\id ACT AC0128 TAY HAYWARD \ide UTF-8 \h Aposel \toc1 Bɨ Jisas Takaw Nop Dad Ameb Okok Tɨtay Gɨlak Kesɨm \toc2 Aposel \toc3 Apo \mt1 APOSEL \mt2 Bɨ Jisas Takaw Nop Dad Ameb Okok Tɨtay Gɨlak Kesɨm \c 1 \s God Kawnan ne ak ownɨgab \p \v 1-2 \x - \xo 1.1-2 \xo*\xt Mak 16.19, Luk 1.1-4, 24.49-51\xt*\x* Mam Tiyopilus. Yad nep mɨj ned tɨkɨnek ak, Jisas tɨkjakɨl wog gɨl mɨd dad amɨl, wog tɨtay gak, takaw tɨtay binɨb okok kɨlop agñak ak, nep agɨnek. Ne God man ne alaŋ amnɨg, God Kawnan ne ak gos ñaknɨŋ, bɨne takaw nop dad ameb okok kɨlop agñɨ tep gak. Agñɨ tep gek, God nop dad man ne alaŋ amnak. \v 3 \x - \xo 1.3 \xo*\xt Mat 28.17, Mak 16.12, Luk 24.36-49, Apo 10.41, 1 Ko 15.5-7\xt*\x* Pen ned yɨpɨl awl dɨl kumɨl tɨkjakɨl, kɨdek bɨne takaw nop dad ameb okok yelaknɨŋ, ñɨn kuŋay yɨbɨl mɨseŋ lak. Mɨseŋ lɨl, kɨlop God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab takaw ak agñolɨgup. Pen ne tɨtay gak ak nɨŋɨd, ak Jisas ne nokom kumɨl tɨkjakup agɨl, nɨgtep gɨlak. Pen kumɨl tɨkjakɨl, ñɨn anep 40 lum awl mɨdɨl, aplan jakɨl wɨsɨp alaŋ amnak. \v 4 \x - \xo 1.4 \xo*\xt Luk 24.49, Jon 14.16-17, Apo 2.33\xt*\x* Pen kumɨl tɨkjakɨl, lum awl yolɨgup ñɨn anɨb okok, ñɨn olap apɨl bɨne takaw nop dad ameb okok ayɨp mɨdɨl agak, Nɨbop ned agɨnek tek, bapi nɨbop tap olap ñɨnɨgayn agɨl aglak ak nɨm, man Jelusalem awl kod yenɨmɨb agak. \v 5 \x - \xo 1.5 \xo*\xt Mat 3.11, Mak 1.8, Luk 3.16, Jon 1.33, Apo 11.16\xt*\x* Jon ne kɨlop ñɨg pakñak ak pen, bapi nɨbop Kawnan ne ak pakñɨnɨgab agak. Ñɨn anɨb ak wulep mɨdeb, kod yenɨmɨb agak. \s God Jisas nop dad man ne alaŋ amnak \p \v 6 \x - \xo 1.6 \xo*\xt Ais 1.26, Dan 7.17, Amo 9.11, Mat 24.3, Luk 24.21\xt*\x* Pen ñɨn olap, Jisas bɨne takaw nop dad ameb okok yelak sɨŋak mɨseŋ lek, nop agnɨgɨlak, Bɨawl. Nad mɨñɨl ge, chɨn Yislel binɨb man chɨn ke kod yonɨgabun akaŋ agɨlak? \v 7 \x - \xo 1.7 \xo*\xt Mat 24.36, Mak 13.32, 1 Te 5.1\xt*\x* Agelak kɨlop agak, Bapi ne ke aglek, anɨb ñɨn ak tap anɨb ak gɨnɨgab agak. Anɨb ak tap nɨbi mel, nɨbi ma nɨgɨnɨgabɨm agak. \v 8 \x - \xo 1.8 \xo*\xt Mat 28.19, Mak 16.15, Luk 24.47-48, Jon 15.27, Apo 2.32, 3.15, 5.32\xt*\x* Pen nɨgɨm. God Kawnan ne ak apɨl nɨbop kod mɨdaknɨŋ, kɨles ak dɨnɨgabɨm agak. Dɨl, nɨbi am Jelusalem binɨb okok, Judiya plopens binɨb okok, Samaliya plopens binɨb okok, binɨb man okok mɨdupsek, yad tɨtay gɨpin ak kɨlop agñɨnɨgabɨm agak. \p \v 9 \x - \xo 1.9 \xo*\xt Mak 16.19, Luk 24.50-51, Jon 6.62, 20.17\xt*\x* Anɨb agek, God nop dad man ne alaŋ amnak. Bɨne takaw nop dad ameb okok nɨg yelaknɨŋ, wɨsɨp bad ak ap nop yu gak. \p \v 10 \x - \xo 1.10 \xo*\xt Mat 28.3, Mak 16.5, Luk 24.4, Jon 20.12, Apo 10.3, 10.30\xt*\x* Pen anɨgɨl kɨlan gɨl nɨg yelaknɨŋ, bɨ chech kayɨg tep yɨbɨl yɨmɨlek omɨŋal kasek apɨl, yelak wulep sɨŋak mɨseŋ lɨl \v 11 \x - \xo 1.11 \xo*\xt Mat 24.30, 26.64, Luk 21.27, Jon 14.3, 1 Te 1.10, 4.16, Lep 1.7\xt*\x* agɨlek, Galili bɨ okok. Taynen wɨsɨp alaŋ nɨg mɨdebɨm agɨlek? Jisas adɨkɨd ownɨgab ñɨn ak, mɨñɨl anɨgɨl God man ne alaŋ ameb tek ownɨgab agɨlek. \s Judas wog golɨgup ak, Matiyas nop pen agɨlak \p \v 12 \x - \xo 1.12 \xo*\xt Luk 24.50\xt*\x* Bɨ ensel omɨŋal anɨb ak, anɨb agɨl amnɨleknɨŋ, bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok kɨli man Olip dum yelak ak kelɨgɨl, Jelusalem amnɨlak. Man Olip dum anɨb ak, wulep sɨŋak mɨdeb. \v 13 \x - \xo 1.13 \xo*\xt Mat 10.2-4, Mak 3.16-19, Luk 6.14-16\xt*\x* Am mɨdɨl, kal abañ adek nab alaŋ mɨgan ak yelak. Bɨ anɨb okok nɨm ak, Pita, Jon, Jemis, Edlu, Pilip, Tomas, Batolomyu, Matyu, Jemis nap ak Alpiyus, Saymon ne bɨ Selot agelɨgɨpal okok bɨ kɨli olap ak, Judas nap ak Jemis. \v 14 \x - \xo 1.14 \xo*\xt Mat 13.55, Luk 23.49, 23.55, 24.10, Jon 6.42, 7.5\xt*\x* Kɨli mɨnek mɨnek apnan gɨl, God nop agelɨgɨpal. Bin ogɨnap sek, Jisas nonɨm Maliya ak sek, Jisas nɨmam sɨkop ak sek, kɨli ayɨp God nop agelɨgɨpal. \p \v 15 Pen ñɨn anɨb sɨŋak, binɨb anep 120 tek apnan gɨlaknɨŋ, Pita tɨkjakɨl kɨlop agak, \v 16 \x - \xo 1.16 \xo*\xt Sng 41.9\xt*\x* Mam sɨkop, nɨgɨm agak. God Kawnan ak bɨlel Depid nop gos ñek nɨŋɨd, takaw anɨb ak buk Baybol kɨl tɨkak agak. Judas bɨ okok kɨlop poŋɨd amnɨgab, Jisas nop dun agɨl amnɨgabal tek agɨl tɨkek, mɨñɨl agak agak tek gup agak. \v 17 \x - \xo 1.17 \xo*\xt Mat 10.4, Luk 6.16, Apo 1.25\xt*\x* Jisas bɨ Judas anɨb ak dek chɨn ayɨp mɨdɨl, God wog ak jɨmñɨl golɨgɨpun agak. \p \v 18 \x - \xo 1.18 \xo*\xt Mat 26.15, 2 Pi 2.15\xt*\x* Bɨ anɨb ak Judas, ne Jisas nop mɨmug nɨŋɨd, mani dak ak dad amɨl, lum wakay olap tawak.\x - \xo 1.18-19 \xo*\xt Mat 27.3-8\xt*\x* Ñɨn olap apyap pakek, kogmeg nop ak pak jakɨl, chɨbol okok lɨmɨg seŋ amek kumak. \v 19 Anɨgɨl kumek, Jelusalem binɨb mɨdupsek nɨŋɨd, lum tawɨl kumak anɨb ak, yɨb Akeldama agɨlak. Akeldama agɨlak takaw jɨj ak, nɨkɨm yowak lum agɨl agɨlak. \p \v 20 \x - \xo 1.20 \xo*\xt Sng 69.25, 109.8\xt*\x* Pen Pita agak, Kɨli bɨlel Buk Kɨmep ak tɨkɨl agɨlak, \q1 Binɨb ogɨnap man ne anɨb ak, ma am yenɨgel agɨl tɨkɨlak agak. Man nep anɨb ak binɨb ma yenɨgel agɨl tɨkɨlak agak. Takaw olap pen agɨlak, Wog ne golɨgup ak, bɨ olap pen dɨnɨmuŋ agɨl tɨkɨlak agak. \m \v 21-22 \x - \xo 1.21-22 \xo*\xt Mat 3.16, Mak 1.9, 16.19, Luk 3.21, 24.51, Jon 15.27, Apo 4.33\xt*\x* Anɨgɨl agɨlak, anɨb ak tek chɨn bɨ olap nɨŋɨd dɨnɨgun agak. Bɨ anɨb ak bɨ yokɨp olap mel, bɨ chɨn ayɨp pel ajɨl, Jon Jisas nop ñɨg pakñak ak nɨŋɨd, mɨd dad amɨl, Jisas kumɨl tɨkjakek God nop dad man ne alaŋ amek nɨgak bɨ olap nɨŋɨd dɨnɨgun agak. Bɨ anɨb ak tek don nɨm, chɨn ayɨp mɨdɨl, bɨawl Jisas kumɨl tɨkjakak takaw ak agñɨnɨgabun agak. \p \v 23 Pita anɨb agek, bɨ Matiyas ayɨp, Josep ayɨp kɨlop aglɨlak. Pen Josep yɨb ne olap Basabas. Pen binɨb ogɨnap Jastus agelɨgɨpal. \v 24-25 \x - \xo 1.24 \xo*\xt 1 Sml 16.7, Jer 11.20, Jon 2.25, Lep 2.23\xt*\x* Bɨ omɨŋal anɨb ak, anɨgɨl aglɨl God nop agɨlak, Bɨawl. Judas ne bɨ Jisas takaw nop dad ameb olap yek ak pen wog anɨb ak kelɨgak agɨlak. Kelɨgɨl, man tɨmel ne ke ak amnak agɨlak. Amɨl, tep nop ak an dɨnɨmuŋ agɨl, bɨ omɨŋal awl aglɨpun agɨlak. Anɨb ak nad binɨb mɨdupsek gos nɨŋɨd gɨpal tek nepan ak nɨm, nep agnɨgobun agɨlak. Nad ke bɨ an aglɨpan ak age, nɨŋɨd dɨnɨgun agɨlak. \v 26 Anɨb agel, bɨ omɨŋal gɨl jakɨlek, Matiyas yɨb ne aplanak. Aplanɨl, bɨ Jisas takaw nop dad ameb anep agɨp okok ayɨp jɨmñɨl yelak. \c 2 \s God Kawnan ne ak owak \p \v 1 \x - \xo 2.1 \xo*\xt Lo 16.9-11, Apo 1.14\xt*\x* Juda ñɨn awl Pedikos\f + \fr 2.1 \fr*\ft Juda ñɨn awl Pedikos, ñɨn awl kɨli apnan gep ñɨn ak, tap mɨdup dɨpun ak nɨŋɨd mɨñmɨñ gɨnɨgun apal. \ft*\f* owaknɨŋ, kɨli kal mɨgan nokom olap yelak. \v 2 \x - \xo 2.2 \xo*\xt Apo 4.31\xt*\x* Anɨgɨl yelaknɨŋ, gu awl ak wɨsɨp adek alaŋ agɨl, yɨgen awl tek dɨl, gu awl kal mɨgan yelak anɨb ak mɨdupsek kus gak. \v 3 \x - \xo 2.3 \xo*\xt Mat 3.11\xt*\x* Pen won anɨb anep mab mɨŋɨlaŋ tun tek ak apɨl, kɨlop keke amnaknɨŋ, \v 4 \x - \xo 2.4 \xo*\xt Mak 16.17, Apo 1.5, 4.31, 10.44-46, 1 Ko 12.10, 13.1\xt*\x* God Kawnan ne ak kɨlop bak lɨl gek, takaw yɨbɨl keke agɨlak. \p \v 5 Ñɨn anɨb ak, Juda binɨb wakay keke apɨl Jelusalem nan gɨ yelak. Kɨli God nop agnɨŋɨd kɨdek gelɨgɨpal. \v 6 Pen gu awl anɨb ak agek nɨŋɨd, binɨb kuŋay apnan gɨlak. Apnan gɨl, kɨli nokom nokom nɨgɨlak, takaw yɨbɨl kɨli ak keke yɨpɨd gɨl nep agelak. \v 7-8 \x - \xo 2.7 \xo*\xt Apo 1.11\xt*\x* Kɨli nɨŋɨd, gos pal awl lɨl wal agɨl agɨlak, Bɨ okol mɨdupsek Galili nɨb ak pen, tɨtay dɨl takaw yɨbɨl chɨn keke apun tek yɨpɨd gɨl agebal nɨgobun agɨlak? \v 9 \x - \xo 2.9 \xo*\xt 2 Ti 1.15\xt*\x* Chɨn ogɨnap Patiya nɨb, ogɨnap Midiya nɨb, ogɨnap Elam nɨb, ogɨnap Mesopodemiya nɨb, ogɨnap Judiya nɨb, ogɨnap Kapadosiya nɨb, ogɨnap Podus nɨb, ogɨnap Esiya nɨb, \v 10 ogɨnap Piligiya nɨb, ogɨnap Pampiliya nɨb, ogɨnap Yijip nɨb, ogɨnap Libiya, Saylini gol okok nɨb, ogɨnap Lom nɨb, \v 11 ogɨnap Klit nɨb, ogɨnap Alebiya nɨb agɨlak. Chɨn ogɨnap Juda yɨpɨd gɨl yɨbɨl, ogɨnap Juda mel man okok nɨb okok nɨb ownok ak pen Juda binɨb gɨpal tek ak gɨpun agɨlak. Pen takaw yɨbɨl chɨn keke mɨdeb tek ak agel chɨn mɨdupsek nɨgobun agɨlak. God kɨles tɨmel gɨl, tap teplep okok mɨdupsek gak ak agebal agɨlak. \v 12 Anɨb agɨl, gos kuŋay nɨgɨlɨg ju dɨl, pen agnɨgek pen agnɨgek gɨl agɨlak, Ke yɨbɨl geb anɨb ak tay gɨnɨg geb agɨlak. \v 13 Pen binɨb ogɨnap agjulɨg agɨlak, Ak ñɨg wayn kuŋay ñɨbɨl sawl gɨl agebal agɨlak. \s Pita takaw agñak \p \v 14 Anɨb agelak, Pita ayɨp bɨ Jisas takaw nop dad ameb wog jɨmñɨl gep okok ayɨp tɨkjakɨl, takaw awl agɨl agak, Nɨb Juda binɨb okok, binɨb mɨdupsek Jelusalem mɨdebɨm okok, takaw agebin ak nɨgtep gɨnɨmɨb agak. \v 15 \x - \xo 2.15 \xo*\xt 1 Te 5.7\xt*\x* Bɨ anɨb okok takaw yɨbɨl keke agebal ak, ñɨg wayn ñɨbɨl ma agebal agak. Binɨb kɨli ñɨg wayn ak sub kɨdek owup won ak ma ñɨbal, dugep won anep ñɨbal agak. Mɨñɨl mɨnek won ak agak. \v 16 Pen takaw yɨbɨl keke agebal nɨgebɨm anɨb awl, bɨ God gos ñek agñeb ak Jowel, bɨlel agɨl tɨkak tek nep gup agak. Ne takaw anɨb ak tɨkɨl agak, \q1 \v 17 \x - \xo 2.17-21 \xo*\xt Jol 2.28-32, Sek 12.10, Jon 7.38, Apo 10.45, 21.9\xt*\x* God agup, Ñɨn kɨdek ak binɨb okok mɨdupsek kɨlop Kawnan yad ak yokɨnɨgayn agup agɨl tɨkak agak. Ñɨpay nɨb okok kɨlop gos ñek agñɨnɨgabal agup agɨl tɨkak agak. Bɨ pɨlaj okok day nɨgɨnɨgabal agup agɨl tɨkak agak. Bɨawl okok wɨsɨn nɨgɨnɨgabal agup agɨl tɨkak agak. \v 18 Ñɨn anɨb ak, binbɨ yɨp wog gɨñɨbal okok kɨlop Kawnan yad ak yoken gos ñek, binɨb okok kɨlop agñɨnɨgabal agup agɨl tɨkak agak. \v 19 Pen adekab alaŋ tap ke yɨbɨl ogɨnap gɨl, lum awl ak tap mageptek ogɨnap gɨnɨgayn agup agɨl tɨkak agak. Pen nɨkɨm sek gɨl, mab yɨnɨl, sɨkom awl gɨl gɨnɨgab agup agɨl tɨkak agak. \v 20 Sub ak mɨlek ma gɨl, takan ak nɨkɨm sek lɨnɨgab agup agɨl tɨkak agak. Anɨgek, kɨdek nɨm Bɨawl ñɨn awl ne ak ownɨgab agup agɨl tɨkak agak. Ñɨn awl anɨb ak apek, Bɨawl kɨles ne ak sek mɨlek ne ak sek yomnɨgab agɨl tɨkak agak. \v 21 \x - \xo 2.21 \xo*\xt Lom 10.13\xt*\x* Pen binɨb bɨawl nop agnɨgɨnɨgabal okok, kɨlop tɨg asɨk dɨnɨgab agup agɨl tɨkak agak. \p \v 22 \x - \xo 2.22 \xo*\xt Jon 3.2, 14.10-11, Hib 2.4\xt*\x* Pita ne Jowel ñu kɨl tɨkak takaw anɨb ak agjuwɨl agak, Nɨbi Yislel binɨb. Takaw agɨnɨgebin awl nɨgɨnɨmɨb agak. Jisas bɨ Nasalet nɨb ak, bɨ yokɨp mel agak. God ne nokom nop aglɨl agyokek owak agak. Nop agyoken tap mageptek gek nɨŋɨd, God bɨne agɨnɨgabal agɨl agyokak agak. Agyokek apɨl, tap mageptek okok gek nepɨm agak. \v 23 \x - \xo 2.23 \xo*\xt Mat 27.35, Mak 15.24, Luk 23.33, Jon 19.18, Apo 4.28, 1 Pi 1.20\xt*\x* God ne nɨbi gɨnɨgabɨm tek nɨŋɨd, Jisas nop dɨ ñɨn adek nɨbop ak lek, dam binɨb God nop ma nepal okok kɨlop ñɨbek, mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lel kumak agak. \v 24 \x - \xo 2.24 \xo*\xt Mat 28.5-6, Mak 16.6, Luk 24.5, Apo 3.15, 4.10, 10.40, 13.30-31, 17.31, 1 Ko 15.15\xt*\x* Yul awl dɨl kumak ak pen, kumeb bad ak nop chɨchɨk dɨnɨmuŋ tek ma lak agak. God gek tepayaŋ tɨkjakak agak. \v 25 \x - \xo 2.25-28 \xo*\xt Sng 16.8-11\xt*\x* Pen Yislel bɨnonɨm Depid, ne bɨlel Jisas nop takaw ak ñu kɨl tɨkɨl agak, \q1 Yad nepin, Bɨawl ak ne yɨp pel wulep sɨŋawl mɨdeb agɨl tɨkak agak. Wulep sɨŋawl mɨdeb, yɨp kɨles ñek, yad tap olap ma pɨlɨkɨnɨgayn agɨl tɨkak agak. \v 26 Anɨgek yɨp tep gek, mɨñmɨñ yɨbɨl gɨpin agɨl tɨkak agak. Kumnɨg abe ma pɨlɨkɨpin agɨl tɨkak agak. Yad nop gos nɨŋɨd, tap teplep abe kod mɨdebin agɨl tɨkak agak. \v 27 \x - \xo 2.27 \xo*\xt Apo 13.35\xt*\x* Yɨp agup, Nad bɨ suŋtep yɨbɨl yad ak, binɨb kubal okok ayɨp mɨdɨl ma kuy gɨ yownɨgaban agup agɨl tɨkak agak. \v 28 Pel mɨdep kanɨb ak yɨp yomnak tek, nad ayɨp pelpel mɨdɨl, mɨñmɨñ gɨnɨgayn agɨl tɨkak agak. \p \v 29 \x - \xo 2.29 \xo*\xt 1 Kin 2.10, Luk 1.32, 1.69, Apo 13.36, 2 Ti 2.8\xt*\x* Pita ne Depid ñu kɨl tɨkak takaw anɨb ak agjuwɨl agak, Mam sɨkop. Depid takaw agak anɨb ak, ne ke dɨl ma agak. Based yes chɨn Depid ne kumek, kamɨlak kaw mɨgan ak mɨñɨl abe nopun agak. \v 30 \x - \xo 2.30 \xo*\xt 2 Sml 7.12-13, Sng 89.3-4, 132.11\xt*\x* Pen ne bɨ God gos ñek agñeb ak nɨm, ne nɨgak, God nop nɨŋɨd yɨbɨl agɨl agak, Ñɨ nad tɨke, tɨkel amɨl apɨl gɨnɨgab okok, kɨdek ñɨ olap nad bɨnonɨm mɨdeban tek mɨdɨl, binɨb kɨlop kod yenɨgab agak. \v 31 \x - \xo 2.31 \xo*\xt Sng 16.10, Apo 13.35\xt*\x* God agak anɨb ak nɨm, Depid nɨgak, kɨdek Klays kumɨl pɨsnep kuy gɨ yownɨmuŋ tek ma lak agak. God gek tepayaŋ tɨkjakɨnɨgab tek nɨŋɨd, takaw anɨb ak agak. \v 32 \x - \xo 2.32 \xo*\xt Apo 1.8, 2.24\xt*\x* God gek, Jisas tepayaŋ tɨkjakek, wɨdɨn chɨn ke nɨŋɨd agobun agak. \v 33 \x - \xo 2.33 \xo*\xt Jon 14.26, Apo 1.4, 5.31, 7.55-56, 10.45, Epe 4.8, Hib 10.12\xt*\x* God Jisas nop man ne alaŋ dad amɨl, ñɨn yɨpɨd kɨd okok ken lek, ne ayɨp mɨdeb agak. Nap ned agak tek, Kawnan ne ak Jisas nop ñak agak. Ñek, chɨnop yokek nɨm, apek takaw keke apun awl nepɨm agak. \v 34 \x - \xo 2.34-35 \xo*\xt Sng 110.1\xt*\x* Depid ne Jisas amnak tek ma amnak, God man ne alaŋ agak. Pen ne takaw ogɨnap tɨkɨl agak, \q1 God ne Bɨawl yad anop agup, Nad ñɨn yɨpɨd kɨd yad okok besɨg yenɨmɨn agup agɨl tɨkak agak. \v 35 Besɨg mɨdɨl, mɨd dad amɨl, binɨb nad ayɨp penpen gep okok kɨlop tob muk nak okok len, taw tɨbɨkɨnɨgaban agup agɨl tɨkak agak. \m Pen Depid takaw agak anɨb ak, ne ke dɨl ma agak. \p \v 36 \x - \xo 2.36 \xo*\xt Apo 5.30-31\xt*\x* Anɨb ak Depid takaw agak anɨb ak, nɨbi Yislel binɨb nɨgtep gɨnɨmɨb agak. Jisas bɨ mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lel kumak ak nop, God gek Bɨawl yɨbɨl mɨdeb agak. Ne nokom Bɨ God nop aglup ak agak. \s Binɨb kuŋay yɨbɨl tap si tap tɨmel gɨlak ak kelɨgɨl ñɨg pakɨlak \p \v 37 \x - \xo 2.37 \xo*\xt Sek 12.10, Luk 3.10-12, Apo 9.6, 16.30\xt*\x* Pita takaw anɨb ak agek, binɨb yelak okok nɨgel chɨbol gos kɨlop aj lakak. Aj lakek, kɨli Pita ayɨp bɨ Jisas takaw nop dad ameb wog jɨmñɨl gep okok ayɨp kɨlop agɨlak, Mam sɨkop, chɨn mɨñɨl tay gɨnɨgun agɨlak? \v 38 \x - \xo 2.38 \xo*\xt Luk 24.47, Apo 3.19\xt*\x* Agelak Pita agak, Nɨbi nokom nokom tap si tap tɨmel gɨpun ak taynen anɨgɨpun agɨl kelɨgɨl, Jisas Klays nop gos nɨŋɨd ñɨg pakɨnɨmɨb agak. Anɨgenɨgabɨm, God tap si tap tɨmel gɨpɨm ak tɨg walɨg gɨyokɨl, Kawnan ne ak nɨbop yokɨnɨgab agak. \v 39 \x - \xo 2.39 \xo*\xt Ais 57.19, Jol 2.28, Apo 10.45, 14.27, Epe 2.13, 2.17\xt*\x* God bɨlel aglɨl agak, Kawnan yad ak nɨbop yokɨl, ñapay nɨbi tɨkɨnɨgabɨm okok yokɨl, binɨb man pal okok kɨlop yokɨl gɨnɨgayn agak. God Bɨawl chɨn ak, binɨb ne dɨnɨg gup okok kɨlop mɨdupsek, Kawnan ne ak yokɨnɨgab agak. \p \v 40 \x - \xo 2.40 \xo*\xt Lo 32.5, Plp 2.15\xt*\x* Pita ne kɨles gɨl agɨl, takaw kuŋay agɨl kɨlop agak, Nɨbi nɨgtep gɨnɨmɨb agak. Nɨbi binɨb okok tɨtɨmel gɨpal tek kelɨgɨl, mɨdtep gɨnɨmɨb agak. Mel ak, yul awl dɨnɨgabɨm agak. \v 41 \x - \xo 2.41 \xo*\xt Apo 2.47, 4.4, 5.14\xt*\x* Pita ñɨn anɨb ak anɨgɨl agek, binɨb kuŋay yɨbɨl, anep 3,000 tek, takaw nop dɨl ñɨg pakɨlak. Pakɨl, kɨli apɨl bɨawl binɨb ne ned nɨb okok ayɨp jɨmñɨl yelak. \s Jisas binɨb ne okok gelɨgɨpal tek \p \v 42 \x - \xo 2.42 \xo*\xt Apo 20.7\xt*\x* Bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok takaw agñelɨgɨpal ak, binɨb okok kɨli nɨgtep gɨlɨg, nɨmam kɨlop gos nɨŋɨd gɨñɨlɨg, tap mɨdup tɨpag jɨmñɨl ñɨbɨlɨg, God nop agɨlɨg yelɨgɨpal. \v 43 \x - \xo 2.43 \xo*\xt Mak 16.17, Apo 4.33, 5.11-12\xt*\x* God bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok kɨlop kod mɨdaknɨŋ, tap mageptek kuŋay yɨbɨl gelak, binɨb mɨdupsek jel gek pɨlɨkɨlak. \v 44 \x - \xo 2.44 \xo*\xt Apo 4.32-35, 5.12, 6.8\xt*\x* Binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok jɨmñɨl yelak ak nɨm, binɨb an tap yek okok, binɨb tap ma yek okok kɨlop monmon ñɨlak. \v 45 Lum awl, tap okok abe bɨ ogɨnap tawelak mani dɨl, binɨb tap ma yek okok kɨlop bɨlok ñɨlak. \v 46 \x - \xo 2.46 \xo*\xt Luk 24.53, Apo 1.14, 20.7\xt*\x* Mɨnek mɨnek God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek ak mɨgan ayaŋ apnan gelɨgɨpal. Pen kal kɨli okok abe nan gɨl, bilet tɨpagɨl mɨñmɨñ gɨlɨg tap jɨmñɨl ñɨbelɨgɨpal. \v 47 \x - \xo 2.47 \xo*\xt Apo 2.41, 4.33, 5.14, 6.7, 11.21, 11.24, Lom 14.18\xt*\x* Anɨgɨlɨg, God nop tep agelɨgɨpal nɨŋɨd, binɨb yokɨp okok kɨlop nɨgel tep gak. Bɨawl mɨnek mɨnek binɨb ogɨnap sek opal ak kɨlop dek, ap binɨb ne ned nɨb okok ayɨp jɨmñɨl yelɨgɨpal. \c 3 \s Bɨ tob tɨmel gak ak suŋ lak \p \v 1-3 \x - \xo 3.1-3 \xo*\xt Sng 55.17, Jon 9.1, Apo 2.46, 10.3, 10.9, 10.30, 14.8\xt*\x* Bɨ olap nonɨm tɨkak ñɨn anep tob tɨmel gak. Nop mɨnek mɨnek dad apɨl, God agnɨgep kal awl kab wali kanɨbtub gol sɨŋak lel, besɨg yolɨgup. Kanɨbtub anɨb ak, kanɨbtub teplep yɨbɨl agɨlak. Mɨdɨlɨg, binɨb God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek mɨgan ak apɨl amelɨgɨpal okok, kɨlop mani nen asɨb agolɨgup. \p Pen mɨnek olap Pita ayɨp Jon ayɨp, sub yɨpɨd gak won ak God nop pel agnɨgelɨgɨpal, kal mɨgan ak agnɨgɨnɨg amnɨlek. Amɨl, bɨ tob tɨmel gak anɨb ak kɨlop nɨŋɨd agak, Yɨp tap ogɨnap ñel agak. \v 4 \x - \xo 3.4 \xo*\xt Apo 14.9\xt*\x* Agek, kɨli nop nɨŋɨjsek lɨl mɨdɨlɨg Pita agak, Chɨlop nɨgan agak. \v 5 Agek, yɨp tap ñɨnɨgayl agɨl nɨg yek, \v 6 \x - \xo 3.6 \xo*\xt Apo 3.16, 4.10, 16.18\xt*\x* Pita agak, Mani yad ma mɨdeb, pen tap yad mɨdeb ak nep ñɨnɨgayn agak. Jisas Klays Nasalet nɨb ak, kɨles ne ak nep gek, tɨkjakɨl amnoŋ agak. \v 7 Anɨb agɨl, ñɨn yɨpɨd kɨd nop ak dɨl, dɨ jakñaknɨŋ, won anɨb anep tob nop okok suŋ lɨl wos gak. \v 8 \x - \xo 3.8 \xo*\xt Ais 35.6, Jon 5.14, Apo 14.10\xt*\x* Suŋ lek jakɨl am ap gɨl, kɨli ayɨp God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek ak mɨgan ayaŋ amnɨlak. Amɨlɨg, tɨlak tɨlak gɨlɨg, God nop tep yɨbɨl agɨlɨg amnak. \v 9-10 \x - \xo 3.9 \xo*\xt Apo 4.16, 4.21\xt*\x* Anɨgek, binɨb yelak okok kɨli nɨgɨlak, bɨ tob tɨmel pel apɨl kanɨbtub awl teplep gɨlak gol sɨŋak mɨdɨlɨg, mani tap okok nen asɨb agolɨgup ak, ne tob yɨbɨl tawlɨg God nop tep yɨbɨl agek. Nɨŋɨd ju dɨl, gos kuŋay nɨgɨlak. \s Pita takaw agñak, God agnɨgep kal awl ak \p \v 11 Won anɨb ak, bɨ anɨb ak ne Pita ayɨp Jon ayɨp kɨlop nab nab daknɨŋ, binɨb kuŋay yɨbɨl kasek ap nɨŋɨd gos kuŋay nɨgɨlak. Kɨli God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek ak, Solomon kal bad ak agelɨgɨpal yelak. \v 12 Anɨgelak, Pita nɨŋɨd anɨb agak, Yislel binɨb. Chɨlop taynen nɨŋɨjsek lɨl gos pal awl lebɨm agak? Kɨli bɨ teplep yɨbɨl mɨdɨl akaŋ, kɨles tɨmel yɨbɨl mɨdebil ak nɨm, gel bɨ anɨb awl kanɨb ajeb agɨl gos ak nɨgebɨm agak? Ak mel agak. \v 13 \x - \xo 3.13 \xo*\xt Kis 3.6, 3.15, Mat 22.32, Luk 23.13-25, Apo 2.23, 7.32\xt*\x* God ne Eblaham ayɨp, Aysak ayɨp, Jekop ayɨp, based chɨn okok God kɨli agak. God anɨb ak, ne bɨ wog gɨñeb ne Jisas yɨb nop ak dad aplanak agak. Nɨbi pen, bɨ anɨb ak nop ma dɨpek agak. Nop bɨ gapman God nop ma nepal ñɨn adek ak lɨpek agak. Lɨl, gapman bɨawl Paylat wɨsɨb yokin agek, nɨbi pen Jisas nop kud ñɨbek agak. \v 14 \x - \xo 3.14 \xo*\xt Mat 27.15-23, Mak 15.6-14, Luk 23.13-23, Jon 19.12-15\xt*\x* Bɨ suŋtep yɨbɨl anɨb ak yɨpɨd gɨl mɨdeb ak, nop kud ñɨl Paylat nop apek, Bɨ binɨb paklup ak, nop kelɨge amnaŋ apek agak. \v 15 \x - \xo 3.15 \xo*\xt Apo 1.8, 2.24, 2.32, 2.36, 4.10\xt*\x* Bɨ binɨb gek pelpel mɨdebal ak nop pɨsnep paklɨpek agak. Anɨgɨpek ak pen, God gek tepayaŋ tɨkjakɨl koŋɨm mɨdeb agak. Pen chɨl nɨŋɨd anɨb agobul agak. \v 16 \x - \xo 3.16 \xo*\xt Mat 9.22, Apo 4.10, 14.9\xt*\x* Bɨ tob tɨmel pel nepɨm awl, mɨñɨl suŋ lup nepɨm agak. Chɨl bɨ Jisas anɨb ak nop gos lɨnɨgol, chɨlop gos ñek, ne bɨ anɨb anop gek suŋ lɨnɨgab agɨl dɨ jakñɨbul agak. Dɨ jakñol, nop gek suŋ lup agak. \p \v 17 \x - \xo 3.17 \xo*\xt Luk 23.34, Jon 16.3, 1 Ko 2.8, 1 Ti 1.13\xt*\x* Pen mam sɨkop agak. Nɨbi bɨawl nɨbi okok ayɨp, gos nɨgtep ma gɨpek ak nɨm, Jisas nop anɨgɨpek agak. \v 18 \x - \xo 3.18 \xo*\xt Ais 50.6, 53.5, Luk 24.27, 24.44, Apo 26.22, 1 Pi 1.10-11\xt*\x* Pen God, bɨne gos ñek agñeb okok mɨdupsek kɨlop bɨlel gos ñek agɨlak, Kɨdek Bɨ God nop aglup ak yul awl yɨbɨl dɨl kumnɨgab agɨlak ak nɨm, agɨlak tek nep gɨpek agak. \v 19 \x - \xo 3.19 \xo*\xt Apo 2.38\xt*\x* Anɨb ak tap si tap tɨmel gɨpun ak taynen anɨgɨpun agɨl kelɨgɨl, God nop adɨkɨd ownɨmɨb agak. Anɨgenɨgabɨm, tap si tap tɨmel gɨpɨm gach ak wik yokɨnɨgab agak. \v 20 Anɨgɨl nɨm, Bɨawl kɨles ne nɨbop ñɨnɨgab agak. God ne Klays nɨbop nen agyoken nɨbop kod yenɨgab agɨl agyokɨnɨgab agak. Bɨ God nop aglup ak, Jisas ne nokom agak. \v 21 Pen bɨ God gos ñek agñeb okok bɨlel agɨlak tek, Jisas, Bɨ God nop aglup ak, ne God man ne alaŋ mɨdeb tek mɨdɨl, kɨdek tap lum awl ayaŋ mɨdeb okok tepayaŋ gɨtep gɨnɨg ownɨgab agak. \v 22 \x - \xo 3.22 \xo*\xt Lo 18.15-19, Apo 7.37\xt*\x* Bɨlel bɨ Mosis agak, God Bɨawl ne kɨdek bɨne gos ñek agñeb ak, yad tek olap agyokek, bɨ nɨb ayɨp mɨdebɨm ak tek olap agak. Takaw agɨnɨgab ak mɨdupsek nɨgtep gɨnɨmɨb agak. \v 23 \x - \xo 3.23 \xo*\xt Wkp 23.29\xt*\x* Binɨb takaw nop ma nɨgɨnɨgabal okok, binɨb ne yɨbɨl okok ayɨp jɨmñɨl ma yenɨgabal agak. God ne kɨlop agyokɨl gɨ tɨmel gɨnɨgab agak. \p \v 24 Bɨ God gos ñek agñeb Samwel sek, bɨ God gos ñek agñeb kɨdek owlak okok sek, kɨli mɨdupsek takaw agɨlak okok, mɨñɨl mɨdobun ñɨn nab awl agɨlak agak. \v 25 \x - \xo 3.25 \xo*\xt Stt 12.3, 18.18, 22.18, Lom 9.4, 9.8, Gal 3.8, 3.26\xt*\x* Bɨ God gos ñek agñeb anɨb okok, ñapay tɨkel, tɨk dad amɨl tɨk dad amɨl tɨkel nɨm, nɨbi mɨdebɨm agak. Anɨb ak takaw nɨbop olap, God based Eblaham nop gɨnɨgayn agɨl takaw aglak agak. Nop takaw aglɨl agak, Ñapay nad tɨke, tɨk dad amɨl apɨl gɨl tɨkɨnɨgabal okok, olap yek nɨŋɨd, binɨb okok mɨdupsek kod mɨdtep gɨnɨgab agak. \v 26 \x - \xo 3.26 \xo*\xt Mat 10.5, Luk 24.47, Apo 13.32-33, 13.46\xt*\x* Pen God bɨ wog gɨñeb ne ak nop tɨkjakɨl nɨbop ñɨnɨg agak, Nɨbop ned agyoken bɨ anɨb ak nɨbop kod mɨdtep gek, nɨbi mɨdupsek tap si tap tɨmel gɨpɨm ak kelɨgɨnɨmɨb agak. Anɨb agɨl, agyokek owak agak. \c 4 \s Kɨli Pita ayɨp Jon ayɨp kɨlop dad bɨawl takaw tɨg asɨkep okok wɨdɨn mɨdup sɨŋak apɨl agɨlak \p \v 1-2 \x - \xo 4.1-2 \xo*\xt Mat 22.23, Luk 22.4, 22.52, Apo 23.8\xt*\x* Pita ayɨp Jon ayɨp Jisas kumɨl tɨkjakak takaw ak binɨb kɨlop agñɨleknɨŋ, bɨ God nop sɨbogep okok sek, bɨ God agnɨgep kal awl polis bɨawl okok sek, bɨ Sajusi okok sek, kɨli takaw agɨlek anɨb ak nɨgɨlak. Nɨŋɨd, binɨb ogɨnap kumɨl ma tɨkjakɨpal anɨb ak taynen takaw anɨb ak agñebil agɨl mɨlɨk nɨgɨlak. \v 3 Mɨlɨk nɨŋɨd, dɨ nag lɨl, mɨñɨl dugep won awl mel, tol takaw agɨl dɨ nag lep agɨlak. \v 4 \x - \xo 4.4 \xo*\xt Apo 2.41\xt*\x* Pen takaw agɨlek ñɨn anɨb ak, binɨb kuŋay yɨbɨl Jisas nop gos lɨnɨgɨlak. Bɨ anɨb okok apnan gɨlak nɨm anep 5,000 tek amnak. \p \v 5 Pen mɨnek bɨawl takaw tɨg asɨkep ogɨnap, Juda bɨawl ogɨnap, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep ogɨnap, Jelusalem apnan gɨlak. \v 6 Pen Anas, ne bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl ak, Kayapas ak, Jon ak, Aleksada ak, Anas bɨne ogɨnap sek, kɨli ayɨp apnan gɨlak. \v 7 \x - \xo 4.7 \xo*\xt Mat 21.23, Apo 7.27\xt*\x* Anɨgɨl nɨg mɨdɨlaknɨŋ, Pita ayɨp, Jon ayɨp kɨlop dap nab sɨŋak lɨl agɨlak, Bɨ tob tɨmel gak ak taydɨl gel suŋ lup agɨlak? Kɨles akal dɨl, wog anɨb ak anɨgɨl gɨpil agɨlak? \p \v 8 \x - \xo 4.8 \xo*\xt Mat 10.19-20\xt*\x* Agelak, Pita God Kawnan ayɨp yek ak nɨm agak, Nɨbi bɨawl takaw tɨg asɨkep okok sek, Juda bɨawl okok sek agak. \v 9 Chɨl tap teplep yɨbɨl gobul agak. Pen chɨlop bɨ tob tɨmel gak anop taydɨl gel suŋ lup agɨl, agnɨgebɨm agak? \v 10 \x - \xo 4.10 \xo*\xt Apo 2.24, 3.6, 3.13-16\xt*\x* Nɨbi okok, Yislel binɨb mɨdupsek okok, takaw agebin ak nɨgtep gɨnɨmɨb agak. Jisas Klays bɨ Nasalet nɨb ak nop, mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lem kumak ak pen, God gek tepayaŋ tɨkjakak agak. Bɨ anɨb ak nop ne nokom agnɨgol, bɨ tob tɨmel gak anɨb awl nop gek pɨsnep suŋ lek, aj tep gup agak. \v 11 \x - \xo 4.11 \xo*\xt Sng 118.22, Ais 28.16, Mat 21.42\xt*\x* Bɨ Jisas anɨb anop nɨm, buk Baybol kɨl tɨkɨl, takaw pal adaŋ lɨl agɨlak, \q1 Nɨbi bɨ kal gep okok, nɨgem kab meg olap tep ma gek kelɨgɨpek ak pen, mɨñɨl kal meg nab awl ayaŋ tek puŋɨl ñɨl mɨdeb agɨl tɨkɨlak agak. \m \v 12 \x - \xo 4.12 \xo*\xt Mat 1.21, Apo 10.43\xt*\x* God ne bɨ anɨb ak nep chɨnop agak ak nɨm, nop don, ne gek God binɨb ne yonɨgabun agak. Ne nokom bɨ kasɨn gep ak, chɨnop tɨg asɨk dɨnɨmuŋ agak. Pen binɨb ogɨnap kɨlop don, kɨli gel God binɨb ne yonɨgun tek ma mɨdeb agak. \p \v 13 Pita anɨgɨl agek, bɨawl anɨb okok nɨŋɨd gos pal awl lɨl agɨlak, Bɨ omɨŋal awl sikul ma agɨlek ak pen, takaw anɨb awl ma pɨlɨkɨl monmon agebil agɨlak. Jisas ayɨp ajelɨgɨpal ak nɨm, anɨgebil agɨlak. \v 14 Kɨlop takaw kɨles tɨmel agɨnɨgel ak pen, bɨ tob tɨmel suŋ lak ak, bɨ omɨŋal ayɨp jak mɨdaknɨŋ, kɨlop ag gɨnɨgel tek ma lak. \v 15 Anɨb ak kɨli agɨlak, Ñɨli chɨnop bɨ Juda bɨawl takaw tɨg asɨkep okok kelɨgɨl, seŋayaŋ amnɨmil agɨlak. Anɨb agel, seŋ amelek, kɨli ke agnɨg agnɨg gɨl \v 16 \x - \xo 4.16 \xo*\xt Jon 11.47, Apo 3.9-10\xt*\x* agɨlak, Chɨn bɨ anɨb omɨŋal ak kɨlop tɨtay dɨnɨgun agɨlak? Tap mageptek ak gel, Jelusalem binɨb mɨdupsek nepal agɨlak. Anɨb ak kɨlop yepɨs gɨpil agɨl, agɨnɨgun tek ma lup agɨlak. \v 17 Pen Jisas tɨtay gak takaw anɨb ak, binɨb ogɨnap kɨlop abe agel nɨgɨnɨgel tek lup ak, kɨlop mel agɨnɨgun agɨlak. \v 18 \x - \xo 4.18 \xo*\xt Apo 5.28, 5.40\xt*\x* Anɨb agɨl, kɨlop agel apel agɨlak, Jisas yɨb nop ak kɨdek ma yɨbɨl agɨnɨmil agɨlak. Binɨb okok kɨlop kɨdek ma yɨbɨl agñɨnɨmil agɨlak. \p \v 19 \x - \xo 4.19 \xo*\xt Apo 5.29\xt*\x* Anɨb agel pen agɨlek, Chɨl God takaw nop ak kelɨgɨl, takaw nɨbop ak nɨgol, God nop tep gɨnɨgab akaŋ agɨlek? Nɨbi ke nɨgɨm agɨlek. \v 20 \x - \xo 4.20 \xo*\xt Apo 1.8, 22.15, 1 Jo 1.1-3\xt*\x* Pen Jisas tɨtay gak, takaw tɨtay agak ak kelɨgɨnɨgul tek ma lup agɨlek. Tap anɨb ak nɨŋɨd, binɨb okok kɨlop agñɨnɨgabul agɨlek. \p \v 21-22 Anɨb agelek, bɨawl okok kɨli gos ke nɨŋɨd, bɨ anɨb ak sub anep 40 mɨdɨl kɨdek suŋ lup ak, binɨb okok nɨŋɨd God yɨb nop dad aplanebal. Bɨ omɨŋal anɨb awl kɨlop tap olap gonɨgabun, binɨb okok kabɨyam junɨgabal agɨl, kɨlop yokɨp takaw awl agɨl, ag seŋ yokɨlak. \s Binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok God nop agel, kɨles ñek God takaw agɨlak \p \v 23 Pita ayɨp, Jon ayɨp kɨlop anɨgɨl ag seŋ yokɨlak. Yokel, bɨ omɨŋal amɨl, Jisas binɨb ne okok kɨlop nɨŋɨd agñɨlek. Bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, Juda bɨawl okok sek, kɨli takaw tɨtɨmel agɨlak anɨb okok mɨdupsek agñɨlek. \v 24 \x - \xo 4.24 \xo*\xt Kis 20.11, Neh 9.6, Sng 146.6\xt*\x* Agelek nɨŋɨd, mɨdupsek God nop agɨlak, Nad bɨawl yɨbɨl, tap okok mɨdupsek kod mɨdeban agɨlak. Adekab alaŋ gɨlɨl, lum awl gɨlɨl, ñɨg solwala gɨlɨl, tap tɨtay mɨdeb okok mɨdupsek gɨlɨnak agɨlak. \v 25 \x - \xo 4.25-26 \xo*\xt Sng 2.1-2\xt*\x* Bɨlel Kawnan nad ak based chɨn Depid nop gos ñek, takaw nad ak tɨkɨl agak, \q1 Taynen binɨb Juda mel okok mɨdupsek kabɨyam jupal agɨl tɨkak agɨlak. Binɨb okok taynen takaw aglɨl, tap tɨmel gup anɨb okok gun apal agɨl tɨkak agɨlak. \v 26 Bɨnonɨm man okok nɨb okok nɨb sek, bɨawl okok sek takaw ag jɨmñɨl, God ayɨp penpen gɨnɨgun agɨl, taw jɨsɨpuk gɨl mɨdebal agɨl tɨkak agɨlak. Bɨ God nop aglup ak abe ayɨp penpen gɨnɨgun agɨl mɨdebal agɨl tɨkak agɨlak. \m \v 27 \x - \xo 4.27 \xo*\xt Mat 27.1-2, Mak 15.1, Luk 23.1, 23.7-11, Jon 18.28-29, Apo 3.13\xt*\x* Based Depid, takaw agɨl tɨkak anɨb ak, nɨŋɨd yɨbɨl agɨl tɨkak agɨlak. Gapman bɨnonɨm Helod ayɨp Podiyus Paylat ayɨp, binɨb Juda mel ogɨnap, Yislel nɨb ogɨnap apɨl takaw ag adek nokom lɨlak agɨlak. Aglɨl, bɨ wog gɨñeb nad Jisas ak nop gɨ tɨmel gɨlak, man awl anɨb ak agɨlak. Jisas bɨ suŋtep yɨbɨl, Bɨ nad nop aglup ak agɨlak. \v 28 \x - \xo 4.28 \xo*\xt Apo 2.23, 3.18\xt*\x* Pen ned Jisas nop anɨgɨnɨgabal agɨnak ak nɨm, yaw age gɨlak, yokɨp ak anɨb ma gɨpɨlap agɨlak. \v 29 \x - \xo 4.29 \xo*\xt Apo 9.27, 13.46, 19.8, Epe 6.19\xt*\x* Bɨawl, mɨñɨl chɨnop takaw kɨles tɨmel yɨbɨl agebal agɨlak. Pen chɨn binɨb wog gɨñeb nad agɨlak. Chɨnop kod mɨde, chɨn ma pɨlɨkɨl, takaw nad ak binɨb okok kɨlop monmon kɨles gɨl agñɨnɨgun agɨlak. \v 30 Nad kɨles ge, bɨ wog gɨñeb nad Jisas, ne bɨ suŋtep yɨbɨl ak, chɨn ayɨp kod mɨdonɨmuŋ agɨlak. Mɨdɨl, binɨb tap gup okok gon suŋ lɨl, tap mageptek ogɨnap sek gɨnɨgun agɨlak. \p \v 31 \x - \xo 4.31 \xo*\xt Apo 2.4, 4.29, 16.26\xt*\x* Pen anɨgɨl takaw agjuwelak, kal yelak ak monmon tek dak. Dɨl, God Kawnan ak apɨl kɨlop bak lek, ma pɨlɨkɨl, God takaw ak monmon kɨles gɨl agñɨlak. \s Binɨb tap yɨgɨlɨl ñɨtep gɨlak \p \v 32 \x - \xo 4.32 \xo*\xt Apo 2.44-45, 2 Ko 13.11, 1 Pi 3.8\xt*\x* Pen binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak anɨb okok, takaw adek nokom agɨl, gos adek nokom nɨŋɨd gɨlak. Tap kɨli tɨtay yek okok, mɨdupsek tap chɨn ke agɨl ma nɨgɨlak, tap chɨn jɨmñɨl agɨl nɨgɨlak. \v 33 \x - \xo 4.33 \xo*\xt Apo 1.8, 1.22, 2.45-47\xt*\x* Bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok, takaw kɨli ak, takaw awl kɨles gɨl agelɨgɨpal, Bɨawl Jisas nop ñag lel kumɨl tɨkjakek, nop nɨgɨnok agelɨgɨpal. Pen God kɨlop mɨdupsek dɨtep yɨbɨl gɨl, gɨtep gak. \v 34 \x - \xo 4.34 \xo*\xt Apo 2.45\xt*\x* Kɨli olap tap ogɨnap tek dek ma yelak, mɨdupsek tap yek. Bɨ olap lum abe kal abe yek okok, kɨlop agek mani dap tawelɨgɨpal. Tawel, mani dɨl dad apɨl, \v 35 bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok kɨlop ñelɨgɨpal. Kɨli pen dɨl, binɨb tap ma yek okok kɨlop bɨlok ñelɨgɨpal. \p \v 36 \x - \xo 4.36 \xo*\xt Apo 11.22-26, 13.2-3\xt*\x* Pen bɨ Lipay jɨj tɨk dad amɨl tɨkɨlak bɨ olap, yɨb ne Josep. Man ne Sayplus nɨb. Bɨ anɨb ak ne bɨ takaw sayn agɨl kɨlop agñɨtep golɨgup tek, bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok, kɨli nop Banabas agɨlak. \v 37 Banabas lum ne wakay olap agek tawɨlak. Tawel, mani anɨb ak dap bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok kɨlop ñak. \c 5 \s Ananayas ayɨp bin ne Sapayla ayɨp yepɨs agɨlek \p \v 1 Pen bɨ bel olap yelek. Nɨgɨmɨl yɨb ak Ananayas, bin ne yɨb ak Sapayla. Kɨli bel lum awl olap agelek kɨli tawɨlaknɨŋ mani dɨlek. \v 2 \x - \xo 5.2 \xo*\xt Apo 4.34-37\xt*\x* Dɨl, mani anɨb ak pɨs kɨd ak we gɨl, pɨs kɨd ak nɨgɨmɨl dad amɨl, bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok kɨlop ñak. \v 3 \x - \xo 5.3 \xo*\xt Lo 23.21, Luk 22.3, Jon 13.2\xt*\x* Pen mani ak anɨgɨl dap ñek, Pita agak, Ananayas. Taynen Satan ayɨp mɨdɨl yepɨs agɨl apan, Mani mɨdupsek dad opin apan agak? Yepɨs apan anɨb ak, yɨp ma apan, God Kawnan ne ak nop apan agak. Mani nep lum awl tawpal anɨb ak, pɨs kɨd ak we gɨl opan agak. \v 4 Lum awl anɨb ak, lum awl nak agak. Agɨnɨg apɨnap, mel ak kelɨgɨnɨg kelɨgɨpɨnap agak. Pen age mani tawebɨlap, mɨdupsek dad ownɨg dad opɨnap agak. Pɨs kɨd ak kal kelɨg ownɨg, kelɨg opɨnap agak. Taynen gos tɨmel anɨb won ak nepan agak. Nak yepɨs apan ak, binɨb kɨlop ma apan, God nop apan agak. \p \v 5-6 Pita anɨb agek, Ananayas nɨŋɨd won anɨb ak nep pɨsnep kumɨl, apyap lum ayaŋ pakak. Pakek, bɨ pɨlaj okok apɨl, nop chech kam sɨlokɨl, dam kamɨlak. Pen binɨb okok gak anɨb ak nɨŋɨd, jel gek pɨlɨkɨlak. \p \v 7 Bin ne, nɨgɨmɨl nop kumek dam kamɨlak anɨb ak ma nɨgak. Ne yokɨp won olap tapɨn mɨdɨl apjakak. \v 8 Apjakek, Pita nop agnɨŋɨd agak, Lum awl ñɨli bel ak agel, tɨtay tawɨlak agak? Agek agak, Nɨm bɨ ak dad owup tek tawɨlak agak. \v 9 Anɨb agek, Pita nop agak, Ñɨli bel taynen takaw ag lɨnɨg lɨnɨg gɨl, yepɨs apil agak? God Kawnan ak takaw anɨb ak ma nɨgɨnɨgab agɨl anɨb apil agak? Nɨgan. Nagɨmɨl kumek, dam kabal bɨ okok mɨdebal kanɨbtub awl agak. Nep abe dad amnɨgebal agak. \p \v 10 Anɨb agek, won anɨb ak nep pɨsnep kumɨl, Pita tob agen sɨŋak apyap pakak. Bɨ pɨlaj tun nɨgɨmɨl nop dam kamɨlak anɨb ak apɨl nɨgɨlak, bin ne abe pɨsnep kumek. Nop dad amɨl nɨgɨmɨl nop kamɨlak gol sɨŋak kamɨlak. \v 11 Klays binɨb ne okok sek, binɨb yokɨp okok sek tap gak anɨb ak nɨŋɨd pɨlɨkelak, kɨlop jel tɨmel yɨbɨl gak. \s Bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok, kɨli tap mageptek ogɨnap keke gɨlak \p \v 12 \x - \xo 5.12 \xo*\xt Apo 2.43, 4.32, 14.3, Lom 15.19, 2 Ko 12.12\xt*\x* Bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok, tap mageptek kuŋay binɨb nab okok gɨlɨg yelak. Binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok, mɨdupsek pel apnan gelɨgɨpal. God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek ak, Solomon kal bad ak mɨgan ak apnan gelɨgɨpal. \v 13 Binɨb yokɨp okok, kɨlop nɨgel tep gak ak pen, pɨlɨkɨl kɨli ayɨp ma apnan gelɨgɨpal. \v 14 \x - \xo 5.14 \xo*\xt Apo 2.41, 21.20\xt*\x* Pen mɨnek mɨnek binɨb ogɨnap sek Jisas nop gos lɨnɨŋɨd, binɨb ned nɨb okok ayɨp ap jɨmñɨl yelɨgɨpal. \p \v 15 \x - \xo 5.15 \xo*\xt Mat 9.21, 14.36, Apo 19.12\xt*\x* Jelusalem binɨb okok kɨli bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok tap mageptek gɨlak tek nɨŋɨd, binɨb tap gak okok dad kanɨb awl gol ak owlak. Apɨl, mɨj dam mɨgan mɨgan pal lɨl agɨlak, Pita padɨkek, sub kawnan ne ak kɨlop pakñek suŋ lɨnɨgab agɨlak. \v 16 \x - \xo 5.16 \xo*\xt Mak 6.56, Apo 19.11-12\xt*\x* Binɨb man wulep anɨb yelak okok abe, kɨli kuŋay binɨb tap gak okok dɨl, kɨcheki abaŋ lɨl yelak okok sek dɨl, dad owlak. Dad apelak, bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok gel kɨlop mɨdupsek suŋ lak. \s Juda bɨawl ogɨnap, kɨli bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok kɨlop gɨ tɨmel gɨlak \p \v 17 \x - \xo 5.17 \xo*\xt Apo 4.1-2, 4.6\xt*\x* Pen bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok anɨgelak, binɨb kɨli yɨb kɨlop dad aplanɨlak. Aplanel nɨŋɨd, bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl ak sek, bogɨlak ne Sajusi okok sek kɨlop mɨlɨk nɨgɨlak. \v 18 Mɨlɨk nɨŋɨd, tɨkjakɨl kɨlop dɨl, dam nag lɨlak. \v 19 \x - \xo 5.19 \xo*\xt Apo 12.7-10, 16.26\xt*\x* Kɨlop anɨgɨl dam nag lɨlak ak pen, ñɨn anɨb anep kɨsɨlɨm ayaŋ God agek, ensel olap owak. Apɨl, kanɨb ak yɨkɨl, kɨlop poŋɨd amek seŋ amnɨlak. Amel agak, \v 20 Nɨbi God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek ak mɨgan ayaŋ amɨl, binɨb okok kɨlop, tɨtay del God gek koŋɨm mɨdɨl pelnep yenɨgabal takaw ak, mɨdupsek agñɨnɨmɨb agak. \v 21 Agek, man tɨkaknɨŋ, God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek ak mɨgan ayaŋ amnɨlak. Amɨl, ensel agak tek, binɨb okok kɨlop takaw agñɨlak. \p Anɨgɨl agñɨlaknɨŋ, bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl ak sek, bɨne okok sek, kɨli bɨ Juda bɨawl takaw tɨg asɨkep okok mɨdupsek kɨlop suk agel, takaw agɨnɨg apnan gɨlak. Apnan gɨl, Juda polis okok kɨlop agɨlak, Bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok nag lɨpun ak, mɨñɨl am poŋɨd owɨm agɨlak. \v 22 Agelak, bɨ Juda polis anɨb okok amɨl nɨgɨlak, bɨ Jisas takaw nop dad ameb anɨb okok ma yelak. Anɨgek adɨkɨd apɨl agɨlak, \v 23 Chɨn amɨl nopun, kanɨb ak gɨñɨlak tek mɨdeb, bɨ polis okok abe kanɨbtub ak nɨg mɨdebal ak pen, kanɨb yɨkɨl, kal mɨgan ayaŋ amɨl nopun, bɨ olap ma mɨdebal agɨlak. \p \v 24 Anɨb agelak, bɨ God agnɨgep kal awl polis bɨawl ak sek, bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek takaw anɨb ak nɨŋɨd, tɨtay dup agɨl, gos kuŋay yɨbɨl nɨgɨlak. \v 25 Anɨgɨl nɨg mɨdɨlaknɨŋ, bɨ olap apɨl kɨlop agak, Bɨ nag lɨpek okok, kɨli am God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek mɨgan ak mɨdɨlɨg, binɨb okok kɨlop takaw agñebal agak. \v 26 \x - \xo 5.26 \xo*\xt Mat 14.5, 21.26\xt*\x* Anɨb agek, bɨ God agnɨgep kal awl polis bɨawl ak, ne polis ogɨnap poŋɨd, bɨ Jisas takaw nop dad ameb anɨb okok kɨlop dɨnɨg amnɨlak. Amɨl, binɨb chɨnop kab ju pakɨnɨgabal agɨl, kɨlop ma ag gɨlak. Kɨmɨgel poŋɨd owlak. \p \v 27 Bɨ Juda bɨawl takaw tɨg asɨkep okok apnan gɨ yelak okok poŋɨd owlak. Poŋɨd apelak, bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl ak kɨlop agak, \v 28 \x - \xo 5.28 \xo*\xt Mat 27.25, Apo 2.23, 2.36, 4.18, 7.52\xt*\x* Nɨbop Jisas takaw agak ak ma agɨnɨmɨb agɨl, kɨles gɨl apun ak pen, ag mel nɨŋɨd kelɨgɨpun agak. Nɨbi Jelusalem binɨb kɨlop mɨdupsek Jisas takaw ak agñɨbɨm agak. Chɨnop pen apɨm, Kɨli Jisas nop paklel kumak apɨm agak. \p \v 29 \x - \xo 5.29 \xo*\xt Apo 4.19\xt*\x* Anɨb agek, Pita ayɨp bɨ Jisas takaw nop dad ameb wog jɨmñɨl gep okok ayɨp agɨlak, Binɨb takaw apal ak dɨl kɨdek ma gɨnɨgun, God takaw ak dɨl kɨdek gɨnɨgun agɨlak. \v 30 \x - \xo 5.30 \xo*\xt Apo 3.15, 10.39, 13.29, Gal 3.13, 1 Pi 2.24\xt*\x* Jisas nop mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lem kumak ak pen, God gek tepayaŋ tɨkjakak agɨlak. Based sɨkop kɨli God nop nep agnɨgelɨgɨpal agɨlak. \v 31 \x - \xo 5.31 \xo*\xt Apo 2.33-34, 3.15, Epe 1.20, Plp 2.9, Hib 2.10, 12.2\xt*\x* God gek tɨkjakek, nop man ne alaŋ dad amɨl, ñɨn yɨpɨd kɨd okok ken lak agɨlak. Anɨb ak nopun, ne nokom nɨm Bɨawl chɨn, bɨ kasɨn gep agɨlak. Ne chɨnop Yislel binɨb mapen nɨgup ak nɨm, tap si tap tɨmel gɨpun ak taynen anɨgɨpun agɨl kelɨgon, gach chɨnop tɨg walɨg gɨyokɨnɨgab agɨlak. \v 32 \x - \xo 5.32 \xo*\xt Jon 15.26-27, Apo 1.8, 2.4, 10.44\xt*\x* God gup anɨb ak nɨgtep gɨpun tek, binɨb okok agñɨbun agɨlak. God Kawnan ak abe nɨgtep gɨl, takaw anɨb ak tek agup agɨlak. Binɨb God takaw ne ak kɨdek gɨpal ak, God ne Kawnan ne ak kɨlop ñub agɨlak. \p \v 33 \x - \xo 5.33 \xo*\xt Apo 2.37, 7.54\xt*\x* Anɨb agelak, bɨ Juda bɨawl takaw tɨg asɨkep anɨb okok, kɨli kabɨyam juwɨl agɨlak, Kɨlop pɨsnep paklɨnɨgun agɨlak. \v 34 Anɨb agɨlak ak pen, nab anɨb ak bɨawl olap yek, yɨb ne ak Gamaliyel. Ne bɨ Pelisi God takaw nɨgtep gep kɨli olap. Juda binɨb mɨdupsek nop nɨgel kɨlop tep golɨgup. Bɨ Gamaliyel ne tɨkjakɨl agak, Bɨ tun awl kɨlop dam, seŋayaŋ sɨkol won olap lem yelaŋ agak. Anɨb agek seŋ amnɨlaknɨŋ, \v 35 kɨlop agak, Yislel bɨ okol agak. Kɨlop tɨtay gɨnɨgebɨm ak, gos nɨgtep gɨl gɨnɨmɨb agak. \v 36 \x - \xo 5.36 \xo*\xt Apo 21.38\xt*\x* Nɨb nepɨm, ned bɨ Tewdas yad bɨawl agɨl agek nɨm, takaw ne agolɨgup ak bɨ kuŋay yɨbɨl anep 400 tek nɨgelɨgɨpal agak. Pen gapman bɨ okok nop pɨsnep paklelak, bɨ takaw nop nɨgɨlak okok, keke amel wog ne pɨsnep yowak agak. \v 37 \x - \xo 5.37 \xo*\xt Luk 2.1-2\xt*\x* Pen kɨdek, yɨb dɨlak ñɨn ak abe, bɨ Judas Galili nɨb ak agak, Yad bɨawl yɨbɨl mɨdebin agak. Takaw apin tek nep gɨnɨgab agak. Chɨn gapman okok ayɨp penpen gɨl, kɨlop agyokɨnɨgabun agaknɨŋ, bɨ kuŋay yɨbɨl takaw nop kɨdek gɨlak agak. Anɨgelak pen, mɨd dad amɨl, bɨ anɨb ak nop paklelak kumak agak. Kumek, bɨ takaw ne agek nɨgɨlak okok, keke amnɨlak agak. \v 38 \x - \xo 5.38 \xo*\xt Ais 8.10, Mat 15.13\xt*\x* Anɨb ak nɨm, nɨbop agebin agak. Bɨ mɨdebal awl okok, kɨlop gɨ tɨmel ma gɨnɨmɨb agak. Takaw kɨli ke apal ak, awl gɨnɨg tek gɨl apyownɨgab agak. \v 39 \x - \xo 5.39 \xo*\xt Luk 21.15, Apo 7.51, 9.5, 1 Ko 1.25\xt*\x* Pen God ne nokom agek gɨpal ak, kɨlop tap olap gɨnɨmɨb tek ma lɨnɨgab agak. Kɨlop tɨmel gɨnɨg, kɨli ayɨp ma penpen gɨnɨgabɨm, God ayɨp penpen gɨnɨgabɨm agak. \p \v 40 \x - \xo 5.40 \xo*\xt Apo 4.18\xt*\x* Gamaliyel anɨb agek, agak tek nɨgɨlak. Nɨŋɨd, bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok kɨlop agel apel, yokɨp paklɨlak. Paklɨl, Jisas takaw ak kɨdek ma yɨbɨl agɨnɨmɨb agɨl, kɨlop agyokelak amɨl, \v 41 \x - \xo 5.41 \xo*\xt Mat 5.10-12, 1 Pi 4.13\xt*\x* bɨ Juda bɨawl takaw tɨg asɨkep okok kɨlop kelɨgɨlak. Pen chɨnop taynen anɨgɨpal agɨl ma nɨgɨlak. God chɨnop Jisas bɨne yɨpɨd gɨl agɨl gek nɨm, chɨnop anɨgebal agɨl, tep gaknɨŋ amnɨlak. \v 42 \x - \xo 5.42 \xo*\xt Apo 9.22, 17.3\xt*\x* Amɨl, mɨnek mɨnek kal okok amɨl, God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek ak mɨgan ayaŋ amɨl, takaw teplep ak agñɨlak. Agñɨlɨg, Jisas ne nokom nɨm, Bɨ God nop aglup ak agelɨgɨpal. \c 6 \s Tap yɨgɨlɨl ñeb bɨ anep kugul ak aglɨlak \p \v 1 \x - \xo 6.1 \xo*\xt Apo 2.41, 4.35, 5.14, 9.29\xt*\x* Pen ñɨn nab anɨb ak, binɨb Jisas yɨl yelak okok kuŋay yɨbɨl amnak. Amek, Juda binɨb Glik takaw ak nɨgɨlak okok, kɨli Juda takaw yɨpɨd gɨl nɨgɨlak okok kɨlop ag gɨl agɨlak, Mɨnek mɨnek bin kaŋɨl nɨbi okok kɨlop mani tap mɨdup tap okok yɨgɨlɨl ñɨtep gɨpɨm ak pen, taynen bin kaŋɨl chɨnop okok kɨlop anɨb ma gɨpɨm agɨlak. \v 2 Anɨb agelak, bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok anep umɨgan ak, kɨli binɨb Jisas yɨl yelak okok mɨdupsek suk agel apel agɨlak, Mam sɨkop. Chɨn God takaw agñɨbun ak kelɨgɨl, binɨb okok kɨlop tap yɨgɨlɨl ñɨnɨgabun ak, tep ma gɨnɨgab agɨlak. \v 3 \x - \xo 6.3 \xo*\xt Lo 1.13, Apo 1.21, 16.2, 1 Ti 3.7\xt*\x* Anɨb ak, nɨbi bɨ anep kugul ak nɨŋɨd dem, kɨlop wog anɨb ak aglɨnɨgun agɨlak. Bɨ yokɨp ogɨnap ma dɨnɨmɨb agɨlak. Bɨ God Kawnan ne ayɨp mɨdɨl, gos nɨgtep gɨl, binɨb nɨgel tep gup okok dɨnɨmɨb agɨlak. \v 4 Anɨgɨl dem nɨm, kɨlop tap yɨgɨlep wog adek anɨb ak aglɨl, chɨn pen God nop agɨlɨg binɨb okok kɨlop takaw tep ak agñɨlɨg gɨ yonɨgabun agɨlak. \p \v 5 \x - \xo 6.5 \xo*\xt Apo 8.5\xt*\x* Anɨb agelak, mɨdupsek nɨgel kɨlop tep gek, bɨ anep kugul ak aglɨlak. Bɨ anɨb okok nɨm, Stipen bɨ Jisas nop gos lɨnɨŋɨd God Kawnan ne ayɨp nep yek ak, Pilip ak, Plokolus ak, Nikanol ak, Timon ak, Palmenas ak, Nikolas ak. Bɨ Nikolas anɨb ak, ne taun Adiyok nɨb ak bɨ Juda mel ak pen, Juda binɨb gɨpal tek adek ak kɨdek gak. \v 6 \x - \xo 6.6 \xo*\xt Apo 13.3, 14.23\xt*\x* Kɨlop aglɨl, dad bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok yelak ak apel, kɨlop ñɨn dɨ mɨdɨlɨg God nop agnɨgɨlak. \p \v 7 \x - \xo 6.7 \xo*\xt Jon 12.42, Apo 2.41, 12.24, 16.5, Kol 1.6\xt*\x* Pen God takaw ak agñel amnaknɨŋ, Jelusalem binɨb kuŋay yɨbɨl Jisas binɨb ne yɨl owlak. Bɨ God nop sɨbogep okok abe, kuŋay yɨbɨl Jisas nop gos lɨnɨŋɨd, bɨne yɨl owlak. \s Kɨli Stipen nop bɨawl takaw tɨg asɨkep okok wɨdɨn mɨdup sɨŋak dad apɨl agɨlak \p \v 8 \x - \xo 6.8 \xo*\xt Apo 2.43\xt*\x* God ne Stipen ayɨp mɨdɨl kɨles ne ak nop ñek, tap mageptek okok kuŋay yɨbɨl binɨb yelɨgɨpal nab okok golɨgup. \v 9 \x - \xo 6.9 \xo*\xt 2 Ti 1.15\xt*\x* Pen Juda bɨ man keke okok nɨb ogɨnap apnan gɨl, takaw adek nokom agel nɨŋɨd, kɨlop Pliman\f + \fr 6.9 \fr*\ft Pliman bɨ anɨb okok, kɨli ned bɨ wog gɨñeb mɨdɨl bɨawl kɨli muk okok yelɨgɨpal ak pen, mɨñɨl bɨawl muk okok ma mɨdebal. \ft*\f* agelɨgɨpal. Bɨ anɨb okok, ogɨnap taun Saylini nɨb, ogɨnap taun Aleksadliya nɨb, ogɨnap Silisiya plopens nɨb, ogɨnap Esiya plopens nɨb. Kɨli Stipen gak tek nɨŋɨd, ne ayɨp penpen agɨlak. Nop takaw kɨles yɨbɨl gɨl agɨlak ak pen, \v 10 \x - \xo 6.10 \xo*\xt Ais 54.17, Luk 21.15, Apo 5.39\xt*\x* God Kawnan ak nop gos tep yɨbɨl ñaknɨŋ, takaw tay agɨlak ak, gos nɨgtep gɨl pen abe agek, nop pen agɨnɨgel tek ma lak. \p \v 11 \x - \xo 6.11 \xo*\xt Mat 26.59-61\xt*\x* Pen kɨli Stipen nop ag mel nɨŋɨd, am bɨ ogɨnap kɨlop kɨmɨgel agtep gel, kɨli apɨl yepɨs agɨl agɨlak, Chɨn nopun, bɨ anɨb awl, ne Mosis takaw tɨkak ak agjuwɨl, God nop agjuwɨl gup agɨlak. \v 12 Anɨb agɨl, Juda bɨawl okok dɨl, bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok dɨl, binɨb yokɨp okok dɨl, chɨbol kɨlop ak tɨmel gek, ap Stipen nop dɨl, dad bɨ Juda bɨawl takaw tɨg asɨkep yelak okok amnɨlak. \v 13 \x - \xo 6.13 \xo*\xt Jer 26.11\xt*\x* Dad amɨl, bɨ yepɨs agep ogɨnap sek dad apel, kɨli agɨlak, Chɨn nopun, bɨ anɨb awl, ne pel God agnɨgep kal awl ak takaw tɨmel agɨl, takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak takaw tɨmel agɨl gup agɨlak. \v 14 Pen ne takaw olap agek nopun ak, anɨb agup, Jisas bɨ Nasalet nɨb ak, ne God agnɨgep kal awl ak gɨ tɨmel yɨbɨl gɨnɨgab agup agɨlak. Pen ne Mosis takaw agek gɨpal ak agek, kelɨgɨl gɨnɨgabal agup agɨlak. \v 15 Pen bɨ anɨb okok, bɨ Juda bɨawl takaw tɨg asɨkep okok ayɨp besɨgɨl, Stipen nop nɨŋɨjsek lɨl yelaknɨŋ, jomulɨk nop ak ensel jomulɨk tek lak. \c 7 \s Stipen ne bɨ Juda bɨawl takaw tɨg asɨkep okok kɨlop takaw agak \p \v 1 Pen bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl ak, ne Stipen nop agak, Takaw nep apal anɨb ak, nɨŋɨd apal akaŋ agak? \v 2 \x - \xo 7.2 \xo*\xt Stt 11.31\xt*\x* Agek Stipen agak, Bapi mam sɨkop, nɨgɨm agak.\x - \xo 7.2-3 \xo*\xt Stt 12.1\xt*\x* Based yes chɨn Eblaham, bɨlel taun Halan ma amnak, man Mesopodemiya nep yolɨgup agak. Mɨdaknɨŋ, God Bɨawl tep yɨbɨl chɨn ak nop ap nɨgak agak. Ap nɨŋɨd, God ne nop agak, \v 3 Man nak awl kelɨgɨl, binɨb nak okok kelɨgɨl, man yad nep agñɨnɨgayn ak amnɨmɨn agak. \v 4 \x - \xo 7.4 \xo*\xt Stt 11.31, 12.4\xt*\x* Agek, Eblaham ne Kaldiya binɨb man kɨli yolɨgup ak kelɨgɨl, taun Halan am yolɨgup agak. Kɨdek nap ne kumek, God agek, ap yolɨgup man nɨbi nɨm awl agak. \v 5 \x - \xo 7.5 \xo*\xt Stt 12.7, 13.15, 15.3, 15.18, 17.8, 26.3, 48.4, Lo 2.5\xt*\x* Ñɨn anɨb ak, God Eblaham nop man awl wakay olap ma agak, yokɨp ap yolɨgup agak. Ñapay olap ma tɨkak, ñɨn anɨb ak yokɨp yek agak. God pen Eblaham nop agak, Kɨdek man awl anɨb ak, nad dɨnɨgaban agak. Ñapay nad tɨke, tɨkel tɨk dad amɨl tɨkɨnɨgabal okok, man awl anɨb ak abe dɨl yenɨgabal agak. \v 6 \x - \xo 7.6 \xo*\xt Stt 15.16, Kis 12.40, Gal 3.17\xt*\x* Pen God takaw olap agak, Ñapay nad tɨke, tɨkel tɨk dad amɨl tɨkɨnɨgabal okok, am binɨb ogɨnap man kɨli ak yenɨgabal agak.\x - \xo 7.6-7 \xo*\xt Stt 15.13-14\xt*\x* Mɨdel, binɨb anɨb okok binɨb nak okok kɨlop mɨdupsek nag lɨl, gɨ tɨmel yɨbɨl gɨl, nag wog tek aglel gɨnɨgabal, sub anep 400 yɨnɨgab agak. \v 7 \x - \xo 7.7 \xo*\xt Kis 3.12\xt*\x* Binɨb okok kɨlop anɨgɨnɨgabal ak, yad kɨlop gɨ tɨmel gɨnɨgayn agak. Pen kɨdek binɨb nak okok man anɨb ak kelɨgɨl, ap yɨp kɨgom yɨmɨl agnɨgɨnɨgabal, man nɨm awl agak. \v 8 \x - \xo 7.8 \xo*\xt Stt 17.10-14, 21.2-4, 25.26, 29.31–35.18\xt*\x* Pen God Eblaham nop takaw ag adek nokom lɨl agak, Ñapay nad tɨke, tɨkel tɨk dad amɨl tɨkɨnɨgabal okok, nɨbop mɨdupsek kod yenɨgayn ak nɨm, wak tɨbɨlɨkɨnɨmɨb agak. Agek, kɨdek Eblaham ñɨne Aysak nop tɨkɨl, ñɨn anep kugul ak mɨdɨl, ñɨn jel ak wak nop ak tɨbɨlɨkak agak. Aysak pen Jekop nop tɨkak agak. Jekop ne pen, ñɨ anep umɨgan ak kɨlop tɨkek nɨm, chɨn Juda binɨb jɨj keke mɨdobun agak. \p \v 9-10 \x - \xo 7.9-10 \xo*\xt Stt 37.11, 37.28, 39.2, 39.21, 41.37-41\xt*\x* Based anɨb okok, nɨmam Josep nop nɨgel yɨlɨk gek, nop dɨl bɨ ogɨnap kɨlop ñelak, tawɨl dad man Yijip amnɨlak agak. Amel, bɨ yokɨp wog gɨñeb ak yolɨgup agak. Anɨgɨl mɨdɨl, Josep mɨdtep ma gak ak pen, God ne Josep nop sawl ma gak agak. Ne ayɨp mɨdɨl, mɨŋel ne okok mɨdupsek gɨjuwɨl, Yijip bɨnonɨm nop gos ñak agak. Ñek bɨnonɨm agak, Bɨ Josep anɨb ak, ne nɨgtep yɨbɨl gup agak. Anɨb agɨl, nop agek, kal tap nop okok sek, man Yijip sek kod yolɨgup agak. \p \v 11 \x - \xo 7.11 \xo*\xt Stt 41.54, 42.1-2\xt*\x* Kɨdek ñɨn olap yuwan awl yɨbɨl ak, man Yijip sek, man Kenan sek owak agak. Apek, based chɨn tap mɨdup pɨyow nɨŋɨd, ñɨŋɨnɨgel tek olap ma yek, gos pal yɨbɨl lak agak. \v 12 \x - \xo 7.12 \xo*\xt Stt 42.1-5\xt*\x* Jekop takaw olap nɨgak, tap mɨdup yek man Yijip agak. Ak nɨm based chɨn sɨkop kɨlop ned agyokek, tap mɨdup dɨnɨg amnɨlak agak. \v 13 \x - \xo 7.13 \xo*\xt Stt 45.1, 45.16\xt*\x* Am dɨdad apɨl, ñɨbjuwɨl, tepayaŋ pen dɨnɨg amnɨlak agak. Amjakel, nɨmam Josep kɨlop agak, Mam sɨkop, yad namam nɨbi Josep nep agak. Agek, Yijip bɨnonɨm ak, takaw anɨb ak nɨŋɨd anɨb agak, Ak Josep nɨmam sɨkop ey agak. \v 14 \x - \xo 7.14 \xo*\xt Stt 45.9-10, 45.17-18, 46.27\xt*\x* Josep pen, bapi Jekop, binɨb ne okok yɨp kasek ownɨgel agɨl, takaw agyokek, bapi Jekop binɨb ne anep 75 dɨl, ayɨp owlak agak. \v 15 \x - \xo 7.15 \xo*\xt Stt 46.1-7, 49.33\xt*\x* Jekop apɨl man Yijip mɨdɨl ne kumak agak. Mɨd dad amɨl, based sɨkop anɨb okok mɨdupsek kumdɨlak agak. \v 16 \x - \xo 7.16 \xo*\xt Stt 23.3-16, 33.19, 50.7-13, Jos 24.32\xt*\x* Kɨlop kamnɨg, dad adɨkɨd taun Sekem amɨl, kamɨlak agak. Taun Sekem anɨb ak, bɨlel based yes Eblaham, ne bɨ Hamol ñɨne sɨkop kɨlop tawɨl, chɨp kameb lum wakay anɨb ak tawak agak. \p \v 17 \x - \xo 7.17 \xo*\xt Stt 15.5, Sng 105.24-25, Apo 7.5-7\xt*\x* Pen God Eblaham nop ned gɨnɨgayn agɨl aglak tek gɨnɨg gaknɨŋ, binɨb chɨn okok, kɨli tɨkel amɨl apɨl gɨl, kuŋay yɨbɨl man Yijip yelak agak.\x - \xo 7.17-18 \xo*\xt Kis 1.7-8\xt*\x* \v 18 Ñɨn anɨb ak Yijip binɨb bɨnonɨm kɨli kɨdeyɨl olap dɨlak agak. Bɨnonɨm anɨb ak pen, based Josep nop ma nɨgak agak. \v 19 \x - \xo 7.19 \xo*\xt Kis 1.10-22\xt*\x* Ak nɨm, binɨb chɨnop okok kɨlop yepɨs agɨl, gɨ tɨmel yɨbɨl gak agak. Gɨ tɨmel yɨbɨl gɨl, takaw kɨles agek, ñapay kɨli okok tɨkɨl, seŋ okok yokel, ke mɨdɨl kumelɨgɨpal agak. \p \v 20 \x - \xo 7.20 \xo*\xt Kis 2.2, Hib 11.23\xt*\x* Anɨgɨlak ak pen, ñɨn anɨb ak, bɨ bel olap ñɨ tep yɨbɨl olap tɨkɨl, yɨb nop Mosis agɨlek agak. Ñɨ anɨb ak nop takan omɨŋal nokom kal mɨgan okok we gel yolɨgup agak. \v 21 \x - \xo 7.21 \xo*\xt Kis 2.3-10\xt*\x* Kɨdek dam seŋayaŋ lelek, Yijip bɨnonɨm payne ak ap nop nɨŋɨd, dad amɨl, ñapay yad agɨl yɨmag lolɨgup agak. \v 22 Nop anɨgɨl yɨmag lek awl gek, Yijip binɨb kɨli tɨtay gelɨgɨpal ak, nop agñɨtep gɨlak agak. Ne bɨ takaw kɨles gɨl agɨl, wog kɨles gɨl golɨgup agak. \p \v 23 \x - \xo 7.23-29 \xo*\xt Kis 2.11-15\xt*\x* Pen Mosis sub anep 40 tek yɨn gak ñɨn ak mɨdɨl, ne agak, Binɨb yad Yislel kɨlop am nɨŋɨd owin agak. \v 24 Pen ñɨn anɨb ak nɨgak, Yijip bɨ olap, ne bɨ Yislel olap nop gɨ tɨmel gak agak. Mosis nɨŋɨd, Yijip bɨ anop pɨsnep yɨbɨl paklek kumak agak. \v 25 Pen Mosis gos ne nɨgak, binɨb yad Yislel binɨb okok, kɨli God Mosis nop gos ñek ap chɨnop kod yenɨgab agak. Chɨnop kod mɨdɨl, kɨdek mɨdtep gɨnɨgabun agɨl gos nɨgɨnɨgabal, ne anɨgɨl gos nɨgak agak. Ak pen mel agak. Gos anɨb ak tek kɨli ma nɨgɨlak agak. \v 26 Mɨnek Mosis ap nɨgak, Yislel bɨ omɨŋal penpen gelek agak. Nɨŋɨd anɨb agak, Mam omɨŋal. Ñɨli penpen gebil ak kelɨgɨnɨmil agak. \v 27 Agek, bɨne olap tap jɨj gak ak, ne Mosis nop dɨyokɨl agak, Nep an agek, bɨawl mɨdɨl, chɨnop kod mɨdeban agak? \v 28 Tolil Yijip bɨ olap paklɨnak ak, mɨñɨl pen yɨp paklɨnɨg apɨl ageban agak? \v 29 \x - \xo 7.29 \xo*\xt Kis 2.21-22, 18.3-4\xt*\x* Anɨb agek, bɨ paklɨpin anɨb ak nepal agɨl, Mosis pɨlɨk man Midiyan amnak agak. Amɨl, bɨ yokɨp olap tek yek agak. Ne bin dɨl, ñɨ omɨŋal tɨkak agak. \p \v 30 \x - \xo 7.30-34 \xo*\xt Kis 3.1-10\xt*\x* Sub anep 40 tek yɨnak ak, Mosis man Midiyan yolɨgup agak. Kɨdek mɨnek olap, am man nep binɨb ma yelak nab okok, Saynay dum wulep okok agak. Pen mɨdɨl nɨgak, ensel olap ap mab bɨd ak mɨdɨl, mab mɨdupsek mɨŋɨlaŋ tek gak agak. \v 31 Anɨgek Mosis nɨŋɨd, tap anɨb ak tay gup agɨl, wulep sɨŋak apɨl nɨgaknɨŋ, Bɨawl ne Mosis nop agak. \v 32 Anɨb agak, Eblaham ayɨp, Aysak ayɨp, Jekop ayɨp, based yes okok ayɨp, God kɨli yad nokom agak. Anɨb agek, ak God nokom agup agɨl, pɨlɨkɨl nop nɨŋɨd kuyan gak agak. \v 33 \x - \xo 7.33 \xo*\xt Jos 5.15\xt*\x* Pen Bɨawl ne Mosis nop agak, Man anɨb ak yad ke, man suŋtep yɨbɨl mɨdeb, anɨb ak tek tob tɨlup tɨgjuwan agak. \v 34 Yad nepin, Yijip binɨb okok, kɨli binɨb yad Yislel kay kɨlop gɨ tɨmel yɨbɨl gel, chɨb gek chaŋ lɨpal agak. Anɨb ak nɨŋɨd, kɨlop ap dɨnɨgebin agak. Nad tɨkjakan agak. Yad nep agyoken Yijip amnɨmɨn agak. \p \v 35 \x - \xo 7.35 \xo*\xt Kis 2.14, 14.11-12, Nam 20.16\xt*\x* Yislel binɨb kɨli Mosis nop ned agɨlak, An agek chɨnop kod yenɨgaban agɨlak agak. God pen ensel olap nop agyokek, mab mɨŋɨlaŋ tek gɨlɨg agek, Mosis ne Yislel bɨawl kɨli mɨdɨl, kɨlop dɨnɨg adɨkɨd man Yijip amnak agak. \v 36 \x - \xo 7.36 \xo*\xt Kis 7.3, 12.41, 14.21, 16.1, 16.35, Nam 14.33, Sng 105.27\xt*\x* Yijip amɨl, tap mageptek okok kuŋay yɨbɨl gɨl, Yislel binɨb kɨlop dad ñɨg solwala Nɨkɨm apal ak tɨkɨlak agak. Tɨkɨl kɨd adaŋ amelak, tap mageptek okok gɨ yolɨgup agak. Man nep binɨb ma yelak nab okok mɨdɨl anɨgak, sub anep 40 tek yɨnak agak. \v 37 \x - \xo 7.37 \xo*\xt Lo 8.15, 8.18, Mat 17.5, Apo 3.22\xt*\x* Mosis ne nokom nɨm, Yislel binɨb kɨlop takaw olap agak, God ne kɨdek bɨne gos ñek agñeb ak, yad tek olap agyokek, bɨ nɨb ayɨp mɨdebɨm ak tek olap agak. \v 38 \x - \xo 7.38 \xo*\xt Kis 19.1–20.17, Lo 5.1-33, Ais 63.9, Apo 7.53, Lom 3.2, Gal 3.19, Hib 2.2\xt*\x* Based sɨkop chɨn kɨli man nep binɨb ma yelak nab okok yelɨgɨpal, Mosis ne ayɨp yolɨgup agak. Dum Saynay amek, ensel nop takaw agñak agak. Takaw pel mɨdep ak nop agñak agak. Takaw anɨb ak dɨl, chɨnop agñub agak. \p \v 39 \x - \xo 7.39 \xo*\xt Nam 14.3\xt*\x* Mosis ne God takaw tep ak agñak ak pen, based chɨn okok takaw agak ak ma nɨgɨlak agak. Kɨli Mosis nop kelɨgɨl, adɨkɨd Yijip amnun agɨl gos ak nɨgɨlak agak. \v 40 \x - \xo 7.40 \xo*\xt Kis 32.1, 32.23\xt*\x* Nɨŋɨd, kɨli Mosis nɨmam Elon nop agɨlak, Namam nad, ne chɨnop Yijip nɨb dad owak ak, akal amub ak ma nopun agɨlak agak. Anɨb ak nad tap chɨn koŋɨm yɨmɨl agnɨgɨnɨgun ogɨnap gɨle, tap anɨb okok ned amek chɨn kɨdek gɨnɨgabun agɨlak agak.\f + \fr 7.40 \fr*\ft Mosis dum Saynay mɨdɨl God takaw ak dolɨgup anɨb ñɨn ak, kɨli takaw anɨb ak agɨlak. \ft*\f* \v 41 \x - \xo 7.41 \xo*\xt Kis 32.2-6, Lo 9.16, Sng 106.19\xt*\x* Anɨb agɨl, tap yepɨs agnɨgep olap, chag bulmakaw ñɨluk tek kɨli ke gɨlak agak. Gɨlel, kɨlop tep gaknɨŋ, tap ñɨŋeb pak dap sɨbog ñɨlak agak. \v 42 \x - \xo 7.42 \xo*\xt Sng 81.12, Jer 19.13, Ese 20.25, 20.39, 2 Te 2.11\xt*\x* Anɨgelak, God kɨlop kelɨgɨl agak, Anɨgɨpal ak, sub, takan, gap okok kɨgom yɨmɨl agnɨgɨlaŋ agak. Ñɨn anɨb ak kɨli tap anɨb okok agnɨgɨlak ak nɨm, bɨ God gos ñek agñeb olap, God agak tek, mɨj ak kɨl tɨkɨl agak, \q1 Yislel binɨb agɨl tɨkak agak. Nɨbi ned sub anep 40 tek yɨnak ak, man nep binɨb ma yelak nab okok ajelɨgɨpɨm ñɨn ak, chag bulmakaw chag sipsip tap okok pakɨl yɨp sɨbogɨpek akaŋ agɨl tɨkak agak? Ak yɨp ma sɨbogɨpek agɨl tɨkak agak. \v 43 Nɨbi pen tap yepɨs omɨŋal ke gɨlɨpek ak agnɨgelɨgɨpɨm agɨl tɨkak agak. Tap anɨb ak, olap Molek agelɨgɨpɨm agɨl tɨkak agak. Olap gap tek gɨlɨl, Lepan agelɨgɨpɨm agɨl tɨkak agak. Tap yepɨs omɨŋal anɨb ak nep, mɨj kal gɨ dad ajɨlɨg, agnɨg gɨ yelɨgɨpɨm agɨl tɨkak agak. Gɨpek anɨb ak, yad nɨbop dɨyoken, am man pal yenɨgabɨm, man Babilon bak okok agɨl tɨkak agak. \p \v 44 \x - \xo 7.44 \xo*\xt Kis 25.9, 25.40, 26.30, Hib 8.5\xt*\x* Stipen anɨb agɨl, takaw olap pen agak, Bɨlel based sɨkop man nep binɨb ma yelak nab okok yelɨgɨpal ñɨn ak, Mosis amek, God nop takaw ogɨnap agɨl agak, Sel kal yɨp agnɨgɨnɨgel olap anɨb anɨb gɨl gɨnɨgel agak. Agek, Mosis apɨl kɨlop agek, kal agak anɨb ak tek gɨlak agak. \v 45 \x - \xo 7.45 \xo*\xt Jos 3.14-17, 18.1, 23.9, Neh 9.24, Sng 44.2, Apo 13.19\xt*\x* Kɨdek, ñapay kɨli okok sel kal anɨb ak dɨl, Josuwa ayɨp sel kal anɨb ak dad owlak agak. Binɨb man anɨb awl yelak okok, God kɨlop pɨsnep yuk yokek, based chɨn man anɨb ak dɨlak agak. Sel kal anɨb ak mɨdɨl, mɨd dad amɨl, kɨdek bɨnonɨm Depid yolɨgup agak. \v 46 \x - \xo 7.46 \xo*\xt 1 Sml 16.1, 2 Sml 7.1-16, 1 Kin 8.19, 1 Sto 17.1-14, Sng 89.19, 132.1-5\xt*\x* God Depid nop nɨgek tep gak, Depid ne God nop agnɨŋɨd agak, Yad kal tep olap gen, chɨn Jekop\f + \fr 7.46 \fr*\ft Bɨ Jekop, yɨb ne olap Yislel agelɨgɨpal. Ne Yislel binɨb based kɨli yolɨgup.\ft*\f* ñapay ne okok apɨl, kal anɨb ak mɨgan ayaŋ nep gos nɨŋɨd agnɨgɨnɨgun akaŋ agak? \v 47 \x - \xo 7.47 \xo*\xt 1 Kin 6.1-38, 8.20, 1 Sto 17.12, 2 Sto 3.1-17\xt*\x* Anɨb agek ak pen, kɨdek ñɨne Solomon God agnɨgep kal awl agak anɨb ak gak agak. \p \v 48 \x - \xo 7.48 \xo*\xt 1 Kin 8.27, 2 Sto 2.6, 6.18\xt*\x* Pen God Bɨawl yɨbɨl adek alaŋ mɨdeb ak, binɨb ñɨn mɨdup dɨl kal gɨnɨgabal ak, ne kal anɨb ak mɨgan ayaŋ ma yenɨgab agak. Bɨ God gos ñek agñeb olap takaw anɨb ak tɨkɨl agak, \q1 \v 49 \x - \xo 7.49 \xo*\xt Mat 5.34-35, 23.22\xt*\x* Adekab alaŋ gɨlɨnek ak, besɨg mɨdep yad agɨl tɨkak agak.\x - \xo 7.49-50 \xo*\xt Ais 66.1-2\xt*\x* Lum awl gɨlɨnek ak, tob yad lɨpin agɨl tɨkak agak. Yɨp kal tay tek ak gɨlem, yad añɨŋ lɨl yenɨgayn agɨl tɨkak agak? \v 50 Tap anɨb okok mɨdupsek yad ke gɨlɨnek agɨl tɨkak agak. \p \v 51 \x - \xo 7.51 \xo*\xt Kis 32.9, Wkp 26.41, Lo 10.16, Ais 48.4, 63.10, Jer 6.10, 9.26\xt*\x* Stipen takaw anɨgɨl agɨl anɨb agak, Nɨbi takaw ma nɨŋɨd, tɨmel yɨbɨl gɨpɨm agak. Chɨbol nɨbop ak ma asɨkup agak. Tap lum ayaŋ yɨl gos nepɨm agak. God Kawnan ak nɨbop gos tep ñek nepɨkep ak pen, pel mel apɨm agak. Nased sɨkop gelɨgɨpal tek nep gɨpɨm agak. \v 52 \x - \xo 7.52 \xo*\xt 2 Sto 36.16, Mat 21.35, 23.31, 1 Te 2.15\xt*\x* Nased sɨkop kɨli bɨ God gos ñek agñeb okok kɨlop mɨdupsek gɨ tɨmel gɨlak agak. Bɨ ogɨnap kɨli God bɨ teplep mɨdeb ne ak ownɨgab agɨlak okok, nased sɨkop kɨli bɨ anɨb okok kɨlop mɨdupsek paklɨlak agak. Nɨbi pen, bɨ teplep anɨb ak apek, mɨmug nɨŋɨd ñapek agak. \v 53 \x - \xo 7.53 \xo*\xt Kis 20.1, Apo 7.38, Gal 3.19, Hib 2.2\xt*\x* Pen takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak, God ensel okok kɨlop agek dad apɨl nɨbop ñɨlak ak, takaw anɨb ak nɨŋɨd ma dɨpek agak. \s Stipen nop kab dɨl paklel kumak \p \v 54 \x - \xo 7.54 \xo*\xt Apo 5.33\xt*\x* Stipen takaw anɨb ak agaknɨŋ, kɨlop mɨlɨk tɨmel yɨbɨl yapek, meg sulɨlɨg kabɨyam julak. \v 55 \x - \xo 7.55 \xo*\xt Mat 22.44, Apo 2.33-34, 5.31, 6.5\xt*\x* Pen God Kawnan ak Stipen ayɨp yek ak nɨm, God man ne alaŋ nɨŋɨd nɨgak, God mɨlek tep sek mɨdɨl, Jisas ñɨn yɨpɨd kɨd sɨŋak yek. \v 56 \x - \xo 7.56 \xo*\xt Ese 1.1, Dan 7.13, Mat 3.16, Apo 10.11, Kol 3.1\xt*\x* Nɨŋɨd anɨb agak, Nɨgɨm. Yad nɨgebin, God man ne alaŋ mɨgan yɨkɨl mɨdeb agak. Bɨ Olap Ñɨne, God ñɨn yɨpɨd kɨd okok ken jakɨl mɨdeb agak. \p \v 57 Stipen anɨb agek, tɨmud kɨli ak pɨl gɨl, nop takaw awl yɨbɨl agɨl, mɨdupsek tɨkjakɨl ap nop chɨchɨk dɨl, \v 58 \x - \xo 7.58 \xo*\xt Lo 13.9, Luk 4.29, Apo 6.13-14, 22.20, Hib 13.12\xt*\x* kal nab kelɨgɨl dad seŋayaŋ ken amnɨlak. Dad amɨl, bɨ nop ag gɨl takaw kɨles agɨlak okok, kabɨyam juwɨl, tiglis kɨli okok tɨg asɨk, bɨ pɨlaj Sol yek wulep sɨŋak lɨlak. Lel, ne kod mɨdaknɨŋ, kɨli Stipen nop kab ju pakɨlak. \p \v 59 \x - \xo 7.59 \xo*\xt Sng 31.5, Luk 23.46\xt*\x* Nop anɨgɨl pakɨlaknɨŋ ne agak, Bɨawl Jisas. Kawnan yɨp ak dan agak. \v 60 \x - \xo 7.60 \xo*\xt Mat 5.44, Luk 23.34, Apo 9.40, 21.5\xt*\x* Anɨb agɨl kɨgom yɨmɨl, suk awl yɨbɨl agak, Bɨawl. Yɨp paklebal awl, tap si tap tɨmel gebal ak nɨŋɨd kelɨgɨnɨmɨn agak. Anɨb agɨl kumak. \c 8 \s Sol ne binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok kɨlop paklak \p \v 1-3 \x - \xo 8.1-3 \xo*\xt Apo 7.58, 8.4, 9.1, 9.13, 9.21, 11.19, 22.4-5, 22.20, 26.9-11, 1 Ko 15.9, 1 Ti 1.13\xt*\x* Stipen nop pakel kumak anɨb ak, bɨ Sol tep kumub agak. Stipen kumek, bɨ God nop nɨŋɨd kɨdek golɨgup ogɨnap, chɨb gek chaŋ lɨlɨg dam kamɨlak. Ñɨn anɨb ak, Juda kay kɨli binɨb Jisas nop gos lɨnɨŋɨd Jelusalem yelɨgɨpal okok, kɨlop gɨ tɨmel gɨnɨg gɨlak. Sol ne kal mɨgan kɨli amɨlɨg, binɨb okok kɨlop monmon pak lɨpɨg dam nag lolɨgup. Anɨgek, ogɨnap pɨlɨk, Samaliya plopens amɨl, ogɨnap pɨlɨk Judiya plopens tɨgoŋ okok amnɨlak. Bɨ Jisas takaw nop dad ameb anep umɨgan ak, kɨli pen Jelusalem yelak. \s Binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok kɨli Samaliya plopens amɨl, God takaw agñɨlak \p \v 4 \x - \xo 8.4 \xo*\xt Mat 10.23, Apo 6.5, 11.19\xt*\x* Binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok, pɨlɨk am wakay okok yelak. Mɨdɨl, binɨb anɨb okok kɨlop Jisas takaw tep ak agñɨlak. \v 5 Bɨ Pilip\f + \fr 8.5 \fr*\ft Pilip bɨ anep kugul bɨ olap, kɨlop tap yɨgɨlep wog adek anɨb ak aglɨlak. Aposel sapta 6 nɨgɨnɨmɨn.\ft*\f* pen, am Samaliya plopens yek. Mɨdɨl, binɨb okok kɨlop agak, Bɨ God nop aglup ak, ne owup agak. \v 6 Agñɨlɨg, tap mageptek okok gak. Takaw ne tɨtay agak ak, tɨmud pak nɨgtep yɨbɨl gɨlak. \v 7 \x - \xo 8.7 \xo*\xt Mat 10.1, Mak 16.17\xt*\x* Binɨb kuŋay kɨcheki sek yelak okok, tap anɨb okok agek, wal agɨlɨg seŋ amnɨlak. Binɨb ñɨn tob kumak okok sek, binɨb ñɨn tob tɨmel gak okok sek gek, suŋ lak. \v 8 Anɨgek, binɨb mɨdupsek mɨñmɨñ yɨbɨl gɨlak. \p \v 9 Pen man awl anɨb ak, bɨ olap yolɨgup, yɨb ne Saymon. Ne kuj gɨl, yepɨs agɨl agolɨgup, Yad bɨawl agolɨgup. Samaliya binɨb kɨli nɨŋɨd gos kuŋay yɨbɨl nɨgelɨgɨpal. \v 10 Binɨb yɨb yek okok, binɨb yɨb ma yek okok, kɨli mɨdupsek Saymon takaw agolɨgup tek nep nɨgolɨgup. Nɨŋɨd anɨb agolɨgup, Bɨ kɨles tɨmel anɨb awl, bɨ olap ke mel, nɨm bɨawl anep agolɨgup. \v 11 Saymon ne kuj gɨl, tap mageptek okok pel gaknɨŋ, binɨb okok gos kuŋay nɨŋɨd, takaw agak tek nep nɨgelɨgɨpal. \v 12 Kɨdek pen Pilip apɨl, ne God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab takaw tep ak kɨlop agñɨlɨg, Jisas nɨm, ne Bɨawl ke yɨbɨl pel kod mɨdobun ak agak. Anɨb agek, binbɨ Jisas nop gos lɨnɨŋɨd ñɨg pakɨlak. \v 13 Saymon abe, Jisas nop gos lɨnɨŋɨd ñɨg pakak. Pakɨl, Pilip nop nep kɨdek golɨgup. Kɨdek gek, ne tap mageptek okok kuŋay yɨbɨl gek nɨŋɨd, Saymon gos pal yɨbɨl lolɨgup. \p \v 14 Bɨ Jisas takaw nop dad ameb anep umɨgan ak, Jelusalem mɨdel, kɨlop takaw olap agɨlak, Samaliya binɨb God takaw nepal agɨlak. Anɨb agelak nɨŋɨd, Pita ayɨp, Jon ayɨp kɨlop agyokel, Samaliya amnɨlek. \v 15-16 \x - \xo 8.15-16 \xo*\xt Mat 28.19, Apo 2.38, 10.48, 19.2\xt*\x* Amɨl nɨgɨlek, binɨb Jisas nop gos lɨnɨŋɨd ñɨg pakɨlak ak pen, God Kawnan ne ak ma dɨlak. Nɨŋɨd, God nop agnɨŋɨd agɨlek, Binɨb okol Kawnan nad ak kɨlop ñan agɨlek. \v 17 \x - \xo 8.17 \xo*\xt Apo 6.6, 19.6, Hib 6.2\xt*\x* Anɨb agɨl kɨlop dɨ mɨdel, God Kawnan ne ak kɨlop keke yokak. \p \v 18 Kɨlimɨŋal anɨgɨl kɨlop dɨ mɨdel, God Kawnan ne ak binɨb okok kɨlop yokak ak, Saymon nɨŋɨd, yad abe gɨnɨm agɨl, kɨlopmɨŋal mani yomɨlɨg agak, \v 19 God ñɨlop kod mɨdaknɨŋ, binɨb okok yokɨp dɨ mɨdel, Kawnan ne kɨlop yɨl amub agak. Anɨb ak ñɨlop tawɨl yad abe gɨnɨm agak. \p \v 20 \x - \xo 8.20 \xo*\xt Mat 10.8, Apo 2.38, 10.45\xt*\x* Anɨb agek, Pita agak, God Kawnan ne ak ñub anɨb ak, taynen tawnɨg geban agak? Mani anɨb ak nak ayɨp kuy gɨnɨmuŋ agak. \v 21 \x - \xo 8.21 \xo*\xt Sng 78.37\xt*\x* Wog chɨl gɨpul ak nak ayɨp mel agak. Gos nad nepan ak, God nɨgek tep ma gup agak. \v 22-23 \x - \xo 8.22-23 \xo*\xt Dan 4.27, 2 Ti 2.25, Hib 12.15\xt*\x* Yad nepin, gos tɨmel nepan anɨb ak, nep nag lɨl wos gup agak. Nad tap si tap tɨmel gɨpin ak taynen anɨgɨpin agɨl kelɨgɨnɨmɨn agak. Mɨlɨk nepan ak kelɨgɨl, God nop nokom gos nɨŋɨd agnɨgenɨgaban, tɨmel yɨbɨl gɨpan anɨb okok tɨg walɨg gɨyokɨnɨgab agak. \v 24 \x - \xo 8.24 \xo*\xt Kis 8.8, Nam 21.7, 1 Kin 13.6, Jem 5.16\xt*\x* Agek Saymon agak, Ñɨli Bɨawl anop agnɨgel, tap yɨp gɨnɨmuŋ agɨl agebil anɨb ak ma gɨnɨmuŋ agak. \p \v 25 Pen Pita ayɨp, Jon ayɨp binɨb okok kɨlop, Jisas chɨlop tɨtay gak takaw ak agñɨlek. Agñɨl, adɨkɨd Jelusalem amnɨg, kanɨb nab okok amɨlɨg, Samaliya binɨb wakay ogɨnap kɨlop, Jisas takaw teplep ak agñɨlɨg amnɨlek. \s Pilip ne bɨ Yitiyopiya nɨb olap nop takaw agñak \p \v 26 Pen Bɨawl ensel ne olap apɨl, Pilip nop agak, Tɨkjakɨl, Jelusalem nɨb taun Gasa abal kanɨb pal ak amnɨmɨn agak. Kanɨb anɨb ak, man nep binɨb ma yelak nab okok yek. \v 27 \x - \xo 8.27 \xo*\xt Ais 56.3-7, Sef 3.10, Jon 12.20\xt*\x* Agek, Pilip kanɨb agak pal anɨb ak amɨl nɨgak, bɨ Yitiyopiya nɨb olap amek. Bɨ anɨb ak ne bɨawl olap, binawl man Yitiyopiya kod mɨdep ak nop wog gɨlɨg, mani nop kod yolɨgup. Pen ne Jelusalem amɨl, God nop agnɨg mɨdɨl, \v 28 adɨkɨd man Yitiyopiya amnak. Amnɨg, chag hos lɨpɨg dad ajup tap bad adek ak besɨgɨl, buk Baybol Aysaya kɨl tɨkak ak dɨl, nɨgɨlɨg amnak. \p \v 29 Pen God Kawnan ak Pilip nop agak, Chag hos tap bad lɨpɨg dad ameb ak bak sɨŋak amɨl, ayɨp amnɨmil agak. \v 30 Agek, kasek Pilip agak tek amɨl nɨgak, bɨawl Yitiyopiya nɨb anɨb ak, bɨ God gos ñek agñeb Aysaya mɨj kɨl tɨkak ak, nɨgɨlɨg amek. Pilip nɨŋɨd anɨb agak, Mɨj nɨgɨlɨg ameban ak, takaw jɨj ak nɨgeban akaŋ mel agak? \p \v 31 \x - \xo 8.31 \xo*\xt Jon 16.13\xt*\x* Agek agak, Binɨb ogɨnap yɨp takaw anɨb ak agñel nɨŋɨd tek, nɨgɨnɨm agak. Anɨb agɨl, Pilip nop agak, Ap adek awl besɨge amnul agak. Agek, am adek anɨb ak besɨgak. \v 32 \x - \xo 8.32-33 \xo*\xt Ais 53.7-8\xt*\x* Pen buk Baybol Aysaya kɨl tɨkak anɨb ak agak, \q1 Chag sipsip pakɨnɨg, yokɨp poŋɨd amɨl pakɨpal agɨl tɨkak. Pen chag sipsip ñɨluk wɨj kɨlop okok tɨkɨlaknɨŋ, wal ma apal agɨl tɨkak. Anɨb ak tek, bɨ anɨb anop abe gel, takaw pen ma agɨnɨgab agɨl tɨkak. \v 33 Nop agjuwɨl, kot nɨŋɨd yɨbɨl ma agɨlak agɨl tɨkak. Tap tɨmel olap ma yɨbɨl gɨnɨgab ak pen, nop yepɨs agɨl, kɨdek bɨ an tek mɨdɨl anɨb anɨb golɨgup agɨnɨgab agɨl tɨkak? Ne ñɨpay ogɨnap tɨk lek, binɨb okok anɨb apɨlap agɨl tɨkak. Pen nop pɨsnep paklɨlak, lum awl ma mɨdeb agɨl tɨkak. \p \v 34 Aysaya takaw agɨl tɨkak anɨb ak nɨŋɨd, bɨawl Yitiyopiya nɨb ak ne Pilip nop agak, Bɨ God gos ñek agñeb ak, ne anop agak? Ne ke akaŋ, bɨ olap nop agak? \v 35 \x - \xo 8.35 \xo*\xt Luk 24.27, Apo 18.28\xt*\x* Agek, Pilip ne bɨ anɨb anop, Aysaya takaw tɨkak jɨj anɨb ak ned agɨl, ag ag Jisas nop takaw teplep ak agñɨtep gak. \p \v 36-37 \x - \xo 8.36-37 \xo*\xt Apo 10.47\xt*\x* Pen anɨgɨl takaw ag dad amɨlɨg nɨgɨlek, ñɨg olap yek. Bɨ anɨb ak Pilip nop agnɨŋɨd agak, Ñɨg mɨdeb awl, yɨp ñɨg pakñɨnɨgaban agak? \v 38 Agɨl, bɨ anɨb ak bɨ chag hos dad ameb nop agek nɨŋɨd, chag hos ak yek. Pen ñɨli ñɨg ayaŋ amɨl, Pilip bɨ anɨb anop ñɨg pakñak. \v 39 \x - \xo 8.39 \xo*\xt 1 Kin 18.12, 2 Kin 2.16, Ese 3.12-14\xt*\x* Ñɨg pakñɨl owleknɨŋ, God Kawnan ak Pilip nop dad wakay olap amek, bɨ anɨb ak ne Pilip nop ma nɨgak. Ne pen mɨñmɨñ gɨlɨg man Yitiyopiya amnak. \v 40 \x - \xo 8.40 \xo*\xt Apo 21.8\xt*\x* Pen God Kawnan ak Pilip nop dam taun Asdod lek, Pilip binɨb man anɨb okok yelak okok kɨlop Jisas takaw teplep ak agñɨlɨg, gɨ dam dam taun Sisaliya amjakak. \c 9 \s Bɨ Sol ne Jisas nop gos lɨnɨgak \p \v 1 \x - \xo 9.1 \xo*\xt Apo 8.3, Gal 1.13, 1 Ti 1.13\xt*\x* Pen Sol binɨb Jisas yɨl yelak okok kɨlop paklin agɨl, pel kɨles yɨbɨl golɨgup. Mɨnek olap am bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl anop agak, \v 2 Yɨp mɨj ogɨnap kɨl tɨkñenɨmɨn, dad Juda apnan gɨpal kal keke mɨdeb taun Damaskus amnɨgayn agak. Amɨl, kɨlop ñɨnɨgayn agak. Mɨj anɨb ak tɨkɨl agɨnɨmɨn, Nɨbi Juda apnan gɨpal kal man Damaskus nɨb opɨm okok, binɨb Bɨawl kanɨb tep ne ameb apal ogɨnap yenɨgel, Sol nop agɨnɨmɨb agɨl tɨkɨnɨmɨn agak. Agem, nag lɨl, dad Jelusalem ownɨmuŋ agɨl tɨkɨnɨmɨn agak. \v 3 \x - \xo 9.3 \xo*\xt Apo 22.6, 26.12, 1 Ko 15.8\xt*\x* Anɨb agek, mɨj tɨkñaknɨŋ, dad taun Damaskus amnak. Wulep wulep gaknɨŋ, mɨlek awl ak wɨsɨp alaŋ nɨb nop nɨgak. \v 4 \x - \xo 9.4 \xo*\xt Mat 25.40\xt*\x* Nɨgek, Sol apyap man ayaŋ pakaknɨŋ, takaw olap agak, Sol. Sol. Yɨp taynen pel pakɨnɨg gɨpan agak? \v 5 \x - \xo 9.5 \xo*\xt Apo 5.39, 1 Ko 15.8\xt*\x* Agek agak, Bɨawl. Nad an agak? Agek agak, Yad Jisas, yɨp pel paklɨnɨg gɨpan ak nep agebin agak. \v 6 Anɨb agɨl agak, Nad tɨkjakɨl, taun Damaskus amɨl, bɨ olap ap nep takaw agɨnɨmuŋ tek nɨŋɨd gɨnɨmɨn agak. \p \v 7 \x - \xo 9.7 \xo*\xt Apo 22.9, 26.13\xt*\x* Pen bɨ Sol ayɨp owlak okok, ne apyap pakaknɨŋ, takaw mɨdup anep nɨŋɨd, bɨ nonɨm ak ma nɨŋɨd, gos pal lɨl takaw ogɨnap ma yɨbɨl agɨlak. \v 8 Ne anɨgɨl apyap pakɨl, tɨkjakɨl nɨgak, wɨdɨn nop ak pɨsnep koy gak. Anɨgek, bɨne ayɨp owlak okok, ñɨn kɨd nop ak dɨl, poŋɨd Damaskus amnɨlak. \v 9 Nop anɨgɨl wɨdɨn koy gek, ñɨg, tap mɨdup tap okok ma ñɨbɨl, ñɨn omɨŋal nokom yokɨp nep yek. \p \v 10 \x - \xo 9.10 \xo*\xt Apo 22.12\xt*\x* Pen bɨ Jisas yɨl yek ak olap, ne Damaskus anɨb ak yek. Yɨb ne ak Ananayas. Ne day nɨgak, Bɨawl nop agak, Ananayas agak. Agek, Ananayas ne agak, Bɨawl. Yad mɨdebin agak. \v 11-12 \x - \xo 9.11 \xo*\xt Apo 16.9, 21.39, 22.3\xt*\x* Agek, Bɨawl ne agak, Sol bɨ man Tasus nɨb ak, ne day nɨgup agak. Day nɨgup ak, nop am dɨnɨgaban, wɨdɨn koy gak ak suŋ lɨnɨgab agak. Ne mɨñɨl yɨp agnɨgɨlɨg mɨdeb, Judas kal ak agak. Anɨb ak nad kanɨb Yɨpɨd apal ak amɨl, Judas kal amjakɨl kɨlop agɨnɨmɨn, Sol nop nɨgɨnɨg apebin agɨnɨmɨn agak. \p \v 13 \x - \xo 9.13 \xo*\xt Apo 8.3\xt*\x* Bɨawl anɨb agek, Ananayas agak, Bɨawl. Yad nepin, binɨb kuŋay yɨbɨl apal, Bɨ Sol anɨb ak binɨb nep yɨl mɨdebal okok, kɨlop pel gɨ tɨmel yɨbɨl gup man Jelusalem apal agak. \v 14 \x - \xo 9.14 \xo*\xt Apo 9.1-2, 9.21, 22.16, 1 Ko 1.2, 2 Ti 2.22\xt*\x* Ne mɨñɨl owup awl, yokɨp ma owup agak. Bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok, takaw kɨlop ak nɨŋɨd, chɨn binɨb nep agnɨŋɨd yɨb nep apun okok, chɨnop nag lin agɨl owup agak. \p \v 15 \x - \xo 9.15 \xo*\xt Apo 25.13, 25.22, 26.17, 27.24, Lom 1.5, 1 Ko 15.10, Gal 2.7-8, 1 Ti 2.7\xt*\x* Ananayas anɨb agek, Bɨawl agak, Amnoŋ agak. Bɨ anɨb anop wog ogɨnap pɨsnep aglɨpin agak. Ne takaw tep yɨp ak, binɨb Juda mel okol kɨlop agñɨl, gapman bɨnonɨm okol kɨlop agñɨl, Yislel binɨb okol kɨlop agñɨl gɨnɨgab agak. \v 16 \x - \xo 9.16 \xo*\xt Apo 20.23, 21.11, 2 Ko 11.23-28\xt*\x* Pen ne yul awl dɨl mɨŋel awl dɨlɨg, wog yad anɨb ak gɨnɨgab agak. Anɨb okok nop gɨnɨgab ak, nop yomnɨgayn agak. \p \v 17 \x - \xo 9.17 \xo*\xt Apo 13.52, 22.12-13\xt*\x* Pen Ananayas anɨgɨl day nɨŋɨd, Judas kal ak amɨl nɨgak, Sol yek. Nop dɨlɨg agak, Mam Sol agak. Bɨawl Jisas kanɨb nab mɨseŋ gek nɨgɨnak ak, yɨp agyokek apebin agak. Wɨdɨn tep ak nɨŋɨd, God Kawnan ak abe dɨnɨmɨn agak. \v 18 Anɨb agaknɨŋ, tap bad tek wɨdɨn nop yu gɨl yek ak, wanɨg yowaknɨŋ, day wɨdɨn nɨgak. Won anɨb anep tɨkjakek, Ananayas Sol nop ñɨg pakñak. \v 19 Ñɨg pakñek, Sol tap ñɨbek nop kɨles ñak. \s Sol God takaw agñak, taun Damaskus \p Pen ñɨn ogɨnap, Sol ne binɨb Jisas yɨl yelak okok ayɨp taun Damaskus yolɨgup. \p \v 20 Mɨdɨl, Juda apnan gɨpal kal okok amel, Jisas takaw ak binɨb okok kɨlop agñɨl agak, Jisas, ne God Ñɨne yɨpɨd gɨl yɨbɨl agak. \v 21 \x - \xo 9.21 \xo*\xt Apo 8.3, Gal 1.13, 1.23\xt*\x* Anɨgɨl agñek, binɨb mɨdupsek nɨŋɨd ju dɨlɨg agɨlak, Bɨ anɨb awl, binɨb Jisas nop agnɨŋɨd yɨb nop apal okok, kɨlop gɨ tɨmel golɨgup, man Jelusalem agɨlak? Chɨn nɨŋɨd apun akaŋ agɨlak? Mɨñɨl ogɨnap sek nag lɨl, dam Jelusalem bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok kɨlop ñin agɨl owup tek lup agɨlak. \v 22 \x - \xo 9.22 \xo*\xt Apo 17.3, 18.5, 18.28\xt*\x* Sol ne Jisas takaw ag dad amɨl agak, Bɨ God nop aglup ak nɨm, Jisas nokom agak. Takaw anɨb ak kɨles gɨl yɨpɨd gɨl yɨbɨl agak. Agek, bɨ Juda Damaskus yelak okok, takaw olap pen agnɨgel tek ma lak. \p \v 23 \x - \xo 9.23 \xo*\xt Apo 23.12, 25.3, 2 Ko 11.23\xt*\x* Pen kɨdek mɨd dad amɨl, Juda kay apnan gɨl, takaw ag adek nokom lɨl agɨlak, Sol nop paklɨnɨgun agɨlak.\x - \xo 9.23-25 \xo*\xt 2 Ko 11.32-33\xt*\x* \v 24 Takaw agɨlak anɨb ak Sol nɨgak. Man awl anɨb ak, kab wali awl yɨbɨl gɨ kuskus gɨlak ak nɨm, kanɨb tam ajelɨgɨpal okok, Sol nop ñagun agɨl, subnab maynab ñɨluk lɨ yelɨgɨpal. \v 25 Anɨgelak mɨnek olap, maynab ayaŋ bɨ takaw nop nɨgelɨgɨpal okok, kɨli nop wad mɨgan awl ak yɨgɨlak. Yɨgɨl, nag tun gɨl, lɨpɨg alaŋ nɨb ayaŋ dɨyokelak amnak. \s Sol ne Jelusalem am yek \p \v 26 \x - \xo 9.26 \xo*\xt Apo 22.17, Gal 1.17-19\xt*\x* Pen Sol Jelusalem amɨl, binɨb Jisas yɨl yelak okok ayɨp jɨmñɨl yonɨgun agɨl nɨgak. Kɨli pen nop nɨŋɨd, bɨ anɨb awl Jisas yɨl ma yek, chɨnop paklɨnɨg nep owup agɨl, pɨlɨkɨlak. \v 27 \x - \xo 9.27 \xo*\xt Apo 4.36, 9.4, 9.20-22, 1 Ko 9.1, 15.8\xt*\x* Pɨlɨkelak, Banabas, ne Sol nop dad, bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok yelak ak amɨl, kɨlop agak, Bɨ anɨb awl mɨnek olap taun Damaskus amnɨg, kanɨb nab ak amek, Jisas mɨseŋ gɨl nop takaw ogɨnap agek nɨgak agak. Kɨdek Damaskus binɨb kɨlop ma pɨlɨkɨl, Jisas takaw tep ak monmon yɨbɨl agñak agak. \v 28 Banabas anɨb agek, Sol nop delak, kɨli ayɨp Jelusalem mɨdɨl, Bɨawl takaw tep ak ma pɨlɨkɨl, monmon yɨbɨl agñak. \v 29 \x - \xo 9.29 \xo*\xt Apo 6.1, 9.23, 11.20, 2 Ko 11.26\xt*\x* Pen bɨ Juda ogɨnap, Glik takaw agɨlak okok, ne ayɨp penpen ag amɨl apɨl gɨl, pɨsnep paklun agɨl gos ak nɨgɨlak. \v 30 \x - \xo 9.30 \xo*\xt Gal 1.21\xt*\x* Pen bɨ Jisas nop gos lɨnɨgɨlak ogɨnap, takaw anɨb ak nɨŋɨd, nop poŋɨd dam taun Sisaliya amɨl, agyokel taun Tasus amnak. \p \v 31 Ñɨn anɨb ak, Klays binɨb ne Judiya plopens, Galili plopens, Samaliya plopens pelpel apnan gɨpal okok, kɨli mɨdtep gɨlak. God Kawnan ak kɨlop kod mɨdaknɨŋ, God takaw ma kelɨgɨl, dɨtep yɨbɨl gɨnɨgun agɨl agɨlak. Anɨgɨl gos sek mɨdɨl kɨles gɨl jak tep gɨl mɨdɨl, binɨb kuŋay yɨbɨl Jisas nop dɨlak. \s Pita ne Ayniyas nop gek, jak amnak \p \v 32 Pita ne man keke nɨg ajolɨgup. Anɨgɨl nɨg ajɨl, mɨnek olap binɨb Klays yɨl mɨdebal okok kɨlop nɨgin agɨl, taun Lida amnak. \v 33 Man anɨb ak, bɨ ñɨn tob kumek olap, mɨj adek nep kɨn yek, sap yeb anep jel ak yek. Yɨb ne Ayniyas. \v 34 \x - \xo 9.34 \xo*\xt Apo 3.6, 3.16, 4.10\xt*\x* Pita bɨ anɨb anop agak, Ayniyas. Tap nep gup ak, Jisas Klays gek suŋ lɨnɨgab agak. Jakɨl, mɨj ak pal tep gan agak. Anɨb agaknɨŋ, nop suŋ lɨl tɨkjakak. \v 35 \x - \xo 9.35 \xo*\xt 1 Sto 5.16, Apo 11.21\xt*\x* Suŋ lek gɨ ajek, taun Lida binɨb okok sek, taun Salon binɨb okok sek nop nɨgɨlak tek, tap tɨmel gɨpal okok kelɨgɨl, Bɨawl nop nokom gos nɨgɨlak. \s Bin Tabita kumek, Pita gek tepayaŋ tɨkjakak \p \v 36 \x - \xo 9.36 \xo*\xt 1 Ti 2.10, Tat 3.8\xt*\x* Bin Jisas yɨl yek olap taun Jopa yek. Bin anɨb ak yɨb ne Tabita. Pen Glik takaw agɨl, nop Dokas agɨlak. Ne binɨb okok kɨlop kod mɨdtep gɨl, binɨb yɨmgeptek okok kɨlop wog gɨñolɨgup. \v 37 Pen Pita taun Lida mɨdaknɨŋ, bin anɨb ak mɨñak dɨl kumak. Kumek, chɨp ñɨg pakñɨl dam lɨlak, kal mɨgan adek alaŋ. \v 38 Binɨb Jisas yɨl yelak okok, takaw olap nɨgɨlak, Pita ap yek man Lida. Taun Lida anɨb ak, taun Jopa bak sɨŋak yek. Kɨli nɨŋɨd, bɨ omɨŋal yokel, amɨl agɨlek, Nad chɨl ayɨp kasek ape amnun agɨlek. \v 39 Agel Pita tɨkjakɨl, kɨlimɨŋal ayɨp Jopa amnak. Amɨl, nop poŋɨd, Tabita kumak ak dam lɨlak kal mɨgan adek alaŋ amnɨlak. Pen bin kaŋɨl ap yelak okok, bin kumak anɨb ak ned kɨm mɨdɨlɨg chech tap kɨlop yokɨp gɨñolɨgup okok, kɨli Pita nop yomɨlɨg chaŋ lɨlak. \v 40 \x - \xo 9.40 \xo*\xt Mat 9.25, Mak 5.40-41, Jon 11.43, Apo 7.60\xt*\x* Ne pen binɨb ap yelak okok kɨlop ag seŋayaŋ yokak. Yokɨl, kɨgom yɨmɨl, God nop agɨl, tɨg adɨkɨl chɨp nɨgɨlɨg agak, Tabita. Tɨkjakan agak. Agek, bin anɨb ak Pita nop nɨŋɨd, tɨkjakɨl besɨgak. \v 41 Pita ñɨn kɨd nop ak dɨl, dɨ jakñɨl, am binɨb Klays yɨl yelak okok sek, bin kaŋɨl okok sek, kɨlop agek apel agak, Tabita awl agak. \p \v 42 Pen Pita anɨgek, takaw anɨb ak taun Jopa binɨb mɨdupsek nɨgɨlak. Nɨŋɨd, binɨb kuŋay yɨbɨl kɨli Bɨawl nop gos lɨnɨgɨlak. \v 43 \x - \xo 9.43 \xo*\xt Apo 10.6\xt*\x* Pen Pita ne taun Jopa anɨb ak, bɨ chag bulmakaw wak wog golɨgup olap ayɨp ñɨli pel yelɨgɨpil. Bɨ anɨb ak yɨb ne Saymon. \c 10 \s Ensel olap apɨl bɨ Koniliyus nop takaw agak \p \v 1 \x - \xo 10.1 \xo*\xt Mat 8.5, Apo 27.1-3\xt*\x* Pen Lom bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl olap, taun Sisaliya yolɨgup. Yɨb ne ak Koniliyus. Ne bɨ chɨm kadɨŋ gep kod yolɨgup okok, kɨlop Yitali bɨ chɨm kadɨŋ gep okok agelɨgɨpal. \v 2 \x - \xo 10.2 \xo*\xt Apo 8.2, 10.22, 10.35, 22.12\xt*\x* Bɨawl Koniliyus anɨb ak, binɨb kal nop ap yelɨgɨpal okok ayɨp, God nop gos nɨŋɨd kɨdek gelɨgɨpal. Ne Juda binɨb yɨmgeptek okok, kɨlop mani tap okok monmon ñolɨgup. Pen ne God nop mɨnek mɨnek agolɨgup. \v 3 \x - \xo 10.3 \xo*\xt Apo 3.1, 10.30, 11.13\xt*\x* Mɨnek olap sub kɨyum gak won ak, day nɨgak, God ensel olap agyokek apɨl agak, Koniliyus agak. \v 4 Agek, nop nɨŋɨjsek lɨg pɨlɨkɨlɨg agak, Bɨawl. Yɨp taynen agak? \p Agek, ensel ak nop agak, Nad God nop agɨlɨg, binɨb yɨmgeptek okok kɨlop tap monmon ñɨlɨg gɨpan ak, nep sawl ma gup agak. \v 5 Nad bɨ ogɨnap age, am taun Jopa amɨl, bɨ Saymon Pita apal ak nop am agel ownɨmuŋ agak. \v 6 \x - \xo 10.6 \xo*\xt Apo 9.43\xt*\x* Ne bɨ olap ayɨp mɨdebil, ñɨg solwala gol ak agak. Bɨ olap anɨb ak, yɨb ne abe Saymon, bɨ chag bulmakaw wak wog golɨgup agak. \p \v 7 Pen ensel ak takaw anɨb ak agɨl amnaknɨŋ, Koniliyus ne bɨ wog gɨñeb ne omɨŋal ak sek, bɨ chɨm kadɨŋ gep God nop gos nɨgak olap sek agek owlak. Bɨ chɨm kadɨŋ gep anɨb ak, ne Koniliyus ayɨp mɨdɨl, nop wog gɨñɨtep golɨgup. \v 8 Apelak, ensel ak takaw tɨtay agak ak kɨlop agñɨ tep gɨl, agyokek taun Jopa amnɨg saŋɨdɨlak. \p \v 9 \x - \xo 10.9 \xo*\xt Apo 11.5\xt*\x* Am am kanɨb nab ak kɨnɨlak. Mɨnek am am, subnab awl alaŋ won ak, taun Jopa wulep wulep gɨlak. Won anɨb ak Pita, God nop agɨnɨg amnak, kal adek alaŋ. \v 10 Amɨl, God nop ag mɨdaknɨŋ, nop yuwan gak. Pen binɨb ne okok, tap dagɨl gɨlaknɨŋ, ne day nɨgak. \v 11 \x - \xo 10.11 \xo*\xt Apo 11.5-17\xt*\x* Day nɨŋɨd nɨgak, wɨsɨp alaŋ mɨgan yɨkɨl, tap olap wad awl tek ak alaŋ nɨb lum ayaŋ owak. \v 12 Wad mɨgan anɨb ak sab chag, yawl, yoy okok keke kuŋay yɨbɨl yek. \v 13 Takaw olap pen agak, Pita. Tɨkjakɨl tap ñɨŋeb anɨb pi okok pak ñɨŋan agak. \v 14 \x - \xo 10.14 \xo*\xt Wkp 11.1-47, Lo 14.3, 14.7, Ese 4.14\xt*\x* Agek pen agak, Bɨawl, mel agak. Chɨn Juda binɨb tap asɨŋ anɨb okok yad ma ñɨbin agak. Tap olap ñɨben, wɨdɨn mɨdup nak adek sɨŋak tep ma gup agak. \v 15 \x - \xo 10.15 \xo*\xt Mat 15.11, Mak 7.15, 7.19, Apo 10.28, Lom 14.14-20, 1 Ko 10.25\xt*\x* Agek, takaw anɨb ak tepayaŋ agak, God tap tɨtay gek suŋ mɨdeb okok, tap asɨkep agɨl ma agɨnɨmɨn agak. \v 16 Day nɨgak anɨb ak, tepayaŋ nɨŋɨd tepayaŋ nɨŋɨd tepayaŋ nɨŋɨd gak. Won anɨb anep tap wad awl anɨb ak, adɨkɨd wɨsɨp alaŋ amnak. \p \v 17 Anɨgek, Pita day nepin anɨb ak tay gɨnɨgab agɨl, gos kuŋay nɨgak. Nɨg mɨdaknɨŋ, bɨ Koniliyus agyokek nop agnɨg owlak bɨ kab ak, kanɨbtub ak amjakɨlak. \v 18 Amjakɨl agɨlak, Bɨ Saymon, yɨb ne olap Pita apal ak, awl mɨdeb akaŋ agɨlak? \p \v 19 \x - \xo 10.19 \xo*\xt Apo 11.12, 13.2\xt*\x* Pen Pita ne day anɨb ak nɨg yek, God Kawnan ak Pita nop agak, Bɨ omɨŋal nokom apɨl nep pɨyowebal agak. \v 20 Yad ke agen nep pɨyowebal anɨb ak, kɨlop gos kuŋay ma nɨgɨnɨmɨn agak. Tɨkjakɨl, ayaŋ amɨl, kɨli ayɨp amnɨmɨb agak. \p \v 21 Agek, ayaŋ amɨl kɨlop nɨŋɨd anɨb agak, Bɨ pɨyow nɨgebɨm ak nɨm, yad nokom agak. Yɨp takaw olap agɨnɨg opɨm akaŋ agak? \v 22 \x - \xo 10.22 \xo*\xt Apo 10.1-2, 22.12\xt*\x* Agek agɨlak, Bɨawl Koniliyus, Lom bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl olap, ne chɨnop agyokek opun agɨlak. Ne bɨ teplep yɨbɨl, God nop gos nɨŋɨd kɨdek gek, Juda kay nop nɨgel tep gup agɨlak. God ensel ne olap apɨl nop agak, Nad bɨ ogɨnap agyoke, am Saymon Pita nop poŋɨd apel, takaw agɨnɨmuŋ ak nɨgɨnɨmɨb agak agɨlak. \s Pita Koniliyus kal ne amnak \p \v 23 \x - \xo 10.23 \xo*\xt Apo 10.45, 11.12\xt*\x* Anɨb agel, Pita kɨlop agek kal mɨgan amɨl kɨnɨlak. Mɨnek Pita ayɨp, bɨ Jopa nɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak ogɨnap ayɨp, Koniliyus agyokak bɨ tun ak ayɨp amnɨlak. Am am kanɨb nab ak kɨnɨlak. Mɨnek nɨm, taun Sisaliya amjakɨl, Koniliyus kal ak amnɨlak. \v 24 Pen Koniliyus ne Pita apeb agɨl, binɨb ne okok sek, numi nɨmam ne okok sek kɨlop suk agek apnan gɨl yelak. \v 25 Pita amɨl, kal mɨgan amnɨg gaknɨŋ, Koniliyus nop tep gak. Anɨgek, Koniliyus am tob agen amɨl, kɨgom yɨm gɨlɨg, Pita yɨb nop ak dad aplanak. \v 26 \x - \xo 10.26 \xo*\xt Apo 14.13-15, Lep 19.10\xt*\x* Anɨgek, Pita nop dɨ jakñɨl agak, Jakan. Yad God mel, yad bɨ yokɨp nen agak. \p \v 27 Agek jakaknɨŋ, takaw agɨlɨg kal mɨgan ayaŋ amnɨlek. Amɨl, Pita nɨgak, binɨb kuŋay yɨbɨl apnan gɨl yelak. \v 28 \x - \xo 10.28 \xo*\xt Jon 4.9, Apo 15.8-9, Gal 2.12-14, Epe 3.6\xt*\x* Nɨŋɨd, kɨlop agak, Nɨbi ke nepɨm, chɨn Juda okok, binɨb Juda mel ogɨnap ayɨp yonɨgun tek ma lup agak. Kal kɨli binɨb Juda mel okok wɨlɨkɨl ayɨp ma yonɨgun tek lup agak. Pen God yɨp takaw olap agak ak nɨm, binɨb ogɨnap asɨŋ mɨdebal agɨl, kɨlop asɨkɨnɨm tek ma lup agak. \v 29 Anɨb ak nɨŋɨd nɨm, Koniliyus takaw agup ak nɨŋɨd ma kelɨgɨpin, agup tek nɨŋɨd opin agak. Anɨb ak yɨp tay gɨnɨg agem opin agak? \p \v 30 \x - \xo 10.30 \xo*\xt Apo 1.10, 3.1\xt*\x* Pita anɨb agek, Koniliyus agak, Yad bɨ anɨb okok nep agyokɨpin ñɨn anɨb ak, nab sɨŋawl sub kɨyum gak won awl tek, kal mɨgan ayaŋ God nop ag mɨdɨlɨg nɨgɨnek, bɨ chech kayɨg yɨbɨl yɨmak olap, apɨl yenek sɨŋak mɨseŋ lak agak. \v 31 \x - \xo 10.31 \xo*\xt Dan 10.12, Hib 6.10\xt*\x* Gɨl agak, Koniliyus. Nad God nop agɨlɨg, mani tap okok binɨb yɨmgeptek okok kɨlop monmon ñɨban ak, God nɨgup agak. \v 32 Anɨb ak nɨm, bɨ ogɨnap agyoke, taun Jopa amɨl, bɨ Saymon yɨb nop olap Pita apal ak, poŋɨd ownɨgel agak. Ne bɨ olap ayɨp mɨdebil, ñɨg solwala gol ak agak. Bɨ olap anɨb ak, yɨb ne abe Saymon, bɨ chag bulmakaw wak wog golɨgup agak. \v 33 Ensel ak yɨp anɨb agek, yad kasek bɨyad ogɨnap agen, nep am poŋɨd apel nɨm, yɨp tep gup agak. Kal awl God ayɨp mɨdobun tek, takaw mɨdupsek kɨlop agɨnɨmɨn agɨl nep agup ak, chɨnop age nɨgun agak. \s Pita ne Koniliyus binɨb ne okok kɨlop God takaw agñak \p \v 34 \x - \xo 10.34 \xo*\xt Lo 10.17, 1 Sml 16.7, Lom 2.11, Gal 2.6, Epe 6.9, Kol 3.25, 1 Pi 1.17\xt*\x* Koniliyus anɨb agek, Pita agak, Yad mɨñɨl nepin. God chɨnop Juda binɨb nep din agɨl gos ak ma nɨgup agak. Binɨb man okok mɨdupsek dɨnɨgab agak. \v 35 \x - \xo 10.35 \xo*\xt Jon 9.31, Lom 2.13, 1 Ko 12.13, Gal 3.28, Epe 3.6\xt*\x* Man okok mɨdupsek, binɨb nop gos nɨŋɨd muk ne okok apɨl gɨtep yɨbɨl gɨnɨgabal okok, kɨlop dɨnɨgab agak. \v 36 \x - \xo 10.36 \xo*\xt Sng 107.20, Ais 52.7, 57.19, Mat 28.18, Lom 10.12, Lep 17.14\xt*\x* Pen God chɨnop Yislel binɨb dɨnɨg, takaw teplep agak ak nepɨm agak. Takaw anɨb ak anɨgɨl agñɨlak, God ne chɨn ayɨp kɨmɨgel mɨdon agɨl, Jisas Klays nop agyokek owak agɨlak agak. Jisas ne Bɨawl ak, chɨnop mɨdupsek kod mɨdeb agɨlak agak. \v 37-38 \x - \xo 10.37-38 \xo*\xt Mat 3.16, 4.12-17, Luk 4.14, 4.17-20, Jon 3.2, Hib 1.9\xt*\x* Tap anɨb anɨb gak ak man Yislel, bɨ ogɨnap agel nepɨm agak. Ned Jon Bɨ Ñɨg Pakñeb ak ñɨg pakñɨlɨg, takaw tep agñak agak. Kɨdek, tap anɨb okok jɨj gɨl gak, Galili plopens agak. Bɨ Jisas taun Nasalet nɨb, God ayɨp mɨdɨl nop aglup ak, God ne Kawnan ne ak Jisas nop yokek kod yek agak. Ne man okok ajɨl, binɨb yokɨp okok dɨtep gɨlɨg, binɨb kɨcheki bɨawl ak gek koslam yelak okok kɨlop gek, suŋ lak agak. Anɨgek, takaw anɨb ak ag dad amɨl, ag dad amɨl, binɨb Judiya mɨdebal okok mɨdupsek nɨgɨlak agak. \p \v 39 \x - \xo 10.39 \xo*\xt Apo 2.32, 5.30\xt*\x* Pen Jisas, ne chɨn Juda binɨb man okok gɨ ajɨl, taun Jelusalem gɨ ajɨl gak gak tek, chɨn ke nɨgɨnok tek agebin agak. Nop mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lel kumak ak pen, \v 40 \x - \xo 10.40 \xo*\xt Apo 2.24, 1 Ko 15.4-7\xt*\x* ñɨn omɨŋal nokom mɨdɨl, God gek tepayaŋ tɨkjakɨl, apɨl mɨseŋ lek nɨgɨnok agak. \v 41 \x - \xo 10.41 \xo*\xt Luk 24.42-43, Jon 14.17-24, 15.27, Apo 1.8, 13.31\xt*\x* Binɨb mɨdupsek nop ma nɨgɨlak agak. God chɨnop binɨb ne aglup okok nep, nop yomek mɨseŋ nɨgɨnok agak. Chɨn nɨm ne kumɨl tɨkjakɨl, ayɨp jɨmñɨl tap ñɨŋɨnok agak. \v 42 \x - \xo 10.42 \xo*\xt Mat 28.19-20, Apo 17.31, Lom 14.9-10, 2 Ko 5.10, 2 Ti 4.1, 1 Pi 4.5\xt*\x* Chɨnop agak, Takaw tep yad ak binɨb okok kɨlop agñɨtep gɨlɨg agɨnɨmɨb agak. Kɨdek God agek, bɨ aglup nokom nɨm ak, binɨb kumɨlak okok sek, binɨb kɨm yenɨgabal okok sek, kɨlop mɨdupsek tɨg asɨk bɨlokɨnɨgab agak. \v 43 \x - \xo 10.43 \xo*\xt Ais 33.24, 53.5-6, 53.11, Jer 31.34, Dan 9.24, Mai 7.18, Sek 13.1, Lom 10.11, Gal 3.22\xt*\x* Pen adek anɨb ak, bɨ God gos ñek agñeb okok mɨdupsek agɨlak, Klays ne apɨl gɨnɨgab tek, binɨb nop gos lɨnɨgɨnɨgabal okok, God kɨlop mɨdupsek tap si tap tɨmel gɨpal ak tɨg walɨg gɨyokɨnɨgab agɨlak agak. \s Binɨb Juda mel ogɨnap God Kawnan ne ak dɨlak \p \v 44 \x - \xo 10.44 \xo*\xt Apo 4.31, 8.15-16, 11.15, 15.8\xt*\x* Pen Pita anɨgɨl takaw ag mɨdaknɨŋ, binɨb mɨdupsek takaw anɨb ak nɨgɨlak okok, God Kawnan ak kɨlop bak lak. \v 45-46 \x - \xo 10.45-46 \xo*\xt Apo 2.4, 10.23, 11.18, 19.6, Gal 3.14\xt*\x* Bak lek, takaw yɨbɨl keke agɨlɨg, God yɨb nop ak dad aplanɨlak. Anɨgelak, bɨ Juda Jisas nop gos lɨnɨŋɨd, Pita ayɨp owlak okok, kɨli judɨl nɨŋɨd anɨb agɨlak, God ne Kawnan ne ak, binɨb Juda mel okol kɨlop monmon yokek apɨl bak lup agɨlak. Pita pen agak, \v 47 \x - \xo 10.47 \xo*\xt Apo 8.36, 11.17, 15.8-9, Lom 10.12\xt*\x* God Kawnan ne ak chɨnop yokak tek, mɨñɨl binɨb okol kɨlop abe yokup agak. Anɨb ak ñɨg pakɨnɨg agel, binɨb ogɨnap kɨlop mel agɨnɨgel tek ma lup agak. \v 48 \x - \xo 10.48 \xo*\xt Apo 2.38\xt*\x* Anɨb agɨl, bɨne ogɨnap agek, Jisas yɨl mɨdebal agɨl, kɨlop ñɨg pakñɨlak. Pakñelak agɨlak, Pita. Ñɨn kab olap chɨn ayɨp yenɨmɨn agɨlak. \c 11 \s Pita ne Jelusalem amɨl, tap ne gak tek agak \p \v 1 Pen Pita binɨb Juda mel okok kɨlop God takaw ak agñek dɨlak anɨb ak, bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok sek, binɨb Jisas yɨl yelak Judiya nɨb okok sek nɨgɨlak. \v 2 Anɨb ak kɨdek Pita Jelusalem amek, Juda bɨ wak tɨbɨlɨkɨnɨgun agelɨgɨpal okok, nop takaw kuŋay agɨl \v 3 \x - \xo 11.3 \xo*\xt Apo 10.28, Gal 2.12\xt*\x* agɨlak, Nad taynen amɨl, binɨb wak ma tɨbɨlɨkɨpal okok ayɨp tap jɨmñɨl ñɨban agɨlak? \p \v 4 Anɨb agelak, Pita pen tap okok mɨdupsek gak agɨl kɨlop agñɨlɨg agak, \v 5 \x - \xo 11.5 \xo*\xt Apo 10.9-48\xt*\x* Yad taun Jopa mɨdɨl, God nop ag mɨdɨlɨg day nɨgɨnek, wad awl olap tek wɨsɨp alaŋ nɨb yɨp yɨl owak agak. \v 6 Apek, yad wad anɨb ak yek wulep sɨŋak amɨl nɨgɨnek, sab chag, yawl, yoy okok keke kuŋay yɨbɨl yek agak. \v 7 Takaw olap pen yɨp agak, Pita. Tɨkjakɨl tap ñɨŋeb anɨb pi okok pak ñɨŋan agak. \v 8 Agek pen agɨnek, Bɨawl, mel agɨnek agak. Chɨn Juda binɨb tap asɨŋ anɨb okok yad ma ñɨbin agɨnek agak. Tap olap ñɨben, wɨdɨn mɨdup nak adek sɨŋak tep ma gup agɨnek agak. \v 9 Agen, takaw anɨb ak wɨsɨp adek alaŋ nɨb apɨl tepayaŋ agak, God tap tɨtay gek suŋ mɨdeb okok, tap asɨkep agɨl ma agɨnɨmɨn agak. \v 10 Day nɨgɨnek anɨb anep, tepayaŋ nɨŋɨd, tepayaŋ nɨŋɨd, tepayaŋ nɨŋɨd gɨnek agak. Pen won anɨb anep tap wad awl anɨb ak, adɨkɨd wɨsɨp alaŋ amnak agak. \p \v 11 Won anɨb ak, bɨ omɨŋal nokom kal chɨn mɨdonok ak apjakɨlak agak. Bɨ anɨb okok bɨawl Koniliyus, taun Sisaliya nɨb ak agyokek, yɨp poŋɨdɨnɨg owlak agak. \v 12 \x - \xo 11.12 \xo*\xt Jon 16.13, Apo 10.19, 10.23, 10.45\xt*\x* God Kawnan ak yɨp agak, Gos kuŋay ma nɨgɨnɨmɨn, kɨli ayɨp monmon amnɨmɨn agak. Anɨb agek, yad mam Jisas nop gos lɨnepal anep kagol nɨm okol ayɨp Koniliyus kal ak amnɨnok agak. \v 13 Amjakon, Koniliyus agak, Ensel olap kal mɨgan yad apɨl yɨp agak, Bɨ ogɨnap agenɨmɨn, taun Jopa amɨl, bɨ Saymon Pita apal ak nop poŋɨd ownɨgel agak. \v 14 \x - \xo 11.14 \xo*\xt Apo 16.31\xt*\x* Apel, nep Jisas takaw tep ak agñɨnɨgab agak. Agñek, takaw anɨb ak dem, God ne binɨb kal nad ayɨp mɨdebɨm okok mɨdupsek tɨg asɨk dek, binɨb ne yenɨgabɨm agak. \p \v 15 \x - \xo 11.15 \xo*\xt Apo 2.4\xt*\x* Koniliyus yɨp anɨb agek, yad jɨj gɨl takaw agɨneknɨŋ, God Kawnan ne ak chɨnop ned yokak tek, binɨb anɨb okok kɨlop abe yokak agak. \v 16 \x - \xo 11.16 \xo*\xt Jol 2.28, Mat 3.11, Jon 1.26, 1.33, Apo 1.5\xt*\x* Yokek, Jisas chɨnop agak takaw ak gos nɨgɨnek agak. Ne agak, Jon binɨb kɨlop ñɨg pakñak, God ne pen Kawnan ne ak nɨbop pakñɨnɨgab agak. \v 17 \x - \xo 11.17 \xo*\xt Apo 10.47, 15.8-9\xt*\x* Pen chɨn Bɨawl Jisas Klays nop gos lɨnɨgɨnok ñɨn ak, God Kawnan ne ak chɨnop yokɨp yokak tek, kɨlop abe yokak agak. Anɨb ak taydɨl God nop mel agɨnɨm agak? \p \v 18 \x - \xo 11.18 \xo*\xt Apo 13.48, 14.27, Lom 10.12-13, 15.9, 15.16\xt*\x* Pita anɨb agek, bɨ nop takaw kuŋay agɨlak okok takaw anɨb ak nɨŋɨd, anɨb agɨlak, Gos nad ke nɨŋɨd, binɨb Juda mel okok kɨlop yɨl ma amnɨnak agɨlak. God kɨlop dɨnɨg, nep agek amnɨnak ak, takaw ma mɨdeb agɨlak. Anɨb agɨl, God nop tep agɨlɨg agɨlak, Chɨnop nep mel, binɨb Juda mel okok abe, tap si tap tɨmel gɨpun ak taynen anɨgɨpun agɨl kelɨgel, God kɨlop gek pelpel yenɨgabal agɨlak. \s Adiyok binɨb kɨli Jisas takaw ak nɨgɨlak \p \v 19 \x - \xo 11.19 \xo*\xt Apo 8.1-4\xt*\x* Pen Stipen nop paklak ñɨn ak, binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok, kɨlop abe gɨ tɨmel gel, pɨlɨk keke amnɨlak. Ogɨnap pɨlɨk man Ponisiya amnɨlak, ogɨnap man olap Sayplus amnɨlak, ogɨnap taun Adiyok amnɨlak. Amɨl, Jisas takaw teplep ak binɨb Juda mel okok kɨlop ma agñɨlak, Juda binɨb okok kɨlop nep agñɨlak. \v 20 Pen bɨ ogɨnap man Sayplus nɨb, ogɨnap taun Saylini nɨb pɨlɨk taun Adiyok amɨl, Bɨawl Jisas takaw teplep ak, Juda binɨb sek, Juda mel okok sek kɨlop agñɨlak. \v 21 \x - \xo 11.21 \xo*\xt Apo 2.41\xt*\x* God kɨles ne ayɨp mɨdaknɨŋ, takaw agñel, binɨb kuŋay yɨbɨl Bɨawl nop gos lɨnɨŋɨd, tap gɨ tɨmel gɨpal okok kelɨgɨlak. \p \v 22 \x - \xo 11.22 \xo*\xt Apo 4.36\xt*\x* Pen Klays binɨb ne Jelusalem pelpel apnan gɨpal okok, kɨli takaw anɨb ak nɨŋɨd, bɨ Banabas nop agel taun Adiyok amnak. \v 23-24 \x - \xo 11.23-24 \xo*\xt Apo 2.41, 5.14, 6.5, 11.21, 13.43\xt*\x* Ne bɨ tep, God Kawnan nop bak lek, Jisas nop kɨles gɨl gos lɨnɨgak. Ak nɨm, man Adiyok amjakɨl, God binɨb okok ayɨp nep yek nɨŋɨd, nop tep gak. Kɨlop takaw ogɨnap sek agñɨtep gɨlɨg agak, God nop dɨpɨm ak, ma kelɨgɨnɨmɨb agak. Nop chɨgɨl nep yenɨmɨb agak. Wog anɨb ak gaknɨŋ, binɨb kuŋay yɨbɨl Jisas nop gos lɨnɨgɨlak. \p \v 25 \x - \xo 11.25 \xo*\xt Apo 9.30\xt*\x* Banabas pen, Sol nop am dad owin agɨl, taun Tasus amɨl pɨyowak. \v 26 \x - \xo 11.26 \xo*\xt 1 Pi 4.16\xt*\x* Pɨyow nɨŋɨd, poŋɨd adɨkɨd taun Adiyok owlek. Apɨl, sub nokom anɨb ak, Klays binɨb ne pelpel apnan gɨpal okok kɨlop God takaw tep ak agñɨlɨg yelek. Adiyok binɨb yokɨp okok, kɨli binɨb Jisas yɨl yelak okok kɨlop nɨŋɨd ned agɨlak, Kɨli Klisten binɨb mɨdebal agɨlak. \p \v 27 \x - \xo 11.27 \xo*\xt Apo 13.1, 15.32, 21.9, 1 Ko 12.28, Epe 4.11\xt*\x* Ñɨn anɨb ak, bɨ God gos ñek agñeb Jelusalem nɨb ogɨnap, Adiyok owlak. \v 28 \x - \xo 11.28 \xo*\xt Apo 21.10\xt*\x* Apel, God Kawnan ak bɨ kɨli Agabus nop gos ñek, ne tɨkjakɨl agak, Yuwan awl yɨbɨl ak, man awl mɨdupsek gɨnɨgeb agak. Agek, agak tek yuwan awl yɨbɨl ak, kɨdek Lom gapman bɨnonɨm\f + \fr 11.28 \fr*\ft Lom binɨb okok, kɨli gapman bɨnonɨm kɨli okok mɨdupsek kɨlop Sisal agelɨgɨpal.\ft*\f* Klodiyus kod yolɨgup ñɨn ak owak. \v 29 \x - \xo 11.29 \xo*\xt Lom 15.26, 1 Ko 16.1, 2 Ko 9.1\xt*\x* Adiyok binɨb Jisas yɨl yelak okok, kɨli takaw anɨb ak nɨŋɨd anɨb agɨlak, Binɨb Jisas nop gos nɨgɨlak Judiya plopens mɨdebal okok, yuwan mɨdebal tek, chɨn nokom nokom kɨlop mani ogɨnap ñɨnɨgun agɨlak. \v 30 \x - \xo 11.30 \xo*\xt Apo 12.25\xt*\x* Anɨb agɨl, mani lɨ nan gɨl, Banabas ayɨp Sol ayɨp kɨlop ñɨl agɨlak, Dad amɨl, bɨ Klays binɨb ne okok kɨlop kod mɨdebal okok kɨlop ñɨnɨmil agɨlak. \c 12 \s Gapman bɨnonɨm Helod ne Jemis nop paklɨl, Pita nop nag lak \p \v 1 Ñɨn nab anɨb ak, gapman bɨnonɨm Helod, ne binɨb Klays yɨl yelak ogɨnap dɨl, kɨlop gɨ tɨmel yɨbɨl gɨnɨm agɨl nag lak. \v 2 \x - \xo 12.2 \xo*\xt Mat 4.21, 20.23\xt*\x* Bɨne okok kɨlop agek, kɨli baynat dɨl Jemis nop pɨsnep puŋɨl lel kumak. Jemis, ne Jon nɨmam ne ak. \v 3 \x - \xo 12.3 \xo*\xt Apo 4.3\xt*\x* Helod agek anɨgelak, Juda binɨb okok tep agɨl nɨgɨlak. Pen anɨgɨl nɨgɨlak tek, Helod Pita nop abe agek, dɨ nag lɨlak. Gɨlak anɨb ak, Juda ñɨn awl kɨli Pasopa bilet ñɨbal ñɨn nab sɨŋak gɨlak. \v 4 \x - \xo 12.4 \xo*\xt Kis 12.1-27\xt*\x* Helod ne Pita nop anɨgɨl dam nag lɨl, bɨ chɨm kadɨŋ gep anep jel pɨs kɨd ak kɨlop bɨlok tɨgawup tɨgawup lɨl, subnab maynab kod nep yenɨmɨb agak. Helod gos ne nɨgak ak, Pasopa ñɨn awl ak apɨl padɨkek yɨl, kɨdek nop dad binɨb yenɨgabal nab ak amɨl, kot gɨnɨgabun agɨl nɨgak. \v 5 \x - \xo 12.5 \xo*\xt Jem 5.16\xt*\x* Pen Pita anɨgɨl nag lɨl mɨdaknɨŋ, binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok, nop nen agɨl, God nop kɨles gɨl agnɨg yelak. \p \v 6 \x - \xo 12.6 \xo*\xt Apo 5.23\xt*\x* Pen gapman bɨnonɨm Helod ne Pita nop kot gɨnɨm agɨl nɨgak ñɨn ak, maynab ayaŋ nop nag kɨles tɨmel omɨŋal tun gɨlak. Tun gɨl, bɨ chɨm kadɨŋ gep omɨŋal adaŋ adaŋ nɨg yɨleknɨŋ, Pita nab ayaŋ kɨnek. Bɨ chɨm kadɨŋ gep ogɨnap seŋayaŋ mɨdɨl, kanɨbtub ak nɨg yelak. \v 7 Won anɨb ak, God ensel ne olap apɨl, kal mɨgan anɨb ak mɨlek pakñak. Pakñek, Pita tɨgɨlem nop pakɨl agak, Kasek tɨkjakan agak. Agek, nag kɨles tɨmel ñɨn nop tun gɨlak ak asɨkak. \v 8 Ensel ak nop agak, Sɨbnag nad ak pog lɨl, tob tɨlup ak lan agak. Agek, agak tek gek, ensel ak agak, Chech palawl ak le amnul agak. \v 9 \x - \xo 12.9 \xo*\xt Apo 10.3, 10.17, 11.5\xt*\x* Agek, chech palawl ne ak lɨl, kal mɨgan yek ak kelɨgɨl, ensel ak ayɨp saŋɨdɨlek. Ensel gak anɨb ak, Pita ne agnɨgak eŋ, ak day nɨgebin agɨl nɨgak. \v 10 \x - \xo 12.10 \xo*\xt Sng 34.7, Dan 3.28, 6.22, Apo 5.19, Hib 1.14, 2 Pi 2.9\xt*\x* Pen bɨ chɨm kadɨŋ gep nɨg yelak kanɨbtub omɨŋal ak sɨl gɨl, kanɨb kɨles tɨmel seŋayaŋ ak ke yɨkaknɨŋ, seŋayaŋ amnɨlek. Amɨl, kanɨb nab okok amɨlɨg, won anɨb anep ensel ak Pita nop kelɨgɨl amnak. \p \v 11 Anɨgek, nɨŋɨd anɨb agak, Mɨñɨl nɨgtep gebin agak. Ak Bɨawl nep, ensel ne ak agyokek, apɨl gapman bɨnonɨm Helod yɨp nag kɨles lup ak wɨsɨkup agak. Gapman bɨnonɨm Helod sek, Juda binɨb okok sek tap yɨp gɨnɨg gɨpal ak, gɨnɨgel tek ma lup agak. \v 12 \x - \xo 12.12 \xo*\xt Apo 4.23, 12.5, 12.25, 15.37\xt*\x* Anɨb agɨl, gos anɨb ak nɨgtep gɨl, bɨ Jon Mak nonɨm Maliya kal ak amnak. Kal anɨb ak binɨb kuŋay yɨbɨl apɨl, God nop agnɨg yelak. \v 13 Pita apɨl, kanɨb ak pak gigu gek, pay Loda, ne kal anɨb ak bin wog gɨñeb ak, kanɨb ak yɨkɨnɨg owak. \v 14 Apɨl, Pita meg mɨgan anep agek nɨgak. Nɨŋɨd, mɨñmɨñ yɨbɨl gɨlɨg kanɨb ak sawl gɨl ma yɨkak, am binɨb okok kɨlop agak, Pita apɨl mɨdeb seŋayaŋ agak. \v 15 \x - \xo 12.15 \xo*\xt Mat 18.10, Apo 26.24\xt*\x* Agek agɨlak, Nep sawl lup ageban agɨlak. Anɨb agelak, kɨles yɨbɨl gɨl agak, Yepɨs ma apin. Nɨŋɨd yɨbɨl apin agak. Pita mɨdeb seŋayaŋ agak. Agek agɨlak, Ak ensel ne ak tek lup agɨlak.\f + \fr 12.15 \fr*\ft Ñɨn anɨb ak Juda binɨb kuŋay yɨbɨl anɨgɨl gos nɨgɨlak, ensel ne wog gɨlɨg bɨ olap nop kod mɨdeb ak, bɨ anɨb ak tek yek. \ft*\f* \p \v 16 Pen Pita kanɨb ak tepayaŋ pak gigu gek, am kanɨb ak yɨkɨl nɨgɨlak, Pita ne ke ap yek nɨŋɨd, wal yɨbɨl agɨlak. \v 17 \x - \xo 12.17 \xo*\xt Apo 13.16, 19.33, 21.40\xt*\x* Wal agɨlaknɨŋ, kɨlop ñɨn tɨg mɨlɨch gɨl agak, Ma yɨbɨl agɨnɨmɨb agak. Anɨb agɨl, kalabus kal yeknɨŋ, God ensel olap yokek apɨl, nop tɨtay gɨl dad owak takaw ak, kɨlop agñak. Agñɨl agak, Nɨbi Jemis\f + \fr 12.17 \fr*\ft Bɨ Jemis, gapman bɨnonɨm Helod ne bɨ Jemis anɨb ak nop paklak bɨ ak mel. Jemis olap ke yek. \ft*\f* nop agñɨl, bɨ Jisas yɨl mɨdebal okol kɨlop agñɨl gɨnɨmɨb agak. Agɨl, kɨlop kelɨgɨl, wakay olap ke amnak. \p \v 18 \x - \xo 12.18 \xo*\xt Apo 5.22-24\xt*\x* Mɨnek man tɨkaknɨŋ, bɨ chɨm kadɨŋ gep okok Pita ma yek nɨŋɨd, tay gup agɨl ag aplan apyan gɨ yelak. \v 19 Gapman bɨnonɨm Helod ne anɨb ak nɨŋɨd, Pita nop kasek pɨyow nɨŋɨd dad owɨm agek, pɨyow mel nɨgelak, bɨ chɨm kadɨŋ gep okok kɨlop kot gɨl agek, bɨ anɨb okok kɨlop pɨsnep paklɨlak. \p Kɨdek Helod ne Judiya plopens kelɨgɨl, am taun Sisaliya yolɨgup. \s Helod kumak \p \v 20 \x - \xo 12.20 \xo*\xt 1 Kin 5.9-11, Ese 27.17\xt*\x* Ñɨn anɨb ak gapman bɨnonɨm Helod, ne taun Taya binɨb okok sek, taun Saydon binɨb okok sek nɨgek, nop mɨlɨk yowak. Pen kɨli tap mɨdup delɨgɨpal, man Helod ne kodolɨgup ak. Anɨb ak Taya Saydon binɨb jɨmñɨl apɨl nop nɨgɨlak. Pen kɨli ned bɨ Blastus nop ap agnɨgelak, ne yaw agak. Bɨ anɨb ak, Helod kal nop kod yolɨgup. Agek, Helod nop am nɨŋɨd anɨb agɨlak, Chɨnop mɨlɨk ma nɨgɨnɨmɨn, kɨmɨgel jɨmñɨl yonɨgun agɨlak. \p \v 21 Helod takaw anɨb ak nɨŋɨd, ñɨn olap takaw agɨnɨgayn agɨl aglak. Ñɨn anɨb ak apek, bɨnonɨm kay lɨpal chech teplep yɨbɨl okok lɨl, bɨnonɨm besɨgep adek ak besɨgɨl, binɨb okok kɨlop takaw agñak. \v 22 Agñek agɨlak, Ak bɨ tek ma agup, God tek olap agup agɨlak. \v 23 \x - \xo 12.23 \xo*\xt 1 Sml 25.38, 2 Sml 24.17, Sng 115.1, Dan 5.20\xt*\x* Pen God nop kelɨgɨl, yɨb ne ak ke dad aplanak tek, won anɨb ak God ensel olap agyokek, ap nop pakek tap awl gɨl, gogajɨŋ lek kumak. \p \v 24 \x - \xo 12.24 \xo*\xt Ais 55.11, Apo 6.7, 19.20, Kol 1.6\xt*\x* Pen God takaw ak agñel amnaknɨŋ, man okok kɨd kɨd amnak. \v 25 \x - \xo 12.25 \xo*\xt Apo 11.29-30, 12.12, 13.5, 13.13, 15.37\xt*\x* Banabas ayɨp Sol ayɨp Jelusalem mɨdɨl, gɨnɨg owlek ak gɨjɨpul agɨl, Jon Mak nop poŋɨd adɨkɨd taun Adiyok amnɨlak. \c 13 \s Kɨli bɨ omɨŋal aglɨlak, Banabas ayɨp Sol ayɨp takaw agɨnɨg amnɨlek \p \v 1 \x - \xo 13.1 \xo*\xt Apo 11.27\xt*\x* Taun Adiyok anɨb ak, Klays binɨb ne ogɨnap pelpel apnan gelɨgɨpal. Bɨ God gos ñek agñeb ogɨnap, bɨ God takaw agñɨtep gep ogɨnap yelak. Bɨ anɨb okok nɨm, olap Banabas, olap Simiyon. Bɨ Simiyon yɨb ne olap Nayjel agelɨgɨpal. Olap nɨm, Lusiyus. Ne taun Saylini nɨb. Olap Manayn, ne nɨm gapman bɨnonɨm Helod bogɨlak ne ak. Olap Sol. \v 2 \x - \xo 13.2 \xo*\xt Apo 9.15, Lom 10.15, Gal 1.15, Epe 3.7-8, 1 Ti 2.7, Hib 5.4\xt*\x* Pen bɨ anɨb okok, tap ma ñɨbɨl, God nop nokom gos nɨŋɨd agnɨg mɨdɨlaknɨŋ, God Kawnan ak kɨlop agak, Nɨbi Banabas ayɨp, Sol ayɨp kɨlop agenɨmɨb, wog kɨlop agɨnek ak gel amnɨmuŋ agak. \v 3 \x - \xo 13.3 \xo*\xt Apo 6.6\xt*\x* Anɨb agek, tap ma ñɨbɨl, God nop agɨlɨg yelak. Mɨdɨl, Banabas ayɨp, Sol ayɨp kɨlop ñɨn dɨ mɨdɨlɨg, God ñɨli ayɨp yenɨgab agɨl agyokɨlak. \s Banabas ayɨp Sol ayɨp, God takaw ak man Sayplus binɨb okok kɨlop am agñɨlek \p \v 4-5 \x - \xo 13.4-5 \xo*\xt Apo 12.12, 12.25, 13.13, 13.46, 15.37, 15.39\xt*\x* God Kawnan ak Banabas ayɨp Sol ayɨp kɨlop kod mɨdaknɨŋ, bɨ Jon Mak nop wog chɨnop ogɨnap gɨnɨmuŋ agɨl, poŋɨd amnɨlak. Taun Selusiya ayaŋ amɨl, sip dɨl, man ñɨg tɨb kus gak Sayplus amnɨlak. Amɨl, taun Salamis amɨl, Banabas ayɨp, Sol ayɨp Juda apnan gɨpal kal okok amɨl, binɨb okok kɨlop God takaw agñɨlek. \p \v 6-8 \x - \xo 13.6-8 \xo*\xt 2 Ti 3.8\xt*\x* Pen binɨb man anɨb okok, God takaw agñɨ dam dam, taun Papos amjakɨlak. Man Papos anɨb ak, gapman bɨawl kɨli ak yek, yɨb ne Segiyus Polus. Bɨ anɨb ak ne bɨ gos kɨd yɨbɨl agɨl nɨgolɨgup. Ne Banabas ayɨp, Sol ayɨp kɨlop, yɨp God takaw tep ak agel nɨgin agɨl, agek apɨl, takaw tep ak agñɨlek. Agñel nɨŋɨd, bɨawl ne Juda nɨb olap, kuj tap okok nep gɨlɨg, yad bɨ God gos ñek agñeb agolɨgup ak yek. Ne pen anɨb agak, Bɨ omɨŋal anɨb ak, takaw agebil ak ma dɨnɨmɨn agak. Bɨ anɨb ak ne kuj gubay golɨgup ak, yɨb ne Baljisas. Pen Glik takaw agɨl, Elimas agɨlak. \v 9 Sol yɨb nop olap nɨm, Pol agelɨgɨpal. Pen God Kawnan ak Pol nop gos tep ñaknɨŋ, ne Elimas nop nɨŋɨjsek lɨl mɨdɨl agak, \v 10 \x - \xo 13.10 \xo*\xt Mat 13.38, Jon 8.44, 1 Jo 3.8\xt*\x* Nep kɨcheki bɨawl ak tɨkak, pel gɨ tɨmel yɨbɨl gɨpan agak. God takaw tep apal ak ma yɨbɨl nepan agak. Tap tɨtay tep mɨdeb ak kelɨgɨl, binɨb okok kɨlop yepɨs yɨbɨl gɨpan agak. Ñɨn akal tek nɨgɨnɨgaban agak? \v 11 \x - \xo 13.11 \xo*\xt Kis 9.3, 1 Sml 5.6, Apo 9.8\xt*\x* Anɨgɨpan ak God nep gos tɨmel nɨŋɨd gek, ñɨn kuŋay wɨdɨn koy gɨl nep yenɨgaban agak. \p Pol takaw anɨb ak agaknɨŋ, Elimas nɨgak, wɨsɨp gach tek bad olap, ap wɨdɨn nop ak yu gak. Anɨgek, bɨ olap ayɨp kanɨb yomaŋ agɨl, tɨg tɨtɨkol gak. \v 12 Gaknɨŋ, gapman bɨawl Segiyus Polus nɨŋɨd Jisas nop gos lɨnɨgak. Wal yɨbɨl agɨl, God takaw anɨb ak gos kɨles gɨl nɨgak. \s Banabas ayɨp Pol ayɨp, kɨli Pisidiya plopens taun Adiyok amɨl God takaw agñɨlek \p \v 13 \x - \xo 13.13 \xo*\xt Apo 13.5, 15.38\xt*\x* Pen Pol bɨne okok ayɨp sip dɨl, taun Papos kelɨgɨl, Pampiliya plopens taun Pega nab ak amnɨlak. Am mɨdɨl, Jon Mak ne kɨlopmɨŋal kelɨgɨl, adɨkɨd Jelusalem amnak. \v 14 Kɨli pen taun Pega kelɨgɨl, Pisidiya plopens taun Adiyok nab ak amnɨlek. Am mɨdɨl, Juda añɨŋ lep ñɨn awl ak apek, Juda apnan gɨpal kal ak amɨl besɨg yɨlek. \v 15 \x - \xo 13.15 \xo*\xt Luk 4.16, Apo 13.27, 15.21, Hib 13.22\xt*\x* Bɨ Juda apnan gɨpal kal ak kod yelɨgɨpal okok, kɨli tɨkjakɨl, Mosis takaw tɨkak ogɨnap, bɨ God gos ñek agñeb tɨkɨlak ogɨnap agñɨlak. Agñɨl, bɨ olap nop agyokel, apɨl Pol ayɨp, Banabas ayɨp kɨlop agak, Mam omɨŋal agak. Binɨb okol nɨg dɨnɨgel tek takaw tep ogɨnap yonɨmuŋ, kɨlop agñɨnɨmil agak. \p \v 16 \x - \xo 13.16 \xo*\xt Apo 12.17\xt*\x* Agelak, Pol tɨkjakɨl takaw agɨnɨg, ñɨn dad aplanɨl agak, Nɨbi Juda bɨ okok sek, nɨbi binɨb Juda mel God nop muk okok mɨdɨl pel agnepɨm okok sek, takaw agɨnɨgebin awl tɨmud pak nɨg yenɨmɨb agak. \v 17 \x - \xo 13.17 \xo*\xt Kis 1.7, 6.6, 12.5, Lo 7.6-7, Sng 105.23-24\xt*\x* Chɨn Yislel binɨb mɨñɨl mɨdobun awl, bɨlel based yes chɨnop okok, God kɨlop aglɨl agak, Nɨbi binɨb yad yɨbɨl mɨdebɨm agak. Anɨb agɨl kɨlop dak ak nɨm, kɨdek kɨli man Yijip am yelaknɨŋ, kɨlop kod mɨdtep gek, ñɨpay gɨlɨl kuŋay yɨbɨl yelak agak. Pen kɨdek ñɨn ak, God tap mageptek okok gɨl, man Yijip kelɨgɨl kɨlop poŋɨd owak agak. \v 18 \x - \xo 13.18 \xo*\xt Kis 16.35, Nam 14.34, Lo 1.31, Sng 95.10, Apo 7.36\xt*\x* Kɨli man nep binɨb ma yelak nab okok mɨdɨl, yɨlɨk malɨk agelɨgɨpal ak pen, kɨlop kod mɨdtep gek, sub anep 40 yɨnak agak. \v 19 \x - \xo 13.19 \xo*\xt Lo 7.1, Jos 14.1, Sng 78.55\xt*\x* Pen kɨdek, Yislel binɨb kɨlop dap man Kenan, binɨb kuŋay yɨbɨl, man anep kugul ak ned yelak okok, kɨlop ogɨnap paklɨl, ogɨnap yuk yokak agak. Yuk yokek, man anɨb ak Yislel binɨb kɨlop ñek dɨlak agak. \p \v 20 \x - \xo 13.20 \xo*\xt Het 2.16, 1 Sml 3.20\xt*\x* Kɨli Yijip mɨdel sub yɨnak ak ñɨn pagɨl, man nep binɨb ma yelak nab okok mɨdel sub yɨnak ak ñɨn pagɨl, binɨb yuk yokɨl, man anɨb ak dɨlak sub yɨnak ak abe ñɨn pagɨl gel nɨm, sub anep 450 tek yɨnak agak. \p Pen God kɨlop dap man anɨb okok lɨl, bɨawl takaw tɨg asɨkep ogɨnap aglek, kɨlop kod yelɨgɨpal agak. Kɨdek bɨ God gos ñek agñeb Samwel yek ñɨn ak, \v 21 \x - \xo 13.21 \xo*\xt 1 Sml 8.5, 8.19, 10.1, 10.21\xt*\x* bɨ Yislel okok kɨli agɨlak, Chɨn bɨnonɨm man chɨnop mɨdupsek kod yenɨgab olap dɨnɨgun agɨlak agak. Agelak, God ne Sol nop aglek, bɨnonɨm kɨli yolɨgup agak. Sol bapi ne ak Kis agak. Nop Bejamin jɨj ak tɨk dad amɨl tɨkɨlak agak. Ne kɨlop kod yolɨgup, sub anep 40 yɨnak agak. \v 22 \x - \xo 13.22 \xo*\xt 1 Sml 13.14, 15.23-26, 16.12-13, 2 Sml 2.4, Sng 89.20, Hos 13.11\xt*\x* Pen kɨdek God Sol nop yokɨl, Depid nop aglek, ne bɨnonɨm mɨdɨl kɨlop kod yolɨgup agak. Anɨgɨl kod mɨdaknɨŋ, God agak, Jesi ñɨne Depid, ne bɨ tep yɨbɨl mɨdɨl yɨp tep gup, apin tek nep gɨnɨgab agak. \v 23 \x - \xo 13.23 \xo*\xt 2 Sml 7.12-16, Sng 132.11, Ais 11.1, Luk 1.32, 1.69, Lom 11.26\xt*\x* Anɨb agɨl kɨdek agak, Yad gen, Depid tɨkek tɨk dad amɨl tɨkɨnɨgabal bɨ olap, ne Yislel binɨb bɨ kasɨn gep kɨli mɨdɨl, kɨlop dɨl God ayɨp jɨmñɨl lɨnɨgab agak. Agek nɨm, Jisas nop tɨkelak, agak tek nep gak agak. \p \v 24 \x - \xo 13.24 \xo*\xt Mat 3.1-2, Mak 1.4, Luk 3.3, Lom 11.26\xt*\x* Pen Jisas tɨkjakɨl wog ma gak ñɨn ak, Jon apɨl Yislel binɨb kɨlop mɨdupsek agak, Chɨn tap si tap tɨmel gɨpun ak taynen anɨgɨpun agɨl kelɨgem, nɨbop ñɨg pakñɨnɨgayn agak. \v 25 \x - \xo 13.25 \xo*\xt Mat 3.11, Mak 1.7, Luk 3.16, Jon 1.20-27\xt*\x* Pen Jon binɨb okok kɨlop God takaw agñɨ dad amɨl, kɨdek ñɨn olap agnɨŋɨd agak, Nɨbi yɨp an agɨl gos nepɨm agak? Bɨawl pel kod mɨdobun ak nɨm, owup agɨl nepɨm agak? Yad bɨawl yɨbɨl anɨb ak mel, ne kɨdek ownɨgab agak. Nop nɨgen yɨp nebeŋ gup, tob tɨlup nop nag ma wɨsɨkɨnɨgayn agak. \p \v 26 \x - \xo 13.26 \xo*\xt Mat 10.6, Luk 24.47, Apo 13.16, 13.46\xt*\x* Pen nɨbi Eblaham jɨj ak sek, nɨbi binɨb Juda mel God nop muk okok mɨdɨl pel agnepɨm okok sek, nɨgɨm agak. God takaw ne binɨb kɨlop tɨg asɨk dɨnɨgab ak, takaw chɨn yɨbɨl agak. \v 27 \x - \xo 13.27 \xo*\xt Luk 23.34, 24.20, 24.44, Jon 16.3, Apo 3.17, 15.21, 1 Ko 2.8\xt*\x* Jelusalem binɨb okok sek, bɨawl kɨli okok sek, kɨli Juda apnan gɨpal kal ak amɨl, Juda añɨŋ lep ñɨn awl mɨdupsek kɨli bɨ God gos ñek agñeb okok takaw kɨl tɨkɨlak ak nepal agak. Pen Klays kɨdek ownɨgab agɨl tɨkɨlak takaw anɨb ak, nɨgtep ma gɨlak agak. Jisas apek nop kelɨgɨlak agak. Ned bɨ God gos ñek agñeb okok, kɨli tɨkɨl agɨlak, Nop pɨsnep paklɨnɨgabal agɨl tɨkɨlak ak, agɨlak tek nep gɨlak agak. \v 28 \x - \xo 13.28 \xo*\xt Mat 27.22-23, Mak 15.13-14, Luk 23.21-23, Jon 19.15\xt*\x* Ne tap tɨmel olap gup akaŋ agɨl, pɨyow mel nɨgɨlak ak pen, gapman bɨawl Paylat nop agɨlak, Nop paklɨnɨmɨn agɨlak agak. \v 29 \x - \xo 13.29 \xo*\xt Mat 27.57-61, Mak 15.42-47, Luk 18.31, 23.50-56, Jon 19.28-30, 19.36-42\xt*\x* Agel, nop bɨ God gos ñek agñeb okok gɨnɨgab agɨl agɨlak tek nep gɨlak agak. Pen anɨgɨl gelak, binɨb ne okok apɨl nop tɨg asɨk dam kab mɨgan ak kamɨlak agak. \v 30 \x - \xo 13.30 \xo*\xt Mat 28.6, Apo 2.24\xt*\x* Kamel, God gek tepayaŋ tɨkjakak agak. \v 31 \x - \xo 13.31 \xo*\xt Apo 1.3, 1.8\xt*\x* Tɨkjakek, binɨb ne ayɨp Galili plopens kelɨgɨl Jelusalem owlak okok, nop mɨnek kuŋay yɨbɨl nɨgɨlak tek, Yislel binɨb okok kɨlop agñel nɨgebal agak. \p \v 32-33 \x - \xo 13.32-33 \xo*\xt Stt 12.3, Sng 2.7, Apo 13.23, Lom 1.4, 4.13, Gal 3.16, Hib 1.5, 5.5\xt*\x* Mɨñɨl mɨdobun nab awl, God ne Jisas nop gek tepayaŋ tɨkjakak takaw teplep ak, nɨbop agobul agak. Pen takaw anɨb ak kɨdeyɨl mel, God bɨlel based yes sɨkop kɨlop agek, kod yelɨgɨpal takaw anep agobul agak. Buk Baybol day olap, Buk Kɨmep ñɨn kɨd peŋ palak apal ak, takaw anɨb ak tɨkɨl agak, \q1 Nad Ñɨ yad agɨl tɨkak agak. Yad mɨñɨl nap nad mɨdebin agɨl tɨkak agak. \m \v 34 \x - \xo 13.34 \xo*\xt Ais 55.3\xt*\x* God agak anɨb ak, ñɨne kumek, gek tepayaŋ tɨkjakak ak nɨm, kɨdek kumɨl kuyɨg yownɨmuŋ tek ma lup agak. God Ñɨne Jisas nop gek pɨsnep tɨkjakɨnɨgab takaw ak agɨnɨg, tɨkɨl agak, \q1 Yad Depid nop dɨtep gɨnɨgayn agɨl takaw aglɨnek tek, nɨbop gɨnɨgayn agɨl tɨkak agak. \m \v 35 \x - \xo 13.35 \xo*\xt Sng 16.10, Apo 2.27, 2.31\xt*\x* Adek anɨb ak nep nɨm, buk Baybol takaw ogɨnap tɨkɨl agɨlak, \q1 Ñɨ suŋtep nad, nep wog gɨñeb ak, ma kuyɨg yownɨgab agɨl tɨkɨlak agak. \p \v 36 \x - \xo 13.36 \xo*\xt 1 Kin 2.10, Apo 2.29\xt*\x* Pen Depid God nop gos nɨŋɨd agak tek kɨdek gɨl, binɨb ne okok kɨlop wog gɨñɨ dad amɨl kumak agak. Kumek, nap nɨsed sɨkop kɨlop kumelɨgɨpal okok dam kamel, kuyɨg yowak agak. \v 37 Bɨ agɨlak anɨb ak pen kumek, God gek tɨkjakak ak nɨm, ma kuyɨg yowak agak. \v 38 \x - \xo 13.38 \xo*\xt Dan 9.24, Luk 24.47, Apo 10.43, 1 Jo 2.12\xt*\x* Bɨ anɨb ak Jisas nop nokom agɨlak agak. Anɨb ak nɨm, God tap si tap tɨmel gɨpɨm ak tɨg walɨg gɨyokɨnɨgab agɨl, nɨbop anɨb agobul agak. \v 39 \x - \xo 13.39 \xo*\xt Ais 53.11, Lom 3.28, 8.3, 10.4, Hib 7.19\xt*\x* Chɨn takaw Mosis ñu kɨl tɨkak anep nɨŋɨd gonɨgabun, God tap si tap tɨmel gɨpun ak nɨg nep yenɨgab agak. Pen Jisas nop gos lɨnɨgonɨgabun, tap si tap tɨmel gɨpun ak tɨg walɨg gɨyokɨl, binɨb suŋtep yad okok agɨnɨgab agak. \v 40 \x - \xo 13.40 \xo*\xt Ais 29.14\xt*\x* Pen nɨbi bɨ God gos ñek agñeb okok, bɨlel agɨlak tek gɨnɨmɨb tek lup ak, gos nɨgtep gɨnɨmɨb agak. Kɨli tɨkɨl agɨlak, \q1 \v 41 \x - \xo 13.41 \xo*\xt Hab 1.5\xt*\x* Binɨb nɨŋɨd yɨmel yɨbɨl apɨm okok nɨgtep gɨnɨmɨb agɨl tɨkɨlak agak. Nɨbi mɨdebɨm won awl, tap awl olap gɨnɨgayn ak nɨbop ned agñebɨlap, yepɨs apal apɨkep tek lup agɨl tɨkɨlak agak. Anɨb ak gos kuŋay nɨgɨlɨg kumnɨmɨb agɨl tɨkɨlak agak. \p \v 42 Pol ayɨp, Banabas ayɨp takaw anɨb ak agɨl, Juda apnan gɨpal kal ak seŋ amnɨleknɨŋ, binɨb okok agɨlak, Wik ped ak añɨŋ lep ñɨn awl chɨn ak jɨtep apɨl, chɨnop takaw anɨb ak ogɨnap sek agñɨnɨmil agɨlak. \v 43 \x - \xo 13.43 \xo*\xt Apo 11.23, 14.22, Tat 2.11, Hib 12.15, 1 Pi 5.12\xt*\x* Pen kal ak kelɨgɨl, keke amnɨlaknɨŋ, Juda binɨb kuŋay okok, binɨb Juda mel pen Juda binɨb gɨpal tek adek ak kɨdek gɨl God nop agnɨgɨlak kuŋay okok, kɨli Pol ayɨp, Banabas ayɨp kɨlop kɨdek gɨl amnɨlak. Kanɨb nab ak amɨlɨg, kɨlop agtep gɨl agɨlek, God chɨnop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gup agɨl, gos ak nɨgɨlɨg nep yenɨmɨb agɨlek. \p \v 44 Juda añɨŋ lep ñɨn awl kɨdek ak, binɨb taun anɨb ak yelak okok mɨdupsek tek, God takaw nɨgɨnɨg apnan gɨlak. \v 45 \x - \xo 13.45 \xo*\xt Apo 14.2, 18.6, 1 Pi 4.4, Jud 10\xt*\x* Anɨgelak, bɨ Juda ogɨnap kɨli Pol ayɨp, Banabas ayɨp kɨlop nɨgel, mɨlɨk tɨmel yɨbɨl yowak. Yapek, binɨb okok kɨlop takaw tɨtay agɨlek ak agjuwɨl, kɨlop omɨŋal agjuwɨl gɨlak. \p \v 46 \x - \xo 13.46 \xo*\xt Ais 55.5, Luk 7.30, Apo 3.26, 18.6, Lom 1.16, 10.19\xt*\x* Anɨgɨl agjuwelak, Pol ayɨp, Banabas ayɨp kɨlop monmon kɨles gɨl agɨlek, Takaw anɨb ak, nɨbop Juda binɨb ned agep tek ak apul ak pen, nɨbi takaw anɨb ak tɨbɨlɨkɨpɨm agɨlek. Tɨbɨlɨkɨl, pelnep mɨdep ak ma dɨnɨgabun apɨm ak, mɨñɨl binɨb Juda mel okok kɨlop agñɨnɨgabul agɨlek. \v 47 \x - \xo 13.47 \xo*\xt Ais 42.6, 49.6, Luk 2.32\xt*\x* Taynen? Bɨawl chɨlop anɨgɨl agak agɨlek. Ne agak, \q1 Yad apin ak nɨm, nad binɨb Juda mel okok mɨlek kɨli ak mɨdeban agak agɨlek. Takaw yad ak man okok mɨdupsek agñe nɨm, binɨb takaw yad ak nɨŋɨd dɨnɨgabal okok kɨlop adɨkɨd tɨg asɨk dɨnɨgayn agak agɨlek. \p \v 48 \x - \xo 13.48 \xo*\xt Apo 11.18\xt*\x* Binɨb Juda mel okok takaw anɨb ak nɨgelak, kɨlop tep yɨbɨl gek, God takaw ne ak tep yɨbɨl agɨlak. Anɨb ak binɨb God pel pelnep yenɨgel agɨl aglup okok mɨdupsek, nop gos lɨnɨgɨlak. \p \v 49 Pen Bɨawl takaw ak, man anɨb okok mɨdupsek palsek amnak. \v 50 \x - \xo 13.50 \xo*\xt Apo 17.4, 17.12\xt*\x* Pen Juda binɨb okok, kɨlop mɨlɨk yapek, amɨl man anɨb ak bɨawl okok ayɨp, binawl Juda mel pen Juda binɨb gɨpal tek adek ak kɨdek gɨl God nop agnɨgɨlak okok ayɨp, kɨlop agel, gos tɨmel nɨgɨlak. Nɨgelak, kɨli am binɨb kuŋay yɨbɨl dad apɨl, Pol ayɨp, Banabas ayɨp kɨlop gɨ tɨmel gɨl agyokɨlak. \v 51 \x - \xo 13.51 \xo*\xt Mat 10.14, Mak 6.11, Luk 9.5, 10.11, Apo 18.6\xt*\x* Agyokelak, taun Adiyok anɨb ak kelɨg amnɨg, binbɨ okol takaw ak dad apol ma nepal agɨl, tob sɨlkul okok pakel yapek, taun Aykoniyam amnɨlek. \v 52 \x - \xo 13.52 \xo*\xt Mat 5.12, Jon 16.22, Apo 2.46\xt*\x* Pen Adiyok binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok, God Kawnan ak kɨlop kod mɨdaknɨŋ, mɨñmɨñ yɨbɨl gɨlɨg yelɨgɨpal. \c 14 \s Banabas ayɨp Pol ayɨp taun Aykoniyam God takaw agñɨlek \p \v 1 Pol ayɨp, Banabas ayɨp am taun Aykoniyam yɨlek. Ned kɨli taun Adiyok mɨdɨl wog gɨlek day ak, gos kɨli nokom nɨŋɨd gɨlek. Juda apnan gɨpal kal ak amɨl, takaw agtep yɨbɨl gɨlek. Juda binɨb dɨl, binɨb Juda mel okok dɨl, kuŋay yɨbɨl Jisas nop gos lɨnɨgɨlak. \v 2 \x - \xo 14.2 \xo*\xt Apo 13.45\xt*\x* Pen Juda binɨb ogɨnap agɨlak, Takaw kɨli omɨŋal apil ak ma dɨnɨgabun agɨlak. Kɨli anɨb agɨl, am binɨb Juda mel okok kɨlop agɨlak. Agel, binɨb Juda mel okok, kɨli binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok kɨlop mɨlɨk nɨgɨlak. \v 3 \x - \xo 14.3 \xo*\xt Mak 16.20, Apo 19.11, Hib 2.4\xt*\x* Pen Pol ayɨp, Banabas ayɨp takaw anɨb ak nɨŋɨd, man anɨb ak ma kelɨg amnɨlek. Mɨdɨlɨg, Bɨawl chɨnop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gup agɨl, takaw teplep anɨb ak kɨles gɨl monmon agñelɨgɨpil. Pen God kɨlop omɨŋal kod mɨdaknɨŋ, tap mageptek okok gelek, binɨb okok nɨŋɨd, takaw agebil anɨb awl, nɨŋɨd yɨbɨl agebil agɨl nɨgɨlak. \v 4 Pen taun Aykoniyam binɨb anɨb okok, asɨk keke lɨlak. Pɨs olap bɨ Jisas takaw nop dad ameb omɨŋal ak takaw agɨlek tek nɨgɨlak, pɨs olap Juda binɨb agɨlak tek nɨgɨlak. \v 5 \x - \xo 14.5 \xo*\xt Apo 14.19, 2 Ti 3.11\xt*\x* Pen Juda binɨb okok ayɨp, binɨb Juda mel ogɨnap ayɨp, bɨawl kɨli okok ayɨp, kɨli Banabas ayɨp, Pol ayɨp kɨlop gɨ tɨmel gɨl, kab ju paklun agɨl gos ak nɨgɨlak. \s Banabas ayɨp Pol ayɨp Likoniya plopens God takaw agñɨlek \p \v 6 \x - \xo 14.6 \xo*\xt Mat 10.23\xt*\x* Kɨli omɨŋal pen takaw anɨb ak nɨŋɨd, pɨlɨk taun Listla ayɨp Debi ayɨp, Likoniya plopens nab okok amɨl, anɨb okok ajɨlɨg, \v 7 God takaw teplep ak agñɨlek. \p \v 8 \x - \xo 14.8 \xo*\xt Jon 9.1, Apo 3.2\xt*\x* Pen taun Listla anɨb ak, bɨ olap nonɨm nop tɨkak ñɨn ak nep tob tɨmel gak ak yek. Bɨ anɨb ak ne besɨg mɨdɨlɨg, \v 9 \x - \xo 14.9 \xo*\xt Mat 8.10, 9.28-29, Apo 3.4\xt*\x* Pol takaw agaknɨŋ nɨg yek. Pol bɨ anɨb ak nop nɨŋɨd, bɨ anɨb awl yɨp gek suŋ lɨnɨgab agɨl nɨg mɨdeb tek lup agɨl, Pol ne nop nɨŋɨjsek lɨl, \v 10 takaw awl agɨl agak, Jakan agak. Agek, kasek tɨkjakɨl amnak. \p \v 11 \x - \xo 14.11 \xo*\xt Apo 8.10, 28.6\xt*\x* Pol anɨgek, binɨb nɨg yelak okok takaw yɨbɨl kɨli Likoniya takaw ak agɨl agɨlak, Bɨ wɨsɨp alaŋ nɨb okok, bɨ yɨbɨl tek lɨl, apɨl agebil awl agɨlak. \v 12 Anɨb agɨl, Banabas nop agɨlak, Ak bɨ Sus, pel agnopun ak agɨlak. Pen Pol nop agɨlak, Ak bɨ takaw agep Hemes, pel agnopun ak agɨlak. \v 13 Tap Sus agɨl agnɨgelɨgɨpal anɨb ak, kal nop agnɨgep gɨlak ak, taun kab wali gol anɨb ak yek. Ak nɨm, bɨ Sus nop sɨbogep bɨawl ak, ne bɨ Sus pel agnopun ak mɨñɨl owup awl agɨl, chag bulmakaw aŋlam ogɨnap dɨl, mab sum teplep ogɨnap dɨl dad owak, kab wali kanɨbtub ak. Bɨawl anɨb ak ayɨp, binɨb kuŋay yɨbɨl ayɨp apɨl, chag bulmakaw ogɨnap Banabas ayɨp Pol ayɨp kɨlop pak sɨbog ñɨnɨg gɨlak. \p \v 14 Pen bɨ Jisas takaw nop dad ameb omɨŋal ak, Pol ayɨp Banabas ayɨp, binɨb kɨli gɨnɨg gɨlak anɨb ak nɨŋɨd, chɨlop taynen God tek anɨgebal agɨl, chech kɨli omɨŋal okok tɨg talɨkɨl, binɨb kuŋay yelak nab anɨb ak amɨl suk agɨlek. \v 15 \x - \xo 14.15 \xo*\xt Kis 20.11, 2 Sml 12.21, Sng 33.6, 146.6, Apo 10.26, 1 Ko 8.4, 1 Te 1.9, Jem 5.17\xt*\x* Anɨb agɨlek, Bɨ okok, taynen anɨb won ak gebɨm agɨlek? Chɨl God mel, bɨ yɨbɨl yɨpɨd gɨl agɨlek. Pen God bɨawl yɨbɨl tap okok mɨdupsek gɨlak ak, takaw teplep nop ak dad apobul agɨlek. Ne adekab alaŋ gɨlɨl, lum awl gɨlɨl, ñɨg solwala ak gɨlɨl, tap okok mɨdupsek gɨlɨl gak agɨlek. Chɨl takaw teplep nop ak agol, tap yokɨp agnepɨm okok kelɨgɨl, God pel mɨdep ak nop agnɨg yenɨmɨb agɨl nɨbop agobul agɨlek. \v 16 \x - \xo 14.16 \xo*\xt Sng 81.12, Apo 17.30, 1 Pi 4.3\xt*\x* Bɨlel tɨkɨl, binɨb man keke okok tɨtay gɨlak ak, God ne takaw ma agak agɨlek. \v 17 \x - \xo 14.17 \xo*\xt Sng 147.8, Jer 5.24, 14.22, Apo 17.27, Lom 1.20\xt*\x* God pen we gɨl ma yolɨgup, mɨseŋ yolɨgup agɨlek. Mɨnek mɨnek nɨbop dɨtep gɨlɨg, gek man pakɨl, tap mɨdup kuŋay jak mɨdaknɨŋ, mɨñmɨñ gɨpɨm agɨlek. \v 18 Anɨb agɨlek ak pen, binɨb anɨb okok bɨ omɨŋal wɨsɨp alaŋ nɨb opil agɨl, chag bulmakaw aŋlam ogɨnap pak sɨbog ñɨnɨg gelak, koslam ag ag tɨpagɨlek. \p \v 19 \x - \xo 14.19 \xo*\xt Apo 13.45, 17.13, 2 Ko 11.25, 2 Ti 3.11\xt*\x* Pen Juda binɨb ogɨnap taun Adiyok sek, taun Aykoniyam sek, kɨli apɨl, binɨb kuŋay anɨb okok kɨlop yepɨs agɨl agɨlak, Bɨ omɨŋal yepɨs agebil agɨlak. Anɨb agelak, binɨb anɨb okok nɨŋɨd, Pol nop kab ju paklɨl, pɨsnep kumeb agɨl, lɨpɨg dam kab wali gɨlak ak beŋ okyaŋ yokɨlak. \v 20 Yokelak, binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok, ap puŋɨl kuskus gelak, Pol tɨkjakɨl, adɨkɨd taun Listla mɨgan ayaŋ amnak. Mɨnek, ne ayɨp, Banabas ayɨp taun anɨb ak kelɨgɨl, taun Debi amnɨlek. \s Banabas ayɨp Pol ayɨp adɨkɨd Siliya plopens taun Adiyok amnɨlek \p \v 21 \x - \xo 14.21 \xo*\xt Mat 28.19\xt*\x* Pol ayɨp Banabas ayɨp, taun Debi amɨl, Jisas takaw teplep ak binɨb okok kɨlop agñelek, binɨb kuŋay yɨbɨl Jisas nop gos lɨnɨgɨlak. Pen kɨli omɨŋal ned opul anep amnɨgul agɨl, adɨkɨd taun Listla, taun Aykoniyam, Pisidiya plopens taun Adiyok man anɨb okok amnɨlek. \v 22 \x - \xo 14.22 \xo*\xt Mat 7.14, Apo 11.23, 15.32, 18.23, 1 Te 3.3\xt*\x* Amɨlɨg, binɨb ned Jisas takaw agel nɨgɨlak okok, kɨlop tepayaŋ ak agñɨtep gɨlɨg agɨlek, Jisas takaw ak ma kelɨgɨnɨmɨb, nop gos lɨnepɨm tek nep nɨgɨnɨmɨb agɨlek. Anɨgem, nɨbop mɨŋel ñɨnɨgabal ak pen, tap anɨb ak gos ak ma nɨgɨnɨmɨb agɨlek. God chɨnop dɨl kod mɨdɨl man ne alaŋ dad amnɨgab agɨl, kɨles gɨl gem amnɨmuŋ agɨlek. \v 23 \x - \xo 14.23 \xo*\xt Apo 13.1-3, 15.40\xt*\x* Anɨb agɨlɨg, man keke Klays binɨb ne pelpel apnan gɨpal ak, bɨ Klays binɨb ne okok kɨlop kod mɨdebal ogɨnap aglɨlek. Aglɨl, tap ma ñɨbɨl, Bɨawl nop agnɨgɨlɨg agɨlek, Bɨ okol, nep gos lɨnepal tek, kɨlop kod yenɨmɨn agɨlek. \p \v 24 Man Pisidiya okok anɨgɨl ajɨl, Pampiliya plopens okok amnɨlek. \v 25 Taun Pega amjakɨl, God takaw ak binɨb anɨb okok kɨlop agñɨl, taun Ataliya ayaŋ amnɨlek. \p \v 26 \x - \xo 14.26 \xo*\xt Apo 13.1-3, 15.40\xt*\x* Amɨl, sip dɨl, Siliya plopens taun Adiyok ned mɨdɨl owlek ak adɨkɨd amnɨlek. Kɨli ned amnɨg gelek, Adiyok binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok, God nop agnɨŋɨd agɨlak, Takaw tep nad ak binɨb okok kɨlop agñɨnɨg amebil tek, kɨlopmɨŋal kod mɨdtep gɨnɨmɨn agɨlak. Agɨl, kɨlopmɨŋal agyokel, am takaw anɨb ak mɨdupsek agñɨ ajelɨgɨpil. \v 27 \x - \xo 14.27 \xo*\xt Apo 11.18, 15.4, 15.12\xt*\x* Anɨb ak adɨkɨd Adiyok apɨl, binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok kɨlop suk agɨlek. Agel apelak agɨlek, Nɨbi chɨlop God nop agnɨg yɨbeknɨŋ, God chɨlop kod mɨdtep gak agɨlek. Jisas takaw tep ak agñɨ ajol, binɨb Juda mel okok, God kɨlop kanɨb yɨkak, kɨli kuŋay yɨbɨl Jisas nop gos lɨnepal agɨlek. \v 28 Kɨlop anɨgɨl agñɨl, kɨli ayɨp pel yelɨgɨpil. \c 15 \s Jelusalem apnan gɨl takaw awl agɨlak \p \v 1 \x - \xo 15.1 \xo*\xt Wkp 12.3, Jon 7.22, Gal 2.12, 5.2, Kol 2.8, 2.11, 2.16\xt*\x* Pen bɨ ogɨnap Judiya plopens nɨb apɨl, binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak taun Adiyok yelak okok kɨlop agɨlak, Mosis chɨnop Juda binɨb okok agak, God bɨne mɨdɨnɨg, wak tɨbɨlɨkɨnɨmɨb agak agɨlak. Anɨb ak nɨbi anɨb ma genɨgabɨm, God nɨbop tɨg asɨk dɨnɨmuŋ tek ma lup agɨlak. \v 2 \x - \xo 15.2 \xo*\xt Apo 11.30, Gal 2.1\xt*\x* Pol ayɨp Banabas ayɨp pen nɨgɨlek, bɨ Juda takaw agɨlak ak yɨpɨd gɨl ma yek. Yɨpɨd ma gup agɨl, kɨli ayɨp penpen yɨbɨl ag amnɨlak. Anɨgelak, Adiyok binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok agɨlak, Bɨ ogɨnap agyokon, Pol ayɨp, Banabas ayɨp Jelusalem amnɨgel agɨlak. Amɨl, bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok sek, bɨ Klays binɨb ne okok kɨlop kod mɨdebal okok sek takaw ag dap yep lɨnɨgel agɨlak. \p \v 3 Anɨb agɨl, kɨlop agyokɨlak. Am am Ponisiya plopens nab ak amɨlɨg, binɨb Jisas nop gos nɨgɨlak okok kɨlop agɨlak, Man okok binɨb Juda mel okok abe, kɨli tap tɨmel kelɨgɨl Jisas nop gos lɨnɨgebal agɨlak. Anɨb agelak, kɨlop tep gak. Ponisiya plopens anɨb ak kelɨgɨl, Samaliya plopens amɨl, kɨlop takaw anɨb ak tek nep agelak, kɨli abe nɨgel tep gak. \v 4 \x - \xo 15.4 \xo*\xt Apo 14.27\xt*\x* Pen Samaliya plopens kelɨgɨl, Jelusalem amjakel, bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok sek, bɨ Klays binɨb ne okok kɨlop kod mɨdebal okok sek, binɨb Jisas nop gos nɨgɨlak yokɨp okok sek kɨlop nɨŋɨd ag dɨdeg lɨlak. Anɨgelak, Banabas ayɨp, Pol ayɨp pen agɨlek, God chɨn ayɨp ajɨl nɨm, takaw tep agñon, binɨb man okok kuŋay yɨbɨl Jisas nop gos lɨnɨgebal agɨlek. \p \v 5 Anɨb agelek, bɨ Pelisi Jisas nop gos lɨnɨgɨlak ogɨnap, kɨli tɨkjakɨl agɨlak, Binɨb Juda mel okok, Jisas nop gos lɨnɨgebal ak, kɨli wak tɨbɨlɨkɨl, Mosis agak agak tek mɨdupsek kɨdek gɨnɨgel agɨlak. \p \v 6 Anɨb agelak, bɨ Klays binɨb ne okok kɨlop kod mɨdebal okok mɨdupsek, kɨli takaw anɨb ak agtep gun agɨl apnan gɨlak. \v 7 \x - \xo 15.7 \xo*\xt Apo 10.1-43\xt*\x* Apnan gɨl, takaw ag dam nab pakaknɨŋ, Pita tɨkjakɨl agak, Mam sɨkop, nɨb nepɨm agak. God chɨnop wog keke agup tek, bɨlel binɨb Juda mel okok agem yɨp gos lɨnɨgɨnɨgel agɨl, yɨp agek, am kɨlop takaw teplep ne ak agñɨnek agak. \v 8 \x - \xo 15.8 \xo*\xt 1 Sto 28.9, Apo 1.24, 2.4, 10.44, 11.15\xt*\x* God gos chɨnop mɨdupsek nɨgup ak, binɨb Juda mel okok kɨlop nɨgek nop tep gek, dɨnɨgayn agɨl gos nɨgak agak. Nɨŋɨd, Kawnan ne chɨnop yokak tek, kɨlop abe yokak agak. \v 9 \x - \xo 15.9 \xo*\xt Apo 10.15, 10.28, 10.34-35, Lom 10.11, 1 Ko 1.2, 1 Pi 1.22\xt*\x* Chɨnop takaw olap ke agɨl, kɨlop takaw olap ke agɨl ma gup agak. Chɨnop mɨdupsek takaw adek nokom agak ak nɨm, nop gos lɨnɨgon, tap si tap tɨmel gɨpun ak wik yokup tek, kɨlop abe gup agak. \v 10 \x - \xo 15.10 \xo*\xt Mat 11.30, 23.4, Luk 11.46, Gal 3.10, 5.1\xt*\x* God kɨlop pɨsnep dup anɨb ak, nɨbi taynen God chɨnop tay gɨnɨmuŋ agɨl nebneb gɨlɨg apɨm agak? Nɨbi apɨm, Mosis takaw sɨkol agak agak tek ma gɨnɨgabal ak, God kɨlop ma dɨnɨgab apɨm agak. Asɨk mosɨk gɨtep gɨnɨgel apɨm anɨb ak, apɨs based sɨkop gɨ mel nɨgɨlak agak. Chɨn abe gɨ mel nopun ak pen, nɨbi tepayaŋ apɨm agak. \v 11 \x - \xo 15.11 \xo*\xt Lom 3.24, Gal 2.16, Epe 2.5-8, Tat 2.11\xt*\x* Bɨawl Jisas ne chɨnop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gak ak nɨm, God ne chɨnop tɨg asɨk dɨl, binɨb Juda mel okok kɨlop abe tɨg asɨk dup agak. \p \v 12 \x - \xo 15.12 \xo*\xt Apo 14.27\xt*\x* Pen binɨb ap yelak okok, takaw olap agɨl mel, kɨmɨgel yelak. Yelaknɨŋ, Banabas ayɨp, Pol ayɨp agɨlek, Chɨl binɨb Juda mel okok kɨlop takaw tep ak agñɨ ajɨlɨg, God tap mageptek okok anɨb anɨb gɨl gak agɨlek. \p \v 13 \x - \xo 15.13 \xo*\xt Apo 12.17, Gal 2.9\xt*\x* Pen takaw kɨlimɨŋal ak agjulek, Jemis anɨb agak, Mam sɨkop. Takaw yad agɨnɨgebin awl nɨgɨm agak. \v 14 \x - \xo 15.14 \xo*\xt Apo 15.7-9\xt*\x* God binɨb Juda mel okok kɨlop ogɨnap ned dɨl, gek binɨb ne ke okok yelak takaw ak, Saymon mɨneyɨl nɨbop agup agak. \v 15 Binɨb Juda mel okok kɨlop dak anɨb ak, bɨ God gos ñek agñeb okok bɨlel agɨl tɨkɨlak tek nep gak agak. Takaw anɨb ak tɨkɨl agɨlak, \q1 \v 16 \x - \xo 15.16-18 \xo*\xt Amo 9.11-12\xt*\x* Bɨawl ak agup, Depid binɨb ne, kɨli kal tek wakaj sakup agup agɨl tɨkɨlak agak. Kɨdek yad apɨl, jɨtep ak gɨnɨgayn agup agɨl tɨkɨlak agak. Kal anɨb ak tap tɨmel gup okok, dɨtep gɨl, kal jɨtep ak gen yenɨgab agup agɨl tɨkɨlak agak. \v 17 Anɨgek, kɨdek binɨb man okok mɨdupsek dɨnɨg gɨpin okok, kɨli yɨp pɨyownɨgabal agup agɨl tɨkɨlak agak. Ak binɨb Juda mel, kɨli binɨb yad ke yenɨgabal agup agɨl tɨkɨlak agak. \v 18 Tap tɨtay kɨdek gɨnɨgab ak nepin ak nɨm, bɨlel aglɨnek agup agɨl tɨkɨlak agak. \p \v 19 Jemis takaw anɨb ak agɨl agak, Takaw anɨb ak nɨŋɨd, gos yad anɨgɨl mɨdeb agak. Binɨb Juda mel okok, tap tɨmel kelɨgɨl God nop gos lɨnɨgebal ak, kɨlop tap asɨk mosɨk gep okok kuŋay mɨdeb agɨl ma agɨnɨgun agak. \v 20 \x - \xo 15.20 \xo*\xt Stt 9.4, Kis 34.15-17, Wkp 17.10-16, 18.6-23, 1 Ko 6.9, 6.18, 8.1, Gal 5.19, Epe 5.3, Kol 3.5, 1 Pi 4.3\xt*\x* Kɨlop yokɨp mɨj kɨl tɨk yokɨl agɨnɨgun, Binɨb kɨli tap yepɨs ogɨnap sɨbogɨnɨg, sab chag tap okok pakenɨgel, ma ñɨŋɨnɨmɨb agɨnɨgun agak. Kuŋam tɨg wukel kumek, nɨkɨm sek yenɨgab tek ma ñɨŋɨnɨmɨb agɨnɨgun agak. Kuŋam tɨkem, nɨkɨm amdek nep ñɨŋɨnɨmɨb agɨnɨgun agak. Sab chag tap okok nɨkɨm ak ma ñɨŋɨnɨmɨb agɨnɨgun agak. Bin si bɨ si ma gɨnɨmɨb agɨnɨgun agak. \v 21 \x - \xo 15.21 \xo*\xt Apo 13.15\xt*\x* Taynen? Takaw Mosis agɨl tɨkak ak, bɨlel agelak binɨb anɨb okok kɨli nepal agak. Mɨñɨl abe man okok mɨdupsek, Juda añɨŋ lep ñɨn awl ak apɨl Juda apnan gɨpal kal ak nan gɨl, takaw Mosis agɨl tɨkak ak agel nepal agak. \s Kɨli binɨb Juda mel okok kɨlop mɨj tɨk yokɨlak \p \v 22 Jemis anɨb agek, bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok dɨl, bɨ Klays binɨb ne okok kɨlop kod mɨdebal okok dɨl, binɨb yokɨp Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok dɨl, mɨdupsek agɨlak, Bɨ chɨn omɨŋal ak, Judas ayɨp Saylas ayɨp aglon, Pol ayɨp, Banabas ayɨp taun Adiyok amnɨlaŋ agɨlak. Bɨ Judas anɨb ak yɨb olap Basabas agelɨgɨpal. \p \v 23 Pen kɨli anɨb agɨl, mɨj kɨl tɨk yokɨl agɨlak, \p Chɨn nɨmam nɨbi Jisas takaw dad ameb okok sek, bɨ Klays binɨb ne okok kɨlop kod mɨdebal okok sek, nɨbop binɨb Juda mel Jisas nop gos lɨnepɨm okok mɨj kɨl tɨk yokobun agɨlak. Nɨbi ogɨnap taun Adiyok nɨb, ogɨnap Siliya plopens nɨb, ogɨnap Silisiya plopens nɨb, nɨbop mɨj tɨkobun agɨlak. \v 24 \x - \xo 15.24 \xo*\xt Apo 15.1\xt*\x* Taynen? Takaw olap owup ak, binɨb okol chɨn ogɨnap, chɨnop agnɨŋɨd mel, gos kɨli anep nɨŋɨd, nɨbop amɨl takaw awl apal agɨlak. Agel, nɨbi judɨl gos pal lɨpɨm agɨlak \v 25 Nɨŋɨd nɨm, bɨ chɨn sek aglɨl agyokon, Pol ayɨp, Banabas ayɨp kab sek nɨnɨgabal agɨlak. \v 26 \x - \xo 15.26 \xo*\xt Apo 13.50, 14.19, 1 Ko 15.30, 2 Ko 11.23, 11.26\xt*\x* Pen Pol ayɨp, Banabas ayɨp bɨ tep yɨbɨl omɨŋal ak, chɨlop ñag paklɨnɨgabal agɨl gos ak ma nepil agɨlak. Bɨawl Jisas Klays takaw tep ak, monmon agñɨtep gɨlɨg ajɨpil agɨlak. \v 27 Bɨ chɨn omɨŋal yɨb kɨli ak, Judas ayɨp, Saylas ayɨp agɨlak. Bɨ omɨŋal agyokɨnɨgabun anɨb ak, mɨj kɨl tɨkɨpun takaw adek anep nɨbop agñɨnɨgayl agɨlak. \v 28 \x - \xo 15.28 \xo*\xt Mat 23.4\xt*\x* God Kawnan ak chɨnop gos tep ñek, takaw anɨb awl kɨl tɨkobun agɨlak. Chɨn Juda gɨpun gɨpun tek gɨnɨmɨb agonɨgabun, koslam gɨnɨgabɨm ak nɨm, nɨbi takaw wulep won anɨb ak kɨdek gɨnɨmɨb agobun agɨlak. \v 29 \x - \xo 15.29 \xo*\xt Wkp 17.14, Apo 15.20, 21.25, Lep 2.14, 2.20\xt*\x* Binɨb ogɨnap, sab chag tap yepɨs ogɨnap sɨbogɨnɨg pakenɨgel, ma ñɨŋɨnɨmɨb agɨlak. Kuŋam tɨg wukel kumek, nɨkɨm sek yenɨgab tek ma ñɨŋɨnɨmɨb agɨlak. Kuŋam tɨkem, nɨkɨm amdek nep ñɨŋɨnɨmɨb agɨlak. Sab chag tap okok nɨkɨm ak ma ñɨŋɨnɨmɨb agɨlak. Bin si bɨ si ma gɨnɨmɨb agɨlak. Tap apun anɨb okok asɨk tep gɨnɨgabɨm ak, tep yɨbɨl agɨlak. Takaw anɨb ak agjupun. Tep agɨl tɨkɨlak. \p \v 30 Pen kɨli takaw anɨb ak tɨkɨl, Judas ayɨp Saylas ayɨp kɨlop ñel, Banabas ayɨp Pol ayɨp taun Adiyok dad amnɨlak. Dad amjakel, binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok apnan gɨl, mɨj kɨl tɨk yokɨlak anɨb ak dɨlak. \v 31 Kɨli mɨj pi ak nɨgɨlɨg agñɨl, takaw anɨb ak takaw teplep nɨgel, kɨlop tep yɨbɨl gak. \v 32-34 \x - \xo 15.32 \xo*\xt Apo 11.27, 13.1, 14.22\xt*\x* Judas ayɨp, Saylas ayɨp bɨ God gos ñek agñeb omɨŋal ak nɨm, ñɨn kuŋay yɨbɨl Adiyok mɨdɨl, mɨdtep gɨlaŋ agɨl, takaw tep ogɨnap kuŋay yɨbɨl agñɨlek. Anɨgɨl agñɨjuwɨl amnɨleknɨŋ, mam ay anɨb okok agɨlak, Tep. Adɨkɨd kal ñɨli tep amnil agɨlak. \v 35 Pol ayɨp, Banabas ayɨp Adiyok mɨdɨl, bɨ anɨb okok ogɨnap ayɨp, Bɨawl takaw tep ak agɨl, agñɨtep gɨlɨg yelɨgɨpal. \s Pol ayɨp Banabas ayɨp keke amnɨlek \p \v 36 Pen mɨd dad amɨl, Pol ne Banabas nop agak, Chɨl ned ajɨl Bɨawl takaw tep agol amnak man okok, binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak ak kɨli mɨdebal akaŋ agɨl, am nɨgɨnɨgul agak. \v 37 \x - \xo 15.37 \xo*\xt Apo 12.12, 12.25, Kol 4.10, 2 Ti 4.11\xt*\x* Agek, Banabas agak, Jon Mak nop poŋɨd amnɨgul agak. \v 38 \x - \xo 15.38 \xo*\xt Apo 13.13, Kol 4.10\xt*\x* Agek Pol pen agak, Bɨ anɨb ak ned poŋɨd amol, wog gɨjuwɨl ma owak agak. Ne Pampiliya plopens nep amɨl kelɨg owak agak. Anɨb ak mɨñɨl nop poŋɨd ma amnɨgabul agak. \v 39 Pol anɨb agek, kɨli omɨŋal ke nep penpen agɨl, wog jɨmñɨl ma gɨlek. Banabas ne Jon Mak ayɨp sip dɨl, man Sayplus amnɨlek. \v 40 Pol ne pen, bɨ Saylas nop dak. Binɨb Jisas nop gos nɨgɨlak okok, Pol ayɨp Saylas ayɨp kɨlop agɨlak, God ñɨlop kod mɨdaknɨŋ, ajɨl ownɨmil agɨlak. \v 41 Agelak, bɨ omɨŋal am Siliya plopens okok, Silisiya plopens okok ajɨlek. Pol ne binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok, kɨlop takaw ogɨnap sek agtep gak. \c 16 \s Timoti ne Pol ayɨp Saylas ayɨp amnɨlak \p \v 1 \x - \xo 16.1 \xo*\xt Apo 14.6, 2 Ti 1.5\xt*\x* Pol ne am am, taun Debi amɨl, taun Listla amjakak. Man anɨb ak, bɨ Jisas nop gos lɨnɨgak olap yek, yɨb ne Timoti. Bɨ anɨb ak, nonɨm ne Juda nɨb Jisas nop gos lɨnɨgak, nap ne ak Glik nɨb. \v 2 \x - \xo 16.2 \xo*\xt Plp 2.19-22\xt*\x* Binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak taun Listla sek, taun Aykoniyam sek, Timoti ne bɨ tep yɨbɨl agɨlak. \v 3 \x - \xo 16.3 \xo*\xt 1 Ko 9.20, Gal 2.3-5\xt*\x* Pen Pol, ne Timoti nop nɨgek tep gak. Nod ayɨp ajol agɨl nɨgak ak pen, nap Glik nɨb ak ñɨne wak ma tɨbɨlɨkak. Ma tɨbɨlɨkak tek, Juda binɨb man anɨb okok takaw nop ma nɨgɨnɨgun agɨnɨgel tek lɨnɨgab agɨl nɨgak. Nɨŋɨd, Timoti nop dad amɨl wak tɨbɨlɨkak. \v 4 \x - \xo 16.4 \xo*\xt Apo 15.23-29\xt*\x* Tɨkɨl, kɨdek kɨli taun okok ajɨlɨg, binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok kɨlop agɨlak, Bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok sek, Jelusalem bɨ Klays binɨb ne okok kɨlop kod mɨdebal okok sek, kɨli apnan gɨl apal, Takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak mɨdupsek mel, kab olap nep dɨnɨmɨb apal agɨlak. Anɨb agɨl kɨlop agtep gɨlak. \v 5 \x - \xo 16.5 \xo*\xt Apo 2.47\xt*\x* Agtep gelak nɨm, binɨb Jisas yɨl yelak okok, nop gos kɨles lɨnɨŋɨd mɨdtep gɨlak. Anɨgel, mɨnek mɨnek binɨb ogɨnap sek tap tɨmel kelɨgɨl Jisas nop gos lɨnɨŋɨd kɨdek gɨlak. \s Pol wɨsɨn nɨgak, bɨ olap Masedoniya plopens yek \p \v 6 \x - \xo 16.6 \xo*\xt Apo 18.23\xt*\x* Pol ayɨp bɨne okok ayɨp, God Kawnan ak kɨlop agak, Esiya plopens takaw tep ak kɨlop ma agñɨnɨmɨb agak. Anɨb agek, Piligiya plopens nab okok ajɨl, Galesiya plopens nab okok ajelak. \v 7 \x - \xo 16.7 \xo*\xt 2 Ti 1.15\xt*\x* Apɨl Misiya plopens wulep wulep gɨlɨg, Bitiniya plopens amnun agɨlak. Agelak, Jisas Kawnan ak kɨlop agak, Ma amnɨmɨb agak. \v 8 Anɨb agek, Bitiniya plopens ma amnɨlak, Misiya plopens kelɨgɨl, taun Tlowas ayaŋ amnɨlak. \v 9 Amɨl, maynab ayaŋ Pol wɨsɨn nɨgak, bɨ Masedoniya plopens nɨb olap tɨkjakɨl, nop suk agɨlɨg agak, Chɨnop chɨb nɨŋɨd, ñɨg solwala tɨkɨl, pɨs awl Masedoniya ownɨmɨn agak. \v 10 \x - \xo 16.10 \xo*\xt 2 Ko 2.13\xt*\x* Pol anɨgɨl wɨsɨn nɨgek, ak God nokom, Masedoniya binɨb kɨlop takaw teplep ak agñɨnɨmɨb agup agɨl, chɨn kasek sip dɨnɨg amnɨnok. \s Bin Lidiya Jisas nop gos lɨnɨgak \p \v 11 Chɨn taun Tlowas mɨdɨl, sip dɨl amnɨnok. Am am, man ñɨg tɨb kus gak Samotiles amjakɨnok. Mɨnek pen, taun Neyapolis amjakɨl, \v 12 sip ak kelɨgɨl, Masedoniya binɨb taun kɨli Pilipay amjakɨnok. Taun Pilipay anɨb ak, Lom binɨb kuŋay yɨbɨl ap mɨdɨl kod yelɨgɨpal. Ñɨn kab olap man anɨb okok yolɨgɨpun. \p \v 13 Mɨdɨl, Juda añɨŋ lep ñɨn awl ak apek, taun ak ñɨg gol ayɨm, God nop agnɨgep tep olap mɨdeb agɨl, taun anɨb ak kelɨgɨnok. Amɨl nɨgɨnok, bin ogɨnap ap yelak. Nɨŋɨd, anɨb sɨŋak besɨgɨl, kɨlop takaw agɨnok. \v 14 Bin yelak anɨb okok, olap yɨb ne Lidiya. Ne chech muk okok gɨlek tawelɨgɨpal. Ne taun Tayatayla nɨb. God nop nokom kɨdek gɨl agnɨgolɨgup. Bin anɨb anop, Bɨawl gos tep ñek, Pol takaw agak ak nɨŋɨd agup agɨl dak. \v 15 \x - \xo 16.15 \xo*\xt Apo 16.33, 18.8\xt*\x* Nop ñɨg pakñɨl, binɨb ne ayɨp kɨnɨlak okok kɨlop ñɨg pakñɨl gɨnok. Ñɨg pakɨl, bin Lidiya agak, Nɨbi yɨp nɨgem, Jisas nop gos lɨnepin tek lup ak, apɨl kal yad awl yenɨmɨb agak. Chɨnop anɨb agek, nɨŋɨd agup agɨl, am kal nop ak kɨnɨnok. \s Pol ayɨp Saylas ayɨp kɨlop nag lɨlak \p \v 16 \x - \xo 16.16 \xo*\xt Apo 19.24\xt*\x* Pen chɨn mɨnek olap, God nop agnɨgep tep ak amɨl, pay wog gɨñeb olap nop nebeŋ pakɨnok. Pay anɨb anop kɨcheki abaŋ lek nɨm, tap tɨtay kɨdek gɨnɨgab ak, binɨb okok kɨlop agñek nop mani tawelɨgɨpal. Anɨgek, bɨ nop taw dad apel, wog kɨlop gɨñolɨgup okok, mani awl delɨgɨpal. \v 17 \x - \xo 16.17 \xo*\xt Mak 1.24, 1.34\xt*\x* Chɨn amnɨnoknɨŋ, pay anɨb ak chɨnop kɨdek gɨlɨg agak, Bɨ okol, God Bɨawl yɨbɨl adek alaŋ mɨdeb ak, wog nop gɨñelɨgɨpal agak. Nɨbi tay gem God nɨbop dɨnɨgab takaw ak agñebal agak. \v 18 \x - \xo 16.18 \xo*\xt Mak 16.17\xt*\x* Pen takaw anɨb ak tek, mɨnek mɨnek agek, mɨnek olap Pol nop yɨlɨk gek, adɨkɨl pay anɨb ak kɨcheki abaŋ lak anop agak, Jisas Klays yɨp gɨnɨmɨn agup tek, nep agebin, pay anop kelɨgɨl amnoŋ agak. Anɨb agaknɨŋ, kɨcheki nop abaŋ lak ak kelɨgɨl amnak. \p \v 19 \x - \xo 16.19 \xo*\xt Apo 19.25-26, 2 Ko 6.5\xt*\x* Pen pay anɨb anop kod yelɨgɨpal bɨ okok, Pol kɨcheki agyokak takaw ak nɨgɨlak. Nɨŋɨd, mani awl dɨpun ak, kɨdek ma dɨnɨgabun agɨl, Pol ayɨp Saylas ayɨp kɨlop lɨpɨg dad amɨl, bɨawl apnan gɨ yelak ak amnɨlak. \v 20 \x - \xo 16.20 \xo*\xt 1 Kin 18.17, Mat 5.11, Mak 13.9, Apo 17.6\xt*\x* Amɨl, bɨawl kɨlop agɨlak, Juda nɨb bɨ omɨŋal awl, apɨl man chɨnop awl monmon gebil ak, yepɨs agebil agɨlak. \v 21 Chɨn Lom binɨb, takaw nedil adek ak ke mɨdeb ak pen, kɨli tay gɨnɨg, takaw kɨdeyɨl ak nɨgɨlaŋ agɨl aglebil agɨlak. \p \v 22 \x - \xo 16.22 \xo*\xt 2 Ko 6.5, 11.23-25, Plp 1.30, 1 Te 2.2\xt*\x* Binɨb kuŋay yelak okok abe, takaw adek anɨb anep agelak, bɨawl okok tɨkjakɨl, Pol ayɨp Saylas ayɨp chech kɨlop okok kasek tɨg asɨkɨl agɨlak, Kul dɨl pakɨm agɨlak. \v 23 Agelak, kul dɨl pak adɨk madɨk gɨl, dam kalabus mɨgan ak yokɨl, bɨ kalabus kod yek anop agɨlak, Kɨlop omɨŋal nɨg yenɨmɨn agɨlak. \v 24 Agelak, bɨ kalabus kod yek ak, kɨlopmɨŋal poŋɨd dam kal mɨgan yɨbɨl ayaŋ lɨl, tob kɨd kɨlop omɨŋal ak dɨl mab awl mɨgan ak agek lɨgel amnak. \p \v 25 Pen maynab awl ayaŋ, Pol ayɨp Saylas ayɨp God nop agɨlɨg kɨmep ogɨnap agɨleknɨŋ, bɨ ned nag lɨlak okok nɨg yelak. \v 26 \x - \xo 16.26 \xo*\xt Apo 4.31, 5.19, 12.7, 12.10\xt*\x* Anɨgɨl nɨg yelaknɨŋ, day monmon awl dɨl, kalabus kal ak dad awl adaŋ gɨl, kanɨb okok mɨdupsek yɨkɨlɨg, kalabus kay kɨlop tun gɨlak nag kɨles tɨmel okok mɨdupsek asɨkak. \v 27 \x - \xo 16.27 \xo*\xt Apo 12.18-19\xt*\x* Anɨgek, bɨ kalabus kod yek ak tɨkjakɨl nɨgak, kanɨb okok mɨdupsek yɨkɨl yek. Ne nɨŋɨd, kalabus kay kanɨb yɨkɨl pɨlɨk amdɨpal agɨl gos nɨŋɨd, baynat ak lɨpɨg dɨl, ne ke puŋɨl lɨnɨg gak. \v 28 Pol pen suk awl agak, Nak ke ma tɨbɨnɨmɨn agak. Chɨn ma pɨlɨk abun. Mɨdupsek mɨdobun agak. \p \v 29 Agek, bɨ kalabus kod yek ak suk agak, Sup ak kasek dowɨm agak. Agek, sup dad apelak, kasek dad kal mɨgan amɨl, jel gek jepjep dɨlɨg am Pol ayɨp Saylas ayɨp yelek tob agen sɨŋak kɨgom yɨmak. \v 30 \x - \xo 16.30 \xo*\xt Luk 3.10, Apo 2.37, 9.6\xt*\x* Pen anɨgɨl kɨgom yɨmɨl tɨkjakɨl, kɨlop omɨŋal poŋɨd seŋayaŋ amɨl agak, Bɨawl omɨŋal. Yad tay gen, God yɨp tɨg asɨk dɨnɨgab agak? \p \v 31 \x - \xo 16.31 \xo*\xt Jon 3.16, 3.36, 6.47, 1 Jo 5.10\xt*\x* Agek nop agɨlek, Bɨawl Jisas nop gos lɨnɨge, God nep tɨg asɨk dɨl, binɨb nad ayɨp kɨnɨban okok abe agɨlek. \v 32 Anɨb agɨl, bɨ anɨb ak sek, binɨb ne ayɨp kɨnɨlak okok sek, kɨlop Bɨawl takaw ak agñɨlek. \v 33 \x - \xo 16.33 \xo*\xt Apo 16.15\xt*\x* Kɨlopmɨŋal maynab ayaŋ nep dad amɨl, pakɨlak okok ñɨg lɨ yokak. Anɨgek, ne ayɨp binɨb ne ayɨp kɨlop mɨdupsek ñɨg pakñɨlek. \v 34 Ñɨg pakñelek, bɨ kalabus kod yek anɨb ak, bɨ omɨŋal poŋɨd kal ne amɨl, tap mɨdup ñek ñɨŋɨlek. Bɨ anɨb ayɨp, binɨb ne okok ayɨp, mɨñɨl God nop gos lɨnopun agɨl, mɨñmɨñ awl yɨbɨl gɨlak. \p \v 35 Mɨnek pen bɨawl okok, bɨ polis okok kɨlop agyokel, bɨ kalabus kod yek ak nop agɨlak, Bɨ kalabus mɨdebil omɨŋal ak kɨlop wɨsɨb yoke amnɨmil agɨlak. \v 36 Agelak, bɨ kalabus kod yek ak, takaw anɨb ak dad amɨl, Pol nop agak, Bɨawl okok kɨli apal, Bɨ omɨŋal kɨlop wɨsɨb yoke amnɨmil apal agak. Anɨb ak gos sek mɨdɨl mɨdtep gɨl amnɨmil agak. \v 37 Agek Pol agak, Chɨl abe bɨ Lom nɨb, anɨb ak tek taynen kot gɨpal won ak, takaw chɨlop tɨk asɨkɨl nɨgtep ma gɨpal agak? Binɨb nab ak mɨdol kɨli chɨlop kul dɨl pakɨl, dam nag lɨpal ak, tep ma gup agak. Anɨb ak chɨlop kɨmɨgel we gɨl agyokun agɨl agebal akaŋ agak? Mel yɨbɨl. Kɨli ke apɨl, chɨlop wɨsɨb yokɨnɨgabal agak. \p \v 38 Pol anɨgɨl agek, polis okok takaw anɨb ak nɨŋɨd, adɨkɨd am bɨawl okok kɨlop takaw anɨb ak agñɨlak. Agel, kɨli omɨŋal abe Lom nɨb agɨl, pɨlɨkɨlak. \v 39 \x - \xo 16.39 \xo*\xt Mat 8.34\xt*\x* Amɨl, Pol ayɨp Saylas ayɨp kɨlop takaw saynsayn agɨl agɨlak, Chɨn ñɨlop taynen gɨ tɨmel gɨpun agɨlak. Agɨl, kɨlop dad seŋayaŋ amɨl agɨlak, Ñɨli man awl anɨb ak kelɨg amnɨmil agɨl gos nopun agɨlak. \v 40 Agelak, Pol ayɨp Saylas ayɨp kalabus kal ak kelɨgɨl, bin Lidiya kal ak am mɨdɨl, binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok kɨlop takaw agtep gɨl, amnɨlek. \c 17 \s Tesalonayka binɨb kɨli Pol ayɨp Saylas ayɨp kɨlop pakɨnɨg gɨlak \p \v 1 \x - \xo 17.1 \xo*\xt 1 Te 1.1-2, 2.1-2\xt*\x* Bɨ omɨŋal taun Pilipay kelɨgɨl, am am taun Abipolis amjakɨlek. Abipolis nɨb am am, taun Apoloniya amjakɨlek. Pen Apoloniya nɨb am am taun Tesalonayka amjakɨl nɨgɨlek, Juda apnan gɨpal kal olap yek. \v 2 Nɨŋɨd, Pol pel golɨgup ak, binɨb okok ayɨp apnan gɨpal kal mɨgan ak amnak. Kal anɨb ak, Juda añɨŋ lep ñɨn awl omɨŋal nokom amɨl, God takaw ned agɨl tɨkɨlak ak gos nɨŋɨd, ag amɨl apɨl gɨlak. \v 3 \x - \xo 17.3 \xo*\xt Luk 24.26, Apo 3.18, 9.22, 18.28, Gal 3.1\xt*\x* Anɨgɨl ag amɨl apɨl gɨlɨg, kɨlop God takaw tep ak agñɨtep gɨlɨg agak, Bɨ God nop aglup ak ne apɨl, chɨnop nen agɨl yul dak agak. God takaw ned agɨl tɨkɨlak ak, nop agɨl tɨkɨlak tek, kumɨl tepayaŋ tɨkjakak agak. Bɨ God nop aglup ak, binɨb okok kɨlop dɨl kod yenɨgab ak nɨm, bɨ Jisas nɨbop kesɨm debin ak nep agak. \v 4 \x - \xo 17.4 \xo*\xt Apo 13.50, 15.22, 15.27, 15.40, 28.24\xt*\x* Anɨb agek, kɨli ogɨnap nɨŋɨd agup agɨl, Pol ayɨp Saylas ayɨp kɨd bak okok amnɨlak. Glik binɨb God nop agnɨgelɨgɨpal ogɨnap, bin yɨb sek ogɨnap abe, kɨli kuŋay Pol ayɨp Saylas ayɨp agɨlek takaw ak dɨlak. \p \v 5 \x - \xo 17.5 \xo*\xt Lom 16.21\xt*\x* Delak, Juda bɨ okok nɨgel mɨlɨk yowak. Kɨli bɨ tɨmel yokɨp yelak ogɨnap del, kɨli pen am binɨb kuŋay yɨbɨl dad apel, takaw pug awl agɨlak. Pen Pol ayɨp Saylas ayɨp kɨlop pɨyow nɨŋɨd, binɨb okol kɨlop ñon paklɨlaŋ agɨl, amɨl Jeson kal ak puŋɨl kuskus gɨl, pɨyow mel nɨgɨlak. \v 6 \x - \xo 17.6 \xo*\xt Apo 16.20\xt*\x* Pɨyow mel nɨŋɨd, Jeson nop dɨl, binɨb Jisas nop gos nɨgɨlak ogɨnap sek dɨl, dad gapman bɨawl yelak ak amɨl agɨlak, Bɨ man okok mɨdupsek ajɨl takaw agñɨlaknɨŋ, takaw pug awl apal okok, mɨñɨl ap mɨdebal man chɨn awl agɨlak. \v 7 \x - \xo 17.7 \xo*\xt Luk 23.2, Jon 19.12, 1 Pi 2.13\xt*\x* Kɨli Lom gapman bɨnonɨm chɨnop takaw nop kelɨgɨl, bɨnonɨm kɨli Jisas nop nokom dɨpal agɨlak. Pen bɨ Jeson nɨm awl, bɨ anɨb okok kɨlop dam kal ne ak lup ak nɨm, nop dad apobun agɨlak. \v 8 Anɨb agelak, binɨb kuŋay ap yelak okok sek, gapman bɨawl okok sek nɨŋɨd, gos kuŋay nɨŋɨd suk awl agɨl agɨlak. \v 9 Gos kuŋay nɨŋɨd, bɨawl okok kɨli Jeson nop mani ogɨnap dɨl, binɨb ne dad owlak okok mani ogɨnap dɨl agɨlak, Kɨdek takaw anɨb ak tepayaŋ agñenɨgabɨm, mani nɨbop anɨb awl pɨsnep dɨnɨgabun agɨlak. Anɨb agɨl, kɨlop ag seŋ yokɨlak. \s Pol ayɨp Saylas ayɨp taun Beliya yelek \p \v 10 Man sɨbgup ak, binɨb Jisas nop gos nɨgɨlak Tesalonayka nɨb okok, kɨli Pol ayɨp Saylas ayɨp kɨlop agyokel, taun Beliya amnɨlek. Amɨl, Juda apnan gɨpal kal mɨgan ak amnɨlek. \v 11 \x - \xo 17.11 \xo*\xt Ais 34.16, Luk 16.29, Jon 5.39\xt*\x* Juda binɨb anɨb okok, Juda binɨb Tesalonayka yelak okok tek mel, kɨli mɨdtep gɨlak. Ak nɨm, Pol takaw nop ak nɨgel tep gaknɨŋ, nɨŋɨd agup akaŋ agɨl, buk Baybol ak mɨnek mɨnek pɨyowɨl nɨgɨlak. \v 12 Kɨli kuŋay yɨbɨl Jisas nop gos lɨnɨgɨlak. Glik bin yɨb yek okok, Glik bɨ ogɨnap abe, kuŋay yɨbɨl Jisas nop gos lɨnɨgɨlak. \p \v 13 \x - \xo 17.13 \xo*\xt Apo 13.50, 14.19\xt*\x* Pen Juda binɨb Tesalonayka yelak okok, kɨli Pol amɨl taun Beliya binɨb kɨlop God takaw ak agñub ak nɨgelak, mɨlɨk yowak. Mɨlɨk yapek, kɨli apɨl Beliya binɨb kɨlop nebneb gel, kabɨyam junɨg gelak. \v 14 Anɨb ak nɨŋɨd, binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok, kɨli ogɨnap Pol nop kasek dam man ñɨg solwala gol okok agyokɨlak. Pen Saylas ayɨp Timoti ayɨp, taun Beliya anɨb ak yɨlek. \v 15 Pen bɨ ogɨnap Pol nop dam taun Atens amjakɨlak. Adɨkɨd amnɨlaknɨŋ, Pol kɨlop agak, Saylas ayɨp Timoti ayɨp, kɨlop agyokem, kasek ownɨmil agak. \s Pol ne taun Atens mɨdɨl, God takaw agñak \p \v 16 Pol anɨb agɨl, Saylas ayɨp Timoti ayɨp kɨlop kod yek, taun Atens anɨb ak. Mɨdɨlɨg nɨgak, binɨb anɨb okok, tap yepɨs kɨli agnɨgelɨgɨpal okok, kuŋay yɨbɨl yek. Nɨgek, gos nop ak tɨmel yɨbɨl gak. \v 17 \x - \xo 17.17 \xo*\xt Apo 18.19\xt*\x* Anɨb ak tek Juda apnan gɨpal kal ak amɨl, bɨ Juda nɨb ogɨnap ayɨp, bɨ Juda mel pen God nop kɨdek gɨl agnɨgɨlak ogɨnap ayɨp, takaw ag amɨl apɨl gelɨgɨpal. Pen ñɨn kuŋay abe, binɨb apnan gelɨgɨpal tep ak apnan gɨl, kɨli ayɨp takaw ag amɨl apɨl gɨ yelɨgɨpal. \v 18 Ñɨn anɨb ak, Epikuliyan bɨ gos nɨgep ogɨnap, Stowik bɨ gos nɨgep ogɨnap,\f + \fr 17.18 \fr*\ft Man anɨb okok, binɨb gos adek keke nɨgɨlak okok, yɨb keke agɨl, ogɨnap Epikuliyan binɨb agɨlak, ogɨnap Stowik binɨb agɨlak. \ft*\f* kɨli Pol ayɨp takaw ag amɨl apɨl gɨlak. Anɨgel, Pol ne Jisas kumɨl tɨkjakak takaw teplep ak agek, kɨli nɨŋɨd ogɨnap agɨlak, Bɨ takaw monmon agup awl, takaw anɨb ak tay agup agɨlak? Pen ogɨnap agɨlak, Binɨb pal okok kɨli tap anɨb okok agnɨgelɨgɨpal takaw ak agup agɨlak. \v 19 Pen Pol nop dad kaunsol kay Aleyopagus yelak ak amɨl agɨlak, Nad takaw kɨdeyɨl binɨb okok kɨlop apan ak, mɨñɨl chɨnop agñɨnɨmɨn agɨlak. \v 20 Takaw nad ak chɨn nopun, takaw anɨb ak ke tek lup agɨlak. Takaw jɨj anɨb ak nɨgtep gɨnɨgun agɨlak. \v 21 Binɨb man Atens nɨb okok sek, binɨb okok nɨb apɨl Atens yelak okok sek, kɨli takaw kɨdeyɨl ogɨnap nɨŋɨd, ag yonɨgun agɨl gos anep nɨgelɨgɨpal. \p \v 22 Pen Pol kaunsol kay Aleyopagus yelak nab ak tɨkjakɨl agak, Nɨbi Atens bɨ okok agak. Yad nepin, nɨbi kɨles yɨbɨl gɨl, tap ogɨnap agnɨgun agɨl gos ak nepɨm agak. \v 23 Yad man anɨb ak ajɨlɨg, nɨbi kab keke gɨl tap keke agnepɨm tek, yɨb ak adek anɨb ak kɨl tɨkɨpek ak nepin agak. Pen kab olap gɨlɨpek ak, yɨb ak tɨkɨl apɨm, Tap olap chɨni ma nopun ak, kab nop nɨm awl apɨm agak. Tap ma nɨŋɨd yokɨp agnepɨm anɨb ak, jɨj ak nɨbop mɨñɨl agɨnɨgebin agak. \p \v 24 \x - \xo 17.24 \xo*\xt Mat 11.25, Apo 7.48, 14.15\xt*\x* God lum awl ak gɨlɨl, tap okok mɨdupsek gɨlɨl gak ak, ne bɨawl yɨbɨl agak.\x - \xo 17.24-25 \xo*\xt 1 Kin 8.27, Ais 42.5\xt*\x* Adekab alaŋ sek, lum awl sek kod mɨdeb agak. Binɨb okok kal akaŋ tap ogɨnap gɨlel, ne apɨl tap gɨlɨpal nab anɨb okok mɨdonɨmuŋ tek ma lup agak. \v 25 \x - \xo 17.25 \xo*\xt Jop 12.10, Sng 50.12, Sek 12.1, Apo 7.48\xt*\x* Ne chɨnop gɨlɨl, añɨŋ bad ak yokek, añɨŋ lɨlɨg mɨdobun agak. Tap chɨn okok mɨdupsek, ne nokom gɨlak agak. Ne bɨ kɨles tɨmel mɨdeb, chɨn tap tep olap gɨl nop ñɨnɨgun tek ma lup agak. \v 26 Ne based nokom nop nep gɨlek, bɨ anɨb ak ne pen tɨk dad amɨl apɨl gek nɨm, binɨb keke okok mɨdupsek mɨdobun agak. Binɨb anɨb okok man keke mɨdupsek mɨdebal agak. God ne nokom gek nɨm, binɨb ogɨnap man olap mɨdɨl, mɨd dad amɨl, kɨdek ne ke agak ñɨn ak apek, binɨb okok nɨb ogɨnap apɨl tep anɨb ak dɨpal agak. \v 27 \x - \xo 17.27 \xo*\xt Lo 32.8, Sng 145.18, Ais 55.6, Jer 23.23, Apo 14.17, Lom 1.20\xt*\x* God gek, ñɨn ogɨnap koslam mɨdobun ak, yɨp gos nɨgɨlɨg owlaŋ agɨl gup agak. Ne pal okok ma mɨdeb, ne chɨn ayɨp keke mɨdeb agak. \v 28 \x - \xo 17.28 \xo*\xt Kol 1.17, Tat 1.12, Hib 1.3\xt*\x* Chɨn kɨles ne ak dɨl mɨdobun agak. Pen bɨ takaw kɨl tɨkep nɨbi ke ogɨnap kɨli agɨlak, God ne bapi chɨn agɨlak ak, nɨŋɨd agɨlak agak. \v 29 \x - \xo 17.29 \xo*\xt Ais 40.18-20, 44.10-17, Apo 19.26\xt*\x* God ñapay ne mɨdobun ak nɨm, taynen gol, silpa, kab, tap okok dɨl, gos chɨni ke nɨŋɨd, tap ogɨnap gɨlɨl agnopun agak. God ne tap anɨb okok tek mel agak. \v 30 \x - \xo 17.30 \xo*\xt Apo 14.16, Lom 3.25, Tat 2.11-12, 1 Pi 1.14\xt*\x* Ned binɨb God takaw ne ak ma nɨgelɨgɨpal tek, kɨlop takaw ogɨnap kuŋay ma agak. Mɨñɨl pen binɨb man okok mɨdupsek kɨlop agup, Tap si tap tɨmel gɨpɨm ak taynen anɨgɨpun agɨl kelɨgɨnɨmɨb agup agak. \v 31 \x - \xo 17.31 \xo*\xt Sng 9.8, 96.13, Apo 2.24, 10.42, Lom 2.16, 14.10\xt*\x* Agup anɨb ak, nɨgtep yɨbɨl gɨnɨgun agak. Kɨdek ne ke nɨgup ñɨn olap apek, bɨne olap nop aglup ak agyokek apɨl, binɨb mɨdupsek kɨlop yɨpɨd gɨl nep tɨg asɨkɨl bɨlokɨnɨgab agak. God gek bɨ anɨb ak kumɨl tɨkjakak agak. Anɨb ak chɨn nopun, bɨ anɨb ak chɨnop anɨgɨnɨgab agak. \p \v 32 Pol tɨkjakak takaw anɨb ak anɨgɨl agek, binɨb yelak okok nɨgɨlɨg, ogɨnap yɨmel agɨlak, ogɨnap agɨlak, Ñɨn ogɨnap takaw anɨb ak tepayaŋ agenɨmɨn, chɨn nɨgɨnɨgun agɨlak. \v 33 Anɨb agelak, Pol kɨlop kelɨg amnak. \v 34 Pen man awl Atens anɨb ak, binbɨ ogɨnap, takaw nop ak kɨdek gɨl, Jisas nop gos lɨnɨgɨlak. Binbɨ anɨb okok nɨm, bɨ olap yɨb nop ak Diyonisiyus. Ne bɨ kaunsol kay Aleyopagus kɨli anɨb ak nɨb olap. Bin olap yɨb ne Damalis, ne Jisas nop gos lɨnɨgɨlak. Pen binɨb yokɨp ogɨnap sek abe Jisas nop gos lɨnɨgɨlak. \c 18 \s Pol ne taun Kolin mɨdɨl, God takaw agñak \p \v 1 Kɨdek Pol taun Atens anɨb ak kelɨgɨl, taun Kolin amnak. \v 2 \x - \xo 18.2 \xo*\xt Lom 16.3, 1 Ko 16.19, 2 Ti 4.19\xt*\x* Amɨl nɨgak, bɨ Juda olap, Podus plopens nɨb ap yek. Yɨb ne ak Akwila, bin ne yɨb ak Plisila. Bɨ bel anɨb ak, kɨli am yelɨgɨpil man Yitali, taun Lom wulep okok. Kɨli anɨgɨl am yelɨgɨpil ak pen, ñɨn anɨb ak Lom gapman bɨnonɨm Klodiyus, Juda ogɨnap Lom ak ma yenɨgel agak ak nɨm, ap taun Kolin anɨb ak yelek. \v 3 \x - \xo 18.3 \xo*\xt Apo 20.34, 1 Ko 4.12, 1 Te 2.9, 2 Te 3.8\xt*\x* Bɨ bel anɨb ak, kɨli sel kal gɨlelɨgɨpil. Pen Pol abe, wog anɨb ak tek golɨgup ak nɨm, am kɨli ayɨp mɨdɨl, sel okok gɨlelɨgɨpal. \v 4 Pol ne pen, Juda binɨb, Glik binɨb mɨdupsek nɨgɨlaŋ agɨl, Juda añɨŋ lep ñɨn awl ak owaknɨŋ, apnan gɨpal kal ak amɨl, kɨli ayɨp takaw ag amɨl apɨl golɨgup. \p \v 5 \x - \xo 18.5 \xo*\xt Apo 9.22, 17.3, 17.14-15, 18.28\xt*\x* Anɨgɨ dad amɨl, kɨdek Saylas ayɨp Timoti ayɨp Masedoniya plopens kelɨgɨl owlek. Apel, Pol ne sel kal golɨgup wog ak kelɨgɨl, mɨnek mɨnek Juda binɨb okok kɨlop takaw agñɨ ajɨlɨg agolɨgup, Bɨ God nop aglup ak, binɨb okok kɨlop dɨl kod yenɨgab ak, Jisas ne nokom agolɨgup. \v 6 \x - \xo 18.6 \xo*\xt Ese 18.13, Apo 13.45-46, 13.51, 20.26, 1 Pi 4.4\xt*\x* Anɨb agak ag pen, takaw nop ak ma nɨŋɨd, nop agjuwɨlak. Agjuwelak, God nop taynen kelɨgɨpal agɨl, chech ne ak pɨpal pakɨlɨg, kɨlop agak, Yad nɨbop God takaw ak agñen ma nepɨm ak, tap nɨbi ke agak. Mɨñɨl nɨbop Juda binɨb kelɨgɨl, binɨb Juda mel okok kɨlop agñɨnɨgayn agak. \v 7 Anɨb agɨl, kɨlop kelɨgɨl, bɨ Juda mel olap kal ak amnak. Bɨ anɨb ak yɨb ne Titiyus Jastus. Ne God nop kɨdek gɨl agnɨgolɨgup. Kal ne ak yek, Juda apnan gɨpal kal gol sɨŋak. \v 8 \x - \xo 18.8 \xo*\xt 1 Ko 1.14\xt*\x* Pen Klispus, bɨ Juda apnan gɨpal kal kod yolɨgup ak, binɨb ne ayɨp yelak okok ayɨp, kɨli Pol Jisas takaw agak ak nɨŋɨd agup agɨl, Jisas nop gos lɨnɨgɨlak. Kolin binɨb kuŋay abe, kɨli Pol takaw agak ak nɨŋɨd, Klays nop gos lɨnɨŋɨd ñɨg pakɨlak. \p \v 9-10 \x - \xo 18.9-10 \xo*\xt Jos 1.9, Ais 41.10, Jer 1.8, 1.18-19, Mat 28.20, Jon 10.1, Apo 23.11, 1 Ko 2.3\xt*\x* Ñɨn sɨbmɨg olap, Pol wɨsɨn nɨgak, Bɨawl ak nop agak, Yad nad ayɨp mɨdebin ak nɨm, ma pɨlɨkɨnɨmɨn, takaw yɨp ak binɨb okok kɨlop monmon agñɨnɨmɨn agak. Man anɨb awl, binɨb yad kuŋay yɨbɨl mɨdebal, binɨb ogɨnap nep gɨ tɨmel gɨnɨgel tek ma lup agak. \v 11 Anɨb agek, Pol man okok ma amnak, taun Kolin anɨb anep mɨdɨl, sap yeb nokom, takan anep kagol ak, God takaw ak agñɨ yolɨgup. \p \v 12 Pen Lom binɨb okok, bɨawl Galiyo nop agel, ne apɨl Akaya plopens kod yek. Ñɨn anɨb ak, Juda binɨb okok kɨli apnan gɨl, takaw ag adek nokom lɨl, Pol nop nɨgel mɨlɨk yapek, nop dad kot amnɨlak. \v 13 Amɨl agɨlak, Bɨ anɨb awl binɨb okok kɨlop God takaw agñebin agɨl, God nop kɨdek gɨl agnɨgep takaw olap ke agñub agɨlak. Takaw pel nɨŋɨd kɨdek gɨpɨm ak kelɨgɨnɨmɨb agup agɨlak. \v 14 \x - \xo 18.14 \xo*\xt Apo 23.29, 25.11, 25.19\xt*\x* Anɨb agelak, Pol takaw anɨb ak pen agɨnɨg gaknɨŋ, bɨawl Galiyo tɨkjakɨl kɨlop agak, Nɨbi Juda binɨb agak. Bɨ anɨb awl tap tɨmel olap gobɨkop, takaw nɨbi apɨm ak nepɨnep agak. \v 15 \x - \xo 18.15 \xo*\xt Jon 18.31, Apo 23.29, 25.18-19\xt*\x* Pen wog nɨbi gɨpɨm ak sek, yɨb nɨbi dɨpɨm adek ak sek, gos nɨbi nepɨm ak sek, takaw nɨbi kɨdek gɨnɨgabɨm pal ak sek, tap anɨb okok yɨp apɨl agnepɨm agak. Ak takaw yad mel agak. Takaw anɨb ak nɨbi ke agɨnɨmɨb agak. \v 16 Anɨb agɨl, Juda binɨb okok kɨlop ag seŋ yokak. \v 17 Kɨli seŋ amɨlɨg, bɨ Juda apnan gɨpal kal kod mɨdeb ak, yɨb ne Sostenes, nop dɨl pakɨlak. Nop anɨgɨlak ak pen, bɨawl Galiyo nɨŋɨd, takaw olap ma agak. \s Pol ne adɨkɨd Siliya plopens taun Adiyok amnin agɨl amnak \p \v 18 \x - \xo 18.18 \xo*\xt Nam 6.18, Apo 21.24, Lom 16.1\xt*\x* Pen Pol taun Kolin tapɨn mɨdɨl, binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok kɨlop agak, Nɨbi mɨdem yad amebin agak. Agek, Akwila bin ne Plisila sek, bɨ bel ayɨp Siliya plopens amnun agɨl amnɨlak. Am am taun Senkliya amjakɨl, Pol yad God nop chɨgɨl nep yenɨgayn agɨl takaw aglɨlɨg, kɨmɨg wɨj ne ak tɨkak. Tɨkɨl, sip dɨl saŋɨdɨlak. \v 19-21 \x - \xo 18.19-21 \xo*\xt Apo 17.17, Lom 1.10, 1 Ko 4.19, Hib 6.3, Jem 4.15\xt*\x* Pen kɨli am am taun Epesus amjakɨl, Pol ne Juda apnan gɨpal kal mɨgan ak amɨl, Juda binɨb okok ayɨp, takaw ag amɨl apɨl gak. Anɨgek, nop agɨlak, Ñɨn ogɨnap sek chɨn ayɨp awl yenɨmɨn agɨlak. Anɨb agɨlak ak pen, takaw kɨlop ak ma dɨl agak, Nɨbi mɨdem yad amebin agak. God yɨp yaw agenɨgab, kɨdek adɨkɨd ownɨgayn agak. Anɨb agɨl, Akwila bel kɨlop, binɨb anɨb okok ayɨp aglɨl, ne sip dɨl, taun Epesus kelɨgɨl, \v 22 am am taun Sisaliya amjakak. Amjakɨl, amɨl man Jelusalem alaŋ amjakɨl, binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok kɨlop nɨŋɨd ag dɨdeg lak. Anɨgɨl, Siliya plopens taun Adiyok ayaŋ amnak. \p \v 23 Amɨl, ñɨn kuŋay yɨbɨl mɨdɨl, kɨdek kɨlop kelɨgɨl amnak. Ne am Galesiya plopens okok sek, Piligiya plopens okok sek gɨ ajɨlɨg, binɨb Jisas yɨl yelak okok kɨlop agñɨtep gek, nɨgtep gɨlak. \s Bɨ Apolos ne taun Epesus mɨdɨl, God takaw agñak \p \v 24 Pen bɨ Juda olap, taun Aleksadliya nɨb, ne apɨl taun Epesus yek. Yɨb ne ak Apolos. Ne bɨ takaw agtep yɨbɨl gɨl, God takaw ned agɨl tɨkɨlak ak nɨgtep yɨbɨl gɨl gak. \v 25 \x - \xo 18.25 \xo*\xt Apo 19.3, Lom 12.11\xt*\x* Apolos ne God wog golɨgup anɨb ak, bɨ ogɨnap nop ned agñɨlak. Gos ne won ak kɨles tɨmel gɨl nɨŋɨd, binɨb anɨb okok kɨlop takaw agñin agɨl gos nɨgak. Ak nɨm, Apolos ne Jisas takaw nokom nokom binɨb okok kɨlop yɨpɨd gɨl yɨbɨl agak. Takaw agak anɨb ak, Jon Bɨ Ñɨg Pakñeb nɨgak tek nep nɨŋɨd anɨb agak. \v 26 \x - \xo 18.26 \xo*\xt Apo 19.8\xt*\x* Ñɨn anɨb ak tɨkɨl ne ma pɨlɨkɨl, Juda apnan gɨpal kal ak amɨl, Jisas takaw ak monmon yɨbɨl agñak. Agñek, Akwila ayɨp bin ne Plisila ayɨp nɨŋɨd, nop dad kal kɨli ak amnɨlak. Amɨl, nop God takaw ma nɨgak won ogɨnap, agñɨtep yɨbɨl gɨlek. \p \v 27-28 \x - \xo 18.27-28 \xo*\xt Apo 9.22, 17.3, 18.5, 1 Ko 3.6, 2 Ko 3.1\xt*\x* Kɨdek ne Akaya plopens amnɨg gek, Epesus binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok, kɨli tep yɨbɨl ne amɨl kɨlop agñɨnɨgab agɨl, Akaya binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok kɨlop mɨj olap kɨl tɨkɨlak. Tɨkɨl agɨlak, Bɨ God wog gup Apolos amjakek, nop dɨnɨmɨb agɨlak. Anɨb agel nɨm, Apolos amjakɨl mɨj ak yomak. Yomek, Akaya binɨb God kɨlop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gek, Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok, kɨli mɨdupsek Apolos nop dɨlak. Mɨnek mɨnek ne Juda binɨb okok kɨlop buk Baybol takaw adek ak agtep gɨlɨg agak, Bɨ God nop aglup ak, binɨb okok kɨlop dɨl kod yenɨgab ak, Jisas ne nokom agak. Anɨgɨl agtep gek, nop takaw olap pen agɨnɨgel tek ma lak. Anɨgek, binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok, mɨdtep yɨbɨl gɨlak. \c 19 \s Pol ne taun Epesus amɨl takaw agñak \p \v 1 \x - \xo 19.1 \xo*\xt 1 Ko 1.12, 3.6\xt*\x* Apolos ne taun Kolin mɨdaknɨŋ, Pol man dum olap saŋɨd amɨl, taun Epesus amjakɨl nɨgak, bɨ Jisas yɨl yelak ogɨnap yelak. \v 2 \x - \xo 19.2 \xo*\xt Apo 2.38, 8.16\xt*\x* Kɨlop nɨŋɨd anɨb agak, Nɨbi Jisas nop gos lɨnepek ñɨn ak, God Kawnan ne ak abe dɨpek agak? Agek agɨlak, Mel. God Kawnan mɨdeb agɨl chɨn ma nopun agɨlak. \v 3 \x - \xo 19.3 \xo*\xt Mat 3.11\xt*\x* Agelak, Pol kɨlop agak, Pen nɨbi taynen ñɨg pakɨpek agak? Agek agɨlak, Chɨn Jon takaw agak ak dɨl, ñɨg pakɨnok agɨlak. \p \v 4 \x - \xo 19.4 \xo*\xt Mat 3.11, Mak 1.4, 1.7-8, Luk 3.4, 3.16, Jon 1.15, 1.26-30, Apo 18.25, 19.4\xt*\x* Anɨb agelak agak, Jon binɨb okok agek ñɨg pakelɨgɨpal ak, tap si tap tɨmel gɨpun ak taynen anɨgɨpun agɨl kelɨgɨnɨgun gos nɨgel nɨm, kɨlop ñɨg pakñolɨgup agak. Pen ned Jon ne kɨlop agolɨgup, Bɨ kɨdek ownɨgab ak, nop gos lɨnɨgɨnɨmɨb agolɨgup agak. Bɨ kɨdek ownɨgab agak anɨb ak, Jisas ne nokom agak. \v 5 Pol anɨb agek, Jisas binɨb ne yɨbɨl yonɨgun agɨl, ñɨg pakɨlak. \v 6 \x - \xo 19.6 \xo*\xt Apo 2.4, 6.6, 8.17, 10.44-46\xt*\x* Ñɨg pakel, Pol kɨlop dɨ nɨgaknɨŋ, God Kawnan ne ak kɨlop yokek, takaw yɨbɨl keke agɨl, God kɨlop gos ñek agñɨlak. \v 7 Bɨ anep umɨgan ak tek anɨgɨlak. \p \v 8 Pol takan omɨŋal nokom, binɨb Juda apnan gɨpal kal owlak okok ayɨp, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab takaw ak ag amɨl apɨl gɨ yolɨgup. \v 9 \x - \xo 19.9 \xo*\xt Apo 9.2, 2 Ko 6.14-18, 2 Pi 2.2\xt*\x* Pen kɨli ogɨnap, takaw tep ak ma yɨbɨl dɨlak. Kelɨgɨlak. Binɨb yelak nab ak agɨlak, Bɨawl kanɨb tep ne ameb apal takaw anɨb ak, takaw tek ma lup agɨlak. Anɨb agelak, Pol kɨlop kelɨgɨl, binɨb Jisas yɨl yelak okok kɨlop dad Tilanus sikul kal awl ak amɨl, mɨnek mɨnek kɨlop takaw agñɨ yolɨgup. \v 10 \x - \xo 19.10 \xo*\xt 2 Ti 1.15\xt*\x* Anɨgɨl agñɨ yek, sub omɨŋal yɨn gak nɨm, Juda binɨb okok sek, Glik binɨb okok sek, Esiya plopens yelak tek mɨdupsek, Bɨawl nop takaw ak nɨgɨlak. \s Bɨ Skepa ñɨne kɨcheki walɨjpal agyokɨnɨg gɨlak \p \v 11 \x - \xo 19.11 \xo*\xt Apo 14.3\xt*\x* God ne Pol ayɨp mɨdaknɨŋ, ne tap mageptek ke yɨbɨl okok golɨgup. \v 12 \x - \xo 19.12 \xo*\xt Apo 5.15\xt*\x* Binɨb okok kɨli Pol chech bad nop okok dad damɨl, binɨb tap gup okok kɨlop ñel, jak amelɨgɨpal. Kɨcheki okok abaŋ lolɨgup okok abe seŋ amelɨgɨpal. \p \v 13 \x - \xo 19.13 \xo*\xt Mak 9.38\xt*\x* Pen Juda bɨ ogɨnap kuj tap okok gɨlɨg, kɨcheki tap okok agyokɨpun agɨl gɨ ajelɨgɨpal. Pol gak tek nɨŋɨd chɨn abe gun agɨl, kɨcheki okok kɨlop agɨlak, Bɨ Jisas anɨb ak, Pol pel agñub ak, ne mɨdeb tek, seŋ amnoŋ agɨlak. \v 14 Bɨ God nop sɨbogep bɨawl olap, yɨb ne Skepa, ñɨne anep kugul ak yelak. Kɨli kɨcheki tap okok agyokun agɨl anɨb agɨlak. \v 15 \x - \xo 19.15 \xo*\xt Mak 1.24, 1.34\xt*\x* Agelak, kɨcheki bɨ abaŋ lak ak pen agak, Jisas ayɨp, Pol ayɨp kɨlop nepin ak pen, nɨbi bɨ an agak? \v 16 Anɨb agɨl, bɨ anɨb okok kɨlop talakɨl, tapɨn nep pakɨl, chech kɨlop okok tɨg talɨk yokek, day nep mɨdɨl, kal anɨb ak kelɨgɨl pɨlɨk amnɨlak. \p \v 17 \x - \xo 19.17 \xo*\xt Luk 7.16, Apo 2.43, 5.5, 5.11\xt*\x* Pen takaw anɨb ak, Juda binɨb ayɨp Glik binɨb ayɨp taun Epesus yelak okok mɨdupsek, kɨli nɨŋɨd pɨlɨkɨl, Jisas yɨb nop ak tapɨn nep dad aplanɨlak. \v 18 Binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok, kɨli ogɨnap apnan gɨl, kuj tap tay tɨmel gɨlak okok, mɨseŋ agɨlak. \v 19 Kuj tap okok gɨl, buk kɨl tɨk lelɨgɨpal okok, binɨb nɨg yelaknɨŋ mab pak dagɨlel yɨnak. Buk anɨb okok, mani tawep nab ak ñɨn pagel, 50,000 tek amnak. \v 20 \x - \xo 19.20 \xo*\xt Apo 6.7, 12.24\xt*\x* Pen taun Epesus anɨgelak, Bɨawl takaw ne ak awl yɨbɨl gɨl, man okok mɨdupsek amnak. \s Epesus binɨb takaw pug awl agɨlak \p \v 21 \x - \xo 19.21 \xo*\xt Apo 18.21, 20.22, 23.11, Lom 1.13, 15.24-28, Gal 2.1\xt*\x* Pen anɨb okok gɨjuwɨl, kɨdek God Kawnan ak Pol nop gos ñek anɨb agak, Yad Masedoniya plopens amɨl, Akaya plopens amɨl, Jelusalem amnɨgayn agak. Amɨl, kɨdek taun Lom abe amnɨgayn agak. \v 22 \x - \xo 19.22 \xo*\xt Lom 16.23, 2 Ti 4.20\xt*\x* Anɨb agɨl, bɨ nop kod yelek okok, Timoti ayɨp Elastus ayɨp, kɨlop agyokek, Masedoniya plopens amelek, ne Esiya plopens tapɨn ñɨn kab olap yolɨgup. \p \v 23 \x - \xo 19.23 \xo*\xt 2 Ko 1.8\xt*\x* Ñɨn nab anɨb ak, Epesus binɨb ogɨnap, kɨli binɨb Bɨawl kanɨb tep ne ameb apal okok kɨlop ag gɨnɨg gɨlak. \v 24 \x - \xo 19.24 \xo*\xt Apo 16.16-19\xt*\x* Bɨ olap, yɨb ne Demitliyus. Bɨ anɨb ak, tap silpa ak dɨl, tap yepɨs agnɨgelɨgɨpal kal achɨp ogɨnap gak. Gek, binɨb ogɨnap ap taw dam lɨl, bin Atemis tay yepɨs agɨl, nop mɨnek mɨnek sɨbogelɨgɨpal ak, agnɨgep kal ne ak agɨl agnɨgelɨgɨpal. Bɨ Demitliyus ne bɨ wog gɨñeb ne okok wog kuŋay yɨbɨl kɨlop ñak. Ñek, kɨli wog anɨb ak gɨl, mani awl yɨbɨl delɨgɨpal. \v 25 Pen Demitliyus ne bɨ nop wog gɨlak okok sek, bɨ wog kɨli gelɨgɨpal anɨb ak tek gɨlak okok sek kɨlop agek, apnan gelak agak, Nɨb nepɨm, chɨn wog nokom anɨb awl gɨl, mani awl yɨbɨl dɨpun agak. \v 26 \x - \xo 19.26 \xo*\xt Sng 115.4, Ais 44.10-20, Jer 10.3, Apo 17.29, 2 Ti 1.15\xt*\x* Bɨ anɨb ak Pol pen ne apɨl, binɨb okok kɨlop yepɨs agɨl agup, Ñɨn mɨdup dɨl tap gɨpal okok, tap agnɨgep mel agup agak. Anɨb agek, taun Epesus binɨb kuŋay yɨbɨl dɨl, Esiya plopens mɨdupsek binɨb kuŋay yɨbɨl dɨl nɨgebal agak. Pol tap anɨb okok gup ak, nɨbi ke nepɨm agak. \v 27 Pol takaw ne ak agek, mani tap okok dɨpun ak wakaj sakɨl, binɨb okok chɨnop takaw tɨmel agɨnɨgabal agak. Pen adek anɨb anep ma agebin, binɨb kɨli bin awl chɨn Atemis nop agnopun ak kelɨgɨl, kal awl nop agnepal ak kelɨgɨl gebal agɨl agebin agak. Ned Esiya plopens binɨb mɨdupsek ayɨp, binɨb lum awl mɨdupsek ayɨp, kɨli binawl anɨb ak nop agnepal agak. Pol takaw ne ak pen bin Atemis yɨb nop ag we gɨnɨgab agak. \p \v 28 Demitliyus anɨb agek, bɨ anɨb okok nɨgel, kɨlop mɨlɨk tɨmel yapek suk awl agɨl agɨlak, Binawl Atemis, bin jɨj awl chɨn Epesus agɨlak. \v 29 \x - \xo 19.29 \xo*\xt Apo 20.4, 27.2, Lom 16.23, 1 Ko 1.14, Kol 4.10, Plm 24\xt*\x* Meg mɨgan dad aplanɨl ag amɨl apɨl gɨlaknɨŋ, binɨb taun anɨb ak kuŋay yɨbɨl owlak. Apɨl, Pol bɨne omɨŋal ak kɨlop lɨpɨg dad takaw agep tep ak amnɨlak. Bɨne omɨŋal anɨb ak, ne ayɨp Masedoniya nɨb ap yelek. Yɨb kɨli ak, Gayus ayɨp Alistakus ayɨp. \v 30 Pol ne binɨb apnan gɨl takaw agelak nab ak amnin agek, bɨ Jisas yɨl yelak okok pen nop mel agɨlak. \v 31 \x - \xo 19.31 \xo*\xt 2 Ti 1.15\xt*\x* Gapman bɨawl ogɨnap, Pol nop bogɨlak kɨli ak nɨm, kɨli abe nop takaw kɨles gɨl agɨlak, Binɨb apnan gɨl takaw agebal nab ak ma amnɨmɨn agɨlak. \p \v 32 Pen binɨb kuŋay yɨbɨl apnan gɨl, takaw awl agɨl, takaw keke yɨbɨl agɨlak. Kɨli takaw jɨj nɨŋɨd anɨb agobun agɨl ma nɨgɨlak, monmon yɨbɨl agɨlak. \v 33 Bɨ Juda ogɨnap, bɨ chɨn Aleksada ne kɨlop agtep gɨnɨgab agɨl, nop binɨb kuŋay yɨbɨl yelak nab sɨŋak yokɨl agɨlak, Nad anɨgɨl agan agɨlak. Agelak, ne kɨlop ñɨn tɨg mɨlɨch gɨl, takaw agɨnɨg gak. \v 34 Binɨb anɨb okok pen nɨgɨlak, ne Juda nɨb. Anɨgɨl nɨgɨlak ak nɨm, kɨli mɨdupsek suk awl agɨl agɨlak, Binawl Atemis, bin jɨj awl chɨn Epesus agɨl, tapɨn nep agɨlɨg yelak. \p \v 35 Anɨgɨl ag mɨdel mɨdel, taun Epesus bɨawl ñu kɨl tɨkep kɨli ak, ne tɨkjakɨl kɨlop agak, Kɨmɨgel mɨdem agak. Anɨb agek, kɨmɨgel yelaknɨŋ agak, Epesus binɨb. Taun chɨn awl, bin awl Atemis kab ne gap tek wɨsɨp alaŋ nɨb ju yowak agak. Kab anɨb ak dɨl, kal gɨlɨtep gɨl agnopun ak, an ma nɨgup agɨl, takaw pug awl ak agebɨm agak? \v 36 Takaw anɨb ak, binɨb mɨdupsek nepal nen, kelɨgɨm agak. \v 37 Pen bɨ dad opɨm omɨŋal awl, bin awl Atemis nop agnopun ak, nop ma agjuwɨl, kal nop agnopun tap ogɨnap si ma dɨpil ak pen, kɨlop dad opɨm agak. \v 38 Anɨb ak Demitliyus akaŋ, bɨne ogɨnap takaw yek kot gɨnɨg, bɨ tɨg asɨkep ogɨnap mɨdebal ak nɨm, kot gɨnɨgel agak. \v 39 Pen takaw mɨŋel ogɨnap yonɨmuŋ, binɨb man awl apnan gɨpun ñɨn ak nep agɨnɨmɨb agak. \v 40 Chɨn mɨñɨl apnan gɨl takaw pug awl agobun ak, takaw jɨj olap mɨdek ma agobun agak. Gapman bɨawl yɨbɨl olap, taynen apnan gɨl takaw awl agebɨm agek, pen takaw olap agɨnɨgun tek ma lup agak. \v 41 Ne anɨb agɨl, kɨlop agyokek keke amnɨlak. \c 20 \s Pol Masedoniya plopens amɨl, man Glik amnak \p \v 1 Pen binɨb okok suk awl ag mɨdɨl keke amnɨlaknɨŋ, Pol binɨb Jisas yɨl yelak okok kɨlop suk agek owlak. Apelak, kɨli gos sek yɨnɨgel agɨl takaw tep ogɨnap agñɨl, kɨlop kelɨgɨl Masedoniya plopens amnak. \v 2 Amɨl, anɨb okok ajɨlɨg, binɨb Jisas yɨl yelak okok kɨli gos sek yɨnɨgel agɨl, kɨlop takaw tep kuŋay agñɨlɨg dam dam, man Glik amjakak. \v 3 Amjakɨl, takan omɨŋal nokom man anɨb ak mɨdɨl, kɨdek yad sip dɨl Siliya plopens amnin agak ak pen, ne takaw olap nɨgak, Juda kay nop paklɨnɨg gelak. Takaw anɨb ak nɨŋɨd, lum adek nep adɨkɨd Masedoniya plopens amnin agɨl nɨgak. \v 4 \x - \xo 20.4 \xo*\xt Apo 19.29, 21.29, Epe 6.21\xt*\x* Pen Pol bɨne ayɨp ajelak okok nɨm, Pilus ñɨne Sopatel taun Beliya nɨb ak, Alistakus ak, Sekudus taun Tesalonayka nɨb ak, Gayus taun Debi nɨb ak, Timoti ak, Tikikus ak, Tlopimus Esiya plopens nɨb ak. \v 5 Bɨ anɨb okok, kɨli ned taun Tlowas amɨl, chɨnop kod yelak. \v 6 Taun Pilipay mɨdon, Juda ñɨn awl bilet ma yɨnɨg tanub ñɨbal ñɨn ak padɨkek, sip dɨl, ñɨn anep mamɨd ak nab kɨnɨl, taun Tlowas amjakɨnok. Amjakɨl nɨgɨnok, bɨ chɨn okol man anɨb ak yelak. Nɨŋɨd, ñɨn anep kugul mɨdɨnok. \s Pol ne gek bɨ Yutikus tepayaŋ tɨkjakak \p \v 7-8 \x - \xo 20.7-8 \xo*\xt Apo 2.42, 2.46, 1 Ko 16.2, Lep 1.10\xt*\x* Ñɨn anep kugul mɨdɨl, Salale dugep won ak Bɨawl tap mɨdup ñɨŋɨnɨg, kal abañ adek nab alaŋ mɨgan ak apnan gɨnok. Apnan gɨl, Pol tol amnɨgayn agɨl, binɨb kɨlop takaw agaknɨŋ nɨg yonok. Anɨgɨl nɨg mɨdon mɨdon maynab apek, sup dagɨl lɨl nɨg yonok. \v 9 Pen bɨ pɨlaj olap, kanɨb bɨbejɨl mɨgan adek ak besɨgak. Yɨb ne ak Yutikus. Abañ day ayaŋ mel, nab pel ak mel, day adek alaŋ mɨgan ayaŋ besɨg mɨdɨl, Pol takaw agaknɨŋ nɨg yek. Ne anɨgɨl nɨg mɨd mɨd, wɨsɨn kabɨyam yɨbɨl apek, wɨsɨn jɨkjɨk gɨ gɨ wɨsɨn kɨnak. Kɨnɨl, alaŋ nɨb gɨ dam lum ayaŋ pakek, am ayaŋ dɨl nɨgɨlak, pɨsnep kumɨl yek. \v 10 \x - \xo 20.10 \xo*\xt 1 Kin 17.21\xt*\x* Pol ne pen ayaŋ amɨl, nop nab nab dɨl agak, Gos kuŋay ma nɨgɨnɨmɨb, ne koŋɨm mɨdeb agak. \v 11 Anɨb agɨl, tepayaŋ alaŋ amɨl, Bɨawl tap mɨdup tɨpag jɨmñɨl ñɨbɨl, Pol jɨtep ak takaw ag mɨdek mɨdek, man tɨkaknɨŋ ne amnak. \v 12 Pen bɨ pɨlaj apyap pakak anop, dad kal amɨl, mɨñmɨñ yɨbɨl gɨlak. \s Pol taun Tlowas kelɨgɨl, taun Miletus amnak \p \v 13 Pol chɨnop agak, Nɨbi sip dɨl taun Asos amem, yad man adek apɨl, sip dɨnɨgayn taun Asos anɨb ak agak. Anɨb agek, chɨn sip dɨl am taun Asos amjakɨl, \v 14 Pol nop nɨgɨnok taun anɨb ak. Nɨŋɨd, chɨn Pol nop sip adaŋ dad amɨl, taun Midilini amnɨnok. \v 15 Mɨnek taun Midilini kelɨgɨl, man ñɨg tɨb kus gak Kiyos wulep ak amjakɨnok. Mɨnek ak, man ñɨg tɨb kus gak Samos amjakɨl, mɨnek ak taun Miletus amnɨnok. \v 16 \x - \xo 20.16 \xo*\xt Apo 18.21, 24.17, 1 Ko 16.8\xt*\x* Pol ne gos olap nɨgak, taun Epesus amɨl, Esiya plopens sayn nep gɨ ajɨl, Pedikos ñɨn ak Jelusalem ma nɨgɨnɨgun tek lup agɨl nɨgak. Ak nɨm taun Epesus sɨl gɨl amnɨnok. \s Pol bɨ Klays binɨb ne okok kɨlop kod mɨdebal taun Epesus nɨb okok kɨlop agak \p \v 17 \x - \xo 20.17 \xo*\xt Apo 18.21\xt*\x* Taun Miletus amjakɨl, Pol takaw yokek taun Epesus amek, bɨ Klays binɨb ne okok kɨlop kod mɨdebal okok kɨlop agak, Mɨdebin awl ownɨmɨb agak. \v 18 \x - \xo 20.18 \xo*\xt Apo 18.19, 19.10\xt*\x* Anɨb agek apelak agak, Ned man nɨbop awl ma owep ñɨn ak apɨl, nɨb ayɨp mɨdɨl, mɨd dad amɨl, tɨtay gelɨgɨpin ak nepɨm agak. \v 19 \x - \xo 20.19 \xo*\xt Apo 20.3\xt*\x* Yɨb yad ma dad aplanɨnek agak. Bɨawl nop wog ak gɨñɨneknɨŋ, Juda binɨb mɨmug gɨl yɨp paklɨnɨg gelak, yɨp chɨb gek, chaŋ lɨlɨg, takaw agñɨnek agak. \v 20 Pen nɨb nepɨm, yad kal nɨbi okok akaŋ, apnan gɨ yelɨgɨpɨm okok akaŋ, takaw teplep olap ma we gɨl, monmon agñelɨgɨpin agak. Mɨdupsek nep nɨbop agñɨnek agak. \v 21 Nɨbop Juda binɨb okok sek, binɨb Juda mel okok sek, agtep gɨl agɨnek, Nɨbi tap si tap tɨmel gɨpɨm ak taynen anɨgɨpun agɨl kelɨgɨl, God agup takaw ak dɨl, Bɨawl chɨn Jisas nop gos lɨnɨgɨnɨmɨb agɨnek agak. \p \v 22 \x - \xo 20.22 \xo*\xt Apo 19.21\xt*\x* Pen mɨñɨl God Kawnan ak, yɨp nag tek lɨl, dad Jelusalem ameb ak, yɨp tay tek gɨnɨgab ak ma nepin agak. \v 23 \x - \xo 20.23 \xo*\xt Apo 19.21, 21.4, 21.11, 1 Te 3.3\xt*\x* Pen yad nepin, man okok man okok amjaken, God Kawnan ak yɨp agup, Nad ame, nep nag lel, koslam yɨbɨl yenɨgaban agup agak. \v 24 \x - \xo 20.24 \xo*\xt Apo 21.13, Lom 8.35, 2 Ko 4.1, 4.16, Gal 1.1, 2 Ti 4.7\xt*\x* Ak pen takaw ma mɨdeb agak. Yad ke nep mɨdtep gin agɨl gos ak ma nepin agak. Yɨp paklɨnɨgabal agɨl, ma pɨlɨkɨpin agak. Bɨawl Jisas, wog yɨp agak ak nep gos nɨŋɨd, wog anɨb ak gɨjuwin agɨl gos nepin agak. Ak nɨm, God chɨnop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gup takaw teplep ak, agɨlɨg nep yenɨgayn agak. \p \v 25 Pen nɨgɨm agak. Nɨbi mɨdupsek, yad God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab agen nepɨm okok, yɨp tepayaŋ ma nɨgɨnɨgabɨm agak. \v 26 \x - \xo 20.26 \xo*\xt Apo 18.6, 2 Ko 7.2\xt*\x* Mɨñɨl amnɨg nɨm, nɨbop mɨseŋ agebin agak. Binɨb God takaw ma nɨŋɨd yul awl dɨnɨgabal okok, tap kɨli ke agak. Yad ayɨp mel agak. \v 27 Taynen? Yad God takaw olap ma agñɨbin mel, mɨdupsek yɨbɨl nɨbop agñɨbin agak. \v 28 \x - \xo 20.28 \xo*\xt 1 Ko 12.28, 1 Ti 4.16, Hib 9.14, 1 Pi 1.19, 5.2-4\xt*\x* Nɨbi ke gos nɨgtep gɨl, Klays binɨb ne okok kɨlop kod mɨdtep gɨnɨmɨb agak. Bɨ chag sipsip mukep okok, chag sipsip kɨli okok kod mɨdtep gɨpal tek, nɨbi binɨb God yɨl yelak okok kɨlop kod mɨdtep gɨnɨmɨb agak. God Ñɨne nop agyokek, apɨl binɨb ne mɨdupsek din agɨl kumak ak, sawl ma gɨnɨmɨb agak. God Kawnan ak nɨbop aglek, binɨb ne okok kɨlop mɨdupsek kod mɨdtep gɨnɨmɨb agak. \v 29 \x - \xo 20.29 \xo*\xt Mat 7.15, Jon 10.12, 2 Pi 2.1\xt*\x* Yad nepin. Yad amen, chen sawl nab nɨbi okok apɨl, chag sipsip nɨbi mukɨpɨm okok kɨlop ogɨnap gɨ tɨmel gɨnɨgabal agak. \v 30 \x - \xo 20.30 \xo*\xt 1 Ti 1.20, 1 Jo 2.19\xt*\x* Bɨ nɨbi anep ke abe tɨkjakɨl, takaw yepɨs yepɨs agɨl, binɨb Jisas nop gos lɨnepal ogɨnap kɨlop lɨpɨg dad kɨd kɨli okok amnɨgabal agak. \v 31 \x - \xo 20.31 \xo*\xt Mak 13.37, Apo 19.8-10, 1 Te 2.11\xt*\x* Nɨgɨm. Yad sub omɨŋal nokom yɨn gak ak taun nɨbop Epesus mɨdɨl, subnab maynab chɨb gaknɨŋ, chaŋ lɨlɨg nɨbop mɨdupsek agñɨtep gɨnek agak. Anɨb ak takaw agñɨnek ak sawl ma gɨnɨmɨb, nɨgɨlɨg nep yenɨmɨb agak. \p \v 32 \x - \xo 20.32 \xo*\xt Apo 26.18, Epe 1.18, Kol 1.12, Hib 13.9\xt*\x* Yad nɨbop God ñɨn adek ak lɨl amen, ne nɨb ayɨp yenɨgab agak. Ne chɨnop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gup takaw teplep anɨb ak, mɨnek mɨnek gos nɨgɨnɨmɨb agak. Takaw anɨb ak nɨgem, gos kɨles ne ak nɨbop ñek, gos sek mɨdɨl kɨles gɨl jak tep gɨl yenɨgabɨm agak. Pen tap teplep ne okok nɨbop abe ñek, binɨb suŋtep ne okok mɨdtep gɨnɨgabɨm agak. \p \v 33 \x - \xo 20.33 \xo*\xt 1 Sml 12.3, 1 Ko 9.11-12, 2 Ko 7.2\xt*\x* Nɨb ayɨp yenek ñɨn ak, binɨb ogɨnap chech mani tap kɨlop okok din agɨl gos nɨŋɨd asɨb ma agɨnek agak. \v 34 \x - \xo 20.34 \xo*\xt Apo 18.3, 1 Ko 4.12, 1 Te 2.9\xt*\x* Ñɨn mɨdup yad ke nep wog gɨl, bɨ ayɨp ajolɨgɨpun okok, tap chɨn dɨl tap mɨdup ñɨbolɨgɨpun agak. \v 35 \x - \xo 20.35 \xo*\xt Mat 10.8, 2 Ko 11.9, 11.12, Epe 4.28, 1 Te 4.11, 2 Te 3.8\xt*\x* Pen gɨpin anɨb ak tek, nɨbi abe kɨles gɨl binɨb yɨmgeptek okok kɨlop gɨtep gɨnɨmɨb agak. Bɨawl chɨn Jisas, takaw agak ak nepɨm agak. Ne agak, Bɨ ogɨnap nɨbop tap ñenɨgabal, nɨbi mɨñmɨñ gɨnɨgabɨm ak pen, nɨbi binɨb ogɨnap kɨlop tap ñenɨgabɨm, mɨñmɨñ awl yɨbɨl gɨnɨgabɨm agak. \p \v 36 \x - \xo 20.36 \xo*\xt Apo 21.5\xt*\x* Pol takaw anɨb ak agjuwɨl, bɨawl Epesus nɨb anɨb okok ayɨp kɨgom yɨmɨl, God nop agnɨgɨlak. \v 37-38 \x - \xo 20.37-38 \xo*\xt Apo 20.25\xt*\x* Pen Pol bɨ anɨb okok kɨlop, kɨdek jomulɨk yɨp ak ma nɨgɨnɨgabɨm agek, nop am kaykol gɨl, chaŋ lɨl, kɨlop chɨb gaknɨŋ, nop nab lɨl dam sip mɨgan ak yokɨlak. \c 21 \s Pol ne sip dɨl Jelusalem amnɨg saŋɨdak \p \v 1 Pen chɨn bɨawl Epesus nɨb anɨb okok kɨlop, nɨbi mɨdem agɨl saŋɨdɨnok. Sip dɨl yɨpɨd gɨl yɨbɨl am am, man ñɨg tɨb kus gak Kos amnɨnok. Pen mɨnek man Kos kelɨgɨl, man ñɨg tɨb kus gak Lodes amɨl, taun Padala amnɨnok. \v 2 Amɨl nɨgɨnok, sip olap Ponisiya plopens amnɨg gek nɨm, chɨn sip anɨb ak dɨl saŋɨdɨnok. \v 3 Am am, man ñɨg tɨb kus gak Sayplus ñɨn aŋɨd kɨd okok ken mɨdaknɨŋ, nɨgɨlɨg am am, Siliya plopens nɨgɨnok. Sip yek tap okok Siliya plopens yɨsɨk yokɨnɨg nɨm, am taun Taya amjakɨnok. \v 4 \x - \xo 21.4 \xo*\xt Apo 20.23, 21.12\xt*\x* Taun Taya amjakɨl, am binɨb Klays yɨl yelak okok kɨlop pɨyow nɨŋɨd, kɨli ayɨp ñɨn anep kugul yonok. Pen God Kawnan ne ak binɨb anɨb okok kɨlop gos ñek, Pol nop agɨlak, Jelusalem amnɨgeban ak ma amnɨmɨn agɨlak. \v 5 Pen amobun agon, bɨ Klays yɨl yelak anɨb okok, bin ñapay kɨli okok mɨdupsek chɨnop dam ñɨg gol ak yokɨlak. Yokel, kɨli ayɨp kɨgom yɨmɨl, God nop agɨnok. \v 6 \x - \xo 21.6 \xo*\xt Apo 20.36\xt*\x* Pen chɨn penpen ñɨn pak sakɨl, am sip ak dɨnoknɨŋ, kɨli adɨkɨd kal amnɨlak. \s Agabus ne Pol nop anɨb gɨnɨgabal agak \p \v 7 Pen chɨn sip dɨl taun Taya kelɨgɨl, am taun Tolemes amjakɨnok. Amjakɨl, binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok kɨlop agɨnok, Nɨbi mɨdtep gɨnɨmɨb agɨnok. Anɨb agɨl, ñɨn olap kɨli ayɨp yonok. \v 8 \x - \xo 21.8 \xo*\xt Apo 6.5, 8.5, 8.26, 8.40, Epe 4.11, 2 Ti 4.5\xt*\x* Mɨnek ak kɨlop kelɨgɨl, am taun Sisaliya amjakɨl, Pilip kal ne ak amnɨnok. Ne bɨ God takaw teplep agñeb olap. Nop nɨm, ned Jelusalem yek, bɨ anep kugul oŋɨd aglɨlak ak bɨ kɨli olap. \v 9 \x - \xo 21.9 \xo*\xt Jol 2.28, Apo 2.17\xt*\x* Pen bɨ Pilip anɨb ak, payne anep tɨgawup ak God gos ñek agñelɨgɨpal. Pay anɨb okok kɨli bɨ ma dɨlak. \v 10 \x - \xo 21.10 \xo*\xt Apo 11.28\xt*\x* Chɨn Pilip ayɨp yonok ñɨn nab anɨb ak, bɨ God gos ñek agñeb Agabus, ne Judiya plopens nɨb ak owak. \v 11 \x - \xo 21.11 \xo*\xt Jon 21.18, Apo 20.23, 21.33\xt*\x* Chɨnop apɨl, Pol sɨbnag nop ak dɨl, ñɨn tob ne ke okok tunɨg tɨbɨkɨl agak, God Kawnan ak agup, Bɨ sɨbnag nap anɨb awl nop, Jelusalem amek, Juda binɨb okok kɨli nop anɨgɨl tunɨg tɨbɨkɨnɨgabal agup agak. Tɨbɨkɨl, dam bɨ Juda mel okok kɨlop ñɨnɨgabal agup agak. \p \v 12 \x - \xo 21.12 \xo*\xt Mat 16.22\xt*\x* Anɨb agek, chɨn binɨb okok mɨdupsek takaw anɨb ak nɨŋɨd, Pol nop takaw kɨles tɨmel agɨnok, Jelusalem alaŋ ma amnɨmɨn agɨnok. \v 13 \x - \xo 21.13 \xo*\xt Apo 20.24\xt*\x* Agonok, ne pen agak, Yɨp taynen chɨb nɨŋɨd chaŋ lem, yɨp chɨb geb agak? Yad Jelusalem amɨl, Jisas wog ne ak gen yɨp nag lenɨgabal, takaw ma mɨdeb agak. Pen yɨp paklenɨgabal, anɨb ak abe ma pɨlɨkebin agak. Monmon amnɨgayn agak. \v 14 Pen chɨn Pol nop anɨgɨl ag mel nɨŋɨd agɨnok, God ne ke nɨgup tek gɨnɨgab agɨnok. \p \v 15-16 Pen chɨn anɨgɨl taun Sisaliya mɨdɨl, Jelusalem amnɨg, tap chɨn okok nan gɨl, binɨb Klays yɨl yelak man anɨb okok nɨb ogɨnap poŋɨd, Jelusalem amnɨnok. Amonok, chɨnop dam Nason kal ak lel kɨnɨnok. Bɨ Nason anɨb ak, man Sayplus nɨb. Ne Jisas nop ned gos lɨnɨgak. \s Pol ne Jemis nop am nɨgak \p \v 17 Binɨb Klays binɨb ne Jelusalem yelak okok, kɨli chɨnop nɨgel tep gak. \v 18 \x - \xo 21.18 \xo*\xt Apo 15.2, 15.13, Gal 1.19, 2.9\xt*\x* Mɨnek takaw agɨnɨg, bɨawl Jemis nop nɨgɨnɨg amɨl nɨgɨnok, bɨ Klays binɨb ne okok kɨlop kod mɨdebal okok ayɨp apnan gɨl yelak. \v 19 \x - \xo 21.19 \xo*\xt Apo 15.4, 15.12, Lom 15.18-19\xt*\x* Pen chɨn amjakɨl, Pol kɨlop agak, Nɨbi mɨdtep gɨnɨmɨb agak. Pol pen, God nop kod mɨdaknɨŋ, binɨb Juda mel man okok ajɨl, tap tɨtay mɨdupsek gak ak, bɨawl anɨb okok kɨlop kesɨm dɨñak. \p \v 20 \x - \xo 21.20 \xo*\xt Apo 15.1, 15.5, 22.3, Lom 10.2, Gal 1.14\xt*\x* Kɨli takaw anɨb ak nɨŋɨd, God nop tep agɨl, Pol nop agɨlak, Mam. Nad nepan, Juda binɨb kuŋay yɨbɨl, Jisas nop gos lɨnepal ak pen, kɨles tɨmel gɨl apal, Chɨn Juda okok, takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak kɨles gɨl kɨdek gɨnɨgun apal agɨlak. \v 21 \x - \xo 21.21 \xo*\xt Apo 16.3, Gal 2.3\xt*\x* Anɨgɨpal tek, binɨb ogɨnap Jelusalem awl apɨl apal, Pol ne Juda binɨb man palawl okok mɨdebal okok kɨlop agup, God takaw Mosis bɨlel agɨl tɨkak ak kelɨgɨl, ñɨ nɨbi okok wak ma tɨbɨlɨkɨl, chɨn Juda gɨpun gɨpun adek ak kelɨgɨnɨmɨb agup apal agɨlak. \v 22 Nad Jelusalem awl opan tek, binɨb anɨb okok nep nɨgɨnɨgabal agɨlak. Anɨb ak, chɨn tay gɨnɨgun agɨlak? \v 23 \x - \xo 21.23-24 \xo*\xt Nam 6.13-21\xt*\x* Anɨb ak gos chɨn nopun, pal olap nad kɨdek gɨnɨgaban agɨlak. Bɨ chɨn omɨŋal omɨŋal, chɨn Juda gɨpun adek ak kɨdek gɨl, God nop takaw olap nɨŋɨd yɨbɨl agobun agɨlak. \v 24 \x - \xo 21.24 \xo*\xt Apo 18.18\xt*\x* God nop tap pak dagɨl sɨbog ñɨnɨgebal tek, nad am bɨ anɨb okok kɨlop de, God takaw ne pal ak kɨdek gɨl, wɨdɨn mɨdup ne adek sɨŋak teplep yenɨmɨb agɨlak. Nad tap God nop sɨbog ñɨnɨgabal okok tawɨl kɨlop ñe sɨbog ñɨnɨgel agɨlak. Sɨbog ñɨl, kɨmɨg wɨj kɨli ak tɨkɨnɨgabal agɨlak. Anɨge nɨm, binɨb mɨdupsek nep takaw agɨlak anɨb ak, yepɨs yɨbɨl agɨlak ak nɨgɨnɨgabal agɨlak. Nad Juda nɨb ak nɨm, chɨn Juda gɨpun tek gɨpan agɨnɨgabal agɨlak. \v 25 \x - \xo 21.25 \xo*\xt Apo 15.29\xt*\x* Pen binɨb Juda mel Jisas nop gos lɨnepal okok kɨlop, mɨj tɨkyokɨl agɨnok, Binɨb kɨli tap yepɨs ogɨnap sɨbogɨnɨg, sab chag tap okok pakenɨgel, ma ñɨŋɨnɨmɨb agɨnok agɨlak. Kuŋam tɨg wukel kumek, nɨkɨm sek yenɨgab tek ma ñɨŋɨnɨmɨb agɨnok agɨlak. Kuŋam tɨkem, nɨkɨm amdek nep ñɨŋɨnɨmɨb agɨnok agɨlak. Sab chag tap okok nɨkɨm ak ma ñɨŋɨnɨmɨb agɨnok agɨlak. Bin si bɨ si ma gɨnɨmɨb agɨnok agɨlak. \p \v 26 \x - \xo 21.26 \xo*\xt Nam 6.13, Apo 24.18, 1 Ko 9.20\xt*\x* Anɨb agelak, Pol takaw kɨlop ak dɨl, mɨnek bɨ omɨŋal omɨŋal anɨb okok ayɨp, God takaw ne pal ak kɨdek gɨl, wɨdɨn mɨdup ne adek sɨŋak teplep yonɨgabun agɨl gɨlak. Anɨgɨl, God agnɨgep kal awl ak amɨl, Pol bɨawl yelak okok kɨlop agak, Chɨn ñɨn akal teplep yonɨgabun, anep kagol ak mɨdɨl, ñɨn adek ak, God nop tap ñeb ogɨnap keke dad apɨl, nop sɨbog ñɨnɨgabun agak. \s Kɨli Pol nop chɨchɨk dɨlak \p \v 27-28 \x - \xo 21.27-28 \xo*\xt Ese 44.7, Apo 6.13, 2 Ti 1.15\xt*\x* Kugul ñɨn ak wulep owaknɨŋ, Juda binɨb Esiya plopens nɨb ogɨnap nɨgɨlak, Pol ne God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek mɨgan ak yek. Nɨŋɨd, nop chɨchɨk dɨl, suk awl agɨl agɨlak, Chɨn Yislel bɨ mɨdupsek tɨkjakɨl, bɨ tɨmel gup awl dɨ yonɨgun agɨlak. Ne man okok ajɨl, pel tɨmel yɨbɨl gup bɨ ak nɨm awl agɨlak. Chɨn Juda binɨb gɨpun adek ak tɨmel agɨl, Mosis agɨl tɨkak takaw ak tɨmel agɨl, God agnɨgep kal awl anɨb ak agjuwɨl gup agɨlak. Pen abe nɨgɨm agɨlak. Binɨb Juda mel, God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek mɨgan ak ma dad owep okok kɨlop, monmon dad owup agɨlak. Anɨb ak ne God agnɨgep kal awl mɨgan chɨnop ak gɨ tɨmel gup agɨlak. \v 29 \x - \xo 21.29 \xo*\xt Apo 20.4, 24.5-6, 2 Ti 4.20\xt*\x* Kɨli takaw agɨlak anɨb ak, gos kɨli nep nɨŋɨd agɨlak. Pol ne yokɨp Tlopimus ayɨp, man Jelusalem anɨb ak ned ajek nop nɨŋɨd, agɨlak, Pol bɨ Tlopimus taun Epesus nɨb ak ayɨp, God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek mɨgan ak amub agɨlak. \p \v 30 Anɨb agel, takaw anɨb ak binɨb okok mɨdupsek nɨŋɨd ju dɨl, ap Pol nop dɨl dad seŋayaŋ yokɨl, God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek kanɨb ak kasek gɨñɨlak. \p \v 31 Gɨñɨl, takaw pug awl agɨlɨg, Pol nop pɨsnep paklɨnɨg tek gɨlak. Pen gɨlak takaw anɨb ak, Lom bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl yɨbɨl yek ak amnak. \v 32 Amek, bɨawl anɨb ak bɨne kuŋay poŋɨd kasek apjakel, Juda binɨb okok nɨŋɨd, Pol nop paklɨnɨg gelak ak kelɨgɨlak. \v 33 \x - \xo 21.33 \xo*\xt Apo 20.23\xt*\x* Bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl yɨbɨl anɨb ak apɨl, Pol nop chɨchɨk dɨl, bɨne okok kɨlop agak, Nop nag kɨles omɨŋal gɨl dɨl lɨñɨnɨmɨb agak. Agek, agak tek gelak, binɨb yelak okok kɨlop agak, Bɨ anɨb ak an agak? Ne tap tay gup nop anɨgebɨm agak? \v 34 Agek, binɨb kuŋay yɨbɨl kɨli takaw keke agɨl, takaw pug awl yɨbɨl agel, bɨawl yɨbɨl ne takaw jɨj kɨlop ma nɨgak. Anɨgek, bɨawl ak bɨne okok kɨlop agak, Pol nop kal awl chɨn mɨgan ak dad amnɨm agak. \v 35 Amnɨg, dad kal kanɨbtub gol sɨŋak amjakɨlaknɨŋ, binɨb kuŋay yɨbɨl kɨdek gɨl, Pol nop tɨmel gɨnɨg nep gɨlak. Anɨgɨlak tek, bɨ chɨm kadɨŋ gep okok nop dɨ wajɨlem adek ak lɨl, dad amnɨlak. \v 36 \x - \xo 21.36 \xo*\xt Luk 23.18, Jon 19.15, Apo 22.22\xt*\x* Pen binɨb anɨb okok agɨlɨg agɨlak, Pol nop pɨsnep paklɨm agɨlak. \s Pol takaw jɨj ne won ak, mɨseŋ agak \p \v 37 Anɨb agɨlak ak pen, bɨ chɨm kadɨŋ gep okok kɨli Pol nop dad kal mɨgan ayaŋ amnɨg gɨlaknɨŋ, ne Glik takaw agɨl, bɨawl yɨbɨl anop agak, Yad takaw nep olap agɨnɨm akaŋ agak? Agek, bɨawl yɨbɨl ak agak, Nad Glik takaw nepan akaŋ agak? \v 38 \x - \xo 21.38 \xo*\xt Apo 5.36-37\xt*\x* Yad agnepin, Ey, nad nɨm, bɨ Yijip nɨb, gapman ayɨp penpen gɨl, bɨ penpen gɨpal kuŋay yɨbɨl dɨl, dam man nep binɨb ma yelak nab okok yelak bɨ anep akaŋ agnepin agak? Pen nad Glik takaw ak ageban agak. \v 39 Agek, Pol agak, Yad bɨ Juda olap agak. Yɨp tɨkɨlak, Silisiya plopens taun Tasus agak. Pen yɨp yaw agenɨmɨn, yad binɨb okol kɨlop takaw agɨnɨm agak. \v 40 Agek, bɨawl yɨbɨl ak, yaw nad anɨgɨnɨmɨn agek, Pol kal kanɨb yɨl aleb adek ak taw mɨdɨl, ñɨn dad aplanak. Aplanek, binɨb okok takaw ma agɨlaknɨŋ, ne Hiblu takaw agɨl kɨlop takaw agñak. \c 22 \p \v 1 Pol agak, Bapi sɨkop okok, mam sɨkop okok, nɨbi takaw agɨnɨgebin ak nɨg yenɨmɨb agak. Tap olap yɨp ñag paklɨnɨgebɨm ak ma gɨpin agak. \v 2 Hiblu takaw ak agek nɨgɨlak ak, takaw takaw agɨl mel, kɨmɨgel yɨbɨl yelak. \p \v 3 \x - \xo 22.3 \xo*\xt Apo 5.34-39, 9.11, 21.39, 26.5, Lom 10.2, 2 Ko 11.22, Gal 1.14, Plp 3.5\xt*\x* Anɨgɨl mɨdɨlaknɨŋ, kɨlop agak, Yad bɨ Juda nɨb ak, yɨp tɨkɨlak Silisiya plopens taun Tasus agak. Pen yad apɨl Jelusalem awl, tisa Gamaliyel ayɨp mɨdɨl awl gɨnek ak nɨm, apɨs based sɨkop tɨtay agɨlak takaw ak mɨdupsek, yɨp agñek nɨgɨnek agak. Anɨb ak, nɨbi God nop dɨtep gun agɨl, kɨles tɨmel yɨbɨl gɨpɨm tek, yad abe gelɨgɨpin agak. \v 4 \x - \xo 22.4 \xo*\xt Apo 22.19, 26.9-11, Plp 3.6, 1 Ti 1.13\xt*\x* Binɨb Bɨawl kanɨb tep ne ameb apal okok kɨlop, gɨ tɨmel yɨbɨl gelɨgɨpin agak.\x - \xo 22.4-5 \xo*\xt Apo 8.3\xt*\x* Kɨlop paklin agɨl, bɨ okok bin okok monmon nag lɨl, dad kalabus amelɨgɨpin agak. \v 5 \x - \xo 22.5 \xo*\xt Apo 9.2\xt*\x* Gelɨgɨpin anɨb ak, bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl ak ayɨp, bɨ Juda bɨawl takaw tɨg asɨkep okok mɨdupsek ayɨp kɨlop agnɨgɨnɨmɨb agak. Agnɨgem, ne yepɨs agup ma agɨnɨgabal, nɨŋɨd agup agɨnɨgabal agak. Bɨawl anɨb okok, yad taun Damaskus amnɨg genek, yɨp mɨj ogɨnap tɨk ñɨlak agak. Mɨj anɨb ak, bɨ chɨn Damaskus yelak kɨlop tɨkɨl agɨlak, Sol nop kodenɨmɨb, ne Damaskus binɨb Jisas nop gos lɨnepal okok kɨlop nag lɨl, dad Jelusalem awl apek kɨlop pak nag lɨnɨgun agɨl tɨkɨlak agak. Pen Sol ne mɨj anɨb ak dɨl, kɨlop nag lɨl dad Jelusalem ownɨmuŋ agɨl gos nɨgɨlak agak. \s Pol ne Jisas nop gos nɨgak kesɨm agak \p \v 6 \x - \xo 22.6 \xo*\xt Apo 9.3, 26.12-13\xt*\x* Pen yad mɨj anɨb okok bɨ ogɨnap ayɨp dad amnɨnok agak. Am am, subnab won ak, taun Damaskus wulep wulep gɨnoknɨŋ, mɨlek awl ak, wɨsɨp adek alaŋ nɨb owak agak. \v 7 Anɨgek, yad apyap pakɨnek agak. Apyap paken, takaw olap yɨp agak, Sol. Sol. Yɨp taynen pel tɨmel gɨpan agak? \v 8 Agek, yad agɨnek, Bɨawl. Nad an agɨnek agak? Agenek agak, Yad bɨ Jisas Nasalet nɨb, yɨp pel tɨmel gɨpan anep agak. \v 9 Bɨ yad ayɨp amonok okok, mɨlek awl ak nɨgɨlak ak pen, takaw mɨdup ak ma nɨgɨlak agak. \v 10 Yad pen agɨnek, Bɨawl. Tay gɨnɨm agɨnek agak? Agenek, yɨp agak, Tɨkjakɨl, Damaskus amɨl, tɨtay gɨnɨgaban ak, mɨdupsek nep agɨnɨgabal agak. \v 11 Mɨlek anɨb ak, awl yɨbɨl gɨl, wɨdɨn yɨp ak pɨsnep koy gek, nɨgɨnɨm tek ma lak agak. Anɨgek, bɨ yad ayɨp amnɨnok okok, yɨp ñɨn kɨd ak dɨl, dad taun Damaskus amnɨlak agak. \p \v 12 \x - \xo 22.12 \xo*\xt Apo 9.17, 10.22, 1 Ti 3.7\xt*\x* Pen bɨ olap taun Damaskus yek, yɨb ne ak Ananayas agak. Ne God takaw ak nɨgtep gɨl, takaw chɨn tɨtay mɨdeb ak nɨgtep yɨbɨl gak agak. Bɨ anɨb anop, Juda binɨb Damaskus yelak okok, mɨdupsek agɨlak, Ak bɨ tep yɨbɨl agɨlak agak. \v 13 Pen ne yad yenek wulep sɨŋak apɨl agak, Mam Sol, wɨdɨn tepayaŋ nɨgan agak. Anɨb agaknɨŋ, wɨdɨn yɨp koy gak ak, pɨsnep suŋ laknɨŋ nop nɨgɨnek agak. \v 14 \x - \xo 22.14 \xo*\xt Apo 9.15, 1 Ko 9.1, 11.23, Gal 1.12\xt*\x* Yɨp agak, God based apɨs sɨkop agnɨgelɨgɨpal ak, ne nep aglup agak. Tap ne gɨnɨg agup okok nɨgɨnɨgaban agak. Nad pen Bɨ teplep yɨbɨl gup anop nɨgɨnɨgaban agak. Meg mɨgan ne ke agup won ak abe nɨgɨnɨgaban agak. \v 15 \x - \xo 22.15 \xo*\xt Apo 23.11, 26.16\xt*\x* Nep tɨtay gup nepan anɨb ak, binɨb okok mɨdupsek kɨlop agñɨnɨgaban agak. \v 16 \x - \xo 22.16 \xo*\xt Apo 2.21, 9.11, 9.18, Lom 10.13, Hib 10.22\xt*\x* Anɨb ak ma kod yenɨmɨn agak. Tɨkjakɨl, God nop agnɨŋɨd, ñɨg pakɨnɨmɨn agak. Anɨge, God tap tɨmel gɨpan gach ak wik yokɨnɨgab agak. \s God ne Pol nop agak, Nad binɨb Juda mel okok kɨlop agñɨnɨmɨn agak \p \v 17 Pen Pol binɨb okok kɨlop takaw olap agak, Ananayas ne anɨb agek, agak tek nep gɨnek agak. Kɨdek yad Jelusalem awl adɨkɨd apɨl, God agnɨgep kal awl ak amɨl, God nop agnɨg mɨdɨl, day nɨgɨnek agak. \v 18 \x - \xo 22.18 \xo*\xt Apo 9.29-30\xt*\x* Yad day nɨgɨnek, Bɨawl ak yɨp agak, Kasek Jelusalem kelɨgɨl, man ke okok amnɨmɨn agak. Jelusalem bɨ okol takaw tep yɨp ak agɨnɨgaban ak ma nɨgɨnɨgabal agak. \v 19 \x - \xo 22.19 \xo*\xt Apo 8.3, 22.4, 26.9-11\xt*\x* Anɨb agek, yad agɨnek, Bɨawl. Kɨli ke yɨp nepal, yad ned apnan gɨpal kal okok amɨl, binɨb nep gos lɨnɨgɨlak okok kɨlop nag lɨl, tapɨn nep pakelɨgɨpin agɨnek agak. \v 20 \x - \xo 22.20 \xo*\xt Apo 7.58, 8.1\xt*\x* Pen ñɨn olap, bɨ takaw tep nep agep Stipen nop paklɨlaknɨŋ, yad jak mɨdɨl, paj agɨl, bɨ nop pakelak okok chech kɨli tɨg asɨk lak okok kod yenek agɨnek agak. \v 21 \x - \xo 22.21 \xo*\xt Apo 9.15, 13.2, 13.46, Gal 1.15-16, 1 Ti 2.7\xt*\x* Anɨb agenek, Bɨawl ak yɨp agak, Yad nep agyoken, am binɨb Juda mel man pal mɨdebal okok kɨlop takaw agñɨnɨgaban agak. \s Bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl ak ne Pol nop kod yek \p \v 22 \x - \xo 22.22 \xo*\xt Apo 21.36\xt*\x* Juda binɨb, kɨli Pol takaw agak ak nɨg mɨd dad amɨl, takaw anɨb ak pen agek nɨŋɨd kɨli takaw awl yɨbɨl agɨl agɨlak, Bɨ anɨb ak tek ma yonɨmuŋ, nop pɨsnep paklep agɨlak. \p \v 23 Anɨb agɨlɨg, chech awl kɨli okok tɨg asɨk yokɨl, sɨlkul okok dɨ gel amɨl apɨl gak. \v 24 Anɨgelak, bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl yɨbɨl ak, bɨne ogɨnap kɨlop agak, Bɨ anop dad kal mɨgan amɨl nag dɨl tapɨn pakem, binɨb okol taynen nop takaw awl agebal jɨj ak, nɨbop agonɨmuŋ agak. \v 25 \x - \xo 22.25 \xo*\xt Apo 16.37\xt*\x* Anɨb agek, nop pakɨnɨg dad amɨl nag tunɨg lɨlak. Pen Pol ne bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl olap wulep anɨb sɨŋak jak yek anop agak, Chɨn Lom bɨ okok, takaw kɨles chɨn ak tay agup agak? Anɨb agup, Bɨ Lom nɨb olap nop anɨgɨnɨmɨb agup akaŋ agak? Nɨbi yɨp ma kot gɨl pakɨnɨgebɨm ak, tap anɨb ak teplep agup akaŋ agak? \p \v 26 Pol anɨb agek, bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl anɨb ak, ne bɨawl yɨbɨl anop agak, Nad tay gɨnɨgeban agak? Bɨ anɨb ak ne Lom yɨpɨd gɨl agak. \v 27 Anɨb agek, bɨawl yɨbɨl ak apɨl, Pol nop agak, Nad Lom nɨb yɨpɨd gɨl akaŋ, yɨp age nɨgin agak? Agek, Pol agak, Yaw. Yad Lom nɨb yɨpɨd gɨl agak. \v 28 Agek, bɨawl yɨbɨl ak agak, Yad mani awl yɨbɨl yokɨnek ak nɨm, Lom bɨ mɨdebin agak. Agek, Pol pen agak, Lom kay yɨp tɨkɨlak ak nɨm, yad Lom bɨ mɨdebin agak. \v 29 \x - \xo 22.29 \xo*\xt Apo 16.38\xt*\x* Anɨb agek, bɨ nop nag lak okok kasek pɨlɨkɨlak. Bɨawl yɨbɨl ak, bɨ anɨb ak Lom nɨb ak pen, nop nag lɨpin agɨl, abe pɨlɨkak. \s Pol ne bɨ Juda bɨawl takaw tɨg asɨkep okok kɨlop takaw agak \p \v 30 Mɨnek pen, bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl yɨbɨl ak, ne Juda kay Pol nop takaw tay agebal ak nɨgtep gin agɨl, bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, bɨ Juda bɨawl takaw tɨg asɨkep okok mɨdupsek, suk agek apnan gɨlak. Apnan gelak, agek Pol nop am wɨsɨb dad apɨl, yelak wulep sɨŋak lak. \c 23 \p \v 1 \x - \xo 23.1 \xo*\xt Apo 24.16, 1 Ko 4.4, 2 Ko 1.12, 2 Ti 1.3\xt*\x* Pol nop anɨgɨl wɨsɨb dap lelak, ne bɨ Juda bɨawl takaw tɨg asɨkep anɨb okok kɨlop nɨg mɨdɨlɨg agak, Mam sɨkop. Yad God agup tek pel gɨpin ak nɨm, gos pal lɨnɨg ma mɨdebin agak. \v 2 \x - \xo 23.2 \xo*\xt 1 Kin 22.24, Jer 20.2, Jon 18.22-23\xt*\x* Anɨb agek, Ananayas, bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl ak, ne bɨ wulep sɨŋak yelak okok kɨlop agak, Joŋɨb bad ak pakɨm agak. \v 3 \x - \xo 23.3 \xo*\xt Wkp 19.35, Lo 25.1-2, Mat 23.27-28, Jon 7.51\xt*\x* Anɨb agek, nop pakelak, Pol ne bɨawl yɨbɨl anɨb anop agak, God nep pen pakɨnɨgab agak. Nak wali tɨmel gup tek mɨdeban pen, sɨŋak tek pakɨpal we gɨl mɨdeb agak. God takaw ne nɨŋɨd, yɨp kot gɨpan ak pen, God takaw ne ak kelɨgɨl, nop monmon pakɨm apan agak. \p \v 4 Pol anɨb agek, bɨ wulep sɨŋak yelak anɨb okok agɨlak, Bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl anop agjuweban akaŋ agɨlak? \v 5 \x - \xo 23.5 \xo*\xt Kis 22.28\xt*\x* Agel, Pol agak, Mam sɨkop. Ne bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl agɨl ma nepin agak. Buk Baybol ak tɨkɨl agɨlak, Bɨawl nɨbi okok kɨlop ma agjunɨmɨb agɨl tɨkɨlak agak. \p \v 6-8 \x - \xo 23.6-8 \xo*\xt Mat 22.23, Mak 12.18, Luk 20.27, Apo 4.2, 24.15, 24.21, 26.5, Plp 3.5\xt*\x* Pen won anɨb ak Pol nɨgak, bɨ Juda bɨawl takaw tɨg asɨkep anɨb okok, ogɨnap bɨ Sajusi kay mɨdebal, ogɨnap bɨ Pelisi mɨdebal. Bɨ Sajusi okok gos kɨli ak nɨŋɨd agelɨgɨpal, Ensel okok ma mɨdebal, kawnan ma mɨdebal, binɨb okok kumɨl ma tɨkjakɨnɨgabal agelɨgɨpal. Bɨ Pelisi okok pen, tap anɨb okok mɨdupsek mɨdeb agɨl gos nepal. Pol ne bɨ keke yelak anɨb ak nɨŋɨd, takaw awl agɨl agak, Mam sɨkop. Based yad okok mɨdupsek Pelisi bɨ, yad abe Pelisi olap mɨdebin agak. Binɨb kumɨl tɨkjakɨpal takaw ak agen, yɨp pen kot gebal agak. Anɨb agek, kɨli takaw penpen agɨlak. Bɨ Sajusi okok asɨk ke lɨl, bɨ Pelisi okok asɨk ke lɨl, \v 9 \x - \xo 23.9 \xo*\xt Apo 5.39, 22.7, 22.17-18, 25.25\xt*\x* takaw pug awl agɨlak. Agelak, Pelisi kay bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok, tɨkjakɨl takaw kɨles gɨl agɨlak, Bɨ anɨb awl tap tɨmel olap gup agɨl gos nɨŋɨd ma apun agɨlak. Pen kawnan olap akaŋ, ensel olap nɨgak tek lup, chɨn ma nopun agɨlak. \v 10 Anɨb agɨl, penpen ag dad amnɨlaknɨŋ, bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl yɨbɨl ak nɨgak. Nɨŋɨd, anɨb ag dad amɨl, Pol nop tɨgɨluk dayday lɨnɨgel tek lɨnɨgab agɨl gos nɨgak. Anɨgek, bɨne okok kɨlop agek, ayaŋ amɨl Pol nop Juda ñɨn mɨdup dɨ yelak tɨg asɨkɨl, poŋɨd dam kal kɨli mɨgan ak lɨlak. \p \v 11 \x - \xo 23.11 \xo*\xt Apo 18.9, 19.21, 25.11, 27.23-24, 28.16-23\xt*\x* Pen ñɨn anɨb ak maynab ayaŋ, Bɨawl ak ne apɨl Pol yek sɨŋak jak mɨdɨl agak, Gos sek yenɨmɨn agak. Takaw tep yad ak Jelusalem awl agñɨban tek, Lom amɨl, abe agñɨnɨmɨn agak. \s Juda bɨ okok takaw agɨl, Pol nop ñag paklɨnɨg aglɨlak \p \v 12-13 Mɨnek pen, Juda bɨ anep 40 tek apnan gɨl, takaw ag adek nokom lɨl agɨlak, Chɨn Pol nop ma paklɨpun won awl, tap ma ñɨbɨl, ñɨg ma ñɨbɨl gɨnɨgabun agɨlak. \v 14 Anɨb agɨl, amɨl bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, Juda bɨawl okok sek kɨlop agɨlak, Chɨn nɨŋɨd yɨbɨl apun agɨlak. Tap mɨñɨl ma ñɨŋɨnɨgun agɨlak. Pol nop pɨsnep paklɨl nɨm, kɨdek tap ñɨŋɨnɨgabun agɨlak. \v 15 \x - \xo 23.15 \xo*\xt Apo 25.3\xt*\x* Anɨb ak nɨbi bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl yɨbɨl anop takaw yokɨl, yepɨs agɨl agɨnɨmɨb, Pol nop dad awl ape, nop takaw ogɨnap sek agnɨŋɨd nɨgtep gɨnɨgun agɨnɨmɨb agɨlak. Yepɨs anɨb ak agem nɨm, chɨn ñɨluk lɨl mɨdon kanɨb nab owaknɨŋ, nop pɨsnep paklɨnɨgabun agɨlak. \p \v 16 Pen Pol nɨnay ñɨne ak, Pol nop paklɨnɨg gɨlak takaw anɨb ak nɨŋɨd, Pol nop dam lɨlak kal ak amɨl nɨŋɨd agñak. \v 17 Agñek Pol nɨŋɨd, bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl olap nop agak, Bɨ pɨlaj awl, takaw olap mɨdeb agak. Nop poŋɨd bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl yɨbɨl mɨdeb ak ame, takaw anɨb ak agɨnɨmuŋ agak. \v 18 Agek, nɨnay ñɨne anɨb anop poŋɨd bɨawl yɨbɨl yek ak amɨl agak, Pol kalabus bɨ ak agup, Bɨ pɨlaj awl takaw olap mɨdeb nen, nop poŋɨd dad, bɨawl yɨbɨl mɨdeb ak ame, takaw anɨb ak agɨnɨmuŋ agup agak. Agek, poŋɨd apebin agak. \p \v 19 Anɨb agek, bɨawl yɨbɨl ak ne ñɨ anɨb anop ñɨn kɨd ak dɨl, poŋɨd gol okok amɨl agak, Yɨp takaw agɨnɨg apan anɨb ak agan agak. \v 20 Agek, ñɨ pɨlaj anɨb ak agak, Tol Juda bɨ okok kɨli nep takaw agyokɨl, yepɨs agɨnɨgabal. Anɨb agɨnɨgabal, Pol nop dad bɨ Juda bɨawl takaw tɨg asɨkep okok mɨdebal ak apenɨmɨn, takaw ogɨnap sek agnɨŋɨd nɨgtep gɨnɨgun agɨnɨgabal agak. \v 21 Anɨb ak takaw kɨli agɨnɨgel ak ma nɨgɨnɨmɨn agak. Bɨ kɨli anep 40 tek, Pol nop ñaglɨl nep nɨm, kɨdek tap ñɨŋɨnɨgabun agɨl, takaw aglɨpal agak. Kɨli takaw nep ak nɨŋɨd, anɨgɨnɨgun agɨl kod mɨdebal agak. \p \v 22 Ñɨ pɨlaj anɨb ak anɨb agek, bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl yɨbɨl ak nɨŋɨd, nop agyokɨlɨg agak, Binɨb ogɨnap kɨlop nɨŋɨd, bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl yɨbɨl anop anɨb anɨb gɨl agɨl apebin ma agɨnɨmɨn agak. \s Kɨli Pol nop agyokɨlak, gapman bɨawl Peliks yek ak \p \v 23 Bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl yɨbɨl ak anɨb agɨl, bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl ne omɨŋal ak kɨlop suk agek apel agak, Mɨñɨl maynab ayaŋ, taun Sisaliya amnɨmɨb agak. Bɨ chɨm kadɨŋ gep okok kɨlop 200 ak dɨl, bɨ kusal dɨnɨgel okok kɨlop 200 ak dɨl, bɨ chag hos sek dɨnɨgel okok kɨlop 70 ak dɨl dad amnɨmɨb agak. \v 24 Pol nop hos ogɨnap sek dɨ nab lɨl, poŋɨd dam, gapman bɨawl Peliks mɨdeb ak yokɨnɨmɨb agak. \p \v 25 Anɨb agɨl, ne mɨj olap ñu kɨl tɨkɨl agak, \pi \v 26 Yad Klodiyus Lisiyas agak. Yad nep gapman bɨawl Peliks mɨj kɨl tɨkebin agak. Nad mɨdtep gɨnɨmɨn agak. \v 27 \x - \xo 23.27 \xo*\xt Apo 21.30-33, 22.25-27, 24.7\xt*\x* Bɨ nep yokebin awl, Juda binɨb nop paklɨnɨg gɨlak agak. Anɨgɨlak ak pen yad nɨgɨnek, ne bɨ Lom nɨb, anɨb ak tek bɨ chɨm kadɨŋ gep yad ogɨnap ayɨp amɨl, nop dad ownok agak. \v 28 \x - \xo 23.28 \xo*\xt Apo 22.30\xt*\x* Dad apɨl, nop pakɨnɨg gɨlak takaw jɨj anɨb ak nɨgin agɨl, nop dad bɨ Juda bɨawl takaw tɨg asɨkep okok kɨli yelak ak amnɨnek agak. \v 29 \x - \xo 23.29 \xo*\xt Apo 18.14-15, 25.19, 26.31\xt*\x* Amɨl nɨgɨnek, Juda binɨb kɨli gɨpal tek takaw adek ogɨnap yek agak. Pen ne tap ogɨnap gek, nop pɨsnep paklep akaŋ, nag lep takaw jɨj olap ma yek agak. \v 30 \x - \xo 23.30 \xo*\xt Apo 23.20, 24.5-8\xt*\x* Pen takaw olap apal, Bɨ anɨb anop ñɨluk lɨl mɨdɨl ñaglɨnɨgabun apal agak. Nɨŋɨd nɨm, nad mɨdeban ak kasek agyokebin agak. Bɨ nop takaw agebal anɨb okok, abe agyoken amɨl, takaw jɨj anɨb ak nep agɨnɨgabal agak. Tep agak. \p \v 31 Bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl yɨbɨl ak anɨb agɨl mɨj tɨkñek, bɨne okok, kɨli Pol nop maynab ayaŋ nep poŋɨd am am, taun Adipatlis amjakɨlak. \v 32 Mɨnek, bɨ chɨm kadɨŋ gep okok sek, bɨ kusal dɨnɨgel okok sek kɨli adɨkɨd kal kɨli Jelusalem yek ak owlak. Bɨ chɨm kadɨŋ gep chag hos sek okok nep, Pol nop dad Sisaliya amnɨlak. \v 33 Amɨl, taun Sisaliya amjakɨl, gapman bɨawl anop mɨj ñɨl agɨlak, Bɨ dap ñɨn adek nep lobun awl, yɨb ne Pol agɨlak. \v 34 Gapman bɨawl ak ne mɨj pi ak nɨgɨlɨg nɨŋɨd, Pol nop agak, Nad man akal nɨb agak? Agek, Pol agak, Plopens yad Silisiya agak. \v 35 Anɨb agek, bɨawl ak nɨŋɨd nop agak, Bɨ nep takaw apal okok apel, takaw agɨnɨgabun agak. Anɨb agɨl, bɨne ogɨnap kɨlop agak, Nop dam gapman bɨnonɨm Helod kal ak nag lɨl, kod mɨdtep gɨnɨmɨb agak. \c 24 \s Juda bɨawl okok kɨli Pol nop kot gɨlak \p \v 1 Pol nop anɨgɨl dam lel, ñɨn anep tɨgawup ak yek. Mɨnek mamɨd ak, bɨ God nop sɨbogep bɨawl yɨbɨl Ananayas, ne taun Sisaliya amnɨg, Juda bɨawl ogɨnap poŋɨd, bɨ takaw adɨk madɨk gɨl agñeb kɨli Tetulus ayɨp, Sisaliya ayaŋ amnɨlak. Amɨl, gapman bɨawl Peliks nop nɨŋɨd anɨb agɨlak, Pol nop kot gun agɨlak. \v 2 Anɨb agelak, gapman bɨawl Peliks ne Pol nop agek apek, bɨ takaw adɨk madɨk gɨl agñeb Tetulus, ne Pol nop puŋɨlɨl jɨmñɨl lɨl gapman bɨawl nop agñak, Bɨawl Peliks. Nad chɨnop kod mɨdɨl agek, chɨn mɨdtep yɨbɨl gɨpun agak. Penpen ma gɨpun, teplep mɨdobun agak. Gos nad teplep mɨdeb ak nɨŋɨd ge, tap tɨmel bɨlel golɨgup ak mɨñɨl ma mɨdeb agak. \v 3 Gɨpan anɨb ak, chɨn tap anɨb ak mɨdupsek nɨŋɨd nep tep yɨbɨl apun agak. \v 4 Nep pen takaw palawl ma agɨnɨgayn agak. Takaw wulep won agɨnɨgebin ak, tɨmud pak nɨgɨnɨmɨn agak. \p \v 5 \x - \xo 24.5 \xo*\xt Apo 6.13, 16.20, 17.6, 21.28, 1 Pi 2.12, 2.15\xt*\x* Chɨn nopun, bɨ anɨb awl Pol, ne pel gɨ tɨmel yɨbɨl gup agak. Man akal akal amub okok, Juda kay kɨlop tɨg asɨk keke laknɨŋ, pelpel penpen gɨpal agak. Binɨb kɨli bɨ olap Nasalet nɨb anop gos lɨnepal okok, bɨawl kɨli nɨm anɨb ak agak. \v 6-7 \x - \xo 24.6-8 \xo*\xt Apo 21.28-30\xt*\x* Ne God agnɨgep kal awl chɨnop ak abe gek tɨmel gɨnɨmuŋ tek lek nɨm, nop dɨnok agak. \v 8 Takaw anɨb ak, bɨ anɨb ak nop agnɨgenɨgaban, ne ke nop kot gɨpun takaw jɨj ak agek nɨgɨnɨgaban agak. \v 9 Tetulus anɨb agek, bɨ Juda ap yelak okok, takaw nop ak kɨdek gɨl agɨlak, Nɨŋɨd yɨbɨl agup agɨlak. \s Pol ne gapman bɨawl Peliks nop takaw agak \p \v 10 Gapman bɨawl ak ne ñɨn anep yomɨl Pol nop takaw agan agek, Pol agak, Yad nepin, nad sub kuŋay yɨbɨl man awl ak bɨawl tɨg asɨkep mɨdɨl chɨnop kod mɨdeban agak. Anɨb ak nɨm, yɨp tep gaknɨŋ nep takaw pen agebin agak. \v 11 \x - \xo 24.11 \xo*\xt Apo 21.17, 21.26, 24.17\xt*\x* Taynen agnepan jɨj ak, won anɨgɨl nɨgɨnɨgaban agak. Ñɨn olap, ned anep umɨgan ñɨn anɨb ak, yad God nop kɨgom yɨmɨl agnɨgin agɨl, Jelusalem amnɨnek agak. \v 12 Yad binɨb ogɨnap ayɨp, God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek mɨgan ak takaw penpen ma apun agak. Juda apnan gɨpal kal okok akaŋ, taun nab okok akaŋ, chɨbol tɨmel gep tek takaw ogɨnap ma agɨnek agak. Tap tɨmel anɨb ak ma gɨpin, bɨ anɨb okol kɨli nepal agak. \v 13 Yɨp mɨñɨl kot gebal ak, nad nɨgɨnɨgaban, takaw jɨj olap ma mɨdeb agak. \p \v 14 \x - \xo 24.14 \xo*\xt Apo 24.5, 26.22, 28.23, 2 Ti 1.3\xt*\x* Pen nep takaw olap mɨseŋ agɨnɨgebin agak. Yɨp apal, Pol chɨn Juda ogɨnap gɨpun tek ma gup apal agak. Ne kanɨb anɨb pal ak kɨdek gup apal agak. Bɨawl kanɨb tep ne ameb apal ak kɨdek gup apal agak. Takaw anɨb ak nɨŋɨd apal agak. Apɨs based sɨkop God agnɨgelɨgɨpal anep, yad agnepin agak. Bɨ Mosis ayɨp bɨ God gos ñek agñeb okok ayɨp, kɨli takaw ñu kɨl tɨkɨlak ak ma kelɨgɨpin agak. \v 15 \x - \xo 24.15 \xo*\xt Dan 12.2, Jon 5.28-29, Apo 23.6, 26.6-7, 28.20\xt*\x* Juda bɨ anɨb okok, kɨli binɨb tep okok sek binɨb tɨmel okok sek, mɨdupsek God kɨlop gek kumɨl tɨkjakɨnɨgabal agɨl nepal tek ak yad abe nepin agak. \v 16 \x - \xo 24.16 \xo*\xt Apo 23.1\xt*\x* Anɨb ak tek, gos yad pal ak teplep won ak nɨg yelɨgɨpin agak. God yɨp nɨŋɨd akaŋ, binɨb okok nɨŋɨd, gɨ tɨmel ma gup agɨnɨgel agɨl gos nepin, anɨb ak tek nɨgtep gɨl, mɨdtep gɨpin agak. \p \v 17 \x - \xo 24.17 \xo*\xt Apo 11.29-30, 20.16, Lom 15.25-26, 2 Ko 8.4, Gal 2.10\xt*\x* Pen yad sub ogɨnap man okok ajɨl, kɨdek binɨb yad tap ma mɨdeb okok kɨlop mani ñɨl, God nop tap sɨbog ñin agɨl, Jelusalem adɨkɨd ownek agak.\x - \xo 24.17-18 \xo*\xt Apo 21.17-28\xt*\x* \v 18 Apɨl, God nop tap sɨbog ñin agɨl, God takaw ne pal ak kɨdek gɨl, wɨdɨn mɨdup ne adek sɨŋak teplep mɨdɨl, God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek ak mɨgan ayaŋ am yenek agak. Pen binɨb kuŋay ma dap yelak ak nɨm, penpen agep tek takaw ogɨnap ma agɨnek agak. \v 19 \x - \xo 24.19 \xo*\xt Apo 23.30, 25.16, 2 Ti 1.15\xt*\x* Pen Juda bɨ Esiya plopens nɨb okok, kɨli apɨl yepɨs agɨl yɨp dɨlak agak. Takaw kɨli mɨdobɨkop ak, awl apɨl takaw anɨb ak apɨlap agak. \v 20 Pen ma opal agak. Ak nɨm bɨ anɨb awl okol, bɨ Juda bɨawl takaw tɨg asɨkep okok ayɨp mɨdon yad takaw apin anɨb ak, tɨmel gen takaw jɨj nɨgɨlak ak agel nɨgɨnɨmɨn agak. \v 21 \x - \xo 24.21 \xo*\xt Apo 23.6, 28.20\xt*\x* Pen bɨawl takaw tɨg asɨkep okok ayɨp mɨdonok ñɨn ak, takaw nokom olap agen kɨli nɨgel mɨlɨk yownɨmuŋ tek lak agak. Takaw awl agɨl agɨnek, Yad binɨb kumɨl tɨkjakɨpal agɨl gos anep nɨgen, yɨp kot gebɨm agɨnek agak. \p \v 22 \x - \xo 24.22 \xo*\xt Apo 23.26\xt*\x* Pol anɨb agaknɨŋ, gapman bɨawl Peliks, ne binɨb Bɨawl kanɨb tep ne ameb apal ak kɨdek gup okok, gos kɨlop ak nɨgtep gak. Nɨgtep gak ak nɨm, kɨlop agak, Kɨdek bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl yɨbɨl Lisiyas apek, takaw nop ak nɨŋɨd, takaw anɨb ak agɨnɨgayn agak. \v 23 \x - \xo 24.23 \xo*\xt Apo 27.3, 28.16, 28.30\xt*\x* Anɨb agɨl, ne bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl anop agak, Pol nop nag lɨl, kod mɨdtep gɨnɨmɨn agak. Pen nop pɨsnep nag wos ma lɨnɨmɨn, ne tap ogɨnap ma yek, binɨb ne okok kɨlop agnɨgek, nop ap ñɨnɨgel agak. \s Pol kalabus sub omɨŋal yek \p \v 24 Ñɨn ogɨnap amnak nɨŋɨd, kɨdek mɨnek olap, Peliks bin ne Dlusila ayɨp, Pol nop nɨgɨnɨg owlek. Bin Dlusila anɨb ak, ne Juda bin olap. Pen kɨli bel apɨl, nɨgɨmɨl Pol nop suk agek apek, Pol ne Klays Jisas nop gos lɨnopun takaw ak ag dad amɨlɨg agñak. \v 25 Anɨb agak, Gos chɨn adek ak ke ma nɨgɨnɨgun, God agup tek nɨŋɨd, mɨdtep gɨnɨgun agak. Mel ak, kot awl ak nɨgɨnɨgabun agak. Anɨb agek, gapman bɨawl Peliks takaw anɨb ak nɨŋɨd pɨlɨkɨl, Pol nop agak, Nad mɨñɨl am yenɨmɨn, kɨdek ñɨn olap nep suk agen ownɨmɨn agak. \v 26 Pen bɨawl anɨb ak, gos ne ke ak nɨŋɨd agak, Yad Pol nop suk agen apek nɨm, gos ne ke nɨŋɨd agɨnɨgab, Yad bɨawl nop kɨmɨgel mani ñɨl amnin agɨnɨgab agak. Gos anɨb ak nɨŋɨd, yɨp mani ñɨnɨgab agak. Pen gos anɨb ak nɨgak tek, Pol nop mɨnek mɨnek suk agek apek, takaw agelɨgɨpil. \p \v 27 \x - \xo 24.27 \xo*\xt Apo 25.9, 25.14\xt*\x* Pen Pol kalabus nep yek, sub omɨŋal yɨn gaknɨŋ, bɨ Posiyus Pestus, ne Peliks tep nop ak dak. Peliks pen, Pol nop yokɨp wɨsɨb yokɨnɨm agɨl nɨgak ak pen, Juda binɨb yɨp yɨlɨk nɨgɨnɨgabal agɨl kelɨgak. \c 25 \s Pol ne agak, Lom gapman bɨnonɨm ne yɨp kot nɨgɨnɨgab agak \p \v 1 Pen gapman bɨawl Pestus, taun Sisaliya apɨl, ñɨn omɨŋal nokom mɨdɨl, Jelusalem amnak. \v 2-3 \x - \xo 25.2-3 \xo*\xt Apo 23.12, 23.15, 24.1, 25.15\xt*\x* Amek, bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, Juda bɨawl ogɨnap sek kɨli nop nɨŋɨd, Pol nop takaw yepɨs agɨlak. Pen Pol nop kanɨb nab ak ñɨluk lɨl paklɨnɨg agɨl agɨlak, Chɨnop chɨb nɨŋɨd, bɨ nad ogɨnap age, Pol nop kasek dad Jelusalem ownɨgel agɨlak. \v 4 Anɨb agelak, Pestus agak, Pol kalabus mɨdeb Sisaliya agak. Anɨb ak yad amnɨgebin tek, \v 5 ne gɨ tɨmel gek nop takaw ogɨnap mɨdonɨmuŋ, bɨawl nɨbi ogɨnap agem, yad ayɨp Sisaliya amɨl, nop kot gɨnɨgel agak. \p \v 6 Pestus anɨb agɨl, ne ñɨn anep jel tek mɨdɨl, Sisaliya amnak. Mɨnek kot gep mɨgan ak amɨl agek, Pol nop dad owlak. \v 7 \x - \xo 25.7 \xo*\xt Apo 24.5-6, 24.13\xt*\x* Apelak, bɨ Juda kay Jelusalem nɨb owlak okok apɨl nop puŋɨl kuskus gɨl, takaw adek keke kuŋay yɨbɨl agɨlak. Pen takaw agɨlak adek anɨb okok, takaw jɨj yek ak ma agɨlak. \p \v 8 \x - \xo 25.8 \xo*\xt Apo 24.12, 28.17\xt*\x* Pen Pol tɨkjakɨl adɨkɨl agak, Yad takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak akaŋ, God agnɨgep kal awl takaw adek ak akaŋ, Lom gapman bɨnonɨm takaw kɨles adek agak ak, ma tɨbɨlɨkɨpin agak. \p \v 9 \x - \xo 25.9 \xo*\xt Apo 24.27, 25.20\xt*\x* Agek, bɨawl Pestus, Pol nop Jelusalem agyoken, Juda binɨb nɨgel tep gɨnɨgab agɨl, Pol nop agnɨŋɨd agak, Kot takaw anɨb awl, Jelusalem amɨl agɨnɨgun agak? \v 10 Agek Pol agak, Mɨñɨl Lom gapman bɨnonɨm kot adek ne ak mɨdebin agak. Taynen Jelusalem amɨl agɨnɨgun agak? Yad Juda binɨb kɨlop tap olap ma yɨbɨl gɨpin ak, nad abe nepan agak. \v 11 \x - \xo 25.11 \xo*\xt Apo 23.11, 23.29, 25.25, 26.31-32, 28.19\xt*\x* Pen tap olap gen, kot gɨl yɨp paklun apɨlap ak, ma pɨlɨkɨpɨnep agak. Ak yɨp monmon pakɨpɨlap agak. Pen kot gɨl, takaw jɨj ma mɨdeb ak, yɨp Juda binɨb kɨlop ñɨnɨgeban ak, yɨpɨd ma gup agak. Anɨb ak yad Lom gapman bɨnonɨm ne mɨdeb ak amɨl, takaw anɨb awl agɨnɨgayn agak. Yad pen Jelusalem ma amnɨgayn agak. \p \v 12 Pol anɨb agek, bɨawl Pestus am bɨne okok ayɨp takaw anɨb ak ag amɨl apɨl gɨl, adɨkɨd apɨl agak, Lom gapman bɨnonɨm ne kot yɨp ak nɨgɨnɨgab apan ak nɨm, nep gapman bɨnonɨm ne Lom mɨdeb ak agyokon, kot anɨb ak gɨnɨgaban agak. \s Gapman bɨawl Pestus, ne Juda gapman bɨnonɨm Aglipa nop agnɨgak \p \v 13 Pen kɨdek ñɨn olap, Juda gapman bɨnonɨm Aglipa ayɨp nɨnay ne Benaysi ayɨp, kɨli taun Sisaliya amɨl, gapman bɨawl Pestus nop ag dɨdeg lɨlek. \v 14 \x - \xo 25.14 \xo*\xt Apo 24.27\xt*\x* Ñɨn kab olap mɨdɨlɨg, Pestus ne Juda bɨnonɨm Aglipa nop agak, Yad kɨdek ownek, ned Peliks man awl kod yek ñɨn ak, bɨ Pol apal ak nop kot gɨlak ak nɨm, kot gɨnɨg dap nag lɨlak mɨdeb awl agak. \v 15 Yad Jelusalem amenek, bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok sek, Juda bɨawl okok mɨdupsek agɨlak, Pol ne gɨ tɨmel yɨbɨl gup agɨlak agak. Anɨb ak nad age, Pol nop paklɨnɨgabal agɨlak agak. \v 16 Pen takaw jɨj olap ma agel, kɨlop pen agɨnek, Chɨn Lom binɨb takaw kɨles olap anɨgɨl ma mɨdeb agɨnek agak. Bɨ anɨb ak takaw jɨj ne ned gek, chɨn kot gɨpun agɨnek agak. Bɨ olap nop yokɨp ma pakɨpun agɨnek agak. Kot gɨl, takaw jɨj olap mɨdeb nep nɨm, nop anɨgɨpun agɨnek agak. \v 17 Anɨb agɨl, Juda bɨawl okok yad ayɨp Sisaliya awl ownok agak. Mɨnek nɨm, am kot gɨpal kal mɨgan ak besɨgɨl, Pol nop suk agen owak agak. \v 18 Yad agnɨgɨnek, Ey, takaw awl yɨbɨl mɨdeb agɨnek ak pen, bɨ nop kot gɨlak okok, tɨkjakɨl takaw agɨlaknɨŋ nɨgɨnek, takaw awl ma yek agak. \v 19 \x - \xo 25.19 \xo*\xt Apo 18.15, 23.29\xt*\x* Kɨli yokɨp agɨlak, God takaw ak chɨn agtep gɨpun tek ma agup, ne ogɨnap tɨtɨmel agup agɨlak agak. Bɨ olap yɨb ne Jisas agɨlak ak abe, kɨli pɨsnep kumub agɨlak ak pen, Pol agak, Mɨñɨl tɨkjakɨl koŋɨm mɨdeb agak. \v 20 \x - \xo 25.20 \xo*\xt Apo 25.9\xt*\x* Yad jɨj anɨb ak nɨgin agɨl, nɨgtep ma gɨpin agak. Ak tek ak, Pol nop agnɨŋɨd agɨnek, Nad Jelusalem amɨl, takaw jɨj anɨb ak agñɨnɨgaban akaŋ agɨnek agak? \v 21 Agenek, Pol agak, Mel. Yad kalabus nep yenɨgayn agak. Kɨdek Lom gapman bɨnonɨm ak, ne ke takaw anɨb ak agɨnɨgab agak. Anɨb agek, yad nop Lom gapman bɨnonɨm yɨl ak yokɨnɨg, nop nag len mɨdeb agak. \p \v 22 Pestus anɨb agek, Aglipa agak, Bɨ anɨb ak takaw ne ke agek, yad nɨgɨnɨgayn agɨl gos nepin agak. Agek agak, Tol nop nɨgɨnɨgaban agak. \p \v 23 \x - \xo 25.23 \xo*\xt Mat 10.18, Mak 13.9\xt*\x* Anɨb agek, mɨnek ak Aglipa ayɨp nɨnay Benaysi ayɨp, chech teplep yɨbɨl lɨlek. Lɨl, bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl ogɨnap ayɨp, bɨawl man anɨb ak nɨb ogɨnap ayɨp wɨlɨkɨl, binɨb awl apobun agɨl, kɨles tɨmel gɨlɨg, kot nɨgep kal mɨgan ak owlak. Ap mɨdɨlaknɨŋ, Pestus bɨ ogɨnap kɨlop agak, Amɨl Pol nop dad owɨm agak. \v 24 \x - \xo 25.24 \xo*\xt Apo 25.2-3, 25.7, 22.22\xt*\x* Agek dad apelak, Pestus tɨkjakɨl agak, Bɨnonɨm Aglipa nad sek, binɨb apɨl mɨdebɨm okol sek, bɨ anɨb awl nop nɨgɨm agak. Juda binɨb kɨli nop kot gɨl, takaw awl agɨl, bɨ anɨb awl pɨsnep paklep apal agak. Jelusalem mɨden, yɨp anɨb anep apal, awl apen, anɨb anep apal agak. \v 25 Yad nepin, binɨb tap tɨmel yɨbɨl gɨpal okok, kɨlop paklɨpal ak pen, bɨ anɨb ak nop kot gɨl nɨgɨnek, tap anɨb ak tek olap ma gak agak. Ne ke pen agak, Lom gapman bɨnonɨm ak ne takaw yɨp anɨb ak agɨnɨgab agak. Anɨb ak nɨm, yad gos anɨb ak nɨŋɨd, Lom gapman bɨnonɨm yɨl ak yokɨnɨgebin agak. \v 26 Yad pen bɨ anɨb awl tap tɨtay gup takaw jɨj ak, mɨj sek tɨkñɨnɨm tek ma lup agak. Anɨb ak, gapman bɨnonɨm Aglipa nad ke sek, binɨb yokɨp okok sek, nɨbi takaw nop ak nɨŋɨd, tap ogɨnap tɨtay gup ak agem, yad mɨj sek tɨkɨl, Lom gapman bɨnonɨm mɨdeb ak yokɨnɨm agak. \v 27 Bɨ ñag lup ak yokɨp yokɨnɨgebin ak, yɨpɨd ma gɨnɨgab agɨl nepin agak. \c 26 \s Pol ne Juda gapman bɨnonɨm Aglipa nop takaw agak \p \v 1 Pen Juda gapman bɨnonɨm Aglipa ne Pol nop agak, Yad nep nɨgebin nen, takaw agan agak. Agek, Pol ñɨn dad aplanɨl agak, \v 2 Bɨnonɨm Aglipa. Nad apɨl yɨp takaw agɨnɨmɨn age, Juda bɨ okok takaw yɨp apal ak nep agɨnɨgebin ak, nɨgɨnɨgaban agɨl nɨgen yɨp tep gup agak. \v 3 Chɨn Juda binɨb gɨpun gɨpun adek ak sek, takaw penpen agolɨgɨpun ak sek, nad mɨdupsek nepan ak nɨm, nep agɨnɨgebin ak, nɨgɨnɨgaban agɨl nɨgen yɨp tep gup agak. Anɨb ak takaw agen, yɨp yɨlɨk ma nɨgɨnɨmɨn agak. \p \v 4-5 \x - \xo 26.4-5 \xo*\xt Apo 22.3, 23.6, 24.15, 24.21, Plp 3.5\xt*\x* Juda binɨb okok mɨdupsek nepal, yad bɨ ke okok nɨb mel, bɨ Pelisi olap agak. Bɨ Pelisi okok, takaw adek keke mɨdɨl kɨdek gep tek mel ak pen, yad takaw anɨb okok mɨdupsek nɨŋɨd, asɨk tep yɨbɨl gɨpin agak. Ñɨsɨkol mug tɨkɨl, mɨd dad apɨl, mɨñɨl mɨdebin ñɨn awl, Juda binɨb taun Tasus nɨb, Jelusalem nɨb yad kɨli ayɨp mɨdebin agak. Anɨb ak yɨp Pelisi agɨl nepal ak pen, takaw anɨb ak we gɨl, yɨp kot gebal agak. \v 6 \x - \xo 26.6 \xo*\xt Lo 18.5, Sng 132.11, Ais 7.14, Dan 9.24, Apo 23.6, 28.20\xt*\x* Mɨñɨl mɨdebin nɨm awl, yɨp kot gebal agak. Pen God bɨlel apɨs based sɨkop kɨlop takaw tep agek, gos sek kod yelɨgɨpal takaw anep agɨnek ak, kɨli nɨŋɨd yɨp kot gebal agak. \v 7 Chɨn Juda binɨb okok jɨj keke anep umɨgan ak, subnab maynab God nop kɨdek gɨl agnɨgɨlɨg mɨdobun agak. Chɨn mɨdupsek, God based apɨs sɨkop kɨlop agak takaw tep ak kod mɨdobun agak. Pen bɨnonɨm, nad nɨgan agak. Takaw anɨb anep agen, yɨp kot gɨpal agak. \v 8 Pen taynen binɨb kubal okok, God kɨlop gek ma tɨkjakɨnɨgabal agɨl gos nepɨm agak? \p \v 9 \x - \xo 26.9 \xo*\xt 1 Ti 1.13\xt*\x* Pen ned ñɨn ak, yad abe Jisas taun Nasalet nɨb takaw ak yɨpɨd ma gup agɨl, takaw anɨb ak gɨ tɨmel yɨbɨl gelɨgɨpin agak.\x - \xo 26.9-11 \xo*\xt Apo 8.3, 22.4-5\xt*\x* \v 10 \x - \xo 26.10 \xo*\xt Apo 9.14, 9.21, Gal 1.13\xt*\x* Jelusalem mɨden, bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok yɨp agel, amɨl binɨb Klays yɨl yelak okok kɨlop dad apen, nag lelɨgɨpal agak. Ogɨnap pɨsnep paklelɨgɨpal agak. Pen binɨb pakelɨgɨpal anɨb okok, kɨlop paj agelɨgɨpin agak. \v 11 Pen Juda apnan gɨpal kal okok ajɨlɨg, binɨb Klays yɨl yelak okok kɨlop nɨŋɨd, takaw anɨb ak kelɨgɨl Klays nop agjunɨgel agɨl, kɨlop gɨ tɨmel gelɨgɨpin agak. Yɨp mɨlɨk tɨmel yapek, binɨb anɨb okok pɨyow nɨgin agɨl, man palawl okok amelɨgɨpin agak. \s Pol ne Jisas nop gos lɨnɨgak takaw ak \p \v 12 \x - \xo 26.12 \xo*\xt Apo 9.3, 22.6\xt*\x* Pol takaw olap agak, Pen ñɨn olap, taun Damaskus amɨl binɨb Klays yɨl yelak okok kɨlop nag lɨl dad owin agɨnek. Agen, bɨ God nop sɨbogep bɨawl okok yaw agɨl, mɨj tɨk ñel, dad saŋɨdɨnek agak. \v 13 Bɨnonɨm nɨgan agak. Subnab won ak, kanɨb nab ak amɨlɨg nɨgɨnek, mɨlek awl ak wɨsɨp alaŋ nɨb, chɨn amnɨnok ak nɨgak agak. Mɨlek anɨb ak, sub mɨlek tek mel, mɨlek awl anɨb ak ke yɨbɨl gak agak. \v 14 Anɨgek, chɨn mɨdupsek apyap pakɨl yad nɨgɨnek, takaw olap, takaw yɨbɨl chɨn Hiblu takaw agɨl, yɨp agak. Anɨb agak, Sol. Sol. Yɨp taynen pel gɨ tɨmel gɨpan agak? Tap kɨd tɨmel ak, tob pak dɨge okok okok gup, nep ke puŋɨlɨl yul geb agak. \v 15 Agek, yad agɨnek, Bɨawl, nad an agɨnek agak? Agen Bɨawl ne agak, Yad Jisas, yɨp pel gɨ tɨmel gɨpan ak nep agak. \v 16 \x - \xo 26.16 \xo*\xt Apo 22.15\xt*\x* Anɨb agɨl, yɨp agak, Tɨkjakan agak. Yad nep aglɨnɨg opin ak agɨnɨgebin agak. Nad wog yad ak gɨnɨgaban agak. Yɨp mɨñɨl nepan tek, pen kɨdek yomen nɨgtep gɨnɨgaban tek, binɨb okok kɨlop agñɨnɨgaban agak. \v 17 \x - \xo 26.17 \xo*\xt Apo 22.21\xt*\x* Binɨb nak okok sek, binɨb Juda mel okok sek kɨli nep gɨ tɨmel gɨlaknɨŋ, nep kod yenɨgayn agak. Pen binɨb Juda mel anɨb okok, yad nep agyoken kɨlop amnɨgaban agak. \v 18 \x - \xo 26.18 \xo*\xt Ais 35.5, 42.7, 42.16, Jon 8.12, Apo 20.32, 2 Ko 6.14, Epe 2.2, Kol 1.13\xt*\x* Yad nep agyoken, wɨdɨn kɨlop am tɨg yoke, sɨbgup bad ak kelɨgɨl, mɨlek ak nɨgɨnɨgabal agak. Satan kɨles ne ak kelɨgɨl, God yɨl ownɨgabal agak. Anɨgek, yɨp gos lɨnɨgel, God ne tap si tap tɨmel gɨlak okok tɨg walɨg gɨyokɨnɨgab agak. Tɨg walɨg gɨyokek, kɨli binɨb yad ke aglɨpin nab okok yenɨgel agak. \s Pol ne God nop wog golɨgup ak agñak \p \v 19 Pol takaw olap agak, Pen bɨnonɨm Aglipa agak. Takaw anɨb ak God man ne alaŋ nɨb apek nɨgɨnek ak, ma kelɨgɨnek agak. \v 20 \x - \xo 26.20 \xo*\xt Mat 3.8, Apo 9.20, 9.28-29, 11.26, 13.14\xt*\x* Taun Damaskus amɨl, binɨb anɨb okok kɨlop God takaw tep ak agñɨnek agak. Kɨdek amɨl Jelusalem binɨb kɨlop agñɨl, Judiya binɨb okok mɨdupsek kɨlop agñɨl, binɨb Juda mel man okok agñɨl gɨnek agak. Kɨlop agñɨl agɨnek, Nɨbi tap si tap tɨmel gɨpun ak taynen anɨgɨpun agɨl kelɨgɨnɨmɨb agɨnek agak. Kelɨgɨl, adɨkɨd God nop gos nɨŋɨd, gos teplep pal ak kɨdek gɨnɨmɨb agɨnek agak. Kɨdek gem, nɨbi God yɨl opɨm agɨl nɨgɨnɨgabal agɨnek agak \v 21 \x - \xo 26.21 \xo*\xt Apo 21.30-31\xt*\x* Yad takaw anɨb ak agen, jɨj anɨb won ak Juda binɨb okok yɨp chɨchɨk dɨlak agak. God agnɨgep kal awl kab wali kus gɨl yek ak mɨgan ayaŋ amenek, yɨp chɨchɨk dɨl paklun agɨl nɨgɨlak agak. \v 22 \x - \xo 26.22 \xo*\xt Luk 24.27, 24.44, Jon 5.46, Lom 3.21\xt*\x* God pen yɨp kod mɨdɨl, mɨd dad amɨl, mɨñɨl kod mɨdeb agak. Ak tek ak, takaw tep nop ak, binɨb yɨb mɨdeb okok sek, binɨb yɨb ma mɨdeb okok sek agñɨlɨg mɨdebin agak. Takaw agñɨbin anɨb ak, adek olap ke mel, bɨ Mosis sek, bɨ God gos ñek agñeb okok sek, kɨli agɨlak tek agñɨbin agak. \v 23 \x - \xo 26.23 \xo*\xt Ais 42.6, 49.6, Luk 24.26, 24.44-47, 1 Ko 15.20, Kol 1.18\xt*\x* Kɨli agɨlak, Bɨ God nop aglup ak ne apɨl, yul awl dɨl kumnɨgab agɨlak agak. Kumɨl, ne ned jɨj ak tɨkjakɨnɨgab agɨlak agak. Ak nɨm, ne God mɨlek takaw ak dɨl age, Juda binɨb okok sek, binɨb Juda mel okok sek nɨgɨnɨgabal agɨlak agak. \s Pol agak, Bɨnonɨm Aglipa, nad takaw anɨb ak dɨl, God nop gos lɨnɨgɨnɨmɨn agak \p \v 24 Pol takaw anɨb ak agaknɨŋ, gapman bɨawl Pestus takaw awl agɨl agak, Pol. Nad takaw adek keke nepan tek, kɨmɨg mok nep ak mɨlep gek ageban agak. \p \v 25 Agek Pol agak, Bɨawl Pestus. Yɨp kɨmɨg mok mɨlep gek ma agebin agak. Gos nɨgɨlɨg takaw nɨŋɨd yɨbɨl ak agebin agak. \v 26 \x - \xo 26.26 \xo*\xt Jon 18.20\xt*\x* Chɨn nɨŋɨd gɨpun adek ak, bɨnonɨm Aglipa ne nɨgup ak nɨm, yad nop pɨlɨkɨl ma agebin agak. Yad nepin, tap anɨb okok mɨdupsek gak ak, we gɨl ma gak, mɨseŋ yɨbɨl gek nɨgak ak nɨm, tap olap ma nɨgup mel, mɨdupsek nɨgup agak. \v 27 Bɨnonɨm Aglipa, nad bɨ God gos ñek agñeb takaw agɨlak ak, nɨŋɨd agɨlak agɨl gos nepan akaŋ agak? Yad nepin, nad nɨŋɨd agɨlak agɨl nepan tek lup agak. \p \v 28 Pol anɨb agek, Aglipa ne Pol nop agak, Nad yɨp takaw sɨkol olap agen Klays bɨne olap mɨdeŋ agɨl, yɨp takaw anɨb ak ageban akaŋ agak? \v 29 Agek Pol agak, Takaw palawl agɨl akaŋ, takaw wulep won agɨl ma apin agak. Pen God nop agnɨŋɨd apin, Nad ayɨp, binɨb takaw agen nɨg mɨdebal okol ayɨp, nɨbi mɨdupsek yad mɨdebin tek yenɨmɨb apin agak. Pen yɨp nag kɨles lɨpal tek, nɨbop ma lɨnɨgel apin agak. \p \v 30 Pol anɨb agek, Juda bɨnonɨm Aglipa ak, gapman bɨawl Pestus ak, Aglipa nɨnay Benaysi ak, binɨb ayɨp yelak okok, kɨli mɨdupsek tɨkjakɨlak. \v 31 \x - \xo 26.31 \xo*\xt Apo 23.9, 23.29, 25.25\xt*\x* Tɨkjakɨl, seŋayaŋ am mɨdɨl agɨlak, Binɨb okok tap tɨmel gel nɨm, kot gɨl, ogɨnap nag lɨl, ogɨnap pɨsnep paklɨl gɨpal agɨlak. Bɨ anɨb awl pen tap tɨmel olap ma gup agɨlak. \v 32 \x - \xo 26.32 \xo*\xt Apo 25.11\xt*\x* Anɨb agɨl, Aglipa ne Pestus nop agak, Bɨ anɨb ak kalabus kelɨgɨl seŋayaŋ abɨkop ak pen, ne Lom gapman bɨnonɨm ne kot yɨp nɨgɨnɨgab agup agak. Ak nɨm, kalabus mɨdɨl, Lom gapman bɨnonɨm mɨdeb ak amnɨgab agak. \c 27 \s Pol nop taun Lom dad amnɨg, sip dam lɨlak \p \v 1 \x - \xo 27.1 \xo*\xt Apo 25.12, 25.25\xt*\x* Kɨdek takaw aglɨl agɨlak, Pol ayɨp bɨ kalabus ogɨnap ayɨp kɨlop, bɨ Juliyus anop ñon, sip dɨl poŋɨd Lom gapman bɨnonɨm mɨdeb man Yitali amnɨmuŋ agɨlak. Bɨ Juliyus, ne bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl olap. Bɨ chɨm kadɨŋ gep ne anɨb okok kɨlop agelɨgɨpal, Lom gapman bɨnonɨm bɨ chɨm kadɨŋ gep ne yɨbɨl agelɨgɨpal. \v 2 \x - \xo 27.2 \xo*\xt Apo 19.29\xt*\x* Pen ñɨn anɨb ak, sip taun Adlamitiyum nɨb ak, Esiya plopens amnɨg gek nɨm, sip anɨb ak dɨnok. Bɨ Masedoniya plopens nɨb olap ayɨp amnɨnok. Yɨb ne Alistakus. Taun ne ak nɨm Tesalonayka. \p \v 3 \x - \xo 27.3 \xo*\xt Apo 24.23\xt*\x* Mɨnek taun Saydon amjakɨnok. Pen Juliyus ne Pol nop mapen nɨŋɨd gɨtep gɨl, nop agak, Am bɨ nad okok kɨlop nɨge, nep tap tay tek donɨmuŋ okok ñɨnɨgel agak. \v 4 Pen chɨn taun Saydon anɨb ak kelɨgɨl amɨlɨg, yɨgen awl yɨbɨl ak apɨl, ñɨg solwala ak pagak. Anɨgek, man ñɨg tɨb kus gak Sayplus bak okok amnɨnok. \v 5 Amɨl, am am Silisiya plopens sɨl gɨl, am Pampiliya plopens sɨl gɨl, Lisiya plopens amɨl taun Mayla amjakɨnok. \v 6 Amjakɨl, bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl ak nɨgak, sip taun Aleksadliya nɨb ak, man Yitali amnɨg gek. Nɨŋɨd, chɨnop agek sip anɨb ak dɨnok. \v 7 Dɨl, ñɨn kuŋay yɨbɨl kɨmɨgel yɨbɨl amɨl, koslam am am taun Nidus amjakɨnok. Pen yɨgen awl ma apek, yɨpɨd gɨl ameb tek ma lek nɨm, pɨs kɨd okok nep am am, taun Salmone sɨl gɨl, man Klit bak okok amnɨnok. \v 8 Koslam am am, man Ñɨg Mɨdup Cheb Teplep Gol Okok amjakɨnok. Man anɨb ak, taun Laseya wulep okok. \p \v 9 Chɨn anɨgɨl sayn yɨbɨl gɨ ajɨnoknɨŋ nɨm, Juda binɨb tap ma ñɨbal ñɨn awl ak padɨkek, ñɨg solwala awl pagep ñɨn ak owak. Anɨb ak Pol ne bɨ anɨb okok kɨlop agak, \v 10 \x - \xo 27.10 \xo*\xt Apo 27.22\xt*\x* Bɨ okol. Ameb tek ma lup ak, amonɨgabun, sip mɨgan tap yek okok tɨmel gɨl, sip tɨmel gɨl, chɨn ogɨnap kumnɨgabun agak. \v 11 Pol anɨb agak ak pen, bɨ sip dup ak sek, bɨ sip nap nɨb ak sek agelek, bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl ak, ne Pol takaw ak kelɨgɨl, takaw kɨlop ak dak. \v 12 Bɨ sip wog gɨlak ogɨnap sek agɨlak, Yɨgen awl dup ñɨn awl, man tɨmel anɨb awl ma yonɨgun, taun Piniks wulep mɨdeb ak am yonɨgun agɨlak. Yɨgen awl owup ñɨn ak agɨl, sip dam man anɨb ak lon, tɨmel ma gɨnɨgab agɨlak. Taun Piniks anɨb ak, man ñɨg tɨb kus gak Klit nab okok mɨdeb, sub saŋɨd amub kɨd okok ken nɨgak. \s Yɨgen awl apɨl ñɨg solwala pagak \p \v 13 Kɨli anɨb agɨl, man anɨb ak mɨdɨl, yɨgen sɨkol owak ñɨn olap, mɨñɨl amɨl amjakɨnɨgabun agɨl, anka yokɨlak ak lɨpɨg del, man ñɨg tɨb kus gak Klit anɨb ak, ñɨg gol adek ak amnɨnok. \v 14 Anɨgɨl amnɨnoknɨŋ, yɨgen awl yɨbɨl ak amnɨnok okok ken owak. \v 15 Apɨl, chɨnop dad yepɨs okok amnɨg tek gak. Anɨgek, bɨ sip nap okok dad yɨpɨd gɨl amnun agɨl, gɨ mel nɨŋɨd kelɨgɨlak. Chɨnop sesek dad ñɨg solwala nab awl okok amnak. \v 16 Anɨgɨl dad amek, am am ñɨg tɨb kus gak man sɨkol Kawda agɨlak ak bak okok amɨl agɨnok, Yɨgen sɨkol owup tek, bot sɨkol bad ak dɨl, sip awl mɨgan ak lun agɨnok. Agɨl, koslam yɨbɨl dɨlɨnok. \v 17 Dɨlɨtep gɨl, sip awl ak pagɨnɨmuŋ agɨl, nag okok pen sip sek lɨ wos gɨl, okok nɨb okok nɨb tunɨg tep gɨlak. Pen yɨgen awl apeb, sip chɨnop ak dad man Aplika amɨl, kab kɨlup ak puŋɨlek pagɨnɨgab agɨl, sel tun gɨlak ak wɨsɨb yep lel, jel pɨlɨkɨlɨg amnɨnok. \v 18 Yɨgen awl apɨlɨg nep yek ak nɨm, mɨnek sip ak owan amnaŋ agɨl, sip mɨgan tap yek okok yɨsɨk ñɨg solwala dɨyokɨlak. \v 19 Mɨnek ak abe, yɨgen dɨ nep yek nɨm, sip nag pal awl tap wog gep okok, tap anɨb okok dɨl dɨyokɨlak. \v 20 Chɨn mɨnek mɨnek sub gap okok ma yɨbɨl nɨgolɨgɨpun. Pen yɨgen ak anɨgɨl dɨ nep yek ak nɨm, man olap ma amnɨgabun, kum dɨnɨgabun agɨl nɨgɨnok. \p \v 21 Pen ñɨn kuŋay tap ma ñɨbelɨgɨpal tek, Pol yelak nab ak tɨkjakɨl agak, Takaw yad agɨnek ak nepɨkep, chɨn man Klit mɨdɨl, sip mɨgan tap yek okok ma dɨyokɨpɨnop agak. \v 22 \x - \xo 27.22 \xo*\xt Apo 27.10, 27.31\xt*\x* Pen gos kuŋay ma nɨgɨnɨmɨb, gos sek yenɨmɨb agak. Chɨn olap ma kumnɨgabun, sip nokom ak pɨsnep tɨmel gɨnɨgab agak. \v 23 \x - \xo 27.23 \xo*\xt Dan 6.16, Apo 23.11, Lom 1.9\xt*\x* Yad God bɨne ak, nop kɨdek gɨl agnɨgɨlɨg nep mɨdebin ak nɨm, mɨñɨl kɨnesɨpin, ensel olap agyokek apɨl yad mɨdebin wulep sɨŋak apjakup agak. \v 24 \x - \xo 27.24 \xo*\xt Apo 23.11\xt*\x* Apjakɨl agup, Pol, nad ma pɨlɨkɨnɨmɨn agup agak. Nad Lom gapman bɨnonɨm mɨdeb ak amɨl, kot nɨgɨnɨgaban agup agak. Pen God nɨbop kod mɨdek, bɨ sip mɨgan okol abe ma kumnɨgabal agup agak. \v 25 \x - \xo 27.25 \xo*\xt Lom 4.20-21, 2 Ti 1.12\xt*\x* Anɨb ak gos kuŋay ma nɨgɨnɨmɨb, gos sek yenɨmɨb agak. Yad nepin, God yɨp agup tek gɨnɨgab agak. \v 26 \x - \xo 27.26 \xo*\xt Apo 28.1\xt*\x* Chɨn pen am am, yɨgen sip ak dɨ nebneb gek, man ñɨg tɨb kus gak olap amnɨgabun agak. \p \v 27 Yɨgen ak chɨnop anɨgɨl dad am am amnɨnok. Pen ñɨn wajɨlem pɨs kɨd ak maynab ayaŋ nɨm, ñɨg solwala Mediteleniyan apal nab ak amɨlɨg, bɨ sip wog gɨlak okok gos olap nɨgɨlak, man olap apjakobun tek lup. \v 28 Kɨli gos anɨb ak nɨŋɨd, kab kɨlup wulep wulep mɨdeb akaŋ agɨl, nag lɨ nepal ak ñɨg mɨgan puŋɨl nɨgɨlak, pal awl awl yek. Tapɨn sɨkol won olap amɨl, tepayaŋ ñɨg mɨgan puŋɨl nɨgɨlak, tapɨn wulep yɨbɨl yek. \v 29 Anɨgek, chɨn kab sek okok amobun tek lup agɨl, pɨlɨkɨl, anka omɨŋal omɨŋal yokelak, sip ak alad gak. Alad gek mɨdɨlɨg, kɨli agnɨŋɨd agɨlak, Man kasek tɨkɨl, sub ak nɨgaŋ agɨlak. \v 30 Pen bɨ sip wog gɨlak okok, kɨli man ñɨg tɨb kus gak yep wulep anɨb ak amnɨg, chɨnop yepɨs agɨl agɨlak, Bot sɨkol ak dam kɨmɨg day oŋɨd yokɨl, anka ogɨnap sek yokun agɨlak. \v 31 \x - \xo 27.31 \xo*\xt Apo 27.22\xt*\x* Kɨli anɨgɨl yepɨs agɨlaknɨŋ, Pol ne nɨŋɨd, bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl ak ayɨp bɨne okok ayɨp kɨlop agak, Bɨ sip wog gɨpal awl, kɨli bot sɨkol ak dɨl mɨdupsek chɨnop kelɨgɨl amnɨgebal agak. Kɨli pen amenɨgabal, kumnɨgabɨm agak. \v 32 Anɨb agek, bɨ chɨm kadɨŋ gep okok kɨli takaw anɨb ak nɨŋɨd, bot sɨkol ñɨg ayaŋ yokɨnɨg gelak nag ak, pɨsnep tɨbɨlɨk yokɨlak. \p \v 33 Pen man tɨkɨnɨg gak won ak, Pol tap ñɨŋɨm agɨl gos nɨŋɨd, kɨlop agak, Ñɨn anep wajɨlem pɨs kɨd ak gos kuŋay nɨgɨlɨg, tap ma ñɨbɨl, yokɨp yɨbɨl yesɨpɨm agak. \v 34 \x - \xo 27.34 \xo*\xt 1 Kin 1.52, Mat 10.30, Luk 12.7\xt*\x* Pen nɨbop takaw kɨles tɨmel agebin, tap olap nɨbop ma yɨbɨl gɨnɨgab agak. Anɨb ak tap ogɨnap ñɨbɨl, kɨles tɨmel mɨdɨl, mɨdtep gɨnɨmɨb agak \v 35 \x - \xo 27.35 \xo*\xt Mat 15.36, Jon 6.11, 1 Ti 4.3-5\xt*\x* Pol anɨb agɨl, nɨg yelaknɨŋ bilet ak dɨl, God nop tep agɨl, tɨpagɨl ñɨŋak. \v 36 Kɨli nɨŋɨd, abe chɨbol tep gek tap ñɨŋɨlak. \v 37 Chɨn bɨ anep 276 ak sip mɨgan anɨb ak mɨdonok. \v 38 Pen tap ñɨbɨl, sip ak wugaŋ agɨl, tap wit yek okok ñɨg solwala ayaŋ dɨyokɨlak. \s Sip pɨsnep tɨmel gak \p \v 39 Man tɨkaknɨŋ, ñɨg tɨb kus gak man won ak nɨgɨnok ak pen, man anɨb awl tay agɨl, ma nɨgɨlak. Pen kɨli nɨgɨlak, ñɨg solwala day oŋɨd tɨb sak amnak ak, kab kɨlup tep yɨbɨl ak yek ak nɨm, kɨli agɨlak, Sip ak adek anɨb ak yɨpɨd gɨl amnɨgabun agɨlak. \v 40 Agɨl, sip anka yokɨlak nag okok tɨbɨlɨkɨl, sip pɨspɨs lak stia omɨŋal ak wɨsɨb yepɨl, sel awl wɨsɨb lak ak, tepayaŋ tun gɨl saŋɨdɨnok. \v 41 \x - \xo 27.41 \xo*\xt 2 Ko 11.25\xt*\x* Am am nɨm, sip kɨmɨg day ak, kab kɨlup day ak puŋɨl, tɨk ñɨl wos gak. Anɨgɨl tɨk ñɨl wos gek, ñɨg solwala ak pag apɨl, sip jɨj day okok ken pɨsnep pag pakek amnak. \p \v 42 Anɨgek, bɨ chɨm kadɨŋ gep okok agɨlak, Sip ak tɨmel geb agɨlak. Bɨ kalabus okok pɨlɨk amel, bɨawl okok chɨnop ag gɨnɨgabal agɨlak. Anɨb ak bɨ kalabus kɨlop paklun agɨlak. \v 43 Anɨb agɨlak ak pen, bɨ chɨm kadɨŋ gep bɨawl ak ne Pol nop gos nɨŋɨd, kɨlop mel agɨl agak, Bɨ ñɨg wɨj pɨlɨk nepal okok, ned ñɨg wɨj pɨlɨkɨl man ak amnɨgel agak. \v 44 \x - \xo 27.44 \xo*\xt Apo 27.22-25\xt*\x* Kɨdek bɨ ñɨg wɨj ma pɨlɨk nepal okok, mab bog dayday okok chɨchɨk dɨl man ak amnɨgel agak. Agek, agak tek nep gɨnok. Bɨ olap ñɨg ma ñɨŋɨnok, mɨdupsek kɨm amnɨnok. \c 28 \s Pol man ñɨg tɨb kus gak Malta yek \p \v 1 Pen chɨn man ñɨg tɨb kus gak anɨb ak amon, binɨb anɨb yelak okok, chɨnop agɨlak, Man anɨb awl Malta agɨlak. \v 2 \x - \xo 28.2 \xo*\xt Lom 1.14, 1 Ko 14.11, 2 Ko 11.27, Kol 3.11\xt*\x* Anɨb agɨl, chɨnop dɨtep yɨbɨl gɨlak. Chɨnop man pak pɨl gak tek, mab dap dagɨlel, mɨŋɨl tep gɨnok. \v 3 Pol pen am mab lek ogɨnap yɨpɨlɨg dad owak. Dad apɨl dagɨlaknɨŋ, salaw ak mab lek dad owak nab anɨb okok yek ak nɨm, sɨbob tɨkek, aplanɨl Pol nop ñɨn kɨd ak suwɨjsek lak. \v 4 Anɨgek, binɨb man anɨb ak yelak okok nɨŋɨd, kɨli ke agɨlak, Bɨ anɨb awl, binbɨ pak ñag lolɨgup tek lup, kɨm amnɨmuŋ tek ma lup agɨlak. Ñɨg solwala nab ak mɨdɨl, sip ak tɨmel gek ma kumub ak pen, mɨñɨl kumnɨgab agɨlak. \v 5 \x - \xo 28.5 \xo*\xt Mak 16.18, Luk 10.19\xt*\x* Anɨb agɨlak ak pen, Pol ñɨn mɨdup ne ak pɨpal pakek, salaw anɨb ak yapɨl mab yɨnak. Pen Pol nop tap olap ma gak. \v 6 \x - \xo 28.6 \xo*\xt Apo 14.11\xt*\x* Binɨb anɨb okok pen, Pol nop salaw suwup ak, su gɨnɨgab akaŋ, kasek kumnɨgab agɨl, tapɨn nɨg yelak. Nɨg mɨdel, nop tap olap ma gek agɨlak, Bɨ anɨb ak adekab alaŋ nɨb owup, bɨ yɨbɨl olap mel agɨlak. \p \v 7 Pen bɨawl man anɨb ak kod yek ak, yɨb ne ak Publiyus. Kal man ne ak wulep anɨb sɨŋak yek ak nɨm, chɨnop dad kal ne ak amɨl, ñɨn omɨŋal nokom kod mɨdtep yɨbɨl gak. \v 8 \x - \xo 28.8 \xo*\xt Apo 19.11, 1 Ko 12.9, 12.28, Jem 5.14-15\xt*\x* Bɨawl anɨb ak, nap ne ak wak nop okok mab tek yɨnɨl, chɨb kogɨl abe gɨl, kum yek. Pol am God nop agnɨŋɨd, nop dɨnɨgek, tap gak anɨb ak pɨsnep suŋ lak. \v 9 Anɨgek nɨŋɨd, binɨb man anɨb ak tap gak okok apelak, kɨlop gek suŋ lak. \v 10 Pol anɨgek nɨm, chɨnop kod mɨdtep yɨbɨl gɨl, kɨdek sip dɨl amnɨg gɨnok ñɨn ak, tap tay ma yek okok, chɨnop monmon ñɨlak. \s Pol taun Lom amjakak \p \v 11 Pen man Malta anɨb ak, sip taun Aleksadliya nɨb olap ap yek. Sip anɨb ak kɨmɨg day alaŋ, kɨcheki kɨli Sus ñɨne omɨŋal kawnan akɨlak. Ñɨn anɨb ak yɨgen awl dep ñɨn ak owak ak nɨm, ameb tek ma lek, anɨb ak yek. Chɨn abe man anɨb ak mɨdon, takan omɨŋal nokom yonok. Yɨgen awl ma dep ñɨn ak apek, sip anɨb ak dɨl, \v 12 am taun Silakus amjakɨnok. Amjakɨl, ñɨn omɨŋal nokom man anɨb ak yonok. \v 13 Mɨdɨl, sip anɨb ak nep dɨl, am taun Legiyum amjakɨnok. Mɨnek, yɨgen awl ak kud okok ken apɨl, sip ak dad kasek amek nɨm, ñɨn omɨŋal ñɨg nab okok mɨdɨl, am taun Puteyoli amjakɨnok. \v 14 Taun anɨb ak, binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak ogɨnap yelak ak nɨm, chɨnop agɨlak, Chɨn ayɨp mɨdɨl amnɨmɨb agɨlak. Agelak, kɨli ayɨp ñɨn anep kugul ak yonok. Mɨdɨl, taun Lom amnun agɨl amnɨnok. \v 15 Pen Lom binɨb Jisas nop gos lɨnɨgɨlak okok, chɨnop apebal agel nɨŋɨd, ogɨnap apɨl chɨnop Apiyus Maket nab ak nebeŋ pakɨlak. Pen ogɨnap apɨl chɨnop nebeŋ pakɨlak, bɨ okok nɨb okok nɨb kɨnɨbal kal omɨŋal nokom yek man ak. Pen chɨnop apɨl nebeŋ pakɨlak tek, Pol kɨlop nɨŋɨd, chɨbol nop ak tep gek, God nop tep agak. \p \v 16 \x - \xo 28.16 \xo*\xt Apo 24.23\xt*\x* Pen chɨn Lom amonok, gapman bɨawl okok kɨli Pol nop agɨlak, Kal nak olap ke kɨnɨmɨn, bɨ chɨm kadɨŋ gep olap nep kod kɨnɨgab agɨlak. \s Pol ne Jisas takaw teplep ak agñak, taun Lom \p \v 17 \x - \xo 28.17 \xo*\xt Apo 21.33, 24.12-13, 25.8\xt*\x* Pol ñɨn omɨŋal nokom mɨdɨl, Juda bɨawl man anɨb ak yelak okok kɨlop suk agak. Suk agek apnan gelak agak, Mam sɨkop. Yad binɨb chɨn okok kɨlop gɨ tɨmel ma gɨl, based apɨs sɨkop takaw agɨlak ak ma tɨbɨlɨkɨnek agak. Anɨb okok ma gɨnek ak pen, Juda bɨawl Jelusalem nɨb okok kɨli yɨp nag lɨl, dam Lom gapman bɨawl okok kɨlop ñɨlak agak. \v 18 \x - \xo 28.18 \xo*\xt Apo 22.24, 25.8, 26.31\xt*\x* Ñelak, Lom gapman bɨawl okok kɨli yɨp kot gɨl nɨgɨlak, takaw jɨj olap ma yek agak. Tap olap gen yɨp pakɨnɨgel tek ma lak agak. Anɨgek nɨm, yɨp wɨsɨk yokun agɨl nɨgɨlak ak pen, \v 19 \x - \xo 28.19 \xo*\xt Apo 25.11\xt*\x* Juda kay yelak okok, kɨli kɨles tɨmel gɨl nop tepayaŋ kot gɨnɨgun agɨl gos nɨgɨlak agak. Anɨgɨlak ak nɨm yad agɨnek, Lom gapman bɨnonɨm ne nokom kot yɨp ak nɨgɨnɨgab agɨnek agak. Pen binɨb yad okok kɨlop takaw olap yek anɨb ma gɨnek agak. \v 20 \x - \xo 28.20 \xo*\xt Apo 24.15, 26.6-7, 26.29, Epe 3.1-2, 2 Ti 2.9, Plm 10, 13\xt*\x* Pen chɨn Juda okok takaw tep gos sek kod mɨdobun ak agen, yɨp nag kɨles lɨpal agak. Anɨb ak tek takaw anɨb ak agɨnɨg nɨm, nɨbop suk apin agak. \p \v 21 Pol anɨb agek, Juda bɨawl okok nop agɨlak, Bɨ Judiya nɨb anɨb okok, kɨli awl apɨl akaŋ, mɨj ñel apek, takaw tɨmel ogɨnap nep agɨlak ak ma nopun agɨlak. \v 22 \x - \xo 28.22 \xo*\xt Apo 24.5, 24.14, 1 Pi 2.12, 4.14\xt*\x* Anɨb ak, takaw nad ke age chɨn nɨgɨnɨgun agɨlak. Chɨn nopun, binɨb man okok mɨdupsek apal, Binɨb gos nad nepan tek nepal okok, binɨb tep mel apal agɨlak. \p \v 23 Pen kɨli anɨb agɨl, ñɨn olap takaw agɨnɨgabun agɨl aglɨlak. Ñɨn aglɨlak anɨb ak apek, bɨ ned owlak tek mel, kuŋay yɨbɨl Pol yek kal ak owlak. Apɨl, man kɨdeyɨl tɨkak won ak apnan gɨlak. Anɨgɨl apnan gelak, Pol ne God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab takaw ak agñak. Agñɨlɨg, takaw Mosis tɨkak ak sek, bɨ God gos ñek agñeb ogɨnap tɨkɨlak ak sek, kɨli Jisas anɨb anɨb gɨl gɨnɨgab agɨl tɨkɨlak takaw ak agñak. Jisas nop takaw ak agen nɨgɨlaŋ agɨl, takaw anɨb ak ag mɨdaknɨŋ, sub saŋɨd amnak. \v 24 Pen takaw agak anɨb ak, ogɨnap agak tek nɨgɨlak, ogɨnap ma nɨgɨlak. \v 25 \x - \xo 28.25 \xo*\xt Ais 6.9-10, Mat 13.14\xt*\x* Kɨli ke penpen agɨlɨg, amnɨg gɨlak, Pol kɨlop agak, Bɨlel God Kawnan ne ak Aysaya nop gos ñek, ne based apɨs nɨbop okok kɨlop takaw nɨŋɨd yɨbɨl olap agak. \v 26 \x - \xo 28.26 \xo*\xt Jer 5.21, Ese 12.2, Lom 11.8\xt*\x* Takaw anɨb ak tɨkɨl agak, \q1 Binɨb anɨb okok kɨlop am agɨl agɨnɨmɨn, Takaw pel agek nɨgɨnɨgabɨm ak pen, takaw agup ak agɨl ma nɨgɨnɨgabɨm agɨnɨmɨn agɨl tɨkak agak.\x - \xo 28.26-27 \xo*\xt Ais 6.9-10\xt*\x* Pel wɨdɨn nɨgɨnɨgabɨm ak pen, tap olap ma nɨgɨnɨgabɨm agɨnɨmɨn agɨl tɨkak agak. \v 27 Binɨb okol takaw yad apin ak kɨlop yɨlɨk gek, ma yɨbɨl nepal agɨnɨmɨn agɨl tɨkak agak. Tep adɨkɨd God nop gos nɨŋɨd ownɨgun, chɨnop gɨtep gek binɨb ne yonɨgun tek lup agɨl, gos anɨb ak ma nepal agɨnɨmɨn agɨl tɨkak agak. Anɨb ak tɨmud pɨl gɨl, wɨdɨn jukɨl nep mɨdebal agɨnɨmɨn agɨl tɨkak agak. \p \v 28-29 \x - \xo 28.28-29 \xo*\xt Sng 67.2, Luk 3.6, Apo 13.46-47, 18.6, 22.21, Lom 11.11\xt*\x* Pen Pol takaw olap anɨgɨl agak, Anɨb ak nɨbi nɨgɨnɨmɨb agak. God binɨb kɨlop tɨg asɨk dup takaw ak man keke amub agak. Amek, binɨb Juda mel okok kɨli nɨŋɨd dɨnɨgabal agak. \p \v 30 \x - \xo 28.30 \xo*\xt Apo 28.16\xt*\x* Pen Pol taun Lom kɨn yolɨgup kal ak, tawlɨg tawlɨg nep kɨn yek, sub omɨŋal yɨn gak. Binɨb nop yɨl owlak okok, kɨlop mɨdupsek dɨtep yɨbɨl golɨgup. \v 31 \x - \xo 28.31 \xo*\xt Apo 4.31, 28.23, Epe 6.19\xt*\x* God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab takaw ak agñɨl, Bɨawl Jisas Klays takaw ak agñɨl gak. Bɨawl olap nop ma ag gak, binɨb okok kɨlop ma pɨlɨkɨl, takaw monmon kɨles gɨl agɨl, yɨpɨd gɨl yɨbɨl agñolɨgup.