\id HEB NT0029 Tay NT Hayward May 9 2005 \ide UTF-8 \h Hiblu \toc1 Bɨ Olap Ne Hiblu Binɨb Klays Yɨl Yelak Okok Kɨlop Mɨj Tɨkak \toc2 Hiblu \toc3 Hib \mt1 HIBLU \mt2 Bɨ Olap Ne Hiblu Binɨb Klays Yɨl Yelak Okok Kɨlop Mɨj Tɨkak \c 1 \s God chɨnop agnɨg takaw ne ak dɨl, Ñɨne nop agek chɨnop agñub \p \v 1 Bɨlel God takaw agɨnɨg ñɨn kuŋay takaw ne ak dɨl, bɨ God gos ñek agñeb okok kɨlop agek, kɨli keke based chɨn okok kɨlop agñelɨgɨpal. \v 2 \x - \xo 1.2 \xo*\xt Sng 2.8, Jon 1.3, Epe 1.10\xt*\x* Ned anɨgɨl gek ak pen, ñɨn kɨdek mɨdobun awl, God chɨnop agnɨg takaw ne ak dɨl, Ñɨne nop agek chɨnop agñak. God Ñɨne nop aglek, tap okok mɨdupsek dɨl kod yenɨgab. Pen abe bɨlel God gek Ñɨne tap okok mɨdupsek gɨlak, tap adekab alaŋ sek lum awl sek gɨlak. \v 3 \x - \xo 1.3 \xo*\xt Apo 2.33-34, 2 Ko 4.4, Kol 1.15-17, 1.20, Hib 8.1, Lep 4.11\xt*\x* Pen Ñɨne ne ke ma mɨdeb, God mɨdeb tek nep mɨdeb. Ne abe God mɨdɨl ak nɨm, chɨnop mɨlek pug yomub. Takaw kɨles tɨmel ne ak dɨl agek, lum awl tap okok mɨdupsek gɨtep gɨl mɨdtep gup. Binɨb tap si tap tɨmel gɨpal okok tɨg walɨg gɨyokɨl, gach kɨlop wik yokak. Wog anɨb ak gɨjuwɨl, amɨl Bɨnonɨm kɨles tɨmel yɨbɨl adek alaŋ mɨdeb ak, ñɨn yɨpɨd kɨd ne okok besɨgak. \s God Ñɨne nɨm bɨawl yɨbɨl mɨdeb, ensel okok yokɨp tek mɨdebal \p \v 4 \x - \xo 1.4 \xo*\xt Epe 1.21, Plp 2.9-10\xt*\x* Pen God ne Ñɨne nop yɨb agek, yɨb ne adek awl alaŋ mɨdeb, ensel okok yɨb sɨkol mɨdebal. Ak tek ak God ne Ñɨne nop gek, ne bɨawl yɨbɨl mɨdeb, ensel okok yokɨp tek mɨdebal. \v 5 \x - \xo 1.5 \xo*\xt 2 Sml 7.14, 1 Sto 17.13, Sng 2.7, 89.26-27, Apo 13.33, Hib 5.5\xt*\x* God ensel ne okok kɨlop, olap takaw agɨl apɨkop, \q1 Mɨñɨl nep dɨpin ak, nad ñɨ yad mɨde, yad nap nak mɨdebin agɨl ma agak. \m Akaŋ pen, \q1 Yad nap ne mɨden, ne ñɨ yad yenɨgab agɨl ma agak. Mel yɨbɨl. \m \v 6 \x - \xo 1.6 \xo*\xt Lo 32.43, Sng 97.7, Lom 8.29, Kol 1.18, 1 Pi 3.22, Lep 1.5\xt*\x* Pen God ne Ñɨne ned anop lum awl agyokɨnɨg ñɨn ak, ne anɨb agak, \q1 Ensel yad okok mɨdupsek kɨgom yɨmɨl yɨb nop dad aplanɨgel agak. \m \v 7 \x - \xo 1.7 \xo*\xt Sng 104.4\xt*\x* God ne ensel okok kɨlop gos nɨŋɨd takaw anɨb agak, \q1 God ensel ne okok kɨlop gek yɨgen tek mɨdebal, bɨ wog gɨñeb ne okok kɨlop gek mab mɨŋɨlaŋ tek mɨdebal agak. \m \v 8 \x - \xo 1.8-9 \xo*\xt Sng 45.6-7\xt*\x* Pen Ñɨne nop gos nɨŋɨd takaw anɨb agak, \q1 Nad God mɨdɨl, bɨnonɨm mɨdɨl, binɨb okok pel pelnep kod yenɨgaban agak. Nad binɨb okok kɨlop kod mɨdɨl, yɨpɨd gɨl gɨtep gɨnɨgaban agak. \q1 \v 9 \x - \xo 1.9 \xo*\xt Ais 61.1, Apo 4.27, 10.38\xt*\x* Yɨpɨd gɨl gɨtep gɨpal ak, nep tep gup, pen gɨ tɨmel gɨpal ak, nep tep ma gup, mel yɨbɨl agak. Anɨb ak yad God nad ak, nep wel ñɨg lɨñɨl, aglɨl agen, bɨawl yɨb awl yɨbɨl mɨdeban agak. Aglɨl apin anɨb ak, nep tep gek mɨñmɨñ gɨpan agak. Pen bogɨlak nad okok, muk nep okok mɨdebal, nad nɨm bɨawl yɨbɨl mɨdeban agak. \m \v 10 \x - \xo 1.10-12 \xo*\xt Sng 102.25-27\xt*\x* Pen God takaw ogɨnap sek agɨl agak, \q1 Bɨawl, bɨlel bɨlel nad ke lum awl sek adekab alaŋ sek alwol gɨlɨnak agak. \q1 \v 11 \x - \xo 1.11 \xo*\xt Ais 34.4, Mat 24.35, 2 Pi 3.7, 3.10\xt*\x* Tap anɨb okok kul gɨnɨgab ak pen, nad pelnep yenɨgaban agak. Omɨŋal gɨl chech wul lɨl tɨmel gup tek gɨnɨgab agak. \q1 \v 12 Pen omɨŋal gɨl sɨnay ak pag lɨl dad abal tek ak gɨnɨgaban, chech tɨg asɨk ke sɨŋak lɨl ogɨnap lɨpal tek gɨnɨgaban agak. Anɨgɨnɨgab ak pen, nad anɨb ak tek ma gɨnɨgaban agak. Nad pelpel mɨdeban tek nep yenɨgaban agak. \m \v 13 \x - \xo 1.13 \xo*\xt Sng 110.1, Mat 22.44, Mak 12.36, Luk 20.42\xt*\x* Bɨlel God ne Ñɨne nop takaw anɨb agak, \q1 Nad ñɨn yɨpɨd kɨd yad okok besɨg yenɨmɨn agak. Besɨg mɨdɨl, mɨd dad amɨl, binɨb nad ayɨp penpen gep okok kɨlop tob muk nak okok len, taw tɨbɨkɨnɨgaban agak. \m Ensel okok pen, kɨlop Ñɨne nop agak anɨb ak tek ma yɨbɨl agak. \v 14 \x - \xo 1.14 \xo*\xt Sng 34.7, 91.11, Mat 18.10, Apo 12.7, Lom 8.17, Jem 2.5, 1 Pi 3.7\xt*\x* Anɨb ak ensel okok tay tek mɨdebal? Kɨli God nop wog gɨñeb okok mɨdebal. Ne kɨlop agyokek, binɨb ne tɨg asɨk dɨnɨgab okok kɨlop gɨñebal. \c 2 \s God chɨnop tɨg asɨk dup ak, tap awl yɨbɨl \p \v 1 God Ñɨne yɨb awl dup anɨb ak tek, takaw anɨb ak agñel nopun ak, nɨgtep gɨl pɨsnep dɨnɨgun. Pen nɨgtep gɨl ma donɨgabun, takaw anɨb ak kelɨgɨl mɨd dad amɨl, kɨdek pɨsnep kelɨgɨnɨgabun. \v 2 \x - \xo 2.2 \xo*\xt Sng 68.17\xt*\x* Bɨlel God takaw agɨnɨg, takaw ne ak dɨl ensel okok kɨlop ñak. Ñek, ensel okok agñelɨgɨpal ak nɨm, binɨb okok kɨlop yomak, takaw anɨb ak takaw nɨŋɨd yɨbɨl yek.\f + \fr 2.2 \fr*\ft Takaw ensel agñelɨgɨpal anɨb ak, takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak. Kisim Bek sapta 19-20 nɨgɨnɨmɨn. Buk Kisim Bek adaŋ mɨdeb ak, ensel kɨli takaw anɨb ak agñelɨgɨpal ak ma agak ak pen, Juda bɨ kɨli anɨgɨl nɨgɨlak, God takaw ne ensel kɨlop agñek, kɨli Mosis nop agɨlak. Aposel 7.38 ayɨp, 7.53 ayɨp, Galesiya 3.19 ayɨp nɨgɨnɨmɨn.\ft*\f* Pen binɨb takaw anɨb ak tɨbɨlɨkɨl kɨdek ma gɨlak okok, tap tɨmel gɨlak anɨb okok nep, God kɨlop pen gɨ tɨmel gak. \v 3 \x - \xo 2.3 \xo*\xt Mat 4.17, Mak 1.14, Luk 1.2, Hib 10.28-29, 12.25\xt*\x* Kɨlop anɨgak ak mɨñɨl pen, God chɨnop tɨg asɨk dup ak, tap awl yɨbɨl. Anɨb ak chɨn God chɨnop tɨg asɨk dup ak kud ñɨl ma nɨgɨnɨgabun ak, tɨtay dɨnɨgabun? Pɨlɨk amnɨgun tek ma lɨnɨgab. Nɨgɨm. Ned Bɨawl ne takaw tep anɨb ak agek, binɨb ogɨnap nɨgɨlak. Kɨli nɨŋɨd, chɨnop pen agñel chɨn nɨŋɨd nɨgɨnok, takaw anɨb ak nɨŋɨd yɨbɨl yek. \v 4 \x - \xo 2.4 \xo*\xt Mak 16.20, Apo 2.22, 14.3, 1 Ko 2.4, 12.4, 12.7, 12.11, Epe 1.5, 1.9\xt*\x* Pen gos kɨli anep nɨŋɨd ma agɨlak. God kɨli ayɨp mɨdaknɨŋ, tap mageptek keke ogɨnap gɨlɨg chɨnop agñɨlak. God gos ne ke nɨŋɨd, Kawnan ne ak agyokek apɨl, binɨb ogɨnap ayɨp mɨdɨl kɨles gek, ke yɨbɨl gelak abe nɨgɨnok. Anɨb ak nɨm, takaw ne anɨb ak, nɨŋɨd yɨbɨl agebal agɨl nɨgɨnok. \s Jisas apɨl bɨ yɨbɨl tek yek ak, ne ke chɨnop tɨg asɨk dup \p \v 5 \x - \xo 2.5 \xo*\xt Hib 6.5, 2 Pi 3.13\xt*\x* Pen takaw apun anɨb ak, God chɨnop dɨl ne ayɨp yonɨgabun ñɨn ak, chɨn nopun, ne ensel okok kɨlop agek kɨli anɨb okok kod yenɨgabal ak, anɨgɨl ma agak. Mel yɨbɨl. \v 6 \x - \xo 2.6 \xo*\xt Jop 7.17, Sng 144.3\xt*\x* Pen buk Baybol, bɨ olap ne takaw olap tɨkɨl anɨb agak, \q1 God, nad binɨb okok tap tay mɨdel, kɨlop gos nɨgɨlɨg mɨdeban agɨl tɨkak?\x - \xo 2.6-8 \xo*\xt Sng 8.4-6\xt*\x* Nad tek ma mɨdebal, binɨb yokɨp ak pen, taynen kɨlop kod mɨdtep gɨpan agɨl tɨkak? \v 7 Nad genak, yokɨp sɨkol won ak ensel okok bɨawl tek yelak, binɨb okok tam okok tek yelak agɨl tɨkak. Pen binɨb okok kɨlop genak, yɨb awl dɨl bɨnonɨm tek yelak agɨl tɨkak. \v 8 \x - \xo 2.8 \xo*\xt Mat 28.18, 1 Ko 15.25-27, Epe 1.22\xt*\x* Bɨnonɨm tek mɨdel, tap anɨb okok mɨdupsek kɨlop muk okok le, kɨli anɨb okok kod yelak agɨl tɨkak. \m Takaw anɨb agɨl tɨkak ak anɨgɨl yomak, God tap okok mɨdupsek kɨlop muk okok lek, anɨb okok mɨdupsek kod yelak. Mɨñɨl pen chɨn nopun, tap anɨb okok mɨdupsek kod ma mɨdebal. \v 9 \x - \xo 2.9 \xo*\xt Jon 3.16, Lom 5.18, Plp 2.7-9, 1 Ti 2.6, 1 Jo 2.2, Lep 5.9\xt*\x* Chɨn pen Jisas bɨnonɨm yɨb awl dup ak nopun. God ne binɨb okok mɨdupsek kɨlop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gɨnɨm agɨl agek, Jisas kɨlop nen kumak. Anɨb ak yokɨp sɨkol won ak ensel okok bɨawl tek yelak, Jisas ne tam okok tek yek. Pen yul awl dɨl kumek, God gek mɨñɨl yɨb awl dɨl bɨnonɨm yɨbɨl mɨdeb. \p \v 10 \x - \xo 2.10 \xo*\xt Luk 24.46, Jon 20.17, Apo 3.15, Lom 8.29, 11.36, Hib 5.9, 10.10\xt*\x* Chɨn nopun, God ne tap okok mɨdupsek jɨj ak mɨdeb, tap okok mɨdupsek gɨlak. Pen ne anɨgɨl gos nɨgak, Jisas ne God ñapay ne kuŋay yɨbɨl dɨl, kɨlop poŋɨd man teplep ne alaŋ dad amnɨmuŋ. Pen abe gos nɨgak, Jisas binɨb anɨb okok kɨlop tɨg asɨk dɨnɨmuŋ. Anɨb ak tek, Jisas nop agyokek apɨl yul awl yɨbɨl dak. Yul awl dak tek, ne bɨ teplep yɨbɨl ned ameb ak, binɨb okok kɨlop dɨl God ayɨp jɨmñɨl lup. God ne anɨgak ak, tep yɨbɨl mɨdeb. \v 11 \x - \xo 2.11 \xo*\xt Mat 25.40, Mak 3.35, Jon 20.17, Apo 17.26, Lom 8.29, Hib 10.10\xt*\x* Pen nɨgɨm. Jisas ayɨp, binɨb okok ne kɨlop gek God binɨb suŋtep ne mɨdebal okok ayɨp, Bapi kɨli nokom mɨdeb. Anɨb ak tek mam ay agɨnɨg nebeŋ ma dup, wɨsɨbɨl nep agup. \v 12 \x - \xo 2.12 \xo*\xt Sng 22.22\xt*\x* Ne God nop anɨb agak, \q1 Binɨb yad okok kɨlop, kesɨm nep ak agñɨnɨgayn agak. Kɨli nep gos nɨgɨnɨg apnan gɨnɨgabal ak, yad kɨlop nab okok kɨmep agɨlɨg, yɨb nep dad aplanɨgayn agak. \m \v 13 \x - \xo 2.13 \xo*\xt Sng 18.2, Ais 12.2, Jon 17.6, 17.9-12\xt*\x* Pen tepayaŋ agak, \q1 Yad nop gos sek kod yenɨgayn, ne yad gɨnɨgayn agɨl agup ak gɨtep gɨnɨgab agak. \m Pen olap agak, \q1 Nɨgɨm, God ñapay yɨp agak okok, ayɨp mɨdebin awl agak. \p \v 14 \x - \xo 2.14 \xo*\xt Jon 1.14, 12.31, Lom 8.3, Plp 2.7, Kol 2.15, 1 Jo 3.8, Lep 12.10\xt*\x* Ñapay agak anɨb okok, kɨli binɨb yɨbɨl ak nɨm, ne abe binɨb yɨbɨl yelak tek olap tek lak. Pen ne Satan bɨ binɨb gek kubal ak nop ñag juyokɨnɨm agɨl, bɨ yɨbɨl lɨl kumak. \v 15 \x - \xo 2.15 \xo*\xt Lom 8.15, 2 Ti 1.7\xt*\x* Anɨgek nɨm, binɨb kumnɨgabun agɨl pelnep gos pal lɨl yelak okok, kɨlop wɨsɨb yokek nag lep yelak anɨb ak kelɨgɨl kɨm amnɨgel tek lak. \v 16 \x - \xo 2.16 \xo*\xt Ais 41.8-9\xt*\x* Nɨŋɨd apun, ne ensel okok dɨtep gin agɨl ma gak. Eblaham ñapay ne okok dɨtep gin agɨl anɨgak. \v 17 \x - \xo 2.17 \xo*\xt Plp 2.7, Hib 2.14, 4.15, 5.1-2, 1 Jo 2.2, 4.10\xt*\x* Adek anɨb ak nep, Jisas ne binɨb ne okok binɨb yɨbɨl mɨdebal nep tek lɨnɨmuŋ. Bɨ yɨbɨl lek, God nop gek ne bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl ak yonɨmuŋ. Ne bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl mɨdeb ak, binɨb okok kɨlop mapen nɨŋɨd dɨtep gɨl, God agak tek nep gɨl wog ne gonɨmuŋ. Anɨgɨnɨmuŋ ak nɨm, binɨb tap si tap tɨmel gɨpal okok tɨg walɨg gɨyokɨnɨmuŋ. Anɨb ak tek ne bɨ yɨbɨl lak. \v 18 \x - \xo 2.18 \xo*\xt Hib 4.15-16, 5.2, 7.25\xt*\x* Kɨcheki Jisas nop apɨl yɨl yɨl ñek, nop ke mɨŋel dak. Anɨb ak kɨcheki binɨb okok kɨlop apɨl yɨl yɨl ñɨnɨgab won ak, Jisas ne ke kɨlop gɨñɨnɨmuŋ tek lɨnɨgab. \c 3 \s Mosis yɨb mɨdeb ak pen, Jisas yɨb awl yɨbɨl mɨdeb \p \v 1 \x - \xo 3.1 \xo*\xt Epe 4.1, Plp 3.14, Hib 4.14, 5.5, 6.20, 7.26, 8.1, 9.11, 2 Pi 1.10\xt*\x* Adek anɨb ak nep, mam ay Klays yɨl mɨdebɨm okok. God nɨbi abe man yad alaŋ ownɨmɨb agɨl, nɨbop suk agup okok, Jisas nop gos nɨgtep gɨnɨmɨb. God Jisas nop agyokek takaw nop dad owak. Pen ne bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl chɨn ak, mɨseŋ apun, Nop gos nopun apun. \v 2 \x - \xo 3.2 \xo*\xt Nam 12.7\xt*\x* God ne Jisas nop aglɨl wog ogɨnap agek, mɨdupsek agak tek ak gɨtep gak. Ne gak anɨb ak, God ne bɨlel Mosis nop aglɨl agek, agak tek ak gɨtep gak ak tek gak. Pen God Mosis nop takaw agak ak, Mosis ne God binɨb ne kal ne tek yelak okok kɨlop, kod mɨdtep gak. \v 3 \x - \xo 3.3 \xo*\xt Sek 6.12, Mat 16.18\xt*\x* Chɨn pen anɨgɨl nopun, bɨ kal olap gup ak ne yɨb awl mɨdeb ak pen, kal anɨb ak ne yɨb sɨkol mɨdeb. Ak tek nep Mosis yɨb mɨdeb ak pen, Jisas yɨb awl yɨbɨl mɨdeb. \v 4 \x - \xo 3.4 \xo*\xt Epe 2.10, 3.9, Hib 1.2\xt*\x* Kal okok mɨdupsek bɨ okok gɨpal ak pen, God ne tap okok mɨdupsek gɨlak. \v 5 \x - \xo 3.5 \xo*\xt Nam 12.7\xt*\x* Mosis ne God bɨ wog gɨñeb ne ak mɨdɨl, God takaw agak ak nɨŋɨd gɨtep gak. Ne God binɨb ne kɨli God kal ne tek yelak okok, kɨlop mɨdupsek gɨñɨtep gak. Wog gɨtep gɨlɨg, takaw God kɨdek agɨnɨgab ak agñɨtep gak. \v 6 \x - \xo 3.6 \xo*\xt Lom 5.2, Epe 2.21-22, Kol 1.23, 1 Ti 3.15, Hib 3.14, 6.11, 1 Pi 2.5\xt*\x* Klays pen ne God Ñɨne ak mɨdɨl, God takaw agak ak nɨŋɨd gɨtep gup. Ne God binɨb ne kɨli God kal ne tek mɨdebal okok kɨlop, mɨdupsek kod mɨdtep gup. Pen chɨn ma pɨlɨkɨl, God chɨnop gɨtep yɨbɨl gɨnɨgab agɨl gos sek kod yonɨgun tek, chɨn abe God kal ne tek mɨdobun. \s Binɨb God nop kud ñel, añɨŋ lɨl mɨdtep gɨnɨgel God agak ak ma dɨnɨgabal \p \v 7 \x - \xo 3.7-11 \xo*\xt Sng 95.7-11\xt*\x* Chɨn God binɨb ne mɨdobun anɨb ak tek, God Kawnan ne ak agak tek nɨgɨnɨgun. Ne anɨb agak, \q1 Mɨñɨl, nɨbi God takaw agak ak nɨgenɨgabɨm, \v 8 \x - \xo 3.8 \xo*\xt Kis 17.7, Nam 20.2-5\xt*\x* chɨbol nɨbop ak ma asɨkɨnɨmuŋ ak ma gɨnɨmɨb agak. Napɨs nased sɨkop, kɨli man nep binɨb ma yelak nab okok bɨlel yelak ñɨn ak, God nop gɨnɨg tɨtay gɨnɨgab ak nop kud ñɨl takaw ma del, chɨbol kɨlop ak ma asɨkak agak. Nɨbi anɨb ak tek ma gɨnɨmɨb agak. \v 9 Pen God agak, Kɨli man nep binɨb ma yelak nab anɨb okok mɨdɨl, yɨp gɨnɨg tɨtay gɨnɨgayn ak yɨp kud ñɨl takaw ma dɨlak agak. Anɨgelak pen kɨli nɨgɨlak, yad sub ak 40 tek wog kɨles gɨlɨg kɨlop kod mɨdɨnek agak. \v 10 Binɨb anɨb okok pen anɨgɨl gɨ tɨmel gelak anɨb ak, yɨp yɨlɨk yɨbɨl gek agɨnek, Kɨli pel yɨp kud ñɨl kɨdek ma gɨpal agɨnek agak. Takaw apin ak ma nɨg dɨl anɨgɨpal agɨnek agak. \v 11 \x - \xo 3.11 \xo*\xt Nam 14.21-23\xt*\x* Yɨp yɨlɨk yɨbɨl gek, takaw kɨles tɨmel yɨbɨl agɨl agɨnek, Kɨli yad ayɨp mɨdɨl añɨŋ lɨl mɨdtep gɨnɨgel agɨnek ak, ma yɨbɨl dɨnɨgabal agɨnek agak. Pɨsnep mel agebin agɨnek agak. \p \v 12 Mam ay okok, binɨb nɨbi ogɨnap gos kɨli nab ayaŋ tɨmel yɨbɨl nɨŋɨd, Klays nop gos lɨnɨgep ak kelɨgɨnɨgel tek lup ak, nɨgtep gɨnɨmɨb. Anɨgenɨgel, kɨli God pel mɨdep ak nop kud ñɨl kelɨgɨnɨgel tek lup. \v 13 Pen mɨñɨl God takaw nɨgep ñɨn awl, namam nanay okok ayɨp takaw tep ak mɨnek mɨnek agñɨl amɨl apɨl gɨlɨg gos sek yenɨmɨb. Mel ak, God nop takaw ak kelɨgɨl, gos yepɨs adek ak apek binɨb nɨbi ogɨnap yepɨs anɨb ak nɨg dɨl dad amel, chɨbol kɨlop ak ma asɨkɨnɨmuŋ. \v 14 \x - \xo 3.14 \xo*\xt Hib 3.6\xt*\x* Klays nop ned gos lɨnɨgɨnok ak, nop kɨles gɨl gos lɨnɨgɨnok. Pen anɨgɨl nop kɨles gɨl gos nɨgɨlɨg yɨbɨl mɨdon mɨdon, kɨdek kumnɨgabun ñɨn ak ownɨgab. Pel anɨgɨl nɨm chɨn nopun, Klays ayɨp chɨgɨl jɨmñɨl mɨdɨl wog gobun. \v 15 \x - \xo 3.15 \xo*\xt Sng 95.7-8, Hib 3.7-8\xt*\x* Takaw agobun anɨb ak, buk Baybol ak tɨkɨl agak, \q1 Mɨñɨl, nɨbi God takaw agak ak nɨgenɨgabɨm, chɨbol nɨbop ak ma asɨkɨnɨmuŋ ak ma gɨnɨmɨb agɨl tɨkak. Napɨs nased sɨkop, kɨli God nop kud ñɨl takaw ma del, chɨbol kɨlop ak ma asɨkak agɨl tɨkak. Nɨbi anɨb ak tek ma gɨnɨmɨb agɨl tɨkak. \p \v 16 \x - \xo 3.16 \xo*\xt Lo 1.25-38\xt*\x* Binɨb an yɨl bɨlel God nop takaw ak nɨŋɨd, nop kud ñɨl takaw ma dɨlak?\x - \xo 3.16-18 \xo*\xt Nam 14.1-35\xt*\x* Nɨm binɨb Mosis Yijip nɨb dad owak okok mɨdupsek, kɨli anɨgelak. \v 17 \x - \xo 3.17 \xo*\xt Sng 106.26, 1 Ko 10.10, Jud 5\xt*\x* Pen binɨb an yɨl bɨlel God kɨlop nɨgek nop yɨlɨk yɨbɨl gak, sub ak 40 tek? Nɨm binɨb tap si tap tɨmel gɨl, man nep binɨb ma yelak nab okok kumɨlak okok nep. \v 18 \x - \xo 3.18 \xo*\xt Lo 1.34-35, Hib 3.11\xt*\x* Pen bɨlel God takaw kɨles tɨmel yɨbɨl agɨl agak, Kɨli añɨŋ lɨl mɨdtep gɨnɨgel agɨnek ak, ma yɨbɨl dɨnɨgabal agak. Pɨsnep mel agebin agak. Takaw anɨb ak, binɨb an yɨl kɨlop agak? Nɨm binɨb takaw nop ma nɨg dɨlak okok nep. \v 19 \x - \xo 3.19 \xo*\xt Hib 4.6\xt*\x* Anɨb ak chɨn nopun, kɨli God nop gos lɨnɨgɨnɨgun agɨl gos ma nɨgɨlak tek, kɨli añɨŋ lɨl mɨdtep gɨnɨgel tep ak amnɨgel tek ma lak. \c 4 \s God binɨb ne añɨŋ lɨl mɨdtep gɨnɨgel agak ak, dɨnɨgabal \p \v 1 \x - \xo 4.1 \xo*\xt Hib 12.15\xt*\x* Pen God ne chɨnop takaw olap aglɨl agak, Nɨbop dɨl dad apen, añɨŋ lɨl mɨdtep gep mɨgan ayaŋ amnɨmɨb tek lup agak. Anɨb ak nɨbi nɨgtep gɨlɨg yenɨmɨb. Mel ak, nɨbi ogɨnap wulep yapɨl tep anɨb ak mɨgan ayaŋ amnɨgel tek ma lup. \v 2 Takaw teplep ak mɨñɨl agñel chɨn nopun, bɨlel agñel Yislel binɨb kɨli nɨgɨlak tek. Kɨli pen takaw anɨb ak yokɨp nɨŋɨd, gos ma nɨgɨlak. Anɨb ak tek, takaw teplep ak agñel nɨgɨlak ak, kɨlop gɨñɨnɨmuŋ tek ma lak. \v 3 \x - \xo 4.3 \xo*\xt Sng 95.11, Hib 3.11, 3.14\xt*\x* Chɨn pen Klays nop gos lɨnopun okok, añɨŋ lɨl mɨdtep gep mɨgan ayaŋ amnɨgun tek lup. Bɨlel God ne tep anɨb ak gos nɨŋɨd anɨb agak, \q1 Yɨp yɨlɨk yɨbɨl gek, takaw kɨles tɨmel yɨbɨl agɨl agɨnek, Kɨli yad ayɨp mɨdɨl añɨŋ lɨl mɨdtep gɨnɨgel agɨnek ak, ma yɨbɨl dɨnɨgabal agɨnek agak. Pɨsnep mel agebin agɨnek agak. \m God ne takaw agak anɨb ak, Mosis yek ñɨn ak agak ak pen chɨn nopun, tap alwol gɨlak ñɨn ak, lum awl anɨgɨnɨgayn agɨl gos nɨgak ak nɨgjuwak. \v 4 \x - \xo 4.4 \xo*\xt Stt 2.2, Kis 20.11, 31.17\xt*\x* Pen buk Baybol mɨgan ayaŋ, bɨ olap ne ñɨn kugul ak gos nɨŋɨd, tɨkɨl anɨb agak, Ñɨn kugul ak, God lum awl tap okok mɨdupsek gɨlɨjuwak ak nɨŋɨd, añɨŋ lɨl yokɨp mɨdek agɨl tɨkak. \v 5 \x - \xo 4.5 \xo*\xt Sng 95.11\xt*\x* Pen takaw ned nopun ak, anɨb ak nep agak, Kɨli añɨŋ lɨl mɨdtep gɨnɨgel agɨnek ak, ma yɨbɨl dɨnɨgabal agak. Pɨsnep mel agebin agak. \p \v 6 Añɨŋ lɨl mɨdtep gep ak mɨñɨl mɨdeb, binɨb ogɨnap mɨgan ayaŋ amnɨgel tek lup. Binɨb bɨlel takaw teplep ak nɨgɨlak okok pen, takaw anɨb ak tɨbɨlɨkɨlak ak nɨm, añɨŋ lɨl mɨdtep gep mɨgan ayaŋ ma amnɨlak. \v 7 \x - \xo 4.7 \xo*\xt Sng 95.7-8\xt*\x* Anɨb ak, bɨlel tɨkɨl sub kuŋay yɨbɨl yɨn gek, kɨdek God ne Depid nop gos ñak. Gos ñek, Depid buk Baybol takaw agesɨpin ak tɨkɨl agak, \q1 Mɨñɨl, nɨbi God takaw agak ak nɨgenɨgabɨm, chɨbol nɨbop ak ma asɨkɨnɨmuŋ ak ma gɨnɨmɨb agɨl tɨkak. \m Pen Depid yek ñɨn ak, God ne agak, Mɨñɨl agak. Anɨb ak nopun, ñɨn olap ke aglak. Ñɨn aglak anɨb ak, binɨb añɨŋ lɨl mɨdtep gep mɨgan ayaŋ amnɨgel tek lɨnɨgab. \p \v 8 \x - \xo 4.8 \xo*\xt Lo 31.7, Jos 22.4\xt*\x* Josuwa ne bɨlel binɨb okok kɨlop dad amek, añɨŋ lɨl mɨdtep gepɨlap ak, kɨdek God ne ñɨn olap ke aglɨnɨmuŋ tek ma lɨnɨgab. \v 9 Anɨb ak nɨm, God binɨb ne kɨli añɨŋ lɨl mɨdtep gɨl yenɨgel, God ne bɨlel ñɨn kugul ak añɨŋ lɨl mɨdtep gak tek. \v 10 \x - \xo 4.10 \xo*\xt Stt 2.2, Hib 4.4\xt*\x* Chɨn nopun, God agek binɨb an añɨŋ lɨl mɨdtep gep mɨgan ayaŋ amub ak, wog ne gɨjuwɨl añɨŋ lup. Anɨgɨl añɨŋ lup ak, bɨlel God ne añɨŋ lɨl mɨdtep gak tek lak. \v 11 \x - \xo 4.11 \xo*\xt Hib 3.12, 3.18-19\xt*\x* Anɨb ak chɨn añɨŋ lɨl mɨdtep gep tep anɨb ak mɨgan ayaŋ amnɨg, kɨles tɨmel yɨbɨl gɨl amnɨgun. Mel ak, binɨb chɨn ogɨnap kɨli binɨb bɨlel okok takaw ak tɨbɨlɨkɨlak tek genɨgabal, apyap pakɨnɨgel tek lɨnɨgab. \p \v 12 \x - \xo 4.12 \xo*\xt Ais 49.2, Jer 23.29, Jon 12.48, 1 Ko 14.24-25, Epe 6.17, Lep 1.16, 19.15\xt*\x* God takaw ne ak kɨm mɨdeb, kɨles yɨbɨl gɨlɨg mɨdeb. Baynat pɨspɨs kɨd yɨbɨl gak tek ak mɨdeb ak pen, baynat pɨspɨs kɨd sɨkol, takaw anɨb ak pɨspɨs kɨd tɨmel yɨbɨl. Takaw anɨb ak binɨb kɨlop puŋɨlɨl, nab okyaŋ amub. Nab ayaŋ amɨl, kawnan sek bipɨl ayaŋ sek nab ak amub. Pen abe amɨl, tɨŋɨl sek sɨlom sek jɨmñɨl mɨdeb nab ayaŋ amub. Anɨb ak tek, binɨb gos tɨmud ak sek gos nab ayaŋ sek mɨdupsek nɨgtep gɨl, kɨlop tɨg asɨkup. \v 13 \x - \xo 4.13 \xo*\xt Jop 26.6, Sng 33.13-14, 90.8, Snd 15.11\xt*\x* Tap anɨb okok mɨdupsek God ne gɨlak ak, olap kɨmɨgel we gɨl gɨnɨmuŋ tek ma lup. Mel yɨbɨl. Mɨdupsek mɨseŋ lɨl mɨdaknɨŋ, God nɨŋɨd nɨgtep yɨbɨl gup. Pen ne nokom chɨnop tɨg asɨkɨl, tɨtay gɨpun takaw ak agnɨgaknɨŋ agñɨnɨgabun. \s Jisas ne bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl chɨn ak mɨdeb \p \v 14 \x - \xo 4.14 \xo*\xt Hib 3.1, 7.26, 10.23\xt*\x* Bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl chɨn ak mɨdeb. Ne Jisas nɨm, God Ñɨne mɨdɨl, God man ne alaŋ mɨgan ayaŋ amub. Anɨb ak chɨn mɨseŋ apun, Nop gos nopun apun ak, gos nɨŋɨd kɨles gɨl dɨnɨgun. \v 15 \x - \xo 4.15 \xo*\xt 2 Ko 5.21, Hib 2.17, 7.26, 1 Pi 2.22, 1 Jo 3.5\xt*\x* Ne apɨl lum awl yolɨgup ñɨn ak, tap si tap tɨmel chɨnop lɨpɨg dad amnɨmuŋ tek lup okok mɨdupsek, mɨŋel chɨnop tɨtay gup okok mɨdupsek, nop abe gak ak pen, ne tap si tap tɨmel ma gak. Anɨb ak tek chɨn kɨles ma mɨdon tɨtay chɨnop gup ak ne nɨgtep gup tek, chɨnop pel yɨmug nɨgup. \v 16 \x - \xo 4.16 \xo*\xt Epe 2.18, 3.12, Hib 10.19-22\xt*\x* Anɨb ak nɨm, chɨn ma pɨlɨkɨl God yɨl monmon ownɨgun. God, ne bɨ yɨmug nɨŋɨd gɨtep gep mɨdeb. Chɨn nop yɨl apon, chɨnop mapen nɨgɨnɨgab. Pen mɨŋel ogɨnap chɨnop apek, chɨnop gɨñɨnɨg yɨmug nɨŋɨd gɨtep gɨnɨgab. \c 5 \p \v 1 Nɨgɨm. Bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl okok mɨdupsek, kɨli bɨ nab okok nɨb ak pen, God kɨlop keke aglɨl agek wog nop ak gɨpal. God ne bɨ olap nop anɨgɨl aglek, ne binɨb okok kɨlop gɨñɨnɨg, tap tep dam God nop ñɨl, tap sɨbog ñɨl gup. Anɨgek, God ne binɨb tap si tap tɨmel gɨpal okok tɨg walɨg gɨyokup. \v 2 \x - \xo 5.2 \xo*\xt Hib 2.18, 4.15, 7.28\xt*\x* Pen bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl anɨb ak, kɨles ma mɨdɨl, ne ke abe tap si tap tɨmel gup. Anɨb ak binɨb sawl gɨl nɨgtep ma gɨl gɨ tɨmel gɨpal okok, bɨ God nop sɨbogep anɨb ak ne kɨlop chɨb nɨŋɨd takaw sayn agup. \v 3 \x - \xo 5.3 \xo*\xt Wkp 9.7, 16.6, Hib 7.27\xt*\x* Pen ne abe kɨles ma mɨdɨl tap si tap tɨmel gup tek, binɨb kɨli tap si tap tɨmel gɨpal okok ayɨp, ne ke tap si tap tɨmel gup okok ayɨp, God anɨb okok mɨdupsek tɨg walɨg gɨyokɨmuŋ agɨl God nop tap sɨbog ñɨnɨmuŋ. \p \v 4 \x - \xo 5.4 \xo*\xt Kis 28.1\xt*\x* Bɨ olap ne ke yad bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl ak mɨdɨl yɨb awl mɨden agɨl, wog anɨb ak dɨnɨmuŋ tek ma lup. Mel. God bɨ Elon nop aglɨl agek wog ak gak tek, bɨ olap nop aglɨl agek anɨgup. \v 5 \x - \xo 5.5 \xo*\xt Sng 2.7, Jon 8.54, Hib 1.5, 1.8\xt*\x* Pen Klays abe anɨb ak nep. Ne ke yad bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl ak mɨdɨl yɨb awl mɨden agɨl gos ma nɨgak. God Klays nop aglɨl agek, wog anɨb ak dak. Pen nop agak, \q1 Mɨñɨl nep dɨpin ak, nad ñɨ yad mɨde, yad nap nep mɨdebin agak. \m \v 6 \x - \xo 5.6 \xo*\xt Sng 110.4, Hib 6.20, 7.1, 7.17, 7.21\xt*\x* Pen takaw olap buk Baybol mɨgan ayaŋ mɨdeb ak, ne anɨb agak, \q1 Melkisedek ne bɨ God nop sɨbogep ak, nad bɨ God nop sɨbogep anɨb ak tek ak pel pelnep yenɨgaban agak. \p \v 7 \x - \xo 5.7 \xo*\xt Jon 12.27, 17.1\xt*\x* Pen Jisas lum awl yolɨgup ñɨn ak, God ayɨp agɨlɨg nop agnɨgɨlɨg yolɨgup. God yɨp tɨg asɨk dek ma kumnɨm agɨl gos nɨŋɨd, God nop agnɨgɨlɨg chaŋ awl lɨlɨg meg mɨgan dad aplanak. Ne God nop anɨgɨl gos nɨŋɨd kɨdek golɨgup anɨb ak tek, agnɨgup anɨb ak God nɨgak. \v 8 \x - \xo 5.8 \xo*\xt Plp 2.8, Hib 3.6\xt*\x* Jisas ne God Ñɨne mɨdeb ak pen, yul awl dak. Yul awl dɨl nɨm, God takaw kɨdek gep ak nɨgtep gɨl, anɨgɨl gɨtep gak. \v 9-10 \x - \xo 5.9-10 \xo*\xt Hib 2.10, 5.6, 11.40\xt*\x* God ne takaw agak ak, Jisas mɨdupsek kɨdek gɨl gɨjuwak. Adek anɨb ak nep, God Jisas nop aglɨl agak, Melkisedek ne bɨ God nop sɨbogep ak, nad bɨ God nop sɨbogep anɨb ak tek mɨdeban agak. Pen binɨb Jisas takaw nop nɨŋɨd kɨdek gɨpal okok, ne bɨ kasɨn gep kɨli ak mɨdɨl, kɨlop tɨg asɨk dek pel pelnep yenɨgabal. \s Nɨbi Klays nop sawl gɨl ma apyap pakɨnɨmɨb \p \v 11 \x - \xo 5.11 \xo*\xt Mat 13.15, Jon 16.12, 2 Pi 3.16\xt*\x* Takaw tɨkobun anɨb awl tek, kuŋay mɨdeb ak pen, nɨbi yɨlɨk nɨŋɨd ma nepɨm. Anɨb ak tɨtay dɨl agon, nɨbi nɨgtep gɨnɨgabɨm? \v 12 \x - \xo 5.12 \xo*\xt 1 Ko 3.1-3, Hib 6.1\xt*\x* Nɨbi ned ñɨn ak Klays nop dɨpɨm, anɨb ak tek mɨñɨl binɨb ogɨnap God takaw ak kɨlop agñɨtep gɨpɨkep.\x - \xo 5.12-13 \xo*\xt 1 Ko 3.2\xt*\x* Gos nɨbi pen wulep yowup, anɨb ak takaw ned nɨgep okok nɨbop tepayaŋ agñeb tek lup. Mɨñɨl tap kɨles ñɨŋɨnɨmɨb tek ak pen, tul ñɨbɨlɨg nep mɨdebɨm. \v 13 \x - \xo 5.13 \xo*\xt 1 Ko 13.11, Epe 4.14, 1 Pi 2.2\xt*\x* Chɨn nopun, an tul ñɨbɨl mɨdebal okok, ñapay ŋaŋ mɨdebal. Kɨli tap adek ak tep, tap adek ak tɨmel agɨl, nɨgtep ma gɨpal. \v 14 \x - \xo 5.14 \xo*\xt Ais 7.15, Lom 16.19, 1 Ko 2.14-15, Plp 1.10\xt*\x* Tap mɨdup ak pen, binɨb awl gɨpal okok kɨli anɨb ak ñɨbɨlɨg mɨdebal. Binɨb anɨb okok tek, gos sek okok gɨ dad amɨl, adek ak gɨtep gep ak, adek ak gɨ tɨmel gep ak agɨl, nɨgtep gɨpal. \c 6 \p \v 1 \x - \xo 6.1-2 \xo*\xt Apo 8.14-17, 17.31-32, 19.4-5, Lom 2.16, Plp 3.12-14, Hib 5.12, 9.14\xt*\x* Anɨb ak chɨn mɨñɨl ñɨsɨkol paysɨkol tek ma yonɨgun, binɨb awl gɨpal okok kɨli takaw nepal tek mɨdɨl, Klays takaw ne nɨg dɨnɨgun. Klays takaw ne ned nɨgɨnok ak nep tepayaŋ agɨl tepayaŋ agɨl ma agɨnɨgayn. Chɨn Klays takaw ned nɨgɨnok ak pel nɨŋɨd lɨl nɨm, kal gɨnɨg mab meg puŋɨl tepayaŋ tɨgjuwɨl, tepayaŋ puŋɨl tepayaŋ puŋɨl gɨpun tek, kal gɨjunɨgun tek ma lup. Takaw anɨb okok apin ak, wog yokɨp gɨpun ak kelɨgɨl, tap si tap tɨmel gɨpun ak taynen anɨgɨpun agɨl kelɨgɨpun takaw ak. Pen God nop gos lɨnopun takaw ak. \v 2 Ñɨg pakñɨbun takaw ak. Ñɨn dɨ mɨdɨlɨg God nop agnopun takaw ak. Binɨb kumɨl tepayaŋ tɨkjakɨnɨgabun takaw ak. God binɨb okok kɨlop bɨlok lek, pel pelnep yul awl dɨnɨgabun akaŋ pel pelnep mɨdtep gɨnɨgabun takaw ak. Takaw anɨb okok mɨnek mɨnek ma agɨnɨgun. \v 3 Pen God chɨnop Yaw agonɨmuŋ, anɨb ak gɨnɨgabun. \p \v 4-6 \x - \xo 6.4-6 \xo*\xt Mat 12.31, Gal 3.2, Epe 2.8, Hib 10.26-27, 10.29, 10.32, 1 Pi 2.3, 2 Pi 2.20-21, 1 Jo 5.16\xt*\x* Binɨb ogɨnap, God mɨlek ne kɨlop gek gos pag yɨkɨl, tap teplep God man ne alaŋ nɨb ak dɨl, God Kawnan ne ak agyokek binɨb ogɨnap ayɨp dɨlak. Kɨli God takaw ne ak nɨg dɨl, takaw tep yɨbɨl agɨl gos nɨgɨlak. Pen God kɨles ne dɨl binɨb kɨlop kod yenɨgab ñɨn ak, kɨli kɨles anɨb ak dɨ yelak. Binɨb anɨb okok pen, kɨdek God nop kud ñɨl kelɨgɨl apyap pakɨnɨgabal ak, tɨtay dɨnɨgabal? Kɨli adɨkɨd, tap si tap tɨmel gɨpun ak taynen anɨgɨpun, kelɨgɨnɨgun agɨl, anɨgɨnɨgel tek ma lup. Kɨli tap tɨmel anɨgɨlak ak, God Ñɨne nop mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lɨlak tek tepayaŋ gɨlak. Anɨgelak, binɨb okok nop mɨseŋ lɨl agjulak. \p \v 7 Man ak pelpel pakɨl, lum mɨgan ayaŋ amub. Pen lum ak gek tap mɨdup jak tep gɨl mɨdup pulek, binɨb wog gɨpal okok ñɨŋɨnɨgabal ak, God lum anɨb ak gɨtep yɨbɨl gɨnɨgab. \v 8 \x - \xo 6.8 \xo*\xt Stt 3.17-18\xt*\x* Pen nag ñuñu sek mab ñuñu sek okok nep jakɨnɨgab ak, lum tɨmel gɨl kelɨgek pɨsnep sagi dɨnɨgab. God ne anɨgek, kɨdek lum anɨb ak pɨsnep yɨnel kul gɨnɨgab. \p \v 9 Bogɨlak tep yad okok, nɨbop takaw awl tek agobun. Ak pen nɨbop gos nɨŋɨd, anɨgɨl gos nopun, kanɨb tep adek ak kɨdek gɨnɨgabɨm. Kɨdek gem, God nɨbop tɨg asɨk dɨnɨgab. \v 10 \x - \xo 6.10 \xo*\xt Lom 15.25, 2 Ko 8.4, 1 Te 1.3, 2 Te 1.6-7, 2 Ti 1.18, Hib 10.32-34\xt*\x* God ne bɨ tɨmel gep ak mel. Nɨbi binɨb Klays yɨl mɨdebal okok, kɨlop ned abe mɨñɨl abe gɨñɨl dɨtep gɨpɨm. Anɨgem ne nɨŋɨd nɨgup, nop gos nɨŋɨd mapen lɨl wog tep anɨb ak gɨpɨm. Nɨm ak sawl ma gɨnɨgab. \v 11 \x - \xo 6.11 \xo*\xt Kol 2.2, Hib 3.6, 3.14\xt*\x* Pen chɨnop tep gɨnɨgab ak, nɨbi keke mɨdupsek adek anɨb ak nep gɨ mɨdɨl, amɨl ne ayɨp mɨdtep gɨnɨgun agɨl, pel gos nepɨm tek gɨnɨgab. \v 12 \x - \xo 6.12 \xo*\xt Hib 10.36\xt*\x* Yɨlɨk yɨlɨk gɨnɨmuŋ tek lup ak, nɨgtep gɨnɨmɨb. Nɨbi pen bɨ okok kɨli Klays nop gos nɨŋɨd, mɨŋel ogɨnap apek gos anɨb ak ma nɨŋɨd wog ne malɨk gɨl gɨñɨbal ak, kɨli gɨpal tek ak kɨdek gɨnɨmɨb. Anɨgem, God kɨlop dɨtep gɨnɨgayn agak tek gup ak tek, nɨbop abe gɨnɨgab. \s God gɨnɨgayn agak tek ak gɨnɨgab \p \v 13 \x - \xo 6.13 \xo*\xt Stt 22.16-17\xt*\x* Bɨlel God ne Eblaham nop takaw nɨŋɨd yɨbɨl ak agɨnɨg, bɨawl yad tek olap sek ma yek nɨŋɨd, bɨ ogɨnap yɨb kɨlop ma agak. Yad gɨnɨgayn agebin tek gɨnɨm agɨl, yɨb ne ke agɨl agak, Yad mɨdebin tek, yepɨs ma apin nɨŋɨd yɨbɨl agebin agak. \v 14 \x - \xo 6.14 \xo*\xt Stt 22.16-17\xt*\x* Yad nep dɨtep yɨbɨl gɨl gek, ñapay nad tɨke, tɨkel tɨkel amek, kuŋay yɨbɨl yenɨgabal agak. \v 15 Anɨb agek, Eblaham God ne gɨnɨgayn agak tek gɨnɨgab agɨl, kɨmɨgel kod yek yek, nop dɨtep gɨnɨgayn agak tek nep gak. \p \v 16 \x - \xo 6.16 \xo*\xt Kis 22.10-11\xt*\x* Binɨb takaw kɨles nɨŋɨd yɨbɨl agɨnɨg, bɨawl olap yɨb nop agɨl apal, Bɨawl nɨm mɨdeb tek, yepɨs ma apin nɨŋɨd yɨbɨl agebin apal. Anɨgel, binɨb okok nɨŋɨd, ak nɨŋɨd yɨbɨl ageb agɨl, takaw penpen apal ak kelɨgɨpal. \v 17 \x - \xo 6.17 \xo*\xt Lom 11.29, Hib 11.9\xt*\x* Bɨlel God ne binɨb okok kɨlop dɨtep yɨbɨl gɨnɨgayn agɨl, kɨlop takaw nɨŋɨd yɨbɨl ak agek kɨli nɨgɨlak, chɨnop dɨtep yɨbɨl gɨnɨgab. Pen kɨli takaw anɨb ak nɨgtep yɨbɨl gɨnɨgel agɨl, ne anɨb agak, Takaw yad apin ak ma kelɨgɨnɨgayn, gos olap kɨdek ma nɨgɨnɨgayn agak. Kɨles tɨmel yɨbɨl agɨl agebin, Yad gɨnɨgayn agebin tek gɨnɨm agebin agak. \v 18 \x - \xo 6.18 \xo*\xt Nam 23.19, 1 Sml 15.29, Hib 12.1\xt*\x* Pen mɨñɨl takaw omɨŋal mɨdeb, God ne yepɨs ma apin nɨŋɨd yɨbɨl agebin agak ak sek, ne gɨnɨgayn agebin tek gɨnɨm agak ak sek. Takaw omɨŋal anɨb okok tɨg adɨkɨl gɨnɨmuŋ tek ma lup. Pen chɨn nopun, God ne yepɨs agep tek ma lup. Anɨb ak chɨn binɨb pɨlɨkɨl, God yɨl we gɨlɨg opun okok, gos sek yonɨgun. God ne gɨnɨgayn agebin tek gɨnɨm agak ak nɨŋɨd, chɨnop dɨtep gɨnɨgab ak kod mɨdobun. \v 19 \x - \xo 6.19 \xo*\xt Wkp 16.2-3, 16.12, 16.15, Hib 9.7\xt*\x* Chɨnop dɨtep gɨnɨgab ak kod mɨdobun nɨm ak, gos tɨmud nɨbi ak mɨdtep gɨl kɨles gɨnɨmɨb agak tek yonɨgun. Gos tɨmud anɨb ak, sip anka dɨ mɨdebal tek yonɨgun. Pen bɨ chɨnop dɨtep gɨnɨgab ak kod mɨdobun ak, Jisas nokom nɨm. Jisas ne amɨl, God agnɨgep kal awl ñɨluk mɨgan ayaŋ chech palawl kanɨbtub pɨl gɨlak ak pɨskɨd amɨl, kaw ñɨluk mɨgan ayaŋ amnak. \v 20 \x - \xo 6.20 \xo*\xt Wkp 16.2-3, 16.12-15, Sng 110.4, Hib 3.1, 5.6, 5.10, 7.17, 8.1, 9.24\xt*\x* Jisas nɨm, ne bɨ God nop sɨbogep Melkisedek ak tek mɨdɨl, bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl ak pel pelnep yenɨgab. Ne God agnɨgep kal awl ñɨluk mɨgan ayaŋ ned amɨl, chɨnop nen wog gɨñɨlɨg God ayɨp mɨdeb.\f + \fr 6.20 \fr*\ft Ñɨn nokom olap sap yeb ne kuŋay yɨbɨl, Yislel bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl ak ne wog awl olap golɨgup. Chag meme bulmakaw pakɨl, nɨkɨm ak dɨl, God nop sɨbog ñolɨgup. Tap si tap tɨmel gɨpun ak tɨg walɨg gɨyokɨnɨmuŋ agɨl, nop sɨbog ñolɨgup. Nɨkɨm dad, God agnɨgep kal awl kaw ñɨluk mɨgan ayaŋ amolɨgup. Kaw ñɨluk mɨgan ayaŋ anɨb ak, God ne ke yolɨgup. Buk Wok Pris sapta 16 ayɨp, buk Hiblu sapta 9.1-7 ayɨp nɨgɨnɨm. Pen mɨñɨl Jisas ne bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl ak mɨdɨl, God agnɨgep kal awl God man ne alaŋ mɨdeb ak, kaw ñɨluk mɨgan ayaŋ amub. Mɨgan ayaŋ mɨdɨl, binɨb okok gach kɨlop mɨdupsek tɨg walɨg gɨyokeb. Buk Hiblu sapta 2.17 ayɨp, sapta 4.14 ayɨp, sapta 8.2 ayɨp nɨgɨnɨmɨn.\ft*\f* \c 7 \s Melkisedek ne bɨ God nop sɨbogep bɨawl ak, yɨb awl dak \p \v 1 \x - \xo 7.1-2 \xo*\xt Stt 14.17-20\xt*\x* Bɨ Melkisedek anɨb ak ne bɨnonɨm mɨdɨl, taun Salem kod yolɨgup. Bɨ God nop sɨbogep ak abe mɨdɨl, God adek alaŋ mɨdeb ak wog ne ak golɨgup. Pen ñɨn olap, Eblaham ne bɨnonɨm ogɨnap ayɨp penpen gɨl, kɨlop yuk yokak. Yuk yokɨl, adɨkɨd apɨl tap teplep okok dad owaknɨŋ, Melkisedek apɨl nop kanɨb nab nop nebeŋ pakak. Kanɨb nab nop nebeŋ pakɨl, God nop agnɨŋɨd agak, Nad bɨ Eblaham nop gɨtep gɨl kod yenɨmɨn agak. \v 2 Pen Eblaham tap pɨlɨg dad owak okok, ne bɨlokɨl day wajɨlem tek agɨl, Melkisedek nop day nokom ñak. Bɨ anɨb ak Melkisedek, yɨb ne jɨj ak anɨgɨl mɨdeb, Bɨnonɨm suŋtep yɨbɨl. Pen ne abe bɨnonɨm mɨdɨl, taun Salem kod yolɨgup ak, jɨj nɨm ak anɨgɨl mɨdeb, Kɨmɨgel mɨdtep gep bɨnonɨm ak. \v 3 \x - \xo 7.3 \xo*\xt Sng 110.4\xt*\x* Melkisedek nonɨm jɨj ak anɨgɨl mɨdeb, nap jɨj ak anɨgɨl mɨdeb, based jɨj ak anɨgɨl mɨdeb agɨl agel, ma nopun. Pen nop tɨkɨlak ñɨn ak, kumak ñɨn ak agɨl abe agel, ma nopun. Ne pen bɨ God nop sɨbogep pel pelnep yenɨgab, God Ñɨne tek yenɨgab. \p \v 4 \x - \xo 7.4 \xo*\xt Stt 14.20\xt*\x* Bɨ anɨb ak Melkisedek nɨbi nɨgɨm, ne bɨawl yɨbɨl yɨb awl yek. Based yes chɨn Eblaham, ne bɨawl yek ak pen ne Melkisedek nop nɨŋɨd, bɨawl yɨbɨl yek ak agɨl, tap teplep pɨlɨg dad owak okok, bɨlokɨl day wajɨlem tek agɨl, Melkisedek nop day nokom ñak. \v 5 \x - \xo 7.5 \xo*\xt Nam 18.21\xt*\x* Ak ned yɨbɨl anɨgak. Pen kɨdek Mosis ne buk Baybol takaw ak tɨkɨl agak, Eblaham tɨkek tɨk dad amɨl, binɨb Lipay jɨj mɨdebal okok, kɨli bɨ God nop sɨbogep okok mɨdɨl, wog ne gɨnɨgel agɨl tɨkak. Wog ne gel, tap tɨtay dɨnɨgabɨm okok, bɨlokɨl day wajɨlem tek agɨl, kɨlop day nokom ñɨnɨmɨb agɨl tɨkak. Anɨb ak Yislel binɨb kɨli takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak nɨŋɨd, ñɨbem mam Lipay jɨj mɨdebal okok kɨlop pel tap day nokom ñelɨgɨpal. \v 6 Melkisedek ne Lipay jɨj ak ma mɨdeb ak pen, Eblaham ne tap okok bɨlokɨl day wajɨlem tek agɨl, Melkisedek nop day nokom ñak. Pen God ne Eblaham nop dɨtep yɨbɨl gɨnɨgayn agak ak ne gek Eblaham yɨb awl dak ak pen, Melkisedek ne God nop agnɨŋɨd agak, Nad bɨ Eblaham anɨb ak nop gɨtep gɨl kod yenɨmɨn agak. \v 7 Pen chɨn anɨgɨl nopun, bɨawl yɨbɨl ak ne God nop agnɨŋɨd agup, Bɨ anɨb ak nop gɨtep gɨl kod yenɨmɨn agup. Bɨ muk okok mɨdɨl yokɨp tek ak pen, ne tap tep anɨb okok dɨnɨmuŋ tek lup. \p \v 8 \x - \xo 7.8 \xo*\xt Hib 5.6, 6.20\xt*\x* Bɨ Lipay jɨj ak kɨli pel tap day nokom dɨpal okok, mɨd dad amɨl mɨlep lɨl kubal. Kɨli kubal ak pen Melkisedek nɨm, ne Eblaham tap okok tap day nokom dak ak, buk Baybol ak Melkisedek ma kumak, kɨm mɨdeb agɨl tɨkɨlak. \v 9-10 Bɨ Lipay jɨj ak kɨli pel tap day nokom dɨpal. Pen Melkisedek ne Eblaham nop kanɨb nab nop nebeŋ pakak ñɨn ak, Eblaham ne Melkisedek nop tap bɨlok day nokom ñak. Ñɨn anɨb ak, Eblaham ñapay ma tɨkak. Kɨdek pen ñapay tɨkek, tɨkel amɨl apɨl gek, Lipay nop tɨkak. Pen Eblaham ne Melkisedek nop tap day nokom ñak ak, Lipay nop ma tɨkak won ak ñak. Ak nɨm, Lipay ne Melkisedek nop tap day nokom ñeb tek takaw ak, chɨn anɨgɨl gos nɨŋɨd anɨb apun. \s Bɨ God nop sɨbogep kɨdeyɨl ak, ne bɨ God nop sɨbogep ned nɨb tep kɨlop ak dup \p \v 11 Bɨlel Yislel binɨb kɨli takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak dɨlak. Takaw anɨb ak anɨb agak, Bɨ Lipay jɨj ak kɨli bɨ God nop sɨbogep wog ak gɨnɨgel agak. Kɨli pen wog ak gel, binɨb okok God binɨb ne suŋtep yɨbɨl mɨdebɨlap, bɨ kɨdeyɨl Melkisedek tek ke olap agyokek owak ak ma agyokɨpɨkop. Bɨ Lipay jɨj ak, bɨ Elon based kɨli bɨlel yolɨgup ak, kɨli bɨ God nop sɨbogep mɨdɨlɨg nep mɨdebɨlap. Pen tep ma gek, God bɨ kɨdeyɨl Melkisedek God nop sɨbogep tek olap agyokak. \v 12 Pen bɨ God nop sɨbogep okok kɨlop gek tɨg adɨk ke okok lɨl nɨm, takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ned nɨb ak abe gek tɨg adɨk ke okok lɨnɨmuŋ. \v 13 Bɨawl chɨn ak, buk Baybol nop nokom nɨm agñak ak, jɨj ne olap ke. Pen jɨj ne anɨb ak, ned bɨ olap bɨ God nop sɨbogep wog ak ma gup. \v 14 \x - \xo 7.14 \xo*\xt Stt 49.10, Ais 11.1, Mat 2.6, Lep 5.5\xt*\x* Chɨn nopun, Juda jɨj ak nokom tɨk dad amɨl, Bɨawl chɨn ak nop tɨkɨlak. Pen bɨ Juda jɨj ogɨnap, kɨli bɨ God nop sɨbogep wog gɨ yenɨgel ak, Mosis takaw anɨb ogɨnap ma agak. \p \v 15 Adek anɨb ak nep chɨn nɨgtep gɨpun, bɨ God nop sɨbogep kɨdeyɨl nɨm ak apjakɨl, ne Melkisedek nep tek mɨdeb. Ne ke nokom mɨdɨl, bɨ God nop sɨbogep ned nɨb okok kɨlop sɨlawup. \v 16 Pen binɨb okok kɨli bɨ anɨb ak jɨj ne ak gos nɨŋɨd agel, ne bɨ God nop sɨbogep ma yek. Mel. Ne pen bɨ pel mɨdep ak, kɨles ne ak dɨl pel pelnep mɨdenɨgab, tap olap nop gɨnɨmuŋ tek ma lɨnɨgab. Kɨles anɨb ak nop gek, ne bɨ God nop sɨbogep mɨdeb. \v 17 \x - \xo 7.17 \xo*\xt Sng 110.4, Hib 5.6\xt*\x* Chɨn nopun, buk Baybol ak tɨkɨl anɨb agak, Melkisedek ne bɨ God nop sɨbogep ak, nad bɨ God nop sɨbogep anɨb ak tek ak pel pelnep yenɨgaban agɨl tɨkak. \p \v 18-19 \x - \xo 7.18-19 \xo*\xt Lom 8.3, Gal 2.16, 4.9, Epe 2.18, Hib 6.18, 9.9\xt*\x* Anɨb ak chɨn nopun, gɨnɨgel ma gɨnɨgel takaw ned nɨb anɨb ak, kɨles ma mɨdɨl chɨnop gɨtep gɨnɨmuŋ tek ma lup. Pen tap ogɨnap gek mɨdtep gɨnɨmuŋ tek ma lup. Anɨb ak tek God ne takaw ned nɨb anɨb ak pɨsnep kelɨgup. Pɨsnep kelɨgɨl, kanɨb tep kɨdeyɨl olap chɨnop yomɨl, kanɨb kɨdeyɨl abun adek anɨb ak, tep yɨbɨl. Amɨl gos sek kod mɨdɨl, am am God yɨl yonɨgabun. \p \v 20 Pen abe, God ne bɨ anɨb ak Jisas nop aglek, bɨ God nop sɨbogep yek ñɨn ak, yokɨp ma agak. Takaw yepɨs ma apin nɨŋɨd yɨbɨl agebin ak agɨl nop aglak. Bɨ ned nɨb kɨli bɨ God nop sɨbogep yenɨgel agɨl kɨlop aglɨlak ak, yepɨs ma apin nɨŋɨd yɨbɨl agebin takaw ak ma agɨlak. \v 21 \x - \xo 7.21 \xo*\xt Sng 110.4, Hib 5.6\xt*\x* God pen yepɨs ma apin nɨŋɨd yɨbɨl agebin ak agɨl Jisas nop aglek, ne bɨ God nop sɨbogep ak yek. God ne aglɨl agak, Nad bɨ God nop sɨbogep ak pel pelnep yenɨgaban agak. Yad God Bɨawl ak, takaw yepɨs ma apin nɨŋɨd yɨbɨl agebin, gos tɨmud kɨdeyɨl ma nɨgɨnɨgayn agak. \v 22 \x - \xo 7.22 \xo*\xt Hib 8.6, 12.24\xt*\x* God Jisas nop takaw aglak ak, anɨb ak nɨŋɨd chɨn nopun, takaw ag adek nokom lak ned nɨb ak wos mel ak pen, Jisas ne takaw ag adek nokom lak kɨdeyɨl ak kod mɨdɨl gek, takaw teplep yɨbɨl wos yɨbɨl mɨdeb. \p \v 23 Bɨ God nop sɨbogep ned nɨb okok, kuŋay yɨbɨl tek wog anɨb ak delɨgɨpal. Olap kumek, kɨdeyɨl olap agel, wog anɨb ak gɨ yolɨgup. Ak kumek kɨdeyɨl ak yolɨgup, ak kumek kɨdeyɨl ak yolɨgup ak nɨm, olap pel ma yolɨgup. \v 24 Jisas pen pel pelnep yenɨgab anɨb ak tek, ne bɨ God nop sɨbogep wog anɨb ak ma kelɨgɨnɨgab, bɨ olap ke wog anɨb ak ma dɨnɨgab. \v 25 \x - \xo 7.25 \xo*\xt Lom 8.34, 1 Ti 2.5, Hib 9.24, 1 Jo 2.1\xt*\x* Jisas ne pel pelnep mɨdɨl, binɨb God yɨl amebal okok kɨlop gos nɨŋɨd God nop pel agnɨgɨnɨgab. Anɨb ak ne binɨb anɨb okok God yɨl yenɨgel agɨl, kɨlop dɨl tɨg asɨk dɨnɨmuŋ tek lup. \p \v 26 \x - \xo 7.26 \xo*\xt Epe 1.20, Hib 3.1, 4.15, 8.1\xt*\x* Bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl anɨb ak, chɨnop pel dɨtep yɨbɨl gup. Ne bɨ suŋtep God agup tek nep gɨl, tap si tap tɨmel sɨkol sɨkol ogɨnap ma gɨl, God nɨgek gach sek ma mɨdeb. Pen God bɨ anɨb ak nop gek, ne binɨb tap si tap tɨmel gɨpal okok yɨl ma mɨdɨl, pal okok God man ne awl alaŋ mɨdeb. \v 27 \x - \xo 7.27 \xo*\xt Wkp 9.7, Lom 6.10, Hib 5.3, 9.12\xt*\x* Bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl ned nɨb okok, kɨli ñɨn nokom nokom tap pakɨl God nop sɨbog ñɨbal. Ned tap si tap tɨmel kɨli ke gɨpal tek, tap pak God nop sɨbog ñɨl, kɨdek binɨb tap si tap tɨmel gɨpal tek, tap pak God nop sɨbog ñɨbal. Jisas pen anɨgɨl ma gup. Mɨnek nokom ne chɨnop nen mubwak ne ak dɨl, God nop ñɨl mab bak alaŋ kumak. Nɨm tep. \v 28 \x - \xo 7.28 \xo*\xt Hib 2.10, 5.1-2, 5.9\xt*\x* Chɨn nopun, kɨli takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak kɨdek gɨl, bɨ ogɨnap bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl okok yenɨgel agɨl, kɨlop aglɨpal. Kɨlop aglɨpal anɨb okok, kɨli kɨles ma mɨdebal. God pen takaw ne kɨdeyɨl, yepɨs ma apin nɨŋɨd yɨbɨl agebin ak, ne Ñɨne nop aglak. Aglek, ne bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl, bɨ teplep yɨbɨl mɨdɨl pel pelnep yenɨgab. \c 8 \s Jisas ne bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl, God man ne alaŋ mɨdeb \p \v 1 \x - \xo 8.1 \xo*\xt Sng 110.1, Epe 1.20, Kol 3.1, Hib 1.3, 3.1, 10.12, 12.2\xt*\x* Pen takaw agobun jɨj ak anɨgɨl mɨdeb. Bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl chɨn anɨb ak mɨdeb. Ne amɨl, Bɨnonɨm kɨles tɨmel yɨbɨl besɨgep ne man ne alaŋ mɨdeb ak, ñɨn yɨpɨd kɨd okok besɨg mɨdeb. \v 2 Pen ne bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl wog ak gɨñeb, God agnɨgep kal ne ke ak mɨgan ayaŋ. God agnɨgep kal anɨb ak, binɨb ma gɨlak, Bɨawl ne ke gak. \p \v 3 \x - \xo 8.3 \xo*\xt Epe 5.2, Hib 5.1, 9.14\xt*\x* Chɨn nopun, bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl okok, kɨli tap tep dam God nop ñɨl, tap sɨbog ñɨl gɨnɨgel agɨl kɨlop mɨdupsek aglɨlak. Anɨb ak tek bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl nɨm ak, ne abe tap tep olap dam God nop ñɨnɨmuŋ. \v 4 Pen bɨ God nop sɨbogep okok, kɨli takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak kɨdek gɨl, tap tep dam God nop ñɨbal. Anɨb ak bɨ anɨb ak lum awl mɨdɨl, bɨ God nop sɨbogep ma yobɨkop. Ne pen God man ne alaŋ mɨdeb. \v 5 \x - \xo 8.5 \xo*\xt Kis 25.40, Nam 8.4, Apo 7.44, Kol 2.17, Hib 9.23\xt*\x* Bɨ God nop sɨbogep okok lum awl mɨdɨl, God agnɨgep kal awl mɨgan ayaŋ mɨdɨl wog gɨpal. Pen kal awl anɨb ak, tap kawnan yokɨp tek mɨdeb. Kal yɨbɨl ak, God man ne alaŋ mɨdeb. Anɨb ak Mosis God agnɨgep sel kal ak gɨnɨg gaknɨŋ, God agak, Chɨl dum alaŋ mɨdɨl, nad sel kal yɨp ak gɨl, tap okok anɨb anɨb gɨl lɨnɨmɨn agɨl anɨb apin tek nep, mɨdupsek anɨgɨl gɨlɨtep gɨnɨmɨn agak. \v 6 \x - \xo 8.6 \xo*\xt 2 Ko 3.6-9, Hib 7.22, 9.15\xt*\x* Mɨñɨl pen bɨ God nop sɨbogep Jisas, wog ne gup ak teplep yɨbɨl mɨdeb, bɨ God nop sɨbogep ned nɨb okok wog kɨli gelɨgɨpal ak yokɨp tek mɨdeb. Pen ne abe bɨ nab nɨb chɨn mɨdɨl, takaw ag adek nokom lak kɨdeyɨl ak gek wos gup. Takaw ag adek nokom lak kɨdeyɨl ak teplep yɨbɨl mɨdeb, takaw ag adek nokom lak ned nɨb ak yokɨp tek mɨdeb. Pen takaw ag adek nokom lak kɨdeyɨl ak, God ne binɨb okok kɨlop dɨtep yɨbɨl gɨnɨgayn agak ak, ne aglak tek nep gup. \p \v 7 \x - \xo 8.7 \xo*\xt Hib 7.11, 7.18\xt*\x* Nɨgɨm. Takaw ag adek nokom lak ned nɨb ak teplep yɨbɨl gobɨkop, God takaw ag adek nokom lak kɨdeyɨl ak ma dad opɨkop. \v 8 \x - \xo 8.8-12 \xo*\xt Jer 31.31-34\xt*\x* Pen binɨb okok gɨtep ma gɨlak tek, God ne bɨ gos ñek agñeb ak nop agek, takaw kɨl tɨkɨl agak, \q1 Bɨawl ne agup, Nɨgɨm. Ñɨn aglɨnek ak apjakɨl, yad takaw ag adek nokom kɨdeyɨl ak lɨnɨgayn agup agɨl tɨkak. Yislel binɨb okok ayɨp, Juda binɨb okok ayɨp, takaw ag adek nokom kɨdeyɨl lɨnɨgayn agup agɨl tɨkak. \v 9 Pen takaw ag adek nokom kɨdeyɨl lɨnɨgayn anɨb ak, bɨlel nɨsed yes okok takaw ag adek nokom lɨnek tek ma lɨnɨgayn agup agɨl tɨkak. Ñɨn anɨb ak man Yijip yelaknɨŋ, yad kɨlop dɨl poŋɨd dad Yijip nɨb ownek agup agɨl tɨkak. Kɨli pen takaw ag adek nokom lɨnek ak kɨdek ma gɨlak ak nɨm, kɨlop kud ñɨl kelɨgɨnek agup agɨl tɨkak. \v 10 \x - \xo 8.10 \xo*\xt Sek 8.8, Hib 10.16\xt*\x* Yad Bɨawl nɨbi ak, yad takaw anɨb agebin agup agɨl tɨkak. Kɨdek ñɨn ak, yad Yislel binɨb okok ayɨp takaw ag adek nokom lɨnɨgayn agup agɨl tɨkak. Pen takaw anɨb ak anɨgɨl mɨdeb agup agɨl tɨkak. Takaw yad apin ak, yad dɨl gos tɨmud kɨlop lɨl, gos kɨli nab ayaŋ kɨl tɨkɨnɨgayn agup agɨl tɨkak. Pen yad God kɨli yenɨgayn, kɨli binɨb yad yenɨgabal agup agɨl tɨkak. \v 11 \x - \xo 8.11 \xo*\xt Ais 54.13, Jon 6.45, 1 Jo 2.27\xt*\x* Binɨb yɨb ma mɨdeb okok ayɨp binɨb yɨb mɨdeb okok ayɨp, kɨli mɨdupsek yɨp nɨgtep gɨnɨgabal agup agɨl tɨkak. Anɨb ak tek ñɨn anɨb ak, binɨb okok kɨli numi nɨmam okok sek, binɨb kɨli okok sek kɨlop, Nɨbi Bɨawl ak nop nɨgtep gɨnɨmɨb agɨl, gos anɨb ak nɨŋɨd ma agñɨnɨgabal agup agɨl tɨkak. Mɨdupsek yɨp nɨgtep gɨnɨgabal agup agɨl tɨkak. \v 12 \x - \xo 8.12 \xo*\xt Lom 11.27, Hib 10.17\xt*\x* Taynen? Tap si tap tɨmel gɨnɨgabal ak, kɨlop mapen nɨŋɨd kelɨgɨnɨgayn ak nɨm, gos anɨb ak nɨgɨlɨg ma yenɨgayn agup agɨl tɨkak. \p \v 13 Pen God takaw ag adek nokom kɨdeyɨl lɨl agak tek, takaw ag adek nokom ned nɨb lak ak chech wul lɨl tɨmel gup tek gup. Pen tap okok chech wul lɨl tɨmel gup tek gup ak, pɨsnep kul gɨnɨgeb. \c 9 \s Bɨ God nop sɨbogep ned nɨb okok, chag sipsip pakɨl nɨkɨm dɨl, God nop sɨbog ñɨbal \p \v 1 \x - \xo 9.1 \xo*\xt Kis 26.1-30\xt*\x* Pen God takaw ag adek nokom lɨl ned nɨb agak ak, nop kɨgom yɨmɨl agnɨgɨnɨg, yokɨp kɨgom yɨmɨl agnɨgɨnɨgel tek ma lak. God agak tek nep kɨdek gɨl kɨgom yɨmɨl agnɨgelɨgɨpal. Pen ne abe agek, kɨli sel kal agnɨgep olap lum awl gɨlɨl, mɨgan ayaŋ God nop kɨgom yɨmɨl agnɨgelɨgɨpal. \v 2 \x - \xo 9.2 \xo*\xt Kis 25.23-40, 26.1-30\xt*\x* Sel kal anɨb ak, kal mɨgan omɨŋal gɨlak. Kal ñɨluk mɨgan ned ameb olap, kal mɨgan suŋtep ak agɨlak. Mɨgan anɨb ak lam ak mɨdɨl, abañ ak mɨdɨl, bilet God wɨdɨn mɨdup adek lelɨgɨpal ak abañ adek ak mɨdɨl gak. \v 3 \x - \xo 9.3 \xo*\xt Kis 26.31-33\xt*\x* Pen kal ñɨluk mɨgan ayaŋ olap, chech palawl kanɨbtub pɨl gɨlak. Mɨgan anɨb ak, God kal ñɨluk mɨgan ayaŋ suŋtep ke yɨbɨl tep ak agɨlak. \v 4 \x - \xo 9.4 \xo*\xt Kis 16.33, 25.10-16, 30.1-6, Nam 17.8-10, Lo 10.3-5\xt*\x* Pen mɨgan anɨb ak, abañ adek gol dɨl gɨlɨl, tap kuy tep owep ak dagɨlelɨgɨpal adek ak yek. Pen mab bokis olap gol dɨl gɨlak ak abe yek. Mab bokis anɨb ak, kɨli God takaw ag adek nokom lep mab bokis ak agɨlak. Mab bokis mɨgan ayaŋ tap ñɨŋeb olap, bilet Mana\f + \fr 9.4 \fr*\ft Tap ñɨŋeb olap, bilet Mana apal ak, God ne tap ñɨŋeb anɨb ak bɨlel Yislel binɨb kɨlop ñak. Kɨli man Yijip kelɨgɨl, man nep binɨb ma yelak nab okok ajelɨgɨpal ñɨn ak, God tap ñɨŋeb bilet Mana anɨb ak kɨlop ñolɨgup. Pen Kisim Bek sapta 16 ayɨp Buk Song sapta 78 lain 24 nɨgɨnɨmɨb.\ft*\f* apal ak, kɨnag gol dɨl gɨlak ak mɨgan ayaŋ dɨlɨl yek. Pen bɨ Elon yɨl kodɨm dad ajolɨgup ak, yɨl kodɨm anɨb ak kuwjoŋ pakak ak abe mɨgan ayaŋ yek. God takaw ag adek nokom lɨl agɨl tɨkak kab pɨs omɨŋal ak sek, abe mab bokis anɨb ak mɨgan ayaŋ lel yek. \v 5 \x - \xo 9.5 \xo*\xt Kis 25.17-18\xt*\x* God mɨdeb awl agɨl, mab bokis adek sɨŋak, tap kawnan ensel tek omɨŋal pɨlɨkɨd bad sek pɨspɨs gɨlak. Binɨb tap si tap tɨmel gel God nɨŋɨd tɨg walɨg gɨyokolɨgup tep ak, mab bokis adek alaŋ yu gep bad ak. Tap anɨb okok takaw ak, mɨñɨl palsek agɨl tɨkɨnɨm tek ma lup. \p \v 6 \x - \xo 9.6 \xo*\xt Nam 18.2-6\xt*\x* Pen tap anɨb okok mɨdupsek gɨlel mɨdaknɨŋ, bɨ God nop sɨbogep okok, kɨli mɨnek mɨnek sel kal agnɨgep anɨb ak, ñɨluk mɨgan ned suŋtep ak amɨl, God nop wog ak gelɨgɨpal. \v 7 \x - \xo 9.7 \xo*\xt Kis 30.10, Wkp 16.2-34, Hib 5.3, 7.27\xt*\x* Pen kal agnɨgep ñɨluk mɨgan ayaŋ suŋtep ke yɨbɨl ak, bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl ak ne nokom sub nokom nokom, ñɨn nokom olap amolɨgup. Ne pen yokɨp ma amolɨgup. Chag sipsip nɨkɨm dad nep, mɨgan ayaŋ anɨb ak amolɨgup. Tap si tap tɨmel ne ke gak okok sek, binɨb nɨgtep ma gɨl tap si tap tɨmel gɨlak okok sek, God nɨŋɨd tɨg walɨg gɨyokaŋ agɨl, nɨkɨm ak dad mɨgan ayaŋ anɨb ak amɨl, God nop ñolɨgup. \v 8 \x - \xo 9.8 \xo*\xt Jon 14.6, Hib 10.19-20\xt*\x* Gak anɨb ak, God Kawnan ak chɨnop yomek nopun, sel kal agnɨgep anɨb ak mɨdaknɨŋ, kal ñɨluk mɨgan ayaŋ suŋtep ke yɨbɨl ak amɨl God nop agnɨgɨnɨgun tek ma lup. \v 9 \x - \xo 9.9 \xo*\xt Gal 3.21, Hib 7.18-19, 10.1-2\xt*\x* Pen sel kal agnɨgep anɨb ak, kawnan tek ak tap mɨñɨl apeb okok chɨnop yomub. Sel kal agnɨgep mɨgan ak, kɨli kɨgom yɨmɨl God nop agnɨŋɨd, tap teplep God nop ñɨl, chag meme chag sipsip tap okok dad apɨl, pakɨl God nop sɨbogɨpal. Pen tap anɨb okok kɨlop gek, chɨbol nab kɨli ayaŋ mɨdtep gɨl binɨb teplep ne yenɨgel tek ma lup. \v 10 \x - \xo 9.10 \xo*\xt Wkp 11.2, 11.25, 15.18, Nam 19.7, 19.11-13, Epe 2.15, Kol 2.16, 2.20, Hib 7.16\xt*\x* Tap God nop sɨbog ñɨbal anɨb okok, tap mɨdup anɨgɨl ñɨŋɨnɨmɨb, ñɨg ak anɨgɨl ñɨŋɨnɨmɨb, ñɨn ñɨg lɨ yokɨl anɨgɨnɨmɨb tap ak. Tap anɨb okok pen, mubwak ak tap. God agek binɨb kɨli tap nop sɨbog ñɨl, anɨgɨl gel amɨl amek, kɨdek God tap okok mɨdupsek gɨlɨtep gek tap kɨdeyɨl yenɨgab. \s Jisas nɨkɨm ne ke ak dɨl, God nop sɨbog ñub \p \v 11 \x - \xo 9.11 \xo*\xt Hib 3.1, 8.2, 10.1\xt*\x* Pen Klays apjakɨl, bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl ak mɨdɨl gek, tap tep gup ak apjakup. Ne sel kal agnɨgep kɨdeyɨl mɨgan ak amɨl mɨdeb. Pen sel kal agnɨgep kɨdeyɨl anɨb ak, teplep yɨbɨl mɨdeb, sel kal agnɨgep ned ak yokɨp yek. Kal kɨdeyɨl ak binɨb ma gɨlak, anɨb ak lum awl yɨl ak ma yɨbɨl mɨdeb. \v 12 \x - \xo 9.12 \xo*\xt Dan 9.24, Hib 9.26, 10.4, 1 Pi 1.19\xt*\x* Pen Klays ne kal agnɨgep ñɨluk mɨgan ayaŋ suŋtep ke yɨbɨl ak amnɨg, chag meme chag bulmakaw ñɨluk pakɨl, nɨkɨm dɨl God nop sɨbog ñɨnɨm agɨl ma amnak. Nɨkɨm ne ke ak dɨl, God nop sɨbog ñɨnɨg amɨl, mɨnek nokom yɨbɨl dad kal ñɨluk mɨgan ayaŋ suŋtep ke yɨbɨl ak amnak. Amek nɨm, chɨnop gɨñɨl anɨgɨl dek, pel pelnep yonɨgabun. \v 13 \x - \xo 9.13 \xo*\xt Wkp 16.3, 16.14-16, Nam 19.9, 19.17-19, Hib 10.4\xt*\x* Chɨn nopun, binɨb tap si tap tɨmel gɨl asɨŋ mɨdebal okok, kɨli apel, bɨ God nop sɨbogep okok kɨli chag meme chag bulmakaw pakɨl nɨkɨm ak dɨpal. Nɨkɨm dɨl, chag bulmakaw neb malep ak mab dagɨlel pɨsnep yɨn bɨj tɨkak bad ogɨnap dɨl, yɨnɨgak bɨj kab ak sek nɨkɨm ak sek binɨb wak kɨlop okok askoy pakñɨbal. Kɨlop anɨgɨl pakñel, binɨb okok kɨli asɨŋ ma mɨdɨl God binɨb suŋtep ne yɨbɨl mɨdebal. \v 14 \x - \xo 9.14 \xo*\xt Lom 6.13, 6.22, Epe 5.2, Tat 2.14, Hib 6.1, 1 Pi 1.18-19, 1 Jo 1.7\xt*\x* Klays nɨkɨm ne ak pen tap awl yɨbɨl mɨdeb. Klays ne tap si tap tɨmel gɨl asɨŋ ma mɨdeb. Pen God Kawnan ne ak pel pelnep yenɨgab ak, ne Klays nop gek, bɨ kɨli God nop sɨbog ñelɨgɨpal tek ak, Klays chɨnop nen agɨl kumɨl, nɨkɨm ne sɨbog ñak. Anɨb ak tek ak, nɨkɨm ne sogek mubwak chɨnop nep gek suŋtep ma mɨdobun. Tap tɨtɨmel tɨmel gɨpun okok mɨdupsek gek suŋ lek, chɨbol nab chɨn ayaŋ mɨdtep gɨl binɨb suŋtep ne mɨdobun. Anɨb ak wog yokɨp apyap pakɨpal adek ak kelɨgɨl, God pel mɨdep ak wog nop gɨtep gɨnɨgun. \s Klays nɨkɨm ne sogek, takaw ag adek nokom lak kɨdeyɨl ak wos gup \p \v 15 \x - \xo 9.15 \xo*\xt Lom 5.6, 1 Ti 2.5, Hib 3.1, 7.22, 8.6, 1 Pi 3.18\xt*\x* Klays nɨkɨm ne sogek God binɨb suŋtep ne mɨdobun. Pen ne kumɨl, binɨb okok kɨlop pɨsnep dek kɨm amel, tap si tap tɨmel gɨpal ak tɨg walɨg gɨyokup. Tap si tap tɨmel anɨb okok, takaw ag adek nokom lak ned yek ñɨn ak gɨpal. Pen Klays ne anɨgak ak nɨm, takaw ag adek nokom lak kɨdeyɨl ak wos gek, ne bɨ nab nɨb ak mɨdeb. Anɨb ak binɨb God kɨlop suk agɨl aglek nop nɨŋɨd kɨdek gɨpal okok, God bɨlel agak, Ñapay yad okok kɨlop gek pel pelnep yenɨgabal agak ak, kɨli takaw anɨb ak dɨnɨgabal. Takaw anɨb ak, God ne nɨŋɨd yɨbɨl agebin agɨl anɨb agak, Kɨli pel pelnep yenɨgabal agak. \p \v 16-17 \x - \xo 9.16-17 \xo*\xt Gal 3.15\xt*\x* Bɨ olap takaw kɨles ak agɨl agup, Yad kumen, tap yɨp okok apin tek bɨlokɨnɨmɨb agup. Takaw anɨb ak, takaw ag adek nokom lup tek mɨdeb. Pen ne anɨb agek, takaw ag adek nokom lup anɨb ak nɨŋɨd, yokɨp yɨbɨl mɨdel mɨdel, pɨsnep kumek nep, agup tek bɨlok lɨpal. Ne kɨm yeknɨŋ, tap nop ma bɨlok lɨpal. \v 18 \x - \xo 9.18 \xo*\xt Kis 24.6\xt*\x* Anɨb ak nep, God takaw ag adek nokom lak ned ak, kɨli chag meme chag bulmakaw pakɨl nɨkɨm dɨl sogel nep, takaw anɨb ak wos gak. \v 19 \x - \xo 9.19 \xo*\xt Kis 24.3-8, Wkp 14.4-7, 16.14-15\xt*\x* Mosis God takaw kɨles agak ak ñu kɨl tɨkak okok, ne binɨb okok mɨdupsek kɨlop agñɨ day juwak.\x - \xo 9.19-20 \xo*\xt Kis 24.6-8\xt*\x* Agñɨ day juwɨl, chag bulmakaw ñɨluk chag meme pakɨl nɨkɨm dɨl, ñɨg ogɨnap sek dɨl tɨg adɨk madɨk gak. Mab lek kɨd ak dɨl, nag olap dak. Nag anɨb ak, chag sipsip wɨj dɨl nag malɨkɨl, kalom pogɨlak ak. Pen nag anɨb ak dɨl, mab kɨd anɨb ak day alaŋ tun gɨl, ñɨg nɨkɨm anɨb ak tawak. Tawɨl, mɨj ñu kɨl tɨkak anɨb ak sek, binɨb ap yelak okok sek askoy pakñek \v 20 \x - \xo 9.20 \xo*\xt Kis 24.8, Mat 26.28\xt*\x* agak, Nɨkɨm anɨb awl gek, takaw ag adek nokom lak ak wos geb agak. God ne takaw ag adek nokom lak anɨb ak agɨl agak, Takaw anɨb ak nɨg dɨl kɨdek gɨnɨmɨb agak. \v 21 \x - \xo 9.21 \xo*\xt Kis 29.12, 29.36, Wkp 8.15, 8.19\xt*\x* Pen Mosis ñɨg nɨkɨm ak dɨl, God agnɨgep sel kal ak sek, kɨnag tap agnɨgep tɨtay kal mɨgan yek ak sek, kɨdek anɨb ak nep askoy pakñak. \v 22 \x - \xo 9.22 \xo*\xt Wkp 17.11, Epe 1.7\xt*\x* Chɨn nopun, takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak anɨb agak, Nɨkɨm nep tap okok gek, suŋtep yek God nɨgek tep gup agak. Pen chag meme chag bulmakaw okok pakel nɨkɨm ma sogek, God binɨb tap si tap tɨmel gɨpal okok ma tɨg walɨg gɨyokup. \s Klays tap tɨmel gɨpal okok tɨg walɨg gɨyokɨnɨg, wak ne ke dɨl God nop ñak \p \v 23 \x - \xo 9.23 \xo*\xt Hib 8.5, 10.1\xt*\x* Tap God agnɨgep sel kal mɨgan ayaŋ mɨdeb anɨb okok, tap kawnan yokɨp tek mɨdeb. Tap yɨbɨl God man ne alaŋ mɨdeb, tap lum awl kal mɨgan ayaŋ okok kawnan yokɨp tek mɨdeb. Pen kɨli chag meme chag bulmakaw okok pak sɨbog ñel nɨkɨm ak gek, tap kal mɨgan anɨb okok suŋtep yek God nɨgek tep gɨnɨmuŋ. Ak tek ak tap yɨbɨl God man ne alaŋ mɨdeb okok, suŋtep yek God nɨgek tep gɨnɨmuŋ agɨl, tap teplep yɨbɨl olap ke sɨbog God nop ñɨnɨmuŋ. \v 24 \x - \xo 9.24 \xo*\xt Lom 8.34, Hib 6.20, 8.2, 1 Jo 2.1\xt*\x* Chɨn nopun, Klays ne God agnɨgep kal binɨb gɨlak mɨgan ak ma amnak. God agnɨgep kal anɨb ak, kal kawnan yokɨp tek mɨdeb. Agnɨgep kal yɨbɨl ak God man ne alaŋ mɨdeb, kal binɨb gɨlak ak kal kawnan yokɨp tek mɨdeb. Klays pen, God man ne alaŋ ke nep mɨgan ayaŋ amɨl, God yɨl yɨpɨd gɨl amɨl, chɨnop nen God nop agnɨgɨlɨg mɨdeb. \v 25 Pen nɨgɨm. Bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl okok, sub nokom nokom, ñɨn nokom olap, nɨkɨm kɨli ke mel, chag sipsip tap okok pakɨl nɨkɨm dɨlak. Dɨl, God nop sɨbogɨnɨg, God kal ñɨluk mɨgan ayaŋ suŋtep ke yɨbɨl mɨgan ak abal. Klays pen anɨb ak ma gup. Ne God man ne alaŋ mɨgan ayaŋ amɨl, mubwak ne ke ak dɨl, God nop sɨbog ñak. Pen ñɨn kuŋay anɨgɨl ma gup. \v 26 \x - \xo 9.26 \xo*\xt 1 Ko 10.11, Gal 4.4, Hib 7.27, 9.12, 1 Pi 3.18\xt*\x* Adek anɨb ak tek gɨpɨkop ak, bɨlel man alwol gɨlak ñɨn ak tɨkɨl, mɨd dad apɨl mɨdobun ñɨn awl, pel sub okok sub okok yul dɨl kubɨkop. Pen ñɨn tapɨn padɨkup ñɨn awl, binɨb okok tap si tap tɨmel gach ak tɨg walɨg gɨyokɨnɨg apjakɨl, mɨnek nokom yɨbɨl mubwak ne ke ak dɨl, God nop sɨbog ñak. \v 27 \x - \xo 9.27 \xo*\xt Stt 3.19, Sav 3.20, Ais 53.12, 2 Ko 5.10, Plp 3.20, 2 Ti 4.8, Hib 10.10, 1 Pi 2.24, Lep 20.12-13\xt*\x* Binɨb okok mɨdupsek mɨnek nokom yɨbɨl kumɨl, kɨdek kot nɨgɨnɨgel. \v 28 \x - \xo 9.28 \xo*\xt Ais 53.12, Lom 6.10, Tat 2.13, 1 Pi 2.24, 2 Pi 3.12, 1 Jo 3.5\xt*\x* Anɨb ak nep pen Klays binɨb kuŋay yɨbɨl tap si tap tɨmel gɨpal okok tɨg walɨg gɨyokɨnɨm agɨl, mɨnek nokom yɨbɨl mubwak ne ke ak dɨl, God nop sɨbog ñak. Pen kɨdek tep adɨkɨd ownɨgab ñɨn ak, binɨb tap si tap tɨmel gɨpal okok tɨg walɨg gɨyokɨnɨg ma ownɨgab. Binɨb nop tep gaknɨŋ kod mɨdebal okok, kɨlop pɨsnep tɨg asɨk dɨnɨg ownɨgab. \c 10 \s Kɨli tap pak sɨbog ñelak ned nɨb ak, tap tɨmel tɨg walɨg gɨyokɨnɨmuŋ tek ma lup \p \v 1 \x - \xo 10.1 \xo*\xt Kol 2.17, Hib 8.5, 9.9-11, 9.23, 10.4\xt*\x* Pen binɨb takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak nɨŋɨd, chag sipsip tap okok pak God nop sɨbog ñɨbal ak, tap yɨbɨl kɨdek gɨnɨgab tek, kawnan pag nɨŋɨd gɨpal. Kɨli God yɨl amnɨg gɨpal anɨb okok, sub ak sub ak pel gɨpal ak pen, binɨb teplep yɨbɨl mɨdɨl mɨdtep gɨnɨgel tek ma lup. \v 2 Kɨdek gɨpal ñɨn ak, kɨlop gek pɨsnep suŋtep mɨdebɨlap ak, gos kuŋay nɨŋɨd, tepayaŋ gɨl tepayaŋ gɨl ma gɨpɨlap. \v 3 \x - \xo 10.3 \xo*\xt Wkp 16.21, Hib 9.7\xt*\x* Pen mel ak. Kɨli sub ak sub ak tap okok pak God nop sɨbog ñɨlɨg nep mɨdɨl, tap si tap tɨmel gɨpal ak nɨgel gos awl amnak. \v 4 \x - \xo 10.4 \xo*\xt Mai 6.6-7, Hib 9.13, 10.11\xt*\x* Taynen? Chag bulmakaw chag meme tap okok pakel nɨkɨm sogek, nɨŋɨd tɨg walɨg gɨyokɨnɨmuŋ tek ma lup. \p \v 5-6 \x - \xo 10.5 \xo*\xt Ais 1.11, Amo 5.21-22\xt*\x* Anɨb ak Klays lum awl ownɨg gak, ne God nop agak, \q1 Tap okok pakel nɨkɨm sogek nep sɨbog ñɨbal okok, yɨp ñɨnɨgel agɨl gos ma nɨge nep tep ma gup agak.\x - \xo 10.5-7 \xo*\xt Sng 40.6-8\xt*\x* Pen tap anɨb okok dagɨlel pɨsnep yɨn bɨj tɨkup ak sek, tap nep sɨbog ñel gach kɨlop tɨg walɨg gɨyokup ak sek, anɨb okok abe nep tep ma gup agak. Ak pen mubwak yɨp olap gɨlɨnak agak. \q1 \v 7 Gɨlenak yad agɨnek, God, yad awl nep mɨdebin agɨnek agak. Kɨli ñu kɨl tɨkɨl agɨlak tek, yad apɨl nad gos nɨŋɨd apan tek gɨnɨm agɨnek agak. \m \v 8 Klays takaw anɨb ak omɨŋal agak. Takaw ned ak, takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak, nɨbi anɨgɨl sɨbog ñɨnɨmɨb agak ak nɨŋɨd, anɨb agak, Tap okok pakel nɨkɨm sogek nep sɨbog ñɨbal okok sek, tap dagɨlel pɨsnep yɨn bɨj tɨkup ak sek, tap nep sɨbog ñel gach kɨlop tɨg walɨg gɨyokup ak sek, anɨb okok yɨp ñɨnɨgel agɨl gos ma nɨge nep tep ma gup agak. \v 9 Pen takaw kɨdek ak anɨb agak, God, yad awl nep mɨdebin agak. Yad apɨl, nad gos nɨŋɨd apan tek gɨnɨm agak. Takaw anɨb ak agek, God ne takaw ned nɨb chag sipsip tap okok pak sɨbog ñɨbal ak kelɨgɨl, takaw tep kɨdeyɨl agak ak gek wos amub. \v 10 \x - \xo 10.10 \xo*\xt Jon 17.19, Hib 9.12, 9.28, 13.12\xt*\x* Jisas Klays ne God gos nɨŋɨd agak tek nɨŋɨd, tap si tap tɨmel gɨpun gach ak wik yokɨnɨg, mɨnek nokom yɨbɨl mubwak ne ke ak dɨl, God nop pɨsnep sɨbog ñak. Pɨsnep sɨbog ñak ak nɨm, binɨb suŋtep ne yɨbɨl mɨdobun. \s Klays wak ne ke dɨl, God nop sɨbog ñak ak nep, tap tɨmel tɨg walɨg gɨyokɨnɨgab \p \v 11 \x - \xo 10.11 \xo*\xt Kis 29.38, Nam 28.3, Hib 7.27, 10.4\xt*\x* Bɨ God nop sɨbogep okok mɨdupsek, kɨli mɨnek mɨnek jak mɨdɨlɨg God wog nop gɨñɨbal. Pen tap okok anɨgɨl nep pelpel pak sɨbog ñɨbal ak, God nɨŋɨd binɨb tap si tap tɨmel gɨpal okok tɨg walɨg gɨyokɨnɨmuŋ tek ma lup. \v 12 \x - \xo 10.12 \xo*\xt Kol 3.1, Hib 1.3\xt*\x* Klays pen, binɨb tap si tap tɨmel gɨpal okok tɨg walɨg gɨyokɨnɨm agɨl, mɨnek nokom yɨbɨl mubwak ne ke ak dɨl, God nop sɨbog ñak.\x - \xo 10.12-13 \xo*\xt Sng 110.1\xt*\x* Wog anɨb ak pɨsnep gɨjuwɨl, am God ñɨn yɨpɨd kɨd okok ken besɨgak. \v 13 \x - \xo 10.13 \xo*\xt Apo 2.35, 1 Ko 15.25, Hib 1.3\xt*\x* Besɨg kod mɨdɨl mɨd dad amɨl, God ne binɨb Klays ayɨp penpen gep okok kɨlop tob muk ne okok lek, taw tɨbɨkɨnɨgab ñɨn ak ownɨgab. \v 14 Ne ñɨn nokom yɨbɨl mubwak ne ke ak dɨl, God nop sɨbog ñak. Anɨgak ak nɨm, binɨb God binɨb suŋtep yad yɨbɨl yenɨgel agɨl gos nɨgup okok, Klays kɨlop gek, God binɨb suŋtep ne yɨbɨl mɨñɨl mɨdɨl, pelpel suŋtep yɨbɨl yenɨgabal. \p \v 15 God Kawnan ne ak abe, chɨnop takaw anɨb ak tek agñak. Ne ned anɨb agak, \q1 \v 16 \x - \xo 10.16 \xo*\xt Jer 31.33, Hib 8.10\xt*\x* Bɨawl agup, Kɨdek ñɨn ak, yad kɨli ayɨp takaw ag adek nokom lɨnɨgayn agup agak. Pen takaw anɨb ak anɨgɨl mɨdeb agup agak. Takaw yad apin ak, yad dɨl gos kɨli nab ayaŋ lɨl, gos tɨmud kɨlop nab ak kɨl tɨkɨnɨgayn agup agak. \m \v 17 \x - \xo 10.17 \xo*\xt Jer 31.34, Hib 8.12\xt*\x* Pen takaw olap agak, \q1 Tap si tap tɨmel gɨnɨgabal ak sek, takaw yad tɨbɨlɨkɨnɨgabal ak sek, nɨŋɨd kelɨgɨl gos anɨb ak nɨgɨlɨg ma yenɨgayn agup agak. \p \v 18 Pen anɨb okok nɨŋɨd pɨsnep tɨg walɨg gɨyokɨnɨgab anɨb ak tek, tap olap pak God nop sɨbog ñɨnɨmuŋ tek ma lɨnɨgab. Wog anɨb ak gɨjuwɨl, tepayaŋ ma gɨnɨgab. \s Chɨn ma pɨlɨkɨl God yɨl monmon ownɨgun \p \v 19 \x - \xo 10.19 \xo*\xt Lom 5.2, Epe 2.18, 3.12, Hib 4.16, 9.8, 9.12\xt*\x* Mam ay sɨkop, Jisas kumɨl nɨkɨm sogek, tap si tap tɨmel gɨpun ak tɨg walɨg gɨyokup. Anɨb ak chɨn ma pɨlɨkɨl, God kal ñɨluk mɨgan ayaŋ suŋtep ke yɨbɨl mɨgan ak ownɨgun. \v 20 \x - \xo 10.20 \xo*\xt Mat 27.51, Jon 10.9, 14.6, Hib 9.3, 9.8\xt*\x* Jisas chɨnop agɨl mubwak nop tɨmel gel kumɨl tɨkjakak, anɨb ak tek kanɨb kɨdeyɨl chɨn ak yɨkak. Chech palawl kanɨb anɨb ak pɨl gɨlak ak, pɨsnep yɨkek kal ñɨluk mɨgan ayaŋ suŋtep ke yɨbɨl mɨgan ak amnɨgun tek lup. \v 21 \x - \xo 10.21 \xo*\xt 1 Ti 3.15, Hib 4.14\xt*\x* Pen abe, ne bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl chɨn ak mɨdɨl, God binɨb ne mɨdupsek kɨlop kod mɨdeb. \v 22 \x - \xo 10.22 \xo*\xt Wkp 8.30, Ese 36.25, Epe 3.12, 5.26, Hib 9.14, Jem 1.6, 1 Jo 3.21\xt*\x* Nɨkɨm ne ak dɨl, gos chɨnop nab ayaŋ yokup. Anɨb ak chɨn nopun, chɨbol nab chɨn ayaŋ gach ma mɨdɨl, mɨdtep gɨl binɨb ne mɨdobun. Pen wak chɨnop ñɨg kayɨg tep tek askoy pakñek, binɨb suŋtep ne mɨdobun. Anɨb ak tek, gos chɨn nab ayaŋ mɨdtep gɨl yepɨs ma gɨnɨgun, gos awl ma nɨgun agɨl pel gos nɨŋɨd nop chɨg tep gɨnɨgun. Anɨgon nɨm, chɨn ma pɨlɨkɨl God yɨl monmon ownɨgun. \v 23 \x - \xo 10.23 \xo*\xt 1 Te 5.24, 2 Te 3.3, Hib 4.14, 11.11\xt*\x* Chɨn nopun, God tap okok gɨnɨgayn agup tek gɨnɨgab. Mɨdupsek gɨnɨgab, olap ma kelɨgɨnɨgab. Anɨb ak takaw chɨnop aglek nɨŋɨd pel agñɨbun ak, ma kelɨgɨnɨgun. Tap teplep dɨnɨgabun agɨl gos sek kod yonɨgun. \v 24 Pen chɨn nɨnokom, God binɨb ne kɨli gos sek mɨdɨl gɨtep yɨbɨl gɨnɨgel agɨl, gos nɨg yonɨgun. Gos nɨg mɨdɨl kɨlop anɨgon, kɨli penpen mapen yɨbɨl lɨl, penpen gɨtep gɨñɨnɨgel. \v 25 \x - \xo 10.25 \xo*\xt Lom 13.11, Plp 4.5, Hib 3.13, 2 Pi 3.9-11, 3.14\xt*\x* Chɨn God binɨb ne mɨdobun okok, pelpel apnan gɨnɨgun. Binɨb ogɨnap apnan gɨnɨgun anɨb ak kelɨgɨpal ak pen, chɨn ma yɨbɨl anɨgɨnɨgun. Pen Bɨawl ownɨgab ñɨn ak wulep mɨdeb agɨl, takaw tep ak kɨles gɨl agñɨl gos sek mɨdɨl, pelpel apnan gɨnɨgun. \s God Ñɨne nop ma yɨbɨl kud ñɨl kelɨgɨnɨgun \p \v 26 \x - \xo 10.26 \xo*\xt Nam 15.30, Hib 6.4-8, 2 Pi 2.20-21\xt*\x* Nɨgɨm. Takaw nɨŋɨd yɨbɨl ak agel nɨgtep gɨl, pen gos chɨn ke nɨŋɨd adɨkɨd tap si tap tɨmel gon amenɨgab, tap olap God nop pak sɨbog ñek tap si tap tɨmel gɨpun okok tɨg walɨg gɨyokɨmuŋ tek ma mɨdeb. \v 27 \x - \xo 10.27 \xo*\xt Ais 26.11, Hib 12.29\xt*\x* Adek anɨb ak pen, God binɨb tɨg asɨk bɨlokɨnɨgab ak sek, mab mɨŋɨlaŋ binɨb God nop mɨlɨk nɨgenɨgabal kɨlop sɨj tɨmel yɨnub ak sek, chɨn gos anɨb nɨŋɨd jel gek pɨlɨkɨlɨg kod yonɨgabun. \v 28 \x - \xo 10.28 \xo*\xt Lo 17.6, 19.15, Jon 8.17, 2 Ko 13.1\xt*\x* Bɨ olap takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak nɨŋɨd, tap yokɨp tek lek tɨbɨlɨkak tek, binɨb omɨŋal akaŋ, omɨŋal nokom wɨdɨn nɨŋɨd agyɨkɨlak ak, kɨli bɨ anɨb ak nop chɨb ma nɨgɨnɨgel. Agel nop pɨsnep paklel kumak. \v 29 \x - \xo 10.29 \xo*\xt Kis 24.8, 1 Ko 11.29, Epe 4.30, Hib 12.25, 13.20\xt*\x* Bɨ olap pen ne God Ñɨne nop aleb aleb ñɨl bɨ yokɨp tek lek gos nɨgup ak, ne tɨtay dɨnɨgab? Binɨb takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak nɨŋɨd tap yokɨp tek lek tɨbɨlɨkɨpal okok, kɨli mɨŋel dɨl pɨsnep kubal ak pen, bɨ anɨb ak ne mɨŋel awl dɨl yul awl yɨbɨl dɨnɨgab. Pen ne God Ñɨne nɨkɨm ak abe nɨŋɨd tap yokɨp tek lek gos nɨgek, mɨŋel awl dɨl yul awl yɨbɨl dɨnɨgab. Taynen? Nɨkɨm anɨb ak sogek, God takaw ag adek nokom lak ak wos amnak. Amek, bɨ anɨb ak God bɨ suŋtep ne olap mɨdeb ak pen, kɨdek nɨkɨm anɨb ak tap yokɨp tek lek gos nɨgup. Pen ne God Kawnan ne ak chɨnop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gup ak nop, abe aleb aleb ñɨl agjup. Anɨb ak tek mɨŋel awl dɨl yul awl yɨbɨl dɨnɨgab. \v 30 \x - \xo 10.30 \xo*\xt Lo 32.35-36, Sng 50.4, 135.14, Lom 12.19\xt*\x* Chɨn nopun, God ne ke agak, Binɨb gɨ tɨmel gɨpal okok, yad nokom kɨlop pen gɨ tɨmel gɨl yɨpɨl awl ñɨnɨgayn agak. Wog anɨb ak yad pel anɨgɨpin agak. Pen takaw olap agak, Bɨawl ak ne binɨb ne okok kɨlop tɨg asɨkɨl, takaw agɨnɨgab agak. \v 31 \x - \xo 10.31 \xo*\xt Luk 12.5\xt*\x* God pel mɨdep ak, ne bɨ olap nop pen gɨ tɨmel gɨl yɨpɨl awl ñɨnɨg denɨgab, gos awl nɨŋɨd jel tɨmel gɨl pɨlɨkɨnɨmuŋ. \s God agup tek gon amek, mɨdtep gɨnɨgabun \p \v 32 \x - \xo 10.32 \xo*\xt Gal 3.4, Plp 1.29-30, Kol 2.1, Hib 6.4\xt*\x* Pen ned gelɨgɨpɨm ak sawl ma gɨnɨmɨb. Ñɨn anɨb ak, God mɨlek tep nɨŋɨd depek, binɨb okok nɨbop mɨŋel awl ñel yul awl dɨpek ak pen, kɨles gɨl jak mɨdɨl nop ma kelɨgɨpek. \v 33 \x - \xo 10.33 \xo*\xt 1 Ko 4.9, Plp 1.7, 4.14, 1 Te 2.14\xt*\x* Ñɨn ogɨnap nɨbop mɨseŋ lɨl, takaw tɨmel agɨl gɨ tɨmel gelɨgɨpal. Pen ñɨn ogɨnap binɨb ogɨnap kɨlop anɨb ak tek gɨ tɨmel gɨlaknɨŋ, anɨb okok yɨl amelɨgɨpɨm. \v 34 \x - \xo 10.34 \xo*\xt Mat 6.20, 19.21, 19.29, Luk 12.38, Apo 5.41, Plp 1.7, Jem 1.2\xt*\x* Nɨbi nepek, tap yɨbɨl nɨbi ak God man ne alaŋ mɨdɨl, anɨb okok pelpel yenɨgab. Anɨb ak binɨb apɨl tap nɨbop dad okok nɨb okok nɨb gelɨgɨpal ak, ak tap yokɨp agɨl gos awl ma nɨgem nɨbop tep golɨgup. Pen binɨb nɨbi ogɨnap nag lak okok, kɨlop yɨmug nɨŋɨd dɨtep gelɨgɨpɨm. \p \v 35 \x - \xo 10.35 \xo*\xt Mat 5.12, 10.32\xt*\x* Anɨb ak ned gɨtep gelɨgɨpɨm ak nɨŋɨd, gos sek yenɨmɨb. Anɨgɨl gos nɨŋɨd, Klays nop gos nɨg mɨdɨl ma kelɨgɨl nɨm, tap teplep yɨbɨl dɨnɨgabɨm. \v 36 \x - \xo 10.36 \xo*\xt Luk 21.19, Gal 6.9, Kol 3.24, Hib 6.12, 9.15, 12.1\xt*\x* Gos nɨgtep gɨl, kɨles gɨl jak yenɨmɨb. Anɨgenɨgabɨm, God gos nɨŋɨd agup tek gem amek nɨm, yad gɨnɨgayn agak tek nɨbop gɨnɨgab. \v 37 \x - \xo 10.37 \xo*\xt 2 Pi 3.9\xt*\x* Pen buk Baybol ak tɨkɨl anɨb agak, \q1 Sɨkol won olap mɨdɨl, bɨ ownɨgab ak ne apjakɨnɨgeb agɨl tɨkak.\x - \xo 10.37-38 \xo*\xt Hab 2.3-4\xt*\x* Pel ma yenɨgab, wulep mɨdeb ownɨgeb agɨl tɨkak. \v 38 \x - \xo 10.38 \xo*\xt Lom 1.17, Gal 3.11\xt*\x* Binɨb suŋtep yad okok, yɨp gos lɨnɨŋɨd nɨm, pelpel yenɨgabal agɨl tɨkak. Pen kɨli adɨkɨd yɨp kelɨgɨl kɨdek ma genɨgel, kɨlop nɨgen yɨp tep ma gɨnɨgab agɨl tɨkak. \p \v 39 \x - \xo 10.39 \xo*\xt 1 Te 5.9, 2 Te 2.14, 2 Pi 2.20-21\xt*\x* Chɨn pen, binɨb adɨkɨd God nop kelɨgɨl kɨdek ma gɨl, pɨsnep kul gɨpal okok ma mɨdobun. Chɨn binɨb God nop gos lɨnɨgel, kɨlop tɨg asɨk dek pel pelnep yenɨgabal okok mɨdobun. \c 11 \s God nop gos lɨnopun jɨj ak, anɨgɨl mɨdeb \p \v 1 \x - \xo 11.1 \xo*\xt Lom 8.24-25, 2 Ko 4.18, 5.7\xt*\x* Binɨb God nop gos lɨnepal okok, chɨnop kod yenɨgab agɨl nop gos sek kod mɨdebal. Tap kɨli wɨdɨn ma nepal okok, mɨdeb agɨl nɨgtep yɨbɨl gɨpal. \v 2 Bɨlel based chɨn sɨkop, kɨli God nop anɨgɨl gos lɨnɨgɨlak. Anɨb ak tek kɨlop agak, Nɨbop nɨgen yɨp tep gup agak. \p \v 3 \x - \xo 11.3 \xo*\xt Stt 1.1, Sng 33.6, 33.9, Jon 1.3, 2 Pi 3.5\xt*\x* Chɨn God nop gos lɨnɨŋɨd nɨm, gos nɨgtep gɨpun, God takaw ne ak dɨl agek, adekab alaŋ lum awl tap okok mɨdupsek apjakak. Tap anɨb okok mɨdupsek, tap olap wɨdɨn nopun ak dɨl ma gɨlak. Takaw anep agek tap okok mɨdupsek aplan jakak ak wɨdɨn nopun. \s Ebel ayɨp, Yinok ayɨp, Nowa ayɨp, kɨli God nop gos lɨnɨgɨlak \p \v 4 \x - \xo 11.4 \xo*\xt Stt 4.3-10, Hib 12.24, 1 Jo 3.12\xt*\x* Bɨ Ebel ne God nop gos lɨnɨŋɨd nɨm, tap teplep dad apɨl God nop pak sɨbog ñak. Pak sɨbog ñek God nɨgek tep gak ak pen, nɨmam Kein tap dad apɨl God nop sɨbog ñek God nɨgek tep ma gak. Ebel God nop gos lɨnɨgak ak nɨm, nop pen bɨ suŋtep yad agɨl, tap sɨbog ñak ak nɨŋɨd, yɨp tep gup agak. Ebel kumɨl amek, mɨñɨl ayɨp ma mɨdobun ak pen, ne God nop gos lɨnɨgak kesɨm anɨb ak, chɨnop gos ñɨlɨg yɨbɨl mɨdeb. \p \v 5 \x - \xo 11.5 \xo*\xt Stt 5.21-24\xt*\x* Bɨ Yinok ne God nop gos lɨnɨgak nɨm, God nop dad amɨl, man ne alaŋ amek ma kumak. God nop dad amnak nɨm, nop pɨyowɨl ma yɨbɨl nɨgɨlak. Pen Yinok lum awl yek God nop dad ma amnak ñɨn ak, buk Baybol ak tɨkɨl agɨlak, God Yinok nop nɨgek tep yɨbɨl gak agɨlak. \v 6 Binɨb pen God nop gos ma lɨnepal okok, nop kɨdek ma gel nop tep gɨnɨmuŋ tek ma yɨbɨl lup. Taynen? Binɨb God yɨl amnin agɨl gos nepal okok, kɨli God mɨdeb ak gos nɨgɨnɨgel. Pen nop pɨyowɨl agnɨŋɨd, ne gɨnɨgayn agak tek chɨnop anɨgɨl dɨtep gɨnɨgab agɨl, abe gos nɨgɨnɨgel. \p \v 7 \x - \xo 11.7 \xo*\xt Stt 6.13-22, 7.1, Lom 3.22, 4.13, 1 Pi 3.20\xt*\x* Bɨ Nowa ne God nop gos lɨnɨŋɨd nɨm, ne Nowa nop tap ogɨnap kɨdek gɨnɨgab agak ak, Nowa ne God nɨŋɨd agup agɨl kɨdek gak. Tap anɨb okok kɨdek gɨnɨgab ak wɨdɨn ma nɨgek ak pen, God agak tek kɨdek gɨl, sip awl ak gak. Sip awl anɨb ak gɨl, bin ne ñapay ne okok mɨdupsek mɨgan anɨb ak amɨl mɨdel, kɨlop gɨ tɨmel ma gek mɨdtep gɨlak. Pen Nowa God nop gos lɨnɨŋɨd anɨgek, binɨb lum awl okok pel gɨ tɨmel gɨlak ak mɨseŋ lak. Nowa God nop gos lɨnɨgak anɨb ak tek, God Nowa nop agak, Nep nɨgen bɨ suŋtep yad mɨdeban agak. Pen binɨb God nop anɨgɨl gos lɨnepal okok mɨdupsek, kɨlop anɨb ak tek agup. \s Eblaham God nop gos lɨnɨgak \p \v 8 \x - \xo 11.8 \xo*\xt Stt 12.1-5, Apo 7.2-4\xt*\x* Bɨ Eblaham ne God nop gos lɨnɨgak ak nɨm, God Eblaham nop suk agɨl, man olap ke amnɨmɨn agak ak, agak tek kɨdek gak. Nap man ak kelɨgɨl, man olap God agak, Man awl olap nep aglɨnɨgebin ak nɨm, am anɨb okok yenɨmɨn agak ak amnak. Man anɨb ak mɨdeb okok agɨl ma nɨgak, yɨp kod yenɨgab agɨl, monmon amnak. \v 9 \x - \xo 11.9 \xo*\xt Stt 12.8, 13.3, 13.18, 18.1, 18.9, 26.3, 35.12, 35.27, Hib 6.17\xt*\x* Ne God nop gos lɨnɨŋɨd nɨm, man awl olap God nop aglɨnɨgebin agak ak amɨl pelpel yolɨgup. Pen am yek anɨb ak man ne mel, binɨb ogɨnap man kɨli. Ne anɨgɨl mɨdɨl, sel kal gɨl kɨn ajolɨgup. Bɨ Aysak ayɨp bɨ Jekop ayɨp, omɨŋal gɨl God kɨlop abe agak, Man awl anɨb ak nɨbop aglɨpin agak ak, sel kal gɨl kɨn ajelɨgɨpil. \v 10 \x - \xo 11.10 \xo*\xt Hib 3.4, 13.14, Lep 21.2, 21.10\xt*\x* Pen Eblaham, God man kɨles tep pel yenɨgab ak gos nɨgtep gɨl gɨlak ak, man anɨb ak kɨdek yad am yenɨgayn agɨl, God nop gos lɨnɨŋɨd lum awl sel kal gɨl kɨn ajolɨgup. \p \v 11 \x - \xo 11.11 \xo*\xt Stt 17.19, 18.11-14, 21.2, Lom 4.21, Hib 10.23\xt*\x* Eblaham ne God nop gos lɨnɨŋɨd nɨm, ñɨ olap tɨkak. Ne bɨ mɨlep lɨl bin ne Sala abe ñapay wom mɨdɨl gɨlek ak pen, God kɨlop kɨles ñek, ñɨ olap tɨkɨlek. God agup tek chɨlop gɨnɨgab agɨl, nop gos nɨg mɨdɨl, ñɨ tɨkɨlek. \v 12 \x - \xo 11.12 \xo*\xt Stt 15.5, 22.17, 32.12, Lo 10.22, Lom 4.18-19\xt*\x* Anɨb ak tek Eblaham bɨ mɨlep lɨl kumnɨg gak ak, ne ñapay tɨkek, tɨk dad amɨl apɨl gɨl ñapay kuŋay yɨbɨl tɨkɨlak. Gap adekab alaŋ mɨdɨl, kab kɨlup ñɨg solwala beŋ okok mɨdɨl kuŋay yɨbɨl mɨdeb, ma ñɨn pag nepal tek ak tɨkɨlak. \p \v 13 \x - \xo 11.13 \xo*\xt Stt 23.4, 1 Sto 29.15, Sng 39.12, 1 Pi 1.17, 2.11\xt*\x* Bɨ agobun anɨb okok, God kɨlop tɨtay agek, agak tek nep chɨnop gɨnɨgab agɨl, nop gos nɨg mɨdɨl mɨd dad amɨl kumɨlak. Ne agak anɨb ak ma nɨgɨlak. Pen gos awl anɨb ak ma nɨgɨlak, man ne kɨdek amɨl nɨgɨnɨgabun agɨl, tep gaknɨŋ mɨdɨl kumɨlak. Lum awl mɨdɨl agelɨgɨpal, Chɨn binɨb man ke okok nɨb ju apɨl mɨdɨl, binɨb adek okok ajɨl mɨdobun agelɨgɨpal. \v 14 Chɨn nopun, binɨb takaw anɨb ak tek apal okok, man chɨn yɨpɨd gɨl olap mɨdeb ak agɨl pɨyow nɨŋɨd, anɨb apal. \v 15 Man kɨli kelɨg owlak ak gos amek, adɨkɨd abɨlap ak pen, \v 16 \x - \xo 11.16 \xo*\xt Kis 3.6, 3.15, Mak 12.26, Apo 7.32, Plp 3.20, Hib 13.14\xt*\x* gos awl kɨli man teplep yɨbɨl olap amnak, God man ne alaŋ ak nep. Pen binɨb anɨb okok kɨli God nop apal, Nad God chɨn apal, anɨb ak tek ne kɨlop nɨgek nop nebeŋ ma gup, nop tep yɨbɨl gup. Ak nɨm ne taun awl ak gɨtep gɨlek, kɨli am yenɨgabal. \p \v 17-18 \x - \xo 11.17-18 \xo*\xt Stt 21.12, 22.1-14, Lom 9.7, Jem 2.21-22\xt*\x* God ne Eblaham nop takaw olap aglɨl agak, Ñɨ nad nokom Aysak tɨkek, tɨkel amɨl apɨl gɨl kuŋay yenɨgabal agak. Pen kɨdek ñɨn olap, God Eblaham agɨnɨgayn tek gɨnɨgab akaŋ agɨl, nop agak, Ñɨ nad nokom yɨbɨl ak nop dam pakɨl yɨp sɨbog ñɨnɨmɨn agak. Agek, Eblaham ne God nop gos lɨnɨŋɨd nɨm, ñɨne Aysak nop dam bɨd adek ak tunɨg lɨl, God nop sɨbog ñɨnɨg gak. \v 19 \x - \xo 11.19 \xo*\xt Lom 4.17-21\xt*\x* Sɨbog ñɨlɨg anɨgɨl gos nɨŋɨd agak, Ñɨ yad ak kumenɨgab, God gek tepayaŋ tɨkjakɨnɨmuŋ tek lɨnɨgab agak. Anɨb ak ñɨne Aysak ne pɨsnep kumak tek lak ak pen, nop kɨm dɨl dad adɨkɨd amnak. \s Aysak ayɨp, Jekop ayɨp, Josep ayɨp, kɨli God nop gos lɨnɨgɨlak \p \v 20 \x - \xo 11.20 \xo*\xt Stt 27.27-29, 27.39-40\xt*\x* Aysak ne God nop gos lɨnɨŋɨd nɨm, ñɨne omɨŋal Jekop ayɨp Yiso ayɨp kɨlop tap tay kɨdek gɨnɨgab takaw tep ak agñak. God ñɨlop gɨtep gɨl kod yenɨgab takaw anɨb ak agak. \p \v 21 \x - \xo 11.21 \xo*\xt Stt 47.31–48.20\xt*\x* Jekop ne God nop gos lɨnɨŋɨd nɨm, ne pɨsnep kumnɨg gak ñɨn ak, ñɨne Josep ñɨ tɨkak omɨŋal ak kɨlop agak, God ñɨlop gɨtep gɨl kod yenɨgab agak. Anɨb agɨl, yɨl kodɨm ak dɨl, ñɨk gɨl mɨdɨlɨg, God yɨb nop ak dad aplanak. \p \v 22 \x - \xo 11.22 \xo*\xt Stt 50.24-25, Kis 13.19\xt*\x* Josep ne God nop gos lɨnɨŋɨd nɨm, kumnɨgebin agɨl takaw anɨb ak agak, Kɨdek nɨbi man Yijip awl kelɨgɨnɨgabɨm agak. Ñɨn anɨb ak, tɨŋɨl yɨp okok sek dad amɨl, anɨgɨl anɨgɨl kaw dɨnɨmɨb agak. \s Mosis God nop gos lɨnɨgak \p \v 23 \x - \xo 11.23 \xo*\xt Kis 1.22, 2.2, Apo 7.20\xt*\x* Mosis nonɨm nap kɨli God nop gos lɨnɨŋɨd nɨm, ñɨ Mosis nop tɨkɨlek ñɨn ak nɨgɨlek, ne ñɨ teplep yɨbɨl yek. Anɨb ak tek kɨli Yijip bɨnonɨm\f + \fr 11.23 \fr*\ft Yijip binɨb okok, kɨli bɨnonɨm kɨli okok mɨdupsek kɨlop Pelo agelɨgɨpal.\ft*\f* nop ma pɨlɨkɨl, takaw nop tɨbɨlɨkɨl, takan omɨŋal nokom ñɨ ak nop we gel yek. \v 24 \x - \xo 11.24 \xo*\xt Kis 2.10-12\xt*\x* Anɨgɨl yek, kɨdek Yijip bɨnonɨm payne ak, ne ñɨ Mosis nop dɨl yɨmagɨlolɨgup. Mosis pen ne God nop gos lɨnɨŋɨd nɨm, ne awl gak ñɨn ak, ne binɨb okok kɨli bin anɨb ak yɨp ñɨne ma agɨnɨgel agɨl gos nɨgak. \v 25 Pen lum awl tap si tap tɨmel gɨlɨg mɨñmɨñ mɨden, wulep won ak yɨp tep gɨnɨgab agɨl, ne gos anɨb ak ma nɨgak. Yad pen God binɨb ne okok kɨli ayɨp mɨdenɨm agɨl gos nɨgak. Yijip binɨb kɨli God binɨb ne gɨ tɨmel gɨpal okok kɨlop, yad ayɨp jɨmñɨl mɨdon kɨli gɨlaŋ agɨl, gos anɨb ak nɨgak. \v 26 \x - \xo 11.26 \xo*\xt Hib 10.34-35, 13.13\xt*\x* Ne God tap teplep yɨbɨl ñek dɨnɨgayn agɨl pelpel nep gos nɨgolɨgup. Anɨb ak tek, Yijip binɨb tap teplep yɨbɨl kɨli okok, tap yokɨp yek yɨp tep ma gup agɨl gos nɨgak. Yad pen Bɨ God nop aglup ak nop chɨgen yɨp agjuwɨl gɨ tɨmel gɨnɨgabal ak, tep yɨbɨl yek yɨp tep gup agɨl gos nɨgak. \p \v 27 \x - \xo 11.27 \xo*\xt Kis 2.15, 10.28-29, 12.37, 12.51, 14.13, Lom 1.20, 1 Ti 1.17, Hib 11.1, 11.13\xt*\x* Mosis ne God nop gos lɨnɨŋɨd nɨm, ne Yijip bɨnonɨm nop mɨlɨk nɨgak ak ma pɨlɨkɨl, tɨkjakɨl man Yijip kelɨgɨl amnak. Pen God, binɨb kɨli nop wɨdɨn ma nepal ak, Mosis ne nop mɨseŋ nɨgɨnɨmuŋ tek lek, kɨles gɨl jakɨl amnak. \v 28 \x - \xo 11.28 \xo*\xt Kis 12.21-30\xt*\x* Ne God nop gos lɨnɨŋɨd nɨm, Yislel binɨb okok kɨlop agek, kɨli ñɨn awl Pasopa apal ak, ñɨn ak chag sipsip ñɨluk pak sɨbogɨpal ak, anɨb ñɨn ak tɨkjakɨl gɨlak. Pen abe kɨlop agek, chag sipsip ñɨluk nɨkɨm ak dɨl, kanɨbtub kɨli okok wikel, ensel ap binɨb ñɨ ned tɨkɨlak okok paklɨnɨg, Yislel binɨb kal kɨlop ak apɨl paklɨnɨmuŋ tek ma lak. \s Yislel binɨb kuŋay, kɨli God nop gos lɨnɨgɨlak \p \v 29 \x - \xo 11.29 \xo*\xt Kis 14.21-31\xt*\x* Yislel binɨb kɨli God nop gos lɨnɨŋɨd nɨm, am ñɨg solwala Nɨkɨm apal ak tɨkɨl, lum mɨlep ak amɨl kɨd adaŋ amnɨlak. Pen Yijip kay kɨlop yuk dad nab anɨb ak apelak, ñɨg apɨl kɨlop yu gek mɨdupsek ñɨg ñɨbɨl kum dɨlak. \p \v 30 \x - \xo 11.30 \xo*\xt Jos 6.12-21\xt*\x* Yislel binɨb kɨli God nop gos lɨnɨŋɨd nɨm, amɨl taun Jeliko kab wali palawl kus gɨl mɨdeb ak, ñɨn anep kugul ak kuskus gel gel pɨsnep wakaj sakak. \p \v 31 \x - \xo 11.31 \xo*\xt Jos 2.1-21, 6.22-25, Jem 2.25\xt*\x* Kanɨbtam bin Layap ne God nop gos lɨnɨŋɨd nɨm, binɨb God takaw nop ma nɨg dɨlak okok ayɨp ma kumak. Layap ne bɨ Yislel omɨŋal ak taun chɨnop nɨgɨnɨg opil agɨl, kɨlop dɨ kasɨn gak, ak nɨm ma kumak. \p \v 32 \x - \xo 11.32 \xo*\xt Het 4.6–5.31, 6.11–8.32, 11.1–12.7, 13.2–16.31, 1 Sml 1.1–1 Kin 2.11\xt*\x* Pen binɨb God nop gos lɨnɨgel, kɨlop ke yɨbɨl gak kesɨm okok, taydɨl palsek agɨnɨm? Bɨ Gideyon, Balak, Samson, Jepta, Depid, Samwel bɨ okok sek, bɨ God gos ñek agñeb okok sek, gɨlak gɨlak tek agen, takaw palawl amnɨgab. \v 33 \x - \xo 11.33 \xo*\xt Het 14.5-6, 1 Sml 17.34-35, 2 Sml 7.11, Dan 6.1-27\xt*\x* Bɨ anɨb okok God nop gos lɨnɨŋɨd nɨm, bɨ chɨm kadɨŋ gep man ke okok nɨb ayɨp penpen gɨl kɨlop yuk yokɨlak. Takaw awl okok God gos tep nɨgup tek tɨg asɨkɨlak. God kɨlop takaw aglɨl agak ak, anɨb okok dɨlak. Pen kɨli God nop gos lɨnɨgak ak nɨm, God ne chen layon meg mɨgan kɨlop tɨg pɨlɨgek, kɨlop ma suwak. \v 34 \x - \xo 11.34 \xo*\xt Het 15.8, 15.15, 1 Kin 19.3, 2 Kin 20.7, Dan 3.1-30\xt*\x* Mab awl yɨnek ak gel sɨŋ gak. Bɨ ogɨnap baynat dɨl kɨlop puŋɨl lun agɨlak ak pen, kɨlop puŋɨl lɨnɨgel tek ma lek, kɨm amnɨlak. Kɨli bɨ sayn yelak ak pen, kɨlop gek bɨ kɨles tɨmel yɨbɨl mɨdɨl, bɨ chɨm kadɨŋ gep mɨdɨl penpen kɨles tɨmel yɨbɨl gɨlɨg, bɨ chɨm kadɨŋ gep man okok nɨb okok kɨlop, pakɨl yuk yokɨlak. \v 35 \x - \xo 11.35 \xo*\xt 1 Kin 17.17-24, 2 Kin 4.25-37, Apo 22.25\xt*\x* Bɨ ogɨnap kumɨlak okok, kɨli tepayaŋ tɨkjakel bin okok kɨlop dɨtep gɨlak. Bɨ ogɨnap, bɨ mɨlɨk nɨgɨlak okok kɨli bɨ anɨb okok kɨlop nag lel kumɨlak. God nop kelɨgebɨlap, kɨlop wɨsɨb yokel kɨm abɨlap ak pen, tɨkjakɨl pelpel mɨdtep yɨbɨl yonɨgun agɨl, God nop chɨgɨl nep yelak. Anɨb ak tek, bɨ mɨlɨk nɨgɨlak okok kɨli kɨlop gɨ tɨmel gel gel kumɨlak. \v 36 \x - \xo 11.36 \xo*\xt 1 Kin 22.26-27, 2 Sto 18.25-26, Jer 20.2, 37.15, 38.6\xt*\x* Pen ogɨnap, bɨ mɨlɨk nɨgɨlak okok kɨli kɨlop agjuwɨl, nag dɨl tapɨn pakɨl, nag kɨles tɨmel tun gɨl, nag lɨlak. \v 37 \x - \xo 11.37 \xo*\xt 1 Kin 21.13, 2 Kin 1.8, 2 Sto 24.21, Apo 7.58, 14.19\xt*\x* Ogɨnap kab sɨlok paklel kumɨlak, ogɨnap kɨli so dɨl tɨbɨlɨkel dayday lak. Ogɨnap kɨli baynat dɨl, pɨsnep puŋɨl lel kumɨlak. Ogɨnap kɨli mɨŋel awl ñɨl gɨ tɨmel gel gel koslam mɨdɨl, yɨmgeptek chag sipsip chag meme wak ak dɨl, chech tek yɨmɨl gɨ ajelɨgɨpal. \v 38 \x - \xo 11.38 \xo*\xt 1 Kin 18.4, 19.9\xt*\x* Anɨgɨl ajelɨgɨpal ak pen, binɨb anɨb okok bɨ teplep yɨbɨl yɨb sek yelak, binɨb yokɨp lum awl okok kɨli tam okok tek yelak. Binɨb lum awl okok pen binɨb anɨb okok kɨlop gɨ tɨmel gel gel, kɨli okok nɨb okok nɨb amɨl, man nep binɨb ma yelak nab okok sek, dum alaŋ okok sek, kab mɨgan man mɨgan okok sek kɨn ajelɨgɨpal. \p \v 39 Binɨb agobun anɨb okok mɨdupsek, kɨli God nop gos lɨnɨgel kɨlop agak, Nɨbop nɨgen yɨp tep gup agak. Pen lum awl yelɨgɨpal ñɨn ak, kɨlop gɨtep gɨl dɨtep gɨnɨgayn aglɨl agak tek, ñɨn anɨb ak ma gak. \v 40 \x - \xo 11.40 \xo*\xt Hib 5.9, 7.22, 8.6, Lep 6.11\xt*\x* Taynen ñɨn anɨb ak kɨlop anɨgɨl ma gak? Anɨgɨl mɨdeb. God ne chɨnop abe gɨtep yɨbɨl gɨl dɨnɨg nɨgak tek, kɨli ned mel, ñɨn nokom anɨb ak nep chɨnop mɨdupsek den, am jɨmñɨl mɨdtep gɨnɨgel agɨl gos nɨgak. \c 12 \s Chɨn Jisas nop nokom nɨŋɨd kɨles gɨl kɨdek gɨnɨgun \p \v 1 \x - \xo 12.1 \xo*\xt Lom 7.21, 12.12, 1 Ko 9.24-25, Plp 3.13-14, Hib 10.36, 1 Pi 2.1\xt*\x* Adek anɨb ak, chɨn gos kɨles gɨl nɨŋɨd, kanɨb God kɨdek gɨnɨmɨb agak ak yɨpɨd gɨl nep amnɨgun. Binɨb God nop gos lɨnɨgɨlak agosɨpun anɨb okok, kuŋay yɨbɨl chɨnop puŋɨl kuskus gɨl, wɨsɨp yu gup tek jak mɨdɨl nɨg mɨdebal. Anɨb ak tek tap gos awl nɨŋɨd koslam amnɨgabun okok kelɨgɨl, tap si tap tɨmel chɨnop kasek chɨgɨnɨmuŋ tek lup ak kelɨgɨl, kanɨb tep yomebal anɨb ak amnɨgun. \v 2 \x - \xo 12.2 \xo*\xt Plp 2.8, Hib 1.3, 1.13, 1 Pi 1.11, 3.22\xt*\x* Chɨn Jisas nop nokom nɨgɨnɨgun. Jisas nop gos lɨnopun ak, bɨ jɨj chɨn nɨm anɨb ak. Pen ne gos lɨnopun chɨn ak nɨŋɨd gek, gos lɨnopun anɨb ak kɨdek teplep yɨbɨl nep yenɨgab. Pen ne God agak ak gɨtep gɨl kɨdek genɨm, God gek kɨdek mɨdtep gɨl mɨñmɨñ tɨmel yɨbɨl gɨnɨgayn agɨl gos nɨgak. Anɨb ak yɨp mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lɨnɨgabal agɨl, gos awl ma nɨgak. Pen binɨb gos nɨgɨlak, Bɨ olap mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lel kumub ak, ne bɨ tɨmel mɨdeb nebeŋ dup nɨgɨlak. Yɨp pen nebeŋ dɨnɨgab agɨl gos anɨb ma nɨŋɨd, monmon kumak. Anɨgek, amɨl God besɨgep ne ñɨn yɨpɨd kɨd okok ken besɨg mɨdeb. \s God ne kɨli mɨdtep gɨlaŋ agɨl, chɨnop gos tɨmud wukɨlɨg mɨŋel ñub \p \v 3 \x - \xo 12.3 \xo*\xt Jon 15.20, Gal 6.9\xt*\x* Jisas nop gos nɨgtep gɨnɨmɨb. Binɨb tap si tap tɨmel gep okok nop mɨlɨk nɨŋɨd, tɨmel yɨbɨl gɨl gel amnak ak pen, jak mɨdɨl gos awl ma nɨgak. Nɨbi anɨb ak gos nɨŋɨd nɨm, yɨlɨk gek ma kelɨgɨl, kɨles gɨl gɨ yenɨmɨb. \v 4 \x - \xo 12.4 \xo*\xt 1 Ko 10.13, Hib 10.32-34\xt*\x* Nɨbi tap si tap tɨmel dɨyokɨnɨg, kɨles gɨl penpen gɨpɨm ak pen, penpen gɨpɨm anɨb ak, nɨbop pakel nɨkɨm yapek ma kubɨm. \v 5 \x - \xo 12.5-6 \xo*\xt Jop 5.17, Snd 3.11-12\xt*\x* God nɨbop nɨŋɨd, kɨli gos sek yenɨgel agɨl takaw tep agñak. Takaw anɨb ak agñɨl, nɨbi ñɨpay yad okok mɨdebɨm agak ak, sawl gɨpɨm tek lup? Ne agak, \q1 Ñɨpay yad okol, Bɨawl ak nɨbop gos tɨmud wukɨlɨg mɨŋel ñɨnɨgab ak, ak tap yokɨp tek gos ak ma yɨbɨl nɨgɨnɨmɨb agak. Tap si tap tɨmel gem nɨbop ag gɨnɨgab ak, gos kuŋay ma nɨŋɨd gos sek yenɨmɨb agak. \v 6 \x - \xo 12.6 \xo*\xt Sng 94.12, Jem 1.12, Lep 3.19\xt*\x* Nɨb nepɨm, Bɨawl binɨb kɨlop mapen lup okok, kɨlop gos tɨmud wukup agak. Pen binɨb kɨlop dɨl ñapay yad agup okok, kɨlop mɨdupsek tapɨn pakup agak. \p \v 7 \x - \xo 12.7 \xo*\xt Lo 8.5, 2 Sml 7.14, Snd 13.24, 23.13\xt*\x* Nɨbop gos tɨmud wukup ak, jak mɨdɨl gos awl ma nɨgɨnɨmɨb. Nɨb nepɨm, nap okok kɨli ñɨpay gɨtep gɨl mɨdtep gɨlaŋ agɨl, kɨlop gos tɨmud wukɨpal. Anɨb ak mɨŋel ogɨnap apek koslam mɨdebɨm ak, Bapi chɨnop gos tɨmud wukeb agɨnɨmɨb. \v 8 \x - \xo 12.8 \xo*\xt Sng 73.15, 1 Pi 5.9\xt*\x* God ñɨpay ne okok kɨlop mɨdupsek gos tɨmud wukup. Ak pen nɨbop gos tɨmud ma wukup tek, ñɨpay ne okok ma mɨdebɨm. Binɨb nap sek ma mɨdebɨm okok nɨm anɨgup. \v 9 \x - \xo 12.9 \xo*\xt Sav 12.7, Ais 42.5\xt*\x* Pen nɨm ak abe nɨgɨnɨmɨb. Bapi chɨn lum awl okok, chɨnop gos tɨmud wukel, tep tɨmud wukɨpal agɨl yɨb awl kɨlop ñɨbun. Anɨb ak tek, Bapi man ne alaŋ mɨdeb ak gos tɨmud wukek, nop muk okok mɨdɨl tep yɨbɨl anɨgup agɨl gos nɨgɨnɨgun. Pen anɨgɨl nɨm, pelpel yonɨgabun. \v 10 \x - \xo 12.10 \xo*\xt Wkp 11.44, 1 Pi 1.15-16\xt*\x* Bapi chɨn lum awl gos tɨmud wukɨpal okok, sɨkol won olap gos kɨli ke nɨŋɨd chɨnop gos tɨmud wukɨpal. God pen chɨnop gos nɨŋɨd, suŋtep mɨdebin tek nep yelaŋ agɨl, dɨtep gɨnɨg gos tɨmud wukup. \v 11 \x - \xo 12.11 \xo*\xt Jem 3.17-18\xt*\x* Chɨnop gos tɨmud wukup won ak, chɨnop tep ma gek mɨŋel awl gaknɨŋ mɨdobun. Ak pen gos tɨmud wukɨl mɨd dad amek gos tep anɨgɨl nɨgɨnɨgabun ak, suŋtep mɨdɨl yɨpɨd gɨl gɨtep gɨl, kɨmɨgel mɨdtep gɨlɨg gon amnɨgab. \s Gos wos nɨŋɨd gon amnɨmuŋ \p \v 12 \x - \xo 12.12 \xo*\xt Ais 35.2\xt*\x* Anɨb ak ñɨn tob sayn gɨ yowup ak, gos sek mɨdɨl jak kɨles gɨl yenɨmɨb. \v 13 \x - \xo 12.13 \xo*\xt Snd 4.26, Gal 6.1\xt*\x* Kanɨb yɨpɨd gɨl teplep adek ak amem, tob pɨgjuwonɨmuŋ, kɨles gɨl am gem gem, suŋ lɨnɨgab. \p \v 14 \x - \xo 12.14 \xo*\xt Sng 34.14, Lom 12.18, 2 Ko 7.1, Epe 5.5, 2 Ti 2.22\xt*\x* Nɨbi binɨb okok mɨdupsek ayɨp jɨmñɨl mɨdtep gɨnɨgun agɨl, adek anɨb ak nep gem amnɨmuŋ. Pen God binɨb suŋtep ne yonɨgun agɨl, abe gem amnɨmuŋ. Binɨb suŋtep ne okok nep, Bɨawl ak nop nɨgɨnɨgabal. \v 15 \x - \xo 12.15 \xo*\xt Lo 29.18, Apo 8.23, 2 Ko 6.1, Gal 5.4, Hib 3.12\xt*\x* Nɨgtep yɨbɨl gɨnɨmɨb. Nɨgtep ma gem, nɨbi olap apyap pakɨl, God chɨnop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gep ak nop kelɨgonɨmuŋ tek lup. Anɨgɨl nɨm, ne nag mɨdup sɨlek tek mɨdɨl nɨbop gek, mɨdtep ma gɨl kuŋay nep asɨŋ wɨlɨkɨnɨmɨb tek lup. \v 16 \x - \xo 12.16 \xo*\xt Stt 25.29-34\xt*\x* Pen nɨgtep ma gem, nɨbi olap bin si bɨ si gɨl akaŋ, God nop kud ñɨl kelɨgɨnɨmuŋ tek lup. Gɨpal anɨb ak, Yiso bɨlel gak tek gɨpal. Yiso ne nap ne Aysak ñɨne ned nep mɨdɨl, nap tap teplep kuŋay dɨnɨmuŋ tek lak. Dɨnɨmuŋ tek lak ak pen, nop yuwan gek tap ñɨŋin agɨl, tap teplep dɨnɨg gak ak bɨ olap nop dɨyokɨl, tap mɨdup ñɨn nokom ak nep ñɨŋeb ak dak. \v 17 \x - \xo 12.17 \xo*\xt Stt 27.30-40\xt*\x* Nɨb nepɨm, kɨdek ne adɨkɨd nap tap teplep okok dɨnɨg agak ak pen, God ne mel agak. Nap tap ñɨnɨg gak anɨb ak din agɨl, chɨb gek chaŋ lak ak pen, kanɨb dɨnɨmuŋ olap ma yek. \s God taun ne Jelusalem, man ne alaŋ mɨdeb ak apjakɨpun \p \v 18 \x - \xo 12.18 \xo*\xt Lom 6.14, 2 Ti 1.7\xt*\x* Nɨbi tap ñɨn dɨ nepɨm okok yɨl ma apjakɨpɨm, Yislel binɨb kɨli bɨlel ñɨn dɨ nɨgelɨgɨpal tek.\x - \xo 12.18-19 \xo*\xt Kis 19.16-22, 20.18-21, Lo 4.11-12, 5.22-27\xt*\x* Yislel binɨb kɨli dum Saynay yɨl am mɨdɨl nɨgɨlak, mab awl yɨbɨl yɨnɨl, kɨsɨlɨm awl yɨbɨl apɨl, yɨgen awl apɨl gak. \v 19 Pen akɨl awl ak agɨl, takaw olap agɨl gak ak abe nɨgɨlak. Takaw anɨb ak agak ak nɨŋɨd, pɨlɨkɨl Mosis nop agɨlak, Takaw agup anɨb ak, tepayaŋ agek ma yɨbɨl nɨgɨnɨgun agɨlak. \v 20 \x - \xo 12.20 \xo*\xt Kis 19.12-13\xt*\x* Taynen ma yɨbɨl nɨgɨnɨgun agɨlak? God kɨlop kɨles gɨl agak, Binɨb, chen chag tap okok olap dum anɨb ak amɨl dɨ nɨgonɨmuŋ, nop kab sɨlok pɨsnep paklɨnɨmɨb agak. Ak nɨm, kɨli nɨŋɨd pɨlɨkɨl, ma nɨgɨnɨgun agɨl gos nɨgɨlak. \v 21 \x - \xo 12.21 \xo*\xt Kis 19.16, Lo 9.19\xt*\x* Pen tap gak anɨb okok Mosis abe nɨŋɨd anɨb agak, Yɨp jel tɨmel gek pɨlɨkebin agak. \p \v 22 \x - \xo 12.22 \xo*\xt Sng 68.17, Gal 4.26, Plp 3.20, Lep 5.11, 21.2, 21.10\xt*\x* Nɨbi pen, tap anɨb okok tek olap ma apjakɨpɨm. Nɨbi dum Sayon yɨl apjakɨl, God pel mɨdep ak taun ne Jelusalem man ne alaŋ mɨdeb ak yɨl apjakɨpɨm. Nɨbi ensel ñɨn juwɨl ñɨn juwɨl, tawsin milion kuŋay yɨbɨl apnan gɨl mɨñmɨñ gɨl mɨdebal okok yɨl apjakɨpɨm. \v 23 \x - \xo 12.23 \xo*\xt Luk 10.20, Plp 4.3, Hib 11.40, Lep 13.8, 14.4\xt*\x* Nɨbi God ñapay ne kɨli ned nɨb okok apnan gep tep ak yɨl apjakɨpɨm. Binɨb anɨb okok, ne yɨb kɨlop dɨl ñu kɨl tɨkak, mɨj ayaŋ man ne alaŋ mɨdeb ak. Nɨbi God ne binɨb mɨdupsek tɨg asɨk bɨlokep ak nop yɨl apjakɨpɨm. Nɨbi binɨb kɨli bɨlel suŋtep mɨdɨl kumɨl, kɨdek God binɨb suŋtep ne yɨbɨl mɨdɨl pelpel mɨdtep gebal okok, kawnan kɨli mɨdebal ak yɨl apjakɨpɨm. \v 24 \x - \xo 12.24 \xo*\xt Stt 4.10, Hib 8.6, 10.22, 11.4, 1 Pi 1.2\xt*\x* Nɨbi Jisas yɨl apjakɨpɨm. Jisas, ne nokom takaw ag adek nokom lak kɨdeyɨl ak bɨ nab nɨb mɨdeb. Pen nɨbi Jisas nɨkɨm ne ak yɨl apjakɨpɨm. Nɨkɨm ne anɨb ak takaw agup ak, bɨ Ebel nɨkɨm bɨlel yowak ak takaw agup tek mel. Ebel nɨkɨm ne ak takaw sɨkol ak agak, Jisas nɨkɨm ne ak takaw teplep awl yɨbɨl ak agup. \s Nɨbi nɨgtep gɨnɨmɨb \p \v 25 \x - \xo 12.25 \xo*\xt Kis 20.22, Hib 2.1-3, 3.17, 10.26-29\xt*\x* Nɨbi nɨgtep gɨnɨmɨb. Tɨmud pɨl gɨl, Bɨawl takaw agup ak yɨlɨk nɨŋɨd ma nɨgɨnɨgun agɨl gos nɨŋɨd, ma yɨbɨl gɨnɨmɨb. Mel yɨbɨl. Binɨb bɨlel lum awl mɨdɨl takaw kɨles agek ma nɨg dɨlak okok, pɨlɨk amɨl kɨm amnɨgel tek ma lak. Ak nɨm mɨñɨl man ne alaŋ mɨdɨl takaw kɨles agek kud ñɨl kelɨgonɨgabun, chɨnop tɨtay gɨnɨgab? Pɨlɨk amnɨgun tek ma yɨbɨl lɨnɨgab. \v 26 \x - \xo 12.26 \xo*\xt Kis 19.18, Sng 68.8, Hag 2.6\xt*\x* Bɨlel ñɨn anɨb ak, Bɨawl meg mɨgan ne ak takaw awl agek lum awl ak monmon dak. Mɨñɨl pen takaw olap aglɨl agup, Kɨdek ñɨn olap yad gen lum awl monmon dɨnɨgab ak pen, lum awl nep mel, adekab alaŋ abe mɨdupsek kaskas gɨnɨgab agup. \v 27 \x - \xo 12.27 \xo*\xt Sng 102.26, Mat 24.35, 2 Pi 3.10, Lep 21.1\xt*\x* Takaw agak, Kɨdek ñɨn olap agak anɨb ak, chɨn nɨŋɨd gos nopun, tap mɨdupsek ne gɨlak okok gek, anɨb okok monmon dɨl kaskas gɨl nɨm, kul gɨnɨgab. Anɨgek, tap monmon dɨl kaskas gɨl gɨnɨmuŋ tek ma lɨnɨgab okok nep yenɨgab. \p \v 28-29 \x - \xo 12.28-29 \xo*\xt Lo 4.24, 9.3, Sng 50.3, Ais 33.14, 2 Te 1.8, Hib 10.27\xt*\x* Tep anɨb ak, God agek chɨn binɨb awl ne ayɨp kodɨpun ak, kaskas ma gɨl mɨd nep yenɨgab. Anɨb ak, tep anɨb ak gos nɨŋɨd nop tep agɨnɨgun. Chɨn nopun, God chɨn ak ne mab tek yɨnub ak nɨm, muk ne okok mɨdɨl yɨb nop dad aplanɨgun. Anɨgɨl kɨgom yɨmɨl agnɨgon, nɨgek nop tep yɨbɨl gɨnɨgab. \c 13 \s Chɨn anɨb gonɨgun, God nop tep gɨnɨgab \p \v 1 \x - \xo 13.1 \xo*\xt Jon 13.34, 1 Te 4.9, 1 Pi 1.22, 2 Pi 1.7, 1 Jo 3.11, 4.7, 4.20\xt*\x* Mam ay okok ayɨp penpen mapen lɨlɨg mɨdɨl dɨnɨmɨb. \v 2 \x - \xo 13.2 \xo*\xt Stt 18.1-8, 19.1-3, Mat 25.35, Lom 12.13, 1 Ti 3.2, 1 Pi 4.9\xt*\x* Binɨb okok nɨb okok nɨb ownɨgel ak, kɨlop ag dap kal mɨgan nɨbi lɨnɨmɨb. Binɨb ogɨnap, binɨb okok ag dɨdeg lɨl ag dɨnok agɨl, ensel okok kɨlop pen ag dɨdeg lɨl ag dɨlak. \v 3 \x - \xo 13.3 \xo*\xt Mat 25.36, Lom 12.15, 1 Ko 12.26, Kol 4.18, Hib 10.34, 1 Pi 3.8\xt*\x* Binɨb kɨlop nag lel mɨdebal okok, chɨn ayɨp nag lɨl mɨdobun agɨl kɨlop nɨŋɨd dɨtep gɨnɨmɨb. Binɨb kɨlop gɨ tɨmel gel koslam mɨdebal okok, chɨn abe koslam yonɨgun tek lup agɨl kɨlop gos nɨŋɨd dɨtep gɨnɨmɨb. \p \v 4 \x - \xo 13.4 \xo*\xt 1 Ko 6.9, Gal 5.19-21, Epe 5.5, Kol 3.5-6, Lep 22.15\xt*\x* Bin bɨ dɨpal okok, tap tep yɨbɨl. Binɨb ogɨnap apɨl, bɨ bel omɨŋal pɨsnep dɨpil anɨb ak ma tɨbɨlɨkɨnɨgel ak nɨm, God nɨgek gach sek ma mɨdeb. God binɨb bin bɨ dɨl, kɨdek bin si bɨ si gɨnɨgabal okok sek, binɨb yokɨp bin si bɨ si gɨnɨgabal okok sek, kɨlop takaw awl yɨbɨl ag genɨgab, yɨpɨl awl yɨbɨl ak dɨnɨgabal. \p \v 5 \x - \xo 13.5 \xo*\xt Lo 31.6-8, Jos 1.5, Mat 6.25, 6.34, Plp 4.11-12, 1 Ti 6.8\xt*\x* Mani din agɨl gos kuŋay ma nɨgɨnɨmɨb. Tap chɨn dɨpun okok tap tep, chɨnop tap olap ma tek dup agɨl gos nɨgɨnɨmɨb. Nɨb nepɨm, God ne anɨb agak, \q1 Yad nep ma kelɨgɨnɨgayn, yad nep kud ma ñɨnɨgayn, mel agak. \m \v 6 \x - \xo 13.6 \xo*\xt Sng 118.6\xt*\x* Anɨb ak chɨbol chɨnop ak tep gek, gos sek mɨdɨl takaw anɨb ak agɨnɨgun, \q1 Bɨawl yɨp kod mɨdɨl dɨtep gek, ma pɨlɨkɨnɨgayn agɨnɨgun. Binɨb okok yɨp tap olap gɨnɨgel tek ma lup agɨnɨgun. \s Bɨawl okok kɨli nɨbop agel nepek ak, sawl ma gɨnɨmɨb \p \v 7 \x - \xo 13.7 \xo*\xt 1 Ko 4.16, Hib 6.12\xt*\x* Bɨawl nɨbi kɨli ned God takaw nɨbop agɨlak okok, kɨlop gos nɨŋɨd sawl ma gɨnɨmɨb. Kɨli kanɨb tep adek ak amɨl wog gɨtep gɨl, God nop gos lɨnɨgɨlak. Anɨgel amnak ak nɨbi gos nɨŋɨd, adek nokom anɨb ak nep tek gɨnɨmɨb. \v 8 \x - \xo 13.8 \xo*\xt Jon 8.58, Epe 4.14, Hib 1.12, Lep 1.4\xt*\x* Jisas Klays ne ned yek tek, mɨñɨl abe mɨdeb, kɨdek abe pel anɨgɨl yenɨgab. \v 9 \x - \xo 13.9 \xo*\xt Lom 14.17, Epe 4.14, Kol 2.4, 2.8, 2.16, 1 Ti 4.3\xt*\x* Binɨb ogɨnap takaw ke agɨl, ag amɨl apɨl gel, takaw anɨb ak gos nɨbop gɨ tɨmel gek kanɨb tep adek ak kelɨgɨnɨgabɨm tek lɨnɨmuŋ. God ne chɨnop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gek, gos chɨn nab ayaŋ kɨles gɨl yonɨmuŋ ak, anɨb ak nep tep yɨbɨl. Tap ñɨŋeb ma ñɨŋeb takaw ak pen, gos chɨn nab ayaŋ kɨles gɨnɨmuŋ tek ma lup. Binɨb okok tap ak ñɨŋeb, tap ak ma ñɨŋeb agɨl, asɨk mosɨk gɨ mɨdebal ak pen, tap anɨb okok gek mɨdtep ma gɨpal. \p \v 10 \x - \xo 13.10 \xo*\xt 1 Ko 9.13, 10.18\xt*\x* Chɨn God nop sɨbogep abañ adek ak olap mɨdeb. Pen bɨ God nop sɨbogep wog nop gɨ mɨdebal, God sel kal agnɨgep mɨgan ayaŋ okok, kɨli tap sɨbogep abañ adek God nop ñɨbun ak, ñɨŋɨnɨgel tek ma yɨbɨl lup. \v 11 \x - \xo 13.11 \xo*\xt Kis 29.14, Wkp 6.30, 16.27, Nam 19.3\xt*\x* Bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl ak, chag sipsip chag bulmakaw tap okok pakɨl nɨkɨm dɨl, God nop sɨbogɨnɨg, God kal ñɨluk mɨgan ayaŋ suŋtep ke yɨbɨl mɨgan ak amub. Anɨgek, God ne binɨb tap si tap tɨmel gɨpal okok tɨg walɨg gɨyokup. Nonɨm okok pen damɨl, mɨdebal seŋayaŋ dagɨlek pɨsnep yɨn sɨbok amub. \v 12 \x - \xo 13.12 \xo*\xt Mat 21.39, Jon 19.17-18, Apo 7.58\xt*\x* Anɨb ak tek Jisas abe, binɨb okok kɨli God binɨb ne suŋtep yɨbɨl yelaŋ agɨl, taun seŋayaŋ amɨl yul awl dɨl, nɨkɨm ne ke sogek kumak. \v 13 \x - \xo 13.13 \xo*\xt Hib 11.26, 12.2, 1 Pi 4.14\xt*\x* Adek anɨb ak nop yɨl seŋayaŋ amnɨgun. Amon, nop agjulak tek chɨnop monmon agjunɨgel. \v 14 \x - \xo 13.14 \xo*\xt Mai 2.10, Plp 3.20, Hib 11.10, 11.16, 12.22\xt*\x* Chɨn nopun, lum awl ak, pelpel yonɨgun tep olap ma mɨdeb ak pen, tep kɨdek apek pelpel yonɨgun agɨl kod mɨdobun. \p \v 15 \x - \xo 13.15 \xo*\xt 2 Sto 29.31, Sng 50.14, 50.23, 69.30-31, Hos 14.2, 1 Pi 2.5\xt*\x* Jisas wog anɨgɨl gak, anɨb ak tek chɨn pelpel yɨb awl dɨl, yɨb awl anɨb ak God nop tap pak sɨbogep tek ak ñon amnɨmuŋ. Meg mɨgan dad aplanɨl, yɨb nop ak pel dad aplanɨgun. \v 16 \x - \xo 13.16 \xo*\xt Lom 12.13, Plp 4.18, Hib 6.10\xt*\x* Pen binɨb okok kɨlop gɨñɨl, gɨtep gɨlɨg tap ogɨnap ñɨnɨmɨb. Anɨb okok tap sɨbog ñɨbal tek anɨb ak nep gem, God nɨgek nop tep gɨnɨgab. Anɨb ak sawl ma gɨnɨmɨb, adek anɨb ak nep gɨnɨmɨb. \s God ne chɨnop gek, wog ne mɨdupsek gɨtep gɨnɨgun tek lup \p \v 17 \x - \xo 13.17 \xo*\xt Ese 3.17, 1 Te 5.12, 1 Ti 5.17\xt*\x* Bɨawl nɨbi okok, kɨli nɨbop gɨñɨnɨg, wog gɨlɨg nɨbop kodɨpal. Pen kɨdek, wog gɨpal anɨb ak God nop agñɨnɨgel. Anɨb ak tek kɨlop muk okok mɨdɨl, takaw apal ak nɨŋɨd kɨdek gɨnɨmɨb. Anɨgenɨgabɨm, tep gaknɨŋ wog gɨnɨgabal. Mel ak, koslam wog gel tep ma gek, nɨbop tɨtay dɨl kod mɨdtep gɨnɨgabal? \p \v 18 \x - \xo 13.18 \xo*\xt Apo 23.1, 24.16, Lom 15.30, 2 Ko 1.12, Kol 4.3\xt*\x* God nop pel agnɨgem, chɨnop kod yonɨmuŋ. Chɨn gɨtep gɨnɨgun agɨl pel gos nopun. Anɨb ak anɨgɨl gos nopun, chɨbol nab chɨn ayaŋ yɨpɨd gɨl mɨdtep gup. \v 19 Yad nɨbop kɨles gɨl agebin, God nop agnɨgem yɨp gɨñek, mɨdebɨm ak kasek adɨkɨd ownɨgayn. \p \v 20 \x - \xo 13.20 \xo*\xt Ais 55.3, Jer 32.40, Ese 37.26, Sek 9.11, Lom 15.33, 1 Ko 6.14, Hib 10.29, 1 Pi 2.25\xt*\x* Bɨawl chɨn Jisas, ne bɨ chag sipsip mukep kɨles tɨmel ak. Nɨkɨm ne ke ak dɨl God nop sɨbog ñek, takaw ag adek nokom lak pel pelnep yenɨgab ak wos gup. Anɨb ak God bɨ kɨmɨgel mɨdtep gep ak, ne Jisas nop gek tepayaŋ tɨkjakak. \v 21 \x - \xo 13.21 \xo*\xt Gal 1.5, Plp 2.13, 2 Te 2.17, 1 Pi 5.10\xt*\x* Pen God nop anɨgɨl agnepin, ne nɨbop dɨtep gɨl kod mɨdaknɨŋ, gos ne mɨdupsek yɨpɨd gɨl kɨdek gɨnɨmɨb tek lup. Abe agnepin, ne Jisas Klays nop gos nɨŋɨd chɨnop gek, gos ne ke nɨŋɨd anɨb agup tek gɨnɨgun. Pen Klays nop yɨb awl ñɨnɨgun, pel pelnep ñɨlɨg yonɨgun. Yaw. \s Takaw day won ogɨnap \p \v 22 Pen mam ay sɨkop, nɨbop yɨlɨk ma gonɨmuŋ agɨl, takaw palawl ma apin. Wulep won ak apin. Anɨb ak kɨmɨgel gos sek mɨdɨl, takaw apin anɨb ak nɨgtep yɨbɨl gɨnɨmɨb. \p \v 23 Pen nɨbop agñen nɨgɨnɨgebɨm, mam chɨn Timoti nop nag lak ak, ag seŋ yokel kɨm amnak. Kasek yɨp yɨl apenɨgab, chɨl ayɨp apɨl nɨbop nɨgɨnɨgabul. \p \v 24 Nɨbi takaw yad ak dɨl, bɨawl nɨbi okok ayɨp, binɨb God yɨl mɨdebal okok ayɨp, kɨlop mɨdupsek ag dɨdeg lɨnɨmɨb. Mam ay man awl Yitali nɨb okok, kɨli nɨbop ag dɨdeg lebal. \p \v 25 God nɨbop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gɨnɨmuŋ.