\id GAL - shell for translator's use \ide UTF-8 \h Galesiya \toc1 Pol Galesiya Binɨb Kɨlop Mɨj Tɨkak \toc2 Galesiya \toc3 Gal \mt1 GALESIYA \mt2 Pol Galesiya Binɨb Kɨlop Mɨj Tɨkak \c 1 \p \v 1 \x - \xo 1.1 \xo*\xt Gal 1.11-12\xt*\x* Yad Pol, bɨ Jisas takaw nop dad ameb ak mɨdebin. Pen wog gɨpin anɨb ak, binɨb ogɨnap agel akaŋ, bɨ olap ne agek ma gɨpin. Jisas Klays sek, Nap nop gek tepayaŋ tɨkjakak ak sek, kɨli apɨlmɨŋal ke agel gɨpin. \v 2 Yad ayɨp mam ogɨnap yad ayɨp Klays yɨl mɨdobun okok, chɨn mɨj anɨb ak ñu kɨl tɨkɨl, nɨbop Klays binɨb ne Galesiya plopens pelpel apnan gɨpɨm ak ñobun. \p \v 3 \x - \xo 1.3 \xo*\xt Lom 1.7, Plp 1.2\xt*\x* Bapi God chɨn ayɨp Bɨawl Jisas Klays ayɨp, apɨlmɨŋal ak nɨbop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gel, mɨdtep gɨnɨmɨb. \v 4 \x - \xo 1.4 \xo*\xt Lom 4.25, Gal 2.20, 1 Ti 2.6, Tat 2.14, Hib 2.5, 1 Jo 5.19\xt*\x* Klays ne Bapi God gos pal ak nɨŋɨd kɨdek gak. Ne kumɨl, gach chɨnop tɨg walɨg gɨyokak. Gɨyokɨl chɨnop dek, chɨn tap tɨmel lum awl mɨdeb ak nɨŋɨd ma gɨnɨgun. \v 5 Anɨb ak God yɨb nop ak pel pelnep dad aplanɨgun. Yaw. \s Klays takaw teplep ak nep nɨgɨnɨgun \p \v 6 Yad gos pal awl yɨbɨl nepin. Klays nɨbop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gek, God nɨbop suk agek binɨb ne mɨdebɨm. Pen kasek God nop kelɨgɨl, takaw anɨb ak ke takaw teplep agɨl nepɨm. \v 7 \x - \xo 1.7 \xo*\xt Apo 15.1, 15.24, 2 Ko 2.17, 11.4, 11.13\xt*\x* Pen takaw anɨb ak, Klays takaw teplep ak mel. Bɨ ogɨnap apɨl, Klays takaw ak kelɨgɨl, takaw anɨb ak ke apal. Anɨb apal, Klays takaw teplep ak agobun apal pen, takaw yepɨs apal. Takaw yepɨs anɨb ak agel nepɨm. \v 8 \x - \xo 1.8 \xo*\xt 1 Ko 16.22\xt*\x* Klays takaw teplep nɨbop agñɨnok ak, takaw nɨŋɨd yɨbɨl ak agñɨnok. Pen chɨn takaw teplep anɨb ak ke agonɨgabun, mab ke yɨneb ayaŋ pɨsnep amnɨgun. Akaŋ ensel God man ne alaŋ nɨb olap apɨl, takaw teplep anɨb ak ke agenɨgab, mab ke yɨneb ayaŋ pɨsnep amnɨmuŋ. Takaw anɨb okok takaw yepɨs. \v 9 \x - \xo 1.9 \xo*\xt Lo 4.2, Snd 30.6, Lep 22.18-19\xt*\x* Chɨn pen takaw anɨb agɨnok ak, mɨñɨl abe yad takaw nokom anɨb nep agebin. Bɨ ogɨnap apɨl nɨbop takaw teplep anɨb ak ke agenɨgabal, mab ke yɨneb ayaŋ pɨsnep amnɨgel. \p \v 10 \x - \xo 1.10 \xo*\xt 1 Te 2.4, Jem 4.4, 1 Jo 3.19\xt*\x* Yad takaw anɨb ak agen, bɨ ogɨnap yɨp gos teplep nɨgɨnɨgabal akaŋ? Mel. God ne ke yɨp gos teplep nɨgɨnɨgab agɨl gos nepin. Yad bɨ ogɨnap kɨlop takaw ñɨg ma lɨpin. Yad anɨgɨl apɨnep ak, Klays nop wog gɨñeb ne ak ma yebɨnep. \s God Pol nop dek, takaw teplep ak binɨb okok agñɨ ajolɨgup \p \v 11 \x - \xo 1.11 \xo*\xt Mat 16.17, 1 Ko 15.1\xt*\x* Mam sɨkop, yad nɨbop nɨŋɨd agebin. Takaw teplep nɨbop agɨnek ak, binɨb ogɨnap gos nɨŋɨd agel ma agɨnek. \v 12 \x - \xo 1.12 \xo*\xt 1 Ko 15.1-3, Gal 1.1, Epe 3.3\xt*\x* Pen bɨ olap takaw ne yɨp agñek nɨŋɨd ma agɨnek. Jisas Klays yɨp gos ñek, nɨbop agñɨnek. \p \v 13-14 \x - \xo 1.13-14 \xo*\xt Apo 8.3, 9.1, 22.3-5, 26.9-11, Plp 3.6, 1 Ti 1.13\xt*\x* Pen yad gelɨgɨpin adek ak, nɨb nepɨm. Klays nop takaw ak ma dɨl, based sɨkop takaw ak dɨl, kɨles yɨbɨl gelɨgɨpin. Bɨ Juda yad ayɨp jɨmñɨl awl gɨnok okok, kɨlop ned gɨl, based sɨkop ned gelɨgɨpal ak yad kɨles gɨl delɨgɨpin. Bɨ Juda gos kɨli pal ak kɨdek gɨl, Klays binɨb ne okok kɨlop gɨ tɨmel yɨbɨl gɨl, ñag paklɨnɨg gelɨgɨpin. \p \v 15 \x - \xo 1.15 \xo*\xt Ais 49.1, Jer 1.5, 49.1, Apo 9.15, Lom 1.1\xt*\x* Pen ami yɨp ma tɨkak ñɨn ak, God ne yɨmug nɨŋɨd gɨtep gɨl, yɨp Jisas bɨ takaw nop dad ameb ak aglak.\x - \xo 1.15-16 \xo*\xt Apo 9.3-6, 22.6-10, 26.13-18\xt*\x* Kɨdek yad awl gen, God ne aglak ñɨn ak apek, yɨp Ñɨne yomak. \v 16 \x - \xo 1.16 \xo*\xt Lom 11.13, 2 Ko 4.6, Gal 2.7\xt*\x* Ñɨ yad Jisas, Pol nop yomen nɨgtep gɨl, kɨdek binɨb Juda mel okok kɨlop takaw teplep ak agñɨ tep gɨnɨgab agɨl, yɨp Ñɨne yomek nɨgtep gɨnek. Anɨgek, Jisas takaw ak taydɨl tek mɨdeb agɨl, binɨb ogɨnap ma agnɨgɨnek. \v 17 Bɨ ned Jisas takaw nop dad ameb okok, Jelusalem yelak, kɨlop nɨgɨnɨg ma amnɨnek. Anɨb ñɨn ak nep, man pal awl Alebiya am mɨdɨl, adɨkɨd apɨl taun Damaskus yelɨgɨpin. \v 18 \x - \xo 1.18 \xo*\xt Jon 1.42, Apo 9.26-30\xt*\x* Sub omɨŋal nokom mɨdɨl, kɨdek Pita Jelusalem yek ak nɨgɨnɨg amɨl, nod ayɨp ñɨn kuŋay ma yenek. Ñɨn anep ajɨp pɨs kɨd ak yenek. \v 19 \x - \xo 1.19 \xo*\xt Mat 13.55\xt*\x* Pen yad bɨ Jisas takaw nop dad ameb ogɨnap ma nɨgɨnek. Pita ayɨp, Jisas nɨmam Jemis ayɨp kɨlop nep nɨgɨnek. \v 20 Takaw ñu kɨl tɨkebin anɨb awl, God nɨg mɨdeb ak, nɨbop yepɨs ma agebin. Nɨŋɨd yɨbɨl agebin. \p \v 21 \x - \xo 1.21 \xo*\xt Apo 9.30\xt*\x* Pen kɨdek Siliya plopens amɨl, Silisiya plopens amɨl gɨnek. \v 22 Klays binɨb ne pelpel apnan gɨpal okok, Judiya plopens man sɨkol keke mɨdebal okok, anɨb ñɨn ak jomulɨk yɨp ma nɨgɨlak. \v 23 Binɨb ogɨnap pen takaw yɨp ak yɨg dad amɨl agɨlak, Bɨ Jisas nop takaw ak agjuwɨl, chɨnop gɨ tɨmel yɨbɨl gɨl ñag paklɨnɨg golɨgup ak, mɨñɨl Jisas takaw teplep ak binɨb okok kɨlop agñɨ ajeb agɨlak. \v 24 Nɨŋɨd, God yɨb nop ak dad aplanɨlak. \c 2 \s Pol ne bɨ Jisas takaw nop dad ameb ogɨnap ayɨp takaw ag jɨmñɨl lɨpal \p \v 1-2 \x - \xo 2.1 \xo*\xt Apo 11.30, 15.2\xt*\x* Pen mɨd dad amɨl, sap yeb anep wajɨlem pɨs kɨd ak lek, God yɨp gos ñek, mam Banabas ayɨp adɨkɨd Jelusalem amnɨlok. Taytus ayɨp amnɨnok. Amɨl, bɨawl Jisas nop nɨgɨlak okok ayɨp, am wakay olap besɨgɨl, kɨli tay tek agɨnɨgel agɨl kɨlop agɨnek, Binɨb Juda mel okok kɨlop Jisas takaw teplep anɨb ak agñɨbin agɨnek. Yad anɨgɨl gos nɨgɨnek, wog mɨñɨl gɨpin ak abe bɨlel gɨnek abe pɨsnep ma yownɨmuŋ agɨl nɨgɨnek. \v 3-4 \x - \xo 2.3-4 \xo*\xt Apo 15.1, 15.24, 16.3, 2 Ko 11.20, 11.26, Gal 1.7, 5.1, 5.13\xt*\x* Bɨyad Taytus, ne Juda mel, bɨ Glik nɨb ak pen, bɨ Juda ogɨnap kɨli Jisas yɨb nop agɨl yepɨs apal okok, kɨli kɨmɨgel apɨl chɨn ayɨp wɨlɨkun agɨlak, Taytus wak tɨbɨlɨkɨl, chɨn Juda binɨb gɨpun adek ak nep gɨnɨmuŋ agɨlak. Anɨb agel, chɨn takaw anɨb ak ag amɨl apɨl gɨl, takaw yad ak nɨŋɨd lek, yad ayɨp bɨawl Jisas nop nɨgɨlak okok ayɨp chɨn agɨnok, Wak ma tɨbɨlɨkɨnɨgab agɨnok. Bɨlel chɨn takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak kɨdek gon, chɨnop nag lek tek yolɨgup. Pen Jisas apɨl chɨnop gek, chɨn nag lup anɨb ak kelɨgɨl, mɨñɨl mɨdtep gɨpun. Pen bɨ anɨb okok chɨnop tepayaŋ dɨl nag lun agɨl agɨlak, Nɨbi Mosis takaw ak kɨdek gɨnɨmɨb agɨlak. \v 5 \x - \xo 2.5 \xo*\xt Gal 3.1, 4.16\xt*\x* Chɨn pen nɨbop binɨb Juda mel okok gos nɨŋɨd, Jisas takaw teplep nɨŋɨd yɨbɨl ak nep dɨnɨgel agɨl, takaw kɨli agɨlak ak ma nep dɨnok. \p \v 6 \x - \xo 2.6 \xo*\xt Lo 10.17, Apo 10.34, Lom 2.11, 2 Ko 12.11, Gal 6.3\xt*\x* Bɨ Jisas nop nɨgɨlak okok, bɨ anɨb okok tek, bɨawl agɨnɨgabal ak pen, God nɨgup yad abe nepin, kɨli nep anɨb agɨnɨgabal. Pen bɨawl anɨb okok, binɨb okok kɨlop anɨgɨl agñɨnɨmɨn agɨl, yɨp ma agɨlak. Yad Jisas takaw agñɨbin tek nɨŋɨd anɨb agɨlak, Nɨm agup ak agɨlak. \v 7-8 \x - \xo 2.7 \xo*\xt Apo 22.21\xt*\x* God Pita nop wog ñek, Jisas takaw nop dad amɨl Juda binɨb okok kɨlop agñɨ ajup tek, yɨp abe wog ñek, Jisas takaw nop dad amɨl binɨb Juda mel okok kɨlop agñɨ ajɨpin. Anɨb ak nɨŋɨd nɨm agɨlak, God Pita nop wog ñek, Juda binɨb okok kɨlop takaw teplep agñɨ ajup tek, Pol nop abe wog ñek, binɨb Juda mel okok kɨlop takaw teplep agñɨ ajup agɨlak. \v 9 \x - \xo 2.9 \xo*\xt Jon 1.42, Lom 1.5, Epe 3.8\xt*\x* Jemis, Pita, Jon kɨlop bɨawl apal ak pen, kɨli God yɨp wog anɨb ak aglek nɨgɨlak tek, wog chɨn adek nokom gɨpun agɨl, Banabas chɨlop ñɨn pak sakɨlak. Anɨgɨl takaw ag adek nokom lɨl agɨnok, Banabas chɨl binɨb Juda mel okok kɨlop God takaw agñɨnɨgabul, nɨbi Juda binɨb okok kɨlop agñɨnɨmɨb agɨnok. \v 10 \x - \xo 2.10 \xo*\xt Apo 11.29-30\xt*\x* Pen kɨli takaw nokom olap agɨl agɨlak, Am man anɨb okok ajɨl, binɨb Jisas nop dɨpal okok kɨlop agenɨmil, binɨb yɨmgeptek man Juda awl mɨdebal okok kɨlop sawl ma gɨl, kɨlop mani ogɨnap ñɨnɨgel agɨlak. Takaw agɨlak anɨb ak, yɨp tep gak adek ak nep agɨlak. \s Pol Pita nop ag gup \p \v 11 Pen kɨdek taun Adiyok am mɨdonok ñɨn ak, Pita apɨl, nop nebeŋ sɨŋak apɨl ag gɨnek. \v 12 \x - \xo 2.12 \xo*\xt Apo 11.3\xt*\x* Taynen? Ne ayɨp Juda binɨb ogɨnap ayɨp ned binɨb Juda mel nab okok mɨdɨl, binɨb Jisas nop chɨgɨlak okok ayɨp, tap jɨmñɨl ñɨbolɨgup. Pen Jemis bɨne ogɨnap Jelusalem nɨb owlak okok, yɨp agɨnɨgabal, Taynen nad bɨ wak ma tɨbɨlɨkɨpal okok ayɨp tap ñɨbeban agɨnɨgabal agɨl, ne pɨlɨkɨl ke sɨŋadaŋ yek, Juda mel okok kɨli ayɨp jɨmñɨl ma yek. \v 13 Anɨgek, Juda binɨb ned ju am man Adiyok yelak okok, Pita yepɨs gak anɨb ak nɨŋɨd, abe gɨlak. Pen mam Banabas abe nɨŋɨd, kɨli gɨlak adek anɨb ak kɨdek gak. \v 14 \x - \xo 2.14 \xo*\xt 1 Ti 5.20\xt*\x* Pen Jisas takaw teplep nɨŋɨd yɨbɨl ak anɨgɨl kelɨgelak, binɨb okok nɨg mɨdɨlaknɨŋ, Pita nop agɨnek, Nad bɨ Juda nɨb ak pen, binɨb Juda mel okok tek yelɨgɨpan agɨnek. Pen mɨñɨl taynen nad ke asɨk lɨl, binɨb Juda mel okok kɨlop chɨn Juda kay gɨpun tek gɨnɨmɨb agɨl ageban agɨnek? \s Binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨnɨgabal okok, binɨb suŋtep ne yenɨgabal \p \v 15 Chɨn Juda binɨb yɨpɨd gɨl okok, binɨb Juda mel okok yokɨp okok tek ma mɨdobun. \v 16 \x - \xo 2.16 \xo*\xt Sng 143.2, Apo 13.38-39, 15.10-11, Lom 1.17, 3.20-28, 4.5, 11.6, Gal 3.11, Hib 7.18-19\xt*\x* Anɨb ak chɨn nopun, takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak gon amek, God nɨgek binɨb suŋtep ne okok ma mɨdobun. Chɨn binɨb Jisas Klays nop gos lɨnopun okok nep, God nɨgek binɨb suŋtep ne okok mɨdobun. Pen binɨb takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak gel amnɨgab okok, God ne binɨb suŋtep yad agɨl ma agɨnɨgab. \v 17 \x - \xo 2.17 \xo*\xt 1 Jo 3.8-9\xt*\x* Chɨn Klays nop gos lɨnopun ak, God nɨgek binɨb suŋtep ne okok mɨdobun. Anɨgon, Juda binɨb kɨli takaw apal, Nɨbi binɨb gach sek, Juda mel okok tek mɨdebɨm apal. Anɨb ak tek, chɨn agonɨgun, Klays ne ke gek tap si tap tɨmel gonɨgun akaŋ? Mel yɨbɨl. Anɨb ma yɨbɨl agonɨgun. \v 18 Yad takaw Mosis ñu kɨl tɨkak adek ak kelɨgɨl, kɨdek pen tepayaŋ kɨdek gɨlɨg, tap tɨmel gelɨgɨpin adek ak amɨl, God takaw nop ak tɨbɨlɨkɨpin. \v 19 \x - \xo 2.19 \xo*\xt Lom 6.11, 6.14, 7.6, 2 Ko 5.15, 1 Te 5.10, Hib 9.14\xt*\x* Pen takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak yad kelɨgen, takaw anɨb ak yɨp nɨgek, bɨ kumeb tek mɨdebin. Mɨñɨl Mosis takaw ak muk okok ma mɨdebin. Anɨb ak pɨsnep kelɨgɨl, God ayɨp mɨdebin. \v 20 \x - \xo 2.20 \xo*\xt Jon 13.1, Lom 6.11, Gal 1.4, Epe 5.2, Tat 2.14, 1 Pi 4.2\xt*\x* Klays yɨp mapen lɨl chɨb nɨŋɨd kumek nop chɨgɨl nɨm, ne kumak ak yad ayɨp kumɨlok tek lup. Yad mɨñɨl koŋɨm yɨbɨl mɨdɨl, yad ke ma kod mɨdebin, Jisas ne ke yɨp kod mɨdeb. Ned yelɨgɨpin tek ma mɨdebin. God Ñɨne nop gos lɨnɨgɨlɨg, yɨp gos ñub adek ak nep gɨpin. \v 21 \x - \xo 2.21 \xo*\xt Gal 3.21, Hib 7.11\xt*\x* Pen takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak nep nɨŋɨd, God binɨb suŋtep ne okok mɨdobɨnop, God agek Klays chɨnop nen ma kubɨkop. Mosis takaw ak gɨl, God ayɨp jɨmñɨl yonɨgun tek ma lek, chɨnop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gɨl, Ñɨne nop agek apɨl, chɨnop nen kumak. Anɨb ak nop chɨnop nen kumak takaw teplep ak, yad ma kelɨgɨnɨgayn. \c 3 \s Mosis takaw ak kɨdek gɨpun akaŋ, Klays nop gos lɨnopun akaŋ? \p \v 1 \x - \xo 3.1 \xo*\xt Gal 2.13-14, 5.7\xt*\x* Galesiya binɨb. An agek nɨbop sawl sek lup? Chɨn Jisas Klays nop mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lel kumak takaw tep ak, nɨbop agñɨ tep gon nepek ak pen, nɨbi apɨm, Mosis takaw ak kɨles tɨmel gelɨgɨpal tek nep gɨl, God binɨb ne yonɨgabun apɨm. Tay gek anɨb apɨm? \v 2 \x - \xo 3.2 \xo*\xt Apo 10.47, 15.8, Lom 10.16-17, Hib 6.4\xt*\x* Pen yad nɨbop takaw nokom olap agnɨgɨnɨgebin. Nɨbi ned tay gem, God ne Kawnan ne ak nɨbop yokak? Mosis takaw ak nɨgem nɨbop ma yokak. Takaw tep nɨbop agñɨnok ak nep nɨŋɨd gos lɨnɨgem, nɨbop yokak. \v 3 \x - \xo 3.3 \xo*\xt Gal 4.9, Hib 7.16, 9.10\xt*\x* God Kawnan ak nop dɨl nɨm, binɨb suŋtep ne okok mɨdebɨm ak pen mɨñɨl sawl sek lek, chɨn ke kɨles tɨmel gɨl mɨdtep gɨnɨgabun agɨl gebɨm. \v 4 \x - \xo 3.4 \xo*\xt Hib 10.35-36, 2 Jo 8\xt*\x* God Kawnan ne ak tap teplep ak gek nepɨm. Tap anɨb ak gos ak sawl gɨpɨm akaŋ? Pen yad nepin, nɨbi gos anɨb ak sawl ma gɨpɨm. \v 5 Yɨp agem nɨgin. Takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak gem nɨŋɨd, God ne Kawnan ne ak nɨbop yokɨl, tap mageptek gek nepɨm? Mel. Nɨbi takaw teplep nɨŋɨd gos lɨnɨgem, God ne Kawnan ne ak nɨbop yokɨl, tap mageptek gek nepɨm. \p \v 6 \x - \xo 3.6 \xo*\xt Stt 15.6, Lom 4.3, Jem 2.23\xt*\x* Buk Baybol ak tɨkɨl agɨlak, God gɨnɨgayn agɨl aglak takaw ak, Eblaham ne God nop gos lɨnɨgek God agak, Eblaham bɨ suŋtep yad agak agɨl tɨkɨlak. \v 7 \x - \xo 3.7 \xo*\xt Jon 8.39, Lom 4.11-12, 4.16\xt*\x* Anɨb ak nɨgɨm. Binɨb Klays takaw teplep ak nɨŋɨd, nɨŋɨd agup agɨl dɨpal okok, Eblaham ñapay ne yɨbɨl mɨdebal. \v 8 \x - \xo 3.8 \xo*\xt Stt 12.3, 18.18, 22.18, Apo 3.5, 3.25, Lom 9.17\xt*\x* Bɨlel God ne anɨgɨl nɨgak, kɨdek binɨb Juda mel okok Jisas takaw teplep ak gos lɨnɨgɨnɨgel, yad nɨgen binɨb suŋtep yad okok yenɨgabal agɨl gos nɨgak. Nɨgek, buk Baybol kɨl tɨkɨl Eblaham nop takaw teplep won ak anɨb agak, God nep nɨŋɨd, binɨb okok mɨdupsek gek tep gɨnɨgab agak. \v 9 \x - \xo 3.9 \xo*\xt Lom 4.16\xt*\x* Anɨb ak binɨb Klays takaw teplep nop ak nɨŋɨd, nop gos lɨnɨgɨnɨgabal okok, Eblaham God nop gos lɨnɨŋɨd am ne ayɨp mɨdtep gup tek, am mɨdtep yenɨgabal. \p \v 10 \x - \xo 3.10 \xo*\xt Lo 27.26, Jer 11.3\xt*\x* Pen binɨb takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak gon, chɨnop binɨb suŋtep agɨl dɨnɨgab apal okok, God kɨlop gɨ tɨmel yɨbɨl gɨnɨgab. Taynen? Buk Baybol ak tɨkɨl agɨlak, Bɨ olap takaw Mosis ñu kɨl tɨkak tek mɨdupsek kɨdek ma gɨnɨgab ak, God bɨ anɨb ak nop gɨ tɨmel yɨbɨl gɨnɨgab agɨl tɨkɨlak. \v 11 \x - \xo 3.11 \xo*\xt Hab 2.4, Lom 1.17, Gal 2.16, Hib 10.38\xt*\x* Pen takaw olap tɨkɨl agɨlak, Binɨb God nop gos lɨnepal okok nep nɨm, God nɨgek binɨb suŋtep ne okok mɨdtep yɨbɨl gɨnɨgabal agɨl tɨkɨlak. Anɨb ak chɨn nopun, binɨb Mosis takaw ak nep nɨŋɨd gel amnɨgab okok, binɨb suŋtep ne ma mɨdel, kɨlop dɨnɨmuŋ tek ma lɨnɨgab. \v 12 \x - \xo 3.12 \xo*\xt Wkp 18.5, Neh 9.29, Lom 4.4, 10.5, 11.6\xt*\x* Binɨb kɨli Mosis takaw ak nɨŋɨd kɨdek gɨpal ak, God nop gos lɨnɨgep mel. Mosis takaw ak nɨŋɨd gɨpal ak, buk Baybol pen tɨkɨl agɨlak, Kɨli Mosis takaw okok mɨdupsek kɨdek gɨl nɨm, mɨdtep yɨbɨl gɨnɨgabal agɨl tɨkɨlak. \p \v 13 \x - \xo 3.13 \xo*\xt Lo 21.23, Lom 8.3, 2 Ko 5.21, Gal 4.5\xt*\x* Pen chɨn takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak mɨdupsek kɨdek ma gɨl, God chɨnop gɨ tɨmel yɨbɨl gɨnɨgab. Klays pen chɨnop dɨl agak, Yad tep kɨlop ak dɨl, bɨ tɨmel tek olap mɨden, yɨp gɨ tɨmel yɨbɨl gɨnɨmuŋ agak. Buk Baybol ak tɨkɨl agɨlak, Bɨ mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lel kumub okok, God kɨlop gɨ tɨmel yɨbɨl gup agɨl tɨkɨlak. Anɨb ak chɨn nopun, chɨn yul awl dɨnɨg gon, Klays tep chɨnop ak dɨl, yul awl anɨb ak dɨl kumak. \v 14 \x - \xo 3.14 \xo*\xt Ese 11.19, Jol 2.28-29, Sek 12.10, Apo 2.33\xt*\x* Pen Klays kumak ak, binɨb Juda mel okok kɨlop abe dɨnɨg kumak. God Eblaham nop takaw aglɨl agak, Yad gen nad mɨdtep gɨl, binɨb lum okok mɨdupsek abe mɨdtep gɨnɨgabal agak. Anɨb ak nep, Klays Jisas chɨnop nen kumak nɨm, nop gos lɨnɨŋɨd kod mɨdon, God ne Kawnan ne ak yokek apɨl chɨnop bak lup. \s God gɨnɨgayn agɨl aglak takaw ak olap mɨdeb, Mosis takaw ne ak olap mɨdeb \p \v 15 Mam sɨkop. Yad nɨbop takaw olap agin. Bɨ ogɨnap takaw ag adek nokom lɨl, apal tek nep gɨpal. Bɨ olap takaw ogɨnap sek tepayaŋ ma agɨnɨgab. Bɨ olap ap tɨbɨlɨkɨl monmon ma gɨnɨgab. \v 16 \x - \xo 3.16 \xo*\xt Stt 12.3, 12.7, Apo 7.5, 17.7, 1 Ko 12.12\xt*\x* Anɨb ak tek, God Eblaham ayɨp ñɨne ayɨp kɨlop gɨnɨgayn agɨl aglak takaw ak, kɨdek takaw olap ke ma agɨnɨgab. Pen takaw aglek, buk Baybol tɨkɨlak ak, Ñapay okok agɨl ma tɨkɨlak. Ñapay nokom ak agɨl tɨkɨlak. Ñapay nokom agɨlak anɨb ak, Klays nop nep agɨlak. \v 17 \x - \xo 3.17 \xo*\xt Kis 12.40, Lom 4.13-14, Gal 3.21\xt*\x* Pen yad agebin ak, God Eblaham nop ned takaw ag adek nokom lɨl agak ak, pɨsnep aglak. Takaw anɨb ak, sub 430 kuŋay nep mɨdɨl, takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak kɨdek agɨlak. Pen God takaw ne ned nɨb gɨnɨgayn agɨl aglak ak ma kelɨgɨnɨgab. Takaw ned aglak ak pɨsnep agak. \v 18 \x - \xo 3.18 \xo*\xt Lom 4.14, 8.17, 11.6\xt*\x* Chɨn takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak kɨdek gon, God chɨnop denɨgab, God gɨnɨgayn agɨl aglak ak tap yokɨp tek lup. Pen Eblaham Mosis takaw ak nɨgek, God nop ma dak. God nop gɨnɨgayn agɨl aglak tek dak. \p \v 19 \x - \xo 3.19 \xo*\xt Lo 5.5, 5.22-27, Jon 1.17, Apo 7.38, 7.53, Lom 5.20, Hib 2.2\xt*\x* God Eblaham nop yokɨp dak, anɨb ak taynen God ne Juda binɨb okok kɨlop takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak agñak? God ne tap si tap tɨmel gɨpal okok mɨseŋ laŋ agɨl, anɨgɨl agñak. Pen ne agak, Mɨd dad amɨl anɨb ñɨn ak, gɨnɨgayn agɨl aglɨnek tek, Eblaham tɨkek tɨk dad amɨl tɨkɨnɨgab ñɨ ak ownɨgab agak. Pen God takaw ak ensel okok nep dad apɨl, Mosis nop agñelak, Mosis nod pen binɨb okok kɨlop ñu kɨl tɨkɨl agñak. \v 20 \x - \xo 3.20 \xo*\xt Lom 3.29-30\xt*\x* Bɨ ogɨnap takaw agnɨg, bɨ nab nɨb kɨli olap ayɨp aglɨpal. Pen God ne ke apɨl, Eblaham nop aglak. \s Takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak chɨnop bɨ nap adɨk tek kod mɨdeb \p \v 21 \x - \xo 3.21 \xo*\xt Lom 8.2-4\xt*\x* God takaw adek omɨŋal agak ak, olap takaw Mosis ñu kɨl tɨkɨl agak takaw ak, olap God Eblaham nop gɨnɨgayn agɨl aglak takaw ak. Pen takaw omɨŋal anɨb ak penpen ma gɨpil. Mel yɨbɨl. Binɨb suŋtep yenɨgel agɨl Mosis takaw olap agobɨkop, kɨli Mosis takaw anɨb ak kɨdek gɨl koŋɨm amel, mɨdtep gɨpɨkop. Pen Mosis takaw anɨb ak kɨlop gek mɨdtep gɨnɨgel tek ma lup. \v 22 \x - \xo 3.22 \xo*\xt Lom 3.9-19, 3.23, 4.11-12, 4.16, 11.32\xt*\x* Buk Baybol tɨkɨlak tek nep mɨdeb. Chɨn binɨb man okok mɨdupsek tap si tap tɨmel adek ak gon gon, gach anɨb ak chɨnop nag lek, ke koŋɨm amnɨgun tek ma lup. Pen binɨb Jisas Klays nop gos lɨnɨgɨnɨgabun okok, God gɨnɨgayn agɨl aglak tek gɨl chɨnop dɨnɨgab. \p \v 23 \x - \xo 3.23 \xo*\xt Gal 4.3\xt*\x* Pen Klays ma owak ñɨn ak, nop gos ma lɨnɨgɨnok ak nɨm, Mosis takaw ak chɨnop dɨ nag lek tek golɨgup. \v 24 \x - \xo 3.24 \xo*\xt Apo 13.39, Lom 10.4, Gal 2.16, Kol 2.17, Hib 9.9-10\xt*\x* Anɨb ak Mosis takaw ak chɨnop bɨ nap adɨk tek kod mɨdɨl mɨd dad apek, Klays apek nop gos lɨnɨgon, God nɨgek binɨb suŋtep ne okok mɨdobun. \v 25 Klays chɨnop agɨl owak tek nop gos lɨnɨŋɨd nɨm, mɨñɨl takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak chɨnop bɨ nap adɨk tek ma kod mɨdeb. \s Chɨn Klays Jisas nop gos lɨnɨgon, ne gek God ñapay ne mɨdobun \p \v 26 \x - \xo 3.26 \xo*\xt Jon 1.12, Lom 8.14-16, 1 Jo 3.1-2\xt*\x* Nɨbi Klays Jisas nop gos lɨnɨgem, ne nɨbop mɨdupsek gek God ñapay ne mɨdebɨm. \v 27 \x - \xo 3.27 \xo*\xt Lom 6.3, 13.14\xt*\x* Nɨbi ñɨg pakɨl Klays nop chɨgɨl, chech kɨdeyɨl ne tek ak lɨpɨm. \v 28 \x - \xo 3.28 \xo*\xt Jon 10.16, Lom 10.12-13, 1 Ko 12.13, Epe 2.14, Kol 3.11\xt*\x* Anɨb ak Juda jɨj ak ke, Juda mel jɨj ak ke ma mɨdobun. Binɨb wog gɨñeb bɨawl olap muk okok mɨdebal okok ke, binɨb wog gep bɨawl olap muk okok ma mɨdebal okok ke ma mɨdobun. Bin jɨj ak ke, bɨ jɨj ak ke ma mɨdobun. Chɨn Klays Jisas binɨb ne mɨdobun tek, jɨj nokom yɨbɨl mɨdobun. \v 29 \x - \xo 3.29 \xo*\xt Lom 4.13, 9.7, Gal 4.7, 4.28, 5.1, Epe 3.6, Hib 11.18\xt*\x* Klays yɨl mɨdobun tek, Eblaham binɨb jɨj ne nokom mɨdobun ak nɨm, God Eblaham nop gɨnɨgayn agɨl aglak tek chɨnop gɨnɨgab. \c 4 \s Klays ne gek God ñapay ne mɨdobun \p \v 1 Takaw yad apin ak anɨgɨl mɨdeb. Bɨ tap kuŋay mɨdeb ak, tap ne okok mɨdupsek ñapay ne ak nop ñɨnɨg aglup. Ñapay anɨb ak tap mɨdupsek mɨdeb ak pen, ne sɨkol mɨdek, tap ne ma mɨdeb tek lup. \v 2 Pen bɨ kɨli ñapay anɨb ak nop kod mɨdebal okok, anɨb gɨnɨmɨn agɨl ag dad amɨl, nap aglak ñɨn ak apek nep, tap ne anɨb okok dup. \v 3 \x - \xo 4.3 \xo*\xt Gal 2.4, 3.23, Kol 2.20\xt*\x* Chɨn abe ñɨsɨkol tek yolɨgɨpun ñɨn ak, chɨp day, kɨcheki, tap anɨb okok mɨdupsek takaw agɨlak ak nɨŋɨd, binɨb wog gɨñeb kɨli tek yolɨgɨpun. \v 4 \x - \xo 4.4 \xo*\xt Stt 3.15, Mat 5.17, Luk 1.31, Jon 1.14, Lom 1.3, Epe 1.10, Hib 2.14\xt*\x* Pen God ne ke aglak ñɨn ak apek, Ñɨne nop agek, apɨl bin olap nop nab ayaŋ amek, nop tɨkak. Tɨkek, ne Mosis takaw adek ak nɨg mɨdɨl, mɨd dad amek, \v 5 \x - \xo 4.5 \xo*\xt Mat 20.28, Jon 1.12, Gal 3.13, Epe 1.5-7, 1 Pi 1.18-19\xt*\x* binɨb takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak nɨg mɨdɨl, mɨd dad abal okok, kɨlop adɨkɨl dup.\x - \xo 4.5-7 \xo*\xt Lom 8.15-17\xt*\x* Gek, chɨn God ñapay ne ak mɨdobun. \p \v 6 \x - \xo 4.6 \xo*\xt Lom 5.5\xt*\x* Nɨbi ñapay ne yɨbɨl mɨdebɨm tek, ne Kawnan ne ak yokek apɨl, chɨnop bak lup. Bak lup ak nɨm chɨn apun, Apa, Bapi apun. \v 7 \x - \xo 4.7 \xo*\xt Gal 3.29\xt*\x* Anɨb ak nɨbi binɨb kɨcheki wog gɨñeb yokɨp tek gelɨgɨpɨm okok, mɨñɨl God ñapay ne mɨdebɨm. God ñapay ne mɨdɨl, tap teplep ne dɨnɨgabɨm. \s Pol Galesiya binɨb kɨlop nɨŋɨd gos awl yɨbɨl nɨgup \p \v 8 \x - \xo 4.8 \xo*\xt Lom 1.25, 1 Ko 8.4-6, 12.2, Epe 2.11-12, 1 Te 4.5\xt*\x* Bɨlel nɨbi God nop gos ma nepek ñɨn ak, binɨb kɨcheki wog gɨñeb kɨli tek gelɨgɨpɨm. Tap anɨb okok God nɨŋɨd yɨbɨl mel. \v 9 \x - \xo 4.9 \xo*\xt Lom 8.3, 1 Ko 8.3, Kol 2.20, Hib 7.18\xt*\x* Pen mɨñɨl God nop gos nɨgtep gɨpɨm. Nɨbi pen nop nɨŋɨd ma dɨpek, ne ke nɨbop nɨŋɨd dak. Anɨb ak tek, taynen nɨbi takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak nɨŋɨd, wog gɨñeb ne okok tek mɨdebɨm? Bɨlel chɨp day, kɨcheki, tap anɨb okok kɨdek gelɨgɨpɨm tek, mɨñɨl adɨkɨd apɨl kɨdek gebɨm. Takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak ayɨp chɨp kɨcheki walɨjpal anɨb okok ayɨp, kɨli kɨles ma mɨdebal. \v 10 \x - \xo 4.10 \xo*\xt Lom 14.5, Kol 2.16\xt*\x* Pel ñɨn awl apal ak nep nɨŋɨd, takan awl apal ak nep nɨŋɨd, sɨme awl gep apal ak nep nɨŋɨd, sub awl apal ak nep nɨŋɨd gɨpɨm. Nɨbi takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak kɨdek gɨpɨm ak nɨm, ñɨn awl anɨb ak nɨŋɨd anɨb apɨm, Kɨdek chɨn mɨdtep gɨnɨgabun apɨm. \v 11 Nɨbop takaw tep agñen nepek ak pen, mɨñɨl kelɨgɨpɨm tek lek, nɨbop gos kuŋay nɨgebin. \p \v 12 Mam ay sɨkop. Yad nɨbop chɨb nɨŋɨd takaw kɨles tɨmel agebin, Yad mɨdebin tek mɨdem agebin. Ned takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak nɨgelɨgɨpin ak kelɨgɨl, nɨbi yokɨp yelɨgɨpɨm tek yenek. Yad nɨb ayɨp yenek ñɨn ak, yɨp dɨtep yɨbɨl gɨpek, tap olap yɨp ma gɨpek. \v 13 \x - \xo 4.13 \xo*\xt 1 Ko 2.3, 2 Ko 11.30, 12.7-9\xt*\x* Nɨb nepɨm, yɨp mɨñak gak ak nɨm, man nɨbi ak mɨdɨl, nɨbop takaw teplep ak ned agñɨnek. \v 14 Mɨdtep ma gɨnek anɨb ak, yɨp yɨlɨk nɨŋɨd kud ma ñɨbek. God ensel olap akaŋ, Klays Jisas nep agɨl dɨpal tek yɨp dɨpek. \v 15 Yɨp dɨpek mɨñmɨñ adek anɨb ak, mɨñɨl dam yokɨpɨm akal? Am nɨb ayɨp yenek ñɨn ak, gos mɨñmɨñ nɨbi adek ak yad yɨl yek. Yɨp gɨtep yɨbɨl gɨl, wɨdɨn mɨdup nɨbi okok tɨg ju yɨp ñeb tek lek, monmon tɨg ju ñɨnɨmɨb tek ak mɨdebek. \v 16 \x - \xo 4.16 \xo*\xt Amo 5.10, Gal 2.5, 2.14\xt*\x* Pen mɨñɨl yɨp taynen kelɨgɨpɨm? Takaw nɨŋɨd agɨnek adek ak nɨŋɨd, mɨlɨk nepɨm akaŋ? \p \v 17 Bɨ anɨb okok nɨbop takaw ñɨg lɨl, gos teplep nɨbop gɨñun agɨl gos ma nepal. Mel. Anɨgɨl tɨg asɨk yɨp ke lɨl nɨbop ke lɨl lun agɨl anɨgɨpal ak, gos chɨnop nɨgɨnɨmɨb agɨl anɨgɨpal. \v 18 Yad nɨb ayɨp mɨdɨl akaŋ, pal okok mɨden, bɨ ogɨnap nɨbop gos ñenɨgabal, tep gɨnɨgabal. Ak pen chɨnop kɨdek gɨlaŋ agɨl anɨgɨpal ak, tep ma gup. \v 19 Pen ñapay yad okok. Klays nop chɨgɨl, ne mɨdeb tek yenɨmɨb agɨl gos nepin. Anɨb ak tek, bin okok ñapay tɨkɨnɨg gel mɨŋel yɨbɨl gup tek gak ak, mɨñɨl yɨp tepayaŋ anɨgɨl geb. \v 20 Nɨb ayɨp mɨdebɨnep ak, takaw akal dɨl agɨnɨm agɨl nepɨnep ak pen, pal okok mɨdebin tek, gos nɨgen tekɨd dɨ yowup. \s Haga ayɨp Sala ayɨp kɨlop takaw pal adaŋ lup \p \v 21 Pen nɨbi takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak nep nɨgobun apɨm okok, Mosis takaw ak tɨkɨlɨg agɨlak takaw ak ma nepɨm tek lup. \v 22 \x - \xo 4.22 \xo*\xt Stt 16.15, 21.2\xt*\x* Takaw anɨb ak tɨkɨl agɨlak ak, Eblaham ñɨ omɨŋal tɨkak. Ñɨne olap, bin olap apɨl bin ne nop wog gɨñolɨgup ak nop dɨl tɨkak. Ñɨne olap, bin ne ke yɨbɨl ak ayɨp tɨkak. \v 23 \x - \xo 4.23 \xo*\xt Stt 18.10-14, Lom 9.7-9, Hib 11.11\xt*\x* Bin wog gɨñolɨgup ñɨ tɨkak ak, ñapay tɨkɨpal tek tɨkak. Pen bin ne ned ak ñapay wom mɨdɨl, God Eblaham nop ñɨ olap tɨkɨnɨgaban agɨl takaw aglak tek, ñɨ ak tɨkak. \v 24-25 \x - \xo 4.24 \xo*\xt Lom 8.15, Gal 5.1\xt*\x* Pen kesɨm jɨj anɨb ak, takaw yɨpɨl won ogɨnap sek mɨdeb. Bin wog gɨñeb Haga nɨm, Mosis takaw tek ak. Ned God takaw agak ak, Mosis nop ñak dum Saynay. Dum anɨb ak, man Alebiya mɨdeb. Jelusalem abe mɨñɨl mɨdeb ak, dum Saynay tek lup. Bin anɨb ak, ne tap anɨb okok gup tek ak mɨdeb. Anɨb ak, Juda kɨli pelnep Mosis takaw apal ak nɨm, Haga ñapay ne okok bɨ wog gɨñeb yokɨp okok tek mɨdebal. \v 26 \x - \xo 4.26 \xo*\xt Hib 12.22, Lep 3.12, 21.2, 21.10\xt*\x* Pen chɨn bin Haga kɨd ak nɨb ma mɨdobun. Ami chɨn nɨm, Jelusalem anɨb ak ke God man ne alaŋ nɨb ak. Ñapay ne okok bɨ wog gɨñeb yokɨp okok tek mel. \v 27 \x - \xo 4.27 \xo*\xt Ais 54.1\xt*\x* Anɨb ak tek, buk Baybol tɨkɨl agɨlak, \q1 Bin ñapay ma tɨkup, nab nop pi ak yul ma gup, mɨñmɨñ yɨbɨl gɨl mɨdtep gɨnɨmuŋ agɨl tɨkɨlak. Ñapay ne ak kuŋay yɨbɨl yenɨgabal agɨl tɨkɨlak. Pen bin nɨgɨmɨl ayɨp ajolɨgup ak ñapay tɨkek, ñapay kuŋay ma yenɨgabal agɨl tɨkɨlak. \p \v 28 \x - \xo 4.28 \xo*\xt Apo 3.25, Lom 9.7-8, Gal 3.29\xt*\x* Mam ay sɨkop. God Eblaham nop, bin nad ke yɨbɨl ak ñapay olap tɨkɨnɨgab aglak. Aglek, gos anɨb ak nɨg mɨdel, ñɨne Aysak nop tɨkak. Anɨb ak tek, God chɨnop dɨnɨgayn aglek, gos anɨb ak nep nɨg mɨdon, chɨnop dek God ñapay ne mɨdobun. \v 29 \x - \xo 4.29 \xo*\xt Stt 21.9, Gal 5.11, 6.12\xt*\x* Ned ñɨn anɨb ak, Eblaham ñɨne binɨb ñapay tɨkɨpal tek bin wog gɨñeb ak tɨkak. Ñɨ anɨb ak tɨkjakɨl, nɨmam adɨk nop gɨ tɨmel gak. Nɨmam adɨk anɨb ak, God Kawnan kɨles ne ak Eblaham ñek tɨkak ak. Anɨb ak tek, mɨñɨl abe tap tɨmel gɨpal anɨb ak anɨgɨl nep mɨdeb. \v 30 \x - \xo 4.30 \xo*\xt Stt 21.10, Jon 8.35\xt*\x* Pen buk Baybol ak tɨkɨl agɨlak, Bin wog gɨñeb amɨlmɨŋal ak kɨlop agyokɨnɨmɨn agɨl tɨkɨlak. Bin nak ke yɨbɨl dɨl ñɨ tɨkɨnak ak, tap ne okok, ñɨ nak olap tap anɨb okok ma dɨnɨgab agɨl tɨkɨlak. \v 31 \x - \xo 4.31 \xo*\xt Jon 8.36, Gal 3.29, 5.1, 5.13\xt*\x* Anɨb ak mam sɨkop nɨgɨm. Chɨn bin yokɨp apɨl wog gɨñeb yek ak ñapay ne tek ma mɨdobun. Eblaham bin ne ke yɨbɨl dɨl ñapay tɨkak tek ak mɨdobun. \c 5 \s Jisas apɨl chɨnop gek, chɨn nag lup ak wɨsɨbɨl mɨdtep gɨpun \p \v 1 \x - \xo 5.1 \xo*\xt Jon 8.32, 8.36, Apo 15.10, Lom 6.18, Gal 2.4, 5.13, 1 Pi 2.16\xt*\x* Ned chɨnop nag lek tek yolɨgɨpun. Pen Jisas apɨl chɨnop gek, chɨn nag lup anɨb ak wɨsɨbɨl mɨdtep gɨpun. Anɨb ak tek, nɨbi kɨles tɨmel yɨbɨl yenɨmɨb, takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak ma nɨgɨnɨmɨb. Bɨ ogɨnap pen gel bɨ wog gɨñeb kɨli tek ma yenɨmɨb. \p \v 2 Yad Pol nɨbop agebin, God binɨb ne yonɨgun agɨl, Juda kay takaw ak dɨl wak tɨbɨlɨkenɨgabɨm, Klays nɨbop ma dɨnɨmuŋ tek lɨnɨgab. \v 3 \x - \xo 5.3 \xo*\xt Gal 3.10\xt*\x* Yad nɨbop tepayaŋ agtep gɨnɨgebin, wak tɨbɨlɨkep adek anɨb ak kɨdek gɨnɨg, Mosis takaw ak mɨdupsek agak tek gɨnɨmɨb. \v 4 \x - \xo 5.4 \xo*\xt Lom 9.31-32, Hib 12.15\xt*\x* Nɨbi binɨb Mosis takaw ak kɨdek gon, God chɨnop nɨgek binɨb suŋtep ne mɨdobun agɨl nepɨm okok, Klays nop kelɨgɨl apyap pakɨpɨm. Gos anɨgɨl nepɨm tek, nɨbop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gɨnɨmuŋ tek ma lup. \v 5 \x - \xo 5.5 \xo*\xt Lom 8.24-25, 2 Ti 4.8\xt*\x* Pen chɨn binɨb God nop gos lɨnɨgon, Kawnan ne ak chɨnop bak lup okok, suŋtep yɨbɨl yonɨgabun agɨl, tep gaknɨŋ kod mɨdobun. \v 6 \x - \xo 5.6 \xo*\xt 1 Ko 7.19, Gal 6.15, Kol 3.11, Jem 2.18-22\xt*\x* Binɨb Klays Jisas nop chɨgɨpal okok, wak tɨbɨlɨkɨlak akaŋ ma tɨbɨlɨkɨlak ak, takaw ma mɨdeb. Pen Klays nop gos lɨnɨŋɨd, binɨb okok kɨlop mapen lɨnɨgabal ak, tep yɨbɨl. \p \v 7 \x - \xo 5.7 \xo*\xt 1 Ko 9.24, Gal 1.6, 3.1\xt*\x* Ned aj tep gelɨgɨpɨm. Mɨñɨl pen an nɨbop agek, takaw teplep ak kelɨgɨl, takaw yepɨs apal ak nepɨm? \v 8 Takaw anɨb ak, God yɨl ma owup. Ne ke nɨm nɨbop suk agek, takaw teplep ak mɨñɨl nɨŋɨd debɨm. \v 9 \x - \xo 5.9 \xo*\xt 1 Ko 5.6, 15.33\xt*\x* Tap yis ak, sɨkol bad ogɨnap bilet sek lɨl dagɨlek, yɨn tanub. Tap yis anɨb ak, takaw pal adaŋ lɨl agebin. Takaw yepɨs apal ak, tap yis tek mɨdeb. \v 10 \x - \xo 5.10 \xo*\xt 2 Ko 2.3, 8.22, 10.6, 11.15, Gal 1.7\xt*\x* Yad nepin, Klays nop chɨgɨl jɨmñɨl mɨdobun ak nɨm, gos yɨp nɨŋɨd kɨdek gɨnɨgabɨm ak, gos olap ma nɨgɨnɨgabɨm. Pen bɨ an apɨl agek, gos ak gos ak nɨgebɨm ak, God bɨ anɨb ak nop gɨ tɨmel gɨnɨgab. \p \v 11 \x - \xo 5.11 \xo*\xt 1 Ko 1.23, 15.30, Gal 6.12, 6.17\xt*\x* Pen mam ay sɨkop nɨgɨm. Yɨp gɨ tɨmel gɨlɨg nep mɨdebal ak, Jisas takaw anep agen yɨp anɨgɨpal. Pen Jisas mab bak alaŋ kumak takaw ak agñɨlɨg, wak tɨbɨlɨkep takaw ak sek apɨnep ak, yɨp gɨ tɨmel ma gɨpɨlap. \v 12 Pen bɨ nɨbop wak tɨbɨlɨkɨnɨmɨb agɨl, takaw yɨlɨk apal anɨb okok, wak kɨlop ak mɨdupsek tɨbɨlɨk yokɨpɨlap ak tep. \p \v 13 \x - \xo 5.13 \xo*\xt 1 Ko 8.9, 9.19, 1 Pi 2.16, 2 Pi 2.16-19\xt*\x* Pen mam sɨkop. God nɨbop suk agek, nɨbi nag lup ak kelɨgɨl, mɨdtep gɨpɨm. Pen gos nɨbi anɨb agɨl, gos ogɨnap sek ma nɨgɨnɨmɨb. Tap nedil ma gebɨm ak, tepayaŋ gun agɨl ma gɨnɨmɨb. Binɨb Klays ayɨp chɨgɨl mɨdebɨm okok, penpen wog gɨñɨlɨg yenɨmɨb. Anɨgɨl penpen mapen lɨl, dɨtep gɨnɨmɨb. \v 14 \x - \xo 5.14 \xo*\xt Wkp 19.18, Mat 5.43, 7.12, Lom 13.8-9, Jem 2.8\xt*\x* Takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak, mɨdupsek dɨ jɨmñɨl takaw won nokom olap agɨl agak, Nɨbi ke mapen lɨpɨm tek, binɨb ogɨnap kɨlop abe mapen lɨnɨmɨb agak. \v 15 Anɨb ak, nɨbi nɨgtep gɨnɨmɨb. Chen chag okok mɨlɨk yapek penpen gɨpal tek, nɨbi penpen genɨgabɨm, mɨdupsek apyap pakɨnɨgabɨm. \s Gos ke nepɨm adek ak kelɨgɨl, God Kawnan ne ak gos ñub tek gɨnɨmɨb \p \v 16 \x - \xo 5.16 \xo*\xt Lom 6.12, 8.4, 13.14, Gal 5.25, 1 Pi 2.11\xt*\x* Anɨb ak nɨbop apin, God Kawnan ne ak gos ñub adek ak nep gɨnɨmɨb. Anɨgem, gos nɨbi ke nɨŋɨd tap si tap tɨmel gelɨgɨpɨm adek ak kelɨgɨnɨgabɨm. \v 17 \x - \xo 5.17 \xo*\xt Lom 7.15-23, 8.6-7, 1 Pi 2.11\xt*\x* Gos omɨŋal anɨb ak, gos nɨbi ke pɨs olap lɨpɨg dad amnɨgab, God Kawnan ne ak pɨs olap lɨpɨg dad amnɨgab ak nɨm, gɨnɨgun agɨl nɨgɨnɨgabɨm adek ak, gɨnɨmɨb tek ma lɨnɨgab. \v 18 \x - \xo 5.18 \xo*\xt Lom 6.14, 8.2, 8.14\xt*\x* Pen God Kawnan ne ak kɨdek gem amek, takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak kɨdek ma gɨpɨm. \p \v 19 \x - \xo 5.19 \xo*\xt 1 Ko 3.3, 6.9-10, Epe 5.3, Kol 3.5, Jem 3.14-15\xt*\x* Nɨb nepɨm, binɨb mubwak gos nab ayaŋ nedil ak kɨdek gɨpal okok, kɨli anɨgɨl gɨpal. Bin si bɨ si dɨl, tap tɨtɨmel gɨl gach sek mɨdɨl, chɨbol kɨlop tɨkjakɨl tap tɨmel gach ak gɨl, \v 20 tap yepɨs agnɨgep okok agnɨŋɨd, kuj gɨl, penpen gɨl, mɨlɨk nɨŋɨd, chɨbol tɨmel gɨl, gos tɨmel nɨŋɨd, yad ke bɨawl mɨden agɨl, takaw penpen agɨl, tɨg asɨk keke lɨl, mɨdtep ma gɨpal. \v 21 \x - \xo 5.21 \xo*\xt 1 Ko 6.9, Epe 5.5, Kol 3.6, Lep 22.15\xt*\x* Tap kɨli kuŋay okok yad tek mɨdobɨkop agɨl nɨŋɨd, ñɨg kɨles ñɨbɨl sawl lɨl, tap nɨgep ma nɨgep gɨl, tap tɨmel yɨbɨl anɨb okok kuŋay yɨbɨl nep gɨpal. Yad nɨbop takaw agɨnek ak, mɨñɨl tepayaŋ nɨbop agebin. Binɨb anɨb ak tek gɨ mɨdebal okok, God kɨlop dɨl ma kod yenɨgab. \p \v 22 \x - \xo 5.22 \xo*\xt 1 Ko 13.7, Epe 5.9, Kol 3.12, Jem 3.17\xt*\x* Binɨb pen God Kawnan ne ak kɨlop gos ñaknɨŋ gel amub okok, kɨli anɨgɨl gɨpal. Binɨb kɨlop mapen lɨl, mɨñmɨñ yɨbɨl gɨl, kɨmɨgel jɨmñɨl mɨdɨl, binɨb ogɨnap kɨlop tɨmel gel pen mɨlɨk ma nɨŋɨd, yɨmug nɨŋɨd, tap gɨtep gɨl, apal tek nɨŋɨd kɨdek gɨl, \v 23 \x - \xo 5.23 \xo*\xt 1 Ti 1.9\xt*\x* binɨb ayɨp kɨmɨgel mɨdɨl, takaw sayn tep agɨl gos nɨgtep gɨpal. Gɨpal anɨb ak, taynen anɨgɨpɨm agɨl, agnɨgel tek ma mɨdeb. \v 24 \x - \xo 5.24 \xo*\xt Lom 6.6, 13.4, Kol 3.5, 1 Pi 2.11\xt*\x* Binɨb Klays Jisas nop chɨgɨpal okok, gos ke nɨŋɨd monmon gelɨgɨpal adek ak kelɨgɨpal. Tap nedil golɨgɨpun adek anɨb ak, Klays ayɨp kumeb agɨl, Klays gos ñub tek nep gɨpal. \v 25 \x - \xo 5.25 \xo*\xt Lom 8.4-5, Gal 5.16\xt*\x* Anɨb ak God Kawnan ne anep gek, binɨb ne mɨdobun ak, tap tɨtay gɨnɨg chɨnop gos ñaknɨŋ nep gɨnɨgun. \v 26 \x - \xo 5.26 \xo*\xt Plp 2.3\xt*\x* Pen chɨn ke yɨb awl mɨdeŋ agɨl, yɨb chɨn dad aplanɨlɨg, penpen mɨlɨk ma nɨgɨnɨgun. \c 6 \s Penpen dɨtep gɨnɨmɨb \p \v 1 \x - \xo 6.1 \xo*\xt Mat 18.15, 1 Ko 2.15, 4.21, 7.5, 2 Ti 2.25, Hib 12.13, Jem 5.19\xt*\x* Mam ay sɨkop. Binɨb nɨbi olap tap tɨmel adek ogɨnap gonɨmuŋ, nɨbi binɨb God Kawnan ne ak gos ñek kɨdek gɨpɨm okok, nop takaw saynsayn agɨl, agtep gem, tepayaŋ mɨdtep gɨnɨmuŋ. Pen chɨn abe tɨmel gɨnɨgun tek lup agɨl nɨgtep gɨnɨmɨb. \v 2 \x - \xo 6.2 \xo*\xt Jon 13.14-15, Lom 15.1, 1 Te 5.14, 1 Jo 4.21\xt*\x* Anɨb ak binɨb nɨbi ogɨnap mɨŋel gonɨmuŋ, kɨlop yɨmug nɨŋɨd kod mɨdem, mɨdtep gɨnɨgel. Gɨnɨgabɨm anɨb ak, Klays ne binɨb kɨlop mapen nɨgup ak, agak tek gɨnɨgabɨm. \v 3 \x - \xo 6.3 \xo*\xt Lom 12.3, 1 Ko 8.2, 2 Ko 3.5\xt*\x* Pen bɨ olap, yad bɨawl mɨdebin agup ak pen yɨb ne ma mɨdeb, bɨ anɨb ak ne ke takaw yepɨs yɨbɨl agup. \v 4 \x - \xo 6.4 \xo*\xt 1 Ko 11.28, 2 Ko 13.5\xt*\x* Binɨb okok nokom nokom wog kɨli keke bɨlok nɨgɨnɨgel, tep mɨdeb akaŋ mel. Bɨ anɨgɨnɨmuŋ ak, yad gɨtep gebin agɨl mɨñmɨñ gɨnɨmuŋ. Ne gɨnɨmuŋ anɨb ak tek, bɨ ogɨnap gɨnɨgel ak ma bɨlok nɨgɨnɨmuŋ. \v 5 \x - \xo 6.5 \xo*\xt Lom 2.6, 14.12, 1 Ko 3.8\xt*\x* Taynen? Chɨn nokom nokom mɨŋel keke mɨdeb tek nɨŋɨd, tɨtay gɨl mɨdtep gɨnɨgabun ak, ke nɨgtep gɨnɨgun. \p \v 6 \x - \xo 6.6 \xo*\xt Lom 15.27, 1 Ko 9.11, 9.14\xt*\x* Pen binɨb God takaw agñɨbal okok, binɨb agñel nepal okok kɨli kɨlop sawl ma gɨnɨgel, tap mɨdonɨmuŋ okok, kɨlop ogɨnap bɨlok ñɨnɨgel. \v 7 \x - \xo 6.7 \xo*\xt Jop 13.9, Luk 16.25, Lom 2.6, 1 Ko 6.9\xt*\x* Pen God bɨ sawl sek agɨl, nop monmon ma gɨnɨmɨb. Nɨbi takaw yepɨs nep agɨl, God nop anɨgɨl agep tek ma mɨdeb. Nɨb nepɨm, tap yɨŋ yɨmnɨgabɨm ak nep jakɨnɨgab, tap olap ke ma jakɨnɨgab. \v 8 \x - \xo 6.8 \xo*\xt Hos 8.7, 10.12, Jon 3.6, 6.63, Lom 8.13, Jem 3.18\xt*\x* Anɨb ak bɨ olap gos ne ke nɨgup tek gɨnɨgayn agɨnɨgab ak, tap tɨmel pɨpagɨnɨg amɨl pɨsnep tɨmel gɨnɨgab. Pen God Kawnan ne ak gos ñub tek gɨnɨgayn agɨnɨgab ak, tap teplep din agɨl gos nɨgek God Kawnan ne ak nop ñek, pel pelnep yenɨgab. \v 9 \x - \xo 6.9 \xo*\xt 1 Ko 15.58, 2 Te 3.13, Hib 3.6, 3.14, Lep 2.10\xt*\x* Anɨb ak yɨlɨk gek ma kelɨgɨnɨgun, gɨtep yɨbɨl gɨnɨgun. Kɨles gɨl gɨ yɨmɨl, ñɨŋeb ñɨn ak, tep gaknɨŋ nep ñɨŋɨnɨgabun. \v 10 \x - \xo 6.10 \xo*\xt Epe 2.19, 1 Te 5.15, 1 Ti 6.18, Hib 3.6\xt*\x* Pen tap ñɨŋeb anɨb ak wos ma gup ñɨn awl, binɨb Klays yɨl mɨdebal okok chɨn kɨlop kɨles gɨl gɨtep gɨnɨgun. Pen binɨb yokɨp okok abe gɨtep gɨnɨgun. \s Klays chɨnop agɨl mab bak alaŋ kumak tek, Pol mɨñmɨñ gup \p \v 11 Yad agen, mam olap mɨj awl ñu kɨl tɨkup. Pen mɨñɨl ñɨn mɨdup yad ke tɨkebin ak nɨm, mɨdup awl tek tɨkebin. \v 12 \x - \xo 6.12 \xo*\xt Gal 2.3, 2.14, 5.11, Plp 3.18\xt*\x* Bɨ okok kɨli nɨbop takaw kɨles wak tɨbɨlɨkɨnɨmɨb apal okok, chɨn anɨgɨl bɨ ogɨnap wɨdɨn mɨdup adek sɨŋak yɨb awl dun agɨl gɨpal. Kɨli pɨlɨkɨl gos anɨgɨl nepal, Juda bɨ ogɨnap Klays mab bak alaŋ kumak takaw ak dɨpun tek, chɨnop gɨ tɨmel gɨnɨgel agɨl nepal. Anɨb ak kɨli nɨbop wak tɨbɨlɨkɨnɨmɨb apal. \v 13 Wak kɨli ke tɨbɨlɨkɨpal ak pen, takaw Mosis ñu kɨl tɨkak okok mɨdupsek kɨdek ma gɨpal. Pen nɨbop wak tɨbɨlɨkɨnɨmɨb apal ak, kɨli ke yɨb awl dɨl, mɨñmɨñ gun agɨl apal. \v 14 \x - \xo 6.14 \xo*\xt Lom 2.29, 6.6, 1 Ko 1.31, 2.2, Plp 3.3, 3.7-8\xt*\x* Pen yad ke yɨb yad ak ma dad aplanɨgayn. Bɨawl chɨn Jisas Klays ayɨp agɨl mab bak alaŋ kumek, yad ayɨp kumnek tek lup ak agɨl, mɨñmɨñ gɨl yɨb nop nokom dad aplanɨgayn. Ne ayɨp kumnek anɨb ak, bɨ pɨsnep kumeb tek ak mɨden, tap lum awl yɨl ak yɨp gos ma gup. Binɨb lum awl yɨl okok yɨp pen nɨgel, tap yokɨp olap tek lek, bɨ pɨsnep kumeb tek ak mɨdebin. \v 15 \x - \xo 6.15 \xo*\xt 2 Ko 5.17, Gal 5.6, Kol 3.11\xt*\x* Chɨn wak tɨbɨlɨkɨnok akaŋ, ma tɨbɨlɨkɨnok ak, takaw ma mɨdeb. God gek binɨb koŋɨm kɨdeyɨl lɨl, binɨb ne mɨdobun ak, tap awl yɨbɨl. \v 16 Binɨb gos anɨb ak kɨdek gɨl, Klays yɨl mɨdebal okok, God ne kɨlop mapen nɨŋɨd kod mɨdek, mɨdtep gɨnɨgel. Binɨb anɨb okok, Yislel binɨb God binɨb ne yɨbɨl mɨdebal. \p \v 17 \x - \xo 6.17 \xo*\xt 2 Ko 1.5, 4.10, 11.23, Gal 5.11, Kol 1.24\xt*\x* Yad takaw won nokom olap mɨdeb ak, nɨbop agɨnɨgebin. Jisas takaw teplep ak agen, yɨp pakɨpal soy mɨdup okok mɨdeb, anɨb ak tek ne God wog ak gɨtep gup akaŋ, gɨtep ma gup agɨl yɨp ma agɨnɨgel. \p \v 18 Mam ay yad okok. Bɨawl chɨn Jisas Klays ne nɨbop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gɨnɨmuŋ. Yaw.