeb ne tap gak ak, won anɨb ak nep suŋ lak. \s Jisas ne Pita bin nɨmak nop gek suŋ lak \r (Mak 1.29-31, Luk 4.38-39) \p \v 14 \x - \xo 8.14 \xo*\xt Mak 1.29-34, Luk 4.38-41, 1 Ko 9.5\xt*\x* Pen Jisas Pita kal mɨgan ayaŋ amɨl nɨgak, Pita bin nɨmak ne ak nop tap gɨl, wak okok mab tek yɨnek kum yek. \v 15 Nɨŋɨd, amɨl ñɨn nop dɨnɨgek, suŋ lek tɨkjakɨl, Jisas nop tap mɨdup gɨlɨtep gak. \s Jisas binɨb kuŋay yɨbɨl gek suŋ lak \r (Mak 1.32-34, Luk 4.40-41) \p \v 16 \x - \xo 8.16 \xo*\xt Mak 1.32, Luk 4.40-41\xt*\x* Pen sub saŋɨd amnak won ak, kɨli binɨb kɨcheki abaŋ lak okok kɨlop kuŋay dad Jisas yek ak apelak, ne kɨcheki okok ag seŋ yokɨl, binɨb tap gak okok mɨdupsek kɨlop gek suŋ lak. \v 17 \x - \xo 8.17 \xo*\xt Ais 53.4, 1 Pi 2.24\xt*\x* Ne gak anɨb ak, bɨ God gos ñek agñeb Aysaya, ne ned gɨnɨgab agɨl tɨkak tek nep gak. Ne tɨkɨl agak, \q1 Tap tɨtay chɨnop tɨmel gup okok sek, tap chɨnop gup okok sek, mɨdupsek ne gek suŋ lup agɨl tɨkak. \s Jisas agak, Yad ayɨp anɨgɨl ajonɨgabul agak \r (Luk 9.57-60) \p \v 18 Pen Jisas binɨb kuŋay apɨl nop puŋɨl kuskus gelak nɨŋɨd, bɨne okok kɨlop agak, Ñɨg cheb kɨd adaŋ amnun agak. \v 19 \x - \xo 8.19 \xo*\xt Luk 9.57-58\xt*\x* Anɨb agaknɨŋ, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep olap apɨl nop agak, Tisa, nad man akal akal amnɨgaban okok, yad ayɨp nep ajonɨgabul agak. \v 20 \x - \xo 8.20 \xo*\xt 2 Ko 8.9\xt*\x* Agek Jisas agak, Yad ayɨp koslam ajenɨgaban agak. Chen ladek okok kal kɨli kɨneb ak, lum mɨgan okok mɨdeb agak. Yawl okok kal kɨli ak ke mɨdeb agak. Pen Bɨ Olap Ñɨne kal kɨneb ne ak ma mɨdeb agak. \p \v 21 \x - \xo 8.21 \xo*\xt 1 Kin 19.20, Luk 9.59-60, Jon 5.25\xt*\x* Pen bɨne olap Jisas nop agak, Bɨawl, yɨp yaw age, yad ned bapi kumek nop kamɨl, nad ayɨp ajonɨgul agak. \v 22 Agek Jisas pen nop agak, Binɨb pel ma mɨdebal okok, chɨp kumeb anɨb okok kamnɨgel agak. Nad ape yad ayɨp ajonɨgul agak. \s Jisas agek yɨgen awl dek ak kelɨgak \r (Mak 4.36-41, Luk 8.22-25) \p \v 23 Jisas bot dɨl amnɨg gek, bɨne okok ayɨp saŋɨdɨlak. \v 24 \x - \xo 8.24 \xo*\xt Sng 4.8\xt*\x* Ñɨg nab sɨŋak amnɨlaknɨŋ, day yɨgen awl yɨbɨl ak dɨl, ñɨg pag apɨl, bot ak tɨg adɨkɨnɨg tek gak. Jisas pen ne kɨnek, \v 25 bɨne okok ap nop kaskas gel tɨkjakek, agɨlak, Bɨawl, chɨn kumnɨgun tek lup, age kelɨgaŋ agɨlak. \v 26 \x - \xo 8.26 \xo*\xt Sng 65.7, 89.9, 107.29, Mat 14.31, 16.8\xt*\x* Agelak kɨlop agak, Taynen pɨlɨkebɨm? God nop gos nepɨm ak sɨkol gup agak. Anɨb agɨl tɨkjakɨl, kɨles gɨl agek, yɨgen awl dek ak sek, ñɨg pag apek ak sek kelɨgɨl, ned yek tek yek. \p \v 27 Anɨgek, kɨli gos pal awl yɨbɨl lɨl agɨlak, Bɨ anɨb awl bɨ tay tek mɨdeb agɨlak? Taydɨl agosup yɨgen awl dek ak sek, ñɨg pag apek ak sek agup tek kelɨgup agɨlak? \s Bɨ kɨcheki abaŋ lak omɨŋal ak, Jisas kɨcheki anɨb okok agyokak \r (Mak 5.1-17, Luk 8.26-37) \p \v 28 \x - \xo 8.28 \xo*\xt Mak 5.1-2, Luk 8.26-27\xt*\x* Pen Jisas ñɨg cheb tɨkɨl, man Gadala pɨs adaŋ amjakaknɨŋ, bɨ kɨcheki abaŋ lak omɨŋal ak, chɨp kamelɨgɨpal kab mɨgan okok nɨb apjakɨlek. Bɨ omɨŋal anɨb ak kɨlop kɨcheki abaŋ lak tek, bɨ kɨles yɨbɨl kabɨyam tɨmel yelɨgɨpil anɨb ak tek, binɨb olap yelɨgɨpil kanɨbtam anɨb ak ma amelɨgɨpal. \v 29 \x - \xo 8.29 \xo*\xt Mak 1.24, Luk 4.34, 4.41\xt*\x* Pen kɨli omɨŋal apjakɨl, Jisas nop suk agɨl agɨlek, God Ñɨne, chɨlop tay gɨnɨg opan agɨlek? Chɨnop gɨ tɨmel gɨnɨgabal ñɨn ak ma owup, chɨnop mɨñɨl gɨ tɨmel gɨnɨg opan akaŋ agɨlek? \p \v 30 Pen chag kuŋay yɨbɨl amɨl ñɨbelak, ke yɨbɨl sɨŋalaŋ ak nɨm, \v 31 kɨcheki bɨ omɨŋal anɨb ak kɨlop abaŋ lak okok, Jisas nop nebneb gɨlɨg agɨlak, Chɨnop dɨyokɨnɨg genɨmɨn ak, agyoke am chag mɨdebal kɨlop nab ayaŋ mulɨk sɨkɨl amnun agɨlak. \v 32 Agelak, kɨlop agak, Amnɨm agek, bɨ omɨŋal anɨb ak kɨlop kelɨgɨl, am chag anɨb okok kɨlop mulɨk sɨkɨlak. Sɨkelak, chag okok pɨgju mɨduŋ ayaŋ amɨl, gɨdam ñɨg cheb nab ayaŋ pakɨl, ñɨg ñɨbɨl mɨdupsek kumɨlak. \p \v 33 Pen bɨ chag mukep okok gak anɨb ak nɨŋɨd, pɨlɨkɨl kasek taun ak amɨl, bɨ kɨcheki abaŋ lak kɨlopmɨŋal gak takaw ak, tɨtay gak takaw ak mɨdupsek binɨb okok kɨlop agñɨlak. \v 34 Agñelak, binɨb taun anɨb ak kɨli mɨdupsek Jisas nop nɨgun agɨl, apɨl nop nɨŋɨd nebneb gɨlɨg agɨlak, Man chɨnop awl kelɨgɨl, ke okok amnoŋ agɨlak. \c 9 \s Jisas bɨ ñɨn tob kumak ak gek suŋ lak \r (Mak 2.1-12, Luk 5.17-26) \p \v 1 Pen Jisas bot dɨl, ñɨg cheb tɨkɨl man ne kɨd adaŋ amjakak. \v 2 \x - \xo 9.2 \xo*\xt Mat 8.10, Mak 2.3-5, Luk 5.18-20\xt*\x* Pen bɨ ogɨnap, bɨ ñɨn tob kumak olap Jisas gek suŋ lɨnɨgab agɨl, yɨl adek lɨl dad yek ak owlak. Pen Jisas gos kɨli ak nɨŋɨd, bɨ ñɨn tob kumak anɨb ak nop agak, Ñɨ yad, gos sek yenɨmɨn agak. Tap si tap tɨmel gɨpan okok tɨg walɨg gɨyokebin agak. \p \v 3 Anɨb agek, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep ogɨnap nɨŋɨd, nab kɨli okok nep agɨlak, Bɨ nɨm awl God nop agjulɨg agosup agɨlak. \p \v 4 \x - \xo 9.4 \xo*\xt Sng 94.11, Mat 12.25, Luk 6.8, 9.47, Jon 2.25\xt*\x* Pen Jisas gos nɨgɨlak anɨb ak ne ke nɨŋɨd, anɨb agak, Nɨbi taynen yɨp gos tɨmel nɨgebɨm agak? \v 5 \x - \xo 9.5 \xo*\xt Mak 2.5, 2.9, Luk 5.20, 7.48\xt*\x* Yad tɨtay agen nɨbop tep gɨnɨgab agak? Bɨ anɨb ak nop tap si tap tɨmel gɨpan ak tɨg walɨg gɨyokebin agen nɨbop tep gɨnɨgab akaŋ, tɨkjakɨl amnoŋ agen nɨbop tep gɨnɨgab agak? Tay takaw nop agen nɨbop tep gɨnɨgab agak? \v 6 \x - \xo 9.6 \xo*\xt Jon 5.8, 17.2\xt*\x* Pen nɨgtep yɨbɨl gɨnɨmɨb agak. Takaw nop apin anɨb ak jɨj mɨdeb agak. Bɨ Olap Ñɨne God kɨles ak dɨl lum awl apɨl, tap si tap tɨmel gɨpal ak tɨg walɨg gɨyokeb agak. Anɨb agɨl, bɨ ñɨn tob kumak anop agak, Tɨkjakɨl, mɨj nak ak wɨnɨg dad kal nad amnoŋ agak. \v 7 Agek, tɨkjakɨl mɨj wɨnɨg dad kal ne amnak. \v 8 Amek binɨb kuŋay yelak okok nɨŋɨd, pɨlɨkɨl God yɨb nop dad aplanɨlak. Aplanɨlɨg agɨlak, God ne agek, bɨ okok kɨles ne ak dɨl yɨb awl dɨpal agɨlak. \s Jisas Matyu nop suk agak \r (Mak 2.13-17, Luk 5.27-32) \p \v 9 Pen Jisas wakay anɨb ak kelɨgɨl, amɨl nɨgak, bɨ takis dep ak, takis delɨgɨpal kal mɨgan besɨg yek. Yɨb ne ak Matyu. Jisas nop nɨŋɨd anɨb agak, Ape, yad ayɨp amnul agak. Agek, tɨkjakɨl ne ayɨp amnɨlek. \p \v 10 \x - \xo 9.10-11 \xo*\xt Luk 15.1-2\xt*\x* Pen Jisas amɨl kal mɨgan ak besɨgɨl tap ñɨŋaknɨŋ, bɨ takis dep okok sek, bɨ tap si tap tɨmel gɨlak okok sek kuŋay apelak, Jisas ayɨp bɨne okok ayɨp jɨmñɨl besɨgɨl tap ñɨŋɨlak. \v 11 \x - \xo 9.11 \xo*\xt Mat 11.19, Mak 2.16, Luk 5.30, 19.7\xt*\x* Ñɨŋɨlaknɨŋ, bɨ Pelisi okok nɨŋɨd, Jisas bɨne okok kɨlop agɨlak, Tisa nɨbi ak, taynen bɨ takis dep mani si dɨpal okok sek, bɨ tap si tap tɨmel gɨpal okok sek ayɨp jɨmñɨl tap ñɨbebal agɨlak? \p \v 12 \x - \xo 9.12 \xo*\xt Mak 2.17, Luk 5.31\xt*\x* Agelak, Jisas takaw anɨb ak nɨŋɨd anɨb agak, Binɨb suŋ mɨdobun apal okok, dokta nop ma suk apal agak. Binɨb tap gup okok nep chɨnop gel suŋ laŋ agɨl, dokta okok kɨlop suk agel opal agak. \v 13 \x - \xo 9.13 \xo*\xt Hos 6.6, Mat 12.7, Mak 2.17, Luk 5.32, 1 Ti 1.15\xt*\x* Pen God takaw ñu kɨl tɨkɨlak olap, nɨbi am takaw jɨj ak nɨgtep gɨl nɨgɨlɨg yenɨmɨb agak. God ne anɨb agup, Yɨp tap sɨbog ñɨnɨmɨb agɨl gos ma nepin agup agak. Binɨb okok kɨlop mapen nɨgɨnɨmɨb agɨl gos nepin agup agak. Binɨb gɨtep gɨlɨg mɨdebal okok kɨlop suk agɨnɨg ma opin agak. Binɨb tap si tap tɨmel gɨpal okok kɨlop suk agɨnɨg opin agak. \s Tap bɨl gep takaw ak \r (Mak 2.18-22, Luk 5.33-39) \p \v 14 \x - \xo 9.14 \xo*\xt Luk 18.12\xt*\x* Ñɨn anɨb ak, Jon Bɨ Ñɨg Pakñeb ak bɨne okok, kɨli Jisas yek ak apɨl agɨlak, Chɨn ayɨp bɨ Pelisi okok ayɨp, ñɨn ogɨnap God gos anep nɨŋɨd tap ma ñɨbun ak pen, bɨ nad okok taynen anɨb ma gɨpal agɨlak? \p \v 15 \x - \xo 9.15 \xo*\xt Jon 3.29\xt*\x* Agelak, Jisas kɨlop agak, Juda binɨb gɨpun adek ak, bɨ bin dɨnɨg gɨnɨgab olap, ne apɨl nonɨm nap okok ayɨp mɨdɨl, chaŋ lɨlɨg tap ñɨŋeb kelɨgɨnɨgabal tek akaŋ agak? Mel yɨbɨl agak. Pen kɨdek ñɨn olap bɨ anɨb ak, bɨ ogɨnap nop dad amel, binɨb ne okok kɨli tap ma ñɨŋɨnɨgabal agak. \p \v 16 Pen chech ned nɨb ak talɨkek, chech kɨdeyɨl nɨb olap tɨg talɨkɨl dap ñag ma dɨpal agak. Anɨgɨpal, keke yɨbɨl lɨl, chech ak tapɨn nep pugɨlɨkek amnɨgab agak. \v 17 Pen ñɨg wayn ak abe agak. Ñɨg wayn koŋɨm ak dɨl, chag meme wak mɨlep mɨgan ak ma sopal agak.\f + \fr 9.17 \fr*\ft Mɨñɨl chɨn ñɨg ak akɨl mɨgan ayaŋ lɨpun tek, Juda binɨb kɨli ñɨg wayn ak chag meme wak mɨgan lɨlak.\ft*\f* Taynen? Sogɨl kɨmjen ñenɨgabal, ak tan aplanel, bɨŋ tɨmel yɨbɨl agɨl puglɨkɨl sogɨnɨgab agak. Sogek, chag meme wak ak tɨmel gɨnɨgab agak. Anɨb ak nɨŋɨd, ñɨg wayn koŋɨm ak dɨl, chag meme wak koŋɨm mɨgan ak nep sog lep agak. \s Jisas ne gek, pay kumak ak sek bin mɨñak gak ak sek suŋ lak \r (Mak 5.22-43, Luk 8.41-56) \p \v 18 \x - \xo 9.18 \xo*\xt Mak 5.22, Luk 8.41-42\xt*\x* Jisas takaw anɨb ak agaknɨŋ, Juda bɨawl olap yek sɨŋak apɨl kɨgom yɨmɨl agak, Pay yad ak pɨsnep kumosup ak pen, nad am nop dɨnɨge, tepayaŋ tɨkjakɨl amnɨgab agak. \v 19 Agek, Jisas tɨkjakɨl, bɨne ayɨp bɨ anɨb ak kɨdek gɨlak. \p \v 20-21 \x - \xo 9.20-21 \xo*\xt Mat 14.36, Mak 5.25, Luk 8.43\xt*\x* Pen bin olap, bin kanɨb padɨkaknɨŋ yek, sap yeb anep umɨgan amnak. Anɨgek, gos ne anep nɨŋɨd, Jisas chech palawl lak ak nep dɨnɨgen yɨp suŋ lɨnɨgab agɨl, Jisas amnaknɨŋ kud okok yɨl apɨl, chech nop bad day okok dɨnɨgak. \v 22 Dɨnɨŋɨd kelɨgek, Jisas tɨg adɨkɨl bin anɨb ak nop nɨŋɨd anɨb agak, Pay yad, nad gos sek yenɨmɨn agak. Yɨp gos gos lɨnepan tek, nep gek suŋ lup agak. Agek, tap nop golɨgup ak won anɨb ak nep suŋ lak. \p \v 23 Pen Jisas am am, bɨawl kal ak amjakɨl nɨgak, akɨl pugɨlɨg, kɨli kuŋay chag lɨlɨg takaw pug kuŋay yɨbɨl agelak. \v 24 \x - \xo 9.24 \xo*\xt Jon 11.11\xt*\x* Anɨb ak nɨŋɨd kɨlop agak, Ke okok amnɨm agak. Pay anɨb awl ma kumub, yokɨp wɨsɨn kɨneb agak. Anɨb agek, nop yɨmel agelak ak pen, \v 25 kɨlop ag seŋ yokɨl, kal ñɨluk mɨgan ayaŋ amnak. Amɨl, pay kumak anop ñɨn kɨd ak dek, tepayaŋ tɨkjakak. \v 26 Pen Jisas anɨgek, takaw anɨb ak yɨg dad man okok mɨdupsek amnɨlak. \s Jisas bɨ wɨdɨn koy okok sek, bɨ takaw ma agep ak sek kɨlop gek suŋ lak \p \v 27 \x - \xo 9.27 \xo*\xt Mat 15.22, 20.29-34\xt*\x* Pen Jisas wakay anɨb ak kelɨgɨl amnaknɨŋ, bɨ wɨdɨn koy omɨŋal ak nop kɨdek gɨlɨg suk agɨlɨg agɨlek, Depid Ñɨne, chɨlop mapen nɨŋɨd dɨtep gɨnɨmɨn agɨlek. \p \v 28 Anɨb agelek, Jisas ne kal mɨgan ak amek, bɨ omɨŋal anɨb ak Jisas yek ak apel, kɨlopmɨŋal agak, Ñɨli bɨ omɨŋal, chɨlop gek suŋ laŋ agɨl gos nepil akaŋ agak? Agek agɨlek, Yaw. Chɨl nopul, nad chɨlop genɨgaban suŋ lɨnɨgab agɨlek. \v 29 \x - \xo 9.29 \xo*\xt Mat 8.13\xt*\x* Agelek, Jisas wɨdɨn kɨlopmɨŋal ak dɨnɨŋɨd agak, Yɨp gos lɨnepil ak, apil tek gɨnɨmuŋ agak. \v 30 \x - \xo 9.30 \xo*\xt Mat 8.4\xt*\x* Agek, wɨdɨn kɨlopmɨŋal ak suŋ lek nɨgelek, kɨlopmɨŋal kɨles gɨl agak, Anɨgek chɨlop suŋ lup agɨl, binɨb okok takaw anɨb ak ma yɨbɨl agɨnɨmil agak. \v 31 Anɨb agak ak pen, kɨli omɨŋal amɨl binɨb man nab anɨb ak mɨdupsek agñɨlek. \p \v 32 \x - \xo 9.32 \xo*\xt Mat 12.22\xt*\x* Pen kɨli Jisas nop kelɨgɨleknɨŋ, binɨb ogɨnap kɨli bɨ kɨcheki abaŋ lek takaw agep tek ma lak olap, dad Jisas yek ak owlak. \v 33 \x - \xo 9.33 \xo*\xt Mak 2.12\xt*\x* Apelak, kɨcheki nop abaŋ lak anɨb ak agyokek, takaw agak. Anɨgek, binɨb kuŋay anɨb okok gos pal lɨl wal agɨl agɨlak, Man Yislel awl, tap anɨb ak tek ned ma yɨbɨl anɨgak agɨlak. \p \v 34 \x - \xo 9.34 \xo*\xt Mat 10.25, 12.24, Mak 3.22, Luk 11.15\xt*\x* Pen bɨ Pelisi okok agɨlak, Ne kɨcheki walɨjpal tap okok bɨawl kɨli kɨles ak dɨl nɨm, kɨcheki okok agyokeb agɨlak. \s Jisas binɨb okok kɨlop chɨb nɨgak \p \v 35 \x - \xo 9.35 \xo*\xt Mat 4.23, Mak 1.39, Luk 4.44\xt*\x* Pen Jisas ne taun okok sek, man sɨkol okok sek mɨdupsek gɨ ajɨlɨg, Juda apnan gɨpal kal mɨgan okok amɨl takaw agñak. Agɨlɨg, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab takaw teplep ak agñɨlɨg, binɨb tap gak okok sek, mɨñak gak okok sek mɨdupsek gek suŋ laknɨŋ ajolɨgup. \v 36 \x - \xo 9.36 \xo*\xt Nam 27.17, 1 Kin 22.17, 2 Sto 18.16, Ese 34.5, Sek 10.2, Mat 14.14, Mak 6.34\xt*\x* Pen binɨb kuŋay anɨb okok kɨlop nɨgak, kɨli chag sipsip okok bɨ mukep kɨli olap ma mɨdeb tek ak yelak. Gos kuŋay nɨŋɨd koslam yelak, anɨb ak kɨlop chɨb nɨŋɨd, \v 37 \x - \xo 9.37 \xo*\xt Mak 6.34, Jon 4.35\xt*\x* \x - \xo 9.37-38 \xo*\xt Luk 10.2\xt*\x* bɨne okok kɨlop agak, Tap wog ak kuŋay yɨbɨl nep mɨdeb ak pen, binɨb tap pɨpag dad owep okok nep kuŋay ma mɨdebal agak. \v 38 Anɨb ak bɨ wog day nap nɨb anop agnɨgem, binɨb tap pɨpag dad owep ogɨnap agyokek, am pɨpag dad ownɨgel agak.\f + \fr 9.37-38 \fr*\ft Takaw anɨb ak, takaw paladaŋ lɨl agak. Tap mɨdup kuŋay yɨbɨl nep mɨdeb agak ak, binɨb okok kɨli God takaw ne nɨgɨnɨg mɨdebal agak. Binɨb tap pɨpag dad owep okok, binɨb God takaw ak agñɨbal agak. Pen bɨ wog day nap nɨb ak, God ne ke mɨdeb agak.\ft*\f* \c 10 \s Bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok yɨb kɨli \r (Mak 3.13-19, Luk 6.12-16) \p \v 1 \x - \xo 10.1 \xo*\xt Mat 9.35, Mak 3.13-15, 6.7, Luk 9.1\xt*\x* Jisas bɨne anep umɨgan ak suk agek apel agak, Yad ke nɨbop agen, kɨcheki okok agyokɨl, binɨb tap tɨtay gak okok sek, mɨñak gak okok sek kɨlop gem, suŋ lɨnɨgab agak. \p \v 2 Pen bɨ Jisas takaw nop dad ameb anep umɨgan anɨb ak, yɨb kɨli nɨm. Olap ned Saymon, yɨb nop Pita agelɨgɨpal. Olap Edlu, ne Pita nɨmam ne ak. Olap Jemis, ne Sepedi ñɨne. Olap Jon, ne Jemis nɨmam ne ak. \v 3 Olap Pilip. Olap Batolomyu. Olap Tomas. Olap Matyu, ne bɨ takis dep ak. Olap Jemis, ne Alpiyus ñɨne. Olap Tadiyus. \v 4 Olap Saymon, bɨ Selot agelɨgɨpal okok bɨ kɨli olap. Olap Judas Yiskaliyot, ne nɨm kɨdek Jisas nop mɨmug nɨgak. \s Jisas bɨne okok kɨlop wog ne gɨlaŋ agɨl agyokak \r (Mak 6.7-13, Luk 9.1-5) \p \v 5 \x - \xo 10.5 \xo*\xt Apo 13.46\xt*\x* Jisas bɨne anep umɨgan anɨb ak kɨlop takaw anɨb agak, Nɨbi binɨb Juda mel nab okok ma amnɨmɨb agak. Pen Samaliya binɨb taun kɨli okok mɨgan ayaŋ ma amnɨmɨb agak. \v 6 \x - \xo 10.6 \xo*\xt Jer 50.6, Mat 15.24\xt*\x* Nɨbi pen am binɨb Yislel jɨj ak kɨlop amnɨmɨb agak. Kɨli chag sipsip kul gep tek mɨdebal agak. \v 7 \x - \xo 10.7 \xo*\xt Mat 3.2, 4.17, Luk 10.9-11\xt*\x* \x - \xo 10.7-15 \xo*\xt Luk 10.4-12\xt*\x* Amnaknɨŋ, agñɨlɨg agɨnɨmɨb, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ñɨn ak, wulep mɨdeb agɨnɨmɨb agak. \v 8 \x - \xo 10.8 \xo*\xt Apo 20.33\xt*\x* Binɨb tap gup okok gem suŋ lɨl, binɨb pɨsnep kumub okok agem tepayaŋ tɨkjakɨl, binɨb soy ladek lup okok gem suŋ lɨl, binɨb kɨcheki abaŋ lup okok agyokem amnɨgel agak. Yad nɨbop kɨles pel yokɨp ñɨbin tek, nɨbi binɨb anɨb okok kɨlop yokɨp wog gɨñɨnɨmɨb agak. \v 9 \x - \xo 10.9 \xo*\xt Luk 10.4\xt*\x* Gol, silpa, mani tap okok dɨl dad ma amnɨmɨb agak. \v 10 \x - \xo 10.10 \xo*\xt Nam 18.31, Luk 10.7, 1 Ko 9.14, 1 Ti 5.18\xt*\x* Kanɨb amnɨgabɨm ñɨn ak, wad, chech omɨŋal, tob tɨlup, yɨl kodɨm tap okok, dad ma amnɨmɨb agak. Taynen? Bɨ wog gɨñɨbal okok, binɨb okok kɨlop pen tap ñel ñɨŋɨnɨgel agak. Anɨb ak tek, pen nɨbop abe tap ñel ñɨŋɨnɨmɨb agak. \p \v 11 Pen taun akaŋ, man sɨkol olap amjakɨl, bɨ nɨbop agdɨnɨmuŋ tek olap pɨyow nɨŋɨd, ne ayɨp nep mɨdɨl, taun olap ke amnɨg nep nop kelɨgɨl amnɨmɨb agak. \v 12 \x - \xo 10.12 \xo*\xt Luk 10.5-6\xt*\x* Kal anɨb ak mɨgan ayaŋ amɨl, anɨb agɨnɨmɨb, God nɨbop kod yonɨmuŋ agɨnɨmɨb agak. \v 13 Binɨb kal anɨb ak nɨbop dɨl gɨtep genɨgel, nɨbi God nop agnɨgem, binɨb kal anɨb ak kɨlop kod mɨdtep gɨnɨmuŋ agak. Kɨli pen nɨbop ma dɨl gɨtep ma genɨgel, nɨbi God nop agnɨgem, kɨlop ma gɨtep gɨnɨmuŋ agak. \v 14 \x - \xo 10.14 \xo*\xt Apo 18.6\xt*\x* Pen bɨ an nɨbop ma agdɨl, takaw nɨbop ma nɨŋɨd dɨnɨmuŋ, nɨbi kal anɨb ak akaŋ taun anɨb ak kelɨg amnɨg, sɨlkul dayday tob nɨbop dup ak wik yokɨl amnɨmɨb agak.\f + \fr 10.14 \fr*\ft Jisas bɨne sɨlkul dayday tob kɨlop dup ak wik yokɨnɨgabal anɨb ak, binɨb taun anɨb ak kɨli ke nɨgɨnɨgabal, chɨn tap tɨmel gɨpun, anɨgɨl abal ey agɨnɨgabal. Buk Mak 6.11 abe nɨgɨnɨmɨb.\ft*\f* \v 15 \x - \xo 10.15 \xo*\xt Stt 19.24-28, Mat 11.24, Jud 7\xt*\x* Yad nɨbop nɨŋɨd agebin, God kot awl gep ñɨn ak, taun Sodom taun Gomola binɨb tɨmel okok, kɨli mɨŋel dɨnɨgabal agak. Pen binɨb taun nɨbop ma dɨnɨgabal anɨb okok, mɨŋel awl yɨbɨl ak dɨnɨgabal agak. \s Mɨŋel kuŋay yɨbɨl ownɨgab \r (Mak 13.9-13, Luk 21.12-17) \p \v 16 \x - \xo 10.16 \xo*\xt Luk 10.3, Jon 10.12, Apo 20.29, Lom 16.19, 1 Ko 14.20, Epe 5.15\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Nɨgɨm. Yad nɨbop chag sipsip tek ak agyokebin, binɨb chen ladek tek mɨdebal nab okok agak. Anɨb ak gos nɨgtep gɨlɨg, kɨmɨgel gɨtep gɨl yenɨmɨb agak. \v 17 \x - \xo 10.17 \xo*\xt Mat 24.9\xt*\x* \x - \xo 10.17-20 \xo*\xt Mak 13.9-11, Luk 12.11-12, 21.12-15\xt*\x* Pen bɨ tɨmel ogɨnap nɨbop chɨchɨk dɨl, dam Juda bɨawl kɨli yelak okok kot gɨl, Juda apnan gɨpal kal ak dad amɨl nag dɨl nɨbop pakɨnɨgabal agak. Anɨb ak nɨgtep gɨnɨmɨb agak. \v 18 \x - \xo 10.18 \xo*\xt Apo 25.23, 27.24\xt*\x* Pen yɨp yɨl mɨdebɨm tek, lɨpɨg gapman bɨawl okok sek, gapman bɨnonɨm okok sek yenɨgabal okok nɨbop dad amnɨgabal agak. Amel, takaw tep yad ak, bɨawl anɨb okok sek, bɨ Juda mel okok sek kɨlop agñɨnɨgabɨm agak. \v 19-20 \x - \xo 10.19-20 \xo*\xt Jon 14.26, 1 Ko 2.4\xt*\x* Pen nɨbop kot gɨnɨgabal anɨb ak, gos kuŋay ma nɨgɨnɨmɨb agak. Won anɨb ak owaknɨŋ, God ne nɨbop gos ñek takaw anɨb ak agɨnɨmɨb agak. Anɨb apin, Nap Kawnan ne ak nɨbop gos ñek, takaw anɨb ak nɨbi ke ma agɨnɨgabɨm, Nap Kawnan ne ak agɨnɨgab agak. Anɨb ak takaw tɨtay agɨnɨgun akaŋ, kɨlop pen takaw tay ak dɨl agɨnɨgun agɨl, gos ak ma nɨgɨnɨmɨb agak. \p \v 21 \x - \xo 10.21 \xo*\xt Mai 7.6, Mat 10.35, 13.12, Luk 21.16\xt*\x* Pen nɨmam ogɨnap tɨkjakɨl, nɨmam ogɨnap kɨlop ñag lɨnɨgel agɨl, dam bɨawl okok kɨlop ñɨnɨgabal agak. Nap okok tɨkjakɨl, ñapay kɨli ke okok kɨlop ñag lɨnɨgel agɨl, dam bɨawl okok kɨlop ñɨnɨgabal agak. Ñapay okok tɨkjakɨl, nonɨm nap sɨkop kɨlop mɨlɨk nɨŋɨd, ñagɨnɨgel agɨl dam ñɨnɨgabal agak. \v 22 \x - \xo 10.22 \xo*\xt Mat 24.9, 24.13, Mak 13.13, Luk 21.17, Jon 15.18-21\xt*\x* Yad yɨl yenɨgabɨm tek nɨŋɨd, nɨbop mɨlɨk nɨgɨnɨgabal ak pen, binɨb an kɨles gɨl yad yɨl yenɨgab, mɨd dad amɨl ñɨn kɨdek ownɨgab ak, God nop tɨg asɨk dɨnɨgab agak. \v 23 \x - \xo 10.23 \xo*\xt Mat 16.28\xt*\x* Pen taun olap amem, nɨbop gɨ tɨmel genɨgel, taun olap pen pɨlɨk amnɨmɨb agak. Yad nɨbop nɨŋɨd agebin, Yislel binɨb kɨlop sayn yɨbɨl agñem amnaknɨŋ, Bɨ Olap Ñɨne ak ownɨgab agak. \p \v 24 \x - \xo 10.24 \xo*\xt Luk 6.40, Jon 13.16, 15.20\xt*\x* Sikul binɨb olap am sikul agup won ak, tisa ne ak nop ma taw dap yap lup agak. Pen bɨ wog gɨñeb ak, ne bɨawl ne ak nop ma taw dap yap lup agak. \v 25 \x - \xo 10.25 \xo*\xt Mat 9.34, Mak 3.22, Luk 11.15\xt*\x* Anɨb ak tek, bɨ sikul okok kɨli bɨ tisa kɨli ak tek yenɨgabal, anɨb ak tep yɨbɨl agak. Pen bɨ wog gɨñeb okok kɨli bɨawl kɨli ak tek yenɨgabal, anɨb ak tep yɨbɨl agak. Bɨ kal nap nɨb yɨb nop Belsebul\f + \fr 10.25 \fr*\ft Yɨb Belsebul anɨb ak, Satan yɨb ne olap.\ft*\f* apal ak tek, binɨb ne okok kɨlop yɨb tɨmel yɨbɨl ak lɨnɨgabal agak. \s God nop nokom pɨlɨkɨnɨmɨb \r (Luk 12.2-7) \p \v 26 \x - \xo 10.26 \xo*\xt Mak 4.22, Luk 8.17\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Pen takaw tay mɨñɨl yu gɨl mɨdeb ak, kɨdek mɨseŋ yenɨgab agak. Tap tay kɨmɨgel we gɨpal okok, kɨdek nɨgtep gɨnɨgabal agak. Anɨb ak binɨb anɨb okok kɨlop nɨŋɨd ma pɨlɨkɨnɨmɨb agak. \v 27 Takaw nɨbop maynab ayaŋ apin okok, nɨbi subnab ak agɨnɨmɨb agak. Takaw kɨmɨgel kal mɨgan nepɨm okok, kal adek alaŋ amɨl, binɨb okok kɨlop agyɨkɨnɨmɨb agak. \v 28 \x - \xo 10.28 \xo*\xt Ais 8.12-13, Luk 12.4, Jem 4.12, 1 Pi 3.14\xt*\x* Nɨbi binɨb sɨj tɨmel pakɨpal okok kɨlop nɨŋɨd ma pɨlɨkɨnɨmɨb agak. Kɨli yokɨp mubwak anep paklɨnɨgabal, kawnan ak sek gɨ tɨmel gɨnɨgel tek ma lup agak. Pɨlɨkɨnɨg nɨm, Bɨawl ak ne binɨb kawnan ak sek, mubwak ak sek gɨ tɨmel gɨl, mab ke yɨneb dɨyokɨnɨgab ak nop pɨlɨkɨnɨmɨb agak. \v 29 Chɨn nopun, yawl sɨkol okok, mani sɨkol sɨkol nep tawɨl won omɨŋal nep dɨpal agak. Yawl anɨb okok kɨli tap yokɨp ak pen, Bapi kɨlop nɨg mɨdeb ak, yokɨp ma yap pakɨpal agak. \v 30 \x - \xo 10.30 \xo*\xt Luk 21.18, Apo 27.34\xt*\x* Pen kɨmɨg wɨj nɨbop abe, God ne mɨdupsek ñɨn pagup anɨb ak, gos sek yenɨmɨb agak. \v 31 \x - \xo 10.31 \xo*\xt Mat 6.26, 12.12\xt*\x* Anɨb ak ma pɨlɨkɨnɨmɨb agak. Nɨbi binɨb okok, binɨb yɨbɨl agak. Yawl sɨkol okok tek ma mɨdebɨm agak. \s Jisas nop nokom yɨb agɨnɨmɨb \r (Luk 12.8-9) \p \v 32 \x - \xo 10.32 \xo*\xt Luk 12.8, Lom 10.9-10, Lep 3.5\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Anɨb ak binɨb an Jisas yɨl mɨdebin agɨl, binɨb mɨdebal nab ak takaw anɨb ak agyɨkɨnɨgab ak, nop pen yɨp yɨl mɨdeb agɨl, Bapi man ne alaŋ mɨdeb ak nop takaw anɨb ak agyɨkɨnɨgayn agak. \v 33 \x - \xo 10.33 \xo*\xt Mak 8.38, Luk 9.26, 2 Ti 2.12\xt*\x* Pen binɨb an Jisas yɨl ma mɨdebin agɨl, binɨb mɨdebal nab ak anɨb agɨnɨgab ak, nop pen yɨp yɨl ma mɨdeb agɨl, Bapi man ne alaŋ mɨdeb ak nop anɨb agɨnɨgayn agak. \s Jisas nop nokom mapen yɨbɨl lɨnɨgun \r (Luk 12.51-53, 14.26-27) \p \v 34 \x - \xo 10.34 \xo*\xt Luk 12.49-53\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Yad lum awl opin ak, binɨb kɨmɨgel mɨdtep gɨl dɨ jɨmñɨnɨg owup agɨl, gos ak ma nɨgɨnɨmɨb agak. Gos anɨb ak nɨgɨlɨg ma opin agak. Yad opin ak, binɨb okok gos adek keke nɨŋɨd penpen gɨnɨgel agɨl opin agak. \v 35 \x - \xo 10.35-36 \xo*\xt Mai 7.6\xt*\x* Anɨgɨpin tek, ñɨ ak tɨkjakɨl nap ne asɨk keke lɨl penpen gɨnɨgayl agak. Pen pay ak tɨkjakɨl nonɨm ne asɨk keke lɨl penpen gɨnɨgayl agak. Pen bin ak tɨkjakɨl, bɨne nonɨm ak asɨk keke lɨl penpen gɨnɨgayl agak. \v 36 \x - \xo 10.36 \xo*\xt Sng 41.9, 55.13\xt*\x* Anɨgɨnɨgabal anɨb ak, binbɨ ñapay kɨli ke yenɨgabal anɨb ak penpen pakɨnɨgabal agak. \p \v 37 \x - \xo 10.37 \xo*\xt Lo 33.9, Luk 14.26\xt*\x* Binɨb an nonɨm akaŋ nap akaŋ nop mapen awl lɨl, yɨp pen mapen sɨkol lɨl gup ak, binɨb yad tek ma lup agak. Binɨb an ñɨ akaŋ pay akaŋ nop mapen awl lɨl, yɨp pen mapen sɨkol lɨl gup ak, binɨb yad tek ma lup agak. \v 38 \x - \xo 10.38 \xo*\xt Mat 16.24, Mak 8.34, Luk 9.23, 17.33, Jon 12.25\xt*\x* Binɨb an mab bak kumak chɨn ak dad ajɨl, yɨp kɨdek ma gup ak, binɨb yad tek ma lup agak. \v 39 \x - \xo 10.39 \xo*\xt Mat 16.25, Mak 8.35, Luk 9.24, 17.33, Jon 12.25\xt*\x* Binɨb an ne ke mɨdɨl, mɨdtep gɨnɨgayn agɨnɨgab ak, kɨdek mɨd tɨmel gɨnɨgab agak. Pen binɨb yɨp dɨl, yɨp tap tay gɨnɨgab takaw ma mɨdeb agɨnɨgab ak, kɨdek mɨdtep gɨnɨgab agak. \s Binɨb kɨli Klays binɨb ne kɨlop gɨtep gɨnɨgabal okok, kɨlop pen abe gɨtep gɨnɨgab \r (Mak 9.41) \p \v 40 \x - \xo 10.40 \xo*\xt Mak 9.37, Luk 9.48, 10.16, Jon 13.20\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Binɨb an nɨbop dup ak, nɨbop ke mel agak. Yɨp sek dup agak. Pen yɨp dup ak, yɨp nokom mel, bɨ yɨp agyokek ownek anop sek dup agak. \v 41 \x - \xo 10.41 \xo*\xt 1 Kin 17.10, 2 Kin 4.8\xt*\x* Binɨb olap ne bɨ God gos ñek agñeb olap nop nɨŋɨd, dɨl dɨtep gɨnɨgab ak, God ne binɨb anɨb ak nop dɨtep gɨnɨgab agak. God ne bɨ God gos ñek agñeb okok kɨlop tap teplep ñub tek, binɨb anɨb ak nop abe ñɨnɨgab agak. Binɨb olap ne bɨ teplep yɨbɨl olap nop nɨŋɨd, dɨl dɨtep gɨnɨgab ak, God ne binɨb anɨb ak nop dɨtep gɨnɨgab agak. God ne bɨ teplep yɨbɨl okok kɨlop tap teplep ñub tek, binɨb anɨb ak nop abe ñɨnɨgab agak. \v 42 \x - \xo 10.42 \xo*\xt Mat 18.5-6, 25.40, Mak 9.41, Hib 6.10\xt*\x* Pen yad nɨbop nɨŋɨd agebin, binɨb an bɨyad yɨb ma mɨdeb olap nop nɨŋɨd, Jisas bɨne mɨdeb agɨl ñɨg takɨl nop ñub ak, God nɨgek tep gek, tap teplep pen ñɨnɨgab agak. \c 11 \s Jon bɨne ogɨnap agyokek Jisas nop nɨgɨnɨg owlak \r (Luk 7.18-35) \p \v 1 Jisas bɨne anep umɨgan ak kɨlop, anɨgɨl gɨnɨmɨb agɨl agñɨtep gak. Agjuwɨl, ne man anɨb ak kelɨgɨl, taun kɨli okok ajɨlɨg, binɨb okok kɨlop takaw agñak. \p \v 2 \x - \xo 11.2 \xo*\xt Mat 14.3\xt*\x* Pen Jon Bɨ Ñɨg Pakñeb ak ne nag lɨ mɨdɨl, Klays tɨtay gak takaw ak nɨŋɨd, bɨne ogɨnap agyokak. Agyokek, Jisas yek ak amɨl, \v 3 \x - \xo 11.3 \xo*\xt Mal 3.1\xt*\x* nop agnɨŋɨd agɨlak, Nad Bɨ God nop aglup ak opan akaŋ, bɨ anɨb ak ke kod yonɨgun agɨlak? \p \v 4 Agelak Jisas kɨlop agak, Nɨbi adɨkɨd amɨl Jon nop agɨnɨmɨb, Chɨn amɨl nopun, \v 5 bɨ anɨb ak binɨb wɨdɨn koy gup okok gek wɨdɨn yɨbɨl lup agɨnɨmɨb agak. Binɨb tɨmud sawl lup okok gek takaw nepal agɨnɨmɨb agak. Binɨb tob tɨmel gup okok gek kanɨb aj tep gɨpal agɨnɨmɨb agak. Binɨb soy ladek lup okok gek mɨlep gup agɨnɨmɨb agak. Binɨb kubal okok gek tepayaŋ tɨkjakɨpal agɨnɨmɨb agak. Binɨb yɨmgeptek okok abe God takaw teplep ak agek nepal agɨnɨmɨb agak. \v 6 \x - \xo 11.6 \xo*\xt Mat 13.57, 26.31\xt*\x* Pen takaw olap agɨnɨmɨb, Binɨb yɨp nep gos lɨnɨŋɨd, chɨgɨl mɨdebal okok, kɨlop tep gek mɨñmɨñ gɨnɨgel agɨnɨmɨb agak. \p \v 7 \x - \xo 11.7 \xo*\xt Mat 3.5\xt*\x* Anɨb agek, Jon bɨne okok amnɨlak. Amnɨlaknɨŋ, Jisas binɨb ap yelak okok kɨlop, Jon anɨgak ak agñak. Anɨb agak, Nɨbi ned man nep binɨb ma yelak nab okok abek ñɨn ak, tay gɨnɨg abek agak? Sɨd pal nokom olap yɨgen dad amɨl apɨl gup ak nɨgɨnɨg abek agak? \v 8 Akaŋ taynen abek agak? Bɨ chech teplep lup olap nɨgɨnɨg abek agak? Mel ak agak. Chɨn nopun, bɨ chech teplep lɨpal okok, gapman bɨnonɨm kal kɨles tɨmel okok kɨnɨbal agak. \v 9 \x - \xo 11.9 \xo*\xt Luk 1.76\xt*\x* Pen tap tay ak nɨgɨnɨg abek agak? Yokɨp ma abek, bɨ God gos ñek agñeb ak nɨgɨnɨg abek agak. Bɨ God gos ñek agñeb anɨb ak, bɨ yokɨp mel agak. Bɨ God gos ñek agñeb okok anɨb nep yelak ak pen, Jon ne bɨ anɨb okok kɨlop sɨlawak agak. God wog awl gɨnɨg owak agak. \v 10 \x - \xo 11.10 \xo*\xt Mal 3.1, Mak 1.2, Jon 3.28\xt*\x* Bɨ anɨb anop Jon, bɨlel buk Baybol ayaŋ ñu kɨl tɨkɨl agɨlak, \q1 God ne Ñɨne nop agup, Nɨgan, bɨ takaw dad ameb yad ak agyoken, ned amɨl kanɨb pɨdɨl kod yek, kɨdek nep agen amnɨgaban agup agɨl tɨkɨlak agak. \m \v 11 Yad nɨbop nɨŋɨd agebin, binɨb ned lum awl yelɨgɨpal okok ayɨp, mɨñɨl mɨdebal okok ayɨp, Jon ne kɨlop mɨdupsek sɨlawɨl, yɨb mɨdeb agak. Ak pen, binɨb yokɨp God ne kɨlop dɨl kod mɨdeb okok, kɨli Jon nop sɨlawɨl, yɨb awl mɨdebal agak. \v 12 \x - \xo 11.12-13 \xo*\xt Luk 16.16\xt*\x* Jon Bɨ Ñɨg Pakñeb apɨl takaw tep agñak ñɨn ak tɨkɨl, mɨd dad amɨl, bɨ sɨj tɨmel pakɨpal okok, kɨli God binɨb ne okok kɨlop dɨnɨgabun agɨl gos nepal agak. Bɨ anɨb okok kɨlop pakɨl, mɨŋel kuŋay yɨbɨl ñɨbal agak. \p \v 13 Takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak sek, bɨ God gos ñek agñeb okok ñu kɨl tɨkɨlak ak sek, kɨli God takaw ak agñolɨgup agak. Takaw anɨb ak ag dad apel apel nɨm, Jon owak agak. \v 14 \x - \xo 11.14 \xo*\xt Mal 4.5, Mat 17.10-13, Mak 9.11-13\xt*\x* Pen takaw agɨnɨgebin ak dɨnɨgabɨm akaŋ ma nepin agak. Buk Baybol tɨkɨl agɨlak, Bɨ God gos ñek agñeb Yilayja ownɨgab agɨl tɨkɨlak ak, takaw anɨb ak Jon ownɨgab agɨl tɨkɨlak agak. \v 15 Nɨbi binɨb tɨmud sek okok, takaw anɨb ak nɨgɨnɨmɨb agak. \p \v 16-17 Yad nepin, binɨb mɨñɨl ñɨn awl mɨdebal okok, ñapay sɨkol ogɨnap tek mɨdebal agak. Ñapay sɨkol okok, kɨli sɨlpɨŋ ñɨlɨg ogɨnap apal, Dachɨŋ pakon, taynen kɨgom ma papɨm apal agak. Pen kɨmep chɨb gek tek agon, taynen chaŋ ma lɨpɨm apal agak? Gɨpal tek ak binɨb mɨñɨl mɨdebal okok kɨli gɨpal agak. \v 18 \x - \xo 11.18 \xo*\xt Mat 3.4\xt*\x* Jon apɨl tap ma ñɨbɨl ñɨg wayn ma ñɨbɨl gek, nop apal, Bɨ kɨcheki walɨjpal mulɨk sɨkek mɨdeb ak apal agak. \v 19 \x - \xo 11.19 \xo*\xt Mat 9.10-14, Luk 7.35\xt*\x* Pen Bɨ Olap Ñɨne apɨl, tap ñɨbɨl ñɨg wayn ñɨbɨl gek, nop apal, Nɨgɨm, tap kuŋay ñɨbɨl ñɨg wayn kuŋay ñɨbɨl gup apal agak. Ne bɨ takis dep okok sek, binɨb tap si tap tɨmel gɨpal okok sek, bɨ kɨli apal agak. Pen binɨb God takaw gos nɨgtep gek ak, kɨlop yomek nepal, God gos ne ak nag pal tek mɨdeb agak. \s Binɨb Jisas nop ma dɨpal okok, kɨli yul awl dɨnɨgabal \r (Luk 10.13-15) \p \v 20 Jisas taun ogɨnap ned ajɨl, tap mageptek kuŋay pel gek nɨgɨlak ak pen, tap si tap tɨmel gɨpun ak taynen anɨgɨpun agɨl ma kelɨgɨlak. Anɨgelak nɨm, ñɨn anɨb ak Jisas kɨlop ag gɨl, takaw awl yɨbɨl agɨl agak, \v 21 \x - \xo 11.21-22 \xo*\xt Ais 23.1-18, Ese 26.1–28.26, Jol 3.4-8, Amo 1.9-10, Jna 3.6, Sek 9.2-4\xt*\x* Taun Kolasin binɨb okok sek, taun Betsayda binɨb okok sek, yad tap ogɨnap gen, nɨŋɨd kelɨgɨpɨm tek, nɨbi yul awl yɨbɨl dɨnɨgabɨm agak. Pen taun Taya binɨb okok sek taun Saydon binɨb okok sek, tap mageptek anɨb okok ned tek gek nepɨlap ak, tap tɨmel kelɨgɨpɨlap agak. Kelɨgɨl, chech talɨk yowak ogɨnap yɨmɨl, mab tun sɨŋak besɨgɨl, tun dɨlɨg dɨlɨg mɨdebɨlap agak. \v 22 Anɨb ak tek yad nɨbop agebin, God ne aglup ñɨn ak, binɨb ogɨnap kɨlop ag gɨnɨgab ak, Taya binɨb sek Saydon binɨb sek okok kɨli yul sɨkol olap tek dɨnɨgabal agak. Pen nɨbi Kolasin binɨb sek Betsayda binɨb sek okok yul awl yɨbɨl ak dɨnɨgabɨm agak. \v 23 \x - \xo 11.23 \xo*\xt Stt 19.24-28, Ais 14.13-15\xt*\x* Pen nɨbi taun Kapeneyam binɨb okok abe, God man ne alaŋ ma amnɨgabɨm, God nɨbop pɨsnep mab ke yɨneb kaw mɨgan ayaŋ dɨyokɨnɨgab agak. Pen taun Sodom binɨb okok sek, tap mageptek anɨb okok ned tek gek nepɨlap ak, taun Sodom ak mɨñɨl nep yobɨkop agak. \v 24 \x - \xo 11.24 \xo*\xt Mat 10.15, Luk 10.12\xt*\x* Anɨb ak tek yad nɨbop agebin, God ne aglup ñɨn ak, binɨb ogɨnap kɨlop ag gɨnɨgab ak, Sodom binɨb okok kɨli yul sɨkol olap tek dɨnɨgabal agak. Pen nɨbi Kapeneyam binɨb okok yul awl yɨbɨl ak dɨnɨgabɨm agak. \s Nɨbi yad yɨl apɨl añɨŋ lɨl, kɨmɨgel mɨdtep gɨnɨgabɨm \r (Luk 10.21-22) \p \v 25-26 \x - \xo 11.25 \xo*\xt 1 Ko 1.26-29\xt*\x* Won anɨb ak Jisas agak, Bapi, nad Bɨawl man nad alaŋ sek lum awl sek kod mɨdeban ak, gos nad ak ke nɨge tep gup adek ak gɨpan agak. Binɨb chɨn binɨb awl gos tɨpagɨl nopun apal okok kɨlop nɨŋɨd, gos tep nad ak dɨ we gɨpan agak. Binɨb chɨn gos tep ma mɨdobun, ñapay sɨkol tek mɨdobun apal okok kɨlop dɨl, gos tep ñɨban ak, nep tep agebin agak. \p \v 27 \x - \xo 11.27 \xo*\xt Mat 28.18, Jon 1.18, 3.35, 10.15, 17.2, Plp 2.9\xt*\x* Bapi tap ne ak mɨdupsek yɨp ñub agak. Binɨb okok Ñɨ ak ma nepal, Bapi ne nokom nop nɨgup agak. Pen Bapi nop abe binɨb okok ma nepal, Ñɨ anɨb ak ne nop nɨgup agak. Pen Ñɨ ak ne binɨb gos tep ñin agɨl nɨgup okok gos tep ñɨnɨmuŋ, Bapi nop nepal agak. \p \v 28 \x - \xo 11.28 \xo*\xt Jer 31.25\xt*\x* Anɨb agɨl agak, Nɨbi binɨb wog kɨles gɨl koslam mɨdebɨm okok mɨdupsek, yɨp yɨl apem, gen kɨmɨgel mɨdɨl añɨŋ lɨnɨgabɨm agak. \v 29 \x - \xo 11.29 \xo*\xt Jer 6.16, Sek 9.9, Jon 13.15, Plp 2.5, 1 Jo 2.6\xt*\x* Yad bɨ sayn tep kɨmɨgel mɨdebin tek, yad ayɨp nep ajɨl yad gɨtep gɨpin ak nɨgtep gɨl nɨm, yad gen kɨmɨgel mɨdtep gɨnɨgabɨm agak. \v 30 \x - \xo 11.30 \xo*\xt 1 Jo 5.3\xt*\x* Pen wog yad ak nɨbop ñɨl gɨnɨmɨb apin ak, koslam ma gɨnɨgabɨm tek agak. Gem nɨbop tep gɨnɨgab agak. \c 12 \s Juda añɨŋ lep ñɨn awl ak takaw ogɨnap \r (Mak 2.23-28, Luk 6.1-5) \p \v 1 \x - \xo 12.1 \xo*\xt Lo 23.25, Mak 2.23-28, Luk 6.1-5\xt*\x* Kɨdek Juda añɨŋ lep ñɨn awl olap, Jisas bɨne okok ayɨp, wit wog nab ak amnɨlak. Amɨlɨg, bɨne okok yuwan gek, wit mɨdup anɨb okok ogɨnap tɨk dɨl, ñɨbɨlɨg ñɨbɨlɨg amnɨlak. \v 2 \x - \xo 12.2 \xo*\xt Kis 20.10, Mat 12.10, Luk 13.14, Jon 5.10, 7.23\xt*\x* Anɨgelak, bɨ Pelisi okok nɨŋɨd, Jisas nop agɨlak, Nɨgan, bɨnak okok kɨli ñɨn awl wog ma gep ñɨn ak, wit mɨdup tɨkebal agɨlak. Anɨb ak chɨn gɨnɨgun tek ma lup agɨlak. \p \v 3-4 \x - \xo 12.3-4 \xo*\xt Wkp 24.9, 1 Sml 21.1-6\xt*\x* Agelak kɨlop pen agak, Depid ne bɨlel bɨne okok ayɨp yuwan gek, God kal ak amjakɨlak agak. Amjakɨl, Depid God kal ak mɨgan amɨl bilet dɨl, dad bɨne okok ayɨp ñɨŋɨlak agak. Bilet anɨb ak God wɨdɨn mɨdup adek ak lɨpal ak, bɨ yokɨp ma ñɨbal, bɨ God nop sɨbogep okok nep ñɨbal agak. Depid nop yuwan gek bilet dɨl ñɨŋak kesɨm anɨb ak, buk Baybol kɨl tɨkɨlak ak, nɨbi ma nepɨm akaŋ agak? \v 5 \x - \xo 12.5 \xo*\xt Nam 28.9-10\xt*\x* Pen nɨbi takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak ogɨnap sek abe ma nepɨm tek lup akaŋ agak? Ne tɨkɨl agak, Ñɨn awl wog ma gep ñɨn ak, bɨ God nop sɨbogep okok, kɨli God agnɨgep kal awl ak mɨdɨl wog gɨpal agɨl tɨkak agak. Kɨli wog ma gep ñɨn ak wog gɨpal ak pen, God kɨlop nɨŋɨd anɨb agup, Kɨli bɨ gɨ tɨmel ma gɨpal okok agup agak. \v 6 \x - \xo 12.6 \xo*\xt Mat 12.41-42, Luk 11.31-32\xt*\x* Pen yad nɨbop agebin, God agnɨgep kal awl anɨb ak tap yokɨp, bɨ olap pen apɨl mɨdeb ak, bɨawl yɨbɨl agak. \v 7 \x - \xo 12.7 \xo*\xt Hos 6.6, Mat 9.13\xt*\x* Pen takaw olap buk Baybol kɨl tɨkɨlak ak, nɨgtep ma gɨpɨm tek lup agak. Takaw anɨb ak tɨkɨl agɨlak, God ne agup, Yɨp tap sɨbog ñɨnɨmɨb agɨl gos ma nepin agup agɨl tɨkɨlak agak. Binɨb okok kɨlop mapen nɨgɨnɨmɨb agɨl gos nepin agup agɨl tɨkɨlak agak. Takaw anɨb ak nɨgtep gɨpɨkep ak, bɨ gɨtep gɨpal okok kɨlop gos tɨmel nɨŋɨd ma ag gɨpɨkep agak. \v 8 Nɨgɨm. Juda añɨŋ lep ñɨn awl apɨm ak, Bɨ Olap Ñɨne ne ke gos nɨŋɨd agek, binɨb okok kɨli gɨnɨgabal tek lup agak. \s Jisas bɨ ñɨn tɨmel gak ak gek suŋ lak \r (Mak 3.1-6, Luk 6.6-11) \p \v 9 Jisas wakay anɨb ak kelɨgɨl amɨl, Juda apnan gɨpal kal ak olap mɨgan ayaŋ amnak. \v 10 \x - \xo 12.10 \xo*\xt Luk 14.3\xt*\x* Pen kal mɨgan anɨb ak, bɨ ñɨn tɨmel gak olap ap yek. Bɨ ap yelak okok, kɨli Jisas takaw ogɨnap agek nop ag gun agɨl, nop agnɨŋɨd agɨlak, Binɨb tap gup okok, añɨŋ lep ñɨn awl chɨn ak gon suŋ lɨnɨmuŋ akaŋ mel agɨlak? \p \v 11 \x - \xo 12.11 \xo*\xt Kis 23.4-5, Lo 22.4, Luk 14.5\xt*\x* Agelak Jisas kɨlop agak, Añɨŋ lep ñɨn awl chɨn ak chag sipsip nɨbi olap, kaw mɨgan ayaŋ pakenɨgab, dɨl lɨpɨg dɨyokɨnɨgabɨm akaŋ mel agak? Dɨl lɨpɨg dɨyokɨnɨgabɨm tek lup agak. \v 12 Pen chag sipsip ak tap yokɨp, binɨb ak tap yɨbɨl agak. Anɨb ak tek, añɨŋ lep ñɨn awl chɨn ak binɨb okok kɨlop gɨtep gɨnɨgabun ak, takaw ma mɨdeb agak. \p \v 13 Jisas anɨb agɨl, bɨ ñɨn tɨmel gak ak nop agak, Ñɨn ak almɨl lan agak. Agek, ñɨn almɨl lek pɨsnep suŋ lak, ñɨn pɨskɨd ak yek tek yek. \v 14 \x - \xo 12.14 \xo*\xt Mat 26.4, 27.1, Mak 3.6, Luk 6.11, Jon 7.1, 7.19, 11.53\xt*\x* Anɨgek nɨŋɨd, bɨ Pelisi okok am nan gɨl agɨlak, Nop anɨgɨl paklɨnɨgun agɨl, takaw kɨmɨgel aglɨtep gɨlak. \s Jisas ne God bɨ wog gɨñeb ne yɨbɨl yek \p \v 15 \x - \xo 12.15 \xo*\xt Mak 3.7-10\xt*\x* Bɨ Pelisi okok anɨb agelak nɨŋɨd, Jisas ne wakay anɨb ak kelɨgɨl, amnɨg saŋɨdaknɨŋ, binɨb kuŋay yɨbɨl kɨdek gɨlak. Anɨgelak, ne binɨb tap gak okok gek suŋ lak. \v 16 \x - \xo 12.16 \xo*\xt Mat 8.4, Mak 3.12\xt*\x* Suŋ laknɨŋ, kɨlop agak, Bɨ ak anɨb anɨb gup agɨl, ma agɨnɨmɨb agak. \v 17 Jisas gak anɨb ak, bɨ God gos ñek agñeb Aysaya gɨnɨgab agak tek nep gak. Ne tɨkɨl agak, \q1 \v 18 \x - \xo 12.18-21 \xo*\xt Ais 42.1-4, Mat 3.17, 17.5\xt*\x* Nɨgɨm, bɨyad pɨsnep aglɨpin awl, wog yad gɨñeb ak mɨdeb agɨl tɨkak. Bɨ anɨb ak nɨgen yɨp tep yɨbɨl gup agɨl tɨkak. Kawnan yad ak nop bak lek, yad binɨb okok kɨlop bɨlok nɨŋɨd tɨg asɨk dɨnɨgayn takaw ak, ne takaw anɨb ak binɨb man keke mɨdupsek kɨlop agñɨnɨgab agɨl tɨkak. \v 19 Ne penpen agɨlɨg takaw awl yɨbɨl ma agɨnɨgab agɨl tɨkak. Meg mɨgan dad aplanɨl ma agek, binɨb kanɨb amnɨgabal okok nop ma nɨgɨnɨgabal agɨl tɨkak. \v 20 Ne bɨ kɨmɨgel yenɨgab agɨl tɨkak. Anɨb ak, sɨd olap kɨles mel ak pen pagɨnɨg, bɨ anɨb ak ne ma tɨpagɨnɨgab agɨl tɨkak. Lam mɨŋɨlaŋ gɨtep ma gɨnɨgab ak pen, bɨ anɨb ak ne ma tɨg sugɨnɨgab agɨl tɨkak. Anɨb ak nep, binɨb kɨles ma yenɨgabal okok, kɨlop kɨmɨgel gɨtep gɨnɨgab agɨl tɨkak. Ne anɨgɨl gɨ dad amɨl, gɨtep gɨlak kɨd ak aplanek, tap si tap tɨmel gep kɨd ak pɨsnep apyownɨgab agɨl tɨkak. \v 21 Binɨb man okok nɨb okok abe, bɨ anɨb ak nop gos sek kod yenɨgabal agɨl tɨkak. \s Kɨli agɨlak, Jisas ne kɨcheki bɨawl kɨli Satan kɨles ak dup agɨlak \r (Mak 3.20-30, Luk 11.14-23, 12.10) \p \v 22 \x - \xo 12.22 \xo*\xt Mat 9.32-33\xt*\x* Bɨ kɨcheki abaŋ lek, wɨdɨn koy gɨl takaw ma agolɨgup olap dad apelak, Jisas kɨcheki ak ag seŋ yokek, wɨdɨn yɨbɨl nɨŋɨd takaw agɨl gak. \v 23 Binɨb yelak okok, gak anɨb ak nɨŋɨd, gos pal lɨl wal agɨl agɨlak, Bɨ anɨb awl Depid Ñɨne pel kod mɨdobun akaŋ agɨlak? \v 24 \x - \xo 12.24 \xo*\xt Mat 9.34, 10.25, Mak 3.22, Luk 11.15\xt*\x* Pen bɨ Pelisi okok takaw anɨb ak nɨŋɨd agɨlak, Bɨ anɨb ak ne kɨcheki bɨawl ak Belsebul\f + \fr 12.24 \fr*\ft Yɨb Belsebul anɨb ak, Satan yɨb ne olap.\ft*\f* kɨles ak dɨl, kɨcheki okok agyokeb agɨlak. \p \v 25 \x - \xo 12.25 \xo*\xt Mat 9.4, Jon 2.25, Lep 2.23\xt*\x* Pen gos nɨgɨlak anɨb ak Jisas ne ke nɨŋɨd, kɨlop agak, Binɨb man awl nokom olap, kɨli asɨk keke lɨl penpen gɨnɨgabal ak, tɨmel gɨl apyap pakɨnɨgabal agak. Taun olap akaŋ bɨ yɨb jɨj nokom olap, asɨk keke lɨl penpen gɨnɨgabal ak, apyap pakɨnɨgabal agak. \v 26 Pen Satan ne kɨcheki ne okok kɨlop dɨyokɨl, kɨli ke asɨk keke lɨl penpen genɨgabal, tɨtay dɨl kɨles gɨl yenɨgabal agak? \v 27 Pen yad Belsebul kɨles ak dɨl, kɨcheki okok seŋ agyokɨpɨnep, tɨtay dɨl binɨb nɨbi okok kɨcheki seŋ agyokɨpɨlap agak? Kɨli ke nɨbop agɨnɨgabal ak, tap anɨb gep tek ma lup agak. \v 28 \x - \xo 12.28 \xo*\xt Dan 2.44, 7.14, Luk 1.33, 17.20-21, Apo 10.38, 1 Jo 3.8\xt*\x* Pen nɨgɨm agak. God Kawnan ne ak yɨp kɨles ñek kɨcheki tap anɨb okok agyokɨpin tek, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ak pɨsnep owup agak. Pen apek nɨbi nepɨm agak. \p \v 29 \x - \xo 12.29 \xo*\xt Ais 49.24, Luk 11.21-23, 1 Jo 4.4\xt*\x* Pen bɨ kabɨyam tɨmel olap mɨdaknɨŋ, tɨtay dɨl bɨ olap tap nop okok si dɨnɨgab agak? Nag dɨl nop tunɨg lɨl nɨm, am tap nop okok si dɨnɨgab agak. \p \v 30 \x - \xo 12.30 \xo*\xt Mak 9.40, Luk 9.50, 11.23\xt*\x* Binɨb yad yɨl ma mɨdebal okok, Satan yɨl mɨdɨl, yɨp ma dɨpal agak. Pen binɨb yad ayɨp wog ma gɨpal okok, kanɨb day ak ag tɨkɨl, binɨb yɨp yɨl ownɨg gɨpal okok kɨlop yuk dam yokɨpal agak. \v 31 \x - \xo 12.31 \xo*\xt Mak 3.28-29, Luk 12.10, Apo 7.51, 1 Ti 1.13, Hib 6.4-6, 10.26, 1 Jo 5.16\xt*\x* Anɨb ak yad nɨbop agebin agak. Binɨb okok tap si tap tɨmel genɨgabal akaŋ, God nop takaw agjuwenɨgabal, God nɨŋɨd gach kɨlop mɨdupsek tɨg walɨg gɨyokɨnɨgab agak. Ak pen, God Kawnan nop ak takaw agjuwenɨgabal, ne nɨŋɨd gach kɨlop ma tɨg walɨg gɨyokɨnɨgab agak. \v 32 \x - \xo 12.32 \xo*\xt Mat 11.19, Luk 12.10, Jon 7.12, 7.52, 1 Ti 1.13\xt*\x* Binɨb an Bɨ Olap Ñɨne ak nop takaw tɨmel agenɨgab, God nɨŋɨd gach nop tɨg walɨg gɨyokɨnɨgab agak. Ak pen, God Kawnan nop ak takaw tɨmel agenɨgab, ñɨn awl ak abe ñɨn kɨdek ak abe God nɨŋɨd gach nop ma tɨg walɨg gɨyokɨnɨgab agak. \s Mab tep akaŋ tɨmel \r (Luk 6.43-45) \p \v 33 \x - \xo 12.33 \xo*\xt Mat 7.16-20, Luk 6.44\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Mab teplep mɨdeb ak, mɨdup teplep ak pulɨnɨgab agak. Mab tɨmel mɨdeb ak, mɨdup tɨmel ak pulɨnɨgab agak. Anɨb ak mab okok pulek nɨŋɨd, mab ak tep, mab ak tɨmel agɨl nepal agak. \v 34 \x - \xo 12.34 \xo*\xt Mat 3.7, 15.18, 23.22, Luk 3.7, 6.45\xt*\x* Nɨbi yoy salaw ñapay okol agak. Nɨbi binɨb tɨmel anɨb ak tek, tɨtay dɨl takaw tep agɨnɨgabɨm agak? Binɨb tɨtay dɨl mɨdebal ak, takaw agel nɨŋɨd, binɨb okok tep, binɨb okok tɨmel agɨl nɨgɨnɨgabun agak. \v 35 Binɨb mɨdtep gɨpal okok, nab kɨlop ayaŋ tep mɨdeb tek, kɨli gɨtep gɨpal agak. Binɨb mɨdtep ma gɨpal okok, nab kɨlop ayaŋ mɨdtep ma gup tek, kɨli gɨ tɨmel gɨpal agak. \p \v 36 Yad pen nɨbop agebin, kɨdek kot awl ñɨn ak, God binɨb okok mɨdupsek kɨlop agnɨgɨnɨgab agak. Takaw monmon agɨl akaŋ, tɨmel agɨl gɨlak tek, taynen takaw anɨb apek agɨl, kɨlop agnɨgɨnɨgab agak. \v 37 Anɨb ak takaw agɨnɨgabɨm tek nɨŋɨd, binɨb okok suŋtep, binɨb okok yul dep agɨnɨgab agak. \s Kɨli agɨlak, Tap mageptek ge nɨgun agɨlak \r (Mak 8.11-12, Luk 11.29-32) \p \v 38 \x - \xo 12.38 \xo*\xt Mat 16.1, Mak 8.11, Luk 11.16, Jon 6.30, 1 Ko 1.22\xt*\x* Pen bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok sek, bɨ Pelisi okok sek kɨli apɨl, Jisas nop agɨlak, Tisa, tap mageptek olap ge, chɨn nɨŋɨd nɨm, nep God nokom agyokek owup agɨl nɨgɨnɨgabun agɨlak. \p \v 39 \x - \xo 12.39 \xo*\xt Mat 16.4, Mak 8.12, Luk 11.29-32\xt*\x* Agelak agak, Binɨb mɨñɨl mɨdebal ñɨn nab awl, tap si tap tɨmel gɨl, God nop kɨdek ma gɨpal agak. Anɨb apal, Tap olap ke ge nɨŋɨd anɨb agɨnɨgabun, Nak God wog ak geban agɨnɨgabun apal agak. Pen tap olap ke gen ma nɨgɨnɨgabal agak. Nɨgɨnɨg, bɨ God gos ñek agñeb Jona ne bɨlel gak, yad abe gen nɨgɨnɨgabal agak. \v 40 Bɨlel kubsal awl ak meg agɨl yek, Jona kogmeg nab ayaŋ amɨl ñɨn omɨŋal nokom mɨdek agak. Anɨb ak tek nep, Bɨ Olap Ñɨne abe ñɨn omɨŋal nokom lum nab okyaŋ yenɨgab agak. \v 41 \x - \xo 12.41 \xo*\xt Jna 3.5\xt*\x* Pen Jona ne amɨl, taun Ninipa binɨb okok bɨlel kɨlop agñek nɨŋɨd, tap si tap tɨmel gɨpal ak taynen anɨgɨpun agɨl kelɨgɨlak agak. Jona bɨ yokɨp ak agek nɨg dɨlak ak pen, nɨbi mɨñɨl mɨdeb awl, bɨawl yɨbɨl takaw agup ak ma dɨpɨm agak. Anɨb ak God ne aglup ñɨn ak, binɨb ogɨnap kɨlop ag gɨnɨgab ak, taun Ninipa binɨb okok kɨli tɨkjakɨnɨgabal agak. Tɨkjakɨl, binbɨ mɨñɨl mɨdeb tap si tap tɨmel gɨpal anɨb okok kɨlop agyɨkɨnɨgabal agak. \v 42 \x - \xo 12.42 \xo*\xt 1 Kin 10.1-10, 2 Sto 9.1-12, Mat 12.6\xt*\x* Binawl olap bɨlel binɨb man Sipa pal okok nɨb kɨlop kod yolɨgup agak. Pen ne man palawl anɨb ak kelɨgɨl owak agak. Ne bɨnonɨm Solomon nop nɨgɨnɨg apɨl, gos tep yɨbɨl nop ak nɨgin agɨl owak agak. Ne Solomon bɨ yokɨp ak nop anɨgak ak pen, nɨbi mɨñɨl mɨdeb awl, bɨawl yɨbɨl gos nɨgtep yɨbɨl gup ak nop nɨgɨnɨg ma opɨm agak. Anɨb ak God ne aglup ñɨn ak, binɨb ogɨnap kɨlop ag gɨnɨgab ak, binawl anɨb ak tɨkjakɨnɨgab agak. Tɨkjakɨl, binbɨ mɨñɨl mɨdeb tap si tap tɨmel gɨpal anɨb okok kɨlop agyɨkɨnɨgab agak. \s Kɨcheki walɨjpal tap okok tepayaŋ adɨkɨd ownɨgel tek lak \r (Luk 11.24-26) \p \v 43 \x - \xo 12.43 \xo*\xt Jop 1.7, Luk 11.24, 1 Pi 5.8\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Kɨcheki olap bɨ mulɨk sɨkɨl, seŋ amɨl tep olap nɨŋɨd mɨden agɨl, am man mɨlep okok aj aj mel nɨŋɨd, \v 44 anɨb agɨnɨgab, Kal mɨgan ned mɨdɨl opin ak amnin agɨnɨgab agak. Agɨl, amɨl nɨgɨnɨgab, kal anɨb ak pɨd tep yɨbɨl gel tep anep yokɨp mɨdeb agak. \v 45 \x - \xo 12.45 \xo*\xt Hib 6.4, 2 Pi 2.20-22\xt*\x* Ne nɨŋɨd, okok amɨl kɨcheki tɨmel ne tek mel, kɨcheki tɨmel yɨbɨl anep kugul ak poŋɨd apɨl, mɨgan anɨb ak yenɨgabal agak. Anɨgek, bɨ anɨb ak nop mulɨk sɨkel, ned tep yolɨgup tek mel, pɨsnep mɨd tɨmel yɨbɨl gɨnɨgab agak. Anɨb ak tek nɨm, binɨb mɨñɨl nab awl mɨdɨl tap tɨtɨmel gɨpal okok, kɨli abe pɨsnep mɨd tɨmel yɨbɨl gɨnɨgabal agak. \s Jisas nonɨm ne ayɨp nɨmam ne ayɨp owlak \r (Mak 3.31-35, Luk 8.19-21) \p \v 46 \x - \xo 12.46 \xo*\xt Mat 13.55, Mak 3.31, Jon 2.12, Apo 1.14\xt*\x* Jisas binɨb kuŋay okok kɨlop takaw agaknɨŋ, nonɨm nɨmam ne yɨbɨl okok seŋayaŋ apɨl agɨlak, Chɨn Jisas nop takaw agɨnɨg apobun agɨlak. \v 47 Agelak, bɨ olap kal mɨgan amɨl, nop agak, Nɨgan, nanɨm namam nak okok, nep takaw agɨnɨg ap mɨdebal seŋayaŋ agak. \p \v 48 Agek nop pen agak, Binɨb anɨb an ami mam yad agak? \v 49 Bɨne okok kɨlop ñɨn yom kuskus gɨlɨg agak, Nɨgɨm, binɨb nɨm awl ami yad, mam yad okok nep mɨdebal agak. \v 50 \x - \xo 12.50 \xo*\xt Jon 15.14, Lom 8.29, Gal 5.6, 6.15, Kol 3.11, Hib 2.11\xt*\x* Binɨb Bapi man ne alaŋ mɨdeb ak gos ne nɨgup tek nɨŋɨd kɨdek gɨpal okok, ami, mam, ay yad okok mɨdebal agak. \c 13 \s Wit mɨdup yokak agɨl takaw paladaŋ lɨl agak \r (Mak 4.1-9, Luk 8.4-8) \p \v 1 Ñɨn anɨb ak nep, Jisas kal anɨb ak kelɨgɨl, am Galili cheb gol ak besɨgak. \v 2 \x - \xo 13.2 \xo*\xt Luk 5.1-3\xt*\x* Besɨgɨl takaw agñɨnɨg gaknɨŋ, binɨb kuŋay yɨbɨl apɨl nop puŋɨl kuskus gɨlak. Gelak, ne amɨl bot adek ak besɨgek, binɨb kuŋay anɨb okok ñɨg cheb gol ak jak yelak. \v 3 Jak yelaknɨŋ, kɨlop agñɨlɨg agɨl, takaw anɨb okok paladaŋ lɨl adek keke yɨbɨl agñak. Anɨb agak, Nɨgɨm. Bɨ olap wit jakaŋ agɨl, wit mɨdup ak dam wog day okok yokɨnɨgab agak. \v 4 Yokenɨgab, ogɨnap kanɨb nab ak yapek, yawl okok pen ap nɨŋɨd mɨdupsek ñɨŋɨnɨgabal agak. \v 5 Ogɨnap kab adek lum sɨkol sɨkol lɨnɨgab okok yapɨl, kasek jakɨnɨgab ak pen, \v 6 kɨdɨl palawl ma amnɨgab tek, sub nɨŋɨd mɨlep gɨnɨgab agak. \v 7 Ogɨnap nag ñuñu nab okok yapɨl jakɨnɨgab ak pen, nag anɨb ak pak yuwɨg gɨl pak ñɨbek, jak tep ma gɨnɨgab agak. \v 8 Pen ogɨnap lum teplep adek okok yapɨl, jak tep gɨl, mɨdup kuŋay yɨbɨl nep pulɨnɨgab agak. Ogɨnap mɨdup 30 tek pulɨnɨgab, ogɨnap mɨdup 60 tek pulɨnɨgab, ogɨnap mɨdup 100 tek pulɨnɨgab agak. \v 9 Nɨbi binɨb tɨmud sek okok, takaw anɨb ak nɨgɨnɨmɨb agak. \s Jisas ne gos tay nɨŋɨd, takaw paladaŋ lɨl nep agak \r (Mak 4.10-12, Luk 8.9-10) \p \v 10 Jisas anɨb agek, bɨne okok apɨl, nop agnɨŋɨd agɨlak, Binɨb okok kɨlop, taynen takaw paladaŋ lɨl nep apan agɨlak? \p \v 11 Agelak agak, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab takaw ak, takaw we gɨl yolɨgup agak. Takaw anɨb ak, nɨbop gos ñek nepɨm ak pen, binɨb yokɨp okok gos anɨb ak ma ñek, ma nepal agak. \v 12 \x - \xo 13.12 \xo*\xt Mat 25.29, Mak 4.25, Luk 8.18, 19.26\xt*\x* Binɨb takaw nɨŋɨd nɨg dɨnɨgabal okok, God kɨlop gek takaw tep ogɨnap sek nɨŋɨd, gos nɨgtep yɨbɨl gɨnɨgabal agak. Pen binɨb takaw nɨŋɨd ma nɨg dɨnɨgabal okok, kɨli sɨkol sɨkol nepal ak sek, God kɨlop gek pɨsnep kul gɨnɨgab agak. \v 13 \x - \xo 13.13 \xo*\xt Lo 29.4\xt*\x* Kɨli wɨdɨn nepal ak pen, wɨdɨn yɨbɨl ma nepal agak. Takaw nepal ak pen, nɨŋɨd gos nɨgtep ma nepal agak. Anɨb ak yad kɨlop takaw paladaŋ lɨl nep agñɨbin agak. \v 14 \x - \xo 13.14 \xo*\xt Mak 4.12, Jon 12.40, Apo 28.26-27\xt*\x* \x - \xo 13.14-15 \xo*\xt Ais 6.9-10\xt*\x* Gɨpal anɨb ak, bɨ God gos ñek agñeb Aysaya ne ned gɨnɨgab agɨl tɨkak tek nep gɨpal agak. Takaw anɨb ak tɨkɨl agak, \q1 Takaw pel agek nɨgɨnɨgabɨm ak pen, takaw agup ak agɨl ma nɨgɨnɨgabɨm agɨl tɨkak agak. Pel wɨdɨn nɨgɨnɨgabɨm ak pen, tap olap ma nɨgɨnɨgabɨm agɨl tɨkak agak. \v 15 \x - \xo 13.15 \xo*\xt Hib 5.11\xt*\x* Binɨb okol takaw yad apin ak kɨlop yɨlɨk gek, ma yɨbɨl nepal agɨl tɨkak agak. Tep adɨkɨd God nop gos nɨŋɨd ownɨgun, chɨnop gɨtep gek binɨb ne yonɨgun tek lup agɨl, gos anɨb ak ma nepal agɨl tɨkak agak. Anɨb ak tɨmud pɨl gɨl, wɨdɨn jukɨl nep mɨdebal agɨl tɨkak agak. \p \v 16-17 \x - \xo 13.16-17 \xo*\xt Luk 10.23-24, Jon 8.56, Hib 11.13, 1 Pi 1.10-12\xt*\x* Yad nɨbop nɨŋɨd agebin, bɨ God gos ñek agñeb okok sek, bɨ teplep God agup tek kɨdek gɨpal okok sek, bɨlel yɨp gos nɨŋɨd yelɨgɨpal agak. Kɨli kuŋay, ne tap tay gɨnɨgab ak nɨgun agɨl kod yelak ak pen ma nɨgɨlak agak. Takaw tay ne agɨnɨgab ak nɨgun agɨl kod yelak ak pen ma nɨgɨlak agak. Mɨñɨl pen nɨbi yad gɨpin ak nɨŋɨd, takaw yad apin ak nɨŋɨd gebɨm agak. God nɨbop nɨm, dɨtep yɨbɨl gek nɨgebɨm anɨb ak tek, mɨñmɨñ gebɨm agak. \s Jisas wit mɨdup paladaŋ lɨl agak ak mɨseŋ agak \r (Mak 4.13-20, Luk 8.11-15) \p \v 18 Pen Jisas takaw anɨb ak agak, Wit mɨdup yokɨnɨgab takaw paladaŋ lɨl apin jɨj ak, nɨbop agen nɨgɨm agak. \v 19 Wit mɨdup ogɨnap kanɨb nab ak yownɨgab apin ak, ak binɨb okok kɨli God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab takaw ak nɨgɨnɨgabal ak pen, gos nɨgtep ma gɨnɨgabal agak. Anɨgel, Satan apɨl takaw anɨb ak dɨ we gek, sawl gɨnɨgabal agɨl apin agak. \v 20-21 Mɨdup ogɨnap kab adek lum sɨkol sɨkol lɨnɨgab okok yapɨl jakɨnɨgab ak pen, kɨdɨl am wos ma gek, sub nɨŋɨd mɨlep gɨnɨgab apin ak, binɨb okok God takaw ak kɨdek won ak nɨgel tep gaknɨŋ dɨnɨgabal agɨl apin agak. Tep gaknɨŋ dɨnɨgabal ak pen, yokɨp sɨkol won olap mɨdɨl, binɨb ogɨnap takaw agel nɨŋɨd akaŋ, mɨŋel ogɨnap apek, takaw nop ak kelɨgɨnɨgabal agɨl apin agak. \v 22 \x - \xo 13.22 \xo*\xt Mat 6.19-34, Luk 12.16-21, 1 Ti 6.9-10, 6.17\xt*\x* Mɨdup ogɨnap yownɨgab nag ñuñu nab okok apin ak, binɨb okok God takaw ne nɨgɨnɨgabal ak pen, wog wali, kal mɨj kɨneb, mani tap okok nep gos nɨgenɨgabal, God takaw ne ak pak ñɨbek tap mɨdup ne ma pulɨnɨgab agɨl apin agak. \v 23 Pen mɨdup ogɨnap lum tep adek ak yapɨl jak tep gɨl, mɨdup 30 tek pulɨnɨgab akaŋ, mɨdup 60 tek pulɨnɨgab akaŋ, mɨdup 100 tek pulɨnɨgab apin ak, binɨb okok kɨli God takaw ak nɨŋɨd, dɨ wos yɨbɨl gɨl nɨgtep yɨbɨl gɨnɨgabal agɨl apin agak. \s Tap wɨj tɨmel ogɨnap apjakak agɨl takaw paladaŋ lɨl agak \p \v 24 Jisas kɨlop takaw olap sek paladaŋ lɨl agak, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ak kesɨm debin awl tek gɨnɨgab agak. Bɨ olap wit mɨdup okok jakaŋ agɨl, wit mɨdup tep okok dam wog day ne okok yokɨnɨgab agak. \v 25 Pen maynab ayaŋ kɨn amnɨgabal won ak, bɨ tɨmel nop mɨlɨk nɨgup olap, ne tap wɨj tɨmel ogɨnap dad apɨl, wit wog nab anɨb okok yokɨl amnɨgab agak. \v 26 Pen wit mɨdup tep okok jakaknɨŋ, tap wɨj tɨmel okok sek jakɨnɨgab agak. \p \v 27 Anɨgek, bɨ wog gɨñeb ne okok apɨl agɨnɨgabal, Bɨawl, tap mɨdup tep okok yɨbɨl dam wog day ak yokɨpan, tap wɨj tɨmel okok taydɨl nab anɨb okok sek jakeb agɨnɨgabal agak? \v 28 Agel kɨlop agɨnɨgab, Bɨ yɨp mɨlɨk nɨgup olap dap yokup agɨnɨgab agak. Agek agɨnɨgabal, Chɨn am tap wɨj tɨmel jakup anɨb okok tɨgju yokɨnɨgun akaŋ agɨnɨgabal agak? \v 29 Agel bɨ wog day nap nɨb ak agɨnɨgab, Mel. Ñɨn awl, tap wɨj tɨmel anɨb okok tɨgjuwɨm agenɨm, am tap mɨdup tep ogɨnap sek tɨgjunɨmɨb tek lup agɨnɨgab agak. \v 30 \x - \xo 13.30 \xo*\xt Mat 3.12\xt*\x* Kelɨgem, omɨŋal gɨl jakɨnɨmuŋ agɨnɨgab agak. Pen jakɨl mɨdup pulɨl, dep ñɨn ak apek yɨl, bɨyad okok agen, tap wɨj tɨmel okok ned tɨgjuwɨl, dam mab dagɨlel yɨn sɨbok amnɨmuŋ agɨnɨgab agak. Amek, wit mɨdup yɨbɨl okok dɨ nan gɨl, dam kal mɨgan yad ak dɨlɨnɨgabal agɨnɨgab agak. \s Mab mastet mɨdup agɨl takaw paladaŋ lɨl agak \r (Mak 4.30-32, Luk 13.18-19) \p \v 31 Jisas kɨlop takaw olap pen paladaŋ lɨl agak, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ak kesɨm debin awl tek gɨnɨgab agak. Bɨ olap mab mastet mɨdup ak dam wog day ne ak yokɨnɨgab agak. \v 32 Mab mɨdup ogɨnap awl mɨdeb, mastet mɨdup anɨb ak mɨdup sɨkol yɨbɨl ak pen, jak awl gɨnɨgab agak. Jak awl gɨl, wog nab jakɨnɨgab agak. Tap okok abe awl jakɨnɨgab ak pen, mab mastet tap awl yɨbɨl jakɨnɨgab agak. Jakɨl, lek tep ak pakek, yawl okok ap mab lek keke kal gɨnɨgabal agak. \s Tap yis agɨl takaw paladaŋ lɨl agak \r (Luk 13.20-21) \p \v 33 Jisas kɨlop takaw olap pen paladaŋ lɨl agak, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ak kesɨm debin awl tek gɨnɨgab agak. Bin olap tap yis ak sɨkol bad olap dɨl, palaw tin awl ak sek tɨg adɨk madɨk gek, mɨdɨlɨg awl yɨbɨl tanub tek ak gɨnɨgab agak. \s Jisas binɨb okok kɨlop takaw paladaŋ lɨl nep agñak \r (Mak 4.33-34) \p \v 34 Jisas binɨb okok kɨlop takaw paladaŋ lɨl nep agñolɨgup. Takaw anɨb okok agñɨnɨg mɨseŋ ma agolɨgup, paladaŋ lɨl yɨbɨl kɨlop agñolɨgup. \v 35 \x - \xo 13.35 \xo*\xt Sng 78.2\xt*\x* Gak anɨb ak, bɨ God gos ñek agñeb olap ned gɨnɨgab agɨl tɨkak tek nep gak. Ne takaw anɨb ak tɨkɨl agak, \q1 Bɨawl agup, Yad takaw paladaŋ lɨl nep agñɨnɨgayn agup agɨl tɨkak. Man alwol gɨlak ñɨn ak tɨkɨl, mɨd dad apɨl mɨñɨl mɨdobun ñɨn awl, tap okok we gɨl ma nɨgɨlak ak, kɨlop paladaŋ lɨl agñɨnɨgayn agup agɨl tɨkak. \s Jisas kɨlop tap wɨj tɨmel takaw paladaŋ lɨl agak ak, jɨj ak agñak \p \v 36 Jisas binɨb kuŋay anɨb okok kɨlop kelɨgɨl, kal mɨgan amek, bɨne okok apɨl nop agɨlak, Tap wɨj tɨmel wog day nab okok jakup agɨl paladaŋ lɨl apan ak, takaw jɨj anɨb won ak chɨnop agyɨke nɨgun agɨlak. \p \v 37 Agelak agak, Bɨ tap wit mɨdup tep wog day okok yokɨnɨgab apin ak, Bɨ Olap Ñɨne ak agak. \v 38-39 \x - \xo 13.38 \xo*\xt 1 Ko 3.9\xt*\x* Wogday apin ak, lum awl ak agak. Tap wit mɨdup tep apin okok, binɨb okok God kɨlop dɨl kod yenɨgab ak agak. Bɨ tap wɨj tɨmel dap yokɨnɨgab apin ak, bɨ yɨp mɨlɨk nɨgup Satan ak agak. Tap wɨj tɨmel apin okok, Satan binɨb ne agak. Pen wit mɨdup pok gɨnɨgab ñɨn apin ak, ñɨn kɨdek ak agak. Bɨ tɨk dad ownɨgabal apin ak, ensel okok agak. \p \v 40 \x - \xo 13.40 \xo*\xt Mat 7.16, Jon 15.6\xt*\x* Tap wɨj tɨmel jakup okok tɨgju dɨ mab yɨneb yokɨnɨgabal apin ak, anɨb ak tek ak ñɨn kɨdek ownɨgab ñɨn ak lum awl anɨgɨnɨgabal agak. \v 41 \x - \xo 13.41 \xo*\xt Mat 24.31, 25.31-46, Mak 13.27\xt*\x* Bɨ Olap Ñɨne ensel ne okok kɨlop agyokek, am binɨb tɨmel kɨli God binɨb ne okok ayɨp jɨmñɨl yenɨgabal okok, binɨb tɨmel anɨb okok kɨlop, tɨg asɨk lɨl dɨyokɨnɨgabal agak. Binɨb anɨb okok, kɨli tap tɨmel gɨl, binɨb ogɨnap God nop gos nepal okok kɨlop gel apyownɨgabal agak. Binɨb tɨmel anɨb okok anɨgɨpal ak, ensel okok kɨlop tɨg asɨk lɨl dɨyokɨnɨgabal agak. \v 42 \x - \xo 13.42 \xo*\xt Mat 8.12\xt*\x* Tɨg asɨk lɨl, mab awl yɨneb ayaŋ ak dɨyokel, meg sulɨlɨg chaŋ awl lɨlɨg yenɨgabal agak. \v 43 \x - \xo 13.43 \xo*\xt Dan 12.3, 1 Ko 15.42, 15.53, 15.58\xt*\x* Ñɨn anɨb ak Nap binɨb suŋtep ne okok kɨlop dɨl kod yenɨgab agak. Kɨli mɨdtep gɨl, sub mɨlek ak tek yenɨgabal agak. Nɨbi binɨb tɨmud sek okok, takaw anɨb ak nɨgɨnɨmɨb agak. \s Tap teplep mani awl tawep olap takaw paladaŋ lɨl agak \p \v 44 \x - \xo 13.44 \xo*\xt Ais 55.1, Mat 19.29, Luk 14.33, Plp 3.7-8, Lep 3.18\xt*\x* Jisas takaw olap agak, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ak, kesɨm debin awl tek gɨnɨgab agak. Tap teplep olap mani awl yɨbɨl ak tawɨl, dam wog nab okok dɨ we gɨnɨgabal agak. Bɨ olap tap teplep anɨb ak nɨŋɨd, tap ogɨnap dɨl pal tɨbɨk tep gɨl amnɨgab agak. Amɨl, mɨñmɨñ gɨlɨg tap ne okok mɨdupsek dam binɨb okok kɨlop ñɨl mani dɨnɨgab agak. Dɨl, mani anɨb ak dad amɨl wog day anɨb ak tawɨl, am tap teplep we gup anɨb ak dɨnɨgab agak. \s Kubap mɨlep teplep olap takaw paladaŋ lɨl agak \p \v 45 Jisas takaw olap agak, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ak, kesɨm debin awl tek gɨnɨgab agak. Bɨ sɨkim gep olap kubap mɨlep ogɨnap pɨyow nɨg ajenɨgab agak. \v 46 \x - \xo 13.46 \xo*\xt Snd 2.4, 3.14-15, 8.10, 8.19\xt*\x* Pen kubap mɨlep teplep olap nɨgɨnɨgab ak, ne amɨl, tap ne okok mɨdupsek dam binɨb okok kɨlop ñɨl mani dɨl, mani dad amɨl kubap anɨb ak tawnɨgab agak. \s Kubsal asas dep ak agɨl takaw paladaŋ lɨl agak \p \v 47 \x - \xo 13.47 \xo*\xt Mat 22.9-10\xt*\x* Jisas takaw olap agak, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ak, olap nɨm kesɨm debin awl tek gɨnɨgab agak. Binɨb ogɨnap kubsal asas dep dad amɨl, ñɨg cheb ak yokel, kubsal keke apɨl mɨgan anɨb ak am yenɨgabal agak. \v 48 Anɨgel, kubsal asas dep ak keb aplan jakek, lɨpɨg dad gol okok amnɨgabal agak. Amɨl besɨgɨl, kubsal teplep okok dɨl wad olap yɨgɨlɨl, kubsal tɨmel okok dɨyokɨnɨgabal agak. \v 49 \x - \xo 13.49 \xo*\xt Mat 25.32\xt*\x* Ñɨn kɨdek ak anɨb ak tek gɨnɨgab agak. God ensel ne okok agyokek apɨl, binɨb tap si tap tɨmel gɨpal okok tɨg asɨk dɨ ke lel, binɨb suŋtep okok kɨli ke lɨnɨgabal agak. \v 50 \x - \xo 13.50 \xo*\xt Mat 13.42, Luk 13.28\xt*\x* Binɨb tɨmel anɨb okok kɨlop tɨg asɨk dɨ ke lɨl, mab awl yɨneb ayaŋ ak dɨyokel, meg sulɨlɨg chaŋ awl lɨlɨg yenɨgabal agak. \p \v 51 Anɨb agɨl agak, Takaw apin okok mɨdupsek nɨgtep gɨpɨm akaŋ agak? Agek, bɨne okok kɨli agɨlak, Yaw agɨlak. \v 52 Agelak agak, Bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok, kɨli ogɨnap God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab takaw ak, nɨgtep gɨpal agak. Bɨ anɨb okok, kɨli bɨ kal nap nɨb olap tek agak. Ne kal mɨgan ne amɨl tap nedil ak dɨl, tap koŋɨm ak dɨl, tap teplep anɨb okok mɨdupsek dɨl dad seŋ ownɨgab agak. \s Nasalet binɨb kɨli Jisas nop ma dɨlak \r (Mak 6.1-6, Luk 4.16-30) \p \v 53 \x - \xo 13.53 \xo*\xt Mat 7.28\xt*\x* Pen Jisas takaw paladaŋ lɨl agak anɨb okok agjuwɨl, man anɨb ak kelɨgɨl, \v 54 \x - \xo 13.54 \xo*\xt Mat 2.23, Mak 6.1, Luk 4.16, 4.22, Jon 7.15\xt*\x* man ne amnak. Amɨl, Juda apnan gɨpal kal ak mɨgan amɨl, binɨb okok kɨlop takaw agñek nɨŋɨd, wal yɨbɨl agɨl agɨlak, Bɨ anɨb awl gos anɨb ak akal nɨb nɨŋɨd anɨb agup agɨlak? Taydɨl tap mageptek okok gup agɨlak. \v 55-56 \x - \xo 13.55 \xo*\xt Jon 6.42\xt*\x* Nap ne ak bɨ kapeda olap yolɨgup agɨlak. Nonɨm, nɨmam, nɨnay ne okok, chɨn ayɨp mɨdebal agɨlak. Nonɨm Maliya, nɨmam ne okok Jemis ak, Josep ak, Saymon ak, Judas ak agɨlak. Anɨb ak ne taydɨl apɨl tap anɨb gosup agɨlak? \v 57 \x - \xo 13.57 \xo*\xt Mat 11.6, Mak 6.3-4, Luk 4.24, Jon 4.44\xt*\x* Anɨb agɨl, nop mɨlɨk nɨgɨlak. \p Pen Jisas kɨlop agak, Bɨ God gos ñek agñeb olap, ne binɨb man pal okok amɨl agek, nɨŋɨd agup agɨl nepal agak. Ak pen, kal man ne ke ak agek, yɨb ma mɨdeb takaw nop ak ma dɨpal agak. \v 58 \x - \xo 13.58 \xo*\xt Mak 6.5-6\xt*\x* Jisas nop gos ma nɨgɨlak anɨb ak tek, taun anɨb ak tap mageptek ogɨnap sek ma gak. \c 14 \s Jon Bɨ Ñɨg Pakñeb ak nop kuŋam tɨkel kumak \r (Mak 6.14-29, Luk 3.19-20, 9.7-9) \p \v 1 Pen ñɨn anɨb ak gapman bɨawl Galili plopens kod mɨdep ak Helod, ne Jisas tɨtay gak takaw ak nɨŋɨd, \v 2 bɨ wog gɨñeb ne okok kɨlop agak, Bɨ tap mageptek anɨgup ak, ne bɨ olap ke mel agak. Ne Jon Bɨ Ñɨg Pakñeb anep agak. Nop paklɨnek ak pen, tepayaŋ tɨkjakɨl apɨl mɨdeb tek, nɨŋɨd tap mageptek anɨb okok geb agak. \p \v 3-5 \x - \xo 14.3-5 \xo*\xt Wkp 18.16, 20.21, Mat 11.2, 21.26, Luk 3.19-20, 20.6\xt*\x* Pen Jon nop ned nag lɨl, paklɨlak takaw ak, anɨgɨl mɨdeb. Helod ne tɨkjakɨl, nɨmam Pilip bin ne Helodiyas nop ak pɨlɨg dak. Pɨlɨg dek nɨm, Jon agak, Nad bin ak dɨpan, ak teplep ma mɨdeb agak. Anɨb agek, Helod ne agek, bɨne okok kɨli Jon nop dɨl nag tun gɨl, dam nag lɨlak. Helod ne Jon nop pɨsnep paklen kumaŋ agɨl gos nɨgak ak pen, binɨb okok Jon nop bɨ God gos ñek agñeb chɨn agɨlak tek, Helod ne pɨlɨkɨl Jon nop ma paklak. \p \v 6 Pen kɨdek Helod nop nonɨm tɨkak ñɨn ak apek, binɨb ogɨnap apnan gɨl tap ñɨbelak, bin Helodiyas payne ak, apɨl nab anɨb ak kɨgom pagek, Helod nɨgek tep yɨbɨl gak. \v 7 Anɨgek, ne pay anɨb anop takaw aglɨl agak, Yad nɨŋɨd agebin, nak tap olap agnɨgenɨgaban, monmon ñɨnɨgayn agak. \v 8 Agek, pay anɨb ak, nonɨm agak tek nɨŋɨd anɨb agak, Jon Bɨ Ñɨg Pakñeb kɨmɨg won ak kɨnag adek lɨl, dap ñɨnɨmɨn agak. \v 9 Anɨb agek, gapman bɨnonɨm Helod Jon nop nɨgek chɨb gak ak pen, pay anop tap tay yɨp agnɨge ñɨnɨgayn agak tek gos nɨgak. Nɨŋɨd, takaw anɨb ak binɨb okok nɨg yelaknɨŋ agak ak anɨb ak, yɨp nebeŋ ma gɨnɨmuŋ agɨl takaw ne pay nop agak ak kɨdek gak. Bɨ olap agyokek, \v 10 \x - \xo 14.10 \xo*\xt Mat 17.12, Mak 6.27, Luk 9.9\xt*\x* Jon nag lɨ yek ak amɨl, kɨmɨg won nop ak tɨbɨlɨkak. \v 11 Tɨbɨlɨkɨl, dɨl kɨnag adek ak lɨl, dapɨl pay anɨb ak nop ñelak, ne pen dad amɨl, nonɨm nop ñak. \v 12 Pen Jon nop anɨgɨl kuŋam tɨbɨlɨkelak, bɨne okok apɨl, nop dam kamɨl, am Jisas nop agñɨlak. \s Jisas 5,000 bɨ okok tap ñek ñɨŋɨlak \r (Mak 6.31-44, Luk 9.10-17, Jon 6.1-13) \p \v 13 Jisas ne Jon nop paklɨlak takaw ak nɨŋɨd, am man wakay olap ke mɨden agɨl bot dɨl, man anɨb ak kelɨgɨl saŋɨdak. Pen binɨb okok, Jisas amnaknɨŋ kɨdek amnun agɨl, taun kɨli okok kelɨgɨlak. Kelɨgɨl, lum adek amɨl, Jisas amnɨg gek okok amnɨlak. \v 14 \x - \xo 14.14 \xo*\xt Mat 9.36, Mak 6.34\xt*\x* Jisas ñɨg gol okok amjakɨl bot ak kelɨgɨl nɨgak, binɨb kuŋay yɨbɨl yelak. Ne kɨlop nɨgek chɨb gak. Pen binɨb kɨli tap gak okok kɨlop gek suŋ lak. \p \v 15 Pen sub saŋɨd amnɨg gaknɨŋ won ak, bɨne okok yek ak apɨl nop agɨlak, Kɨlup apeb, okol man nep nab ak agɨlak. Binɨb kuŋay yɨbɨl okol kɨlop age, man sɨkol okol amɨl, tap mɨdup kɨli ogɨnap tawɨl ñɨŋɨlaŋ agɨlak. \p \v 16 Anɨb agelak kɨlop agak, Taynen amnɨgel agak? Nɨbi ke kɨlop tap mɨdup ñɨnɨmɨb agak. \v 17 Agek agɨlak, Chɨn tap mɨdup kuŋay ma mɨdeb, yokɨp bilet anep mamɨd ak, kubsal omɨŋal sek mɨdeb agɨlak. \v 18 Agelak Jisas agak, Tap anɨb okok dad owɨm agak. \p \v 19 \x - \xo 14.19 \xo*\xt Mat 15.35-39, Mak 8.6-10\xt*\x* Anɨb agɨl, binɨb okok kɨlop agek, tap wɨjwɨj adek okok besɨgɨlak. Besɨgel, bilet anep mamɨd ak dɨl, kubsal omɨŋal ak dɨl, kɨlan gɨl nɨŋɨd, God nop tep agɨl, bilet ak tɨpagɨl bɨne okok kɨlop ñaknɨŋ, kɨli dɨlɨg binɨb okok kɨlop bɨlok ñɨlak. Kubsal ak abe gɨlak. \v 20 \x - \xo 14.20 \xo*\xt 2 Kin 4.44, Mak 6.42-43, Luk 9.17, Jon 6.11-13\xt*\x* Anɨgɨl bɨlok ñelak, ñɨb gel gel kogmeg gek, dayday kelɨgɨlak okok, bɨne okok wad anep umɨgan ak dɨ yɨgel pɨsnep aplan jakak. \v 21 Binɨb anɨb okok mɨdupsek tap ñɨŋɨlak ak pen, bin okok sek, ñapay sɨkol okok sek mel, bɨ okok nep nɨm, 5,000 tek amnak. \s Jisas ñɨg wɨj adek ak tawɨd owak \r (Mak 6.45-52, Jon 6.16-21) \p \v 22 Won anɨb ak, Jisas bɨne okok kɨlop ned pɨs adaŋ amnɨlaŋ agɨl, agek bot dɨl saŋɨdɨlak. Saŋɨdɨlaknɨŋ, binɨb okok kɨlop agek nop kelɨgɨl amnɨlak. \v 23 \x - \xo 14.23 \xo*\xt Luk 6.12, 9.28\xt*\x* Amelak, ne ke God nop agɨnɨg, dum alaŋ amnak. Kɨsɨlɨm bad sek owaknɨŋ, ne dum anɨb ak awsek yek. \v 24 Pen bɨne okok bot dad ñɨg nab awl sɨŋak amnɨlaknɨŋ, yɨgen apek okdaŋ bot amnak anɨb okok. Yɨgen awl yɨbɨl ak apɨl, ñɨg pag apɨl bot ak tɨg adɨkɨnɨg tek gak. \p \v 25 Pen man tɨkɨnɨg gak won ak, Jisas ñɨg wɨj adek ak tawɨd apɨl, yelak wulep sɨŋak apek nɨgɨlak. \v 26 \x - \xo 14.26 \xo*\xt Luk 24.37\xt*\x* Ñɨg wɨj adek ak tawɨd owak ak nɨŋɨd, ak chɨp kawnan olap apeb agɨl, jel pɨlɨkɨl wal agɨlak. \p \v 27 Won anɨb ak Jisas pen kɨlop agak, Gos sek yenɨmɨb agak. Yad nep apebin, ma pɨlɨkɨnɨmɨb agak. \v 28 Agek Pita agak, Bɨawl, nad nep apɨl yɨl, yɨp age, ñɨg wɨj adek ak tawɨd pi ak amnin agak. \v 29 \x - \xo 14.29 \xo*\xt Jon 21.7\xt*\x* Agek Jisas agak, Nad owan agak. \p Agek, Pita bot adek ak kelɨgɨl, ñɨg wɨj adek ak tawɨd Jisas yek sɨŋak amnak. \v 30 Pen amɨl nɨgak, yɨgen awl yɨbɨl ak apek pɨlɨkek, ñɨg nop dad pi okok amnɨg nep gek agak, Bɨawl, yɨp dan agak. \v 31 \x - \xo 14.31 \xo*\xt Mat 8.26\xt*\x* Anɨb agek, Jisas kasek nop chɨchɨk dɨl agak, Yɨp gos nepan ak pen, taynen gos omɨŋal nepan agak? \p \v 32 Anɨb agɨl, bot mɨgan ak amnɨleknɨŋ, yɨgen awl dek ak kelɨgak. \v 33 \x - \xo 14.33 \xo*\xt Sng 2.7, Mak 4.39, Luk 4.41, Jon 6.69, Apo 8.37, Lom 1.4\xt*\x* Anɨgek nɨŋɨd, bɨne bot mɨgan ayaŋ yelak okok, Jisas yɨb nop dad aplanɨlɨg agɨlak, Nad God Ñɨne yɨbɨl agɨlak. \s Man Genesaled binɨb tap gak okok Jisas gek suŋ lak \r (Mak 6.53-56) \p \v 34 Pen Jisas ayɨp bɨne ayɨp kɨli ñɨg cheb tɨkɨl man Genesaled pɨs adaŋ amjakɨlak. \v 35 Amjakelak, binɨb anɨb okok Jisas nokom owup agɨl, binɨb wulep anɨb okok mɨdupsek suk agel, binɨb tap gak okok dad owlak. \v 36 \x - \xo 14.36 \xo*\xt Mat 9.20-21, Mak 5.27-28, Luk 8.44\xt*\x* Dad apɨl, Jisas nop nebneb gɨlɨg agɨlak, Chɨnop yaw age yɨl, binɨb tap gup okol, chech nep day okok nep dɨnɨgel suŋ laŋ agɨlak. Agelak yaw agek, binɨb nop dɨnɨgɨlak okok kɨlop mɨdupsek suŋ lak. \c 15 \s God takaw ne ak tap awl, Juda based kɨli takaw ak sɨkol gak \r (Mak 7.1-13) \p \v 1 Pen ñɨn anɨb ak, bɨ Pelisi ogɨnap, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep ogɨnap, kɨli Jelusalem nɨb apɨl, Jisas nop agɨlak, \v 2 \x - \xo 15.2 \xo*\xt Mak 7.5, Luk 11.38\xt*\x* Bɨ nad okol, taynen bapi based sɨkop takaw pel ak kelɨgɨl, ñɨn kɨli ñɨg lɨ yokɨl mel, yokɨp nep tap ñɨbal agɨlak? \p \v 3 Agelak Jisas pen kɨlop agak, Nɨbi taynen God takaw agup ak kelɨgɨl, nap nased takaw nɨbi ke anep nɨŋɨd kɨdek gɨpɨm agak? \v 4 \x - \xo 15.4 \xo*\xt Kis 20.12, 21.17, Wkp 20.9, Lo 5.16\xt*\x* God agup, Nanɨm nap takaw agɨnɨmil tek nɨŋɨd, kɨlop dɨtep gɨnɨmɨb agup agak. Pen ñapay ogɨnap nonɨm nap kɨlop takaw tɨmel agenɨgel, paklem kumnɨgel agup agak. \v 5-6 Nɨbi pen God takaw ne ak kelɨgɨl, nap nased takaw nɨbi ke anep nɨŋɨd kɨdek gɨpɨm agak. Nɨbi anɨgɨl apɨm, Bɨ olap nonɨm nap tap kɨlop ñɨbɨkop tek ak, kɨlop pen agup, Tap anɨb ak God nop ñin agɨl aglɨpin agup, bɨ anɨb ak ne nonɨm nap tap ma gɨñonɨmuŋ apɨm agak. Takaw anɨb apɨm ak, takaw tɨmel gup apɨm agak. \p \v 7 Bɨ God gos ñek agñeb Aysaya, ne nɨbi bɨ takaw yepɨs apɨm okok nɨŋɨd yɨbɨl agɨl, buk Baybol ak kɨl tɨkɨl agak, \q1 \v 8 God agup, Binɨb ogɨnap God Bɨawl chɨn, God Bɨawl chɨn apal ak pen, kɨli yokɨp takaw anep apal agup agɨl tɨkak agak.\x - \xo 15.8 \xo*\xt Ese 33.31\xt*\x* \x - \xo 15.8-9 \xo*\xt Ais 29.13\xt*\x* Yip gos ma yɨbɨl nepal agup agɨl tɨkak agak. \v 9 \x - \xo 15.9 \xo*\xt Kol 2.18-22, Tat 1.14\xt*\x* Kɨli yɨb yɨp dad aplanɨbal agup agɨl tɨkak agak. Kɨli pen, nap nɨsed takaw nep agelɨgɨpal ak nɨŋɨd, agñɨl apal, Nɨm ak God takaw ne apal agup agɨl tɨkak agak. Anɨb ak, yɨb yɨp yepɨs dad aplanɨbal agup agɨl tɨkak agak. \s Tap binɨb gek gach gup okok \r (Mak 7.14-23) \p \v 10 Jisas anɨb agɨl, binɨb yelak okok agek wulep sɨŋak apelak agak, Takaw agɨnɨgebin ak nɨŋɨd nɨgtep gɨnɨmɨb agak. \v 11 \x - \xo 15.11 \xo*\xt Mat 12.34, Apo 10.15, Lom 14.14, 14.17, 1 Ti 4.4, Tat 1.15\xt*\x* Binɨb tap ñɨbel nab ayaŋ amnɨgab ak, God nɨgek gach ma yenɨgab agak. Pen nab ayaŋ nɨb meg mɨgan seŋ ownɨgab anep nɨm, God nɨgek gach yenɨgab agak. \p \v 12 Pen Jisas bɨne okok apɨl nop agɨlak, Bɨ Pelisi okok, takaw apan ak nɨgel kɨlop mɨlɨk yowup ak nepan akaŋ agɨlak? \p \v 13 \x - \xo 15.13 \xo*\xt Jon 15.2, 1 Ko 3.7\xt*\x* Agelak kɨlop pen agak, Bapi ne man ne alaŋ mɨdeb ak, tap yɨŋ ne ma yɨmub okok jɨj sek puŋɨl ju dɨyokɨnɨgab agak. \v 14 \x - \xo 15.14 \xo*\xt Ais 9.16, Mal 2.8, Mat 23.16, Luk 6.39, Lom 2.19\xt*\x* Bɨ Pelisi anɨb okok kɨlop gos pal ma nɨgɨnɨmɨb agak. Kɨli bɨ wɨdɨn koy tek mɨdebal, kɨli bɨ ogɨnap kɨlop kanɨb yomnɨg apal agak. Pen bɨ wɨdɨn koy olap, bɨ wɨdɨn koy olap nop poŋɨd dad amɨl nɨm, omɨŋal gɨl kaw mɨgan ak apyap pakɨnɨgayl agak. \p \v 15 Jisas anɨb agek, Pita pen agak, Takaw anɨgɨl paladaŋ lɨl apan jɨj ak, chɨnop agñe nɨgun agak. \v 16 Agek agak, Kɨli ma nepal tek, nɨbi abe ma nɨgtep gɨpɨm akaŋ agak? \v 17 Tap ñɨŋeb mɨdupsek okok, monmon ñɨbel kogmeg nab ayaŋ amek, chɨb sek kɨl yokɨpal agak. \v 18 \x - \xo 15.18 \xo*\xt Mat 12.34, Jem 3.6\xt*\x* Pen gos nab kɨli ayaŋ nɨb meg mɨgan seŋ apek nɨm, tɨmel gel God nɨgek gach mɨdeb agak. \v 19 \x - \xo 15.19 \xo*\xt Stt 8.21, Snd 6.14, Jer 17.9, Mat 12.34, Mak 7.21\xt*\x* Binɨb okok nab kɨli ayaŋ gos owaknɨŋ, gos tɨmel nɨŋɨd, chɨp ñagɨl, bin si bɨ si dɨl, tap si dɨl, yepɨs agɨl, binɨb agjuwɨl gɨpal agak. \v 20 Gɨpal anɨb ak nɨm, God nɨgek gach mɨdebal agak. Pen tap ñɨŋɨnɨg, ñɨn ñɨg ma lɨ yokɨl monmon ñɨbal ak, God nɨgek gach ma mɨdebal agak. \s Bin Kenan nɨb olap ne Jisas nop gos lɨnɨgak \r (Mak 7.24-30) \p \v 21 Jisas man Genesaled anɨb ak kelɨgɨl, taun Taya sek, taun Saydon sek wulep anɨb sɨŋak amnak. \v 22 Am anɨb okok yek, bin Kenan nɨb olap man anɨb ak mɨdɨl, Jisas nop apɨl agak, Bɨawl, Depid Ñɨne, yɨp mapen nɨgɨnɨmɨn agak. Pay yɨp ak kɨcheki abaŋ lek, mɨdtep ma yɨbɨl gup agak. \v 23 Agek, Jisas pen ma yɨbɨl agak. Pen bɨne okok apɨl nop agɨlak, Bin anɨb awl chɨnop kɨdek gɨlɨg, takaw pug nep agup ak, nop agyokan agɨlak. \v 24 \x - \xo 15.24 \xo*\xt Mat 10.5-6, Apo 3.25-26, Lom 15.8\xt*\x* Agelak agak, God yɨp agyokek opin, binɨb Yislel jɨj ak agak. Kɨli chag sipsip kul gep tek mɨdelak okok, kɨlop nep dɨnɨg ownek agak. \v 25 Anɨb agek, bin anɨb ak apɨl Jisas yek jɨj sɨŋak kɨgom yɨmɨl agak, Bɨawl, yɨp gɨtep gɨnɨmɨn agak. \v 26 Agek agak, Tap mɨdup ñapay chɨn ñɨnɨgun ak, taynen dɨl chen ñɨluk okok mukɨnɨgun agak? \v 27 Agek bin anɨb ak agak, Bɨawl, nɨŋɨd apan ak pen, chen ñɨluk okok nap kɨli apɨlɨg tap ñɨŋɨlaknɨŋ, dayday bog muk okok yowup okok nep ñɨbal agak.\f + \fr 15.27 \fr*\ft Jisas ne takaw paladaŋ lɨl agɨl, Juda binɨb kɨli ñapay tek mɨdebal, binɨb Juda mel kɨli chen tek mɨdebal agak. Anɨb ak bin ak ne Jisas takaw anɨb ak nɨŋɨd, Jisas nop agak, Bɨawl, nɨŋɨd apan ak pen, chen ñɨluk okok nap kɨli apɨlɨg tap ñɨŋɨlaknɨŋ, dayday bog muk okok yowup okok nep ñɨbal agak.\ft*\f* \v 28 \x - \xo 15.28 \xo*\xt Mat 8.10, 8.13\xt*\x* Agek Jisas agak, God nop gos kɨles lɨnɨŋɨd apan ak, apan tek gɨnɨgab agak. Anɨb agaknɨŋ, kɨcheki ak won anɨb anep payne nop kelɨgɨl seŋ amnak. \s Jisas binɨb kuŋay yɨbɨl gek suŋ lak \p \v 29 Jisas man anɨb ak kelɨgɨl, Galili cheb gol adek ak amɨl, kɨlan gɨl amɨl dum alaŋ besɨgak. \v 30 Besɨg mɨdaknɨŋ, binɨb kuŋay yɨbɨl okok kɨli binɨb tob tɨmel gak okok, wɨdɨn koy gak okok, ñɨn tob tɨd mad gak okok, takaw ma agelɨgɨpal okok, tap tɨtay gak okok mɨdupsek dad apɨl, Jisas yek tob agen sɨŋak lɨlaknɨŋ, kɨlop gek suŋ lak. \v 31 \x - \xo 15.31 \xo*\xt Mak 7.37\xt*\x* Anɨgek, binɨb anɨb okok nɨŋɨd wal agɨlɨg agɨlak, Chɨn Yislel binɨb God chɨn ak tep yɨbɨl agɨlak. Binɨb takaw ma apal okok gek takaw agebal, binɨb ñɨn tob tɨmel gak okok gek mɨdtep gebal, binɨb tob tɨmel gak okok gek aj tep gebal, binɨb wɨdɨn koy okok gek nɨgebal agɨlak. Anɨb agɨlɨg, yɨb nop dad aplanɨlak. \s Jisas bɨ 4,000 tek tap ñek ñɨŋɨlak \r (Mak 8.1-10) \p \v 32 \x - \xo 15.32 \xo*\xt Mat 14.14\xt*\x* Jisas bɨne okok kɨlop agek apelak agak, Binɨb okol kɨlop chɨb nɨgebin agak. Ñɨn omɨŋal nokom yad ayɨp mɨdel, kɨlop tap ñen ñɨŋɨnɨgel ak mɨñɨl ma mɨdeb agak. Kɨlop yokɨp agen amel, kanɨb nab okok wɨdɨn mayn apek, apyap pakɨnɨgabal agak. \v 33 Agek bɨne okok agɨlak, Man nep nab anɨb okol, tap mɨdup akal nɨb pɨyow nɨŋɨd dapɨl, binɨb kuŋay yɨbɨl anɨb okol ñon ñɨŋɨnɨgabal agɨlak? \v 34 Agelak Jisas agak, Bilet nɨbi tɨtay mɨdeb agak? Agek agɨlak, Bilet anep kugul ak mɨdɨl, kubsal sɨkol ogɨnap sek mɨdeb agɨlak. \p \v 35 Agelak, Jisas binɨb okok kɨlop agek, lum adek anɨb sɨŋak besɨgɨlak. \v 36 Besɨgel, bilet anep kugul ak dɨl, kubsal okok dɨl, God nop tep agɨl, tɨpagɨl bɨne okok kɨlop ñek, kɨli dɨl binɨb okok kɨlop bɨlok ñɨlak. \v 37 Ñelak, ñɨb gel gel kogmeg gek, dayday kelɨgɨlak okok, bɨne okok wad anep kugul ak dɨl, yɨgel pɨsnep aplan jakak. \v 38 Binɨb anɨb okok mɨdupsek tap ñɨŋɨlak ak pen, bin okok sek ñapay sɨkol okok sek mel, bɨ okok nep nɨm, 4,000 tek amnak. \v 39 Pen anɨgɨl tap ñɨbɨl, Jisas binɨb kuŋay okok kɨlop agyokek amnelak, ne bot dɨl, man Magadan ke sɨŋadaŋ amnak. \c 16 \s Kɨli agɨlak, Tap mageptek olap ge chɨn nɨgun agɨlak \r (Mak 8.11-13, Luk 12.54-56) \p \v 1 \x - \xo 16.1 \xo*\xt Mat 12.38, Luk 11.16, 1 Ko 1.22\xt*\x* Bɨ Pelisi ogɨnap, bɨ Sajusi ogɨnap, kɨli Jisas nop nebneb gon tay tek agonɨmuŋ ak nop ag gɨnɨgun agɨl gos nɨgɨlak. Anɨb ak nɨŋɨd, apɨl nop agɨlak, Nad God wog ne anɨgebin apan ak, tap mageptek olap genɨmɨn, nɨŋɨd apan agɨl nɨgɨnɨgun agɨlak. \v 2 Agelak kɨlop agak, Sub saŋɨd amɨl, nɨkɨm pakaknɨŋ nɨbi apɨm, Man tɨk tep gɨnɨgab apɨm agak. \v 3 Man tɨkaknɨŋ, wɨsɨp alaŋ gach gaknɨŋ nɨbi apɨm, Ak mɨñɨl man pakɨnɨgeb apɨm agak. Anɨgɨl nɨgtep gɨpɨm ak pen, God ne mɨñɨl gup ak sek, kɨdek gɨnɨgeb ak sek nɨŋɨd, gos nɨgtep ma gɨpɨm agak. \v 4 \x - \xo 16.4 \xo*\xt Mat 12.39, Luk 11.29\xt*\x* Binɨb mɨñɨl mɨdebal ñɨn nab awl, tap si tap tɨmel gɨl, God nop kɨdek ma gɨpal agak. Tap olap ke ge nɨgun apal ak, yad gen ma nɨgɨnɨgabal agak. Nɨgɨnɨg, bɨ Jona bɨlel gak, yad abe gen nɨgɨnɨgabal agak. Jisas anɨb agɨl, kɨlop kelɨgɨl wakay olap amnak. \s Jisas ne Pelisi takaw sek Sajusi takaw sek nɨgɨlɨg, takaw paladaŋ lɨl agak \r (Mak 8.14-21) \p \v 5 Jisas bɨne okok ayɨp bot dɨl, pɨs adaŋ amɨl bɨne okok nɨgɨlak, bilet okok sawl gɨl dad ma amnɨlak. \v 6 \x - \xo 16.6 \xo*\xt Luk 12.1\xt*\x* Pen Jisas kɨlop agak, Nɨgtep gɨnɨmɨb agak. Bɨ Pelisi okok sek, bɨ Sajusi okok sek yis kɨlop ak asɨk tep gɨnɨmɨb agak. \v 7 Agek, kɨli ke agnɨg agnɨg gɨl agɨlak, Chɨn bilet ak dad ma opun ak nɨm, anɨb agosup akaŋ agɨlak? \p \v 8 Pen Jisas agɨlak anɨb ak ke nɨŋɨd anɨb agak, Nɨbi yɨp gos nepɨm ak sɨkol gup agak. Taynen bilet ma dad opun agɨl ag amɨl apɨl gebɨm agak? \v 9 \x - \xo 16.9 \xo*\xt Mat 14.17-21\xt*\x* Yad tɨtay gɨnɨg gɨnɨgayn ak nɨgtep ma gɨpɨm akaŋ agak? Bɨ 5,000 tek yelak ñɨn ak, bilet anep mamɨd ak dɨl, tɨpag ñenek, ñɨb dad amɨl apɨl gelak, wad tɨtay yɨgem aplan jakak, nɨbi anɨb ak sawl gɨpɨm akaŋ agak? \v 10 \x - \xo 16.10 \xo*\xt Mat 15.34-38\xt*\x* Pen kɨdek bɨ 4,000 tek yelak ñɨn ak, bilet anep kugul ak ñenek, ñɨb dad amɨl apɨl gelak, wad awl tɨtay yɨgem aplan jakak, nɨbi anɨb ak sawl gɨpɨm akaŋ agak? \v 11 Nɨbi tɨtay dɨl gos anɨb ak nɨgtep ma gɨl, yɨp bilet nen agup apɨm agak? Bilet nen ma agebin agak. Pen bɨ Pelisi okok sek, bɨ Sajusi okok sek yis kɨlop ak asɨk tep gɨnɨmɨb agɨl agebin agak. \p \v 12 Anɨb agek nɨgɨlak, tap yis bilet sek lɨpal ak asɨk tep gɨnɨmɨb agɨl ma agak. Bɨ Pelisi okok sek, bɨ Sajusi okok sek takaw agñɨbal okok asɨk tep gɨnɨmɨb agɨl agak. \s Pita agak, Nad Bɨ God nop aglup ak, God Ñɨne yɨbɨl mɨdeban agak \r (Mak 8.27-30, Luk 9.18-21) \p \v 13 Kɨdek Jisas bɨne okok ayɨp taun Sisaliya Pilipay amɨl, man nab anɨb ak ajɨlɨg, kɨlop agak, Binɨb okok kɨli, Bɨ Olap Ñɨne nɨm, ne bɨ an apal agak? \v 14 \x - \xo 16.14 \xo*\xt Mat 14.1-2, Mak 6.14-15, Luk 9.7-8\xt*\x* Agek bɨne okok agɨlak, Ogɨnap ne Jon Bɨ Ñɨg Pakñeb ak apal, ogɨnap ne Yilayja apal, ogɨnap ne Jelemaya akaŋ, bɨ God gos ñek agñeb olap apal agɨlak. \p \v 15 Agelak Jisas kɨlop agak, Nɨbi ke pen, yɨp an agɨl nepɨm agak? \v 16 \x - \xo 16.16 \xo*\xt Jon 6.68-69, Apo 8.37, Hib 1.2, 1.5, 1 Jo 4.15\xt*\x* Agek Saymon Pita agak, Nad Bɨ God nop aglup ak, chɨnop dɨl kod yenɨgab ak, God ne pel mɨdep ak Ñɨne agak. \p \v 17 \x - \xo 16.17 \xo*\xt Mat 17.5, 1 Ko 2.10, Gal 1.15-16, Epe 2.8\xt*\x* Agek Jisas agak, Saymon Jon ñɨne, nad gos nepan anɨb ak, ke okok nɨb ma owup agak. Bapi man ne alaŋ mɨdeb ak, ne nokom nep gos tep ñek nepan agak. Anɨb ak nad mɨñmɨñ gɨl mɨdtep gɨnɨmɨn agak. \v 18 \x - \xo 16.18 \xo*\xt Jon 1.42, Epe 2.20, Lep 21.14\xt*\x* Pen yad nep anɨb apin, nad Pita, kab kɨles tek nɨŋɨd apan agak. Binɨb yad yɨl yenɨgabal okok, yad kɨlop gen, kɨli kal tek yenɨgabal, kab kɨles tɨmel adek anɨb ak agak. Kumeb kɨles ak binɨb anɨb okok kɨlop apɨl gɨ tɨmel gek apyap pakɨnɨgel tek ma yenɨgab agak. \v 19 \x - \xo 16.19 \xo*\xt Mat 18.18, Jon 20.23\xt*\x* God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab anɨb ak, ki wul ak nep ñɨnɨgayn agak. Nep ñen, tap tɨtay gup lum awl ak nɨge, yɨpɨd ma gek mel agɨnɨgaban ak, God man ne alaŋ mɨdeb ak ne abe mel agɨnɨgab agak. Pen tap tɨtay gup lum awl ak nɨge, yɨpɨd gek yaw agɨnɨgaban ak, God man ne alaŋ mɨdeb ak ne abe yaw agɨnɨgab agak. \v 20 \x - \xo 16.20-21 \xo*\xt Mat 17.9, Mak 9.9\xt*\x* Jisas anɨb agɨl, bɨne okok kɨlop kɨles gɨl agak, Binɨb okok kɨlop, ne Bɨ God nop aglup ak, binɨb okok kɨlop dɨl kod yenɨgab nɨm anɨb ak agɨl, ma agɨnɨmɨb agak. \s Jisas agak, Yad kumɨl tɨkjakɨnɨgayn agak \r (Mak 8.31–9.1, Luk 9.22-27) \p \v 21 Ñɨn nab anɨb sɨŋak Jisas bɨne okok kɨlop mɨseŋ agɨl agak, Yad Jelusalem amen, Juda bɨawl okok sek, bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok sek, kɨli yɨp yul ñɨl paklɨnɨgabal agak. Yɨp yul ñɨl paklɨnɨgabal ak pen, ñɨn omɨŋal nokom mɨdɨl tepayaŋ tɨkjakɨnɨgayn agak. \p \v 22 Anɨb agek, Pita ne Jisas nop dad gol sɨŋak amɨl, takaw kɨles tek agɨl agak, Bɨawl, takaw anɨb ak tep ma apan agak. God nep kod yek, anɨb ma gɨnɨmuŋ agak. \v 23 Agek, Jisas pen Pita nop agak, Satan, yɨp kelɨgɨl amnoŋ agak. Yɨp taynen mel agɨl ageban agak? God gos nɨgup tek ma nepan, binɨb gos nepal tek nep nɨŋɨd anɨb ageban agak. \p \v 24 \x - \xo 16.24 \xo*\xt Mat 10.38, Luk 14.27, Apo 14.22, 2 Ti 3.12\xt*\x* Anɨb agɨl bɨne okok kɨlop agak, Binɨb an yɨp kɨdek gonɨmuŋ, gos ne ak kelɨgɨl, mab bak kumak chɨn ak dad ajɨl, yɨp chɨgɨl kɨdek gɨnɨmuŋ agak. \v 25 \x - \xo 16.25 \xo*\xt Mat 10.39, Luk 17.33, Jon 12.25\xt*\x* Bɨne ke mɨdɨl, mɨdtep gin agɨnɨgab ak, kɨdek mɨd tɨmel gɨnɨgab agak. Pen bɨ yɨp dɨl, yɨp tap tay gɨnɨgab takaw ma mɨdeb agɨnɨgab ak, kɨdek mɨdtep gɨnɨgab agak. \v 26 \x - \xo 16.26 \xo*\xt Sng 49.7-8, Mat 4.8-9\xt*\x* Pen bɨ tap lum awl yɨl mɨdupsek dɨnɨgab ak, kɨdek ne tɨtay dɨl yenɨgab agak? Akaŋ, tap tay tek bɨ olap ne God nop ñek, God pen nop gek pelpel yenɨgab agak? \v 27 \x - \xo 16.27 \xo*\xt Sng 62.12, Snd 24.12, Sek 14.5, Mat 25.31, 26.64, Mak 8.38, Luk 9.26, Lom 2.6, 1 Pi 1.17, Lep 22.12\xt*\x* Nɨgɨm. Bɨ Olap Ñɨne ne Bapi mɨlek awl dɨl kɨles awl dɨl, ensel okok ayɨp ownɨgab agak. Anɨb ñɨn ak, binɨb gɨtep gɨpal okok kɨlop pen gɨtep gɨnɨgab, binɨb tap tɨmel gɨpal okok pen gɨ tɨmel gɨnɨgab agak. \v 28 \x - \xo 16.28 \xo*\xt Mak 9.1, Luk 9.27\xt*\x* Yad nɨbop nɨŋɨd agebin, binɨb mɨñɨl mɨdebɨm okok ogɨnap ma kumnɨgabɨm, mɨd mɨd Bɨ Olap Ñɨne, ne bɨnonɨm awl yɨbɨl ak mɨdɨl apek nɨgɨnɨgabɨm agak. \c 17 \s Jisas wak nop ak ke lak \r (Mak 9.2-13, Luk 9.28-36) \p \v 1 \x - \xo 17.1-5 \xo*\xt 2 Pi 1.17-18\xt*\x* Jisas takaw anɨb ak agɨl, ñɨn anep kagol ak mɨdɨl, Pita ayɨp, Jemis ayɨp, Jemis nɨmam ne Jon ak ayɨp, kɨlop poŋɨd, dum awl alaŋ olap amɨl kɨli ke nep yelak. \v 2 Yelaknɨŋ, Jisas wak nop ak ke yɨbɨl lɨl, jomulɨk ak sub tek nɨŋɨd, chech ne ak ñɨñakol yɨbɨl gɨlɨg yek. \v 3 Anɨgaknɨŋ nɨgɨlak, Mosis ayɨp Yilayja ayɨp, bɨ omɨŋal apɨl Jisas ayɨp takaw ag yelek. \v 4 Pita anɨb ak nɨŋɨd, ne Jisas nop agak, Bɨawl, chɨn awl mɨdobun ak, tep yɨbɨl mɨdobun agak. Nad yaw age yɨl, kal bad ak omɨŋal nokom gɨnɨgun agak. Nep olap, Mosis nop olap, Yilayja nop olap agak. \p \v 5 \x - \xo 17.5 \xo*\xt Stt 22.2, Lo 18.15, Sng 2.7, Ais 42.1, Mat 3.17, 12.18, Mak 1.11, Luk 3.22\xt*\x* Anɨb agaknɨŋ, wɨsɨp kayɨg yɨbɨl ak apɨl, kɨlop mɨdupsek yu gak. Yuwɨg daknɨŋ, takaw olap wɨsɨp nab anɨb ak nɨb agak, Ñɨ mapen yad yɨbɨl nɨm awl agak. Nop nɨgen yɨp tep yɨbɨl gup agak. Takaw tɨtay agɨnɨmuŋ ak, nɨg dɨnɨmɨb agak. \p \v 6 Takaw anɨb ak anɨgɨl agek nɨŋɨd, Jisas bɨne okok gos kuŋay nɨŋɨd pɨlɨkɨl, apyap kɨgom yɨmɨl, jomulɨk kɨli ak lum ayaŋ yɨl lɨl yelak. \v 7 Pen Jisas apɨl kɨlop dɨnɨŋɨd agak, Ma pɨlɨkɨnɨmɨb, tɨkjakɨm agak. \v 8 Agek, kɨlan gɨl nɨgɨlak, ne nokom yek. \p \v 9 \x - \xo 17.9 \xo*\xt Mat 8.4, 9.30, 12.16, 16.20\xt*\x* Pen dum ak kuyan gɨlɨg, Jisas kɨlop agak, Mɨñɨl tɨtay gosup nepɨm anɨb ak, binɨb okok kɨlop ma agñɨnɨmɨb agak. Kɨdek Bɨ Olap Ñɨne kumɨl tɨkjakek nɨm, binɨb okok kɨlop agñɨnɨmɨb agak. \p \v 10 \x - \xo 17.10 \xo*\xt Mal 4.5\xt*\x* Agek nop agɨlak, Bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok, kɨli taynen apal, Yilayja ned apenɨgab, kɨdek Bɨ God nop aglup ak lum awl ownɨgab apal agɨlak? \p \v 11 Agelak agak, Nɨŋɨd apal, takaw anɨb ak mɨdeb agak. Yilayja ned apɨl kɨlop agtep gɨnɨgab agak. \v 12 \x - \xo 17.12 \xo*\xt Mat 11.14\xt*\x* Pen nɨbop agebin, Yilayja owak ak pen, apek nop ma nɨgɨlak agak. Gos kɨli ke nɨgɨlak tek nop gɨ tɨmel gɨlak agak. Pen Bɨ Olap Ñɨne ak nop abe anɨb ak tek gɨnɨgabal agak. \v 13 \x - \xo 17.13 \xo*\xt Luk 1.17\xt*\x* Anɨb agek, bɨne okok nɨgɨlak, Jisas Yilayja nop agak anɨb ak, Jon Bɨ Ñɨg Pakñeb ak nop nokom agak. \s Jisas kɨcheki abaŋ lak olap agyokek amek, ñɨ ak mɨdtep gak \r (Mak 9.14-29, Luk 9.37-42) \p \v 14 Pen Jisas ayɨp bɨne omɨŋal nokom ayɨp, kɨli gu ayaŋ amjakɨl nɨgɨlak, binɨb kuŋay yɨbɨl yelak. Bɨ olap binɨb yelak nab anɨb ak apɨl, Jisas yek sɨŋak kɨgom yɨmɨl agak, \v 15 Bɨawl, ñɨ yad ak mapen nɨgɨnɨmɨn agak. Nop sawl lek mɨdtep ma gup agak. Pel am mab yɨneb nab okok sek, ñɨg nab okok sek gɨ dam pakup agak. \v 16 Nop dad bɨnak okok yesɨpal ak amen, nop gɨ mel nɨŋɨd kelɨgɨpal agak. \p \v 17 \x - \xo 17.17 \xo*\xt Lo 32.5, 32.20, Jon 14.9\xt*\x* Agek Jisas agak, Nɨbi binɨb mɨñɨl lum awl mɨdebɨm okok, God nop gos ma nɨŋɨd nab nɨbi ayaŋ gɨ tɨmel gɨpɨm agak. Anɨgɨpɨm teplep mel agak. Ma yɨbɨl gos nepɨm anɨb ak, yad ñɨn tɨtay nɨb ayɨp mɨdɨl, mɨŋel nɨbop ak dad ajenɨm agak? Ñɨ anɨb ak dad sɨŋawl yɨp yɨl owɨm agak. \v 18 Anɨb agek dad apelak, kɨcheki nop abaŋ lak ak agyokek, won anɨb ak nep suŋ lak. \p \v 19 \x - \xo 17.19 \xo*\xt Mat 10.1\xt*\x* Anɨgek, bɨne okok Jisas yek ak apɨl, kɨli nep mɨdɨlɨg nop agnɨŋɨd agɨlak, Tay gek kɨcheki abaŋ lak anɨb ak, agyok mel nɨŋɨd kelɨgɨpun agɨlak? \p \v 20-21 \x - \xo 17.20-21 \xo*\xt Mat 21.21, Mak 11.23, Luk 17.6, 1 Ko 12.9, 13.2\xt*\x* Agelak agak, God gek seŋ amnɨgab agɨl, gos kɨles gɨl ma nepɨm ak nɨm anɨgup agak. Pen yad nɨbop nɨŋɨd agebin agak. Gos nɨbi ak mab mastet mɨdup sɨkol mɨdeb tek nɨgenɨgabɨm, dum awl lɨg sɨŋadaŋ amnoŋ agem, God gek amnɨgab agak. Pen nɨg wos gɨnɨgabɨm ak, tap tay okok mɨdupsek agem, agɨnɨgabɨm tek gɨnɨgab agak.\f + \fr 17.20-21 \fr*\ft Bɨ gos nɨgep ogɨnap, gos kɨli anɨgɨl mɨdeb, takaw ogɨnap sek mɨdeb. Takaw anɨb ak anɨb agup, Pen kɨcheki abaŋ lup anɨb ak, yokɨp agyokep tek ma lup agup. Tap mɨdup kelɨgɨl God nop agnɨg mɨdɨl nɨm, agyokɨpal agup.\ft*\f* \s Jisas tepayaŋ agak, Yad kumɨl tɨkjakɨnɨgayn agak \r (Mak 9.30-32, Luk 9.43-45) \p \v 22 \x - \xo 17.22 \xo*\xt Mat 16.21\xt*\x* Jisas bɨne okok ayɨp, Galili plopens apnan gelak, kɨlop agak, Wulep mɨdeb, Bɨ Olap Ñɨne nop mɨmug nɨŋɨd, binɨb ogɨnap kɨlop ñɨnɨgabal agak. \v 23 Ñel, nop pɨsnep paklel kumnɨgab ak pen, ñɨn omɨŋal nokom mɨdɨl, tepayaŋ tɨkjakɨnɨgab agak. Anɨb agek, bɨne okok nop chɨb nɨŋɨd, gos kuŋay yɨbɨl nɨgɨlak. \s Takis takaw ak \p \v 24 \x - \xo 17.24 \xo*\xt Kis 30.13, 38.26\xt*\x* Pen kɨdek Jisas bɨne okok ayɨp taun Kapeneyam amelak, bɨ God agnɨgep kal awl takis dep okok apɨl, Pita nop agɨlak, Tisa nɨbi ak, takis gup sek akaŋ agɨlak? \v 25 Agelak agak, Yaw, ne takis gup sek agak. \p Pen anɨb agɨl kal mɨgan amek, won anɨb ak Jisas Pita nop agnɨŋɨd agak, Gos nad tay nepan agak? Gapman bɨnonɨm okok, takis akal nɨb dɨpal agak? Binɨb man kɨli ke okok nɨb dɨpal akaŋ, binɨb pal okok nɨb dɨpal agak? \v 26 Anɨb agek Pita agak, Binɨb pal okok nɨb dɨpal agak. Agek Jisas agak, Yaw, binɨb kɨli ke okok takis ma gɨpal agak. \v 27 Chɨn pen takis ma ñonɨgabun, kɨlop mɨlɨk yownɨgab tek lup agak. Anɨb ak nad ñu dam ñɨg ayaŋ yokɨl, kubsal ned dɨnɨgaban ak, meg mɨgan ak tɨg lakɨl nɨgɨnɨgaban, mani mɨdup won olap yenɨgab agak. Dɨl, dam takis chɨlmɨŋal ak ñɨnɨmɨn agak. \c 18 \s Bɨ an bɨawl yɨbɨl tek mɨdeb? \r (Mak 9.33-37, Luk 9.46-48) \p \v 1 \x - \xo 18.1 \xo*\xt Luk 22.24\xt*\x* Ñɨn anɨb ak Jisas bɨne okok apɨl nop agɨlak, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ak, bɨ an bɨawl yɨbɨl tek mɨdeb agɨlak? \p \v 2 Agelak, Jisas ñɨsɨkol olap suk agek apek, bɨne yelak nab sɨŋak dɨl jak ñɨl \v 3 \x - \xo 18.3 \xo*\xt Mat 19.14, Mak 10.15, Luk 18.17\xt*\x* agak, Yad nɨbop nɨŋɨd agebin, gos nɨbi ke nepɨm ak kelɨgɨl, ñɨsɨkol paysɨkol mɨdebal tek yenɨmɨb agak. Mel ak, God nɨbop dɨl kod ma yenɨgab agak. \v 4 \x - \xo 18.4 \xo*\xt Mat 20.27, 23.11\xt*\x* Anɨb ak binɨb an ne ke kɨmɨgel mɨdɨl, ñɨsɨkol nɨm awl tek yenɨgab ak, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab nab ak bɨawl yɨbɨl tek yenɨgab agak. \p \v 5 \x - \xo 18.5 \xo*\xt Mat 10.40-42, Luk 9.48, 10.16, Jon 13.20\xt*\x* Pen binɨb yɨp gos nɨŋɨd, ñɨsɨkol nɨm awl tek olap dɨtep gɨnɨgab ak, nop nep mel, yɨp dɨtep gɨnɨgab agak. \s Tap si tap tɨmel gel apyap pakɨnɨgabal \r (Mak 9.42-48, Luk 17.1-2) \p \v 6 \x - \xo 18.6 \xo*\xt Mat 17.27, Luk 17.1-2, 1 Ko 8.12\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Pen binɨb ogɨnap, kɨli ñɨsɨkol paysɨkol olap yɨp gos lɨnɨgup ak nop gel apyap pakɨnɨgab ak, tɨmel yɨbɨl gɨnɨgabal agak. Kɨlop kab awl yɨbɨl okok kuŋam ak nag lɨ tɨbɨkɨl, dam ñɨg solwala ak yokel ñɨg ñɨbɨl kubɨkep ak, kɨlop gɨtep gɨpɨlap agak. Taynen? Binɨb ogɨnap koŋɨm mɨdɨl ñɨsɨkol paysɨkol olap nop gɨ tɨmel gɨnɨgabal ak, kɨdek yul awl yɨbɨl dɨnɨgabal agak. \p \v 7 \x - \xo 18.7 \xo*\xt Luk 17.1, 1 Ko 11.19, 1 Ti 4.1\xt*\x* Tap ogɨnap apɨl binɨb okok gek, tap si tap tɨmel gɨnɨgabal ak nɨm, kɨdek tɨtay dɨnɨgabal agak. Tap anɨb okok ownɨmuŋ ak pen, bɨ an gek tap tɨmel anɨb ak ownɨgab ak, bɨ anɨb ak kɨdek tɨtay dɨnɨgab agak? \v 8 \x - \xo 18.8 \xo*\xt Mat 5.30, Mak 9.43\xt*\x* Ñɨn kɨd akaŋ, tob kɨd nad olap tap si tap tɨmel gɨnɨg gonɨmuŋ, pɨs kɨd anɨb ak tɨbɨlɨkɨl dɨyokɨnɨmɨn agak. Nak ñɨn kɨd nokom olap akaŋ, tob kɨd nokom olap yenɨgab ak, pel mɨdep ak dɨnɨgaban, teplep yɨbɨl agak. Pen ñɨn nak kɨd omɨŋal akaŋ, tob kɨd omɨŋal yenɨgab ak, mab ke yɨneb amnɨgaban, tɨmel yɨbɨl agak. \v 9 \x - \xo 18.9 \xo*\xt Mat 5.29, 17.27, Mak 9.47\xt*\x* Pen wɨdɨn mɨdup olap tap si tap tɨmel gɨnɨg gonɨmuŋ, wɨdɨn pɨs kɨd anɨb ak tɨgju yokɨnɨmɨn agak. Nak wɨdɨn kɨd nokom olap yenɨgab ak, pel mɨdep ak dɨnɨgaban, teplep yɨbɨl agak. Pen wɨdɨn nak kɨd omɨŋal yenɨgab ak, mab ke yɨneb amnɨgaban, tɨmel yɨbɨl agak. \p \v 10-11 \x - \xo 18.10-11 \xo*\xt Stt 48.16, Sng 34.7, Luk 19.10, Jon 3.17, 12.47, Hib 1.14\xt*\x* Nɨbi nɨgtep gɨnɨmɨb agak. Ñɨsɨkol paysɨkol olap tap yokɨp agɨl gos ak ma nɨgɨnɨmɨb agak. Yad nɨbop agebin, ensel ñapay sɨkol anɨb okok kɨlop kod mɨdebal okok, kɨli Bapi ne man ne alaŋ mɨdeb ak pelpel wulep sɨŋak mɨdebal agak. Mɨdɨl, ñapay sɨkol anɨgɨl mɨdebal takaw anɨb ak, Bapi nop agñɨbal agak.\f + \fr 18.10-11 \fr*\ft Bɨ gos nɨgep ogɨnap, gos kɨli anɨgɨl mɨdeb, takaw ogɨnap sek mɨdeb. Takaw anɨb ak anɨb agup, Bɨ Olap Ñɨne lum awl owak ak, binɨb kul gak okok kɨlop dɨnɨg owak agup.\ft*\f* \s Chag sipsip kul gak agɨl takaw paladaŋ lɨl agak \r (Luk 15.3-7) \p \v 12 Jisas takaw olap agak, Nɨbi gos tay nepɨm agak? Bɨ olap chag sipsip 100 tek muk yenɨgab agak. Pen nokom olap am kul genɨgab, ne tɨtay dɨnɨgab agak? Chag sipsip 99 tek kɨlop dum alaŋ kelɨgɨl, nokom am kul gɨnɨgab anop pɨyow nɨgɨnɨg amnɨgab agak. \v 13 Yad nɨbop nɨŋɨd agebin, am pɨyow aj aj dɨl nɨm, mɨñmɨñ yɨbɨl gɨnɨgab agak. Chag sipsip 99 tek ne nɨgek tep gup tek ma gɨnɨgab, chag ne am kul gek pɨyow nɨgɨnɨgab anop nɨgek tep anɨb ak ke yɨbɨl gɨnɨgab agak. \v 14 Anɨb ak tek, Bapi nɨbi man ne alaŋ mɨdeb ak, ne ñɨsɨkol paysɨkol olap ma kul gɨnɨmuŋ agɨl nɨgup agak. \s Mam ay okok kɨli gɨ tɨmel genɨgel, kɨlop anɨgɨl agtep gɨnɨmɨb \p \v 15 \x - \xo 18.15 \xo*\xt Wkp 19.17, Luk 17.3, Gal 6.1, Jem 5.19-20, 1 Pi 4.8\xt*\x* Jisas takaw olap agak, God binɨb ne olap ne nep gɨ tɨmel gonɨmuŋ, am nod ayɨp ke mɨdɨl, tap gɨnɨmuŋ anɨb ak mɨseŋ agɨnɨmɨn agak. Anɨgɨl age nɨg dek nɨm, namam nanay nad tek yɨbɨl yenɨgab agak. \v 16 \x - \xo 18.16 \xo*\xt Lo 19.15, Jon 8.17, 2 Ko 13.1, 1 Ti 5.19\xt*\x* Pen ma nɨg dek, am binɨb nokom akaŋ omɨŋal tek poŋɨd, amɨl nɨg yeleknɨŋ, takaw agɨnɨmil agak. \v 17 \x - \xo 18.17 \xo*\xt Lom 16.17, 1 Ko 5.9, 5.13, 6.1-6, 2 Te 3.6, 3.14\xt*\x* Pen anɨgem ma yɨbɨl nɨg donɨmuŋ, binɨb God yɨl mɨdebal okok mɨdupsek nɨg yelaknɨŋ agɨnɨmɨn agak. Pen ma nɨg donɨmuŋ, binɨb God nop gos ma nepal okok sek, bɨ takis dep okok sek, kɨlop gɨpan tek ak nop gɨnɨmɨn agak. \p \v 18 \x - \xo 18.18 \xo*\xt Mat 16.19, Jon 20.23\xt*\x* Yad nɨbop nɨŋɨd agebin, tap tay gup lum awl ak nɨgem, yɨpɨd ma gek mel agɨnɨgabɨm ak, God man ne alaŋ mɨdeb ak ne abe mel agɨnɨgab agak. Pen tap tay gup lum awl ak nɨgem, yɨpɨd gek yaw agɨnɨgabɨm ak, God man ne alaŋ mɨdeb ak ne abe yaw agɨnɨgab agak. \p \v 19-20 \x - \xo 18.19-20 \xo*\xt Mat 28.20, Mak 11.24, Jon 14.23, 15.7, 1 Jo 3.22, 5.14\xt*\x* Binɨb omɨŋal akaŋ, omɨŋal nokom tek, gos yɨp nɨŋɨd apnan genɨgabal, yad nab kɨlop okok dɨ wɨlɨk malɨkɨl yenɨgayn agak. Anɨb ak yad tepayaŋ nɨbop nɨŋɨd agebin, binɨb omɨŋal lum awl mɨdɨl, takaw ag adek nokom lɨl, Bapi nop agnɨgenɨgayl, Bapi man ne alaŋ mɨdeb ak ne agɨnɨgayl tek gɨnɨgab agak. \s Bɨ wog gɨñeb omɨŋal agɨl takaw paladaŋ lɨl agak \p \v 21 \x - \xo 18.21-22 \xo*\xt Luk 17.3-4\xt*\x* Pita ne Jisas yek wulep sɨŋak apɨl agak, Bɨawl, God binɨb ne olap yɨp ñɨn tɨtay tek gɨ tɨmel gek, nop nɨŋɨd kelɨgɨnɨm agak? Yɨp ned gɨ tɨmel genɨgab, nop nɨŋɨd kelɨgɨnɨm akaŋ agak? Pen kɨdek yɨp gɨ tɨmel genɨgab, nop nɨŋɨd kelɨgɨnɨm akaŋ agak? Pen yɨp gɨ tɨmel gɨnɨgab ak, gɨ dam dam ñɨn anep kugul oŋɨd amjakek, nop nɨŋɨd kelɨgɨnɨm akaŋ agak? \p \v 22 \x - \xo 18.22 \xo*\xt Stt 4.24, Mat 6.14, Mak 11.25, Kol 3.13\xt*\x* Agek Jisas agak, Yad nep agebin, ñɨn anep kugul tek nɨŋɨd kelɨgɨnɨmɨn agak. Pen nep gɨ tɨmel ogɨnap sek gek, nop nɨŋɨd kelɨgɨnɨmɨn agak. Pelpel nop nɨŋɨd kelɨgɨnɨmɨn agak. \p \v 23 Anɨb ak nɨgɨm agak. God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ak, kesɨm debin awl tek gɨnɨgab agak. Bɨawl olap mani ne ogɨnap dɨl, bɨ wog gɨñeb ne ogɨnap kɨlop ñɨl agɨnɨgab, Kɨdek yɨp pen tep ak ñɨnɨmɨb agɨnɨgab agak. Kɨdek pen, bɨ wog gɨñeb ne okok kɨlop agɨnɨgab, Yɨp tep ak ñɨnɨmɨb agɨnɨgab agak. \v 24 Bɨawl ak, bɨ nop wog gɨñeb okok, tap day yɨp okok pen ñɨm agek, bɨ tap day ne mani yɨl 10 milion kina, ñɨn juwɨl kuŋay yɨbɨl nep yek olap nop dad ownɨgabal agak. \v 25 \x - \xo 18.25 \xo*\xt 2 Kin 4.1, Neh 5.8\xt*\x* Bɨ anɨb ak tap day awl yɨbɨl yek, pen ñɨnɨmuŋ tek ma lɨnɨgab agak. Anɨgek bɨawl ak nɨŋɨd, bɨne ogɨnap kɨlop agɨnɨgab, Gup anɨb ak nop dɨl, bin ñapay, tap ne tɨtay mɨdeb okok mɨdupsek dɨl, dam lem tawnɨgel, mani anɨb ak dap yɨp ñɨnɨmɨb agɨnɨgab agak. \v 26 Anɨb agek bɨ anɨb ak pen, kɨgom yɨmɨl, jel kuyan gɨl, bɨawl anop agɨnɨgab, Nad yɨp chɨb nɨŋɨd ñɨn ogɨnap kod mɨdenɨmɨn, tap day nak anɨb ak mɨdupsek day pagɨnɨgayn agɨnɨgab agak. \v 27 Agek, bɨawl ak nop chɨb nɨŋɨd, tap day ne anɨb ak nɨŋɨd kelɨgɨnɨgab agak. \p \v 28 Anɨgɨl kelɨgek, bɨ wog gɨñeb anɨb ak ne pen amɨl nɨgak, bɨne ayɨp wog gɨnɨgayl olap yek. Bɨne ayɨp wog gɨnɨgayl anɨb ak, tap day ne mani yɨl nokom sɨkol yɨbɨl nep yenɨgab agak. Nɨŋɨd, nop kuŋam chɨchɨk dɨl agɨnɨgab, Nep mani yɨl nokom ñɨnek ak, yɨp pen ñan agɨnɨgab agak. \v 29 Agek, bɨne ayɨp wog gɨnɨgayl anɨb ak kɨgom yɨmɨl, jel kuyan gɨl agɨnɨgab, Yɨp chɨb nɨŋɨd ñɨn ogɨnap kod mɨdenɨmɨn, tap day nak anɨb ak mɨdupsek day pagɨnɨgayn agɨnɨgab agak. \v 30 Agek, bɨ anɨb ak pen takaw nop ak ma nɨŋɨd anɨb agɨnɨgab, Nep dam nag lenɨgayn, tap day anɨb ak day pagɨl nep nɨm, seŋ amnɨgaban agɨl, nop dam nag lɨnɨgab agak. \p \v 31 Anɨgek, bɨne ayɨp wog gɨnɨgabal okok kɨlop chɨbol tɨmel gek, amɨl bɨawl kɨli anop takaw anɨb ak mɨdupsek agñɨnɨgabal agak. \p \v 32 Agñel, bɨawl ak bɨne anɨb anop suk agek apek agɨnɨgab, Nad bɨ tɨmel yɨbɨl agɨnɨgab agak. Yɨp chaŋ lɨpan, nep chɨb nɨŋɨd tap day yad nep mɨdeb ak kelɨgɨpin agɨnɨgab agak. \v 33 Pen taynen, bɨ ayɨp wog gɨpil anop mapen nɨŋɨd tap day ma kelɨgɨpan agɨnɨgab agak? \v 34 \x - \xo 18.34 \xo*\xt Mat 5.25-26\xt*\x* Bɨawl ak mɨlɨk tɨmel nɨŋɨd, bɨ anɨb ak nop dam nag lɨl, bɨ nag lep kod mɨdeb kɨlop agɨnɨgab, Nop nag lel, yul gaknɨŋ mɨdɨl, tap day yɨp ak day pagɨl nep, seŋ amnɨgab agɨnɨgab agak. \p \v 35 \x - \xo 18.35 \xo*\xt Mat 6.12-15, Mak 11.25-26, Epe 4.32, Kol 3.13, Jem 2.13\xt*\x* Anɨb ak God binɨb ne okok nɨbop gɨ tɨmel gel kɨlop nɨŋɨd ma kelɨgenɨgabɨm, Bapi man ne alaŋ mɨdeb ak, ne nɨbop abe anɨb ak tek gɨnɨgab agak. Anɨb ak kɨlop chɨb nɨŋɨd, nɨbop tɨmel gɨpal ak nɨŋɨd kelɨgɨnɨmɨb agak. \c 19 \s Bin agyokep akaŋ mel \r (Mak 10.1-12, Luk 16.18) \p \v 1 Jisas takaw anɨb ak agjuwɨl, Galili plopens kelɨgɨl, Judiya plopens ñɨg Jodan kɨd adaŋ ken amnak. \v 2 Amek, binɨb kuŋay yɨbɨl nop kɨdek gelak, binɨb tap gak okok kɨlop gek suŋ lak. \p \v 3 \x - \xo 19.3 \xo*\xt Mat 16.1\xt*\x* Pen bɨ Pelisi ogɨnap Jisas yek ak apɨl, tay tek agɨnɨgab ak nop ag gɨnɨgun agɨl, agnɨŋɨd agɨlak, God takaw ne tay agup agɨlak? Bɨ olap bin dɨl, pen gos ne ke nɨŋɨd agyokɨnɨgab akaŋ mel, tay gos nepan agɨlak? \p \v 4 \x - \xo 19.4 \xo*\xt Stt 1.27, 5.2, Mal 2.15\xt*\x* Agelak Jisas pen agak, Buk Baybol tɨkɨlak ak nɨbi ma nepɨm akaŋ agak? Bɨlel bɨlel God ne man alwol gɨlak ñɨn ak, bɨ gɨlɨl bin gɨlɨl gak agak. \v 5 \x - \xo 19.5 \xo*\xt Stt 2.24, 1 Ko 6.16, 7.2, Epe 5.21, 5.31\xt*\x* Pen ne agak, Adek anɨb ak nɨm, bɨ okok nonɨm nap sɨkop ayɨp mɨdɨl, bin dɨlɨg kɨlop kelɨgɨl, kɨli bel jɨmñɨl kɨnel wak nokom yɨbɨl lup agak. \v 6 God agek kɨli omɨŋal mɨdebil tek ma mɨdebil, wak nokom yɨbɨl lup agak. God agek kɨli wak nokom yɨbɨl lup anɨb ak, bɨ ogɨnap kɨlop ag tɨg asɨk keke ma lɨnɨgel agak. \p \v 7 \x - \xo 19.7 \xo*\xt Lo 24.1-4, Mat 5.31\xt*\x* Jisas anɨb agek, bɨ Pelisi okok nop agɨlak, Pen taynen Mosis takaw olap tɨkɨl agak, Bin agyokɨnɨg, nop ñu kɨl bad olap tɨk ñɨl agyokɨnɨmuŋ agɨl tɨkak agɨlak? \p \v 8 Agelak Jisas agak, God ne takaw tep bɨlel agak ak nɨbop yɨlɨk gak ma dɨpɨm tek, Mosis takaw anɨb ak nɨbop ñek bin okok agyokɨpɨm agak. Pen bɨlel God binɨb gɨlak ñɨn ak, anɨb ma gelɨgɨpal agak. \v 9 \x - \xo 19.9 \xo*\xt Mat 5.32, Mak 10.11, Luk 16.18, 1 Ko 7.10-11\xt*\x* Pen yad nɨbop agebin, bɨ olap bin ne ak bɨ si ma dup, pen nop yokɨp yɨbɨl agyokɨl, bin kɨdek dɨnɨgab ak, bin si dɨnɨgab agak. \p \v 10 \x - \xo 19.10-11 \xo*\xt 1 Ko 7.1-2, 7.7-9, 7.17\xt*\x* Agek, bɨne okok nop agɨlak, Bɨ okok bin dɨl yokɨp agyokɨnɨgel tek ma lup ak nɨm, bin ma dɨnɨgel anɨb ak tep yɨbɨl agɨlak. \p \v 11 Agelak Jisas agak, Bɨ ogɨnap yokɨp yenɨgel tek ma lup agak. God bɨ yokɨp yenɨgel agɨl aglak okok nep, yokɨp yenɨgel tek lup agak. \v 12 \x - \xo 19.12 \xo*\xt 1 Ko 7.32-34, 9.5, 9.15\xt*\x* Nɨgɨm. Bɨ ogɨnap kɨli bin ma dɨpal okok, anɨgɨl mɨdeb agak. Ogɨnap nonɨm tɨkup ñɨn ak, mubwak kɨli kɨles ma mɨdeb ak ñapay ma tɨkɨnɨgabal tek lup ak nɨm, bin ma dɨpal agak. Ogɨnap bɨ okok wak kɨlop tɨbɨlɨkek, bɨ anɨb okok kɨli ñapay ma tɨkɨnɨgabal tek lup ak nɨm, bin ma dɨpal agak. Pen ogɨnap God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab wog ak gun agɨl, bin ma dɨpal agak. Pen bɨ takaw anɨb ak nɨgɨnɨg gɨnɨgel tek lup okok, nɨg dɨnɨgel agak. \s Jisas ñɨsɨkol paysɨkol okok kɨlop dak \r (Mak 10.13-16, Luk 18.15-17) \p \v 13 Pen binɨb okok, kɨli Jisas ñɨpay chɨnop okok ñɨn adek dɨnɨŋɨd God nop agnɨgaŋ agɨl, dad apel, bɨne okok pen binɨb anɨb okok kɨlop nɨg chɨkɨl agɨlak. \v 14 \x - \xo 19.14 \xo*\xt Mat 18.2-3\xt*\x* Anɨgelak, bɨne okok kɨlop agak, Ñɨsɨkol paysɨkol okok kelɨgem, yɨp yɨl owlaŋ agak. God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab anɨb ak nɨm, ñɨsɨkol paysɨkol anɨb okok tek agak. \v 15 Anɨb agɨl, kɨlop ñɨn dɨ mɨdɨlɨg God nop agnɨŋɨd, tɨkjakɨl man wakay olap amnak. \s Juda bɨ tap kuŋay yek olap apɨl, Jisas ayɨp takaw agɨlek \r (Mak 10.17-31, Luk 18.18-30) \p \v 16 \x - \xo 19.16 \xo*\xt Mak 10.17, Luk 10.25, 18.18\xt*\x* Pen bɨ olap Jisas yek ak apɨl agak, Tisa, yad tap tay tep ak gen, God yɨp dek pel pelnep yenɨgayn agak? \v 17 \x - \xo 19.17 \xo*\xt Wkp 18.5, Luk 10.28\xt*\x* Agek Jisas agak, Taynen yɨp tap tay tep tap tay tɨmel agɨl agnepan agak? God nokom nɨm bɨ tep mɨdeb agak. Pen pel pelnep yenɨm agɨl, God takaw adek ak dɨl kɨdek gɨnɨmɨn agak. \v 18 \x - \xo 19.18 \xo*\xt Kis 20.13-16, Lo 5.17-20\xt*\x* Agek agak, God takaw adek akal tek ageban agak? Agek Jisas agak, Chɨp ma ñagɨnɨmɨb agak. Bin si bɨ si ma gɨnɨmɨb agak. Tap si ma dɨnɨmɨb agak. Yepɨs ma agɨnɨmɨb agak. \v 19 \x - \xo 19.19 \xo*\xt Kis 20.12, Wkp 19.18, Lo 5.16, Lom 13.9, Gal 5.14, Jem 2.8\xt*\x* Nanɨm nap takaw agɨnɨgel tek nɨŋɨd kɨdek gɨnɨmɨb agak. Binɨb ogɨnap kɨlop, nɨbi ke mapen lɨpɨm tek gɨnɨmɨb agak. \v 20 Anɨb agek, bɨ pɨlaj anɨb ak agak, God takaw anɨb okok mɨdupsek nɨg dɨpin agak. Pen tap tay olap ke wulep yowup ak, yad abe gɨnɨm agak. \p \v 21 \x - \xo 19.21 \xo*\xt Mat 6.20, Luk 12.33, Apo 2.45, 4.34-37, 1 Ti 6.18-19\xt*\x* Agek Jisas agak, Yad bɨ teplep yɨbɨl yenɨm agɨl, amɨl tap nak okok mɨdupsek dam le tawnɨgel mani dɨl, binɨb yɨmgeptek okok kɨlop ñɨl nɨm, tap teplep nad ak yenɨgaban, God man ne alaŋ agak. Pen apin tek gɨl apɨl, yad ayɨp ajonɨgul agak. \v 22 Agek, tap ne kuŋay yek tek, takaw anɨb ak nɨgak ak, chɨb nɨgɨlɨg gos kuŋay nɨgɨlɨg amnak. \p \v 23 \x - \xo 19.23 \xo*\xt Mat 13.22, Mak 10.24, 1 Ti 6.9-10\xt*\x* Pen ne anɨgɨl amek, Jisas bɨne okok kɨlop agak, Yad nɨbop nɨŋɨd agebin, binɨb mani tap kɨli kuŋay yenɨgab okok, kɨli koslam yɨbɨl binɨb ne mɨdel, kɨlop dɨl kod yenɨgab agak. \v 24 Yad nɨbop tepayaŋ agebin, chag kamel okok ñu alɨguñ yokep mɨgan ak amnɨg kasek amnɨgel tek lup agak. Binɨb pen mani tap kɨli kuŋay mɨdeb okok, kɨli God binɨb ne mɨdɨnɨg, koslam yɨbɨl binɨb ne mɨdel, kɨlop dɨl kod yenɨgab agak. \v 25 Jisas bɨne okok takaw anɨb ak nɨŋɨd, gos awl nɨŋɨd wal awl agɨl agɨlak, Takaw agup anɨb ak, binɨb okok God yɨl pel pelnep yonɨgun tek ma lup agɨlak. Akaŋ tay agɨlak? \v 26 \x - \xo 19.26 \xo*\xt Stt 18.14, Jop 42.2, Jer 32.17, Sek 8.6, Luk 18.27\xt*\x* Agel Jisas kɨlop nɨgɨlɨg agak, Binɨb okok kɨli ke gɨnɨgel tek ma lɨnɨgab ak pen, God ne nɨm tɨtay gɨnɨg, mɨdupsek gɨnɨmuŋ tek nep lup agak. \p \v 27 \x - \xo 19.27 \xo*\xt Mak 10.28, Luk 5.11, 18.28\xt*\x* Jisas anɨb agek, Pita agak, Nɨgan, tap chɨn okok mɨdupsek kelɨgɨl, nad ayɨp nep chɨgɨl kɨdek gɨpun agak. Chɨn pen tap tay dɨnɨgabun agak? \v 28 \x - \xo 19.28 \xo*\xt Mat 20.21, 25.31, Luk 22.30, 1 Ko 6.2-3, Lep 2.26, 3.21\xt*\x* Agek Jisas agak, Yad nɨbop nɨŋɨd agebin, tap okok mɨdupsek koŋɨm nɨb sɨlok lɨnɨgab ñɨn ak, Bɨ Olap Ñɨne yɨb awl yɨbɨl ak dɨl, bɨnonɨm besɨg mɨdep adek alaŋ ne besɨgɨl yenɨgab agak. Ñɨn anɨb ak nɨm, nɨbi yɨp kɨdek gɨpɨm okok nɨbop agen, nɨbi abe bɨnonɨm besɨg mɨdep anep umɨgan okok adek alaŋ besɨgɨl yenɨgabɨm agak. Besɨgɨl mɨdɨl, Yislel binɨb jɨj anep umɨgan ak kɨlop kod yenɨgabɨm agak. \v 29 \x - \xo 19.29 \xo*\xt Mak 10.29-30, Luk 18.29-30, Hib 10.34\xt*\x* Binɨb yɨp gos nɨŋɨd, nɨmam nɨnay akaŋ, nonɨm nap akaŋ, ñɨpay akaŋ, kal wog day akaŋ, tap tɨtay okok kelɨgɨnɨgabal okok, God binɨb anɨb okok kɨlop tap teplep kuŋay yɨbɨl pen ñɨnɨgab agak. Pen God ne abe gek, pel pelnep yenɨgabal agak. \v 30 \x - \xo 19.30 \xo*\xt Mat 20.16, Mak 10.31, Luk 13.30\xt*\x* Binbɨ kuŋay okok kasek amnun agɨl ned abal, kɨli kɨdek amnɨgabal agak. Pen binbɨ kɨdek abal okok, kɨlop tawsak lɨl ned amnɨgabal agak. \c 20 \s Bɨ wayn wog gɨpal agɨl takaw paladaŋ lɨl agak \p \v 1 \x - \xo 20.1 \xo*\xt Mat 21.33\xt*\x* Jisas takaw olap agak, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ak, kesɨm debin awl tek gɨnɨgab agak. Bɨ wayn wog nap olap, bɨ ogɨnap am dad apen wog yad ak gɨlaŋ agɨl, man tɨkaknɨŋ tɨkjakɨl bɨ ogɨnap dɨnɨg amnɨgab agak. \v 2 Amɨl binɨb sɨkim jɨmñɨl gɨpal okok apjakɨl, bɨ ogɨnap pɨyow nɨŋɨd, nɨbop mani anɨgɨl tawnɨgayn agɨl, kɨli ayɨp takaw ag adek nokom lɨl, agyokek am wayn wog nop ak gɨ yenɨgabal agak. \p \v 3 Pen sub ak yep nab sɨŋak aplanɨgab won ak, binɨb sɨkim jɨmñɨl gɨpal okok jɨ tep amɨl nɨgɨnɨgab, bɨ ogɨnap sek yokɨp yenɨgabal agak. \v 4 Kɨlop nɨŋɨd anɨb agɨnɨgab, Nɨbi abe am wog yɨp ak gem, wog gɨnɨgabɨm tek, mani anɨb ak nɨbop ñɨnɨgayn agɨnɨgab agak. \v 5 Agek, am wog nop ak gɨ yenɨgabal agak. Pen subnab awl alaŋ won ak sek, sub kuyan gɨnɨgab won ak sek, ne binɨb sɨkim jɨmñɨl gɨpal okok jɨ tep amɨl, takaw anɨb ak nep agɨl, bɨ ogɨnap sek dek, wog nop ak gɨ yenɨgabal agak. \v 6 Pen sub saŋɨd amnɨgeb won ak, binɨb sɨkim jɨmñɨl gɨpal okok tepayaŋ amɨl nɨgɨnɨgab, bɨ ogɨnap sek ap yenɨgabal ak nɨm, kɨlop agɨnɨgab, Nɨbi taynen ñɨn awl wog ma gɨl, yokɨp yɨbɨl mɨdebɨm agɨnɨgab agak? \v 7 Agek nop agɨnɨgabal, Bɨ olap chɨnop wog olap ma ñub agɨnɨgabal agak. Agel agɨnɨgab, Nɨbi abe am wayn wog yɨp ak gɨnɨmɨb agɨnɨgab agak. \p \v 8 \x - \xo 20.8 \xo*\xt Wkp 19.13, Lo 24.15\xt*\x* Pen dugep won ak, bɨawl ne bɨ wog kod mɨdep ne anop agɨnɨgab, Am bɨ wog yɨp gebal okok kɨlop age apel, bɨ kɨdek opal okok mani kɨli ak ned ñɨl, bɨ ned opal okok kɨli ak kɨdek ñɨnɨmɨn agɨnɨgab agak. \v 9 Agek, bɨ wog kod mɨdep ak, ne bɨ anɨb okok kɨlop suk agek apel, bɨ sub saŋɨd amnaknɨŋ ap wog gɨnɨgabal okok, ap mani kɨli ak ned dɨnɨgabal agak. \v 10 Pen kɨli anɨgɨl dɨlaknɨŋ, bɨ ned agek ap wog gɨnɨgabal okok, mani awl ak dɨnɨgabun agɨnɨgabal ak pen, kɨdek dɨlɨg nɨgɨnɨgabal, mani nab anɨb anep dɨnɨgabal agak. \v 11 Dɨl, day bɨ wayn wog nap nɨb ak ayɨp penpen agɨl agɨnɨgabal, \v 12 Chɨn taynen bɨ kɨdek opal okok mani dɨpal tek nep dɨpun agɨnɨgabal agak? Man tɨkup won ak tɨkjakɨl, sub sɨj tɨmel nɨgaknɨŋ, wog gon gon yɨlɨk gup ak pen, bɨ apɨl sɨkol won olap wog gesɨpal okok, kɨlop mani ñɨban tek nep chɨnop ñɨban agɨnɨgabal agak. \p \v 13 Agel, bɨ wog day nap nɨb ak nɨŋɨd, bɨ kɨli olap nop agɨnɨgab, Bogɨlak, nep gɨ tɨmel ma gɨpin agɨnɨgab agak. Takaw ag adek nokom lɨl, apul tek ñɨbin agɨnɨgab agak. \v 14-15 Bɨ kɨdek opal okok, bɨ ned opal okok ayɨp adɨp adɨp ñɨnɨg ñɨnɨgayn, ak tap yad agɨnɨgab agak. Anɨb ak bɨ ogɨnap taydɨl mel agɨnɨgabal agɨnɨgab agak. Kɨlop monmon ñɨbin ak taynen nep mɨlɨk yowup agɨnɨgab agak. Mani ñɨbin ak dad kal nad amnoŋ agɨnɨgab agak. \p \v 16 \x - \xo 20.16 \xo*\xt Mat 19.30, Mak 10.31, Luk 13.30\xt*\x* Jisas kesɨm anɨb ak agjuwɨl agak, Binbɨ kasek amnun agɨl ned abal, kɨli kɨdek amnɨgabal agak. Pen binbɨ kɨdek abal okok, kɨlop tawsak lɨl ned amnɨgabal agak. \s Jisas tepayaŋ pen agak, Yad kumɨl tɨkjakɨnɨgayn agak \r (Mak 10.32-34, Luk 18.31-33) \p \v 17 Jisas Jelusalem amɨlɨg, kanɨb nab okok bɨne anep umɨgan ak kɨlop dad gol okok amɨl, ke yelaknɨŋ kɨlop agak, \v 18 \x - \xo 20.18 \xo*\xt Mat 16.21, 17.22-23\xt*\x* Nɨgɨm. Chɨn Jelusalem amon, Bɨ Olap Ñɨne nop mɨmug gɨl, dɨl bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok sek kɨlop ñɨnɨgab agak. Ñek, kɨli takaw aglɨl agɨnɨgabal, Bɨ anɨb awl nop paklep agɨnɨgabal agak. \v 19 Anɨb agɨl, bɨ Juda mel okok kɨlop ñɨnɨgabal agɨlak. Ñel, nop agjuwɨl, nag dɨl pakɨl, dam mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lel kumnɨgab ak pen, ñɨn omɨŋal nokom mɨdɨl, tepayaŋ tɨkjakɨnɨgab agak. \s Jemis ayɨp Jon ayɨp bɨawl mɨdɨnɨg gos nɨgɨlek \r (Mak 10.35-45) \p \v 20 Pen bɨ Sepedi ñɨne omɨŋal ak kɨlop, nonɨm poŋɨd Jisas yek ak apɨl, kɨgom yɨmɨl agak, Yad takaw olap mɨdek apebin agak. \p \v 21 \x - \xo 20.21 \xo*\xt Mat 19.28, Luk 22.30\xt*\x* Agek Jisas agak, Takaw anɨb ak tay agak. Agek agak, Yɨp tep gɨnɨgab ak, nad age, kɨdek nad bɨnonɨm mɨdɨl binɨb kod yenɨgaban ñɨn ak, ñɨ yad omɨŋal ak bak nep sɨŋak pɨspɨs besɨgɨnɨmil agak. \v 22 \x - \xo 20.22 \xo*\xt Mat 26.39, 26.42, Mak 14.36, Jon 18.11\xt*\x* Anɨb agek Jisas pen kɨlop agak, Nɨbi gos nɨgtep gɨl yɨp ma agnɨgebɨm agak. Ñɨli omɨŋal ñɨg sɨlek yad ñɨŋɨnɨgayn ak abe ñɨŋɨnɨgayl akaŋ agak? Agek, Yaw, ñɨŋɨnɨgul tek lɨnɨgab agɨlek. \v 23 \x - \xo 20.23 \xo*\xt Mat 25.34, Apo 12.2, Lom 8.17, 2 Ko 1.7, Lep 1.9\xt*\x* Agelek agak, Nɨŋɨd apil, ñɨg sɨlek ñɨŋɨnɨgayn ak ñɨŋɨnɨgayl agak. Ak pen an ñɨn yɨpɨd kɨd ak besɨgɨnɨgab, an ñɨn aŋɨd kɨd ak besɨgɨnɨgab ak, yad ke ma aglɨnɨgayn agak. Ak God tap ne, ne ke kɨlop nɨgup tek gɨnɨgab agak. \p \v 24 Pen Jisas bɨne anep wajɨlem okok, kɨli bɨ madɨlmal agnɨgep anɨb ak nɨŋɨd, kɨlop ag gɨlak. \v 25 \x - \xo 20.25-26 \xo*\xt Luk 22.25-26\xt*\x* Ag gelak, Jisas kɨlop agek mɨdupsek apel agak, Nɨbi nepɨm, man keke binɨb Juda mel okok, bɨawl yɨbɨl kɨli okok kɨlop kodɨpal agak. Pen bɨawl kɨli okok, kɨli takaw kɨles gɨl agɨl apal, Takaw chɨnop kɨdek gem apal agak. \v 26 \x - \xo 20.26 \xo*\xt Mak 10.43, Luk 9.48\xt*\x* \x - \xo 20.26-27 \xo*\xt Mat 23.11, Mak 9.35, Luk 22.26\xt*\x* Nɨbi pen anɨb ak tek ma gɨnɨmɨb agak. Bɨ nɨbi olap bɨawl mɨdɨnɨg gonɨmuŋ ak, ne wog gɨñeb nɨbi yonɨmuŋ agak. \v 27 Pen bɨawl yɨbɨl mɨdɨnɨg gonɨmuŋ ak, binɨb okok mɨdupsek kɨlop monmon yɨbɨl wog gɨñeb yonɨmuŋ agak. \v 28 \x - \xo 20.28 \xo*\xt Luk 22.27, Jon 13.14, Plp 2.7, 1 Ti 2.6, Tat 2.14, 1 Pi 1.19\xt*\x* Bɨ Olap Ñɨne abe anɨb ak nep tek agak. Yad bɨawl mɨden yɨp wog gɨñɨnɨgel agɨl lum awl ma owak agak. Ne kɨlop gɨñɨnɨg owak agak. Kɨlop kuŋay tawnɨm agɨl gos nɨŋɨd kumak agak. \s Jisas bɨ wɨdɨn koy gak omɨŋal ak gek wɨdɨn nɨgɨlek \r (Mak 10.46-52, Luk 18.35-43) \p \v 29 Pen Jisas bɨne okok ayɨp taun Jeliko kelɨg amnɨlaknɨŋ, binɨb kuŋay yɨbɨl nop kɨdek gɨlak. \v 30 \x - \xo 20.30 \xo*\xt Mat 9.27, 15.22\xt*\x* Pen bɨ wɨdɨn koy omɨŋal ak, kanɨb gol sɨŋak besɨg mɨdɨleknɨŋ, Jisas padɨkeb agel nɨŋɨd, meg mɨgan dad aplanɨl agɨlek, Depid Ñɨne, chɨlop mapen nɨŋɨd dɨtep gɨnɨmɨn agɨlek. \v 31 Agelek, binɨb okok kɨlop omɨŋal nɨŋɨjsek lɨl ag gɨl agɨlak, Takaw pug ma agɨnɨmil agɨlak. Anɨb agelak pen, takaw kɨlop ak ma dɨl, meg mɨgan awl dad aplanɨl agɨlek, Depid Ñɨne, chɨlop mapen nɨŋɨd dɨtep gɨnɨmɨn agɨlek. \p \v 32 Anɨb agel, Jisas ap yelek sɨŋak alad gɨl, kɨlop omɨŋal suk agɨl agak, Ñɨlop taydɨnɨm agak? \v 33 Agek agɨlek, Bɨawl, chɨlop ge wɨdɨn nɨgul agɨlek. \v 34 Agelek, Jisas kɨlop omɨŋal yɨmug nɨŋɨd, wɨdɨn kɨlop ak dɨnɨgek, won anɨb anep wɨdɨn nɨgɨlek, ne amnaknɨŋ kɨdek gɨlek. \c 21 \s Jisas bɨnonɨm tek Jelusalem amnak \r (Mak 11.1-11, Luk 19.28-40, Jon 12.12-19) \p \v 1 Jisas bɨne okok ayɨp am am Jelusalem wulep wulep gɨlɨg, man sɨkol Betpage amjakɨlak. Man sɨkol anɨb ak dum Olip nokom yek. Pen amjakɨl, Jisas bɨne omɨŋal ned agyokɨl \v 2 kɨlop agak, Man sɨkol wakay adaŋ amɨl kasek nɨgɨnɨgayl, chag donki olap ñɨluk ne ayɨp tunɨg lel yenɨgabal agak. Nag ak wɨsɨbɨl poŋɨd ownɨmil agak. \v 3 \x - \xo 21.3 \xo*\xt Mat 26.18\xt*\x* Pen bɨ olap apɨl, taynen anɨgebil agonɨmuŋ, nop agɨnɨmil, Bɨawl ak chag donki omɨŋal ak dɨl wog olap gɨnɨgab agɨnɨmil agak. Anɨb agɨnɨmil, kasek yaw agek dad ownɨgayl agak. \p \v 4 Tap gak anɨb ak, bɨ God gos ñek agñeb olap gɨnɨgab agɨl tɨkak tek nep gak. Ne tɨkɨl agak, \v 5 \x - \xo 21.5 \xo*\xt Ais 62.11, Sek 9.9, Jon 12.15\xt*\x* Taun Sayon\f + \fr 21.5 \fr*\ft Taun kɨli Jelusalem ak, yɨb olap Sayon agelɨgɨpal.\ft*\f* binɨb okok kɨlop takaw anɨb ak agɨnɨmɨb, Nɨgɨm, bɨnonɨm nɨbi ak chag donki adek besɨgɨl nɨbop yɨl apeb agɨnɨmɨb agɨl tɨkak. Ne bɨ sayn tep yɨbɨl olap, chag donki ñɨluk adek ak besɨgɨl apeb agɨnɨmɨb agɨl tɨkak. \p \v 6 Pen Jisas bɨne agyokek amnɨlek omɨŋal anɨb ak, agak tek gɨlek. \v 7 Chag donki nonɨm ak sek ñɨluk ak sek poŋɨd apɨl, chech palsek tɨg asɨkɨl, chag donki adek ak lelek, Jisas adek anɨb ak besɨgak. \v 8 \x - \xo 21.8 \xo*\xt 2 Kin 9.13\xt*\x* Pen binɨb okok, ogɨnap chech palsek kɨli okok tɨg asɨk kanɨb adek ak lɨlɨg, ogɨnap mab wɨj okok tɨpag dap kanɨb adek ak lɨlɨg gɨlak. \v 9 \x - \xo 21.9 \xo*\xt Sng 118.25-26, Mat 23.39\xt*\x* Binɨb ogɨnap ned gɨl, ogɨnap kɨdek gɨl, suk awl agɨlɨg agɨlak, Hosana, Depid Ñɨne nop tep yɨbɨl agɨnɨgun agɨlak. Bɨ anɨb ak Bɨawl ne agyokek owup ak, Bɨawl ne nop gɨtep gɨnɨmuŋ agɨlak. God man ne alaŋ mɨdeb ak, nop tep yɨbɨl agɨnɨgun agɨlak. \p \v 10 Jisas Jelusalem amjakaknɨŋ, binɨb okok ju dɨl gos pal awl yɨbɨl lɨl agɨlak, Bɨ anɨb ak an agɨlak? \v 11 \x - \xo 21.11 \xo*\xt Mat 21.46\xt*\x* Agelak, binɨb Jisas ayɨp owlak okok agɨlak, Bɨ nɨm anɨb awl Jisas, bɨ God gos ñek agñeb ak agɨlak. Ne taun Nasalet Galili plopens nɨb ak owup agɨlak. \s Binɨb tap tawelak okok, Jisas kɨlop yuk seŋ yokak \r (Mak 11.15-19, Luk 19.45-48, Jon 2.13-22) \p \v 12 Jisas God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek ak mɨgan ayaŋ amɨl, binɨb tap tawlɨg yelak okok, kɨlop mɨdupsek yuk yokak. Yuk yokɨl, bog bad ak mani penpen ñɨlɨg delak okok tɨg adɨkɨl, bɨ yawl dap lɨl tawlɨg bog bad ak besɨg yelak okok abe tɨg adɨkɨl gak. \v 13 \x - \xo 21.13 \xo*\xt Ais 56.7, Jer 7.11, Mak 11.17, Luk 19.46\xt*\x* Anɨgɨlɨg, kɨlop ag gɨl agak, Buk Baybol ñu kɨl tɨkɨl agɨlak, God ne agup, Kal yad ak, yɨp agnɨgep kal ak mɨdeb agup agɨl tɨkɨlak agak. Pen nɨbi anɨgem, bɨ tap si dɨl weyɨg mɨdebal kal olap tek lup agup agɨl tɨkɨlak agak. \p \v 14 \x - \xo 21.14 \xo*\xt 2 Sml 5.8, Ais 35.5-6\xt*\x* Pen Jisas God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek ak, wali mɨgan mɨdaknɨŋ, binɨb wɨdɨn koy gɨl, tob tɨmel gɨl gak ogɨnap apelak, kɨlop gek suŋ lak. \v 15 Ne tap mageptek anɨb okok gek, ñapay sɨkol okok suk agɨlɨg agɨlak, Hosana, Depid Ñɨne nop tep yɨbɨl agɨnɨgun agɨlak. Pen kɨli anɨb agelak, bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok sek kɨli anɨb okok mɨdupsek nɨgel, mɨlɨk yɨbɨl yapek agɨlak, \v 16 \x - \xo 21.16 \xo*\xt Sng 8.2\xt*\x* Nep agebal ak nɨgeban akaŋ agɨlak? Agelak Jisas agak, Yaw, agebal ak nɨgebin ak pen, buk Baybol ñu kɨl tɨkak anɨb ak ma nepɨm akaŋ agak? Anɨgɨl tɨkɨl agak, Ñapay ŋaŋ okok kɨlop gos tep ñe, yɨb nep dad aplanɨgabal agɨl tɨkak agak. \p \v 17 Anɨb agɨl, kɨlop kelɨgɨl, am man sɨkol Betani kɨnak. \s Jisas mab pik kɨlem ak agek mɨlep gak \r (Mak 11.12-14, 11.20-24) \p \v 18 Mɨnek man kɨdeyɨl tɨkak won ak, Jisas adɨkɨd Jelusalem ownɨg, kanɨb nab okok apek yuwan gak. \v 19 \x - \xo 21.19 \xo*\xt Luk 13.6\xt*\x* Yuwan gek, kanɨb nab gol sɨŋak mab pik kɨlem olap nɨŋɨd jɨj sɨŋak amɨl nɨgak, mɨdup ma pulak, wɨj okok nep yek. Anɨgek mab anɨb ak nop agak, Kɨdek mɨdup ma yɨbɨl pulɨnɨgaban agak. Anɨb agaknɨŋ, day mab pik kɨlem anɨb ak mɨlep gak. \p \v 20 Bɨne okok nɨŋɨd, gos pal lɨl wal agɨl agɨlak, Taydɨl mab anɨb awl kasek mɨlep geb agɨlak? \p \v 21 \x - \xo 21.21 \xo*\xt Mat 17.20, Luk 17.6, Jon 14.12, 1 Ko 13.2, Jem 1.6\xt*\x* Agelak Jisas kɨlop agak, Yad nɨbop nɨŋɨd agebin agak. Chɨn agon abe gɨnɨmuŋ agɨl, gos okok ma nɨgenɨmɨb, God ne gɨnɨgab agɨl, gos nokom nɨgem gɨnɨgab agak. Pen anɨb anep mel, dum awl lɨg amnaŋ ñɨg solwala nab sɨŋak agem, gek amnɨgab agak. \v 22 \x - \xo 21.22 \xo*\xt Mat 7.7-11, 18.19, Mak 11.24, Luk 11.9, Jon 14.13-14, Jem 5.16, 1 Jo 3.22\xt*\x* Pen God nop gos lɨnɨŋɨd agnɨgem, agɨnɨgabɨm tek gɨnɨgab agak. \s Kɨli agɨlak, Nep an agek anɨgɨpan agɨlak \r (Mak 11.27-33, Luk 20.1-8) \p \v 23 \x - \xo 21.23 \xo*\xt Jon 2.18\xt*\x* Jisas God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek ak, wali mɨgan ayaŋ amɨl, binɨb okok kɨlop takaw agñak. Agñaknɨŋ, bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, Juda bɨawl okok sek kɨli apɨl, nop agɨlak, Nad kɨles akal nɨb dɨl, tap anɨb ak gɨ ajɨpan agɨlak? Nep an anɨgɨnɨmɨn agek, gɨ ajɨpan agɨlak? \v 24 Agelak Jisas pen agak, Nɨbop takaw olap abe agnɨgen, yɨp agñem, pen an agek gɨ ajɨpin ak, nɨbop agñɨnɨgayn agak. \v 25 Jon binɨb okok kɨlop ñɨg pakñak ak, God agek pakñak akaŋ, bɨ gos ne ke nɨŋɨd pakñak agak? \p Anɨb agek, kɨli ke agnɨg agnɨg gɨl agɨlak, Chɨn agɨnɨgabun, God agek binɨb okok kɨlop ñɨg pakñak agon, ne taynen Jon takaw nop ak ma dɨpɨm agɨnɨgab agɨlak. \v 26 \x - \xo 21.26 \xo*\xt Mat 14.5, 21.46, Mak 6.20, Luk 20.6\xt*\x* Pen binɨb okol, kɨli Jon bɨ God gos ñek agñeb yolɨgup ak agɨl gos nepal agɨlak. Anɨb ak tek, chɨn agɨnɨgabun, Jon gos ne ke nɨŋɨd gak agon, chɨnop kab sɨlok paklɨnɨgabal agɨlak. \v 27 Gos anɨb ak nɨŋɨd anɨb agɨlak, Chɨn ma nopun agɨlak. Anɨb agelak, Jisas kɨlop agak, Nɨbi yɨp ma agñɨbɨm tek, yɨp an agek tap anɨb okok gɨpin ak nɨbop pen ma agñɨnɨgayn agak. \s Bɨ madɨlmal agɨl takaw paladaŋ lɨl agak \p \v 28 \x - \xo 21.28 \xo*\xt Luk 15.11\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Pen nɨbi tay gos nepɨm agak? Bɨ olap, ñɨne omɨŋal yenɨgab agak. Nap ne ñɨne ned ak nop yenɨgab ak apɨl agɨnɨgab, Ñɨ, nad mɨñɨl wayn wog ak am gɨnɨmɨn agɨnɨgab agak. \v 29 Agek, ñɨne pen agɨnɨgab, Mel, yad ma gɨnɨgayn agɨnɨgab agak. Anɨb agɨl, kɨdek pen gos nɨŋɨd, am wayn wog ak genɨgab agak. \v 30 Nap pen am ñɨ kɨdek anop abe agɨnɨgab agak. Agek, Yaw bapi, yad gɨnɨgayn agɨnɨgab ak pen, ma am gɨnɨgab agak. \v 31 \x - \xo 21.31 \xo*\xt Luk 7.29, 7.50\xt*\x* Pen ñɨ omɨŋal anɨb ak, an nap agɨnɨgab tek nɨg dɨnɨgab agak? Agek, bɨ anɨb okok agɨlak, Ñɨne ned ak agɨlak. \p Agelak Jisas agak, Yad nɨbop nɨŋɨd agebin, nɨbi yokɨp mɨdɨpeknɨŋ, bɨ takis dep okok sek, kanɨbtam bin okok sek, kɨli nɨbop tawsak lel, God kɨlop ned dɨl kod mɨdeb agak. \v 32 \x - \xo 21.32 \xo*\xt Luk 3.12, 7.29-30\xt*\x* Jon Bɨ Ñɨg Pakñeb ak apɨl, nɨbop suŋtep yenɨgabɨm takaw ak agñolɨgup ak pen, kɨdek ma gɨpek agak. Bɨ takis dep okok sek, kanɨbtam bin okok sek kɨli pen takaw anɨb ak nɨŋɨd kɨdek gɨlak agak. Kɨli gɨlak anɨb ak nepek ak pen, nɨbi gos kɨdeyɨl olap nɨŋɨd, Jon takaw ne ak ma dɨpek agak. \s Bɨ tɨmel ogɨnap wayn wog gɨpal agɨl takaw paladaŋ lɨl agak \r (Mak 12.1-12, Luk 20.9-19) \p \v 33 \x - \xo 21.33 \xo*\xt Mat 25.14\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Takaw paladaŋ lɨl olap sek agen nɨgɨnɨmɨb agak. Bɨawl olap wayn wog ak gɨ yɨmɨl wali gɨl, kab kɨwok mɨgan ak olap gɨlɨnɨgab agak. Kab kɨwok anɨb ak, kɨli wayn mɨdup dɨl taw chɨb jakɨnɨgab agak. Pen wayn mɨdup ak ap si ñɨŋɨnɨgel tek lup ak nɨg yonɨgun agɨl, kal palawl adek alaŋ olap gɨnɨgab agak. Pen bɨ ogɨnap kɨlop agɨnɨgab, Wayn wog yad ak kod yenɨmɨb, kɨdek pulɨl pok gek, yad ogɨnap dɨnɨm nɨbi ogɨnap dɨnɨmɨb agɨnɨgab agak. Anɨb agɨl, ne man palawl okok amnɨgab agak. \p \v 34 Wayn mɨdup ak pok gaknɨŋ, bɨ wog gɨñeb ne okok kɨlop agɨnɨgab, Yɨp ogɨnap am dad owɨm agɨnɨgab agak. \v 35 \x - \xo 21.35 \xo*\xt Mat 22.6\xt*\x* Agek, kɨli amjakel, bɨ wayn wog kod yenɨgabal okok tɨkjakɨl, bɨ wog gɨñeb olap nop pakɨnɨgabal, olap nop kab ju pakɨnɨgabal, olap nop pɨsnep paklel kumnɨgab agak. \v 36 Anɨgel, bɨawl wayn wog nap nɨb anɨb ak, bɨ tapɨn kab olap pen agyokɨnɨgab agak. Agyokek amenɨgabal, bɨ wayn wog kod yenɨgabal okok kɨli, kɨlop anɨb ak tek gɨ tɨmel gɨl pakɨnɨgabal agak. \p \v 37 Anɨgel, bɨawl wayn wog nap nɨb ak agɨnɨgab, Ñɨ yad ak agyoken nɨm, takaw nop ak nɨgɨnɨgabal agɨl, agyokek amnɨgab agak. \v 38 \x - \xo 21.38 \xo*\xt Mat 27.18\xt*\x* Amjakek, bɨ wayn wog kod yenɨgabal okok nop nɨŋɨd, kɨli ke agɨnɨgabal, Bɨ wog nap nɨb ñɨne ak apeb awl agɨnɨgabal agak. Nap tep ak dɨnɨgeb tek, nop paklon kumek, kɨdek tap wog okol mɨdupsek dɨnɨgabun agɨnɨgabal agak. \v 39 \x - \xo 21.39 \xo*\xt Hib 13.12\xt*\x* Anɨb agɨl, nop dɨl dad wog day seŋ kɨd okdaŋ ken amɨl, pɨsnep paklɨnɨgabal agak. \v 40 Anɨgenɨgabal, kɨdek bɨawl wayn wog nap nɨb ak apɨl, kɨlop tɨtay gɨnɨgab agak? \p \v 41 Agek binɨb okok kɨli agɨlak, Ne bɨ tɨmel gɨpal anɨb okok kɨlop gek, yul awl yɨbɨl dɨl kumnɨgabal agɨlak. Kɨdek pen bɨ ogɨnap sek dɨl, kɨlop agek wayn wog ne ak dɨl kod mɨdtep gɨnɨgabal agɨlak. Wayn mɨdup pok gɨnɨgab ñɨn ak, nop tek ak tɨk dam ñɨnɨgabal agɨlak. \p \v 42 \x - \xo 21.42 \xo*\xt Sng 118.22-23, Ais 28.16, Mak 12.10, Apo 4.11, Lom 9.33, Epe 2.20, 1 Pi 2.6-8\xt*\x* Agelak Jisas kɨlop agak, Buk Baybol takaw kɨl tɨkɨlak ak nepɨm tek lup akaŋ agak? Tɨkɨl agɨlak, \q1 Bɨ kal gep okok kab olap ma dɨnɨgun agɨl kelɨgɨlak ak, kab anɨb ak mɨñɨl kal meg nab ayaŋ tek ak mɨdeb agɨl tɨkɨlak agak. Bɨawl chɨn anɨgak ak, chɨn tap anɨb ak tap awl gos nɨŋɨd, teplep yɨbɨl mɨdeb gak agɨl gos nopun agɨl tɨkɨlak agak. \p \v 43 Anɨb ak tek yad nɨbop agebin, God nɨbop ned dɨl kod mɨdeb ak pen, nɨbop kelɨgɨnɨgab agak. Nɨbop kelɨgɨl, binɨb ogɨnap ke okok nɨb kɨlop dɨl kod yenɨgab agak. Kɨlop kod yek, God muk okok mɨdɨl, gɨtep gɨnɨgabal agak. \v 44 \x - \xo 21.44 \xo*\xt Ais 8.14-15, 60.12, Dan 2.44-45, Sek 12.3, 1 Pi 2.8\xt*\x* Binɨb kab anɨb ak adek apyap pakɨnɨgabal okok kɨlop tapɨn yɨbɨl pakɨnɨgab agak. Kab anɨb ak pen, binɨb kɨlop pɨgju apyapɨl lɨ bɨlɨkɨnɨgab okok, pɨsnep pak jɨsɨpuk gɨnɨgab agak. \p \v 45 Bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, bɨ Pelisi okok sek kɨli Jisas takaw paladaŋ lak anɨb ak nɨŋɨd, chɨnop nep agup ak \v 46 \x - \xo 21.46 \xo*\xt Mat 21.11, 21.26, Luk 7.16, Jon 7.40\xt*\x* nop nag lun agɨl gos nɨgɨlak. Anɨgɨl gos nɨgɨlak ak pen, binɨb okok kɨli Jisas ne bɨ God gos ñek agñeb olap nɨgɨlak. Anɨb ak bɨawl okok kɨli binɨb chɨnop kab sɨlok paklɨnɨgabal agɨl, kɨlop pɨlɨkɨl Jisas nop kelɨgɨlak. \c 22 \s Bin dɨnɨg gek tap awl ñɨŋɨnɨgabal agɨl takaw paladaŋ lɨl agak \r (Luk 14.16-24) \p \v 1 Jisas tepayaŋ takaw paladaŋ lɨl agɨl kɨlop agak, \v 2 God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ak, kesɨm debin awl tek gɨnɨgab agak. Gapman bɨnonɨm olap ñɨne ak bin dɨnɨg gek, tap awl ñɨŋɨnɨg, tap mɨdup dap nan gɨnɨgab agak. \v 3 Dap nan gɨl, bɨ wog gɨñeb ne ogɨnap agyokɨl agɨnɨgab, Binɨb aglɨnek okok am agem apel, tap awl ak ñɨŋun agɨnɨgab agak. Agek, amɨl binɨb anɨb okok kɨlop agɨnɨgabal ak pen, kɨli kelɨgɨnɨgabal agak. \v 4 \x - \xo 22.4 \xo*\xt Mat 21.36\xt*\x* Anɨgel, bɨ wog gɨñeb ne ogɨnap sek agyokɨnɨgab agak. Agyokɨl agɨnɨgab, Nɨbi amɨl binɨb anɨb okok kɨlop agɨnɨmɨb, Bɨnonɨm ak agup, Chag bulmakaw awl ogɨnap, malep ogɨnap paklɨl, tap okok mɨdupsek dap nan gek, tap awl ñɨŋɨnɨg ownɨmɨb agup agɨnɨmɨb agɨnɨgab agak. \p \v 5 Anɨb agek, kɨli am agɨnɨgabal ak pen, takaw kɨlop ak dɨyokɨnɨgabal agak. Ogɨnap tap wog kɨli okok amnɨgabal, ogɨnap mani wog kɨli ak gɨnɨgabal agak. \v 6 \x - \xo 22.6 \xo*\xt Mat 21.35\xt*\x* Pen ogɨnap, gapman bɨnonɨm bɨ wog gɨñeb nop okok dɨl gɨ tɨmel gɨl, paklel kumnɨgabal agak. \v 7 Anɨgel, bɨnonɨm nɨgek chɨbol nop ak tɨmel yɨbɨl gek, bɨ chɨm kadɨŋ gep ne okok agyokɨnɨgab agak. Agyokek, am binɨb tɨmel gɨnɨgabal anɨb okok kɨlop paklɨjuwɨl, kal kɨlop okok dagɨl ju pakel amnɨgab agak. \p \v 8 \x - \xo 22.8 \xo*\xt Mat 10.11-13, Apo 13.46\xt*\x* Pen bɨ wog gɨñeb ne okok kɨlop agɨnɨgab, Tap mɨdup tap okok dagɨl nan gɨpun ak pen, binɨb ned suk agɨnek okok, kɨli binɨb tɨmel gup okok anɨb ak tek ma ownɨgel agɨnɨgab agak. \v 9 Anɨb ak nɨbi amɨl, kanɨbtam okok mɨdɨl, binɨb nɨgɨnɨmɨb okok kɨlop suk agɨl monmon apem tap awl ñɨŋɨnɨgun agɨnɨgab agak. \v 10 Anɨb agek, bɨ wog gɨñeb ne okok amɨl, kanɨbtam okok mɨdɨl, binɨb tep gɨnɨgabal okok, binɨb tɨmel gɨnɨgabal okok monmon poŋɨd ownɨgabal agak. Apel, bin dɨnɨg tap awl ñɨŋɨnɨgabal kal mɨgan anɨb ak tɨbɨk dɨl yɨbɨl yenɨgab agak. \p \v 11 \x - \xo 22.11 \xo*\xt 2 Ko 5.3, Epe 4.24, Lep 3.4, 19.8\xt*\x* Pen bɨnonɨm ak, binɨb opal anɨb okok nɨgin agɨl, kal mɨgan ayaŋ amɨl nɨgɨnɨgab, bɨ olap bin dɨnɨg ñɨn ak chech teplep yɨbɨl lɨpal ak tek ma lɨl ownɨgab agak. \v 12 Anɨgek nop agɨnɨgab, Bogɨlak, taynen bin dɨnɨg tap ñɨŋɨnɨg chech lɨpal ak lɨl mel, yokɨp yɨbɨl apɨl mɨdeban agɨnɨgab agak? Agek bɨ anɨb ak pen takaw olap ma agek, \v 13 \x - \xo 22.13 \xo*\xt Mat 8.12, 25.30, Luk 13.28\xt*\x* bɨnonɨm ak bɨ wog gɨñeb ne okok kɨlop agɨnɨgab, Bɨ nɨm awl ñɨn tob nop okok tunɨg tɨbɨkɨl, dam kɨsɨlɨm owup nab seŋayaŋ dɨyokɨnɨmɨb agɨnɨgab agak. Dɨyokem, binɨb mɨdebal anɨb okok ayɨp meg sulɨlɨg, chaŋ lɨlɨg yenɨgel agɨnɨgab agak. \p \v 14 \x - \xo 22.14 \xo*\xt Mat 20.16, 2 Pi 1.10, Lep 17.14\xt*\x* Jisas takaw paladaŋ lak anɨb ak agjuwɨl kɨlop agak, God binɨb kuŋay yɨbɨl suk agup ak pen, mɨdupsek ma dɨnɨgab agak. Binɨb ogɨnap nep dɨnɨgab agak. \s Kɨli agɨlak, Lom gapman bɨnonɨm\f + \fr 22.15 \fr*\ft Lom binɨb okok, kɨli gapman bɨnonɨm kɨli okok mɨdupsek kɨlop Sisal agelɨgɨpal.\ft*\f* nop takis ñɨnɨgun akaŋ mel agɨlak? \r (Mak 12.13-17, Luk 20.20-26) \p \v 15 \x - \xo 22.15 \xo*\xt Mak 3.6\xt*\x* Pen bɨ Pelisi okok kɨli amɨl, Jisas nop takaw tay ak agon, pen monmon agek nɨŋɨd, nop dam nag lɨnɨgun agɨl, takaw agnɨg agnɨg gɨlak. \v 16 \x - \xo 22.16 \xo*\xt Mak 3.6, 8.15, 12.13\xt*\x* Agjuwɨl, bɨ kɨli ke ogɨnap ayɨp, Helod bɨne ogɨnap ayɨp kɨlop agyokel, Jisas yek ak amɨl agɨlak, Tisa, chɨn nopun, nad bɨ nɨŋɨd yɨbɨl nep apan agɨlak. God agup tek nep nɨŋɨd, binɨb okok kɨlop yɨpɨd gɨl yɨbɨl agñɨban agɨlak. Bɨawl yɨb okok sek, binɨb yokɨp okok sek kɨlop nɨŋɨd ma pɨlɨkɨpan agɨlak. \v 17 Anɨb ak nad gos tay nepan agɨlak? Chɨnop agñan, chɨn tay gɨnɨgun agɨlak? Lom gapman bɨnonɨm nop takis ñɨnɨgun akaŋ mel agɨlak? \p \v 18 Agelak, Jisas ne gos tɨmel nɨgɨlak anɨb ak nɨŋɨd agak, Nɨbi yɨp taynen takaw yepɨs anɨb ak agnepɨm agak? Bɨ tay yepɨs agep okok mɨdebɨm agak. \v 19 Mani takis ñɨbal anɨb ak, olap yɨp dɨñem nɨgin agak. Agek, dap ñel nɨŋɨd \v 20 kɨlop agak, Mani bak ak, an jomulɨk ak sek, yɨb ak sek mɨdeb agak? \v 21 \x - \xo 22.21 \xo*\xt Stt 1.27, Lom 13.7\xt*\x* Agek agɨlak, Lom gapman bɨnonɨm mɨdeb agɨlak. Agel kɨlop agak, Anɨb ak Lom gapman bɨnonɨm ak ne tap yɨp ñɨnɨmɨb agup anep ñɨnɨmɨb agak. God tap yɨp ñɨnɨmɨb agup anep ñɨnɨmɨb agak. \p \v 22 Anɨb agek nɨŋɨd, kɨli gos palawl lɨl, nop kelɨgɨl amnɨlak. \s Kɨli agɨlak, Binɨb kumɨl tepayaŋ tɨkjakɨpal akaŋ agɨlak? \r (Mak 12.18-27, Luk 20.27-40) \p \v 23 \x - \xo 22.23 \xo*\xt Apo 23.8\xt*\x* Ñɨn anɨb anep, Sajusi bɨ okok, kɨli binɨb kumɨl tepayaŋ ma tɨkjakɨpal agɨl nɨgelɨgɨpal tek, ogɨnap Jisas yek ak apɨl agɨlak, \v 24 \x - \xo 22.24 \xo*\xt Lo 25.5\xt*\x* Tisa, Mosis takaw olap chɨnop agak agɨlak. Anɨb agak, Bɨ olap bin dɨl, ñapay tɨkɨl mel, yokɨp kumenɨgab, nɨmam ne olap pen bin kaŋɨl anɨb ak dɨl, nɨmam kumak ak ñapay nop agɨl tɨkɨnɨgab agak agɨlak. \v 25 Anɨb ak, bɨ wagen sek anep kugul ak yelak agɨlak. Nɨmam ned ak bin dɨl, ñapay tɨkɨl mel yokɨp kumak agɨlak. Anɨgek, nɨmam nab ak pen, bin anɨb anep dɨl, \v 26 ñapay tɨkɨl mel, yokɨp kumak agɨlak. Anɨgek, nɨmam ak pen dak agɨlak. Ak abe ñapay tɨkɨl mel, yokɨp kumak agɨlak. Anɨb anep gɨ dam dam nɨmam anep kugul ak, mɨdupsek ñapay tɨkɨl mel, yokɨp kumdɨlak agɨlak. \v 27 Pen kɨdek bin ak abe kumak agɨlak. \v 28 Anɨb ak, binɨb kubal okok tepayaŋ tɨkjakɨnɨgabal ñɨn ak, bin nokom bɨne dɨl anep kugul lak anɨb ak, ne nɨmam an bin ne yenɨgab agɨlak? \p \v 29 \x - \xo 22.29 \xo*\xt Jon 20.9\xt*\x* Agelak Jisas kɨlop pen agak, Nɨbi buk Baybol takaw tɨkɨlak ak sek, God kɨles ne ak sek ma nepɨm agak. Anɨb ak tek sawl sek lɨl takaw monmon apɨm agak. \v 30 \x - \xo 22.30 \xo*\xt 1 Jo 3.2\xt*\x* Binɨb kubal okok tepayaŋ tɨkjakɨnɨgabal ñɨn anɨb ak, God ensel ne okok mɨdebal tek mɨdɨl, bin okok bɨ ma del, bɨ okok abe bin ma dɨnɨgabal agak. \v 31 Pen binɨb tepayaŋ ma tɨkjakɨnɨgabal apɨm ak, God nɨbop agup ak, nɨbi ma nepɨm akaŋ agak? Takaw anɨb ak agup, \v 32 \x - \xo 22.32 \xo*\xt Kis 3.6, Mat 8.11, Mak 12.26, Luk 20.37, Apo 7.32\xt*\x* Eblaham, Aysak, Jekop God kɨli nɨm, yad mɨdebin agup agak. Pen nɨbi apɨm tek, binɨb okok pɨsnep kubɨlap ak, God kɨli mɨdebin agɨl ma apɨkop agak. God ne binɨb kubal okok tek ma mɨdeb agak. God ne binɨb koŋɨm mɨdebal ak tek mɨdeb agak. \p \v 33 \x - \xo 22.33 \xo*\xt Mat 7.28\xt*\x* Jisas anɨb agñek, binɨb kuŋay yelak okok nɨŋɨd gos palawl lak. \s God takaw awl yɨbɨl agak ak \r (Mak 12.28-31, Luk 10.25-28) \p \v 34 Jisas takaw anɨb ak agtep gek, bɨ Sajusi okok takaw olap pen agɨnɨgel tek ma lak. Pen bɨ Pelisi okok kɨli anɨb ak nɨŋɨd, Jisas yek ak apnan gɨlak. \v 35 Apnan gɨl, bɨ kɨli God takaw nɨgtep yɨbɨl gak olap, ne Jisas tɨtay tek agɨnɨmuŋ agɨl, agnɨŋɨd agak, \v 36 Tisa, God takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak, takaw ned nɨm akal tap awl yɨbɨl agak? \p \v 37 \x - \xo 22.37 \xo*\xt Lo 6.5, 10.12, Luk 10.27\xt*\x* Agek Jisas agak, God Bɨawl nad anop mapen yɨbɨl lɨnɨmɨn agak. Mapen nad ak, kawnan nad ak, gos tɨmud nad ak, mɨdupsek nop yɨl amnɨmuŋ agak. \v 38 God takaw ned nɨm awl yɨbɨl ak, takaw awl yɨbɨl nɨm anɨb ak agak. \v 39 \x - \xo 22.39 \xo*\xt Wkp 19.18, Mak 12.31, Lom 13.9, Gal 5.14\xt*\x* Pen takaw awl olap nɨm, anɨgɨl mɨdeb agak. Binɨb ogɨnap kɨlop, nad ke mapen lɨpan tek gɨnɨmɨn agak. \v 40 \x - \xo 22.40 \xo*\xt Mat 7.12, Lom 13.10, Gal 5.14, 1 Ti 1.5\xt*\x* Takaw kɨles omɨŋal apin anɨb ak nep, God takaw ned jɨj yɨbɨl nɨm omɨŋal ak agak. Takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak sek, bɨ God gos ñek agñeb okok ñu kɨl tɨkɨlak ak sek mɨdupsek, takaw apin anɨb ak nep takaw ned jɨj yɨbɨl nɨm ak agak. \s Bɨ God nop aglup ak bɨ an? \r (Mak 12.35-37, Luk 20.41-44) \p \v 41 Bɨ Pelisi okok apnan gɨl yelaknɨŋ, Jisas kɨlop agnɨŋɨd agak, \v 42 \x - \xo 22.42 \xo*\xt Jon 7.42\xt*\x* Bɨ God nop aglup ak, nop tay gos nepɨm agak? Nop an ñɨne agɨl nepɨm agak? \p Agek agɨlak, Depid ñɨne agɨlak. \v 43 \x - \xo 22.43 \xo*\xt Sng 110.1, Mat 26.64\xt*\x* Agel Jisas kɨlop agak, Nɨŋɨd apɨm ak pen, tɨtay dɨl God Kawnan ak ne Depid nop gos ñek, Depid ne bɨ anɨb ak Bɨawl yad agup agak? Depid ne tɨkɨl agak, \q1 \v 44 \x - \xo 22.44 \xo*\xt Sng 110.1, Apo 2.34, 1 Ko 15.25, Hib 1.13\xt*\x* God ne Bɨawl yad anop agup, Nad ñɨn yɨpɨd kɨd yad okok besɨg yenɨmɨn agup agɨl tɨkak agak. Besɨg mɨdɨl, mɨd dad amɨl, binɨb nad ayɨp penpen gep okok kɨlop tob muk nak okok len, taw tɨbɨkɨnɨgaban agup agɨl tɨkak agak. \m \v 45 Depid ne ke agak, Bɨ anɨb ak Bɨawl yad agak. Anɨb ak, tɨtay dɨl Depid ñɨsed ak mɨdeb agak? \v 46 \x - \xo 22.46 \xo*\xt Mak 12.34, Luk 14.6, 20.40\xt*\x* Jisas takaw ne ak agtep gek, kɨli nop pen agɨnɨgel tek ma lak. Agɨnɨgel tek ma lek nɨm, mɨñɨl tɨkɨl mɨd dad amɨl, takaw ogɨnap nop ma agnɨgɨlak. \c 23 \s Juda bɨawl okok kɨli gɨ tɨmel gɨlak \r (Mak 12.38-39, Luk 11.43, 11.46, 20.45-46) \p \v 1 Kɨdek Jisas bɨne okok sek, binɨb kuŋay okok sek kɨlop takaw agɨl \v 2 agak, Bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok sek, bɨ Pelisi okok sek kɨli takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak dɨl, nɨbop agñɨbal agak. \v 3 \x - \xo 23.3 \xo*\xt Mal 2.7-8\xt*\x* Pen takaw kuŋay apal ak, kɨli kɨdek ma gɨpal agak. Anɨb ak, takaw okok mɨdupsek nɨbop agñɨbal okok, nɨbi kɨdek gɨl gɨtep gɨnɨmɨb agak. Pen tap gɨpal okok, nɨbi kɨdek ma gɨnɨmɨb agak. \v 4 Takaw kɨles tɨmel apal ak wad mɨŋel awl okok tek, binɨb okok kɨlop gam ñɨbal ak pen, kɨlop mapen nɨŋɨd day ma dad abal agak. \p \v 5 \x - \xo 23.5 \xo*\xt Mat 6.1\xt*\x* Tap okok mɨdupsek kɨli gɨpal ak, binɨb okok chɨnop nɨgɨlaŋ agɨl gɨpal agak. Kɨli binɨb okok chɨnop nɨgɨlaŋ agɨl, God takaw ak mɨj kɨl tɨkɨl tap mɨgan lɨl, ogɨnap ñɨn ajɨp kopen sek lɨl, ogɨnap kɨmɨg cheg alaŋ lɨl gɨpal agak. Pen kɨli chɨnop nɨgɨlaŋ agɨl, chech palawl nag day wul sek tep okok lɨpal agak. \v 6 \x - \xo 23.6 \xo*\xt Mat 6.5, Mak 12.38-39, Luk 11.43, 14.7\xt*\x* Tap awl ñɨbal nab ak amɨl mɨdebal akaŋ, Juda apnan gɨpal kal ak amɨl mɨdebal ak, bɨawl besɨgep okok adek ak nep besɨgɨpal agak. \v 7 Binɨb kuŋay apnan gɨl mɨdebal nab anɨb okok amon, Tisa apeban ey agel, chɨnop tep gaŋ agɨl gos nepal agak. \p \v 8 Pen nɨbi mam wagen nokom olap mɨdebɨm, Tisa nɨbi ak, nokom olap nep mɨdeb agak. Anɨb ak tek, nɨbop Tisa ma agɨnɨgel agak. \v 9 Pen Nap nɨbi nokom yɨbɨl ak mɨdeb, man ne alaŋ agak. Anɨb ak tek, lum awl ak bɨ ogɨnap kɨlop Bapi ma agɨnɨmɨb agak. \v 10 Bɨawl nɨbi ak nɨm, Bɨ God nop aglup ak nep agak. Anɨb ak tek, nɨbop Bɨawl ma agɨnɨgel agak. \v 11 \x - \xo 23.11 \xo*\xt Mat 20.26-27, Mak 9.35, 10.43-44, Luk 22.26\xt*\x* Bɨawl yɨbɨl nɨbi mɨdeb ak, bɨ wog gɨñeb nɨbi ak yenɨgab agak. \v 12 \x - \xo 23.12 \xo*\xt Jop 22.29, Snd 15.33, 29.23, Ese 21.26, Luk 14.11, 18.14, Jem 4.6, 1 Pi 5.5\xt*\x* Binɨb yɨb kɨli ke dad aplanɨgabal okok, yɨb kɨlop yownɨgab ak pen, binɨb yɨb ma dad aplanɨgabal okok, yɨb awl dɨnɨgabal agak. \s Juda bɨawl okok kɨli gach sek mɨdebal \r (Mak 12.40, Luk 11.39-52, 20.47) \p \v 13-14 \x - \xo 23.13-14 \xo*\xt Luk 11.52\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Bɨ nɨbi Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok sek, bɨ Pelisi okok sek nɨbi tɨtay dɨnɨgabɨm agak. Nɨbi bɨ yepɨs yɨbɨl gep agak. God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ak, kanɨb anɨb ak gɨñem, binɨb okok kɨli seŋayaŋ mɨdebal agak. Nɨbi ke mɨgan ma amɨl, kelɨgɨpɨm agak. Pen binɨb mɨgan amnɨg gɨpal okok kɨlop pel kanɨb day ak agtɨkɨpɨm agak. \p \v 15 Nɨbi bɨ Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok sek, bɨ Pelisi okok sek tɨtay dɨnɨgabɨm agak. Nɨbi bɨ yepɨs yɨbɨl gep agak. Nɨbi binɨb okok kɨlop takaw agñon chɨnop ak nɨŋɨd kɨdek gɨlaŋ agɨl, ñɨg solwala okok sek man okok sek mɨdupsek pɨyow ajɨpɨm agak. Ajɨl, olap nɨŋɨd nop agñem nɨbop nɨŋɨd dup agak. Nɨbop nɨŋɨd dup ak, nɨbi mab ke yɨneb ak amnɨgabɨm tek ne abe amnɨgab agak. Pen nɨbi tek mel, bɨ tɨmel awl yɨbɨl yenɨgab agak. \p \v 16 \x - \xo 23.16 \xo*\xt Mat 5.33-34, 15.14\xt*\x* Nɨbi binɨb okok kɨlop kanɨb adek ak yom tep gɨnɨgun apɨm ak pen, bɨ wɨdɨn koy mɨdebɨm agak. Nɨbi tɨtay dɨnɨgabɨm agak. Binɨb okok kɨlop takaw agñɨbɨm agak. Pen anɨb apɨm, Bɨ olap ñɨn dad aplanɨl God agnɨgep kal awl ak yomɨl agɨnɨgab, Yepɨs ma apin, nɨŋɨd yɨbɨl agebin agɨnɨgab ak, takaw anɨb ak takaw yokɨp, kɨdek agup tek ma gɨnɨmuŋ tek lup apɨm agak. Pen bɨ olap ñɨn dad aplanɨl, tap gol okok God agnɨgep kal awl mɨgan mɨdeb ak yomɨl agɨnɨgab, Yepɨs ma apin, nɨŋɨd yɨbɨl agebin agɨnɨgab ak, kɨdek agup tek nep gɨnɨmuŋ apɨm agak. \v 17 Nɨbi bɨ sawl sek, wɨdɨn koy yɨbɨl mɨdebɨm agak. Tap anɨb ak tay, tap awl yɨbɨl mɨdeb agak? Tap gol tap awl yɨbɨl akaŋ, God agnɨgep kal awl ak tap awl yɨbɨl agak? Nɨbi nepɨm, God agnɨgep kal awl ak tap awl yɨbɨl mɨdeb agak. Tap gol pen mɨdeb ak, God agnɨgep kal awl mɨgan anɨb ak tek, tap gol anɨb ak abe God tap teplep ne agak. \p \v 18 Takaw olap abe kɨlop agñɨbɨm agak. Anɨb apɨm, Bɨ olap ñɨn dad aplanɨl God nop sɨbogep abañ adek ak yomɨl agɨnɨgab, Yepɨs ma apin, nɨŋɨd yɨbɨl agebin agɨnɨgab ak, takaw anɨb ak takaw yokɨp, kɨdek agup tek ma gɨnɨmuŋ tek lup apɨm agak. Pen bɨ olap ñɨn dad aplanɨl, tap God nop dagɨlep ak yomɨl agɨnɨgab, Yepɨs ma apin, nɨŋɨd yɨbɨl agebin agɨnɨgab, kɨdek agup tek nep gɨnɨmuŋ apɨm agak. \v 19 Nɨbi bɨ wɨdɨn koy yɨbɨl mɨdebɨm agak. Tap anɨb ak tay, tap awl yɨbɨl mɨdeb agak? Tap God nop dagɨlɨnɨgab ak akaŋ, God nop sɨbogep abañ adek ak tap awl yɨbɨl agak? Nɨbi nepɨm, God nop sɨbogep abañ adek ak tap awl yɨbɨl mɨdeb agak. Tap God nop pen dagɨlɨnɨgab ak, God nop sɨbogep abañ adek ak mɨdeb anɨb ak tek, tap dagɨlep anɨb ak abe God tap teplep ne agak. \p \v 20 Anɨb ak, bɨ olap ne ñɨn dad aplanɨl God nop sɨbogep abañ adek ak yomɨl agɨnɨgab, Yepɨs ma apin, nɨŋɨd yɨbɨl agebin agɨnɨgab ak, God nop sɨbogep abañ adek ak sek tap God nop dagɨlup ak sek omɨŋal gɨl gos nɨŋɨd agɨnɨgab agak. \v 21 Pen bɨ olap ne ñɨn dad aplanɨl God agnɨgep kal awl ak yomɨl agɨnɨgab, Yepɨs ma apin, nɨŋɨd yɨbɨl agebin agɨnɨgab ak, God agnɨgep kal awl ak sek Bɨawl God ne kal anɨb ak mɨgan mɨdeb ak nop sek omɨŋal gɨl gos nɨŋɨd agɨnɨgab agak. \v 22 \x - \xo 23.22 \xo*\xt Ais 66.1, Mat 5.34\xt*\x* Pen bɨ olap ne ñɨn dad aplanɨl God man ne alaŋ ak yomɨl agɨnɨgab, Yepɨs ma apin, nɨŋɨd yɨbɨl agebin agɨnɨgab ak, God bɨnonɨm besɨgep ne ak sek, Bapi God nop sek omɨŋal gɨl gos nɨŋɨd agɨnɨgab agak. Takaw kɨles anɨb ak tek agɨl, kɨdek kelɨgep tek ma lɨnɨgab agak. \p \v 23 \x - \xo 23.23 \xo*\xt Wkp 27.30, Hos 6.6, Mai 6.8, Luk 11.42\xt*\x* Nɨbi bɨ Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok sek, bɨ Pelisi okok sek tɨtay dɨnɨgabɨm agak. Nɨbi bɨ yepɨs yɨbɨl gep agak. Sɨbɨn tap monmon okok nɨgem, tap awl tek lek, ñɨn pag nɨŋɨd dad amɨl wajɨlem ak amub agak. Amek, God nop nokom olap ñun agɨl pel ñɨbɨm agak. Ak tep gɨpɨm, takaw ma mɨdeb agak. Tap sɨkol okok pel anɨgɨl gɨpɨm ak pen, taynen God takaw ne awl yɨbɨl ak abe ma gɨpɨm agak? Takaw awl olap anɨb agup, God ne binɨb okok kɨlop nɨŋɨd pel takaw tɨg asɨk tep gup agup ak pen, nɨbi takaw tɨg asɨk tep mel agak. Pen takaw awl olap anɨb agup, Binɨb okok kɨlop mapen nɨgup agup ak pen, nɨbi kelɨgɨpɨm agak. Pen takaw awl olap abe agup, God nop nokom gos lɨnɨgep pal ak agup ak pen, nɨbi kelɨgɨpɨm agak. \v 24 Nɨbi binɨb okok kɨlop kanɨb adek ak yom tep gɨnɨgun apɨm ak pen, bɨ wɨdɨn koy mɨdebɨm agak. Bɨ ogɨnap mumɨkɨl tap sɨkol ak ñɨg mɨgan ayaŋ mɨdeb ak nɨŋɨd dɨyokɨpal tek, nɨbi mɨdebɨm agak. Kɨli pen chag kamel tap awl ak ñɨg mɨgan ayaŋ mɨdeb ma nɨŋɨd, chag kamel sek ñɨg sek mɨdupsek ñɨbjupal agak. Nɨbi anɨb ak tek nep gɨpɨm agak. Tap sɨkol okok pel gos nepɨm ak pen, God tap ne awl okok gos ma nepɨm agak. \p \v 25 \x - \xo 23.25 \xo*\xt Mak 7.4\xt*\x* Nɨbi bɨ Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok sek, bɨ Pelisi okok sek tɨtay dɨnɨgabɨm agak. Nɨbi bɨ yepɨs yɨbɨl gep agak. Kɨnag nɨbi okok tek seŋ okok ken ñɨg lɨ yok tep gɨpɨm ak pen, tap mɨdup nɨbi dɨl kɨnag mɨgan dɨpɨm okok, tap si dɨl gos nɨbi ke ak nɨŋɨd dɨpɨm agak. \v 26 Nɨbi Pelisi bɨ wɨdɨn koy mɨdebɨm agak. Kɨnag nɨbi okok mɨgan ayaŋ ned ñɨg lɨ yok tep gɨnɨmɨb agak. Anɨgem, seŋ okok ken abe mɨdtep gɨnɨgab agak. \p \v 27 \x - \xo 23.27 \xo*\xt Luk 11.44, Apo 23.3\xt*\x* Nɨbi bɨ Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok sek, bɨ Pelisi okok sek tɨtay dɨnɨgabɨm agak. Nɨbi bɨ yepɨs yɨbɨl gep agak. Binɨb okok kɨli chɨp kaw mɨgan okok kamɨl kanɨb gɨñɨl, chɨp kaw mɨgan anɨb okok adek ak lum ñɨl sɨŋak wikel, kawtub adek ak teplep yɨbɨl mɨdeb agak. Pen nɨbi chɨp kaw mɨgan anɨb ak tek mɨdebɨm agak. Binɨb kɨli chɨp kaw seŋ anɨb okok nɨŋɨd, tap teplep mɨdeb agɨl gos nepal ak pen, mɨgan ayaŋ chɨp tɨŋɨl sek tap gach sek kuy tɨmel apɨlɨg mɨdeb agak. \v 28 \x - \xo 23.28 \xo*\xt Luk 16.15\xt*\x* Nɨbi abe anɨb ak tek nep mɨdebɨm agak. Binɨb okok kɨli nɨbop mubwak nɨŋɨd apal, Nɨbi bɨ suŋtep mɨdebɨm apal agak. Pen nab nɨbi pi okok, takaw yepɨs apɨm ak sek, God takaw tɨbɨlɨkɨpɨm ak sek, nab nɨbi pi okok kuŋay yɨbɨl mɨdeb agak. \p \v 29 Nɨbi bɨ Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok sek, bɨ Pelisi okok sek nɨbi tɨtay dɨnɨgabɨm agak. Nɨbi bɨ yepɨs yɨbɨl gep agak. Bɨ God gos ñek agñeb kawtub adek kɨli okok, nɨbi gɨtep gɨpɨm agak. Bɨ suŋtep kawtub adek kɨli okok, nɨbi tap teplep lɨl gɨpɨm agak. \v 30 Nɨbi anɨgɨl, pen anɨb apɨm, Based sɨkop bɨlel yelɨgɨpal ñɨn ak, kɨli bɨ God gos ñek agñeb okok kɨlop ñagɨlak apɨm agak. Chɨn pen ñɨn anɨb ak tek yolɨgɨpun, bɨ God gos ñek agñeb anɨb okok kɨlop ma ñapɨnop apɨm agak. \v 31 \x - \xo 23.31 \xo*\xt Apo 7.52\xt*\x* Pen apɨm anɨb ak, bɨ God gos ñek agñeb okok kɨlop ñagelɨgɨpal kɨd ak mɨdobun agɨl apɨm agak. \v 32 Ak pen, nased sɨkop nɨbi bɨlel gɨ tɨmel gelɨgɨpal ak, nɨbi tap tɨmel anɨb okok gɨ dad ameb nonɨm ken amnɨgab agak. \p \v 33 \x - \xo 23.33 \xo*\xt Mat 3.7, 12.34, Luk 3.7\xt*\x* Nɨbi yoy okok, yoy sɨlaw jɨj okok mɨdebɨm agak. God nɨbop kot gɨl, mab ke yɨneb dɨyokɨnɨgab ak nɨm, tɨtay dɨl pɨlɨk ke okok amnɨgabɨm agak? \v 34 \x - \xo 23.34 \xo*\xt Mat 10.23, 1 Te 2.15\xt*\x* Anɨb ak tek ak nɨgɨm agak. Yad bɨ God gos ñek agñeb okok sek, bɨ nɨgtep gɨpal okok sek, bɨ God takaw nɨŋɨd agñeb okok sek, kɨlop agyoken nɨbop yɨl ownɨgabal agak. Apel, ogɨnap paklɨnɨgabɨm, ogɨnap mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lɨnɨgabɨm, ogɨnap Juda apnan gɨpal kal mɨgan nɨbi ak nag dɨl pakɨnɨgabɨm agak. Pen nɨbi kɨlop ogɨnap gem pɨlɨk amnɨlaknɨŋ, taun okok okok yuk yokɨnɨgabɨm agak. \v 35 \x - \xo 23.35 \xo*\xt Stt 4.8, 2 Sto 24.20-21, Hib 11.4\xt*\x* Kɨlop anɨgɨnɨgabɨm ak nɨm, nɨbi mɨŋel dɨnɨgabɨm agak. Bɨlel ñɨn ak tɨkɨl, bɨ suŋtep okok kɨlop pel paklel mɨd dad apɨl, mɨñɨl nɨbi anɨb ak tek gebɨm anɨb ak, God gek mɨŋel anɨb okok mɨdupsek dɨnɨgabɨm agak. Mɨŋel anɨb ak nɨm, bɨ suŋtep Ebel nop ned jɨj gɨl paklɨl, ñag dad apɨl, ñag dad apɨl, kɨdek Belekiya ñɨne Sekalaya nop paklɨlak agak. God agnɨgep kal awl ak adaŋ, God nop sɨbogep abañ adek tep ak adaŋ, nop nab sɨŋak paklɨlak agak. \v 36 Yad nɨbop nɨŋɨd agebin, nɨbi gɨ tɨmel gebɨm anɨb ak nɨŋɨd, God gek nɨbi binɨb mɨñɨl mɨdebɨm okok tap mɨŋel anɨb okok mɨdupsek dɨnɨgabɨm agak. \s Jisas Jelusalem nɨŋɨd chaŋ lak \r (Luk 13.34-35, 19.41-44) \p \v 37 \x - \xo 23.37 \xo*\xt 2 Sto 24.21, Sng 17.8, 91.4, Apo 7.59, 1 Te 2.15\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Jelusalem binɨb agak. Bɨ God gos ñek agñeb okok sek, God ne bɨ nɨbop yɨl agyokek opal okok sek, taynen pel kab dɨl kɨlop paklɨpɨm agak? Pen yad pel binɨb nɨbop okok yawl kakaluk ñɨluk tek pɨl muk okok lɨnɨm agen, yɨp yɨlɨk nɨŋɨd ma dɨpɨm agak. \v 38 \x - \xo 23.38 \xo*\xt 1 Kin 9.7-8, Jer 12.7, 22.5\xt*\x* Anɨb ak nɨgɨm agak. Kal nɨbi ak yokɨp yɨbɨl yenɨgab agak. \v 39 \x - \xo 23.39 \xo*\xt Sng 118.26, Mat 21.9\xt*\x* Yad nɨbop agebin, yɨp kasek ma nɨgɨnɨgabɨm agak. Kɨdek agɨnɨgabɨm, Bɨ Bɨawl ne agyokek owup ak, Bɨawl ne bɨ anɨb ak nop gɨtep gɨnɨmuŋ agɨnɨgabɨm agak. Ñɨn anɨb ak nep yɨp nɨgɨnɨgabɨm agak. \c 24 \s God agnɨgep kal awl ak gɨ tɨmel gɨnɨgabal \r (Mak 13.1-2, Luk 21.5-6) \p \v 1 Jisas ne God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek ak kelɨgɨl seŋ amnaknɨŋ, bɨne okok nop apɨl agɨlak, God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek ak, kal anɨb okok wali mɨgan ayaŋ mɨdeb ak nɨgan agɨlak. \v 2 \x - \xo 24.2 \xo*\xt Jer 26.18, Mai 3.12, Luk 19.44\xt*\x* Agelak kɨlop pen agak, Nɨbi kal anɨb okok mɨdupsek nepɨm akaŋ agak? Yad nɨbop nɨŋɨd agebin, Kɨdek bɨ ogɨnap apɨl, kal anɨb okok gɨ tɨmel gel, kab olap kab olap adek ak ma yenɨgab, pɨsnep pɨpag pakɨl dɨyokɨnɨgabal agak. \s Mɨŋel ogɨnap ownɨgab \r (Mak 13.3-13, Luk 21.7-19) \p \v 3 \x - \xo 24.3 \xo*\xt Mat 24.27, 24.37-39, Mak 13.3, 1 Te 5.1\xt*\x* Jisas anɨb agɨl, amɨl dum Olip besɨgɨl mɨdaknɨŋ, bɨne okok kɨli nep apjakɨl nop agnɨŋɨd agɨlak, Chɨnop agñan, tap agesɨpan ak, ñɨn akal tek gɨnɨgab agɨlak? Pen tap tay gek chɨn nɨŋɨd anɨb agɨnɨgabun, Ñɨn kɨdek ak apɨl, nad wulep ownɨgeban agɨnɨgabun agɨlak? \p \v 4-5 \x - \xo 24.4-5 \xo*\xt Jer 14.14, 23.21, 23.25, Mat 24.23-24, Jon 5.43, Apo 5.36-37, 1 Jo 2.18\xt*\x* Agelak Jisas kɨlop agak, Nɨgtep gɨnɨmɨb agak. Bɨ kuŋay yɨbɨl yepɨs agɨl, yɨb yɨp ak dɨlɨg agɨnɨgabal, Yad nep Bɨ God nop aglup ak apebin agɨnɨgabal agak. Anɨb agel, binɨb kuŋay yɨbɨl takaw yepɨs anɨb ak nɨgɨnɨgabal ak pen, nɨbi ma nɨgɨnɨmɨb agak. \v 6 Man okok penpen gɨnɨgabal agak. Pen binɨb agɨnɨgabal, Man okok penpen gebal agɨnɨgabal agak. Anɨgɨnɨgab ak pen, gos nɨgtep gɨl gos kuŋay ma nɨgɨnɨmɨb agak. Tap anɨb okok gonɨmuŋ tek lup ak pen, ñɨn kɨdek ak ownɨgeb agɨl gos ak ma nɨgɨnɨmɨb agak. \v 7 \x - \xo 24.7 \xo*\xt 2 Sto 15.6, Ais 19.2, Hag 2.22, Sek 14.13, Apo 11.28\xt*\x* Man ogɨnap tɨkjakɨl, man ogɨnap ayɨp penpen ñagɨnɨgabal agak. Binɨb wakay ogɨnap tɨkjakɨl, binɨb wakay ogɨnap ayɨp penpen ñagɨnɨgabal agak. Pen man keke okok yuwan awl gɨl, monmon awl dɨnɨgab agak. \v 8 Tap gɨnɨgab mɨdupsek anɨb okok, bin ñapay ñɨbosup, wulep mɨdeb agɨl nepal tek nep gɨnɨgab agak. \p \v 9 \x - \xo 24.9 \xo*\xt Mat 10.22, Mak 13.9, Luk 21.12, Jon 15.18-20, Apo 4.2-3, Lep 2.10, 2.13\xt*\x* Pen yɨp yɨl mɨdebɨm tek nɨbop mɨmug gɨl, gɨ tɨmel gɨl pɨsnep paklɨnɨgabal agak. Binɨb man okok mɨdupsek nɨbop mɨlɨk nɨgɨnɨgabal agak. \v 10 \x - \xo 24.10 \xo*\xt Mat 11.6, 13.57, 2 Ti 1.15\xt*\x* Ñɨn anɨb ak, binɨb kuŋay God nop gos ak kelɨgɨl, kɨli ke okok mɨlɨk nɨŋɨd, mɨmug gɨl bɨ ñagep okok ñɨn adek ak lɨnɨgabal agak. \v 11 \x - \xo 24.11 \xo*\xt Mat 7.15, 24.5, 24.24, Apo 20.29, 1 Ti 4.1, 2 Pi 2.1, 1 Jo 4.1\xt*\x* Pen bɨ kuŋay God takaw agobun agɨl yepɨs apal okok, binɨb okok kɨlop yepɨs gel kuŋay nɨgɨnɨgabal agak. \v 12 Kɨli gɨ tɨmel gep adek ak nep gel amnɨgab agak. Anɨb ak, binɨb kuŋay kɨli binɨb okok kɨlop mapen lep ak sawl gɨnɨgabal agak. \v 13 \x - \xo 24.13 \xo*\xt Mat 10.22, Mak 13.13, Hib 3.6, 3.14\xt*\x* Pen binɨb an kɨles gɨl yɨp yɨl yenɨgab ak, mɨd dad amɨl ñɨn kɨdek ownɨgab ak, God nop tɨg asɨk dɨnɨgab agak. \v 14 \x - \xo 24.14 \xo*\xt Mat 9.35, 10.18, 28.19, Lom 10.18, Kol 1.6, 1.23\xt*\x* Pen God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab takaw teplep ak, lum awl ak mɨdupsek agñɨnɨgabal agak. Agñel, binɨb man okok mɨdupsek nɨgɨnɨgabal ak nɨm, ñɨn kɨdek ak ownɨgab agak. \s Tap tɨmel yɨbɨl gɨnɨgab \r (Mak 13.14-23, Luk 21.20-24) \p \v 15 \x - \xo 24.15 \xo*\xt Dan 9.27, 11.31, 12.11\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Tap tɨmel asɨkep yɨbɨl olap, bɨ God gos ñek agñeb Danyel ne bɨlel tap anɨb ak nop takaw ogɨnap tɨkɨl agak. Pen tap anɨb ak, God agnɨgep kal awl mɨgan ak lel yenɨgab ak nɨgɨnɨgabɨm agak. Takaw tɨkebin anɨb awl, nɨgtep gɨnɨmɨb. \v 16 Pen agak, Tap tɨmel asɨkep yɨbɨl nɨgenɨgabɨm ñɨn anɨb ak, binɨb Judiya plopens yenɨgel okok, pɨlɨk dum oklaŋ okok amnɨgel agak. \v 17 \x - \xo 24.17-18 \xo*\xt Luk 17.31\xt*\x* Binɨb kal adek alaŋ yenɨgel okok, tap dɨnɨg adɨkɨd kal mɨgan ma amnɨgel agak. \v 18 Binɨb wog day okok ajenɨgel okok, chech tap okok dɨnɨg adɨkɨd kal ma amnɨgel agak. \v 19 Ñɨn anɨb ak, bin ñapay kogmeg yenɨgabal okok sek, ñapay tul ñɨnɨgabal okok sek, koslam pɨlɨk amnɨgabal agak. \v 20-21 \x - \xo 24.20-21 \xo*\xt Dan 9.26, 12.1, Jol 2.2, Lep 7.14\xt*\x* Tap gɨnɨgab anɨb okok, tap tɨmel awl yɨbɨl gɨnɨgab agak. God alwol gɨlak ñɨn ak tɨkɨl, mɨd dad apɨl mɨdobun ñɨn awl, tɨmel awl yɨbɨl anɨb ak tek ma gak, kɨdek abe anɨb ak tek ma gɨnɨgab agak. Anɨb ak tek, God nop agnɨgem, yobup lɨnɨmuŋ ñɨn ak sek, Juda añɨŋ lep ñɨn awl ak sek ma gɨnɨmuŋ agak. \v 22 \x - \xo 24.22 \xo*\xt Ais 65.8-9, Sek 14.2-3\xt*\x* Tap tɨmel awl yɨbɨl anɨb okok gɨ nep yobɨkop, binɨb mɨdupsek kum dɨpɨlap agak. God pen binɨb ne dɨnɨg aglak okok kɨlop gos nɨŋɨd, tap tɨmel anɨb okok yep won olap nep gɨnɨmuŋ agak. \p \v 23 \x - \xo 24.23 \xo*\xt Mat 24.5, 24.11, Mak 13.21, Luk 17.23, 21.8\xt*\x* Pen ñɨn anɨb ak, binɨb ogɨnap nɨbop agɨnɨgabal, Nɨgɨm, Bɨ God nop aglup ak mɨdeb awl akaŋ, Ne mɨdeb adaŋ agenɨgel, nɨŋɨd apal agɨl ma nɨgɨnɨmɨb agak. \v 24 \x - \xo 24.24 \xo*\xt Lo 13.1-3, Mak 13.22, 2 Te 2.8-9, Lep 13.13-14\xt*\x* Bɨ ogɨnap apjakɨl agɨnɨgabal, Yad nɨm Bɨ God nop aglup ak akaŋ, Yad nɨm bɨ God gos ñek agñeb olap agɨl, yepɨs yepɨs agɨlɨg, tap mageptek awl yɨbɨl ogɨnap gɨnɨgabal agak. Bɨ anɨb okok, kɨli binɨb okok kɨlop yepɨs agon takaw chɨnop nɨgɨnɨgabal agɨl gos nepal agak. Pen kɨli God binɨb ne aglak okok kɨlop abe yepɨs agun agɨl, tap anɨb okok anɨgɨl gɨnɨgabal agak. \v 25 Nɨgɨm, tap tɨtay kɨdek gɨnɨgab ak, nɨbop agen nepɨm agak. \p \v 26 \x - \xo 24.26-27 \xo*\xt Luk 17.23-24\xt*\x* Anɨb ak binɨb ogɨnap agɨnɨgel, Nɨgɨm, ne man nep binɨb ma yelak nab okok mɨdeb agenɨgel, nɨgɨnɨg ma amnɨmɨb agak. Pen agɨnɨgel, Nɨgɨm, ne kal mɨgan ayaŋ mɨdeb agenɨgel, nɨŋɨd apal agɨl ma nɨgɨnɨmɨb agak. \v 27 \x - \xo 24.27 \xo*\xt Mat 24.37-39\xt*\x* Nɨgɨm. Añɨñak bol ak dup tek, sub apjakup ayɨm nɨb ak saŋɨd amub oŋɨd gaknɨŋ binɨb okok kɨli nepal agak. Anɨb ak tek ak, Bɨ Olap Ñɨne ownɨgab ñɨn ak, ne anɨgɨl owaknɨŋ, binɨb okok mɨdupsek nop nɨgɨnɨgabal agak. \v 28 \x - \xo 24.28 \xo*\xt Luk 17.37, 2 Pi 3.10\xt*\x* Tap ogɨnap wog bɨg yɨnɨg lɨnɨgab ak, man anɨb ak yawl apnan gɨnɨgabal agak. \s Bɨ Olap Ñɨne ownɨgab \r (Mak 13.24-27, Luk 21.25-28) \p \v 29 \x - \xo 24.29 \xo*\xt Ais 13.10, 34.4, Ese 32.7, Jol 2.10, 2.31, 3.15, Lep 6.12-13\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Pen mɨŋel awl anɨb okok gɨ tek dak, won anɨb ak sub ak gach gɨl, takan ak mɨlek ma gɨnɨgab agak. Gap okok wɨsɨp alaŋ nɨb pugju apyapɨl, tap adekab alaŋ okok, okok nɨb okok nɨb gɨnɨgab agak. \v 30 \x - \xo 24.30 \xo*\xt Dan 7.13, Sek 12.10-14, Mak 13.26, Lep 1.7, 6.12-13\xt*\x* Anɨgenɨgab, Bɨ Olap Ñɨne ownɨg gaknɨŋ, adekab alaŋ ke lek, binɨb man okok keke mɨdebal tek, nɨŋɨd chaŋ lɨnɨgabal agak. Bɨ Olap Ñɨne, kɨles awl sek mɨlek awl sek dɨl, wɨsɨp bad sek owaknɨŋ, binɨb okok mɨdupsek nop nɨgɨnɨgabal agak. \v 31 \x - \xo 24.31 \xo*\xt Ais 27.13, Mat 13.41, 1 Ko 15.52, 1 Te 4.16\xt*\x* Pen akɨl awl agaknɨŋ, ensel ne okok agyokenɨgab, man ak mɨdupsek am kus gɨl, adekab sek lum awl sek puŋɨlek amnak ak, binɨb God kɨlop aglak okok mɨdupsek dɨ yɨpɨlɨg dap nan gɨnɨgabal agak. \s Mab sɨlup lup ak nɨŋɨd gos nɨgɨnɨmɨb \r (Mak 13.28-31, Luk 21.29-33) \p \v 32 Jisas takaw olap agak, Mab sɨlup lup ak nɨŋɨd gos nɨgɨnɨmɨb agak. Mab okok sɨlup lɨl wos gaknɨŋ, mɨñɨl sub lɨnɨgeb agɨl nepɨm agak. \v 33 \x - \xo 24.33 \xo*\xt Jem 5.9\xt*\x* Anɨb ak tek, tap anɨb okok agebin ak gaknɨŋ nɨgɨnɨgabɨm, Bɨ Olap Ñɨne ownɨg gɨnɨgab ñɨn ak wulep mɨdeb, kanɨbtub wulep sɨŋak yenɨgab agak. \v 34 \x - \xo 24.34 \xo*\xt Mat 16.28, 23.36, Mak 13.30, Luk 21.32\xt*\x* Yad nɨbop nɨŋɨd agebin agak. Binɨb jɨj mɨñɨl mɨdebal adek awl ogɨnap yelaknɨŋ, tap anɨb okok mɨdupsek gek nɨŋɨd kɨdek kumnɨgabal agak. \v 35 \x - \xo 24.35 \xo*\xt Sng 102.26, Ais 40.8, Mat 5.18, Mak 13.31, Luk 21.33, Hib 1.11\xt*\x* Adekab sek, lum awl sek kul gɨnɨgab ak pen, takaw yad ak ma kul gɨnɨgab agak. \s Bɨ Olap Ñɨne ñɨn akal ownɨgab ak ma nopun \r (Mak 13.32-37, Luk 17.26-30, 17.34-36) \p \v 36 \x - \xo 24.36 \xo*\xt Sek 14.7, Apo 1.7, 1 Te 5.1-2\xt*\x* Pen Jisas takaw olap agak, Ñɨn akal akaŋ, won akal tap anɨb okok gɨnɨgab ak, binɨb okok ma nepal, ensel God man ne alaŋ mɨdebal okok ma nepal, Ñɨ abe ma nɨgup agak. Nap ne nokom nɨgup agak. \v 37 \x - \xo 24.37 \xo*\xt Stt 6.5-8\xt*\x* Bɨ Olap Ñɨne ownɨgab ñɨn anɨb ak, binɨb bɨlel Nowa yek ñɨn ak gak tek gɨnɨgabal agak. \v 38 \x - \xo 24.38 \xo*\xt Stt 6.3-5, Luk 17.26, 1 Pi 3.20\xt*\x* Nowa yek ñɨn anɨb ak, ñɨg ak binɨb okok kɨlop ma yu gak won ak, binɨb okok tap ñɨbɨlɨg, ñɨg ñɨbɨlɨg, bin penpen ñɨlɨg gɨ yelaknɨŋ, Nowa sip mɨgan ayaŋ amnak ñɨn ak agak. \v 39 \x - \xo 24.39 \xo*\xt Stt 7.6-24, 2 Pi 3.6\xt*\x* Pen kɨli tap olap gɨnɨgab agɨl gos ma nɨgɨlak agak. Anɨgɨl gos ma nɨgel, man awl yɨbɨl ak pakɨl, ñɨg wɨlɨk apɨl, binɨb anɨb okok kɨlop mɨdupsek dad amnak agak. Bɨ Olap Ñɨne ownɨgab ñɨn ak, anɨb ak tek nep gɨnɨgab agak. \v 40 Ñɨn anɨb ak, bɨ omɨŋal wog day yenɨgayl ak, God bɨ olap nop dɨl olap nop kelɨgɨnɨgab agak. \v 41 Pen bin omɨŋal bilet jɨmñɨl gɨ yenɨgayl ak, olap nop dɨl olap nop kelɨgɨnɨgab agak. \p \v 42 \x - \xo 24.42 \xo*\xt Mat 25.13, Mak 13.33, Luk 21.36\xt*\x* Anɨb ak, Bɨawl nɨbi ownɨgab ñɨn ak ma nepɨm tek, nɨgtep gɨl yenɨmɨb agak. \v 43 \x - \xo 24.43 \xo*\xt 1 Te 5.2, 2 Pi 3.10, Lep 3.3, 16.15\xt*\x* \x - \xo 24.43-44 \xo*\xt Luk 12.39-40\xt*\x* Pen anɨb ak gos nɨgɨnɨmɨb agak. Bɨ kal nap nɨb ak, ne bɨ tap si dep ak won akal apeb agɨl nɨŋɨd nɨm, wɨsɨn ma kɨnɨl nɨg yek, bɨ tap si dep ak kal bog tɨkɨl kal mɨgan ma ownɨmuŋ agak. \v 44 \x - \xo 24.44 \xo*\xt Mat 25.13, 1 Te 5.6\xt*\x* Anɨb ak tek nɨbi abe nɨgtep gɨl yenɨmɨb agak. Mel ak, Bɨ Olap Ñɨne ma apeb agɨl, sawl gɨl yenɨgabɨm ñɨn ak ne ownɨgab agak. \s Bɨ wog gɨñeb olap ne gos tep nɨgak agɨl takaw paladaŋ lɨl agak \r (Luk 12.42-46) \p \v 45 Jisas takaw olap agak, Bɨ wog gɨñeb ak an gos tep yek, wog gɨtep yɨbɨl gɨnɨgab ak, bɨawl ne ak amnɨg gɨl nop agɨnɨgab, Binɨb wog gɨñeb yad okok kɨlop kod yenɨmɨn agɨnɨgab agak. Tap ñɨŋeb kɨlop okok bɨlok ñɨlɨg gɨ yenɨmɨn agɨnɨgab agak. \v 46 \x - \xo 24.46 \xo*\xt Lep 16.15\xt*\x* Kɨdek bɨawl ne adɨkɨd apɨl nɨgɨnɨgab, bɨ wog gɨñeb anɨb ak agɨnɨgab tek gek, nop dɨtep yɨbɨl gek mɨñmɨñ gɨnɨgab agak. \v 47 \x - \xo 24.47 \xo*\xt Mat 25.21-23\xt*\x* Yad nɨbop nɨŋɨd agebin, bɨawl ne nop agek tap anɨb okok mɨdupsek kod yenɨgab agak. \v 48 Pen bɨ wog gɨñeb anɨb ak, ne bɨ tɨmel mɨdeb tek, gos ne ke nɨŋɨd agɨnɨgab, Bɨawl yad ak kasek ma ownɨgab agɨl, \v 49 binɨb wog gɨñeb okok ayɨp wog gɨpal okok, kɨlop tapɨn pakɨnɨgab agak. Pakɨl, tap ñɨbɨl, ñɨg kɨles ñɨbɨl, bɨ ogɨnap ñɨg kɨles ñɨbɨl sawl lek mɨdebal okok ayɨp yenɨgabal agak. \v 50 Pen bɨawl ne ak kasek ma ownɨgab agɨl gos nɨgɨnɨgab ñɨn ak apɨl, \v 51 \x - \xo 24.51 \xo*\xt Mat 8.12, 25.30\xt*\x* nop tɨmel yɨbɨl gɨl, binɨb God nop gos nopun agɨl yepɨs yɨbɨl gɨpal okok, kɨli mɨdebal nab okok nop aglɨnɨgab agak. Pen binɨb mɨdebal anɨb okok ayɨp meg sulɨlɨg, chaŋ lɨlɨg yenɨgabal agak. \c 25 \s Bin pɨlaj anep wajɨlem agɨl takaw paladaŋ lɨl agak \p \v 1 \x - \xo 25.1 \xo*\xt Luk 12.35, Lep 19.7\xt*\x* Jisas takaw olap agak, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ñɨn anɨb ak, kesɨm debin awl tek gɨnɨgab agak. Bɨ olap bin dɨnɨg gek, bin pɨlaj anep wajɨlem ak lam keke dɨl, dad kanɨb nab ak nɨgun agɨl amnɨgabal agak. \v 2 Bin pɨlaj anɨb okok, anep mamɨd ak gos nɨgtep ma gɨnɨgabal, anep mamɨd ak gos nɨgtep gɨnɨgabal agak. \v 3 Nɨgtep ma gɨnɨgabal anɨb okok, lam dagɨlep wel ogɨnap sek dad ma amnɨgabal agak. \v 4 Pen bin pɨlaj gos nɨgtep gɨnɨgabal okok, lam dɨl, lam dagɨlep wel ogɨnap botol mɨgan ak pagɨl, dad amnɨgabal agak. \v 5 Pen bin pɨlaj anɨb okok kɨli mɨdupsek amjakɨl, kod mɨdel mɨdel, bɨ bin dɨnɨg gɨnɨgab ak kasek ma apek nɨm, wɨsɨn apek kɨn amnɨgabal agak. \p \v 6 Pen maynab awl ayaŋ, binɨb ogɨnap suk agɨl agɨnɨgabal, Nɨgɨm, bɨ bin dɨnɨgeb ak apeb agɨnɨgabal agak. Nop am kanɨb nab ak nɨŋɨd, poŋɨd owɨm agɨnɨgabal agak. \v 7 Anɨb agel, bin tun anep wajɨlem anɨb ak mɨdupsek tɨkjakɨl, lam wik kɨli okok gɨtep gɨnɨgabal agak. \v 8 Anɨgɨl, bin gos nɨgtep ma gɨnɨgabal tun ak, kɨli bin gos nɨgtep gɨnɨgabal tun ak kɨlop agɨnɨgabal, Lam chɨn okok sugɨnɨgeb ak, wel nɨbi okok chɨnop ogɨnap ñɨm agɨnɨgabal agak. \v 9 Agel, bin gos nɨgtep gɨnɨgabal tun ak agɨnɨgabal, Mel, wel anɨb okok nɨbop ogɨnap ñɨl, chɨn ogɨnap dɨnɨgun tek ma lup agɨnɨgabal agak. Nɨbi ke amɨl tawɨm agɨnɨgabal agak. \p \v 10 Anɨb agenɨgabal, wel tawnɨg amnɨgabal won ak, bɨ bin dɨnɨg gɨnɨgab ak apjakɨnɨgab agak. Bin gos nɨgtep gɨl kod yenɨgabal tun ak, bɨ anɨb ak ayɨp kal mɨgan amel, bɨ ogɨnap kanɨb gɨñɨnɨgab agak. \p \v 11 \x - \xo 25.11-12 \xo*\xt Luk 13.25\xt*\x* Kɨdek pen bin pɨlaj gos nɨgtep ma gɨnɨgabal tun ak apjakɨl agɨnɨgabal, Bɨawl, bɨawl, chɨnop kanɨb ak yɨkan agɨnɨgabal agak. \v 12 \x - \xo 25.12 \xo*\xt Mat 7.23\xt*\x* Agel, bɨ anɨb ak ne pen agɨnɨgab, Yad nɨbop nɨŋɨd agebin, nɨbop ma nepin agɨnɨgab agak. \p \v 13 \x - \xo 25.13 \xo*\xt Mat 24.42-44, 1 Te 5.6, 1 Pi 5.8\xt*\x* Pen Jisas agak, Bɨ Olap Ñɨne ñɨn akal akaŋ, won akal ownɨgab ak nɨbi ma nepɨm agak. Anɨb ak nɨgtep gɨl kod yenɨmɨb agak. \s Bɨawl olap bɨ wog gɨñeb ne okok kɨlop mani ñak agɨl takaw paladaŋ lɨl agak \r (Luk 19.11-27) \p \v 14 \x - \xo 25.14 \xo*\xt Mak 13.34\xt*\x* Jisas takaw olap agak, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ñɨn anɨb ak, kesɨm debin awl tek gɨnɨgab agak. Bɨawl olap man palawl okok amnɨg, bɨ wog gɨñeb ne okok kɨlop suk agek apel, tap yad okok kod yelaŋ agɨl, kɨlop ñɨnɨgab agak. \v 15 \x - \xo 25.15 \xo*\xt Lom 12.6\xt*\x* Bɨ wog gɨñeb ne anɨb okok, wog keke tɨtay gɨnɨgabal tek nɨŋɨd, mani bɨlokɨnɨgab agak. Bɨ olap nop 5,000 kina ñɨnɨgab, olap nop 2,000 kina ñɨnɨgab, olap nop 1,000 kina ñɨnɨgab agak. Ñɨl, ne man palawl okok amnɨgab agak. \v 16 Amek, bɨ 5,000 kina dɨnɨgab ak mani anɨb ak dɨl, wog gɨl, gɨ dad amɨl apɨl gɨl, pen yɨl mani sinɨŋ ogɨnap sek 5,000 kina dɨnɨgab agak. \v 17 Bɨ 2,000 kina dɨnɨgab ak abe, anɨb ak tek mani sinɨŋ ogɨnap sek 2,000 kina dɨnɨgab agak. \v 18 Pen bɨ 1,000 kina dɨnɨgab ak, mani anɨb ak dad amɨl, kaw dɨl, bɨawl mani ne anɨb ak dɨ we gɨnɨgab agak. \p \v 19 Pen kɨdek mɨd dad amɨl, bɨ wog gɨñeb okok bɨawl kɨli ak adɨkɨd apɨl, mani ñɨbin anɨb ak tɨtay gɨpal agɨl, kɨlop agnɨgɨnɨgab agak. \v 20 Agnɨgek, bɨ 5,000 kina dɨnɨgab ak, 5,000 kina ogɨnap sek ayɨp dad apɨl agɨnɨgab, Bɨawl, yɨp 5,000 kina ñɨnak ak pen, yad mani anɨb ak dɨl, wog gɨl, gɨ dad amɨl apɨl gɨl, pen yɨl mani sinɨŋ ogɨnap sek 5,000 kina dɨpin agɨnɨgab agak. \v 21 \x - \xo 25.21 \xo*\xt Mat 24.45-47, Luk 12.44, 16.10, 2 Ti 2.12, Hib 12.2, 1 Pi 1.8\xt*\x* Agek, bɨawl ne ak nop agɨnɨgab, Nad bɨ wog gɨñeb tep ak mɨdeban, yad agɨnek tek nɨŋɨd, wog gɨtep yɨbɨl gɨpan agɨnɨgab agak. Tap sɨkol okok kod mɨdtep gɨpan ak, nep agen tap awl okok kod yenɨgaban agɨnɨgab agak. Nad apɨl, yad ayɨp mɨñmɨñ yɨbɨl gɨlɨg yonɨgul agɨnɨgab agak. \p \v 22 Pen bɨ 2,000 kina dɨnɨgab ak, ne abe apɨl agɨnɨgab, Bɨawl, yɨp 2,000 kina ñɨnak ak pen, yad mani anɨb ak dɨl, wog gɨl, gɨ dad amɨl apɨl gɨl, pen yɨl mani sinɨŋ ogɨnap sek 2,000 kina dɨpin agɨnɨgab agak. \v 23 Agek, bɨawl ne ak nop agɨnɨgab, Nad bɨ wog gɨñeb tep ak mɨdeban, yad agɨnek tek nɨŋɨd, wog gɨtep yɨbɨl gɨpan agɨnɨgab agak. Tap sɨkol okok kod mɨdtep gɨpan ak, nep agen tap awl okok kod yenɨgaban agak. Nad apɨl, yad ayɨp mɨñmɨñ yɨbɨl gɨlɨg yonɨgul agɨnɨgab agak. \p \v 24 Pen bɨ 1,000 kina dɨnɨgab ak, ne abe apɨl agɨnɨgab, Bɨawl, yad nep nepin agɨnɨgab agak. Nad bɨ kabɨyam tɨmel yɨbɨl agɨnɨgab agak. Binɨb tap wog yɨbal okok, nad kɨles gɨl nep taw pɨlɨg ñɨban agɨnɨgab agak. Binɨb wog day kɨli okok tap yɨŋ yokɨnɨgabal, tap anɨb ak jakek nad ke dɨnɨgaban agak. \v 25 Nad anɨgɨpan tek, yad pɨlɨkɨl, 1,000 kina yɨp ñɨnak ak dad amɨl, kaw dɨl mani nad anɨb ak dɨ we gɨpin agak. Nɨgan agɨnɨgab agak. Tap nak mɨñɨl dad apebin agɨnɨgab agak. \v 26 Agek, bɨawl ne ak nop pen agɨnɨgab, Nad bɨ wog gɨñeb tɨmel ak mɨdeban, bɨ yɨlɨk gep olap agɨnɨgab agak. Yad binɨb tap wog yɨbal okok, kɨles gɨl nep taw pɨlɨg ñɨbin agɨnɨgab agak. Binɨb wog day kɨli okok tap yɨŋ yokɨnɨgabal, tap anɨb ak jakek yad ke dɨpin agak. Anɨb okok nad nepan agɨnɨgab agak. \v 27 Anɨb ak, mani yad ak dɨl, dam le, wog gek adɨkɨd dape yokɨp ogɨnap sek dɨpɨnep agɨnɨgab agak. \p \v 28 Anɨb ak, 1,000 kina ak pɨlɨg dɨl, bɨ 10,000 kina mɨdeb ak nop ñɨnɨmɨb agɨnɨgab agak. \v 29 \x - \xo 25.29 \xo*\xt Mat 13.12, Mak 4.25, Luk 8.18, Jon 15.2\xt*\x* Nɨgɨm. Binɨb tap kɨli mɨdeb okok, yad kɨlop ogɨnap sek ñen, kɨli tap kuŋay yɨbɨl yenɨgab agɨnɨgab agak. Pen binɨb tap kɨli ma mɨdeb okok, tap sɨkol olap dɨ yenɨgabal ak, tap anɨb ak pɨlɨg dɨnɨgayn agɨnɨgab agak. \v 30 \x - \xo 25.30 \xo*\xt Mat 8.12, 22.13, Luk 13.28\xt*\x* Pen bɨ wog gɨñeb anɨb awl, wog gɨtep ma yɨbɨl gup ak, nop seŋayaŋ dɨyokɨnɨmɨb, kɨsɨlɨm awl owup mɨgan ayaŋ agɨnɨgab agak. Mɨgan anɨb ak, binɨb okok meg mɨdup sulɨlɨg, chaŋ lɨlɨg yenɨgabal agɨnɨgab agak. \s Bɨ Olap Ñɨne binɨb okok kɨlop bɨlokɨnɨgab \p \v 31 \x - \xo 25.31 \xo*\xt Sek 14.5, Mat 16.27, 19.28, Apo 1.11, 1 Te 4.16, 2 Te 1.7, Lep 1.7, 20.11-13\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Bɨ Olap Ñɨne, ne bɨnonɨm awl tek mɨdɨl ownɨgab ñɨn ak, ensel okok ayɨp mɨdupsek apɨl, ne bɨnonɨm besɨgep ne adek ak besɨgɨnɨgab agak. \v 32 \x - \xo 25.32 \xo*\xt Ese 20.38, 34.17, Lom 14.10, 2 Ko 5.10, Lep 20.12\xt*\x* Besɨgek, binɨb man okok keke mɨdebal tek, wɨdɨn mɨdup nop sɨŋak apnan gel, kɨlop bɨlok pɨs ak ke, pɨs ak ke lɨnɨgab agak. Bɨ chag sipsip chag meme mukep okok, chag sipsip okok wakay olap tɨg asɨk lɨl, chag meme okok wakay olap ke tɨg asɨk lɨl gɨpal agak. Kɨli gɨpal tek ne abe gɨnɨgab agak. \v 33 Binɨb chag sipsip tek mɨdebal okok nɨŋɨd, ñɨn yɨpɨd kɨd ak lɨnɨgab, binɨb meme tek mɨdebal okok nɨŋɨd, ñɨn aŋɨd kɨd ak lɨnɨgab agak. \p \v 34 \x - \xo 25.34 \xo*\xt 1 Ko 6.9, 15.50, Gal 5.21, Hib 4.3, 1 Pi 1.20\xt*\x* Bɨnonɨm ak nɨm, binɨb ñɨn yɨpɨd kɨd okok kɨlop agɨnɨgab, Bapi nɨbop gɨtep gup agɨnɨgab agak. Bɨlel ne man alwol gɨlak ñɨn ak, tep nɨbop gɨlak ak nɨm, apɨl teplep anɨb ak dɨnɨmɨb agɨnɨgab agak. \v 35 \x - \xo 25.35 \xo*\xt Ais 58.7, Ese 18.7, 18.16, Hib 13.2, Jem 1.27\xt*\x* Taynen? Yɨp yuwan gek, tap mɨdup ñɨbɨm agɨnɨgab agak. Ñɨg nen gek, ñɨg ñɨbɨm agɨnɨgab agak. Man pal okok nɨb apen, yɨp agdɨl dam kal nɨbi ak lɨpɨm agɨnɨgab agak. \v 36 \x - \xo 25.36 \xo*\xt 2 Ti 1.16, Jem 2.15-16\xt*\x* Chech ma yek, yɨp chech ak ñɨbɨm agɨnɨgab agak. Yɨp tap gek, dɨtep gɨpɨm agɨnɨgab agak. Yɨp nag lel mɨden, yɨp apɨl nepɨm agɨnɨgab agak. \p \v 37 Anɨb agenɨgab, binɨb suŋtep okok nop pen agɨnɨgabal, Bɨawl, ñɨn akal nep yuwan gek tap mɨdup ñɨbun agɨnɨgabal agak? Ñɨn akal ñɨg nen gek, nep ñɨg ñɨbun agɨnɨgabal agak? \v 38 Ñɨn akal pal okok nɨb ape, nep agdɨl dam kal chɨn ak lɨpun agɨnɨgabal agak? Ñɨn akal chech ak ma yek, nep chech ñɨbun agɨnɨgabal agak? \v 39 Ñɨn akal tap gek akaŋ, nep nag lel mɨde, nep amɨl nopun agɨnɨgabal agak? \v 40 \x - \xo 25.40 \xo*\xt Snd 19.17, Mat 10.42, 18.5, Mak 9.41, Hib 6.10, Lep 22.12\xt*\x* Agel, bɨnonɨm ak kɨlop pen agɨnɨgab, Yad nɨbop nɨŋɨd agebin, mam yad yokɨp okok kɨlop dɨtep gɨpɨm ak nɨm, yɨp dɨtep gɨpɨm agɨnɨgab agak. \p \v 41 \x - \xo 25.41 \xo*\xt Mat 7.23, Mak 9.48, Luk 16.24, Lep 12.9, 20.10\xt*\x* Kɨlop anɨb agɨl, binɨb ñɨn aŋɨd kɨd okok kɨlop agɨnɨgab, God ne Satan nop sek, Satan ensel ne okok sek kɨlop yul gaknɨŋ yelaŋ agɨl, tep mab ke yɨneb olap gɨlak agɨnɨgab agak. Nɨbi pen, binɨb tɨmel yul awl dɨnɨgabɨm okok, yɨp kelɨgɨl, mab ke yɨneb anɨb ak amnɨmɨb agɨnɨgab agak. \v 42 Taynen? Yɨp yuwan gek, tap mɨdup ma ñɨbɨm agɨnɨgab agak. Ñɨg nen gek, ñɨg ma ñɨbɨm agɨnɨgab agak. \v 43 Pal okok nɨb apen, yɨp ma agdɨpɨm agɨnɨgab agak. Chech ma yek, yɨp ma ñɨbɨm agɨnɨgab agak. Yɨp tap gak ñɨn ak akaŋ, nag lel mɨdenek ñɨn ak, yɨp ma apɨl nɨŋɨd dɨtep gɨpɨm agɨnɨgab agak. \p \v 44 Agek, kɨli abe nop pen agɨnɨgabal, Bɨawl, ñɨn akal nep yuwan gek tap mɨdup ma ñɨbun agɨnɨgabal agak? Ñɨn akal ñɨg nen gek nep ñɨg ma ñɨbun agɨnɨgabal agak? Ñɨn akal pal okok nɨb ape, nep ma agdɨpun agɨnɨgabal agak? Ñɨn akal chech ma yek, nep ma ñɨbun agɨnɨgabal agak? Ñɨn akal tap gek akaŋ, nep nag lel mɨdenak, nep ma amɨl nɨŋɨd dɨtep gɨpun agɨnɨgabal agak? \v 45 \x - \xo 25.45 \xo*\xt Sek 2.8, Apo 9.5\xt*\x* Anɨb agel, bɨnonɨm ak kɨlop pen agɨnɨgab, Yad nɨbop nɨŋɨd agebin, mam yad yokɨp okok kɨlop dɨtep ma gɨpɨm ak nɨm, yɨp abe dɨtep ma gɨpɨm agɨnɨgab agak. \p \v 46 \x - \xo 25.46 \xo*\xt Dan 12.2, Jon 5.29, Lom 2.7\xt*\x* Anɨb agɨl kɨlop agyokek, pel pelnep yul gaknɨŋ yenɨgabal tep ak amnɨgabal agak. Binɨb suŋtep ne okok pen kɨlop agek, pel pelnep yenɨgabal tep ak amnɨgabal agak. \c 26 \s Jisas nop ñagɨnɨgun agɨl, takaw kɨmɨgel aglɨlak \r (Mak 14.1-2, Luk 22.1-2, Jon 11.45-53) \p \v 1 Jisas takaw anɨb ak agjuwɨl, bɨne okok kɨlop agak, \v 2 \x - \xo 26.2 \xo*\xt Kis 12.1-27, Mat 20.18, Mak 14.1, Luk 22.1, Jon 13.1\xt*\x* Nɨbi nepɨm, ñɨn omɨŋal mɨdɨl, Pasopa ñɨn awl ak mɨñɨl agɨl, apnan gɨl yenɨgabal agak. Pen kɨli anɨgɨl apnan gɨl, Bɨ Olap Ñɨne nop dɨl bɨawl okok kɨlop ñɨl agɨnɨgabal, Nop mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lem kumaŋ agɨnɨgabal agak. \p \v 3 Pen bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, Juda bɨawl okok sek, kɨli apɨl bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl Kayapas kal ak nan gɨl, \v 4 Jisas nop tɨtay dɨl kɨmɨgel chɨchɨk dɨl, ñag lɨnɨgun agɨl, takaw aglɨl gelak. \v 5 Pen agɨlak, Pasopa ñɨn awl anɨgon, binɨb kuŋay yɨbɨl ap mɨdebal okok penpen gɨnɨgel tek lup agɨlak. Anɨb ak mɨñɨl kelɨgɨl, ñɨn olap nop paklɨnɨgun agɨlak. \s Bin olap ne wel kuy tep owep ak dɨl, Jisas kɨmɨg cheg nop ak sogak \r (Mak 14.3-9, Jon 12.1-8) \p \v 6-7 \x - \xo 26.6-7 \xo*\xt Luk 7.37-38\xt*\x* Jisas man sɨkol Betani mɨdɨl, Saymon bɨlel bɨ soy ladek lak ak, kal ne ak am tap ñɨbelak. Ñɨŋɨlaknɨŋ, bin olap wel kuy tep owep, mani awl tawpal ak, botol sek dad apɨl, Jisas nop kɨmɨg cheg ak sogak. \p \v 8-9 Sogek, Jisas bɨne okok chɨbol kɨlop ak tɨmel gek agɨlak, Wel anɨb ak dad amɨl mani awl dɨl, binɨb yɨmgeptek okok mani anɨb ak kɨlop ñeb tek ak pen, taynen yokɨp sogup agɨlak? \p \v 10 Takaw anɨb ak agelak Jisas nɨŋɨd kɨlop agak, Ne yɨp gɨtep yɨbɨl gup, taynen anɨb agebɨm agak? \v 11 \x - \xo 26.11 \xo*\xt Lo 15.11, Jon 12.8, 14.19, 17.11\xt*\x* Binɨb yɨmgeptek okok ayɨp pel yenɨgabɨm, pen yad ayɨp pel ma yonɨgabun agak. \v 12 Binɨb kamnɨg, wel lɨñɨl dam kabal tek ak yɨp lɨñeb agak. \v 13 Yad nɨbop nɨŋɨd agebin, kɨdek man okok mɨdupsek, takaw yɨp ak agñɨlɨg, bin ak Jisas nop wel lɨñak agɨl nop kesɨm dɨlɨg, gak anɨb ak nɨg nep yenɨgabal agak. \s Judas ne Jisas nop mɨmug nɨgak \r (Mak 14.10-11, Luk 22.3-6) \p \v 14 \x - \xo 26.14 \xo*\xt Jon 11.57\xt*\x* Pen Jisas bɨne anep umɨgan olap Judas Yiskaliyot, ne bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok kɨlop nɨgɨnɨg amnak. \v 15 \x - \xo 26.15 \xo*\xt Sek 11.12, Mat 27.3\xt*\x* Amɨl agak, Jisas nop chen gɨ dad apɨl nɨbop ñenɨgayn, yɨp tap tay ñɨnɨgabɨm agak? Agek nop mani silpa 30 tek ak ñɨlak.\f + \fr 26.15 \fr*\ft Mani silpa 30 tek anɨb ak, ñɨn pagep tek ma mɨdeb. Pen chɨn nopun, mani awl yɨbɨl mɨdeb.\ft*\f* \v 16 Ñelak, Judas pen tɨtay gɨl kɨlop agen, Jisas nop ap dad amnɨgel agɨl gos ak nɨgak. \s Jisas bɨne okok ayɨp Pasopa tap ñɨŋɨlak \r (Mak 14.12-21, Luk 22.7-14, 22.21-23, Jon 13.21-30) \p \v 17 \x - \xo 26.17 \xo*\xt Kis 12.6, 12.14-20, Mak 14.12, Luk 22.7-9\xt*\x* Pen bilet ma yɨnɨg tanub ñɨbal ñɨn awl anɨb ak owak. Ñɨn ned owak ñɨn ak, bɨne okok Jisas yek ak apɨl agɨlak, Ñɨn Pasopa chag sipsip ñɨluk pak ñɨŋɨnɨgabun ak wulep mɨdeb agɨlak. Anɨb ak chɨn kal akal amɨl, tap ñɨŋɨnɨgabun okok gɨlɨtep gɨnɨgun agɨlak. \v 18 \x - \xo 26.18 \xo*\xt Mat 21.3\xt*\x* Agelak kɨlop agak, Nɨbi taun awl ak amɨl, bɨ olap nop agɨnɨmɨb, Tisa agup, Ñɨn God ne yɨp aglak ak wulep mɨdeb ak nɨm, bɨyad okok ayɨp Pasopa chag sipsip ñɨluk pak dagɨl ñɨŋɨnɨgabun, kal nad ak agup agɨnɨmɨb agak. \v 19 Jisas anɨb agek, bɨne okok agak tek nɨŋɨd, amɨl Pasopa chag sipsip ak pakɨl, kal mɨgan anɨb ak dagɨl gɨlɨtep gelak. \p \v 20 Dugep won ak bɨne anep umɨgan ak ayɨp besɨgɨl, \v 21 tap ñɨbɨlɨg agak, Yad nɨbop nɨŋɨd agebin, bɨ nɨbi olap yɨp chen gɨ dad amnɨgab agak. \v 22 Agek bɨne okok chɨb nɨŋɨd gos kuŋay nɨŋɨd, nokom nokom nop agnɨgɨlɨg agɨlak, Bɨawl, yɨp apan tek agɨlak? \v 23 \x - \xo 26.23 \xo*\xt Sng 41.9, Luk 22.21, Jon 13.18\xt*\x* Agelak agak, Bɨ yad ayɨp kɨnag nokom ñɨbobul ak, yɨp chen gɨ dad amnɨgab agak. \v 24 \x - \xo 26.24 \xo*\xt Ais 53, Dan 9.26, Mak 9.12, Jon 17.12\xt*\x* Buk Baybol ak bɨlel agɨl tɨkɨlak tek, Bɨ Olap Ñɨne chen gɨ dad amɨl, paklek kumnɨgab agak. Bɨ anɨb ak pen, ne Bɨ Olap Ñɨne nop chen gɨ dad amnɨgab ak, ne tɨtay dɨnɨgab agak. Nonɨm nop ma tɨkɨpɨkop ak, tep yɨbɨl agak. Pen nop tɨkek, yul awl yɨbɨl ak dɨnɨgab agak. \v 25 Agek, bɨne Judas nop chen gɨnɨg gak ak agak, Tisa, yɨp apan tek agak? Agek agak, Nɨm apan ak agak. \s Jisas bɨne okok kɨlop tap mɨdup sek ñɨg wayn sek ñak \r (Mak 14.22-26, Luk 22.15-20, 1 Kolin 11.23-25) \p \v 26 \x - \xo 26.26 \xo*\xt Mat 14.19, 1 Ko 10.16\xt*\x* Tap ñɨb mɨdɨlɨg Jisas bilet ak dɨl, God nop tep agɨl, tɨpagɨl bɨne okok kɨlop ñɨlɨg agak, Dɨl ñɨŋɨm agak. Ak mubwak yad agak. \p \v 27 Anɨb agɨl, ñɨg wayn kɨnag ak abe dɨl, God nop tep agɨl, kɨlop ñɨlɨg agak, Nɨbi mɨdupsek ñɨŋɨnɨmɨb agak. \v 28 \x - \xo 26.28 \xo*\xt Kis 24.8, Jer 31.31-34, Sek 9.11, Lom 5.15, 1 Ko 10.16, Hib 9.22\xt*\x* Ñɨg awl nɨm, nɨkɨm yad binɨb kuŋay yɨbɨl kɨlop nen sogɨnɨgab ak nɨbop ñebin agak. Nɨkɨm yad sogɨnɨgab anɨb ak nɨm, God tap si tap tɨmel gɨpal okok tɨg walɨg gɨyokɨnɨgayn agak takaw ak am wos gɨnɨgab agak. \v 29 \x - \xo 26.29 \xo*\xt Mak 14.25, Luk 22.18, Apo 10.41\xt*\x* Anɨb agɨl agak, Yad nɨbop agebin, mɨñɨl ñɨn awl tɨkɨl ñɨg wayn ma ñɨŋɨnɨgayn agak. Yokɨp yɨbɨl mɨden mɨden, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ñɨn ak ownɨgab agak. Anɨb ñɨn ak, ñɨg wayn koŋɨm ñɨŋɨnɨgayn agak. \p \v 30 \x - \xo 26.30 \xo*\xt Luk 22.39, Jon 18.1\xt*\x* Anɨb agɨl, bɨne okok ayɨp kɨmep olap agɨl, man Olip dum amnɨlak. \s Jisas Pita nop agak, Nad agɨnɨgaban, Bɨ anɨb ak ma nepin agɨnɨgaban agak \r (Mak 14.27-31, Luk 22.31-34, Jon 13.36-38) \p \v 31 \x - \xo 26.31 \xo*\xt Sek 13.7, Jon 16.32\xt*\x* Jisas kɨlop agak, Buk Baybol ak tɨkɨl agɨlak, \q1 God agup, Yad bɨ chag sipsip mukep ak nop paklen, chag sipsip okok mɨdupsek pɨlɨk amnɨgabal agup agɨl tɨkɨlak agak. \m Agɨlak anɨb ak nɨm, mɨñɨl maynab ayaŋ nɨbi mɨdupsek tap yɨp tɨtay dɨl gɨnɨgab ak nɨŋɨd, gos yɨp ak kelɨgɨl, pɨlɨk amnɨgabɨm agak. \v 32 \x - \xo 26.32 \xo*\xt Mat 28.7, 28.16, Mak 14.28\xt*\x* Pen yad kumɨl tɨkjakɨl, Galili plopens ned amnɨgayn, nɨbi kɨdek amnɨgabɨm agak. \v 33 Agek Pita agak, Bɨ mɨdupsek tap nep tɨtay dɨl gɨnɨgab ak nɨŋɨd, nep kelɨgɨnɨgabal tek lup, yad pen mel yɨbɨl, nep ma kelɨgɨnɨgayn agak. \v 34 \x - \xo 26.34 \xo*\xt Mat 26.69-75\xt*\x* Agek Jisas agak, Yad nep nɨŋɨd agebin, mɨñɨl maynab ayaŋ yawl kakaluk suk ma agɨnɨgab won ak, nad agɨnɨgaban, Bɨ anɨb anop ma nepin agɨnɨgaban agak. Takaw anɨb ak won omɨŋal nokom agɨnɨgaban agak. \v 35 \x - \xo 26.35 \xo*\xt Mat 26.56\xt*\x* Agek Pita kɨles tɨmel gɨl agak, Yɨp paklɨnɨg paklɨnɨgabal ak pen, Jisas bɨyad mel agɨl ma agɨnɨgayn agak. Jisas bɨne mɨdupsek abe Pita agak tek nep agɨlak. \s Jisas ne Nap nop agak \r (Mak 14.32-42, Luk 22.39-46) \p \v 36 Jisas bɨne okok ayɨp, kɨli man olap yɨb Getsemani apal ak amɨl, kɨlop agak, Nɨbi awl besɨg yenɨmɨb agak. Yad sɨŋadaŋ amɨl, Bapi nop agɨnɨgayn agak. \v 37 Anɨb agɨl, Pita nop poŋɨd, Sepedi ñɨne kɨlop omɨŋal poŋɨd saŋɨdak. Amɨlɨg, Jisas chɨbol yul awl yɨbɨl nɨŋɨd, \v 38 \x - \xo 26.38 \xo*\xt Jon 12.27\xt*\x* kɨlop yakam agak, Mɨdupmɨdup yɨp puŋɨl ñeb ak, kumnɨm tek lup agak. Nɨbi awl mɨdɨl, yɨp kod mɨdɨl nɨgtep gɨl yenɨmɨb agak. \p \v 39 \x - \xo 26.39 \xo*\xt Mat 6.10, 20.22, Jon 6.38, Hib 5.7-8\xt*\x* Anɨb agɨl, kɨlop anɨb sɨŋak aglɨl, ne yep wulep anɨb sɨŋak amɨl, jel kuyan gɨl, jomulɨk ak dɨ lum ayaŋ lɨl, God nop agnɨŋɨd agak, Bapi, tap yɨp gɨnɨgeb anɨb ak mel agɨl yɨl, mel agɨnɨmɨn agak. Pen yad gos nepin adek ak ma gɨnɨmɨn, gos nad ke nepan tek gɨnɨmɨn agak. \p \v 40 Anɨb agɨl adɨkɨd apɨl nɨgak, bɨne okok kɨnelak. Pen Pita nop agak, Won olap taynen yad ayɨp nɨg mɨdɨl ma kɨnebɨm agak? \v 41 \x - \xo 26.41 \xo*\xt Mat 6.13, Epe 6.18, Hib 2.14, 4.15\xt*\x* Chɨn tap tɨmel ma gɨnɨgun agɨl, God nop agɨlɨg yenɨmɨb agak. Gos nɨbi ak gɨnɨmɨb tek lup ak pen, mubwak anep kɨles ma gup agak. \p \v 42 Jisas anɨb agɨl, tepayaŋ amɨl Nap nop agɨl agak, Bapi, tap yɨp gɨnɨgeb ak, kelɨgep tek ma mɨdeb monmon gaŋ, gos nak agak. \p \v 43 Anɨb agɨl, tepayaŋ adɨkɨd apɨl nɨgak, wɨsɨn apek pɨsnep kɨn amnɨlak. \v 44 \x - \xo 26.44 \xo*\xt 2 Ko 12.8\xt*\x* Pen ne kɨlop kelɨgɨl adɨkɨd amɨl, Nap nop ned agak tek nep tepayaŋ agnɨgak. \p \v 45-46 \x - \xo 26.45-46 \xo*\xt Jon 12.27, 13.1, 14.31\xt*\x* Agnɨŋɨd, adɨkɨd apɨl, bɨne okok kɨlop agak, Nɨbop kɨles ma gek kɨn mɨdebɨm akaŋ agak? Tɨkjakem amnun agak. Nɨgɨm. Won anɨb ak Bɨ Olap Ñɨne nop chen mɨmug gɨ dad amnɨgeb agak. Bɨ yɨp mɨmug nɨgup ak, bɨ tap si tap tɨmel gɨpal okok yɨp ñɨn adek kɨli ak ñɨnɨg, kɨlop poŋɨd apeb awl agak. \s Jisas nop chɨchɨk dɨlak \r (Mak 14.43-50, Luk 22.47-53, Jon 18.3-12) \p \v 47 Jisas takaw agaknɨŋ, bɨne anep umɨgan ak, kɨli olap Judas ne Jisas yek ak apjakak. Pen bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, Juda bɨawl okok sek kɨli agɨlak tek, Judas ne bɨ kuŋay yɨbɨl kɨlop poŋɨd apjakak. Bɨ poŋɨd owak anɨb okok, kɨli baynat ogɨnap, kul ogɨnap dɨl dad sek owlak. \v 48 Judas kɨlop aglɨl agak, Yad bɨ olap nop am dɨl, kaykol gɨneknɨŋ agɨnɨmɨb, Jisas nɨm ak agɨl, nop chɨchɨk dɨnɨmɨb agak. \v 49 Agak tek Jisas yek ak apjakɨl agak, Tisa mɨdeban agɨl, nop kaykol gak. \v 50 Anɨgek Jisas agak, Bogɨlak, gɨnɨgeban anɨb ak kasek gan agak. \p Agek, bɨ Judas ayɨp owlak okok kɨli apɨl Jisas nop chɨchɨk dɨlak. \v 51 \x - \xo 26.51 \xo*\xt Jon 18.26\xt*\x* Pen nop anɨgɨl dɨlaknɨŋ, Jisas bɨne olap baynat ne ak lɨpɨg dɨl, bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl ak bɨ wog gɨñeb ne olap nop, tɨmud pɨskɨd ak pɨsnep tɨbɨlɨk yokak. \v 52 \x - \xo 26.52 \xo*\xt Stt 9.6, Lep 13.10\xt*\x* Anɨgek Jisas nop agak, Baynat ak dɨpan okok tep ak lɨge amnaŋ agak. Binɨb baynat dɨl penpen gɨpal okok, adek anɨb ak nep kumnɨgabal agak. \v 53 \x - \xo 26.53 \xo*\xt 2 Kin 6.17, Dan 7.10\xt*\x* Nɨbi gos ma nepɨm akaŋ agak? Yad Bapi suk apɨnep, ne ensel kuŋay yɨbɨl agyokek apɨl, yɨp kod yebɨlap agak. \v 54 \x - \xo 26.54 \xo*\xt Ais 53.7, Mat 26.56, Mak 14.49\xt*\x* Pen bɨlel buk Baybol ak yɨp tɨkɨl, nop anɨb anɨb gɨnɨgel agɨlak ak nɨm, anɨgɨnɨmuŋ agak. Anɨb ak yad adek olap ke genɨgayn, yɨpɨd ma gɨnɨgab agak. \p \v 55 \x - \xo 26.55 \xo*\xt Luk 19.47, 21.37\xt*\x* Pen bɨ nop dɨnɨg owlak anɨb okok kɨlop agak, Yad mɨnek mɨnek amɨl, God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek ak, wali mɨgan ak besɨgɨl, binɨb okok kɨlop takaw agñɨbin agak. Agñɨbin ak pen, yɨp dɨ nag ma lɨpɨm agak. Mɨñɨl pen baynat sek, kul sek dad apɨl, bɨ tap si dep tek ak yɨp dɨpɨm agak. \v 56 \x - \xo 26.56 \xo*\xt Mat 26.31\xt*\x* Pen gɨpɨm anɨb ak, bɨ God gos ñek agñeb okok gɨnɨgab agɨl tɨkɨlak tek nep gɨpɨm agak. \p Pen won anɨb ak Jisas bɨne okok mɨdupsek nop kelɨgɨl, pɨlɨk amnɨlak. \s Kɨli Jisas nop dad, bɨawl takaw tɨg asɨkep okok wɨdɨn mɨdup sɨŋak dad apɨl agɨlak \r (Mak 14.53-65, Luk 22.54-55, 22.63-71, Jon 18.13-14, 18.19-24) \p \v 57 Pen bɨ Jisas nop chɨchɨk dɨlak okok, kɨli nop dad, Kayapas ne bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl kal ak amnɨlak. Won anɨb ak, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok sek, Juda bɨawl okok sek kɨli apnan gɨ yelak, kal anɨb ak. \v 58 Pen Pita kɨdek kɨdek amɨl, kal seŋ adek ak amjakɨl, wali mɨgan ayaŋ amɨl, bɨ kal anɨb ak kod mɨdeb okok ayɨp besɨgɨl, tay tek gɨnɨgabal agɨl nɨg yek. \v 59-60 \x - \xo 26.59-60 \xo*\xt Lo 19.15, Sng 27.12, Mak 14.55, Apo 6.13\xt*\x* Bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, bɨ Juda bɨawl takaw tɨg asɨkep okok mɨdupsek kɨli agɨlak, Chɨn bɨ takaw yepɨs agɨnɨgel ogɨnap kɨlop agnɨgon, kɨli apɨl takaw olap agel, chɨn nɨŋɨd, nɨŋɨd apɨm agɨl, Jisas nop paklɨnɨgun agɨlak. Anɨb agɨlak ak pen, takaw anɨb ak keke amek jɨj nɨŋɨd nop paklɨnɨgel tek olap ma yek. Kɨdek pen bɨ omɨŋal apɨl \v 61 \x - \xo 26.61 \xo*\xt Mat 27.40, Jon 2.19\xt*\x* agɨlek, Bɨ anɨb awl ne agak, God agnɨgep kal awl ak tɨbɨlɨk yokɨl, ñɨn omɨŋal nokom mɨdɨl, tepayaŋ gɨnɨgayn agak agɨlek. \v 62 Anɨb agelek, bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl ak, ne tɨkjakɨl Jisas nop agnɨŋɨd agak, Takaw nep apal ak, pen ma agɨnɨgaban akaŋ agak? \v 63 \x - \xo 26.63 \xo*\xt Ais 53.7, Mat 27.12\xt*\x* Agek, Jisas pen takaw olap ma yɨbɨl agak. Anɨgek, bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl ak agak, Mɨñɨl kot mɨdobun awl, yepɨs ma agɨnɨmɨn agak. God Bɨawl pel mɨdep ak abe nɨg mɨdeb agak. Anɨb ak chɨnop yɨpɨd gɨl agɨnɨmɨn agak. Nad Bɨ God nop aglup ak, God Ñɨne yɨbɨl mɨdeban akaŋ agak? \v 64 \x - \xo 26.64 \xo*\xt Sng 110.1, Dan 7.13, Mat 24.30, Luk 21.27, Apo 7.55, 1 Te 4.16, Lep 1.7\xt*\x* Agek Jisas agak, Nɨm apan ak agak. Pen nɨbi nɨgɨm agak. Yad nɨbop agebin, kɨdek Bɨ Olap Ñɨne, ne God bɨ kɨles tɨmel mɨdeb ak ñɨn yɨpɨd kɨd okok ken besɨg mɨdɨl, wɨsɨp adek alaŋ nɨb lum awl apek nɨgɨnɨgabɨm agak. \v 65 \x - \xo 26.65 \xo*\xt Mat 9.3, Mak 14.63, Jon 10.33, Apo 14.14\xt*\x* \x - \xo 26.65-66 \xo*\xt Wkp 24.16\xt*\x* Jisas anɨb agek, bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl ak, taynen anɨb agup agɨl, chech ne okok ke tɨg talɨkɨlɨg agak, Ne God nop agjulɨg agosup agak. Taynen binɨb ogɨnap sek agnɨgɨnɨgun agak. God nop agjuwep takaw ak mɨseŋ agup nɨbi nepɨm agak. \v 66 \x - \xo 26.66 \xo*\xt Jon 19.7\xt*\x* Akaŋ nɨbi gos tay nepɨm agak? Agek agɨlak, Nɨm agup ak nen, kumnɨmuŋ agɨlak. \v 67 \x - \xo 26.67 \xo*\xt Ais 50.6, 53.5, Mat 27.30, Jon 19.3\xt*\x* Anɨb agɨl, jomulɨk nop kɨñuk gɨñɨlɨg, pakɨlɨg gɨlak. Ogɨnap we gɨl, mɨkem nop okok pak gɨlɨg \v 68 agɨlak, Nad bɨ God gos ñek agñeb olap anɨb ak agan, nep an pakeb agɨlak. Nad Bɨ God nop aglup ak, chɨnop age nɨgun agɨlak. \s Pita agak, Jisas nop ma nepin agak \r (Mak 14.66-72, Luk 22.56-62, Jon 18.15-18, 18.25-27) \p \v 69 Pen Pita ne besɨgɨl kal seŋ sɨŋak wali mɨgan ayaŋ mɨdaknɨŋ, bin kal anɨb ak wog gɨñeb olap apɨl, nop agak, Nad Jisas bɨ Galili nɨb ak ayɨp yesɨpil agak. \v 70 Agek, Pita binɨb okok mɨdupsek nɨg yelaknɨŋ kɨlop agak, Takaw nad ageban ak yad ma nepin agak. \p \v 71 Anɨb agɨl, tɨkjakɨl am kanɨbtub sɨŋak mɨdaknɨŋ, bin kal anɨb ak wog gɨñeb olap sek apɨl nop nɨŋɨd, bɨ yelak okok kɨlop agak, Bɨ anɨb ak ne Jisas Nasalet nɨb ak ayɨp mɨdel nepin agak. \v 72 Agek, Pita ag sɨlokɨl agak, Yad nɨŋɨd yɨbɨl apin agak. Bɨ apɨm anɨb ak yad ma yɨbɨl nepin agak. \p \v 73 Sɨkol won olap mɨdɨl, bɨ Pita ayɨp jak yelak okok nop agɨlak, Nɨŋɨd yɨbɨl apun, nad bɨ kɨli olap agɨlak. Meg mɨgan kɨli apal tek apan agɨlak. \v 74 \x - \xo 26.74 \xo*\xt Mak 14.71\xt*\x* Agelak, Pita takaw tɨmel agɨl kɨles gɨl agɨl agak, Yad nɨbop nɨŋɨd yɨbɨl apin, bɨ nɨbi apɨm anɨb ak yad ma yɨbɨl nepin agak. Pen anɨb agaknɨŋ, yawl kakaluk ak suk agak. \v 75 \x - \xo 26.75 \xo*\xt Mat 26.34, Mak 14.30, Luk 22.61-62, Jon 13.38\xt*\x* Agek, Pita gos ak nɨgak, Jisas ned agak, Kakaluk suk ma agɨnɨgab won ak agɨnɨgaban, Jisas nop ma nepin agɨnɨgaban agak. Takaw anɨb ak won omɨŋal nokom agɨnɨgaban agak. Takaw anɨb ak gos nɨŋɨd, seŋ amɨl chaŋ awl yɨbɨl lak. \c 27 \s Jisas nop dam gapman bɨawl Paylat anop ñɨlak \r (Mak 15.1, Luk 23.1-2, Jon 18.28-32) \p \v 1 \x - \xo 27.1 \xo*\xt Luk 22.66\xt*\x* Man tɨkaknɨŋ, bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, Juda bɨawl okok sek kɨli takaw agnɨg agnɨg gɨl, Jisas nop paklun agɨl, \v 2 nop nag lɨl dad amɨl, gapman bɨawl Paylat nop ñɨlak. \s Judas kumak \r (Aposel 1.18-19) \p \v 3 \x - \xo 27.3 \xo*\xt Mat 26.14-15\xt*\x* Pen Jisas nop kot gɨl, paklɨnɨg gelak nɨŋɨd, Judas ne taynen Jisas nop mɨmug nepin agɨl, mani silpa 30 tek dak ak, bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, Juda bɨawl okok sek kɨlop ju dam ñɨnɨg amnak. Amɨl, mani anɨb ak kɨlop ñɨlɨg agak, \v 4 Yad tap tɨmel gɨpin agak. Jisas tɨmel ma gup ak pen, nop mɨmug nepin tek kumnɨgab agak. Agek kɨli agɨlak, Ak tap chɨn mel agɨlak. Nak ke nep anɨgɨpan agɨlak. \v 5 \x - \xo 27.5 \xo*\xt 2 Sml 17.23\xt*\x* Agelak, mani ñɨlak ak God agnɨgep kal awl mɨgan ak dɨyokɨl, am nag ñɨŋak. \p \v 6 Bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok mani anɨb ak dɨl agɨlak, Mani anɨb awl, bɨ paklun agɨl mɨmug gɨlak ak nɨm, mani God agnɨgep kal awl ñɨbal ak ayɨp omɨŋal gɨl lɨnɨgun tek ma lup agɨlak. \v 7 Anɨb agɨl, takaw agnɨg agnɨg gɨl aglɨlak. Aglɨl, mani awl lum olap tawnɨgun agɨl, am man wakay olap tawɨlak. Man anɨb ak, binɨb okok kɨli lum yɨgɨl sɨge cheg gelɨgɨpal. Pen man anɨb ak tawɨl agɨlak, Bɨ pal okok nɨb apɨl awl kumel, man wakay anɨb ak dam kɨlop kamnɨgun agɨlak. \v 8 Agɨl, man wakay anɨb awl, mɨmug nɨŋɨd puŋɨl ñɨbal mani ak dɨl tawɨlak. Anɨgɨl tawel, binɨb okok kɨli yɨb anɨb ak agɨlak, Nɨkɨm Yowak Lum ak agɨlak. Mɨñɨl abe man wakay anɨb ak, yɨb Nɨkɨm Yowak Lum ak apal. \v 9 \x - \xo 27.9-10 \xo*\xt Sek 11.12-13\xt*\x* Pen kɨli anɨgɨlak anɨb ak, bɨ God gos ñek agñeb Jelemaya ned agɨl tɨkak tek nep gɨlak. Ne tɨkɨl agak, \q1 Kɨli mani silpa 30 tek ak dɨpal agɨl tɨkak. Mani anɨb ak, Yislel binɨb kɨli bɨ anɨb anop mɨmug puŋɨl ñɨlak mani aglɨlak ak agɨl tɨkak. \v 10 Pen dɨl, dad amɨl, lum yɨgɨl sɨge cheg gelɨgɨpal man wakay ak tawpal agɨl tɨkak. Bɨawl ak yɨp agak tek nep gɨlak agɨl tɨkak. \s Bɨawl Paylat ne Jisas nop agnɨgak \r (Mak 15.2-5, Luk 23.3-5, Jon 18.33-38) \p \v 11 \x - \xo 27.11 \xo*\xt Mak 15.2, Luk 23.3, Jon 18.33, 18.37, 1 Ti 6.13\xt*\x* Jisas nop dad gapman bɨawl Paylat yek ak amel, Paylat ne Jisas nop agnɨŋɨd agak, Nak Juda bɨnonɨm kɨli ak akaŋ agak? Agek Jisas agak, Nɨm nak ke apan ak agak. \v 12 \x - \xo 27.12 \xo*\xt Ais 53.7, Mat 26.63, Jon 19.9\xt*\x* Pen bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, Juda bɨawl okok sek kɨli nop takaw ogɨnap agelak, ne pen takaw olap ma yɨbɨl agak. \v 13 Anɨgek, gapman bɨawl Paylat agak, Takaw keke agɨl nep agebal ak ma nepan akaŋ agak? \v 14 \x - \xo 27.14 \xo*\xt Jon 19.9\xt*\x* Agek, Jisas nop takaw olap ma agek, Paylat gos kuŋay yɨbɨl nɨgak. \s Bɨawl Paylat ne agak, Jisas nop paklɨm agak \r (Mak 15.6-15, Luk 23.13-25, Jon 18.38–19.16) \p \v 15 Pen Lom gapman bɨawl ak pel sub ak sub ak Pasopa ñɨn awl anɨb ak, ne bɨ nag lep olap nop wɨsɨb agyokolɨgup. Binɨb kɨli bɨ nag lep olap yɨb nop agelɨgɨpal ak, bɨawl ak ne bɨ anɨb ak nop wɨsɨb agyokolɨgup. \v 16 Pen ñɨn anɨb ak, bɨ tap tɨmel golɨgup olap, kɨli nop nɨgtep gɨpal ak dap nag lel yek, yɨb ne ak Balabas.\f + \fr 27.16 \fr*\ft Bɨ Balabas, yɨb ne olap Jisas agelɨgɨpal. Ñɨn anɨb ak, bɨ Juda okok yɨb kɨli kuŋay nep Jisas agelɨgɨpal. Anɨb ak tek, bɨ anɨb ak Jisas Balabas agelɨgɨpal.\ft*\f* \v 17-18 \x - \xo 27.17-18 \xo*\xt Jon 11.47-48, 12.19\xt*\x* Paylat ne nɨgak, Juda bɨawl okol Jisas nop yokɨp mɨlɨk nɨŋɨd dad owlak. Anɨb ak binɨb kuŋay apnan gɨlak ak, Paylat kɨlop agak, Bɨ nɨbop akal wɨsɨb agyokɨnɨm agak? Balabas nop akaŋ, Jisas Bɨ God nop aglup ak apal ak nop agak? \p \v 19 Pen Paylat bɨawl besɨgep adek ak besɨg mɨdaknɨŋ, bin ne takaw olap agek bɨ olap apek agak, Bin nad anɨb agup, Yad maynab ayaŋ wɨsɨn nepin, bɨ kot gebɨm ak bɨ tep agup agak. Nop takaw kɨles ma agɨnɨmɨn agup agak. Yad wɨsɨn nepin anɨb ak, yɨp jel tɨmel gup agup agak. \p \v 20 \x - \xo 27.20 \xo*\xt Apo 3.14\xt*\x* Bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, Juda bɨawl okok sek kɨli pen, binɨb okok kɨlop agɨlak, Gapman bɨawl Paylat nop agɨnɨmɨb, Balabas nop wɨsɨb agyokɨl, Jisas nop mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lem kumaŋ agɨnɨmɨb agɨlak. \v 21 Anɨb ak gapman bɨawl ak kɨlop agak, Bɨ omɨŋal awl, an nop tek nɨbop wɨsɨb agyokɨnɨm agak? Agek agɨlak, Balabas nop wɨsɨb agyokɨnɨmɨn agɨlak. \v 22 Agelak Paylat agak, Anɨb apɨm ak, Jisas Bɨ God nop aglup ak apal ak nop tay gɨnɨm agak? Agek, kɨli mɨdupsek agɨlak, Nop mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lem kumaŋ agɨlak. \v 23 Agelak Paylat agak, Taynen? Ne tap tay tɨmel gup agak? Pen takaw agak ak ma nɨŋɨd, takaw dad aplanɨl agɨlak, Nop mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lem kumaŋ agɨlak. \p \v 24 \x - \xo 27.24 \xo*\xt Lo 21.6-9, Mat 27.4\xt*\x* Agelak takaw ogɨnap sek agen penpen gɨnɨgel tek lup agɨl, Paylat ñɨg dɨl ñɨn lɨ yokɨlɨg kɨlop agak, Bɨ anɨb ak nop paklɨnɨg gebɨm ak, takaw anɨb ak yɨp ma ownɨgab, nɨbop ke adɨkɨd ownɨgab agak. \v 25 \x - \xo 27.25 \xo*\xt Jos 2.19, 2 Sml 1.16, Mat 23.35, Apo 5.28\xt*\x* Agek agɨlak, Ak chɨp kɨmɨg chɨn ke agɨlak. Takaw anɨb ak, chɨn sek, ñapay chɨn okok sek nɨgɨnɨgabun agɨlak. \v 26 Anɨb agelak, Paylat kɨlop Balabas nop wɨsɨb agyokak. Agyokɨl, bɨ chɨm kadɨŋ gep ne okok kɨlop agek, Jisas nop nag dɨl pakɨlak. Pakel, Paylat Jisas nop mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lel kumaŋ agɨl, bɨ chɨm kadɨŋ gep ne ogɨnap sek kɨlop ñak. \s Bɨ chɨm kadɨŋ gep okok Jisas nop agjulak \r (Mak 15.16-20, Jon 19.2-3) \p \v 27 Gapman bɨawl bɨ chɨm kadɨŋ gep ne okok kɨli Jisas nop dɨl, dad gapman kal awl ak amɨl, bɨ chɨm kadɨŋ gep okok kɨlop mɨdupsek suk agel, apnan gɨlak. \v 28 \x - \xo 27.28 \xo*\xt Luk 23.11\xt*\x* Apnan gɨl, chech nop ak tɨgjuwɨl, chech nɨkɨm bɨawl yɨbal tek olap dad apɨl nop lɨñɨlak. \v 29 \x - \xo 27.29 \xo*\xt Sng 69.19, Ais 53.3\xt*\x* Lɨñɨl, nag ñuñu sek okok dad apɨl, bɨnonɨm kay lɨpal kɨmɨg cheg adek bad tek olap gɨl, kɨmɨg cheg nop lɨñɨlak. Lɨñɨl, bɨnonɨm okok kul abe dɨpal agɨl, gamɨl pal olap dɨl Jisas nop ñɨn yɨpɨd kɨd ak ñɨl, apɨl nop kɨgom yɨmɨl, agjulɨg agɨlak, Juda bɨnonɨm kɨli awl pel yenɨmɨn agɨlak. \v 30 \x - \xo 27.30 \xo*\xt Ais 50.6, Mat 26.67\xt*\x* Anɨb agɨl, nop kɨñuk gɨl, gamɨl kul anɨb ak ju dɨl, nop kɨmɨg dum alaŋ pak pakɨlɨg gɨlak. \v 31 \x - \xo 27.31 \xo*\xt Ais 53.7\xt*\x* Nop anɨgɨl agjuwɨl, chech palawl nop lɨñɨlak ak tɨg asɨk dɨl, chech ne ke ak lɨñɨlak. Lɨñɨl, mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lɨnɨg poŋɨd amnɨlak. \s Jisas nop mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lɨlak \r (Mak 15.21-32, Luk 23.26-43, Jon 19.17-27) \p \v 32 Kanɨb nab okok dad amɨlɨg nɨgɨlak, bɨ olap taun Saylini nɨb apek. Yɨb ne ak Saymon. Nop kanɨb nebeŋ pakɨl, kɨles gɨl agɨlak, Jisas nop chɨpɨl pak tɨbɨk lɨnɨgabun mab bak awl ak dad amnoŋ agɨlak. \v 33 Agel dɨl, anɨgɨl amɨl, man Chɨp Kɨmɨg Cheg Won apal ak, yɨb Golgota ak amjakɨlak. \v 34 \x - \xo 27.34 \xo*\xt Sng 69.21, Mat 27.48\xt*\x* Pen man anɨb ak amjakɨl, bɨ chɨm kadɨŋ gep okok kɨli malasin sɨlek\f + \fr 27.34 \fr*\ft Bɨ gos nɨgep ogɨnap, kɨli anɨgɨl gos nepal, bɨ chɨm kadɨŋ gep okok kɨli malasin sɨlek Jisas nop ñɨlak ak, ne ñɨbek yul nop ak kul gaŋ agɨl ñɨlak.\ft*\f* ak sek, ñɨg wayn ak sek, tɨg adɨk madɨk gɨl, Jisas nop ñelak, ne ñɨb nɨŋɨd kelɨgak. \v 35 \x - \xo 27.35 \xo*\xt Sng 22.18\xt*\x* Pen nop mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lɨl, chech nop okok bɨlok keke dɨnɨg, sadu tek gɨl dɨlak. \v 36 Dɨl nɨm, nop mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lɨlak jɨj sɨŋak besɨgɨl nɨg yelak. \v 37 Pen mab bog bad olap, Jisas nop chɨpɨl pak tɨbɨk lɨl, mab bak alaŋ yɨb tɨk lɨl agɨlak, Bɨ anɨb ak Jisas, ne Juda bɨnonɨm kɨli ak agɨlak. \p \v 38 \x - \xo 27.38 \xo*\xt Ais 53.12\xt*\x* Pen Jisas nop chɨpɨl pak tɨbɨk lɨlak ak, bɨ tap si dep omɨŋal ak, olap ñɨn yɨpɨd pɨs ak, olap ñɨn aŋɨd pɨs ak chɨpɨl pak tɨbɨk lɨlak. \v 39 \x - \xo 27.39 \xo*\xt Sng 22.7, 109.25\xt*\x* Binɨb kanɨb aplan apyan gelak okok, kɨmɨg golmal gɨl nop agjulɨg \v 40 \x - \xo 27.40 \xo*\xt Mat 26.61, Jon 2.19\xt*\x* agɨlak, Ey. Yad God agnɨgep kal awl ak tɨbɨlɨkɨl, ñɨn omɨŋal nokom tepayaŋ gɨnɨgayn apan ak, mɨñɨl nad ke gɨl koŋɨm amnoŋ agɨlak. Nad God Ñɨne tek, mab bak alaŋ kelɨgɨl lum ayaŋ owan agɨlak. \p \v 41 Bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok sek, Juda bɨawl okok sek, kɨli abe nop agjuwɨl agɨlak, \v 42 \x - \xo 27.42 \xo*\xt Jon 11.50\xt*\x* Binɨb ogɨnap kɨlop gek koŋɨm abal ak pen, ne ke anɨgɨnɨmuŋ tek ma lup agɨlak. Ne Yislel binɨb bɨnonɨm kɨli ak, mab bak alaŋ mɨñɨl kelɨgɨl lum awl ape, nɨŋɨd agup agɨl nop gos lɨnɨgɨnɨgun agɨlak. \v 43 \x - \xo 27.43 \xo*\xt Sng 22.8\xt*\x* Ne God nop gos nɨŋɨd, yad God Ñɨne agup ak agɨlak. Anɨb ak, God nop mapen yɨbɨl lɨl nɨm, mɨñɨl apɨl nop mapen nɨŋɨd daŋ agɨlak. \v 44 Bɨ tap si dep Jisas ayɨp chɨpɨl pak tɨbɨk lɨlak omɨŋal ak abe, nop takaw tɨmel anɨb ak tek nep agɨlek. \s Jisas pɨsnep kumak \r (Mak 15.33-41, Luk 23.44-49, Jon 19.28-30) \p \v 45 Ñɨn anɨb ak subnab won ak, man anɨb ak kɨsɨlɨm apɨl, mɨd dad amɨl sub kɨyum gak won ak tepayaŋ mɨlek gak. \v 46 \x - \xo 27.46 \xo*\xt Sng 22.1, Hib 5.7\xt*\x* Won anɨb ak Jisas suk awl agɨl agak, Eli, Eli, lema sabaktani agak. Agak anɨb ak, God yad ak, God yad ak, yɨp taynen kelɨgɨpan agɨl agak. \v 47 Ne anɨgɨl suk awl agek, binɨb ogɨnap wulep anɨb sɨŋak jak yelak okok nɨŋɨd anɨb agɨlak, Bɨ anɨb awl bɨ God gos ñek agñeb Yilayja nop suk agosup agɨlak. \v 48 \x - \xo 27.48 \xo*\xt Sng 69.21\xt*\x* Anɨb agɨl, bɨ olap am tap ñɨg dak tap ak olap dɨl dad apɨl, ñɨg wayn sɨlek ak mɨgan ayaŋ tawɨl, gamɨl kul pal ak dɨl, kabes ñagɨl, ñen ñɨŋaŋ agɨl ñak. \v 49 Anɨgɨl ñek, bɨ ogɨnap agɨlak, Kɨmɨgel nɨg mɨdon agɨlak. Bɨ Yilayja apɨl, nop dɨyokɨnɨgab akaŋ agɨlak? \p \v 50 Agɨl, nɨg yelaknɨŋ, Jisas suk awl agɨl, añɨŋ bad yek ak kul gak. \p \v 51 \x - \xo 27.51 \xo*\xt Kis 26.31-33, Mak 15.38, Luk 23.45, Hib 10.19-20\xt*\x* Won anɨb anep, God agnɨgep kal awl ñɨluk mɨgan ayaŋ chech palawl kanɨbtub pɨl gɨlak ak, day alaŋ nɨb lak dam day ayaŋ yokɨl, talɨkɨl pɨspɨs amnak. Anɨgaknɨŋ, monmon dɨl, kab okok abe pagak. \v 52 Anɨgek, chɨp kamɨlak kab mɨgan pɨl gɨlak okok mɨgan yɨkak. Mɨgan yɨkel, God binɨb ne ned kumel kamɨlak okok kuŋay yɨbɨl gek, tepayaŋ tɨkjakɨlak. \v 53 Tɨkjakɨl, kawtub ak kelɨgɨl kod yelak, Jisas kɨdek tɨkjakak nɨŋɨd, kɨli God taun ne Jelusalem ak amelak, binɨb kuŋay kɨlop nɨgɨlak. \p \v 54 Pen bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl ak sek, bɨne okok sek, kɨli Jisas nop kod yelak. Anɨgɨl yelak, monmon dɨl, tɨtay gak okok mɨdupsek nɨŋɨd, kɨli pɨlɨkɨl agɨlak, Yawe, bɨ anɨb ak God Ñɨne yɨbɨl agɨlak. \p \v 55 \x - \xo 27.55-56 \xo*\xt Luk 8.2-3\xt*\x* Pen bin kuŋay yɨbɨl apɨl, keke sɨŋadaŋ mɨdɨl nɨg yelak. Bin anɨb okok, Jisas nop kɨdek gɨl Galili plopens nɨb apɨl, nop gɨtep gɨl kod yelɨgɨpal. \v 56 \x - \xo 27.56 \xo*\xt Mat 20.20\xt*\x* Bin yelak anɨb okok, olap Maliya taun Makdala nɨb ak, olap Jemis ayɨp Josep ayɨp nonɨm Maliya, olap bɨ Sepedi ñɨne omɨŋal nonɨm ak. \s Jisas nop kab mɨgan ak kamɨlak \r (Mak 15.42-47, Luk 23.50-55, Jon 19.38-42) \p \v 57 Bɨ tap kuŋay yek man sɨkol Alimateya nɨb, yɨb ne ak Josep, ne Jisas bɨne olap. Ne Jisas kumek nɨŋɨd, dugep won ak apɨl, \v 58 \x - \xo 27.58 \xo*\xt Lo 21.22-23\xt*\x* gapman bɨawl Paylat nop Jisas chɨp ak dɨnɨm akaŋ agek, Paylat yaw agɨl, bɨne okok kɨlop agek, nop ñɨlak. \v 59 Kɨli Josep nop Jisas chɨp ak ñelak, ne dad amɨl chech kayɨg tep ak dɨl, nop mɨdupsek kam sɨlokak. \v 60 \x - \xo 27.60 \xo*\xt Ais 53.9\xt*\x* Kam sɨlokɨl, kab mɨgan kɨdeyɨl nep, ne ke kaw koŋɨm dɨlak mɨgan ak dam kab mɨgan tɨdamɨgɨl dɨlak ak kamak. Kamɨl, kab awl olap tɨg mɨmlokek amek, kawtub ak pɨl gɨl amnak. \v 61 Pen bin Maliya taun Makdala nɨb ayɨp, bin Maliya olap ayɨp, omɨŋal gɨl ap nɨg yɨleknɨŋ, anɨgɨl kamak. \s Bɨ chɨm kadɨŋ gep okok Jisas nop kamɨlak kab mɨgan ak kod yelak \p \v 62 Jisas kumek kamɨlak ñɨn anɨb ak, tap dap nan gep ñɨn ak. Mɨnek pen, Juda añɨŋ lep ñɨn awl ak, bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, bɨ Pelisi okok sek kɨli gapman bɨawl Paylat yek ak amnɨlak. \v 63 \x - \xo 27.63 \xo*\xt Mat 12.40, 16.21, 17.23, 20.19, Mak 8.31, 9.31, 10.33-34, Luk 9.22, 18.31-33, Jon 2.19-21\xt*\x* Amɨl agɨlak, Bɨawl. Chɨn nopun, bɨ yepɨs agep anɨb ak agak, Yad kumɨl, ñɨn omɨŋal nokom mɨdɨl tɨkjakɨnɨgayn agak agɨlak. \v 64 Anɨb ak bɨ ogɨnap age, ñɨn omɨŋal nokom kawtub ak kod yenɨgel agɨlak. Mel ak, bɨne okok apɨl chɨp ak si dad amɨl, binɨb okok kɨlop yepɨs agɨl agɨnɨgabal, Ne tepayaŋ tɨkjakup agɨnɨgabal agɨlak. Anɨgelak, takaw yepɨs agolɨgup ak sɨkol tek lɨnɨgab ak, kɨdek agɨnɨgabal ak awl yɨbɨl gɨnɨgab agɨlak. \p \v 65 \x - \xo 27.65 \xo*\xt Dan 6.17\xt*\x* Agelak Paylat kɨlop agak, Nɨbi bɨ chɨm kadɨŋ gep kab olap agtep gem, kɨli am kawtub ak nɨgtep gɨl kod yenɨgel agak. \v 66 \x - \xo 27.66 \xo*\xt Dan 6.17\xt*\x* Agek, kɨli amɨl kanɨb pɨl gɨlak kab awl ak wɨlen tek gɨl, bɨ chɨm kadɨŋ gep kab olap kɨlop agelak, am anɨb sɨŋak nɨg yelak. \c 28 \s Jisas tɨkjakak \r (Mak 16.1-10, Luk 24.1-10, Jon 20.1-18) \p \v 1 Pen Juda añɨŋ lep ñɨn awl ak gɨjuwɨl, mɨnek Sande ñɨn ak man tɨkak won ak, bin Maliya taun Makdala nɨb ak ayɨp, Maliya olap ke ayɨp, kɨli omɨŋal gɨl chɨp kaw tub nɨgɨnɨg owlek. \v 2 Won anɨb ak ensel olap God man ne alaŋ nɨb apek, monmon awl yɨbɨl ak owak. Ensel anɨb ak apɨl, kab kolɨm awl chɨp kaw tub mɨgan ak pɨl gɨlak ak, mɨmlokɨd amek, adek anɨb ak besɨgak. \v 3 \x - \xo 28.3 \xo*\xt Dan 10.6, Mat 17.2, Apo 1.10\xt*\x* Ensel kab adek besɨg yek anɨb ak, jomulɨk ne ak ñɨñakol gɨlɨg yek, chech ne ak kayɨg tep yɨbɨl lak. \v 4 Pen bɨ chɨm kadɨŋ gep nɨg yelak okok, nop nɨŋɨd jel pɨlɨkɨl, kɨn abun tɨkɨl yelak. \p \v 5 Pen ensel ak bin omɨŋal ak kɨlop agak, Ma pɨlɨkɨnɨmil agak. Yad nepin, ñɨli omɨŋal Jisas bɨ mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lel kumak ak nop nɨgɨnɨg apebil agak. \v 6 \x - \xo 28.6 \xo*\xt Mat 12.40, 16.21\xt*\x* Ne awl ma mɨdeb, ned agak tek mɨneyɨl tɨkjakup agak. Apɨl, nop dɨlɨlak adek ak nɨgɨnɨmil agak. \v 7 \x - \xo 28.7 \xo*\xt Mat 26.32\xt*\x* Nɨŋɨd, kasek amɨl, Jisas bɨne okok kɨlop takaw anɨb ak agñɨnɨmil agak. Anɨb agɨnɨmil, Ne kumɨl tepayaŋ tɨkjakup agɨnɨmil agak. Nɨgɨm, ne ned tɨkjakɨl Galili plopens am yenɨgab, nɨbi kɨdek amɨl nop nɨgɨnɨgabɨm agɨnɨmil agak. Takaw anɨb ak ñɨlop agñɨnɨg apebin agak. \p \v 8 Anɨb agek nɨŋɨd, bin omɨŋal ak kasek amɨl pɨlɨkɨlek ak pen, mɨñmɨñ gɨlɨg, bɨne okok kɨlop takaw anɨb ak agɨnɨg kasek amnɨlek. \v 9 Kanɨb nab okok amnɨleknɨŋ, Jisas kɨlopmɨŋal nebeŋ pakɨl agak, Ñɨli apebil agak. Agek, kɨli omɨŋal apɨl kɨgom yɨmɨl, tob nop dɨnɨŋɨd yɨb nop dad aplanilek. \v 10 \x - \xo 28.10 \xo*\xt Hib 2.11\xt*\x* Anɨgelek, Jisas kɨlopmɨŋal agak, Ma pɨlɨkɨnɨmil agak. Ñɨli amɨl, mam yad okok kɨlop agñɨnɨmil, Nɨbi Galili plopens amnɨmɨb agɨnɨmil agak. Kɨli man anɨb ak amɨl, yɨp nɨgɨnɨgabal agak. \s Bɨ chɨm kadɨŋ gep okok amɨl, Jisas tɨkjakak takaw ak agɨlak \p \v 11 Bin omɨŋal ak kanɨb nab okok amnɨleknɨŋ, bɨ chɨm kadɨŋ gep nɨg yelak ogɨnap, kɨli tɨkjakɨl Jelusalem amɨl, bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok kɨlop, tap anɨb okok gup takaw ak agñɨlak. \v 12 Agñelak, bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok amɨl, Juda bɨawl okok ayɨp takaw ag adek nokom lɨlak. Aglɨl, apɨl bɨ chɨm kadɨŋ gep anɨb okok kɨlop mani awl ñɨl \v 13 \x - \xo 28.13 \xo*\xt Mat 27.64\xt*\x* agɨlak, Nɨbi anɨb agɨnɨmɨb, Chɨn kɨnɨbun maynab ayaŋ won ak, bɨne okok apɨl, nop si dad abal agɨnɨmɨb agɨlak. \v 14 Pen gapman bɨawl ak takaw anɨb ak nɨgenɨgab, chɨn ne ayɨp agɨnɨgabun agɨlak. Agon, ne nɨbop mɨŋel ogɨnap ma ñɨnɨgab agɨlak. \v 15 Anɨb agel, bɨ chɨm kadɨŋ gep okok mani anɨb ak dɨl, amɨl bɨawl anɨb okok agɨlak tek nep agɨlak. Kɨli anɨb agel, takaw anɨb ak Juda binɨb man kɨli okok mɨdupsek amɨl, mɨd dad apɨl mɨñɨl Juda binɨb okok takaw anɨb ak agɨlɨg mɨdebal. \s Jisas bɨne okok kɨlop agak, Nɨbi wog anɨgɨl gɨnɨgabɨm agak \r (Mak 16.14-18, Luk 24.36-49, Jon 20.19-23) \p \v 16 \x - \xo 28.16 \xo*\xt Mat 26.32, 28.7-10, Mak 14.28\xt*\x* Pen Jisas bɨne anep agɨp ak Galili plopens amɨl, kɨlop ned agak dum ak amnɨlak. \v 17 Amɨl Jisas nop nɨŋɨd, yɨb nop dad aplanɨlak. Ogɨnap pen gos omɨŋal gɨl nɨgɨlak. \v 18 \x - \xo 28.18 \xo*\xt Dan 7.13-14, Mat 11.27, Jon 3.35, 13.3, Apo 2.36, 1 Ko 15.27, Epe 1.20-22, Hib 1.2, Lep 17.14\xt*\x* Pen Jisas wulep sɨŋak apɨl, kɨlop agak, God ne yɨp agek, man ne alaŋ kod mɨdɨl, lum awl kod mɨdɨl gɨpin agak. \v 19 \x - \xo 28.19 \xo*\xt Mak 16.15-16, Apo 1.8\xt*\x* Anɨb ak, nɨbi man okok mɨdupsek amɨl, binɨb okok kɨlop gem binɨb yad okok yenɨgel agak. Bapi yɨl mɨdebal, Ñɨne yɨl mɨdebal, Kawnan ne ak yɨl mɨdebal agɨl, kɨlop ñɨg pakñɨnɨmɨb agak. \v 20 \x - \xo 28.20 \xo*\xt Mat 18.20, Jon 14.23\xt*\x* Ñɨg pakñɨl, yad takaw nɨbop agñɨbin ak mɨdupsek, kɨlop agñɨtep gem nɨŋɨd kɨdek gɨnɨgel agak. Pen nɨgɨm, yad nɨbi ayɨp nep mɨdɨl, mɨd dad amɨl, ñɨn kɨdek ak ownɨgab ñɨn ak, lum awl kul gɨnɨgab agak.