\id LUK LU0124 TAY HAYWARD \ide UTF-8 \h Luk \toc1 Luk Ne Jisas Klays Takaw Teplep Ak Kɨl Tɨkak \toc2 Luk \toc3 Luk \mt1 LUK \mt2 Luk Ne Jisas Klays Takaw Teplep Ak Kɨl Tɨkak \c 1 \s Luk bɨawl Tiyopilus nop ñu kɨl tɨkak \p \v 1-2 \x - \xo 1.1-2 \xo*\xt Jon 15.27, Apo 1.1, Hib 2.3, 1 Pi 5.1, 1 Jo 1.1\xt*\x* Bɨawl Tiyopilus. Nab chɨnop awl God ne tap okok keke gak tek, bɨ ogɨnap wɨdɨn nɨŋɨd, takaw anɨb ak dad okok okok am agñɨlak. Agñelak bɨ kuŋay nɨŋɨd, kesɨm nokom anɨb ak keke ñu kɨl tɨkɨlak. \v 3-4 \x - \xo 1.3-4 \xo*\xt Apo 1.1, 11.4, 15.18, 15.28\xt*\x* Yad gos nepin, nad takaw nep agñɨbal ak nepan. Yad pen tap okok ned gak tek, pelpel takaw jɨj anɨb ak pɨyow nɨŋɨd nepin ak nɨm, abe ñu kɨl tɨkɨnɨgebin. Takaw jɨj nɨŋɨd yɨbɨl ak nɨgɨnɨmɨn agɨl, nep ñu kɨl tɨkɨnɨgebin. \s Bɨ ensel agak, Sekalaya ne Jon Bɨ Ñɨg Pakñeb nop tɨkɨnɨgab agak \p \v 5 \x - \xo 1.5 \xo*\xt 1 Sto 24.10\xt*\x* Ned gapman bɨnonɨm Helod Judiya plopens kod yolɨgup ñɨn ak, bɨ God nop sɨbogep wog ak gɨ mɨdolɨgup, yɨb ne Sekalaya. Bɨne ayɨp wog jɨmñɨl gep mɨdelɨgɨpal ak kɨlop, Abayja bɨne agelɨgɨpal. Sekalaya bin ne Elisabet. Nop abe bɨ God nop sɨbogep Elon jɨj ak tɨk dad amɨl tɨkɨlak. \p \v 6 \x - \xo 1.6 \xo*\xt Stt 17.1, 1 Kin 9.4, Apo 23.1, Plp 3.6\xt*\x* Kɨli bel God takaw adek ak mɨdupsek nɨŋɨd kɨdek gɨl mɨdel, God nɨgek takaw olap ma yek. \v 7 Pen Sekalaya bin ne Elisabet ñapay wom. Kɨli bel ñapay olap ma tɨkɨlek, pɨsnep yɨbɨl mɨlep lɨlek. \p \v 8-9 \x - \xo 1.8-9 \xo*\xt Kis 30.7-8, 1 Sml 2.28, 1 Sto 24.19, 2 Sto 8.14, 29.11, 31.2\xt*\x* Ñɨn akal Sekalaya bɨne ayɨp wog jɨmñɨl gelɨgɨpal okok, God nop sɨbogep wog gɨnɨg gelɨgɨpal, kɨli tɨkjakɨl mɨdelak. Bɨ an yɨb aplanɨmuŋ, God agnɨgep kal awl mɨgan bɨ sɨbogep nop, ameb kal mɨgan amɨl tap kuy tep owep ak dagɨlɨnɨmuŋ agɨl kɨli jakɨl nɨg mɨdelak. Abayja bɨne okok God nop sɨbogep ñɨn ak apek nɨŋɨd, kɨli gelɨgɨpal anɨb okok jak nɨg mɨdelak, Sekalaya yɨb ak aplanak. \v 10 \x - \xo 1.10 \xo*\xt Wkp 16.17, Lep 8.3-4\xt*\x* Binbɨ kuŋay yɨbɨl God agnɨgep kal awl seŋayaŋ mɨdɨl God nop agɨlɨg mɨdelak nɨŋɨd, ne amɨl tap kuy tep owep dagɨlɨnɨg kal mɨgan amnak. \v 11 Pen God ensel ne olap apɨl tap kuy tep owep dagɨl lep abañ adek anɨb ak, ñɨn yɨpɨd kɨd okok ken yek. \v 12 \x - \xo 1.12 \xo*\xt Het 6.22, Dan 10.8, Luk 1.29, Apo 10.4\xt*\x* Sekalaya nɨŋɨd, ju dɨl pɨlɨkek \v 13 ensel ak nop agak, Ma pɨlɨkɨnɨmɨn agak. God nop apan ak, nep nɨgup. Bin nak Elisabet ñɨ olap tɨkɨnɨgab agak. Tɨkek, yɨb nop Jon agɨnɨmɨn agak. \v 14 Nep ke tep gek, mɨñmɨñ awl yɨbɨl gɨnɨgaban agak. Ne ownɨgab ak, binɨb kuŋay yɨbɨl mɨñmɨñ gɨnɨgabal agak. \v 15 \x - \xo 1.15 \xo*\xt Nam 6.3, Het 13.4, Jer 1.5, Gal 1.15\xt*\x* Ne bɨawl yɨbɨl ak God wɨdɨn mɨdup adek sɨŋak yenɨgab agak. Ñɨg wayn ogɨnap sek, ñɨg kɨles ogɨnap sek ma ñɨŋɨnɨmuŋ agak. Bin nad ne ñapay kogmeg mɨdek, God Kawnan ne ak ñapay nab ayaŋ amɨl ayɨp yenɨgab agak. \v 16 \x - \xo 1.16 \xo*\xt Mal 4.5-6\xt*\x* Yislel binɨb God nop kelɨgɨpal okok, kɨlop agtep gek tep ak adɨkɨd God Bɨawl kɨli yɨl ownɨgabal agak. \v 17 \x - \xo 1.17 \xo*\xt Mal 3.1, 4.5-6, Mat 11.14, 17.11-13, Mak 9.12\xt*\x* Pen ne ned amek, Bɨawl kɨdek amnɨgab agak. Bɨ God gos ñek agñeb Yilayja bɨlel God kɨles ñek golɨgup tek ak gɨnɨgab agak. Nap sɨkop kɨlop dɨl, ñapay sɨkop kɨlop dɨl, dɨ jɨmñɨl lɨnɨgab agak. Binɨb God nop aleb aleb ñɨbal okok agtep gek, binɨb teplep yɨbɨl ne okok gos nepal tek nɨŋɨd, mɨdtep gɨl, bɨawl ownɨgab agɨl kod yenɨgabal agak. \p \v 18 \x - \xo 1.18 \xo*\xt Stt 18.11\xt*\x* Ensel ak anɨb agek, Sekalaya agak, Chɨl mɨlep yɨbɨl lɨpul. Anɨb ak nad tɨtay de yad nɨŋɨd anɨb agɨnɨm, Nad nɨŋɨd apan agɨnɨm agak. \v 19 \x - \xo 1.19 \xo*\xt Dan 8.16, 9.21, Mat 18.10, Hib 1.14\xt*\x* Agek, ensel ak nop agak, Yad Gabliel. Yad God ayɨp pelnep mɨdobul agak. Ne yɨp agyokek apɨl, takaw teplep anɨb ak nep agñɨnɨg dad opin agak. \v 20 \x - \xo 1.20 \xo*\xt Ese 3.26, 24.27, Luk 1.45\xt*\x* Nad takaw yad ma nepan tek, yalɨb nep ak mɨŋel gek takaw agɨlɨg ma yenɨgaban agak. Yokɨp nep mɨd mɨd, ñɨ ak tɨkɨl dapɨl, tepayaŋ takaw agɨnɨgaban agak. \p \v 21 Pen Sekalaya ne God agnɨgep kal awl mɨgan ak am pelnep yek, binɨb seŋayaŋ yelak ak gos kuŋay yɨbɨl nɨgɨlak. \v 22 Kɨdek seŋayaŋ apɨl, takaw olap ma agak. Yɨp anɨgɨl anɨgɨl gup agɨl, ñɨn anep yomek, kɨli nɨŋɨd anɨb agɨlak, Ne kal mɨgan ayaŋ am mɨdɨl, tap olap ke nɨŋɨd owup agɨlak. Ne takaw ma agak, yokɨp nep yek. \v 23 \x - \xo 1.23 \xo*\xt 1 Sto 9.25\xt*\x* Pen kɨdek wog gep ñɨn ak gɨjuwɨl, kal ne amnak. \p \v 24-25 \x - \xo 1.24-25 \xo*\xt Stt 30.23, Ais 4.1, 54.1, 54.4\xt*\x* Kɨdek mɨd dad amɨl, bin ne Elisabet ñapay kogmeg yek agak, Ned bin ñapay wom yelɨgɨpin, yɨp nebeŋ gup agak. Mɨñɨl pen Bɨawl ak yɨp mapen nɨŋɨd kod mɨdek, ñapay kogmeg mɨden yɨp tep gup, nebeŋ ma gup agak. Anɨb agɨl takan anep mamɨd ak we gɨl yolɨgup. \s Ensel agak, Maliya Jisas nop tɨkɨnɨgab agak \p \v 26 Elisabet takan anep kagol ayaŋ ñapay kogmeg mɨdɨl, God ensel Gabliel nop agyokek taun Nasalet, Galili plopens amnak. \v 27 \x - \xo 1.27 \xo*\xt Mat 1.18, Luk 2.5\xt*\x* Taun Nasalet anɨb ak, bin pɨlaj olap yolɨgup, yɨb ne Maliya. Bin pɨlaj anɨb ak bɨ olap ayɨp ma kɨnelɨgɨpil. Pen bin anɨb ak Josep nop lɨlak. Bɨ anɨb nop, bɨnonɨm Depid tɨkɨl tɨk dad amɨl tɨkɨlak. God ensel Gabliel nop agyokek bin pɨlaj anɨb ak yek ak amnak. \v 28 \x - \xo 1.28 \xo*\xt Het 6.12, Dan 9.23, 10.19\xt*\x* Amɨl agak, Maliya mɨdeban? God nep dɨtep gup agak. Ne ayɨp mɨdebil agak. \p \v 29 Anɨb agek, Maliya takaw anɨb ak nɨŋɨd, yɨp taynen anɨb agup agɨl gos kuŋay nep nɨgak. \v 30 Nɨgek ensel ak nop agak, Maliya. Ma pɨlɨkɨnɨmɨn. God nep dɨtep yɨbɨl gup agak. \v 31 \x - \xo 1.31 \xo*\xt Ais 7.14, Mat 1.21, Luk 2.21\xt*\x* Nad ñapay kogmeg yenɨgaban, ñɨ olap tɨkɨnɨgaban agak. Tɨkɨl, yɨb nop Jisas agɨnɨmɨn agak. \v 32 Pen ne bɨawl yɨbɨl yenɨgab agak.\x - \xo 1.32 \xo*\xt Sng 132.11, Jer 23.5, Mak 5.7\xt*\x* \x - \xo 1.32-33 \xo*\xt 2 Sml 7.12-16, Ais 9.7\xt*\x* God adek alaŋ mɨdeb ne agɨnɨgab, Ñɨ yad agɨnɨgab agak. God gek, ne nɨsed yes Depid, bɨnonɨm yolɨgup tek ak mɨdenɨgab agak. \v 33 \x - \xo 1.33 \xo*\xt Dan 2.44, 7.14, 7.27, Mai 4.7, Jon 12.34, Hib 1.8\xt*\x* Nɨbop Jekop tɨkɨl tɨk dad amɨl tɨkɨpal mɨdebɨm okok, mɨdupsek pelnep yɨbɨl kod yenɨgab ma kelɨgɨnɨgab agak. \p \v 34 Anɨb agek Maliya agak, Yad bɨ olap ayɨp ma mɨdobul ak, tɨtay dɨl ñapay anɨb ak tɨkɨnɨgayn agak? \p \v 35 \x - \xo 1.35 \xo*\xt Mat 1.20, 14.33, Jon 1.34, Apo 8.37\xt*\x* Agek ensel ak nop agak, God Kawnan ak nep apɨl, God adek alaŋ mɨdɨl kɨles ne ak nep yu gɨñɨnɨgab agak. Ñapay suŋtep yɨbɨl ak tɨkɨnɨgaban ak, God ne agɨnɨgab, Ñɨ yad agɨnɨgab agak. \p \v 36 Nɨgan. Namud Elisabet ne bin mɨlep yɨbɨl lup, kɨli ne bin ñapay wom agelɨgɨpal ak pen, mɨñɨl ne ñapay kogmeg mɨdeb takan anep kagol ayaŋ agak. \v 37 \x - \xo 1.37 \xo*\xt Stt 18.14, Jer 32.17, Sek 8.6, Mat 19.26, Lom 4.21\xt*\x* God tap mageptek olap ma mɨdeb. Tap okok mɨdupsek gɨnɨgab anep mɨdeb agak. \p \v 38 Anɨb agek Maliya agak, Tep. Yad God nop wog gɨñeb bin ak, ageban tek yɨp gɨnɨgab ak, tep yɨbɨl agak. Anɨb agak nɨŋɨd, ensel ak nop kelɨgɨl adɨkɨd amnak. \s Maliya am nɨmud Elisabet nop nɨgak \p \v 39 Won olap mɨdɨl Maliya amnin agɨl, tap ne okok dɨl tɨkjakɨl kasek Judiya plopens man dum okok kanɨb pal ak am am, \v 40 Sekalaya kal ak amjakak. Amjakɨl kal mɨgan ayaŋ amɨl nɨmud Elisabet nop agak, Nad mɨdeban agak? \v 41 \x - \xo 1.41 \xo*\xt Luk 1.15\xt*\x* Agek nɨŋɨd, nɨmud Elisabet ñapay nab ayaŋ yek ak kaskas gak. Pen God Kawnan ak ap Elisabet nop bak lek, \v 42 \x - \xo 1.42 \xo*\xt Lo 28.4, Het 5.24\xt*\x* Elisabet takaw awl agɨl, Maliya nop agak, God bin ogɨnap kɨlop kod mɨdeb ak pen, nep gɨtep gup ke tep mɨdeban agak. Ñapay kogmeg nab ayaŋ mɨdeb ak abe kod mɨdeb nop gɨtep gup agak. \v 43 Yad taydɨl tek mɨden, Bɨawl chɨn ak nonɨm ak yad yɨl apek nɨgebin agak? \v 44 Nad apɨl, yɨp Mɨdeban age, won anɨb ak ñapay kogmeg yad ak mɨñmɨñ gɨl kaskas gup agak. \v 45 \x - \xo 1.45 \xo*\xt Luk 1.20\xt*\x* Pen God nep agup tek gɨnɨgab agɨl nepan ak, tep yɨbɨl agɨl mɨñmɨñ gɨnɨmɨn agak. \s Maliya kɨmep tek agɨlɨg, God nop tep agak \p \v 46 \x - \xo 1.46 \xo*\xt 1 Sml 2.1-10, Sng 34.2-3, Hab 3.18\xt*\x* Elisabet anɨb agek Maliya agak, \q1 God nop gos nepin, yɨp tep yɨbɨl gup agak.\x - \xo 1.46-55 \xo*\xt 1 Sml 2.1-10\xt*\x* \q1 \v 47 Kawnan yad abe God nop mɨñmɨñ gup, ne bɨ kasɨn gep yad agak. \q1 \v 48 \x - \xo 1.48 \xo*\xt 1 Sml 1.11, Sng 138.6, Mal 3.12, Luk 1.25, 11.27\xt*\x* Yad bin yokɨp wog gɨñeb ne ak pen, yɨp sawl ma gup, yɨp nɨŋɨd dup agak. Anɨgup ak, mɨñɨl tɨkɨl kɨdek binɨb okok mɨdupsek yɨp agɨnɨgabal, God bin anɨb ak nop dɨtep yɨbɨl gup agɨnɨgabal agak. \q1 \v 49 \x - \xo 1.49 \xo*\xt Sng 71.19, 111.9, 126.2-3\xt*\x* God bɨawl tap okok mɨdupsek gup ak, yɨp dɨtep yɨbɨl gup agak. Ne bɨ suŋtep yɨbɨl, anɨb ak ke yɨbɨl mɨdeb agak. \q1 \v 50 \x - \xo 1.50 \xo*\xt Kis 20.6, Sng 103.13-18\xt*\x* Binɨb takaw nop nɨŋɨd, ñawl dɨl kɨdek gɨnɨgabal okok, kɨlop mapen nɨŋɨd dɨnɨgab agak. Ñapay kɨli tɨkel tɨkel amnɨgab okok takaw nɨŋɨd kɨdek gɨnɨgabal okok, kɨlop abe dɨnɨgab agak. \q1 \v 51 \x - \xo 1.51 \xo*\xt 2 Sml 22.28, Sng 33.10, 98.1, Ais 40.10, 1 Pi 5.5\xt*\x* Ne bɨ ñɨn palawl yɨbɨl agak. Binɨb kɨli chɨn ke binɨb awl mɨdobun apal okok, kɨlop yuk yokup agak. \q1 \v 52 \x - \xo 1.52 \xo*\xt 1 Sml 2.6, Jop 5.11, 12.19, Sng 113.6, 147.6\xt*\x* Anɨb ak, binɨb yɨb mɨdeb okok keke amnɨlak agak. Binɨb yɨb ma mɨdeb okok kɨli tep ak dɨpal agak. \q1 \v 53 \x - \xo 1.53 \xo*\xt 1 Sml 2.5, Sng 34.10, 107.9\xt*\x* Pen binɨb tap ma mɨdebal okok kɨlop tap kuŋay nep ñub agak. Binɨb tap kuŋay mɨdeb okok yokɨp agyokek abal agak. \q1 \v 54-55 \x - \xo 1.54-55 \xo*\xt Stt 17.7, 17.19, 18.18, 22.17, Sng 98.3, 132.11, Ais 41.8, Mai 7.20, Lom 11.28, Gal 3.16\xt*\x* God ne based yes sɨkop kɨlop takaw bɨlel agak ak sawl ma gak agak. Chɨn Yislel binɨb wog gɨñeb ne okok, chɨnop pelnep mapen nɨŋɨd kod yolɨgup agak. Based Eblaham sek, based chɨn ogɨnap sek, ñapay tɨkel tɨkel amnɨgab okok, kɨlop kod yenɨgayn agɨl agak tek chɨnop gup agak. \p \v 56 Maliya takaw anɨb ak agɨl, nɨmud Elisabet ayɨp takan omɨŋal nokom mɨdɨl, kɨdek adɨkɨd kal ne amnak. \s Elisabet nɨm ñɨne Jon nop tɨkak \p \v 57 Elisabet ñapay tɨkep ñɨn ak owak nɨŋɨd, ñɨne won ak tɨkak. \v 58 God nop mapen nɨŋɨd kod yek, bin mɨlep yɨbɨl lɨl ñapay tɨkak anɨb ak, binɨb ne okok nɨŋɨd ne ayɨp mɨñmɨñ awl yɨbɨl gɨlak. \p \v 59 \x - \xo 1.59 \xo*\xt Stt 17.12, Wkp 12.3, Luk 2.21\xt*\x* Pen ñɨ ak tɨkɨl ñɨn anep kugul ak mɨdɨl, ñɨn jel ak kɨli apɨl wak nope tɨbɨlɨkɨnɨg agɨlak, Ñɨ anɨb awl nap Sekalaya yɨb ak tɨŋɨl yɨj gɨl, yɨb nop ak lep agɨlak. \v 60 \x - \xo 1.60 \xo*\xt Luk 1.13\xt*\x* Agel nonɨm agak, Mel. Yɨb nop Jon agep agak. \v 61 Agek binɨb ne okok agɨlak, Bɨne okok, Jon yɨb olap ma mɨdeb agɨlak. \v 62 Anɨb agɨl, nap Sekalaya nop ñɨn anep yomɨl agnɨgɨlak, Nad yɨb nɨm akal nop lɨnɨgaban agɨlak. \v 63 Agnɨgel, nap ñɨn anep yomɨl agak, Yɨp mab bog bad olap dɨl, tap ñu kɨl gep olap sek dowɨm agak. Agek dad apel, adek anɨb ak yɨb tɨkɨl, Yɨb nop ak Jon agak. Anɨgɨl tɨkek nɨŋɨd, kɨli gos kuŋay yɨbɨl nep nɨgɨlak. \v 64 Pen won anɨb ak, Sekalaya yalɨb mɨŋel gak ak kelɨgɨl, ned takaw agolɨgup tek agɨlɨg, God yɨb nop ak dad aplanak. \v 65 Binɨb yelak okok, gak anɨb ak nɨŋɨd kɨli pɨlɨkɨlak. Takaw anɨb ak yɨg dad Judiya plopens dum okok mɨdupsek yɨbɨl amnɨlak. \v 66 \x - \xo 1.66 \xo*\xt Stt 39.2, Sng 80.17, Apo 11.21\xt*\x* Binɨb okok takaw anɨb ak nɨŋɨd gos pal awl yɨbɨl lɨlɨg agnɨg agnɨg gɨl agɨlak, God gek ñapay anɨgɨl tɨkup ak, kɨdek taydɨl tek yenɨgab agɨlak. Kɨli nɨgɨlak, Bɨawl ak ne ayɨp yek. \s Sekalaya kɨmep palpal agak \p \v 67 \x - \xo 1.67 \xo*\xt Jol 2.28\xt*\x* Jon nap Sekalaya, God Kawnan ne ak gos ñek, God nop takaw teplep ogɨnap nɨŋɨd kɨlop agñak, \q1 \v 68 \x - \xo 1.68 \xo*\xt Sng 41.13, 72.18, 106.48, Luk 7.16\xt*\x* God Bɨawl chɨn Yislel nɨb mɨdeb agak. Ne apɨl binɨb ne ak gɨñub, anɨgɨl chɨnop dup agak. Anɨb ak yɨb nop ak dad aplanɨgun agak. \q1 \v 69-70 \x - \xo 1.69-70 \xo*\xt Sng 18.2, Jer 23.5-6, Dan 9.24, Apo 3.21, Lom 1.2\xt*\x* Anɨgak ak, bɨ God gos ñek agñeb okok bɨlel agɨlak tek agak. Based Depid, God nop wog gɨñeb bɨ ak, ñapay tɨkek, kɨli pen tɨk dad amɨl apɨl gɨl, nop tɨkɨnɨgebal agak. Bɨawl bɨ kɨles tɨmel olap agyokek tɨkɨnɨgebal agak. Bɨ anɨb ak, bɨ chɨnop kasɨn gɨnɨgab agak. \q1 \v 71 \x - \xo 1.71 \xo*\xt Sng 106.10\xt*\x* Bɨ penpen ñagep okok sek, bɨ gos tɨmel nepal okok sek, chɨnop gɨ tɨmel gɨnɨgab ak pen, bɨawl chɨnop dɨnɨgab agak. \q1 \v 72 \x - \xo 1.72 \xo*\xt Stt 17.1, 17.7, Wkp 26.42, Sng 105.8-9, 106.45\xt*\x* Ne kɨlop mapen nɨŋɨd dɨtep gup anɨb ak, based sɨkop kɨlop sawl ma gup, gɨnɨgayn agɨl agak tek nep gup agak. \q1 \v 73 \x - \xo 1.73 \xo*\xt Stt 22.16-17, Mai 7.20\xt*\x* Ne based Eblaham nop takaw aglɨl agak. \q1 \v 74-75 \x - \xo 1.74-75 \xo*\xt Lom 6.18, 6.22, Epe 4.24, 2 Ti 1.9, Tat 2.12-14, Hib 9.14, 1 Pi 1.15, 2 Pi 1.4\xt*\x* Anɨb agak, Yad nɨbop kasɨn gen binɨb penpen ñagep okok, nɨbop ma ñagɨnɨgabal agak. Ma pɨlɨkɨnɨgabɨm agak. Gos yɨp ak nɨŋɨd, wog yɨp ak gɨl, binɨb teplep yad okok nep mɨdɨl, mɨnek mɨnek mɨdtep gɨnɨgabɨm agak. Binɨb suŋtep yɨbɨl mɨdɨl, wɨdɨn mɨdup yad adek ak, mɨdtep gɨnɨgabɨm agak. \q1 \v 76 \x - \xo 1.76 \xo*\xt Ais 40.3, Mal 3.1, 4.5, Mat 3.3, 11.10\xt*\x* Pen ñɨ yad agak. God Bɨawl yɨbɨl ak ne nep agɨnɨgab, Bɨ God gos ñek agñeb yad agɨnɨgab agak. Taynen? Nad ned amɨl, binɨb okok kɨlop agtep ge, kɨli Bɨawl anop kod mɨdaknɨŋ, kɨdek ne ownɨmuŋ agak. \q1 \v 77 \x - \xo 1.77 \xo*\xt Jer 31.34, Ais 60.1-2, Mak 1.4, Luk 3.3\xt*\x* Nad kɨlop agtep ge, kɨli nɨgɨnɨgabal, ne tap si tap tɨmel gɨpal okok tɨg walɨg gɨyokɨl, kɨlop kasɨn gɨnɨgab agak. \q1 \v 78-79 \x - \xo 1.78-79 \xo*\xt Ais 9.2, 49.9, 58.8, Mat 4.16, Apo 26.18\xt*\x* God Bɨawl tep binɨb mapen nɨgup ak, mɨlek tep wɨsɨp alaŋ nɨb ak chɨnop yokɨnɨgab agak. Maynab okok ajɨl, gɨdam pakɨl, kumnɨgabun tek lup ak kelɨgɨl, mɨñɨl kanɨb tep gup adek ak ajonɨgabun agak. \p \v 80 \x - \xo 1.80 \xo*\xt Mat 3.1, 11.7, Luk 2.40\xt*\x* Pen Sekalaya ñɨne Jon, ne awl gɨl gos ne abe kɨles tɨmel gɨl gak. Am man nep binɨb ma yelak nab okok mɨd mɨd, Yislel binɨb yelak wɨdɨn adek sɨŋak owak. \c 2 \s Maliya Jisas nop tɨkak \r (Matyu 1.18-25) \p \v 1 Pen Jon nop tɨkɨlak ñɨn nab anɨb ak, Lom gapman bɨnonɨm\f + \fr 2.1 \fr*\ft Lom binɨb okok, kɨli gapman bɨnonɨm kɨli okok mɨdupsek kɨlop Sisal agelɨgɨpal.\ft*\f* Ogastas takaw agɨl agak, Binɨb mɨdupsek yɨb kɨlop dɨnɨgabun agak. \v 2 Ned yɨb dɨlak ñɨn anɨb ak, gapman bɨawl Kuliniyus, Siliya plopens binɨb kɨlop kod yek. \v 3 Pen kɨli anɨgɨl yɨb dɨlaknɨŋ, binɨb man palawl okok nɨb ap yelak okok yɨb dɨnɨg, adɨkɨd kal kɨli keke amnɨlak. \v 4-5 \x - \xo 2.4-5 \xo*\xt Luk 1.27\xt*\x* Anɨgel nɨŋɨd, Josep nop Depid jɨj ak tɨk dad amɨl tɨkɨlak tek, ne Maliya nop poŋɨd Galili plopens taun Nasalet kelɨgɨl, Judiya plopens amɨl, bɨnonɨm Depid mɨdolɨgup man sɨkol Betlehem amnak. Pen bin nop takaw aglɨlak anɨb ak, ñapay kogmeg sek mɨdaknɨŋ, poŋɨd yɨb dɨnɨg amnak. \v 6-7 \x - \xo 2.6-7 \xo*\xt Mat 1.25\xt*\x* Amjakɨl nɨgak, bɨ okok nɨb okok nɨb kɨnebal kal okok pɨsnep tɨbɨk dak. Anɨgek nɨŋɨd, bulmakaw tap ñɨbelɨgɨpal kal mɨgan ak mɨdɨlek. Mɨdɨleknɨŋ ñapay ñɨŋak, Maliya ñɨ ne ned tɨkak. Tɨkɨl chech day bad ak kab ñɨl, dɨl bulmakaw tap ñɨbelɨgɨpal paws mɨgan ak lak. \s Ensel ak chag sipsip mukep bɨ okok kɨlop agñak \p \v 8 Pen Maliya Jisas nop tɨkak ñɨn anɨb ak, bɨ chag sipsip mukep okok, ogɨnap maynab ayaŋ kod yelak, Betlehem gol okok. \v 9 Bɨawl ne ensel olap agyokek owak. Mɨlek awl sek apɨl kɨlop pakñek jel tɨmel gek pɨlɨkɨlak. \v 10 \x - \xo 2.10 \xo*\xt Stt 12.3, Mat 28.19, Mak 1.15, Luk 24.47, Kol 1.23\xt*\x* Pɨlɨkelak, ensel ak kɨlop agak, Nɨbi ma pɨlɨkɨnɨmɨb agak. Yad nɨbop binɨb okok mɨdupsek takaw tep mɨñmɨñ gep ak dad opin agak. \v 11 \x - \xo 2.11 \xo*\xt Ais 9.6, Mat 1.16, 1.21, Apo 2.36, Plp 2.11\xt*\x* Mɨñɨl bin olap ñapay tɨkup, Depid yolɨgup man ak agak. Bɨ kasɨn gep nɨbi ak nop tɨkup agak. Klays bɨ anɨb ak ne bɨawl mɨdep agak. \v 12 Nop am pɨyow nɨŋɨd nɨgɨnɨgabɨm, nonɨm nop chech day bad ak kab ñɨl, dɨl bulmakaw tap ñɨbelɨgɨpal paws mɨgan ak lek kɨnek agak. Nɨbi nɨŋɨd anɨb agɨnɨgabɨm, Yawe, nɨŋɨd agup agɨnɨgabɨm agak. \v 13 \x - \xo 2.13 \xo*\xt Sng 103.20, Dan 7.10, Hib 1.14, Lep 5.11\xt*\x* Anɨb agaknɨŋ, ensel kuŋay yɨbɨl nep God man ne alaŋ nɨb kasek apɨl, God nop tep agɨl agɨlak, \v 14 \x - \xo 2.14 \xo*\xt Ais 57.19, Luk 19.38, Lom 5.1, Epe 2.17, Kol 1.20\xt*\x* God ne adek alaŋ mɨdeb ak, yɨb nop ak dad aplanɨgun agɨlak. Binɨb an tek lum awl God kɨlop tep agɨnɨgab, mɨdtep gɨnɨgabal agɨlak. \s Bɨ chag sipsip mukep okok am Jisas nop nɨgɨlak \p \v 15 Ensel okok adɨkɨd God man ne alaŋ amnɨlaknɨŋ, bɨ chag sipsip mukep okok takaw agnɨg agnɨg gɨl agɨlak, God agek, chɨnop takaw anɨgɨl apal ak, kasek Betlehem amɨl nɨgun agɨlak. \v 16 \x - \xo 2.16 \xo*\xt Luk 2.10-12\xt*\x* Agɨl, kasek amɨl pɨyow nɨgɨlak, Maliya ayɨp Josep ayɨp, ñapay agɨlak anɨb ak, bulmakaw tap ñɨbelɨgɨpal paws mɨgan ak lel kɨnek. \v 17 Nɨŋɨd, ensel ne ñapay anɨb ak takaw agñek nɨgɨlak ak, binɨb okok kɨlop amɨl agñɨlak. \v 18 Agñelak, binɨb okok nɨŋɨd, gos pal yɨbɨl lɨlak. \v 19 \x - \xo 2.19 \xo*\xt Luk 1.66, 2.51\xt*\x* Pen Maliya ne tap gak anɨb okok mɨdupsek dɨl, gos ne ayaŋ lɨl nɨgɨlɨg yolɨgup. \v 20 Bɨ chag sipsip mukep okok, ensel ne agak agak tek gek wɨdɨn kɨli ke nɨgɨlak tek, God yɨb nop ak dad aplanɨlɨg nop tep agɨlɨg adɨkɨd amnɨlak, chag sipsip okok yelak. \s Kɨli Jisas wak nop tɨbɨlɨkɨl yɨb lɨlak \p \v 21 \x - \xo 2.21 \xo*\xt Wkp 12.3, Mat 1.21, 1.25, Luk 1.31, 1.59\xt*\x* Maliya ñɨ ak tɨkɨl ñɨn anep kugul ak mɨdɨl, mɨnek jel ak wak nope tɨbɨlɨkɨl yɨb lɨlak. Ned ensel ak Maliya ñapay ma yek ñɨn ak nop yɨb ak anɨgɨl lɨnɨmɨn agak tek, yɨb nop ak Jisas agɨlak. \s Bɨ Simiyon ayɨp bin Ana ayɨp Jisas nop nɨgɨlek \p \v 22-23 \x - \xo 2.22-23 \xo*\xt Kis 13.2, 13.12-15, Wkp 12.1-8, Nam 3.13, 8.17\xt*\x* Pen bɨlel God takaw kɨles anɨb ak Mosis nɨŋɨd ñu kɨl tɨkak. Tɨkɨl agak, Ñɨ ned tɨkɨnɨgabal okok, God nop ñɨnɨgabal agak. Ak nɨm Maliya ñapay ak tɨkɨl, Juda binɨb gelɨgɨpal tek asɨkɨl, kal ke okok nep yek mɨdtep gɨl, Josep ayɨp God ñapay nop ak ñɨnɨg dad Jelusalem amnɨlek. \v 24 Pen God takaw kɨles olap agek Mosis ñu kɨl tɨkak. Tɨkɨl agak, Bin ñapay tɨkɨnɨgabal okok mɨdtep gek, yawl malɨg akaŋ, peleb omɨŋal God agnɨgep kal awl ak dad amnɨgabal agak. Damɨl kɨlop ñel, God nop sɨbog ñɨnɨgabal agak. Gos anɨb ak abe nɨŋɨd, yawl omɨŋal sek dad amnɨlek. \p \v 25-26 \x - \xo 2.25-26 \xo*\xt Sng 89.48, Ais 40.1, 49.13, Mak 15.43, Luk 2.38, Hib 11.5\xt*\x* Anɨb ñɨn ak bɨ suŋtep yɨbɨl gɨl, God nop nɨŋɨd kɨdek golɨgup olap yek. Yɨb ne ak Simiyon, ne Jelusalem yolɨgup. Bɨ olap Yislel binɨb kɨlop gɨtep gɨnɨgab ak nop kod yolɨgup. God Kawnan ak ayɨp mɨdolɨgup ak nɨm, nop ned agak, Bɨ God nop aglup ak, binɨb okok kɨlop dɨl kod yenɨgab ak apek nɨŋɨd, kɨdek kumnɨgaban agak. Agek nɨŋɨd, nɨg yolɨgup. \v 27 Pen ñɨn anɨb ak God Kawnan ak Simiyon nop gos ñek, God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek ak amɨl nɨgak, nonɨm nap Jisas nop dad apɨl, Mosis agak tek gɨnɨg owlek. \v 28 Kɨlop nɨŋɨd, Jisas nop dɨ kay gɨl, God yɨb nop ak dad aplanɨlɨg agak, \q1 \v 29 \x - \xo 2.29 \xo*\xt Stt 46.30, Plp 1.23\xt*\x* Bɨawl, yad wog nep gɨñelɨgɨpin agak. Mɨñɨl yɨp tep gup, mɨdtep gɨpin agak. Anɨb ak yɨp agɨnak tek, mɨñɨl yɨp kelɨge yad kumnɨgayn agak. \q1 \v 30 \x - \xo 2.30 \xo*\xt Ais 52.10, Luk 3.6, Tat 2.11\xt*\x* Ñɨ anɨb ak bɨ kasɨn gep chɨn yenɨgab ak, tep agyoke mɨseŋ apek wɨdɨn yad ke nɨgebin agak. \q1 \v 31-32 \x - \xo 2.31-32 \xo*\xt Ais 9.2, 42.6, 49.6, 52.10, 60.1-3, Mat 4.16, Apo 13.47, 28.28\xt*\x* Ñɨ anɨb awl binɨb nad Yislel binɨb kɨlop nep daŋ agɨl ma agyokɨpan, binɨb yokɨp okok kɨlop abe daŋ agɨl agyokɨpan agak. \q1 Ne mɨlek nad ak kɨli nɨgel tep gek, chɨnop Yislel binɨb yɨb ak dad aplanɨgabal agak. \p \v 33 Takaw anɨb ak agaknɨŋ, nonɨm nap gos pal yɨbɨl lɨlek. \v 34 \x - \xo 2.34 \xo*\xt Ais 8.14, Hos 14.9, Mat 21.42, Apo 28.22, Lom 9.32-33, 1 Ko 1.23, 1 Pi 2.7-8\xt*\x* Pen ne God nad ge mɨdtep gɨlaŋ agɨl, ñɨ nonɨm Maliya nop agak, Ñɨ nad anɨb ak mɨdaknɨŋ, Yislel binɨb kuŋay nep nab ak pal jakɨl, ogɨnap apyap pakɨnɨgabal, ogɨnap adek alaŋ amnɨgabal agak. God ne Bɨ God nop aglup ak nɨgɨlaŋ agɨl nop agyokak ak pen, nop ma dɨl takaw tɨmel agɨnɨgabal agak. \v 35 \x - \xo 2.35 \xo*\xt Sng 42.10, Jon 19.25\xt*\x* Anɨgɨl, binɨb kuŋay gos tɨmel nab ayaŋ mɨdeb ak, bɨawl ne ownɨgab ñɨn ak, gos kɨli mɨseŋ lɨl yenɨgab agak. Pen mapen nep ak kumnɨgab, baynat tek tɨbɨnɨgab agak. \p \v 36-37 \x - \xo 2.36-37 \xo*\xt Apo 26.7, 1 Ti 5.5\xt*\x* Pen ñɨn anɨb ak bin God gos ñek agñeb olap abe ap yek. Yɨb ne ak Ana. Nap yɨb ak Panuwel. Binɨb Asel agelɨgɨpal jɨj ak tɨk dad apɨl nɨm, Ana nop tɨkɨlak. Pen Ana bin mɨlep yɨbɨl yolɨgup, sub ne ak 84 yɨnak. Ned bɨ dɨl, nɨgɨmɨl ayɨp mɨdel sub anep kugul ak pen, nɨgɨmɨl kumak. God nop gos anep lek, ñɨn kuŋay nep tap ñɨbɨl mel, God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek ak mɨgan ayaŋ am mɨdɨl, subnab abe maynab abe God ayɨp agɨlɨg yolɨgup. \v 38 \x - \xo 2.38 \xo*\xt Ais 52.9, Mak 15.43, Luk 2.25, 24.21\xt*\x* Pen ne Jisas nop dɨ mɨdelak wulep sɨŋak owak. Apɨl, God nop tep agɨl, binɨb kɨli God chɨnop Jelusalem binɨb gɨñub anɨgɨl dɨnɨgab agɨl nɨgɨlak okok kɨlop agɨlɨg agak, Ñɨ anɨb ak chɨnop dɨnɨgab agak. \s Jisas nop dad adɨkɨd taun Nasalet amnɨlek \p \v 39 \x - \xo 2.39 \xo*\xt Mat 2.23\xt*\x* God agak tek Josep bel tap okok mɨdupsek gɨl, tep adɨkɨd Galili plopens amɨl, taun kɨli Nasalet Jisas nop poŋɨd amnɨlek. \v 40 \x - \xo 2.40 \xo*\xt Luk 1.80, 2.52\xt*\x* Am mɨdɨl, ñɨ anɨb ak pen awl gɨl, kɨles tɨmel yɨbɨl mɨdɨl, gos tep yɨbɨl nɨŋɨd, God nop kod mɨdaknɨŋ mɨdtep yɨbɨl gak. \s Jisas ne God agnɨgep kal awl amnak \p \v 41 \x - \xo 2.41 \xo*\xt Kis 12.1-27, 23.14-17, 34.23, Lo 16.1-8\xt*\x* Nonɨm nap ayɨp binɨb okok mɨdupsek sub ak sub ak ñɨn awl Pasopa apal ak, Jelusalem am nan gelɨgɨpal. \v 42 Anɨgɨl nɨm, Jisas sub anep umɨgan ak lek, nonɨm nap ayɨp Jelusalem am mɨdel, \v 43-44 ñɨn awl kɨli anɨb ak apɨl padɨkak nɨŋɨd, ñɨn nokom olap adɨkɨd amnɨlek. Kanɨb nab ak amɨl nɨgɨlek, Jisas ayɨp ma apelak. Ne Jelusalem nep yek ak pen, kɨli ma nɨgɨlek. Pen kanɨb nab ak kɨnɨl, numi nɨmam sɨkop ayɨp mɨdeb akaŋ agɨl, pɨyowɨl, \v 45 nop ma nep nɨŋɨd, pɨyow adɨkɨd Jelusalem amnɨlek. \v 46 Ñɨn omɨŋal nokom pɨyowɨl nɨgɨlek, ne God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek ak mɨgan ayaŋ mɨdek. Mɨdɨl, bɨawl takaw kɨl nɨgep okok ayɨp nab okok besɨgɨl takaw ag yelak. Mɨdɨlɨg, takaw agɨlak anɨb okok nɨŋɨd kɨlop agnɨgak. \v 47 Binɨb ap nɨg yelak okok, Jisas agak tek nɨŋɨd, ñɨ gos kɨd agɨl nɨŋɨd, takaw agtep yɨbɨl gup ak agɨl, wal agɨlak. \v 48 Pen nonɨm nap kɨli abe nop nɨŋɨd judɨlek. Nonɨm pen nop agak, Ñɨ. Nap chɨlop taynen anɨge, gos awl yɨbɨl nɨŋɨd pɨyowpul agak. \v 49 \x - \xo 2.49 \xo*\xt Jon 2.16\xt*\x* Agek agak, Taynen yɨp pɨyow nɨgɨnɨg opil agak? Bapi yad kal ne yenɨgayn ak ñɨli ma nepil agak? \v 50 \x - \xo 2.50 \xo*\xt Luk 9.45, 18.34\xt*\x* Anɨb agak ak pen, takaw agup ak agɨl ma tɨk nɨgɨlek. \p \v 51 \x - \xo 2.51 \xo*\xt Luk 2.19\xt*\x* Pen ñɨn anɨb ak, nop poŋɨd adɨkɨd taun kɨli Nasalet amelek, ne anɨb okok mɨdɨlɨg, nonɨm nap agelɨgɨpil tek nep nɨŋɨd kɨdek golɨgup. Pen nonɨm ne tap gak anɨb okok mɨdupsek dɨl, gos ne ayaŋ lɨl nɨgolɨgup. \v 52 \x - \xo 2.52 \xo*\xt 1 Sml 2.26, Snd 3.4, Luk 1.80\xt*\x* Jisas ne awl gɨl, gos nɨgtep yɨbɨl gek, God abe binɨb okok abe nop nɨgɨlak kɨlop tep yɨbɨl gak. \c 3 \s Jon Bɨ Ñɨg Pakñeb ak takaw agak \r (Matyu 3.1-12, Mak 1.2-8, Jon 1.19-28) \p \v 1 Lom gapman bɨnonɨm Taybeliyas, man okok kod yek, sub anep ajɨp pɨskɨd ak. Pen ne palawl okok mɨdɨl, bɨ kod mɨdep muk ne yelak okok, ogɨnap agek, man keke am kod yelak. Bɨ Podiyus Paylat, Judiya binɨb okok kɨlop kod yek. Bɨ Helod, Galili binɨb okok kɨlop kod yek. Helod nɨmam ne Pilip, Yituliya binɨb okok sek Tlakonitis binɨb okok sek kod yek. Lisaniyas, Abilene binɨb okok kɨlop kod yek. \v 2 \x - \xo 3.2 \xo*\xt Luk 1.80\xt*\x* Bɨ Anas ayɨp, Kayapas ayɨp, bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl omɨŋal ak Jelusalem yelek. Pen ñɨn anɨb ak, Sekalaya ñɨne Jon, man nep binɨb ma yelak nab okok mɨdaknɨŋ, God takaw ne ak Jon nop agñak. \v 3 \x - \xo 3.3 \xo*\xt Apo 13.24, 19.4\xt*\x* Ñɨg Jodan gol okok amɨl, binɨb okok kɨlop takaw agñɨlɨg agolɨgup, Tap si tap tɨmel gɨpɨm ak taynen anɨgɨpun agɨl kelɨgem, nɨbop ñɨg pakñen nɨm, God tap tɨmel okok tɨg walɨg gɨyokɨnɨgab agolɨgup. \v 4 \x - \xo 3.4-6 \xo*\xt Ais 40.3-5\xt*\x* Jon kɨlop God takaw agñak anɨb ak, bɨ God gos ñek agñeb Aysaya, ne bɨlel agɨl tɨkak tek nep gak. Aysaya ne tɨkɨl agak, \q1 Bɨ olap man nep binɨb ma mɨdebal nab okok suk awl agɨl agɨnɨgab, \q1 Bɨawl ak kanɨb nop pɨdɨl kod yenɨmɨb agɨnɨgab agɨl tɨkak. \q1 \v 5 Anɨb ak, gu yowup okok lum ñɨ tep gɨl, dum okok bɨg sak tep gɨl, kanɨb tɨd mad gup pɨd yɨpɨd gɨl, kanɨb tɨmel tɨmel gup kab okok dɨyok tep gɨl gɨnɨgab agɨnɨgab agɨl tɨkak. \q1 \v 6 \x - \xo 3.6 \xo*\xt Sng 98.2, Ais 52.10\xt*\x* Anɨgɨl nɨm, binɨb okok mɨdupsek God binɨb ne kɨlop dɨnɨgab ak, nop nɨgtep gɨnɨgabal agɨnɨgab agɨl tɨkak. \p \v 7 \x - \xo 3.7 \xo*\xt Mat 12.34, 23.33\xt*\x* Aysaya ne takaw agɨl tɨkak tek, Jon ne nep gak. Binɨb kuŋay nep ne yek ak apɨl agɨlak, Chɨnop ñɨg pakñan agel, kɨlop ag gɨl agak, Yoy salaw ñapay ne okol agak. God ne nɨbop tɨmel nɨŋɨd ag gɨnɨgab ak, an nɨbop agek, nɨbi anɨb awl pɨlɨk opɨm agak? Ñɨg pakon, God binɨb ogɨnap kɨlop ag gɨnɨgab ñɨn ak, chɨnop ma ag gɨnɨgab agɨl pɨlɨk opɨm akaŋ agak? \v 8 \x - \xo 3.8 \xo*\xt Jon 8.33, 8.39\xt*\x* Tap si tap tɨmel okok kelɨgɨl, tap teplep adek anep gɨnɨmɨb agak. Anɨgem, binɨb okok nɨbi gɨtep gɨpɨm anɨb ak nɨgɨnɨgabal agak. Pen nɨbi ke gos olap nɨŋɨd, Eblaham bɨ based chɨn nɨm anɨb ak, God ne chɨnop gɨ tɨmel ma gɨnɨgab agɨl nepɨm agak. Pen Eblaham nop nep gos ak ma nɨgɨnɨmɨb agak. Nɨbi nɨgɨm agak. God ne kab ogɨnap dɨl, Eblaham binɨb ne ogɨnap gɨnɨmuŋ tek lup agak. \v 9 \x - \xo 3.9 \xo*\xt Mat 7.19\xt*\x* Pen nɨgtep gɨnɨmɨb agak. God mab mɨdup ma pulup okok, tɨb dagɨlɨnɨg, tu ak mab gɨl mɨdeb agak. \p \v 10 \x - \xo 3.10 \xo*\xt Apo 2.37\xt*\x* Jon takaw anɨb ak tek agak nɨŋɨd, nop pen agnɨŋɨd agelɨgɨpal, Chɨnop tay gɨlaŋ agɨl apan agelɨgɨpal? \v 11 \x - \xo 3.11 \xo*\xt Luk 11.41, 2 Ko 8.14, Jem 2.15-16, 1 Jo 3.17\xt*\x* Agel kɨlop agolɨgup, Binɨb chech omɨŋal yonɨmuŋ okok, olap binɨb chech ma yonɨmuŋ okok kɨlop ñɨnɨmɨb agolɨgup. Pen binɨb tap mɨdup yonɨmuŋ okok, ogɨnap binɨb tap ma yonɨmuŋ okok kɨlop ñɨnɨmɨb agolɨgup. \p \v 12 \x - \xo 3.12 \xo*\xt Mat 21.32, Luk 7.29\xt*\x* Pen bɨ takis dep okok, Jon chɨnop ñɨg pakñaŋ agɨl ap nop agnɨŋɨd agelɨgɨpal, Bɨawl. Chɨn tɨtay dɨnɨgun agelɨgɨpal? \v 13 Agel kɨlop agolɨgup, Takis ak dɨnɨg, gapman kay apal tek nep dɨnɨmɨb agolɨgup. Yepɨs ogɨnap ma dɨnɨmɨb agolɨgup. \p \v 14 \x - \xo 3.14 \xo*\xt Kis 23.1, Wkp 19.11\xt*\x* Pen Lom bɨ chɨm kadɨŋ gep okok, kɨli Jon nop takaw anɨb ak tek nep agnɨŋɨd agelɨgɨpal, Chɨn tɨtay dɨnɨgun agelɨgɨpal? Agel kɨlop agolɨgup, Nɨbi binbɨ ogɨnap kɨlop gɨ tɨmel ma gɨnɨmɨb, tap kɨlop si ma dɨnɨmɨb agolɨgup. Takaw yepɨs agɨl tap kɨlop si ma dɨnɨmɨb agolɨgup. Wog nɨbi ke gɨpɨm, mani nɨbi ke anɨb anep dɨnɨmɨb agolɨgup. \p \v 15 Pen anɨgɨl mɨd dad amɨl, binbɨ okok takaw anɨb ak nɨgelak, mɨdupmɨdup kɨlop tɨkjakek, gos kuŋay yɨbɨl nɨŋɨd nɨg yelak. Anɨb agɨlak, Bɨ nɨm awl, Bɨ God nop aglup ak, bɨ binɨb okok kɨlop dɨl kod yenɨgab ak agɨlak. \v 16 \x - \xo 3.16 \xo*\xt Mat 3.11, Apo 13.25\xt*\x* Agel, ne takaw anɨb ak nɨŋɨd kɨlop pen agak, Takaw anɨb ak ma agɨnɨmɨb agak. Bɨawl yɨbɨl ak kɨdek ownɨgab agak. Ne bɨawl yɨbɨl, yad bɨ yokɨp agak. Nop nɨgen yɨp nebeŋ gup, tob tɨlup nop ak nag wɨsɨkɨnɨm tek ma lup agak. Yad nɨbop ñɨg pakñebin agak. Ne apɨl, God Kawnan ne ak sek mab mɨŋɨlaŋ sek nɨbop pakñɨnɨgab agak. \v 17 \x - \xo 3.17 \xo*\xt Mai 4.12, Mat 13.30\xt*\x* Pen ne wit cheg okok dɨyokɨl, mɨdup ñɨŋeb okok anɨgɨl yenɨgab agak. Wit mɨdup ñɨŋeb okok ke lɨl, wit cheg okok ke lɨl gɨnɨgab agak. Anɨgɨl, wit mɨdup ñɨŋeb okok dad kal ne amnɨgab, cheg okok dam mab ke yɨneb ayaŋ dɨyokɨnɨgab agak. \v 18 Jon ne binɨb okok kɨlop God takaw tep ak won ogɨnap sek agen nɨgtep gɨlaŋ agɨl, takaw teplep anɨb ak takaw awl yɨbɨl agɨl agñolɨgup. \s Helod Jon nop nag lak \p \v 19 \x - \xo 3.19-20 \xo*\xt Mat 14.3-4, Mak 6.17-18\xt*\x* Pen gapman bɨnonɨm Helod, tap si tap tɨmel okok gɨ dad amɨl, nɨmam bin ne Helodiyas nop abe dak. Anɨgek Jon pen agak, Anɨgup ak tɨmel gup agak. \v 20 Agek Helod nɨŋɨd, tap tɨmel gup olap sek gɨl, Jon nop dam nag lak. \s Jon Jisas nop ñɨg pakñak \r (Matyu 3.13-17, Mak 1.9-11) \p \v 21 \x - \xo 3.21 \xo*\xt Jon 1.32\xt*\x* Pen gapman bɨnonɨm Helod ne Jon nop nag ma lak won ak, Jon ne binɨb okok kɨlop ñɨg pakñolɨgup. Jisas nop abe ñɨg pakñek, ne God nop agɨlɨg mɨdaknɨŋ, God man ne alaŋ mɨgan yɨkɨl yek, \v 22 \x - \xo 3.22 \xo*\xt Stt 22.2, Sng 2.7, Ais 42.1, Mat 3.17, 17.5, Mak 1.11, Luk 9.35, Jon 1.32\xt*\x* God Kawnan ne ak yawl gɨpkay tek wɨŋɨd apɨl nop lak. Lek, takaw olap God man ne alaŋ nɨb apɨl agak, Nad ñɨ mapen yad yɨbɨl agak. Nep nɨgen yɨp tep yɨbɨl gup agak. \s Jisas nɨsed ne \r (Matyu 1.1-17) \p \v 23 \x - \xo 3.23 \xo*\xt Luk 4.22, Jon 6.42\xt*\x* Pen Jisas sub ne ak 30 tek amnak, tɨkjakɨl God wog nop ak gak. Binɨb okok agɨl nɨgɨlak, Nap ne ak Josep ey agɨl nɨgɨlak. \mi Josep nap ak Eli. \v 24 Eli nap ak Matat. Matat nap ak Lipay. Lipay nap ak Melki. Melki nap ak Janay. Janay nap ak Josep. \v 25 Josep nap ak Matatiyas. Matatiyas nap ak Emos. Emos nap ak Nahum. Nahum nap ak Esli. Esli nap ak Nagay. \v 26 Nagay nap ak Mat. Mat nap ak Matatiyas. Matatiyas nap ak Semen. Semen nap ak Josek. Josek nap ak Joda. \v 27 \x - \xo 3.27 \xo*\xt 1 Sto 3.17-19, Esr 3.2\xt*\x* Joda nap ak Jowanan. Jowanan nap ak Lesa. Lesa nap ak Selubabel. Selubabel nap ak Seyaltiyel. Seyaltiyel nap ak Neli. \v 28 Neli nap ak Melki. Melki nap ak Adi. Adi nap ak Kosam. Kosam nap ak Elmadam. Elmadam nap ak El. \v 29 El nap ak Josuwa. Josuwa nap ak Eliyesel. Eliyesel nap ak Jolim. Jolim nap ak Matat. Matat nap ak Lipay. \v 30 Lipay nap ak Simiyon. Simiyon nap ak Juda. Juda nap ak Josep. Josep nap ak Jonam. Jonam nap ak Eliyakim. \v 31 \x - \xo 3.31 \xo*\xt 2 Sml 5.14\xt*\x* Eliyakim nap ak Meleya. Meleya nap ak Mena. Mena nap ak Matata. Matata nap ak Natan. Natan nap ak bɨnonɨm Depid. \v 32 \x - \xo 3.32 \xo*\xt Rut 4.17-22, 1 Sml 16.1-13\xt*\x* Bɨnonɨm Depid nap ak Jesi. Jesi nap ak Obed. Obed nap ak Bowas. Bowas nap ak Salmon. Salmon nap ak Nason. \v 33 \x - \xo 3.33 \xo*\xt Stt 29.35\xt*\x* Nason nap ak Aminadap. Aminadap nap ak Admin. Admin nap ak Alni. Alni nap ak Heslon. Heslon nap ak Peles. Peles nap ak Juda. \v 34 Juda nap ak Jekop. Jekop nap ak Aysak. Aysak nap ak Eblaham. Eblaham nap ak Tela. Tela nap ak Nahol. \v 35 Nahol nap ak Seluk. Seluk nap ak Leyu. Leyu nap ak Pelek. Pelek nap ak Ebel. Ebel nap ak Sela. \v 36 \x - \xo 3.36 \xo*\xt Stt 11.10-26\xt*\x* Sela nap ak Kenan. Kenan nap ak Alpaksad. Alpaksad nap ak Siyem. Siyem nap ak Nowa. Nowa nap ak Lamek. \v 37 Lamek nap ak Metusela. Metusela nap ak Yinok. Yinok nap ak Jaled. Jaled nap ak Mahalalel. Mahalalel nap ak Kenan. \v 38 \x - \xo 3.38 \xo*\xt Stt 4.25–5.32\xt*\x* Kenan nap ak Enos. Enos nap ak Set. Set nap ak Adam. Adam nap ak God. \c 4 \s Satan ne Jisas nop gos ñen tap si tap tɨmel gɨnɨmuŋ agɨl gos nɨgak \r (Matyu 4.1-11, Mak 1.12-13) \p \v 1 Pen Jisas ñɨg Jodan pakɨl adɨkɨd owaknɨŋ, God Kawnan ne ak Jisas nop nab ayaŋ mɨdupsek amnak ak, ne Jisas nop man nep binɨb ma yelak nab okok poŋɨd amnak. \v 2 \x - \xo 4.2 \xo*\xt Kis 34.28, 1 Kin 19.8\xt*\x* Ñɨn anep 40 juwak nɨŋɨd, kɨcheki bɨawl ak ne Jisas yad yɨl owaŋ agɨl, ap nop agnɨgolɨgup. Jisas tap ak ma ñɨbek, anɨb ñɨn ak juwek nop yuwan gak. \v 3 Kɨcheki bɨawl ak ne nop agak, Nad God Ñɨne mɨdɨl nɨm, kab anɨb awl age bilet tek tɨkɨlaŋ agak. \v 4 \x - \xo 4.4 \xo*\xt Lo 8.3\xt*\x* Agek Jisas nop pen agak, Buk Baybol ak tɨkɨl agɨlak, Binɨb okok, kɨli tap mɨdup anep ñɨbebal ak, kɨles ma dɨl pelpel yenɨgel tek ma lup agɨl tɨkɨlak agak. \p \v 5 Agek kɨcheki Jisas nop dad dum awl alaŋ olap amɨl, kasek man okok mɨdupsek yomɨl \v 6-7 \x - \xo 4.6 \xo*\xt Mat 28.18, Jon 12.31, 14.30, Lep 13.2, 13.7\xt*\x* agak, Man teplep okol nɨgan agak. Bɨawl keke kod mɨdebal agak. Yad pen, man anɨb okok mɨdupsek kodɨpin agak. Bɨ olap nop agɨnɨg agɨnɨgayn agak. Anɨb ak nad kɨgom yɨmɨl yɨp agnɨŋɨd kɨdek genɨgaban, man anɨb okol mɨdupsek nep agen, yɨb yenɨgab ak kodɨnɨgaban agak. \p \v 8 \x - \xo 4.8 \xo*\xt Lo 6.13-14, 10.20\xt*\x* Agek Jisas pen agak, Buk Baybol ak tɨkɨl agɨlak, Bɨawl God nad ak nop nep kɨgom yɨmɨl agnɨŋɨd, wog nop anep gɨnɨmɨn agɨl tɨkɨlak agak. \p \v 9-11 \x - \xo 4.9-11 \xo*\xt Sng 91.11-12 \xt*\x* Anɨb agek, kɨcheki bɨawl ak ne Jisas nop dad Jelusalem amɨl, dam God agnɨgep kal awl adek awl oklaŋ amɨl agak, Buk Baybol ak tɨkɨl agɨlak, God ne agek, ensel ne okok nep kod mɨdtep gɨnɨgabal agɨl tɨkɨlak agak. Apyap pakɨnɨg ge, ñɨn kɨli ak nep dɨ yenɨgabal ak nɨm, kab tob nep puŋɨlɨnɨmuŋ tek ma lɨnɨgab agɨl tɨkɨlak agak. Anɨb ak, nad God Ñɨne mɨdɨl nɨm, pɨdeg lum ayaŋ lan agak. \p \v 12 \x - \xo 4.12 \xo*\xt Lo 6.16, 1 Ko 10.9\xt*\x* Kɨcheki anɨb agek Jisas agak, Buk Baybol ak tɨkɨl agɨlak, Chɨn Bɨawl God kɨles ne anɨgep tek ma mɨdeb agɨl tɨkɨlak agak. \p \v 13 \x - \xo 4.13 \xo*\xt Hib 2.18, 4.15\xt*\x* Kɨcheki bɨawl ak ne Jisas nop takaw tay yepɨs okok mɨdupsek ag mel nɨŋɨd, kelɨg amnɨg gɨl, gos ne anep nɨŋɨd agak, Kɨdek ñɨn ogɨnap yad apɨl, takaw yepɨs ogɨnap sek agnɨgɨnɨm agɨl, amnak. \s Jisas Galili plopens jɨj gɨl takaw agñak \r (Matyu 4.12-17, Mak 1.14-15) \p \v 14 Pen God Kawnan ne ak Jisas nop kɨles ñak nɨŋɨd, adɨkɨd am Galili plopens mɨdɨl, tap ogɨnap gek nɨŋɨd, binɨb okok takaw anɨb ak yɨg dad, Galili plopens nab okok mɨdupsek amnɨlak. \v 15 Ne Juda apnan gɨpal kal okok amɨl takaw agtep gek, bɨ tep yɨbɨl agɨl mɨñmɨñ yɨbɨl gɨlak. \s Nasalet binɨb Jisas nop ma dɨlak \r (Matyu 13.53-58, Mak 6.1-6) \p \v 16 \x - \xo 4.16 \xo*\xt Mat 2.23, Mak 6.1, Apo 13.14, 17.2\xt*\x* Pen Jisas ne Galili plopens nab okok aj aj taun Nasalet, man ne awl gak ak am yek. Juda añɨŋ lep ñɨn awl ak apek, ne pel golɨgup tek, Juda apnan gɨpal kal ak amɨl tɨkjakak. \v 17 \x - \xo 4.17 \xo*\xt Ais 61.1-2\xt*\x* Tɨkjakek, nop bɨ God gos ñek agñeb Aysaya ñu kɨl tɨkak buk bad ak dap ñel, dɨ malakɨl, buk nɨm pi ak agɨnɨg gak day ak nɨŋɨd, kɨlop agñak. Takaw anɨb ak agak, \q1 \v 18 \x - \xo 4.18-19 \xo*\xt Ais 61.1-2\xt*\x* God Bɨawl ak, yɨp wog ne ogɨnap aglɨl, Kawnan ne ak yokek yad yɨl apyapɨl yad ayɨp mɨdeb agak. \q1 Anɨb ak binɨb yɨmgeptek okok, yad takaw teplep agtep gen nɨgɨnɨgabal agak. \q1 Binɨb nag lup mɨdebal okok, wɨsɨb yoken amnɨgabal agak. \q1 Binɨb wɨdɨn koy mɨdebal okok, kɨlop gen nɨgɨnɨgabal agak. \q1 Binɨb ogɨnap kɨlop gɨ tɨmel gɨpal okok, gɨtep gɨnɨgayn agak. \q1 \v 19 Bɨawl binɨb ne okok mɨdupsek gɨtep gɨnɨgab ñɨn anɨb ak apek, binɨb okok kɨlop agñɨnɨgayn agak. \p \v 20 Jisas buk pi ak anɨb ak nɨgɨlɨg agñɨjuwɨl, buk bad ak dɨ yu gɨl, bɨ buk kod mɨdolɨgup anop tepayaŋ ñɨl besɨgek, binɨb yelak okok mɨdupsek wɨdɨn ak juwɨl nop nep nɨgɨlak. \v 21 Anɨgɨl nɨgelak Jisas kɨlop agak, God takaw anɨb won ak nepɨm ak, mɨñɨl nɨŋɨd yɨbɨl mɨdeb agak. \v 22 \x - \xo 4.22 \xo*\xt Sng 45.2, Mat 13.54, Mak 6.2, Luk 3.23, Jon 6.42\xt*\x* Anɨb agek nɨŋɨd, Takaw tep yɨbɨl ak nep chɨnop agup agɨl, yɨb nop ak dad aplanɨlɨg gos kuŋay nep nɨgɨlak. Pen gos olap nɨŋɨd agɨlak, Bɨ anɨb awl Josep ñɨne nep agɨlak. \p \v 23 \x - \xo 4.23 \xo*\xt Mat 4.13, Jon 2.12\xt*\x* Anɨb agel Jisas kɨlop agak, Yad nepin agak. Yɨp agɨnɨgabɨm, Dokta, nak ke mɨñak nep gup ak ge suŋ lɨnɨmuŋ agɨnɨgabɨm agak. Taun Kapeneyam mɨdɨl, tap mageptek ge, yɨd apek nopun tek ak, nab sɨŋawl abe ge nɨgun agɨnɨgabɨm agak. \v 24 \x - \xo 4.24 \xo*\xt Jon 4.44\xt*\x* Pen nɨbop nɨŋɨd agebin agak. Bɨ God gos ñek agñeb ak kal ne mɨdɨl agek, kɨli ma nɨgɨnɨgabal agak. \v 25 \x - \xo 4.25 \xo*\xt 1 Kin 17.1, 17.7, 1 Kin 18.1\xt*\x* Pen nɨgɨm. Bɨ God gos ñek agñeb Yilayja yek ñɨn ak, sub omɨŋal nokom takan anep kagol ak, man ma yɨbɨl pakɨl, tap ma jakɨl, yuwan awl yɨbɨl gak agak. Yislel bin kaŋɨl yuwan gak okok kuŋay nep yelɨgɨpal ak pen, \v 26 \x - \xo 4.26 \xo*\xt 1 Kin 17.8-16\xt*\x* God Yilayja nop agyokek, taun Saydon palawl amɨl, man sɨkol Salepat amnak agak. Amɨl bin kaŋɨl olap nop nɨŋɨd tap ñak agak. \v 27 \x - \xo 4.27 \xo*\xt 2 Kin 5.1-14\xt*\x* Pen anɨb ak tek, kɨdek bɨ God gos ñek agñeb Yilaysa yek ñɨn ak, Yislel binɨb soy ladek lak okok kuŋay yɨbɨl yelak ak pen, binɨb ogɨnap gek suŋ ma lak agak. Bɨ Neman man Siliya palawl nɨb ak, nop nep gek suŋ lak agak. \p \v 28 Jisas anɨb agek, binɨb Juda apnan gɨpal kal ak yelak okok nɨgel kɨlop mɨlɨk tɨmel yɨbɨl yowak. \v 29 Kal kɨli ak dum kabsoy anɨb oklaŋ yek, anɨb ak tek kɨli tɨkjakɨl, Jisas nop lɨpɨg seŋ ken dad kab mɨduŋ soy oklaŋ damɨl, nop lɨpɨg mɨduŋ ayaŋ yokun agɨlak. \v 30 \x - \xo 4.30 \xo*\xt Jon 8.59, 10.39\xt*\x* Pen dɨyokun agel, ne nab anɨb okok tɨkjakɨl amnak. \s Jisas agek, kɨcheki bɨ olap mulɨk sɨkɨl yek ak pɨlɨk amnak \r (Mak 1.21-28) \p \v 31 \x - \xo 4.31 \xo*\xt Mat 4.13, Mak 1.21, Luk 4.23\xt*\x* Jisas tɨkjakɨl amɨl, ne Galili plopens taun Kapeneyam ayaŋ amnak. Juda añɨŋ lep ñɨn awl ak apek, apnan gɨpal kal ak amɨl, tɨkjakɨl kɨlop takaw agñak. \v 32 \x - \xo 4.32 \xo*\xt Mat 7.28-29, Jon 7.46, Tat 2.15\xt*\x* Agñek agɨlak, Ne bɨ yɨb sek, takaw nɨgtep yɨbɨl gɨl agup agɨlak. Anɨb agɨlɨg gos pal awl lɨlak. \v 33 \x - \xo 4.33 \xo*\xt Mat 8.29, Mak 1.23, Luk 8.28\xt*\x* Pen Juda apnan gɨpal kal ak nab anɨb ak, bɨ kɨcheki mulɨk sɨkɨl yek olap yek. Ne suk awl agɨl agak, \v 34 \x - \xo 4.34 \xo*\xt Luk 1.35, 4.41, Jon 6.69\xt*\x* Ay, Jisas bɨ Nasalet nɨb agak. Nad tay gɨnɨg opan agak? Chɨnop gɨ tɨmel gɨnɨg opan tek lup agak? Yad nep nepin, God bɨ suŋtep yɨbɨl ne ak opan agak. \p \v 35 Pen Jisas kɨcheki mulɨk sɨkɨl yek anop ag gɨl agak, Takaw ma agan agak. Kelɨgɨl amnoŋ agak. Agek, kɨcheki seŋ amɨlɨg bɨ anop dɨl binɨb yelak nab sɨŋak yokɨl amnak. Pen nop ma pakak. \p \v 36 Anɨgek, binɨb mɨdupsek nɨg yelak okok kɨli judɨl, agnɨg agnɨg gɨl agɨlak, Bɨ kabɨyam tɨmel anɨb awl, takaw anɨb ak akal nɨb dad apɨl agek, kɨcheki okok pɨlɨk abal agɨlak. \v 37 Pen Jisas gak takaw anɨb ak man anɨb okok mɨdupsek dad amnɨlak. \s Jisas binɨb kuŋay yɨbɨl gek suŋ lak \r (Matyu 8.14-15, Mak 1.29-31) \p \v 38 Pen Jisas Juda apnan gɨpal kal ak kelɨgɨl, Saymon kal ak amnak. Saymon nɨmak ne ak tap awl gɨl, wak okok mɨdupsek mab tek yɨnak ak nɨm, binɨb okok apɨl Jisas nop agɨlak, Nad am ge, mɨñak anɨb ak suŋ laŋ agɨlak. \v 39 Agel, ne bin tap gup anɨb ak wulep sɨŋak apɨl, tap gak anɨb ak ag gɨl agak, Tap gup awl suŋ laŋ agak. Anɨb agak nɨŋɨd, won anep suŋ lek, bin anɨb ak tɨkjakɨl tap mɨdup kɨlop gɨlɨtep gak. \v 40 Pen sub saŋɨd amnak won ak, binɨb kɨli tap gak okok, mɨdupsek dad Jisas yek ak apelak, kɨlop nokom nokom dɨnɨgak nɨŋɨd suŋ lak. \v 41 \x - \xo 4.41 \xo*\xt Mat 8.29, Mak 1.25, 1.34, 3.11-12\xt*\x* Pen binɨb kuŋay kɨcheki tap okok mulɨk sɨkɨl yek okok, agyokek seŋ jakɨl, amɨlɨg suk awl agɨl agɨlak, Nad God Ñɨne agɨlak. Anɨb agel kɨlop ag gɨl agak, Nɨbi anɨb ma agɨnɨmɨb agak. Taynen? Kɨli nepal, Jisas ne Bɨ God nop aglup ak, binɨb okok kɨlop dɨl kod yenɨgab. \s Jisas man wakay ogɨnap amɨl takaw agñak \r (Mak 1.35-39) \p \v 42 Mɨnek man kɨdeyɨl tɨkak won ak, Jisas man anɨb ak kelɨgɨl, man nep binɨb ma yelak nab okok amnak. Amek binɨb okok kɨdek amɨl, nop pɨyow nɨŋɨd agɨlak, Okok ma amnɨmɨn, chɨn ayɨp mɨdon agɨlak. \v 43 \x - \xo 4.43 \xo*\xt Luk 8.1\xt*\x* Anɨb agel Jisas agak, God yɨp agyokek opin tek, am binɨb wakay ogɨnap kɨlop abe agñɨnɨgayn agak. God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab takaw teplep ak kɨlop agñɨnɨgayn agak. \v 44 \x - \xo 4.44 \xo*\xt Mat 4.23\xt*\x* Anɨb agɨl, Juda apnan gɨpal kal okok amɨl, takaw tep anɨb ak kɨlop agñolɨgup. \c 5 \s Jisas ne agek, bɨ ogɨnap takaw anɨb ak nɨŋɨd nop kɨdek amnɨlak \r (Matyu 4.18-22, Mak 1.16-20) \p \v 1 \x - \xo 5.1-3 \xo*\xt Mat 13.1-2, Mak 3.9-10, 4.1\xt*\x* Jisas ñɨn olap am ñɨg Genesaled cheb gol sɨŋak mɨdɨl, God takaw tep ak agñak nɨŋɨd, binɨb kuŋay yɨbɨl nep takaw tep anɨb ak nɨgun agɨl, tɨbɨk dɨl apɨl nɨgɨlak. \v 2 Anɨgɨl owlak nɨŋɨd, Jisas nɨgak, bɨ kubsal dep okok, bot omɨŋal dap ñɨg cheb gol sɨŋak lɨl, kubsal dep asas okok ñɨg pakñelak. \v 3 Jisas Saymon bot mɨgan ayaŋ pɨdeg lɨl besɨgɨl agak, Yɨp dɨ nebneb ge, ñɨg nab sɨŋadaŋ amnaŋ agak. Agek, Saymon bot ak dɨ nebneb gek, ñɨg nab sɨŋak amek, Jisas kɨlop takaw agñak. \p \v 4 Takaw agjuwɨl, Saymon nop agak, Bot anɨb awl dad ñɨg nab awl sɨŋadaŋ amɨl, asas ak yokɨl kubsal dɨm agak. \v 5 \x - \xo 5.5 \xo*\xt Jon 21.3\xt*\x* Agek, Saymon agak, Bɨawl. Mɨñɨl maynab ayaŋ kubsal nen ajon ajon, man tɨkup ak pen, kubsal olap ma dɨpun agak. Nad pen anɨb apan ak, asas ak monmon yokɨnɨgayn agak. \v 6 \x - \xo 5.6 \xo*\xt Jon 21.6\xt*\x* Anɨb agɨl, asas ñɨg yokɨlak nɨŋɨd, kubsal kuŋay nep apɨl asas mɨgan anɨb ak amɨl, asas ak tɨbɨk dɨl pugɨlɨkɨnɨg tek gak. \v 7 Anɨgek nɨŋɨd, bɨ kɨli bot adek olap yelak okok kɨlop ñɨnan gek apelak, kubsal anɨb okok dɨlak. Dɨl, bot omɨŋal mɨgan ayaŋ lel, pɨsnep aplan jakel, bot pogek yownɨg tek gak. \v 8-10 \x - \xo 5.8-10 \xo*\xt 2 Sml 6.9, 1 Kin 17.18, Mat 4.19\xt*\x* Anɨgek nɨŋɨd, Saymon Pita bɨne ayɨp bot mɨgan yelak okok, kɨli gos kuŋay yɨbɨl nɨgɨlak. Pen Sepedi ñɨne Jemis ayɨp, Jon ayɨp, bot olap dɨl Saymon ayɨp wog jɨmñɨl gelɨgɨpal bɨ omɨŋal ak, abe gos kuŋay nɨgɨlek. Pen Saymon Jisas yek sɨŋak apyap pakɨl agak, Bɨawl. Yad bɨ tap si tap tɨmel gɨpin ak, nad ke sɨŋak amnoŋ agak. Agek Jisas agak, Ma pɨlɨkɨnɨmɨn agak. Mɨñɨl ñɨn awl tɨkɨl, bɨ kubsal dep ak kelɨgɨl, bɨ binɨb dɨl dad God yɨl owep ak yenɨgaban agak. \v 11 \x - \xo 5.11 \xo*\xt Mat 4.20, 19.27, Mak 1.18, Luk 18.28\xt*\x* Anɨb agek, bot omɨŋal ak dam ñɨg gol okok lɨl, kubsal tap okok mɨdupsek kelɨgɨl, tap kɨli okok mɨdupsek kelɨgɨl, Jisas nop kɨdek gɨlak. \s Jisas bɨ soy ladek lak ak gek suŋ lak \r (Matyu 8.1-4, Mak 1.40-45) \p \v 12 Pen kɨdek Jisas am taun olap yek, bɨ soy ladek lak olap, ap yek wulep sɨŋak kɨgom yɨmɨl jel kuyan gɨl agak, Bɨawl. Nad yɨp yɨmug nɨŋɨd, ge soy yad ak suŋ lek, binɨb mɨdebal nab okok amnin agak. \v 13 Agek Jisas nop dɨnɨgɨlɨg agak, Nep gen suŋ lɨnɨmuŋ agak. Agek, won anɨb ak nep soy ladek anɨb ak suŋ lek, mɨdtep gak. \v 14 \x - \xo 5.14 \xo*\xt Wkp 14.1-32\xt*\x* Anɨgek, Jisas bɨ anɨb anop takaw kɨles tɨmel gɨl agak, Yɨp dɨnɨgek suŋ lup agɨl, bɨ olap ma agɨnɨmɨn agak. Bɨ Mosis bɨlel God takaw ak ñu kɨl tɨkak tek, nad anɨgɨnɨmɨn agak. Nad amɨl, bɨ God nop sɨbogep ak nop wak nad yomnɨmɨn agak. Yomɨl, soy ladek yad ak suŋ lup agɨl, chag sipsip olap God nop pak ñɨnɨmɨn agak. Pak ñe, bɨ okok kɨli nɨgɨnɨgabal, soy ladek nad ak suŋ lup agak. \v 15 Pen Jisas gak takaw ak man okok kɨd kɨd amek, binɨb kuŋay yɨbɨl nop nɨgun agɨl apelɨgɨpal. Binɨb anɨb okok, ogɨnap takaw tep nop ak nɨgɨnɨg apelɨgɨpal, ogɨnap chɨnop gek suŋ laŋ agɨl apelɨgɨpal. \v 16 \x - \xo 5.16 \xo*\xt Mat 14.23, Mak 1.35, 6.46\xt*\x* Pen ñɨn ogɨnap ne am man nep binɨb ma yelak nab okok mɨdɨl, God ayɨp agɨlɨg yolɨgup. \s Jisas bɨ ñɨn tob kumub ak gek suŋ lak \r (Matyu 9.1-8, Mak 2.1-12) \p \v 17 Ñɨn olap Jisas binɨb okok kɨlop takaw agñɨlɨg yek. Pen nab anɨb ak, bɨ Pelisi ogɨnap, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep ogɨnap, kɨli kuŋay yɨbɨl ap besɨg yelak. Bɨ anɨb okok, ogɨnap Galili plopens nɨb, ogɨnap Judiya plopens nɨb, ogɨnap Jelusalem nɨb owlak. Pen God kɨles ne ak Jisas nop ñek, binbɨ mɨñak gak okok gek suŋ lɨnɨg gak. \v 18-19 Pen bɨ ogɨnap, bɨ ñɨn tob kumak olap nop yɨl pakɨl dad amnɨlak, Jisas yek kal mɨgan ak. Jisas gek suŋ laŋ agɨl, kal mɨgan ayaŋ dad amnun agɨl nɨgɨlak, binɨb okok kal mɨgan anɨb ak pɨsnep tɨbɨk dak. Anɨgek, bɨ yɨl pakɨl dad owlak anɨb ak, dad kal adek alaŋ amnɨlak. Kal ak tɨg talɨkɨl, nag tun gɨl, Jisas yek nab okyaŋ saynsayn yokel ap yowak. \v 20 \x - \xo 5.20 \xo*\xt Luk 7.48\xt*\x* Kɨli Jisas nop kɨles gɨl gos nepal tek, Jisas gos anɨb ak nɨŋɨd, bɨ ñɨn tob kumak anop agak, Mam. Tap si tap tɨmel gɨpan okok tɨg walɨg gɨyokebin agak. \p \v 21 \x - \xo 5.21 \xo*\xt Sng 32.5, Ais 43.25, Luk 7.49\xt*\x* Anɨb agek, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok sek, bɨ Pelisi okok sek, gos nab kɨli okok nep ke nɨŋɨd agɨlak, Bɨ anɨb awl an agɨlak? Ne God nop agjulɨg agup agɨlak. God ne nokom tap si tap tɨmel gɨpal okok tɨg walɨg gɨyokup agɨlak. \p \v 22 Pen gos nɨgɨlak anɨb ak Jisas ne ke nɨŋɨd, anɨb agak, Nɨbi taynen yɨp gos tɨmel nɨŋɨd anɨb agebɨm agak? \v 23 Yad tɨtay agen nɨbop tep gɨnɨgab agak? Bɨ anɨb ak nop tap si tap tɨmel gɨpan ak tɨg walɨg gɨyokebin agen nɨbop tep gɨnɨgab akaŋ, tɨkjakɨl amnoŋ agen nɨbop tep gɨnɨgab agak? Tay takaw nop agen nɨbop tep gɨnɨgab agak? \v 24 \x - \xo 5.24 \xo*\xt Jon 5.8\xt*\x* Pen nɨgtep yɨbɨl gɨnɨmɨb agak. Takaw nop apin anɨb ak jɨj mɨdeb agak. Bɨ Olap Ñɨne, God kɨles ne ak dɨl lum awl apɨl, tap si tap tɨmel gɨpal ak tɨg walɨg gɨyokɨnɨmuŋ tek lup agak. Anɨb agɨl, bɨ ñɨn tob kumak anop agak, Tɨkjakɨl, mɨj nak ak wɨnɨg dad kal nad amnoŋ agak. \v 25 Anɨb agek, binɨb okok nɨg yelaknɨŋ, won anɨb anep tɨkjakɨl, mɨñmɨñ gɨlɨg God yɨb nop ak dad aplanɨlɨg mɨj wɨnɨg dad kal ne amnak. \v 26 Anɨgek nɨŋɨd kɨli judɨl, God yɨb nop ak dad aplanɨlɨg agɨlak, Mɨñɨl tap anɨb ke gek nɨgobun agɨl, wal agɨlak. \s Jisas Lipay nop suk agak \r (Matyu 9.9-13, Mak 2.13-17) \p \v 27 Pen kɨdek Jisas amɨl nɨgak, bɨ takis dep ak, takis delɨgɨpal kal mɨgan besɨg yek. Yɨb ne ak Lipay. Jisas nop nɨŋɨd anɨb agak, Ape, yad ayɨp amnul agak. \v 28 Agek, bɨ takis dep anɨb ak, ne wog golɨgup tap anɨb okok mɨdupsek kelɨgɨl, Jisas ayɨp amnɨlek. \p \v 29 Pen Lipay, Jisas nop tap awl ak kal ne ak dagɨl lak. Dagɨl lɨl, bɨ takis dep ogɨnap, binɨb yokɨp ogɨnap, kuŋay nep suk agek apelak, kɨl ayɨp besɨgɨl tap ñɨŋɨlak. \v 30 \x - \xo 5.30 \xo*\xt Luk 15.1-2\xt*\x* Ñɨŋɨlaknɨŋ, bɨ Pelisi ogɨnap, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep ogɨnap, kɨli Jisas bɨne okok kɨlop takaw tɨmel yɨbɨl agɨl agɨlak, Nɨbi taynen bɨ takis dep mani si dɨpal okok ayɨp, bɨ tap si tap tɨmel gɨpal okok ayɨp jɨmñɨl tap ñɨbebɨm agɨlak? \p \v 31 Anɨb agel, Jisas takaw anɨb ak nɨŋɨd kɨlop agak, Binɨb suŋ mɨdobun apal okok, dokta nop ma suk apal agak. Binɨb tap gup okok nep chɨnop gel suŋ laŋ agɨl, dokta okok kɨlop suk agel opal agak. \v 32 \x - \xo 5.32 \xo*\xt 1 Ti 1.15\xt*\x* Anɨb ak tek, yad binɨb teplep mɨdebal okok kɨlop suk agɨnɨg ma opin agak. Binɨb tap si tap tɨmel gɨpal okok kɨlop suk agɨnɨg opin agak. Kɨlop suk agen, chɨn tap si tap tɨmel gɨpun ak taynen anɨgɨpun agɨl kelɨgɨnɨgel. \s Tap bɨl gep takaw ak \r (Matyu 9.14-17, Mak 2.18-22) \p \v 33 \x - \xo 5.33 \xo*\xt Mat 9.14, Mak 2.18\xt*\x* Kɨli Jisas nop agɨlak, Jon bɨne okok ayɨp, Pelisi bɨ kɨli okok ayɨp, ñɨn ogɨnap tap ñɨbɨl mel, yuwan nep mɨdɨl God ayɨp apal agɨlak. Pen bɨnak okok, taynen tap ñɨbɨlɨg ñɨg ñɨbɨlɨg nep mɨdebal agɨlak? \p \v 34 \x - \xo 5.34 \xo*\xt Jon 3.29\xt*\x* Anɨb agelak Jisas kɨlop agak, Juda binɨb gɨpun adek ak, bɨ olap bin dɨnɨg gek, bɨne ogɨnap tap awl ñɨŋɨnɨg genɨgabal, binɨb ogɨnap pen tɨkjakɨl, Taynen anɨgebɨm agɨl, ma agɨnɨgabal. Mel agak. \v 35 Pen kɨdek ñɨn olap bɨ anɨb ak, bɨ ogɨnap nop dad amel, binɨb ne okok kɨli tap ma ñɨŋɨnɨgabal agak. \p \v 36 Pen Jisas kɨlop takaw ogɨnap paladaŋ lɨl agak, Chech ned nɨb ak talɨkek, chech kɨdeyɨl nɨb olap tɨg talɨkɨl dap ñag del, adɨp adɨp ma yenɨgab agak. Keke yɨbɨl lɨl, omɨŋal gɨl tɨmel yɨbɨl gɨnɨgab agak. \v 37 Pen ñɨg wayn ak abe agak. Ñɨg wayn kɨm ak dɨl, chag meme wak mɨlep mɨgan ak ma sopal agak. Taynen? Sogɨl kɨmjen ñenɨgabal, ak tan aplanel, bɨŋ tɨmel yɨbɨl agɨl pugɨlɨkɨl sogek, chag meme wak ak tɨmel gɨnɨgab agak. \v 38 Anɨb ak nɨŋɨd, ñɨg wayn kɨm ak dɨl, chag meme wak kɨm mɨgan ak nep sog lep agak. \v 39 Pen binɨb ñɨg wayn ned nɨb ñɨbal okok apal, Ñɨg wayn ned nɨb ak tep yɨbɨl agɨl, ñɨg wayn kɨm kɨdeyɨl nɨb ak nɨgel kɨlop tep ma gup agak. \c 6 \s Juda añɨŋ lep ñɨn awl ak takaw ogɨnap \r (Matyu 12.1-8, Mak 2.23-28) \p \v 1 \x - \xo 6.1 \xo*\xt Lo 23.25\xt*\x* Kɨdek Juda añɨŋ lep ñɨn awl olap, Jisas bɨne okok ayɨp, tap wit wog nab ak amnɨlak. Amɨlɨg, bɨne okok wit mɨdup anɨb okok ogɨnap tɨk ñɨn beŋ kɨli ak lɨl, wik dad am ap gɨl, wak pak yokɨl, ñɨbɨlɨg ñɨbɨlɨg amnɨlak. \v 2 \x - \xo 6.2 \xo*\xt Kis 20.10, Jon 5.10\xt*\x* Anɨgelak, bɨ Pelisi ogɨnap nɨŋɨd anɨb agɨlak, Nɨbi taynen ñɨn awl wog ma gep ñɨn ak, wit mɨdup cheg pak yokebɨm agɨlak? \p \v 3-4 \x - \xo 6.3-4 \xo*\xt Wkp 24.5-9, 1 Sml 21.1-6\xt*\x* Agelak, Jisas kɨlop agak, Depid ne bɨlel bɨne okok ayɨp yuwan gek, God kal ak amjakɨlak agak. Amjakɨl, Depid God kal ak mɨgan amɨl bilet dɨl ñɨbɨl, bɨne okok kɨlop ñek ñɨŋɨlak agak. Bilet anɨb ak God wɨdɨn mɨdup adek ak lɨpal, bɨ yokɨp ma ñɨbal, bɨ God nop sɨbogep okok nep ñɨbal agak. Depid nop yuwan gek bilet dɨl ñɨŋak kesɨm anɨb ak, buk Baybol kɨl tɨkɨlak ak, nɨb ma nepɨm agak? \v 5 Anɨb agɨl, takaw olap agak, Juda añɨŋ lep ñɨn awl apɨm ak, Bɨ Olap Ñɨne nep kod mɨdeb agak. \s Jisas bɨ ñɨn tɨmel gak ak gek suŋ lak \r (Matyu 12.9-14, Mak 3.1-6) \p \v 6 Pen Juda añɨŋ lep ñɨn awl kɨdek olap, Jisas Juda apnan gɨpal kal ak amɨl, God takaw ak agñɨlɨg yek. Kal mɨgan anɨb ak, bɨ ñɨn yɨpɨd kɨd tɨmel gak olap ap yek. \v 7 \x - \xo 6.7 \xo*\xt Luk 14.1\xt*\x* Bɨ Pelisi okok sek, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok sek, bɨ anɨb ak nop nɨgɨlak tek, Jisas añɨŋ lep ñɨn awl chɨn anɨb ak gek suŋ lɨnɨgab akaŋ. Taynen? Nop ag gun agɨl nɨŋɨjsek lɨl yelak. \v 8 \x - \xo 6.8 \xo*\xt Luk 5.22, 9.47\xt*\x* Pen gos nɨgɨlak anɨb ak, Jisas ne ke gos kɨlop nɨŋɨd, bɨ ñɨn tɨmel gak anop agak, Nad jakɨl nab sɨŋawl owan agak. Agek jakɨl owaknɨŋ, \v 9 ne bɨ Pelisi okok sek, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok sek kɨlop agak, Añɨŋ lep ñɨn awl tek, binɨb okok kɨlop dɨtep gɨnɨgabun akaŋ, kɨlop gɨ tɨmel gɨnɨgabun agak? Akaŋ pen, kɨlop gon koŋɨm amnɨgel akaŋ, pakon kumnɨgel agak? \p \v 10 Anɨb agɨl, kɨlop nɨg kuskus gɨl, bɨ ñɨn tɨmel gak anop agak, Ñɨn ak almɨl lan agak. Agek, almɨl lek day suŋ lak. \v 11 Jisas bɨ anɨb anop anɨgɨl gek suŋ lek nɨŋɨd, bɨ Pelisi okok sek, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok sek, kɨlop mɨlɨk yɨbɨl yapek, takaw agnɨg agnɨg gɨl agɨlak, Chɨn Jisas nop taydun agɨlak? \s Jisas bɨne anep umɨgan ak dak \r (Matyu 10.1-4, Mak 3.13-19) \p \v 12 \x - \xo 6.12 \xo*\xt Mat 14.23\xt*\x* Pen ñɨn nab anɨb sɨŋak, ñɨn olap, Jisas nap nop agin agɨl, dum alaŋ amɨl, nap nop ag mɨde mɨde, man tɨkak. \v 13 \x - \xo 6.13 \xo*\xt Mat 10.3-4, Mak 3.13-19, Jon 6.70\xt*\x* Mɨnek sub owaknɨŋ, binɨb ne okok mɨdupsek agek apelak, bɨne anep umɨgan ak kɨlop tɨg asɨk ke lɨl agak, Nɨbi bɨ takaw yɨp dad ameb okok yenɨgabɨm agɨl, kɨlop aglak. \mi \v 14 Bɨne aglak anɨb okok yɨb kɨli nɨm ak. Olap Saymon, Jisas yɨb nop lɨl Pita agak. Olap Edlu, Saymon nɨmam ne ak. Olap Jemis. Olap Jon. Olap Pilip. Olap Batolomyu. \v 15 Olap Matyu. Olap Tomas. Olap Jemis nap ak Alpiyus. Olap Saymon, bɨ Selot agelɨgɨpal okok bɨ kɨli olap. \v 16 Olap Judas nap ak Jemis. Olap Judas Yiskaliyot nɨb. Ne nep nɨm, kɨdek Jisas nop pakɨlaŋ agɨl mɨmug nɨgak. \s Jisas binɨb kuŋay yɨbɨl gek suŋ lak \r (Matyu 4.23-25) \p \v 17 Pen Jisas bɨne anɨb okok ayɨp dum alaŋ kelɨgɨl, am gu ayaŋ yelak. Binɨb ne kuŋay okok ayɨp binɨb yokɨp kuŋay yɨbɨl okok ayɨp, nop nɨgun agɨl apnan gɨlak. Binɨb anɨb okok ogɨnap Judiya plopens nab okok nɨb, ogɨnap Jelusalem nɨb, ogɨnap taun ñɨg solwala tɨb okok Taya ayɨp Saydon ayɨp nɨb. \v 18 Pen binɨb owlak anɨb okok, ogɨnap Jisas takaw nop ak nɨgɨnɨg owlak, ogɨnap tap gak okok chɨnop gek suŋ laŋ agɨl owlak. Pen binɨb kɨcheki abaŋ lɨl yek mɨdtep ma gɨlak okok, chɨnop gek suŋ laŋ agɨl, abe owlak. \v 19 Kɨli anɨgɨl apɨl, chɨn Jisas nop dɨnɨgun agɨl gos nɨgɨlak. Taynen? God kɨles ne ak yek, kɨli ap dɨnɨgɨlaknɨŋ kɨlop suŋ lak. \s Binɨb yɨmgeptek okok, kɨli mɨñmɨñ gɨnɨgabal \r (Matyu 5.1-12) \p \v 20 \x - \xo 6.20 \xo*\xt Mat 5.3, 11.5, Jem 2.5\xt*\x* Jisas bɨne okok kɨlop nɨgɨlɨg agak, \p Nɨbi binɨb yɨmgeptek mɨdebɨm okok, nɨbop tep yɨbɨl gek mɨñmɨñ gɨnɨmɨb agak. God nɨbop dɨl kod yenɨgab agak. \p \v 21 \x - \xo 6.21 \xo*\xt Sng 126.5-6, Ais 55.1, 61.3, Lep 7.16-17\xt*\x* Nɨbop mɨñɨl yuwan awl gup okok, nɨbop tep yɨbɨl gek mɨñmɨñ gɨnɨmɨb agak. Kɨdek yuwan ma gɨnɨgab agak. \p Nɨbop chɨb gek chaŋ lɨ mɨdebɨm okok, nɨbop tep yɨbɨl gek mɨñmɨñ gɨnɨmɨb agak. Kɨdek nɨbi yɨmel agɨnɨgabɨm agak. \p \v 22 \x - \xo 6.22 \xo*\xt Mat 5.11, Jon 15.19, 16.2, 1 Pi 2.19, 4.14\xt*\x* Bɨ Olap Ñɨne nop chɨgɨl mɨdem, nɨbop yɨlɨk nɨŋɨd, kud ñɨl, yɨb nɨbop yɨb tɨmel adek ak lɨl, agjuwenɨgel, nɨbop tep yɨbɨl gek mɨñmɨñ gɨnɨmɨb agak. \v 23 \x - \xo 6.23 \xo*\xt 2 Sto 36.16, Mat 5.12, Apo 5.41, 7.52, Kol 1.24, Jem 1.2\xt*\x* Bɨlel nɨsed yes kɨli okok, kɨli bɨ God gos ñek agñeb okok kɨlop gelɨgɨpal tek nep nɨbop gɨnɨgabal agak. Anɨb ak nɨŋɨd, God chɨnop man ne alaŋ dad amɨl dɨtep yɨbɨl gɨnɨgab agɨl, tep gaknɨŋ ñɨn pakɨlɨg, nɨbop tep yɨbɨl gek mɨñmɨñ gɨlɨg yenɨmɨb agak. \p \v 24 \x - \xo 6.24 \xo*\xt Amo 6.1, Mat 6.2, 6.5, Jem 5.1\xt*\x* Pen nɨbi binɨb mani tap okok kuŋay mɨdeb okok, tɨtay dɨnɨgab agak? Tap nɨbi dep tek ak lum awl ak pɨsnep dɨpɨm agak. \p \v 25 \x - \xo 6.25 \xo*\xt Snd 14.13, Ais 65.13, Jem 5.1-6\xt*\x* Pen nɨbi mɨñɨl tap ñɨbem kogmeg gup ak, tɨtay dɨnɨgab agak? Kɨdek yuwan gɨnɨgab agak. \p Pen mɨñɨl yɨmel agɨlɨg mɨdebɨm ak, tɨtay dɨnɨgab agak? Kɨdek chɨb gek chaŋ lɨlɨg yenɨgabɨm agak. \p \v 26 \x - \xo 6.26 \xo*\xt Jon 15.19, 1 Jo 4.5\xt*\x* Pen yɨb nɨbop dad aplanɨlɨg nep yenɨgabal ak, nɨbi tɨtay dɨnɨgab agak? Nɨsed yes kɨli okok, kɨli bɨ God takaw nɨŋɨd yɨbɨl ma apal yepɨs agelɨgɨpal bɨ okok kɨlop anɨb ak tek gelɨgɨpal agak. \s Binɨb nɨb ayɨp penpen ñagep okok kɨlop mapen lɨnɨmɨb \r (Matyu 5.38-48) \p \v 27 \x - \xo 6.27 \xo*\xt Kis 23.4, Snd 25.21, Mat 5.44, Lom 12.20\xt*\x* Pen nɨbi takaw yad agen nɨgebɨm okol, nɨbop anɨb agebin agak. Binɨb nɨb ayɨp penpen ñagep okok kɨlop mapen lɨnɨmɨb agak. Binɨb nɨbop mɨlɨk nepal okok kɨlop gɨtep gɨnɨmɨb agak. \v 28 \x - \xo 6.28 \xo*\xt Luk 23.34, Apo 7.60\xt*\x* Binɨb ogɨnap nɨbop kuj ladek genɨgel, God nop agnɨgem, kɨlop gɨtep gɨnɨmuŋ agak. Binɨb ogɨnap nɨbop agjuwɨl gɨ tɨmel genɨgel, God nop agnɨgem, kɨlop mapen nɨgɨnɨmuŋ agak. \v 29 \x - \xo 6.29 \xo*\xt Mat 5.39, 1 Ko 6.7\xt*\x* Pen bɨ olap mɨkem pɨs kɨd nep ak pak sɨl gonɨmuŋ, adɨke pɨs kɨd ak abe pakɨnɨmuŋ tek lup agak. Pen bɨ olap siglis nep ak donɨmuŋ, ne kolsiyot yad ak abe dɨnɨmuŋ agɨl, ne nɨŋɨd dɨnɨmuŋ agak. \v 30 \x - \xo 6.30 \xo*\xt Lo 15.7-10, Snd 21.26, Mat 5.42\xt*\x* Binɨb ogɨnap tap nen asɨb agenɨgel, ñɨnɨmɨb agak. Pen tap nɨbop olap nɨŋɨd denɨgel, chɨnop ju ñɨm agɨl ma agɨnɨmɨb agak. \v 31 \x - \xo 6.31 \xo*\xt Mat 7.12\xt*\x* Nɨbi binɨb okok kɨli chɨnop gɨtep gɨnɨgel agɨl gos nepɨm tek nep, kɨlop anɨb anep gɨnɨmɨb agak. \p \v 32 \x - \xo 6.32 \xo*\xt Mat 5.46\xt*\x* Binɨb nɨbop mapen lɨpal okok nep mapen lɨnɨgabɨm ak, nɨbi tay agɨl nepɨm, Chɨn binɨb teplep mɨdobun agak. Binɨb tap si tap tɨmel gɨpal okok, kɨli abe penpen mapen lɨpal agak. \v 33 Pen binɨb nɨbop dɨpal okok nep dɨnɨgabɨm ak, tɨtay dɨl chɨn binɨb teplep mɨdobun agɨl nepɨm agak. Binɨb tap si tap tɨmel gɨpal okok anɨgɨpal agak. \v 34 \x - \xo 6.34 \xo*\xt Mat 5.42\xt*\x* Tap ñon pen ñɨnɨgabal agɨl, gos anep nɨŋɨd tap ñɨnɨgabɨm ak, tɨtay dɨl chɨn binɨb teplep mɨdobun agɨl nepɨm agak. Binɨb tap si tap tɨmel gɨpal okok abe anɨgɨpal agak. \v 35 \x - \xo 6.35 \xo*\xt Wkp 25.35-36, Sng 37.26, Mat 5.45\xt*\x* Anɨb ak binɨb nɨb ayɨp penpen ñagep okok, kɨlop mapen lɨl, dɨtep gɨl, tap monmon ñɨnɨmɨb agak. Chɨnop pen ñɨnɨgabal agɨl, gos ak ma nɨgɨnɨmɨb agak. Nɨbi anɨgɨnɨgabɨm, tap teplep dɨl God adek alaŋ ñapay ne yenɨgabɨm agak. Ne binɨb tap si tap tɨmel gɨpal okok sek, binɨb nop tep ma apal okok sek, kɨlop abe kod mɨdeb agak. \v 36 Bapi ne binɨb mapen nɨŋɨd dup tek, nɨbi abe gɨnɨmɨb agak. \s Chɨn bɨawl mɨdobun agɨl, binɨb okok kɨlop ma agjunɨmɨb \r (Matyu 7.1-5) \p \v 37 \x - \xo 6.37 \xo*\xt Mat 6.14, 7.1\xt*\x* Pen nɨbi binɨb kɨlop takaw tɨmel ma agɨnɨmɨb agak. Chɨn binɨb tep agɨl, binɨb ogɨnap kɨlop gos tɨmel nɨgenɨgabɨm, takaw anɨb ak adɨkɨd nɨbop yɨl ownɨgab agak. Binɨb ogɨnap nɨbop gɨ tɨmel gɨpal okok nɨŋɨd kelɨgenɨgabɨm, God tap si tap tɨmel gɨpɨm okok abe tɨg walɨg gɨyokɨnɨgab agak. \v 38 \x - \xo 6.38 \xo*\xt Snd 19.17, Mat 7.2, Mak 4.24, Jem 2.13\xt*\x* Tap nɨbi okok mapen kab ma gɨl, binɨb okok kɨlop monmon ñenɨgabɨm, God nɨbop pen abe ñɨnɨgab agak. Ne wad nɨbop yɨgek yɨgek keb ak gek, dek pi okok amek jɨtep ak yɨgɨnɨgab agak. Tap kuŋay yɨbɨl nɨbop ñɨnɨmuŋ agak. Tap nɨbi bɨ ogɨnap kɨlop ñɨnɨgabɨm tek, God nɨbop abe ñɨnɨgab agak. \p \v 39 \x - \xo 6.39 \xo*\xt Mat 15.14\xt*\x* Pen Jisas takaw olap paladaŋ lɨl agak, Bɨ wɨdɨn koy olap, bɨ wɨdɨn koy olap nop kanɨb ak mɨdeb agɨl ma yomnɨgab agak. Taynen? Ne anɨgɨl, omɨŋal gɨl apyap kaw mɨgan ak pakɨnɨgayl agak. \v 40 \x - \xo 6.40 \xo*\xt Mat 10.24-25, Jon 13.16, 15.20\xt*\x* Sikul binɨb olap am sikul agup won ak, tisa ne ak nop ma sɨlawup agak. Pen kɨdek sikul ak agtep gɨl nɨm, tisa ne ak ayɨp adɨp adɨp yenɨgayl agak. \p \v 41-42 \x - \xo 6.41 \xo*\xt Mat 7.3\xt*\x* Taynen mab bog wɨdɨn nep pak yu gɨl mɨdeb ak nɨŋɨd agɨl mel, namam tap achɨp wɨdɨn nop mɨdeb anop nɨŋɨd apan agak? Tɨtay dɨl anɨb apan, Tap achɨp wɨdɨn alaŋ mɨdeb, yad dɨyokin apan agak? Nad bɨ tay yepɨs apan agak. Nɨgan. Mab bog wɨdɨn nep pak yu gɨl mɨdeb agak. Nad ned mab bog ak wɨdɨn nak alaŋ mɨdeb anɨb ak dɨyoke, wɨdɨn nep suŋ lek nɨgtep gɨl tek, kɨdek namam tap achɨp mɨdeb ak dɨyokɨnɨmɨn agak. \s Mab tep akaŋ tɨmel \r (Matyu 7.17-20, 12.33-35) \p \v 43 \x - \xo 6.43 \xo*\xt Mat 7.16-17\xt*\x* Pen mab teplep ak mɨdup tɨmel ma pulup agak. Mab tɨmel ak mɨdup tep ma pulup agak. \v 44 \x - \xo 6.44 \xo*\xt Mat 12.33\xt*\x* Anɨb ak mab okok pulek nɨŋɨd, mab ak tep, mab ak tɨmel agɨl nepal agak. Mab keke mɨdeb tek, mɨdup pulek nɨgtep gɨpal agak. Mab ñuñu sek kubagas tek okok, mab tep pik tek ma pulup agak. Nag mɨgɨñem ñu tek okok, nag tep wayn mɨdup tek ma pulup agak. \v 45 \x - \xo 6.45 \xo*\xt Mat 12.34\xt*\x* Binɨb mɨdtep gɨpal okok, nab kɨlop ayaŋ tep mɨdeb tek, kɨli gɨtep gɨpal agak. Binɨb mɨdtep ma gɨpal okok, nab kɨlop ayaŋ mɨdtep ma gup tek, kɨli gɨ tɨmel gɨpal agak. Pen binɨb tɨtay dɨl mɨdebal ak, takaw age nɨŋɨd, binɨb okok tep, binɨb okok tɨmel agɨl nɨgɨnɨgabun agak. \s Kal omɨŋal \r (Matyu 7.24-27) \p \v 46 \x - \xo 6.46 \xo*\xt Mal 1.6, Mat 7.21, 25.11, Luk 13.25\xt*\x* Taynen yɨp apɨm, Bɨawl chɨn apɨm ak pen, takaw apin ak kɨdek ma gɨpɨm agak. \v 47 Bɨ olap yad yɨl apɨl, takaw yɨp ak nɨŋɨd kɨdek gɨnɨgab ak, bɨ anɨb ak tek yad nɨbop agñɨnɨgayn agak. \v 48 \x - \xo 6.48 \xo*\xt Mat 7.24\xt*\x* Bɨ anɨb ak kal ne man kɨles adek ak gɨnɨgab agak. Gek, ñɨg wɨlɨk awl apɨl kal ne ak ma dad amnɨgab agak. \v 49 Pen bɨ olap takaw yɨp nɨŋɨd, kɨdek ma gɨnɨgab ak, bɨ anɨb ak tek yad nɨbop agñɨnɨgayn agak. Bɨ anɨb ak kal ne man sayn adek sɨŋak gɨnɨgab agak. Gek, ñɨg wɨlɨk awl apɨl, kasek pɨsnep tɨg jɨsɨpuk gɨl dad amnɨgab agak. \c 7 \s Lom bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl ak, ne Jisas nop gos lɨnɨŋɨd agnɨgak \r (Matyu 8.5-13) \p \v 1 Jisas binɨb anɨb okok kɨlop takaw agñɨjuwɨl, taun Kapeneyam amnak. \v 2-3 Pen man anɨb ak, Lom bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl ak olap yek, bɨ chɨm kadɨŋ gep kuŋay yɨbɨl kod mɨdolɨgup. Ne takaw olap nɨgak, Jisas ap Kapeneyam yek. Anɨb ak nɨŋɨd, Juda bɨawl ogɨnap agyokɨl agak, Bɨ tep, wog yɨp gɨñeb ak, tap gɨl kumnɨgeb nen, nɨbi am Jisas nop poŋɨd apem, gek suŋ laŋ agak. \v 4-5 Agek, Jisas yek ak apɨl, takaw kɨles gɨl agɨlak, Bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl ak, bɨ tep yɨbɨl agɨlak. Chɨnop Juda binɨb okok pel kod mɨdtep gɨl, apnan gɨpun kal ak chɨnop olap gak agɨlak. Anɨb ak nad am bɨ anɨb ak, bɨ wog gɨñeb ne ak nop ge suŋ lɨnɨmuŋ agɨlak. \p \v 6 Agel, Jisas bɨ anɨb okok ayɨp am am kal wulep wulep gɨlaknɨŋ, bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl anɨb ak takaw olap pen agɨl, bɨne ogɨnap kɨlop agyokek, am Jisas nop nebeŋ pakɨlak. Nop nebeŋ pakɨl agɨlak, Bɨawl chɨn ak nep agup, Bɨawl. Yad bɨ tep mel, kal yad ak tob yul ma ownɨmɨn agup agɨlak. \v 7-8 Yad bɨ tep tek, nad yɨl nɨnɨm agup agɨlak. Pen yad nepin, bɨawl yad ak, ne yɨb awl mɨdeb, yad nop muk okok mɨdebin agup agɨlak. Yad pen, yɨb awl mɨdebin, bɨ chɨm kadɨŋ gep okok kɨli yɨp muk okok mɨdebal agup agɨlak. Olap nop Amnoŋ agen, ne amub agup agɨlak. Olap nop Owan agen, ne owup agup agɨlak. Bɨ wog gɨñeb yad anop Anɨb ak gɨnɨmɨn agen, ne anɨb ak gup agup agɨlak. Anɨb ak, suŋ laŋ agɨl takaw anep agenɨmɨn, bɨ wog gɨñeb yad tap gup anop suŋ lɨnɨgab agup agɨlak. \p \v 9 Anɨb agelak, Jisas bɨ anɨb ak gos ne ke nɨŋɨd agup agɨl, ju dɨl gos pal yɨbɨl lɨl, adɨkɨd binɨb nop kɨdek gɨl apelak okok kɨlop agak, Bɨ anɨb awl man olap nɨb ak pen, yɨp gos lɨnɨgɨlɨg mɨdɨl chɨg tep yɨbɨl gup agak. Binɨb Yislel nɨb okok pen, ne yɨp gos lɨnɨgup ak anɨb ak tek gos ma lɨnepal agak. Yad nepin, mɨdupsek yɨp gos anɨb ak ma lɨnepal agak. \v 10 Pen bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl ak, bɨne okok adɨkɨd amɨl nɨgɨlak, bɨ tap gak anɨb ak pɨsnep suŋ lak. \s Jisas bin kaŋɨl ñɨne nop gek tepayaŋ tɨkjakak \p \v 11 Won olap mɨdɨl, Jisas taun Nayn amnaknɨŋ, bɨne okok sek, binɨb yokɨp okok sek, kuŋay yɨbɨl nop kɨdek gɨl amnɨlak. \v 12 Am am taun Nayn anɨb ak, kanɨb day ak amjakɨlaknɨŋ, bin kaŋɨl olap ñɨ nokom tɨkak ak owak. Ñɨ anɨb ak kumek, binɨb kuŋay nep yɨl lɨl dad owlak. \v 13 \x - \xo 7.13 \xo*\xt Luk 8.52\xt*\x* Jisas bin kaŋɨl anɨb anop nɨgek chɨb gek agak, Chaŋ ma lan agak. \v 14 \x - \xo 7.14 \xo*\xt Luk 8.54, Jon 11.43, Apo 9.40, Lom 4.17\xt*\x* Anɨb agɨl, chɨp yɨl lɨl dad apelak ak am daknɨŋ, kɨli jakɨl nɨg yelak. Jisas bɨ pɨlaj kumek dad owlak anɨb anop agak, Ñɨ, nep agebin, tɨkjakan agak. \v 15 \x - \xo 7.15 \xo*\xt 1 Kin 17.23, 2 Kin 4.36\xt*\x* Agek, tɨkjakɨl besɨgɨl takaw agaknɨŋ, nonɨm nop agak, Ñɨ nak awl agak. \p \v 16 \x - \xo 7.16 \xo*\xt Luk 1.68, 19.44, 24.19, Jon 4.19\xt*\x* Pen binɨb nɨg yelak okok gos kuŋay nɨŋɨd, God yɨb nop ak dad aplanɨlɨg agɨlak, God ne bɨ God gos ñek agñeb awl ak agyokek, chɨnop yɨl owup agɨlak. God chɨnop gɨñɨnɨg owup agɨlak. \v 17 Pen Jisas gak anɨb ak nɨŋɨd, kesɨm del, Judiya plopens amɨl man yokɨp okok abe amnak. \s Jon Bɨ Ñɨg Pakñeb bɨne omɨŋal Jisas nop nɨgɨnɨg amnɨlek \r (Matyu 11.2-19) \p \v 18 Jon bɨne okok, Jisas tap gak anɨb okok mɨdupsek nɨŋɨd, am Jon nop agñɨlak. Agñelak, Jon bɨne omɨŋal agek apelek \v 19 \x - \xo 7.19-20 \xo*\xt Sng 40.7, Mal 3.1, Mat 11.3, Lep 1.8\xt*\x* agak, Ñɨli bɨ omɨŋal am nop agnɨŋɨd agɨnɨmil, Nad Bɨ God nop aglup ak opan akaŋ, bɨ anɨb ak ke kod yonɨgun agɨnɨmil agak. \p \v 20 Agek Jisas yek ak amɨl agɨlek, Jon Bɨ Ñɨg Pakñeb ak nep agup, Nad Bɨ God nop aglup ak opan akaŋ, bɨ anɨb ak ke kod yonɨgun agup agɨlek? Agɨl chɨlop agyokek, nep agnɨgɨnɨg apobul agɨlek. \p \v 21 Pen anɨb agɨl nɨg mɨdɨlek nɨŋɨd, Jisas binɨb mɨñak adek keke gak okok gek suŋ lak. Binɨb tap gak okok gek suŋ lɨl, binɨb wɨdɨn koy gak okok gek wɨdɨn yɨbɨl lɨl, binɨb kɨcheki walɨjpal mulɨk sɨkɨl yek okok gek binɨb yɨbɨl lak. \v 22 \x - \xo 7.22 \xo*\xt Ais 35.5-6, 61.1, Mat 11.4-5, Luk 4.18\xt*\x* Jisas anɨgɨl, bɨ omɨŋal anɨb ak kɨlop agak, Ñɨli bɨ omɨŋal adɨkɨd amɨl Jon nop agɨnɨmil, Chɨl amɨl nopul, bɨ anɨb ak binɨb wɨdɨn koy gup okok gek wɨdɨn yɨbɨl lup agɨnɨmil agak. Binɨb tɨmud sawl lup okok gek takaw nepal agɨnɨmil agak. Binɨb tob tɨmel gup okok gek kanɨb aj tep gɨpal agɨnɨmil agak. Binɨb soy ladek lup okok gek mɨlep gup agɨnɨmil agak. Binɨb kubal okok gek tepayaŋ tɨkjakɨpal agɨnɨmil agak. Binɨb yɨmgeptek okok abe God takaw teplep ak agek nepal agɨnɨmil agak. \v 23 \x - \xo 7.23 \xo*\xt Ais 61.1, Luk 4.18\xt*\x* Pen takaw olap agɨnɨmil, Binɨb yɨp nep gos lɨnɨŋɨd, chɨgɨl mɨdebal okok, kɨlop tep gek mɨñmɨñ gɨnɨgel agɨnɨmil agak. \p \v 24 \x - \xo 7.24 \xo*\xt Mat 11.7\xt*\x* Anɨb agek, bɨ Jon nop takaw dad owlek omɨŋal ak adɨkɨd amnɨlek. Amel, Jisas binɨb ap yelak okok kɨlop, Jon anɨgak ak agñak. Anɨb agak, Nɨbi ned man nep binɨb ma yelak nab okok abek ñɨn ak, tay gɨnɨg abek agak? Sɨd pal nokom olap yɨgen dad amɨl apɨl gup ak nɨgɨnɨg abek agak? \v 25 Akaŋ taynen abek agak? Bɨ chech teplep lup olap nɨgɨnɨg abek agak? Mel ak agak. Chɨn nopun, bɨ chech teplep lɨl, tap teplep dɨpal okok, bɨnonɨm kal kɨles tɨmel okok kɨnɨbal agak. \v 26 \x - \xo 7.26 \xo*\xt Mat 11.9, Luk 1.76\xt*\x* Pen tap tay nɨgɨnɨg abek agak? Yokɨp ma abek. Bɨ God gos ñek agñeb ak nɨgɨnɨg abek agak. Bɨ God gos ñek agñeb anɨb ak, bɨ yokɨp mel agak. Bɨ God gos ñek agñeb okok anɨb nep yelak ak pen, Jon ne bɨ anɨb okok kɨlop sɨlawup agak. God wog awl gɨnɨg owak agak. \v 27 \x - \xo 7.27 \xo*\xt Mal 3.1\xt*\x* Bɨ anɨb anop Jon, bɨlel buk Baybol ayaŋ ñu kɨl tɨkɨl agɨlak, God ne Ñɨne nop agup, Nɨgan, bɨ takaw dad ameb yad ak agyoken, ned amɨl kanɨb pɨdɨl kod yek, kɨdek nep agen amnɨgaban agup agɨl tɨkɨlak agak. \v 28 Yad nɨbop nɨŋɨd agebin, binɨb ned lum awl yelɨgɨpal okok ayɨp, mɨñɨl mɨdebal okok ayɨp, Jon ne kɨlop mɨdupsek sɨlawɨl, yɨb mɨdeb agak. Ak pen, binɨb yokɨp God ne kɨlop dɨl kod mɨdeb okok, kɨli Jon nop sɨlawɨl, yɨb awl mɨdebal agak. \p \v 29 \x - \xo 7.29-30 \xo*\xt Mat 21.32, Luk 3.12\xt*\x* Jisas takaw agak anɨb ak, binɨb yokɨp okok sek, bɨ takis dep okok sek, nɨgtep gɨl agɨlak, God ne nɨm gɨtep gup ak agɨlak. Kɨli ned apel Jon kɨlop ñɨg pakñak, anɨb ak tek kɨli anɨb agɨlak. \v 30 Pen bɨ Pelisi okok sek, bɨ Juda takaw nɨgtep gep okok sek, kɨli ned ñɨg ma pakɨlak anɨb ak tek, aleb aleb ñɨl, God takaw tep ak ma dɨlak. \p \v 31-32 \x - \xo 7.31-32 \xo*\xt Mat 11.16-17\xt*\x* Jisas anɨb agɨl kɨlop agak, Yad nepin, binɨb mɨñɨl ñɨn awl mɨdebal okok, ñapay sɨkol ogɨnap tek mɨdebal agak. Ñapay sɨkol okok, kɨli sɨlpɨŋ ñɨlɨg ogɨnap apal, Dachɨŋ pakon, taynen kɨgom ma papɨm apal agak? Pen kɨmep chɨb gek tek agon, taynen chaŋ ma lɨpɨm apal agak? Gɨpal tek ak binɨb mɨñɨl mɨdebal okok kɨli gɨpal agak. \v 33 \x - \xo 7.33 \xo*\xt Mat 3.4, 11.18, Mak 1.6\xt*\x* Jon Bɨ Ñɨg Pakñeb ak, apɨl tap ma ñɨbɨl ñɨg wayn ma ñɨbɨl gek, nop apɨm, Bɨ kɨcheki walɨjpal mulɨk sɨkek mɨdeb ak apɨm agak. \v 34 \x - \xo 7.34 \xo*\xt Mat 11.19, Luk 15.2\xt*\x* Pen mɨñɨl Bɨ Olap Ñɨne apɨl, tap ñɨbɨl ñɨg wayn ñɨbɨl gek, nop apɨm, Tap kuŋay ñɨbɨl ñɨg kuŋay ñɨbɨl gup apɨm agak. Ne binɨb tap si tap tɨmel gɨpal okok sek, bɨ takis dep okok sek, bɨ kɨli apɨm agak. \v 35 Pen binɨb God takaw gos nɨgtep gɨpal ak, nɨbop yomek nepɨm, God gos ne ak nag pal tek mɨdeb agak. \s Jisas ne kanɨbtam bin tap si tap tɨmel gak ak tɨg walɨg gɨyokak \p \v 36 \x - \xo 7.36 \xo*\xt Mat 26.6, Mak 14.3, Luk 11.37\xt*\x* Bɨ Pelisi olap, yɨb ne Saymon, ne Jisas nop agak, Ape kal yad ak am tap ñɨŋɨnɨgul agak. Agek, Jisas Pelisi kal ne ak amɨl tap ñɨŋɨlek. \v 37 \x - \xo 7.37-38 \xo*\xt Mat 26.7, Mak 14.3, Jon 12.3\xt*\x* Anɨb won ak, kanɨbtam bin olap man anɨb ak nɨb ak takaw olap nɨgak, Jisas ap bɨ Pelisi ak ayɨp tap ñɨbelek. Anɨb ak nɨŋɨd, wel ñɨg kuy tep owep ak, kab botol dɨl palɨl dad owak. \v 38 Jisas yek kud okok ken apɨl, tob agen ak besɨgɨl chaŋ lak. Anɨgɨl chaŋ lek, chaŋ wɨdɨn ñɨg ak tɨk Jisas tob adek ak yowak. Yapɨl, bin kɨmɨg wɨj ne ak wik yokɨlɨg bom sɨlokɨl, tob kɨd nop ak ñɨg kuy tep owep ak lɨñak. \p \v 39 Anɨgek, bɨ Pelisi ak gos ne anep nɨŋɨd agak, Bɨ anɨb awl, bɨ God gos ñek agñeb yɨpɨd gɨl mɨdobɨkop tek, kanɨbtam bin ap nop dɨ nɨgeb ak tɨk nopɨkop agak. \p \v 40 Jisas bɨ Pelisi gos nɨgak anɨb ak nɨŋɨd nop agak, Saymon. Takaw yad nokom olap nep agɨnɨgebin agak. Agek, Saymon agak, Tisa. Takaw anɨb ak agan agak. \p \v 41-42 Agek, Jisas agak, Bɨ olap tɨkjakɨl, bɨ omɨŋal kɨlop mani ogɨnap ñɨnɨgab agak. Olap nop 500 kina ñɨl, olap nop 50 kina ñɨl gɨnɨgab agak. Pen kɨdek bɨ omɨŋal anɨb ak, pen ñeb tek ma yek agak. Bɨ mani ñɨnɨgab anɨb ak, kɨlop agɨnɨgab, Mani ñɨlop ñɨbin ak, pen ñɨnɨgul agɨl gos ak ma nɨgɨnɨmil agɨnɨgab agak. Anɨb agek, bɨ an bɨ anɨb ak nop mɨñmɨñ yɨbɨl gɨnɨgab agak? \p \v 43 Agek, Saymon agak, Gos yad nepin ak, bɨ mani awl nop ñub ak kelɨgup agak. Agek Jisas agak, Nɨŋɨd yɨbɨl apan agak. \p \v 44 \x - \xo 7.44 \xo*\xt Stt 18.4\xt*\x* Anɨb agɨl, Jisas adɨkɨl bin anop nɨgɨlɨg Saymon nop agak, Bin nɨm awl nop nɨgan agak. Yad kal mɨgan nep ak apen, ñɨg yɨp ma ñesɨpan, tob yad lɨped gɨyokɨpin agak. Bin anɨb awl pen wɨdɨn ñɨg ne ak tob yɨp adek ak tɨk yapek, kɨmɨg wɨj ne ak dɨl wikek mɨlep gup agak. \v 45 Yɨp ma bom sɨlokɨpan agak. Bin anɨb awl pen apɨl tob kɨd yɨp ak bom sɨlokɨlɨg mɨdeb agak. \v 46 \x - \xo 7.46 \xo*\xt Sng 23.5\xt*\x* Kɨmɨg yɨp wel ñɨg ak ma lɨñɨban agak. Bin anɨb awl pen tob kɨd yɨp ak wel ñɨg kuy tep awl owup ak lɨñub agak. \v 47 \x - \xo 7.47 \xo*\xt 1 Ti 1.14\xt*\x* Anɨb ak nep agebin, Bin anɨb awl tap si tap tɨmel kuŋay nep gup ak tɨg walɨg gɨyoken, yɨp pen mapen yɨbɨl lup agak. Pen binɨb tap si tap tɨmel sɨkol gɨpal okok tɨg walɨg gɨyoken, yɨp pen mapen sɨkol olap lup agak. \p \v 48 \x - \xo 7.48 \xo*\xt Mat 9.2, Mak 2.5, Luk 5.20-21\xt*\x* Anɨb agɨl bin anɨb ak nop agak, Tap si tap tɨmel gɨpan okok tɨg walɨg gɨyokebin agak. \v 49 \x - \xo 7.49 \xo*\xt Mat 9.3, Mak 2.7\xt*\x* Anɨb agek, bɨ ayɨp tap ñɨbelak okok, kɨli ke agnɨg agnɨg gɨl agɨlak, Bɨ anɨb awl taynen, Tap si tap tɨmel okok tɨg walɨg gɨyokebin agup agɨlak? God ne nɨm anɨgɨl gup agɨlak. \v 50 \x - \xo 7.50 \xo*\xt Mat 9.22, Mak 5.34, 10.52, Luk 8.48, 17.19, 18.42\xt*\x* Anɨb agɨlak ak pen, Jisas bin anɨb anop agak, Gos nad ke nɨŋɨd apan, Tap si tap tɨmel gɨpin tek, Jisas tɨg walɨg gɨyokaŋ agɨl opan agak. Ape, tɨg walɨg gɨyokebin nen, adɨkɨd amɨl mɨdtep gɨl God ñɨn beŋ adek ak yenɨmɨn agak. \c 8 \s Bin ogɨnap Jisas ayɨp ajelɨgɨpal \p \v 1 \x - \xo 8.1 \xo*\xt Luk 4.43\xt*\x* Pen ñɨn kɨdek anɨb ak, Jisas bɨ takaw nop dad ameb anep umɨgan ak ayɨp, taun okok man sɨkol okok amɨl, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab takaw teplep ak, binɨb okok kɨlop agñak. \v 2 \x - \xo 8.2-3 \xo*\xt Mat 27.55-56, Mak 15.40-41, 16.9, Luk 23.49\xt*\x* Pen ñɨn anɨb ak, bin tap gak Jisas gek suŋ lak ogɨnap, kɨcheki walɨjpal sek mɨdel ne gek bin yɨbɨl lak ogɨnap, ayɨp ajelɨgɨpal. Bin anɨb okok yɨb kɨli nɨm ak, olap Maliya taun Makdala nɨb apal. Nop kɨcheki anep kugul ak yek, Jisas agek pɨlɨk amnɨlak. \v 3 Bin olap Jowana. Nɨgɨmɨl yɨb ak Kusa, ne gapman bɨnonɨm Helod kal tap nop okok kod mɨdolɨgup. Bin olap Susana. Kɨli bin yokɨp ogɨnap ayɨp mani kɨli okok ke dam tap taw dad apɨl, Jisas bɨne okok ayɨp tap jɨmñɨl ñɨbɨlɨg gɨ ajelɨgɨpal. \s Wit mɨdup yokak agɨl takaw paladaŋ lɨl agak \r (Matyu 13.1-9, Mak 4.1-9) \p \v 4 Binɨb man keke, tun okok tun okok Jisas nop nɨgɨnɨg kɨdek owlak okok, binɨb ned owlak okok, kɨlop takaw olap paladaŋ lɨl agak, \v 5 \x - \xo 8.5 \xo*\xt Mat 13.3, Mak 4.3\xt*\x* Bɨ olap wit jakaŋ agɨl, wit mɨdup ak dam wog day okok yokɨnɨgab agak. Yokek, ogɨnap kanɨb nab ak yapek, binɨb okok taw amɨl apɨl gel, yawl okok pen ap nɨŋɨd mɨdupsek ñɨŋɨnɨgabal agak. \v 6 Ogɨnap kab adek lum sɨkol yenɨgab okok yapɨl jakɨnɨgab ak pen, lum mɨlep gaknɨŋ pɨsnep mɨlep gɨnɨgab agak. \v 7 Pen ogɨnap nag ñuñu nab okok yapek, nag anɨb okok pak yuwɨg gek, jak tep ma gɨnɨgab agak. \v 8 Pen ogɨnap lum teplep okok yapɨl jak tep yɨbɨl gɨl, mɨdup kuŋay yɨbɨl nep pulɨnɨgab agak. \p Jisas kɨlop anɨb agɨl agak, Nɨbi binɨb tɨmud sek okok, takaw anɨb ak nɨgɨnɨmɨb agak. \s Takaw paladaŋ lɨl agak ak mɨseŋ agak \r (Matyu 13.10-17, Mak 4.10-12) \p \v 9 Anɨb agek, bɨne okok nop agnɨŋɨd agɨlak, Takaw paladaŋ lɨl apan anɨb ak, takaw jɨj ne taydɨl mɨdeb agɨlak? \v 10 \x - \xo 8.10 \xo*\xt Ais 6.9-10, Mak 4.12\xt*\x* Agel Jisas kɨlop agak, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ak, takaw we gɨl mɨdolɨgup ak nɨbop gos ñek nɨgɨnɨgabɨm agak. Pen binɨb yokɨp okok, kɨli nɨgɨnɨgabal ak pen, anɨb agup agɨl ma nɨgɨnɨgabal agak. Kɨli takaw paladaŋ lup ak nɨgɨnɨgabal ak pen, takaw jɨj ak ma nɨgɨnɨgabal agak. \p \v 11 \x - \xo 8.11 \xo*\xt Hib 4.12, 1 Pi 1.23\xt*\x* Pen takaw paladaŋ lɨl tap mɨdup tek apin ak, God takaw ak apin agak. \v 12 Mɨdup ogɨnap yownɨgab kanɨb nab ak apin ak, binɨb okok God takaw ak nɨgɨnɨg gɨlak agɨl apin agak. Gel, Satan apɨl takaw anɨb ak dɨ we gek, kɨli God nop gos ma lɨnɨgel, God kɨlop ma dɨnɨgab agɨl apin agak. \v 13 Pen mɨdup ogɨnap yownɨgab kab adek lum sɨkol yek okok apin ak, God takaw ak nɨŋɨd, tep gaknɨŋ nop gos lɨnɨgɨnɨgabal ak pen, kɨdɨl am wos ma gɨnɨgab tek gos kɨles yɨbɨl gɨl ma nɨgɨnɨgabal agɨl apin agak. Kɨdek mɨŋel ogɨnap apek nop kelɨgɨnɨgabal agɨl apin agak. \v 14 Pen mɨdup ogɨnap yownɨgab nag ñuñu nab okok apin ak, binɨb okok God takaw ak nɨgɨnɨgabal ak pen, kɨdek takaw mɨŋel akaŋ, kubap mani tap okok akaŋ, mɨñmɨñ gep adek ak nep gos nɨŋɨd, God nop gos kɨles gɨl ma nɨgɨnɨgabal agɨl apin agak. \v 15 Pen mɨdup ogɨnap lum teplep yɨbɨl sɨŋak yapɨl, jak tep gɨl mɨdup kuŋay yɨbɨl nep pulɨnɨgab apin ak, binɨb okok God takaw ak nɨŋɨd dɨ wos yɨbɨl gɨl, mɨdtep yɨbɨl gɨl gɨtep gel binɨb yad kuŋay yɨbɨl tɨkjakɨnɨgabal agɨl apin agak. \s Bɨ sup dagɨlɨl ma we gɨlak \r (Mak 4.21-25) \p \v 16 \x - \xo 8.16 \xo*\xt Mat 5.15, Luk 11.33\xt*\x* Pen binɨb okok sup dagɨlɨl, tin mɨgan okok akaŋ, bog adek kɨnɨbal muk okok ma lɨpal agak. Mɨlek gek binɨb nɨgɨlaŋ agɨl, abañ adek sɨŋalaŋ nep lel nɨm, binɨb okok kal mɨgan apɨlɨg mɨlek anɨb ak nɨgɨnɨgabal agak. \v 17 \x - \xo 8.17 \xo*\xt Mat 10.26, Luk 12.2\xt*\x* Tap okok mɨdupsek we gɨl mɨdeb, sayn mɨseŋ lɨnɨgab agak. Bɨ tap okok mɨdupsek we gel mɨdeb, sayn mɨseŋ lek, binɨb nɨgɨnɨgabal agak. \v 18 \x - \xo 8.18 \xo*\xt Mat 13.12, 25.29, Luk 19.26\xt*\x* Anɨb ak takaw apin okok nɨgtep yɨbɨl gɨnɨmɨb agak. Binɨb takaw nɨŋɨd, nɨg dɨnɨgabal okok, takaw tep ogɨnap sek nɨgɨnɨgabal agak. Pen binɨb takaw nɨŋɨd ma nɨg dɨnɨgabal okok, sɨkol nɨgobun agɨl nepal ak sek pɨsnep kul gɨnɨgab agak. \s Jisas nonɨm ne ayɨp nɨmam ne ayɨp owlak \r (Matyu 12.46-50, Mak 3.31-35) \p \v 19 Pen ñɨn anɨb ak, Jisas nonɨm nɨmam ne yɨbɨl okok kɨli Jisas nop nɨgɨnɨg apɨl nɨgɨlak, kal mɨgan anɨb ak tɨbɨk dɨl yek, kɨli seŋayaŋ yelak. \v 20 Binɨb ap yelak okok Jisas nop agɨlak, Nanɨm namam okok, nep nɨgɨnɨg ap mɨdebal seŋayaŋ agɨlak. \p \v 21 \x - \xo 8.21 \xo*\xt Luk 6.47, 11.28, Jon 14.21\xt*\x* Agel Jisas kɨlop agak, Binɨb God takaw ne ak nɨŋɨd kɨdek gɨpal okok, ami yad, mam yad okok mɨdebal agak. \s Jisas agek yɨgen awl dek ak kelɨgak \r (Matyu 8.23-27, Mak 4.35-41) \p \v 22 Pen ñɨn olap Jisas bɨne okok kɨlop agak, Ñɨg cheb tɨkɨl kɨd adaŋ amnun agak. Agɨl, bot ak dɨl amnɨlak. \v 23 \x - \xo 8.23 \xo*\xt Mat 8.24, Mak 4.37\xt*\x* Nab okok amɨlɨg, Jisas ne wɨsɨn kɨn amnak won ak, yɨgen awl apɨl ñɨg nab anɨb ak dɨl, ñɨg pag bot mɨgan ak amek, kumnɨgel tek nep lak. \v 24 \x - \xo 8.24 \xo*\xt Mat 8.25, Mak 4.38\xt*\x* Anɨgek, bɨne okok ap Jisas nop kaskas gel tɨkjakek, agɨlak, Bɨawl. Chɨn mɨdupsek kumnɨgobun agɨlak. \p Agel, Jisas tɨkjakɨl agek, yɨgen awl sek ñɨg sek apek ak kelɨgɨl, ned yek tek yek. \v 25 Pen ne bɨne okok kɨlop agak, God nop gos lɨnepɨm tek, taynen nop agnɨgem tap gek anɨb ak ma kelɨgup agak? \p Agek, kɨli pɨlɨkɨl gos pal awl yɨbɨl lɨl, agnɨg agnɨg gɨl agɨlak, Bɨ anɨb awl an agɨlak? Ne agek, yɨgen awl sek ñɨg awl sek apek ak kelɨgɨl, ned yek tek mɨdeb agɨlak. \s Jisas ne bɨ kɨcheki mulɨk sɨkɨl yek olap agek pɨlɨk amnak \r (Matyu 8.28-34, Mak 5.1-20) \p \v 26 Pen kɨli bot awl anɨb ak dɨl, ñɨg Galili cheb nab ak am am, man Gelasa binɨb yelak kɨd adaŋ amjakɨlak. \v 27 Amjakɨl, Jisas ne bot pɨdeg lum ayaŋ lɨl amnaknɨŋ, bɨ kɨcheki walɨjpal kuŋay yɨbɨl yek olap apjakak. Bɨ anɨb ak chɨb mɨgan mɨdup nep yolɨgup, kal yɨbɨl mɨgan ak ma kɨnolɨgup. Chɨp kamelɨgɨpal kab mɨgan okok nep kɨn ajolɨgup. \v 28-29 Bɨ nop kod mɨdep okok, nag kɨles tɨmel lɨl, ñɨn tob nop okok tunɨg wos gelɨgɨpal ak pen, kɨcheki tap okok kɨles gek nag lelɨgɨpal anɨb okok gek pugɨlɨkek, man nep binɨb ma yelak nab okok mɨnek mɨnek amolɨgup. Pen bɨ anɨb ak, Jisas nop nɨŋɨd wal agɨl, apɨl Jisas yek tob agen sɨŋak apyap pakak. Jisas tap nop mulɨk sɨkak anɨb okok kɨlop agak, Bɨ anɨb awl nop kelɨgɨl seŋ amnɨm agak. Anɨb agaknɨŋ, tap nop mulɨk sɨkak anɨb okok, nebneb gel, takaw awl agɨl agak, Jisas. Nad God bɨawl adek alaŋ Ñɨne ak, yɨp tap gɨnɨgeban ak ma gɨnɨmɨn agak. \p \v 30 Agek Jisas agak, Yɨb nad tay agak. Agek agak, Yɨb yad ak Kuŋay Yɨbɨl agak. Kɨcheki walɨjpal okok kuŋay yɨbɨl mulɨk sɨkɨl yelak tek nɨm, anɨb agak. \v 31 \x - \xo 8.31 \xo*\xt Lep 9.11\xt*\x* Pen kɨcheki okok, Jisas nop takaw awl agɨl agɨlak, Chɨnop mab ke yɨneb kaw mɨgan kɨluŋ ma tɨkup ak ma agyokɨnɨmɨn agɨlak. Mel agɨlak. \p \v 32 \x - \xo 8.32 \xo*\xt Mat 8.30, Mak 5.11\xt*\x* Anɨb agɨl nɨgɨlak, chag kuŋay yɨbɨl amɨl gelak yep pɨl anɨb sɨŋak. Jisas nop agɨlak, Chɨnop age, am chag mɨdebal okdaŋ kɨlop mulɨk sɨkun agɨlak. Anɨb agel Jisas yaw agek, \v 33 bɨ yɨbɨl anop kelɨgɨl, am chag anɨb okok kɨlop mulɨk sɨkɨlak. Mulɨk sɨkel, chag okok pɨgju mɨduŋ ayaŋ amɨl, gɨdam ñɨg cheb nab ayaŋ pakɨl, ñɨg ñɨbɨl mɨdupsek kumɨlak. \p \v 34 Pen bɨ chag mukep okok, Jisas gak anɨb ak nɨŋɨd, kasek amɨl binɨb taun yelak kɨlop agñɨl, am man yokɨp okok yelak okok kɨlop agñɨl gɨlak. \v 35 Anɨgɨl agñelak, tap anɨb ak tay gek nɨŋɨd agebal agɨl, apɨl nɨgɨlak, bɨ kɨcheki mulɨk sɨkɨl yolɨgup ak bɨ yɨbɨl lɨl, chech yɨmɨl, gos nop ak pag yɨkek, Jisas tob agen sɨŋak besɨg yek, nɨŋɨd pɨlɨkɨlak. \v 36 Pen binɨb nɨg mɨdel Jisas kɨcheki ag seŋ yokak okok, binɨb kɨdek owlak okok kɨlop ne anɨb anɨb gup agɨl agñɨlak. \v 37 Pen Gelasa binɨb mɨdupsek kɨlop jel gek pɨlɨkɨl, Jisas nop agɨlak, Nad adɨkɨd amnoŋ agɨlak. Agel, bot dɨl amnɨg gaknɨŋ, bɨ kɨcheki \v 38 mulɨk sɨkɨl yek Jisas gek bɨ yɨbɨl lak ak, ne Jisas nop takaw kɨles tɨmel agɨl agak, Yad nad ayɨp amobul agak. Anɨb agak ak pen Jisas nop agak, Mel. \v 39 God nep tɨtay gup tek, am binɨb nad okok kɨlop agñɨnɨmɨn agak. Agek, ne adɨkɨd amɨl, binɨb okok mɨdupsek kɨlop Jisas yɨp anɨb anɨb gup agɨl agñak. \s Pay olap pɨsnep kumek Jisas gek tɨkjakak, bin olap Jisas nop dɨnɨgek suŋ lak \r (Matyu 9.18-26, Mak 5.21-43) \p \v 40 Pen binɨb Jisas apeb agɨl kod yelak okok, Jisas bot dɨl amjakek nɨŋɨd agɨlak, Tep apeban agɨlak. \v 41 \x - \xo 8.41 \xo*\xt Mat 9.18, Mak 5.22\xt*\x* Pen bɨ olap owak, yɨb ne Jaylus. Ne Juda apnan gɨpal kal ak bɨawl kod yolɨgup olap. Ne Jisas yek sɨŋak apɨl, kɨgom yɨmɨl agak, Kal yad amnul agak. \v 42 Pay yad nokom ak kumnɨgeb agak. Pay anɨb ak sub ne yɨn lak umɨgan ak agak. \p Agek Jisas takaw anɨb ak nɨŋɨd, nɨgɨnɨg amnaknɨŋ, binɨb kuŋay yɨbɨl nep ap nop pɨspɨs chɨchɨlok ñɨlɨg amnɨlak. \v 43-44 \x - \xo 8.43-44 \xo*\xt Mat 9.20, Mak 5.28\xt*\x* Pen bin olap, bin kanɨb padɨkaknɨŋ yek, sap yeb anep umɨgan amnak. Bin anɨb ak nop gel suŋ lɨnɨmuŋ tek ma lak. Ne Jisas amek kud okok apɨl, chech palawl lak ak bad gol okok dɨnɨgaknɨŋ, nop suŋ lak.\f + \fr 8.43-44 \fr*\ft Bɨ gos nɨgep ogɨnap kɨli apal, Takaw anɨb ak won olap mɨdeb apal. Takaw nɨm ak anɨgɨl agak, Bin anɨb ak, dokta okok yɨp gel suŋ laŋ agɨl kɨlop mani ne mɨdupsek ñolɨgup agak.\ft*\f* \p \v 45 Pen Jisas kɨlop agak, An yɨp dɨnɨgup agak? Agek, binɨb okok agɨlak, Chɨn ma dɨpun agɨlak. Pen Pita agak, Bɨawl. Binɨb kuŋay nep opal okok nep chɨlok ñel, gos nɨŋɨd ageban tek lup agak. \p \v 46 \x - \xo 8.46 \xo*\xt Mak 5.30, Luk 6.19\xt*\x* Agek Jisas agak, Binɨb nokom olap yɨp dɨnɨgek, kɨles yad ak amek, nɨŋɨd agebin agak. \v 47 Pen bin Jisas nop dɨnɨgak anɨb ak nɨgak, we gɨnɨmuŋ tek ma yek. Jep dɨlɨg, Jisas yek wulep sɨŋak apɨl kɨgom yɨmɨl, binɨb okok nɨg yelaknɨŋ agak, Nɨkɨm yɨp mɨnek mɨnek yowup ak, nep dɨnɨgen kasek pɨsnep yɨbɨl suŋ lup agak. \v 48 \x - \xo 8.48 \xo*\xt Luk 7.50\xt*\x* Agek Jisas agak, Pay yad, nad gos sek yenɨmɨn agak. Yɨp gos lɨnepan tek, nep gek suŋ lup nen, amɨl mɨdtep gɨnɨmɨn agak. \p \v 49 Anɨb agaknɨŋ, Jaylus bɨne olap kal ne nɨb apɨl nop agak, Pay nak pɨsnep kumub agak. Tisa nop age, tob yul ma ownɨmuŋ agak. Age adɨkɨd amnɨmuŋ agak. \p \v 50 Agek, Jisas takaw anɨb ak nɨŋɨd, Jaylus nop agak, Pay yad ak kumeb agɨl gos ak ma nɨgɨnɨmɨn agak. Yɨp gos lɨnɨge, tɨkjakɨnɨgab agak. \p \v 51 Anɨb agɨl kal ak amjakɨl, binɨb okok kɨlop mɨdupsek ag seŋayaŋ mɨdɨl, pay nonɨm nap omɨŋal ak, Pita ak, Jon ak, Jemis ak, kɨlop poŋɨd pay anɨb ak nɨgɨnɨg kal mɨgan ayaŋ amnak. \v 52 \x - \xo 8.52 \xo*\xt Luk 7.13, Jon 11.11-13\xt*\x* Pen pay ak kumeb agɨl binɨb chaŋ lɨ yelak okok, Jisas kɨlop agak, Chaŋ ma lɨnɨmɨb agak. Pay anɨb awl ma kumub, yokɨp wɨsɨn kɨneb agak. \p \v 53 Anɨb agek, nop yɨmel agɨl agɨlak, Pay pɨsnep kumub ak, taynen anɨb agup agɨlak. \v 54 \x - \xo 8.54 \xo*\xt Luk 7.14, Jon 11.43\xt*\x* Pen Jisas pay kumak anɨb ak, ñɨn kɨd nop ak dɨl agak, Pay, tɨkjakan agak. \v 55 Anɨb agaknɨŋ, kawnan ne ak tep ap tol gek tɨkjakak. Tɨkjakek, Jisas nonɨm nap kɨlop agak, Tap ogɨnap ñel ñɨŋaŋ agak. \v 56 \x - \xo 8.56 \xo*\xt Mak 7.36, Luk 5.14\xt*\x* Tap anɨb ak nɨŋɨd, nonɨm nap kɨli judɨlek. Judɨl, Jisas kɨlop bel takaw kɨles gɨl agak, Binɨb okok kɨlop takaw anɨb ak ma yɨbɨl agɨnɨmil agak. \c 9 \s Jisas bɨne okok wakay okok agyokak \r (Matyu 10.5-15, Mak 6.7-13) \p \v 1-2 \x - \xo 9.1 \xo*\xt Mat 10.1, Mak 3.13-15\xt*\x* Jisas bɨne anep umɨgan ak suk agek apel agak, Nɨbop kɨles awl ñɨl agen, nɨbi kɨles yad ak dɨl amnɨmɨb agak. Dad amɨl, kɨcheki walɨjpal binɨb mulɨk sɨkek mɨdebal okok agem, pɨlɨk amnɨgel agak. Binɨb tap gup okok gem suŋ lɨnɨmuŋ agak. God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab takaw ak kɨlop agñɨnɨmɨb agak. \v 3 \x - \xo 9.3-5 \xo*\xt Luk 10.4-11\xt*\x* Pen amnɨg, yɨl kodɨm, mani, wad, chech, tap ñɨŋeb tap okok sek dad ma amnɨmɨb agak. Yokɨp amnɨmɨb agak. \v 4 \x - \xo 9.4 \xo*\xt Mat 10.11, Mak 6.10\xt*\x* Kal olap amjakem nɨbop agdenɨgel, kɨli ayɨp kɨn tep gɨl, amnɨg gɨnɨmɨb ñɨn ak nep amnɨmɨb agak. \v 5 \x - \xo 9.5 \xo*\xt Mat 10.14, Mak 6.11, Apo 13.51\xt*\x* Pen man wakay ogɨnap amem nɨbop ma agdenɨgel, man anɨb ak kelɨg amnɨg kɨlop agɨnɨmɨb, Takaw tep ak dad opun ma dɨpɨm tek, man nɨbop awl apon sɨlkul dayday tob chɨnop dup ak wik yokɨl amobun agɨnɨmɨb agak. Wik yokɨl amnɨmɨb agak. \v 6 \x - \xo 9.6 \xo*\xt Mak 6.12\xt*\x* Anɨb agaknɨŋ, kɨli man sɨkol okok amɨl, takaw teplep ak agñɨlɨg binɨb tap gak okok gel suŋ lolɨgup. \s Gapman bɨnonɨm Helod gos kuŋay nɨgak \r (Matyu 14.1-2, Mak 6.14-16) \p \v 7 \x - \xo 9.7-8 \xo*\xt Mat 16.14, Mak 8.28, Luk 9.19\xt*\x* Pen binɨb okok, Jisas tɨtay gak takaw anɨb ak ag amɨl apɨl gɨlaknɨŋ, gapman bɨnonɨm Helod nɨŋɨd gos kuŋay yɨbɨl nɨgak. Binɨb ogɨnap agɨlak, Jon Bɨ Ñɨg Pakñeb tepayaŋ tɨkjakup agɨlak. \v 8 Ogɨnap agɨlak, Bɨ God gos ñek agñeb ned nɨb Yilayja mɨseŋ owup agɨlak. Ogɨnap agɨlak, Bɨ God gos ñek agñeb bɨlel olap tepayaŋ tɨkjakup agɨlak. \v 9 \x - \xo 9.9 \xo*\xt Luk 23.8\xt*\x* Anɨb agel, gapman bɨnonɨm Helod agak, Jon nop kuŋam tɨken kumub anɨb ak tek, bɨ anɨb an apɨl mɨdaknɨŋ agebal ak agak. Pen yad nop nɨgɨnɨm agɨl gos ak nɨgak. \s Jisas 5,000 bɨ okok tap ñek ñɨŋɨlak \r (Matyu 14.13-21, Mak 6.30-44, Jon 6.1-13) \p \v 10 Pen Jisas bɨ takaw nop dad ameb okok, kɨli adɨkɨd apɨl, tap tɨtay gɨlak tek takaw ak, nop agñɨlak. Agñel Jisas man wakay olap am ke mɨdon agɨl, kɨlop poŋɨd taun Betsayda amnɨg saŋɨdɨlak. \v 11 Kanɨb nab okok amnɨlaknɨŋ, binɨb kuŋay nep kɨdek gɨlak. Kɨdek gɨl apjakel, kɨlop Tep opɨm agɨl, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab takaw ak kɨlop agñak. Agñɨlɨg, binɨb tap gak okok gek suŋ lak. \p \v 12 \x - \xo 9.12 \xo*\xt Mat 14.15, Mak 6.35-36, Jon 6.5\xt*\x* Pen dugep sub saŋɨd amnak won ak, bɨ takaw nop dad ameb anep umɨgan ak apɨl Jisas nop agɨlak, Okol man nep nab okok mɨdobun nen, binɨb okol agyokɨnɨmɨn agɨlak. Agyoke, kal okok keke amɨl, tap mɨdup kɨli okok pɨyow nɨgɨlɨg, kɨnɨgel mɨgan ak pɨyow nɨgɨlɨg gɨlaŋ agɨlak. \p \v 13 Anɨb agelak Jisas agak, Nɨbi ke kɨlop tap mɨdup ñɨnɨmɨb agak. Agek agɨlak, Chɨn tap ñɨŋeb kuŋay ma mɨdeb agɨlak. Yokɨp bilet anep mamɨd ak mɨdɨl, kubsal omɨŋal mɨdɨl gup agɨlak. Nad tay gos nepan agɨlak? Binɨb awl kuŋay mɨdebal ak, chɨn am tap ñɨŋeb kɨlop ogɨnap taw dad ownɨgun agɨlak? \v 14 Ñɨn anɨb ak, binɨb apnan gɨlak okok, bin okok sek ñapay okok sek mel, bɨ okok nep nɨm 5,000 tek yelak. \p Pen Jisas bɨne okok kɨlop agak, Binɨb kuŋay ap mɨdebal awl agem, tun keke besɨgɨlaŋ agak. \v 15 Agek agak tek gel, \v 16 ne bilet anep mamɨd ak, kubsal omɨŋal ak sek dɨl, kɨlan gɨl nɨŋɨd, God nop tep agɨl, tɨpag bɨne okok kɨlop ñek, kɨli pen dɨlɨg, binɨb okok kɨlop bɨlok ñɨlak. \v 17 Ñelak ñɨb dad amɨl, ñɨbdɨnɨgel tek ma yek. Ñɨb dad amɨl apɨl gel, kɨdek Jisas bɨne okok wad anep umɨgan ak yɨgel aplan jakak. \s Pita agak, Nad Bɨ God nop aglup ak agak \r (Matyu 16.13-19, Mak 8.27-29) \p \v 18 \x - \xo 9.18 \xo*\xt Mat 16.13, Mak 8.27\xt*\x* Pen ñɨn olap Jisas ne God ayɨp agɨlɨg mɨdɨl, bɨne okok kɨlop agnɨŋɨd agak, Binɨb yokɨp okok yɨp an agɨl nepal agak? \v 19 \x - \xo 9.19 \xo*\xt Mat 14.1-2, Mak 6.14-15, Luk 9.7-8\xt*\x* Agek agɨlak, Binɨb ogɨnap nep Jon Bɨ Ñɨg Pakñeb ak agɨl nepal agɨlak. Ogɨnap, bɨ God gos ñek agñeb ned nɨb Yilayja agɨl nepal agɨlak. Ogɨnap, bɨ God gos ñek agñeb bɨlel olap tepayaŋ tɨkjakup agɨl nepal agɨlak. \v 20 \x - \xo 9.20 \xo*\xt Mat 16.15-16, Mak 8.29, Jon 6.68-69\xt*\x* Agelak, kɨlop pen agak, Nɨbi ke yɨp bɨ an agɨl nepɨm agak? Agek Pita agak, Nad Bɨ God nop aglup ak, chɨnop dɨl kod yenɨgaban ak agak. \s Jisas agak, Kumɨl tɨkjakɨnɨgayn agak \r (Matyu 16.20-28, Mak 8.30–9.1) \p \v 21 Anɨb agek, Jisas kɨlop agak, Takaw anɨb ak, binɨb ogɨnap kɨlop ma agñɨnɨmɨb agak. \v 22 \x - \xo 9.22 \xo*\xt Mat 16.21, 17.22, Mak 8.31, 9.31, Luk 9.44, 18.32-33\xt*\x* Anɨb agɨl takaw olap pen agak, Bɨ Olap Ñɨne nop yul awl yɨbɨl ñɨnɨgabal agak. Bɨ Juda bɨawl takaw tɨg asɨkep okok, bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok, kɨli nop ma dɨnɨgabal agak. Mɨlɨk nɨŋɨd, ñaglɨnɨgabal ak pen, ñɨn omɨŋal nokom mɨdɨl, tepayaŋ tɨkjakɨnɨgab agak. \p \v 23 \x - \xo 9.23 \xo*\xt Mat 10.38, 16.24, Mak 8.34, Luk 14.27\xt*\x* Pen Jisas, ne bɨne okok sek, binɨb yelak okok sek, kɨlop agak, Binɨb an yɨp kɨdek gonɨmuŋ, gos ne ak kelɨgɨl, mab bak kumak chɨn ak mɨnek mɨnek dad ajɨl, yɨp chɨgɨl kɨdek gɨnɨmuŋ agak. \v 24 \x - \xo 9.24 \xo*\xt Mat 10.39, Luk 17.33, Jon 12.25\xt*\x* Binɨb an ne ke mɨdɨl, mɨdtep gin agɨnɨgab ak, kɨdek mɨd tɨmel gɨnɨgab agak. Pen binɨb an yɨp dɨl, yɨp tap tay gɨnɨgab takaw ma mɨdeb agɨnɨgab ak, mɨdtep gɨnɨgab agak. \v 25 \x - \xo 9.25 \xo*\xt Mat 16.26, Mak 8.36\xt*\x* Pen bɨ tap lum awl yɨl mɨdupsek dɨnɨgab ak, kɨdek ne tɨtay dɨl yenɨgab agak? \v 26 \x - \xo 9.26 \xo*\xt Mat 10.33, Mak 8.38, Luk 12.9, 2 Ti 2.12\xt*\x* Bɨ an yɨp nebeŋ gɨnɨmuŋ tek lek nɨŋɨd, Jisas nop ma nepin agɨnɨgab ak, kɨdek Bɨ Olap Ñɨne, ne Bapi mɨlek awl ñɨlapɨl dɨl, ensel okok mɨlek awl dɨl ownɨgab ñɨn ak, nop pen abe Bapi nop agɨnɨgab, Nop ma nepin agɨnɨgab agak. \v 27 Pen nɨbop nɨŋɨd yɨbɨl agebin agak. Binɨb mɨñɨl mɨdebɨm okok ogɨnap ma kumnɨgabɨm won ak, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ñɨn anɨb ak nɨgɨnɨgabɨm agak. \s Jisas wak nop ak ke lak \r (Matyu 17.1-13, Mak 9.2-13) \p \v 28 \x - \xo 9.28-35 \xo*\xt 2 Pi 1.17-18\xt*\x* Jisas anɨb agɨl, ñɨn anep jel ak tek mɨdɨl, Pita, Jon, Jemis kɨlop poŋɨd, God ayɨp agɨnɨg dum olap amnak. \v 29 Amɨl, God ayɨp ag mɨdɨlaknɨŋ, jomulɨk nop ak ke yɨbɨl lɨl, chech nop ak kayɨg gɨl ñɨñakol gɨlɨg yek. \v 30 Anɨgaknɨŋ, bɨ bɨlel yelɨgɨpil, Mosis ayɨp Yilayja ayɨp, \v 31 \x - \xo 9.31 \xo*\xt Mat 17.3, 17.9, Mak 9.4, 9.9, Luk 9.22, 13.33\xt*\x* God mɨlek awl ak dɨl apɨl, Jisas kɨdek am Jelusalem yek nop mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lel kumnɨgab takaw ak ag yelak. \v 32 \x - \xo 9.32 \xo*\xt Mat 17.2-3, Mak 9.2-4, Jon 1.14, 2 Pi 1.16-18\xt*\x* Ag yelaknɨŋ, Pita, Jon, Jemis kɨlop wɨsɨn apek kɨn yelak ak pen tɨkjakɨl nɨgɨlak, Jisas mɨlek awl ak, Mosis ayɨp Yilayja ayɨp jakɨl yelak. \v 33 Bɨ omɨŋal ayɨp amnɨg gɨleknɨŋ, Pita gos nɨgtep gɨl mel, Jisas nop agak, Bɨawl. Chɨn awl mɨdon tep yɨbɨl gup agak. Nad yaw age, kal sɨkol bad omɨŋal nokom gun agak. Nep olap, Mosis nop olap, Yilayja nop olap agak. \p \v 34 Anɨb agaknɨŋ, won anɨb anep wɨsɨp awl ak kɨlop apɨl mɨdupsek yu gaknɨŋ, pɨlɨkɨlak. \v 35 \x - \xo 9.35 \xo*\xt Ais 42.1, Mat 3.17, 12.18, 17.5, Mak 1.11, 9.7, Luk 3.22\xt*\x* Pen takaw olap wɨsɨp nab anɨb ak nɨb apɨl agak, Ñɨ yad, yad nop aglɨpin agak. Takaw agɨnɨmuŋ tek nɨgɨnɨmɨb agak. \v 36 Takaw agjuwek nɨgɨlak, bɨ omɨŋal ma yelek. Jisas ne nep yek. Pen dum alaŋ mɨdel tap gek nɨgɨlak anɨb ak, ñɨn anɨb ak binɨb ogɨnap kɨlop ma agñɨlak. \s Ñɨsɨkol kɨcheki abaŋ lak ak Jisas agek pɨlɨk amnak \r (Matyu 17.14-21, Mak 9.14-29) \p \v 37 Pen mɨnek, Jisas ayɨp bɨne okok ayɨp dum alaŋ kelɨgɨl, kanɨb nab okok apyapɨlɨg nɨgɨlak, binɨb kuŋay yɨbɨl Jisas nop pɨyowel apek. \v 38 Bɨ olap binɨb kuŋay nep nab anɨb ak suk awl agɨl agak, Tisa. Ñɨ yad nokom awl nɨgan agak. \v 39 Kɨcheki ak pelnep abaŋ lɨ mɨdɨl, nop gek suk awl agɨl, gɨdam pakɨl, kosɨb asɨb apɨl, kum dam nab lɨlɨg owup agak. Nop anɨgɨl pel pelnep gek gek nɨm, mɨdtep ma gup agak. \v 40 Bɨnak okok kɨlop takaw kɨles gɨl apin, Kɨcheki mɨdeb ak agyokɨm agɨl apin ak pen, kɨli agyok mel nɨŋɨd kelɨgɨpal agak. \p \v 41 Anɨb agek Jisas agak, Binɨb lum awl mɨdebɨm okok, nɨbi anɨgɨpɨm teplep mel agak. Ñɨn akal gos lɨnɨgɨnɨgabɨm agak? Ma yɨbɨl nepɨm anɨb ak, yad ñɨn tɨtay nɨb ayɨp mɨdɨl, mɨŋel nɨbop ak dad ajenɨm agak? Anɨb agɨl, bɨ anɨb anop agak, Ñɨ nad anɨb ak dad sɨŋawl owan agak. \p \v 42 Agek dad owaknɨŋ, kɨcheki ak ñɨ anɨb anop kɨles gɨl pɨpag yokek gɨdam pakak. Jisas pen kɨcheki anop ag gek, ke amnaknɨŋ, ñɨ anɨb ak ñɨ yɨbɨl lek, dɨ nap nop ñak. \v 43 Binɨb ap yelak okok, God kɨles anɨb ak nɨŋɨd judɨlak. \s Jisas tepayaŋ agak, Yɨp paklel kumnɨgayn agak \r (Matyu 17.22-23, Mak 9.30-32) \p Binɨb kɨli gos pal awl anɨb ak nɨg yelak nɨŋɨd, Jisas bɨne okok kɨlop agak, \v 44 \x - \xo 9.44 \xo*\xt Mat 16.21, 17.22, Mak 8.31, 9.31, Luk 9.22, 18.32-33\xt*\x* Takaw agebin awl tɨmud pakɨl, nɨgtep yɨbɨl gɨnɨmɨb agak. Wulep mɨdeb, Bɨ Olap Ñɨne nop mɨmug nɨŋɨd bɨ ogɨnap kɨlop ñɨnɨgabal agak. \v 45 \x - \xo 9.45 \xo*\xt Mak 9.32, Luk 2.50, 18.34\xt*\x* Takaw agak anɨb ak, kɨli tɨk nɨgep tek ma lek pɨlɨkɨl, Jisas nop ma agnɨgɨlak. \s An tek bɨawl yɨbɨl yenɨgab? \r (Matyu 18.1-5, Mak 9.33-37) \p \v 46 \x - \xo 9.46 \xo*\xt Luk 22.24\xt*\x* Bɨne okok kɨli ke ag amɨl apɨl gɨl agɨlak, Yad bɨawl mɨden, Yad bɨawl mɨden agɨlak. \v 47 Jisas bɨne okok gos tɨmel nɨgɨlak anɨb ak ke nɨŋɨd, ñɨsɨkol yɨbɨl olap dap ne yek bak sɨŋak lɨl \v 48 \x - \xo 9.48 \xo*\xt Mat 10.40, 23.11-12, Mak 9.37, Luk 10.16, Jon 12.44, 13.20\xt*\x* agak, Binɨb yɨp gos nɨŋɨd, ñɨsɨkol kɨlop anɨb ak tek dɨnɨgabal okok, kɨlop nep mel, yɨp abe dɨnɨgabal agak. Pen yɨp dɨnɨgabal okok, yɨp nokom mel, Bapi yɨp agyokek ownek ak nop abe dɨnɨgabal agak. Bɨ olap nab nɨbi pi okok yɨb ma mɨdeb ak, ne yɨb mɨdeb agak. \p \v 49 \x - \xo 9.49 \xo*\xt Nam 11.28, Mak 9.38\xt*\x* Anɨb agek Jon agak, Bɨawl. Chɨn nopun, bɨ olap yɨb nep ak agɨl kɨcheki walɨjpal tap okok agyokup agak. Pen chɨn ayɨp ma ajɨpun tek, nop anɨb ak ma gɨnɨmɨn apun agak. \p \v 50 \x - \xo 9.50 \xo*\xt Mat 12.30, Luk 11.23\xt*\x* Agek Jisas agak, Taynen nop anɨb apɨm agak? Binɨb nɨbop mɨlɨk ma nepal okok bogɨlak nɨbi agak. \s Samaliya binɨb kɨli Jisas nop ma dɨlak \p \v 51 \x - \xo 9.51 \xo*\xt Mak 10.32, 16.19\xt*\x* Pen God Jisas nop dad man ne alaŋ amnɨg gak ñɨn ak wulep mɨdaknɨŋ, Jisas Jelusalem amnin agɨl gos kɨles gɨl nɨgak. \v 52 Ak nɨm, bɨ ogɨnap kɨlop ned agyokɨl agak, Nɨbi ned amɨl, kɨneb tep yɨp ak nɨgenɨmɨb agak. Agek, kɨli am Samaliya binɨb kal olap amjakɨl agɨlak, Jisas kɨneb tep nop olap ag dam lɨm agɨlak. \v 53 \x - \xo 9.53 \xo*\xt Jon 4.9\xt*\x* Agel, binɨb man anɨb okok nɨgɨlak, Jisas Jelusalem amnɨg gek nɨm, kɨlop tep ma gek nop ma dɨlak. \v 54 \x - \xo 9.54 \xo*\xt 2 Kin 1.9-16\xt*\x* Ma delak nɨŋɨd, bɨne Jemis ayɨp Jon ayɨp, Jisas nop agɨlek, Bɨawl. Chɨn mab mɨŋɨlaŋ wɨsɨp alaŋ nɨb ak agon apɨl, binɨb anɨgɨpal okok kɨlop yɨn gɨnɨmuŋ akaŋ agɨlek? \v 55 Anɨb agel, Jisas adɨkɨl kɨlop bɨ omɨŋal ag gak. \v 56 Anɨb agɨl, man anɨb ak kelɨgɨl man olap ke amnɨlak. \s Chɨn nad ayɨp ajonɨgabun agɨlak \r (Matyu 8.19-22) \p \v 57 Pen kanɨb nab okok amnɨlaknɨŋ, bɨ olap apɨl Jisas nop agak, Man akal akal amnɨgaban okok, yad ayɨp nep ajonɨgabul agak. \v 58 Anɨb agek, Jisas nop agak, Yad ayɨp koslam ajenɨgaban agak. Chen ladek okok kal kɨli kɨneb ak, lum mɨgan okok mɨdeb agak. Yawl okok kal kɨli ak ke mɨdeb agak. Pen Bɨ Olap Ñɨne kal kɨneb ne ak ma mɨdeb agak. \p \v 59 Pen Jisas bɨ olap nop agak, Yɨp kode, yad ayɨp ajol agak. Agek, bɨ anɨb ak pen agak, Yɨp yaw age, yad ned bapi kumek nop kamɨl, nad ayɨp ajonɨgul agak. \v 60 Agek, Jisas nop agak, Binɨb pel ma mɨdebal okok, chɨp kumeb anɨb okok kamnɨgel agak. Nad pen am God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab takaw ak kɨlop agñe amnaŋ agak. \p \v 61 \x - \xo 9.61 \xo*\xt 1 Kin 19.20\xt*\x* Bɨ olap pen agak, Yad nad ayɨp nep ajonɨgabul ak pen, yɨp Yaw age, am ami bapi, mam ay yad okok kɨlop ñɨn pak sakɨl, agñɨl ownɨm agak. \v 62 Agek, Jisas nop agak, Bɨ olap God nop wog ak gɨñin agɨl apɨl, gos tɨmud awl ne ak, adɨkɨd tap ne binɨb ne okok amek, taydɨl God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ñɨn ak mɨdɨl, nop wog gɨñɨnɨgab agak. \c 10 \s Bɨne kuŋay nep agyokek am man keke takaw agñɨlak \p \v 1 \x - \xo 10.1 \xo*\xt Mat 10.1, Mak 6.7\xt*\x* Kɨdek Jisas 72 bɨ okok dɨl, kɨlop bɨlokɨl omɨŋal nep, man okok keke agyokɨl agak, Nɨbi ned amɨl takaw yɨp ak agñem, kɨdek yad nɨnɨgayn agak. \v 2 \x - \xo 10.2 \xo*\xt Mat 9.37-38, Jon 4.35, 2 Te 3.1\xt*\x* Pen kɨlop takaw paladaŋ lɨl olap agak, Tap wog ak kuŋay yɨbɨl nep mɨdeb ak pen, binɨb tap pɨpag dad owep okok nep kuŋay ma mɨdebal agak. Anɨb ak bɨ wog day nap nɨb anop agnɨgem, binɨb tap pɨpag dad owep ogɨnap agyokek, am pɨpag dad ownɨgel agak. \v 3 \x - \xo 10.3 \xo*\xt Mat 10.16\xt*\x* Nɨbi pen amnɨmɨb agak. Yad nɨbop chag sipsip tek agyokebin, binɨb chen ladek tek mɨdebal nab okok agak. \v 4 \x - \xo 10.4 \xo*\xt 2 Kin 4.29\xt*\x* Nɨbi mani, wad, tob tɨlup okok sek dad ma amnɨmɨb agak.\x - \xo 10.4-11 \xo*\xt Mat 10.7-14, Mak 6.8-11, Luk 9.3-5\xt*\x* Pen God takaw ak kasek amnaŋ agɨl, binɨb ogɨnap ayɨp kanɨb nab okok takaw pel ma ag yenɨmɨb agak. \v 5 Pen kal olap amjakɨl, kal mɨgan amɨl kɨlop takaw tep won ak agɨl ned agɨnɨmɨb, Mɨdtep gɨnɨmɨb agɨnɨmɨb agak. \v 6 Agem, bɨ sayn tep God nop dep tek olap yenɨgab ak, takaw teplep nɨbi anɨb ak dɨnɨgab agak. Pen bɨ anɨb tek ma yenɨgab, takaw teplep adɨkɨd nɨbop ke ownɨgab agak. \v 7 \x - \xo 10.7 \xo*\xt Mat 10.10-11, 1 Ko 9.14, 10.27, 1 Ti 5.18\xt*\x* Pen kal anɨb anep mɨdɨl, tap mɨdup dap ñel, ñɨbɨlɨg yenɨmɨb agak. Chɨnop tap mɨnek mɨnek ñel ñɨbun ak nebeŋ gup agɨl, kal ak kal ak ma gɨnɨmɨb agak. Bɨ wog gɨpal okok mani dɨpal agak. Anɨb ak tek, kɨlop takaw tep agem nɨgɨnɨgabal tek, nɨbop pen tap mɨdup ñɨnɨgabal agak. \p \v 8 \x - \xo 10.8 \xo*\xt 1 Ko 10.27\xt*\x* Pen man olap amem, nɨbop ag dɨl tap mɨdup ñɨnɨgel, anɨb okok ñɨŋɨnɨmɨb agak. \v 9 Man anɨb ak binɨb tap gɨnɨmuŋ okok gem suŋ lɨnɨmuŋ agak. Binɨb okok mɨdupsek kɨlop agtep gɨl agɨnɨmɨb, God nɨbop dɨl kod yenɨgab ak, wulep mɨdeb agɨnɨmɨb agak. \v 10 \x - \xo 10.10-11 \xo*\xt Apo 13.51\xt*\x* Pen man olap amem nɨbop ma ag del, kanɨb nab sɨŋak amɨl agɨnɨmɨb, Man nɨbi awl apon, sɨlkul dayday dup okok wik nɨbop yɨl yokɨl amobun agɨnɨmɨb agak. \v 11 \x - \xo 10.11 \xo*\xt Mat 10.14, Luk 9.5, Apo 18.6\xt*\x* Pen nɨgɨm, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ak, wulep mɨdeb agɨnɨmɨb agak. \v 12 \x - \xo 10.12 \xo*\xt Stt 19.24-28, Mat 10.15, 11.24\xt*\x* Yad nɨbop agebin, God kot awl gep ñɨn ak, taun Sodom binɨb tɨmel okok, kɨli mɨŋel dɨnɨgabal agak. Pen binɨb taun nɨbop ma dɨnɨgabal anɨb okok, mɨŋel awl yɨbɨl dɨnɨgabal agak. \s Kɨli Jisas nop ma dɨpal tek, yul dɨnɨgabal \r (Matyu 11.20-24) \p \v 13 \x - \xo 10.13 \xo*\xt Ais 23.1-18, Ese 26.1–28.26, Jol 3.4-8, Amo 1.9-10, Mat 11.21-23, Sek 9.2-4\xt*\x* Taun Kolasin binɨb okok sek, taun Betsayda binɨb okok sek, yad tap ogɨnap gen, nɨŋɨd kelɨgɨpɨm tek, nɨbi yul awl yɨbɨl dɨnɨgabɨm agak. Pen taun Taya binɨb okok sek taun Saydon binɨb okok sek, tap mageptek anɨb okok ned tek gek nepɨlap ak, tap tɨmel kelɨgɨpɨlap agak. Kelɨgɨl, chech talɨk yowak ogɨnap yɨmɨl, mab tun sɨŋak besɨgɨl, tun dɨlɨg dɨlɨg mɨdebɨlap agak. \v 14 God ne aglup ñɨn ak, binɨb ogɨnap kɨlop ag gɨnɨgab ak, Taya binɨb sek Saydon binɨb sek okok kɨli yul sɨkol olap tek dɨnɨgabal agak. Pen nɨbi Kolasin binɨb sek Betsayda binɨb sek okok yul awl yɨbɨl ak dɨnɨgabɨm agak. \v 15 \x - \xo 10.15 \xo*\xt Ais 14.13-15\xt*\x* Pen nɨbi taun Kapeneyam binɨb okok abe, God man ne alaŋ ma amnɨgabɨm agak. God nɨbop pɨsnep mab ke yɨneb kaw mɨgan ayaŋ dɨyokɨnɨgab agak. \p \v 16 \x - \xo 10.16 \xo*\xt Mat 10.40, Mak 9.37, Luk 9.48, Jon 5.23, 13.20\xt*\x* Jisas bɨne okok kɨlop agak, Binɨb takaw nɨbop dɨpal okok, takaw nɨbop mel, takaw yɨp ak dɨpal agak. Nɨbop ma dɨpal okok, nɨbop mel, yɨp ma dɨpal agak. Pen yɨp ma dɨpal ak, yɨp mel, bɨawl yɨp agyokek ownek ak nop ma dɨpal agak. \s Bɨne kuŋay nep adɨkɨd owlak \p \v 17 Pen kɨdek bɨne 72 okok, man okok ajɨl adɨkɨd owlak. Apɨlɨg mɨñmɨñ gɨl, Jisas nop agɨlak, Bɨawl. Kɨcheki walɨjpal abe binɨb mulɨk sɨkup okok, yɨb nep ak agɨl, Amnɨm agon, apun tek nɨŋɨd abal agɨlak. \p \v 18 \x - \xo 10.18 \xo*\xt Jon 12.31, 16.11, Lep 9.1, 12.8-9\xt*\x* Anɨb agelak kɨlop agak, Yad nɨg yeneknɨŋ, kɨcheki bɨawl kɨli Satan ne God man ne alaŋ kelɨgɨl, añɨñak tek dɨl apyap pakup agak. \v 19 \x - \xo 10.19 \xo*\xt Sng 91.13, Mak 16.18, Apo 28.5\xt*\x* Nɨgɨm agak. Yoy sɨlaw, godal, Satan tap ne okok mɨdupsek nɨbop gɨ tɨmel gɨnɨgel tek ma lup agak. Nɨbop ñɨnen agebin tek, yuk yokem amnɨgabal agak. \v 20 \x - \xo 10.20 \xo*\xt Kis 32.32, Ais 4.3, Dan 12.1, Mat 7.22, Plp 4.3, Hib 12.23, Lep 3.5, 21.27\xt*\x* Pen kɨcheki okok apun tek nɨŋɨd abal agɨl, mɨñmɨñ ma gɨnɨmɨb agak. God yɨb chɨnop dɨ lup man ne alaŋ agɨl, mɨñmɨñ gɨnɨmɨb agak. \s Jisas Nap God nop tep agak \r (Matyu 11.25-27, 13.16-17) \p \v 21 Won anɨb ak Jisas agak, Bapi, nad Bɨawl man nad alaŋ sek lum awl sek kod mɨdeban ak, gos nad ak ke nɨge tep gup adek ak gɨpan agak. Binɨb chɨn binɨb awl gos tɨpagɨl nopun apal okok kɨlop nɨŋɨd, gos tep nad ak dɨ we gɨpan agak. Binɨb chɨn gos tep ma mɨdobun, ñapay sɨkol tek mɨdobun apal okok kɨlop dɨl, gos tep ñɨban ak, nep tep agebin agak. \p \v 22 \x - \xo 10.22 \xo*\xt Mat 28.18, Jon 1.18, 3.35, 10.15, 17.2\xt*\x* Bapi tap ne ak mɨdupsek yɨp ñub agak. Binɨb okok Ñɨ ak ma nepal, Bapi ne nokom nop nɨgup agak. Pen Bapi nop abe binɨb okok ma nepal, Ñɨ anɨb ak ne nop nɨgup agak. Pen Ñɨ ak ne binɨb gos tep ñin agɨl nɨgup, kɨlop gos tep ñek, Bapi nop nepal agak. \p \v 23-24 \x - \xo 10.23-24 \xo*\xt Mat 13.16-17, 1 Pi 1.10\xt*\x* Anɨb agɨl, adɨkɨl bɨne okok nep kɨlop agak, Bɨnonɨm okok sek, bɨ God gos ñek agñeb okok sek, kuŋay yɨbɨl tek yad gɨpin ak takaw apin ak nɨgun agɨl kod yelɨgɨpal ak pen, ma nɨgɨlak agak. God nɨbop nɨm, dɨtep yɨbɨl gek nɨgebɨm agak. \s Bɨ Samaliya nɨb ak tep yɨbɨl gak \p \v 25 \x - \xo 10.25 \xo*\xt Mat 19.16, Luk 18.18\xt*\x* Bɨ God takaw nɨgtep gep olap, Jisas tay tek agɨnɨmuŋ agɨl, apɨl nop agak, Tisa.\x - \xo 10.25-28 \xo*\xt Mat 22.35-40, Mak 12.28-34\xt*\x* Yad tɨtay gɨl, pelnep mɨdep ak dɨnɨgayn agak? \v 26 Agek nop agak, Mosis God takaw ñu kɨl tɨkak ak, tay agɨl tɨkak agak? \v 27 \x - \xo 10.27 \xo*\xt Wkp 19.18, Lo 6.5\xt*\x* Agek, bɨ Juda takaw nɨgtep gep anɨb ak agak, Buk Baybol pi ak nɨgɨlɨg nepin ak, tɨkɨl agɨlak, Mapen nad ak, kawnan nad ak, kɨles nad ak, gos tɨmud nad ak, mɨdupsek nop yɨl amnɨmuŋ agɨl tɨkɨlak agak. Binɨb ogɨnap kɨlop nad ke mapen lɨpan tek gɨnɨmɨn agɨl tɨkɨlak. \v 28 \x - \xo 10.28 \xo*\xt Wkp 18.5, Neh 9.29, Ese 20.11-13, Lom 10.5, Gal 3.12\xt*\x* Anɨb agek Jisas nop agak, Nɨm yɨpɨd gɨl apan ak agak. Anɨb ak kɨdek gɨl, pelnep mɨdep ak dɨnɨgaban agak. \p \v 29 \x - \xo 10.29 \xo*\xt Luk 16.15\xt*\x* Agek, bɨ Juda takaw nɨgtep gep anɨb ak, yɨb yɨp ak sɨkol gɨnɨmuŋ agɨl, ne Jisas nop agnɨŋɨd agak, Buk Baybol kɨl tɨkɨlak ak, nad ke mapen lɨpan tek binɨb ogɨnap kɨlop abe gɨnɨmɨn agɨl tɨkɨlak agak. Anɨb ak binɨb wakay akal kɨlop anɨgobun agɨl tɨkɨlak agak? \p \v 30 Agek, Jisas bɨ Juda takaw nɨgtep gep ak nop kesɨm dɨl agak, Bɨ olap Jelusalem kelɨgɨl, taun Jeliko amnin agɨl, kanɨb nab ak amnak agak. Amɨl, bɨ tap si dep ogɨnap apɨl, nop tapɨn nep pakɨl, chech tap nop okok pɨlɨg dad amnɨlak agak. Gel, ne kanɨb nab sɨŋak kumnɨg kumnɨg gɨ yek agak. \v 31 Bɨ God nop sɨbogep olap, kanɨb anɨb ak amɨl nɨgak, bɨ anɨb ak kumnɨg gɨ yek agak. Nɨŋɨd, pɨs kɨd amnak agak. \v 32 Pen bɨ Lipay jɨj ak bɨ olap, ne kanɨb anɨb anep amɨl nɨgak, bɨ anɨb ak kumnɨg gɨ yek agak. Nɨŋɨd, pɨs kɨd amnak agak.\f + \fr 10.32 \fr*\ft Bɨ Lipay jɨj ak, kɨli God agnɨgep kal awl kod yelɨgɨpal. \ft*\f* \p \v 33 \x - \xo 10.33 \xo*\xt Jon 4.9\xt*\x* Pen bɨ Juda mel, Samaliya plopens nɨb olap abe kanɨb pal nokom anɨb ak nep amɨl nɨgak, bɨ anɨb ak kumnɨg gɨ yek agak.\x - \xo 10.33-34 \xo*\xt 2 Sto 28.15\xt*\x* Nɨŋɨd, nop chɨb nɨŋɨd, \v 34 yek wulep sɨŋak amɨl, soy nop okok wel ñɨg ogɨnap lɨl, ñɨg wayn ogɨnap lɨl tun gak agak. Tun gɨl, dɨ chag donki adek ne ak lɨl, dad amɨl kal mani tawɨl kɨnelɨgɨpal ak dam lɨl, kod mɨdtep yɨbɨl gak agak. \v 35 Mɨnek amnɨg gɨlɨg, bɨ kal kod yolɨgup anɨb anop mani kɨd nokom olap ñɨl agak, Nad bɨ anɨb awl nop gɨtep gɨnɨmɨn agak. Pen mani tɨtay agɨnɨgaban ak, yad adɨkɨd apɨl, nep ñɨnɨgayn agak. \p \v 36 Jisas kesɨm anɨb ak agjuwɨl, bɨ Juda takaw nɨgtep gep ak nop agak, Bɨ kanɨb nab paklak ak, bɨ omɨŋal nokom nop nɨŋɨd, bɨ an ne ke nop mapen nɨŋɨd nop gɨtep gak agak? \v 37 Agek, bɨ anɨb ak agak, Bɨ nop mapen nɨŋɨd gɨtep gak ak agak. Agek Jisas nop agak, Nɨŋɨd apan. Amɨl nɨm anɨb anep gɨnɨmɨn agak. \s Mata nop wog gos anep lak \p \v 38 \x - \xo 10.38-39 \xo*\xt Jon 11.1\xt*\x* Jisas bɨne okok ayɨp man olap amjakelak, bin man anɨb ak yek olap kɨlop poŋɨd kal ne ak amnak. Bin anɨb ak yɨb ne Mata. \v 39 \x - \xo 10.39 \xo*\xt Jon 12.2-3\xt*\x* Kal ne ak nɨnay ne olap yek. Yɨb ne Maliya. Bin Maliya anɨb ak Jisas yek wulep sɨŋak ap besɨgɨl, Jisas takaw agaknɨŋ nɨg yek. \v 40 Mata ne ke nep tap mɨdup dagɨl gɨ gɨ, gos kuŋay nɨŋɨd apɨl Jisas nop agak, Bɨawl. Maliya ne yɨp kelɨgek, yad awsek tap chɨn okok dagɨlɨpin agak. Nɨm ak tɨmel gup agak. Nop age apek, omɨŋal gɨl tap dagɨlul agak. \p \v 41 Agek, Jisas agak, Mata. Nep tap anɨb okok nep gos lup agak. \v 42 \x - \xo 10.42 \xo*\xt Sng 27.4, Mat 6.33\xt*\x* Ak tap yokɨp agak. Maliya takaw tep ak din agɨl gos ak nɨŋɨd, ap nɨg mɨdeb agak. Anɨb ak, yad nop kelɨg amnoŋ agɨnɨm tek ma lup agak. \c 11 \s God nop anɨgɨl agɨnɨmɨb \r (Matyu 6.9-15, 7.7-11) \p \v 1 \x - \xo 11.1 \xo*\xt Luk 5.33\xt*\x* Ñɨn olap Jisas man wakay olap mɨdɨl, God ayɨp agɨl takaw agjuwak. Takaw agjuwɨl, bɨne olap apɨl nop agak, God nop tɨtay dɨl tek apun agak? Jon bɨne okok kɨlop agñek nɨgɨlak tek, chɨnop abe agñe nɨgun agak. \p \v 2 \x - \xo 11.2-4 \xo*\xt Mat 6.9-13\xt*\x* Agek, Jisas kɨlop agak, God nop agɨnɨg, anɨgɨl agɨnɨmɨb agak. \mi Bapi, nad bɨawl tep yɨbɨl mɨdeban ak, yɨb nad dad aplanɨmuŋ agɨnɨmɨb agak. Nad nep bɨnonɨm chɨn mɨdɨl, chɨnop dɨl kod yenɨmɨn agɨnɨmɨb agak. \mi \v 3 Tap mɨdup okok mɨnek mɨnek ñɨbun tek ak chɨnop ñɨnɨmɨn agɨnɨmɨb agak. \mi \v 4 Pen binɨb ogɨnap chɨnop gɨ tɨmel gel nɨŋɨd kelɨgɨpun tek, nad tap si tap tɨmel chɨn gɨpun okok tɨg walɨg gɨyokɨnɨmɨn agɨnɨmɨb agak. Chɨnop kod mɨde, gos olap apek chɨn gɨ tɨmel ma gɨnɨgun agɨnɨmɨb agak. \p \v 5-6 Anɨb agɨl bɨne okok kɨlop agak, Nɨbi olap bogɨlak sek mɨdɨl, kɨsɨlɨm nab awl ayaŋ kal nop ak amɨl agɨnɨgab, Bogɨlak. Bɨyad nɨgep tek olap pal okok nɨb apɨl amnin agɨl, kal yɨp ak apjakek, tap nop ñen ñɨŋɨnɨmuŋ ak ma mɨdeb agɨnɨgab agak. Ma yek nɨm, nep yɨl apebin agɨnɨgab agak. Yɨp bilet omɨŋal nokom ñan agɨnɨgab agak. \v 7 Agek, bogɨlak nɨbi anɨb ak takaw olap agɨnɨgab, Yɨp anɨgɨl ma ap agɨnɨmɨn agɨnɨgab agak. Yad ñapay yad okok ayɨp kanɨb gɨñɨl kɨnobun agɨnɨgab agak. Anɨb ak taydɨl tɨkjakɨl nep tap ageban ak dɨñɨnɨm agɨnɨgab agak. \v 8 \x - \xo 11.8 \xo*\xt Luk 18.1, 18.5\xt*\x* Pen nɨbop agebin, bɨ kal nap nɨb ak, bogɨlak yad agɨl kasek ma dɨñenɨgab agak. Bogɨlak ne ak pen nop ap tepayaŋ agɨl tepayaŋ agɨl gɨnɨgab tek, tap mɨdupsek dɨñɨnɨgab agak. \p \v 9 \x - \xo 11.9 \xo*\xt Mat 7.7, Mak 11.24, Jon 15.7, 1 Jo 3.22\xt*\x* Anɨb ak nɨbop agebin, tap tay tek donɨmuŋ, God nop agnɨgem nɨbop ñɨnɨgab agak. Pen tap tay pɨyownɨmɨb ak abe dɨnɨgabɨm agak. Chɨnop kanɨb ak yɨkaŋ agɨl, pak gigu gem, yɨkɨnɨgab agak. \v 10 Taynen? Binɨb an God nop agnepal okok, apal tek gup agak. Tap pɨyowpal ak dɨpal agak. Pen kanɨb ak yɨkaŋ agɨl, pak gigu gel yɨkup agak. \p \v 11 \x - \xo 11.11 \xo*\xt Mat 7.9-10\xt*\x* Nɨbi bɨ ñapay nap okok, ñapay nɨbi olap kubsal nen agek, yoy tɨmel olap ñɨbɨkep akaŋ agak? \v 12 Akaŋ pen, yawl mɨdup nen agek, godal olap ñɨbɨkep akaŋ agak? \v 13 Nɨbi bɨ tep mel ak pen, ñapay nɨbi okok kɨlop tap tep nep ñɨbɨm agak. Anɨb ak tek nɨgtep gɨpɨm agak. Bapi nɨbi man ne alaŋ mɨdeb ak, ne bɨ tep yɨbɨl ak, binɨb nop agnɨgel, ne Kawnan ne ak kɨlop ñɨnɨgab agak. \s Kɨli agɨlak, Kɨcheki bɨawl kɨli Satan kɨles ak dɨpan agɨlak \r (Matyu 12.22-30, Mak 3.20-27) \p \v 14 Pen bɨ olap kɨcheki mulɨk sɨkek, takaw agɨl mel, yokɨp nep yek. Jisas kɨcheki mulɨk sɨkɨl yek anɨb ak agyokek, bɨ anɨb ak takaw agaknɨŋ binɨb ap nɨg yelak okok, gos pal lɨl wal agɨl agɨlak. \v 15 \x - \xo 11.15 \xo*\xt Mat 9.34, 10.25, 12.24\xt*\x* Pen binɨb anɨb okok ogɨnap agɨlak, Jisas ne kɨcheki bɨawl ak Belsebul\f + \fr 11.15 \fr*\ft Yɨb Belsebul anɨb ak, Satan yɨb ne olap.\ft*\f* kɨles ak dɨl kɨcheki nop agyokeb agɨlak. \v 16 \x - \xo 11.16 \xo*\xt Mat 12.38, 16.1, Mak 8.11\xt*\x* Pen binɨb ogɨnap, Jisas tay gɨnɨgab agɨl agɨlak, Tap olap ke ge nɨŋɨd nɨm agɨnɨgabun, Ak God nep agyokek ownak agɨnɨgabun agɨlak. \p \v 17 \x - \xo 11.17 \xo*\xt Mat 12.25, Mak 3.24, Jon 2.25\xt*\x* Pen kɨli gos yepɨs nɨgɨlak anɨb ak, Jisas nɨŋɨd anɨb agak, Binɨb man awl nokom olap, kɨli asɨk keke lɨl penpen gɨnɨgabal ak, tɨmel gɨl apyap pakɨnɨgabal agak. Taun olap akaŋ bɨ yɨb jɨj nokom olap, asɨk keke lɨl penpen gɨnɨgabal ak, apyap pakɨnɨgabal agak. \v 18 Anɨb ak tek, Satan binɨb ne ak asɨk keke lɨl, taydɨl mɨdtep gɨnɨgabal agak? Pen yɨp apɨm, Belsebul kɨles ak dɨl, kɨcheki walɨjpal ag seŋ yokeb apɨm ak, yepɨs apɨm agak. \v 19 Pen yad Belsebul kɨles ak dɨl, kɨcheki okok seŋ agyokɨpɨnep, tɨtay dɨl binɨb nɨbi okok kɨcheki seŋ agyokɨpɨlap agak? Kɨli ke nɨbop agɨnɨgabal ak, tap anɨb gep tek ma lup agak. \v 20 \x - \xo 11.20 \xo*\xt Kis 8.19\xt*\x* Pen nɨgɨm agak. Yad God kɨles ak dɨl kɨcheki tap anɨb okok agyokɨpin tek, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ak pɨsnep owup agak. Pen apek nɨbi nepɨm agak. \p \v 21 Pen bɨ kabɨyam tɨmel olap mɨdɨl, chɨm yakam ne lɨ tep gɨl, kal ne ak yek, tap ne si dɨnɨgab okok mɨdtep yɨbɨl gɨnɨgab agak. \v 22 \x - \xo 11.22 \xo*\xt Kol 2.15\xt*\x* Pen bɨ kabɨyam tɨmel yɨbɨl olap ke apɨl, chɨm nop ak pɨlɨg dɨl, tap si dɨnɨgab okok dɨl, binɨb ogɨnap kɨlop ñɨnɨgab agak. \p \v 23 \x - \xo 11.23 \xo*\xt Mat 12.30, Mak 9.40, Luk 9.50\xt*\x* Binɨb yad yɨl ma mɨdebal okok, Satan yɨl mɨdɨl, yɨp ma dɨpal agak. Pen binɨb yad ayɨp wog ma gɨpal okok, kanɨb day ak ag tɨkel, binɨb yɨp yɨl ownɨg gɨpal okok ma opal agak. \s Kɨcheki walɨjpal tap okok tep adɨkɨd ownɨgel tek lak \r (Matyu 12.43-45) \p \v 24 \x - \xo 11.24 \xo*\xt Mat 12.43\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Kɨcheki olap bɨ mulɨk sɨkɨl, seŋ amɨl tep olap nɨŋɨd mɨden agɨl, am man mɨlep okok aj aj mel nɨŋɨd, anɨb agɨnɨgab, Kal mɨgan ned mɨdɨl opin ak amnin agɨnɨgab agak. \v 25 Agɨl, amɨl nɨgɨnɨgab, kal anɨb ak pɨd tep yɨbɨl gel, tep anep yokɨp yenɨgab agak. \v 26 \x - \xo 11.26 \xo*\xt Mat 12.45, Jon 5.14, Hib 6.4, 2 Pi 2.20\xt*\x* Ne nɨŋɨd, okok amɨl kɨcheki tɨmel ne tek mel, kɨcheki tɨmel yɨbɨl anep kugul ak poŋɨd apɨl, mɨgan anɨb ak yenɨgabal agak. Anɨgek, bɨ anɨb ak nop mulɨk sɨkel, ned mɨd tɨmel golɨgup tek mel, pɨsnep mɨd tɨmel yɨbɨl gɨnɨgab agak. \p \v 27 \x - \xo 11.27 \xo*\xt Luk 1.28, 1.42, 1.48\xt*\x* Jisas anɨb agek nɨŋɨd, bin olap nab anɨb ak tɨkjakɨl suk agɨl agak, Nanɨm nep tɨkɨl tul ñak ak, mɨñmɨñ gɨnɨmuŋ agak. \v 28 \x - \xo 11.28 \xo*\xt Mat 7.21, Luk 8.15, 8.21, Jem 1.25\xt*\x* Agek, Jisas pen agak, Mel. Binɨb an God takaw ne ak nɨŋɨd kɨdek gɨnɨgabal okok, mɨñmɨñ gɨnɨgabal agak. \s Kɨli agɨlak, Tap olap ke ge nɨgun agɨlak \r (Matyu 12.38-42, Mak 8.12) \p \v 29 \x - \xo 11.29 \xo*\xt Mat 16.4, Mak 8.12\xt*\x* Pen binɨb kuŋay yɨbɨl apnan nan gɨlaknɨŋ Jisas agak, Binɨb mɨñɨl mɨdebal ñɨn nab awl, tap si tap tɨmel gɨpal agak. Anɨb apal, Tap olap ke ge nɨŋɨd anɨb agɨnɨgabun, Nak God wog ak geban agɨnɨgabun apal agak. Pen tap olap ke gen ma nɨgɨnɨgabal agak. Nɨgɨnɨg, Jona bɨlel gak, yad abe gen nɨgɨnɨgabal agak. \v 30 \x - \xo 11.30 \xo*\xt Jna 1.17, 2.10, 3.4\xt*\x* Jona ne God takaw agñak tek, taun Ninipa binɨb nɨŋɨd God nop gos nɨgɨlak agak. Anɨb tek ak, Bɨ Olap Ñɨne anɨb nep gek, binɨb mɨñɨl mɨdebɨm nɨgɨnɨgabɨm agak. \v 31 \x - \xo 11.31 \xo*\xt 1 Kin 10.1-10, 2 Sto 9.1-12\xt*\x* Binawl olap bɨlel binɨb man Sipa pal okok nɨb kɨlop kod yolɨgup agak. Pen ne man palawl anɨb ak kelɨgɨl owak agak. Ne bɨnonɨm Solomon nop nɨgɨnɨg apɨl, gos tep yɨbɨl nop ak nɨgin agɨl owak agak. Ne Solomon bɨ yokɨp ak nop anɨgak ak pen, nɨbi mɨñɨl mɨdebɨm awl, bɨawl yɨbɨl gos nɨgtep yɨbɨl gup ak nop nɨgɨnɨg ma opɨm agak. Anɨb ak God ne aglup ñɨn ak, binɨb ogɨnap kɨlop ag gɨnɨgab ak, binawl anɨb ak tɨkjakɨnɨgab agak. Tɨkjakɨl, binbɨ mɨñɨl mɨdɨl tap si tap tɨmel gɨpɨm anɨb okok agyɨkɨnɨgab agak. \v 32 \x - \xo 11.32 \xo*\xt Jna 3.5\xt*\x* Pen Jona ne amɨl, taun Ninipa binɨb okok bɨlel kɨlop agñek nɨŋɨd, tap si tap tɨmel gɨpal ak taynen anɨgɨpun agɨl kelɨgɨlak agak. Jona bɨ yokɨp ak agek nɨg dɨlak ak pen, nɨbi mɨñɨl mɨdebɨm awl, bɨawl yɨbɨl takaw agup ak ma dɨpɨm agak. Anɨb ak God ne aglup ñɨn ak, binɨb ogɨnap kɨlop ag gɨnɨgab ak, taun Ninipa binɨb okok kɨli tɨkjakɨnɨgabal agak. Tɨkjakɨl, binbɨ mɨñɨl mɨdɨl tap si tap tɨmel gɨpɨm anɨb okok agyɨkɨnɨgabal agak. \s Nɨbi mɨlek sɨŋak yenɨmɨb \r (Matyu 5.15, 6.22-23) \p \v 33 \x - \xo 11.33 \xo*\xt Mat 5.15, Mak 4.21, Luk 8.16\xt*\x* Jisas agak, Binɨb okok kɨli sup dagɨl tin mɨgan okok akaŋ, lum mɨgan okok ma lɨpal agak. Adek sɨŋak lel mɨlek gek, binɨb okok kal mɨgan anɨb ak apɨl mɨseŋ nepal agak. \v 34 \x - \xo 11.34 \xo*\xt Mat 6.22\xt*\x* Pen wɨdɨn ak sup tek mɨdeb ak nɨm, wɨdɨn nad mɨdtep gek, mubwak nad ak mɨdupsek mɨlek tep gɨl mɨdtep yɨbɨl gɨnɨgab agak. Pen mɨdtep ma gek, kɨsɨlɨm owup tek ak yenɨgab agak. \v 35 Nab chɨnop ak mɨlek mɨdeb agɨl nɨgɨnɨgabɨm ak pen, kɨsɨlɨm owup tek lup ak, nɨgtep yɨbɨl gɨnɨmɨb agak. \v 36 Mubwak nɨbop ak mɨdupsek mɨlek yɨbɨl gɨl yenɨgab ak, wakay olap kɨsɨlɨm ma yenɨgab agak. Sup mɨlek gup tek ak, gɨlɨg yenɨgab agak. \s Nɨbi Juda bɨawl okok gach sek mɨdebɨm agak \r (Matyu 23.1-36, Mak 12.38-40, Luk 20.45-47) \p \v 37 \x - \xo 11.37 \xo*\xt Luk 7.36, 14.1\xt*\x* Pen Jisas takaw agjuwek, bɨ Pelisi olap nop agak, Ape, kal yad ak amɨl tap ñɨŋul agak. Agek Jisas am kal nop ak besɨgɨl, \v 38 \x - \xo 11.38 \xo*\xt Mat 15.2, Mak 7.3\xt*\x* tap ñɨŋak nɨŋɨd, bɨ Pelisi anɨb ak gos pal lɨl, gos ne nab okok nep nɨŋɨd agak, Taynen bɨ anɨb awl, chɨn Juda kay pel gɨpun tek, ñɨn ne ak ñɨg pakup mel agak. Yokɨp nep tap ñɨbeb agɨl, gos ak nɨgak. \v 39 \x - \xo 11.39 \xo*\xt Mat 23.25, Mak 7.4, Tat 1.15\xt*\x* Gos anɨb ak anɨgɨl nɨgek, Jisas nop agak, Nɨbi Pelisi kay, pilet kap okok seŋ okok ken ñɨg pak tep gɨpal tek ak gɨpɨm ak pen, nab nɨbi ayaŋ tap si tap tɨmel gɨpɨm gach ak aplan jakɨl mɨdeb agak. \v 40 Nɨbi sawl sek yɨbɨl mɨdebɨm agak. God nɨbop wak nep ma gɨlak, nab ayaŋ abe gɨlak agak. \v 41 \x - \xo 11.41 \xo*\xt Ais 58.7, Dan 4.27\xt*\x* Anɨb ak, tap pilet kap mɨgan ayaŋ mɨdeb ak, binɨb yɨmgeptek okok kɨlop ñɨnɨmɨb agak. Anɨgɨl mɨdtep gɨnɨgabɨm agak. \p \v 42 \x - \xo 11.42 \xo*\xt Wkp 27.30, Mat 23.23\xt*\x* Pen Pelisi kay nɨbi tɨtay dɨnɨgabɨm agak. Sɨbɨn tap monmon okok nɨgem, tap awl tek lek, ñɨn pag nɨŋɨd dad amɨl wajɨlem ak amub agak. Amek, God nop nokom olap ñun agɨl pel ñɨbɨm agak. Ak tep gɨpɨm, takaw ma mɨdeb agak. Tap sɨkol okok pel anɨgɨl gɨpɨm ak pen, taynen takaw jɨj yɨbɨl ak abe ma gɨpɨm agak. Nɨbi God ne gos teplep nɨgup pal ak kelɨgɨpɨm agak. God nop nokom gos lɨnɨgep pal ak abe kelɨgɨpɨm agak. \p \v 43 \x - \xo 11.43 \xo*\xt Mat 23.6-7, Mak 12.38-39\xt*\x* Nɨbi Pelisi kay tɨtay dɨnɨgabɨm agak. Gos nɨbi nepɨm ak, chɨn Juda apnan gɨpun kal nab ak besɨgun akaŋ, takaw apal nab ak amon, apebɨm ey agel, yɨb chɨnop anep dad aplanɨlaŋ agɨl gos ak nokom nepɨm agak. \p \v 44 \x - \xo 11.44 \xo*\xt Sng 5.9, Mat 23.27\xt*\x* Nɨbi tɨtay dɨnɨgabɨm agak. Binɨb ogɨnap nɨŋɨd nɨbop bɨ tep yɨbɨl apal ak pen, chɨp kaw mɨgan ayaŋ mɨdeb tek ak mɨdebɨm agak. \p \v 45 Anɨb agek, bɨ Juda takaw nɨgtep gep olap Jisas nop agak, Tisa. Takaw kɨles tɨmel yɨbɨl apan anɨb ak, chɨnop abe apan agak. \p \v 46 \x - \xo 11.46 \xo*\xt Mat 23.4\xt*\x* Agek Jisas agak, Nɨbi bɨ Juda takaw nɨgtep gep okok tɨtay dɨnɨgabɨm agak. Binɨb okok kɨlop tap mɨŋel ñem koslam yɨbɨl dɨlak, kɨlop chɨb nɨŋɨd ma tɨg sak dɨpɨm agak. \p \v 47 \x - \xo 11.47 \xo*\xt Mat 23.29-31\xt*\x* Anɨb ak tɨtay dɨnɨgabɨm agak. Nased yes nɨbi okok bɨlel, kɨli bɨ God gos ñek agñeb okok kɨlop pakelɨgɨpal agak. Paklɨl kamelɨgɨpal tep ak, mɨñɨl nɨbi kɨpel gɨtep gɨpɨm agak. \v 48 Gɨpɨm anɨb ak kubɨkayu gɨl gɨpɨm agak. \v 49 God gos ke nɨgup tek agak, Bɨ God gos ñek agñeb ogɨnap, bɨ takaw yɨp dad ameb ogɨnap, kɨlop agyokɨnɨgayn ak pen, kɨlop yɨlɨk nɨŋɨd, ogɨnap gɨ tɨmel gɨnɨgabal, ogɨnap pɨsnep paklɨnɨgabal agak. \v 50 Pen bɨlel man alwol gɨlak ñɨn ak tɨkɨl, bɨ God gos ñek agñeb okok kɨlop pel pakel owup tek, binɨb mɨñɨl mɨdebal okok takaw mɨŋel anɨb ak mɨdupsek dɨnɨgabal agak. \v 51 \x - \xo 11.51 \xo*\xt Stt 4.8, 2 Sto 24.20-21\xt*\x* Mɨŋel anɨb ak nɨm, bɨ Ebel nop ned jɨj gɨl paklɨl, ñag dad apɨl, ñag dad apɨl, kɨdek Sekalaya nop paklɨlak agak. God nop agnɨgep kal awl ak adaŋ, God nop tap ñeb tep ak adaŋ, nab sɨŋak nop ñaglɨlak agak. Nɨbop nɨŋɨd yɨbɨl apin agak. Takaw mɨŋel anɨb ak mɨdupsek binɨb mɨñɨl mɨdebal okok dɨnɨgabal agak. \p \v 52 \x - \xo 11.52 \xo*\xt Mat 23.13\xt*\x* Pen nɨbi bɨ Juda takaw nɨgtep gep okok tɨtay dɨnɨgabɨm agak. Ki dɨl kanɨb ak yɨkɨl, kal mɨgan amɨl nɨgtep gep ki ak, yɨlɨk gek kelɨgɨpɨm agak. Kelɨgɨl, binɨb kal mɨgan amnɨg gɨpal okok kɨlop pel kanɨb day ak ag tɨkɨpɨm agak. Anɨb ak nɨgtep yɨbɨl gɨnɨmɨb agak. \p \v 53-54 \x - \xo 11.53-54 \xo*\xt Luk 20.20\xt*\x* Jisas kɨlop anɨb agɨl, seŋ amnak. Bɨ Pelisi okok sek, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok sek, nop yɨlɨk nɨŋɨd agɨlak, Takaw tay ak agon, pen agek nɨŋɨd nop dam ag gɨl amnun agɨlak. Anɨb ak Jisas nop takaw yepɨs yepɨs adek okok agnɨgelɨgɨpal. \c 12 \s Tap we gɨl gɨpal okok mɨseŋ nɨgɨnɨgabal \r (Matyu 10.26-27) \p \v 1 \x - \xo 12.1 \xo*\xt Mat 16.6, 16.12, Mak 8.15\xt*\x* Pen won anɨb ak, binɨb kuŋay yɨbɨl apnan gɨl tɨbɨk dɨlaknɨŋ, Jisas bɨne okok kɨlop ned agak, Pelisi kay kɨli pel tɨmel gɨpal ak we gɨl, mɨdtep gɨpun apal agak. Nɨbi abe anɨgɨl gɨnɨmɨb tek lup anɨb ak tek, nɨgtep gɨnɨmɨb agak. \v 2 \x - \xo 12.2 \xo*\xt Mat 10.26, Mak 4.22, Luk 8.17\xt*\x* Takaw tay mɨñɨl yu gɨl mɨdeb ak, kɨdek mɨseŋ yenɨgab agak. Tap tay kɨmɨgel we gɨpal okok, kɨdek nɨgtep gɨnɨgabal agak. \v 3 Pen takaw kɨsɨlɨm ken apɨm ak, mɨlek sek nɨgɨnɨgabal agak. Takaw kɨmɨgel kal mɨgan okok apɨm ak, kal adek alaŋ agel, yɨg dad man okok amnɨgabal agak. \s God nop pɨlɨkɨnɨmɨb \r (Matyu 10.28-31) \p \v 4 \x - \xo 12.4 \xo*\xt Ais 51.7, Jer 1.8, Mat 10.28, Jon 15.14-15\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Binɨb yad okol agak. Nɨbop agebin, chɨnop ñagɨnɨgabal agɨl ma pɨlɨkɨnɨmɨb agak. Ak yokɨp mubwak adek anep ñagel, kuy gɨnɨgab agak. \v 5 \x - \xo 12.5 \xo*\xt Hib 10.35\xt*\x* Anɨb ak nɨbop agebin, pɨlɨkɨnɨg, God nɨbop paklɨl, mab ke yɨneb dɨyokɨnɨgab ak nop pɨlɨkɨnɨmɨb agak. Anɨb ak nɨbop nɨŋɨd yɨbɨl apin agak. \p \v 6 Nɨb nepɨm, yawl sɨkol anep mamɨd ak yokɨl, mani pɨñ sɨkol won omɨŋal nep dɨpal agak. Yawl sɨkol anɨb okok, God ma nɨgɨnɨmuŋ tek olap ma mɨdeb, mɨdupsek nɨgup ak nep mɨdeb agak. \v 7 \x - \xo 12.7 \xo*\xt Luk 12.24, 21.18, Apo 27.34\xt*\x* Anɨb ak nɨŋɨd kɨmɨg wɨj nɨbop ak mɨdupsek ñɨn pagup, gos sek yenɨmɨb agak. Ma pɨlɨkɨnɨmɨb agak. Nɨbi binɨb okok, binɨb yɨbɨl agak. Yawl okok tek ma mɨdebɨm agak. \s Jisas nop nokom yɨb agɨnɨmɨb \r (Matyu 10.32-33, 12.32, 10.19-20) \p \v 8 \x - \xo 12.8 \xo*\xt Luk 15.10\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Nɨbop agebin, binɨb an Jisas yɨl mɨdobun agɨl, binɨb mɨdebal nab ak takaw anɨb ak agyɨkel, kɨlop pen yɨp yɨl mɨdebal agɨl, ensel mɨdebal nab ak takaw anɨb ak agyɨkɨnɨgayn agak. \v 9 \x - \xo 12.9 \xo*\xt Mak 8.38, Luk 9.26, 2 Ti 2.12, 1 Jo 2.23\xt*\x* Pen binɨb an Jisas yɨl ma mɨdobun agɨl, binɨb mɨdebal nab ak takaw anɨb ak agel, kɨlop pen yɨp yɨl ma mɨdebal agɨl, ensel mɨdebal nab ak agɨnɨgayn agak. \v 10 \x - \xo 12.10 \xo*\xt Mat 12.31-32, Mak 3.28-29, 1 Jo 5.16\xt*\x* Bɨ Olap Ñɨne nop agjuwenɨgabal, God nɨŋɨd gach kɨlop tɨg walɨg gɨyokɨnɨgab agak. Pen God Kawnan nop ak agjuwenɨgabal, ne nɨŋɨd gach ma tɨg walɨg gɨyokɨnɨgab agak. \p \v 11 \x - \xo 12.11-12 \xo*\xt Mat 10.19-20, Mak 13.11, Luk 21.14-15\xt*\x* Pen nɨbop ag gɨnɨg, dad Juda apnan gɨpal kal ak nab ak amel akaŋ, bɨawl nab ak amel akaŋ, gapman bɨawl mɨdebal nab ak dad amnɨgabal agak. Dad amel, takaw tɨtay pen agɨnɨgun akaŋ, kɨlop pen takaw tay ak dɨl agɨnɨgun agɨl gos ak ma nɨgɨnɨmɨb agak. \v 12 Apek nɨŋɨd, God Kawnan ak nɨbop gos ñek agɨnɨgabɨm agak. \s Tap kuŋay dun agɨl gos ma nɨgɨnɨmɨb \p \v 13 Binɨb kuŋay yelak nab anɨb ak, bɨ olap Jisas nop agak, Tisa. Mam yad ak nop age, bapi tap ne dɨlɨl kumak okok, bɨlok yɨp pɨs ak ke ñaŋ agak. \v 14 Agek Jisas pen nop agak, Bɨ an yɨp agup, Nad bɨ tap pak asɨk ñeb ak mɨdenɨmɨn agek, tap nɨbop okok pak asɨk ñɨnɨm agak? \v 15 \x - \xo 12.15 \xo*\xt 1 Ti 6.7-10\xt*\x* Agɨl, kɨlop mɨdupsek agak, Tap chɨn ke kuŋay yɨbɨl dun agɨl gos ak ma nɨgɨnɨmɨb agak. Tap dun agɨl nepɨm anɨb okok, nɨbop gek mɨdtep gɨnɨmɨb tek ma lup agak. Anɨb ak nɨgtep gɨnɨmɨb agak. \p \v 16 Pen Jisas takaw olap kɨlop paladaŋ lɨl agak, Bɨ mani kuŋay yenɨgab olap, wog day ne ak tap mɨdup kuŋay yɨbɨl jakɨnɨgab agak. \v 17 Gos ne okok nep gos kuŋay nɨŋɨd agɨnɨgab, Tay dɨnɨgayn agɨnɨgab agak? Tap ñɨŋeb yad kuŋay mɨdeb ak, kal mɨgan akal dap lɨnɨm agɨl nɨgɨnɨgab agak. \v 18 Pen gos olap nɨŋɨd agɨnɨgab, Kal sɨkol okok tɨbɨlɨk yokɨl, kal awl okok nep gɨl, tap mɨdup ak sek, tap yad okok mɨdupsek dɨ kal mɨgan anɨb okok lɨnɨgayn agɨnɨgab agak. \v 19 \x - \xo 12.19 \xo*\xt Sav 11.9, 1 Ko 15.32, Jem 5.5\xt*\x* Lɨl, kɨdek wog ak kelɨgɨl, sub kuŋay yɨbɨl tap yad anɨb okok nep ñɨbɨlɨg, ñɨg ñɨbɨlɨg, mɨñmɨñ gɨlɨg gɨ yenɨgayn agɨl nɨgɨnɨgab agak. \v 20 \x - \xo 12.20 \xo*\xt Sng 39.6, 52.7, Jer 17.11, Jem 4.14\xt*\x* Pen anɨgɨl nɨgek, God nop agɨnɨgab, Nad bɨ sawl sek yɨbɨl agɨnɨgab agak. Mɨñɨl kɨsɨlɨm nab ayaŋ nep kume, tap nad kuŋay nep mɨdeb anɨb okok an tek dɨnɨgab agɨnɨgab agak? \p \v 21 \x - \xo 12.21 \xo*\xt Mat 6.19-20, 1 Ti 6.18-19, Jem 2.5\xt*\x* Anɨb ak tek nɨm, binɨb tap kɨli okok nep mapen tɨkjakek, God kɨlop nɨŋɨd binɨb yokɨp agɨnɨgab agak. \s God nɨbop kod yenɨgab anɨb ak, gos kuŋay ma nɨgɨnɨmɨb \r (Matyu 6.25-34) \p \v 22 Jisas anɨb agɨl, bɨne okok kɨlop agak, Anɨb ak tek nɨbop agebin, tap akal nɨb dɨl tap mɨdup ñɨbɨl yonɨgun, chech akal nɨb dɨl yɨmɨl yonɨgun agɨl, gos awl ak ma nɨgɨnɨmɨb agak. \v 23 Nɨŋɨd apin, pel mɨdep nɨbi ak tap awl yɨbɨl agak. God nɨbop gɨlak ak, tap ñɨŋeb nep pɨyow nɨgɨnɨgel, chech nep pɨyow nɨgɨnɨgel agɨl ma gɨlak agak. \v 24 \x - \xo 12.24 \xo*\xt Jop 38.41, Sng 147.9, Luk 12.7\xt*\x* Nɨb nepɨm, yawl okok tap yɨŋ ma yɨbal, tap ñɨŋeb okok ma tɨk dap nan gɨpal agak. Tap mɨdup pɨpag dap nan gɨnɨgel kal kɨli ogɨnap ma mɨdeb agak. God nep nɨm, kɨlop tap ñɨl kod mɨdek, tap ñɨbal agak. Ne yawl tap yokɨp ak anɨgɨl gup, nɨbi pen binɨb yɨbɨl ak, taynen chɨnop ma kod yenɨgab agɨl gos kuŋay nepɨm agak? \v 25 Gos kuŋay nɨŋɨd, kumnɨg gɨnɨgabɨm ñɨn ak kelɨgɨnɨgabɨm akaŋ agak? Nak tap lum awl yɨl ak gos kuŋay nɨgenɨgaban, ñɨn olap tapɨn yenɨgaban akaŋ agak? Mel yɨbɨl agak. \v 26 Gos nepɨm anɨb ak, God gɨnɨg gɨpɨkop, ak tap sɨkol agak. Pen nɨbi ke tap sɨkol anɨb ak gep tek ma lek, taynen tap okok gos kuŋay nepɨm agak? \p \v 27 \x - \xo 12.27 \xo*\xt 1 Kin 10.4-8, 2 Sto 9.3-6\xt*\x* Nag be okok jakɨl, mɨdup pulɨnɨg sum gup okok nɨŋɨd, gos nɨgtep gɨnɨmɨb agak. Chech tap okok wog kɨles gɨnɨgel tek ma lup ak pen, nag sum teplep yɨbɨl okok mɨdeb agak. Yad nɨbop agebin, bɨnonɨm Solomon tap kuŋay mɨdɨl chech teplep yɨbɨl yek ak pen, nag mɨdup mokayaŋ gɨñub anɨb ak tek, Solomon ne ma yek agak. \v 28 Tap be okok jakup anɨb okok tap yokɨp, pel ma yenɨgab agak. Pel mɨdɨl mel, mɨñɨl tek mɨdɨl, tol tek tɨpagɨlɨl dagɨlɨnɨgabal agak. Pen God tap yokɨp anɨb okok gɨlɨl mokayaŋ gɨñub ak, taynen God chɨnop mokayaŋ ma gɨñɨnɨgab agɨl gos kuŋay nepɨm agak? Nɨbi God nop gos lɨnepɨm ak sɨkol gup agak. \v 29 Pen chɨn tap mɨdup, ñɨg, tap okok akal nɨb dɨl ñɨŋɨnɨgun agɨl gos ak ma nɨgɨnɨmɨb agak. \v 30 Binɨb God takaw ak ma nepal okok, tap anɨb okok mɨdupsek dun agɨl gos awl anɨb ak tek nepal agak. Pen Bapi nɨbi man ne alaŋ mɨdeb ak, ne tap tɨtay nɨbop tek dup ak nɨgup agak. \v 31 \x - \xo 12.31 \xo*\xt Mat 6.33\xt*\x* Pen tap ned adek ak anɨgɨl mɨdeb, nɨbi God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ak gos kɨles gɨl, kɨdek gɨnɨmɨb agak. Anɨgenɨgabɨm, tap okok mɨdupsek abe nɨbop ñɨnɨgab agak. \s Tap teplep nɨbi yenɨgab, God man ne alaŋ \r (Matyu 6.19-21) \p \v 32 \x - \xo 12.32 \xo*\xt Mat 25.34, Luk 22.29, Lep 1.6\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Chag sipsip ñɨluk tun awl agak. Nap nɨbi ak, binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ak, tap anɨb ak dɨl nɨbop ñɨnɨgab agak. Anɨb ak ma pɨlɨkɨnɨmɨb agak. \v 33 \x - \xo 12.33 \xo*\xt Mat 19.21, Luk 18.22, Apo 2.45, 4.34\xt*\x* Tap nɨbi mɨdeb okok tawɨl mani dɨl, binɨb tap ma mɨdeb okok kɨlop ñɨnɨmɨb agak. Anɨgɨnɨgabɨm, mani tap teplep tek yenɨgab, God man ne alaŋ agak. Ma kul gɨnɨgab agak. Bɨ si dep ogɨnap ma si dɨnɨgabal agak. Kɨchɨl gɨlobɨd ma ñɨŋɨnɨgab agak. Mel yɨbɨl, pelnep yenɨgab agak. \v 34 Tap teplep nɨbi okok lum awl dɨ nan gem, gos nɨbop ak yenɨgab lum awl agak. Pen man adek alaŋ dɨ nan gem, gos nɨbop ak yenɨgab anɨb alaŋ agak. \s Bɨ teplep okok pelpel kod mɨdebal \r (Matyu 24.42-44) \p \v 35 \x - \xo 12.35 \xo*\xt Kis 12.11, Mat 25.1-13, Epe 6.14, 1 Pi 1.13\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Anɨb ak chech nɨbi ak dem apek, wulep wulep pagɨl, sɨbnag pak tɨbɨkɨl, sup ak dagɨl lɨl, kod yenɨmɨb agak. \v 36 \x - \xo 12.36 \xo*\xt Mak 13.34-36, 1 Pi 1.13\xt*\x* Bɨ wog gɨñeb okok agɨnɨgabal, Bɨawl chɨn ak, bin dɨlɨg tap awl ñɨbebal nab ak amub ak, sayn adɨkɨd ownɨgab agɨnɨgabal agak. Agɨl, nɨg nep yenɨgabal agak. Bɨawl kɨli ak gɨ ajɨl ap kanɨb ak pak gigu gek, kasek yɨkɨnɨgabal agak. Nɨbi anɨb ak tek gɨnɨmɨb agak. \v 37 \x - \xo 12.37 \xo*\xt Jon 13.4\xt*\x* Pen ne adɨkɨd apɨl nɨgɨnɨgab, kɨli nɨg yenɨgabal ak, kɨlop dɨtep yɨbɨl gɨnɨgab agak. Nɨŋɨd yɨbɨl agebin, bɨawl anɨb ak ne ke, chech ne ak lɨpɨgek apek wulep wulep pagɨl, sɨbnag pak tɨbɨkɨnɨgab agak. Tɨbɨkɨl kɨlop agek, am tap lɨñɨbal tep ak am besɨg kuskus gel, ne ke kɨlop tap ñɨŋeb ak dam ñɨnɨgab agak. \v 38 Pen bɨawl ak kɨsɨlɨm nab ayaŋ akaŋ, kakaluk agaknɨŋ apɨl nɨgɨnɨgab, bɨne okok wɨsɨn ma kɨnenɨgabal, kɨlop dɨtep yɨbɨl gɨnɨgab agak. \v 39 \x - \xo 12.39 \xo*\xt 1 Te 5.2, 2 Pi 3.10\xt*\x* Anɨb ak nɨgɨm.\x - \xo 12.39-40 \xo*\xt Mat 24.43-44\xt*\x* Bɨ kal nap nɨb ak, ne bɨ tap si dep ak won akal apeb agɨl nɨŋɨd nɨm, wɨsɨn ma kɨnɨl nɨg yek, bɨ tap si dep ak kal bog tɨkɨl kal mɨgan ma ownɨmuŋ agak. \v 40 \x - \xo 12.40 \xo*\xt Mak 13.33, 1 Te 5.6, 2 Pi 3.12\xt*\x* Anɨb ak tek nɨbi abe nɨgtep gɨl yenɨmɨb agak. Mel ak, Bɨ Olap Ñɨne ma apeb agɨl, sawl gɨl yenɨgabɨm ñɨn ak ne ownɨgab agak. \s God nop wog gɨñɨtep gɨnɨmɨb \r (Matyu 24.45-51) \p \v 41 Jisas anɨb agek Pita agak, Bɨawl. Takaw paladaŋ lɨl apan anɨb ak, chɨnop nep apan akaŋ, binɨb mɨdupsek apan agak? \p \v 42 Agek Jisas agak, Bɨ an gos tep yek, wog gɨtep yɨbɨl gɨnɨgab ak, bɨawl ne ak amnɨg gɨl nop agɨnɨgab, Binɨb wog yɨp gɨñɨbal okok kɨlop kod yenɨmɨn agɨnɨgab agak. Tap ñɨŋeb kɨlop okok bɨlok ñɨlɨg gɨ yenɨmɨn agɨnɨgab agak. Agɨl amnɨgab agak. \v 43 Kɨdek adɨkɨd apɨl, bɨ wog gɨñeb ne ak agɨnɨgab tek gɨnɨgab ak, Bɨawl ne nop dɨtep yɨbɨl gɨnɨgab agak. \v 44 \x - \xo 12.44 \xo*\xt Mat 25.21-23\xt*\x* Nɨŋɨd yɨbɨl apin, nop agek tap anɨb okok mɨdupsek kod yenɨgab agak. \v 45 Pen bɨ wog gɨñeb ne ak wog nop gɨnɨgab ak, bɨawl yad ak kasek ma ownɨgab agɨl, binɨb wog gɨñɨbal okok kɨlop tapɨn pakɨnɨgab agak. Pakɨl, tap ñɨbɨl, ñɨg kɨles ñɨbɨl sawl lɨl gɨ yenɨgab agak. \v 46 Pen bɨawl ak kasek ma ownɨgab agɨl nɨgɨnɨgab ak, ñɨn ak apɨl, nop tɨmel yɨbɨl gɨl, binɨb takaw tɨpagɨlɨpal nab okok nop agyokɨnɨgab agak. \p \v 47 \x - \xo 12.47 \xo*\xt Lo 25.2, Apo 17.30, Jem 4.17\xt*\x* Bɨawl ak apɨl, takaw ne agak ak nɨgtep gɨl pen ma kɨdek genɨgabal, binɨb okok kɨlop tapɨn pakɨnɨgab agak. \v 48 \x - \xo 12.48 \xo*\xt Wkp 5.17, 1 Ti 1.13\xt*\x* Takaw ne agak ak pen ma nepal tɨmel gɨnɨgabal okok, ne kɨlop sɨkol pakɨnɨgab agak. Pen anɨb ak tek, God kɨlop tap awl ñɨl, pen anɨb ak tek ñɨlaŋ agɨnɨgab agak. Pen tap kuŋay nep dɨ ñɨn adek kɨlop ak lek, pen abe tap kuŋay yɨbɨl yɨp ñɨlaŋ agɨnɨgab agak. \s Jisas apɨl binɨb tɨg asɨk keke lɨnɨgab \r (Matyu 10.34-36) \p \v 49 Jisas takaw olap agak, Yad opin ak, lum awl sup pug agɨlɨnɨg opin agak. Kasek yɨnɨpɨkop ak tep agak. \v 50 \x - \xo 12.50 \xo*\xt Mat 20.22, 26.38, Mak 10.38-39, Jon 12.27\xt*\x* Yad yul awl dɨnɨgayn ak, yɨp mɨŋel yɨbɨl geb agak. Anɨb ak pɨsnep den nɨm, yɨp tep gɨnɨgab agak. \v 51 \x - \xo 12.51 \xo*\xt Mat 10.34\xt*\x* Nɨbi yɨp agɨnɨgabɨm, Binɨb dɨ jɨmñɨnɨg opan agɨnɨgabɨm agak. Pen ak mel agak. Yad opin tek, gos adek keke nɨŋɨd asɨk keke lɨnɨgabal agak. \v 52 Mɨñɨl ñɨn awl tɨkɨl, amɨlɨgon apɨlɨgon anep mamɨd tek yenɨgabal ak agak. Omɨŋal nokom yɨp dɨl, omɨŋal yɨp ma dɨl, asɨk keke lɨnɨgabal agak. Pen mel ak, omɨŋal yɨp dɨl, omɨŋal nokom yɨp ma dɨl, asɨk keke lɨnɨgabal agak. \v 53 \x - \xo 12.53 \xo*\xt Mai 7.6\xt*\x* Bɨ apɨlmɨŋal ak, ñɨne akaŋ nap, yɨp ma dek nɨm asɨk keke lɨnɨgayl agak. Bin amɨlmɨŋal ak, pay ne akaŋ nonɨm, yɨp ma dek nɨm asɨk keke lɨnɨgayl agak. Nonɨm ayɨp, ñɨne bin ak ayɨp abe, nonɨm akaŋ ñɨne bin ak, yɨp ma dek nɨm asɨk keke lɨnɨgayl agak. \s Bɨawl owup agɨl ma nɨgɨlak \r (Matyu 16.2-3) \p \v 54 Pen Jisas takaw olap sek kɨlop agak, Sub saŋɨd amub okok ken wɨsɨp lek nɨŋɨd apɨm, Mɨñɨl man pakɨnɨgeb agem, apɨm tek nep man pakup agak. \v 55 Yɨgen awl ak ayɨm ken apek nɨŋɨd apɨm, Mɨñɨl sub awl gɨnɨgeb agem, apɨm tek nep sub awl ak gup agak. \v 56 Tap wɨsɨp adek alaŋ nɨgtep gɨl, lum awl nɨgtep gɨl gɨpɨm ak pen, taynen ñɨn anɨb awl tap anɨb okok anɨgup agɨl ma nepɨm agak? Nɨbi bɨ takaw yepɨs apɨm agak. \s Nad bɨ olap ayɨp takaw agɨl tɨg asɨk keke lɨnɨmil \r (Matyu 5.25-26) \p \v 57 Pen taynen God kanɨb tep adek pɨyow nɨŋɨd dɨnɨmɨb ak mɨdaknɨŋ, tap yepɨs okok apun tek gup agɨl nepɨm agak. \v 58 \x - \xo 12.58 \xo*\xt Snd 25.8, Mat 5.25\xt*\x* Bɨ olap nep kot dad amebin agek, kot awl anɨb ak taynen amebin agɨl kanɨb nab okok amɨlɨg, nod ayɨp takaw ag tɨg asɨk lɨtep gɨnɨmɨn agak. Pen mel ak, nep dam bɨawl takaw tɨg asɨkep ak nop ñek, ne pen nep dɨl bɨ nag lep ak nop ñek, nep dam nag lɨnɨgab agak. \v 59 Yad nep agebin, nag lel yenɨgaban agak. Tap day nad okok pɨsnep day pag dɨl tek, seŋ amnɨmɨn agak. \c 13 \s Bɨ olap tap si tap tɨmel ma kelɨgɨnɨgab ak, nop tɨmel gɨnɨgab \p \v 1 Won anɨb ak nep, binɨb ogɨnap apɨl Jisas nop kesɨm dɨl agɨlak, Galili plopens binɨb ogɨnap, kɨli apɨl God agnɨgep kal awl ak tap sɨbog ñɨlak agɨlak. Ñɨlaknɨŋ, gapman bɨawl Paylat kɨlop pɨsnep paklek, nɨkɨm kɨlop yowak agɨlak. Chag sipsip paklel nɨkɨm yowak nab sɨŋak agɨlak. \v 2 \x - \xo 13.2 \xo*\xt Jon 9.2-3\xt*\x* Agelak Jisas kɨlop agak, Nɨbi agɨnɨgabɨm, Galili binɨb ogɨnap tap si tap tɨmel sɨkol gɨlak tek, kɨli pen tap si tap tɨmel awl yɨbɨl ak gel yul dɨlak agɨnɨgabɨm agak. \v 3 \x - \xo 13.3 \xo*\xt Sng 7.12\xt*\x* Ak mel agak. Pen nɨŋɨd yɨbɨl agebin, tap si tap tɨmel gɨpɨm okok kelɨgɨnɨmɨb agak. Mel ak, nɨbop abe gɨnɨgab agak. \v 4 Pen kal palawl olap pagak, ñɨg cheb Silowam gol okok agak. Pagɨl, binɨb anep kagol pɨs ak kɨlop paklak, ak nepɨm agak. Pen nɨbi agɨnɨgabɨm, Jelusalem binɨb ogɨnap tap si tap tɨmel sɨkol gɨlak tek, kɨli pen tap si tap tɨmel awl yɨbɨl ak gel God gek kal anɨb ak pagɨl kɨlop paklak agɨnɨgabɨm agak. \v 5 Pen ak abe mel agak. Nɨŋɨd yɨbɨl agebin, tap si tap tɨmel gɨpɨm okok kelɨgɨnɨmɨb agak. Mel ak, nɨbop abe gɨnɨgab agak. \s Mab mɨdup ma pulup agɨl takaw paladaŋ lɨl agak \p \v 6 \x - \xo 13.6 \xo*\xt Ais 5.2, Mat 21.19\xt*\x* Pen Jisas takaw olap paladaŋ lɨl agak, Bɨ olap mab pik mɨdup ak pulaŋ agɨl, yɨŋ ak ju dad apɨl, nag wayn wog nab ne ak yɨmnɨgab agak. Kɨdek adɨkɨd apɨl nɨgɨnɨgab, mɨdup ma nep pulɨnɨgab agak. \v 7 \x - \xo 13.7 \xo*\xt Luk 3.9\xt*\x* Nɨŋɨd, bɨ wog gɨñeb ne ak nop agɨnɨgab, Sub omɨŋal nokom yɨnak pel apɨl nepin, mab pik yɨmnek ak mɨdup ñɨŋeb ak ma nep pulup agɨnɨgab agak. Anɨb ak wog day nab yɨp ak mɨdek tep ma gup agɨnɨgab agak. Tɨb yokɨnɨmɨn agɨnɨgab agak. \v 8 \x - \xo 13.8 \xo*\xt 2 Pi 3.9, 3.15\xt*\x* Agek, bɨ wog gɨñeb ne ak agɨnɨgab, Bɨawl. Mab pik anɨb ak mɨñɨl ma tɨb yokep agɨnɨgab agak. Yad mab pik jɨj anɨb ak kɨpel gɨtep gɨl, tap dayday ogɨnap dap lɨnɨgayn agɨnɨgab agak. \v 9 Anɨgen, sub kɨdek ak mɨdup pulek, kelɨgɨnɨmɨn agɨnɨgab agak. Pen ma pulek, ak tɨb yokɨnɨmɨn agɨnɨgab agak. \s Bin kud ñɨk gak ak yɨpɨd gak \p \v 10 Pen Juda añɨŋ lep ñɨn awl olap, Jisas ne Juda apnan gɨpal kal mɨgan ak amɨl, kɨlop takaw agñɨ yek. \v 11 Kal mɨgan anɨb ak, bin olap ap yek. Bin anɨb ak, kɨcheki gek kud ak ñɨk gɨl nep ajek ajek, sub yɨn kagol pɨskɨd lak ak. \v 12 Jisas bin anɨb anop agek apek agak, Tap nep gup ak suŋ lup agak. \v 13 \x - \xo 13.13 \xo*\xt Mak 16.18, Apo 9.17\xt*\x* Anɨb agɨl nop dɨnɨgaknɨŋ, kud ak yɨpɨd gek, God yɨb nop ak dad aplanak. \p \v 14 \x - \xo 13.14 \xo*\xt Kis 20.9-10, Lo 5.13-14, Mat 12.10, Mak 3.2, Luk 6.7, Jon 5.16\xt*\x* Pen Juda añɨŋ lep ñɨn awl ak gek suŋ lek nɨŋɨd, Juda apnan gɨpal kal ak bɨawl ak nop mɨlɨk yowak. Yapek, binɨb ap yelak okok kɨlop agak, Nɨbi binɨb tap gup okok, wog ñɨn anep kagol ak mɨdeb, apem gek suŋ lɨnɨmuŋ agak. Ñɨn awl wog ma gep ñɨn ak pen, ma gɨnɨmɨb agak. \p \v 15-16 \x - \xo 13.15-16 \xo*\xt Luk 14.5, Luk 19.9\xt*\x* Anɨb agek Jisas agak, Chag bulmakaw chag donki nɨbi okok kal tunɨg lem yenɨgab ak, añɨŋ lep ñɨn awl chɨn ak ñɨg nen gek, nag wɨsɨbɨl poŋɨd dad amem ñɨg ñɨbal agak. Ak tep gɨpɨm agak. Pen based yes chɨn Eblaham tɨkek, tɨk dad amɨl tɨkɨpal bin anɨb awl, Satan nop bɨlel tun gɨlek sub yɨn kagol pɨskɨd lup ak, nop chɨb ma nepɨm agak? Mɨñɨl añɨŋ lep ñɨn awl chɨn, nag nop ak tɨg asɨken takaw awl agebɨm agak? Anɨb ak tay yepɨs yɨbɨl apɨm agak. \p \v 17 Jisas anɨb agek, bɨ kɨli nop mɨlɨk nɨgɨlak okok, kɨlop nebeŋ yɨbɨl gak. Pen binɨb yokɨp okok kɨli Jisas tap teplep yɨbɨl pel gup okok nɨŋɨd, mɨñmɨñ yɨbɨl gɨlak. \s Mab mastet mɨdup ayɨp tap yis ayɨp agɨl takaw paladaŋ lɨl agak \r (Matyu 13.31-33, Mak 4.30-32) \p \v 18 Jisas takaw olap sek agɨl agak, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab takaw agɨnɨgebin ak, taydɨl tek agen nɨgtep gɨnɨgabɨm agak? \v 19 Nɨm takaw adek agɨnɨgebin awl tek mɨdeb agak. Bɨ olap mab mastet mɨdup sɨkol olap dɨl, wog day ne ak yɨmek, jak awl gɨl, lek tep ak pakek yawl okok ap lɨ yenɨgabal agak. \p \v 20 Takaw olap pen tep ak agak, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab takaw ak, taydɨl tek agen nɨgtep gɨnɨgabɨm agak? \v 21 Nɨm takaw adek agɨnɨgebin awl tek mɨdeb agak. Bin olap yis ak sɨkol bad olap dɨl, palaw tin awl ak sek tɨg adɨk madɨk gek, mɨdɨlɨg awl yɨbɨl tanub tek ak gɨnɨgab agak. \s Kanɨb sɨkol ak \r (Matyu 7.13-14, 7.21-23) \p \v 22 Pen Jisas Jelusalem amnɨg, yɨpɨd gɨl ma amnak. Ne taun okok sek, man sɨkol okok sek, nab nab kɨnɨlɨg takaw agñek amnak. \v 23 Binɨb anɨb yelak okok, olap Jisas nop agak, God binɨb nɨnokom ogɨnap nep dɨnɨgab agak? Agek, Jisas kɨlop agak, \v 24 \x - \xo 13.24 \xo*\xt Mat 7.13, Jon 7.34, Lom 9.31, Plp 3.12\xt*\x* Binɨb kuŋay yɨbɨl nep, kanɨbtub sɨkol tam anɨb ak amnun agɨl, am tɨwalɨk gɨ mel nɨgɨnɨgabal agak. Anɨb ak nɨbop agebin, Nɨbi kɨles gɨl nep kanɨbtub sɨkol tam ak amnɨmɨb agak. \v 25 \x - \xo 13.25 \xo*\xt Sng 32.6, Ais 55.6, Mat 7.23, 25.10-12, Luk 6.46\xt*\x* Kɨdek bɨ kal nap nɨb ak tɨkjakɨl kanɨb ak gɨñek, nɨbi seŋ okok mɨdɨl, pak gigu gɨl agɨnɨgabɨm, Bɨawl. Kanɨb ak yɨkan agɨnɨgabɨm agak. Agem, ne agɨnɨgab, Yad nɨbop ma nepin. Nɨbi akal nɨb agɨnɨgab agak? \v 26 Agek, nɨbi pen agɨnɨgabɨm, Nad ned man chɨnop ak apɨl takaw agñolɨgɨpan, nad ayɨp tap ñɨbolɨgɨpun agɨnɨgabɨm agak. \v 27 \x - \xo 13.27 \xo*\xt Sng 6.8, Mat 7.23, 25.41\xt*\x* Agem nɨbop agɨnɨgab, Yad nɨbop ma nepin agɨnɨgab agak. Nɨbi akal nɨb agɨnɨgab agak? Nɨbi binɨb pel gɨ tɨmel yɨbɨl gɨpɨm okok, yɨp kelɨgɨl ke okok amnɨmɨb agɨnɨgab agak. \p \v 28 \x - \xo 13.28 \xo*\xt Mat 13.42, 22.13, 24.51, 25.30\xt*\x* Kɨdek nɨgɨnɨgabɨm, Eblaham, Aysak, Jekop, bɨ God gos ñek agñeb okok, God kɨlop dɨl kod yenɨgab ak pen, nɨbop ag seŋ yokek, chaŋ tɨmel lɨl meg sulɨlɨg yenɨgabɨm agak.\x - \xo 13.28-29 \xo*\xt Mat 8.11-12\xt*\x* \v 29 \x - \xo 13.29 \xo*\xt Sng 107.3, Luk 14.15\xt*\x* Pen binɨb Juda mel okok, ogɨnap sub lɨm gup okok ken apɨl, ogɨnap saŋɨd amub okok ken apɨl, ogɨnap adaŋ nɨb apɨl, ogɨnap adaŋ nɨb apɨl, God kɨlop dɨl kod mɨdek, tap ñɨbɨlɨg yenɨgabal agak. \v 30 \x - \xo 13.30 \xo*\xt Mat 19.30, 20.16, Mak 10.31\xt*\x* Anɨb ak, binbɨ kasek amnun agɨl ned abal, kɨli kɨdek amnɨgabal agak. Pen binbɨ kɨdek abal okok, kɨlop tawsak lɨl ned amnɨgabal agak. \s Jisas Jelusalem mapen nɨgak \r (Matyu 23.37-39) \p \v 31 Won anɨb sɨŋak nep bɨ Pelisi ogɨnap apɨl, Jisas nop agɨlak, Gapman bɨnonɨm Helod nep paklɨnɨgeb agɨlak. Man awl kelɨgɨl, man olap ke amnɨmɨn agɨlak. \p \v 32 Agelak Jisas agak, Nɨbi am chen ladek anɨb ak nop agɨnɨmɨb, Nɨg mɨdenɨmɨn agɨnɨmɨb agak. Mɨñɨl sek, tol sek, binɨb tap gup okok gen suŋ lɨl, binɨb kɨcheki walɨjpal mulɨk sɨkup okok gen binɨb yɨbɨl lɨl gɨnɨgab agɨnɨmɨb agak. Mɨyad nɨm, wog yad ak gɨdɨnɨgayn agɨnɨmɨb agak. \v 33 Pen mɨñɨl ñɨn kab ak, yad amnin agak. Jelusalem amen yɨp paklɨnɨgel agak. Bɨ God gos ñek agñeb okok kɨlop man pal okok ma paklɨpal, pel Jelusalem nep paklɨpal agak. \p \v 34 \x - \xo 13.34 \xo*\xt Mat 23.37\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Jelusalem binɨb agak. Bɨ God gos ñek agñeb okok sek, God ne bɨ nɨbop yɨl agyokek opal okok sek, taynen pel kab dɨl kɨlop paklɨpɨm agak? Pen yad pel binɨb nɨbop okok yawl kakaluk ñɨluk tek pɨl muk okok lɨnɨm agen, yɨp yɨlɨk nɨŋɨd ma dɨpɨm agak. \v 35 \x - \xo 13.35 \xo*\xt Sng 118.26, Ais 1.7, Jer 22.5, Mai 3.12, Mat 21.9, Mak 11.9-10, Jon 12.13\xt*\x* Anɨb ak nɨgɨm agak. Kal nɨbi ak yokɨp yɨbɨl yenɨgab agak. Yad nɨbop agebin, yɨp kasek ma nɨgɨnɨgabɨm agak. Kɨdek agɨnɨgabɨm, Bɨ Bɨawl ne agyokek owup ak, Bɨawl ne bɨ anɨb ak nop gɨtep gɨnɨmuŋ agɨnɨgabɨm agak. Ñɨn anɨb ak nep yɨp nɨgɨnɨgabɨm agak. \c 14 \s Jisas bɨ ñɨn tob su gak anop gek suŋ lak \p \v 1 \x - \xo 14.1 \xo*\xt Luk 11.37\xt*\x* Juda añɨŋ lep ñɨn awl olap, Jisas amɨl, Pelisi bɨawl olap kal nop ak tap ñɨŋɨnɨg amnak. Amek, Jisas nop tay tek gɨnɨmuŋ agɨl nɨŋɨjsek lɨl yelak. \v 2 Pen ñɨn anɨb ak, bɨ ñɨn tob su gak olap apɨl, Jisas tob agen wulep sɨŋak yek. \v 3 \x - \xo 14.3 \xo*\xt Mat 12.10, Luk 6.9\xt*\x* Jisas bɨ anɨb anop nɨŋɨd, bɨ Pelisi okok sek, bɨ Juda takaw nɨgtep gep okok sek kɨlop agak, Bɨ tap gup okok, añɨŋ lep ñɨn awl chɨn ak kɨlop gon suŋ lɨnɨmuŋ akaŋ mel agak? \v 4 Agek, takaw olap pen ma yɨbɨl agelak, ne bɨ ñɨn tob su gak anop dɨnɨgek, suŋ lek, nop agyokek tɨkjakɨl amnak. \v 5 \x - \xo 14.5 \xo*\xt Kis 23.5, Lo 22.4, Mat 12.11, Luk 13.15\xt*\x* Amek, Jisas bɨ anɨb okok kɨlop agak, Añɨŋ lep ñɨn awl chɨn ak ñɨ nɨbi olap akaŋ, chag bulmakaw nɨbi olap, ñɨg malɨpɨm kaw mɨgan ayaŋ pakek, kasek dem ownɨgab akaŋ mel agak? \v 6 \x - \xo 14.6 \xo*\xt Mat 22.46\xt*\x* Agek pen takaw olap ma yɨbɨl agɨlak. \s Yɨb yad awl mɨdeŋ agɨl gos ak ma nɨgɨnɨmɨb \p \v 7 \x - \xo 14.7 \xo*\xt Mat 23.6\xt*\x* Pen bɨ anɨb okok tap ñɨŋɨnɨg, besɨgep adek teplep okok nep besɨgel amnaknɨŋ, Jisas nɨŋɨd takaw olap paladaŋ lɨl agak, \v 8 \x - \xo 14.8-10 \xo*\xt Snd 25.6-7\xt*\x* Bɨ olap bin dɨnɨg gɨl, tap awl ñɨŋɨnɨg nɨbop suk agek amɨl, besɨgep teplep lɨnɨmuŋ adek ak ma besɨgɨnɨmɨb agak. Bɨ anɨb ak ne, bɨawl yɨbɨl olap apɨl besɨgaŋ agɨl, lɨnɨmuŋ tek lɨnɨgab agak. \v 9 Anɨb ak nɨbi adek anɨb ak besɨgenɨgabɨm, bɨ nɨbop suk agɨnɨgab ak apɨl agɨnɨgab, Nɨbi ke sɨŋak amem, bɨawl yɨbɨl ak awl besɨgaŋ agɨnɨgab agak. Anɨb age, nɨbop nebeŋ gaknɨŋ am gol okok besɨgɨnɨgabɨm agak. \v 10 Pen nɨbop tap ñɨŋɨm agɨl suk agonɨmuŋ, amɨl gol okok besɨg yenɨmɨb agak. Anɨgem, bɨ anɨb ak apɨl agɨnɨmuŋ, Bogɨlak sɨkop, nɨbi apɨl besɨgep tep adek awl besɨgɨm agɨnɨmuŋ agak. Agek, binɨb tap ñɨŋɨnɨg ap yenɨgabal okok nɨbop nɨŋɨd anɨb agɨnɨgabal, Bɨawl mɨdebal agɨnɨgabal agak. \v 11 \x - \xo 14.11 \xo*\xt Snd 29.23, Mat 23.12, Luk 18.14, Jem 4.6, 1 Pi 5.5\xt*\x* Anɨb ak tek, binɨb chɨn yɨb awl mɨdeb agɨl nepal okok, God gek yɨb kɨlop apyownɨgab agak. Pen binɨb chɨn yɨb ma mɨdeb agɨl nepal okok, God gek yɨb kɨlop yenɨgab agak. \p \v 12 Jisas takaw anɨb ak agɨl, bɨ Pelisi anɨb ak tap ñɨŋɨnɨg binɨb suk agak ak nop agak, Nad tap awl ñɨŋɨnɨg, namam nak okok, bogɨlak nak okok, binɨb man nak jɨmñɨl okok, bɨ mani kuŋay yenɨgab okok, kɨlop suk ma agɨnɨmɨn agak. Ak nep pen abe ñɨnɨgabal agak. \v 13 \x - \xo 14.13 \xo*\xt Lo 14.29, Neh 8.10-12\xt*\x* Tap awl ñɨŋɨnɨg, binɨb yɨmgeptek okok, binɨb ñɨn tob pag pakek amdɨp okok, binɨb wɨdɨn koy gup okok, binɨb tob tɨmel gup okok, kɨlop suk age apɨl tap ñɨŋɨnɨmɨb agak. \v 14 \x - \xo 14.14 \xo*\xt Jon 5.29\xt*\x* Binɨb yɨmgeptek anɨb okok, pen ñɨnɨgel tek ma lɨnɨgab ak nɨm, God binɨb teplep ne okok gek tɨkjakɨnɨgabal ñɨn ak, tap teplep yɨbɨl nep pen ñɨnɨgab agak. \s Tap awl ñɨŋɨnɨgabal agɨl takaw paladaŋ lɨl agak \r (Matyu 22.1-10) \p \v 15 \x - \xo 14.15 \xo*\xt Luk 13.29, Lep 19.9\xt*\x* Pen takaw anɨb ak nɨŋɨd, bɨ kɨli ayɨp tap ñɨbek olap, ne Jisas nop agak, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ak, ne ayɨp jɨmñɨl tap awl ñɨŋɨnɨgabal tek, mɨñmɨñ gɨnɨgabal agak. \p \v 16 Agek Jisas agak, Bɨ olap tap awl ñɨŋɨnɨg, binɨb kuŋay yɨbɨl suk agɨnɨgab agak. \v 17 \x - \xo 14.17 \xo*\xt Snd 9.2, 9.5\xt*\x* Pen tap awl ñɨŋeb ñɨn anɨb ak apenɨgab, bɨ wog gɨñeb ne anop agyokɨl agɨnɨgab, Mɨñɨl am binɨb ned aglɨpin okok kɨlop am poŋɨd owan agɨnɨgab agak. Agek amɨl agɨnɨgab, Tap mɨdupsek dap nan gup nen, apem amnun agɨnɨgab agak. \p \v 18 Agek, bɨ kɨli mɨdupsek agɨnɨgabal, Chɨn ma amnɨgabun. Mel agɨnɨgabal agak. Bɨ anɨb okok olap agɨnɨgab, Yad amnɨm ak pen, lum awl olap tawpin ak, nɨgɨnɨg amebin agɨnɨgab agak. \p \v 19 Olap agɨnɨgab, Amnɨm ak pen, wog gɨlaŋ agɨl, chag bulmakaw anep wajɨlem tawpin ak, wog gɨtep gɨnɨgel akaŋ agɨl, tunɨg dɨnɨgɨnɨg amebin agɨnɨgab agak. \p \v 20 \x - \xo 14.20 \xo*\xt 1 Ko 7.33\xt*\x* Olap agɨnɨgab, Bin yad ak kɨdeyɨl dɨpin, yad ma amnɨgayn. Mel agɨnɨgab agak. \p \v 21 Anɨb agel, bɨ anɨb ak adɨkɨd amɨl bɨawl ne anop agɨnɨgab, Bɨawl. Binɨb apan okok am agen, kɨli anɨb anɨb apal agɨnɨgab agak. Agek, bɨawl ak chɨbol nop ak tɨmel gek, bɨne anɨb anop man awl anɨb ak agyokɨl agɨnɨgab, Nad kasek kanɨbtam awl okok amɨl, kanɨbtam sɨkol okok amnoŋ agɨnɨgab agak. Binɨb yɨmgeptek okok dɨl, binɨb ñɨn tob pag pakek amdɨp okok dɨl, binɨb wɨdɨn koy gup okok dɨl, binɨb tob tɨmel gup okok dɨl, dad yɨp yɨl ownɨmɨn agɨnɨgab agak. \p \v 22 Agek, agɨnɨgab tek gɨl, kɨdek bɨ wog gɨñeb anɨb ak agɨnɨgab, Bɨawl. Apan tek kɨdek gɨpin ak pen, tep anep wakay ogɨnap mɨdeb agɨnɨgab agak. \p \v 23 Agek, bɨawl ak wakay yokɨp okok agyokɨl agɨnɨgab, Nad kanɨbtam awl okok amɨl, kanɨbtam sɨkol okok amɨl, binɨb kuŋay yɨbɨl dad ape, kal mɨgan yɨp ak pɨsnep tɨbɨk dɨnɨmuŋ agɨnɨgab agak. \v 24 \x - \xo 14.24 \xo*\xt Mat 21.43, 22.8, Apo 13.46\xt*\x* Pen binɨb ned suk agen ma opal okok, tap yɨp sɨkol ogɨnap ma ñɨŋɨnɨgabal. Mel yɨbɨl agɨnɨgab agak. \s Gos nɨgtep gɨl yad yɨl ownɨmɨb \r (Matyu 10.37-38) \p \v 25 Binɨb kuŋay yɨbɨl Jisas nop kɨdek gɨlak. Gelaknɨŋ, ne adɨkɨl kɨlop agak, \v 26 \x - \xo 14.26 \xo*\xt Lo 33.9, Mat 10.37, Luk 18.29, Jon 12.25, Lep 12.11\xt*\x* Bɨ olap yɨp yɨl ownɨgab ak pen, gos awl ne ak nap, nonɨm, nɨnay, nɨmam, bin, ñapay, mubwak ne ke okok amenɨgab, yad nɨgɨnɨgayn, yepɨs nep ownɨgab agak. Yepɨs nep ownɨgab ak nɨm, nop bɨyad agɨl ma dɨnɨgayn agak. \v 27 \x - \xo 14.27 \xo*\xt Mat 10.38, 16.24, Mak 8.34, Luk 9.23, 2 Ti 3.12\xt*\x* Binɨb an mab bak kumak chɨn ak dad ajɨl yɨp kɨdek ma gup ak, binɨb yad tek ma lup agak. \p \v 28 Pen bɨ nɨbi olap, kal awl olap gɨnɨg, mani, kal meg, kujan, tap okok tɨtay dɨl gɨnɨm agɨl, kal anɨb ak gɨjunɨgab akaŋ mel agak. Gos ak nɨgtep gɨl gɨnɨmuŋ agak. \v 29 Pen gin gin agɨl, kal meg ak ned nep gɨnɨgab ak pen, kal pal anɨb ak sɨsak gek, binɨb okok nop agjuwɨl agɨnɨgabal, \v 30 Bɨ pal ak kal gɨnɨg tek gɨ dad amɨl, day sek kelɨgup agɨnɨgabal agak. \p \v 31 Pen anɨb ak tek, bɨnonɨm olap bɨnonɨm olap ayɨp penpen gɨnɨg, gos nɨgtep gɨl amnɨmuŋ agak. Pen ne gos olap nɨŋɨd agɨnɨgab, Bɨ chɨm kadɨŋ gep yad ak 10,000 mɨdeb, bɨawl anɨb ak bɨ chɨm kadɨŋ gep ne ak 20,000 mɨdeb agɨnɨgab agak. Anɨb ak penpen gɨl, \v 32 yɨp ñagɨnɨmuŋ tek lup agɨl, pal okok kɨdek owaknɨŋ takaw ak agyokɨl agɨnɨgab, Takaw ag jɨmñɨnɨgul agɨnɨgab agak. \p \v 33 \x - \xo 14.33 \xo*\xt Plp 3.7-8\xt*\x* Anɨb ak nɨgtep gɨnɨmɨb agak. Tap nɨbi okok nep mapen lɨnɨgabɨm ak, nɨbop binɨb yad agɨl ma dɨnɨgayn agak. \s Dek yɨdek ma gup agɨl takaw paladaŋ lɨl agak \r (Matyu 5.13, Mak 9.50) \p \v 34 \x - \xo 14.34 \xo*\xt Mat 5.12, Mak 9.50\xt*\x* Dek tap yɨdek tep yɨbɨl ak pen, yɨdek ne ak amek, taydɨl gel tepayaŋ yɨdek gɨnɨgab agak? \v 35 Dek anɨb ak tek dɨl, wog day ak lel tɨmel gɨnɨgab agak. Anɨb ak wog ne olap ma mɨdeb, dɨyokep tek nep lup agak. Nɨbi binɨb tɨmud sek okok, takaw anɨb ak nɨgɨnɨmɨb agak. \c 15 \s Chag sipsip kul gak agɨl takaw paladaŋ lɨl agak \r (Matyu 18.12-14) \p \v 1 \x - \xo 15.1-2 \xo*\xt Luk 5.29-30\xt*\x* Bɨ takis dep okok sek, binɨb tap si tap tɨmel gɨlak okok sek, Jisas takaw agup ak nɨgun agɨl, ap nɨg yelak. \v 2 \x - \xo 15.2 \xo*\xt Apo 11.3, Gal 2.12\xt*\x* Pen bɨ Pelisi okok sek, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok sek, Jisas nop takaw ladek agɨlak, Bɨ anɨb ak, taynen bɨ tap si tap tɨmel gɨlak okok ayɨp pel mɨdɨl tap jɨmñɨl ñɨŋub agɨlak. \p \v 3 Anɨb agel Jisas nɨŋɨd, takaw olap kɨlop paladaŋ lɨl agak, \v 4 \x - \xo 15.4 \xo*\xt Ese 34.11, 34.16, Mat 18.12, Luk 19.10\xt*\x* Bɨ nɨbi olap chag sipsip 100 tek muk yenɨgab agak. Pen nokom olap kul gek, ogɨnap dam wakay olap lek tap wɨjwɨj ñɨŋɨlaknɨŋ, chag sipsip ne kul gɨnɨgab ak pɨyow amnɨgab agak. Am pɨyow pɨyow nɨŋɨd, \v 5 nop tep yɨbɨl gek, dɨ wajɨlem adek ak lɨl \v 6 \x - \xo 15.6 \xo*\xt 1 Pi 2.10, 2.25\xt*\x* dad kal ownɨgab agak. Apɨl, bogɨlak ne okok kɨlop ayɨp, binɨb man ne ayɨp jɨmñɨl okok ayɨp kɨlop suk agek, apnan gel agɨnɨgab, Chag yad kul gup ak pɨyow nɨŋɨd dɨpin nen, nɨbi ayɨp mɨñmɨñ gun agɨnɨgab agak. \v 7 \x - \xo 15.7 \xo*\xt Luk 5.32\xt*\x* Anɨb ak tek God chɨnop gup agak. Bɨ olap tap si tap tɨmel gup okok kelɨgɨl God nop gos nɨgɨnɨgab ak, God man ne alaŋ mɨñmɨñ awl yɨbɨl gɨnɨgabal agak. Binɨb kuŋay teplep yɨbɨl mɨdeb okok, God ne kɨlop nɨŋɨd mɨñmɨñ gɨnɨgab ak pen, bɨ olap tap si tap tɨmel gup okok kelɨgɨnɨgab ak, mɨñmɨñ awl yɨbɨl gɨnɨgab agak. \s Mani mɨdup kul gak agɨl takaw paladaŋ lɨl agak \p \v 8 Pen bin olap mani mɨdup ne anep wajɨlem yenɨgab ak, won olap kal mɨgan okok kɨmɨgel yownɨgab agak. Yapek, sup dagɨl, tap dayday lɨg lɨg, mani ne won anɨb ak nɨŋɨd dɨnɨgab agak. \v 9 Dek, bogɨlak ne okok ayɨp, binɨb man ne ayɨp jɨmñɨl okok ayɨp kɨlop suk agek, apnan gel agɨnɨgab, Mani yad yowup won nokom ak pɨyow nepin nen, nɨbi ayɨp mɨñmɨñ gun agɨnɨgab agak. \v 10 Anɨb ak tek, bɨ olap tap si tap tɨmel gup okok kelɨgɨl God nop gos nɨgɨnɨgab ak, God ensel ne mɨñmɨñ awl yɨbɨl gɨnɨgabal agak. \s Ñɨ ak nap nop kelɨg amnak agɨl takaw paladaŋ lɨl agak \p \v 11 Jisas anɨb agɨl agak, Bɨ olap ñɨ omɨŋal tɨkɨnɨgab agak. \v 12 Ñɨne kɨdek ak, apɨl nap nop agɨnɨgab, Bapi. Tap chɨlopmɨŋal apan okok pak asɨk, yɨp okok ke ñan agɨnɨgab agak. Agek, nap tap kɨlopmɨŋal okok pak asɨk keke ñɨnɨgab agak. \v 13 \x - \xo 15.13 \xo*\xt Snd 29.3\xt*\x* Ñek, ñɨne kɨdek ak pel mɨdɨl mel, nap tap pak asɨk ñɨnɨgab okok yokɨnɨgab ak dɨl, dad man palawl okok amnɨgab agak. Am anɨb okok mɨdɨl, binɨb tap si tap tɨmel okok gɨlɨg, mani dad amnɨgab okok mɨdupsek gɨ ñɨbdɨnɨgab agak. \v 14 Anɨgɨl gɨ ñɨbdek, yuwan awl yɨbɨl ak man anɨb ak ownɨgab agak. Apek, mani dɨl tap taw ñɨŋɨnɨmuŋ tek olap ma yɨbɨl nep yenɨgab agak. \v 15 Anɨgek, ne amɨl bɨ man nap nɨb anɨb ak nɨb olap agnɨgek, nop chag wog ak aglɨnɨgab agak. \v 16 \x - \xo 15.16 \xo*\xt Snd 23.21\xt*\x* Pen nop yuwan awl yɨbɨl gek, chag ñɨŋɨnɨgabal tap dayday okok ogɨnap ñɨŋɨnɨmuŋ tek lɨnɨgab agak. Pen binɨb ogɨnap nop tap mɨdup ma nep ñɨnɨgabal agak. \p \v 17 Pen kɨdek gos ne ak asɨk lek agɨnɨgab, Bapi bɨ wog gɨñeb okok tap mɨdup kuŋay mɨdeb agɨnɨgab agak. Yad awl mɨden, yuwan awl yɨbɨl yɨp gup agɨnɨgab agak. \v 18 \x - \xo 15.18 \xo*\xt Sng 51.4, Jer 3.12-13\xt*\x* Anɨb ak yad man awl kelɨgɨl, bapi mɨdeb tep ak adɨkɨd amɨl, bapi nop agɨnɨgayn, God wɨdɨn mɨdup nop adek ak gɨ tɨmel gɨl, wɨdɨn mɨdup nep adek ak gɨ tɨmel gɨl gɨpin agɨnɨgayn agɨnɨgab agak. \v 19 Gɨ tɨmel gɨpin tek, yɨp ñɨ yad ma agɨnɨmɨn agɨnɨgayn agɨnɨgab agak. Yokɨp bɨ wog gɨñeb nad tek olap agle mɨdenɨm agɨnɨgayn agɨnɨgab agak. \v 20 \x - \xo 15.20 \xo*\xt Apo 2.39, Epe 2.13, 2.17\xt*\x* Anɨb agɨl saŋɨdɨnɨgab agak. \p Am am nap yenɨgab sɨŋak wulep wulep gaknɨŋ, nap ñɨne nop palchɨm nɨgɨnɨgab. Nɨgek, chɨb tɨmel yɨbɨl gek, kasek am nop dɨ kaykol gaknɨŋ \v 21 \x - \xo 15.21 \xo*\xt Sng 51.4\xt*\x* ñɨne agɨnɨgab, Bapi. God wɨdɨn mɨdup nop adek ak gɨ tɨmel gɨl, wɨdɨn mɨdup nep adek ak gɨ tɨmel gɨl gɨpin tek, yɨp ñɨ yad ma agɨnɨmɨn agɨnɨgab agak. \v 22-24 \x - \xo 15.22-24 \xo*\xt Luk 15.32, Epe 2.1, 2.5, 5.14, Lep 3.1\xt*\x* Nap pen bɨ wog gɨñeb ne okok kɨlop agɨnɨgab, Ñɨ yad ak pɨsnep kul gɨl kumak tek lak ak pen, mɨñɨl koŋɨm mɨdeb nɨgebin agɨnɨgab agak. Nɨbi chech palawl yɨp ak am dad apɨl nop lɨñɨl, ñɨn mɨdup nop ak liŋ lɨñɨl, tob tɨlup ak lɨñɨl gɨnɨmɨb agɨnɨgab agak. Anɨgɨl am chag bulmakaw ñɨluk tep yɨbɨl olap pak dad apem, dagɨl ñɨbɨlɨg mɨñmɨñ gɨnɨgun agɨnɨgab agak. Agek, agɨnɨgab tek gɨl, tap mɨdup dagɨl ñɨbɨlɨg mɨñmɨñ gɨnɨgabal agak. \p \v 25 Pen ñɨne ned ak, wog day okok gɨ ajɨl, adɨkɨd kal yep wulep sɨŋak apɨl nɨgɨnɨgab, dachɨŋ pakɨl mɨñmɨñ gɨlɨg genɨgabal agak. \v 26 Anɨgel nɨŋɨd, nap bɨ wog gɨñeb ne olap nop agnɨŋɨd agɨnɨgab, Tay gebal agɨnɨgab agak? \v 27 \x - \xo 15.27 \xo*\xt Luk 15.2\xt*\x* Agek agɨnɨgab, Namam kɨdek kumub agɨl gos nopun ak pen, mɨñɨl adɨkɨd owup mɨdtep gup agɨnɨgab agak. Apek, nap chag bulmakaw ñɨluk tep yɨbɨl olap pakɨl dagɨl ñɨbɨlɨg, mɨñmɨñ gebal agɨnɨgab agak. \p \v 28 Agek, nop mɨlɨk tɨmel yɨbɨl yapek, kal mɨgan ma yɨbɨl amnɨgab, seŋayaŋ nep yenɨgab agak. Nap pen seŋ apɨl, kal mɨgan owan agɨl nop takaw saynsayn gɨl agek, \v 29 ñɨne agɨnɨgab, Yad takaw apan tek kɨdek gɨl, bɨ wog gɨñeb tek ak mɨdɨl, wog nep ak pel gen gen, sub kuŋay yɨbɨl nep yɨnub agɨnɨgab agak. Pen yɨp chag meme ñɨluk olap ñe, bogɨlak yad okok ayɨp pak dagɨl ñɨbɨlɨg ma mɨñmɨñ gɨpun agɨnɨgab agak. \v 30 Ñɨnak kɨdek ak, tap bɨlok ñɨnak okok dam, bin si tap okok gɨl, ñɨbdɨl apek, nop chɨb nɨŋɨd chag bulmakaw ñɨluk tep yɨbɨl ak pakɨpan agɨnɨgab agak. \p \v 31 Agek, nap ñɨne nop agɨnɨgab, Chɨlapɨl pel mɨdobul tek, tap yad okok tap nade, mɨdupsek dɨnɨgaban agɨnɨgab agak. \v 32 Namam kɨdek kul gɨl kumak tek lak ak pen, mɨñɨl adɨkɨd koŋɨm mɨdeb nɨŋɨd, mɨñmɨñ gɨnɨgun agɨnɨgab agak. \c 16 \s Bɨ kod mɨdep tɨmel olap gos teplep ak nɨgak agɨl takaw paladaŋ lɨl agak \p \v 1 Jisas bɨne okok kɨlop agak, Bɨawl tap ne kuŋay yenɨgab olap, bɨ kod mɨdep ne olap aglek, tap nop okok kod yenɨgab agak. Pen bɨawl ak, takaw olap nɨgɨnɨgab, bɨ tap nop kod yenɨgab ak, tap nop okok kod mɨdtep ma gɨnɨgab agak. \v 2 Anɨb ak nɨŋɨd, nop suk agek apek agɨnɨgab, Tap yɨp kod mɨdtep ma gɨpan ak, yɨp agñel nepin agɨnɨgab agak. Anɨb ak nad am tap yad tɨtay mɨdeb okok ñɨn pag nɨgtep gɨl, binɨb okok kɨlop tap day yad tɨtay mɨdeb okok ñɨn pag nɨgtep gɨl, ap yɨp agñɨnɨmɨn agɨnɨgab agak. Pen wog yɨp ak kɨdek ma gɨnɨgaban agɨnɨgab agak. \p \v 3 Agek, bɨ tap nop kod mɨdep anɨb ak, ne ke nep gos kuŋay nɨŋɨd agɨnɨgab, Bɨawl ak yɨp agyokeb tek, tay gɨnɨm agɨnɨgab agak? Yad bɨ kɨles ma mɨdebin ak, lum puŋɨl pagɨnɨm tek ma lup agɨnɨgab agak. Binɨb ogɨnap tap kɨlop ak asɨb agñɨben, yɨp nebeŋ gɨnɨgab agɨnɨgab agak. \v 4 Pen gos nɨgtep gɨl agɨnɨgab, Tɨtay dɨl gɨnɨm agɨl mɨñɨl nɨgebin agɨnɨgab agak. Anɨgɨl gen, bɨawl ak yɨp agyokɨnɨgab won ak, binɨb ogɨnap yɨp del, kal kɨli ak yenɨgayn agɨnɨgab agak. \v 5 Anɨb agɨl, bɨ ogɨnap kɨlop suk agek ownɨgabal agak. Kɨli bɨawl tap day yenɨgab agak. Bɨ ned ownɨgab anop agɨnɨgab, Bɨawl yad ak, tap day ne nep tɨtay mɨdeb agɨnɨgab agak? \v 6 Agek agɨnɨgab, Wel tap mab agɨl ñɨŋeb, 100 dlam ak agɨnɨgab agak. Agek agɨnɨgab, Mɨj tap day anɨb ak ñu kɨl tɨkɨlak ak, dɨnɨmɨn agɨnɨgab agak. Dɨl, kasek 50 anep tɨkɨnɨmɨn agɨnɨgab agak. \v 7 Kɨdek bɨ olap apek agɨnɨgab, Bɨawl yad ak, tap day ne nep tɨtay mɨdeb agɨnɨgab agak? Agek agɨnɨgab, 1,000 lays wad agɨnɨgab agak. Agek agɨnɨgab, Mɨj tap day anɨb ak tɨkɨlak ak, dɨnɨmɨn agɨnɨgab agak. Dɨl, 800 tɨkɨnɨmɨn agɨnɨgab agak. \p \v 8 \x - \xo 16.8 \xo*\xt Jon 12.36, Epe 5.8, 1 Te 5.5\xt*\x* Anɨgek, bɨawl ne ak nɨŋɨd anɨb agɨnɨgab, Bɨ tap yɨp kod mɨdep tɨmel ak, binɨb gos tɨpagɨl nɨŋɨd gɨpal tek ak gup agɨnɨgab agak. Anɨb ak nɨgɨm, binɨb lum awl yɨl okok apal, Mɨñɨl tɨtay dɨl kɨdek mɨdtep gɨnɨgabun agɨl, gos ak nɨgɨlɨg gel amub agak. Pen God binɨb ne mɨlek adek sɨŋak mɨdebal okok, kɨli gos anɨb ak nɨŋɨd ma gɨpal agak. \p \v 9 \x - \xo 16.9 \xo*\xt Dan 4.27, Mat 6.19-20, Luk 14.14, 1 Ti 6.17-19\xt*\x* Mani tap lum awl mɨdeb okok, binɨb okok kɨlop ñem kɨli pen nɨbop gos nɨgɨnɨgabal agak. Nɨbop gos nɨgel, kɨdek tap anɨb okok pɨsnep kul gɨnɨgab ñɨn ak, nɨbi amɨl pelnep yenɨgabɨm agak. \p \v 10 \x - \xo 16.10 \xo*\xt Mat 25.21, Luk 19.17-26\xt*\x* Tap sɨkol olap binɨb ogɨnap bɨ olap nop ñɨn adek ak lel gɨtep gɨnɨgab ak, tap awl okok ñel abe gɨ tep gɨnɨgab agak. Pen tap sɨkol olap dɨ ñɨn adek nop lel gɨtep ma gɨnɨgab ak, tap awl olap ñel abe gɨtep ma gɨnɨgab agak. \v 11 Pen nɨbi tap tep lum awl yɨl dɨlɨg, gɨtep ma genɨgabɨm, kɨdek an nɨbop tap teplep yɨbɨl anɨb ak ñɨnɨgab agak? \v 12 Bɨ olap tap ne pen ñɨn adek nɨbop lek, gɨtep ma genɨgabɨm, kɨdek an pen tap nɨbi ke nɨbop ñɨnɨgab agak? \p \v 13 \x - \xo 16.13 \xo*\xt Mat 6.24\xt*\x* Jisas takaw olap agak, Bɨ nokom olap, ne bɨawl omɨŋal kɨlop wog gɨñɨnɨmuŋ tek ma mɨdeb agak. Taynen? Ne bɨawl olap nop dɨnɨgab, bɨawl olap nop kelɨgɨnɨgab agak. Akaŋ bɨawl olap nop nɨgek tep gɨnɨgab, bɨawl olap nop nɨŋɨd kud ñɨnɨgab agak. Anɨb ak tek, nɨbi God nop gos sek, tap lum ayaŋ yɨl gos sek, tap omɨŋal gɨl gos nɨŋɨd kɨlop wog gɨñɨnɨmuŋ tek ma mɨdeb agak. \s Jisas ne God takaw ogɨnap agñak \p \v 14 \x - \xo 16.14 \xo*\xt Mat 23.14\xt*\x* Bɨ Pelisi okok, gos awl kɨli mani adek ak nep nɨgɨlak ak nɨm, Jisas takaw agak anɨb ak nɨŋɨd agjulak. \v 15 \x - \xo 16.15 \xo*\xt 1 Sml 16.7, Sng 7.9, Snd 6.16-17, Mat 23.28, Luk 10.29, 18.9-14\xt*\x* Agjuwelak kɨlop agak, Tap binɨb nɨgel tep gup okok, God nɨgek tap tɨmel gup tek lup agak. Nɨbi binɨb wɨdɨn mɨdup adek ak, chɨn binɨb tep mɨdobun apɨm ak pen, God nab nɨbop ayaŋ nɨgup agak. \p \v 16 \x - \xo 16.16 \xo*\xt Mat 4.17, 11.12-13, Luk 7.29\xt*\x* Pen ned Jon Bɨ Ñɨg Pakñeb ak ma yek ñɨn ak, binɨb okok kɨli takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak sek, bɨ God gos ñek agñeb okok takaw tɨkɨlak ak sek nɨŋɨd, adek anɨb ak gel amolɨgup agak. Pen Jon owak ñɨn ak, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ak takaw teplep anɨb ak agelak binɨb mɨdupsek nɨŋɨd, kɨles tɨmel gɨl mɨgan anɨb ak amnun agɨl gel ameb agak. \v 17 \x - \xo 16.17 \xo*\xt Sng 102.26-27, Ais 40.8, Mat 5.18, 1 Pi 1.25\xt*\x* Adekab sek lum awl sek kul gɨnɨmuŋ tek lup ak pen, takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak, sɨkol bad olap kul gɨnɨmuŋ tek ma lup agak. \p \v 18 \x - \xo 16.18 \xo*\xt Mat 5.32, Mak 10.11, 1 Ko 7.10-11\xt*\x* Nɨgɨm. Bɨ bin dɨl agyokɨl, am bin kɨdeyɨl nɨb olap dup ak, bin si dup agak. Pen bɨ an tɨkjakɨl, bin bɨ dɨl agyokak ak olap nop dup ak, abe bin si dup agak. \s Bɨ tap kuŋay yek ayɨp Lasalus ayɨp \p \v 19 Jisas takaw olap agak, Bɨ olap mani tap ne kuŋay yɨbɨl yolɨgup agak. Ne chech teplep yɨbɨl okok nep yɨmɨl, mɨnek mɨnek tap ñɨŋeb teplep okok nep ñɨbolɨgup agak. \v 20 \x - \xo 16.20-21 \xo*\xt Mat 15.27\xt*\x* Pen kal kanɨbtub gol ne sɨŋak, bɨ soy sek tap ma yek olap, dap lel yolɨgup agak. Yɨb ne Lasalus agak. \v 21 Gos ne ak nɨŋɨd anɨb agolɨgup, Bɨ tap kuŋay mɨdeb awl, tap ñɨbek dayday abañ muk okok yownɨgab okok, yad dɨl ñɨŋɨnɨm agolɨgup agak. Ñɨbɨl nɨm, yɨp yuwan ma gɨnɨgab agolɨgup agak. Pen chen okok apɨl soy nop okok bɨleg ñɨbelɨgɨpal agak. \p \v 22 Kɨdek bɨ tap ne ma yek anɨb ak kumek, ensel okok apɨl, nop dad amɨl Eblaham ayɨp lɨlak agak. Bɨ mani tap ne kuŋay yɨbɨl yolɨgup ak abe kumek, kamɨlaknɨŋ, \v 23 am mab ke yɨneb ak yɨpɨl tɨmel yɨbɨl gaknɨŋ yolɨgup agak. Pen mɨdɨl kɨlan gɨl nɨgak, Eblaham ayɨp Lasalus ayɨp keke sɨŋalaŋ yelek agak. \v 24 \x - \xo 16.24 \xo*\xt Ais 66.24, Sek 14.12, Mak 9.44\xt*\x* Nɨŋɨd suk agɨl agak, Bapi Eblaham. Yɨp mapen nɨgan agak. Lasalus nop age, ñɨn mɨdup pal ne olap ñɨg ak tawɨl, dap yalɨb yɨp ak dɨnɨgek yɨp sayn gaŋ agak. Mab ak yɨnɨl, yɨp yɨpɨl tɨmel yɨbɨl gup agak. \p \v 25 \x - \xo 16.25 \xo*\xt Jop 21.13, Luk 6.24\xt*\x* Agek, Eblaham agak, Ñɨ nɨgan agak. Lum ayaŋ yenak ñɨn ak, nak tap tep okok nep dɨnak, Lasalus tap tɨmel okok nep dak agak. Pen mɨñɨl man awl, ne mɨdtep yɨbɨl gup, nep yɨpɨl tɨmel yɨbɨl gup agak. \v 26 Tap olap sek nad nɨgɨnɨmɨn agak. God mol awl yɨbɨl ak nab awl gɨlak ak nɨm, chɨn binɨb pɨs awl yɨl ak, telakɨl pi ak ma amnɨgabun agak. Pen nɨbi pɨs pi ak yɨl ak telakɨl, awl ma ownɨgabɨm agak. \p \v 27 Agek, bɨ anɨb ak agak, Bapi, anɨb apan ak, yad nep agnɨgebin agak. Lasalus nop agyoke, ne kal binɨb yad mɨdebal okok amnɨmuŋ agak. \v 28 Amɨl, mam yad anep mamɨd ak kɨlop takaw kɨles yɨbɨl ak agonɨmuŋ, man yɨpɨl tɨmel yɨbɨl gup awl ma ownɨgel agak. \p \v 29 \x - \xo 16.29 \xo*\xt Ais 8.20, Jon 5.39, 5.45, Apo 15.21\xt*\x* Anɨb agek Eblaham agak, God Mosis nop gos ñek buk Baybol takaw tɨkak ak sek, bɨ God gos ñek agñeb ogɨnap kɨlop gos ñek buk Baybol takaw tɨkɨlak ak sek mɨdeb agak. Nɨgɨnɨg anɨb okok nɨgɨnɨgel agak. \p \v 30 Agek agak, Bapi. Ak tep ma apan agak. Binɨb olap kumɨl tɨkjakɨl am agenɨgab, nɨŋɨd agup agɨl, tap si tap tɨmel gɨpal adek ak kelɨgɨl, God nop gos nɨgɨnɨgabal agak. \p \v 31 \x - \xo 16.31 \xo*\xt Jon 11.44-48, 12.10-11\xt*\x* Agek agak, Kɨli Mosis takaw tɨkak ak ma nɨŋɨd, bɨ God gos ñek agñeb ogɨnap takaw tɨkɨlak ak ma nɨŋɨd nɨm, bɨ olap kumɨl tɨkjakɨl am agɨnɨgab ak, abe ma nɨgɨnɨgabal agak. \c 17 \s Tap si tap tɨmel gel apyap pakɨnɨgabal \r (Matyu 18.6-7, 18.21-22, Mak 9.42) \p \v 1 \x - \xo 17.1 \xo*\xt Mat 18.6-7, Mak 9.42, 1 Ko 11.19\xt*\x* Jisas bɨne okok kɨlop agak, Tap ogɨnap apɨl binɨb okok gek, tap si tap tɨmel gɨl apyap pakɨnɨgabal agak. Pen bɨ an gek, tap tɨmel anɨb ak ownɨgab, bɨ anɨb ak kɨdek tɨtay dɨnɨgab agak. \v 2 Ne ñɨsɨkol paysɨkol kɨli yɨp gos lɨnepal okok kɨlop gek apyap pakɨnɨgabal ak, tɨmel yɨbɨl gɨnɨgab agak. Nop ned tunɨg dam ñɨg solwala yokɨpɨlap ak gɨtep gɨpɨlap agak. Taynen? Bɨ koŋɨm mɨdɨl ñɨsɨkol paysɨkol kɨlop gɨ tɨmel gɨnɨgab ak, kɨdek yul awl dɨnɨgab agak. \v 3 \x - \xo 17.3 \xo*\xt Wkp 19.17, Snd 17.10, Mat 18.15, Jem 5.19\xt*\x* Anɨb ak nɨbi asɨk tep gɨnɨmɨb agak. \p Pen mam olap tap si tap tɨmel gonɨmuŋ, taynen tap tɨmel gɨpan, kelɨgɨnɨmɨn agɨnɨmɨb agak. Agem, tap si tap tɨmel kelɨgonɨmuŋ, nop nɨŋɨd kelɨgɨnɨmɨb agak. \v 4 Ne nep gɨ tɨmel gɨl, adɨkɨd apɨl agɨnɨgab, Tap si tap tɨmel gɨpin ak kelɨgen, yɨp nɨŋɨd kelɨgɨnɨmɨn agɨnɨgab ak, nop nɨŋɨd kelɨgɨnɨmɨn agak. Nep ned gɨ tɨmel genɨgab, nop nɨŋɨd kelɨgɨnɨmɨn agak. Pen kɨdek nep gɨ tɨmel genɨgab, nop nɨŋɨd kelɨgɨnɨmɨn agak. Pen ñɨn nokom olap, nep gɨ tɨmel gɨnɨgab ak, gɨ dam dam ñɨn anep kugul oŋɨd amjakek, nop nɨŋɨd kelɨgɨnɨmɨn agak. \s God nop gos lɨnɨgɨlak \p \v 5 \x - \xo 17.5 \xo*\xt Mak 9.24\xt*\x* Jisas anɨb agek, bɨ takaw nop dad ameb okok agɨlak, Nad ge, chɨn God nop nokom gos lɨnɨgɨnɨgun agɨlak. \v 6 \x - \xo 17.6 \xo*\xt Mat 17.20, 21.21, Mak 9.23, 11.23\xt*\x* Agel kɨlop agak, God nop gos lɨnepɨm ak, sɨkol olap awl mel, mab mastet mɨdup tek yek, nɨbi agɨnɨgabɨm, Mab awl jɨj sek tɨgjuwɨl, ñɨg solwala nab sɨŋadaŋ jak mɨde agem, agɨnɨgabɨm tek gɨnɨgab agak. \s Bɨ wog gɨñeb ak \p \v 7 Pen bɨ nɨbi olap, ne bɨ wog gɨñeb ne olap dɨl agek, am lum puŋɨl pagɨl akaŋ, chag sipsip okok muk ajɨl, adɨkɨd kal apek, bɨ nɨbi ak bɨ wog gɨñeb ne ak nop tay agɨnɨgab agak? Kasek ap besɨgɨl tap ñɨŋan agɨnɨgab agak? \v 8 \x - \xo 17.8 \xo*\xt Luk 12.37\xt*\x* Mel. Anɨb ma agɨnɨgab agak. Ne agɨnɨgab, Chech ak page apek, sɨbnag pak tɨbɨkɨl, ñɨg tap yɨp okok dape ñɨben, kɨdek ñɨg tap nad okok ñɨŋan agɨnɨgab agak. \v 9 Pen bɨ wog gɨñeb ne ak agɨnɨgab tek gek, nop takaw tep ogɨnap ma agɨnɨgab agak. Bɨ wog gɨñeb yad ak nɨm, apin tek gup agɨl nɨgɨnɨgab agak. \v 10 \x - \xo 17.10 \xo*\xt Mat 25.30, Lom 3.12, 1 Ko 9.16-17, Plm 11\xt*\x* Anɨb ak tek nɨm nɨbi agak. God nɨbop agɨnɨgab tek gɨl, kɨdek agɨnɨgabɨm, Chɨn binɨb tep yɨbɨl mel agɨnɨgabɨm agak. Wog chɨn gɨpun ak tek, nɨm gɨpun agɨnɨgabɨm agak. \s Jisas bɨ soy ladek lak anep wajɨlem ak kɨlop gek suŋ lak \p \v 11 \x - \xo 17.11 \xo*\xt Luk 9.51-52, 13.22, Jon 4.4\xt*\x* Jisas Jelusalem amnin agɨl, Samaliya plopens Galili plopens adaŋ nab ak am am \v 12 \x - \xo 17.12 \xo*\xt Wkp 13.46\xt*\x* man olap amjakaknɨŋ, bɨ soy ladek lak anep wajɨlem ak nop nebeŋ pakɨlak. Nebeŋ pakɨl, keke sɨŋadaŋ jak mɨdɨl \v 13 \x - \xo 17.13 \xo*\xt Wkp 13.45-46\xt*\x* suk agɨlak, Bɨawl Jisas. Chɨnop mapen nɨgan agɨlak. \p \v 14 \x - \xo 17.14 \xo*\xt Wkp 13.2, 14.1-32, Mat 8.4, Luk 5.14\xt*\x* Agelak kɨlop nɨŋɨd anɨb agak, Nɨbop suŋ lup nen, am bɨ God nop sɨbogep okok mubwak nɨbi ak kɨlop yomnɨmɨb agak. Anɨb agek, kanɨb nab okok amnɨlak nɨŋɨd, kɨlop mɨdupsek suŋ lak. \v 15 Suŋ lek, bɨ olap nop suŋ lak ak nɨŋɨd, takaw awl agɨlɨg, God yɨb nop ak dad aplanak. Aplanɨlɨg, adɨkɨd ap \v 16 Jisas yek lum sɨŋak apyap pakɨl nop tep agak. Bɨ anɨb ak Samaliya nɨb ak. \p \v 17 Anɨgek nɨŋɨd Jisas agak, Yad agnepin, bɨ anep wajɨlem ak suŋ lup agɨl nepin ak pen, bɨ anep ajɨp ak akal agak? \v 18 Bɨ ogɨnap taynen ma opal agak? Bɨ pal okok nɨb ak nep adɨkɨd apɨl, God nop tep agup agak? \v 19 \x - \xo 17.19 \xo*\xt Mat 9.22, Mak 5.34, Luk 7.50\xt*\x* Anɨb agɨl bɨ anɨb anop agak, Jisas yɨp gek suŋ lɨnɨgab agɨl gos ak nepan tek, nep gen suŋ lup, anɨb ak tek tɨkjakɨl amnoŋ agak. \s God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ñɨn ak ownɨgab \r (Matyu 24.23-28, 24.37-41) \p \v 20 \x - \xo 17.20 \xo*\xt Jon 3.3, 18.36\xt*\x* Pen bɨ Pelisi okok Jisas nop agɨlak, Ñɨn akal tek God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ak ownɨgab agɨlak? Agel, Jisas agak, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab apɨm anɨb ak, mɨseŋ apek binɨb wɨdɨn ma nɨgɨnɨgabal agak. \v 21 \x - \xo 17.21 \xo*\xt Mak 13.21, Luk 17.23, Lom 14.17\xt*\x* Mɨdeb awl akaŋ, adaŋ mɨdeb tek ma agɨnɨgabal agak. Taynen? God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ak, apɨl nab nɨbi pi okok mɨdeb agak. \p \v 22 \x - \xo 17.22 \xo*\xt Mat 9.15, Jon 17.12\xt*\x* Anɨb agɨl, bɨne okok kɨlop agak, Kɨdek ñɨn olap Bɨ Olap Ñɨne nop nɨgun agɨl, mapen nɨbop ak puŋɨl ñɨnɨgab ak pen, nop ma nɨgɨnɨgabɨm agak. \v 23 \x - \xo 17.23 \xo*\xt Mat 24.23, Mak 13.21, Luk 17.21, 21.8\xt*\x* Binɨb ogɨnap nɨbop agɨnɨgabal, Mɨdeb adaŋ, mɨdeb awl agel, takaw anɨb ak nɨŋɨd apal agɨl, ma am pɨyow nɨgɨnɨmɨb agak. \v 24 \x - \xo 17.24 \xo*\xt Mat 24.27\xt*\x* Taynen? Bɨ Olap Ñɨne ownɨgab ñɨn ak, añɨñak dɨl, mɨlek palsek gup tek ak gaknɨŋ ownɨgab agak. \v 25 \x - \xo 17.25 \xo*\xt Mak 8.31, 9.31, Luk 9.22\xt*\x* Ne pen yul awl yɨbɨl dek, binɨb mɨñɨl mɨdebal okok, nop yɨlɨk nɨŋɨd ma dɨnɨgel agak. \p \v 26 \x - \xo 17.26 \xo*\xt Stt 6.5-8, 7.1-24, Mat 24.37\xt*\x* Bɨ Olap Ñɨne ownɨgab ñɨn anɨb ak, binɨb bɨlel Nowa yek ñɨn ak gak tek gɨnɨgabal agak. \v 27 \x - \xo 17.27 \xo*\xt Stt 7.6-24\xt*\x* Binɨb okok tap ñɨbɨlɨg, ñɨg ñɨbɨlɨg, bin penpen ñɨlɨg gɨ yelaknɨŋ, Nowa sip mɨgan ayaŋ amnak agak. Amek, man awl yɨbɨl ak pakɨl, ñɨg wɨlɨk apɨl, binɨb anɨb okok kɨlop mɨdupsek yuwɨg dek kumɨlak agak. \v 28 \x - \xo 17.28-29 \xo*\xt Stt 18.20–19.25\xt*\x* Pen bɨ Lot yek ñɨn ak taun Sodom taun Gomola binɨb okok abe tap ñɨbɨlɨg, ñɨg ñɨbɨlɨg, tap pen ñe pen ñe gɨlɨg, tap wog gɨlɨg, kal gɨlɨg gɨ yelɨgɨpal. \v 29 Anɨgɨl yelaknɨŋ, Lot taun anɨb okok kelɨgɨl, man wakay olap ke amnaknɨŋ, mab mɨŋɨlaŋ awl sek kab ke yɨneb sek wɨsɨp alaŋ nɨb apɨl, taun Sodom taun Gomola binɨb kɨlop mɨdupsek yɨn sɨbog amek kumɨlak agak. \v 30 \x - \xo 17.30 \xo*\xt 2 Te 1.7\xt*\x* Bɨ Olap Ñɨne mɨseŋ ownɨgab ñɨn ak, Nowa yolɨgup ñɨn ak sek, Lot yolɨgup ñɨn ak sek, gɨ yelɨgɨpal tek gɨ yenɨgabal agak. \p \v 31 \x - \xo 17.31 \xo*\xt Stt 19.17, 19.26, Mat 24.17-18, Mak 13.15-16\xt*\x* Ñɨn anɨb ak, Binɨb kal adek alaŋ yenɨgel okok, tap dɨnɨg adɨkɨd kal mɨgan ma amnɨgel agak. Binɨb wog day okok ajenɨgel okok, chech tap okok dɨnɨg adɨkɨd kal ma amnɨgel agak. \v 32 \x - \xo 17.32 \xo*\xt Stt 19.26\xt*\x* Lot bin ne nop, tap gak adek ak nɨgɨnɨmɨb agak. \v 33 \x - \xo 17.33 \xo*\xt Mat 10.39, 16.25, Mak 8.35, Luk 9.24, Jon 12.25\xt*\x* Binɨb ne ke mɨdɨl, mɨdtep gin agɨnɨgab ak, kɨdek mɨd tɨmel gɨnɨgab agak. Pen binɨb yɨp tap tay gɨnɨgab takaw ma mɨdeb agɨnɨgab ak, kɨdek mɨdtep gɨnɨgab agak. \v 34 \x - \xo 17.34 \xo*\xt Mat 24.40-41, 1 Te 4.17\xt*\x* Nɨbop agebin, ñɨn anɨb ak bɨ omɨŋal mɨj adek nokom olap kɨnenɨgayl ak, God bɨ olap nop dɨl, olap nop kelɨgɨnɨgab agak. \v 35-36 Pen bin omɨŋal bilet jɨmñɨl gɨ yenɨgayl ak, olap nop dɨl olap nop kelɨgɨnɨgab agak. \p \v 37 \x - \xo 17.37 \xo*\xt Jop 39.30, Mat 24.28\xt*\x* Anɨb agek agɨlak, Bɨawl. Takaw ageban anɨb ak, akal gɨnɨgab agɨlak? Agel Jisas agak, Tap ogɨnap wog bɨg yɨnɨg lɨnɨgab ak, man anɨb ak yawl apnan gɨnɨgabal agak. \c 18 \s Bɨawl takaw tɨg asɨkep tɨmel olap bin kaŋɨl olap \p \v 1 \x - \xo 18.1 \xo*\xt Lom 12.12, Epe 6.18, Kol 4.2, 1 Te 5.17\xt*\x* Jisas ne bɨne okok, kɨli yɨlɨk ma nɨgɨnɨgel God nop agɨlɨg nep yenɨgel agɨl, kɨlop takaw olap paladaŋ lɨl agak, \v 2 Man olap bɨawl takaw tɨg asɨkep olap yenɨgab agak. Pen bɨ anɨb ak, God nop ma pɨlɨkɨnɨgab, binɨb okok kɨlop chɨb ma nɨgɨnɨgab agak. \v 3 Bin kaŋɨl man anɨb ak nɨb olap, ne pelpel apɨl nop agɨnɨgab, Bɨ ñagep yad ak, takaw chɨlop ak nɨgɨnɨmɨn agɨnɨgab agak. \v 4 Anɨb agɨnɨgab ak pen, bɨawl takaw tɨg asɨkep anɨb ak takaw nop ak ma dɨnɨgab agak. Ma dek, nop ap mɨnek mɨnek agnɨg gek gek, kɨdek bɨawl anɨb ak agɨnɨgab, Yad God nop ma pɨlɨkɨpin, binɨb okok kɨlop chɨb ma nepin ak pen, \v 5 \x - \xo 18.5 \xo*\xt Luk 11.7-8\xt*\x* bin kaŋɨl awl mɨnek mɨnek ap agek agek, yɨp yɨlɨk gɨnɨgab nen, takaw ne anɨb ak nɨgin agɨnɨgab agak. \p \v 6 Jisas takaw olap sek anɨgɨl agak, Bɨ takaw tɨg asɨkep tɨmel anɨb ak, takaw ne ak nɨgɨm agak. \v 7 \x - \xo 18.7 \xo*\xt Lep 6.10\xt*\x* God ne ke binɨb kɨlop aglup okok, kɨli mɨnek mɨnek nop agnɨgɨlɨg, subnab abe maynab abe, God kɨlop ma gɨñɨnɨgab akaŋ agak? Kod mɨd mɨd, kasek ma gɨñɨnɨgab akaŋ agak? Mel yɨbɨl agak. \v 8 \x - \xo 18.8 \xo*\xt Hib 10.37, 2 Pi 3.8-9\xt*\x* Yad nɨbop agebin, ne kasek kɨlop gɨñɨnɨgab agak. Bɨ Olap Ñɨne pen ne ownɨgab ñɨn ak, binɨb lum awl okok nop gos lɨnɨgɨlɨg yenɨgabal akaŋ mel agak? \s Bɨ Pelisi olap bɨ takis dep olap agɨl takaw paladaŋ lɨl agak \p \v 9 \x - \xo 18.9 \xo*\xt Luk 10.29, 16.15\xt*\x* Pen binɨb ogɨnap kɨli chɨn mɨdtep gɨpun, binɨb ogɨnap mɨdtep ma gɨpal agɨl nɨgɨlak okok, Jisas kɨlop takaw olap paladaŋ lɨl agak. \v 10 Anɨb agak, Bɨ Pelisi olap, bɨ takis dep olap, kɨli God nop agɨnɨg, God agnɨgep kal awl ak amnɨlek agak. \v 11 \x - \xo 18.11 \xo*\xt Sng 135.2, Ais 1.15, 58.2, Luk 16.15, Lep 3.17\xt*\x* Bɨ Pelisi ak gos nab ne okok nep God nop agɨl agak, Nep tep yɨbɨl agebin agak. Yad bɨ ogɨnap gɨpal tek, tap si, bin si, tap tɨmel okok ma gɨpin agak. Yad bɨ takis dep awl tek mel agak. \v 12 \x - \xo 18.12 \xo*\xt Stt 14.20, Ais 58.2-3, Mat 23.23\xt*\x* Wik mɨnek mɨnek pel ñɨn omɨŋal tap ma ñɨbin agak. Pel tap yad mɨdupsek anep wajɨlem ak dɨlɨg, nep nokom olap ñɨl, yad anep ajɨp ak nep dɨpin agak. \v 13 \x - \xo 18.13 \xo*\xt Sng 51.1\xt*\x* Pen bɨ takis dep ak keke sɨŋadaŋ mɨdɨl, God man ne alaŋ ma nɨŋɨd, pabɨl pakɨlɨg gos kuŋay nɨgɨlɨg agak, God. Yad bɨ tap si tap tɨmel gɨpin ak, yɨp mapen nɨŋɨd dɨnɨmɨn agak. \v 14 \x - \xo 18.14 \xo*\xt Jop 22.29, Mat 23.12, Luk 14.11, Jem 4.6, 1 Pi 5.5-6\xt*\x* Nɨbop agebin, God bɨ takis dep ak anɨb agek nɨŋɨd, nop nɨgek bɨ teplep yɨbɨl mɨdeb agak. Pen bɨ Pelisi nop ma dup agak. Taynen? Binɨb chɨn yɨb awl mɨdeb agɨl nepal okok, God gek yɨb kɨlop apyownɨgab agak. Pen binɨb chɨn yɨb ma mɨdeb agɨl nepal okok, God gek yɨb kɨlop yenɨgab agak. \s Jisas ñɨsɨkol paysɨkol okok kɨlop dak \r (Matyu 19.13-15, Mak 10.13-16) \p \v 15 \x - \xo 18.15 \xo*\xt Mat 19.13, Mak 10.13\xt*\x* Binɨb okok, kɨli Jisas ñɨpay chɨnop okok dɨnɨgaŋ agɨl, dad apel, bɨne okok pen binɨb anɨb okok kɨlop nɨg chɨkɨl agɨlak. \v 16 \x - \xo 18.16 \xo*\xt Mat 19.14, Mak 10.14, 1 Ko 14.20, 1 Pi 2.2\xt*\x* Anɨgelak, Jisas ñɨsɨkol paysɨkol okok kɨlop suk agɨl bɨne okok kɨlop agak, Ñɨsɨkol paysɨkol okok kelɨgem, yɨp yɨl owlaŋ agak. God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab anɨb ak nɨm, ñɨsɨkol paysɨkol anɨb okok tek agak. \v 17 \x - \xo 18.17 \xo*\xt Mat 18.3, Mak 10.15\xt*\x* Anɨb ak nɨbop nɨŋɨd agebin, binɨb kɨli ñɨsɨkol paysɨkol kɨli God nop muk okok mɨdebal tek ma yenɨgabal ak, kɨli God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab mɨgan ak ma amnɨgabal agak. \s Juda bɨawl olap tap kuŋay yek \r (Matyu 19.16-30, Mak 10.17-31) \p \v 18 \x - \xo 18.18 \xo*\xt Mat 19.16, Mak 10.17, Luk 10.25\xt*\x* Juda bɨawl olap Jisas yek ak apɨl agak, Tisa, nad bɨ tep yɨbɨl agak. Yad tap tay gen, God gek pel pelnep yenɨgayn agak? \v 19 Agek Jisas agak, Yɨp taynen bɨ tep yɨbɨl apan agak? Binɨb olap tep yɨbɨl ma mɨdebal, God nokom nɨm bɨ tep yɨbɨl mɨdeb agak. \v 20 \x - \xo 18.20 \xo*\xt Kis 20.12-16, Lo 5.16-20, Lom 13.9, Epe 6.2, Kol 3.20\xt*\x* Pen Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nad nepan, anɨb agup, Chɨp ma ñagɨnɨmɨb, bin si bɨ si ma gɨnɨmɨb, tap si ma dɨnɨmɨb, yepɨs ma agɨnɨmɨb, nanɨm nap takaw agɨnɨgel tek nɨŋɨd kɨdek gɨnɨmɨb agup agak. \v 21 Agek, bɨ anɨb ak agak, Yad ñɨsɨkol mug tɨkɨl, takaw anɨb ak kɨdek gɨ dap dap, mɨñɨl ñɨn awl abe kɨdek gɨ nep mɨdebin agak. \v 22 \x - \xo 18.22 \xo*\xt Mat 6.19-20, 19.21, 1 Ti 6.19\xt*\x* Jisas takaw anɨb ak nɨŋɨd agak, Tap nokom olap nep ma gɨpan agak. Tap nak okok mɨdupsek yokɨl mani dɨl, binɨb yɨmgeptek okok kɨlop ñɨl nɨm, kɨdek tap teplep nad ak yenɨgab, God man ne alaŋ agak. Anɨb ak apin tek gɨl apɨl, yɨp kɨdek gɨnɨmɨn agak. \v 23 Agek ne takaw anɨb ak nɨŋɨd, gos palawl yɨbɨl nɨgak. Taynen? Tap ne kuŋay yɨbɨl yek. \p \v 24 \x - \xo 18.24 \xo*\xt Mat 19.23, Mak 10.23, Snd 11.28\xt*\x* Gos palawl yɨbɨl nɨgek, Jisas nɨŋɨd anɨb agak, Binɨb tap kuŋay mɨdeb okok, tɨtay dɨl God nop gos nɨgel, kɨlop dɨl kod yenɨgab agak? \v 25 Chag kamel okok ñu alɨguñ yokep mɨgan tek ak amnɨg kasek amnɨgel tek lup agak. Binɨb pen mani tap kɨli kuŋay mɨdeb okok, kɨli God binɨb ne mɨdɨnɨg, koslam yɨbɨl binɨb ne mɨdel, kɨlop dɨl kod yenɨgab agak. \v 26 Anɨb agek, binɨb yelak okok nɨŋɨd anɨb agɨlak, Takaw agup anɨb ak, binɨb okok God yɨl pel pelnep yonɨgun tek ma lup agɨlak. Akaŋ tay agɨlak? \v 27 \x - \xo 18.27 \xo*\xt Jer 32.17, Sek 8.6, Mat 19.26, Mak 14.36\xt*\x* Agel Jisas agak, Tap ogɨnap binɨb gɨnɨgel tek ma lup ak pen, God ne gɨnɨg, gɨnɨmuŋ tek nep lup agak. \p \v 28 \x - \xo 18.28 \xo*\xt Mat 4.19-20, 19.27, Mak 10.28\xt*\x* Anɨb agek Pita agak, Nɨgan, tap chɨn okok mɨdupsek kelɨgɨl, nad ayɨp nep chɨgɨl kɨdek gɨpun agak. \v 29 \x - \xo 18.29 \xo*\xt Lo 33.9, Mat 19.29, Mak 10.29-30\xt*\x* Agek Jisas kɨlop agak, Nɨbop nɨŋɨd agebin agak. Bɨ mɨdupsek God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab agɨl, kal, bin, nɨmam, nonɨm, nap, ñapay kɨli okok kɨlop kelɨgel, \v 30 \x - \xo 18.30 \xo*\xt Mat 19.29, Mak 10.30\xt*\x* mɨñɨl lum awl mɨdobun ñɨn ak God kɨlop kod mɨdtep gɨl, tap kuŋay nep ñɨnɨgab agak. Pen ñɨn kɨdek ak apek, kɨli pel pelnep yenɨgabal agak. \s Yɨp paklɨnɨgabal agɨl agak \r (Matyu 20.17-19, Mak 10.32-34) \p \v 31 \x - \xo 18.31 \xo*\xt Sng 22, Ais 53, Mat 16.21, Mak 10.32, Luk 24.44\xt*\x* Jisas bɨ takaw nop dad ameb anep umɨgan ak kɨlop dad gol okok amɨl agak, Nɨgɨm. Mɨñɨl Jelusalem amon, Bɨ Olap Ñɨne nop bɨlel buk Baybol ak tɨkɨl agɨlak tek gɨnɨgab agak. \v 32 \x - \xo 18.32 \xo*\xt Mat 27.2, Luk 9.22, 9.44, 23.1, Jon 18.28, Apo 3.13\xt*\x* Nop dɨl, bɨ Juda mel ñɨn adek okok lel, nop agjulɨg, ñɨñɨloŋ lɨlɨg, kɨñuk gɨlɨg, \v 33 nag dɨl pakɨlɨg, pɨsnep paklel kumnɨgab agak. Pen ñɨn omɨŋal nokom mɨdɨl, tepayaŋ tɨkjakɨnɨgab agak. \p \v 34 \x - \xo 18.34 \xo*\xt Mak 9.32, Luk 9.45, Jon 10.6, 12.16\xt*\x* Pen anɨb agek, bɨne okok gos nɨgɨnɨgel tek ma lek, takaw anɨb agup agɨl gos ma nɨgɨlak. Takaw jɨj anɨb won ak, kɨlop we gak. \s Jisas bɨ wɨdɨn koy gak ak gek wɨdɨn nɨgak \r (Matyu 20.29-34, Mak 10.46-52) \p \v 35 Jisas amɨl taun Jeliko amjakɨlak nɨŋɨd, bɨ wɨdɨn koy mani tap okok nen asɨb agolɨgup olap, kanɨb awl gol sɨŋak besɨg yek. \v 36 Binɨb kuŋay nep takaw agɨlɨg padɨkɨlak nɨŋɨd, ne binɨb ogɨnap kɨlop agnɨŋɨd agak, Tay gebal agak? \v 37 Agek agɨlak, Jisas bɨ Nasalet nɨb ak apɨl padɨkeb agɨlak. \v 38 \x - \xo 18.38 \xo*\xt Mat 15.22\xt*\x* Anɨb agelak ne suk awl agɨl agak, Jisas, Depid Ñɨne. Yɨp mapen nɨŋɨd dɨtep gɨnɨmɨn agak. \v 39 Agek binɨb ned owlak okok nop ag gɨl agɨlak, Taynen anɨb ageban? Kɨmɨgel mɨde agɨlak. Anɨb agɨlak ak pen, ne kɨmɨgel ma yek, suk awl agɨlɨg agak, Jisas, Depid ñɨne. Yɨp mapen nɨŋɨd dɨtep gɨnɨmɨn agak. \v 40 Agek, Jisas nɨŋɨd ap alad gɨl, binɨb okok kɨlop agak, Nop poŋɨd yep wulep sɨŋawl owɨm agak. Agek, poŋɨd apelak agak, \v 41 Nep tay gɨnɨm agak? Agek agak, Bɨawl. Yɨp ge wɨdɨn yɨbɨl nɨgin agak. \v 42 \x - \xo 18.42 \xo*\xt Luk 7.50, 17.19\xt*\x* Agek Jisas nop agak, Yɨp gek wɨdɨn yɨbɨl nɨgɨnɨgayn agɨl gos nepan ak tek, wɨdɨn nɨgan agak. \v 43 Agek, won anɨb anep wɨdɨn nɨŋɨd, God yɨb nop ak dad aplanɨlɨg, Jisas amnaknɨŋ kɨdek gak. Binɨb mɨdupsek Jisas tap gak anɨb ak nɨŋɨd, God yɨb nop dad aplanɨlak. \c 19 \s Bɨ Sakiyas ne Jisas nop nɨgak \p \v 1 Jisas taun Jeliko amɨl, man anɨb ak kelɨgɨl amnɨg gek. \v 2 Pen Jeliko nab anɨb ak bɨ olap yolɨgup, mani tap ne kuŋay yek. Yɨb ne ak Sakiyas. Ne bɨ takis dep okok kɨlop kod yolɨgup. \v 3 Binɨb kuŋay yɨbɨl ap Jisas nop nɨgɨnɨg gelak, Sakiyas bɨ wulep won ak, Jisas bɨ tay tek ak nɨgin agɨl gak. \v 4 Ne ned amɨl, mab kɨd olap tan aplanɨl, Jisas apek tam oŋɨd nɨg yek. \v 5 Jisas pen ap mab tan yek jɨj sɨŋak apɨl, kɨlan gɨl nɨŋɨd Sakiyas nop agak, Sakiyas, kasek lug apyowan agak. Mɨñɨl kal nad ak am yenɨgayn agak. \v 6 Agek, Sakiyas lug apyapɨl, mɨñmɨñ gɨlɨg, Jisas nop poŋɨd kal ne amnak. \v 7 \x - \xo 19.7 \xo*\xt Mat 9.11, Luk 5.30, 15.2\xt*\x* Binɨb okok gak anɨb ak nɨŋɨd, mɨlɨk yapek agɨlak, Bɨ anɨb ak am bɨ tap si tap tɨmel gup kal ak kɨnɨg ameb agɨlak. \p \v 8 \x - \xo 19.8 \xo*\xt Kis 22.1, Nam 5.6-7, 1 Sml 12.3, 2 Sml 12.6\xt*\x* Pen kɨdek am Sakiyas kal ak takaw ag mɨdɨlɨg, Sakiyas tɨkjakɨl, Jisas nop agak, Bɨawl, nad nɨgan agak. Mɨñɨl tap yad okok bɨlok pɨs ak lɨl, pɨs ak binɨb yɨmgeptek okok kɨlop ñɨnɨgayn agak. Yad ned tay yepɨs agɨl, binɨb ogɨnap tap kɨlop si dɨnek tek lup okok, pen ñɨnɨg tap nokom olap dɨnek tek, pen omɨŋal omɨŋal ñɨnɨgayn agak. \v 9 \x - \xo 19.9 \xo*\xt Luk 13.16, Apo 16.31, Lom 4.11-13, Gal 3.7\xt*\x* Agek Jisas nop agak, Bɨ nɨm awl nɨsed Eblaham God nop gos nɨgak tek nɨgup agak. Ak nɨm, God mɨñɨl nop abe dɨl, binɨb ne ayɨp kal jɨmñɨl kɨnɨbal okok kɨlop dɨl gup agak. \v 10 \x - \xo 19.10 \xo*\xt Mat 10.6, 18.11, Luk 15.4, Jon 3.17, 1 Ti 1.15\xt*\x* Bɨ Olap Ñɨne owak ak, binɨb God nop kelɨgɨpal okok kɨlop pɨyow nɨŋɨd dɨnɨg owak agak. \s Bɨ anep wajɨlem ak mani dɨlak \r (Matyu 25.14-30) \p \v 11 \x - \xo 19.11 \xo*\xt Mat 25.14-30, Apo 1.6\xt*\x* Pen Jisas Jelusalem wulep mɨdeb sɨŋak amek, binɨb anɨb okok takaw ne ak nɨŋɨd, gos kɨli anep nɨgɨlak, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ak, mɨseŋ sɨŋak apeb agɨl nɨgɨlak. \p Jisas gos nɨgɨlak anɨb ak ke nɨŋɨd, takaw olap sek paladaŋ lɨl \v 12 agak, Bɨawl olap gos ne anɨgɨl yenɨgab agak. Yad gapman bɨnonɨm yad mɨdeb ak amen, yɨp gapman bɨawl yɨbɨl aglek, adɨkɨd apɨl, binɨb man yad okol kɨlop kodɨnɨgayn agɨl, man palawl okok amnɨgab agak. \v 13 Pen amnɨg, bɨ wog gɨñeb ne anep wajɨlem okok kɨlop suk agek apel, mani yɨl omɨŋal bɨ nokom nokom bɨlok ñɨl agɨnɨgab, Mani ñebin awl dɨl, wog gɨnɨmɨb agɨnɨgab agak. Kɨdek yad tepayaŋ ownɨgayn agɨnɨgab agak. \p \v 14 \x - \xo 19.14 \xo*\xt Jon 1.11\xt*\x* Anɨb agɨl amnɨgab ak pen, binɨb man ne ayɨp jɨmñɨl okok nop mɨlɨk nɨŋɨd, bɨ ogɨnap agyokel, kɨdek amɨl, gapman bɨnonɨm anop agɨnɨgabal, Bɨ anɨb ak ne bɨawl chɨn mɨdeŋ agɨl gos ma nopun agɨnɨgabal agak. \p \v 15 Pen gapman bɨnonɨm ne bɨawl nop gapman bɨawl yɨbɨl aglek, tepayaŋ adɨkɨd apɨl, bɨ wog gɨñeb ne okok kɨlop suk agek apel agɨnɨgab, Mani ñɨnek okok wog gɨl, pen tɨtay dɨpɨm agɨnɨgab agak? \p \v 16 Agek, bɨ ned apɨl agɨnɨgab, Bɨawl. Mani yɨl yɨp ñɨnak omɨŋal ak, wog gɨl, pen yɨl ñɨn juwɨl ak dɨpin agɨnɨgab agak. \v 17 \x - \xo 19.17 \xo*\xt Mat 25.21, Luk 16.10\xt*\x* Agek bɨawl ak agɨnɨgab, Nad bɨ wog gɨñeb teplep ak, gɨtep gɨpan agɨnɨgab agak. Tap sɨkol ak ñenek wog gɨtep gɨnak tek, mɨñɨl taun anep wajɨlem ak agen kod yenɨgaban agɨnɨgab agak. \p \v 18 Bɨ nab ak apɨl agɨnɨgab, Bɨawl. Mani yɨl yɨp ñɨnak omɨŋal ak, wog gɨl, pen yɨl anep wajɨlem ak dɨpin agɨnɨgab agak. \v 19 Agek, bɨawl ak agɨnɨgab, Gɨpan anɨb ak tek, mɨñɨl taun anep mamɨd ak agen kod yenɨgaban agɨnɨgab agak. \p \v 20-21 \x - \xo 19.20-21 \xo*\xt Mat 25.24\xt*\x* Pen bɨ olap apɨl agɨnɨgab, Bɨawl. Yad nep nepin agɨnɨgab agak. Nad bɨ kabɨyam tɨmel yɨbɨl agɨnɨgab agak. Binɨb tap kɨlop okok, nad sɨkim gɨtep gɨl mel, pɨl gɨl tek dɨpan agɨnɨgab agak. Tap wog koslam gɨl yɨbal okok, nad kɨles gɨl nep taw pɨlɨg ñɨban agɨnɨgab agak. Anɨb ak yad nep pɨlɨkɨl, mani yɨl yɨp ñɨnak omɨŋal ak, yokɨp dam tunɨg len mɨdek, mɨñɨl dad opin agɨnɨgab agak. \p \v 22 \x - \xo 19.22 \xo*\xt 2 Sml 1.16, Jop 15.6, Mat 12.37, 25.26\xt*\x* Agek bɨawl ak agɨnɨgab, Nad bɨ wog gɨñeb tɨmel yɨbɨl ak agɨnɨgab agak. Takaw nak apan ak, ne ke tɨg adɨkɨl nɨgɨnɨgayn agɨnɨgab agak. Yɨp apan, Bɨ kabɨyam tɨmel yɨbɨl, binɨb tap kɨlop okok sɨkim gɨtep gɨl mel, pɨl gɨl tek dɨpan, tap wog koslam gɨl yɨbal okok nad kɨles gɨl nep taw pɨlɨg ñɨban apan agɨnɨgab agak. \v 23 Anɨb ak, taynen mani yɨp ak dɨl, dam le, wog gek adɨkɨd dape yokɨp ogɨnap sek ma dɨpin agɨnɨgab agak? \v 24 Anɨb agɨl, bɨ yep wulep sɨŋak yenɨgabal okok kɨlop agɨnɨgab, Mani yɨl omɨŋal ak pɨlɨg dɨl, bɨ mani yɨl ñɨn juwɨl ak nop ñɨnɨmɨb agɨnɨgab agak. \v 25 Agek agɨnɨgabal, Bɨawl. Ne mani yɨl ñɨn juwɨl ak dɨ mɨdeb agɨnɨgabal agak. \p \v 26 \x - \xo 19.26 \xo*\xt Mat 13.12, 25.29, Mak 4.25, Luk 8.18\xt*\x* Agel agɨnɨgab, Nɨbop agebin, binɨb tap kɨli mɨdeb okok, kɨlop ogɨnap sek ñɨnɨgayn agɨnɨgab agak. Pen binɨb tap kɨli ma mɨdeb okok, tap sɨkol olap dɨ yenɨgabal ak, yad dɨl dɨyokɨnɨgayn agɨnɨgab agak. \v 27 Pen binɨb yɨp apal, Gapman bɨawl yɨbɨl anɨb ak chɨn gos ma nopun agɨl mɨlɨk nepal okok, kɨlop am dad apɨl, wɨdɨn mɨdup adek yɨp sɨŋawl ñaglɨnɨmɨb agɨnɨgab agak. \s Jisas bɨnonɨm tek Jelusalem amnak \r (Matyu 21.1-11, Mak 11.1-11, Jon 12.12-19) \p \v 28 Jisas kɨlop takaw anɨb ak agɨl, Jelusalem amnin agɨl, ne jɨtep ak tɨkjakɨl Jelusalem alaŋ amnak. \v 29 Am am, dum Olip pɨl man sɨkol Betpage ayɨp Betani ayɨp gol sɨŋak amjakɨl, bɨne omɨŋal kɨlop agyokɨl agak, \v 30 \x - \xo 19.30-31 \xo*\xt Mat 21.2-3, Mak 11.2-3\xt*\x* Man sɨkol wakay adaŋ amɨl nɨgɨnɨgayl, chag donki malep binɨb ma dad ajup olap, tunɨg lel yenɨgab agak. Wɨsɨbɨl dad ownɨmil agak. \v 31 Pen binɨb ogɨnap apɨl agɨnɨgel, Taynen chag donki chɨnop ak wɨsɨbebil agenɨgel, agɨnɨmil, Bɨawl ak wog mɨdek chɨlop agyokek dɨnɨg opul agɨnɨmil agak. \p \v 32 \x - \xo 19.32 \xo*\xt Luk 22.13\xt*\x* Anɨb agek, amɨl nɨgɨlek, agak tek nep yek. \v 33 Am nag ak wɨsɨb gɨlek nɨŋɨd, bɨ chag donki nap nɨb okok apɨl agɨlak, Chag donki malep chɨnop ak taynen nag wɨsɨbebil agɨlak? \v 34 Agel agɨlek, Bɨawl ak wog mɨdek chɨlop agyokek dɨnɨg opul agɨlek. \p \v 35 \x - \xo 19.35 \xo*\xt 2 Kin 9.13, Mat 21.7, Mak 11.7, Jon 12.14\xt*\x* Anɨb agɨl chag donki malep anɨb ak nag wɨsɨbɨl, poŋɨd dad Jisas yek ak amjakɨl, chech kɨli bad ogɨnap tɨg juwɨl, dɨ chag donki adek ak lɨl, Jisas nop dɨl anɨb alaŋ lel besɨgak. \v 36 \x - \xo 19.36 \xo*\xt 2 Kin 9.13, Mat 21.8\xt*\x* Besɨgɨl, kanɨb adek ak amnaknɨŋ, binɨb okok chech tap okok dap kanɨb adek anɨb ak laknɨŋ, tob tawlɨg tawlɨg amnak. \p \v 37 Am am Jelusalem wulep wulep gaknɨŋ, dum Olip kanɨb kuyan gup tep ak, binɨb ne okok kuŋay yɨbɨl nop mɨñmɨñ yɨbɨl gɨlak. Mɨñmɨñ yɨbɨl gɨlɨg, tap tɨtay gak okok gos nɨŋɨd, suk awl agɨlɨg, God nop tep agɨlɨg \v 38 \x - \xo 19.38 \xo*\xt Sng 118.26, Luk 2.14, 13.35, Epe 2.14\xt*\x* agɨlak, \p God ne bɨnonɨm awl chɨnop yɨl agyokek owup awl, God gek mɨdtep gɨnɨgab agɨlak. \p God man ne alaŋ mɨdtep gɨnɨgabal agɨlak. God ne adek alaŋ mɨdeb, yɨb nop ak dad aplanɨgun agɨlak. \p \v 39 Anɨb agɨlak nɨŋɨd, bɨ Pelisi ogɨnap nab anɨb ak yelak okok, kɨli Jisas nop agɨlak, Tisa. Binɨb nak okok kɨlop ag ge, anɨb ma agɨlaŋ agɨlak. \v 40 \x - \xo 19.40 \xo*\xt Hab 2.11\xt*\x* Agelak Jisas agak, Nɨbop agebin, kɨli takaw anɨb ak ma agenɨgabal, God pen kab okok gek, kab okok suk agɨnɨgabal agak. \s Jisas Jelusalem nɨŋɨd chaŋ lak \p \v 41 \x - \xo 19.41 \xo*\xt Jon 11.35\xt*\x* Jisas Jelusalem wulep wulep gɨlɨg, anɨb ak nɨŋɨd chaŋ lɨlɨg \v 42 \x - \xo 19.42 \xo*\xt Ais 6.9-10, Mat 13.14, Lom 11.8\xt*\x* agak, Man Jelusalem awl. Mɨñɨl ñɨn awl tap okok gek mɨdtep gɨnɨgab ak, nopɨkop tek tep yɨbɨl gɨpɨkop agak. Pen mɨñɨl nɨbi wɨdɨn koy tek mɨdebɨm agak. \v 43 \x - \xo 19.43 \xo*\xt Ais 29.3-4, Jer 6.3, 6.6, Luk 21.20\xt*\x* Kɨdek bɨ tɨmel ogɨnap apɨl taun nɨbop awl ñɨluk lɨl kuskus gɨ mɨdɨl, \v 44 \x - \xo 19.44 \xo*\xt Dan 9.24, Mai 3.12, Mat 24.2, Mak 13.2, Luk 1.68, 21.6\xt*\x* nep gɨ tɨmel gɨl, binɨb nak okok kɨlop abe gɨ tɨmel gɨnɨgabal agak. Gɨ tɨmel gel, kab olap kab olap adek ak ma yenɨgab, mɨdupsek pɨpag pakɨl dɨyokɨnɨgabal agak. Taynen? God nɨbop yɨl apek ma dɨpɨm agak. \s Jisas God agnɨgep kal awl ak amnak \r (Matyu 21.12-17, Mak 11.15-19, Jon 2.13-22) \p \v 45 \x - \xo 19.45 \xo*\xt Mat 21.12, Mak 11.11, 11.15, Jon 2.14-15\xt*\x* Jisas anɨb agɨl, God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek mɨgan ak amɨl, binɨb tap tawelak okok kɨlop dɨl, okok okok dɨyokak. Dɨyokɨlɨg agak, \v 46 \x - \xo 19.46 \xo*\xt Ais 56.7, Jer 7.11\xt*\x* Buk Baybol ñu kɨl tɨkɨl agɨlak, God ne agup, Kal yad ak, yɨp agnɨgep kal ak mɨdeb agup agɨl tɨkɨlak agak. Pen nɨbi anɨgem, bɨ tap si dɨl weyɨg mɨdebal kal olap tek lup agup agɨl tɨkɨlak agak. \p \v 47 \x - \xo 19.47 \xo*\xt Luk 21.37, 22.53, Jon 7.19, 8.37, 18.20\xt*\x* Pen ne mɨnek mɨnek ap God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek ak mɨgan ayaŋ apɨl, binɨb okok kɨlop takaw agñolɨgup. Bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok sek, Juda bɨawl okok sek, kɨli nop paklun agɨl gos nokom nɨgɨlak. Anɨgɨl nɨgɨlak ak pen, \v 48 \x - \xo 19.48 \xo*\xt Mat 21.46, Mak 14.1-2, Luk 20.19\xt*\x* binɨb mɨdupsek takaw tep nop ak nɨgun agɨl, kɨles tɨmel yɨbɨl gelak, bɨawl olap kɨli dep tek ma mɨdeb. \c 20 \s Kɨli agɨlak, Nep an agek anɨgɨpan agɨlak? \r (Matyu 21.23-27, Mak 11.27-33) \p \v 1 Pen ñɨn nab anɨb sɨŋak, Jisas God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek mɨgan ak amɨl, ne binɨb okok kɨlop takaw teplep ak agñak. Agñaknɨŋ, bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok sek, Juda bɨawl okok sek owlak. \v 2 \x - \xo 20.2 \xo*\xt Apo 4.7, 7.27\xt*\x* Apɨl nop agɨlak, Nad kɨles akal nɨb dɨl, tap anɨb ak gɨ ajɨpan agɨlak? Nep an anɨgɨnɨmɨn agek, gɨ ajɨpan agɨlak? \v 3 Agel agak, Yad nɨbop pen takaw olap ned agnɨgɨnɨgebin agak. Nɨbi yɨp agñɨm agak. \v 4 Jon binɨb okok kɨlop ñɨg pakñak ak, God agek pakñak akaŋ, bɨ gos ne ke nɨŋɨd pakñak agak? \v 5 Agek kɨli ke agnɨg agnɨg gɨl agɨlak, Chɨn agɨnɨgabun, God agek binɨb okok kɨlop ñɨg pakñak agon, ne taynen Jon takaw nop ak ma dɨpɨm agɨnɨgab agɨlak? \v 6 \x - \xo 20.6 \xo*\xt Mat 14.5, 21.26, Luk 7.29\xt*\x* Pen binɨb okol, kɨli Jon bɨ God gos ñek agñeb yolɨgup ak agɨl gos nepal agɨlak. Anɨb ak tek, chɨn agɨnɨgabun, Jon gos ne ke nɨŋɨd gak agon, chɨnop kab sɨlok paklɨnɨgabal agɨlak. \v 7 Gos anɨb ak nɨŋɨd anɨb agɨlak, Chɨn ma nopun agɨlak. \v 8 Anɨb agelak, Jisas kɨlop agak, Nɨbi yɨp ma agñɨbɨm tek, yɨp an agek tap anɨb okok gɨpin ak nɨbop pen ma agñɨnɨgayn agak. \s Bɨ tɨmel ogɨnap wayn wog gɨpal agɨl takaw paladaŋ lɨl agak \r (Matyu 21.33-46, Mak 12.1-12) \p \v 9 \x - \xo 20.9 \xo*\xt Ais 5.1\xt*\x* Pen Jisas binɨb yelak okok kɨlop takaw paladaŋ lɨl agak, Bɨ olap wayn wog olap gɨ yɨmɨl, bɨ wog nop gɨnɨgabal ogɨnap kɨlop aglɨl, ne am man palawl yɨbɨl okok pelpel yenɨgab agak. \v 10 \x - \xo 20.10 \xo*\xt 2 Sto 36.15-16\xt*\x* Pen wayn mɨdup pok gɨnɨgab ñɨn ak, bɨ wog gɨñeb ne olap agyokɨl agɨnɨgab, Am age, wayn mɨdup yɨp ogɨnap ñel, dad ownɨmɨn agɨnɨgab agak. Agek amjakek, bɨ wayn wog gɨ yenɨgabal okok, nop pak lɨl, yokɨp agyokel, adɨkɨd ownɨgab agak. \v 11 Anɨgel, bɨ wayn wog nap nɨb ak, bɨ wog gɨñeb ne olap pen agyokek amnɨgab agak. Pen nop abe pak lɨl, gɨ tɨmel yɨbɨl gɨl, yokɨp agyokel, adɨkɨd ownɨgab agak. \v 12 Anɨgel, bɨ wog gɨñeb ne kɨdeyɨl nɨb olap agyokek amjakek, nop tapɨn yɨbɨl pakɨl, lɨpɨg dam seŋayaŋ yokɨnɨgabal agak. \v 13 Anɨgel, bɨ wog day nap nɨb ak agɨnɨgab, Tɨtay dɨnɨm agɨnɨgab agak? Ñɨ mapen yad ak agyoken, takaw agenɨgab tek nɨgɨnɨgabal agɨl agyokɨnɨgab agak. \v 14 Agyokek amjakek, bɨ wayn wog gɨ yenɨgabal anɨb okok nop nɨŋɨd, agnɨg agnɨg gɨl agɨnɨgabal, Ñɨ owup awl, nap wayn wog ak ne dɨnɨmuŋ tek lup agɨnɨgabal agak. Nop pɨsnep paklɨl, chɨn dun agɨnɨgabal agak. \v 15 Anɨb agɨl, nop lɨpɨg dam seŋ okok amɨl, pɨsnep paklel kumnɨgab agak. \p Agɨl, binɨb yelak okok kɨlop agnɨŋɨd agak, Pen anɨb genɨgabal, bɨ wog day nap nɨb ak kɨlop tay gɨnɨgab agak? \v 16 Ne apɨl, bɨ anɨb okok kɨlop paklɨl, wog day anɨb ak bɨ ogɨnap kɨlop pen agek kod yenɨgabal agak. Jisas anɨb agek, binɨb nɨg yelak okok agɨlak, Mel. Ne anɨgɨl ma gɨnɨmuŋ agɨlak. \p \v 17 \x - \xo 20.17 \xo*\xt Sng 118.22, Mat 21.42\xt*\x* Agelak, kɨlop nɨg kuskus gɨl agak, Buk Baybol ak, takaw anɨb ak tek tɨkɨl agɨlak, \q1 Bɨ kal gep okok kab olap ma dɨnɨgun agɨl kelɨgɨlak ak, kab anɨb ak mɨñɨl kal meg nab ayaŋ tek ak mɨdeb agɨl tɨkɨlak agak. \m \v 18 \x - \xo 20.18 \xo*\xt Ais 8.14-15, Dan 2.34-35, Mat 21.44\xt*\x* Binɨb kab anɨb ak adek apyap pakɨnɨgabal okok kɨlop tapɨn yɨbɨl pakɨnɨgab agak. Kab anɨb ak pen, binɨb kɨlop pɨgju apyapɨl lɨ bɨlɨkɨnɨgab okok, pɨsnep pak jɨsɨpuk gɨnɨgab agak. \p \v 19 \x - \xo 20.19 \xo*\xt Mat 21.46, Mak 14.1-2, Luk 19.47-48\xt*\x* Jisas wayn wog takaw paladaŋ lɨl anɨb agek, chɨnop nep tɨmel agup agɨl, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok sek, bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, anɨb ñɨn ak nep nop nag lun agɨl nɨgɨlak. Anɨgɨl nɨgɨlak ak pen, binɨb kuŋay nep nɨg yelak nɨŋɨd, pɨlɨkɨl kelɨgɨlak. \s Lom gapman bɨnonɨm nop takis ñɨnɨgun akaŋ mel? \r (Matyu 22.15-22, Mak 12.13-17) \p \v 20 \x - \xo 20.20 \xo*\xt Luk 11.54\xt*\x* Pen Jisas takaw agak okok nɨŋɨd, nop tɨtay dɨl dad nag lɨnɨg amnɨgun agɨl, am binɨb ogɨnap kɨlop mɨmug gɨl agɨlak, Nɨbi binɨb teplep tek sɨlok lɨl, am takaw yepɨs agɨl nop takaw ogɨnap agɨnɨmɨb agɨlak. Agem, pen tay agonɨmuŋ nɨŋɨd, nop dad amɨl gapman ñɨn adek ak lɨnɨgun agɨlak. \v 21 Anɨb agel, nop am agnɨŋɨd agɨlak, Tisa, chɨn nopun, takaw nad ak nɨŋɨd yɨbɨl mɨdeb, takaw nɨŋɨd yɨbɨl won ak binɨb kɨlop agñɨban agɨlak. God agup tek nep nɨŋɨd, binɨb okok kɨlop yɨpɨd gɨl yɨbɨl agñɨban agɨlak. Bɨ yɨb mɨdeb akaŋ ma mɨdeb, anɨgɨl gos ma nepan agɨlak. \v 22 Anɨb ak tay gɨnɨgun agɨlak? Lom gapman bɨnonɨm nop takis ñɨnɨgun akaŋ mel agɨlak? \v 23 Kɨli yepɨs agɨlak anɨb ak Jisas ne ke nɨŋɨd, kɨlop agak, \v 24 Mani takis ñɨbal anɨb ak, olap yɨp dɨñem nɨgin agak. Agek dɨñel nɨŋɨd, anɨb agak, Mani bak ak, an jomulɨk ak sek, yɨb ak sek mɨdeb agak? Agek agɨlak, Lom gapman bɨnonɨm mɨdeb agɨlak. \v 25 \x - \xo 20.25 \xo*\xt Mat 22.2, Mak 12.17\xt*\x* Agel kɨlop agak, Anɨb ak Lom gapman bɨnonɨm ak ne tap yɨp ñɨnɨmɨb agup anep ñɨnɨmɨb agak. God tap yɨp ñɨnɨmɨb agup anep ñɨnɨmɨb agak. \v 26 Ne binɨb anɨb okok ayɨp mɨdɨl takaw agak anɨb ak, kɨli nɨgel mɨŋel nop olap dɨnɨmuŋ tek ma lek, wal agɨl, takaw ma agɨl yelak. \s Binɨb kumɨl tepayaŋ tɨkjakɨpal akaŋ? \r (Matyu 22.23-33, Mak 12.18-27) \p \v 27 \x - \xo 20.27 \xo*\xt Mat 22.21, Mak 12.18, Apo 23.8\xt*\x* Bɨ ogɨnap, binɨb kumɨl tepayaŋ ma tɨkjakɨpal agɨl, gos ak nɨgelɨgɨpal. Bɨ anɨb okok kɨlop bɨ Sajusi agelɨgɨpal. Bɨ kɨli ogɨnap, apɨl Jisas nop \v 28 \x - \xo 20.28 \xo*\xt Lo 25.5\xt*\x* agɨlak, Tisa. Mosis takaw olap chɨnop tɨkɨl agak, Bɨ olap bin dɨl, ñapay tɨkɨl mel yokɨp kumenɨgab, nɨmam ne olap pen bin anɨb ak dɨl, ñapay nop ak agɨl tɨkɨnɨgab agɨl tɨkak agɨlak. \v 29 Anɨb ak bɨ wagen sek anep kugul yenɨgabal ak, nɨmam ned ak bin dɨl, ñapay tɨkɨl mel yokɨp kumnɨgab agɨlak. \v 30 Kumek, nɨmam nab bin anɨb ak dɨl, abe ñapay tɨkɨl mel yokɨp kumnɨgab agɨlak. \v 31 Anɨgek nɨmam nab ak pen dɨnɨgab agɨlak. Ak abe ñapay tɨkɨl mel yokɨp kumnɨgab agɨlak. Anɨgɨ dam dam nɨmam anep kugul ak mɨdupsek ñapay tɨkɨl mel yokɨp kumnɨgabal agɨlak. \v 32 Kɨdek bin anɨb ak abe kumnɨgab agɨlak. \v 33 Pen kumɨl tɨkjakɨnɨgabal apan ak, bin nokom bɨne dɨl anep kugul ak lɨnɨgab anɨb ak, kɨdek an yɨl yenɨgab agɨlak? \p \v 34 Agel Jisas kɨlop agak, Mɨñɨl mɨdobun ñɨn awl, bin okok bɨ dɨpal, bɨ okok bin dɨpal agak. \v 35 Pen God binɨb kɨlop agek tepayaŋ tɨkjakɨl pel pelnep yenɨgabal ak, bin okok bɨ ma del, bɨ okok bin ma dɨnɨgabal agak. \v 36 \x - \xo 20.36 \xo*\xt Lom 8.23, 1 Ko 15.42, 15.49, 15.52, 1 Jo 3.1-2\xt*\x* God pen gek tepayaŋ ma kumnɨgabal won ak, God ñɨpay ne okok mɨdɨl, ensel ne okok pel mɨdebal tek yenɨgabal agak. \v 37 \x - \xo 20.37 \xo*\xt Kis 3.6\xt*\x* Binɨb kumɨl tɨkjakɨpal takaw ak, Mosis abe agɨl tɨkak ak nopun agak. God mab sɨkol mɨŋɨlaŋ gek nab yek ak, Mosis kesɨm anɨb ak tɨkɨl, based ned kumɨlak okok yɨb kɨlop tɨkɨl agak, Eblaham ayɨp, Aysak ayɨp, Jekop ayɨp, God kɨli mɨdeb agɨl tɨkak agak. \v 38 \x - \xo 20.38 \xo*\xt Lom 6.10-11, 14.8-9\xt*\x* Binɨb ned kumɨlak okok, God kɨli mɨdebin agak, anɨb ak tek chɨn nopun, binɨb kɨm mɨdebal akaŋ kubal okok, God nɨgek mɨdupsek kɨm mɨdebal agak. \p \v 39 Jisas anɨb agek, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep ogɨnap agɨlak, Tisa. Takaw yɨpɨd gɨl nep ageban agɨlak. \v 40 Takaw agtep gak anɨb ak pɨlɨkɨl, kɨdek takaw ogɨnap nop ma agnɨgɨlak. \s Yɨp taynen Bɨ God nop aglup ak ma apal? \r (Matyu 22.41-46, Mak 12.35-37) \p \v 41 Pen Jisas kɨlop agak, Bɨ God nop aglup ak, taynen binɨb okok nop Depid tɨk dad amɨl apɨl gek tɨkɨpal ñɨ ak nep apal agak? \v 42 \x - \xo 20.42-43 \xo*\xt Sng 110.1\xt*\x* Depid ne ke, Bɨ God nop aglup anop takaw agɨl, Buk Kɨmep apal ak tɨkɨl agak, \q1 God ne Bɨawl yad anop agup, Nad ñɨn yɨpɨd kɨd yad okok besɨg yenɨmɨn agup agɨl tɨkak agak. \v 43 Besɨg mɨdɨl, mɨd dad amɨl, binɨb nad ayɨp penpen gep okok kɨlop tob muk nak okok len, taw tɨbɨkɨnɨgaban agup agɨl tɨkak agak. \p \v 44 Depid ne ke agak, Bɨ anɨb ak Bɨawl yad agak. Anɨb ak, tɨtay dɨl Depid ñɨsed ak mɨdeb agak? \s Juda bɨawl ogɨnap, kɨli gɨtep ma gɨpal agak \r (Matyu 23.1-36, Mak 12.38-40, Luk 11.37-54) \p \v 45 Pen binɨb okok nɨg yelak nɨŋɨd, Jisas bɨne okok kɨlop agak, \v 46 \x - \xo 20.46 \xo*\xt Mat 23.5, Luk 11.43\xt*\x* Nɨbi bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok gɨpal tek gɨnɨmɨb tek lup, anɨb ak tek nɨgtep gɨl kɨli gɨpal tek ma gɨnɨmɨb agak. Kɨli anɨgɨl gɨpal agak. Chɨn ajon yɨb chɨnop ak nep agɨlaŋ agɨl, chech teplep okok yɨbal agak. Anɨgɨl, Juda apnan gɨpal kal okok amɨl bɨawl besɨgep adek ak besɨgɨpal agak. Tap awl ñɨbal ñɨn ak, bɨawl mɨdebal mɨj adek besɨgɨl tap ñɨbal agak. \v 47 Pen bin kaŋɨl kal tap kɨlop okok, chɨnop yɨl tɨkaŋ agɨl, lɨplɨp gɨpal agak. God ayɨp agobun agɨl, takaw palawl yepɨs yepɨs adek okok apal agak. Anɨgɨpal ak kɨdek yul awl ke yɨbɨl dɨnɨgabal agak. \c 21 \s Bin kaŋɨl ak God nop mani ñak \r (Mak 12.41-44) \p \v 1 \x - \xo 21.1 \xo*\xt Mak 12.41\xt*\x* Jisas mɨdɨl nɨgak, binɨb mani tap kuŋay yɨbɨl mɨdeb okok, mani ogɨnap dap opa gelɨgɨpal mɨgan ak gelak. \v 2 Pen bin kaŋɨl yɨmgeptek olap, mani nɨkɨm sek sɨkol omɨŋal ak dap ñak. \v 3 \x - \xo 21.3 \xo*\xt 2 Ko 8.12\xt*\x* Ñek Jisas nɨŋɨd anɨb agak, Nɨbop nɨŋɨd agebin. Binɨb ogɨnap mani sɨkol ñɨbal, bin kaŋɨl yɨmgeptek awl, mani ne awl yɨbɨl ak ñub agak. \v 4 Nɨgɨm. Binɨb ogɨnap mani kɨli kuŋay nep mɨdaknɨŋ opa gɨpal ak pen, bin kaŋɨl yɨmgeptek awl, mani ne mɨdeb tek mɨdupsek ñub agak. Tap taw ñɨŋɨnɨmuŋ olap ma mɨdeb agak. \s God agnɨgep kal awl ak gɨ tɨmel gɨnɨgabal \r (Matyu 24.1-2, Mak 13.1-2) \p \v 5 Pen bɨ ogɨnap agɨlak, Kɨli kab teplep okok, tap teplep okok dad apɨl, God nop ñɨl God agnɨgep kal awl ak gɨlak agɨlak. Kal anɨb ak tep yɨbɨl mɨdeb agɨlak. Anɨb agel, Jisas kɨlop agak, \v 6 \x - \xo 21.6 \xo*\xt Mat 24.2, Mak 13.2, Luk 19.44\xt*\x* Anɨb apɨm ak pen, kɨdek tap tep nɨgebɨm anɨb okok ma yenɨgab agak. Bɨ penpen ñagep okok apɨl, kal anɨb okok gɨ tɨmel gel, kab olap kab olap adek ak ma yenɨgab, pɨsnep pɨpag pakɨl dɨyokɨnɨgabal agak. \s Kɨdek mɨŋel ogɨnap ownɨgab \r (Matyu 24.3-14, Mak 13.3-13) \p \v 7 Jisas anɨb agek, nop agnɨŋɨd agɨlak, Tisa. Tap agesɨpan okok, ñɨn akal tek gɨnɨgab agɨlak? Pen tay gek nɨŋɨd anɨb agɨnɨgabun, Bɨawl agak ñɨn ak mɨñɨl gɨnɨgeb agɨl nɨgɨnɨgabun agɨlak? \p \v 8 \x - \xo 21.8 \xo*\xt Mat 24.4-5, Mak 13.5-6, Epe 5.6, 2 Te 2.3\xt*\x* Agel, kɨlop agak, Nɨgtep gɨnɨmɨb agak. Bɨ kuŋay yɨbɨl yepɨs yepɨs agɨl, yɨb yɨp ak dɨlɨg agɨnɨgabal, Yad nep apebin agɨnɨgabal agak. Ñɨn awl ak owup agɨnɨgabal agak. Anɨb agɨnɨgabal ak pen, nɨŋɨd apal agɨl ma nɨgɨnɨmɨb agak. \v 9 Pen man wakay ogɨnap tɨkjakɨl, man wakay ogɨnap ayɨp penpen gɨnɨgabal agak. Man wakay ogɨnap kɨli ke nep penpen gɨnɨgabal agak. Anɨgɨnɨgab ak pen, gos nɨgtep gɨl gos kuŋay ma nɨgɨnɨmɨb agak. Tap anɨb okok gonɨmuŋ tek lup ak pen, ñɨn kɨdek ak ownɨgeb agɨl gos ak ma nɨgɨnɨmɨb agak. \p \v 10 \x - \xo 21.10-11 \xo*\xt Mat 24.6-7, Mak 13.7-8\xt*\x* Anɨb agɨl kɨlop agak, Bɨ wakay ogɨnap tɨkjakɨl, bɨ wakay ogɨnap ayɨp penpen gɨnɨgabal agak. Gapman bɨnonɨm ogɨnap bɨne okok tɨkjakɨl, gapman bɨnonɨm ogɨnap bɨne okok ayɨp penpen gɨnɨgabal agak. \v 11 Man okok monmon awl yɨbɨl dɨl, yuwan awl gɨl, mɨñak awl gɨl gɨnɨgab agak. Tap wɨsɨp adek alaŋ okok ke kɨdek nɨb lek, pɨlɨkep tek lɨnɨgab agak. \v 12 \x - \xo 21.12 \xo*\xt Mat 24.9, Mak 13.9\xt*\x* Pen tap anɨb okok kɨdek anɨgɨnɨgab agak. Ned yɨp yɨl mɨdebɨm tek, nɨbop dɨl tɨmel gɨnɨgabal agak. Nɨbop kot gɨnɨg, dad Juda apnan gɨpal kal ak amɨl kot gɨl, nag lɨl dam gapman bɨnonɨm kot ak amnɨgabal agak. \v 13 Nɨbop gɨnɨgabal anɨb ak, takaw tep yad ak mɨseŋ agñɨnɨmɨb tek lɨnɨgab agak. \v 14 \x - \xo 21.14 \xo*\xt Mat 10.19, Mak 13.11\xt*\x* Pen takaw tay tek agɨnɨgun agɨl ned ma pɨyow nɨgɨnɨmɨb agak.\x - \xo 21.14-15 \xo*\xt Luk 12.11-12\xt*\x* \v 15 \x - \xo 21.15 \xo*\xt Apo 6.10\xt*\x* Yad ke nɨbop gos tep ñen, agñɨnɨmɨb nɨŋɨd, bɨ tɨmel gɨpal anɨb okok kɨli takaw nɨbi dɨyokep tek ma lɨnɨgab agak. \p \v 16 \x - \xo 21.16 \xo*\xt Mai 7.6, Mat 10.21-22, Mak 13.12, Apo 7.59, 12.2\xt*\x* Pen nanɨm nap, namam, bogɨlak nɨbi, binɨb nɨbi ke okok, chen mɨmug dapel, nɨbop ogɨnap pɨsnep paklɨnɨgabal agak. \v 17 \x - \xo 21.17 \xo*\xt Mat 10.22\xt*\x* Yɨp yɨl yenɨgabɨm tek nɨŋɨd, nɨbop mɨlɨk nɨgɨnɨgabal agak. \v 18 \x - \xo 21.18 \xo*\xt 1 Sml 14.45, Mat 10.30, Luk 12.7\xt*\x* Pen mɨdtep gɨnɨgabɨm, kɨmɨg wɨj nɨbop olap ma kul gɨnɨgab agak. \v 19 \x - \xo 21.19 \xo*\xt Mat 10.22, 24.13, Hib 10.36\xt*\x* Nɨbi kɨles gɨl yɨp yɨl yenɨgabɨm ak, mɨd dad amɨl ñɨn kɨdek ownɨgab ak, pelpel yenɨgabɨm agak. \s Jelusalem gɨ tɨmel gɨnɨgabal \r (Matyu 24.15-21, Mak 13.14-19) \p \v 20 \x - \xo 21.20 \xo*\xt Mat 24.15, Mak 13.14\xt*\x* Pen bɨ chɨm kadɨŋ gep okok kɨli ap Jelusalem kuskus gɨlaknɨŋ agɨnɨmɨb, Mɨñɨl Jelusalem gɨ tɨmel gɨnɨgebal agɨnɨmɨb agak. \v 21 Binɨb Judiya plopens yenɨgel okok, pɨlɨk dum oklaŋ okok amnɨgel agak. Binɨb Jelusalem yenɨgel okok pɨlɨk seŋ amnɨgel agak. Pen binɨb seŋ okok yenɨgel okok, Jelusalem mɨgan ayaŋ ma amnɨgel agak. \v 22 \x - \xo 21.22 \xo*\xt Lo 32.35, Jer 5.29, 46.10, Dan 9.26-27, Hos 9.7\xt*\x* Taynen? God pen gɨ tɨmel gɨnɨgab ñɨn ak, ñɨn anɨb ak buk Baybol tɨkɨl agɨlak tek nep gɨnɨgab agak. \v 23 \x - \xo 21.23 \xo*\xt Mat 24.19, Mak 13.17, 1 Ko 7.26\xt*\x* Ñɨn anɨb ak, bin ñapay kogmeg yenɨgabal okok sek, ñapay tul ñɨnɨgabal okok sek, koslam pɨlɨk amnɨgabal agak. God Yislel binɨb okok kɨlop gɨ tɨmel gaknɨŋ, man awl abe gɨ tɨmel yɨbɨl gɨnɨgab agak. \v 24 \x - \xo 21.24 \xo*\xt Esr 9.7, Sng 79.1, Ais 63.18, Lom 11.25, Lep 11.2\xt*\x* Binɨb ogɨnap kɨlop baynat dɨl puŋɨl lɨnɨgabal, binɨb ogɨnap kɨlop nag lɨl dad man okok amnɨgabal agak. Pen binɨb yokɨp okok, kɨli Jelusalem gɨ tɨmel gɨ mɨdel mɨdel, God kɨlop ñɨn aglak ak padɨkek nep, kelɨgɨnɨgabal agak. \s Bɨ Olap Ñɨne ownɨgab \r (Matyu 24.29-31, Mak 13.24-27) \p \v 25 \x - \xo 21.25 \xo*\xt Sng 46.2-3, 65.7-8, Ais 13.10, Ese 32.7, Jol 2.31, Mat 24.29, 2 Pi 3.10-12, Lep 6.12-13\xt*\x* Pen sub ak ke yɨbɨl lɨl, takan ak ke yɨbɨl lɨl, gap okok ke yɨbɨl lɨl gɨnɨgab agak. Ñɨg solwala pag apɨl gu awl agek, binɨb man kɨd kɨd mɨdupsek gos pal lɨlɨg, gos kuŋay nep nɨgɨnɨgabal agak. \v 26 Tap adekab alaŋ mɨdeb okok, pɨg juwɨl okok nɨb okok nɨb gek, lum awl tay gɨnɨgeb agɨl, jel pɨlɨkɨl, gos tɨkek apek, kumeb tek lɨnɨgab agak. \v 27 \x - \xo 21.27 \xo*\xt Dan 7.13, Mat 24.30, 26.64, Lep 1.7, 14.14\xt*\x* Anɨgek, Bɨ Olap Ñɨne, kɨles awl sek mɨlek awl sek dɨl, wɨsɨp bad sek owaknɨŋ, binɨb okok mɨdupsek nop nɨgɨnɨgabal agak. \v 28 \x - \xo 21.28 \xo*\xt Lom 8.19, 8.23, 13.11\xt*\x* Tap agebin awl kɨdek gaknɨŋ, bɨawl chɨnop dɨnɨgab ak wulep mɨdeb ownɨgab agɨl, nɨg yenɨmɨb agak. \s Mab pik \r (Matyu 24.32-35, Mak 13.28-31) \p \v 29 Jisas anɨb agɨl, takaw paladaŋ lɨl agak, Mab pik ak sek, mab yokɨp ogɨnap sek nɨgɨnɨmɨb agak. \v 30 Sɨlup lek nɨŋɨd, mɨñɨl sub lɨnɨgeb agɨl nepɨm agak. \v 31 Anɨb ak tek, tap anɨb okok agebin ak gaknɨŋ nɨgɨnɨgabɨm, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ñɨn ak wulep apeb agak. \p \v 32 Yad nɨbop nɨŋɨd agebin agak. Binɨb jɨj mɨñɨl mɨdebal adek awl ogɨnap yelaknɨŋ, tap anɨb okok mɨdupsek gek nɨŋɨd kɨdek kumnɨgabal agak. \v 33 \x - \xo 21.33 \xo*\xt Sng 102.26-27, Ais 40.8, Luk 16.17, 1 Pi 1.25\xt*\x* Adekab sek, lum awl sek kul gɨnɨgab ak pen, takaw yad ak ma kul gɨnɨgab agak. \s Nɨgtep gɨl yenɨmɨb \p \v 34 \x - \xo 21.34 \xo*\xt Mat 24.48-50, Mak 4.19, Luk 17.27, Lom 13.13, 1 Te 5.3, 5.6, 1 Pi 4.7\xt*\x* Pen nɨgtep gɨnɨmɨb agak. Ñɨg kɨles tap okok kuŋay ñɨbɨl, sɨkim, sɨme yɨg chedbɨl, tap lum awl nep gos nɨg yenɨgabɨm, ñɨn anɨb ak kasek yɨbɨl apɨl, nɨbop sab chag tap okok gon lel dup tek ak dɨnɨgab agak. \v 35 \x - \xo 21.35 \xo*\xt 1 Te 5.2, 2 Pi 3.10, Lep 3.3, 16.15\xt*\x* Okol nep ma gɨnɨgab, binɨb lum wagen awl mɨdebal tek mɨdupsek gɨnɨgab agak. \v 36 \x - \xo 21.36 \xo*\xt Mat 24.42, Mak 13.33, Luk 18.1, Epe 6.13, Lep 6.17\xt*\x* Anɨb ak nɨgtep gɨnɨmɨb agak. God ayɨp agɨlɨg nep mɨdem nɨm, tap anɨb okok gaknɨŋ, nɨbop kɨles ne ak ñek nɨbi koŋɨm amnɨgabɨm agak. Bɨ Olap Ñɨne wɨdɨn mɨdup adek ak amɨl jak yenɨgabɨm agak. \p \v 37-38 \x - \xo 21.37 \xo*\xt Luk 19.47\xt*\x* Anɨb ñɨn bad ak, Jisas am God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek mɨgan ak mɨdɨl, binɨb okok kɨlop takaw agñolɨgup. Kɨli mɨdupsek takaw nop nɨgun agɨl, maynab yɨbɨl tɨkjakɨl, God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek ak mɨgan ayaŋ amelɨgɨpal. Pen kɨsɨlɨm owaknɨŋ, Jisas ne amɨl, man Olip dum kɨnolɨgup. \c 22 \s Judas Jisas nop pakɨnɨg mɨmug nɨgak \r (Matyu 26.1-5, 26.14-16, Mak 14.1-2, 14.10-11, Jon 11.45-53) \p \v 1 \x - \xo 22.1 \xo*\xt Kis 12.1-27\xt*\x* Juda kɨli bilet ma yɨnɨg tanub ñɨbal ñɨn awl ak wulep owak. Ñɨn awl anɨb ak Pasopa agɨlak. \v 2 \x - \xo 22.2 \xo*\xt Sng 2.2, Luk 20.19, Apo 4.27\xt*\x* Pasopa ñɨn awl anɨb ak wulep gak nɨŋɨd, bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok sek, kɨli Jisas nop pakun agɨlak ak pen, binɨb okok kɨlop pɨlɨkɨl taydɨl pakɨnɨgun agɨl nɨg yelak. \p \v 3 \x - \xo 22.3 \xo*\xt Mat 26.14, Mak 14.10, Luk 4.13, Jon 13.2, 13.27\xt*\x* Agɨl nɨg mɨdɨlaknɨŋ, Satan ne Judas nop nab ayaŋ amnak. Judas ne Jisas bɨ takaw nop dad ameb anep umɨgan bɨ olap mɨdeb. Yɨb ne olap Yiskaliyot. \v 4 Satan ne Judas nop nab ayaŋ amek, Judas ne am bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, bɨ God agnɨgep kal awl polis bɨawl okok sek yelak ak amɨl, Jisas nop tɨtay dɨl chen gɨ dad apɨl nɨbop yokɨnɨgayn agɨl kɨlop agñak. \v 5 \x - \xo 22.5 \xo*\xt Sek 11.12\xt*\x* Agek, kɨlop tep gek, nop agɨlak, Nep mani ñɨnɨgabun agɨlak. \v 6 Agelak, Judas takaw kɨlop yaw agak. Ne won akal tek Jisas binɨb okok ayɨp ma yelak nɨŋɨd, nop chen gɨ dad amɨl bɨawl okok kɨlop ñɨnɨgayn agɨl kod yek. \s Pasopa tap ñɨŋɨnɨg dap nan gɨlak \r (Matyu 26.17-25, Mak 14.12-21, Jon 13.21-30) \p \v 7 \x - \xo 22.7 \xo*\xt Kis 12.1-27\xt*\x* Pen bilet ma yɨnɨg tanub ñɨbal ñɨn anɨb ak apek, chag sipsip ñɨluk olap God nop pak ñɨnɨgun agɨl gos nɨgɨlak. \v 8 Anɨgɨl, Jisas ne Pita ayɨp Jon ayɨp kɨlop agyokɨl agak, Ñɨli am Pasopa tap mɨdup chɨn ñɨŋeb okok gɨlɨtep gɨnɨmil agak. \p \v 9 Agek agɨlek, Nad nepan, chɨl am gɨlɨnɨgul akal agɨlek? \p \v 10 Agel agak, Ñɨli taun ak amɨl nɨgɨnɨgayl, bɨ olap ñɨg mal dad apenɨgab agak. Nop nebeŋ pakɨl kal mɨgan amnɨmuŋ ak kɨdek amɨl, \v 11 bɨ kal nap nɨb ak nop agɨnɨmil, Tisa ne nep agup, Kal mɨgan akal, bɨyad ayɨp Pasopa tap ñɨŋɨnɨgun agup agɨnɨmil agak? \v 12 Agel bɨ anɨb ak ne kal mɨgan anɨb ak adek alaŋ abañ ñɨluk tap okok sek mɨdeb ñɨlop dam yomek, tap mɨdup okok kal mɨgan anɨb ak gɨlɨnɨmil agak. \p \v 13 \x - \xo 22.13 \xo*\xt Luk 19.32\xt*\x* Agek amɨl nɨgɨlek, agak agak tek nep gek, Pasopa tap ñɨŋɨnɨg gɨlak okok gɨlɨtep gɨlek. \s Jisas bɨne okok kɨlop tap mɨdup sek ñɨg wayn sek ñak \r (Matyu 26.26-30, Mak 14.22-26, 1 Kolin 11.23-25) \p \v 14 Pen ñɨn anɨb ak owaknɨŋ, Jisas chɨn tap ñɨŋɨnɨgun agɨl, bɨ takaw nop dad ameb okok ayɨp besɨg kus gɨl \v 15 kɨlop agak, Gos yad awl yɨbɨl ak, nɨb ayɨp tap Pasopa ñɨŋɨnɨgabun, kɨdek yad yɨpɨl mab ak dɨnɨgayn agak. \v 16 \x - \xo 22.16 \xo*\xt Luk 13.29, 14.15, Apo 10.41, Lep 19.9\xt*\x* Pen yad nɨbop agebin, mɨñɨl ñɨn awl tɨkɨl, tap anɨb ak tepayaŋ ma ñɨbɨl, yokɨp nep mɨden mɨden, tap jɨj ak nɨm mɨseŋ laknɨŋ, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ñɨn ak ownɨgab agak. Kɨdek pen ñɨŋɨnɨgayn agak. \p \v 17 Jisas anɨb agɨl, ñɨg wayn kɨnag dɨl God nop tep agɨl agak, Nɨbi ke ñɨg wayn kɨnag anɨb ak dɨl yɨg lɨm agak. \v 18 Pen nɨbop agebin, mɨñɨl ñɨn awl tɨkɨl ñɨg wayn ak ma ñɨbɨl, yokɨp nep mɨden mɨden God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ñɨn ak ownɨgab agak. \p \v 19 \x - \xo 22.19 \xo*\xt Mat 26.26, Mak 14.22, Luk 24.30, 1 Ko 11.24\xt*\x* Anɨb agɨl, tap mɨdup dɨl, God nop tep agɨl, tɨpagɨl kɨlop ñɨlɨg agak, Mubwak yad ak ñen, nɨbop gek mɨdtep gɨnɨgabɨm agak. Nɨbi dɨl gos yɨp nɨgɨlɨg ñɨŋɨnɨmɨb agak. \v 20 \x - \xo 22.20 \xo*\xt Jer 31.31-34, 1 Ko 10.16\xt*\x* Pen tap ñɨbdɨl, ñɨg wayn kɨnag anɨb nep gɨl agak, Nɨkɨm yɨp sogek kumen nɨm, God nɨbop binɨb yad agɨl dɨnɨgayn agak takaw koŋɨm anɨb ak, am wos gɨnɨgab agak. Ak nɨm, nɨbop ñɨg wayn awl ñebin agak. \p \v 21 \x - \xo 22.21 \xo*\xt Sng 41.9, Mat 26.21-23, Mak 14.18, Jon 13.21-22, 13.26\xt*\x* Nɨbi nɨgɨm. Bɨ yɨp chen gɨ dad amnɨgab ak, yad ayɨp besɨg tap ñɨb mɨdobul agak. \v 22 \x - \xo 22.22 \xo*\xt Mat 26.24, Apo 2.23, 4.28\xt*\x* Buk Baybol ak bɨlel agɨl tɨkɨlak tek, Bɨ Olap Ñɨne chen gɨ dad amɨl, paklek kumnɨgab agak. Bɨ anɨb ak pen, ne Bɨ Olap Ñɨne nop chen gɨ dad amnɨgab ak, ne tɨtay dɨnɨgab agak. \v 23 \x - \xo 22.23 \xo*\xt Mat 26.22, Jon 13.22, 13.25\xt*\x* Jisas anɨb agek, bɨne okok kɨli ke nep Yad gɨnɨgayn akaŋ bɨ an anɨgɨnɨgab agɨl, pen agek pen agek gɨlɨg mɨdelak. \s Bɨne okok bɨ an bɨawl yenɨgab agɨl penpen agɨlak \p \v 24 \x - \xo 22.24 \xo*\xt Mat 18.1, Mak 9.34, Luk 9.46\xt*\x* Won anɨb ak Jisas bɨne okok kɨli ke penpen agɨlɨg yelak. Keke agɨlak, Nad mel, yad bɨawl mɨdebin agɨlak. \v 25 \x - \xo 22.25 \xo*\xt Mak 10.42-45\xt*\x* Pen Jisas kɨlop agak, Binɨb Juda mel okok gapman bɨnonɨm kɨli, binɨb okok kɨlop kɨles gɨl kodɨpal ak pen kɨli apal, Binɨb kɨlop gɨtep yɨbɨl gɨpun apal agak.\x - \xo 22.25-26 \xo*\xt Mat 20.25-27, Mak 10.42-44\xt*\x* \v 26 \x - \xo 22.26 \xo*\xt Mat 23.11, Mak 9.35, Luk 9.48, 1 Pi 5.3\xt*\x* Pen nɨbi anɨb ak tek ma gɨnɨmɨb agak. Bɨawl nɨbi okok kɨli ñɨsɨkol tek wog gɨnɨgel agak. Bɨawl yɨbɨl okok kɨli bɨ wog gɨñeb tek wog gɨnɨgel agak. \v 27 \x - \xo 22.27 \xo*\xt Mat 20.28, Luk 12.37, Jon 13.12-15, Plp 2.7\xt*\x* Nɨbi gos nɨgtep gɨnɨmɨb agak. Lum awl kodɨpal bɨ ak, tap mɨdup anɨgɨl ñɨbal agak. Bɨawl okok ap besɨgel, bɨ wog gɨñeb okok tap mɨdup kɨlop okok dopal agak. Yad pen nɨbop yokɨp bɨ wog gɨñeb tek ak gɨpin agak. Nɨbi anɨb ak tek gɨnɨmɨb agak. \p \v 28 \x - \xo 22.28 \xo*\xt 2 Ko 1.7, 2 Ti 2.12, Hib 4.15\xt*\x* Yɨp mɨŋel yɨbɨl gup ñɨn ak nɨbi ma kelɨgɨpɨm agak. Kod nep yesɨpɨm agak. \v 29 \x - \xo 22.29 \xo*\xt Luk 12.32\xt*\x* Anɨgɨpɨm ak, God yɨp agak, Binɨb dɨl kod yenɨgaban agak anɨb ak tek, yad mɨñɨl nɨbop agebin, Binɨb dɨl kod yenɨgabɨm agebin agak. \v 30 \x - \xo 22.30 \xo*\xt Sng 49.14, Mat 19.28, 1 Ko 6.2, Lep 3.21\xt*\x* Anɨb ak nɨm, yad binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgayn ñɨn anɨb ak, nɨbi abañ yad ak besɨgɨl tap mɨdup ñɨbɨl ñɨg ñɨbɨl bɨawl besɨgep adek okok besɨgɨnɨgabɨm agak. Besɨgɨl, Yislel wagen anep umɨgan ak kɨlop kod yenɨgabɨm agak. \s Jisas Pita nop agak, Bɨ anɨb ak ma nepin agɨnɨgaban agak \r (Matyu 26.31-35, Mak 14.27-31, Jon 13.36-38) \p \v 31 \x - \xo 22.31 \xo*\xt Amo 9.9, 2 Ko 2.11, 1 Pi 5.8\xt*\x* Jisas Pita nop agak, Saymon, nad nɨgan agak. Satan ne God nop agnɨgak agak. Agnɨŋɨd, wit mɨdup sogel sogel mɨdup yɨbɨl ak ke lɨl, cheg ak keke dɨyokɨpal tek ak nɨbop gɨnɨgab agak. \v 32 \x - \xo 22.32 \xo*\xt Sng 51.13, Jon 17.9-11, 17.15, 17.20, 21.15-17\xt*\x* Pen God nop agnepin tek, yɨp pɨsnep ma kelɨgɨnɨgaban agak. Nad tepayaŋ adɨkɨd yɨp yɨl ownɨgaban ak, namam nad kɨlop agtep ge kɨli abe mɨdtep gɨnɨgel agak. \p \v 33 \x - \xo 22.33 \xo*\xt Luk 22.54\xt*\x* Jisas anɨb agek Pita agak, Bɨawl. Yad nep ma kelɨgɨnɨgayn agak. Chɨl omɨŋal gɨl nep ajol, nep nag lɨl yɨp abe nag lɨnɨgabal agak. Pen nep paklɨl yɨp abe paklɨnɨgabal agak. \v 34 \x - \xo 22.34 \xo*\xt Mat 26.34, Mak 14.30, Jon 13.38\xt*\x* Agek Jisas agak, Pita. Yad nep agebin. Mɨñɨl sɨbmɨg ayaŋ yawl kakaluk suk ma agɨnɨgab won ak agɨnɨgaban, Jisas nop ma nepin agɨl, takaw won omɨŋal nokom agɨnɨgaban agak. \s Mani tin, wad, tu palkep \p \v 35 \x - \xo 22.35 \xo*\xt Mat 10.9-10, Mak 6.8-9, Luk 9.3, 10.4\xt*\x* Anɨb agɨl kɨlop agak, Ned nɨbop agyokɨl agɨnek, Mani, wad, tob tɨlup okok dad ma amnɨmɨb agɨnek agak. Yokɨp amnɨmɨb agɨnek agak. Agen abek ñɨn anɨb ak, tap nɨbi ogɨnap yek akaŋ ma yek agak? \p Agek agɨlak, Mel, yek agɨlak. \p \v 36 \x - \xo 22.36 \xo*\xt Luk 22.49\xt*\x* Agelak Jisas agak, Mɨñɨl pen nɨbi mani, wad mɨdeb ak dad amnɨmɨb agak. Bɨ an tu palkep ma mɨdonɨmuŋ ak, walɨj ne olap bɨ ogɨnap kɨlop ñɨl mani dɨl, tu palkep ak tawnɨmuŋ agak. \v 37 \x - \xo 22.37 \xo*\xt Ais 53.12, Mak 15.28, Luk 22.52\xt*\x* Pen nɨbop agebin agak. Ned God takaw anɨb ak kɨl tɨkɨlak ak, yɨp anɨgɨnɨmuŋ agak. Tɨkɨl agɨlak, Ne bɨ tap si tap tɨmel gɨpal okok tek yenɨgab agɨl gos nɨgɨnɨgabal agɨl tɨkɨlak. Takaw agɨl tɨkɨlak anɨb ak, mɨñɨl yɨp anɨgɨnɨgeb agak. \p \v 38 Anɨb agek agɨlak, Bɨawl. Tu palkep chɨn omɨŋal mɨdeb agɨlak. \p Agel agak, Mɨñɨl tep agak. \s Jisas Nap nop agak \r (Matyu 26.36-46, Mak 14.32-42) \p \v 39 \x - \xo 22.39 \xo*\xt Luk 21.37, Jon 18.1\xt*\x* Anɨb agɨl seŋ amɨl, mɨnek mɨnek amolɨgup man Olip dum amnak nɨŋɨd, bɨne okok kɨdek gɨlak. \v 40 \x - \xo 22.40 \xo*\xt Mat 6.13, 26.41, Mak 14.38, Luk 22.46\xt*\x* Dum anɨb ak amjakɨl kɨlop agak, Gos tɨmel apek tɨmel gɨnɨmɨb tek lup, anɨb ak tek God nop agɨlɨg mɨdenɨmɨb agak. \v 41 Anɨb agɨl kɨlop kelɨgɨl, keke sɨŋadaŋ amɨl, kɨgom yɨmɨl, God nop agnɨŋɨd \v 42 \x - \xo 22.42 \xo*\xt Mat 6.10, Jon 5.30, 6.38\xt*\x* agak, Bapi, tap yɨp gɨnɨgeb anɨb ak mel agɨl yɨl, mel agɨnɨmɨn agak. Pen yad gos nepin adek ak ma gɨnɨmɨn, gos nad ke nepan tek gɨnɨmɨn agak. \v 43 Anɨb agek, ensel olap God man ne alaŋ nɨb apɨl, ke nɨb mɨseŋ lɨl nop kɨles ñak. \v 44 \x - \xo 22.44 \xo*\xt Jon 12.27, Hib 5.7\xt*\x* Anɨgek, nop mɨŋel yɨbɨl gek kɨles tɨmel yɨbɨl gɨl God nop agnɨgaknɨŋ, wɨsɨb ak nɨkɨm tek jakɨl lum ayaŋ yowak. \p \v 45 Ne God ayɨp agɨl, tɨkjakɨl bɨne yelak ak amɨl nɨgak, kɨli gos palawl yɨbɨl nɨŋɨd kɨnelak. \v 46 Nɨŋɨd kɨlop agak, Taynen wɨsɨn kɨnebɨm? Tɨkjakɨm agak. Gos tɨmel apek tɨmel gɨnɨmɨb tek lup, anɨb ak tek God nop agɨlɨg mɨdenɨmɨb agak. \s Jisas nop dam dɨlak \r (Matyu 26.47-56, Mak 14.43-50, Jon 18.3-11) \p \v 47 \x - \xo 22.47 \xo*\xt Mat 26.47, Mak 14.43, Jon 18.3\xt*\x* Jisas takaw anɨb ak agɨlɨg mɨdaknɨŋ, Judas ne bɨ kuŋay yɨbɨl kɨlop poŋɨd owak. Apɨl wulep sɨŋak apjakɨl, Jisas nop kaykol gɨnɨg apek \v 48 Jisas agak, Judas, Bɨ Olap Ñɨne nop dɨnɨmɨb agɨl, yɨp kaykol gɨnɨgeban akaŋ agak? \p \v 49 \x - \xo 22.49 \xo*\xt Luk 22.36\xt*\x* Anɨb agak nɨŋɨd, bɨne okok tap gɨnɨg gek anɨb ak nɨŋɨd anɨb agɨlak, Bɨawl, chɨn tu palkep dɨl kɨlop pak yuk yokun akaŋ agɨlak? \v 50 Anɨb agelak, bɨne olap tu palkep ak dɨl bɨ olap ke nop tɨmud yɨpɨd kɨd ak tɨbɨlɨk yokak. Bɨ anɨb ak nop, bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl ak bɨ wog gɨñeb ne ak. \v 51 Jisas anɨb ak nɨŋɨd anɨb agak, Anɨb ma gɨnɨmɨb agak. Anɨb agɨl, bɨ anɨb nop tɨmud kɨd dɨnɨgek tepayaŋ suŋ lak. \p \v 52 \x - \xo 22.52 \xo*\xt Luk 22.37, Jon 7.30, 8.20, Kol 1.13\xt*\x* Pen bɨ God nop sɨbogep bɨawl ogɨnap, bɨ God agnɨgep kal awl polis bɨawl ogɨnap, Juda bɨawl ogɨnap, kɨli nop ap dɨnɨg gel kɨlop agak, Nɨbi tu palkep dɨl kul dɨl dad opɨm ak, yɨp bɨ penpen ñagep tek ak nɨŋɨd dɨnɨg opɨm akaŋ agak? \v 53 \x - \xo 22.53 \xo*\xt Luk 19.47, 21.37, Jon 12.27\xt*\x* Yad nɨbi ayɨp mɨnek mɨnek God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek ak mɨgan ayaŋ mɨden, yɨp ma dɨpek agak. Pen mɨñɨl kɨsɨlɨm owup ñɨn nɨbi ak, bɨ kɨcheki yɨl mɨdebɨm ak nɨm yɨp anɨgebɨm agak. \s Pita agak, Jisas nop ma nepin agak \r (Matyu 26.57-58, 26.69-75, Mak 14.53-54, 14.66-72, Jon 18.12-18, 18.25-27) \p \v 54 \x - \xo 22.54 \xo*\xt Sng 31.11, Luk 22.33\xt*\x* Jisas anɨb agek kɨli nop dɨl, dad bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl kal ne ak amnɨlak. Pita pen kɨdek adaŋ saynsayn amɨl, \v 55 mab dagɨl yelak kal tam ak wali mɨgan ayaŋ amɨl, binɨb ogɨnap ayɨp besɨg kus gɨ yelak. \v 56 \x - \xo 22.56 \xo*\xt Apo 4.13\xt*\x* Mab mɨŋɨlaŋ gɨlɨg, bin kal anɨb ak wog gɨñeb olap Pita nop nɨg dad aplan apyaŋ gɨlɨg agak, Bɨ ak abe Jisas ayɨp mɨdebil agak. \p \v 57 Agek Pita agak, Mel. Bɨ anɨb ak yad ma nepin agak. \p \v 58 Anɨb agek, yokɨp sɨkol won ak mɨdaknɨŋ, bɨ olap ap nop nɨŋɨd anɨb agak, Nad abe bɨne olap mɨdeban agak. \p Agek Pita agak, Yad mel agak. \p \v 59 Pen kɨdek won olap tapɨn mɨdɨl, bɨ olap pen takaw kɨles tɨmel yɨbɨl gɨl agak, Nɨŋɨd apin, bɨ ak Jisas ayɨp yek, ne abe Galili plopens nɨb agak. \p \v 60 Agek Pita agak, Takaw apan ak yad ma nepin agak. Anɨb ag mɨdaknɨŋ, yawl kakaluk abe suk agak. \v 61 \x - \xo 22.61 \xo*\xt Luk 22.34\xt*\x* Agek, Jisas adɨkɨl Pita nop nɨŋɨjsek lak. Lek, Pita gos ak nɨgak, Jisas ned agak, Mɨñɨl sɨbmɨg ayaŋ yawl kakaluk suk ma agɨnɨgab won ak agɨnɨgaban, Jisas nop ma nepin agɨl takaw won omɨŋal nokom agɨnɨgaban agak. Takaw ak gos nɨgek, \v 62 kuŋam mɨlep gek, seŋayaŋ amɨl chaŋ awl yɨbɨl lak. \s Jisas nop agjulɨg pakɨlɨg gɨlak \r (Matyu 26.67-68, Mak 14.65) \p \v 63-64 Bɨ Jisas nop dɨ mɨdelak okok, chech bad ak dɨl wɨdɨn nop kab ñɨl, nop agjulɨg pakɨlɨg agɨlak, Nad bɨ ke nepan ak, nep an pakeb agɨlak? Chɨnop agñan agɨlak. \v 65 Anɨgɨl, nop takaw tɨmel gak anɨb ak kuŋay yɨbɨl nep agɨlak. \s Kɨli Jisas nop dad bɨawl takaw tɨg asɨkep okok apɨl agɨlak \r (Matyu 26.59-66, Mak 14.55-64, Jon 18.19-24) \p \v 66 Sub kɨdeyɨl lɨm gak won ak, bɨ Juda bɨawl takaw tɨg asɨkep okok mɨdupsek, bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok ayɨp, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok ayɨp, kɨli takaw agɨnɨg apnan gɨlak. Apnan gɨl Jisas nop dad apɨl agɨlak, \v 67 \x - \xo 22.67 \xo*\xt Jon 3.12, 8.45, 10.24\xt*\x* Nad Bɨ God nop aglup ak akaŋ agɨlak? \p Agel kɨlop pen agak, Yad nɨbop agenɨgayn, takaw yad ak ma dɨnɨgabɨm agak. \v 68 Pen yad nɨbop agnɨgenɨgayn, nɨbi yɨp pen ma agɨnɨgabɨm agak. \v 69 \x - \xo 22.69 \xo*\xt Apo 7.56, Hib 1.3, 8.1\xt*\x* Pen mɨñɨl ñɨn awl tɨkɨl mɨd dad amɨl, Bɨ Olap Ñɨne am God bɨ kɨles tɨmel mɨdeb ak ñɨn yɨpɨd kɨd okok ken besɨg yenɨgab agak. \p \v 70 \x - \xo 22.70 \xo*\xt Luk 4.3, 4.9\xt*\x* Anɨb agek bɨ okok mɨdupsek nop agɨlak, Nak ke God Ñɨne agɨlak? \p Agel agak, Nɨm nɨbi ke apɨm ak agak. \p \v 71 Agek agɨlak, Taynen am agnɨŋɨd ap agnɨŋɨd gɨpun agɨlak. Mɨñɨl ne ke agup chɨn nopun agɨlak. \c 23 \s Bɨawl Paylat ne Jisas takaw ak nɨgak \r (Matyu 27.1-2, 27.11-14, Mak 15.1-5, Jon 18.28-38) \p \v 1 Juda bɨawl kɨli anɨb agɨl, mɨdupsek tɨkjakɨl Jisas nop dɨl dad amnɨlak, gapman bɨawl Paylat yek ak. \v 2 \x - \xo 23.2 \xo*\xt Mat 17.27, Luk 20.25, Jon 19.12, Apo 17.7\xt*\x* Dad amɨl, takaw okok nɨb okok nɨb dad apɨl agɨlak, Chɨn ke pɨyowɨl nɨŋɨd nopun, bɨ anɨb ak binɨb chɨnop okok takaw yepɨs agup agɨlak. Agup, Gapman bɨnonɨm nop takis ma ñɨnɨmɨb agup agɨlak. Pen takaw olap agup agɨlak. Agup, Yad ke Juda bɨnonɨm ak mɨdɨl, God yɨp aglup agup agɨlak. \p \v 3 \x - \xo 23.3 \xo*\xt Mat 27.11, 1 Ti 6.13\xt*\x* Agelak, Paylat Jisas nop agnɨgak, Nak Juda bɨnonɨm kɨli ak akaŋ agak? \p Agek agak, Nɨm nak ke apan ak agak. \p \v 4 \x - \xo 23.4 \xo*\xt 1 Pi 2.22\xt*\x* Agek, Paylat bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, binɨb yelak okok sek, kɨlop agak, Yad nepin, bɨ anɨb awl nop agep takaw jɨj ak ma mɨdeb agak. \p \v 5 Anɨb agek, kɨli pen takaw kɨles tɨmel gɨl agɨlak. Anɨb agɨlak, Ne agup, Nɨbi bɨ gapman takaw agup ak tɨbɨlɨkɨl agɨnɨmɨb agup agɨlak. Judiya binɨb mɨdupsek kɨlop anɨb agñub agɨlak. Galili plopens tɨkɨl agñɨ dap dap mɨñɨl awl owup agɨlak. \s Gapman bɨnonɨm Helod ne Jisas takaw ak nɨgak \p \v 6 Agelak, Paylat nɨŋɨd kɨlop agnɨgak, Bɨ anɨb awl Galili nɨb agak? \v 7 \x - \xo 23.7 \xo*\xt Luk 3.1\xt*\x* Agek, Yaw agel, nɨŋɨd anɨb agak, Gapman bɨnonɨm Helod ne Galili plopens kod mɨdeb ak, ap Jelusalem awl mɨdeb tek, nop yɨl yokɨnɨm agak. Kɨlop agek, dad Helod yek ak amnɨlak. \p \v 8 \x - \xo 23.8 \xo*\xt Mat 14.1, Mak 6.14, Luk 9.9\xt*\x* Helod ne Jisas tap golɨgup ak pel takaw anɨb ak nep nɨgolɨgup. Ñɨn akal tek tap olap ke gek nɨgɨnɨgayn agɨl gos ak nɨgɨlɨg mɨdolɨgup. Ñɨn anɨb ak Jisas nop dad apjakɨlak nɨŋɨd, ne mɨñmɨñ tɨmel yɨbɨl gak. \v 9 Pen Helod Jisas nop takaw kuŋay yɨbɨl agnɨgek, Jisas pen takaw olap ma agak. \v 10 Pen bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok sek, kɨli takaw awl yɨbɨl ak nɨŋɨjsek lɨl agɨlak. \v 11 \x - \xo 23.11 \xo*\xt Ais 53.3\xt*\x* Pen Helod ayɨp bɨ chɨm kadɨŋ gep ne okok ayɨp Jisas nop gɨ tɨmel gɨlɨg, agjulɨg, chech tep yɨbɨl pal ak sɨj gɨñɨlak. Gɨñelak, bɨne okok kɨlop agek, dad tepayaŋ Paylat yek ak amnɨlak. \v 12 \x - \xo 23.12 \xo*\xt Apo 4.27\xt*\x* Ned Helod ayɨp Paylat ayɨp keke yelɨgɨpil ak pen, anɨb ñɨn ak takaw nɨŋɨd bɨ omɨŋal jɨmñelek. \s Bɨawl Paylat ne agak, Jisas nop paklɨm agak \r (Matyu 27.15-26, Mak 15.6-15, Jon 18.39–19.16) \p \v 13 Pen Paylat ne bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, bɨ lum nap nɨb okok sek, binɨb yokɨp okok sek, kɨlop agek apnan gel \v 14 agak, Nɨbi bɨ anɨb ak dad apɨl yɨp apɨm, Bɨ nɨm ak binɨb okok kɨlop takaw yepɨs agup apɨm agak. Agup, Gapman nop kɨdek ma gɨnɨmɨb agup apɨm. Pen mɨñɨl wɨdɨn mɨdup adek nɨbop ke dapɨl agebin ak agak. Tap tɨmel ogɨnap gek takaw awl yɨbɨl ak nɨŋɨjsek lɨl apɨm ak, jɨj anɨb ak ma pɨyow nepin agak. \v 15 Helod abe takaw jɨj anɨb ak ma pɨyow nɨŋɨd, jɨtep agyokek chɨnop ken dad opal agak. Bɨ anɨb awl tap tɨmel olap gek tek takaw nɨbop ak nɨŋɨd nop paklɨnɨgun agak. \v 16-17 \x - \xo 23.16-17 \xo*\xt Mat 27.15, Jon 18.39\xt*\x* Anɨb ak bɨyad okok nop yokɨp pakɨl agyokel amnaŋ agak. \p \v 18 Won anɨb ak kɨli mɨdupsek suk awl agɨl agɨlak, Bɨ anɨb ak paklɨl, Balabas nop agyokem chɨnop yɨl owaŋ agɨlak. \v 19 Bɨ Balabas anɨb ak, ned man awl nab ak binɨb ogɨnap dɨl, bɨ man awl kod yelɨgɨpal okok ayɨp penpen gɨl, bɨ olap nop pɨsnep paklak tek nop nag lɨlak. \p \v 20 Pen Paylat gos ne ak Jisas amnaŋ agɨl nɨŋɨd, binɨb okok kɨlop tepayaŋ agak, Jisas nop yokɨp agyoken amnaŋ agak. \v 21 Agek, kɨli suk awl agɨl agɨlak, Mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lem kumaŋ. Mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lem kumaŋ agɨlak. \p \v 22 Agelak, Paylat tepayaŋ kɨlop agak, Taynen? Bɨ anɨb awl tap tay tɨmel gup agak? Yad nop nepin, tap ogɨnap gɨ tɨmel gek pakɨnɨgun tek ma lup agak. Anɨb ak, bɨyad okok nop yokɨp pakɨl agyokel amnaŋ agak. \p \v 23 Agek, kɨli takaw kɨles tɨmel yɨbɨl agɨlak, Nop mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lem kumaŋ agɨl, agel agel Paylat takaw nop tɨg jɨsɨpuk gɨlak. \v 24 Gelak, Paylat takaw kɨlop ak dɨl, \v 25 bɨ tɨmel ned binɨb kuŋay dɨl penpen gɨl bɨ olap nop paklak ak nop kelɨgek amnaknɨŋ, anɨb agak, Tap Jisas nop gɨnɨg ak, nɨbi gɨm agak. \s Jisas nop mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lɨlak \r (Matyu 27.32-44, Mak 15.21-32, Jon 19.17-27) \p \v 26 \x - \xo 23.26 \xo*\xt Mat 27.32, Mak 15.21\xt*\x* Jisas nop paklɨnɨg dad amnɨlaknɨŋ, bɨ olap yɨb ne Saymon, taun Saylini nɨb ne Jelusalem owak. Nop nɨŋɨd dɨl, mab Jisas dad apek ak nop wajɨlem lɨñɨl agɨlak, Jisas ameb kɨdek amnoŋ agel, dad kɨdek amnak. \p \v 27 Pen binɨb kuŋay yɨbɨl kɨdek gelak nab anɨb ak, bin ogɨnap Jisas nop mapen nɨŋɨd chaŋ awl ak lɨlɨg kɨdek gɨlak. \v 28 Jisas adɨkɨl kɨlop agak, Nɨbi Jelusalem bin agak. Yɨp gɨnɨgeb ak chaŋ ma lɨnɨmɨb agak. Nɨbop gɨ tɨmel gɨl, ñɨpay nɨbop okok abe gɨ tɨmel gɨl gɨnɨgab ak chaŋ lɨnɨmɨb agak. \v 29 \x - \xo 23.29 \xo*\xt Mat 24.19, Luk 21.23\xt*\x* Kɨdek mɨŋel awl ak apek agɨnɨgabal, Bin ñapay wom ogɨnap sek, bin ñapay ma tɨkɨpal ogɨnap sek, bin ñapay tul ma ñɨbal ogɨnap sek, tep agɨnɨgabal agak. \v 30 \x - \xo 23.30 \xo*\xt Ais 2.19, Hos 10.8, Lep 6.16\xt*\x* Ñɨn anɨb ak taynen mɨdɨl kumnɨgun agɨl agɨnɨgabal, Nek dum alaŋ pagɨl apɨl chɨnop pak tɨbɨkɨpɨkop akaŋ, kojɨ dɨl chɨnop yu gɨpɨkop ak, tep agɨnɨgabal agak. \v 31 \x - \xo 23.31 \xo*\xt Jer 25.29, Ese 20.47, 1 Pi 4.17\xt*\x* Mab koŋɨm mɨdeb ak gɨ tɨmel ma gɨnɨgel tek ak pen, gɨ tɨmel gebal agak. Anɨb ak tek mab mɨlep wɨŋɨd amɨl mɨdeb ak tɨtay tek gɨnɨgabal agak. \p \v 32 Pen bɨ chɨm kadɨŋ gep okok, kɨli bɨ tap pedped gep omɨŋal ak kɨlop abe paklɨnɨg dad amnɨlak. \v 33 \x - \xo 23.33 \xo*\xt Mat 27.33, Mak 15.22, Jon 19.17-18\xt*\x* Dad amɨl, man chɨp kɨmɨg cheg won apal ak, bɨ tap pedped gep omɨŋal ak, olap ñɨn yɨpɨd pɨs ak, olap ñɨn aŋɨd pɨs ak chɨpɨl pak tɨbɨk lɨl, Jisas nop nab ayaŋ pak tɨbɨk lɨl gɨlak. \v 34 \x - \xo 23.34 \xo*\xt Sng 22.18, Ais 53.12, Mat 5.44, Apo 3.17, 7.60\xt*\x* Jisas nop anɨgɨl pak tɨbɨk lel, ne God nop agɨl agak, Bapi. Yɨp tap anɨb gebal ak nɨgtep gɨl ma gebal agak. Anɨb ak tap si tap tɨmel gebal ak tɨg walɨg gɨyokɨnɨmɨn agak. Pen kɨli Jisas nop mab bak alaŋ pak tɨbɨk lɨl, chech nop tɨg asɨk dɨl, sadu tek gɨl keke dɨlak. \p \v 35 \x - \xo 23.35 \xo*\xt Sng 22.7, Sek 12.10, Mat 27.39, Mak 15.29\xt*\x* Binɨb kuŋay nep nɨg mɨdɨlaknɨŋ, Juda bɨawl okok Jisas nop paj agɨlak, Ne binɨb ogɨnap kɨlop dek mɨdtep gɨpal ak pen, ne Bɨ God nop aglup ak, binɨb okok kɨlop kod yenɨgab ak mɨdɨl nɨm, ne ke gɨl koŋɨm tɨkjakɨl amnaŋ agɨlak. \p \v 36 \x - \xo 23.36 \xo*\xt Sng 69.21\xt*\x* Pen bɨ chɨm kadɨŋ gep okok abe nop agjulɨg wulep sɨŋak apɨl, ñɨg sɨlek ak ñɨlɨg \v 37 agɨlak, Nad Juda bɨnonɨm kɨli mɨdɨl nɨm, nad ke gɨl koŋɨm amnoŋ agɨlak. \p \v 38 Pen mab bog bad olap, Jisas nop chɨpɨl pak tɨbɨk lɨlak ak mab bak alaŋ yɨb gɨlɨl agɨlak, Juda bɨnonɨm kɨli ak agɨlak. \p \v 39 Bɨ tap pedped gep omɨŋal ak, ñɨlop mab bak alaŋ pɨspɨs lɨlak ak, olap Jisas nop agjulɨg agak, Nad Bɨ God nop aglup ak akaŋ agak? Nad bɨawl mɨdɨl nɨm, nad ke gɨl koŋɨm tɨkjakɨl amɨl, chɨlop abe ge tɨkjakɨl amnul agak. \p \v 40 Agek, bɨ tap pedped gep olap pen nop ag gɨl agak, Ne yɨpɨl dɨl kumnɨgab tek, nad abe kumnɨgaban agak. Nad God nop ma pɨlɨkɨpan agak? \v 41 Chɨl tap pedped gɨpul tek, yɨpɨl dɨpul agak. Ne pen tap olap ma gup yokɨp nep yɨpɨl dup agak. \v 42 \x - \xo 23.42 \xo*\xt Mat 16.27-28\xt*\x* Anɨb agɨl Jisas nop agak, Jisas, kɨdek nad bɨawl yɨbɨl mɨdɨl, binɨb nad kɨlop dɨnɨgaban ñɨn ak, yɨp gos nɨgɨnɨmɨn agak. \p \v 43 Anɨb agek Jisas agak, Yad nep nɨŋɨd yɨbɨl agebin agak. Mɨñɨl ñɨn awl, yad ayɨp am God man ne alaŋ yonɨgabul agak. \s Jisas kumak \r (Matyu 27.45-56, Mak 15.33-41, Jon 19.28-30) \p \v 44-45 \x - \xo 23.44-45 \xo*\xt Kis 26.31-33, 36.35, Amo 8.9\xt*\x* Ñɨn anɨb ak subnab won ak sub kɨlup apɨl, mɨd dad amɨl sub yɨpɨd gak won ak tep ak pen mɨlek gak. Pen God agnɨgep kal awl ñɨluk mɨgan ayaŋ chech kanɨbtub pɨl gɨlak ak, nab ak talɨkɨl pɨspɨs amnak. \v 46 \x - \xo 23.46 \xo*\xt Sng 31.5, Apo 7.59\xt*\x* Pen Jisas suk agɨl agak, Bapi. Kawnan yad ak mɨñɨl nep lɨñebin agak. Anɨb agɨl kumak. \p \v 47 Anɨgek, bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl ak, ne Jisas agɨl kumak anɨb ak nɨŋɨd, God yɨb nop ak dad aplanɨlɨg agak, Nɨŋɨd apal, bɨ teplep yɨbɨl ak agak. \p \v 48 \x - \xo 23.48 \xo*\xt Luk 18.13\xt*\x* Binɨb nɨgɨnɨg ap yelak okok tap anɨb ak gak nɨŋɨd, kɨlop mapen yɨbɨl gaknɨŋ pabɨl pakɨlɨg adɨkɨd kal kɨli amnɨlak. \v 49 \x - \xo 23.49 \xo*\xt Sng 38.11, Luk 8.2-3\xt*\x* Pen Jisas bɨne okok sek, bin Galili nɨb Jisas ne owaknɨŋ kɨdek owlak okok sek, kɨli keke sɨŋadaŋ mɨdɨl, tap anɨb ak gaknɨŋ nɨg mɨdelak. \s Jisas nop kamɨlak \r (Matyu 27.57-61, Mak 15.42-47, Jon 19.38-42) \p \v 50-51 \x - \xo 23.50-51 \xo*\xt Luk 2.25, 2.38\xt*\x* Pen bɨ olap man sɨkol Alimateya nɨb owak, yɨb ne ak Josep. Ne Juda bɨawl takaw tɨg asɨkep olap, God takaw dɨtep yɨbɨl golɨgup. Ne Juda bɨawl takaw tɨg asɨkep ogɨnap Jisas nop paklun agɨl gos nɨgɨlak tek ma nɨgak. God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ñɨn ak kod yek. \v 52 Ne Jisas nop dam kamnɨg Paylat yek ak am agnɨgak. Paylat Yaw agek, \v 53 am Jisas nop tɨg asɨk, dad apɨl chech bad ak dɨ kam sɨlokɨl, dam chɨp kaw ak kab mɨgan tɨdamɨgɨl kɨdeyɨl dɨlɨl chɨp ma kamɨlak mɨgan ak kamak. \v 54 Anɨb ñɨn ak tap dap nan gep ñɨn ak. Juda añɨŋ lep ñɨn awl ak ownɨg gak. \p \v 55 \x - \xo 23.55 \xo*\xt Luk 23.49\xt*\x* Pen bin tun Jisas ayɨp Galili nɨb owlak okok, kɨli Josep amnaknɨŋ kɨdek amɨl, Jisas nop kamak tep ak nɨgtep gɨl, \v 56 \x - \xo 23.56 \xo*\xt Kis 20.10, Lo 5.14\xt*\x* adɨkɨd kal kɨli amnɨlak. Amɨl, ñɨg kuy tep owep ogɨnap Jisas mubwak nop ak wikɨnɨgun agɨl, gɨlɨtep gɨlak. Mɨnek anɨb anep dad abɨlap ak pen Juda añɨŋ lep ñɨn awl ak, ñɨn kɨli ak God bɨlel anɨb agak, Yokɨp mɨdep ñɨn ak agak. Nɨŋɨd nɨm, yokɨp mɨd mɨd kɨnɨlak. \c 24 \s Jisas tɨkjakak \r (Matyu 28.1-10, Mak 16.1-8, Jon 20.1-10) \p \v 1 Mɨnek Sande man tɨkak won ak, bin tun Jisas ayɨp Galili nɨb owlak okok, kɨli ñɨg kuy tep owep ak gɨlɨtep gɨlak ak dɨl, dad Jisas nop kamɨlak ak amnɨlak. \v 2 Amɨl nɨgɨlak, kab kolɨm awl chɨp kaw tub mɨgan ak pɨl gɨlak ak, mɨmlokɨd am ke okok yek. \v 3 Pen kɨli mɨgan anɨb ak amɨl nɨgɨlak, Bɨawl Jisas nop dɨ kamɨlak kaw mɨgan ayaŋ ma yek. \v 4 \x - \xo 24.4 \xo*\xt Apo 1.10\xt*\x* Tɨtay dup agɨl, gos pal yɨbɨl lɨlɨg nɨg yelaknɨŋ, bɨ omɨŋal chech kayɨg ñɨñakol gak ak yɨmɨlek okok, kɨli gol sɨŋak jakɨl mɨdelek. \v 5 \x - \xo 24.5 \xo*\xt Luk 2.9\xt*\x* Kɨli nɨŋɨd, jel ag pɨlɨkɨl kɨgom yɨmɨl wɨdɨn kɨli lum okyaŋ nɨgɨlaknɨŋ, bɨ omɨŋal anɨb ak agɨlek, Taynen bɨ koŋɨm mɨdeb ak nop chɨp kabal nab anɨb okok pɨyow nɨgebɨm agɨlek? \v 6 \x - \xo 24.6-7 \xo*\xt Mat 16.21, 17.22-23, 20.18-19, Mak 8.31, 9.31, 10.33-34, Luk 9.22, 18.31-33\xt*\x* Ne awl ma mɨdeb. Mɨneyɨl tɨkjakup agɨlek. Pen Galili plopens mɨdɨl nɨbop takaw agak ak gos nɨgɨnɨmɨb agɨlek. \v 7 Nɨbop agak, Kɨli Bɨ Olap Ñɨne nop chen mɨmug gɨ dapɨl, binɨb tap si tap tɨmel gɨpal ak kɨlop yokel, nop mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lel kumnɨmuŋ agak agɨlek. Ñɨn omɨŋal nokom mɨdɨl, tɨkjakɨnɨgab agak agɨlek. \p \v 8 Anɨb agɨlek nɨŋɨd, gos kɨlop ak pag yɨkek, Jisas ned Galili mɨdɨl takaw agak anɨb ak nɨgɨlak. \v 9-10 \x - \xo 24.9-10 \xo*\xt Mak 16.10, Luk 8.3\xt*\x* Nɨŋɨd, tep adɨkɨd apɨl, tap gek nɨgɨlak anɨb ak, Jisas bɨ takaw nop dad ameb anep agɨp ak sek, binɨb ne yokɨp ogɨnap sek, kɨlop agñɨlak. Bin tun takaw agñɨlak anɨb ak, Maliya taun Makdala nɨb abe, Jowana abe, Jemis nonɨm ne Maliya abe, bin yokɨp ogɨnap sek. \v 11 \x - \xo 24.11 \xo*\xt Mak 16.11, Luk 24.25\xt*\x* Pen kɨli anɨgɨl agñelak nɨŋɨd, takaw kɨlop ak ma nɨgɨlak. Kɨli tay yepɨs agebal agɨl nɨgɨlak. \v 12 Pita pen takaw anɨb ak nɨŋɨd, kasek yɨbɨl adaŋ amɨl kamɨlak kab mɨgan ak sɨpsɨp nɨgak, chech nop kam sɨlokɨlak bad okok nep yek. Nɨŋɨd, tɨtay dup agɨl gos pal yɨbɨl lɨlɨg nɨŋɨd, tep adɨkɨd amnak. \s Bɨ omɨŋal man sɨkol Emeyus amnɨlek \r (Mak 16.12-13) \p \v 13 Ñɨn anɨb ak bɨ omɨŋal Jelusalem kelɨgɨl, man sɨkol Emeyus wulep sɨŋak yek amnɨlek. \v 14 Amɨlɨg, tap tɨtay dak okok takaw ak kɨmɨgel agɨlɨg amnɨlek. \v 15 \x - \xo 24.15 \xo*\xt Mat 18.20, Luk 24.36\xt*\x* Agɨlɨg amnɨlek nɨŋɨd, Jisas kud okok apɨl kɨli ayɨp amnak. \v 16 \x - \xo 24.16 \xo*\xt Jon 20.14, 21.4\xt*\x* Bɨ omɨŋal ak Jisas nop nepɨlep ak pen, God gos kɨlop ak gek Jisas nop nɨgel bɨ ak ke tek lak. \p \v 17 Ne kɨlop agnɨŋɨd agak, Ñɨli tɨtay agɨlɨg amebil agak? Anɨb agek kɨlop mapen gek jakɨl yelek, \v 18 \x - \xo 24.18 \xo*\xt Jon 19.25\xt*\x* bɨ olap yɨb ne Kliyopas ne agak, Nad nokom ma nepan akaŋ agak? Mɨñɨl ñɨn awl Jelusalem tap geb ak, nad ma nepan akaŋ agak? \p \v 19 \x - \xo 24.19 \xo*\xt Mat 21.11, Jon 6.14, Apo 2.22\xt*\x* Agek agak, Tap anɨb ak tay agak? \p Agek agɨlek, Bɨ God gos ñek agñeb Jisas Nasalet nɨb ak, takaw agtep gɨlɨg gos tep tɨpagɨl nɨŋɨd, tap koŋɨm nɨb ogɨnap gɨlɨg gek agɨlek. God nop tep gɨl, binɨb okok kɨlop tep gɨl gak agɨlek. \v 20-21 \x - \xo 24.20-21 \xo*\xt Luk 1.68, 2.38, 19.11, 23.1, Apo 1.6, 13.27-28\xt*\x* Anɨgek, gos chɨn nɨŋɨd agɨnok, ne apɨl chɨnop Yislel binɨb dɨl kod mɨdtep gɨnɨgab agɨl nɨgɨnok ak pen, bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, bɨnonɨm okok sek, kɨli takaw ag nan gɨlak. Takaw ag nan gɨl nop dɨñel, bɨ kɨli ogɨnap dam mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lel kumak agɨlek. Tap anɨb ak mɨyadil gak agɨlek. \v 22 \x - \xo 24.22 \xo*\xt Mat 28.8, Mak 16.10, Luk 24.1-11, Jon 20.18\xt*\x* Mɨñɨl pen tawn won ak, bin chɨn ogɨnap nop kamɨlak kaw tub ak nɨgɨnɨg amɨl, apɨl chɨnop tap tɨtay gup ak agñel nɨŋɨd ju dɨpun agɨlek. \v 23 Kɨli apal, Chɨp ak ma yek apal agɨlek. Ensel omɨŋal ak apɨl anɨb apil, Ne tɨkjakɨl koŋɨm mɨdeb apil apal agɨlek. \v 24 \x - \xo 24.24 \xo*\xt Jon 20.3-10\xt*\x* Anɨb agel, bɨ chɨn ogɨnap kaw tub amɨl nepal, bin okok apal tek nep yek agɨlek. Pen Jisas nop ma nepal agɨlek. \p \v 25 Anɨb agel Jisas agak, Ñɨli gos tep ma nepil agak. Bɨ God gos ñek agñeb okok, kɨli bɨlel agɨl tɨkɨlak ak, taynen nɨŋɨd agɨlak agɨl kasek ma nepil agak? \v 26 \x - \xo 24.26 \xo*\xt Luk 9.22, 24.44, Apo 17.3, 1 Pi 1.11\xt*\x* God takaw ak agak tek, Bɨ God nop aglup ak, ne ned yɨpɨl awl dɨl kumnɨmuŋ nɨm, kɨdek bɨawl teplep yɨbɨl kɨles tɨmel ak yenɨgab agak. \v 27 \x - \xo 24.27 \xo*\xt Stt 3.15, Nam 21.9, Lo 18.15, Sng 22.1-21, Ais 7.14, 53.7, Dan 9.24, Mal 3.1, Jon 13.31, Apo 3.13\xt*\x* Anɨb agɨl, kɨlop bɨ omɨŋal takaw nop mɨdupsek agñɨ tep gak. Mosis ne takaw nop tɨkak ak sek, bɨ God gos ñek agñeb okok mɨdupsek takaw nop tɨkɨlak ak sek, takaw mɨdupsek agñɨ tep gak. \p \v 28 Pen bɨ omɨŋal anɨb ak man wulep amelek anɨb sɨŋak amjakɨl, Jisas kɨlop kelɨgɨl ne ned amnɨg tek gek, \v 29 kɨli nop takaw kɨles gɨl agɨlek, Dugep day won ak apobun agɨlek. Sɨb gɨnɨgeb nen, ape chɨl ayɨp mɨdon agɨlek. Agel, kɨli bɨ omɨŋal ayɨp amnɨlak. \v 30 \x - \xo 24.30 \xo*\xt Mat 14.19, Luk 22.19\xt*\x* Kal am mɨdɨl, tap ñɨŋɨnɨg besɨgel, ne tap mɨdup ak dɨl, God nop tep agɨl, tɨpagɨl, kɨlop bɨ omɨŋal ñak. \v 31 Ñak nɨŋɨd, gos kɨlop ak pag yɨkek, ak Jisas nep agɨl nɨgɨlek nɨŋɨd, kɨmɨgel kul gak. \v 32 Anɨgek nɨŋɨd anɨb agɨlek, Kanɨb nab okok apɨlɨg, takaw ogɨnap agñɨlɨg, God takaw tɨkɨlak takaw jɨj ak abe agñɨlɨg gek, mapen chɨl ak tɨkjakup agɨlek. \p \v 33 Anɨb agɨl, won anɨb ak nep tep adɨkɨd Jelusalem amɨl nɨgɨlek, bɨ Jisas takaw nop dad ameb anep agɨp ak sek, binɨb kɨli ogɨnap sek apnan gɨl mɨdelak. \v 34 \x - \xo 24.34 \xo*\xt 1 Ko 15.4-5\xt*\x* Amjakɨlek nɨŋɨd, kɨlop bɨ omɨŋal agɨlak, Nɨŋɨd apun agɨlak. Bɨawl ak kumub ak pen, jɨtep ak tɨkjakɨl, Saymon yek sɨŋak apek nɨgup agɨlak. \v 35 Agel kɨli pen agɨlek, Chɨl abe kanɨb nab okok amol, ne chɨlop nebeŋ pakek kal chɨl ak ayɨp amnɨnok agɨlek. Tap ñɨŋɨnɨg gɨl, ne tap mɨdup ak dɨl God nop tep agek, ak Jisas nep agɨl nopul agɨlek. \s Jisas bɨne okok nop mɨseŋ nɨgɨlak \r (Matyu 28.16-20, Mak 16.14-18, Jon 20.19-23) \p \v 36 \x - \xo 24.36 \xo*\xt 1 Ko 15.5\xt*\x* Takaw anɨb ak agɨlek nɨŋɨd, Jisas nab anɨb sɨŋak mɨseŋ lɨl agak, Nɨbi mɨdtep gɨnɨmɨb agak. \p \v 37 \x - \xo 24.37 \xo*\xt Mat 14.26\xt*\x* Agek, kɨli chɨp kawnan agɨl pɨlɨkelak \v 38 kɨlop agak, Taynen yɨp Jisas agɨl ma nɨŋɨd, gos kuŋay nɨgebɨm agak? \v 39 Anɨb ak ñɨn tob yɨp okok nɨgɨm agak. Yad ke mɨdebin agak. Chɨp kawnan agɨl nepɨm ak yɨp dɨnɨgɨm agak. Yad yɨpɨl tɨŋɨl sek mɨdebin agak. \p \v 40 Anɨb agɨlɨg, ñɨn tob ne okok kɨlop yomek nɨŋɨd, \v 41 \x - \xo 24.41 \xo*\xt Jon 21.5\xt*\x* kɨli mɨñmɨñ gɨlɨg gos pal lɨlɨg, Jisas nep agɨl gos tam sek nɨgelak kɨlop agak, Nɨbi tap mɨdup ogɨnap mɨdeb akaŋ agak? \v 42 Agek nop kubsal dap agɨl lak pɨs kɨd ak ñɨl, \v 43 nɨg mɨdɨlak nɨŋɨd ñɨŋak. \p \v 44 \x - \xo 24.44 \xo*\xt Mat 16.21, 20.18, Mak 8.31, Luk 9.22\xt*\x* Pen ne kɨlop agak, Ned nɨb ayɨp mɨdɨl, nɨbop agñelɨgɨpin, Bɨlel tap okok mɨdupsek yɨp kɨl tɨkɨlak ak, yɨp anɨgɨnɨmuŋ agɨl agñelɨgɨpin agak. Takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak, bɨ God gos ñek agñeb takaw kɨli ak abe, Buk Kɨmep takaw ak abe, tap okok mɨdupsek yɨp anɨgɨnɨmuŋ agɨl agñelɨgɨpin agak. \p \v 45 \x - \xo 24.45 \xo*\xt Luk 24.27, Apo 16.14\xt*\x* Anɨb agɨl, yad gen kɨli God takaw bɨlel ak nɨgtep gɨlaŋ agɨl, gos teplep yɨbɨl ak ñɨlɨg \v 46 \x - \xo 24.46 \xo*\xt Sng 22, Ais 50.6, 52.14–53.12, Hos 6.2, Luk 24.26, Apo 17.3\xt*\x* kɨlop anɨb agak, Takaw anɨb ak bɨlel kɨl tɨkɨl agɨlak, Bɨ God nop aglup ak, yɨpɨl awl dɨl kumɨl ñɨn omɨŋal nokom mɨdɨl tepayaŋ tɨkjakɨnɨgab agɨlak agak. \v 47 \x - \xo 24.47 \xo*\xt Ais 49.6, 49.22, Jer 31.34, Mai 4.2, Mal 1.11, Mat 28.19, 1 Ti 3.16\xt*\x* Tɨkjakek, bɨne yɨb ne ak dɨl, kɨli Jelusalem jɨj gɨl, takaw agñɨl ag dad amɨl, takaw anɨb ak binɨb okok mɨdupsek kɨlop agñɨnɨgel agɨlak. Anɨb agñɨnɨgel, Nɨbi tap si tap tɨmel gɨpun ak taynen anɨgɨpun agɨl kelɨgem, God tap tɨmel nɨbop tɨg walɨg gɨyokɨnɨgab agñɨnɨgel agɨlak agak. \v 48 \x - \xo 24.48 \xo*\xt Jon 15.27, Apo 1.8, 1.22, 2.32\xt*\x* Nɨbi ke tap gak anɨb okok nepɨm, takaw ak mɨdupsek agñɨnɨmɨb agak. \v 49 \x - \xo 24.49 \xo*\xt Ais 44.3, Jol 2.28, Jon 14.16, 14.26, 15.26, 16.7, Apo 1.4\xt*\x* Pen Bapi ned aglak tek, yad tap anɨb ak agyoken nɨbop ownɨgab agak. Jelusalem awl nep mɨdɨl kod mɨdem, God kɨles ne ak alaŋ nɨb apɨl, nɨbop goŋ lɨnɨgab agak. \s Jisas God man ne alaŋ amnak \r (Mak 16.19-20, Aposel 1.9-12) \p \v 50 Anɨb agɨl, kɨlop poŋɨd man sɨkol Betani amɨl, ñɨn dad aplanɨlɨg agak, Bapi, nad ge mɨdtep gɨlaŋ agak. \v 51 \x - \xo 24.51 \xo*\xt Jon 20.17, Epe 4.8\xt*\x* God nop anɨgɨl agnɨgaknɨŋ, God nop dad man ne alaŋ amnak. \v 52 \x - \xo 24.52 \xo*\xt Jon 14.28, 16.22\xt*\x* Kɨli nɨŋɨd, kɨgom yɨm gɨlɨg yɨb nop ak dad aplanɨl, mɨñmɨñ tɨmel yɨbɨl gɨlɨg adɨkɨd Jelusalem amnɨlak. \v 53 \x - \xo 24.53 \xo*\xt Apo 2.46, 5.42\xt*\x* Amɨl, mɨnek mɨnek God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek ak mɨgan ayaŋ am mɨdɨl, God nop tep agelɨgɨpal.