\id 2TI - shell for translator's use \ide UTF-8 \h 2 Timoti \toc1 Pol Mɨj Kɨdek Ak Timoti Nop Tɨkak \toc2 2 Timoti \toc3 2 Ti \mt1 2 TIMOTI \mt2 Pol Mɨj Kɨdek Ak Timoti Nop Tɨkak \c 1 \p \v 1 \x - \xo 1.1 \xo*\xt Epe 1.1\xt*\x* Yad Pol. God nɨŋɨd yɨp aglek, bɨ Klays Jisas takaw nop dad ameb ak mɨdebin. Bɨlel God takaw olap anɨgɨl aglak, Klays Jisas nop chɨgɨl, pelpel yenɨgabɨm agak. Takaw anɨb ak yɨp agek, agñɨ ajebin. \v 2 \x - \xo 1.2 \xo*\xt Apo 16.1, 1 Ti 1.2\xt*\x* Timoti, nad ñɨ tep yad ak, mɨj anɨb ak ñu kɨl tɨkɨl nep ñɨbin. Bapi God chɨn ayɨp, Bɨawl chɨn Klays Jisas ayɨp, nep yɨmug nɨŋɨd gɨtep gɨlɨg kod mɨdel, mɨdtep gɨnɨmɨn. \s God takaw agɨnɨg nebeŋ ma dɨnɨmɨn \p \v 3 \x - \xo 1.3 \xo*\xt Apo 22.3, 23.1, Lom 1.8-9, Plp 3.5, 1 Te 1.2, 3.10\xt*\x* Based yad okok ned God nop agnɨŋɨd, gos pal ak teplep won ak nɨg mɨdɨlɨg, wog teplep yɨbɨl ak gelɨgɨpal. Pen yad abe kɨli gos nepal tek ak gebin. Subnab abe maynab abe yad God ayɨp takaw agobul. Agɨl, mɨnek mɨnek nep gos nɨŋɨd, God nop tep apin. \v 4 Nad chaŋ awl lɨnak ak nɨgɨlɨg mɨdebin. Anɨb ak, yad nep tepayaŋ nɨŋɨd, mɨñmɨñ awl gɨnɨm agɨl gos nɨgebin. \v 5 \x - \xo 1.5 \xo*\xt Apo 16.1, 1 Ti 1.5, 4.6\xt*\x* Nad Klays nop nokom gos lɨnepan ak nɨgɨlɨg mɨdebin. Ned napɨs Lowis ayɨp, nanɨm Yunis ayɨp Klays nop gos lɨnɨŋɨd yelɨgɨpil tek, mɨñɨl pen yad nepin, nad abe Klays nop gos lɨnɨŋɨd mɨdeban. \v 6 \x - \xo 1.6 \xo*\xt 1 Te 5.19, 1 Ti 4.14\xt*\x* Anɨb ak tek, mɨñɨl gos tɨmud nep ak pag yɨkebin. Ned yad nep ñɨn dɨ mɨdɨlɨg agnɨgen, God kɨles tep ne ak nep monmon ñak. Kɨles anɨb ak dɨ mɨdeban ak, nad kɨles tɨmel yɨbɨl ge awl gek, anɨb ak tek bɨ olap mab agɨlek, yɨn gɨl dad amɨl, awl gek amub. \v 7 \x - \xo 1.7 \xo*\xt Luk 24.49, Apo 1.8, Lom 8.15\xt*\x* Chɨn nopun, God ne Kawnan ne ak chɨnop ñub ak, ne gek chɨn binɨb pɨlɨkep tek ma lup. Mel yɨbɨl. Chɨnop gek, kɨles ne dɨl, binɨb mapen yɨbɨl lɨl, mubwak chɨn ak sek gos tɨmud chɨn ak sek, kod mɨdtep gɨnɨgun. \p \v 8 \x - \xo 1.8 \xo*\xt Lom 1.16, Plp 1.7, Kol 1.24, 1 Ti 2.6\xt*\x* Anɨb ak, Bɨawl chɨn takaw ne agyɨkɨnɨg, nebeŋ ma dɨnɨmɨn. Pen Klays wog genek, yɨp nag lɨlak ak, nebeŋ ma dɨnɨmɨn. Yad takaw teplep ne ak agñen yɨp gɨ tɨmel gɨpal ak tek, nad takaw teplep agñe nep gɨ tɨmel gɨnɨgel. God chɨlop kɨles ñɨl kod yek, kɨles gɨl pen agñɨnɨgul. \v 9 \x - \xo 1.9 \xo*\xt Lom 8.28, Epe 1.4, 2.8-9, 1 Te 4.7, Tat 3.5, Hib 3.1, 1 Pi 1.20\xt*\x* God chɨnop tɨg asɨk dɨl aglek, binɨb ne ke yɨbɨl mɨdɨl, yɨpɨd gɨl yɨbɨl mɨdobun. Pen chɨn gɨtep gonok nɨŋɨd aglɨl ma dak. Ne ke aglɨl yɨmug nɨŋɨd gɨtep gin agɨl gos nɨŋɨd, chɨnop dak. Bɨlel man ma alwol gɨlak ñɨn ak, God ne anɨgɨl gos nɨgak, Klays Jisas wog ne gek, yad kɨlop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gɨnɨgayn agɨl gos nɨgak. \v 10 \x - \xo 1.10 \xo*\xt 1 Ko 15.54-57, Kol 1.26, Hib 2.14, 1 Pi 1.20\xt*\x* Pen mɨñɨl Klays Jisas, bɨ kasɨn gep chɨn ak, mɨseŋ lup. Ne apɨl gek, God yɨmug nɨŋɨd gɨtep gep ne ak abe mɨseŋ lup. Kumɨl tek yobɨnop ak pen, Klays Jisas kumeb adek ak tɨg jɨsɨpuk gɨ dɨyokak. Takaw teplep ne dad apɨl chɨnop gek, chɨn nopun, pɨsnep kumɨl ma kul gɨnɨgun, pel pelnep yonɨgun tek lup. \v 11 \x - \xo 1.11 \xo*\xt 1 Ti 2.7\xt*\x* Adek anɨb ak, God ne ke yɨp agek, bɨ Jisas takaw nop dad ameb ak mɨdɨl, takaw teplep nop agyɨkɨl, binɨb okok kɨlop agñɨtep gebin. \v 12 \x - \xo 1.12 \xo*\xt Epe 3.1-2, 1 Ti 6.20, 2 Ti 4.8, 1 Pi 4.19\xt*\x* Anɨgen yɨp gɨ tɨmel gel, koslam mɨdɨl mɨŋel awl yɨbɨl ak debin ak pen, nebeŋ ma dɨpin. Bɨ nop gos lɨnepin ak, nop nɨgtep gɨpin. Anɨb ak yad nepin, tap teplep yɨp dɨñak ak, ne ke kod mɨdtep gek mɨd dad amɨl, ñɨn awl ne ak ownɨgab. \p \v 13 \x - \xo 1.13 \xo*\xt 1 Ti 1.10, 4.6, 6.3, 2 Ti 2.2, 3.14, Tat 1.9, 2.1, Hib 10.23\xt*\x* Klays Jisas nop gos lɨnɨgɨlɨg, binɨb mapen lɨlɨg, takaw nɨŋɨd yɨbɨl agen nepan ak, yɨpɨd gɨl yɨbɨl mɨdeb agɨl, binɨb okok kɨlop agñɨnɨmɨn. \v 14 \x - \xo 1.14 \xo*\xt Lom 8.11, 1 Ti 6.20\xt*\x* God takaw teplep nep ñub ak, dɨtep yɨbɨl gɨnɨmɨn. God Kawnan ne ak nab chɨn okyaŋ ayɨp mɨdobun ak, nep gos tep ñek, takaw teplep ak dɨtep yɨbɨl gɨnɨmɨn. \p \v 15 Pen anɨb ak nad nepan, bɨ Pigelus sek, bɨ Helmogenes sek, binɨb kɨli Esiya plopens nɨb okok mɨdupsek yɨp kelɨgɨlak. \p \v 16-18 \x - \xo 1.16-18 \xo*\xt 2 Ti 4.16, 4.19, Jud 21\xt*\x* Bɨ Onesipolus pen yɨp ma kelɨgup. Taun Lom nag lel mɨden, ne apɨl, nebeŋ dɨnɨgayn agɨl yɨp ma kelɨgup. Koslam pɨyow dad apɨl, yɨp nɨgup. Ñɨn kuŋay yɨbɨl ap nɨgek, yɨp tep yɨbɨl gup. Pen ned taun Epesus yenek, yɨp gɨtep yɨbɨl golɨgup anɨb ak, nad nɨgtep gɨpan. Anɨb ak, Bɨawl anop agnɨŋɨd apin, Onesipolus binɨb ne okok sek kɨlop mapen nɨŋɨd kod yenɨmɨn apin. Pen takaw olap Bɨawl anop agnɨŋɨd apin, Ñɨn awl nad ak apek, nop mapen nɨŋɨd kod yenɨmɨn apin. \c 2 \s Timoti ne bɨ chɨm kadɨŋ gep ak, Klays Jisas ayɨp jɨmñɨl yenɨmil \p \v 1 Ñɨ yad Timoti. God ne Klays Jisas nop agyokek apɨl, nep yɨmug nɨŋɨd gɨtep gek, pelpel kɨles yɨbɨl gɨl yenɨmɨn. \v 2 Takaw binɨb kuŋay yɨbɨl okok kɨlop pel agen nepan ak, bɨ God wog ne gɨtep gɨlɨg mɨdebal okok kɨlop, agñɨ tep gɨnɨmɨn. Anɨgenɨmɨn, kɨli pen bɨ ogɨnap kɨlop abe agñɨ tep gɨnɨgel tek lup. \v 3 \x - \xo 2.3 \xo*\xt 1 Ti 1.18, 2 Ti 1.8, 4.5\xt*\x* Nad bɨ chɨm kadɨŋ gep ak, Klays Jisas ayɨp jɨmñɨl mɨdebil. Anɨb ak tek, agñon chɨnop gɨ tɨmel gɨpal ak tek, nad agñe nep gɨ tɨmel gɨnɨgel. Anɨge, chɨn ayɨp jɨmñɨl mɨŋel anɨb ak dɨnɨmɨn. \v 4 \x - \xo 2.4 \xo*\xt 1 Ko 9.25\xt*\x* Bɨ chɨm kadɨŋ gep olap, wog ogɨnap sek gin agɨl gos ma nɨgup. Bɨawl ne ak nop nɨgek tep gaŋ agɨl, bɨ chɨm kadɨŋ gep wog ne ke nep gup. \v 5 \x - \xo 2.5 \xo*\xt 1 Ko 9.25-26, 2 Ti 4.8\xt*\x* Anɨb ak tek, bɨ penpen taw asɨk lɨpal okok, bɨ kod mɨdeb okok kɨli apal apal tek nep kɨdek gɨnɨgel. Bɨ olap pen ne apal apal tek nep kɨdek ma genɨgab, tap teplep anɨb ak ma dɨnɨgab. Pen bɨ kɨles tɨmel gɨtep gɨl, apal apal tek nep gɨnɨgab ak, tap teplep ak ne dɨnɨgab. \v 6 \x - \xo 2.6 \xo*\xt 1 Ko 9.7, 9.10\xt*\x* Pen bɨ tap wog gup ak, tɨŋɨl yul gup tek, ne ned yɨg ñɨŋɨnɨmuŋ. Ñɨbɨl, kɨdek pen bɨ ogɨnap kɨlop yɨg ñɨnɨmuŋ. \v 7 Takaw agebin anɨb okok nɨgɨlɨg mɨde, Bɨawl ne nep gos ñek, mɨdupsek takaw jɨj anɨb ak nɨgtep gɨnɨgaban. \p \v 8 \x - \xo 2.8 \xo*\xt Lom 1.3, 2.16, 1 Ko 15.1, 15.4, 15.20\xt*\x* Jisas Klays nop pel nɨgtep gɨnɨmɨn. Based yes Depid tɨkek, tɨk dad amɨl, nop tɨkɨlak. Pen kumɨl tepayaŋ tɨkjakak. Takaw teplep anɨb ak, yad pel agñɨbin. \v 9 \x - \xo 2.9 \xo*\xt Apo 9.16, 28.31, Epe 3.1, 3.13, Plp 1.7, 1.12-14, Kol 4.3, 4.18\xt*\x* Yad takaw teplep anɨb anep agɨl, tap tɨmel ma gɨpin. Bɨ okok pen, kɨli takaw yad ak nɨŋɨd bɨ tap tɨmel gup ak agɨl, yɨp gɨ tɨmel gɨl nag lel mɨdebin. Pen God takaw ak, nag lɨnɨgel tek ma lup. \v 10 \x - \xo 2.10 \xo*\xt 2 Ko 1.6, Epe 3.13, Kol 1.24\xt*\x* God takaw ak nag ma lup, anɨb ak yad wog ne okok mɨdupsek kɨles tɨmel gɨl mɨŋel anɨb okok dɨpin. Pen binɨb God ne kɨlop dɨnɨg aglak okok, kɨlop abe gos nepin. Kɨli Klays Jisas nop chɨgel God kɨlop tɨg asɨk dek, pel pelnep kɨm mɨdɨl mɨdtep gɨnɨgabal gos ak nepin. Anɨb ak yad wog ne okok mɨdupsek kɨles tɨmel gɨl mɨŋel anɨb okok dɨpin. \v 11 \x - \xo 2.11 \xo*\xt Lom 6.5, 6.8, 2 Ko 4.10-11, 1 Ti 1.15\xt*\x* Takaw anɨb awl nɨŋɨd yɨbɨl mɨdeb ak, anɨb agup, \q1 Chɨn Klays ayɨp pɨsnep kumnok tek, ne ayɨp jɨmñɨl koŋɨm yonɨgabun agup. \q1 \v 12 \x - \xo 2.12 \xo*\xt Mat 10.33, Luk 12.9, Lom 8.17, 1 Pi 4.13\xt*\x* Chɨnop gɨ tɨmel gɨpal tek, chɨn kɨles tɨmel gɨl mɨŋel okok dɨl nɨm, ne ayɨp bɨawl okok mɨdɨl, binɨb kɨlop kod yonɨgabun agup. \q1 Nop kelɨgonɨgabun, chɨnop abe kelɨgɨnɨgab agup. \q1 \v 13 \x - \xo 2.13 \xo*\xt Nam 23.19, Lom 3.3-4, Tat 1.2\xt*\x* Nop takaw ogɨnap aglɨl, sayn takaw apun anɨb ak kɨdek ma gonɨgun, takaw ne pen agup ak kɨdek gɨnɨgab agup. Takaw ne agup ak kelɨgɨnɨmuŋ tek ma lup agup. \s Timoti ne wog gɨtep gek, God nɨgek nop tep gɨnɨmuŋ \p \v 14 \x - \xo 2.14 \xo*\xt 1 Ti 1.4, 5.21, 6.4, Tat 3.9\xt*\x* Binɨb okok kɨlop agɨlɨg mɨde, takaw anɨb ak nɨgɨlɨg yenɨgel. Pen God nɨg mɨdaknɨŋ, kɨlop agtep ge, takaw yokɨp keke agɨl penpen ma agɨnɨgel. Takaw tɨtɨmel anɨb okok nɨg dad amɨl, kɨli apyap pakɨnɨgel tek lup. \v 15 \x - \xo 2.15 \xo*\xt 1 Ti 4.6, Tat 2.7-8\xt*\x* Nad wog kɨles tɨmel gɨl genɨmɨn, God wog nep ak nɨgek tep gɨnɨgab. Pen God takaw nɨŋɨd ne ak nɨgtep gɨl, binɨb okok kɨlop agñɨ tep gɨlɨg, nebeŋ ma dɨnɨmɨn. \v 16 \x - \xo 2.16 \xo*\xt 1 Ti 4.7, 6.20, Tat 1.14\xt*\x* Takaw okok nɨb okok nɨb God gos ne mel ak, kɨli pel monmon apal. Anɨgɨl ag dad amɨl apɨl gel, takaw anɨb ak kɨlop gek, God nop kelɨgɨl amɨl, man pal awl yɨbɨl okok amnɨgabal. Nad pen takaw anɨb okok kud ñɨnɨmɨn. \v 17 \x - \xo 2.17 \xo*\xt 1 Ti 1.20\xt*\x* Takaw anɨb okok, soy olap lɨl, mɨd dad amɨl awl yɨbɨl lup tek ak gɨnɨgab. Pen bɨ takaw anɨb apal okok, Himeneyus ayɨp, Piletus ayɨp adek anɨb ak gɨpil. \v 18 Kɨli bɨ omɨŋal takaw nɨŋɨd yɨbɨl kanɨb adek ak kelɨgɨl, anɨb apil, Chɨn kumɨl pɨsnep tɨkjakɨpun ak tek, kɨdek tepayaŋ ma tɨkjakɨnɨgabun apil. Pen takaw yɨpɨd ma gup anɨb ak agel, binɨb ogɨnap Jisas nop gos lɨnepal ak kelɨgɨl apyap pakɨpal. \v 19 \x - \xo 2.19 \xo*\xt Nam 16.5, 16.26, Ais 52.11, Nah 1.7, Jon 10.14, 10.27, Lom 8.35, 1 Ko 8.3, 1 Jo 2.19\xt*\x* Pen binɨb God yɨl mɨdebal okok, God kɨlop mab meg tek ak puŋɨlek wos gɨl mɨdeb. Mab meg anɨb ak, takaw olap ñu kɨl tɨkɨl agup, Bɨawl ak binɨb ne okok kɨlop gos nɨgup agup. Pen takaw olap tɨkɨl agup, Binɨb mɨdupsek Bɨawl yɨl mɨdobun apal okok, tap si tap tɨmel adek okok kelɨgɨnɨgel agup. \v 20 \x - \xo 2.20 \xo*\xt Lom 9.21, 1 Ko 3.12, 1 Ti 3.15\xt*\x* Pen kal awl yɨbɨl olap mɨgan ak, kɨnag keke mɨdeb. Kɨnag ogɨnap, gol ayɨp silpa ayɨp dɨl gɨlak. Ogɨnap pen mab ayɨp lum ayɨp dɨl gɨlak. Kɨnag ogɨnap wog teplep gep, ogɨnap tap yokɨp yokɨp okok gep agɨl gɨpal. \v 21 \x - \xo 2.21 \xo*\xt 2 Ti 3.17, Tat 3.1\xt*\x* Anɨb ak, binɨb olap tap gach tap monmon okok asɨk tep gonɨmuŋ, kɨnag wog gɨtep gep tek ak yenɨgab. Ne bɨ suŋtep olap mɨdɨl, Bɨawl wog nop ak gɨñɨnɨgab. Ne wog teplep okok gɨñɨnɨg mɨdeb. \v 22 \x - \xo 2.22 \xo*\xt Apo 9.14, 1 Ko 1.2, 1 Ti 1.5, 6.11\xt*\x* Pen bɨ pɨlaj okok, gos tɨmel nepal tek ma nɨgɨnɨmɨn. Bɨ teplep yɨbɨl mɨden agɨl, ge amnɨmuŋ. Klays nop gos lɨnɨŋɨd, binɨb okok kɨlop mapen lɨl, kɨmɨgel mɨdtep gɨl, abe anɨb ak nep ge amnɨmuŋ. Nad ayɨp binɨb anɨb okok ayɨp chɨbol nab nɨbi ayaŋ mɨdtep gɨl, Bɨawl nop agnɨŋɨd kɨdek gɨpɨm ak, tap teplep anɨb okok anɨgɨl gɨnɨmɨb. \v 23 \x - \xo 2.23 \xo*\xt 1 Ti 4.7, 2 Ti 2.16, Tat 3.9\xt*\x* Pen takaw nɨgep ma nɨgep okok sek, takaw yokɨp okok sek ag amɨl apɨl gɨpal ak, kud ñɨnɨmɨn. Nad nepan, takaw anɨb ak nɨŋɨd, ag gɨl penpen yɨbɨl apal anɨb ak tek, kud ñɨnɨmɨn. \v 24 \x - \xo 2.24 \xo*\xt 1 Ti 3.2-3, Tat 1.7-9, 3.2\xt*\x* Pen bɨ olap Bɨawl nop wog gɨñeb ak, ag gɨl penpen ma agɨnɨmuŋ. Binɨb okok mɨdupsek kɨlop kɨmɨgel mɨdɨl dɨtep gɨl, agñɨ tep gɨnɨmuŋ. Pen kɨli takaw nop ak dɨyokel, ne kɨmɨgel yɨbɨl yonɨmuŋ. \v 25 \x - \xo 2.25 \xo*\xt Gal 6.1, 1 Ti 2.4, 6.11, Tat 1.1, 1 Pi 3.15\xt*\x* Pen bɨ ogɨnap takaw nop tɨbɨlɨkɨl ma denɨgel, kɨmɨgel mɨdɨl agñɨlɨg yonɨmuŋ. Anɨgek, God bɨ anɨb okok kɨlop gos tep ñek, taynen tap si tap tɨmel gɨpun agɨl kelɨgɨl, adɨkɨd ownɨgel tek lɨnɨgab. Ownɨgel tek lek, takaw nɨŋɨd yɨbɨl ak nɨgɨnɨgabal. \v 26 Ned Satan kɨlop yepɨs agɨl dek, gon ne ak mɨgan ayaŋ mɨdebal. Mɨdɨl, gos ne ak nɨŋɨd kɨdek gɨpal ak pen, kɨli tɨg adɨkɨl takaw nɨŋɨd yɨbɨl ak nɨŋɨd nɨm, gos teplep ak nɨŋɨd, Satan gon ne ak kelɨgɨl amɨl mɨdtep gɨnɨgabal. \c 3 \s Ñɨn kɨdek ownɨgab ñɨn ak, binɨb okok tap tɨmel yɨbɨl gɨnɨgabal \p \v 1 \x - \xo 3.1 \xo*\xt 1 Ti 4.1, 2 Ti 4.3, 2 Pi 3.3, 1 Jo 2.18\xt*\x* Pen anɨb ak nɨgɨnɨmɨn. Ñɨn kɨdek ownɨgab ñɨn ak, tap tɨtɨmel kuŋay yɨbɨl apek, tɨtay dɨl tek yenɨgabal. \v 2 \x - \xo 3.2 \xo*\xt Lom 1.29-31, 1 Ti 1.20, 6.4, 2 Pi 2.3, 2.12\xt*\x* Ñɨn anɨb ak, binɨb okok mubwak kɨli nep gos nɨŋɨd, mani tap kɨli okok nep gos nɨgɨnɨgabal. Chɨn ke binɨb awl mɨdobun agɨl, binbɨ ogɨnap kɨlop agjulɨg takaw dɨnɨgabal. Nonɨm nap kɨlop takaw tɨbɨlɨkɨl, binɨb ogɨnap kɨlop tap teplep ñɨbal okok, kɨlop tep ma agɨl, God gos ne nɨgup pal ak ma nɨgɨnɨgabal. \v 3 \x - \xo 3.3 \xo*\xt Tat 2.3, 2 Pi 3.3\xt*\x* Kɨli bɨ okok kɨlop gos nɨgep won ak ma yenɨgab. Ogɨnap ayɨp penpen agɨl, kelɨgep tek ma yenɨgab. Kɨlop agjuwɨl, mubwak nab kɨli okyaŋ ke kod ma yenɨgabal. Bɨ tɨmel yɨbɨl mɨdɨl, kabɨyam tɨmel junɨgabal. Tap gɨtep gep anɨgɨl kɨlop mɨlɨk yownɨgab. \v 4 \x - \xo 3.4 \xo*\xt Plp 3.19, 2 Pi 2.13, Jud 4, 19\xt*\x* Binɨb okok kɨlop mɨmug nɨŋɨd gɨtep ma gɨnɨgabal. Gos nɨgtep gɨl mel kasek monmon gɨl, chɨn ke nep binɨb awl yɨbɨl mɨdobun agɨl nɨgɨnɨgabal. Chɨn ke mɨñmɨñ tɨmel yɨbɨl gun agɨl, God nop mapen ma lɨnɨgabal. \v 5 \x - \xo 3.5 \xo*\xt Mat 7.15, 7.21, Lom 2.19-20, 2 Te 3.6, 1 Ti 5.8, 6.5, Tat 1.16\xt*\x* Kɨli God nop gos nɨŋɨd kɨdek gɨlɨg mɨdobun agɨnɨgabal ak pen, yepɨs yɨbɨl agɨnɨgabal. Kɨli anɨgɨl, God kɨles ak kud ñɨl nop kɨdek ma gɨnɨgabal. Binɨb anɨgɨnɨgabal anɨb okok kɨlop kelɨgɨl, ayɨp jɨmñɨl ma yenɨmɨn. \v 6-7 \x - \xo 3.6 \xo*\xt Mat 23.14, Tat 1.11\xt*\x* Bɨ anɨb okok, bin gos nɨgtep ma gɨpal ogɨnap kɨlop pɨyow nepal. Pɨyow nɨŋɨd, gos tɨmud kɨlop ak lɨpɨg dad amel kɨlop kɨdek gɨpal. Bin anɨb okok, tap si tap tɨmel gɨl, gos awl yɨbɨl nɨgɨlɨg mɨdebal. Chɨbol nab kɨli ayaŋ tɨkjakek, tap nɨgep ma nɨgep gɨpal anɨb okok jɨj ne ma mɨdeb. Takaw okok nɨb okok nɨb nɨgɨnɨgun agɨl gos nepal ak pen, takaw nɨŋɨd yɨbɨl dɨnɨgel tek ma lup. Anɨb ak bɨ tɨmel anɨb okok, kɨli bin okok gos tɨmud kɨlop ak lɨpɨg dad amel kɨlop kɨdek gɨpal. \v 8 \x - \xo 3.8 \xo*\xt Kis 7.11, Lom 1.28, 2 Ko 13.5, 1 Ti 6.5, 2 Ti 2.25\xt*\x* Pen bɨ Janes ayɨp Jables ayɨp,\f + \fr 3.8 \fr*\ft Juda bɨ kɨli agelɨgɨpal, Yijip bɨnonɨm kɨli olap, ne bɨ chɨp sɨme sakep omɨŋal ak dek, kɨli bɨ omɨŋal bɨnonɨm wog ne gɨñelɨgɨpil agelɨgɨpal. Pen yɨb kɨli Janes ayɨp Jables ayɨp. Mosis Yijip owak ñɨn ak, bɨ omɨŋal anɨb ak yelek. Kisim Bek 7.22 ak, 9.11 ak nɨgɨnɨmɨn.\ft*\f* kɨli Mosis takaw agak ak yɨlɨk nɨŋɨd mɨlɨk nɨgɨlek tek, bɨ apin anɨb okok takaw yɨpɨd gɨl mɨdeb ak anɨb ak nep gebal. Gos kɨli ak tɨmel yɨbɨl gɨl, sawl sek lek, Klays nop gos lɨnepal ak kelɨgɨpal. \v 9 Pen gɨpal adek anɨb ak, gel awl gɨnɨmuŋ tek ma mɨdeb. Janes ayɨp, Jables ayɨp kɨlop sawl sek lek binɨb okok kɨli mɨseŋ nɨgɨlak tek, bɨ mɨñɨl mɨdebal kɨli abe sawl sek lek binɨb okok mɨseŋ nɨgɨnɨgabal. \s Timoti ne God takaw ak dɨtep gɨnɨmuŋ \p \v 10 \x - \xo 3.10 \xo*\xt Plp 2.22, 1 Ti 4.6\xt*\x* Nad pen, yɨp nɨgtep gɨpan. Takaw tɨtay dɨl agñɨbin ak sek, pel tɨtay dɨl gɨpin ak sek, gɨpin jɨj ak sek, nad nepan. Klays nop gos lɨnɨŋɨd, wog ne malɨk gɨl gɨñɨl, binɨb okok kɨlop mapen lɨl, kɨles tɨmel gɨl mɨŋel anɨb ogɨnap debin ak, nad nepan. \v 11 \x - \xo 3.11 \xo*\xt Sng 34.19, Apo 13.14-52, 14.1-20, 2 Ko 1.10\xt*\x* Binɨb man awl Adiyok ayɨp Aykoniyam ayɨp Listla ayɨp okok, yɨp gɨ tɨmel gel, yul awl yɨbɨl dɨl koslam yenek ak, nad nepan. Pen yɨp tɨtay dɨl gɨ tɨmel gɨpal won ak, Bɨawl ne yɨp dɨl kod yek ak nepan. \v 12 \x - \xo 3.12 \xo*\xt Mat 16.24, Jon 15.20, 17.14, Apo 14.22, 1 Te 3.3\xt*\x* Nɨŋɨd yɨbɨl apun, binɨb Klays Jisas nop chɨgɨl, God anɨgup tek gɨnɨgun agɨl nepal okok, kɨlop mɨdupsek abe gɨ tɨmel gɨnɨgabal. \v 13 \x - \xo 3.13 \xo*\xt 2 Te 2.11, 1 Ti 4.1, 2 Ti 2.16\xt*\x* Pen bɨ tap tɨmel gɨpal ak sek, bɨ takaw yepɨs apal ak sek, anɨb ak nep gel gel tap awl ken amnɨgab. Amek, penpen takaw yepɨs yɨbɨl agɨnɨgabal. \v 14 \x - \xo 3.14 \xo*\xt 1 Ti 1.13, 1 Ti 2.2\xt*\x* Nad pen, takaw agel nɨgtep gɨnak ak, gos nokom nɨgɨnak ak, nɨgɨlɨg yenɨmɨn. Chɨn nep agñonok nɨgɨnak ak, chɨnop nɨgtep gɨpan. \v 15 \x - \xo 3.15 \xo*\xt Jon 5.39, 1 Pi 1.20-21\xt*\x* Pen nad ñɨsɨkol yɨbɨl yenak ñɨn ak, buk Baybol takaw ak nep agñelak nɨgɨnak. Takaw anɨb ak, nep gos teplep ak ñɨnɨmuŋ tek lek, Klays Jisas nop gos lɨnɨge, God nep tɨg asɨk dɨnɨgab. \v 16 \x - \xo 3.16 \xo*\xt Lom 15.4, 2 Ti 2.21, 2 Pi 1.20-21\xt*\x* Buk Baybol takaw ak mɨdupsek, God Kawnan ne nokom ak gos ñek tɨkɨlak. Ak nɨm, chɨn takaw teplep anɨb ak dɨl, binɨb okok kɨlop takaw nɨŋɨd yɨbɨl agñɨl, gos tɨmel nɨgɨnɨgel okok kɨlop tɨmud wuk tep gɨl, tap tɨmel gɨnɨgel okok kɨlop agñɨ tep gɨl, teplep yɨbɨl yenɨgel agɨl, agñɨ tep gɨnɨgun. \v 17 \x - \xo 3.17 \xo*\xt 1 Ti 6.11, 2 Ti 2.21\xt*\x* Anɨb ak tek, chɨn binɨb God nop wog gɨñɨbun okok, takaw anɨb ak chɨnop gek, nɨgtep yɨbɨl gɨl wog teplep gɨnɨg yonɨgabun. \c 4 \s Timoti ne God takaw yɨpɨd gɨl yɨbɨl ak kɨles gɨl agñɨnɨmuŋ \p \v 1 \x - \xo 4.1 \xo*\xt Apo 10.42, Lom 14.9-10, 1 Ti 5.21, 6.13\xt*\x* Klays Jisas adɨkɨd ownɨgab ñɨn ak, binɨb okok kɨlop kod yenɨgab. Pen binɨb koŋɨm yenɨgabal okok sek, kumɨlak okok sek bɨlok keke lɨnɨgab. Anɨb ak nɨm, takaw agɨnɨgebin anɨb awl, anɨb anɨb gɨnɨmɨn agɨnɨgebin ak, yokɨp ma agebin. God ayɨp Jisas ayɨp nɨg mɨdeleknɨŋ, nad anɨgɨl gɨnɨmɨn agɨl agñebin. \v 2 \x - \xo 4.2 \xo*\xt Apo 20.20, 20.31, 1 Ti 4.13, 5.20, Tat 1.13, 2.15\xt*\x* God takaw teplep ak kɨles gɨl agñɨnɨmɨn. Binɨb okok kɨlop tep gɨnɨgab akaŋ, tep ma gɨnɨgab agɨl yɨlɨk ma nɨgɨnɨmɨn, takaw ak mɨnek mɨnek agñɨnɨmɨn. Binɨb God nɨgtep gɨlaŋ agɨl, kɨlop tɨmud wukɨlɨg, kɨles gɨl agñɨ tep gɨlɨg yenɨmɨn. Pen pel kɨmɨgel jɨmñɨl mɨdɨl, God gos ne ak agtep gɨl agñɨnɨmɨn. \v 3 \x - \xo 4.3 \xo*\xt 1 Ti 1.10, 4.1, 2 Ti 1.13, 3.1, 3.6\xt*\x* Nɨgan. Ñɨn kɨdek ak, binɨb kɨli God takaw yɨpɨd gɨl ak nɨŋɨd ma dɨnɨgabal. Gos tɨmud pal ak pal ak nɨgɨnɨgabal ak, bɨ agñeb kɨli okok ke dɨ nan gɨl, takaw nɨgep ma nɨgep okok chɨn ke nɨgun agɨl gos nepal okok agñɨnɨgabal. \v 4 \x - \xo 4.4 \xo*\xt 1 Ti 1.4, 4.7, Tat 1.14\xt*\x* Anɨb ak nɨm, takaw nɨŋɨd yɨbɨl ak kelɨgɨl, aŋoj yokɨp okok agel nep nɨgɨnɨgabal. \v 5 \x - \xo 4.5 \xo*\xt Apo 21.8, Epe 4.11, 2 Ti 1.8, 2.3\xt*\x* Nad ke pen, nep tap tɨtay dɨnɨgab ak, gos nɨgtep gɨlɨg yenɨmɨn. Mɨŋel gɨl yɨpɨl gonɨmuŋ, gos awl anɨb ak ma nɨgɨnɨmɨn. Takaw teplep wog ak gɨl, binɨb kɨli Klays ma nepal okok kɨlop gɨtep gɨl agñɨnɨmɨn. Pen God nep agek wog ne okok dɨpan ak, wog anɨb ak kɨles gɨl gɨtep gɨnɨmɨn. \s Pol kumnɨgeb ñɨn ak wulep mɨdeb \p \v 6 \x - \xo 4.6 \xo*\xt Plp 1.23, 2.17, 2 Pi 1.14\xt*\x* Mɨñɨl pen yad kumnɨgebin, ñɨg wayn God nop ñɨnɨg sopal tek ak, nɨkɨm yad ak kasek sogɨnɨgeb. Anɨb ak, yad ameb ñɨn ak wulep mɨdeb. \v 7 \x - \xo 4.7 \xo*\xt 1 Ko 9.24-25, Plp 3.14, 1 Ti 6.12, Hib 12.1\xt*\x* Yad kɨles tɨmel gɨl takaw teplep yɨbɨl agñɨl, mɨñɨl agjuwebin. Gos yad ak mɨñɨl Klays yɨl chɨchɨk dɨl, wog yɨp agak ak ma kelɨgɨpin, agak tek mɨdupsek gɨjupin. \v 8 \x - \xo 4.8 \xo*\xt 1 Ko 9.24-25, 2 Ti 1.12, Jem 1.12, 1 Pi 5.4, Lep 2.10\xt*\x* Tap teplep yad dep ak mɨñɨl yɨp kod mɨdeb. Tap teplep anɨb ak anɨgɨl mɨdeb, Bɨawl yɨp agɨnɨgab, Bɨ teplep yad agɨnɨgab. Bɨawl ne yɨpɨd gɨl nɨŋɨd, binɨb okok kɨlop bɨlokɨl nɨgɨnɨgab ak nɨm, ñɨn awl ne ak apek, tap teplep anɨb ak yɨp ñɨnɨgab. Pen yad nokom mel, binɨb Bɨawl chɨn apeb agel, kɨlop tep gaknɨŋ kod mɨdebal okok, kɨlop mɨdupsek tap teplep anɨb ak ñɨnɨgab. \s Timoti ne Pol yɨl kasek ownɨmuŋ \p \v 9 \x - \xo 4.9 \xo*\xt 2 Ti 1.4\xt*\x* Timoti, yad mɨdebin awl, kasek ownɨmɨn. \v 10 \x - \xo 4.10 \xo*\xt 2 Ko 8.23, Gal 2.3, Kol 4.14, Plm 24, Tat 1.4, 1 Jo 2.15\xt*\x* Nɨgan. Bɨ Demas ne tap lum awl gos nɨŋɨd, yɨp pɨsnep kelɨg taun Tesalonayka amnak. Bɨ Klesens ne Galesiya plopens amnak. Bɨ Taytus ne man Dalmesiya amnak. \v 11 \x - \xo 4.11 \xo*\xt Apo 12.12, 12.25, 13.13, 15.37-39, Kol 4.10, 4.14, Plm 24\xt*\x* Bɨ Luk ne nokom yad ayɨp mɨdobul. Nad pen, Mak nop dɨl poŋɨd ape, yad ayɨp mɨdɨl God wog ak gɨnɨgun. \v 12 \x - \xo 4.12 \xo*\xt Apo 20.4, Epe 6.21-22, Kol 4.7-8\xt*\x* Pen bɨ Tikikus nop agyoken, taun Epesus amnak. \v 13 \x - \xo 4.13 \xo*\xt Apo 20.6\xt*\x* Ownɨgaban ñɨn ak, taun Tlowas apɨl, kolsiyot yad ak, bɨ Kalpus kal dɨlɨnek ak dɨl dad ownɨmɨn. Mɨj palawl ñu kɨl tɨkɨlak ak, dayday kamɨl nag lɨlak okok abe dad ownɨmɨn. Pen tap awl olap, mɨj palawl chag sipsip wak ak sek ñu kɨl tɨkɨlak okok, dɨl dad ownɨmɨn. \v 14 \x - \xo 4.14 \xo*\xt Sng 28.4, 62.12, Snd 24.12, Apo 19.33, Lom 2.6, 1 Ti 1.20, Lep 18.6\xt*\x* Bɨ Aleksada, tap ayn walɨn sek ak wog golɨgup olap, ne yɨp tap tɨmel yɨbɨl kuŋay gak. Yɨp gak anɨb ak, Bɨawl ne nop pen abe gɨnɨgab. \v 15 Bɨ anɨb ak takaw chɨn apun ak nɨŋɨd, chɨnop yɨlɨk nɨŋɨd mɨlɨk nɨgup ak nɨm, nep abe gɨ tɨmel gɨnɨmuŋ tek lup ak, nɨgtep gɨnɨmɨn. \v 16 \x - \xo 4.16 \xo*\xt Apo 7.60, 2 Ti 1.15\xt*\x* Yɨp ned kot gɨlak ñɨn ak, bɨ olap yɨp kud okok nɨg yeknɨŋ kot ma gɨnek. Mɨdupsek yɨp kelɨgɨlak. Pen God nop agnɨgen, kɨlop gɨ tɨmel gin agɨl gos ma nɨgɨnɨmuŋ. \v 17 \x - \xo 4.17 \xo*\xt Sng 22.21, Dan 6.22, Apo 23.11, 27.23, 2 Pi 2.9\xt*\x* Yɨp kot gɨlak anɨb ak pen, Bɨawl ne yɨp kod mɨdɨl kɨles ñak. Ñaknɨŋ, yad binɨb Juda mel kuŋay yɨbɨl ap yelak okok, kɨlop takaw teplep mɨdupsek agñɨjunek nɨgɨlak. Pen Bɨawl ne yɨp dɨl kod mɨdɨlɨg takaw yad agɨl, takaw kɨlop taw jɨsɨpuk gɨnek. Gen, kɨli yɨp ma agyokel, chen layon ladek ak yɨp ma su ñɨŋɨlak. \v 18 \x - \xo 4.18 \xo*\xt Sng 121.7, Lom 11.36, Gal 1.5, Hib 13.21\xt*\x* Pen Bɨawl ne yɨp dɨl kod yek, tap olap yɨp gɨnɨmuŋ tek ma lɨnɨgab. Yɨp gɨtep gɨl dad amek, man ne alaŋ amnɨgayn. Man ne alaŋ anɨb ak, binɨb ne okok kɨlop kod yenɨgab. Pen yɨb nop ak pel pelnep dad aplanɨgun. Yaw. \p \v 19 \x - \xo 4.19 \xo*\xt Apo 18.2, 2 Ti 1.16-17\xt*\x* Nad takaw yad ak dɨl, bin Plisila ayɨp bɨne Akwila ayɨp, bɨ Onesipolus binɨb kal ne mɨdebal okok ayɨp, kɨlop ag dɨdeg lɨnɨmɨn. \v 20 \x - \xo 4.20 \xo*\xt Apo 19.22, 20.4, 21.29, Lom 16.23\xt*\x* Bɨ Elastus taun Kolin mɨdeb. Bɨ Tlopimus nop tap gek, kelɨg ownek taun Miletus. \v 21 Yɨgen gɨl yobup ñɨn ak wulep mɨdeb tek, kasek ownɨmɨn. Yupulus ayɨp, Pudens ayɨp, Linus ayɨp, Klodiya ayɨp, Klays binɨb ne taun Lom mɨdebal okok ayɨp, kɨli nep ag dɨdeg lebal. \v 22 Bɨawl ak, ne nep kod yonɨmuŋ. Pen nɨbop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gɨnɨmuŋ.