\id 1CO - shell for translator's use \ide UTF-8 \h 1 Kolin \toc1 Pol Mɨj Ned Ak Kolin Binɨb Kɨlop Tɨkak \toc2 1 Kolin \toc3 1 Ko \mt1 1 KOLIN \mt2 Pol Mɨj Ned Ak Kolin Binɨb Kɨlop Tɨkak \c 1 \p \v 1 Yad Pol. God nɨŋɨd yɨp aglek, bɨ Klays Jisas takaw nop dad ameb ak mɨdebin. Mɨñɨl mam chɨn Sostenes ayɨp mɨdɨl, \v 2 \x - \xo 1.2 \xo*\xt Apo 9.14, 18.1, 18.17, Lom 1.7, 10.12, 1 Ko 6.11, 2 Ti 1.9\xt*\x* chɨl mɨj anɨb ak ñu kɨl tɨkobul. Tɨkɨl, nɨbi God binɨb ne taun Kolin pelpel apnan gɨpɨm ak nɨbop ñobun. God ne ke nɨbop binɨb suŋtep yad yelaŋ agɨl dɨnɨg nɨm, Klays Jisas nop agyokek apɨl gek, binɨb suŋtep ne mɨdebɨm. Nɨbop ayɨp, binɨb man okok mɨdupsek kɨli Bɨawl chɨn Jisas Klays nop agnɨŋɨd yɨb nop dad aplanebal okok ayɨp, nɨbop binɨb yad aglak. Jisas Klays, ne Bɨawl kɨli ak mɨdɨl, Bɨawl chɨn ak abe mɨdeb. \p \v 3 \x - \xo 1.3 \xo*\xt Lom 1.7, 2 Ko 1.2\xt*\x* Bapi God chɨn ayɨp Bɨawl Jisas Klays ayɨp, bɨ apɨlmɨŋal anɨb ak nɨbop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gel mɨdtep gɨnɨmɨb. \s Pol God nop tep agup \p \v 4 Pen God ne nɨbop gek, Klays Jisas chɨgɨl mɨdem nɨbop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gup. Anɨb ak nɨŋɨd, yad God nop pel tep apin. \v 5-6 \x - \xo 1.5-6 \xo*\xt 1 Ko 2.1-2, 12.8, 2 Ko 8.7, 2 Ti 1.8, Lep 1.2\xt*\x* Nɨbop Klays takaw nop ak agñɨlɨg agonok nepek tek gup. Anɨb ak nɨbi Klays nop chɨgɨl mɨdem, God ne nɨbop dɨtep yɨbɨl gup. Gek, takaw ne mɨdupsek agñɨ tep gɨl, gos ne mɨdupsek nɨgtep gɨpɨm. Anɨb ak nɨŋɨd, yad God nop pel tep apin. \v 7 \x - \xo 1.7 \xo*\xt Luk 17.30, Plp 3.20, 2 Te 1.7, Tat 2.13, 2 Pi 3.12\xt*\x* Anɨb ak tek nɨbi Bɨawl chɨn Jisas Klays tep adɨkɨd mɨseŋ ownɨgab agɨl kod mɨdebɨm ñɨn awl, God Kawnan ne ak nɨbop dɨtep yɨbɨl gaknɨŋ, tap ne olap ma tek dup. \v 8 \x - \xo 1.8 \xo*\xt Plp 1.6, Kol 1.22, 1 Te 3.13, 5.23\xt*\x* Jisas ne nɨbop kɨles ne ak ñek kɨles yɨbɨl yenɨgabɨm. Kɨles mɨdɨl, mɨd dad amɨl, ñɨn kɨdek ak ownɨgab ak nɨm, Bɨawl chɨn Jisas Klays ñɨn awl ne ak apek takaw ogɨnap ma dɨnɨgabɨm. \v 9 \x - \xo 1.9 \xo*\xt Ais 49.7, Jon 17.21, 1 Ko 10.13, 1 Te 5.24, 1 Jo 1.3\xt*\x* God ne nɨbop suk agɨl, ñɨne Bɨawl chɨn Jisas Klays ayɨp dɨ jɨmñɨl lak. Pen chɨn nopun, God agak tek mɨdupsek gɨnɨgab. \s Kolin binɨb Klays yɨl yelak okok, kɨli asɨk keke mɨdebal \p \v 10 \x - \xo 1.10 \xo*\xt Lom 12.16, 2 Ko 13.11, Plp 2.2, 3.16, 1 Pi 3.8\xt*\x* Mam ay sɨkop, kɨles gɨl agnɨŋɨd agebin. Bɨawl chɨn Jisas Klays yɨl mɨdebɨm ak, nɨbi mɨdupsek takaw nokom olap gos nɨŋɨd agɨnɨmɨb. Takaw ogɨnap agɨl asɨk keke ma lɨnɨmɨb. Jɨmñɨl mɨdɨl, gos nokom nɨŋɨd chɨn ayɨp tap nokom gɨnɨgun agɨl gos nɨgɨnɨmɨb. \v 11 Mam ay yad okok, bin Klowes binɨb ne okok apɨl yɨp nɨŋɨd anɨb apal, Penpen agɨl mɨdebɨm apal. \v 12 \x - \xo 1.12 \xo*\xt Jon 1.42, Apo 18.24-28, 19.1, 1 Ko 3.4\xt*\x* Pen yad agebin ak, anɨb agebin. Nɨbi ogɨnap apɨm, Pol bɨne mɨdebin apɨm. Pen ogɨnap apɨm, Apolos bɨne mɨdebin apɨm. Pen ogɨnap apɨm, Pita bɨne mɨdebin apɨm. Pen ogɨnap apɨm, Klays bɨne mɨdebin apɨm. \p \v 13 Tɨtay dup? Apɨm anɨb ak Klays nop tɨg asɨk keke lɨpɨm tek lup. Yad Pol mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lel nɨbop nen agɨl kumnek akaŋ, yɨb yɨp Pol agɨl ñɨg pakñɨbek? Mel yɨbɨl. \v 14 \x - \xo 1.14 \xo*\xt Apo 18.8, 19.29, Lom 16.23\xt*\x* Pen am nɨb ayɨp yenek ñɨn ak, Klispus ayɨp, Gayus ayɨp kɨlop nep ñɨg pakñɨnek. Nɨbop olap ma ñɨg pakñɨnek. Anɨb ak God nop tep apin. \v 15 Nɨbop ma ñɨg pakñɨnek anɨb ak tek, yokɨp ak nɨbi olap Pol yɨb nop agɨl ñɨg pakɨnok apɨkep tek lup. \v 16 \x - \xo 1.16 \xo*\xt 1 Ko 16.15\xt*\x* Pen sawl gɨpin. Stepanas binɨb ne okok kɨlop abe ñɨg pakñɨnek. Binɨb ogɨnap sek ñɨg pakñɨnek akaŋ, yad ma nepin. \v 17 \x - \xo 1.17 \xo*\xt Mat 28.19, Jon 4.2, 1 Ko 2.1, 2.4, 2.13, 2 Pi 1.16\xt*\x* Nɨŋɨd apin. Klays yɨp agyokɨl, binɨb okok kɨlop ñɨg pakñɨnɨmɨn agɨl ma agak. Agyokɨl, kɨlop takaw teplep ak agñɨnɨmɨn agak. Pen agñɨlɨg, bɨ ogɨnap chɨn nep gos tɨpagɨl nopun agɨl apal tek ma apin. Takaw anɨb ak anɨgɨl agen, Klays mab bak alaŋ kumak takaw ak, takaw yokɨp olap tek lek, binɨb okok ma dɨpɨlap tek lup. \s Klays ne God kɨles ak sek mɨdeb, ne God gos nɨgtep gup ak sek mɨdeb \p \v 18 \x - \xo 1.18 \xo*\xt Apo 17.18, Lom 1.16, 1 Ko 2.14, 15.2, 2 Ko 4.3\xt*\x* Nɨŋɨd apun, binɨb mab ke yɨneb amnɨg gɨ mɨdebal okok, kɨli Klays mab bak alaŋ kumak takaw ak nɨŋɨd, sawl takaw agebal agɨl kelɨgɨpal. Pen chɨnop binɨb God tɨg asɨk dɨ mɨdeb okok, chɨn takaw anɨb ak nɨŋɨd, ne ke yɨbɨl nɨŋɨd gup agɨl nopun. \v 19 \x - \xo 1.19 \xo*\xt Ais 29.14, Jer 8.9\xt*\x* Adek anɨb ak buk Baybol ak tɨkɨl agak, Binɨb gos tɨpagɨl nopun apal okok, gos kɨlop gen kul gɨnɨgab agɨl tɨkak. Binɨb gos nɨgep mɨdebal okok, gos kɨli ak kelɨgɨl ma dɨnɨgayn agɨl tɨkak. \p \v 20 \x - \xo 1.20 \xo*\xt Jop 12.17, Ais 19.12, 33.18, 44.25, Mat 11.25, Luk 10.21, Lom 1.20-21, 1.28\xt*\x* Anɨb ak bɨ gos nɨgep okok nɨŋɨd, tay agobun? Bɨ kɨli Mosis takaw ñu kɨl tɨkak ak nɨgtep gep okok nɨŋɨd, tay agobun? Bɨ lum awl takaw tɨtay ag amɨl apɨl gɨpal okok nɨŋɨd, tay agobun? Gos teplep kɨli nepal ak lum awl, God ne nɨŋɨd gek, sawl takaw tek lek, pɨsnep apyap pakup. \v 21 \x - \xo 1.21 \xo*\xt Mat 11.25, Luk 10.21, Lom 1.20-21, 1.28\xt*\x* God ne ke gos nɨgtep gup tek, ne nɨgup, binɨb lum awl gos chɨn ke okok nɨgɨnɨgun agɨl ke nep pɨyow nepal okok, ne bɨ tay tek agɨl ma nɨgɨnɨgel tek lup. Anɨb ak tek ne ke gɨnɨg nɨg lak tek, binɨb kɨli takaw ne agñɨbun ak nɨŋɨd, anɨb apal, Takaw sawl sek apal. Pen takaw anɨb ak agñon, binɨb okok kɨli nɨŋɨd nop gos lɨnɨgel, kɨlop tɨk asɨk dup. \v 22 \x - \xo 1.22 \xo*\xt Mat 12.38, Mak 8.11, Jon 4.48, Apo 17.18, 17.32\xt*\x* Juda binɨb okok kɨli tap mageptek nɨgɨnɨgun agɨl gos nepal, binɨb Juda mel okok kɨli gos teplep adek ak nɨgɨnɨgun agɨl pel pɨyow nepal. \v 23 \x - \xo 1.23 \xo*\xt Ais 8.14, Mat 11.6, Jon 6.60, 6.66, Lom 9.32, 1 Ko 2.14, Gal 5.11\xt*\x* Chɨn pen Klays mab bak alaŋ chɨpɨl pak tɨbɨk lel kumak takaw ak agñɨbun. Agñon, Juda binɨb okok nɨŋɨd, takaw yɨlɨk gup ak chɨn nɨŋɨd apyap pakɨnɨgun agɨl gos nepal. Pen binɨb Juda mel okok nɨŋɨd, takaw sawl ak ma nɨgɨnɨgun agɨl gos nepal. \v 24 \x - \xo 1.24 \xo*\xt Lom 1.4, 1.16, 1 Ko 1.18, Kol 2.3\xt*\x* Binɨb pen God kɨlop suk agɨl dak okok, Juda binɨb ayɨp binɨb Juda mel ayɨp, kɨli nɨŋɨd anɨgɨl nepal, Klays ne God kɨles ak sek mɨdeb, ne God gos nɨgtep gup ak sek mɨdeb. \v 25 \x - \xo 1.25 \xo*\xt 2 Ko 13.4\xt*\x* Binɨb lum awl mɨdebal okok, kɨli anɨgɨl gos nepal, God gos ne ogɨnap sawl sek mɨdeb. Pen gos ne ak mɨdupsek awl yɨbɨl teplep yɨbɨl mɨdeb, binɨb gos nɨgep kɨli ak sɨkol yɨbɨl gup. Pen kɨli abe gos nepal, God tɨtay gup okok, ogɨnap nɨŋɨd chɨn nopun, God kɨles ma mɨdeb. Pen kɨles ne ak mɨdupsek awl yɨbɨl mɨdeb, binɨb kɨles kɨli ak sɨkol yɨbɨl gup. \p \v 26 \x - \xo 1.26 \xo*\xt Mat 11.25, Jon 7.48, Jem 2.1-5\xt*\x* Mam ay sɨkop, ned God nɨbop suk agɨl dak ñɨn ak, gos nɨgtep gɨnɨmɨb. Ñɨn anɨb ak, nɨbi kuŋay yɨbɨl, binɨb gos lum awl nɨgtep yɨbɨl gɨpal okok ma yelɨgɨpɨm. Nɨbi kuŋay yɨbɨl binɨb kɨles mɨdɨl yɨb yek okok ma yelɨgɨpɨm. Nɨbi kuŋay yɨbɨl nonɨm nap yɨb awl yolɨgup okok ma yelɨgɨpɨm. \v 27 \x - \xo 1.27 \xo*\xt Mat 11.25, Jem 2.5\xt*\x* God pen anɨgɨl gos nɨgak, binɨb gos lum awl nɨgtep yɨbɨl gɨpal okok kɨlop gek nebeŋ dɨnɨgel. Anɨb ak tek binɨb sawl sek apal okok kɨlop aglɨl dak. Pen anɨgɨl gos nɨgak, binɨb kɨles mɨdɨl lum awl yɨb yek mɨdebal okok kɨlop gek nebeŋ dɨnɨgel. Anɨb ak tek binɨb kɨles ma mɨdeb apal okok kɨlop aglɨl dak. \v 28 Pen anɨgɨl gos nɨgak, binɨb awl yɨb yek mɨdebal okok, kɨlop gek yokɨp yɨbɨl yenɨgel. Anɨb ak tek binɨb lum awl tam okok yɨb ma mɨdeb apal okok kɨlop aglɨl dak. \v 29 \x - \xo 1.29 \xo*\xt Lom 3.27, Epe 2.9\xt*\x* Anɨgup ak nɨm, binɨb olap God wɨdɨn mɨdup adek ak, yɨb ke dad aplanɨgel tek ma lup. \v 30 \x - \xo 1.30 \xo*\xt Jer 23.5-6, Jon 17.19, 2 Ko 5.21\xt*\x* God ne ke nɨbop gek, Klays Jisas ayɨp chɨgɨl mɨdebɨm. Pen Klays nop gek, ne gos nɨgtep gep chɨn ak jɨj mɨdeb. God Klays nop agek chɨnop gek, agak tek kɨdek gɨl binɨb suŋtep ne mɨdɨl, chɨnop pɨsnep dek kɨm amobun. \v 31 \x - \xo 1.31 \xo*\xt Jer 9.23-24, 2 Ko 10.17\xt*\x* Takaw adek anɨb ak, buk Baybol ak tɨkɨl agak, Binɨb mɨñmɨñ gɨnɨgun agɨl, God gup tek nɨŋɨd, mɨñmɨñ gɨl God yɨb nop dad aplanɨgel agɨl tɨkak. \c 2 \s Pol gos ne ke ma dɨl, God Kawnan gos nop ak dɨl agñub \p \v 1 \x - \xo 2.1 \xo*\xt 1 Ko 1.17\xt*\x* Pen mam ay sɨkop. Am nɨb ayɨp yenek ñɨn ak, God takaw ne we gɨl yolɨgup ak agñin agɨl, takaw teplep okok bɨ gos nɨgep apal tek ma agɨnek. \v 2 \x - \xo 2.2 \xo*\xt Gal 6.14, Plp 3.8\xt*\x* Yad anɨgɨl gos nɨgɨnek, nɨb ayɨp mɨdɨl, tap olap ke gos ma nɨgin. Jisas Klays, ne mab bak alaŋ kumak nokom nɨm gos nɨgin agɨl nɨgɨnek. \v 3 \x - \xo 2.3 \xo*\xt Apo 18.9, 2 Ko 10.1\xt*\x* Pen nɨb ayɨp yenek ñɨn anɨb ak, kɨles ma mɨdɨl, jepjep dɨlɨg pɨlɨkɨl yenek. \v 4 \x - \xo 2.4 \xo*\xt Lom 15.19, 1 Ko 1.17, 1 Te 1.5, 2 Pi 1.16\xt*\x* Binɨb ogɨnap gos tep kɨli ke pɨyow nɨŋɨd, takaw yɨdek adɨp adɨp adek anɨb ak nep agun agɨl gɨpal tek ma gɨnek. God Kawnan ne ak wog kɨles gɨl, yɨp gos ñaknɨŋ takaw ne agñɨnek ak nɨm, mɨseŋ tek lak. \v 5 \x - \xo 2.5 \xo*\xt 2 Ko 4.7, 6.7\xt*\x* Anɨgek, God kɨles ne ak nɨbop gaknɨŋ, Klays nop gos lɨnɨgɨnɨmɨb tek lup. Nɨbi pen binɨb gos nɨgep adek ak nɨgɨlɨg, Klays nop gos lɨnɨgɨnɨmɨb tek ma lup. \s God Kawnan ne nokom chɨnop gos teplep ñub \p \v 6 \x - \xo 2.6 \xo*\xt 1 Ko 1.28, Epe 4.13, Plp 3.15, Hib 5.14\xt*\x* Pen chɨn binɨb God nop chɨg tep gɨpal okok nɨŋɨd, kɨlop gos teplep yɨbɨl ak agñɨbun. Pen gos teplep anɨb ak, lum awl gos tep ak mel. Bɨawl lum awl mɨdebal okok, gos tep kɨli ak abe mel. Kɨli apyap pakɨnɨgebal. \v 7 \x - \xo 2.7 \xo*\xt Lom 16.25-26, Epe 3.5, 3.9, Kol 1.26, 2 Ti 1.9\xt*\x* Gos teplep yɨbɨl chɨn agñɨbun ak, God gos ne ak we gɨl yolɨgup. Bɨlel bɨlel God man ma alwol gɨlak ñɨn ak, gos ne ke nɨŋɨd chɨnop aglak. Aglɨl agak, Kɨli yad ayɨp mɨdɨl, mɨdtep gɨnɨgel agak. Pen bɨlel nɨb mɨd dad apɨl, gos teplep yɨbɨl anɨb ak we gɨl yek, chɨn mɨdupsek ma nɨgolɨgɨpun. \v 8 \x - \xo 2.8 \xo*\xt Luk 23.34, Jon 7.48, Apo 13.27, 2 Ko 3.14\xt*\x* Bɨawl mɨñɨl ñɨn awl mɨdebal okok mɨdupsek, gos anɨb ak ma yɨbɨl nepal. Nepɨlap tek, Bɨawl yɨb awl mɨdeb ak nop mab bak alaŋ chɨpɨl ma pak tɨbɨk lɨpɨlap. \v 9 \x - \xo 2.9 \xo*\xt Ais 64.4\xt*\x* Chɨn pen anɨgɨl agobun ak, takaw anɨb ak buk Baybol mɨgan ayaŋ mɨdeb. Anɨgɨl tɨkɨl agak, Tap okok binɨb wɨdɨn ma yɨbɨl nɨgɨlak ak, tɨmud ma yɨbɨl nɨgɨlak ak, gos ma yɨbɨl nɨgɨlak ak, tap teplep anɨb okok God ne dɨlɨtep gɨl, binɨb God nop mapen lɨpal okok kɨlop ñɨnɨgab agɨl tɨkak. \v 10 \x - \xo 2.10 \xo*\xt Mat 13.11, 16.17, Jon 14.26, 1 Jo 2.27\xt*\x* Tap anɨb okok takaw ak we gɨl yolɨgup ak pen, God ne Kawnan ne ak agyokek apɨl, tap anɨb okok mɨseŋ lɨnɨmuŋ agɨl, chɨnop gos ñek nopun. God Kawnan ne ak tap okok mɨdupsek pɨyow nɨŋɨd, God gos ne we gɨl mɨdeb ak nɨgtep gup. \v 11 \x - \xo 2.11 \xo*\xt Snd 20.27, Jer 17.9, Lom 11.33-34\xt*\x* Bɨ olap gos tɨtay nɨgup ak, binɨb okok gos anɨb ak ma nepal. Mel. Bɨ anɨb ak, bipɨl nab ne ayaŋ mɨdeb ak nep gos anɨb ak nɨgup. Anɨb ak nep tek, God gos tɨtay nɨgup ak, binɨb okok gos anɨb ak ma nepal. God Kawnan ne ak nep gos anɨb ak nɨgup. \v 12 \x - \xo 2.12 \xo*\xt Jon 16.13-14\xt*\x* Chɨn pen kawnan lum awl nɨb olap ma dɨpun. God ne Kawnan ne ak agyokek dɨpun ak nɨm, tap teplep yɨbɨl chɨnop monmon ñub ak nɨgtep gɨpun. \v 13 \x - \xo 2.13 \xo*\xt 1 Ko 1.17, 2.4, 2 Pi 1.16\xt*\x* Chɨn tap teplep yɨbɨl anɨb okok gos nɨŋɨd agobun ak pen, bɨ gos tɨpagɨl nepal okok agñel nɨŋɨd ma agobun. God Kawnan ne ak chɨnop gos ñek takaw anɨb ak agobun. God Kawnan ne ak takaw agup ak nɨŋɨd dɨl, binɨb God Kawnan ne sek mɨdebal okok kɨlop agñobun. \p \v 14 \x - \xo 2.14 \xo*\xt Mat 16.23, Jon 8.47, 14.17, Lom 8.5-7, 1 Ko 1.18, 1.23\xt*\x* Pen binɨb God Kawnan ne sek ma mɨdebal okok, God Kawnan tap teplep ne ak ma dɨpal. Tap teplep anɨb ak tap yokɨp agɨl gos nɨŋɨd, nɨgtep gɨnɨgel tek ma lup. Binɨb pen God Kawnan ne sek mɨdebal okok, kɨlop gos ñaknɨŋ, tap teplep anɨb okok tɨg asɨk lɨl nɨgtep gɨnɨgel tek lup. \v 15 \x - \xo 2.15 \xo*\xt 1 Te 5.21, 1 Jo 2.20, 4.1\xt*\x* Binɨb olap God Kawnan ne sek mɨdeb ak, tap okok mɨdupsek tɨg asɨk lɨl nɨgtep gup. Binɨb yokɨp okok pen binɨb anɨb ak nop nɨŋɨd, ne anɨgup ak tɨg asɨk lɨl nɨgtep gɨnɨgel tek ma lup. \v 16 \x - \xo 2.16 \xo*\xt Jop 15.8, Ais 40.13, Jer 23.18, Jon 15.15, Lom 11.34\xt*\x* Buk Baybol ak tɨkɨl anɨb agak, Binɨb an tek Bɨawl gos tɨmud ne ak anɨgɨl mɨdeb agɨnɨgab agɨl tɨkak? Binɨb an tek nop gos tɨmud wukɨnɨgab agɨl tɨkak? Bɨ anɨb ak tek olap ma mɨdeb. Chɨn pen, Klays gos ne ke dɨl nɨgtep gɨpun. \c 3 \s Chɨn bɨ God wog gɨñeb ne mɨdobun okok \p \v 1 \x - \xo 3.1 \xo*\xt Jon 16.12, 1 Ko 2.14-15\xt*\x* Mam ay sɨkop. Yad nɨbop takaw agñɨnek ak, binɨb God Kawnan ne sek mɨdebal okok kɨlop agñɨnek tek nɨbop ma agñɨnɨm tek lak. Mel. Binɨb tap lum awl yɨl gos nɨgɨlak okok akaŋ, binɨb ñapay ŋaŋ Klays nop gos nɨgɨlak tek okok, kɨlop agñɨnek tek nɨbop agñɨnek. \v 2-3 \x - \xo 3.2-3 \xo*\xt Jon 16.12, 1 Ko 1.10-11, 11.18, Gal 5.20-21, Hib 5.12-14, Jem 3.16, 1 Pi 2.2\xt*\x* Ñapay ŋaŋ tul ñɨŋeb tek ak mɨdebek, binɨb awl tap ñɨbal tek ma mɨdebek. Anɨb ak bin kɨli ñapay ŋaŋ tul ñɨbal tek nɨbop agñɨnek. Nɨbop God takaw ogɨnap agñɨnek, ogɨnap agñen ma nɨgɨnɨmɨb tek lak ak ma agñɨnek. Mɨdobun ñɨn awl abe, tap lum awl yɨl gos nɨgɨlɨg yɨbɨl mɨdebɨm tek, God takaw ogɨnap agñen nɨgɨnɨmɨb tek ma lup. Anɨb apin, nɨbi mam ay okok kɨlop nɨgem chɨbol nɨbop ak tɨmel gɨl, mɨlɨk yapek penpen agɨl mɨdebɨm. Pel anɨgɨpɨm ak yad nepin, tap lum awl yɨl gos nɨgɨlɨg yɨbɨl mɨdɨl, binɨb lum awl okok gɨpal tek gɨpɨm. \v 4 \x - \xo 3.4 \xo*\xt 1 Ko 1.12\xt*\x* Bɨ nɨbi olap agup, Yad Pol bɨne mɨdebin agup. Pen bɨ nɨbi olap agup, Yad Apolos bɨne mɨdebin agup. Nɨbi anɨb apɨm ak yad nepin, nɨbi binɨb lum awl okok gɨpal tek gɨpɨm. \p \v 5 Pen nɨgtep gɨnɨmɨb. Apolos ne bɨ an? Yad Pol, yad bɨ an? Chɨl bɨ omɨŋal bɨ wog gɨñeb mɨdobul. Bɨawl ne chɨlop aglek, wog keke aglak tek gɨpul. Pen wog nop ak gɨñol nɨŋɨd, nop gos lɨnepɨm. \v 6 \x - \xo 3.6 \xo*\xt Apo 18.4-11, 18.24-28, 19.1, 1 Ko 1.30, 2 Ko 3.5, 10.14-15\xt*\x* Yad tap yɨŋ yɨmnek tek gɨnek, Apolos ne ñɨg mal dap tap yɨmnek anɨb ak sogak tek gak. God pen ne nokom gek tap jakup. \v 7 \x - \xo 3.7 \xo*\xt 2 Ko 12.11, Gal 6.3\xt*\x* Anɨb ak bɨ tap yɨŋ yɨmub ayɨp, bɨ ñɨg sogup ayɨp, omɨŋal gɨl bɨ yokɨp yɨb awl ma mɨdebil. God gek tap jakup ak pen, ne ke nokom yɨb awl mɨdeb. \v 8 \x - \xo 3.8 \xo*\xt Lom 2.6, Gal 6.4-5, Lep 22.12\xt*\x* Binɨb tap yɨŋ yɨbal okok binɨb ñɨg sopal okok, wog nokom yɨbɨl gɨpal. Pen nokom nokom wog gɨpal tek nɨŋɨd, kɨlop nokom nokom tap tep pen ñɨnɨgab. \v 9 \x - \xo 3.9 \xo*\xt Mat 13.3-9, Apo 15.4, 2 Ko 6.1, Epe 2.20-22, Hib 3.3-4, 1 Pi 2.5\xt*\x* Chɨlmɨŋal God wog ak jɨmñɨl gɨlɨg mɨdobul. Nɨbi God wog day ne tek mɨdebɨm. Pen abe God kal ne tek mɨdebɨm. \p \v 10 \x - \xo 3.10 \xo*\xt Lom 15.20, 1 Ko 4.15, 15.10, 1 Pi 4.11, 2 Pi 3.15, Lep 21.14\xt*\x* God ne yɨp yɨmug nɨŋɨd gɨtep gek, bɨ kal gep gos teplep yɨbɨl mɨdeb tek mɨdebin. Anɨgɨl mɨdɨl, kal meg awl nab ayaŋ ak puŋɨlen, bɨ olap apɨl dayday mɨdeb okok kɨdek geb. Pen binɨb apɨl kal anɨb ak gɨnɨg, kɨli keke nɨgtep gɨl gɨnɨgel. \v 11 \x - \xo 3.11 \xo*\xt Ais 28.16, Mat 16.18, 2 Ko 11.4, Gal 1.7, 1 Pi 2.4-6\xt*\x* Nɨb nepɨm, God ne Jisas Klays nop dɨl, kal meg awl nab ayaŋ pɨsnep puŋɨlak. Nop pɨsnep puŋɨlek, binɨb olap tɨgju yokɨl, kɨdeyɨl olap puŋɨlɨnɨmuŋ tek ma lup. \p \v 12 Pen kal dayday yek gebal ak, binɨb ogɨnap tap gol dɨl gebal akaŋ, ogɨnap silpa dɨl gebal akaŋ, ogɨnap kab teplep yɨbɨl dɨl gebal akaŋ, ogɨnap mab dɨl gebal akaŋ, ogɨnap bopɨl dɨl gebal akaŋ, ogɨnap sɨd dɨl gebal. \v 13 \x - \xo 3.13 \xo*\xt Luk 2.35, 1 Ko 4.5, 2 Te 1.7-10, 1 Pi 1.7, 4.12\xt*\x* Pen kɨdek God kot awl gep ñɨn ak, binɨb mɨdupsek wog tɨtay gɨpal ak mɨseŋ lɨnɨgab. Ñɨn anɨb ak apɨl sup ñek wog gebal anɨb okok mɨdupsek yɨnek, keke bɨlok nɨgɨnɨgel, tep mɨdeb akaŋ mel. \v 14 Binɨb an kal day wog gek, ma yɨnɨl mɨdtep yenɨgab, God nop tap teplep pen ñɨnɨgab. \v 15 Pen binɨb an kal day wog gek, pɨsnep yɨn pag yowenɨgab, God nop tap teplep pen ma ñɨnɨgab. Bɨ anɨb ak, nop tɨmel gek kul ma gɨnɨgab ak pen, ne mab yɨneb nab ayaŋ yek adɨkɨd dɨpal tek yɨnɨgab. \s Nɨbi God kal ne ak mɨdebɨm \p \v 16 \x - \xo 3.16 \xo*\xt 1 Ko 6.19, 2 Ko 6.16, Epe 2.21-22, Hib 3.6, 1 Pi 2.5\xt*\x* Nɨbi God kal ne ak mɨdebɨm, Kawnan ne ak nɨbop mɨgan ayaŋ mɨdeb. Tap anɨb ak ma nepɨm akaŋ? \v 17 God kal ne ak, ne aglek kal suŋtep ne ke mɨdeb. Pen nɨbi kal ne anɨb ak mɨdebɨm. Anɨb ak bɨ an God kal ne ak gɨ tɨmel genɨgab, nop pen abe gɨ tɨmel gɨnɨgab. \s Chɨn ke binɨb gos nɨgep mɨdobun agɨl ma agɨnɨmɨb \p \v 18 \x - \xo 3.18 \xo*\xt Snd 3.7, Ais 5.21\xt*\x* Nɨbi ke takaw yepɨs agɨnɨmɨb tek lup anɨb ak, nɨgtep gɨnɨmɨb. Bɨ nɨbi olap, ne gos tep lum awl ak nɨŋɨd, bɨ gos nɨgep mɨdebin agɨl gos nɨgup nɨm, ne ned bɨ sawl sek tek yonɨmuŋ. Anɨgenɨgab, kɨdek ne bɨ gos nɨgep ak yenɨgab. \v 19 \x - \xo 3.19 \xo*\xt Jop 5.13, 1 Ko 1.20, 2.6\xt*\x* Chɨn nopun, binɨb lum awl gos teplep tek agɨl nepal okok, God nɨgek binɨb gos sawl sek lɨpal. Buk Baybol ak tɨkɨl anɨb agak, Bɨ ogɨnap chɨn bɨ gos nɨgep mɨdobun ak, gos chɨn ak ke nɨŋɨd binɨb kɨlop yepɨs agɨnɨgabun agɨl gos nepal agɨl tɨkak. Anɨgɨl gos nepal ak pen, God ne gos kɨlop gek, gon tek kɨlop dɨnɨgab agɨl tɨkak. \v 20 \x - \xo 3.20 \xo*\xt Sng 94.11\xt*\x* Pen takaw olap sek tɨkɨl agak, Bɨ gos nɨgep okok, Bɨawl ak ne gos kɨli ak nɨgup agɨl tɨkak. Pen anɨgɨl nɨgup, gos kɨli gɨnɨgun agɨl gos nepal ak, jɨj olap ma mɨdeb yokɨp yɨbɨl yenɨgab agɨl tɨkak. \v 21 \x - \xo 3.21 \xo*\xt 1 Ko 1.12, 3.4-6, 2 Ko 4.5, 4.15\xt*\x* Anɨb ak nɨbi binɨb ogɨnap kɨlop, binɨb awl mɨdebal agɨl yɨb kɨlop dad ma aplanɨmɨb. Yad nepin, tap okok mɨdupsek tap nɨbi. \v 22 Pol akaŋ, Apolos akaŋ, Pita akaŋ, lum awl akaŋ, pel mɨdep akaŋ, kumeb akaŋ, tap okok mɨñɨl mɨdeb akaŋ, kɨdek yenɨgab ak, tap okok mɨdupsek tap nɨbi. \v 23 \x - \xo 3.23 \xo*\xt Lom 14.8, 1 Ko 11.3, 2 Ko 10.7, Gal 3.29\xt*\x* Pen nɨbi Klays binɨb ne mɨdebɨm, Klays ne God bɨne mɨdeb. \c 4 \s God ne ke bɨ wog gɨñeb ne okok wog kɨli bɨlokɨl nɨgup \p \v 1 \x - \xo 4.1 \xo*\xt Luk 12.42, 1 Ko 3.5, 2 Ko 6.4, Tat 1.7, 1 Pi 4.10\xt*\x* Anɨb ak binɨb kɨli chɨnop nɨŋɨd, anɨgɨl gos nɨgɨnɨgel, chɨn Klays bɨ wog gɨñeb ne ak mɨdɨl, God takaw ne we gɨl yolɨgup ak kod mɨdɨl agñɨbun. \v 2 \x - \xo 4.2 \xo*\xt Luk 12.42\xt*\x* Pen bɨ wog gɨñeb okok, monmon gɨnɨgel tek ma mɨdeb, bɨawl kɨli ak agɨlak tek nep gɨnɨgel. \v 3 Anɨb ak tek nɨb akaŋ, bɨ ogɨnap nɨbi yɨp tɨg asɨk lɨl agɨnɨgabɨm, Ne monmon gup agɨnɨgabɨm ak, yokɨp agɨnɨgabɨm. Yad abe, tap yad gɨpin ak nɨŋɨd tɨg asɨk ma lɨpin. \v 4 \x - \xo 4.4 \xo*\xt Jop 9.2, Sng 143.2, Snd 21.2, Lom 4.2\xt*\x* Nɨŋɨd apin, yad ke tap tɨmel ma gɨpin agɨl gos nepin ak pen, yad bɨ tep mɨdɨl tap tɨmel ma gɨpin apin ak ma agɨnɨm. Mel. Bɨawl ne ke yɨp tɨg asɨk lɨl, takaw anɨb ak agup. \v 5 \x - \xo 4.5 \xo*\xt Lom 2.1, 2.29, 1 Ko 3.8, 2 Ko 5.10, Lep 20.12\xt*\x* Anɨb ak mɨñɨl yɨp takaw anɨb ak tek ma agɨnɨmɨb. Kɨdek Bɨawl ne ke apɨl, ñɨn anɨb ak takaw anɨb ak tek agɨnɨgab. Ne tap we gel kɨsɨlɨm nab mɨdeb okok dɨl, mɨlek nab okok lɨnɨgab. Pen binɨb okok mɨdupsek gos kɨli nab ayaŋ abe nɨŋɨd mɨseŋ agɨnɨgab. Ñɨn anɨb ak, God binɨb mɨdupsek nɨnokom gɨpal gɨpal tek, kɨlop takaw tep agɨnɨgab. \s Kolin binɨb yɨb kɨli ke dad aplanɨbal \p \v 6 \x - \xo 4.6 \xo*\xt Lom 12.3, 1 Ko 1.12, 3.4, 3.21\xt*\x* Pen mam ay okok. Takaw apin anɨb ak, Apolos chɨlmɨŋal apin ak, nɨbi gos nɨgtep gɨnɨmɨb agɨl, nɨbop agñɨtep gebin. Nɨbi ke gos tɨpagɨl nopun agɨl ke tep gaknɨŋ, bɨ nɨbop ogɨnap yɨb kɨlop dad aplanɨgabɨm, bɨ nɨbop ogɨnap kɨlop kelɨgɨnɨgabɨm ak, anɨgɨl ma yɨbɨl gɨnɨmɨb apin. Pen buk Baybol tɨkɨl agɨlak tek gɨnɨmɨb, gos ke nepɨm tek ma gɨnɨmɨb apin. \v 7 \x - \xo 4.7 \xo*\xt Jon 3.27, Lom 12.6, Jem 1.17, 1 Pi 4.10\xt*\x* Tɨtay dɨl? An nɨbop aglek bɨawl okok mɨdebɨm? Nɨbi tap teplep olap dɨpɨm ak pen, God yɨl ma dɨpɨm akaŋ? Nɨŋɨd yɨbɨl apin, God nokom tap anɨb okok nɨbop ñek dɨ mɨdebɨm. Ne nokom ñub, anɨb ak taynen yɨb nɨbi ke dad aplanɨl apɨm, Chɨn binɨb nɨgtep gɨl, gɨtep yɨbɨl gɨl tap anɨb okok dɨpun apɨm? \p \v 8 \x - \xo 4.8 \xo*\xt Lep 3.17, 3.21\xt*\x* Nɨbi tap teplep okok kuŋay yɨbɨl mɨdeb akaŋ? Nɨbi tap okok mɨdupsek dɨl, mɨdtep yɨbɨl gɨpɨm akaŋ? Nɨbi bɨnonɨm mɨdtep gɨpal tek mɨdebɨm pen chɨn yokɨp mɨdobun akaŋ? Pen nɨbi bɨnonɨm yebɨlap, chɨn abe bɨnonɨm nɨbi ayɨp yobɨnop, yɨp tep yɨbɨl gup. Ak pen mel. \v 9 \x - \xo 4.9 \xo*\xt Lom 8.36, 1 Ko 15.30-31, 2 Ko 6.9, Hib 10.33\xt*\x* Yad anɨgɨl gos nepin, chɨn bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok, God chɨnop dɨ kɨdek okdaŋ lup. Chɨnop aglɨl, pak lɨnɨg nag lɨpal tek mɨdobun. Anɨgek, binɨb okok ayɨp ensel okok ayɨp, lum awl mɨdebal okok mɨdupsek, chɨnop nɨŋɨd, bɨ yokɨp tek lek paklel mɨdebal tek agɨl gos nepal. \v 10 \x - \xo 4.10 \xo*\xt Apo 26.24, 1 Ko 1.18, 3.18\xt*\x* Chɨn Klays yɨl mɨdɨl wog tapɨn gon, chɨnop nɨgel bɨ sawl tek lup. Nɨbi pen Klays yɨl mɨdɨl binɨb gos nɨgep ne okok tek mɨdebɨm. Chɨn bɨ kɨles ma mɨdobun ak pen, nɨbi binɨb kɨles tɨmel mɨdebɨm. Chɨn bɨ yɨb sek mel ak pen, nɨbi binɨb yɨb awl sek mɨdebɨm. \v 11 \x - \xo 4.11 \xo*\xt Apo 23.2, Lom 8.35, 2 Ko 11.23-27, Plp 4.12\xt*\x* Bɨlel tɨkɨl mɨd dad apɨl, mɨñɨl mɨdobun ñɨn awl, chɨn yuwan gɨl, kuŋam mɨlep gɨl, chech ma mɨdɨl, chɨnop pakɨl pakel koslam yɨbɨl mɨdɨl, kal kɨneb ma mɨdɨl aj nep mɨdobun. \v 12 \x - \xo 4.12 \xo*\xt Sng 109.28, Mat 5.44, Apo 18.3, 1 Ko 9.14-15, 1 Te 2.9, 2 Te 3.8, 1 Ti 4.10\xt*\x* Pen ke nep tɨŋɨl yɨpɨl gɨl wog gɨpun. Chɨnop agjupal ak, kɨlop pen God kod mɨdeŋ agɨl, nop agnopun. Chɨnop gɨ tɨmel gɨpal ak, gos anɨb ak ma nɨŋɨd mɨŋel dɨpun. \v 13 \x - \xo 4.13 \xo*\xt Kra 3.45\xt*\x* Chɨnop takaw tɨmel apal ak, kɨlop pen takaw sayn apun. Chɨn sɨlkul tap dayday tek mɨdon mɨd dad apɨl ñɨn awl apek, binɨb okok chɨnop nɨgel, sɨlkul tap dayday gach sek tek mɨdobun. \s Nɨbi yad gɨpin tek nɨŋɨd kɨdek gɨnɨmɨb agɨl gos nɨgup \p \v 14 Takaw ñu kɨl tɨkebin awl, nɨbop agɨneknɨŋ nebeŋ dɨnɨmɨb agɨl ma tɨkebin. Nɨbi ñapay mapen yad yɨbɨl agɨl, tɨmud wukɨlɨg kɨles gɨl agñɨtep gɨlɨg tɨkebin. \v 15 \x - \xo 4.15 \xo*\xt Apo 18.11, Gal 4.19, Jem 1.18\xt*\x* Pen bɨ kuŋay yɨbɨl kɨli nɨbop nap adɨk tek mɨdɨl, Klays yɨl mɨdebɨm ak kod yebɨlap, nap nɨbi ak kuŋay ma mɨdeb. Yad nokom takaw teplep ak agñenek nɨŋɨd, Klays Jisas nop dɨl chɨg tep gɨpek. Anɨb ak yad nap nɨbi, nɨbi ñɨpay yad. \v 16 \x - \xo 4.16 \xo*\xt 1 Ko 11.1, Plp 3.17, 1 Te 1.6, 2 Te 3.9\xt*\x* Anɨb ak tek kɨles gɨl agnɨŋɨd agebin, yad gɨpin tek nɨŋɨd kɨdek gɨnɨmɨb. \v 17 \x - \xo 4.17 \xo*\xt Apo 19.22, Plp 2.19-22\xt*\x* Adek anɨb ak nep, ñɨ mapen yad Timoti nop agyokɨnek. Bɨ anɨb ak ne bɨ tep yɨbɨl mɨdɨl, Bɨawl wog ak gɨtep gup ak. Nop agyoken, am nɨbop nɨgɨnɨgab. Pen yad Klays nop chɨg tep gɨl pel gɨpin tek, ne nɨgtep gɨl, am gos tɨmud nɨbop ak pag yɨkek nɨgɨnɨgabɨm. Pel gɨpin anɨb ak, Klays binɨb ne man keke pelpel apnan gɨpal okok kɨlop agñɨbin. \p \v 18 Nɨbi ogɨnap Pol ne ke chɨnop ma ownɨgab agɨl, yɨb kɨli ke dad aplanɨl, bɨawl yɨbɨl mɨdobun agebal. \v 19 \x - \xo 4.19 \xo*\xt Apo 18.21, 19.21, 1 Ko 16.5, 2 Ko 1.15, 1.23, Hib 6.3\xt*\x* Anɨgebal ak pen, Bɨawl ak yaw agenɨgab, wulep mɨdeb yad apɨl nɨbop nɨgɨnɨgayn. Pen ñɨn anɨb ak amjakɨl, bɨ yɨb kɨli dad aplanebal okok takaw kɨli ak nɨgɨnɨg ma ownɨgayn. Kɨles kɨli tay tek mɨdeb nɨgɨnɨg ownɨgayn. \v 20 \x - \xo 4.20 \xo*\xt 1 Ko 2.4, 1 Te 1.5\xt*\x* Nɨŋɨd apin, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ak, takaw nep agep mel. Anɨb ak tap kɨles tɨmel yɨbɨl mɨdeb. \v 21 Yad apɨl nɨbop tay gɨnɨm? Yɨl kodɨm dɨl nɨbop pakɨnɨgayn akaŋ? Mapen lɨl nɨbop takaw sayn agɨnɨg ownɨgayn akaŋ? \c 5 \s Bɨ kɨli olap nap bin ne ak nop dɨl ayɨp kɨnɨbil \p \v 1 \x - \xo 5.1 \xo*\xt Wkp 18.7-8, Lo 22.30, 27.20, Epe 5.3\xt*\x* Yɨp agñel nepin, bɨ nɨbi olap tap tɨmel yɨbɨl gɨlɨg, nap bin ne ak nop dɨl ayɨp kɨnɨbil. Nɨgɨm. Binɨb God nop kɨdek ma gɨpal okok abe, tap tɨmel yɨbɨl anɨb ak tek ma gɨpal. \v 2 Taynen tap tɨmel anɨb ak nɨŋɨd, yɨb nɨbi ke dad aplanɨbɨm? Chɨb gek chaŋ lɨpɨkep. Anɨgɨl nɨm, bɨ anɨb ak nop dɨyokem, nɨb ayɨp ma yonɨmuŋ. \v 3 \x - \xo 5.3 \xo*\xt Kol 2.5\xt*\x* Yad man palawl mɨdebin ak pen, gos yad ak nɨbop yɨl amnaknɨŋ, nɨgɨlɨg mɨdebin. Anɨb ak yad ke nɨb ayɨp mɨdobun ak nep tek, bɨ ak ne tap tɨmel gup anɨb ak, yad nop bɨlokɨl nepin. \v 4 \x - \xo 5.4 \xo*\xt Mat 16.19, 18.18, Jon 20.23, 2 Ko 13.10\xt*\x* Nɨbi Bɨawl chɨn Jisas nop gos nɨŋɨd apnan gɨnɨgabɨm ñɨn ak, Bɨawl chɨn Jisas kɨles awl ne ak ayɨp, gos yad ak ayɨp yenɨgabɨm. \v 5 \x - \xo 5.5 \xo*\xt Apo 26.18, 1 Ti 1.20, 1 Pi 4.6\xt*\x* Ayɨp mɨdɨl, bɨ anɨb ak nop Satan ñɨn adek ak aglem mubwak nop ak gɨ tɨmel gɨnɨmuŋ. Anɨgem, Bɨawl kot awl gep ñɨn ak, God bɨ anɨb ak kawnan nop ak tɨg asɨk dɨnɨmuŋ tek lɨnɨgab. \s Kɨli bɨ tɨmel yɨbɨl gup ak nop dɨyokɨnɨgel \p \v 6 \x - \xo 5.6 \xo*\xt 1 Ko 3.21, 15.33, Gal 5.9, Jem 4.16\xt*\x* Pen yɨb nɨbi ke dad aplanɨbɨm anɨb ak, tap tɨmel yɨbɨl. Binɨb bilet gɨnɨg, tap yis ak sɨkol sɨkol bad ogɨnap sek lɨpal. Lel, tɨg adɨk madɨk gek bilet awl yɨbɨl tan aplanub ak, nɨbi ma nepɨm akaŋ? \v 7 \x - \xo 5.7 \xo*\xt Kis 12.5, 12.21, 13.7, Ais 53.7, Jon 1.29, 1 Pi 1.19, Lep 5.6, 5.12\xt*\x* Anɨb ak binɨb kɨli yis nedil dɨyokɨpal tek, nɨbi tap si tap tɨmel dɨyokɨnɨmɨb. Dɨyokem, bilet yis sek ma mɨdeb tek yenɨmɨb. Pen yad nepin, nɨbi bilet yis sek ma mɨdeb tek mɨdebɨm. Ñɨn awl Pasopa apal ak, ñɨn anɨb ak chag sipsip ñɨluk pak sɨbogolɨgɨpun. Pen nɨb nepɨm, pak sɨbogolɨgɨpun tek, kɨli Klays nop dɨl, chag sipsip ñɨluk tek paklel chɨnop nen kumak. \v 8 \x - \xo 5.8 \xo*\xt Lo 16.3, Mat 16.6, 16.12, Luk 12.1\xt*\x* Anɨb ak tek, chɨn binɨb kɨli ñɨn awl tap gɨlɨtep gɨl mɨñmɨñ gɨpal tek gɨnɨgun. Binɨb kɨli ñɨn awl gɨnɨg, yis nedil dɨyokɨpal tek, chɨn tap si tap tɨmel mɨdupsek dɨyokɨl, tap tɨmel keke gɨpun adek anɨb okok dɨyokɨnɨgun. Pen gos teplep pal ak sek, takaw nɨŋɨd yɨbɨl ak sek kɨdek gɨnɨgun. Anɨgɨnɨgabun ak, bilet yis sek ma mɨdeb tek yenɨgabun. \p \v 9 \x - \xo 5.9 \xo*\xt Mat 18.17, 2 Ko 6.14, Epe 5.11, 2 Te 3.14\xt*\x* Yad nɨbop ned mɨj tɨkɨl agɨnek, Binɨb bin si bɨ si gɨpal okok, takaw dayday ma agɨl ayɨp jɨmñɨl ma yenɨmɨb agɨnek. \v 10 \x - \xo 5.10 \xo*\xt Jon 17.15, 1 Ko 1.20, 10.27\xt*\x* Nɨb pen binɨb bin si bɨ si gɨpal okok, binɨb tap chɨn ke kuŋay yɨbɨl dun agɨl nepal okok, binɨb tap si dɨpal okok, binɨb tap yepɨs sɨbog ñɨbal okok, binɨb lum awl anɨb okok ayɨp jɨmñɨl ma yenɨmɨb agɨl, takaw anɨb ak nɨbop ma agebin. Mel yɨbɨl. Lum awl mɨdupsek mɨdebal tek, kɨlop kelɨgɨnɨmɨb tek ma lup. \v 11 \x - \xo 5.11 \xo*\xt Mat 18.17, Lom 16.17, 2 Te 3.6, Tat 3.10, 2 Jo 10\xt*\x* Takaw yad agɨnek ak pen jɨj anɨgɨl mɨdeb. Binɨb Klays binɨb ne nab okok mɨdɨl mam ay chɨn apɨm okok, kɨli tap tɨmel anɨgenɨgabal, takaw dayday ma agɨl ayɨp jɨmñɨl ma yenɨmɨb. Binɨb kɨli chɨn Klays binɨb ne mɨdobun apal anɨb okok, kɨli bin si bɨ si gɨl, tap chɨn ke kuŋay yɨbɨl dun agɨl nɨŋɨd, tap yepɨs sɨbog ñɨl, binɨb agjuwɨl takaw tɨmel agɨl, ñɨg kɨles ñɨbɨl sawl lɨl, tap si dɨl, tap tɨmel anɨb okok genɨgabal, takaw dayday ma agɨl ayɨp jɨmñɨl ma yenɨmɨb. Pen kɨli ayɨp tap ma yɨbɨl ñɨŋɨnɨmɨb. \p \v 12-13 \x - \xo 5.12-13 \xo*\xt Lo 13.5, 17.7, 21.21, 22.21-24, Mak 4.11, 1 Ko 6.1-4, Kol 4.5, 1 Te 4.12, 1 Ti 3.7\xt*\x* Binɨb Klays yɨl ma mɨdebal okok, yad taynen anɨgɨpɨm agɨl, tɨg asɨk lɨl ag gɨnɨm tek ma lup. God nokom nɨm, takaw anɨb okok tek kɨlop agɨnɨgab. Pen binɨb Klays yɨl mɨdebal okok, kɨli tɨtay gɨpal ak nɨbi nɨŋɨd tɨg asɨk lɨl, takaw anɨb ak tek agɨnɨmɨb tek lup. Buk Baybol ak tɨkɨl anɨb agak, Bɨ nɨbi tap si tap tɨmel gup anɨb ak nop dɨyokɨnɨmɨb agɨl tɨkak. \c 6 \s Binɨb Klays yɨl mɨdeb olap, binɨb Klays yɨl olap nop kot ma gɨnɨmuŋ \p \v 1 Pen bɨ nɨbi olap, ne mam Klays yɨl mɨdeb olap ke nop takaw ogɨnap mɨdeb ak, taynen bɨ nɨbi Klays yɨl mɨdebɨm okok ma agnɨgup, bɨ Klays yɨl ma mɨdebal okok kɨlop damek kot nepal. Ne anɨgek nop nebeŋ ma gup akaŋ? \v 2 \x - \xo 6.2 \xo*\xt Dan 7.22, Mat 19.28, Lep 2.26, 3.21, 20.4\xt*\x* Binɨb Klays yɨl mɨdebal okok, kɨli kɨdek binɨb lum awl okok kɨlop mɨdupsek bɨlokɨnɨgabal. Takaw anɨb ak ma nepɨm akaŋ? Pen nɨbi binɨb lum awl okok kɨlop mɨdupsek kɨdek anɨgenɨgabɨm, taynen mɨŋel sɨkol tek nab nɨbi okok mɨdeb ak, bɨlokɨnɨgun tek ma lup agɨl gos nepɨm? \v 3 \x - \xo 6.3 \xo*\xt 2 Pi 2.4, Jud 6\xt*\x* Chɨn kɨdek ensel okok kɨlop abe bɨlokɨnɨgabun ak, anɨb ak ma nepɨm akaŋ? Anɨgɨnɨgabun tek, chɨn mɨŋel lum awl okok mɨdupsek mɨdeb ak nɨŋɨd, bɨlokɨnɨgun tek lup. \v 4 Anɨb ak binɨb nab nɨbi okok takaw ogɨnap mɨdeb ak, taynen mɨŋel anɨb ak damɨl, binɨb God nop gos ma nepal okok kɨlop agem kot nepal? \v 5 Yad takaw olap agen nɨbop nebeŋ gɨnɨmuŋ. Bɨ nɨbi gos nɨgep olap, ne binɨb nɨbi takaw ogɨnap mɨdebal okok kɨlop nɨŋɨd bɨlokup ak, bɨ anɨb ak olap ma mɨdeb akaŋ? \v 6 Nɨbi pen mam ogɨnap tɨkjakɨl mam ogɨnap kɨlop damɨl, binɨb God nop gos ma nepal okok kɨlop agem kot nepal. \p \v 7 \x - \xo 6.7 \xo*\xt Mat 5.39, Snd 20.22, Luk 6.29, Lom 12.17-19, 1 Te 5.15, 1 Pi 3.9\xt*\x* Nɨbi Klays binɨb ne okok penpen kot gɨpɨm, anɨb ak nopun, nɨbi Klays ne gup tek ak kelɨgɨl apyap pakɨpɨm. Nɨbop gɨ tɨmel gɨl akaŋ, tap nɨbop okok pɨlɨg del, taynen ma kelɨgɨpɨm? \v 8 Nɨbi pen kɨlop gɨ tɨmel gɨlɨg, tap kɨli okok dɨnɨg, kɨlop kot gɨl tap pɨlɨg dɨpɨm. Pen binɨb yokɨp okok nep kɨlop ma gɨpɨm, Klays binɨb nɨbi okok ke kɨlop anɨgɨl gɨ tɨmel gɨpɨm. \p \v 9 \x - \xo 6.9 \xo*\xt Gal 5.19-21, Epe 5.5, 1 Ti 1.9, Hib 12.14, Lep 22.15\xt*\x* God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ñɨn ak, ne binɨb tap si tap tɨmel nep gɨpal okok kɨlop ma dɨnɨgab. Anɨb ak ma nepɨm akaŋ? Gos nɨgtep gɨnɨmɨb. Binɨb bin si bɨ si gɨpal okok, binɨb tap yepɨs sɨbog ñɨbal okok, binbɨ kɨli dɨpal ak pen bin si bɨ si gɨpal okok, bɨ penpen chɨb mɨgan gɨpal okok, \v 10 binɨb tap si dɨpal okok, binɨb tap chɨn ke kuŋay yɨbɨl dun agɨl nepal okok, binɨb ñɨg kɨles ñɨbɨl sawl lɨpal okok, binɨb agjuwɨl takaw tɨmel apal okok, binɨb tap kɨlop tɨg asɨk si dɨpal okok, God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab ñɨn ak, anɨb okok kɨlop ma dɨnɨgab. \v 11 \x - \xo 6.11 \xo*\xt Epe 2.2, Kol 3.7, Tat 3.3-7, Hib 10.22\xt*\x* Ned nɨbi ogɨnap anɨb ak tek gelɨgɨpɨm ak pen, tɨmel gɨpɨm gach ak God wik yokup. Yokɨlɨg gek, nɨbi binɨb suŋtep ne yɨbɨl mɨdebɨm. Bɨawl Jisas Klays ayɨp God chɨn Kawnan ne ak ayɨp kɨles kɨli ak dɨl nɨbop gek, God ayɨp jɨmñɨl mɨdɨl binɨb tep ne takaw ma mɨdeb okok mɨdebɨm. \s Chɨn God Kawnan ne ak kal mɨgan tep ne tek ak mɨdobun \p \v 12 \x - \xo 6.12 \xo*\xt 1 Ko 10.23\xt*\x* Bɨ ogɨnap apal, Yad tɨtay gɨnɨg, takaw ma mɨdeb, yad ke gɨnɨm tek lup apal. Nɨŋɨd apal ak pen, adek ogɨnap gɨl mɨdtep gɨnɨgel tek ma lɨnɨgab. Yad tap okok mɨdupsek gɨnɨm tek lup ak pen, tap olap gen yɨp dɨl kodek, bɨ wog gɨñeb nop ak ma yenɨgayn. \v 13 \x - \xo 6.13 \xo*\xt Lom 14.17, 1 Ko 6.15, 15.19-20, Kol 2.22-23, 1 Te 4.3-7\xt*\x* Pen bɨ ogɨnap apal, Tap mɨdup ñɨbun ak chɨbol nab ayaŋ amub, chɨbol ne tap mɨdup ak dup apal. Nɨŋɨd apal ak pen, God gek tap mɨdup ak sek, kogmeg ak sek ma yenɨgab. God ne binɨb gɨlak ñɨn ak, bin si bɨ si dɨnɨgel agɨl ma gɨlak. Binɨb mubwak kɨli ak Bɨawl yɨl mɨdɨl, wog ne ak gebal. Pen Bɨawl ne mubwak kɨlop kod mɨdeb. \v 14 \x - \xo 6.14 \xo*\xt Lom 6.5, 6.8, 8.11, 1 Ko 15.20, 2 Ko 4.14, Epe 1.19-20\xt*\x* God kɨles ne ak dɨl Bɨawl kumak ak nop gek tɨkjakak. Pen chɨnop abe anɨgek tɨkjakɨnɨgabun. \p \v 15 \x - \xo 6.15 \xo*\xt Lom 12.5, 1 Ko 12.27, Epe 4.12, 4.16, 5.30\xt*\x* Mubwak nɨbi okok, Klays wak ñɨn kɨd tob kɨd ne okok mɨdebɨm. Ak nɨbi nɨgɨnɨmɨb tek lup. Anɨb ak pen, taydɨl Klays wak ñɨn kɨd tob kɨd ne okok dad amɨl, kanɨbtam bin ayɨp jɨmñɨl lɨnɨm? Anɨb ak ma yɨbɨl gɨnɨm. \v 16 \x - \xo 6.16 \xo*\xt Stt 2.24, Mat 19.5, Epe 5.31\xt*\x* Pen anɨb ak nɨbi nɨgɨnɨmɨb tek lup, bɨ olap kanɨbtam bin ayɨp chɨgɨl jɨmñɨl mɨdebil ak, omɨŋal wak nokom yɨbɨl lup. Buk Baybol ak tɨkɨl anɨb agak, Kɨli omɨŋal jɨmñɨl mɨdel wak nokom yɨbɨl lɨnɨgab agɨl tɨkak. \v 17 \x - \xo 6.17 \xo*\xt Jon 17.21-23, Lom 8.9-11, Epe 4.4\xt*\x* Bɨ olap pen Bɨawl nop chɨgɨl jɨmñɨl mɨdebil ak, kɨli omɨŋal gɨl gos nokom nɨŋɨd kawnan nokom mɨdebil. \p \v 18 \x - \xo 6.18 \xo*\xt Lom 1.24, 6.12-13, 1 Te 4.3, Hib 13.4\xt*\x* Bin si bɨ si dep ak asɨk tep gɨnɨmɨb. Tap si tap tɨmel okok mɨdupsek binɨb kɨli pel gɨpal ak, mubwak kɨli seŋ okok mɨdeb ak pen, bin si bɨ si dɨpal ak, mubwak kɨli ke gel tɨmel gɨnɨgab. \v 19 \x - \xo 6.19 \xo*\xt Lom 14.7-8, 1 Ko 3.16, 2 Ko 6.16\xt*\x* Nɨbi nɨgɨnɨmɨb tek lup, God Kawnan ne ak agyokek, nɨbop apɨl mɨgan ayaŋ mɨdeb. Ak nɨm, kal mɨgan tep ne tek ak mɨdebɨm. Anɨb ak nɨbi ke mel, God yɨl mɨdebɨm. \v 20 \x - \xo 6.20 \xo*\xt 1 Ko 7.23, Gal 3.13, Plp 1.20, Hib 9.12, 1 Pi 1.18-19\xt*\x* God nɨbop tawɨl tɨg asɨk dup, anɨb ak tek mubwak nɨbi okok dɨl God nop ñɨl, God yɨb awl dɨnɨmuŋ agɨl gɨtep gɨnɨmɨb. \c 7 \s Bɨ bel omɨŋal okok takaw agup ak \p \v 1 \x - \xo 7.1 \xo*\xt 1 Ko 7.8, 7.26\xt*\x* Yɨp mɨj tɨkɨl takaw agnepek ak, nɨbop pen agɨnɨgebin. Bɨ okok bin ma dɨl gɨnɨgabal ak, tep mɨdeb. \v 2 Binɨb pen bin si bɨ si del tap tɨmel anɨb ak awl gup. Anɨb ak tek, bɨ okok bin kɨli ke dɨl mɨdaknɨŋ yenɨgabal, bin okok bɨ kɨli ke dɨl mɨdaknɨŋ yenɨgabal. \v 3 \x - \xo 7.3 \xo*\xt Kis 21.10, 1 Pi 3.7\xt*\x* Bin ne nɨgɨmɨl ayɨp kɨnɨg agek, yaw agɨl kɨnɨgayl, nɨgɨmɨl bin ne ayɨp kɨnɨg agek, yaw agɨl kɨnɨgayl. \v 4 Pen nɨgɨmɨl mubwak ak ne ke mel, bin ne ayɨp tap kɨli jɨmñɨl, bin ne mubwak ak abe ne ke mel, nɨgɨmɨl ayɨp tap kɨli jɨmñɨl. \v 5 \x - \xo 7.5 \xo*\xt Jol 2.16, Sek 7.3, 1 Te 3.5\xt*\x* Anɨb ak nɨgɨmɨl agek bin ne mel ma agɨnɨmuŋ, bin ne agek nɨgɨmɨl mel ma agɨnɨmuŋ. Yaw agɨl kɨnɨmil. Pen ñɨli ñɨn wulep ak God nop gos nɨŋɨd agnɨgɨlɨg mɨdol agɨl, takaw ag adek nokom lɨl, nop agnɨgɨlɨg yenɨmil. Agnɨgɨlɨg yenɨmil ak pen, kɨdek ñɨn wulep ak tepayaŋ ayɨp kɨnɨgayl. Mel ak Satan nɨbop gek, mubwak nab okyaŋ ke kod ma mɨdɨl, apyap pakɨnɨmil tek lɨnɨgab. \v 6 Takaw agebin anɨb ak pen, takaw kɨles olap nɨbi anɨgɨl anɨgɨl gɨnɨmɨb ak ma agebin. Gos nɨbi kɨdek gɨnɨmɨb agɨl nɨbop agebin. \v 7 \x - \xo 7.7 \xo*\xt Mat 19.12, Apo 26.29, 1 Ko 12.11\xt*\x* Yad anɨgɨl gos nepin, binɨb okok mɨdupsek kɨli yad yokɨp mɨdebin tek yenɨgel. Anɨgɨl gos nepin ak pen, God gos ne ke nɨgup tek, binɨb okok kɨlop kɨles keke ñub. Binɨb ogɨnap kɨles tep olap ñek, adek ogɨnap ke gɨpal, binɨb ogɨnap kɨles tep olap ke ñek, adek ogɨnap ke gɨpal. \p \v 8 Pen bin pɨñ bɨ pɨlaj mɨdebal okok sek, bin kaŋɨl okok sek kɨli yad yokɨp mɨdebin tek yenɨgabal ak, tep mɨdeb. \v 9 \x - \xo 7.9 \xo*\xt 1 Ti 5.14\xt*\x* Binɨb ogɨnap pen yokɨp mɨdɨl, bin si bɨ si gun agɨl gos ak nep apek, mɨdtep ma gɨnɨgabal. Anɨgonɨmuŋ, bin okok bɨ kɨli keke dɨnɨgel, bɨ okok bin kɨli keke dɨnɨgel. Mel ak nab kɨli ayaŋ mab tek yɨnek, mɨdtep ma gɨnɨgabal. \p \v 10 \x - \xo 7.10 \xo*\xt Mal 2.14-16\xt*\x* Bɨ bel omɨŋal okok, kɨlop takaw kɨles olap agɨnɨgebin.\x - \xo 7.10-11 \xo*\xt Mat 5.32, 19.9, Mak 10.11-12, Luk 16.18\xt*\x* Yad nep mel, Bɨawl ak takaw ne. Bin ak nɨgɨmɨl nop ma kelɨg amnɨmuŋ. \v 11 Pen kelɨg amonɨmuŋ, bɨ kɨdeyɨl ma dɨnɨmuŋ. Yokɨp yonɨmuŋ. Pen bɨ dɨnɨg, adɨkɨd amɨl, nɨgɨmɨl ned nɨb anop tepayaŋ dɨnɨmuŋ. Pen bɨ abe, bin ne nop ma agyokɨnɨmuŋ. \p \v 12 Pen binɨb ogɨnap takaw olap agɨnɨgebin. Bɨawl takaw kɨles ne ak mel, takaw yad nep agɨnɨgebin. Bɨ Klays yɨl mɨdeb olap, ne bin Klays nop gos ma nɨgup olap nop ned dɨyek, bin ne chɨl ayɨp yonɨgabul agɨl gos nɨgup ak, bin ne anɨb ak nop ma agyokɨnɨmuŋ. \v 13 Pen bin Klays yɨl mɨdeb olap, ne bɨ Klays nop gos ma nɨgup olap nop ned dɨyek, bɨne chɨl ayɨp yonɨgabul agɨl gos nɨgup ak, bɨne anɨb ak nop ma kelɨg amnɨmuŋ. \v 14 Kɨli anɨgenɨgel, bɨ Klays nop gos ma nɨgup ak, bin Klays yɨl mɨdeb ak ayɨp dɨ mɨdebil ak nɨm, God bɨ anɨb ak nop gek bɨ suŋtep ne yɨbɨl mɨdeb. Pen bin Klays nop gos ma nɨgup ak, nɨgɨmɨl Klays yɨl mɨdeb ak ayɨp dɨ mɨdebil ak nɨm, God bin anɨb ak nop gek bin suŋtep ne yɨbɨl mɨdeb. Kɨli pen anɨb ma genɨgel, God nɨgek ñɨpay kɨli okok gach sek mɨdebal. Ak pen genɨgel, takaw ma mɨdeb God ñɨpay kɨlop dɨnɨmuŋ tek nep yenɨgab. \v 15 \x - \xo 7.15 \xo*\xt Lom 12.18, 14.19, Hib 12.14\xt*\x* Bɨ bel omɨŋal pen dɨl mɨdebil okok, nɨgɨmɨl nep Klays nop gos lɨnɨgup ak, bin ne Klays nop gos ma lɨnɨŋɨd, kɨles gɨl nɨgɨmɨl nop kelɨg amnɨg gonɨmuŋ, yaw agek amnɨmuŋ. Pen bin Klays nop gos lɨnɨgup ak, bɨne Klays nop gos ma lɨnɨŋɨd, kɨles gɨl bin nop kelɨg amnɨg gonɨmuŋ, yaw agek amnɨmuŋ. Bin yad agɨl, bɨyad agɨl ma dɨ tɨbɨkɨnɨmɨb. God ne nɨbi kɨmɨgel mɨdtep gɨnɨmɨb agɨl nɨbop aglup, anɨb ak kɨlop kelɨgem amnɨgel. \v 16 \x - \xo 7.16 \xo*\xt 1 Pi 3.1\xt*\x* Pen nad bin God yɨl mɨdeban ak, nɨgɨmɨl ayɨp nep mɨde, God nop chɨgek tɨg asɨk dɨnɨmuŋ tek lup akaŋ? Anɨb ak ma nepan. Nad bɨ God yɨl mɨdeban ak, bin nad ayɨp nep mɨde, God nop chɨgek tɨg asɨk dɨnɨmuŋ tek lup akaŋ? Anɨb ak ma nepan. \s God gos ne nɨŋɨd chɨnop aglup tek yonɨgun \p \v 17 \x - \xo 7.17 \xo*\xt 1 Ko 4.17, 7.20, 7.24\xt*\x* Klays binɨb ne pelpel apnan gɨpal man okok mɨdupsek, kɨlop pel agñɨbin, Nɨbi nokom nokom tɨtay gɨl tek mɨdem, God nɨbop aglɨl suk agɨl dak ak nɨŋɨd, adek anɨb ak nep gɨlɨg yenɨmɨb apin. \v 18 Bɨ wak tɨbɨlɨkel God kɨlop suk agɨl dup okok, tepayaŋ ñɨl yu ma gɨnɨgel. Pen bɨ wak sek mɨdel kɨlop suk agɨl dup okok, wak ma tɨbɨlɨkɨnɨgel. \v 19 \x - \xo 7.19 \xo*\xt Jon 15.14, Lom 2.25, Gal 5.6, 6.15\xt*\x* Bɨ wak tɨbɨlɨkɨpal akaŋ ma tɨbɨlɨkɨpal, omɨŋal gɨl tap yokɨp takaw ma mɨdeb. Binɨb pen God agup tek nɨŋɨd kɨdek gɨpal ak, tap awl yɨbɨl. \v 20 Ned tɨtay gɨl tek mɨdem God nɨbop suk agɨl dak ak, adek anɨb ak nep gɨlɨg yenɨmɨb. \v 21 Nɨbi ogɨnap binɨb wog gɨñeb bɨawl olap muk okok mɨdebɨm ak, ñɨn anɨb ak God nɨbop suk agɨl dup akaŋ? Anɨgɨl nɨm, gos kuŋay ma nɨŋɨd, muk okok yenɨmɨb. Pen kɨdek nɨbop agyokek, nop kelɨgɨl am binɨb wog gep bɨawl olap muk okok ma mɨdenɨmɨb tek lonɨmuŋ, kelɨgɨl yokɨp am yenɨmɨb. \v 22 \x - \xo 7.22 \xo*\xt Jon 8.36, Gal 5.13, Epe 6.6, Plm 16, 1 Pi 2.16\xt*\x* Binɨb wog gɨñeb bɨawl olap muk okok mɨdebal ak, God kɨlop suk agɨl dek Klays nop chɨgɨpal okok, Bɨawl ak kɨlop nɨgek binɨb wog gep bɨawl olap muk okok ma mɨdebal. Anɨb ak tek nep, binɨb wog gep bɨawl olap muk okok ma mɨdebal ak, God kɨlop suk agɨl dek Klays nop chɨgɨpal okok, Bɨawl ak kɨlop nɨgek binɨb wog gɨñeb Klays muk okok mɨdebal. \v 23 \x - \xo 7.23 \xo*\xt 1 Ko 6.20, 1 Pi 1.18-19\xt*\x* God nɨbop tawɨl tɨg asɨk dek, binɨb ne mɨdebɨm. Anɨb ak nɨbi binɨb wog gɨñeb muk okok tek ma yenɨmɨb. \v 24 Mam ay sɨkop, ned tɨtay gɨl tek mɨdem God nɨbop suk agɨl dak ak, God ayɨp jɨmñɨl mɨdɨlɨg adek anɨb ak nep gɨlɨg yenɨmɨb. \s Bin pɨñ bɨ pɨlaj okok takaw agup ak \p \v 25 \x - \xo 7.25 \xo*\xt 1 Ko 7.6, 7.10, 7.40, 2 Ko 8.8-10, 1 Ti 1.12-13, 1.16\xt*\x* Pen bin pɨñ bɨ pɨlaj okok takaw ak agɨnɨgebin. Takaw anɨb awl Bɨawl ak agek nɨŋɨd nɨbop ma agɨnɨgebin. Ne pen yɨp mapen nɨŋɨd dɨtep gek, bɨ takaw nɨŋɨd yɨbɨl agep ak mɨdebin ak nɨm, gos yad nepin ak kɨdek gɨl nɨbop agɨnɨgebin. \v 26 Mɨñɨl koslam mɨdep tek lup ñɨn awl ak nɨŋɨd, gos yad anɨgɨl nepin, nad mɨdeban tek nep yenɨmɨn, ak tep yɨbɨl. \v 27 Nad bin dɨpan tek, nop agyokɨl yokɨp mɨden agɨl gos ak ma nɨgɨnɨmɨb. Pen bin ma dɨpan tek, bin dun agɨl gos ak ma nɨgɨnɨmɨb. \v 28 \x - \xo 7.28 \xo*\xt 1 Ko 7.38\xt*\x* Nad pen bin denɨmɨn, tap tɨmel ma gɨpan, bin pɨñ bɨ donɨmuŋ, tap tɨmel ma gup. Binɨb dɨpal okok pen, lum awl mɨdɨl mɨŋel keke dɨnɨgabal. Yad gos anɨb ak nɨŋɨd, nɨbi mɨŋel anɨb okok ma dɨnɨgabɨm agɨl anɨb agebin. \p \v 29 \x - \xo 7.29 \xo*\xt Lom 13.11\xt*\x* Pen mam ay sɨkop, yad anɨb agebin, ñɨn ak wulep mɨdeb. Anɨb ak mɨñɨl tɨkjakɨl mɨd dad amɨl, bɨ bin dɨpal okok kɨli bin ma dɨpal tek yenɨgel.\f + \fr 7.29 \fr*\ft Chɨn bɨ bin dɨpun okok, bin kɨlop nep gos ma nɨgɨnɨgun. Bɨawl wog nop, tap ne okok abe gos nɨgɨnɨgun. Pol ne gos anɨb ak nɨŋɨd, takaw anɨb awl agup.\ft*\f* \v 30 Pen bɨ chɨb gek chaŋ lup okok, kɨlop chaŋ ma lep tek yenɨgel. Pen mɨñmɨñ gɨpal okok, kɨli mɨñmɨñ ma gɨpal tek yenɨgel. Pen tap tawpal okok, kɨli binɨb tap ma mɨdeb tek yenɨgel. \v 31 \x - \xo 7.31 \xo*\xt Sng 39.6, Jem 1.10, 4.14, 1 Pi 1.24, 1 Jo 2.17\xt*\x* Pen tap lum awl nɨgɨlɨg dɨlɨg mɨdebal okok, kɨli wog tap anɨb okok nɨgon tap awl tek ma lonɨmuŋ agɨl gos nɨgɨnɨgel. Chɨn nopun, lum awl tap okok mɨdupsek pɨsnep kul gɨnɨgab ñɨn ak wulep mɨdeb. \p \v 32 Pen nɨbop mɨŋel awl ma gek gos kuŋay ma nɨgɨnɨmɨb agɨl gos nepin. Bɨ bin ma dup ak, ne Bɨawl tap ne okok gos nɨgek amek, tɨtay gen Bɨawl nop tep gɨnɨmuŋ agɨl nɨgup. \v 33 Bɨ bin dup ak pen, ne tap lum awl ak gos awl nɨgek amek, tɨtay gen bin yad ak nop tep gɨnɨmuŋ agɨl nɨgup. \v 34 \x - \xo 7.34 \xo*\xt Luk 10.40\xt*\x* Anɨgek, ne gos omɨŋal nɨgup. Pen bin pɨñ okok sek bin bɨ sek ma mɨdebal okok sek, kɨli Bɨawl tap ne okok gos nɨgel amub. Gos abe mubwak abe nop nep ñɨnɨg, Bɨawl mɨdeb ak am yonɨgun agɨl nepal. Bin bɨ dup olap pen, ne tap lum awl ak gos awl nɨgek amek, tɨtay gen bɨyad ak nop tep gɨnɨmuŋ agɨl nɨgup. \v 35 Takaw agebin anɨb awl, nɨbop mel agɨl ma agebin. Nɨbop gɨñɨnɨg agñen mɨdtep gɨnɨmɨb agɨl agebin. Pen Bɨawl ak nop pel gos nɨgɨlɨg wog gɨtep yɨbɨl gɨnɨmɨb agɨl gos nepin. Yokɨp ak gos omɨŋal nɨŋɨd, nop dɨtep ma gɨnɨgabɨm. \p \v 36 Pen bɨ olap yokɨp yek, nop bin aglɨl dap ñel, yad bɨ woske yenɨgayn agɨl, mɨd dad amɨl, bin anɨb ak nop nɨgek mɨdep tek ma lek nɨŋɨd, dɨnɨgab ak tep. Tap tɨmel ma gel takaw ma mɨdeb. \v 37 Bɨ woske anɨb ak pen kɨles gɨl mɨdɨl, nop nebneb gɨl mel, gos ne ke kod mɨdtep gɨl, bin yɨp aglɨpal ak ma din agɨl gos nɨŋɨd kɨles yɨbɨl gɨl yenɨgab ak, abe takaw ma mɨdeb. Ne abe tep yɨbɨl gɨnɨgab. \v 38 Anɨb ak bɨ bin nop aglɨlak ak dup ak, tep gup. Bɨ pen bin nop aglɨlak ak ma dup ak, tep yɨbɨl gup. \p \v 39 \x - \xo 7.39 \xo*\xt Lom 7.2-3, 2 Ko 6.14\xt*\x* Bin olap nɨgɨmɨl ne mɨdaknɨŋ, ayɨp nep yenɨmil. Kumonɨmuŋ nep nɨm, am bɨ kɨdek dɨnɨg, dɨnɨmuŋ. Pen bɨ Bɨawl ak yɨl yonɨmuŋ olap nep dɨnɨmuŋ. \v 40 \x - \xo 7.40 \xo*\xt 1 Ko 7.25, 1 Te 4.8\xt*\x* Yad pen gos anɨgɨl nepin, ne yokɨp mɨdeb tek yonɨmuŋ ak, nop tep yɨbɨl gɨnɨmuŋ. Pen yad nokom mel, God Kawnan ne ak yɨp gos ñaknɨŋ agebin tek lup. \c 8 \s Tap yɨpɨl, tap yepɨs agnepal okok pak sɨbogɨpal ak, ñɨŋɨnɨgun akaŋ mel apal? \p \v 1 \x - \xo 8.1 \xo*\xt Apo 15.20, 15.29, Lom 14.3, 14.10, 14.14, 1 Ko 10.19\xt*\x* Pen tap yepɨs agnepal okok, kɨlop tap yɨpɨl pak sɨbogɨpal ak ñɨŋɨnɨgun akaŋ ma ñɨŋɨnɨgun agɨl yɨp agnepɨm. Takaw anɨb ak, nɨbop pen agɨnɨgebin. Nɨbi ogɨnap apɨm, Chɨn mɨdupsek binɨb gos nɨgep mɨdobun apɨm. Takaw anɨb ak nɨŋɨd apɨm ak pen, binɨb gos nɨgep mɨdebal okok, yɨb kɨli ke dad aplanɨl, chɨn binɨb awl yɨbɨl mɨdobun agɨl nepal. Binɨb pen mapen lep mɨdebal okok, kɨli anɨgel, mapen lep anɨb ak binɨb kɨlop gek, gos sek mɨdɨl kɨles gɨl jak tep gɨl mɨdebal. \v 2 \x - \xo 8.2 \xo*\xt 1 Ko 13.8-9, 13.12, Gal 6.3, 1 Ti 6.4\xt*\x* Bɨ gos nɨgep yɨb mɨdebin agup ak, takaw nɨgɨnɨmuŋ anɨb ak gos nɨgtep ma gɨl, anɨb agup. \v 3 \x - \xo 8.3 \xo*\xt Nah 1.7, Mat 7.23, Gal 4.9\xt*\x* Bɨ pen God nop mapen lup ak, God bɨ anɨb ak nop gos nɨgtep gup. \p \v 4 \x - \xo 8.4 \xo*\xt Lo 4.35, 4.39, 6.4, Ais 41.24, 1 Ko 10.19, Gal 4.8, Epe 4.6, 1 Ti 2.5\xt*\x* Anɨb ak, tap yepɨs agnepal okok, kɨlop sab chag yɨpɨl pak sɨbogɨpal ak ñɨŋɨnɨgun akaŋ ma ñɨŋɨnɨgun agɨl, takaw ogɨnap nɨbop agɨnɨgebin. Chɨn nopun, tap yepɨs agnepal anɨb okok tap yɨbɨl mel, kawnan yokɨp mɨdeb. Pen god kuŋay ma mɨdebal, God ne nokom nɨm mɨdeb. \v 5 Binɨb okok tap chɨn agnopun nɨm ak agɨl, bɨawl chɨnop kod yonɨmuŋ nɨm ak agɨl, tap keke wɨsɨp alaŋ lum awl kuŋay okok agnepal. \v 6 \x - \xo 8.6 \xo*\xt Mal 2.10, Jon 1.3, Apo 17.28, Lom 11.36, 1 Ko 12.6, Epe 4.5-6, Plp 2.11\xt*\x* Tap agnepal kuŋay okok mɨdebal ak pen, God chɨn ak nokom yɨbɨl mɨdeb. Ne Bapi chɨn tap okok mɨdupsek gɨlek mɨdeb. Ne mɨdaknɨŋ chɨn mɨdobun. Pen Bɨawl abe nokom yɨbɨl mɨdeb, Jisas Klays nɨm. God gek Klays ne tap okok mɨdupsek gɨlak. Pel anɨgek chɨn koŋɨm mɨdobun. \p \v 7 \x - \xo 8.7 \xo*\xt Lom 14.14, 14.23, 1 Ko 10.28-29\xt*\x* Pen binɨb ogɨnap takaw agosɨpun anɨb ak gos ma nepal. Kɨli ned tap yepɨs agnepal okok gos nɨŋɨd kɨdek gelɨgɨpal. Anɨb ak tek, tap yɨpɨl binɨb ke ogɨnap sɨbogɨl pakɨpal anɨb okok, tap yepɨs agnepal okok tap kɨli ak. Pen tap yɨpɨl anɨb okok dɨl ñɨbebal won ak, chɨn God yɨl mɨdobun tek tap sɨbogɨl pakɨpal ak ñɨŋɨnɨgun agɨl, gos pal ak tɨmel won ak nɨg mɨdɨlɨg ñɨbebal. \v 8 \x - \xo 8.8 \xo*\xt Lom 14.17\xt*\x* Tap ñɨŋeb ak pen, chɨnop gek God mɨdeb wulep sɨŋak amnɨgun tek ma lɨnɨgab. Chɨn tap ma ñɨbonɨgabun, God nɨgek gach sek yonɨgun tek ma lɨnɨgab. Pen chɨn tap ñɨbonɨgabun, God nɨgek mɨdtep yonɨgun tek ma lɨnɨgab. Tap asɨkɨl akaŋ monmon ñɨbonɨgabun, takaw ma yenɨgab. \p \v 9 \x - \xo 8.9 \xo*\xt Lom 14.13-15, 14.20, Gal 5.13\xt*\x* Nɨbi pen nɨgtep gɨnɨmɨb. Nɨb nepɨm, tap ñɨŋeb tɨtay ñɨŋɨnɨgun agɨl, ñɨŋɨnɨmɨb tek lup. Pen tap olap ñɨbem, binɨb Klays yɨl nop gos kɨles ma nepal okok nɨŋɨd abe ñɨbɨl, apyap pakɨnɨgel tek lup ak nɨŋɨd, tap anɨb ak ma ñɨŋɨnɨmɨb. \v 10 Nɨbi binɨb nɨgtep gɨpɨm okok, ñɨn ogɨnap am tap yepɨs agnepal kal mɨgan ak amɨl tap ñɨbɨm. Pen ñibenɨgabɨm, Klays binɨb ne olap ne gos pal ak tɨmel won ak nɨg mɨdeb ak apɨl, nɨbop nɨgek chɨbol nop tɨkjakek, ne abe tap sɨbog pakep anɨb ak ñɨŋeb tek lɨnɨgab. \v 11 \x - \xo 8.11 \xo*\xt Lom 14.15-20\xt*\x* Nɨbi tap ñɨŋeb gos anɨb ak nɨŋɨd anɨgem, mam ay Klays nop gos kɨles ma nepal okok nɨŋɨd kul gɨnɨgabal. Pen mam ay anɨb okok, Klays kɨlop dɨnɨm agɨl kumak. \v 12 Pen anɨgɨnɨgabɨm ak, mam ay okok kɨlop gɨ tɨmel gɨl, gos pal ak teplep won ak nɨg mɨdebal ak gem, Klays nop gos lɨnɨgep ak apyap pakɨnɨgabal. Pen kɨlop nep gɨ tɨmel gɨnɨgabɨm mel, Klays nop abe gɨ tɨmel gɨnɨgabɨm. \v 13 \x - \xo 8.13 \xo*\xt Lom 14.21, 2 Ko 11.29\xt*\x* Anɨb ak, tap ñɨŋeb tɨtay okok ñɨben, mam ay ogɨnap kɨlop gek apyap pakɨnɨgel tek lenɨgab, tap yɨpɨl anɨb okok pel pelnep ma ñɨŋɨnɨm. Yad tap ñɨbɨl mam ay okok kɨlop gek apyap pakɨnɨgel agɨl, gos anɨb ak ma yɨbɨl nepin. \c 9 \s Pol ne Jisas bɨawl olap yek ak pen, mani ogɨnap nop pen ma ñel, nop tep gup \p \v 1 \x - \xo 9.1 \xo*\xt Apo 9.3, 9.15-17, 18.9, 26.16, 1 Ko 15.8, 2 Ko 12.12, Gal 2.7-8\xt*\x* Nɨbi yɨp nɨŋɨd nɨgtep gɨnɨmɨb. Tap olap yɨp kanɨb ma tɨkup. Yad bɨ Jisas takaw nop dad ameb ak mɨdebin. Yad Jisas Bɨawl chɨn ak nop wɨdɨn nepin. Yad Bɨawl nɨm ak wog ne gen, nɨbop gek binɨb ne mɨdebɨm. \v 2 \x - \xo 9.2 \xo*\xt 2 Ko 3.2-3\xt*\x* Binɨb ogɨnap yɨp bɨ yokɨp agɨl nɨgenɨgel tek lup ak pen nɨbi mel. Nɨgtep gɨpɨm, yad bɨ Jisas takaw nop dad ameb ak mɨdebin. Yad nɨbop Bɨawl takaw ak agenek nɨŋɨd nop dɨl ayɨp mɨdebɨm. Anɨb ak tek nɨb nepɨm, yad bɨ Jisas takaw nop dad ameb olap mɨdebin. \p \v 3 Binɨb yɨp tɨg asɨk lɨl takaw awl apal okok, kɨlop pen anɨgɨl apin. \v 4 \x - \xo 9.4 \xo*\xt Luk 10.8, 1 Ko 9.13-14\xt*\x* Chɨn bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok, binɨb kɨlop wog gɨñɨbun tek, tap mɨdup ñɨg tap okok pen dɨnɨgun tek lup akaŋ? \v 5 Pen chɨn bin Klays nop gos lɨnepal okok dɨl, dad Klays takaw agñɨ ajonɨgun tek lup akaŋ? Bɨ Jisas takaw nop dad ameb ogɨnap sek, Bɨawl ak nɨmam kɨdek ne okok sek, Pita sek, kɨli pel bin kɨli okok sek dad ajɨpal, anɨb ak tep mɨdeb. \v 6 Banabas chɨlmɨŋal nep kanɨb olap ma yek, mani wog pɨskɨd ak gɨlɨg tap ñɨbul akaŋ? \v 7 \x - \xo 9.7 \xo*\xt Lo 20.6, 2 Ko 10.4, 1 Ti 1.18, 1 Pi 5.2\xt*\x* Bɨ chɨm kadɨŋ gep olap wog gup tek, tap ne ke ma pɨyow nɨgup. Nop tap ñel ñɨŋub. Bɨ tap yɨmub ak, yokɨp yek tek ma lɨl, yɨmub tek pɨpag dapɨl ñɨŋub. Bɨ chag sipsip mukup ak, yokɨp yek tek ma lɨl, mukup tek tul ne ñɨŋub. \p \v 8 Takaw agebin anɨb ak, binɨb gos tɨmud ke nɨŋɨd apal tek ma agebin. Mel yɨbɨl. Takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak abe anɨb ak tek agak. \v 9 \x - \xo 9.9 \xo*\xt Lo 25.4, 1 Ti 5.18\xt*\x* Takaw Mosis ñu kɨl tɨkak mɨgan ayaŋ, anɨgɨl tɨkɨl agak, Nɨbi chag bulmakaw poŋɨd apɨl, wit mɨdup tap okok taw chɨb jakek, mɨdup okok ke amɨl, cheg okok ke amɨl gaŋ agɨl, meg mɨgan nop ak ma tunɨg tɨbɨkɨnɨmɨb agɨl tɨkak. Wog gɨlɨg, ogɨnap ñɨŋɨnɨg ñɨŋɨnɨmuŋ agɨl tɨkak. Pen God chag bulmakaw okok gos nɨŋɨd takaw anɨb ak ma agak. Mel. \v 10 \x - \xo 9.10 \xo*\xt 2 Ti 2.6\xt*\x* Chɨnop gos nɨŋɨd anɨb agak. Yaw, binɨb tɨŋɨl yul gɨl wog gɨ yɨbal okok sek, binɨb pag dad opal okok sek, chɨn tap ogɨnap ñɨŋɨnɨgun agɨl, tep gaknɨŋ wog gɨnɨgel. Anɨb ak chɨn nopun, takaw anɨb ak chɨnop gos nɨŋɨd ñu kɨl tɨkak. \v 11 \x - \xo 9.11 \xo*\xt Lom 15.27, Gal 6.6\xt*\x* Chɨn God Kawnan tap teplep ne ak nɨbop nab okok yɨbun tek, chɨnop pen mani tap lum awl mɨdeb okok ñɨnɨgabɨm ak tep yɨbɨl. \v 12 \x - \xo 9.12 \xo*\xt Apo 20.33-35, 1 Ko 9.15, 9.18, 13.7, 2 Ko 11.7-9, 11.12\xt*\x* Bɨ keke ogɨnap kɨlop mani tap nɨbi okok ñɨbɨm tek, chɨnop nɨgem nɨbop tep yɨbɨl gek mani tap nɨbi okok chɨnop monmon ñɨnɨmɨb. \p Pen chɨn nɨbop agnɨŋɨd mani tap okok dɨpɨnop ak pen, anɨb ak ma dɨpun. Don, binɨb ogɨnap gos tɨmel nɨŋɨd Klays takaw teplep ak ma nɨgɨnɨgabal agɨl, mɨŋel kuŋay dɨl wog tawep gɨl tap taw ñɨbun. \v 13 \x - \xo 9.13 \xo*\xt Wkp 6.16, 6.26, Nam 18.8, 18.31, Lo 10.9, 18.1\xt*\x* Bɨ God agnɨgep kal awl mɨgan wog gɨpal okok, God agnɨgep kal awl tap ñɨŋeb okok ñɨbal. Pen bɨ God nop sɨbogep abañ adek ak wog gɨpal okok, kɨli binɨb tap pak sɨbogɨpal okok ogɨnap dɨl ñɨbal. Yad nepin, anɨb ak nɨgtep gɨpɨm. \v 14 \x - \xo 9.14 \xo*\xt Mat 10.10, Luk 10.7, Gal 6.6, 1 Ti 5.17\xt*\x* Anɨb ak tek Bɨawl agek, bɨ takaw teplep agñɨbal okok, kɨlop pen tap ñel ñɨbɨlɨg nɨm, mɨdtep gɨlɨg wog anɨb ak gɨnɨgabal. \p \v 15 \x - \xo 9.15 \xo*\xt Apo 18.3, 20.34, 2 Ko 11.10, 1 Te 2.9\xt*\x* Yad pen takaw teplep ak agñɨl mani tap mɨdup dɨpɨnep ak, ogɨnap ma dɨpin. Pen mɨñɨl abe mɨj tɨkebin awl, tap nɨbop ogɨnap din agɨl ma agebin. Mel yɨbɨl. Nɨbi gos awl anɨb ak nɨgɨnɨmɨb tek lek, yɨp wak tɨbɨlɨkup. Anɨgek yad ned kubɨnep ak, tep yɨbɨl. \v 16 \x - \xo 9.16 \xo*\xt Jer 20.9\xt*\x* Pen takaw teplep agñɨbin won ak, yɨb yad ke dad aplanɨl mɨñmɨñ gɨnɨm tek ma lup. Takaw teplep agñɨbin wog anɨb ak, Bɨawl ak ne wog anɨb ak yɨp agak ak nɨm yad gɨnɨm. Takaw teplep ak ma agñɨl nɨm, mɨdtep ma gɨl kul gɨnɨgayn. \v 17 \x - \xo 9.17 \xo*\xt 1 Ko 3.8, 3.14, 4.1, Gal 2.7, Kol 1.25\xt*\x* Wog anɨb ak yad gɨnɨm agɨl genɨgayn, tap teplep yɨp pen ñek dɨnɨgayn. Pen ak mel. Bɨawl wog ne gɨpin anɨb ak, ne gɨnɨmɨn agek nep gɨpin. \v 18 \x - \xo 9.18 \xo*\xt 1 Ko 7.31, 10.33, 2 Ko 4.5\xt*\x* Anɨb ak, tap teplep tay yɨp pen ñek dɨnɨgayn? Takaw teplep ak agñɨl mani tap mɨdup dɨpɨnep ak, ma dɨpin. Pen tap teplep yad tek nɨm, takaw teplep ak binɨb okok kɨlop yokɨp yɨbɨl agñen yɨp tep yɨbɨl gup. \s Pol ne binɨb kuŋay yɨbɨl God yɨl yelaŋ agɨl, bɨ wog gɨñeb kɨli tek mɨdeb \p \v 19 \x - \xo 9.19 \xo*\xt Mat 18.15, 20.26-27, Gal 5.13, 1 Pi 3.1\xt*\x* Yad binɨb olap bɨ wog gɨñeb ne ma mɨdebin ak pen, binɨb kuŋay yɨbɨl God yɨl yelaŋ agɨl gos nɨŋɨd, binɨb mɨdupsek bɨ wog gɨñeb kɨli tek mɨdebin. \v 20 \x - \xo 9.20 \xo*\xt Apo 16.3, 18.18, 21.20-26\xt*\x* Juda binɨb mɨdebal nab ak mɨdɨl, God yɨl yelaŋ agɨl, kɨli pel anɨgɨpal okok tek gɨpin. Yad takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak kɨdek ma gebin ak pen, binɨb takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak kɨdek gɨpal nab ak mɨdɨl, God yɨl yelaŋ agɨl, yad ayɨp wɨlɨkɨl mɨdon yɨp nɨgel, bɨ kɨli olap tek lup. \v 21 \x - \xo 9.21 \xo*\xt Lom 2.12-14, 1 Ko 7.22, Gal 2.3, 3.2, 5.13\xt*\x* Binɨb takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak kɨdek ma gɨpal nab ak mɨdɨl, God yɨl yelaŋ agɨl, yad ayɨp wɨlɨkɨl mɨdon yɨp nɨgel, bɨ kɨli olap tek lup. Pen anɨgɨl kɨles gɨlɨg God takaw agak ak ma kelɨgɨpin, Klays agak ak nep gɨpin. \v 22 \x - \xo 9.22 \xo*\xt Lom 11.14, 15.1, 1 Ko 10.33, 2 Ko 11.29\xt*\x* Binɨb Klays nop gos kɨles ma nepal okok nab ak mɨdɨl, God yɨl yelaŋ agɨl, yad ayɨp wɨlɨkɨl mɨdon yɨp nɨgel, bɨ kɨli olap tek lup. Yad binɨb okok kul gɨnɨgel tek lek nɨŋɨd, ogɨnap Klays nop del kɨlop tɨg asɨk dɨnɨmuŋ agɨl, kanɨb okok mɨdupsek pɨyow nɨŋɨd, kɨli mɨdupsek ayɨp wɨlɨkɨl mɨdɨlɨg agñɨtep gɨpin. \v 23 Yad nepin, Bɨawl ak kɨdek tap teplep ak dɨl, binɨb takaw teplep ak gos nepal okok kɨlop ñɨnɨgab. Pen yad abe ayɨp dɨnɨgayn agɨl gos nepin, takaw teplep wog anɨb ak mɨdupsek gen kɨles gɨl ameb. \s Kɨles yɨbɨl gɨl gon amek, tap teplep yɨbɨl dɨnɨgabun \p \v 24 \x - \xo 9.24 \xo*\xt Gal 5.7, Plp 2.16, 3.14, 2 Ti 4.7, Hib 12.1\xt*\x* Bɨ penpen taw asɨk lɨpal okok, mɨdupsek penpen taw asɨk lɨpal ak pen, bɨ olap ned amjakɨl tap teplep ak dup. Anɨb ak nɨb nepɨm akaŋ? Anɨb ak tek nɨbi tap teplep anɨb ak dɨnɨg, kɨles gɨl penpen taw asɨk lɨpal tek gɨnɨmɨb. \v 25 \x - \xo 9.25 \xo*\xt Epe 6.12, Plp 3.14, 2 Ti 2.4-5, 4.8, Jem 1.12, 1 Pi 1.4, 5.4, Lep 2.10\xt*\x* Bɨ penpen taw asɨk lɨpal okok, kɨli keke yad ned amjakin agɨl monmon ma gɨpal. Asɨk tep gɨl, kɨles tɨmel yɨbɨl amɨl apɨl gɨl gɨpal. Pen tap teplep kɨli dɨnɨgun agɨl kɨles gɨl anɨgɨpal ak, pel ma yenɨgab. Tap teplep yɨbɨl chɨn pen dɨnɨgun agɨl kɨles gɨl wog gɨnɨgabun ak, pel pelnep yenɨgab. \v 26 Anɨb ak nɨm, yad penpen taw asɨk lɨl, kɨles tɨmel gɨl gɨpin. Ke okok ma nepin, amnɨg gɨpin mɨgan ak nep nɨŋɨd kasek abin. Pen bɨ ñɨn penpen pakɨpal okok, monmon ma pakɨpal, nɨgtep gɨl penpen pakɨpal tek ak yad gɨpin. \v 27 \x - \xo 9.27 \xo*\xt Lom 6.18-19, 8.13, 13.14, 2 Ko 13.5-6, Kol 3.5\xt*\x* Mubwak yad ke paken, gos tɨmud yad nepin pal ak kɨdek gɨnɨmuŋ. Binɨb ogɨnap kɨlop agñen nepal ak pen, yad ke apyap pakɨl tap teplep ma dɨnɨgayn tek lup agɨl, nɨgtep gɨl nokom gen ameb. \c 10 \s Apɨs based sɨkop gɨ tɨmel gɨl, apyap pakɨlak tek gos nɨgtep gɨl ma gɨnɨgun \p \v 1 \x - \xo 10.1 \xo*\xt Kis 13.21-22, 14.22-29, Nam 9.18, Neh 9.12, Sng 78.13\xt*\x* Mam ay sɨkop, yad nɨbi gos anɨb ak nɨgtep gɨnɨmɨb agɨl gos nepin. Bɨ Mosis yek ñɨn ak, apɨs based chɨn okok, God wɨsɨp bad tɨkɨl kɨlop mɨdupsek yu gɨl kod yolɨgup. Pen kɨli mɨdupsek amɨl, ñɨg solwala yɨb ne Nɨkɨm apal ak tɨkɨl kɨd adaŋ amnɨlak. \v 2 Pen kɨli mɨdupsek wɨsɨp bad ak sek, ñɨg solwala ak sek ñɨg pakñeb tek mɨgan ak gɨlak. Ñɨg pakñeb gak anɨb ak, kɨlop aglek Mosis binɨb ne okok yelɨgɨpal. \v 3 \x - \xo 10.3 \xo*\xt Kis 16.35, Neh 9.15, 9.20, Sng 78.24\xt*\x* Pen kɨlop mɨdupsek God Kawnan ne ak tap mɨdup ñaknɨŋ jɨmñɨl ñɨbelɨgɨpal, \v 4 \x - \xo 10.4 \xo*\xt Sng 78.15\xt*\x* ñɨg ñɨŋeb ñaknɨŋ jɨmñɨl ñɨbelɨgɨpal. Ñɨg anɨb ak, God kab kɨli ayɨp ajelɨgɨpal ak gek, nab ak wɨkɨl apek ñɨŋɨlak. Kab anɨb ak nɨm, Klays nokom. \v 5 \x - \xo 10.5 \xo*\xt Nam 14.16, 14.29-30, Sng 106.26, Hib 3.17, Jud 5\xt*\x* God pen kɨli kuŋay yɨbɨl gɨlak tek nɨgek nop yɨlɨk gek, kɨlop gek, man nep binɨb ma yelak nab okok mɨlep lɨl kumɨl, chɨp takɨl won ak am okok okok kum yelɨgɨpal. \p \v 6 \x - \xo 10.6 \xo*\xt Nam 11.4, 11.34, Sng 106.14, 1 Ko 10.11\xt*\x* Pen tɨtay gak anɨb okok, chɨnop yomek nɨŋɨd, kɨli tap tɨmel okok dun agɨl gɨlak tek anɨgɨl ma yɨbɨl gɨnɨgun. \v 7 \x - \xo 10.7 \xo*\xt Kis 32.6, 1 Ko 10.14\xt*\x* Kɨli ogɨnap tap yepɨs okok sɨbog ñɨlɨg agnɨgɨlɨg gɨlak tek ma yɨbɨl gɨnɨmɨb. Anɨgɨlak anɨb ak, buk Baybol ak tɨkɨl agak, Binɨb okok kɨli besɨgɨl tap ñɨbɨlɨg, ñɨg ñɨbɨlɨg, tɨkjakɨl kɨgom pagɨlɨg yabal gɨlɨg gel amnak agɨl tɨkak. \v 8 \x - \xo 10.8 \xo*\xt Nam 25.1-18, Sng 106.29, Lep 2.14\xt*\x* Pen ogɨnap bin si bɨ si gɨlak tek ma yɨbɨl gɨnɨgun. Anɨgɨlak ak nɨm, ñɨn nokom kɨli anep 23,000 okok kumɨlak. \v 9 \x - \xo 10.9 \xo*\xt Kis 17.2, 17.7, Nam 21.5-6, Lo 6.16\xt*\x* Pen ogɨnap Klays kɨles ne anɨgep tek ma mɨdeb agɨl gɨlak tek ma yɨbɨl gɨnɨgun. Anɨgelak ne gek, yoy salaw okok kɨlop suwel kumɨlak. \v 10 \x - \xo 10.10 \xo*\xt Kis 16.2, Nam 14.2, 14.29, 14.37, 16.41-49, 1 Sto 21.15, Hib 3.11, 3.17\xt*\x* Pen ogɨnap pomɨl agɨl agɨlak tek ma yɨbɨl gɨnɨmɨb. Anɨgelak, ensel binɨb paklep ak apɨl kɨlop paklek kumɨlak. \p \v 11 \x - \xo 10.11 \xo*\xt Lom 15.4, 1 Ko 10.6, Plp 4.5, Hib 10.25, 10.37, 1 Pi 4.7, 1 Jo 2.18\xt*\x* Pen apɨs based kɨlop tɨtay gak anɨb okok, binɨb okok kɨlop yomek nɨŋɨd, gos nɨgtep gɨnɨgel. Chɨn pen, lum awl gɨjunɨg ñɨn kɨdek ownɨgeb ñɨn ak mɨdobun okok, God chɨnop nɨŋɨd, kɨlop gos tɨmud wuken gos nɨgtep gɨnɨgel agɨl gos nɨgak. Gos anɨb ak nɨŋɨd, bɨ ogɨnap kɨlop gek kesɨm anɨb okok buk Baybol mɨgan ayaŋ ñu kɨl tɨkɨlak. \v 12 Anɨb ak nɨbi olap agɨnɨmɨn, Yad kɨles gɨl jak mɨdebin agenɨmɨn ak, apyap pakɨnɨmɨn tek lek nɨgtep yɨbɨl gɨnɨmɨn. \v 13 \x - \xo 10.13 \xo*\xt Jer 29.11, 1 Ko 1.9, 2 Pi 2.9\xt*\x* Tap si tap tɨmel nɨbop lɨpɨg dad amnɨmuŋ tek lup okok, nɨbop nep ma gup. Binɨb okok mɨdupsek kɨlop anɨb ak tek gup. God pen agak tek mɨdupsek kɨdek gɨl kod nep yenɨgab. Kod nep yenɨgab ak nɨm, ne gek, tap anɨb okok nɨbop lɨpɨg dad amɨl, nɨbop lɨ tɨbɨkɨnɨmuŋ tek ma lɨnɨgab. Mɨŋel apek nɨbi koslam yenɨgabɨm ak, God gek tap anɨb okok asɨk tep gɨnɨmɨb tek lɨnɨgab. \s God nop ayɨp tap yepɨs agnɨgep okok ayɨp kɨgom yɨmɨl agnɨgɨnɨgun tek ma lup \p \v 14 \x - \xo 10.14 \xo*\xt 2 Ko 6.17, 1 Jo 5.21\xt*\x* Anɨb ak, binɨb mapen yad okok, tap yepɨs agnɨgep sɨbog ñeb ak asɨk tep gɨnɨmɨb. \v 15 Nɨbi binɨb gos tɨmud sek mɨdebɨm ak nɨm, takaw agɨnɨgebin ak, nɨŋɨd akaŋ agɨl, nɨbi ke bɨlokɨl nɨgɨnɨmɨb. \v 16 \x - \xo 10.16 \xo*\xt Mat 26.26-28, Mak 14.22-24, Luk 22.19-20, Apo 2.42, 2.46\xt*\x* Ñɨg kɨnag God agek mɨdtep gup ak dɨl, God nop tep agɨl ñɨbun ak, ñɨg wayn kɨnag mɨgan anɨb ak ñɨbun won ak chɨnop gek, chɨn jɨmñɨl mɨdɨl Klays nɨkɨm ne chɨnop nen sogak ak ayɨp jɨmñɨl mɨdobun. Pen bilet tɨpagɨpun ak, ñɨbun won ak chɨnop gek, chɨn jɨmñɨl mɨdɨl Klays mubwak ne ayɨp jɨmñɨl mɨdobun. \v 17 \x - \xo 10.17 \xo*\xt Lom 12.5, 1 Ko 12.27, Epe 4.16\xt*\x* Bilet kɨd nokom yek, chɨn mɨdupsek bilet kɨd nokom anɨb ak tɨpag ñɨbun. Anɨb ak chɨn binɨb kuŋay yɨbɨl mubwak nokom tek mɨdobun. \p \v 18 \x - \xo 10.18 \xo*\xt Wkp 7.6, 7.15\xt*\x* Yislel binɨb gɨpal ak gos nɨgɨm. Chag sipsip tap okok dad apɨl, God nop sɨbogep abañ adek ak sɨbogɨnɨg pakɨpal ñɨn ak, binɨb apɨl ayɨp ñɨbal okok, gos adek nokom yek nɨm, jɨmñɨl God nop sɨbogɨlɨg ñɨbal. \v 19 \x - \xo 10.19 \xo*\xt 1 Ko 8.4\xt*\x* Takaw agebin ak nepɨm akaŋ? Binɨb God nop ma nepal okok, tap pak sɨbog, tap yepɨs agnepal okok ñɨbal ak, tap nɨŋɨd yɨbɨl agɨl nɨbop ma agebin. Pen tap yepɨs agnepal okok abe, tap nɨŋɨd yɨbɨl agɨl nɨbop ma agebin. Mel yɨbɨl, tap anɨb okok tap yokɨp. \v 20 \x - \xo 10.20 \xo*\xt Lo 32.17, Sng 106.37, Lep 9.20\xt*\x* Yad pen anɨb agebin. Binɨb God nop ma nepal okok, tap yepɨs anɨb okok tap pak sɨbog ñɨbal okok, kɨli kɨcheki walɨjpal tap okok nep pak sɨbog ñɨbal, God nop pak sɨbog ma ñɨbal. Anɨb ak nɨm, nɨbi kɨcheki okok ayɨp jɨmñɨl nokom anɨb anep yenɨgabɨm ak, tep ma yɨbɨl gɨnɨgab agɨl anɨb agebin. \v 21 \x - \xo 10.21 \xo*\xt Lo 32.38, 2 Ko 6.15-16\xt*\x* Bɨawl ñɨg wayn kɨnag chɨnop ñub ak sek, kɨcheki okok ñɨg kɨnag ñɨbal ak sek, omɨŋal gɨl ñɨŋɨnɨmɨb tek ma lup. Bɨawl bilet chɨnop ñub ak sek, kɨcheki okok tap ñɨŋeb ñɨbal ak sek, omɨŋal gɨl ñɨŋɨnɨmɨb tek ma lup. \v 22 \x - \xo 10.22 \xo*\xt Lo 32.21, Ese 22.14\xt*\x* Anɨgɨnɨgabun ak, Bɨawl ak chɨbol tɨmel gek chɨnop mɨlɨk nɨgaŋ agɨl gɨnɨgabun akaŋ? Chɨn pen binɨb kɨles tɨmel yɨbɨl mɨdobun, God bɨ kɨles sɨkol gup ak agɨl, anɨb ak tek gɨnɨgun akaŋ? Mel yɨbɨl. \s God nop yɨb awl ak pelpel ñɨnɨgun \p \v 23 \x - \xo 10.23 \xo*\xt 1 Ko 6.12\xt*\x* Binɨb ogɨnap apal, Chɨn tɨtay gɨnɨg, takaw ma mɨdeb gɨnɨgun tek lup apal. Nɨŋɨd apal ak pen, adek ogɨnap gɨl mɨdtep gɨnɨgun tek ma lɨnɨgab. Chɨn tap okok mɨdupsek gɨnɨgun tek lup ak pen, anɨgɨl monmon gon binɨb chɨn ogɨnap nɨŋɨd, gos sek mɨdɨl kɨles gɨl jak tep gɨl yonɨgun tek ma lɨnɨgab. \v 24 \x - \xo 10.24 \xo*\xt Lom 15.1-2, 1 Ko 13.5, Plp 2.4, 2.21\xt*\x* Chɨn ke mɨdtep gɨnɨgun agɨl gos ak ma nɨgɨnɨmɨb. Binɨb okok abe mɨdtep gɨlaŋ agɨl gos ak nɨgɨnɨmɨb. \p \v 25 Yɨpɨl tap okok dapɨl maket lɨpal okok, monmon tawɨl ñɨŋɨnɨmɨb. Tap yepɨs agnɨgep okok sɨbogɨl dapɨl maket lɨpal akaŋ agɨl gos awl ak nɨŋɨd, takaw anɨb ak ma agnɨgɨnɨmɨb.\f + \fr 10.25 \fr*\ft Ñɨn ogɨnap, bɨ ogɨnap tap yepɨs agnepal okok tap pak sɨbog ñɨl, kɨdek dad amɨl maket ak lɨpal. Pol pen anɨb agup, Binɨb Klays yɨl mɨdebal okok, kɨli tap yɨpɨl anɨb ak tawpal ak, nɨŋɨd gos pal ma lɨnɨgel agup. Pen kɨli tawɨl ñɨbɨl, gɨ tɨmel gobun agɨl gos ma nɨgɨnɨgel agup.\ft*\f* \v 26 \x - \xo 10.26 \xo*\xt Kis 19.5, Lo 10.14, Sng 24.1\xt*\x* Taynen? Chɨn nopun, buk Baybol ak tɨkɨl anɨb agak, Lum awl sek, tap okok lum awl mɨdeb ak sek, anɨb okok mɨdupsek Bɨawl tap ne nep agɨl tɨkak. \p \v 27 \x - \xo 10.27 \xo*\xt Luk 10.8\xt*\x* Pen binɨb Klays nop gos ma nɨgup olap nɨbop agɨnɨmuŋ, Apem tap ñɨŋun agonɨmuŋ, kal nop amnɨgun agɨl gos nɨgɨnɨgabɨm ak, monmon amɨl, tap tɨtay dapɨl ñɨnɨmuŋ ak ñɨŋɨnɨmɨb. Tap yepɨs agnɨgep okok sɨbogɨl dad opal akaŋ agɨl gos awl ak nɨŋɨd, takaw anɨb ak ma agnɨgɨnɨmɨb. \v 28 \x - \xo 10.28 \xo*\xt 1 Ko 8.7\xt*\x* Pen am mɨdɨl, bɨ olap nɨbop agɨl agɨnɨmuŋ, Tap ñɨŋɨnɨgobun awl, tap yepɨs agnɨgep okok pak sɨbogɨl dapɨl lɨpal agonɨmuŋ, ma ñɨŋɨnɨmɨb. Nɨbi ñɨŋɨnɨg ñɨbɨkep ak pen, ne gɨtep gobun akaŋ gɨ tɨmel gobun gos kuŋay nɨgɨnɨmuŋ tek lek, nop nen agɨl kelɨgɨnɨmɨb. \v 29 \x - \xo 10.29 \xo*\xt Lom 14.16\xt*\x* Nɨbi tap anɨb ak ñɨbɨl nɨm, tap tɨmel agɨl gos nɨgɨnɨgabɨm ak ma agebin. Bɨ anɨb ak pen, ne nɨbi tap anɨb ak ñɨŋɨnɨgabɨm ak nɨŋɨd, kɨli tap tɨmel gebal agɨl gos nɨgɨnɨmuŋ agebin. Pen nɨbi ogɨnap agɨnɨgabɨm, Bɨ olap chɨnop taynen gos kuŋay nɨgɨnɨgab agɨnɨgabɨm? Taynen yad gɨnɨm agɨl gos nepin ak kɨdek ma gɨnɨm, bɨ anɨb ak gos ne ke gɨnɨmɨn agɨl gos nɨgup ak kɨdek gɨnɨm agɨnɨgabɨm? \v 30 \x - \xo 10.30 \xo*\xt Lom 14.6, 1 Ti 4.3-4\xt*\x* Tap ñɨŋeb anɨb okok, God nop tep agɨl ñɨŋɨnɨgabun ak, taynen bɨ olap chɨnop takaw tɨmel agɨl agjunɨmuŋ agɨnɨgabɨm? \p \v 31 \x - \xo 10.31 \xo*\xt Kol 3.17, 1 Pi 4.11\xt*\x* Anɨb ak pen, tap ñɨŋɨnɨg akaŋ, ñɨg ñɨŋɨnɨg akaŋ, tɨtay gɨnɨg, God nop yɨb awl ñɨnɨg anɨb okok mɨdupsek gɨnɨmɨb. \v 32 \x - \xo 10.32 \xo*\xt Lom 14.13, 1 Ko 8.13, 2 Ko 6.3, 1 Ti 3.5\xt*\x* Juda binɨb akaŋ, binɨb Juda mel akaŋ, God binɨb ne pelpel apnan gɨpal okok kɨlop gos nɨŋɨd, tap ogɨnap gonɨgun kɨlop gek apyap pakɨnɨgel tek lɨnɨgab agɨl, anɨb okok ma gɨnɨmɨb. \v 33 \x - \xo 10.33 \xo*\xt Lom 15.2, 1 Ko 9.20-22, 10.24\xt*\x* Yad abe mɨdupsek gɨpin ak, binɨb okok mɨdupsek kɨli nɨgel kɨlop tep gaŋ agɨl anɨgɨpin. Yad ke mɨdtep gin agɨl gos ak nɨŋɨd ma gɨpin. Yad pen binɨb kuŋay yɨbɨl mɨdtep gɨlaŋ agɨl gos ak nɨŋɨd anɨgen, God kɨlop tɨg asɨk dɨnɨmuŋ. \c 11 \nb \v 1 \x - \xo 11.1 \xo*\xt 1 Ko 4.16, Epe 5.1, Plp 3.17, 2 Te 3.9\xt*\x* Yad Klays gup tek nɨŋɨd kɨdek gɨpin tek, nɨbi yad gɨpin tek nɨŋɨd kɨdek gɨnɨmɨb. \s Bin okok kɨmɨg pak yu gɨnɨgel \p \v 2 Pen nɨbi pel yɨp nɨgɨlɨg mɨdɨl, God takaw nɨbop agñɨnek ak mɨdupsek nɨg dɨl, nɨgɨlɨg yɨbɨl mɨdebɨm. Anɨb ak tek yad agebin, Nɨbi tep yɨbɨl gebɨm agebin. \v 3 \x - \xo 11.3 \xo*\xt Stt 3.16, 1 Ko 3.23, 15.27-28, Epe 5.23, 1 Pi 3.1, 3.5-6\xt*\x* Pen takaw mɨñɨl agɨnɨgebin ak abe nɨgɨnɨmɨb agɨl gos nepin. Klays ne bɨ okok mɨdupsek kɨmɨg muk okok kɨli tek mɨdeb, nɨgɨmɨl okok bin kɨmɨg muk okok kɨli tek mɨdebal, God ne Klays kɨmɨg muk okok ne tek mɨdeb. \v 4 Bɨ olap kɨmɨg pak yu gɨlɨg, God nop agup akaŋ, God bɨ anɨb ak nop gos ñek agñub ak, ne anɨgek kɨmɨg ne Klays bɨ yokɨp kɨmɨg olap tek lup. \v 5 Bin olap pen kɨmɨg ma pak yu gɨlɨg, God nop agup akaŋ, God bin anɨb ak nop gos ñek agñub ak, ne anɨgek kɨmɨg ne nɨgɨmɨl nɨm bɨ yokɨp kɨmɨg olap tek lup. Bin anɨgup ak, bin kɨmɨg ak mɨseŋ mɨdeb tek nep mɨdɨl, omɨŋal gɨl nebeŋ gup. \v 6 Pen bin olap kɨmɨg ma pak yu genɨgab, kɨmɨg wɨj ne ak tɨk wulep gonɨmuŋ. Ne pen kɨmɨg wɨj tɨk wulep gɨl akaŋ pɨsnep tɨk yokek nebeŋ gonɨmuŋ tek, kɨmɨg pak yu gɨnɨmuŋ. \v 7 \x - \xo 11.7 \xo*\xt Stt 1.26-27, Jem 3.9\xt*\x* Bɨ ak ne God mɨdeb tek mɨdɨl, anɨgɨl mɨdek God yɨb awl mɨdeb ak mɨseŋ yomeb, anɨb ak tek kɨmɨg ma pak yu gɨnɨmuŋ. Bin pen, bɨ yɨb awl mɨdeb ak mɨseŋ yomeb. \p \v 8 \x - \xo 11.8 \xo*\xt 1 Ti 2.13\xt*\x* Chɨn nopun, God bin tɨgɨlem kɨd ak dɨl, bɨ ma gɨlak.\x - \xo 11.8-9 \xo*\xt Stt 2.18-23\xt*\x* Bɨ tɨgɨlem kɨd ak dɨl, bin gɨlak. \v 9 Pen abe, God bin gɨñeb ne olap ma yek bɨne nop gɨlɨnɨm agɨl, gos anɨb ak ma nɨgak. Bɨ gɨñeb ne olap ma mɨdeb agɨl, bin ne nop gɨlak. \v 10 Anɨb ak tek, bin ak kɨmɨg pak yu gɨl mɨdek, ensel nɨg mɨdebal okok nɨgɨnɨgabal, bɨne muk okok mɨdɨlɨg God wog ne geb. \p \v 11 Binɨb pen Bɨawl ayɨp jɨmñɨl mɨdebal okok, bin kɨli ke mɨdtep gɨnɨg ma gɨpal, bɨ kɨli ke mɨdtep gɨnɨg ma gɨpal. Mel yɨbɨl. Bin kɨli bɨ gɨñeb mɨdebal, bɨ kɨli bin gɨñeb mɨdebal. \v 12 God ned bɨ tɨgɨlem kɨd ak dɨl bin ak gɨlak ak pen, mɨñɨl bin okok kɨli mɨdɨl chɨnop bɨ tɨk lɨpal. Pen God ne jɨj ak nɨm, binɨb tap okok mɨdupsek ne gɨlek mɨdeb. \p \v 13 Nɨbi ke takaw nɨm ak tɨg asɨkɨnɨmɨb. Bin olap kɨmɨg ma pak yu gɨlɨg God nop agɨnɨgab ak, tep gɨnɨgab akaŋ? \v 14 Binɨb lum awl pel gɨpal ak nɨbop yomek nepɨm, bɨ ak kɨmɨg wɨj palawl yenɨgab, tep ma gek yɨb ne apyap pakɨnɨgab. \v 15 Bin pen kɨmɨg wɨj palawl jakonɨgab, kɨmɨg wɨj ne palawl ak tɨb kadɨg ñub tek yenɨgab. Yaw, God bin kɨmɨg pak yu gɨnɨmuŋ agɨl, nop kɨmɨg wɨj palawl ak ñub. \v 16 Binɨb olap pen takaw anɨb ak nɨŋɨd, penpen agɨlɨg yonɨgun agɨl gos nɨŋɨd nɨm, agɨnɨgebin ak gos nɨgtep gɨnɨmuŋ. Chɨn takaw olap ke kɨdek ma gɨpun, God binɨb ne pelpel apnan gɨpal okok abe takaw olap ke kɨdek ma gɨpal. \s Kɨli Bɨawl tap mɨdup sek ñɨg wayn sek ne ak ñɨŋɨnɨg, gɨtep ma gɨpal \p \v 17 Pen takaw ogɨnap nɨbop agñɨlɨg agɨnɨgebin. Nɨbi God nop gos nɨgɨnɨg apnan gɨpɨm ak, mɨdɨlɨg gɨtep ma gɨpɨm. Tap nɨbi gɨpɨm anɨb ak, teplep ma gup. Anɨb ak nɨbi gɨtep gem nɨgen yɨp tep gup agɨl ma agebin. \v 18 \x - \xo 11.18 \xo*\xt 1 Ko 1.10-12, 3.3\xt*\x* Yad ned nɨbop nɨm ak agɨnɨgebin. Takaw ogɨnap agel nepin, anɨgɨl mɨdeb, nɨbi Klays binɨb ne apnan gɨl takaw ne agñɨbɨm ñɨn ak, asɨk pɨs ak ke, pɨs ak ke lɨpɨm. Takaw apal anɨb ak, ogɨnap gem nɨŋɨd apal agɨl nepin. \v 19 \x - \xo 11.19 \xo*\xt Lo 13.3, 1 Jo 2.19\xt*\x* Pen gos adek keke nɨŋɨd asɨk pɨs ak ke, pɨs ak ke lem amnɨmuŋ anɨb ak, binɨb nɨbi an yɨl God nop chɨg tep gel nɨgek nop tep gup okok kɨlop, mɨseŋ yɨbɨl nɨgɨnɨgabɨm. \v 20 Ak tek ak nɨbi apnan gɨl tap ñɨbɨm anɨb ak, Bɨawl tap mɨdup sek ñɨg wayn sek ne ak ñɨbobun agɨl ñɨbɨm ak pen, yepɨs agɨl Bɨawl tap ne ma ñɨbɨm. \v 21 Taynen anɨb apin? Apnan gɨl tap ñɨŋɨnɨg ak pen, mam ay ogɨnap kod ma yesɨpɨm. Ogɨnap ned apɨl, tap nɨbi kasek dɨl keke ñɨbɨm. Anɨgek, ogɨnap yuwan mɨdɨlaknɨŋ, ogɨnap tap awl ñɨbɨl ñɨg wayn kuŋay ñɨbɨl sawl lɨpɨm. \v 22 \x - \xo 11.22 \xo*\xt Jem 2.5-6\xt*\x* Tɨtay dɨl? Kal nɨbi tap ñɨbɨlɨg ñɨg ñɨbɨlɨg gɨpɨm ak ma yek akaŋ? God binɨb ne pelpel apnan gɨpal okok nɨŋɨd, kɨli tap yokɨp yɨbɨl agɨl anɨgɨpɨm akaŋ? Mam ay yuwan nen mɨdebal okok, kɨlop nebeŋ awl dɨnɨmuŋ agɨl anɨgɨpɨm akaŋ? Nɨbop tay agɨnɨm? Nɨbi gɨtep gem nɨgen yɨp tep gup agɨnɨm akaŋ? Anɨgɨpɨm anɨb ak, gɨtep gem nɨgen yɨp tep gup ma agebin. \s Bɨawl Jisas bɨne okok kɨlop tap mɨdup sek ñɨg wayn sek ñak \r (Matyu 26.26-29, Mak 14.22-25, Luk 22.14-20) \p \v 23 \x - \xo 11.23 \xo*\xt Mat 26.26, Mak 14.22, Luk 22.19\xt*\x* Takaw anɨb ak nɨbop agñɨnek ak, Bɨawl ak yɨp ñak ak nep agɨnek. Takaw anɨb ak anɨgɨl mɨdeb. Jisas nop chen gɨ dad amnak ñɨn ak, sɨb gaknɨŋ, Bɨawl Jisas ne tap mɨdup dɨl, \v 24 God nop tep agɨl, tɨpagɨl agak, Mubwak yad ak ñen, nɨbop gek mɨdtep gɨnɨgabɨm agak. Nɨbi dɨl gos yɨp nɨgɨlɨg ñɨŋɨnɨmɨb agak. \v 25 \x - \xo 11.25 \xo*\xt Kis 24.6-8, Jer 31.31-34, Sek 9.11, Hib 8.8-13\xt*\x* Pen tap ñɨbdɨl, ñɨg wayn kɨnag anɨb nep gɨl agak, Ñɨg wayn kɨnag anɨb ak, God nɨbop binɨb yad agɨl dɨnɨgayn agak takaw koŋɨm ak tek mɨdeb agak. Nɨkɨm yad ak ñen, takaw koŋɨm anɨb ak am wos gɨnɨgab agak. Ak nɨm, ñɨn akal ñɨg wayn awl ñɨŋɨnɨgabɨm ak, yɨp gos nɨgɨlɨg ñɨŋɨnɨmɨb agak. \v 26 \x - \xo 11.26 \xo*\xt Jon 14.3, Apo 1.11, 1 Te 4.16, Lep 1.7\xt*\x* Ak pen ñɨn akal tap mɨdup ak sek ñɨg wayn ak sek pel ñɨŋɨnɨgabɨm ak, Bɨawl ak yul dɨl kumak takaw ak agñɨnɨgabɨm tek ñɨŋɨnɨgabɨm. Anɨgɨl ñɨbem mɨd dad amɨl, Bɨawl adɨkɨd ownɨgab ñɨn ak. \s Taydɨl tek mɨdobun agɨl gos nɨgtep gɨnɨgun nɨm, tap mɨdup sek ñɨg wayn sek ñɨŋɨnɨgun \p \v 27 \x - \xo 11.27 \xo*\xt Nam 9.10, 9.13, Jon 6.51, 6.63-64, Hib 10.29\xt*\x* Anɨb ak, binɨb Bɨawl tap mɨdup sek ñɨg wayn sek tap yokɨp agɨl ñɨbenɨgel, kɨli Bɨawl mubwak nɨkɨm ne ak tap yokɨp tek lek nɨgel, God nɨgek gach sek yenɨgabal. \v 28 \x - \xo 11.28 \xo*\xt Mat 26.22, 2 Ko 13.5, Gal 6.4\xt*\x* Kɨli keke ned taydɨl tek mɨdebin agɨl gos nɨgtep gɨnɨgel nɨm, tap mɨdup sek ñɨg wayn sek ñɨŋɨnɨgel. \v 29 Taynen? Binɨb Bɨawl mubwak ne ak gos nɨgtep gɨl tɨg asɨk ma lɨl, tap mɨdup ñɨbɨlɨg ñɨg wayn ñɨbɨlɨg anɨgɨpal okok, kɨli ke yul dɨnɨg anɨgel God kɨlop gɨ tɨmel gɨnɨgab. \v 30 Adek anɨb ak nep, binɨb nɨbop kuŋay kɨles ma gɨl, tap gɨl, ogɨnap pɨsnep kubal. \v 31 \x - \xo 11.31 \xo*\xt Sng 33.5, 1 Jo 1.9\xt*\x* Chɨn pen ned taydɨl tek mɨdobun agɨl gos nɨgtep gɨnɨgun. Gonɨgabun, Bɨawl ak ne chɨnop gɨ tɨmel gɨnɨm agɨl ma nɨgek, takaw ma dɨnɨgabun. \v 32 \x - \xo 11.32 \xo*\xt Sng 94.12-13, Hib 12.5-6, 12.11\xt*\x* Bɨawl pen chɨn gɨpun ak tɨg asɨkup ak, chɨnop yokɨp mɨŋel ñɨlɨg tɨmud wukup mel. Tɨmud wukek nɨm gos nɨgon, ne binɨb lum awl okok kɨlop yul awl ñɨl gɨ tɨmel gɨnɨgab ñɨn ak, chɨnop ayɨp ma gɨnɨgab. \p \v 33 Anɨb ak tek, mam ay sɨkop, Bɨawl tap ne ñɨŋɨnɨg apnan gɨl, binɨb ogɨnap tawsak lɨl ma ñɨŋɨnɨmɨb, kɨlop kod mɨdɨl jɨmñɨl ñɨŋɨnɨmɨb. \v 34 Nɨbi olap yuwan gup tek, kal ne ke tap ñɨbɨl ownɨmuŋ. Mel ak apnan gɨpɨm ak monmon gem, God nɨbop gɨ tɨmel gek takaw dɨnɨgabɨm. Pen takaw day ogɨnap mɨdeb ak, kɨdek mɨdebɨm ak amɨl, agñɨ tep gɨl gɨlɨtep gɨnɨgayn. \c 12 \s God Kawnan ne ak kɨles teplep keke ñub takaw ak \p \v 1 Mam ay sɨkop, yad God Kawnan ne ak kɨles keke ñub takaw ak, anɨb ak nɨbi nɨgtep gɨnɨmɨb agɨl gos nɨŋɨd, nɨbop agtep gɨnɨgebin. \v 2 \x - \xo 12.2 \xo*\xt Sng 115.5-7, Hab 2.18-19, 1 Ko 6.11, Epe 2.11-12, 1 Pi 4.3\xt*\x* Nɨb nepɨm, ned God nop kɨdek ma gelɨgɨpɨm ñɨn ak, tap keke okok nɨbop gos lɨpɨgek, tap yepɨs takaw ma agep anɨb okok yɨl pel amɨl agnɨg yelɨgɨpɨm. \v 3 \x - \xo 12.3 \xo*\xt Mat 16.17, Mak 9.39, 2 Ko 3.5, 1 Jo 4.2-3\xt*\x* Anɨb ak nɨbop agtep gen nɨgtep gɨnɨmɨb. God Kawnan ne ak bɨ olap nop gos ñaknɨŋ, ne Jisas pɨsnep apyap pakɨl kul gonɨmuŋ agep tek ma lup. Pen God Kawnan ne ak bɨ olap nop gos ma ñek, Jisas ne Bɨawl mɨdeb agep tek ma lup. \p \v 4 \x - \xo 12.4 \xo*\xt Epe 4.4, Hib 2.4, 1 Pi 4.10\xt*\x* God Kawnan ne ak kɨles teplep keke ñub ak pen, God Kawnan ne ak nokom yɨbɨl mɨdeb.\x - \xo 12.4-11 \xo*\xt Lom 12.6-8\xt*\x* \v 5 \x - \xo 12.5 \xo*\xt Lom 12.6-8, Epe 4.11\xt*\x* Bɨawl ak wog ne keke yek tek gɨñɨbun ak pen, Bɨawl ak nokom yɨbɨl mɨdeb. \v 6 God chɨnop mɨdupsek gos keke kɨles keke ñaknɨŋ, wog ne keke gɨpun ak pen, God ne nokom yɨbɨl mɨdeb. \v 7 \x - \xo 12.7 \xo*\xt 1 Ko 14.26, Epe 4.7, 1 Pi 4.10-11\xt*\x* Pen God Kawnan ne ak binɨb ne kɨlop keke kɨles ñek mɨseŋ lek, kɨli binɨb ne okok mɨdupsek kɨlop dɨtep gɨl gɨñɨnɨgabal. \v 8 \x - \xo 12.8 \xo*\xt 1 Ko 13.2, 2 Ko 8.7\xt*\x* God Kawnan ne ak binɨb olap kɨles ñek, gos nɨgep takaw ak nɨŋɨd agñub. Kawnan ne nokom ak, binɨb olap nop kɨles ñek, takaw ak nɨgtep gɨl agñub. \v 9 \x - \xo 12.9 \xo*\xt Mat 17.19-20, 1 Ko 13.2, 2 Ko 4.13, Jem 5.14\xt*\x* Kawnan ne nokom ak binɨb olap nop kɨles ñek, Klays nop kɨles gɨl gos lɨnɨgup. Kawnan ne nokom ak binɨb olap nop kɨles ñek, binɨb tap gup okok gek kɨlop suŋ lup. \v 10 \x - \xo 12.10 \xo*\xt Apo 2.4, Lom 12.6, 1 Ko 14.5, 14.29, 1 Jo 4.1\xt*\x* Kawnan ne nokom ak binɨb olap nop kɨles ñek, tap mageptek okok gup, binɨb olap nop kɨles ñek, God gos ñeb takaw ak agñub, binɨb olap nop kɨles ñek, God Kawnan ne wog ak akaŋ, kɨcheki wog ak tɨg asɨkɨl nɨgtep gup. Pen Kawnan ne nokom ak binɨb olap nop kɨles ñek, takaw yɨbɨl keke agup, binɨb olap nop kɨles ñek, takaw yɨbɨl keke agel nɨŋɨd, tɨg adɨkɨl agñub. \v 11 \x - \xo 12.11 \xo*\xt Lom 12.4-8, 1 Ko 7.7, 2 Ko 10.13, Hib 2.4\xt*\x* God Kawnan ne ak nokom yɨbɨl mɨdeb ak, ne anɨb okok mɨdupsek nep gup. Gos ne ke nɨgup tek, binɨb olap nop kɨles teplep olap ñub, binɨb olap ke nop kɨles teplep olap ke ñub. \s Chɨn mɨdupsek jɨmñɨl, Klays wak day ne tek ak keke mɨdobun \p \v 12 \x - \xo 12.12 \xo*\xt Lom 12.4-5, 1 Ko 10.17, Gal 3.16, Epe 4.4, 4.16\xt*\x* Binɨb olap mubwak ne nokom mɨdeb ak, day keke mɨdeb. Pen day keke mɨdeb anɨb okok mɨdupsek, jɨmñɨl mubwak nokom olap mɨdeb. Klays ne abe anɨb ak tek mɨdeb. \v 13 \x - \xo 12.13 \xo*\xt Jon 6.63, Lom 6.5, Gal 3.28, Kol 3.11\xt*\x* Pen God Kawnan ne nokom ak chɨnop mɨdupsek gek ñɨg pakɨnok. Chɨn Juda binɨb okok ke, binɨb Juda mel okok ke mɨdɨl, binɨb wog gɨñeb bɨawl olap muk okok mɨdebal ke, binɨb wog gep bɨawl olap muk okok ma mɨdebal okok ke mɨdɨl, mɨdupsek ñɨg pakñɨl mɨñɨl mubwak nokom tek mɨdobun. Pen God chɨnop mɨdupsek gek, God Kawnan ne ak ñɨg ñɨŋɨnok tek don, chɨnop nab ayaŋ am yek. \p \v 14 Chɨn nopun, mubwak ak day nokom ma mɨdeb, day keke mɨdeb. \v 15 Tob kɨd ak ne agɨnɨgab, Yad ñɨn kɨd ak ma mɨdebin, anɨb ak tek mubwak day olap ma mɨdebin, yad ke mɨdebin agenɨgab, mel ak, tob kɨd ak mubwak day olap mɨdeb. \v 16 Pen tɨmud ak, Yad wɨdɨn ak ma mɨdebin, anɨb ak tek mubwak day olap ma mɨdebin, yad ke mɨdebin agenɨgab, mel ak, tɨmud ak mubwak day olap mɨdeb. \v 17 Mubwak ak wɨdɨn okok mɨdupsek mɨdobɨkop ak, tɨtay dɨl takaw agel tɨmud pak nopɨkop? Mubwak ak tɨmud okok mɨdupsek mɨdobɨkop, tɨtay dɨl kuy pag nopɨkop? \v 18 \x - \xo 12.18 \xo*\xt Lom 12.3, 1 Ko 3.5, 12.11, 12.28\xt*\x* Mubwak ak pen anɨgɨl ma mɨdeb. God gos ne ke nɨŋɨd, mubwak day nokom nokom dɨl mubwak mɨdupsek gɨlup. \v 19 Pen mubwak ak day nokom yɨbɨl yobɨkop, tɨtay dɨl mubwak yɨbɨl ak yobɨkop? \v 20 Mubwak ak pen anɨgɨl ma mɨdeb. Mel yɨbɨl. Day kuŋay mɨdeb ak pen, mubwak ak nokom mɨdeb. \p \v 21 Pen wɨdɨn ak agɨnɨgab, Ñɨn kɨd ak taynen yad ayɨp mɨdeb, wog ne olap ma mɨdeb agenɨgab, asɨk ke nep mɨdɨl mɨdtep ma gɨnɨgab. Pen kɨmɨg won ak agɨnɨgab, Tob kɨd okok taynen yad ayɨp mɨdeb, wog ne olap ma mɨdeb agenɨgab, asɨk ke nep mɨdɨl mɨdtep ma gɨnɨgab. \v 22 Mubwak day ogɨnap kɨles ma mɨdeb agɨl gos nopun ak, anɨb okok asɨk keke lup tek, mubwak ak mɨdtep gɨnɨmuŋ tek ma lɨnɨgab. \v 23 Mubwak day ogɨnap yokɨp mɨdeb agɨl gos nopun ak, tɨb kadɨg ñɨbun. Mubwak day ogɨnap binɨb nɨgel, chɨnop nebeŋ gup agɨl gos nopun ak, sɨbnag walɨj yɨm yu gɨpun. \v 24 Pen mubwak day okok nɨŋɨd tep mɨdeb agɨl gos nopun ak, kelɨgɨl sɨbnag walɨj yɨm yu ma gɨpun. God pen, ne mubwak ak day okok mɨdupsek gɨtep gɨl jɨmñɨl lek, mubwak nokom yɨbɨl mɨdeb ak nɨm, day ogɨnap yɨb ma mɨdeb tek, God gek yɨb awl mɨdeb. \v 25 God ne mubwak day okok asɨk keke lɨnɨgel tek lup ak agɨl anɨgek, adɨp adɨp tek mɨdɨl nɨm, penpen chɨb nepal. \v 26 Anɨb ak tek, day olap yul genɨgab, mubwak day okok mɨdupsek ayɨp yul gɨnɨgabal. Pen day olap yɨb awl denɨgab, mubwak day okok mɨdupsek ayɨp tep gɨnɨgab. \p \v 27 \x - \xo 12.27 \xo*\xt Lom 12.5, Epe 1.23, 5.30, Kol 1.24\xt*\x* Pen nɨbi Klays mubwak ne mɨdebɨm, nokom nokom wak ñɨn kɨd tob kɨd ne okok tek mɨdebɨm. \v 28 \x - \xo 12.28 \xo*\xt Apo 13.1, Lom 12.6, Epe 2.20, 4.11-12\xt*\x* Pen God ne binɨb yad yɨl mɨdupsek, kɨli keke wog gɨnɨgel agɨl, kɨlop anɨgɨl aglup. Ogɨnap ned aglek, bɨ Jisas takaw nop dad ameb wog ak gɨpal. Ogɨnap nab ak aglek, bɨ God gos ñek agñeb wog ak gɨpal. Ogɨnap nab peŋ ak aglek, kɨli God binɨb ne kɨlop takaw agñɨtep gep wog ak gɨpal. God abe aglek, ogɨnap tap mageptek okok gɨpal, ogɨnap binɨb tap gup okok gel kɨlop suŋ lup, ogɨnap binɨb kɨlop yɨmug nɨŋɨd dɨtep gɨpal, ogɨnap God binɨb ne okok kɨlop kod mɨdɨl agel, wog ayɨp gɨtep gɨpal, ogɨnap takaw yɨbɨl keke apal. \v 29 Tɨtay dɨl? Mɨdupsek bɨ Jisas takaw nop dad ameb wog ak gɨpal akaŋ? Mɨdupsek bɨ God gos ñek agñeb wog ak gɨpal akaŋ? Mɨdupsek kɨli God binɨb ne kɨlop takaw agñɨtep gep wog ak gɨpal akaŋ? Mɨdupsek tap mageptek okok gɨpal akaŋ? \v 30 Mɨdupsek binɨb tap gup okok gel kɨlop suŋ lup akaŋ? Mɨdupsek takaw yɨbɨl keke apal akaŋ? Mɨdupsek takaw yɨbɨl keke agel nɨŋɨd, tɨg adɨkɨl agñɨbal akaŋ? Ak mel. Kɨli mɨdupsek wog adek keke gɨpal. \v 31 \x - \xo 12.31 \xo*\xt 1 Ko 14.1\xt*\x* Pen God Kawnan ak kɨles keke ñub ak, nɨbi kɨles teplep yɨbɨl ñub okok kɨles gɨl dɨnɨgun agɨl gos nɨgɨnɨmɨb. Pen mɨñɨl tap gɨtep gep adek ak nep nɨbop agñɨnɨgebin. \c 13 \s Penpen mapen lep ak, tap awl yɨbɨl mɨdeb \p \v 1 Yad binɨb takaw yɨbɨl keke apal tek ayɨp, ensel takaw apal tek agenɨm ak pen, binɨb kɨlop mapen ma lenɨm, yad anɨb ak tek mɨdebin. Akɨl yokɨp yokɨp nep pugɨpal, mab pɨdɨm yokɨp yokɨp nep pakɨpal tek mɨdebin. \v 2 \x - \xo 13.2 \xo*\xt Mat 17.20, 21.21, Mak 11.23, Luk 17.6, 1 Ko 12.8-10, 12.28\xt*\x* Pen yad bɨ God gos ñek agñeb olap mɨdɨl, God gos ne we gak ak mɨdupsek nɨgtep gɨl, gos tɨpagɨl ke yɨbɨl nɨŋɨd, Klays nop gos lɨnɨŋɨd, dum ogɨnap agen ke okok amonɨmuŋ ak pen, binɨb kɨlop mapen ma lenɨm, tap yokɨp yɨbɨl tek mɨdebin. \v 3 \x - \xo 13.3 \xo*\xt Mat 6.2\xt*\x* Tap yad mɨdupsek mɨdeb tek, bɨlok binɨb tap ma mɨdeb okok kɨlop ñenɨm, pen yad nɨŋɨd kelɨgenɨm bɨ yɨp apɨl chɨchɨk dɨl, mab yɨnub nab ak dɨyokel kumnɨgayn\f + \fr 13.3 \fr*\ft Glik takaw mɨj nedil tɨkɨlak okok, takaw anɨb ak mɨdupsek takaw nokom jɨmñɨl ma tɨkɨlak. Ogɨnap takaw tɨkɨl anɨb agɨlak, Bɨ yɨp apɨl chɨchɨk dɨl, mab yɨnub nab ak dɨyokel kumnɨgayn agɨl tɨkak. Ogɨnap pen tɨkɨl anɨb agɨlak, Bɨ yɨp apɨl chɨchɨk del, yad yɨb awl yɨbɨl dɨnɨgayn agɨl tɨkɨlak.\ft*\f* ak pen, binɨb kɨlop mapen ma lenɨm, tap genɨm anɨb okok yɨp gek mɨdtep gɨnɨm tek ma lɨnɨgab. \p \v 4 \x - \xo 13.4 \xo*\xt Snd 10.12, 1 Pi 4.8\xt*\x* Bɨ ak binɨb kɨlop mapen lup ak, ne anɨgɨl gup. Binɨb okok kɨlop yɨlɨk ma nɨŋɨd kabɨyam ma juwɨl, mapen nɨŋɨd dɨtep gup. Binɨb okok tap tep del, kɨlop mɨlɨk ma nɨgup. Yad yɨb awl mɨdebin agɨl gos ma nɨŋɨd, yɨb ne ke dad ma aplanub. \v 5 \x - \xo 13.5 \xo*\xt 1 Ko 10.24, Plp 2.4\xt*\x* Ne ke tap ak tap ak gɨlɨg suk awl ma gup. Tap ne okok nep gos ma nɨgup. Mɨlɨk kasek ma nɨgup. Binɨb okok nop gɨ tɨmel gel, gos anɨb ak nɨgɨlɨg ma mɨdeb. \v 6 \x - \xo 13.6 \xo*\xt Sng 10.3, Lom 1.32, 12.9, 2 Jo 4\xt*\x* Binɨb tap tɨmel gɨpal ak, nɨgek nop tep ma gup ak pen, kɨli tap gɨtep gɨpal ak nɨgek, nop tep gup. \v 7 \x - \xo 13.7 \xo*\xt Lom 15.1, 1 Ko 9.12, Gal 6.2, 2 Ti 2.24, 1 Pi 4.8\xt*\x* Tap tɨmel okok nop gek ma apyap pakup. Pel Klays nop gos lɨnɨŋɨd, mɨdtep gɨnɨgayn agɨl gos sek kod mɨdɨl, mɨŋel tɨtay apek, pel kɨles gɨl jak mɨdeb. \p \v 8 Binɨb kɨlop mapen lep anɨb ak, pel pelnep yenɨgab. Pen God binɨb gos ñek agñeb wog ak amek gɨjunɨgab. Kɨlop kɨles ñek takaw yɨbɨl keke apal ak amek gɨjunɨgab. Kɨlop kɨles ñek gos nɨgtep gep ak amek kul gɨjunɨgab. \v 9 Ak tek ak chɨn mɨñɨl gos sɨkol sɨkol nep nɨg mɨdobun, God chɨnop gos ñek agñɨbun ak gos ne sɨkol sɨkol nep nɨg mɨdobun. \v 10 Kɨdek pen, okok mɨdupsek teplep yɨbɨl mɨdeb ñɨn ak ownɨgab ak, tap dayday mɨdeb okok mɨdupsek gɨjunɨgab. \v 11 Yad ñɨsɨkol yelɨgɨpin ñɨn ak, yad ñɨsɨkol takaw ak agɨl, ñɨsɨkol gos ak nɨŋɨd, ñɨsɨkol tap tɨtay dɨl mɨdeb ak agɨl gos ak nɨŋɨd gelɨgɨpin. Pen awl gɨl bɨ mɨdebin ñɨn ak, ñɨsɨkol gos nɨŋɨd gɨpal anɨb ak kelɨgɨpin. \v 12 \x - \xo 13.12 \xo*\xt Mat 18.10, 2 Ko 3.18, 5.7, Plp 3.12, Jem 1.23, 1 Jo 3.2\xt*\x* Mɨñɨl God tap ne wɨdɨn nopun okok, nɨgtep ma gɨl, ñɨg kawnan pag nepal tek ak nopun ak pen, kɨdek God nop jomulɨk ak penpen nɨgɨnɨgabun. Mɨñɨl God tap ne gos nopun okok, dayday tek nopun ak pen, kɨdek God chɨnop mɨñɨl nɨgtep gup tek, nop nɨgtep gɨnɨgabun. \p \v 13 \x - \xo 13.13 \xo*\xt 1 Te 1.3, 1 Jo 4.16\xt*\x* Ak pen tap omɨŋal nokom anɨb okok mɨdeb. Klays nop gos lɨnɨgep ak, God nop gos sek kod mɨdep ak, binɨb okok kɨlop mapen lep ak. Pen tap awl yɨbɨl ak nɨm, binɨb okok kɨlop mapen lep ak. \c 14 \s God chɨnop gos ñek agñeb ak dɨnɨgun agɨl, kɨles gɨl anɨgɨnɨmɨb \p \v 1 \x - \xo 14.1 \xo*\xt 1 Ko 12.31, 14.39\xt*\x* Nɨbi binɨb okok kɨlop mapen lɨnɨmɨb, kɨles tɨmel gɨl anɨgɨnɨmɨb. Pen God Kawnan ak kɨles keke ñub ak, abe kɨles gɨl dɨnɨgun agɨl gos nɨgɨnɨmɨb. Kɨles keke ñub ak dɨnɨgun gos nepɨm ak pen, God chɨnop gos ñek agñɨnɨgun agɨl gos ak ned nɨgɨnɨgabɨm ak, tep yɨbɨl anɨgɨnɨgabɨm. \v 2 \x - \xo 14.2 \xo*\xt Apo 2.4, 10.46\xt*\x* Chɨn nopun, binɨb takaw yɨbɨl keke apal okok, binɨb ogɨnap kɨlop takaw ma apal. God nop nokom apal. Takaw apal anɨb okok, binɨb ogɨnap nɨŋɨd takaw tay agebal agɨl, ma nepal. God Kawnan ne ak pen, kɨlop kɨles ñek takaw we gep ak apal. \v 3 Binɨb pen God kɨlop gos ñek agñɨbal okok, binɨb ogɨnap kɨlop takaw apal. Takaw anɨb ak agel nɨm, binɨb ogɨnap nɨŋɨd kɨles gɨl jak tep gɨl mɨdɨl, gos sek mɨdɨl, gos kuŋay ma nɨŋɨd mɨdtep gɨpal. \v 4 Bɨ God Kawnan ne ak nop kɨles ñek takaw yɨbɨl keke agup ak, ne ke gos sek mɨdɨl kɨles gɨl jak tep gɨl mɨdeb. Bɨ pen God nop gos ñek agñub ak, ne Klays binɨb ne pelpel apnan gɨpal okok kɨlop agtep gek, gos sek mɨdɨl kɨles gɨl jak tep gɨl mɨdebal. \v 5 \x - \xo 14.5 \xo*\xt Nam 11.29\xt*\x* Nɨbi mɨdupsek, God Kawnan ne ak nɨbop kɨles ñek, takaw yɨbɨl keke agɨnɨmɨb agɨl gos nepin. Gos olap adek awl ak pen nepin, God nɨbop gos ñek agñɨnɨmɨb. Binɨb God Kawnan ne ak kɨlop kɨles ñek takaw yɨbɨl keke agenɨgel okok, tɨg adɨkɨl agtep gɨl agñenɨgel, gɨtep gɨl Klays binɨb ne okok kɨli gos sek mɨdɨl kɨles gɨl jak tep gɨl yenɨgel. Binɨb pen takaw yɨbɨl keke apal ak tɨg adɨkɨl agñenɨgel tek ma lup okok, gɨtep ma gɨl wog kɨli sɨkol gɨpal. Pen binɨb God kɨlop gos ñek agñɨbal okok, kɨli gɨtep gɨl wog awl gɨpal. \p \v 6 Pen mam ay sɨkop, yad mɨdebɨm ak amɨl, God Kawnan ne ak yɨp kɨles ñek takaw yɨbɨl keke agenɨgayn, tɨtay dɨl takaw anɨb ak nɨbop gek mɨdtep gɨnɨgabɨm? Yad nɨbop gen mɨdtep gɨnɨmɨb agɨl gos nɨgenɨm, anɨgɨl agɨnɨm. God gos ne ak mɨseŋ lɨl yɨp agek agñɨl akaŋ, gos teplep yɨp owup tek agɨl akaŋ, God yɨp gos ñek agñɨl akaŋ, God takaw tep agyɨkɨl akaŋ, anɨb agenɨm mɨdtep gɨnɨgabɨm. \v 7 Nɨbi anɨb ak gos nɨgɨnɨmɨb. Gawb gita tap okok binɨb kawnan tek ma mɨdebal ak pen, tap anɨb okok gɨtep gɨl pakenɨgel binɨb kɨlop tep gɨnɨgab. Pen tap anɨb okok agtep ma gek, binɨb okok tɨtay dɨl kɨmep olap nɨŋɨd anɨb agɨnɨgabal, Kɨmep anɨb ak pakɨlɨg nɨgobun agɨnɨgabal? \v 8 Pen abe, akɨl ak pugel agtep ma gek, bɨ tɨkjakɨl penpen gɨnɨgun agɨl, tap dɨlɨtep gɨl kod ma yenɨgab. \v 9 Anɨb ak tek nɨm, nɨbi takaw yɨbɨl keke agenɨmɨb, binɨb kɨli tɨtay dɨl takaw agebal ak agɨl, takaw nɨbi jɨj ak nɨgɨnɨgabal? Nɨbi ke nep ag ag kelɨgɨnɨgabɨm. \v 10 Lum awl ak, takaw yɨbɨl okok kuŋay yɨbɨl mɨdeb, mɨdupsek takaw jɨj ak mɨdaknɨŋ apal, yokɨp ma apal. \v 11 Yad pen binɨb ogɨnap takaw yɨbɨl olap agɨnɨgabal ak ma nɨgenɨgayn, kɨlop nɨgen, binɨb palawl okok nɨb tek lɨnɨgab. Kɨli pen yɨp nɨgel, yad bɨ palawl okok nɨb tek lɨnɨgab. \v 12 Nɨbop anɨb ak tek nep gɨnɨgab ak, nɨgtep gɨnɨmɨb. God Kawnan ne ak kɨles keke ñub ak dɨnɨgun agɨl pel gos nepɨm tek, kɨles ne teplep yɨbɨl ñub ak dɨnɨgun agɨl kɨles gɨl gɨnɨmɨb. Kɨles ne anɨb okok dɨl, Klays binɨb ne okok kɨlop gem, gos sek mɨdɨl kɨles gɨl jak tep gɨl yenɨgel. \s God Kawnan ne ak binɨb kɨlop kɨles ñek takaw yɨbɨl keke apal takaw ak \p \v 13 Anɨb ak bɨ olap God Kawnan ne ak nop kɨles ñek takaw yɨbɨl keke olap agup ak, ne takaw yɨbɨl keke olap apin ak tɨg adɨkɨl agñɨnɨm agɨl, nop agnɨgɨnɨmuŋ. \v 14 Mel ak, yad takaw yɨbɨl keke olap agɨlɨg God nop apin won ak, gos yad ak yokɨp mɨdeb. Nab yad ayaŋ ke anɨb agan agek nep apin. \v 15 \x - \xo 14.15 \xo*\xt Sng 47.7, Epe 5.19, Kol 3.16\xt*\x* Anɨb ak tek yad tɨtay dɨnɨgayn? Yad God nop agɨnɨg, nab yad ayaŋ agek agɨl, gos yad ak abe nɨŋɨd anɨb agɨl gɨnɨgayn. Kɨmep agɨnɨg, nab yad ayaŋ agek agɨl, gos yad ak abe nɨŋɨd anɨb agɨl gɨnɨgayn. \v 16 Nɨbi anɨgɨl ma genɨgabɨm, nab nɨbi ayaŋ ke anɨb agan agek nep agɨlɨg, God nop tep agenɨgabɨm, binɨb yokɨp nab nɨbi yenɨgabal okok, takaw nɨbi agɨnɨgabɨm anɨb ak ma yɨbɨl nɨgɨnɨgabal. Anɨb ak kɨli tɨtay dɨl takaw nɨbi God nop tep agep ak nɨŋɨd, nɨŋɨd yɨbɨl apɨm agɨnɨgabal? Agɨnɨgel tek ma lɨnɨgabal. \v 17 Nɨbi God nop tep agɨlɨg agtep gɨl yenɨgabɨm ak pen, kɨli takaw anɨb ak nɨŋɨd, gos sek mɨdɨl kɨles gɨl jak tep ma yenɨgabal. \p \v 18 God Kawnan ne ak chɨnop kɨles ñek takaw yɨbɨl keke apun ak, yɨp kɨles ñek kuŋay yɨbɨl keke apin, nɨbop ñek sɨkol apɨm. Anɨb ak God nop tep apin. \v 19 Yad pen, Klays binɨb ne pelpel apnan gɨpal okok kɨli apnan gɨl yelaknɨŋ, kɨlop agtep gɨñin agɨl, takaw sɨkol won olap agñen mɨseŋ nɨg dɨnɨgabal gos nepin. Ak tep yɨbɨl. Takaw yɨbɨl keke kuŋay yɨbɨl okok agɨnɨgayn agɨl, gos ma nɨgɨnɨgayn. \p \v 20 \x - \xo 14.20 \xo*\xt Mat 18.3, Lom 16.19, Epe 4.14, Plp 3.15, Hib 5.12-14, 1 Pi 2.2\xt*\x* Mam ay sɨkop. Ñapay sɨkol gos nepal tek ma nɨgɨnɨmɨb. Ñapay sɨkol tap tɨmel ma gɨpal ak, nɨbi anɨb tek yenɨmɨb ak pen, binɨb awl gos nepal tek nɨgɨnɨmɨb. \v 21 \x - \xo 14.21 \xo*\xt Ais 28.11-12, Jon 10.34\xt*\x* God takaw ak tɨkɨl anɨb agak, \q1 Bɨawl ak ne agup, Binɨb pal okok nɨb, takaw yɨbɨl kɨli ke olap apal okok, kɨlop agen, kɨli binɨb yad okok kɨlop agɨnɨgabal agup agɨl tɨkak. Agɨnɨgabal ak pen, binɨb yad okol takaw anɨb ak dɨnɨgun agɨl gos ma nep nɨgɨnɨgabal agup agɨl tɨkak. \m \v 22 Anɨb ak tek, God Kawnan ne ak binɨb kɨlop kɨles ñek takaw yɨbɨl keke apal ak, binɨb yɨp gos ma lɨnepal okok nɨgɨnɨgel agɨl gup. Binɨb yɨp gos lɨnepal okok nɨgɨnɨgel agɨl ma gup. God pen binɨb kɨlop gos ñek agñɨbal ak, binɨb yɨp gos lɨnepal okok nɨgɨnɨgel agɨl gup. Binɨb yɨp gos ma lɨnepal okok nɨgɨnɨgel agɨl ma gup. \p \v 23 \x - \xo 14.23 \xo*\xt Apo 2.13\xt*\x* Anɨb ak, nɨbi Klays binɨb ne pelpel apnan gɨpɨm okok apnan gɨl, mɨdupsek kɨles dɨl takaw yɨbɨl keke agenɨgabɨm, pen binɨb yokɨp ogɨnap akaŋ, binɨb Klays nop gos ma lɨnepal ogɨnap, kɨli mɨgan ayaŋ apɨl nɨbop nɨŋɨd, tay agɨnɨgabal? Nɨbi binɨb sawl sek lup agɨnɨgabal. \v 24 \x - \xo 14.24 \xo*\xt Jon 16.8\xt*\x* Nɨbi pen God nɨbop mɨdupsek gos ñek agñenɨgabɨm, binɨb Klays nop gos ma lɨnepal ogɨnap akaŋ, binɨb yokɨp ogɨnap, kɨli mɨgan ayaŋ apɨl nɨbop nɨgel, takaw nɨbi anɨb ak kɨlop gek, chɨn binɨb tap si tap tɨmel gɨpun ak agɨl gos nɨgtep gɨnɨgabal. \v 25 \x - \xo 14.25 \xo*\xt Ais 45.14, Sek 8.23, Jon 4.19\xt*\x* Pen tap tɨmel we gɨl gos kɨli nab ayaŋ yenɨgab ak, mɨseŋ lɨl yenɨgab. Anɨgek, kɨli kɨgom yɨmɨl, jel kuyan gɨl jomulɨk ak dɨ lum ayaŋ lɨl, God yɨb nop dad aplanɨlɨg agɨnɨgabal, Nɨŋɨd apun, God nɨbi ayɨp mɨdeb agɨnɨgabal. \s Klays binɨb ne pelpel apnan gɨpal won ak, anɨgɨl gɨtep gɨnɨgel \p \v 26 \x - \xo 14.26 \xo*\xt 1 Ko 12.7-10, 2 Ko 12.19, Epe 4.12\xt*\x* Anɨb ak mam ay sɨkop, apnan gɨpɨm ñɨn ak, tay gɨnɨmɨb? Nɨbi mɨdupsek wog mɨdebɨm. Olap kɨmep agup, olap God takaw tep agyɨkup, olap God gos ne ak mɨseŋ lɨl nop agek agñub, olap God Kawnan ne ak nop kɨles ñek takaw yɨbɨl keke agup, olap takaw yɨbɨl keke apal anɨb okok nɨŋɨd tɨg adɨkɨl agñub. Tap anɨb okok mɨdupsek gɨpɨm ak, Klays binɨb ne okok kɨli nɨŋɨd gos sek mɨdɨl kɨles gɨl jak tep gɨl yenɨgel agɨl nep gɨnɨmɨb. \v 27 Binɨb God Kawnan ne ak kɨlop kɨles ñek takaw yɨbɨl keke agɨnɨg, omɨŋal akaŋ, omɨŋal nokom nep agɨnɨgel. Kɨli jɨmñɨl ma agɨnɨgel. Mel. Olap ned agñek, olap kɨdek agñɨnɨmuŋ. Pen olap takaw agɨnɨgel okok nɨŋɨd, tɨg adɨkɨl agñɨnɨmuŋ. \v 28 Pen takaw agɨnɨm agɨl, tɨg adɨkɨl agñɨnɨmuŋ olap ma yonɨmuŋ, takaw yɨbɨl keke agɨnɨgeb ak binɨb nab okok ma agɨnɨmuŋ. Ne ke kɨmɨgel nab ayaŋ agɨlɨg, God nop agɨlɨg yonɨmuŋ. \p \v 29 \x - \xo 14.29 \xo*\xt Apo 17.11, 1 Te 5.19-22\xt*\x* Pen binɨb God gos ñek agñeb omɨŋal akaŋ, omɨŋal nokom, kɨli agñɨnɨgel. Agñel, binɨb ogɨnap takaw anɨb ak tɨg asɨk lɨnɨgel. \v 30 Pen binɨb ogɨnap besɨg nɨg mɨdebal okok, olap God ne nop gos ñonɨmuŋ, bɨ ned tɨkjakɨl agɨnɨmuŋ ak ne kelɨgɨl, takaw ma agonɨmuŋ. \v 31 Anɨgem, nɨbi mɨdupsek nokom nokom God gos ñeb ak agñɨnɨmɨb tek lek, ag dad amɨl apɨl gɨl nɨm, Klays binɨb ne mɨdupsek nɨŋɨd, gos tɨpagɨl gos sek yenɨgel. \v 32 Pen binɨb God gos ñek agñeb okok, joŋɨb kɨli ke kod mɨdɨlɨg, takaw agɨnɨgel won nɨnokom kod mɨdɨlɨg agɨnɨgel. \v 33-34 \x - \xo 14.33-34 \xo*\xt 1 Ko 11.3, 14.40, Kol 3.18, 1 Ti 2.11-12, Tat 2.5, 1 Pi 3.1\xt*\x* Chɨn nopun, God gek binɨb ne okok monmon ma gɨpal. Tap ne okok yɨpɨd gɨlɨtep gek, gos ne anɨb ak nɨgɨlɨg wog gel amek, kɨmɨgel mɨdtep gɨpal. \p Pen Klays binɨb ne God nop gos nɨgɨlɨg apnan gɨpal won ak, bin okok takaw ma agɨl, kɨmɨgel yenɨgel. Klays binɨb ne pelpel apnan gɨpal man keke okok mɨdupsek, kɨli anɨb ak tek nep gɨpal. Bin okok bɨ kɨli muk okok yenɨgel. Takaw anɨb ak, takaw Mosis ñu kɨl tɨkak ak anɨb ak tek nep agup. \v 35 Pen bin okok takaw ogɨnap sek nɨgun agɨl nɨm, kal kɨli okok amɨl nɨgɨmɨl sɨkop kɨlop agnɨgɨnɨgel. Nɨb nepɨm, bin Klays binɨb ne pelpel apnan gɨpal okok nab ak agenɨgab, tep ma gek nop ke nebeŋ gɨnɨgab. \p \v 36 Tɨtay dup? God takaw ne ak nɨbi yɨl owup akaŋ? Takaw ne ak nɨbop nep owak akaŋ? Mel yɨbɨl. \v 37 \x - \xo 14.37 \xo*\xt 2 Ko 10.7, 1 Jo 4.6\xt*\x* Bɨ olap yad bɨ God gos ñek agñeb ak akaŋ, bɨ God Kawnan ne ak yɨp kɨles ñek wog gep ak agɨl gos nɨgup ak, ne gos nɨgtep gɨnɨmuŋ. Takaw nɨbop kɨl tɨkebin anɨb awl, Bɨawl takaw kɨles ne agup ak nɨŋɨd kɨl tɨkebin. \v 38 Pen ne takaw anɨb awl ma nɨgek, takaw agɨnɨmuŋ ak ma nɨgɨnɨmɨb. \p \v 39 \x - \xo 14.39 \xo*\xt 1 Ko 12.31, 1 Te 5.20\xt*\x* Anɨb ak mam ay sɨkop, God chɨnop gos ñek agñɨnɨgun agɨl, kɨles gɨl gos nɨgɨnɨmɨb. Pen binɨb God Kawnan ne ak kɨlop kɨles ñek takaw yɨbɨl keke apal okok, kɨlop kelɨgɨm ma agɨnɨmɨb. \v 40 \x - \xo 14.40 \xo*\xt 1 Ko 14.33, Kol 2.5\xt*\x* Nɨbi God nop gos nɨgɨlɨg apnan gɨpɨm won ak, monmon ma gɨnɨmɨb, yɨpɨd gɨl gɨlɨtep gɨlɨg gem amnɨmuŋ. \c 15 \s Klays kumɨl tepayaŋ tɨkjakak \p \v 1 \x - \xo 15.1 \xo*\xt Lom 5.2, Gal 1.11\xt*\x* Pen mam ay sɨkop, takaw teplep nɨbop agñɨnek ak, nɨbop agñɨtep gɨnɨgebin. Takaw teplep anɨb ak nɨbi nɨg dɨl, kɨles gɨl jak mɨdebɨm. \v 2 \x - \xo 15.2 \xo*\xt Gal 3.4\xt*\x* Takaw anɨb ak nɨbop agñɨnek ak, nɨŋɨd dɨ wos yɨbɨl genɨmɨb, God nɨbop tɨg asɨk deb. Pen mel ak, Klays nop gos lɨnepɨm ak yokɨp yɨbɨl mɨdeb, binɨb ne ma mɨdebɨkep. \p \v 3 \x - \xo 15.3 \xo*\xt Sng 22.15, Ais 53.5-12, Dan 9.26, Sek 13.7, 1 Ko 11.2, 11.23, Gal 1.12\xt*\x* Takaw awl yɨbɨl yad nɨgɨnek ak, nɨbop agñɨnek. Pen takaw anɨb ak anɨgɨl mɨdeb. Chɨn tap si tap tɨmel gɨpun tek, Klays chɨnop nen agɨl kumak, buk Baybol tɨkɨl gɨnɨgab agɨlak tek nep gak. \v 4 \x - \xo 15.4 \xo*\xt Sng 16.8-10, Mat 12.40, Luk 24.26, 24.46, Apo 2.24-32, 13.33-35\xt*\x* Kumek kamel, ñɨn omɨŋal nokom mɨdɨl, tepayaŋ tɨkjakak, buk Baybol tɨkɨl gɨnɨgab agɨlak tek nep gak. \v 5 \x - \xo 15.5 \xo*\xt Mat 28.16-17, Mak 16.14, Luk 24.34-36, Jon 20.19\xt*\x* Tɨkjakɨl mɨseŋ gek, Pita nop nɨgak. Nɨgek, kɨdek mɨseŋ gek, bɨ Jisas takaw nop dad ameb anep umɨgan okok nop nɨgɨlak. \v 6 Kɨdek pen tepayaŋ mɨseŋ gek, bɨne anep 500 tek nop nɨgɨlak. Bɨne anɨb okok, ogɨnap kumɨlak ak pen, kuŋay nep ogɨnap mɨdebal. \v 7 \x - \xo 15.7 \xo*\xt Luk 24.50, Apo 1.3-4\xt*\x* Kɨdek ñɨn olap mɨseŋ gek, Jemis nop nɨgak. Ñɨn olap pen, bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok mɨdupsek nop nɨgɨlak. \p \v 8 \x - \xo 15.8 \xo*\xt Apo 9.3-6, 22.14, 22.18, 1 Ko 9.1\xt*\x* Pen bɨ anɨb okok nop nɨgɨlak ñɨn ak apɨl padɨkek, kɨdek mɨseŋ gek yad abe nop nɨgɨnek. Ak tek ak yad ñapay tɨk tep ma gɨpal tek olap yenek yɨp kɨdek dak. \v 9 \x - \xo 15.9 \xo*\xt Apo 8.3, 9.1, Gal 1.13, Epe 3.8, 1 Ti 1.13-15\xt*\x* Bɨ Jisas takaw nop dad ameb nab okok, yad bɨ tam nɨb okok tek mɨdebin. Yad God binɨb ne pelpel apnan gɨpal okok, kɨlop gɨ tɨmel yɨbɨl gelɨgɨpin. Anɨb ak bɨ Jisas takaw nop dad ameb olap yenɨm tek ma lup. \v 10 \x - \xo 15.10 \xo*\xt Apo 8.3, Lom 15.18-19, 2 Ko 3.5, 6.1, 11.5, 11.23, Plp 2.13\xt*\x* God pen yɨp yɨmug nɨŋɨd gɨtep gek, bɨne mɨdɨl, bɨ ak ke nɨb tek mɨdebin. Pen God yɨp yɨmug nɨŋɨd gɨtep gup ak, yokɨp mɨdɨl kul ma gup. Bɨ Jisas takaw nop dad ameb okok wog gɨpal tek ma gɨpin, God yɨp yɨmug nɨŋɨd gɨtep gek, wog awl yɨbɨl ak gɨpin. \v 11 Anɨb ak takaw apun ak, yad agñɨbin akaŋ bɨ Jisas takaw nop dad ameb ogɨnap agñɨl nɨm, chɨn mɨdupsek Jisas kumɨl tepayaŋ tɨkjakak takaw teplep ak agñɨbun. Agñon amek, nɨbi nɨŋɨd Klays nop gos lɨnepɨm. \s Klays binɨb ne pɨsnep kubal okok tepayaŋ tɨkjakɨnɨgabal \p \v 12 Pen Klays kumɨl tepayaŋ tɨkjakak agɨl takaw pel agñɨbun ak, nɨbi ogɨnap tɨtay dɨl apɨm, Binɨb okok kumɨl tepayaŋ ma tɨkjakɨpal apɨm? \v 13 Binɨb kumɨl ma tɨkjakɨpɨlap ak, Klays ma tɨkjakɨpɨkop. \v 14 Pen Klays ma tɨkjakɨpɨkop ak, takaw agñɨbun ak takaw tek ma lek, Klays nop gos lɨnepek ak, nop gos ma nepɨkep. \v 15 \x - \xo 15.15 \xo*\xt Apo 1.22, 2.24-32, 4.10, 4.33, 5.32, 13.30\xt*\x* Klays ma tɨkjakɨpɨkop, chɨn God tap gak ak yepɨs yɨbɨl agɨl, bɨ yepɨs agep tek yobɨnop. Chɨn takaw mɨseŋ agñɨbun, God gek Klays tɨkjakak agñɨbun. God pen gek binɨb kumɨl ma tɨkjakep tek lopɨkop, Klays nop gek ma tɨkjakɨpɨkop. \v 16 Nɨŋɨd apun, binɨb kumɨl ma tɨkjakɨpɨlap ak, Klays ma tɨkjakɨpɨkop. \v 17 Pen Klays ma tɨkjakɨpɨkop, Klays nop gos lɨnepɨm ak tap yokɨp, binɨb ne mɨdebɨm tek ma yebɨkep. Binɨb tap si tap tɨmel gɨl pɨsnep kubal tek ak yebɨkep. \v 18 Pen binɨb Klays nop chɨgɨl kumɨlak okok abe, am pɨsnep kul gɨpɨlap. \v 19 Chɨn Klays nop chɨgɨl nɨm, chɨnop dɨtep yɨbɨl gɨnɨgab agɨl gos sek kod mɨdobun. Pen lum awl nep mɨdon chɨnop dɨtep yɨbɨl gɨpɨkop, binɨb yɨmgeptek okok yobɨnop. Binɨb yɨmgeptek ogɨnap mɨdel, binɨb okok kɨlop nɨŋɨd yɨmug nepɨlap ak pen, chɨn yɨmgeptek awl yɨbɨl mɨdon, binɨb okok chɨnop nɨŋɨd yɨmug awl yɨbɨl nepɨlap. \p \v 20 \x - \xo 15.20 \xo*\xt Apo 26.23, 1 Ko 15.23, Kol 1.18, 1 Pi 1.3, Lep 1.5\xt*\x* Pen anɨgɨl ma mɨdeb, mel yɨbɨl. Klays kumek God gek tepayaŋ tɨkjakak. Binɨb kubal okok, ne ned tɨkjakak, tap mɨdup wog nab kɨdeyɨl ned jakup tek. Anɨb ak tek, God gek binɨb kubal okok tepayaŋ tɨkjakɨnɨgabal ak, nɨgtep gɨpun. \v 21 \x - \xo 15.21 \xo*\xt Jon 11.25, Lom 5.12, 5.17-18, 6.23\xt*\x* Nɨgɨm. Bɨ olap gek binɨb kumeb tek lup tek, bɨ olap abe gek binɨb kumɨl tɨkjakep tek lup. \v 22 Takaw agebin anɨb ak, binɨb Adam jɨj ne ak mɨdebal okok, mɨdupsek ne kumak tek kubal. Anɨb ak tek nep binɨb Klays jɨmñɨl chɨg tep gebal okok, kɨlop mɨdupsek gek tɨkjakɨl kɨm yenɨgabal agɨl agebin. \v 23 \x - \xo 15.23 \xo*\xt 1 Te 4.15-17, Lep 20.5\xt*\x* Pen kɨli nokom nokom ñɨn kɨli ak ke tɨkjakɨnɨgabal. Klays ne bɨ ned tɨkjakak ak. Pen kɨdek adɨkɨd ownɨgab ñɨn ak, binɨb nop yɨl yenɨgabal okok gek, mɨdupsek tɨkjakɨnɨgabal. \v 24 Tɨkjakel, kɨdek lum awl kul gɨnɨgab ñɨn ak ownɨgab. Ñɨn anɨb ak Klays ne kɨcheki binɨb okok kɨlop kod mɨdebal okok sek, kɨcheki kɨles mɨdebal okok sek, kɨcheki lum awl kod mɨdebal okok sek, kɨlop mɨdupsek tɨg jɨsɨpuk gɨ dɨyokɨnɨgab. Anɨgɨnɨgab ak nɨm, ne binɨb tap tɨtay kod yenɨgab okok mɨdupsek, Bapi God nop agek kod yenɨgab. \v 25 \x - \xo 15.25 \xo*\xt Sng 110.1, Mat 22.44, Apo 2.34-35, Hib 1.13\xt*\x* Chɨn nopun, Klays ne bɨnonɨm mɨdɨl binɨb tap okok kod mɨdɨl, mɨd dad amɨl, God ne Klays binɨb tap okok ayɨp penpen gep okok mɨdupsek kɨlop tob muk ne okok lek, taw tɨbɨkɨnɨmuŋ. \v 26 \x - \xo 15.26 \xo*\xt 2 Ti 1.10, Lep 20.14, 21.4\xt*\x* Pen tap tɨmel anɨb okok mɨdupsek tɨg jɨsɨpuk gɨ dɨyokɨl, kɨdek kumeb ak abe tɨg jɨsɨpuk gɨ dɨyokɨnɨgab. \v 27 \x - \xo 15.27 \xo*\xt Sng 8.6, Mat 28.18, Hib 2.8, 1 Pi 3.22\xt*\x* Buk Baybol ak tɨkɨl agak, God binɨb tap okok mɨdupsek kɨlop tob muk ne okok lek, taw tɨbɨkɨnɨmuŋ agɨl tɨkak. Pen God ne binɨb tap okok mɨdupsek kɨlop Klays tob muk ne okok lup takaw agɨl tɨkak anɨb ak, chɨn nɨŋɨd anɨgɨl nopun, God ne Klays nop tob muk okok yeŋ agɨl ma tɨkak. God pen ne ke nokom tap anɨb okok mɨdupsek Klays nop tob muk okok lup. \v 28 Pen God ne binɨb tap okok mɨdupsek kɨlop Klays tob muk okok lɨnɨmuŋ ñɨn ak, Klays God Ñɨne nep mɨdeb ak, ne yad God tob muk okok lɨnɨm agɨl, anɨgɨnɨgab. God gek tap okok Klays muk okok mɨdɨl, Klays ne am God muk okok mɨdɨl anɨgɨnɨgab ak nɨm, God ne ke nokom binɨb tap okok mɨdupsek adek yɨbɨl ak kod yenɨgab. \p \v 29 Pen anɨb ak nɨgɨm. Binɨb ogɨnap kɨli binɨb kubal okok kɨlop gɨñɨnɨgun agɨl, ñɨg pakɨpal. Taynen anɨgɨpal? Anɨgenɨgabal, tɨtay dɨl binɨb kubal okok kɨlop gɨñɨnɨgabal? Nɨbi ogɨnap apɨm, Binɨb kubal okok ma tɨkjakɨnɨgabal apɨm. Ak nɨm, binɨb kumɨl tɨkjakɨnɨgel tek ma yɨbɨl lenɨgab, binɨb ogɨnap taynen binɨb kubal okok kɨlop gɨñɨnɨgun agɨl, ñɨg pakɨpal? \v 30 \x - \xo 15.30 \xo*\xt Lom 8.36, 2 Ko 11.26, Gal 5.11\xt*\x* Pen chɨn abe tay dɨnɨgun? Chɨn kumɨl tɨkjakep takaw ak pel aj agñon, bɨ ogɨnap nɨŋɨd, chɨnop pel gɨ tɨmel gɨnɨg gɨpal. Binɨb pen kumɨl tɨkjakɨnɨgel tek ma lenɨgab, taynen anɨgɨpun? \v 31 \x - \xo 15.31 \xo*\xt Lom 8.36, 2 Ko 4.10-11, 1 Te 2.19\xt*\x* Mam ay sɨkop, mɨnek mɨnek yɨp gɨ tɨmel gɨnɨg gel, yad kumnɨm tek lup. Yad nɨb ayɨp Bɨawl chɨn Klays Jisas mɨdobun, anɨb ak tek nɨbi anɨgɨl mɨdem nɨgen yɨp tep gek, takaw anɨb ak nɨbop mɨseŋ apin. \v 32 \x - \xo 15.32 \xo*\xt Sav 2.24, Ais 22.13, Luk 12.19-20, 2 Ko 1.8, 4.10-11\xt*\x* Yad taun Epesus mɨdɨl, bɨ ogɨnap chen ladek tek yɨp gɨ tɨmel yɨbɨl gɨl, ayɨp penpen gɨnok. Lum awl gos ak nɨŋɨd tap ogɨnap dɨnɨm agɨl anɨgɨnek akaŋ? Mel yɨbɨl. Binɨb tepayaŋ tɨkjakɨnɨgabal agɨl anɨgɨnek. Binɨb pen tepayaŋ tɨkjakɨnɨgel tek ma lenɨgab, takaw olap apal, Tol pɨsnep kumnɨgabun, anɨb ak mɨñɨl mɨdobun ñɨn awl, tap ñɨbɨlɨg ñɨg ñɨbɨlɨg gɨ yonɨgun apal ak, chɨn nɨŋɨd kɨdek gɨnɨgun. \p \v 33 Binɨb nɨbop yepɨs agɨnɨgel ak, ma yɨbɨl nɨgɨnɨmɨb. Takaw anɨb ak nepɨm, Binɨb pel gɨtep gɨpal okok, kɨli binɨb pel gɨ tɨmel gɨpal okok ayɨp jɨmñɨl mɨdɨl, tap tɨmel adek anɨb ak nep gɨnɨgabal. \v 34 \x - \xo 15.34 \xo*\xt Apo 26.8, Lom 13.11, 1 Ko 6.5, Epe 5.14, 1 Te 4.5\xt*\x* Gos ke nɨŋɨd sawl lɨpɨm ak kelɨgɨl, yɨpɨd gɨl yɨbɨl gos nɨgɨnɨmɨb. Pen tap si tap tɨmel gɨpɨm ak kelɨgɨl, anɨb okok ma gɨnɨmɨb. Nɨgɨm, nɨbi ogɨnap God nop gos ma nepɨm. Nɨbi nɨgem nebeŋ gɨnɨmɨb tek lɨnɨgab agɨl, nɨbop takaw anɨb ak agebin. \s Binɨb tepayaŋ tɨkjakɨnɨgabal okok, wak ke yɨbɨl yenɨgabal \p \v 35 \x - \xo 15.35 \xo*\xt Jon 12.24, 1 Jo 3.2\xt*\x* Pen binɨb ogɨnap agnɨŋɨd agɨnɨgabal, Binɨb kubal okok taydɨl tek tɨkjakɨnɨgabal agɨnɨgabal? Mubwak kɨli ak tay tek yenɨgabal agɨnɨgabal? \v 36 \x - \xo 15.36 \xo*\xt Jon 12.24\xt*\x* Nɨbi binɨb sawl sek yɨbɨl okok. Tap yɨŋ mɨdup lum ayaŋ yɨmnɨgabɨm ak, ned kumɨl kuyɨlɨg yapɨl, kɨdek nep jakɨnɨgab. \v 37 Pen mɨdup ak, wit mɨdup akaŋ mɨdup olap ke, tap tay mɨdup yɨmnɨgabɨm ak, jak awl gup tek ma yɨmnɨgabɨm. Mɨdup sɨkol okok nep yɨmem jakɨnɨgab. \v 38 \x - \xo 15.38 \xo*\xt Stt 1.11\xt*\x* Pen God gos ne ke nɨŋɨd, tap yɨŋ mɨdup okok wak sek yɨpɨl sek ñub. Mɨdup keke wak sek yɨpɨl sek kɨli ak keke ñub. \v 39 Binɨb, sab chag tap okok abe mubwak keke mɨdeb. Binɨb okok mubwak ke lup, sab chag okok mubwak ke lup, yawl okok mubwak ke lup, kubsal okok mubwak ke lup. \v 40 Tap adekab alaŋ yɨl okok, kɨlop keke lup. Tap lum awl yɨl okok, kɨlop keke lup. Tap adekab alaŋ yɨl tap teplep anɨb okok nop ke lup. Tap lum awl yɨl tap teplep anɨb okok nop ke lup. \v 41 Sub mɨlek tep ak ke mɨdɨl, takan mɨlek tep ak ke mɨdɨl, gap mɨlek tep ak ke mɨdeb. Pen gap okok abe, mɨlek tep ak keke mɨdeb. \p \v 42 \x - \xo 15.42 \xo*\xt Dan 12.3, Mat 13.43\xt*\x* Binɨb kumɨl tɨkjakɨpal nɨm, anɨb ak tek mɨdeb. Kumel kaw dɨnɨgabal wak ak, tɨmel gɨl pɨsnep kul gep ak pen, tepayaŋ tɨkjakɨnɨgabal wak ak, pɨsnep kul gep tek ma yɨbɨl lɨnɨgab. \v 43 \x - \xo 15.43 \xo*\xt Plp 3.20-21\xt*\x* Kumel kaw dɨnɨgabal wak ak, tɨmel gɨl yokɨp tek mɨdep ak pen, tepayaŋ tɨkjakɨnɨgabal wak ak, teplep yɨbɨl yenɨgab. Kumel kaw dɨnɨgabal wak ak, kɨles ma mɨdep ak pen, tepayaŋ tɨkjakɨnɨgabal wak ak, kɨles tɨmel yɨbɨl yenɨgab. \v 44 Kumel kaw dɨnɨgabal wak ak, lum awl nɨb owup ak pen, tepayaŋ tɨkjakɨnɨgabal wak ak, God Kawnan ne ak gek yenɨgab. \p Wak lum awl nɨb owep ak mɨdeb, anɨb ak tek chɨn nopun, God Kawnan ne ak gek wak ak abe yenɨgab. \v 45 \x - \xo 15.45 \xo*\xt Stt 2.7, Jon 6.33, 6.39-40, 6.54, 6.63, 2 Ko 3.4-6, 3.17, Plp 3.21\xt*\x* Buk Baybol abe tɨkɨl anɨb agak, Bɨ ned nɨb Adam ak, God ne nop gek koŋɨm yek agɨl tɨkak. Pen Adam kɨdek ak,\f + \fr 15.45 \fr*\ft Bɨ Adam kɨdek ak, nɨm Klays nep. 1 Kolin 15.21-22 ayɨp, Lom 5.14-19 ayɨp nɨgɨnɨmɨn.\ft*\f* ne ke kawnan ak nɨm, binɨb gek koŋɨm mɨdɨl pelpel mɨdebal. \v 46 Tap God Kawnan ne nɨb ak ned ma owup. Mel. Tap lum awl nɨb ak ned apɨl, tap God Kawnan ne nɨb ak kɨdek apɨl gup. \v 47 \x - \xo 15.47 \xo*\xt Stt 2.7, 3.19, Jon 3.13, 3.31\xt*\x* Bɨ Adam ned nɨb ak lum awl nɨb, God lum dɨl nop gɨlak. Bɨ Adam kɨdeyɨl ak, ne God man ne alaŋ nɨb owak. \v 48 Binɨb lum awl yɨl ak, bɨ lum awl nɨb tek ak mɨdebal. Pen binɨb God man ne alaŋ yɨl ak, bɨ God man ne alaŋ nɨb tek ak mɨdebal. \v 49 \x - \xo 15.49 \xo*\xt Lom 8.29, 2 Ko 3.18, Plp 3.21, 1 Jo 3.2\xt*\x* Mɨñɨl mɨdobun ak, bɨ lum awl nɨb yek tek mɨdobun. Anɨb ak tek nep, kɨdek bɨ God man ne alaŋ nɨb mɨdeb tek ak abe yonɨgabun. \p \v 50 \x - \xo 15.50 \xo*\xt Mat 16.17, Jon 3.3-5, 1 Ko 6.13\xt*\x* Pen mam ay sɨkop, anɨb ak nɨbop agebin. Binɨb lum awl yɨl ak, kɨli God binɨb dɨl kɨlop kod yenɨgab nab ak, am mɨgan ayaŋ yenɨgel tek ma lup. Binɨb wak ak kumɨl kuyɨlɨg yowep ak abe, pel pelnep yonɨmuŋ tek ma lup. \v 51 \x - \xo 15.51 \xo*\xt Plp 3.21\xt*\x* Nɨgɨm.\x - \xo 15.51-52 \xo*\xt 1 Te 4.15-17\xt*\x* Yad takaw we gup olap agɨnɨgebin. Chɨn mɨdupsek ma kumnɨgabun ak pen, kumnɨgabun ayɨp koŋɨm yonɨgabun ayɨp, mɨdupsek wak ke kɨdeyɨl yonɨgabun. \v 52 \x - \xo 15.52 \xo*\xt Sek 9.14, Mat 24.31, 1 Te 4.16\xt*\x* Ñɨn anɨb ak, akɨl kɨdek ak pugɨlɨg, wɨdɨn kasek jukɨl aŋɨlɨl nɨgɨnɨgab tek anɨgɨnɨgab. Akɨl ak pugek, binɨb kumnɨgabun okok tepayaŋ tɨkjakɨl, kul gep tek ma lɨnɨgab. Tɨkjakɨlɨg, binɨb yonɨgabun okok ayɨp, mɨdupsek wak ke kɨdeyɨl yonɨgabun. \v 53 \x - \xo 15.53 \xo*\xt 2 Ko 5.4\xt*\x* Ak anɨgɨl mɨdeb. Binɨb chech nedil tɨg asɨk ke sɨŋak lɨl, chech kɨdeyɨl lɨpal tek, wak chɨn kuyɨg yowep ak tɨg asɨk ke sɨŋak lɨl, wak kul gep tek ma lɨnɨgab ak lɨnɨgun. Pen wak chɨn kumeb ak tɨg asɨk ke sɨŋak lɨl, wak pel pelnep yenɨgab ak lɨnɨgun. \v 54 \x - \xo 15.54 \xo*\xt Ais 25.8, Hib 2.14-15, Lep 20.14\xt*\x* Wak kuyɨg yowep ak tɨg asɨk ke sɨŋak lɨl, wak kul gep tek ma lɨnɨgab ak lɨnɨgabun. Pen wak kumeb ak tɨg asɨk ke sɨŋak lɨl, wak pel pelnep yenɨgab ak lɨnɨgabun. Anɨgɨnɨgab ñɨn ak, buk Baybol takaw tɨkɨl agɨlak tek gɨnɨgab. Takaw anɨb ak tɨkɨl agɨlak, \q1 God ne kumeb ak taw jɨsɨpuk gɨ tɨmel yɨbɨl gek, pɨsnep kul gup agɨl tɨkɨlak. \v 55 \x - \xo 15.55 \xo*\xt Hos 13.14\xt*\x* Kumeb ak, kɨles nad akal mɨdɨl, binɨb okok kɨlop taw jɨsɨpuk gɨ tɨmel yɨbɨl gɨnɨmɨn agɨl tɨkɨlak? Kumeb ak, kɨles nad akal mɨdɨl, binɨb okok kɨlop ñage yul dɨl mɨd tɨmel gɨnɨgabal agɨl tɨkɨlak? \m \v 56 \x - \xo 15.56 \xo*\xt Lom 4.15, 5.13, 6.14, 7.5, 7.13\xt*\x* Kumeb ak, ne tap si tap tɨmel gep kɨles ak dɨl anɨgup. Pen tap si tap tɨmel gep ak, ne takaw Mosis ñu kɨl tɨkak kɨles ak dup. \v 57 \x - \xo 15.57 \xo*\xt Lom 7.25, 1 Jo 5.4-5\xt*\x* God pen, ne Bɨawl chɨn Jisas Klays nop agek apɨl chɨnop gek, kɨles ne ak dɨl kumeb ak taw jɨsɨpuk gobun. Anɨb ak nɨŋɨd, God nop tep agobun. \p \v 58 \x - \xo 15.58 \xo*\xt 2 Sto 15.7, 1 Ko 3.8, 2 Pi 3.14, Lep 14.13\xt*\x* Anɨb ak tek mam ay mapen yad okok, jak mɨdɨl kɨles gɨl yenɨmɨb. Nɨb nepɨm, Bɨawl wog ne ak pel gɨpɨm ak, yokɨp kul gɨnɨmuŋ tek ma lup. Anɨb ak mɨnek mɨnek Bɨawl wog ne ak kɨles gɨl gɨnɨmɨb. \c 16 \s Mani dɨlɨtep gem, dad God binɨb ne ogɨnap sek kɨlop ñɨnɨmɨb \p \v 1 \x - \xo 16.1 \xo*\xt Apo 24.17, Lom 15.25-26, 2 Ko 8.1-9, Gal 2.10\xt*\x* Pen God binɨb ne Jelusalem mɨdebal okok, nɨbi kɨlop gos nɨŋɨd, mani dɨ nan gɨl ñɨnɨgabɨm takaw ak agɨnɨgebin. Klays binɨb ne pelpel apnan gɨpal Galesiya plopens okok, kɨlop mani anɨgɨl dɨlɨtep gɨnɨmɨb agen gɨlak tek, nɨbi abe gɨnɨmɨb. \v 2 \x - \xo 16.2 \xo*\xt Apo 20.7, Lep 1.10\xt*\x* Nɨbi nokom nokom mɨdupsek, Sande ñɨn okok mɨdupsek mani tɨtay dɨpɨm ak nɨŋɨd, ogɨnap dɨ nan gɨnɨmɨb. Genɨmɨb, mɨd dad amɨl kuŋay yɨbɨl lɨnɨgab nɨm, mɨdebɨm ak amjakɨnɨgayn ñɨn ak, mani pɨyowɨl ma ñɨnɨgabɨm. \v 3 Pen amjakɨnɨgayn ñɨn ak, bɨ nɨbi ke nɨgem tep gek aglɨnɨmɨb okok, kɨlop mɨj kɨl tɨkɨnɨgayn okok ñɨl agyokɨnɨm. Agyoken, kɨli mani ñɨnɨgabɨm ak sek mɨj kɨl tɨkɨnɨgayn ak sek dad Jelusalem amnɨgabal. \v 4 Pen yɨp ameb tek lek, yad ayɨp amnɨgabun. \s Pol Kolin binɨb kɨlop nɨgɨnɨg amnɨgab \p \v 5 \x - \xo 16.5 \xo*\xt Apo 19.21\xt*\x* Pen Masedoniya plopens amnɨgebin tek, nab anɨb okok ajɨl, kɨdek am mɨdebɨm ak nɨnɨgayn. \v 6 \x - \xo 16.6 \xo*\xt Lom 15.24, Tat 3.12\xt*\x* Nɨb ayɨp sɨkol won olap yenɨm tek lup akaŋ, yad ma nepin. Akaŋ yobup lɨl takɨl gup ñɨn ak nɨb ayɨp mɨdɨl, man akal amnɨg, yɨp dam kanɨb nab ak yokem amnɨgayn. \v 7 \x - \xo 16.7 \xo*\xt Apo 18.21\xt*\x* Mɨñɨl nɨbop amɨl sɨkol won olap mɨdɨl nɨŋɨd ameb ak, yɨp tep ma gup. Bɨawl ak yaw agonɨmuŋ, yad kɨdek nɨb ayɨp tapɨn yenɨgayn. \v 8 \x - \xo 16.8 \xo*\xt Wkp 23.15-21, Lo 16.9-11\xt*\x* Yad pen taun Epesus awl mɨden, Pedikos\f + \fr 16.8 \fr*\ft Pedikos ñɨn awl ak, Aposel sapta 2 lain 1 takaw agñeb ak nɨgɨnɨmɨn.\ft*\f* ñɨn awl ak apɨl padɨkek amnɨgayn.\x - \xo 16.8-9 \xo*\xt Apo 19.8-10\xt*\x* \v 9 \x - \xo 16.9 \xo*\xt Apo 14.27, 19.8-10, 2 Ko 2.12, Kol 4.3, Lep 3.8\xt*\x* Taun Epesus anɨb awl, God ne kanɨb yɨp yɨkek, takaw tep ne ak agñɨlɨg wog ne ak kuŋay mɨdeb ak gen, binɨb kuŋay Klays yɨl ownɨgel tek lup. Pen bɨ yɨp yɨlɨk nepal okok abe kuŋay mɨdebal. \p \v 10 \x - \xo 16.10 \xo*\xt 1 Ko 4.17\xt*\x* Bɨ Timoti mɨdebɨm ak apjakenɨgab, nop dɨtep gem, nɨb ayɨp mɨdɨl ma pɨlɨkɨnɨmuŋ. Nɨgɨm. Ne yad Bɨawl anop wog gɨpin tek nep gup. \v 11 Anɨb ak nɨbi ogɨnap nop bɨ yokɨp tek mɨdeb ak agɨl ma kelɨgɨnɨmɨb. Pen kɨdek amnɨg, nop gem mɨdtep gaknɨŋ, dap kanɨb nab ak yokem mɨdebin awl ownɨmuŋ. Yad ne ayɨp mam ogɨnap ayɨp adɨkɨd ownɨgel agɨl kod mɨdebin. \p \v 12 \x - \xo 16.12 \xo*\xt 1 Ko 1.12, 3.6\xt*\x* Pen mam Apolos nop takaw ak anɨgɨl mɨdeb. Yad nop nebneb gɨlɨg apin, Mam ogɨnap Kolin amebal tek, ayɨp amnɨmɨn apin ak pen, ne mɨñɨl ma yɨbɨl amnɨgayn agɨl gos nɨgup. Kɨdek pen ameb tek lek amnɨgab. \s Takaw day won ogɨnap \p \v 13 \x - \xo 16.13 \xo*\xt Sng 31.24, 1 Ko 15.1, Epe 6.10, Plp 1.27, Kol 1.11, 1 Te 5.6\xt*\x* Nɨgtep gɨl yenɨmɨb. Klays nop kɨles gɨl gos lɨnɨgɨlɨg yenɨmɨb. Kɨles tɨmel yɨbɨl mɨdɨl, tap olap ma yɨbɨl pɨlɨkɨnɨmɨb. \v 14 \x - \xo 16.14 \xo*\xt 1 Ko 14.1, 1 Pi 4.8\xt*\x* Tap okok mɨdupsek gɨnɨgabɨm ak, mapen lep adek ak gem amnɨmuŋ. \p \v 15 \x - \xo 16.15 \xo*\xt Lom 16.5, 1 Ko 1.16\xt*\x* Mam ay sɨkop. Nɨb nepɨm, binɨb Akaya plopens nɨb ak Klays nop dɨlak okok, Stepanas ayɨp binɨb ne ayɨp kɨli Klays nop ned dɨlak. Dɨl nɨm, kɨli ke binɨb God yɨl okok kɨlop gɨñɨnɨgun agɨl, dɨtep gɨlɨg nep mɨdebal. Anɨgel, nɨbop kɨles gɨl agnɨŋɨd agebin, \v 16 \x - \xo 16.16 \xo*\xt 1 Te 5.12\xt*\x* binɨb tep anɨb okok tek nɨŋɨd, agɨnɨgel tek nep kɨdek gɨnɨmɨb. Pen binɨb wog anɨb ak tek gɨl, wog ayɨp kɨles gɨpal okok, kɨlop abe nɨŋɨd, agɨnɨgel tek nep kɨdek gɨnɨmɨb. \p \v 17 Pen nɨbi apɨl yɨp nɨgɨnɨmɨb tek ma lek, Stepanas ayɨp, Potunatus ayɨp, Akaykus ayɨp apɨl yɨp nepal anɨb ak, yɨp tep gup. \v 18 \x - \xo 16.18 \xo*\xt Plp 2.29\xt*\x* Anɨgel, yad gos sek kɨmɨgel mɨdtep gɨpin, nɨbi abe gos sek kɨmɨgel mɨdtep gɨpɨm. Anɨb ak bɨ anɨb okok tek, bɨ tep yɨbɨl mɨdebal agɨl, takaw agɨnɨgel ak nɨgɨnɨmɨb. \p \v 19 \x - \xo 16.19 \xo*\xt Apo 18.2, 18.18, 18.26, Lom 16.5, 2 Ti 1.15\xt*\x* Klays binɨb ne Esiya plopens mɨdebal okok, kɨli nɨbop ag dɨdeg lebal. Akwila bin ne Plisila sek, Klays binɨb ne kal ñɨli pelpel apnan gɨpal okok sek, kɨli nɨb ayɨp Klays Jisas yɨl mɨdobun agɨl, nɨbop ag dɨdeg lebal. \v 20 \x - \xo 16.20 \xo*\xt Lom 16.16, 2 Ko 13.12\xt*\x* Mam ay mɨdebal awl mɨdupsek, kɨli nɨbop ag dɨdeg lebal. Chɨn God binɨb ne pel gɨpun tek, nɨbi mɨñmɨñ gɨlɨg penpen ñɨn pak sakɨnɨmɨb. \p \v 21 \x - \xo 16.21 \xo*\xt Kol 4.18, 2 Te 3.17\xt*\x* Yad Pol, takaw day won awl ñɨn mɨdup yad ke tɨkɨl, nɨbop ag dɨdeg lebin. \p \v 22 \x - \xo 16.22 \xo*\xt Gal 1.8-9\xt*\x* Binɨb an Bɨawl ak nop mapen ma lɨl nɨm, mab ke yɨneb ayaŋ pɨsnep amnɨmuŋ. Bɨawl ak, nad ownɨmɨn. \p \v 23 Bɨawl Jisas ne nɨbop yɨmug nɨŋɨd gɨtep gɨnɨmuŋ. \p \v 24 Yad nɨb ayɨp Klays Jisas yɨl mɨdon, nɨbop mɨdupsek mapen lɨpin.