\id ACT Baja Tarahumara \h HECHOS \toc1 Regá anime osale Lukasi Ruigá Chonokáligo Alué 'Ya Mochígame Esukristo Oyérame \toc2 HECHOS \toc3 Hch. \mt1 Regá anime osale Lukasi Ruigá Chonokáligo Alué 'Ya Mochígame Esukristo Oyérame \c 1 \p Kuira mué Teópilo. \p \v 1-2 Ne Lukasi 'we 'ya nábolige uché bilé osilí apélichi ujchachárigame mué ruigá napurigá 'sile Esukristo bijí jena wijchimoba asagá ta'chó simiá alé 'pa rewagachi. 'We a'lá benírale rejcholi alué napu bo'né Esusi owile.\f + \fr 1:1-2 \ft E'nesi glosario «apóstol». \f* 'Lige Onorúgame Alawala gu'írile alué Esusi napurigá 'la 'we semáriga benírimala. Alué Esusi mukusá, ku ajánale. \v 3 'Lige ku ajánisa Esusi, ra'íchale alué makué bilé rió 'yuga, oká liá rawé 'yuga eyénale napurigá alué ralámuli 'la machimela 'la bijchiá ajágame ko alué bo'né Esusi. 'Lige abiena ruyele Esusi alué ralámuli churigá nulame ko Onorúgame jena wijchimoba. \p \v 4 Bilé rawé napu'lige go'yá mochílige, Esusi anele alué makué bilé rió: \p ―Tase simawa 'emi ralámuli jena wa'lú we'ká riógachi Rusaleni anilichi, 'emi ralámuli 'la buwigá mochiwa Onorúgame Alawala. Onorúgame bo'né 'la aniéturu 'ya napurigá nejimio bo'né alawala, julámorié alé 'pákana rewagáchikana, napurigá 'we semáriga gu'írimala 'emi ralámuli jami ichúrimi e'yénachi alué rejcholi ruigá. 'Lige alué ra'íchali 'ma ruyéturu ne 'emi 'ya. \v 5 'Yako, Juani anilime rió nulea ilime nile napurigá mo'imela alé wa'lú ba'wichí alué ralámuli napurigá machiboa Onorúgame oyérame ko, alarigá rewarame nile alué Juani. Pe u'kabi rawé kachi Onorúgame rewarámili ju 'emi ralámuli bo'né alawálate ―alarigá anile alué Esusi. \s1 Jena ruwimela Esukristo ku alé rewagachi moyénaligo \p \v 6 'Lige alé ajtígachi, rukele alué ralámuli alué Esusi, anele: \p ―Mué Wa'lula, ¿jípeko mué e'wélala niraga mochiámala ramué ralámuli israelita napurigá nílige 'ya napurigá tabilé piónila niraga mochímala ramué?\f + \fr 1:6 \ft Alué e'wélala ralámuli romano nuleme nile alué ralámuli israelita. \f* ―alarigá rukéleke'é alué ralámuli. \p \v 7 'Lige Esúsika anele: \p ―Onorúgame tabilé elá napurigá 'emi machimela alué 'nátili alarigá nimio, bi'neli machí Onorúgame, alueka wa'lula kame, bo'né 'we 'la sébali machí. \v 8 'Émika 'ma pe'wé narémala Onorúgame Alawala. Napu'lige naresa 'emi, a'liko 'we 'la sébali a'wágame alawega mochímala 'emi. 'Liko 'la ichúrimi e'yénamala 'emi. 'Émika ruyémala ralámuli chieri ka ne, napurigá 'sile ne, napu benírilige ne. 'Emi ruyémala ralámuli jena we'ká riógichi Rusaleni ejperégame, 'lige alué ralámuli ejiro Jurea mochígame, alé ejiro Samaria mochígame abiénachigó. 'Lige 'emi ruyémala bochígimi gawichí ejperégame ―anele. \p \v 9 'Lige suwénasa ra'icha, Esusi rewagachi simile. Suwábaga ralámuli etele napu ekí riólige alé, Esusi 'párimi bokuí kíbachi nolírilimi. Alésíko 'ma tabilé etéleke'é ralámuli rekó 'pari e'negá jage. \v 10 Ralámuli 'pari e'negá jágichi, sébale oká santo ánjeli, o'tosákame o'páchigime. \v 11 Anele: \p ―'Emi ralámuli Galilea ejperégame, tase e'negá jawa o'wétiri. Esúsika 'ma ku 'pa rewagachi simile, pe nujubapi ku nolínamaleké pe abalieri napuyeri kíbige. \s1 Jena ruwimela Jurasi nila nóchali uché bilé 'yálirigo \p \v 12 'Lige alué ralámuli suwábaga, 'légana simíbale alé rabó mochige. (Alé rabó Olibo anilichi alé yéniga simile Esusi rewagachi.) A'lige ku Rusaleni simíbale alué ralámuli, pe a'bé nile. \v 13 Alé sebásaká, simíbale 'miná bilena galírale osámana ilígame galí. Alé sebásaká jímole alé napu che'lébame nile. Alé mochile we'ká rió napu nile Pegro, Santiago, Juani, Antresi, Belipe, Romasi, Bartolomé, Mateo, uché bilé Santiago napu Alipeo inolá nile, 'lige Simoni napu geriyero nile, 'lige Jurasi napu Santiago inolá nile. \v 14 Uché jaré ralámuli abiena mochílechigó alé. Alué Esusi nasípasi bonila 'lige nasípasi waíla, 'lige Esusi eyela María abiena asálechigó alé, uché jaré umugí abiena we'ká mochile alé. Nabí rawé napuíle ralámuli alé galírale cheliera 'yamia Onorúgame 'lige 'we a'lá 'nátaga tánimia Onorúgame. \p \v 15 Alé napuíle ralámuli bilé siento rasígame miná bilé liátiri mayelia. Suwábaga alué ralámuli Esukristo oyérame nile. 'Lige bilé rawé alé nasipa napu suwábaga alué ralámuli napuíka jale alé iligá alué Pegro, 'lige anele: \p \v 16 ―'Emi Esukristo oyérame napurigá ne, 'yako Onorúgame Alawala gu'írale osachi alué 'ya bejtégame Rabí anilime rió, osálekuru napurigá 'símala alué rió Jurasi. Osálekuru 'we 'ya Jurasi gu'írimili níligo cha'piachi Esusi alué Esusi saílate. A'chigóriga napurigá osálige alarigá nímili nile a'lige a'kinana. \v 17 Alué Jurasi ramué gompaniérola nile 'yako, ramué 'yuga nóchame nile. \v 18 'Lige Jurasi gu'írile Esusi saíla napurigá cha'pimela Esusi. Alué Esusi saíla najtétale we'ká enomí alué Jurasi napurigá nejkúrimala. A'kinana ojale bo'nepi alué rió Jurasi bilé rojá atuálachi 'lige alé chujkugá mukule. 'Lige alé chujkugá, 'ma wijchile, 'ma a'tale rojpala, 'lige ma'chínale siwala. 'Lige alué ralámuli e'wélala jurío ralale gawí alué Jurasi enomílate 'ma mukusá alué rió.\f + \fr 1:18 \ft E'nesi San Mateo 27:3-8. \f* \v 19 A'lige alué ralámuli Rusaleni ejperégame machisá mukúligo alué rió Jurasi, 'lige alué gawí Akelama anilime rewá ujchele napu elá aniame ju. \v 20 Alué Rabí osale bilé ra'íchili 'we 'ya ta'chó ochérachi Jurasi: \q1 Ta'wesi bejtégame nímala alé gawichí. \q1 Alué gawika nabí bi'neli ilimela. \m Abiena osale alué Rabí: \q1 Alué nóchili napu iní alué rió, uché bilé rió 'yáwagó. \q1 Anigá osale alué Rabí 'ya a'lige.\f + \fr 1:20 \ft E'nesi Salmos 69:25 \ft 'Lige\ft Salmos 109:8. \f* \p \v 21-22 › Alekeri uché bilé rió 'yáwa'é alué nóchali. Bilé rió napu 'la etele Juani rewarachi ba'wite, 'lige napu alué Wa'lula Esusi 'yuga eyénilige, 'lige napu 'la etele alué Esusi rewagachi simichi, alué rió 'yawa nóchali. Alué rioka 'la ruyémala uché jaré ralámuli alarigá ku ajánaligo alué Esusi. \p \v 23 'Lige wanápale oká rió. Matíasi anilime nile bilé. Uché bilé José napu Barsabasi anilime nile. Abiena Justo anilime nile. Bakiá rewégame nile alué rió. \v 24 A'lige alué ralámuli tániga nejkúrali Onorúgame, anele: \p ―Mué Onorúgame, mué 'la sébali machí alarigá 'nátame ko ralámuli. ¿Chieri 'nalina 'yawa alué nóchali, \v 25 alué nóchali napu Jurasi a'rélige? 'Yako alué Esusi 'yálige alué nóchali, 'lige alué Jurasi tabilé 'la 'nátale, 'ma simile napu simeli nile ―alarigá anele. \p \v 26 A'lige u'kuchí rejté 'luka re'ele. \p ―¿Chieri meta? ―anigá nokale. Alué Matíasi mele. 'Lige 'yáleru nóchali napu Jurasi nila nílige. Alésíko kúchigo 'ma 'la makué oká rió nile uchéchigo. \c 2 \s1 Jena ruwimela 'ma sébaligo Onorúgame Alawala \p \v 1 Napu'lige sébale piesta ri'ligó 'wílichi (napu Pentekostesi anilime nile yolí ra'íchaga), napuíle suwábaga napu ekí alué Esukristo oyérame nile. \v 2 'Lige alé mochiga akele napurigá iwégame ekame. Alarigá aníchane 'pa rewagáchikana. Sébale 'lige alé galírale napu mochílige alué ralámuli. Bochígimi alé pachami bajkile alué napurigá eká anime 'pákana. \v 3 'Lige napuyeri na'í alieri re'kínale alé mo'ochíkana a'pili ralámuli mo'ólachi, napurigá na'í rajame cha'mélome niraga. \v 4 Pe Onorúgame Alawala kéréle alué na'í. Alarigá narele Onorúgame Alawala alué Esukristo oyérame. A'lige o'wínale ra'icha we'ká se'wináriga ra'icha, a'bópika tabilé siné benile alué ra'íchali. Onorúgame Alawala gu'írile. Sineko tabilé alarigá ra'íchame nile. \p \v 5 We'ká ralámuli jurío simíbale Rusaleni anilichi piesta olamia, ichúrimi mochígame ralámuli jsile alé. 'Nátale piesta newalime, alarigá nakió mayele Onorúgame. 'We a'lá oyérame nile Onorúgame alué ralámuli. Ra'íchale we'ká ra'íchili se'wináriga. Onorúgame Alawala gu'írile alué ralámuli Esukristo oyérame napurigá 'la gainámala ra'icha se'winátiri ra'íchali napu ra'íchame nile alué ichúrimi e'megá mochígame ralámuli napu sébale alé. \v 6 Napu'lige akisá alué ichúrimi mochígame, we'ká napuíle ralámuli alé. 'We 'nata jale. Anile: \p \v 7 ―¿Churigá 'la alarigá ra'íchabaché alué ralámuli Esukristo oyérame? Pe Galiléachi ejperégame káwé alué ralámuli, tabilé ramué ejperélachi mochígame káwé alué ralámuli. \v 8 ¿Aka abalieri ra'íchame júpaché? ¿Churigá júpaché? Ramueka wanáchigo ejperégame niru. \v 9 Jaré Partia ejperégame ralámuli ju ramué. Uché jaré chéchigo bilena ejperégame Melia anilichi ejperégame ju jaré. Uché jaré Elami ejperégame ju. Uché jaré Jurea ejperégame ju. Uché jaré Mesopotamia ejperégame ju. Uché jaré Kaparosia ejperégame ju. Uché jaré Ponto ejperégame ju. Uché jaré Asia ejperégame ju. \v 10 Uché jaré Pirigia ejperégame ju. Uché jaré Pampilia ejperégame ju. Uché jaré Ejipto ejperégame ju. Uché jaré Libia anilichi ejperégame ju, pe a'bé ju Sirene anilichi. Jaré Roma anilichi mochígame ju. \v 11 Jaré ralámuli jurío ju. Uché jaré tabilé jurío ju, 'ma jurío gayénale jípeko. Abiena mochí ralámuli Kreta ejperégame, alé Arabia ejperégame abiénachigó. 'We 'la ra'íchame ju alué ralámuli Esukristo oyérame ramué ra'ichálila, we'ká se'wináriga ra'íchali. Ra'íchame ju napurigá Onorúgame newale e'karúgame 'we semátiri ―alarigá anile. \p \v 12 Suwábaga alé jale e'negá. Tabilé machiá alarigá ko. Jaré rukele machináliga: \p ―¿Chonigá alieri ra'icháliché? ―anile. \p \v 13 Uché jaré gawélele. Anile: \p ―Wa'lú bajile alué i'wilí ('uba) ba'wila rekútame nokogá aniá ―anile. \s1 Jena ruwimela Pegro 'we beníraligo we'ká ra'íchali \p \v 14 'Lige Pegro, uché jaré makué bilé rió napu Esusi 'yálige nóchali, alué suwábaga o'weti jásele, e'wele ra'íchaga anele Pegro alué ralámuli napu napuíle alé: \p ―'Emi Jurea ejperégame, suwábaga ralámuli napu ekí mochí jena Rusaleni ejperégame abiénachigó, 'we 'la gepúsigobá ne ra'ichálila. \v 15 Tabilé tégili niru ramué, pecha bajilia. 'We be'á ju bijí. \v 16 'We 'yako osale bilé rió napu ruwime nile napu anele Onorúgame, Joeli anilime. Osale napu ruyele Onorúgame. Onorúgame ruyele alué rió churigá nimio jipe. Anele Onorúgame: \q1 \v 17 Napu'lige gawí amulí gajuchi, \q1 a'lige julámala ne ne Alawala. \q1 Napu'lige naresa 'emi 'kúchila ne Alawala, \q1 a'lige alueka ra'ichámala ne ra'ichálila. \q1 Ne Alawálate etérimala alué ejtemali 'lige umugí i'wé \q1 napurigá we'ká tábiri etémala. \q1 Ne Alawala gu'írimala alué o'chérame \q1 napurigá remúmala ne'chí. \q1 \v 18 Alué ralámuli napu ekí ne'chí 'yuga nóchame ju, \q1 ne 'yámala ne Alawala. \q1 A'liko 'la ruwimela napurigá aní ne. \q1 \v 19-20 'We e'karúriga 'símala rewagá. \q1 Rayénali mukumela. \q1 Mechá sejtákame nílimala napuyeri elá. \q1 Jena wijchimoba we'ká e'karúriga 'símalachigó. \q1 Pe neka 'la gainámala alarigá nocha. \q1 'We nerúmala elá, na'ítiri, molítiri. \q1 Napu'lige 'ma simarsa alué we'ká e'karúgame, \q1 a'lige nawámala Wa'lula Onorúgame ralámuli gu'írimia. \q1 Alué rawé nímala wa'lú rawé 'we semati. \q1 \v 21 Napu ekí 'la taní e'kali alué wa'lula Onorúgame, \q1 'liko 'la buyásamala alué ralámuli chátiri bowechi e'yéname. \m Alarigá anele Onorúgame alué Joeli 'we 'ya. \p \v 22 'Lige aminabi ra'íchale Pegro. Anile: \p ―'Emi ralámuli jurío napurigá ne, 'we 'la gepusi ne ra'ichálila. Alué Esusi Nasareta bejtégame napu Rabí rijimala nile,\f + \fr 2:22 \ft E'nesi glosario «ancestor». \f* we'ká e'karúgame 'we semátiri 'sile napu tabilé gayéname ju ralámuli alarigá noká. 'Émika 'la etele alarigá 'sichi. Alekeri 'we 'la machí 'emi Onorúgame nuléligo alué Esusi. Onorúgame gu'írile alué Esusi. \v 23 'Emi nokale Esusi cha'piá. 'Lige 'yale 'emi Esusi alué ralámuli 'we cha nokame. Gulusichi ujchagá me'ale. Onorúgame 'we 'la machile 'ya siné alarigá nokimeo 'emi. Alekeri 'we 'la e'negá asale Onorúgame. \v 24 Napu a'lige mukusá Esusi, Onorúgame 'yale cherajpé iwérali 'lige a'walí. Yati ku ajánale. Onorúgame tabilé a'rele napurigá we'lisi mukugá bo'mela. \v 25 Alué rió Rabí anilime 'ya bejtégame 'la ruwile Esusi tabilé we'lisi mukumeo. Anile: \q1 Onorúgameka 'la ne'chí 'yuga eyéname ju. \q1 Tabilé siné a'reme ju. \q1 Ne'chí 'yuga eyéname ju napurigá tajché ikimela ne. \q1 \v 26 Alekeri 'we 'la ganíliga ajtí ne. \q1 'We ganíliga ra'íchame ju ne. \q1 Rekó mukugé 'la machí ne ku ajánamio. \q1 \v 27 Onorúgame tabilé a'rémala ne alawala napu mukúgame bi'tí. \q1 'Lige aminami tabilé a'rémala ne sa'pala napurigá bikámala. \q1 \v 28 Onorúgame benírituru ne'chí \q1 napurigá 'la sebámala ne rewagachi. \q1 Alé sebásaká 'we ganíliga asimela ne Onorúgame 'yuga. \m 'We 'yako alarigá anile Rabí. \p \v 29 'Lige aminabi ra'íchale Pegro. Anile: \p ―'Emi ralámuli jurío napurigá ne, 'we 'la námatame ra'ichámala ne. Ramué 'la machiá'é Rabí ramué rijimala níligo. 'We 'ya mukule. Bilena resochí gatéliru. Alué resoka pe joka newárigime nile. Abalé ilí bijí alué resó. Ramué 'la machiáa alé gatélirigo. \v 30 Alué Rabí ruwime nile napu anele Onorúgame. Onorúgame gu'írile napurigá machimela alarigá nímio a'kinana. Onorúgame ruyele Rabí bilé bo'né rijimala ralámuli wa'lula nimio, alué wa'lula nimio napurigá Rabí. \v 31 'We 'la bijchiá aní Onorúgame. Alekeri Rabí 'la machile Onorúgame 'yamio uché rajpé iwérali mukusá alué rió napu Onorúgame julámorílige napu Kristo anilime nílige. Alekeri 'la ruyele Rabí Onorúgame tabilé we'lisi a'remio alué Kristo alawala mukugá bo'ígichi. 'La machile tabilé bikimeo alué Kristo sa'pala. Ta'chó mukiá Rabí suwábaga 'la machile suwábaga alieti. \v 32 Esusi ju alué Kristo. Napu a'lige mukusá, Onorúgame 'yale uché rajpé ajalí. Ramué 'la machiáguru bijí bejtego, ramueka 'la eteru. \v 33 Onorúgame bayele ku rewagachi. A'lige rewagachi sebasa wa'lula newáliru Onorúgamete. A'lige Onorúgame 'yale bo'né Alawala alué Esusi. 'Liko Esúsika júlale alué Alawala 'pákana. Naréturu ramué alué Alawá. Alekeri 'la we'ká se'wináriga ra'icharu ramué Onorúgame Alawala gite. 'Emi etele suwábaga alieti aminami akele. Alué Esukristo nejkúrile napurigá alarigá ra'ichawa ramué. \v 34 Alué Rabí tabilé gu'írile. Alué Rabika tase alarigá simile rewagachi napurigá simile Esusi. 'We 'ya alarigá osale Rabí: \q1 Onorúgame anele ne Wa'lúlala: \q1 «Asagá jena a'bé wajtoná. \q1 Mué abiénachigo Wa'lula kame. \q1 \v 35 Ne 'la uméromala mué saíla, \q1 re'keka asimela mué alué mué saíla», anele Onorúgame. \m Alarigá osale Rabí. \p \v 36 A'lige anele Pegro uché rajpé: \p ―'Emi ralámuli Israeli ejperégame, 'we 'la gepuga. 'La bijchiá aní ne. Esusi ju alué rió Wa'lula, alué napu 'emi a'boi ujchale alé gulusichi. Jipe Onorúgame ajchale alué abé wa'lula napurigá ralámuli gu'iria asimela jena wijchimoba. Alueka pe Kristo ju ―alarigá anile Pegro. \p \v 37 Napu'lige alanichi Pegro, alué ralámuli kilí mochile 'we seweka. A'lige ralámuli rukele Pegro uché jaré makué bilé Esusi 'yuga járome si: \p ―'Emi ralámuli israelita napurigá ramué, ¿chukiboa jipe? \p \v 38 'Lige anele Pegro: \p ―Abisí a'réwaká chátiri 'nátili. Tabilé cha nokiboa aminabi, 'la kilí mochísiga 'nalina 'la nímala. A'lige alarigá rewaráwaká alé ba'ichí bokubuga napurigá 'la machimela ralámuli 'la Esukristo oyérame ko 'emi. Alarigá níriká 'la e'kámala Onorúgame. 'Liko Onorúgame 'la 'yámala bo'né Alawala. \v 39 Onorúgame 'yámala bo'né Alawala 'emi 'kúchilachigó, alué nujubá o'chérigame, 'la bijchígisaká napu Onorúgame 'la sébali olámioríle. Suwábaga napu ekí bayé alué Wa'lula Onorúgame, alué suwábaga 'yámala bo'né Alawala. 'Ya bo'né 'la anile alarigá 'simia ―anile Pegro. \p \v 40 Pegro ra'íchale we'ká ra'íchili 'we semátiri, we'ká rejcholi ruyele alué ralámuli. Anele: \p ―Ku 'la na'tawa. Tase oyérawa ralámuli chátiri 'nátame napu jipe nerú ―anele. \p \v 41 'Lige alué ralámuli napu 'la bijchígale, a'lige rawé rewarárigame gayénale. A'lige rawé bakiá mili ralámuli chojkile Esukristo oyeria napurigá anílige Pegro. \v 42 'Lige alué bakiá mili ralámuli 'we 'la gepule napu benírilige alué makué oká rió napu Esusi 'yale nóchali. 'Lige napuíka ejperele alué ralámuli. 'We ganíliga mochile. Bi'lepi 'nátaga mochile suwábaga. 'We tánele Onorúgame napurigá 'la gu'írimala. Aminami tabé chi'wánale alué baní 'lige go'ale napurigá 'la 'nátaga mochímala Esusi. Alarigá benírale bo'né Esusi 'ya ta'chó mukiá. \s1 Jena ruwimela alarigá ejperégame níligo alué Esukristo oyérame \p \v 43 Suwábaga alué ralámuli 'we 'la e'negá mochile alanokachi alué makué oká rió. Onorúgame gu'írile alué makué oká rió napurigá we'ká e'karúriga nokimela, 'lige ralámuli sa'wámala. \v 44 Suwábaga alué Esukristo oyérame napuíka mochile. Tabiri napu a'boi nígame nílige, o'maka nachútale, 'yale alué tabilé nígame napurigá 'la niga mochímalachigó. \v 45 Jaré galí ralinele. Aleké enomí 'yale uché jaré ralámuli. Uché jaré we'ká e'karúgame ralinele abiénachigo. Enomí 'yale napurigá 'la niga mochímala suwábaga alué ralámuli. \v 46 Nabí rawé simíbale alé wa'lú re'obachi. (Yolí ra'íchaga «templo» anilime nile.) A'lige simíbale galírale. Chi'wánale alué baní alé pachá galírale, a'bopi a'tabé chi'wánaga nachútale go'mea alué baní napurigá 'nátaga mochímala Esusi. Abiena 'we ganíliga go'ale uché jaré go'ame alé galírale, bi'lepi 'nátaga Onorúgamecho. \v 47 We'ká ra'íchale Onorúgame ra'ichálila 'we semátiri. Wa'lú cheliera 'yale Onorúgame. Suwábaga alué ralámuli Rusaleni ejperégame 'we 'la e'negá mochile alué Esukristo oyérame. Nabí rawé uché rajpé ralámuli bijchígale Onorúgame ra'ichálila napu ra'íchale alué Esukristo oyérame. \c 3 \s1 Jena ruwimela sujírigame ronégame rió sa'wálirugo \p \v 1 Bilé rawé Pegro 'lige Juani simíbale alé wa'lú re'obachi, 'ma alí 'ma 'túgana nasípagana ajtígichi alué rayénali. Ralámuli israelita Onorúgame 'yuga ra'íchame nile alí 'ma 'túgana nasípagana ajtígichi alué rayénali nabí rawé. Pegro 'lige Juani sébale alé re'obachi. \v 2 'Lige alé asale bilé rió sujírigame, tabilé gayéname nile eyena alué rió sujírigame. Abalieri ochérale alué rió. 'Lige ralámuli nabí rawé o'tole alé wa'lú re'obachi alué rió sujírigame, napurigá alé ra'pichí yochi asagá támala enomí. 'Lige alé alué ra'pichí yochi «Semati» anilime nile alué yochi. \v 3 Alué Pegro 'lige Juani alé sébachi, alué rió sujírigame táneleke'é enomí. \v 4 'Lige alué Pegro 'lige Juani kilí jábale e'negá alué rió sujírigame. 'Lige alué Pegro anele alué rió sujírigame: \p ―Aka ramué e'nérigo mué rió ―anele. \p \v 5 'Lige alué rió sujírigame 'we a'lá e'nele 'lige: «¿Tachiri 'yárilibá ne?» lale. 'Lige Pegro anele: \p ―Tabilé o'ká ne enomí ―anele Pegro alué rió sujírigame. \p \v 6 'Lige anele Pegro aminabi: \p ―Abiena 'la nejkúrimala ne. Alué Esukristo alé Nasarétachi bejtégame napu Rabí rijimala nile a'walí 'yale ne'chí napurigá sa'wámala ne mué. Alekeri 'la 'yómala ne mué. O'weti ilíbá, simí ―anele alué Pegro. \p \v 7 'Lige Pegro cha'pile sekate alé wajtoná, 'lige o'weti elale. 'Lige alué rió sujírigame yati sa'wile. 'Ma tabilé sujírigame ronégame nile. \v 8 'Lige jibóchile alué rió sa'wisá, 'liko 'ma 'la eyénale. 'Lige alué Pegro alé pachá wa'lú re'obá ra'pichila bajkile Juani 'yuga. 'Lige alué rió napu sujírigame ronégame nílige, alé si bajkile, 'lige alé pachá alemi ra'pichí jibóchiga eyénale alué rió ra'sálagá. 'Lige cheliera 'yagá eyénale Onorúgame, we'sá cheliera 'yale. \v 9 'Lige suwábaga ralámuli etele napu ekí mochile alé ra'pichí alué rió cheliera nejiga eyénachi. \v 10 'Lige alué ralámuli 'we majaga ejtebile. «¿Churigá sa'wílepeché alué rió?», lale. 'Lige alué ralámuli 'we a'lá machile alué rió we'ká bamí sujírigame níligo. 'Lige aminami 'we a'lá sébali machile alué ralámuli alué rió ko napu alé ra'pichí yólachi nawame nílige enomí tamia. \s1 Jena ruwimela Pegro alé ra'pichí benírame níligo \p \v 11 Alé ra'pichí suwé simíbale portálichi napu «Salomoni» anilime nile alué portali. Alué rió napu sujírigame nílige aba alué Pegro 'lige Juani 'yuga eyénale. Alué sujírigame 'we cha'pigá eyénale alué oká rió, tabilé su'pániga eyénale alué oká rió. A'lige yati we'ká napuíle ralámuli. Alé sebasa, e'negá jale alué ralámuli. \v 12 Pegro anele alué ralámuli: \p ―'Emi ralámuli Israeli mochígame. ¿Chonigá e'negá ja 'emi? ¿'Yome mayéleké 'emi ramué? 'Émika mayéleké 'we a'lá a'walí nígame ko ramué, alekeri 'la sa'wáligo mayéleké alué rió. Tabilé bijchiá ju. Esusi júkuru sa'wame ka. \v 13 Onorúgame, napu oyérame nile alué Abraámi, 'lige Isaki 'lige Akobo, alué Onorúgameka 'we a'lá nirale alué Esusi napu suwénale Onorúgame nila nóchali, 'lige 'emi nejile alué Esusi alé wa'lúlachi. Napu'lige alué wa'lula Pilato sulíchi napurigá tabilé me'liboa, 'émika tabiléchigo elálekó napurigá a'rémala, napurigá tabilé me'liboa. \v 14 Alué Esukristo 'we a'lá 'nátale Onorúgame 'yuga, tabilé siné che'sile. 'Emi anile: «Tabilé a'rewa alué Esusi. Iligá alué rió nejkome 'nalina a'réwaguru.» Alarigá anile 'emi. \v 15 Esukristo ju napu 'yame ju Onorúgame Alawala alué ralámuli. 'Emi nejile napurigá me'liboa alué Esusi. Napu'lige mukule Esukristo, ku ajánale. 'We 'la bijchiá aniá ramué. Ramué eteru a'kinana ku ajániligo. \v 16 Alué rió napu sujírigame nílige, 'emi 'we 'la machíguru. Ne 'la ruwimela alarigá 'yóligo. Ramué 'we a'lá machirúguru Esusi 'la 'yome ko. Alué rió a'lá machílechigó Esusi 'la 'yome ko. Alekeri 'la sa'wile alué rió. Esukristo 'yale a'walí napurigá 'la sa'wimela. 'Emi etele 'ma ku sa'wíligo. \p \v 17 › 'Emi ralámuli jurío napurigá ramué, ne 'we a'lá machí: 'emi tabilé machile Onorúgame júlaligo alué napu 'emi nulale me'líniliga. Alué ralámuli e'wélala napu nuleme ju 'emi, alueka tabilé machílechigó. \v 18 Alué 'ya mochígame napu ekí Onorúgame 'yale 'nátili napurigá ruyémala ralámuli, alueka alarigá benírale 'we resí ikimeli níligo alué Kristo napu Onorúgame julámorílige wa'lula niraga. Esusi nile alué wa'lula napu júlale Onorúgame. \v 19 Jipe 'la machí 'emi 'we cha oláligo 'emi, 'ma me'ale 'emi alué Esusi. Jipe we'ká 'nata 'emi me'lisá alué Esusi. Jípeko alekeri ku ro'iwa, 'we a'lá 'nátaga járowa Onorúgame 'yuga. Alarigaka 'la e'kámala Onorúgame. \v 20 Onorúgame na'tálala 'nátaga járowaká, 'liko 'we ganíliga mochiwa, tabilé majaga. Pe nujubapi Onorúgame julámala 'pákana rewagachi alué Kristo napurigá gu'írimala 'emi. Esusi ju alué Kristo. \v 21 Alué rejpímala rewagachi napusí seba alué raweli napu'lige Onorúgame 'we 'la gatesa jena wijchimoba napurigá 'sílige 'ya. Alarigá ruyele Onorúgame suwábaga alué rió 'we 'ya mochígame napu ruyame nile napu anele Onorúgame. A'lige alué ralámuli alarigá ruyele uché jaré ralámuli. \v 22 Alué rió Moisesi anilime 'ya ajtígame anile: «Alué Wa'lula Onorúgame ruyele ne'chí napurigá ne benírimala alué ralámuli Onorúgame ra'ichálila. Abé a'kinana Onorúgame 'yámala ye nóchali uché bilé rió napurigá ruwimela Onorúgame ra'ichálila. Alué rió nímala napurigá ne. 'We 'la gepúwaká alué ra'íchali. 'We 'la e'wewa napurigá nulá alué rió nawasa. \v 23 Suwábaga ralámuli napu ekí tabilé e'wame ju, 'ma buináwili ju alé we'ká riógachi.» Alarigá anile alué rió Moisesi anilime. \p \v 24 › Uché bilé rió 'we 'ya ajtígame Samueli anilime napu ruwime nile napu anele Onorúgame, abiena ruwile napurigá nokale jena. Suwábaga alué rió napu ruwime nile napu anele Onorúgame, alué a'kinana ejperégame, a'chigóriga ruwile, \v 25 alué ralámuli napu 'emi rijimala nílige. Onorúgame 'we a'lá ruyele alué rijimala gu'írimio napugiti 'emi rijimala kame. Onorúgame ruyele alué rió 'ya bejtégame Abraámi anilime. Anele Onorúgame: «Bilé alué rió nujubapi nawágame, mué rijimala nímala, gu'írimala suwábaga ralámuli jena wijchimoba mochígame.» Alarigá anile Onorúgame. \v 26 Esusi nile alué napu nawale. Onorúgame ajchale alué wa'lula. Onorúgame júlale napurigá gu'írimala ramué, napurigá ramué a'rewa alué chátiri 'nátili. Ramué ralámuli jurío bajchá beníriru alué 'nátili. 'La na'talia ka Onorúgame 'we 'la ganílili nejímala ―alarigá anile Pegro. \c 4 \s1 Jena ruwimela Pegro 'lige Juani si gustisia olílirugo alé balé e'wélala mochígichi \p \v 1 Bijí beníria mochile Pegro 'lige Juani, jaré balé jurío sébachi alé. Alué wa'lula re'obá repume abiena sébalechigó. Uché jaré jurío, saruseo anilime, sébalechigó. \v 2 'We ayoga sébale alué ralámuli saruseo anilime. Pegro 'lige Juani ruyele mukusá, ku ajánaligo alué Esusi. Abiena ruyele mukusá uché jaré ralámuli, ku ajánamio. Alekeri 'we ayole alué ralámuli saruseo. \v 3 A'lige cha'píliru Pegro 'lige Juani, galírale mo'áliru. A'lige rawé tabilé gustisia oláleru, 'we alí nile. \v 4 Ta'chó cha'piachi, we'ká ralámuli akele Pegro, 'lige Juani ra'íchachi. Jaré 'la bijchígile. Alué Esukristo oyérame suwábaga amulí sébale maligi mili rió, umugí uché rajpé we'ká nile. \p \v 5 Yati pe melénala rawé napuíle alé wa'lú we'ká riógichi Rusaleni anilichi, napuíle alué we'ká e'wélala jurío. Alué napu ruwime nile 'ya nerúgame rejcholi abiena sébalechigó. \v 6 Bilé alué wa'lula balé Anasi anilime nile. Uché bilé alué Kaipasi anilime nile. Uché bilé Juani anilime nile. Uché bilé Alejantro anilime nile. Alué bakiá Anasi rijimala nile. \v 7 Napu a'lige napuísa alué e'wélala, alué Pegro 'lige Juani nasipa jawáliru. A'lige bilé alué wa'lula rukele Pegro 'lige Juani: \p ―¿Chieri nejí lisensia napurigá 'yowa alué sujírigame? ―anele. \p \v 8 A'lige Onorúgame Alawala gu'írile Pegro napurigá ra'ichámala. Anile Pegro: \p ―'Emi e'wélala ralámuli jurío. \v 9 'Émika rukéguru ramué: «¿Chonigá gu'iri alué rió sujírigame?» 'Émika machinali: «¿Chieri nuléliga ramué napurigá 'yowa alué rió?» \v 10 'We 'la 'nátaga gepuwa ye ra'íchali napu ne ra'icha. Suwábaga 'emi ralámuli Israeli ejperégame 'we a'lá gepuwa. Alué Esukristo Nasareta bejtégame napu Rabí rijimala nile, nejí a'walí napurigá 'yowa alué sujírigame. 'Emi ujchale gulusichi alué Esukristo. Napu'lige mukusá, Onorúgame uchéchigo siné 'yale a'walí. \v 11 'Yako osáliru Onorúgame julámoríle bilé wa'lula napu selígame neraga nímili nílige. Abiena osáliru we'ká ralámuli tabilé niramio alué wa'lula. Esukristo nile alué wa'lula. 'Ya osáliru alué nimio napurigá bilé rejté. Regá anime: \q1 Napu newá uchule bilé galí, \q1 pale alué rejté tabilé najtékame mayega, \q1 'lige uchéchigo bilé o'tole alué rejté \q1 'lige unele alué rejté 'we najtékame kóriká. \m Alarigá oláliru alué Esusi napurigá tabilé najtékame neraga, pe apiépiri ralámuli neraga. \v 12 Alué Esukristo bi'lepi ju ralámuli e'kame 'lige buyáname ralámuli resítiri bowechi e'yéname. Onorúgame júlale pe aluecho. Jena gawichí tabilé 'wesi i'té uché bilé napurigá e'kámala ralámuli. Bi'lepi ju Esukristo ramué e'kame ―anile Pegro. \p \v 13 Napu'lige akisá alué e'wélala, anile: \p ―Tabilé majaga ra'icha alué oká rió, 'we ejebéniga ra'icha rekó tabilé ejebénigame ke osagá. Tabilé siné mochígame nile eskuélachi, pe apiépiri ralámuli ju. Iligá Esusi 'yuga ejperégame nile alué ralámuli. Alekeri tabilé majaga ra'íchame ju ―alarigá anile. \p \v 14 Alué e'wélala tabilé chérigá anisá nílile: ‹‹Ye oká rió 'we cha nokagá e'yena,›› napugiti alé ilígame alué napu sujírigame rió nílige. 'We a'lá sa'wigá. \v 15 A'lige alué e'wélala ma'chí júlale alué Pegro 'lige Juani alué sujírigame 'yúriga. A'lige ra'íchale alué a'bopi e'wélala ka. \v 16 Anile: \p ―¿Cholásiga 'la nímala alué oká rió? 'La sa'wale alué sujírigame. Suwábaga alué Rusaleni mochígame machíguru aliena 'la sa'wáliga. Alekeri tabilé chérigá anewa, pecha aniboa tabilé sa'wale. \v 17 Tabilé najkiá ramueka napurigá akimela uché jaré ralámuli alué Esusi ra'ichálila. Alekeri anewa Pegro 'lige Juani: «Tabilé aminabi ra'ichawa. Aminabi ra'ichásaká gastigáriwa 'emi.» Alarigá anewa ―alarigá anile e'wélala. \p \v 18 'Lige ku bayéleru alué bakiá rió, 'lige anéleru: \p ―Tabilé ruiboa aminabi alué Esusi nila ra'íchali ―anéleru. \p \v 19 'Lige Pegro anele: \p ―'We 'la na'tawa 'emi. Onorúgame nulé ramué napurigá ra'ichawa. 'Émika nulá napurigá tabilé ra'ichawa. Ramueka nokiboa napurigá nulá Onorúgame. \v 20 Ramueka ra'icháwaleké napu ekí eteru, napu ekí akerú, suwábaga alué. Ramueka tabilé a'réwaleké alué ra'icha, alueka Onorúgame nulémpá ramué ―anele Pegro. \p \v 21 A'lige uchéchigo siné ruyele alué e'wélala. Anele: \p ―Tabilé ruiboa aminabi alué Esusi nila ra'íchali. ―Alarigá anéleru alué bakiá rió. \p 'Lige ku su'pánale, tabilé umébale gastigaria, 'we majale ralámuli Rusaleni mochígame. Alekeri tabilé gastigárile. Alué ralámuli alé Rusaleni mochígame wa'lú cheliera 'yale Onorúgame, 'la sa'wárigame alué rió sujírigame. \v 22 'Ma o'chérame nile alué rió sujírigame. 'Ma oká liá mináchigo rasígame bamígame nile alué rió. \s1 Jena ruwimela Esukristo oyérame táneligo Onorúgame napurigá tabilé majame nímala \p \v 23 Pegro 'lige Juani, napu'lige ku su'pinásiga simíbale napu mochile uché jaré Esukristo oyérame. Alé sebasa ruyele napurigá anélige e'wélala. \v 24 Napu'lige akisá, suwábaga alué ralámuli yati ra'íchale Onorúgame 'yuga bi'lepi 'nátaga suwábaga. 'Lige anile bilé alué Esukristo oyérame: \p ―Mué Onorúgame nulame ju suwábaga. Mué newale rewagá, rayénalitiri, mechátiri, so'polítiri, suwábaga gawí, 'lige ba'wítiri abiénachigó. \v 25 Mué Alawala gu'írile alué Rabí anilime 'ya bejtégame napurigá ra'ichámala napurigá najkile mué. Anile alué rió: \q1 ¿Chonigá 'we na'áwaché suwábaga jena gawichí ejperégame? \q1 'Lige ¿chonigá 'nátaché alué chátiri 'nátili? \q1 Tabilé gayena rekó 'natie. \q1 \v 26 Suwábaga alué napu ekí e'wélala ju jena wijchimoba ejperégame \q1 saíla niraga mochí Onorúgame, \q1 'lige alué Kristo napu Onorúgame júlale abiena sayega mochí.\f + \fr 4:26 \ft E'nesi Salmos 2:1-2. \f* \p \v 27 › Alarigá nokale a'kinana jena we'ká riógachi. Alué wa'lula Erore, 'lige alué Ponsio Pilato anilime, we'ká alué ralámuli israelita, alué e'sena ralámuli abiena, suwábaga alué Esusi saíla nile, alué Esusi napu mué Onorúgame júlale jena. Mué nulele Esusi napurigá nuleme nímala ralámuli. \v 28 Mué 'we a'lá machile 'ya bajchabé rawé. Mué elile alué cha nokame ralámuli napurigá resí olámala Esusi. \v 29 Mué Wa'lula Onorúgame, 'we a'lá e'nagá asiboka 'lige 'we 'la repuka napu alué ralámuli cha nokame cha olánilichi ramué. Mué nulalílate nochálime ju ramué. Gu'írowaká ramué napurigá tabilé majaga ra'ichawa mué ra'ichálila. \v 30 Sa'wawa alué nayume mué a'walílate. Gu'írowaká ramué napurigá e'karúriga gayéname nímala ramué mué a'walílate, alué napu tabilé gayéname ju ralámuli. Alarigá nokiboa alué a'walite napu Esusi nígame nile napu'lige jena ajtigá, 'we 'la sébali olale napurigá nulélige mué Onorúgame. Alueka nabí mué 'yuga 'nátame nile ―alarigá tánale Onorúgame alué Esukristo oyérame. \p \v 31 Napu'lige suwénasa a'walí tania Onorúgame, Onorúgame nokele alué galí napu mochílige alué ralámuli. A'lige Onorúgame Alawala abé a'wágame 'yale a'walí alué ralámuli alé mochígame napurigá tabilé majaga ra'ichámala Onorúgame nila ra'íchali. Suwábaga napu ekí mochílige alé narele a'walí. \s1 Jena ruwimela o'maka 'la nakúriligo Onorúgame oyérame \p \v 32 Suwábaga alué Esukristo oyérame bi'lepi 'nátame nile. Tabilé 'wesi anile bi'neli nígame koriá. O'maka nila korile. Alarigá nile suwábaga alué Esukristo oyérame. 'We a'lá kóniga go'yame nile alué go'ame. \v 33 Alué makué oká rió napu Esukristo 'yale nóchali, we'ká ra'íchili benírile ralámuli Esukristo ra'ichálila. 'We a'lá semáriga ra'íchale, tabilé majaga. A'boi etéoríle ku ajánachi Esusi. Onorúgame 'we 'la gu'írile suwábaga alué Esukristo oyérame. \v 34 Bilé tábiriti resílásaká jaré alué Esukristo oyérame, bilé rió ralineme nile bilé wasá o bilé galí. A'lige aleké enomí narésaká, \v 35 'yame nile alué makué oká rió 'lige alueka 'yame nile alué uché jaré ralámuli tabilé nígame. Alekeri 'we a'lá niga mochile suwábaga. \v 36 Bilé rió napu bilé wasá ralinele, José anilime, Chipre bejtégame nile 'yako alué rió. Lebí rijimala nile alué rió, alué Lebí napu 'ya bejtégame nile. Alué makué oká rió napu Esukristo 'yálige nóchali se'nú rewá ujchele alué José. Bernabé anilime rewá ujchéliru. Alué Bernabé aniá ka ‹‹ralámuli oilárime» aniame ju. 'We a'lá ralámuli nile alué. \v 37 Napu'lige ralinesa alué wasá, aleké enomí 'yale alué makué oká rió napurigá 'yámala uché jaré tabilé nígame. \c 5 \s1 Jena ruwimela tabilé 'la 'nátiligo bilé rió 'lige bo'né upila \p \v 1 Uché bilé rió Ananíasi anilime 'lige bo'né upila, Sapira anilime, ralinele bilé wasá. \v 2 Alué rió 'yale nasípasi alué enomí alué makué oká rió, tabilé suwábaga 'yale. Anile suwábaga 'yágoríle, pe lanile, tabilé bijchiá anile. Alué okánika 'la bi'lepi 'nátame nile. \p \v 3 A'lige anile Pegro: \p ―Mué Ananíasi. ¿Chonigá bi'lepi 'nátame ju mué Remónisi 'yuga? Mué 'yégale Onorúgame Alawala. Tabilé suwábaga a'pale mué enomí alué wasá ralinérigame. \v 4 ¿Aka mué nila képaché alué wasá? Napu'lige ralinesa alué wasá, aka enomí abiénachigó mué nila júpeché. Alekeri 'la gayénale mué napurigá najkile mué. Tabilé 'yégatélikuru mué. Mueka pe ramuecho 'yégaga iliro oláleké, Onorúgame abiena 'yégaga iliro mué ―anile Pegro. \p \v 5 Napu a'lige akisá, mukugá bo'iba alué Ananíasi. Suwábaga napu ekí e'tele alué mukúgame 'we majale. \v 6 A'lige jaré ejtemali kabile mántachi rosákame, a'lige o'tole miná tomia. \p \v 7 A'lige alué Ananíasi upila peyati, bakiá 'ora kachi, nawale alé napu ajtile Pegro. Tabilé machigá nawale mukúligo alué rió. \v 8 'Lige Pegro etérale alué enomí 'lige rukele: \p ―¿Suwábaga ju ye enomí alué wasá ralinérigame? \p ―Juli, suwábaga júpeché ―anile alué mukí. \p \v 9 A'lige anele Pegro: \p ―Mueka, mué gunala si bi'lepi 'nátame nile. ¿Chonigá saíla niru alué Alawá napu júlale alué Wa'lula Esukristo? ¡E'néwagrú! Alué napu be'bé mo'íbage tomia mué gunala, a'má ku aleka e'yénakuru. Jípeko mué o'tomela. \p \v 10 Yati mukule alué mukí abajá. Napu a'lige sébale alué ejtemali, 'ma mukúgame rewale alué mukí. A'lige o'tole tomia napubúriga rekale alué rió 'yuga. \v 11 Suwábaga alué Esukristo oyérame 'we majale. Uché jaré ralámuli e'sena abiena majálechigó akisá. \s1 Jena ruwimela Onorúgame gu'íriligo alué makué oká rió napurigá we'ká e'karúriga 'we semáriga nokimela \p \v 12 Onorúgame gu'írile napurigá e'karúriga 'we semáriga nokimela alué makué oká rió. Ralámuli tabilé siné gayénale alieri aliena semati noká. Suwábaga alué ralámuli napu ekí Esukristo oyérame nile napuíle alé wa'lú re'obachi bortálichi, Salomoni anilime bortali. \v 13 Alué ralámuli tabilé bijchígame tabilé e'yénale alué Esukristo oyérame 'yuga. Abiena 'la nirame nile kaka, iligá majale. \v 14 Nabí rawé aminacho we'ká ralámuli oyérale alué Wa'lula Esukristo, riótiri 'lige umugítiri. \v 15 Ralámuli o'tole we'ká nayúkame, alé boichí mochile nayúkame pera (petate) peka, jaré gemá peka. Alé boichí mochíleke'é napurigá sa'wámala alué Pegro kálilate. \v 16 Alué ralámuli a'mulipi ejperégame alé Rusaleni abiena o'tólechigó alué ralámuli nayúkame alé. U'kuchípala remónisi alawala mochígame abiena o'tóliruchigó alé. Suwábaga ralámuli napu ekí nayúkame nile sa'wáliru alé. \s1 Jena ruwimela e'wélala tabilé galeme níligo alué makué oká rió Esusi oyérame \p \v 17 A'lige alué balé wa'lula, abiena alué ralámuli saruseo\f + \fr 5:17 \ft E'nesi glosario «saduceo». \f* anilime, tabilé galegá etele alué makué oká rió. \v 18 A'lige alué wa'lula balé nulale cha'píniliga alué makué oká rió, 'lige galírale mo'áliru. \v 19 A'lige rukó júlale Onorúgame bilé santo ánjeli napurigá i'púmala yochi. 'Ma buyánale alué makué oká rió. Anele alué santo ánjeli: \p \v 20 ―Simasi alé wa'lú re'obachi ra'pichí. Alé ra'pichí ra'icháwaká, rupóká alué ra'íchali napurigá Esukristo gu'írile napurigá 'la ganíliga ejperélawa 'lige napurigá 'la moinawa rewagachi ―anele. \p \v 21 'We a'lá gepule alué makué oká rió. A'lige che'lisáká simíbale alé wa'lú re'obachi ra'pichí ruyemia alué ralámuli napu ekí alé ra'pichí sébame nile. \p Alué e'wélala tabilé 'cho machile buyásiligo. Napu'lige alué wa'lula balé sebasa gompaniérola 'yuga alé napu ra'íchali gatélime nílige, bayele suwábaga alué uché jaré e'wélala. Napu'lige napuísa suwábaga alué e'wélala, júlale buinániliga alué makué oká rió galírale mo'árigime ra'íchali gatemia. \v 22 Napu'lige sébale alé galírale, tabilé rewale alué makué oká rió, 'lige kuka sebasa anile: \p \v 23 ―'We 'yériga ilile alé yochi, tabiléchigo mochile ko alué rioka alé pachá. Alué napu alé asálige repuka tabilé sayele buyachi, abalé asale kaka. Pe alarigá ilile kaka 'yériga. Napu'lige i'púsiká tabilé i'tele. Pe arigá ilile ―alarigá anile. \p \v 24 Napu'lige akisá, we'ká 'nátale alué wa'lula sontalo alué napu re'obá repume nile 'lige alué e'wélala balé. \p ―¿Jipe chonokibóbeché? ―anile alué e'wélala. \p \v 25 'Lige sébale bilé rió. 'Lige anile: \p ―'We a'lá gepusi 'emi e'wélala. Alué ralámuli napu 'emi galírale mo'álige, 'mi wa'lú re'obachi ra'pichí mochí ralámuli beniria ―anile. \p \v 26 'Lige simile alué wa'lula sontalo, gompaniérola abiénachigó, aleké si simile nolamia. Alé sebasa, 'we 'la kilí bayérale. 'We majaga nólale nepabasa mayele alué ralámuli alé mochígame. Ralámuli alé re'obachi ra'pichí mochígame 'we galele alué makué oká rió. \v 27 Alué makué oká rió pe yati jásiga simíbale alué sontalo 'yuga. Napu'lige ku sebasa alé napu mochí e'wélala, nasipa mochiáliru alué makué oká rió. A'lige anele alué wa'lula balé: \p \v 28 ―Ramué 'la aniáturu kulí napurigá tabilé siné ra'ichámala alué Esusi ra'ichálila. 'Émika tabilé e'wale arigáchigó. 'Émika 'ma bochígimi we'ká riógichi ra'lánalekuru ye ra'íchali alué Esusi ra'ichálila. ¡'Émika e'chewa ramué alué Esusi mukusá! ―alarigá anele alué wa'lula balé. \p \v 29 'Lige anile Pegro: \p ―¡Ramueka Onorúgame 'nalina e'wériguru, tase pe ralámuli ra'ichálila! \v 30 'Emi nulele Esusi me'líniliga gulusichi ujchagá. \v 31 A'lige Onorúgame uché rajpé 'yale ajalí. Onorúgameka wajtoná ajchale Wa'lula neraga. Gu'írome ju alué Esusi napurigá ramué ralámuli israelita ku a'rewa chátiri 'nátili. Alueka 'la e'kámala ke ramué. \v 32 Ramué 'we a'lá ruyá napurigá 'sile Esusi. Ramué a'boi etewíturu napu 'sile alué rió. Alué Onorúgame Alawala nejí a'walí napurigá machimela ralámuli 'la bijchiá ka napu ra'ichalia ramué. Onorúgame 'ya bo'né Alawala alué ralámuli napu 'la e'weme ju Onorúgame ―alarigá anile Pegro. \p \v 33 Napu'lige akisá e'wélala, 'we ayole, me'linálile alué makué oká rió. \v 34 'Lige bilé rió o'weti ilísile, Gamalieli anilime nile alué rió. Bariseo nile alué rió benírame 'nátili 'ya nerúgame rejcholi. Suwábaga ralámuli 'we a'lá nirame nile alué rió. Napu'lige ilísasa o'weti, ma'chí júlale alué makué oká rió napu Esusi 'yálige nóchali. \v 35 'Lige anele Gamalieli alué uché jaré e'wélala: \p ―'Emi ralámuli israelita, 'we 'la na'táwaká napu noká 'emi. \v 36 'Yako bilé rió Teúrasi anilime rió napu wa'lula kóríle, naó siento gompaniérogame nile alué rió. 'Lige me'líliru a'kinana. 'Lige ichúrimi ra'lale bo'né gompaniérola. Alésíko abisí suwíbale alué 'nátili. \v 37 'Lige a'kinana napu'lige tétale ralámuli alué gobierno, alué rió Jurasi Galiléachi bejtégame sairale alué gobierno. Jurásika we'ká gompaniérogame nile. 'Lige Jurasi 'ma me'líliru. 'Lige ichúrimi ra'lale gompaniérola. \v 38 Iligá a'résiga 'la júleké 'nalina alué makué oká rió. Tabilé che olawa. Ye ralámuli pe a'bopi 'nátaga alanokagá e'yénasaká, 'ma pe suwibámala alué 'nátali. \v 39 Onorúgame 'la gu'írisaká alué makué oká rió, 'émika pecha umubámalagó cha olá alué ralámuli. 'La 'nátaga mochiwa, tabilé sairaga mochiwa Onorúgame. Alekeri abé 'la júkuru a'rilía ―alarigá anile alué Gamalieli. \p \v 40 Alué e'wélala 'we galele lanichi alué Gamalieli. 'Lige bayéleru alué makué oká rió napu Esusi 'yálige nóchali. 'Lige we'sá wejpisóliru iwégame wi'chite. \p ―Tabilé siné ra'ichawa alué Esusi ra'ichálila ―anele wejpisoka. \p A'lige a'rele napurigá buyásimala alué makué oká rió. \v 41 'Lige alué makué oká rió simíbale 'we ra'sálagá napugiti 'we resí níligame 'lige 'we resí oláriligime Esusi oyérame koriká. Onorúgame elale napurigá resí ikimela. Alekeri 'we ra'sálále. \v 42 Nabí rawé simíbale alé wa'lú re'obá ra'pichila ra'ichamia alué ra'íchali 'we a'lá bi'ígame napurigá Onorúgame nulele Esusi napurigá gu'írimala ralámuli. We'kaná galírale abiena simíbale ra'ichamia. \c 6 \s1 Jena ruwimela gichao rió 'yálirugo bilé nóchali \p \v 1 Aminabi we'ká nile alué Esukristo oyérame. Jaré ralámuli alé Rusaleni ejperégame se'winati ra'íchame nile, griego anilime nile bilé ra'íchali. Alué ralámuli abiena oyéralechigó Esukristo. 'Lige na'áule alué ralámuli. Anile: \p ―Alué umugí gunámakame griego ra'íchame tabilé nareme ju go'ame ―anile. \p 'Lige alué ralámuli napu ra'íchame nile ebreo anile: \p ―Tabilé bijchiá káwé ―anile. \p \v 2 'Lige alué makué oká rió napu Esusi nóchali 'yálige bayele suwábaga alué Esukristo oyérame, 'lige anele: \p ―Ta'mé 'la káwé ramué go'ame nachutalia. Go'ame nachútame níriká ramué tabilé cherigá ikíriwa beniria ramué alué ralámuli Onorúgame nila ra'íchali. \v 3 Iligá uché jaré 'yáwagó 'minami gichao rió, napurigá nachutámala alué go'ame, alué abé a'lá rejchirúginti 'nalina. A'lá nirálinti ralámulite suwábaga alué gichao rió, Onorúgame Alawala a'walila nígame. Ye gichao rió repútuwa ye nóchali. \v 4 Ramueka abisibi nokísiwa Onorúgame 'yuga ra'icha. Ramueka aminabi beníriwa Onorúgame ra'ichálila ―alarigá anile alué makué oká rió. \p \v 5 Suwábaga alué ralámuli 'we a'lá galele alué ra'íchali. 'Lige owile gichao rió: bilé Siteba anilime nile. 'We a'lá bijchígame nile Onorúgame ra'ichálila. Bi'lepi 'nátame nile Onorúgame Alawala 'yuga. Uché bilé Belipe anilime nile. Uché bilé Prokorosi anilime nile. Nikanori anilime nile uché bilé. Timoni anilime nile uché bilé. Parmenasi anilime nile uché bilé. Nikolasi anilime nile uché bilé. Alué Nikolasi we'ká riógachi Antiokía anilichi bejtégame nile 'yako. Tabilé jurío nile sinékó, 'ma jurío gayénale a'kinana. \v 6 Napu'lige owisa alué gichao rió, bayérale alemi napu mochile alué makué oká rió. 'Lige alé sebasa, alué makué oká rió tánele Onorúgame napurigá gu'írimala alué gichao rió. Mo'ochí nochale. 'Liko 'yale alué nóchili napurigá e'wélala nímala alué gichao rió. \p \v 7 Nabí rawé we'ká ralámuli akele Onorúgame ra'ichálila alué ta'chó akeme. Alé Rusaleni mochígame we'ká ralámuli chojkile Esukristo oyeria. We'ká balé jurío abiénachigo. \s1 Jena ruwimela cha'pílirigo Sitaba \p \v 8 Alué rió Siteba anilime, Onorúgame 'yale 'nátili napurigá 'we semáriga ra'ichámala. Onorúgame 'yalechigó napurigá we'ká e'karúgame 'we semátiri gainámala newá napu tabilé gainárime ju bo'né tabilé gu'írisiká Onorúgame. Alekeri Siteba we'ká ralámuli sa'wale. \v 9 'Lige jaré ralámuli Siteba saíla nile. Jaré alué saíla mochígame nile alé Rusaleni napu ilí bilé u'tá re'obá napu «sinagoga» anilime ju. Alué ralámuli alé e'yéname, alueka «libertado» anélime nile yolí ra'íchaga.\f + \fr 6:9 \ft Siné kachi 'yako ralirúgame níleréko «esklabos», alué ralámuli a'wágame nocháriniliga, nobi abé a'kinana 'ma buyásile alué ralámuli. \f* Uché jaré ralámuli Siteba saíla, alueka 'yako mejkaka sígame nile alé Rusaleni, jaré Sirene anilichi ejperégame nile 'yako. Uché jaré Alejantría anilichi ejperégame nile 'yako. Uché jaré Silisia anilichi ejperégame nile 'yako. 'Lige uché jaré Asia anilichi ejperégame nile 'yako.'Lige alué ralámuli chojkile ra'icha najisáká Siteba 'yuga. \v 10 Siteba saíla tabilé gayénale neyuria. Onorúgame Alawala gu'írile Siteba napurigá ra'ichámala. Alekeri 'la neyúrile Siteba. \v 11 'Lige alué Siteba saíla najtétiga nulele jaré ralámuli napurigá ra'ichámala Siteba sayega. Najtétale napurigá ra'ichámala 'yégaga. Anile: \p ―Ramué 'we a'lá akirú sayega ra'íchachi alué Siteba Moisesi olagá. 'Lige Onorúgame sayega ra'íchachi abiena akirúchigó ramué. 'We chátiri ra'icha alué Siteba ―alarigá anile alué saíla. \p \v 12 'Lige alué Siteba saíla we'ká ralámuli oilárile alué Rusaleni mochígame napurigá ra'ichámala Siteba sayega, 'lige alué e'wélala rió abiénachigó, alué ralámuli napu 'ya nerúgame rejcholi ruwime nile abiénachigó. 'Lige alué ralámuli 'ma cha'pile alué Siteba. 'Lige 'ma o'tole gustisia olamia alé napu asale alué wa'lula balé 'lige uché jaré e'wélalachigó. \v 13 'Lige uchéchigo najtétale jaré ralámuli napurigá ra'ichámala 'yégaga. Anile alué enomite najtétirigime: \p ―Ye rió Siteba tabilé siné guwébame ju ra'icha chátiri ra'íchali. Sayega asame ju alué wa'lú re'obá alé napu ajtime ju Onorúgame, 'lige Moisesi nulalila abiénachigó sayega asame ju. \v 14 Akérituru ramué Siteba ra'íchachi, 'lige anichi alué Esusi Nasareta bejtégame napu Rabí rijimala nile, gajunámoríle alué wa'lú re'obá 'lige nakulímoríle Esusi suwábaga Moisesi na'tálilatiri ―alarigá anile suwábaga alué 'yégame. \p \v 15 'Lige Siteba banalá 'we a'lá néreká asale napurigá bilé santo ánjeli. (Bo'néchigo Onorúgame 'síligame alarigá ajchá.) Alé gustisia oliachi mochígame, suwábaga 'we o'wé e'nele. \c 7 \s1 Jena ruwimela napu Siteba ra'íchale \p \v 1 'Lige alué wa'lula balé rukele alué Siteba: \p ―¿'La bijchiá ju napu aní alué ralámuli? ―anile. \p \v 2 'Lige Sitébaka alarigá nejele: \p ―'Emi ralámuli israelita napurigá ne 'lige napu e'wélala ju 'we a'lá gepuwa ne ra'ichálila. Alué Onorúgame napu ra'íchale ramué rijimala 'yuga alé nolíraleka, abiena ra'íchale alué Abraámi anilime rió 'yuga, alué abé 'ya ajtígame. Ramué rijimala nile alué rió. Onorúgame ra'íchale alué rió 'yuga bijí alé Mesopotamia ajtígachi, ta'chó simichi Jarani anilichi we'ká riógachi. \v 3 Onorúgame anele: «A'rewa alué mué gawila 'lige mué rijimálatiri, suwábaga a'rewa. Simiboa napu mochí uché jaré ralámuli, ne 'la ruwimela alé ko», anele Onorúgame alé ajtígichi. \v 4 'Lige Abraámika simile alé asagá napu mochílige alué ralámuli Kalrea ra'íchame napu Mesopotamia anilime nile alué gawí. Uché bilena simile Jarani anilichi we'ká riógichi. 'Lige alé bejterale. Napu'lige mukusá o'nola, Onorúgame nulele Abraámi napurigá jena nawámala napu ejperégame ju 'emi. \v 5 Onorúgame tabilé 'yale gawí. Tabilé pe u'tá 'yale. Pe lisensia 'yale napurigá jena asimela. Onorúgame 'yámoríle gawí alué Abraámi rijimala napu a'kinana o'chérimili nile. Onorúgame 'la bijchiá anile. Abraámi tabilé 'cho inógame nile a'lige. \v 6 Onorúgame abiena anele Abraámi: «Abé nujubapi mué rijimala buyásimala jena. Alé uché bilena sebasa (Ejipto), a'kinana ralinérigame niraga mochímala alué mué rijimala. Naó siento bamí kachi 'we resí i'kimela alé alué mué rijimala. \v 7 'Lige gastigárimala ne alué ralámuli nokao napu mué rijimala resí olá. 'Lige mué rijimala ku smela jena. Napu'lige sebasa jena, ne'chí oyéramala», anile Onorúgame. \v 8 'Lige Onorúgame nulele o'chérisichi isílala rejpunániliga pe u'tá guwala napurigá tabilé we'kuámala Onorúgame 'kúchila ko. Napu'lige Abraámi inolá o'chérasa, a'kinana osá no rawé kachi abiénachigó rejpúnale isílala pe u'tá guwala. Isaki anilime nile alué Abraámi inolá. 'Lige a'kinana alué Isaki inógame nile. Akobo anilime nile alué inolá. A'kinana Akobo makué oká inógame nile. Suwábaga alué ralámuli ramué rijimala nile. \p \v 9 › Bilé alué Akobo inolá José nile. Uché jaré alué Akobo inolá tabilé galegá etele alué José. Cha'pile alué José, 'lige ralinele uché jaré ralámuli. 'Lige alué ralisá, o'tole alué ralágame Ejíptochi anilichi. Mejká simile, Onorúgame abiena 'la 'yuga eyénale. \v 10 'We resí oliachi, Onorúgame 'we 'la gu'írile. Alekeri tabilé mukule rekó resí oliae. 'Lige alué wa'lula Ejipto nulame 'we galegá etele alué José. Baraoni\f + \fr 7:10 \ft Baraoni aniáká pe bisirente aniame ju, tabilé ralámuli rewalá nile. \f* anélime nile alué wa'lula alé Ejipto nulame. Onorúgame gu'írile alué José napurigá 'we a'lá na'támala. Alué Baraoni 'we a'lá gepule alué José rejcholi ruwichi. 'Lige Baraoni wa'lula selígame neraga ajchale alué José bochígimi alé Ejipto. Alé galírale ajchale nulame nerágachigó napurigá nulámala nóchili alé nerúgame. \p \v 11 › A'kinana alé Ejíptochi 'we gurule alué go'ame. Alé napu ejperele José rijimala abiénachigó, Kanani anilichi. 'We resí ikile alé. 'Lige alué José rijimala tabilé rewale go'ame. Alé Ejipto ta'mé 'we gurule go'ame. A'lá nuteka mochile go'ame, e'wele rekochi mo'agá muchile go'ame. \v 12 'Lige alué Akobo júlale bo'né 'kúchila alé Ejipto go'ame pabéniliga. A'kinana júlale uchéchigo siné. Sinékó tabilé machile José ko. \v 13 A'kinana kulí bo'né alué José ruwile: «Ne 'emi bonila júpaché», anile alué José. 'Liko 'la machile. Sinékó tabilé machile Baraoni chieri rijimala níligo alué José. A'kinana machile alué rijimala sebasa alé. \v 14 'Lige alué José anele: «Jeka simawa 'emi o'maka napurigá jena mochiwa», anele. A'lige jsile alé napu José ajtile alué José rijimala napu gicháosa makué miná maligi ralámuli nile. \v 15 'Lige a'kinana mukule alué Akobo 'lige 'kúchilatiri alé Ejipto mochiga. \v 16 'Lige a'kinana o'tóleru alué Akobo 'kúchila o'chila alé 'mi Sikémichi anilichi.\f + \fr 7:16 \ft Alué Akobo o'chila uché bilena o'tóliru Ebroni anilichi. E'nesi Génesis 49:29-33. \f* Alé ilile bilé resó napu ralálige Abraámi 'ya bajchabé rawé. Alué Jamori anilime 'kúchila, alué ralinele alué resó. Alé ro'áliru alué Akobo 'kúchila o'chila. \p \v 17 › A'kinana we'ká bamí kachi we'ká nile alué José rijimala alé Ejipto ejperégame. 'Lige ta'mé we'ká bamí rokáréle napurigá 'yámala alué gawí Kanani anilichi napurigá anele Onorúgame alué Abraámi 'we 'ya. \v 18 'Lige 'we 'ya mukule alué Baraoni, alué napu José gu'írilige 'ya. 'Lige a'kinana ajtígame wa'lula alé Ejipto nulame tabilé machile chieri ko José. \v 19 'Lige alué wa'lula tabilé nirame nile alué José rijimala. Regá aneme nile alué bo'né 'yuga nóchame: «U'kuchí o'chéresichi alué ralámuli israelita 'kúchila, wamí ma'chí 'lúpua alé bi'tigá suwirálikó», aneme nile. \v 20 'Lige ochérale bilé rió napu Moisesi anilime nile. 'We semati towí nile. Onorúgameka 'we galegá etele alué towí. 'Lige onolá, eyélatiri 'we galegá etélechigó, bakiá mechá nasoka mochile alué u'tá towí. \v 21 Alésí 'ma tabilé ikírole nasoa, 'mi wa'lú ba'wichí rekale alué u'tá towí bilena ganástachi bakate newárigime. 'Lige Baraoni malala rewale alé ba'wichí enágichi. 'Lige o'tole neséramia napurigá bo'né ranala neraga. \v 22 'Lige Moisesi wa'lú ochérasa 'we a'lá benile napu ekí benírilige alé Ejipto asagá. Suwábaga 'we a'lá benile napu ekí nóchali nerúlige alé. 'Ma wa'lú ochérasa 'we semáriga ra'íchale 'lige 'we a'lá sébali nóchale alué rió. \p \v 23 › 'Ma oká liá bamígame ka, Moisesi 'nátale simea kólimia alué ralámuli israelita bo'né rijimala. \v 24 'Lige alé sébaga Moisesi, etele bilé rió ejipsio wejpá chukúgachi bilé rió Moisesi rijimala. 'Lige Moisesi gu'írile alué bo'né rijimala. Me'ale alué rió Ejipto bejtégame. \v 25 «Suwábaga ne rijimala 'we a'lá machimela jípeko Onorúgame nuléligo ne'chí. Ne 'la nejkúrimala napurigá buinámala alué ne rijimala napurigá simámala uché bilena.» Alarigá 'nátale Moisesi. Alué rijimala tabilé alarigá 'nátale. \v 26 'Lige melénala Moisesi etele oká bo'né rijimala nakó uchúkachi. 'Lige Moisesi tabilé najkile napurigá aminabi nakómala. Anele: «Aka rijimala júpaché 'emi, ¿chonigá nakóliché?», anele. \v 27 'Lige alué abé chojkila rajkibule Moisesi. Anele: «Mueka pecha selígame júkó napurigá gustisia olámala ne'chí. \v 28 ¿Me'limé olá mué ne'chíchigó napurigá me'ale mué alué rió ejipsio?», anele. \v 29 Napu'lige alieti akisá alué, Moisésika yati 'másale mejká. Mariana anilichi simile. 'Lige alé bejterale. Pe alé asale nocha, pe nawágame nílige. 'Lige alé rewale mukí. Oká inorale alué rió alé. \p \v 30 › Alé asale oká liá bamí. Bilé rawé eyénale alé napu tabilé riógachi nile. Aminami 'we wakígachi nile alé. Alé ilile bilé rabó Sinaí anilime. Alé 'minami alué rió najtépale bilé rojá wejchégame napurigá bainoro rajá ilime. Alé nasipa ilile Onorúgame bilé santo ánjeli neraga. \v 31 Moisesi 'we o'wé e'negá ilile. A'lige simile abé a'bé e'nemia alué rojá wejchégame rajame. Alé sebasa, akele Wa'lula Onorúgame ra'íchachi. \v 32 «Ne ju Onorúgame», anile. «Alué 'ya mochígame mué rijimala Abraámi, Isákitiri, Akóbotiri, 'we 'la nirame kéturu ne'chí», anile Onorúgame. 'Liko Moisesi 'we majale, 'we 'áwalia ilile. 'Lige se'wí e'nena ilile, tabilé e'nénele napu ilile Onorúgame. \v 33 'Lige anele alué wa'lula Onorúgame: «Bujá mué akalá. Jena 'we najtékame ju napugiti jena ajtigame Onorúgame», anile. \v 34 «Ne 'la etiárubá ne 'kúchila 'we resí nília mochí alé Ejipto. 'Ma tabilé anacha ne. Nawá ne jena buinamia alué resí nilia mochígame ralámuli 'mi Ejipto. Alé julámala ne mué napurigá buinámala mué ne 'kúchila», Onorúgame anele alué rió Moisesi. \p \v 35 › 'Lige ku Ejipto simile alué Moisesi. Onorúgame ajchale alué Moisesi wa'lula neraga napurigá buinámala alué bo'né rijimala alé Ejipto mochígame napurigá simámala uché bilena napurigá tabilé resí nílamala. 'Yako alué Moisesi bijí alé Ejipto bejtégachi, tabilé galéliliru a'boi rijimálate. Anele alué rijimala: «Mueka tabilé selígame ju napurigá ra'íchali gatega einámala ramué 'yuga», anele. Onorúgame napurigá bilé ánjeli niraga napu Moisesi etele alé 'mi o'weti ilígame wejchachi nasipa rajá ilígame, alué Onorúgameka júlale alué Moisesi. \v 36 Moisesi 'sílikuru buyana alué ramué rijimala napurigá simámala uché bilena. 'We e'karúriga 'sile 'we semáriga alué Moisesi Onorúgame a'walila gite. Bajonile bilena wa'lú ba'wichí, Wa'lú Ba'wí Sejtákame anilichi. Oká liá bamí eyénale alé 'mi jami wakígachi napu tabilé riógachi nile we'ká ralámuli 'yuga. 'Lige alemi eyénaga 'we e'karúriga 'sile alué Moisesi alué ralámuli gu'íriga. \v 37 Alué Moisesi anele alué rijimala: «Onorúgame uché abé nujubapi julámala uché bilé rió napu ruimeli ju napu anele Onorúgame napurigá ruyame ju ne», anele. \v 38 Alué Moisesi eyénale alé wakígachi napu tabilé riógachi nílige alué 'ya ejperégame ralámuli 'yuga. Alué Onorúgame napuyeri santo ánjeli, Moisesi 'yuga ra'íchale alé 'mi rabomi Sinaí anilichi. 'Lige alué Moisesi Onorúgame ra'ichálila ruyele uché jaré ralámuli. Napu ramué niga mochiru ye rejcholi, alué Moisesi nejílala ju. \p \v 39 › Ramué rijimala 'ya ejperégame tabilé e'wale. Tabilé galéliru alué Moisesi selígame kachi. Ralámuli ku Ejipto simánilioríle. 'Liko Moisesi 'pa rabomi simile. \v 40 'Lige alué ralámuli anele Moisesi bonila, Aroni anilime: «Tabilé machirú alué Moisesi koche simíligo, alué napu ramué buyánilige 'naka Ejíptochi. Jípeko newáwagó jaré mono napurigá ramué tebume nímala», anile. \v 41 'Lige newale bilé besero. 'Lige we'ká e'karúgame ajágame me'ale alué besero kógimia. 'Lige aminami wa'lú piesta newale alué ralámuli. 'We ra'sálagá mochile a'lige alué besero newasa napurigá Onorúgame neraga eteme nile. \v 42 Onorúgame tabilé galele alué alarigá nokame. Alésíko Onorúgame a'rele alué ralámuli. A'má tabilé gu'írile alué ralámuli. 'Lige alué ralámuli tabilé oyérame nile Onorúgame. Pe mechá oyérame nile. Pe rayénali, pe so'pilí oyérame nile. 'Yako Onorúgame jaré rió 'yale 'nátili napurigá ruyémala ralámuli. Alué jaré rió osale napurigá anile Onorúgame. Onorúgame anile: \q1 'Emi ralámuli israelita \q1 'émika e'yénale oká liá bamí alé jami napu tabilé riógichi ju. \q1 'Émika me'lisá alué ajágame pe se'núchigo kógile, \q1 tabilé ne'chí. \q1 'Émika tabilé tábiri kógile ne'chí. \q1 \v 43 'Émika newale bilé tábiri napuyeri rayénali, \q1 napu Moloka anilime ju. \q1 'Lige aminami newale napuyeri bilé so'pilí \q1 napu Repani anilime ju. \q1 'Émika alieti newasa gu'írili tánime nile \q1 napurigá Onorúgame niraga. \q1 Alekeri gastigárimala ne 'emi. \q1 Mejká julámala alé we'ká riógachi Babilonia anilichi aminami. \m Alarigá osale alué ralámuli napurigá anile Onorúgame ―anile Siteba. \p \v 44 A'lige anile uché rajpé alué Siteba: \p ―Napu'lige alué ramué rijimala 'ya ejperégame ralámuli bijí jami e'yénachi, Onorúgame nulele Moisesi napurigá newámala bilé re'obá wi'chite newárigime napurigá anele Onorúgame. Onorúgame alé nawámoríle ralámuli 'yuga ra'ichamia alué re'obá gainasa. Alué re'obá wi'chite newárigime su'panálime nile, 'lige pabega e'yénale nabí alué ralámuli alé jami. \v 45 Napu'lige Moisesi mukusá, 'liko Josué ajcháleru wa'lula niraga. 'Lige 'ma su'panasa, pabérale alué re'obá wi'chite newárigime napu'lige mo'ile alé Kanani anilichi wa'lú gawí bo'ígichi. Onorúgame suwábaga mabule alué bo'né saíla. 'Lige alé ilile alué re'obá wi'chite newárigime we'ká bamí napusí Rabí wa'lula asíbachi. \v 46 Onorúgame 'we galegá etele alué Rabí. 'Lige alué Rabí Onorúgame tánile lisensia napurigá newámala bilé wa'lú re'obá tabilé wi'chite, rejtete newárigime 'nalina. Najkile bilé re'obá napu Onorúgame alé asimela bejtega, alué bo'né Onorúgame napu Akobo oyérame nílege 'we 'ya rawé. \v 47 Onorúgame tabilé lisensia 'yale 'lige. A'kinana lisensia 'yale alué Rabí inolá, Salomoni anilime, napurigá newámala alué wa'lú re'obá, Onorúgame galila. \p \v 48 › Alué Wa'lula Onorúgame re'pá ajtígame tabilé bejtégame ju alé pachá re'obachi napu newame ju ralámuli. Bilé rió napu ruwime nílige napu anele Onorúgame, 'ya bajchá rawé osale napurigá anílige Onorúgame. Onorúgame anile: \q1 \v 49 Neka pe rewagachi ajtime ju \q1 'lige bochígimi wijchimoba teka asame ju ne. \q1 ¿Chieti galí elimo olago mué ne'chí, \q1 napurigá ne resíbumala? \q1 Ne nulá suwábaga. \q1 Neka panápuri eyéname kame. \q1 Neka panápuri resíbame júkuru. \q1 \v 50 Neka 'ma newagame suwábaga tábiri jena wijchimoba \q1 'lige re'pá rewagachi abiena. \m Alarigá anele Siteba alué we'ká ralámuli. \p \v 51 A'lige 'we a'wágame anele Siteba: \p ―'Emi e'wélala, 'we neyúrigame ju 'emi, tabilé akenti, 'lige tabilé e'wame ju 'emi napurigá Onorúgame nulá. Pe abalieri kéturu 'emi rijimala alué 'ya mochígame. Nabí sayégame mochime ju 'emi Onorúgame Alawala 'yuga. \v 52 'Emi a'chigóriga nokame ju napurigá 'emi rijimala 'ya ejperégame. Alué 'emi rijimala tabilé nirame nile alué ralámuli napu ruwime nílige napu anele Onorúgame, 'lige me'líliru alué ralámuli napu anile uché bilé nawamio ralámuli gu'írimia. Jipe pe kulí kachi nejile 'emi alué gu'írame Esusi. 'Emi nulele me'línalaga alué. \v 53 'Emi narele Onorúgame nulalila napu 'emi 'yálirige santo ánjelite. ¡'Émika peka oyérame ke Onorúgame nulalila! \s1 Jena ruwimela Siteba rejtete basibuga me'líriligo \p \v 54 'Liko alué e'wélala iwégame ayole Siteba 'yuga. 'We chátiri e'negá jale ayonia alué Siteba 'lige 'ma ramalátiri chi'ná jale ayoga. \v 55 Onorúgame Alawala gu'írile uché rajpé alué Siteba. 'Lige alué Siteba o'weti rewagachi e'nénale. 'Lige 'we semati etele alué Siteba alé 'pa rewagachi napu ajtí Onorúgame. 'We rapá ilile. Esukristo alé 'pa rewagachi ilile Onorúgame 'yuga, wajtoná. Anile 'lige alué Siteba: \p \v 56 ―E'nésirigó 'pa rewagachi. Ewagá ilíbakuru rewagá. Neka eté aba alué napu Onorúgame júlale 'pa rewagáchika napurigá bilé rió neraga.\f + \fr 7:56 \ft E'nesi glosario «Hijo del Hombre». \f* Alé 'pa ilíkuru wajtoná Onorúgame 'yuga ―anile alué Siteba. \p \v 57 'Lige alué ralámulika najkala na'ómale ta akináliga, aminami a'wágame ne'oa jale. 'Liko yati júmaka cha'pile alué ralámuli alué Siteba. \v 58 'Lige o'tole alé 'mi suwemi tabilé riógachi. Alué ralámuli bujale alué we'lí o'pacha amoba chujkúgame a'boi o'páchala Siteba bajsibumia. 'Lige alué we'lí o'pacha bujisá alué ralámuli, alemi paka 'yale bilé rió Sauli anilime napurigá repuka asimela alué Siteba bajsibúlichi. Alué rió Sauli 'we re'malí nile. \v 59 Napu'lige rejtete bajsibua uchúkachi alué ralámuli me'lináliga alué Siteba, 'lige alué Siteba ra'íchale e'wele sináká, anile: \p ―Mué Wa'lula Esusi, narépogo ne alawala ―anele. \p \v 60 A'lige alué Siteba chojkóbisiga ilíbaga e'wele sináká anele Onorúgame: \p ―Mué Wa'lula, tabilé ayónawagó ye ralámuli napurigá noká. Tabilé chélagá etewa ye ralámuli rekó cha nokame ke ―anele. \p 'Lige alanisá yati mukule alué Siteba. \p Alué Saúlika bi'lepi 'nátame nile alué ralámuli 'yuga napu Siteba me'ale. \c 8 \s1 Jena ruwimela Sauli suwábaga me'lináliligo alué Esukristo oyérame \p \v 1-2 Jaré rió napu 'la sébali olame nile napurigá Onorúgame nulá, alué o'tole alé 'mi tomia alué Siteba mukusá. 'Lige 'we seweka nokale alué ralámuli alué Siteba toa. 'We nalaka nokale alué ralámuli chálagá. 'Lige aba'lige rawé 'we resí oláleru alué ralámuli alué Esukristo oyérame alé Rusaleni mochígame. Alarigá nile a'kinánasi alé we'ká riógichi. 'Lige 'ma ra'lale alué ralámuli Esukristo oyérame ichúrimi. Jaré ralámuli simíbale ejiro Jurea anilichi 'lige jaré ralámuli simíbale ejiro Samaria anilichi. Alué makué oká rió, alué napu Esusi nóchili 'yálige 'ya bajchá rawé napurigá nulámala 'lige ruwimela Onorúgame nila ra'íchali, alueka tabilé simíbale alé Rusaleni, abe abajá mochile. \v 3 'Lige alué Sauli nile alué 'we resí olame alué Esukristo oyérame. 'Lige bochígimi galírale eyénale alué rió Sauli alué Esukristo oyérame 'yaga. 'Lige rewisáká, banasuka buyánale alé galírale pachá mochígame. 'Lige suwábaga galírale mo'ale alué rió napu ekí nile alué Esukristo oyérame, alué umugítiri abiénachigó. \s1 Jena ruwimela Esukristo oyérame ralámuli ra'íchali ruyéligo alué Samaria mochígame \p \v 4 Napu'lige ra'lasa alué Esukristo oyérame, simíbale ichúrimi we'ká riógichi ruwisia alué Esukristo ra'ichálila. \v 5 'Lige bilé alué Belipe anilime rió simile alé bilena we'ká riógachi alé ejiro Samaria anilichi. 'Lige alé sebasa, alué rió Belipe ruyele alué Esukristo ra'ichálila alué ralámuli alé mochígame. Anele 'lige: \p ―Onorúgame nulele alué Kristo napurigá gu'írimala ramué ralámuli ―anile alué rió Belipe. \p \v 6 'Lige we'ká ralámuli napuíle alé alué ra'íchili gepumia. 'Lige alué ralámuli 'we a'lá gepule alué Belipe ra'íchachi alé. 'Lige etele alué ralámuli alué Belipe 'we e'karúriga semáriga 'sichi alé. Alué Onorúgame gu'írile alué rió Belipe napurigá 'la gainámala alarigá 'siá. \v 7 'Lige alué ralámuli we'ká u'kuchípala remónisi mochígame nile alé pachágana sulachí. 'Lige alué Belipe 'ma buyánale alué remónisi u'kuchípala. 'Lige e'wele sinale alué remónisi u'kuchípala buyásiga alé ralámulichi. 'Lige uché jaré ralámuli mochile tabilé gayéname noká. 'Lige mochílechigó jaré ralámuli sujírigame alé. 'Lige alué Belipe suwábaga alué 'ma sa'wale. \v 8 Alekeri alué ralámuli alé we'ká riógachi 'we ra'sálále. \p \v 9 Alé 'mi we'ká riógichi asale bilé rió Simoni anilime. 'We inílame nile alué rió, 'we sujkurúgame. Tabilé machile ralámuli alarigá 'sime ko alué rió. 'Lige suwábaga alué Samaria ejperégame 'we e'nagá mochile alarigá 'sichi alué rió. Bo'neko wa'lula korile. \v 10 'Lige alué ralámuli tabilé nígame 'we bijchígale ala'sichi alué rió, 'lige alué ralámuli 'we nígame abiena bijchígalechigó. 'We a'lá gepule napu'lige ra'íchachi alué rió. Mayele alué ralámuli: \p ―Ye rioka Onorúgame a'walila nígame ju. \p \v 11 We'ká bamí asale alué rió ralámuli 'yegia, alekeri ralámulika 'la e'wime nile bijchígaga alué 'yégali. \v 12 Napu'lige alué Belipe sebasa alé, 'lige ra'íchaleke'é alué Esukristo ra'ichálila. 'Lige alué ralámuli rió umugítiri yati bijchígaleke'é alué Belipe ra'íchachi alé sébaga. 'Lige alué Belipe ruwile 'ma sébaligo Onorúgame a'walila ralámuli gu'írimia. Abiena ruwile Esukristo ko alué a'walí nejime. 'Lige alué ralámuli napu ekí 'la bijchígale alué ra'íchili, ba'ichíkana bokuíka bochígimi, alarigá rewarame nile, napurigá 'la machimela alué uché jaré ralámuli alué Esukristo oyérame ko. \v 13 'Lige alué Simoni abiena bijchígile alué ra'íchili, 'lige abiena rewaráleru. 'Lige alué Simoni eyénale alué Belipe 'yuga. Alué Belipe 'we e'karúriga 'sile 'we semáriga. Onorúgame gu'írileke'é alué Belipe napurigá 'la gainámala 'la 'siá. 'Lige alué rió Simoni 'we e'negá ilile alarigá 'sichi alué Belipe. \p \v 14 'Lige akisá alué makué oká rió alé Rusaleni mochígame, alué ralámuli alé Samaria mochígame 'la oyéraligo Onorúgame, 'lige alué makué oká rió júlale oká rió napu a'bopi nile, Pegro nile bilé, 'lige uché bilé Juani, alué juláliru alé Samaria napurigá gu'írimala alué ralámuli alé Samaria ejperégame Onorúgame oyérame. \v 15 'Lige alé Samaria sebasa alué oká rió, Onorúgame tánele napurigá 'la semáriga 'yámala Onorúgame bo'né alawá alué ralámuli alé Samaria mochígame. \v 16 Ta'chó narékame nile alué ralámuli Onorúgame Alawala, pe iligá rewarárigame nile 'nalina napurigá 'la Esusi oyérame niraga mochímala. \v 17 'Lige Pegro 'lige Juani, alé sebasa, nochale alué ralámuli mo'ólachi alé mochígame alué Esusi oyérame, 'lige alué ralámuli narele Onorúgame Alawala. \p \v 18 'Lige alué Simoni etesa alué ralámuli narechi Onorúgame Alawala napu'lige alué Pegro 'lige Juani nochachi alué ralámuli mo'ola, alué bo'né Simoni alarigá najkile alué a'walí napurigá 'la 'yámala Onorúgame Alawala alué uché jaré ralámuli. 'Lige enomí 'yámoríle alué oká rió napurigá alué oká rió 'yámala alué a'walí. \v 19 'Lige alué Simoni anele Pegro 'lige Juani: \p ―Ne'chí 'yáwaká alué a'walí napurigá ne nochásachigó alué ralámuli mo'ólachi, 'liko 'la narémala Onorúgame Alawala. Ne najtétimala enomite. \p \v 20 'Lige alué Pegro anele 'we a'wágame ra'íchaga: \p ―¡Pe injierno simela mué alué enomite, mueka raliame koláleké Onorúgame Alawala! ¡Tabilé chérigá raliboa napu Onorúgame nejí tabilé gobláliga! \v 21 Tabilé 'la 'nátame ju mué Onorúgame 'yuga. Mueka pecha 'la ralámulika napurigá alué a'walí narémala. \v 22 A'réwagó alué resítiri 'nátili. Onorúgame e'kali tániwagó napurigá 'la nejkúrimala napurigá 'la ku e'kámala mué. \v 23 Neka 'la machí mué 'ma cha'piruga ajtigó alué chátiri 'nátalite. \p \v 24 'Lige alué Simoni anile 'we majaga ra'íchaga: \p ―E'kali tániwagó 'emi Onorúgame ne'chí neraga napurigá ne ta'mé 'we resí ikimela napurigá aní 'emi ―alanile alué Simoni. \p \v 25 'Lige Pegro 'lige Juani tabilé 'cho ku simíbale Rusaleni, alé we'kaná we'ká riógachi ruyele churigá 'we a'lá semáriga gu'íriliga Onorúgame alué oká rió. Abiena benírale Onorúgame ra'ichálila. 'Liko 'ma ku simíbale alé Rusaleni. \s1 Jena ruwimela alué Belipe gu'íriligo alué wa'lula rió alé Etiopía bejtégame \p \v 26 'Lige Onorúgame júlale bilé santo ánjeli napurigá ruyémala bilé ra'íchali alué Belipe. 'Lige anile alué santo ánjeli alé sébaga napu asale alué Belipe: \p ―Ya'má ilísiga cha'piboa alué bowé alué Rusaleni simime bowé 'lige Gasa simime napu 'we wakígichi ju napu tabilé riógachi ju. \p \v 27 'Lige yati ilísiga simile alué rió, 'lige simile alé 'mimi boichimi. Alé 'mimi boichimi enagá najtépale bilé rió alé Etiopía bejtégame. Alué rioka enomí napubume nile alé wa'lú paísichi napu Etiopía anilichi nile napu nulame nile alué mukí selígame napu Kanrasi anilime nile. 'Lige alué rió enomí napubume alé 'naka Rusalénika simile. 'Lige alé wa'lú re'obá ra'pichila me'álige bilé ajágame alué rió Onorúgame kógimia. \v 28 'Lige 'ma ku galírale simiá enale alué rió napu'lige alué Belipe najtépale. Alué rioka kareta asagá enale. Alué karétaka pe chitúlame ralégame nile. 'Lige alué rió kareta aségame, osilí ra'ichasia enale alué osilí napu osálige alué rió Isaíasi anilime 'ya bejtégame, alué napu ruyeme nile ralámuli napu anele Onorúgame. Alué osilí ra'ichasia enale alué rió alué kareta asegá alemi. \p \v 29 'Lige Onorúgame Alawala anele alué Belipe: \p ―Simigá alé 'mi napu ená alué rió kareta asagá, alé a'bemi enáwaká. \p \v 30 'Lige alué Belipe yati iwégame 'máleke'é 'la anésiga Onorúgame Alawálate, 'male alé napu enale alué kareta. 'Lige alué rió Belipe akéleke'é alué rió osilí ra'ichasia enágichi alemi. Akele napu ra'icha asale alué rió. Akele napu Isaíasi osálige 'we 'ya, alué Isaíasi napu ruyame nile napu anele Onorúgame. 'Lige alué rió Belipe rukele alué rió osilí ra'ichasia enágichi: \p ―¿'La namo mué alué osilí napu mué ra'íchasia ená? \p \v 31 'Lige anile alué rió: \p ―Tabilé, pecha 'wesi i'tigá napurigá ruyémala ne'chí. \p 'Lige bayéleru alué Belipe alé re'pá napurigá alé si enámala alé asagá. \p \v 32 'Lige alué rió aba 'we ra'ichasia enale alué osilí napu Isaíasi osálige, anísiga enale: \q1 Napurigá bilé bo'á me'liame alieri nile alué rió. \q1 Napurigá bilé bo'á napu'lige gupala sikiá tabilé nalame ju, \q1 alieri nile alué rióchigó. \q1 Kilí rió nile alué rió. \q1 \v 33 'Lige tabilé niráliru alué rió, \q1 pe napurigá bilé ajágame pe alarigá etéliru alué rió. \q1 Pe gastigáriliru alué rió ralámulite, \q1 pe tabilé niraga olale. \q1 'We cha nokame nile alué ralámuli alé mochígame. \q1 'Ma me'ale alué rió. \q1 Alarigá tabilé 'kúchigame nile alué rió napu me'líliru.\f + \fr 8:33 \ft E'nesi Isaías 53:8. \f* \m Alarigá osale alué Isaíasi anilime rió 'ya ajtígame. \p \v 34 'Lige alué rió Etiopía bejtégame rukele alué Belipe: \p ―Pe rekó, ¿chieri rió nile alué napu tabilé galegá etéliru, napu me'liboli nile? ¿Aluéchala Isaíasi nile, o uché bilé nile? \p \v 35 'Lige alué Belipe nejele: \p ―Pe alué Esusi nile alué napu tabilé galéliru napu me'líliru ―anile. \p 'Liko 'la ruyele alué ra'íchali 'we semati napu aní júlaligo Onorúgame alué Esusi napurigá buinámala ralámuli alé tabilé 'la bowechi. \v 36-37 'Lige aba 'we simíbale alué alé karétachi mochiga, 'lige sébale alé ba'wí ilígichi. \p ―Aka jena 'la ilípaché ba'wí, ¿chonigá ta rewaráwabaché mué ne'chí? 'Ma 'la oyérame ju ne Esukristo ―anile alué rió Etiopía bejtégame alé ba'wí ilígichi sebasa. \p 'Lige anile alué Belipe: \p ―'La nímaleké. \p \v 38 Napu'lige sebasa alé ba'wí wa'lú ilígichi, 'lige alué rió nuláleke'é ujchábanalaga alué kareta. 'Lige alé sebasa e'tegísile alué okánika rió 'lige alé ba'wichí mo'ile. 'Lige alué rió Etiopía bejtégame bochígimi bokuíle alé ba'wichí. \v 39 Onorúgame Alawálaka yati mejká o'tóleke'é alué Belipe. 'Lige alué Etiopía bejtégame rioka tabilé rewale alemi kíbaga alué Belipe. 'Lige alué rió Etiopía bejtégameka uchéchigo simile alé 'mimi boichimi, 'we ra'sálagá enale alué rió alemi boichimi napugiti 'ma Esukristo oyérame níligame alué rió, alekeri 'we ra'sálagá enáleke'é alué rió. \v 40 'Lige alué Belipe pe kulipi niraga sébale alé 'mi uché bilena we'ká riógichi Asoto anilichi. 'Lige alé sébaga ra'íchale alué Belipe churigá níliga Esusi. 'Lige uché bilena simile alué rió alué ra'íchali ruwisia. We'kaná we'ká riógichi simile ruwisia alué ra'íchali, 'lige alé sébale alé Sesarea anilichi we'ká riógichi. \c 9 \s1 Jena ruwimela alué Sauli 'ma a'réligo alué resiti 'nátili \p \v 1 Alué Sauli we'ká rawé eyénale 'we ayoga me'lináliga alué Esukristo oyérame. 'Lige alé 'mi simile napu asale alué wa'lula balé, \v 2 'lige tánale bilé apeli osirúgime lisensia taga ma'chí buinániliga alué ralámuli napu oyérame nile alué nuebo bowé (Esukristo oyérame) napu'lige mochílige alé we'ká u'kuchí re'obachi napu «sinagoga» anilime nile alé wa'lú we'ká riógichi Ramáskochi. Ma'chí buinánile alué 'ma suwábaga riótiri 'lige umugítiri. 'Lige abiena 'la lisensia tánale alué ralámuli Esukristo oyérame karénate bulugá o'towá alé Rusaleni. 'Lige alué apeli newísiga, pe yati simile alué rió alé Ramasko. \v 3 'Lige amulí sébachi alé wa'lú we'ká riógichi 'lige ra'ósale alé 'pákana rewagáchika. 'Lige alué rió 'we rasóleke'é. \v 4 'Lige 'ma wijchí bo'íbale. 'Lige alé bo'igá akele bilé ra'íchili. Anile alué ra'íchili: \p ―Sauli, Sauli chonigá sairúgame niraga ajtípiché mueka ne'chí 'yuga ―anile alué ra'íchili. \p \v 5 ―¿Chieri ju mué Wa'lula sikaniá? ―rukele alué Sauli. \p ―Neka pe Esusi júke'é, pe aba alué ju ne napu mué 'yuga ayome ju. \v 6 Jípeko ilísiwa simibóká alé 'mi wa'lú we'ká riógichi. Alé buwéwaká, ne julámala bilé rió alemi napurigá ruyémala chu'símiliká mué ―alarigá anile alué ra'íchili. \p \v 7 Sauli gompaniérola, alué ralámuli abiena akele alué ra'íchali 'lige tabilé 'wesi etele. 'Lige 'we majaga mochile. \v 8 'Lige ku asísile alué rió Sauli. 'Lige rekó e'nene tabilé ma'chílile alué rió. 'Lige alué gompaniérolaka cha'pile sekala. 'Lige sekachí cha'pigá o'tole alé 'mi wa'lú we'ká riógachi Ramasko. \v 9 'Lige bakiá rawé asale alué Sauli tabilé ma'chíliga, 'lige aminami tabilé go'gá ajtile go'ame, 'lige aminami tabilé ba'wítiri bajiga. \p \v 10 'Lige asale bilé rió alé we'ká riógachi Ramasko anilichi, Ananíasi anilime rió. 'Lige Esukristo oyérame nile alué rió Ananíasi. 'Lige Esukristo etérole bo'né alué rió. 'Lige alué Esukristo anele alué Ananíasi: \p ―¡Ananíasi! \p 'Lige alué Ananíasi anele: \p ―Tachíribá, mué Wa'lula. Jena ajtíke'é neka. \p \v 11 'Lige alué Wa'lula anele alué rió Ananíasi: \p ―Simibóaká alé 'mi galírale alé bowé Wajchígame anilime bo'ígichi Jurasi bejtélachi. 'Lige alé rukéboká alué rió alé Társochi ochérigame rió 'ya bajchá rawé napu Sauli anilime rió ju. Jipe ne'chí 'yuga ra'icha ajtí 'lige aminami e'kali tana ajtí ne'chí. \v 12 Ne 'ma anéturu Sauli mué Ananíasi simélikó alé napu ajtí alué Sauli napurigá nochámala mué alué rió napurigá 'la ku ma'chílimala alué Sauli busila ―alarigá anile alué Esukristo. \p \v 13 'Lige anele alué Ananíasi: \p ―Mué Wa'lula, we'ká ralámuli aní alué rió Sauli 'we cha 'sime rió ko. Tabilé 'la nirame karáché alué mué oyérame, 'ma me'linálime karáché alué mué oyérame alé Rusaleni mochígame. \v 14 Jípeko abiénachigó lisensia nígame karáché napurigá cha'pimela alué mué oyérame jemi Ramáskochi mochígame. Alué e'wélala wa'lú re'obachi nulame, alué lisensia 'yale napurigá cha'pimela alué napu nejkúrali tánime ju mué Esukristo ―anele alué Ananíasi. \p 'Lige tabilé siminálile alué rió Ananíasi napu asale alué Sauli. 'We majale alué rió alué Sauli. \p \v 15 'Lige anele Esukristo: \p ―Yati simibóaguru tase che anigá, e'wáwagurú napurigá nulá ne. Aka ne 'ma owítuba alué rió, jipe 'ma ne'chí oyérame júturu alué rió Sauli. Ne julámala alué rió Sauli alé 'mimi napu tabilé ralámuli jurío mochí napurigá ruwimela alué rió ne nila ra'íchali, alé napu e'wélala gobierno mochí abiénachigó, alé napu mochí alué uché jaré ralámuli israelita abiénachigó. \v 16 'Lige 'we resí níliga einámala alué rió alemi, 'we najtepámala alué rió 'we cha nokame ralámuli napu'lige ne nila ra'íchali ruigá eyénachi ―anile Esukristo. \p Alarigá ruyele alué Esukristo alué Ananíasi. \p \v 17 'Lige simile alué Ananíasi alé galírale napu asale alué Sauli. 'Lige alé galírale sébaga alué Ananíasi alé pachá bajkile 'lige nochale alué Sauli. 'Lige anele: \p ―Mué Sauli napu Esukristo oyérame ju napurigá ne, alué Wa'lula Esusi, alué napu ra'íchale mué 'yuga alé boichimi, jula ne'chí napurigá 'yóomala ne mué napurigá ku 'la ma'chílimala mué busila. 'Lige 'we a'lá bi'lepi na'támala mué Onorúgame Alawala 'yuga ―anele alué Ananíasi. \p \v 18 'Lige pe yati rujsule alué napu o'póliga chujkúlige alué busila.\f + \fr 9:18 \ft Alué napu busila o'póliga ujchule nile pe alieti napuyeri alué ro'chí gajela napu anilime ju «escama» yolí ra'íchaga. \f* 'Lige alué rujsúsaká pe yati ma'chílile alué rió busila. 'Lige asísile alué rió 'lige rewaráliru alé ba'wichí bochígimi bokuíle napurigá ralámuli 'la machimela alué rió 'ma 'la Esukristo oyérame ko. 'Lige 'ma rewarásiká \v 19 'lige alué rió 'ma go'ale go'ame. 'Lige alésíko 'ma a'walí narele alué rió. \s1 Jena ruwimela Sauli ra'íchaligo Onorúgame nila ra'íchali alé Ramáskochi \p \v 20 Alué Sauli asale alé wa'lú we'ká riógichi Ramasko anilichi pe u'kabi rawé alué ralámuli Esukristo oyérame 'yuga. 'Lige alué Sauli eyénale alé we'kaná u'kuchí re'obachi napu «sinagoga» anilime nile. 'Lige alé sebasa ra'íchale alué ralámuli jurío 'yuga. Anile: \p ―Aka alué Esusi 'la Onorúgame Inolá júpaché alé 'pákana rewagáchika nawágame. \p \v 21 'Lige alué ralámuli 'we e'negá jale alué Sauli Onorúgame nila ra'íchali ra'íchachi alé u'tá re'obachi iligá. Anile: \p ―¿Ye ju alué rió napu tabilé galeme nile alué ralámuli Esusi oyérame? ¿Tabilé nawale alué rió jena cha'pimea alué Esusi oyérame ralámuli napurigá o'tomela alé Rusaleni e'wélala balé 'yamia? ―anile alué ralámuli. \p \v 22 'Lige alué Sauli aminacho 'we a'lá benile 'lige abé a'lá benigá ra'íchame nile tabilé chijúnaga tabilé chélagá. Benírile Onorúgame ra'ichálila napu 'ya osirúgime nile, napu anime nile Esusi níligo alué Kristo napu Onorúgame julámili níligo napurigá gu'írimala ralámuli. 'Lige alué ralámuli napu akele alué ra'íchali 'la námale 'la bijchiá ko, tabiléchigo e'wale ko alué ralámuli. \p 'Lige alué ralámuli abisí tabilé che anigá jábaleke'é. Arigá neyúrileke'é alué Sauli. \s1 Jena ruwimela alué Sauli neyúsaligo alué ralámuli jurío me'linálichi \p \v 23 'Lige napuíle we'ká ralámuli alé a'kinana we'ká rawé kachi. 'Lige ra'íchale alué we'ká ka napuísa alé. Anile: \p ―Me'libó'é alué rió ―anile alué ralámuli napuísa alé we'ká ka. \p \v 24 'Lige bilé rió ruyele alué Sauli me'libólikó: \p ―Nabí iwigá mochí ralámuli jena Ramáskochi mué me'linalia, rukomi rawemi abiena, alé yochi mochí ―anele. \p 'Lige alé wa'lú we'ká riógachi Ramáskochi 'we re'pá ilígame nile alué tegoli noligá alé suweke, 'lige 'we ru'nágame nile alué tegoli. \v 25 'Lige bilé rukó jaré alué Sauli gompaniérola simíbale alué Sauli 'yuga alé 'mi we'ká riógachi suweke alé tegochi ewágachi. 'Lige alé sebasa, atabechi ajchagá o'wiga kolígana ma'chí re'kibule. \s1 Jena ruwimela alué ralámuli jurío me'lináliligo alué Sauli alé Rusaleni \p \v 26 Napu'lige ma'chínasa alué rió Sauli alé Ramasko anilichi, simile alé Rusaleni anilichi wa'lú we'ká riógachi. 'Lige alé Rusaleni alué Esukristo oyérame tabilé najkile napurigá si asimela alué rió Sauli. 'Lige alué ralámuli alué Esukristo oyérame tabilé bijchígale alué rió Esukristo oyérame ko. Pe majaga etéleru alué rió Sauli alé. \v 27 'Lige alué Bernabé anilime rió gu'írile alué Sauli alé. Bayérole alé 'mi napu mochile alué makué oká rió napu nulame nílige Esusi nochálilachi. 'Lige alué Bernabé ruyele alué ralámuli alué rió Sauli etéligo alué Esusi alé boichimi enágichi napu bo'í bowé Ramáskochi simime, 'lige alé ra'íchiligo alué Esukristo alué Sauli 'yuga. 'Lige anile alué rió Bernabé: \p ―Alé Ramáskochi tabilé majaga ruwile ye rió Sauli alué Esusi ra'ichálila napugiti alué Esusi alarigá 'yáligame alué 'nátili ―alarigá ruwile alué Bernabé anilime rió. \p 'Lige alué ralámuli alué Esukristo oyérame 'ma a'lá bijchígale alésíko. \p ―'La bijchiá júkó ―anile. \v 28 Alésíko napuíle alué Sauli alué Esukristo oyérame 'yuga Rusaleni mochígame. 'Lige alué Sauli eyénale alé wa'lú we'ká riógichi Rusaleni bochígimi alué Esusi ra'ichálila ruigá. 'Lige tabilé majaga ra'íchale alué rió Sauli alué Esusi ra'ichálila ruigá. \v 29 'Lige 'we a'wágame ra'íchale alué ralámuli jurío 'yuga napu griego ra'íchame nile. 'Lige alué ralámuli 'ma me'linálele alué rió Sauli. \v 30 'Lige alué jaré ralámuli alué Esukristo oyérame machile alué rió Sauli me'liboli ko. 'Lige alué ralámuli chíboka simíbale Sauli 'yuga alé 'mi uché bilena we'ká riógichi Sesarea anilichi we'ká riógichi. 'Lige alésíko uchéchigo bilena mejká júlale alué ralámuli alué rió Sauli. Tarso anilichi we'ká riógichi nile alé napu juláliru alué rió Sauli. 'Lige alé ochérigame nile alué rió Sauli 'ya bajchá rawé. \p \v 31 'Lige alué Sauli simisáká alé uché bilena mejká, tabilé na'áuka mochile alué ralámuli jurío Esukristo sayégame alué Esukristo oyérame si pe'wera, alué oyérame napu ejperégame nile alé ejiro Jurea 'lige alé ejiro Galilea 'lige alé ejiro Samaria. 'Lige alué Esukristo oyérame abé rejchirúgame gayénale 'lige 'we a'lá nirame nile alué Wa'lula Esukristo. 'Lige alué Onorúgame Alawala abé a'lá oilárile alué ralámuli 'lige aminacho we'ká ralámuli oyérale Esukristo. \s1 Jena ruwimela Pegro sa'wáligo bilé rió sujírigame \p \v 32 Alué Pegro we'kaná we'ká riógichi eyénale alué Esukristo oyérame gu'íriga. 'Lige sébale alé bilena we'ká riógichi Lira anilichi we'ká riógichi, alué Esukristo oyérame kólimia simile alemi. \v 33 'Lige alé najtépale bilé rió 'we nayume, Enéasi anilime rió. 'Lige alué rió sujírigame nile. 'Lige osá naó bamí pe bo'ígime nile alué rió, tabilé gayéname nile asisia. \v 34 Pegro anele alué rió nayume: \p ―Mué rió Enéasi, ye Esukristo 'la 'yómala mué jipe, jípeko 'ma sa'wimela mué nayua. Yati asísiwa mué, ro'minawa pétigame ―anile alué rió Pegro. \p 'Lige alué rió nayume yati asísile, 'ma sa'wile nayua alué rió. \v 35 'Lige alué ralámuli alé we'ká riógichi Lira anilichi mochígame, 'lige alué Saroni mochígame, napuíle alé napu asale alué rió 'yórigame. Pe e'nemia jsile alué ralámuli alué rió sujírigame sa'wígame. 'Lige alué ralámuli napu ekí nile alé sébagame, 'ma suwábaga bijchígale alué Wa'lula Esukristo ra'ichálila. 'Ma Esukristo oyérame gayénale alué ralámuli. \s1 Jena ruwimela ku ajániligo bilé mukí mukusá \p \v 36 Alé we'ká riógichi Jopa anilichi asale bilé mukí, Esukristo oyérame nile alué mukí, Tabita anilime nile alué mukí. 'Lige griego ra'íchaga ka Rorka anilime nile alué mukí. 'Lige alué laniá pe chomalí aniame nile griego ra'íchaga. 'Lige alué mukí nabí 'we semáriga 'nátame nile Onorúgame 'yuga. Aminami 'we a'lá nirame nile uché jaré ralámuli, 'we a'lá gu'írame nile alué ralámuli tabilé nígame. \v 37 'Lige nayúnale alué mukí, 'lige mukule alué mukí nayuka. 'Lige alué ralámuli 'we a'lá u'bárele, napurigá nokame nílige alué ralámuli. 'Lige bilé galí nile osámana ilígame. 'Lige 'ma u'barsa alué mukí mukúgame, alé galimopa rekale alué mukí mukúgame. \v 38 Napu'lige mukuchi alué mukí, alué Pegro alé we'ká riógichi Lira asale. 'Lige alé Lira pe a'bé nile alé Jopa yéniga. 'Lige alué ralámuli alué Esukristo oyérame alé Jopa ejperégame akele alué Pegro alemi ajtigáráo. 'Lige yati júlale oká rió napurigá bayémala alué Pegro. 'Lige alué oká rió sebasa alé napu ajtile Pegro, yati bayérole, anele: \p ―Pe rekó, ¡yati simawa ramué 'yuga! ―anele alé sebasa. \p \v 39 'Lige alué Pegro yati simile alué oká rió 'yuga alé 'mi napu mochile alué ralámuli. 'Lige alé sebasa yati o'tóliru alé re'pá napu bo'ile alué mukí mukúgame. 'Lige alé we'ká umugí gunámakame mochile. Bochí aniá ilile nalá alué umugí alé re'pá, alé napu bo'ile alué mukí mukúgame. 'Lige alué o'pacha napu súlige alué mukí mukúgame, e'nérale nalaka alué Pegro alué umugí. \v 40 'Lige alué Pegro 'le wichí júlale alué umugí alé mochiga anichi. 'Lige alué Pegro alé 'le wichí julasa alué umugí gunámakame, 'lige chojkóbisiga ilíbale alé a'bé napu bo'ile alué mukí mukúgame. 'Lige Pegro alé chojkóbisiga iligá, 'lige tánele Onorúgame napurigá gu'írimala alué mukí mukúgame. 'Lige 'ma tánesa Onorúgame, 'lige anele alué mukí mukúgame: \p ―Mué Tabita ku asisi ―anele alé iligá. \p 'Lige lanésiga yati e'nénele alué mukí mukúgame. 'Lige alué mukí etele alué Pegro alé ilígichi. 'Lige o'weti asísile alué mukí. \v 41 'Lige alué Pegro sekachí cha'pigá o'weti elale alué mukí. 'Lige 'ma o'weti elasa 'lige bayele alué Esukristo oyérame alé ku re'pá napurigá e'némala alué mukí ku ajánagame. 'Lige alué gunámakame umugí abiena bayélechigó napurigá e'némala alué mukí ku ajánagame. \v 42 'Lige pe yati bochígimi machíleru larigá níligo alé we'ká riógichi Jopa. 'Lige we'ká alué ralámuli yati 'we a'lá bijchígile Wa'lula ko Esukristo. 'Lige 'ma Esukristo oyérame nile alésíko alué ralámuli. \v 43 'Lige alué Pegro we'ká rawé asale bejtega alé Jopa anilichi we'ká riógachi alé Simoni galílachi, alué Simoni napu waketa newame nile. \c 10 \s1 Jena ruwimela Onorúgame nuléligo alué Pegro napurigá gu'írimala alué wa'lula sontalo \p \v 1 Alé we'ká riógachi Sesarea anilichi asale bilé sontalo wa'lula, alué sontalo gapitani. Kornelio anilime nile alué rió. 'Lige usani siento sontalo nuleme nile alué sontalo gapitani. 'Lige alué we'ká sontalo suwábaga alé Italia anilichi paísichi mochígame nile. \v 2 'Lige alué Kornelio nabí rawé tánime nile e'kali Onorúgame, 'we a'lá 'nátame nile Onorúgame 'yuga. 'Lige alué upila abiénachigó alieri nile, 'we a'lá nirame nile Onorúgame. 'Lige alué 'kúchila abiénachigó alieri nile, 'we a'lá nirame Onorúgame. 'Lige alué Kornelio 'we a'lá nirame nile alué uché jaré ralámuli, 'lige 'we a'lá gu'írime nile alué ralámuli tabilé nígame. \v 3 'Lige siné alí alé nasípagana ajtígachi alué rayénali, pe yati niraga Onorúgame etérale alué Kornelio bilé santo ánjeli, alué napu júlilige Onorúgame alé rewagáchika. Alé a'bé sébale alué santo ánjeli napu ajtile alué Kornelio. 'Lige anele alué santo ánjeli alé sébaga: \p ―¡Kuira ganili Kornelio! ―anele alé sébaga alué santo ánjeli. \p \v 4 'Lige alué Kornelio 'we majale alué alieti etega. 'Lige alué rió Kornelio rukele: \p ―¿Tachiri najkí mué Wa'lula? ―anele alué rió Kornelio. \p 'Lige anele alué santo ánjeli: \p ―Onorúgame 'la aké mué e'kali tánichi. 'Lige Onorúgame 'we galegá etiá mué Kornelio napugiti 'we a'lá gu'írime kame mué alué ralámuli tabilé nígame. \v 5 Jípeko julawa mué oká rió alé 'mi we'ká riógachi Jopa anilichi napurigá bayémala alué rió oká rewégame napu Simoni anilime ju 'lige aminami napu Pegro anilime ju. \v 6 Alé ajtí alué tokáyola 'yuga napu Simoni anilime ju, alué waketa newame, alé a'bé ba'wí wa'lú ilígichi, alé bejtégame ju alué rió ―anele alué santo ánjeli. \p \v 7 'Lige alué Kornelio bayele oká rió napu nóchame nile alé galírale 'lige bilé alué sontalo abiena. 'We a'lá oyérame nile alué sontalo Onorúgame. Nabí rawé 'yuga eyéname nile alué sontalo alué Kornelio tebuka. \v 8 'Lige alué Kornelio ruyele alué bakiá rió napurigá anele alué santo ánjeli. 'Lige Kornelio júlale alué bakiá rió alé we'ká riógichi Jopa anilichi napurigá bayémala alué Pegro. \p \v 9 'Lige melénala rawé 'mole alué Pegro alé re'pá galimopa Onorúgame 'yuga ra'ichamia. 'Lige alué bakiá rió pe bijí 'naka boichika e'yénale, ta'chó sébale alé galírale. 'Lige rawilí nile alué Pegro alé re'pá galimopa 'mochi. \v 10 'Lige alué Pegro e'luíle alé galimopa asagá. Alué go'ame tabilé 'cho wajsile alé galírale. 'Lige alé re'pá galimopa asagá Onorúgame etérale go'ame alué Pegro. 'Lige etele alué rewagá ewagá ilíbachi. \v 11 'Lige etele alué apieri gemá alé 'pa alékana ewágachika ma'chínachi. Pe kilí enale alé 'pákana, naógana chijtochi cha'pirúgame, alarigá enale alué gemá alé 'pákana. \v 12 'Lige alé amoba we'ká ajágame uchúkame nile: alué naó ronégame ajágame (gowí, bo'á, chibá, akasí) 'lige alué we'ká sinowí, 'lige ochá 'lige alué ajágame napu i'nime ju, (chulugí, wilú, a'wé), 'lige uché jaré we'ká e'karúgame ajágame uchule alé. \v 13 'Lige alué Pegro akele bilé ra'íchili. Anile alué ra'íchili: \p ―Pegro, ilísiwa, yati me'gá go'póaká alué ajágame ―regá anele alué ra'íchili. \p \v 14 'Lige alué Pegro anele: \p ―Mué Wa'lula, neka tabilé chérigá go'mela alué ajágame, pecha elírigime níriga ramué ralámuli jurío. Neka tabilé siné go'yame ju alué ajágame napu tabilé elílime ju napurigá go'poa ―anile alué Pegro. \p \v 15 'Lige alué ra'íchili anele: \p ―Tase che aniboa mué Onorúgame 'yuga. Ne 'la elá napurigá mué me'agá go'mela alué ajágame\f + \fr 10:15 \ft Alué ralámuli jurío tabilé go'yame nile ajaré ajágame. Alueka anime nile tabilé bi'wígame kóríle jaré ajágame. Alueka aniame ju tabilé lisensia nígame nile napurigá go'mela alué jaré ajágame. E'nesi glosario «purificar». \f* ―regá anile alué ra'íchili. \p \v 16 'Lige baisá chojkégame etérale Onorúgame Pegro alué gemá alué ajágame uchúkame. 'Lige 'ma tabilé etérale Onorúgame alué gemá, 'ma ku 'pa rewagachi 'mole alué gemá. \v 17 'Lige alué Pegro we'ká 'nata asale alué alieti etesa. «Tachiri ruwime ke 'smíwé alué alieti la'siá», la asale alé alué Pegro. 'Lige alué 'nata ajtígichi bijí alué Pegro, 'lige sébale alué bakiá rió alué napu júlalige alué Kornelio. \v 18 'Lige alué bakiá rió rukele alé yochi jaga alué ralámuli alé mochígame: \p ―¿Tala asé ajtí jena alué Simoni napu Pegro anilime júchigó? ―anile alé sébaga alué bakiá rió. \p \v 19 'Lige alué Pegro bijí alé re'pá alé galimopa asagá, we'ká 'nata asale. 'Lige Onorúgame Alawala anele alué Pegro: \p ―Mué Simoni, alé jaí bakiá rió mué 'yame. \v 20 Re'kísiga repórawa 'lige 'yuga ra'ichawa. Tase majawa alué 'yuga simiá. Ne jula alué ralámuli ―anele Onorúgame Alawala. \p \v 21 'Lige yati re'kísele alué Pegro. 'Lige anile alué Pegro alé yochi ilíbaga alué rió alé jágame etega: \p ―Ne ju napu 'emi 'ya. ¿Chonigá 'yamí 'emi ne'chí? ―anele Pegro. \p \v 22 'Lige nejele alué bakiá rió: \p ―Kornelio anilime rió sontalo gapitánila, aluete jularu ramué alé 'naka. Alué rió 'we a'lá oyérame ju Onorúgame. 'Lige ralámuli jurío 'we a'lá nirame ju alué rió, napugiti 'we a'lá rió kame. Bilé santo ánjeli nulele alué Kornelio napurigá julámala ramué jena napurigá bayérowa mué. Simérátu mué alé 'mi ra'íchili ruyemia ―anele alué bakiá rió napu'lige etesa alué Pegro. \p \v 23 'Lige alué Pegro alé pachami bayérole alué bakiá rió. 'Lige alé pachá mochiga, go'ame kógile alué bakiá rió. 'Lige 'ma bosásaká, 'yale gemá napurigá gemagá okómala napurigá alé che'labámala alué bakiá rió. 'Lige alé che'labasa, be'á simíbale. 'Lige alué Pegro simile alué bakiá rió 'yuga, 'lige uché jaré ralámuli napu Esukristo oyérame nile alé Jopa mochígame, abiena simíbale alué ralámulichigó. \p \v 24 'Lige simasa, melénala kulí sébale alé Sesarea anilichi we'ká riógichi. 'Lige alué Kornelio alé asale buigá alué ralámuli. 'Lige alué bo'né Kornelio rijimala abiena mochile aléchigó. 'Lige alué Kornelio gompaniérola abiena we'ká mochile aléchigó alué ralámuli buigá. Alué ralámuli Kornéliote bayérigame nile. \v 25 Napu'lige alué Pegro alé sébachi, yati ma'chínale alé galírale alué Kornelio alué Pegro najtepamia. 'Lige alué Kornelio alué Pegro najtépaga, 'lige chojkóbisiga chukíbale alé bajchabeka. Ala'sile alué rió Kornelio, pe Onorúgame neraga etele alué Pegro. \v 26 'Lige alué Pegro chijúnale la'sichi alué rió Kornelio. 'Lige sekala cha'pigá anele: \p ―Ilísiwa o'weti. Neka pe iligá rió ju napurigá mué, tase Onorúgame ju ne ―anele alué Pegro. \p \v 27 'Lige alé pachami simíbale ra'ichasia alé napu mochile alué uché jaré we'ká ralámuli. \v 28 'Lige anile alué rió Pegro alé pachá iligá: \p ―'La 'we a'lá sébali machiáa 'emi napurigá niru ramué ralámuli jurío. Ramueka tabilé siné oyame niru alé napu ejperé alué ralámuli tabilé jurío. Onorúgameka regá benírile ne'chí suwábaga ralámuli 'we a'lá niráwará, rekó tabilé jurío kachi abiena 'we a'lá niráwará. Onorúgame newale suwábaga ralámuli. \v 29 'Lige napu'lige Kornelio júlale alué ralámuli ne'chí bayéniliga, ne yati e'wá tabilé chélagá rekó 'émika e'sena ralámuli kachi. ¿Chonigá jula mué Kornelio alué ralámuli ne'chí bayéniliga? ¿Tachiri nakiágó 'emi ralámuli? \p \v 30 'Lige alué rió Kornelio nejele. \p ―Kulí, 'ma naó rawé ju, ne ra'icha ilígichi Onorúgame 'yuga, nasípagana ajtígichi alué rayénali, 'lige alé ma'chínaturu bilé rió rapame o'páchigime, pe yati niraga ma'chínaturu alué rió alé. Pe santo ánjeli nile. \v 31 'Lige anile alué santo ánjeli: «Onorúgame 'la aké mué ra'íchachi aleké 'yuga 'lige 'we 'la sébali machí mué 'we a'lá gu'írime ko alué ralámuli tabilé nígame. \v 32 Jípeko juláwagó jaré rió alé 'mi Jopa anilichi napurigá bayémala alué rió Pegro alé Jopa ajtígame. Pegro alé 'mi Simoni bejtélachi ajtí napu waketa newame ju. Alué Simoni anilime rió bejtégame ju alé a'bé napu alué ba'wí wa'lú ilígichi.» Alarigá anile alué santo ánjeli rapame o'páchigime. \v 33 'Lige júlaturu ne alué ralámuli napurigá bayémala mué. 'La yati e'wale mué. 'We 'la ju mué nawasa. 'Lige jípeko jena mochírukuru ramué, 'lige Onorúgame 'la etiáguru ramué jena mochírigo. Jípeko buigá mochírukuru ramué akinalia alué ra'íchili. Napurigá Onorúgame nulele mué napurigá ruyémala mué alué ra'íchili jena jipe, aleké ra'íchili akinalia mochiru ramué jipe jena ―anile alué Kornelio. \s1 Jena ruwimela napu ra'íchaligo Pegro alé Kornelio bejtélachi \p \v 34 'Lige alué Pegro anile: \p ―Jípeko 'la nama ne napurigá aní Onorúgame. Onorúgame suwábaga ralámuli 'la 'we a'lá nirame ju rekó tabilé jurío kachi. \v 35 Onorúgame nareme ju apiépiri rió napu 'we a'lá nirame ju Onorúgame napu 'we a'lá sébali olame ju Onorúgame 'yuga. \v 36 Alué ra'íchili napu nulele Onorúgame ramué ralámuli Israeli ejperégame, alué ra'íchili aní Esukristo ko Wa'lula suwábaga ralámuli nuleme jena wijchimoba mochígame. 'Lige alué rió napu 'we a'lá nirame ju alué Esukristo, alueka 'la sébali nímala, tabilé we'ká 'nátame nímala. \v 37-38 'Émika 'we a'lá sébali machí napu ikíligo we'kaná jena Israeli. Onorúgame 'yale Esusi bo'né alawala 'we a'wágame a'walí, alué Esusi napu bejtégame nile alé Nasareta. Napu'lige Juánite rewarásiga alué Esusi, 'lige kulí simile alé Galilea, 'lige alé chojkile ralámuli gu'íria 'lige 'yoa ralámuli napu Remónisite cha'pirúgame nílige. Alarigá 'la gayénale napugiti Onorúgameka alué 'yuga asáligame. \v 39 'Lige ramué 'la etéruturu larigá yochi nayúkame alué Esusi alé 'mi wa'lú we'ká riógachi Rusaleni, 'lige alé uché bilena we'kaná we'ká riógachi 'mi alé napu ejperégame ju ralámuli jurío. 'Lige ramué alé mochírigituru etea larigá yochi Esusi. 'Lige alué ralámuli tabilé nirame nile alué Esusi, 'ma me'ale alué Esusi alé gulusichi ujchagá. \v 40 'Lige mukusá alué Esusi, pe bakiá rawé kachi Onorúgame ku ajánale alué Esusi. 'Lige jena eyénituru alué rió Esusi ku ajánasa. \v 41 'Lige tabilé suwábaga ralámuli etele jena eyénachi napu'lige ku ajánasa. Pe ramué u'kabi ralámuli eteru, pe napu ekí cha'pílige bo'né Onorúgame napu ramué ralámuli nílige. Ramueka napuíka go'túgeturu 'lige bajíruturuchigó alué si napu'lige ku ajánasa. \v 42 'Lige alué Esukrístote nulérituru ramué napurigá ramué ruyewa Onorúgame ra'ichálila. 'Lige aminami nuléruturu napurigá ramué ruyémala Onorúgame ajcháligo wa'lula niraga alué Esusi napurigá wanápame nímala alué resiti 'nátame ralámuli, alué napu bijí ajagá mochí 'lige suwígame abiena. \v 43 Suwábaga alué ralámuli 'we 'ya ejperégame napu ruwime nile napu anele Onorúgame, anile nawamio alué Esusi 'lige napu ekí ralámuli 'la bijchígime ju Esusi ra'ichálila, alueka 'la e'kawa Onorúgamete resítiri alawégame 'la bijchígame ka chieri ka Esusi. \s1 Jena ruwimela 'ma bajkíligo Onorúgame Alawala alé ralámulichi tabilé jurío \p \v 44 Napu'lige alué Pegro bijí ra'icha ilígichi alé pachá galírale, Onorúgame Alawala bajkile suwábaga ralámulichi. 'Lige pe si'népiriga bochígimi bajkile alué alawá alé ralámulichi. \v 45 'Lige alué ralámuli alué napu napuíka jsílige Pegro 'yuga, alué ralámuli jurío napu 'ma oyérame nile Esukristo, alueka 'we e'negá jale alué ralámuli Onorúgame Alawala bajkichi. A'boi ralámuli juríoka tabilé mayele Onorúgame Alawala bajkirao alué ralámulichi tabilé jurío, alekeri 'we e'negá jale. \v 46 'Lige alué ralámuli napu 'ma nígame nile Onorúgame Alawala, alueka chojkile ra'icha we'ká se'winátiri ra'íchili napu 'yako tabilé alarigá ra'íchame nílige. Ra'íchale chiena semáriga ko Onorúgame. \v 47 'Lige Pegro anile: \p ―Alué ralámuli 'ma nígame ju Onorúgame Alawala napurigá ramué. Pecha che anéwagó napurigá tabilé rewarárigame nímala alué ralámuli ba'wichí bochígimi bokuíka ―anile Pegro. \p \v 48 'Lige Pégroka nulele rewarániliga alué ralámuli, napurigá alué uché jaré ralámuli 'la machimela alué ralámuli 'ma a'réligo napu bajchabé 'nátame nílige 'lige 'la bijchiá alué Esukristo oyérame ko. 'Lige alué ralámuli 'we anele alué Pegro napurigá alé asimela pe'wera alué ralámuli 'yuga. \c 11 \s1 Jena ruwimela Pegro ruwíligo napu lakíliga alé Sesarea \p \v 1 Alué makué oká ralámuli napu Esusi nóchili 'yálige, 'lige alué uché jaré ralámuli Esukristo oyérame alé Jurea anilichi ejiro mochígame, suwábaga alué ralámuli machile alué ralámuli tabilé jurío 'ma oyériligo Onorúgame nila ra'íchali. \v 2 Napu'lige sebasa alué Pegro alé Rusaleni, alué ralámuli Esukristo oyérame alé Rusaleni mochígame sairaga ra'íchale alué Pegro olagá. \v 3 Anele: \p ―Mué rió, ¿chonigá simí mué alué ralámuli kólimia alé tabilé jurío ralámuli ejperélachi? 'Lige alé go'ame go'ale mué alué ralámuli 'yuga. 'Lige alué ralámuli tabilé alarigá nokame ju napurigá nokiame niru ramué.\f + \fr 11:3 \ft E'nesi glosario «circuncisión». \f* ―anele alué ralámuli. \p \v 4 'Lige Pégroka 'we a'lá ruyele napurigá ikílige bo'né: \p \v 5 ―Ne alé we'ká riógachi Jopa anilichi ajtigéturu. 'Lige Onorúgame 'yuga ra'icha ajtigé ne alé. 'Lige alé asagá Onorúgame etératuru ne'chí we'ká e'karúgame. Etéturu ne napuyeri gemá alé 'pákana rewagáchikana ma'chínachi. 'Lige alé 'pákana o'wékana enáturu alué gemá. 'Lige alué napuyeri gemá napurigá naógana chitochi cha'pirúgame alarigá enáturu alué gemá alé 'pákana rewagáchikana. 'Lige alé a'bé asíbaturu napu ne ajtigé. \v 6 'Lige ne 'we a'lá e'néturu alué napuyeri gemá alé asibasa. 'Lige etéturu ne alé amoba we'ká ajágame naó ronégame uchúkachi alé gemachi. 'Lige uchuke alué we'ká ajágame alé galírale bukurúgame, 'lige alué jami oyame abiena, 'lige alué i'nime, 'lige alué sinowí, 'lige uché jaré jami oyame ajágame. \v 7 'Lige aké ne bilé ra'íchili. Aníchane alué ra'íchili: «Mué Pegro, ilísiwa mué alé, 'lige me'gá go'poa alué ajágame.» \v 8 'Lige neka anéturu: «Tase alarigá aniboa mué Wa'lula. Neka alué jaré ajágame tabilé siné go'yame ju, tabilé alarigá nokiame niru ramueka.» \v 9 'Lige alué ra'íchili aníchane: «Tase saega ra'ichawa mué Onorúgame olagá. Onorúgame 'la elá napurigá alué ajágame me'gá go'mela mué», alarigá aníchaneturu alué ra'íchili. \v 10 'Lige baisá aníchane alué ra'íchili alarigá. 'Lige 'ma baisá anisá alué ra'íchili, 'lige ku alé rewagachi kíbuturu alué apieri gemá. \v 11 'Lige alé galírale napu ne ajtigé, a'lige seba bakiá rió napu alué Kornelio júlalige alé 'naka Sesaréachi anilíchika. \v 12 Onorúgame Alawala ruyéturu ne'chí alué ralámuli alé galírale sébaligo napu ajtigé ne. 'Lige aníturu Onorúgame Alawala simérá ne alué bakiá rió 'yuga. Alekeri ne tabilé we'ká 'nátaga simí ne. 'Lige usani rió alué Esukristo oyérame alé we'ká riógichi Jopa mochígame, alué si simíbaturu ne'chí 'yuga alé Sesarea anilichi. Suwábaga ka simáruturu ramué alé Kornelio bejtélachi. \v 13 'Lige alué Kornelio ruyéturu bilé santo ánjeli etéoriéturu alé bo'né bejtélachi. Aniáráturu alué santo ánjeli: «Mué rió, julawa jaré rió alé we'ká riógichi Jopa napurigá bayémala alué oká rewégame rió, alué Simoni napu Pegro anilime ju. \v 14 Alué rió bayésiga 'la ruwimela churigá 'la ma'chínamala mué alé resiti bowechi 'lige churigá 'la buyásimili ko alué resiti bowechi alué ralámuli napu ekí mochí jena mué bejtélachi.» \v 15 'Lige alué Kornelio suwénasa ra'icha, 'lige ne ralámuli rejcholi ruyea ajtígichi alé, Onorúgame Alawala yati bajkile alué ralámulichi. Alué alawá bajkile alé ralámulichi pe a'chigóriga napurigá bajkile alué alawá 'ya ramuechi. \v 16 'Lige ne 'nata napurigá anílige alué Wa'lula Esusi. Aniéturu alué Wa'lula: «Alué Juánika pe ba'wite rewarame nile. Jipe 'émika Onorúgame Alawálate rewarárigame nímala», aniéturu Esusi. \v 17 Onorúgame 'yásaká bo'né Alawala alué ralámuli tabilé jurío a'chigóriga napurigá 'yale ramué napu'lige ramué 'la bijchígirige alué Wa'lula Esukristo ko, 'lige ¿ne 'lacha animela tabilé 'la ko Onorúgame Alawala bajkiá alué ralámulichi? ¿Chieri ju ne napurigá Onorúgame saega asimela? \p \v 18 'Lige alué ralámuli alé Rusaleni mochígame, alué ra'íchali akisá, tabilé che anigá mochíbale. Tabilé ne'óchale alué Pegro. Pe iligá cheliera 'yale 'nalina Onorúgame. Anile: \p ―¡Onorúgame 'la elile alué ralámuli tabilé jurío napurigá 'la a'rémala alué ralámuli alué resiti 'nátili, napurigá 'la bi'ígame alawega mochímala 'pa rewagachi nabí Onorúgame 'yuga! \s1 Jena ruwimela bijchígiligo Onorúgame ra'ichálila alué ralámuli Antiokía mochígame \p \v 19 Napu'lige me'líliru Siteba, júmasele we'ká alué ralámuli Esukristo oyérame we'kaná ichúrimi. 'Lige jaré abé mejká simíbale alé ejiro Benísia anilichi. 'Lige jaré simíbale alé Chipre anilichi rabó alé nasipa wa'lú ba'wichí, 'lige jaré alé Antiokía anilichi wa'lú we'ká riógichi. 'Lige alemi sebasa 'we ruyele alué Esukristo ra'ichálila alué ralámuli jurío napu alé mochígame nile. Tabilé ruyele alué ralámuli tabilé jurío. \v 20 'Lige jaré ralámuli Rusaleni júmasilige Chipre mochígame nílige 'lige jaré Sirene mochígame nílige. 'Lige alué júmisiga sébale alé Antiokía. 'Lige alé sebasa chojkile ra'íchali ruyea alué ralámuli jurío 'lige alué ralámuli tabilé jurío abiénachigó napu griego ra'íchame nile.\f + \fr 11:20 \ft Alué ralámuli Chipre ejperégame 'lige Sirene ejperégame griego ra'íchame nile. 'Lige alué Barnabasi Chipre bejtégame nile. \f* 'Ma ruyele alarigá níligo alué Wa'lula Esusi. \v 21 Onorúgame gu'irile alué ralámuli napurigá 'la ruwimela, 'lige we'ká ralámuli 'la bijchígile alué ra'íchali, 'liko 'ma we'ká ralámuli a'rele bo'né 'nátili 'lige oyérale alué Wa'lula Esusi na'tálila. \p \v 22 'Lige alué we'ká ralámuli Esukristo oyérame alé Rusaleni mochígame akele alakió alué ralámuli alé Antiokía mochígame. 'Lige alarigá akisá, júlale alué rió Bernabé anilime alé Antiokía. \v 23 'Lige alué rió alé Antiokía sebasa, etele Onorúgame 'we a'lá gu'irio alué ralámuli alé mochígame. 'Lige 'we ra'sálágá asale alué Bernabé etega 'we a'lá gu'írio Onorúgame, alekeri 'we ra'sálále. 'Lige ruyele alué ralámuli bilé rejcholi napurigá alué ralámuli 'la nabí oyéramala Wa'lula Esusi tabilé we'ká 'nátaga, 'la bi'lepi 'nátaga. \v 24 'Lige alué Bernabé 'we a'lá rió nile, Onorúgame Alawala alawégame nile. 'Lige 'we a'lá bijchígime nile Onorúgame ra'ichálila. 'Lige alué uché jaré we'ká ralámuli napu ekí akele alué Bernabé ra'ichálila, 'we a'lá oyérale alué Wa'lula Esusi ra'ichálila. \p \v 25 'Lige alué Bernabé simile alé Tarso anilichi we'ká riógichi alué rió Sauli bayemia. \v 26 'Lige rewisá alué Sauli, 'lige 'yuga simile alé Antiokía. 'Lige alé Antiokía sebasa alé mochile bilé bamí alué oká rió, Esukristo ra'ichálila beniria alué we'ká ralámuli alé mochígame Esukristo oyérame. 'Lige alé chojkile pe kulí siné «Kristiano» aniá alué ralámuli Onorúgame oyérame. «Kristiano» aniáká «Kristo Oyérame» aniame ju. \p \v 27 'Lige pe a'kinana sébale jaré rió Esukristo oyérame napu benílige Onorúgame ra'ichálila. 'Lige alué rió alé Rusalénika simíbagame nile. Sébale alé Antiokía. \v 28 'Lige alué bilé rió Agabo anilime alé a'bé ilíbale napu mochile alué Esukristo oyérame ralámuli. 'Lige alé iligá ra'íchale alué rió. 'Lige Onorúgame Alawala gite machigá anile alué rió ra'íchali ruyá alarigá nimio a'kinana rawé. 'Lige 'we gunarúmerá alué go'ame alé, tabilé nerúmará go'ame alé bochígimi gawichí we'ká rawé kachi. 'Lige 'la bijchiá nile. ('Lige a'kinana alué Kláurio anilime rió wa'lula nílige tabilé nerule go'ame. 'Lige alé Jurea wa'lú ejírochi abéchigo rajpé, tabilé i'tele go'ame.) \v 29 'Lige alué ralámuli alé Antiokíachi ejperégame alué Esukristo oyérame, 'nátale julálime alé ejiro Jurea anilichi jaré rió alué Esukristo oyérame, enomí o'tóriga julamia, napurigá gu'írimala alué ralámuli Esukristo oyérame alé Juréachi ejperégame. A'pílipi ralámuli nejile enomí napu ekí ikiro. Jaré abé nígame, alueka abé we'ká nejile, alué tabilé we'ká nígame pe'kabi nejile. \v 30 'Lige 'ma napabusa, juláliru enomí o'tóriga alué Bernabé anilime rió 'lige alué Sauli si alé 'mi Jurea napurigá 'yámala alué e'wélala napu Esukristo oyérame nuleme nílige alé Jurea mochígame. \c 12 \s1 Jena ruwimela alué wa'lula Erore 'we resí oláligo alué Esukristo oyérame \p \v 1 'Lige alué rió wa'lula Erore napu nulame nílige alé Juréachi, cha olánile alué ralámuli Esukristo oyérame, 'lige alekeri nulele alué sontalo cha'píniliga jaré alué ralámuli Esukristo oyérame. \v 2 'Liko cha'píliru alué Santiago (Akobo) 'lige me'líliru we'lí siparínate. Santiago Juani ba'chila nile. \v 3 'Lige alué jaré ralámuli jurío tabilé Esukristo oyérame 'we ra'sálagá rejpile alué Santiago me'lisuga. 'Lige alué rió wa'lula Erore machisá alué ralámuli 'we ra'sálagá mochigo alué Santiago me'lisuga, 'lige nulale alué Erore napurigá cha'pibóachigó alué rió Pegro anilime. Napu'lige piesta newáliru napu go'yame nile alué baní tabilé ro'érigame kawali, a'lige cha'píliru alué Pegro. \v 4 'Lige cha'pisuga alué Pegro, galírale bajcháliru. 'Lige alé napu asale alué Pegro galírale, alé mochile makué usani sontalo alué Pegro tebuka. Naoka repume nile siné, 'lige uché jaré naó abé i'libeko repume nile. 'Lige alué Erore o'tiame 'nátale gustisia olamia alé we'ká ralámuli mochígichi nujubapi, 'ma suwisá alué piesta Páskua anilime. Najkile napurigá we'ká ralámuli etémala. \v 5 'Lige alué piesta ta'chó suwénachi, 'lige alué uché jaré ralámuli alué Esukristo oyérame 'we iwégame tania mochile nejkúrali Onorúgame napurigá taché olawa alué rió Pegro alé galírale. \s1 Jena ruwimela Onorúgame 'we a'lá gu'íriligo Pegro \p \v 6 'Lige rapakónala rukó napu'lige alué rió Erore ma'chí pánilichi alué rió Pegro, 'lige Pégroka 'we gochigá bo'ile alué oká karénate bulériga. Alué bilé karena guwala alué sontálochi chérigame nile, 'lige alué uché bilé karena guwala alé uché bilena sontálochi chérigame nile. 'Lige alué uché jaré sontalo alé yochi repuka mochile. \v 7 'Lige pe abé i'libeko pe yati niraga ma'chínale alué santo ánjeli alé napu bo'ile Pegro, alué santo ánjeli napu alué Wa'lula Esukristo júlale. 'Lige alué santo ánjeli ajchale a'chigachi nochagá. 'Lige anele ajchasa alué Pegro: \p ―Wériga Pegro, ilísiwa o'weti. \p 'Lige alué karena pe yati rujsule sekachí bulurúgame. Pe a'boi su'pale alué karena. \v 8 'Lige anele alué santo ánjeli: \p ―Yati o'pachátawa, 'lige yati akarawa. \p 'Lige alué rió Pegro yati e'wale lanilía. \p 'Lige anile alué santo ánjeli: \p ―Ne'chí najátawaká ―anile. \p \v 9 'Lige alué Pegro yati simile alemi guwana napu enale alué santo ánjeli. 'Lige alué Pegro tabilé 'la machile, tabilé bijchiá kolale alué. Pégroka pe remua bo'igó mayele. \v 10 'Lige simárale alé napu alué oká sontalo mochile alé a'bemi alué Pegro repuka. 'Lige alemi simárale napu mochile uché jaré sontalo. 'Lige arigá sébale alé napu ilile alué 'we enati 'yera. 'Lige alué 'yera jiérote newárigime nile. 'Lige alué 'yera jiero pe bo'né i'pule alemi sébachi 'lige buyásele alemi ma'chimi. 'Lige buyasa pe'wera e'yénale okaka alé 'mimi we'ká riógichi niraga. 'Lige pe alemi si pe yati tané ikile alué santo ánjeli. \v 11 'Liko alué Pegro 'la bijchígile alué santo ánjeli 'síligo ma'chí 'pa galírale bajcháriga ajtígachi. Anile alué Pegro: \p ―Neka 'la machí alué Wa'lula Esukristo júlaligo bilé santo ánjeli ma'chí pamia galírale bajcháriga ajtígachi ne resí olánilichi ne'chí alué Erore 'lige aminami alué ralámuli jurío. Alué Wa'lula Esukristo 'sile ne'chí gu'iria. \p \v 12 'Lige machisá alué Pegro 'la bijchiá ko, 'lige 'we yati simile napu María bejtélachi nile. Alué María alué Juani eyela nile, alué Juani napu Marko anilime nílechigó. Alé napu María bejtégame nile we'ká mochile ralámuli Esukristo oyérame alé napuíka Onorúgame tania napurigá alué Pegro tabilé me'liboa alé galírale bajcháriga ajtígachi. \v 13 'Lige alué Pegro alé yóchika reporále alé galírale sébaga alué mukí María bejtélachi. 'Lige bilé mukí iwé simile alé yochi e'nemia. Alué mukí Rora anilime nile. \v 14 'Lige alué mukí Rora yati machile alué Pegro ra'ichálila ko. 'Lige machisá Pegro ko, 'we ra'sálále 'lige 'we yati 'male ruyemia uché jaré ralámuli napu mochile alé nibilé i'pusa yochi, tabilé nélábale alué 'yera i'púlime. \v 15 'Lige alué ralámuli alé pachá mochígame anele: \p ―'La abé tóntatiri júpaché mueka ―anéleru alué mukí ruyachi. \p 'Lige alué mukí anile: \p ―Neka tabilé 'yega aní, 'la bijchiá ju ―anile alué mukí. \p 'Lige anile alué ralámuli: \p ―Pe Pegro alawálala júleké alué aleka ilígame ―anile alué ralámuli. \p \v 16 'Lige alué Pégroka abéchigo a'wágame rejporale alé yóchika. 'Lige alué ralámuli arigá i'pule alué 'yera. 'Lige alué ralámuli etele alué 'yera i'pusa aleka iligó alué Pegro. 'Lige 'we majale alué ralámuli alué Pegro etega. \v 17 'Lige alué Pegro sekate sulile alué ralámuli. 'Lige anele: \p ―¡Kilí jasi 'emi ralámuli! ―anele. \p 'Lige ruwile alué Pegro Onorúgame ma'chí páliga alé galírale bajcháriga ajtígichi. \p 'Lige anile: \p ―Ruyesi Santiago alué napu Esusi nasípasi bonila ju, chukíligo ne, 'lige abiena alué uché jaré ralámuli Esukristo oyérame. \p 'Lige pe u'kabi ra'ichasa, simile chíbamia uché bilénami. \p \v 18 'Lige che'lisá we'ká 'nata mochile alué sontalo alué Pegro repúkame. \p ―¿Koche kiba alué Pegro? ―anile alué sontalo. \p \v 19 'Lige alué wa'lula Erore 'we a'wágame nulale 'yánaliga alué Pegro. 'Lige alué sontalo tabilé asé rewale alué Pegro. 'Lige alué sontalo tase rewisá alué Pegro, alué Erore 'la iwégame rukele alué makué usani sontalo, alué napu Pegro repuka mochílige galírale bajcháriga ajtígachi. 'Lige tabilé ruyele koche ajtigá Pegro, pecha machíliga alemi ajtigó alué Pegro. 'Lige alué Erore uché jaré sontalo owile napurigá me'limela alué sontalo Pegro repúkame. 'Lige pe a'kinana alué wa'lula Erore simile Rusaleni asagá 'lige 'letu simile Sesarea anilichi we'ká riógichi, 'lige alemi we'ká rawé asimeli nile alué rió Erore. \s1 Jena ruwimela mukúligo alué wa'lula Erore \p \v 20 'Lige alué wa'lula Erore 'we ayoga asale alué ralámuli we'ká riógachi Tiro mochígame 'yuga. 'Lige alué ralámuli alé we'ká riógachi Sironi mochígame ralámuli 'yuga abiena 'we ayoga asale alué rió Erore. 'Lige alué ralámuli machisá alué wa'lula Erore 'we ayoa ajtigó, 'lige ra'íchale alué we'ká ralámuli a'bopi ka, napurigá simámala alué wa'lula Erore e'nemia. 'Lige alué ralámuli alé Sesarea sebasa, 'lige gompaniétale bilé rió alé ajtígame Blasto anilime rió. Alué rió Blasto alué Erore galila repume nile alé. 'Lige alué Blasto gatele napurigá ra'ichámala alué ralámuli alué Erore 'yuga. Alué ralámuli alé okaná we'ká riógichi mochígame tabilé najkile napurigá ayoga asimela alué Erore napugiti alué go'ame alé 'nólame níligame alué ralámuli, alué Tiro mochígame. 'Lige alué Sironi mochígame ralámuli abiénachigó alé 'nólame nile go'ame, alé napu Erore nulame nile. \v 21 'Lige napu'lige sébale alué rawé napu ra'icháwili nile, alué Erore o'pachátale bilé o'pacha 'we semati ta'wesi anaga. 'Lige alué o'pachátasa, asíbale alé wa'lú mutélachi. 'Lige alé asagá ra'íchale bilé ra'íchili. \v 22 'Lige alué ralámuli anile alué ra'íchali akisá, e'wele ra'íchaga anile: \p ―¡Tabilé ralámuli ju alué 'sika aniá, pe bilé Onorúgame ju 'sika aniá alué! ―anile alué ralámuli. \p \v 23 'Lige alué santo ánjeli sébale alé pe yati neraga. 'Lige alué santo ánjeli 'we a'wágame nayulí 'yale alué Erore. Alué rió wa'lula Onorúgame mayérime níligame. Alekeri Onorúgame 'nátale nayulí 'yamia. 'Lige alekeri nayulí 'yale alué santo ánjeli. 'Lige 'ma kuchile alué rió. 'Lige mukule alué rió Erore kuchiga. \p \v 24 'Lige alué ralámuli alué Esukristo oyérame we'kaná simíbale Onorúgame ra'ichálila benírisia alué ralámuli, alé ichúrimi we'ká riógichi. 'Lige alué we'ká ralámuli aminacho we'ká oyérale Onorúgame ra'ichálila. \p \v 25 Alué Bernabé, 'lige alué Sauli, 'ma nachutasa alué enomí alé Rusaleni, 'lige bayérole alué Juani napu Marko anilime nílechigó, 'lige ku sébale alé Antiokía anilichi. \c 13 \s1 Jena ruwimela Onorúgame Alawala nóchili 'yáligo oká rió \p \v 1 Alé we'ká riógichi Antiokía anilichi mochile we'ká ralámuli alué Esukristo oyérame. 'Lige jaré alué Esukristo oyérame ruwime nile napu anele Onorúgame. 'Lige uché jaréchigo rió mochile Onorúgame ra'ichálila benírame. Bilé alué Bernabé anilime nile, 'lige uché bilé Simoni napu Chókame anélime nile, 'lige uché bilé Lusio, 'lige uché bilé Manaeni, 'lige uché bilé Sauli. Alué Lusio alé Sirene ochérigame nile. 'Lige alué Manaeni napu'lige 'ya bijí u'taka, Erore gompaniérola nile, alué Erore napu a'kinánaka wa'lula nílile. \v 2 'Lige bilé rawé ayuna mochile alué ralámuli, 'lige a'walí tania alué Wa'lula Onorúgame. 'Lige a'walí ta jaga alué ralámuli, akele Onorúgame Alawala ra'íchachi. 'Lige anile ye ra'íchili: \p ―Neka najkí napurigá julámala 'emi alué Bernabé 'lige alué Sauli si alé uché bilena napurigá beníramala ralámuli alé mochígame ne nila ra'íchali ―anile alué ra'íchili. \p \v 3 'Lige alué ra'íchili akisá alué ralámuli, aminabi ayúnale alué ralámuli 'lige a'walí tale. 'Lige mo'chí nochale alué oká rió napurigá 'we a'lá sébali nochámala alué nóchali, 'lige júlale alué oká rió alé 'mimi. \s1 Jena ruwimela Bernabé 'lige Sauli ruwíligo Onorúgame ra'ichálila alé Chipre \p \v 4 'Lige Onorúgame Alawala júlale alué oká rió alé Selusia anilichi we'ká riógichi alé wa'lú ba'wichí suweke. 'Lige alé sebasa alé 'mi uché bilena simíbale alué oká rió. Bárkochi simíbale. 'Lige alé napu sébale alué oká rió, Chipre anilichi nile alé napu ilile wa'lú gawí wa'lú ba'wichí nasipa. 'We riógame nile alé abiena. We'kaná we'ká riógichi nile alé rabó. \v 5 'Lige sébale alué oká rió alé bilena we'ká riógichi Salamina anilichi. 'Lige alé sebasa, simíbale alué oká rió alé u'tá re'obachi «sinagoga» anilime. 'Lige we'kaná u'kuchí re'obachi e'yénale alué rió alemi. 'Lige alué oká rió alemi bilena u'tá re'obachi sebasa, 'lige benírale Onorúgame ra'ichálila. 'Lige alué rió Juani napu Marko anilime nile, abiénachigó eyénale alué oká rió 'yuga alemi, nejkúriga eyénale alemi. \v 6 'Lige we'kaná we'ká riógichi e'yénale, arigá sébale alé Papo anilichi we'ká riógichi. 'Lige alé natépale bilé rió jurío napu sujkurúgame nile. Oká rewégame nile alué rió, Bar-Esusi anilime nile bilé rewalá, 'lige Elímasi anilime nile uché bilé rewalá.\f + \fr 13:6 \ft Bar-Esusi aniáká Esusi inolá aniame nile. Elímasi aniáká pe sujkurúgame aniame nile. \f* 'Lige 'we 'yégame nile, Onorúgame ra'ichálila nareme kóríle alué rió. \v 7 'Lige alué wa'lula Chipre nulame pe sujkurúgame gompaniérola nile. 'Lige alué rió wa'lula Serjio Páulo anilime nile 'lige 'we rejchirúgame nile ra'íchaga, 'we a'lá 'nátaga gateme nile ra'íchali. 'Lige alué rió wa'lula bayele alué Bernabé 'lige Sauli si napurigá smela alé napu ajtile alué rió wa'lula napurigá ruwimela alué ra'íchili Onorúgame ra'ichálila alé sébaga alué oká rió. \v 8 'Lige alué rió sujkurúgame 'ma sairale alué oká rió. 'Lige tabilé najkile napurigá alué wa'lula bijchígamala Onorúgame nila ra'íchali. \v 9 'Lige alué rió Sauli anilime rió oká rewégame nile, 'lige uché bilela rewalá Páulo anilime nile. 'Lige Onorúgame Alawala 'we semáriga gu'írile alué Sauli. 'Lige alué Sauli o'wé e'nele alué rió sujkurúgame. \v 10 'Lige anele o'wé e'negá iligá alué Sauli alué rió sujkurúgame: \p ―Mueka pe Remónisi inolá júke'é. Pe ralámuli 'yégiga oyame rió ju mué. 'We iníliga eyéname rió ju mué. Pe sayégame ju mueka suwábaga a'lala. Pe nasabua ajtime ju mué Onorúgame nejílala 'nátili. ¿Chonigá tabilé a'kabámana rekame júpaché mué alué bowé Onorúgame nila? \v 11 Jípeko Onorúgamete gastigáriwa mué. Jípeko 'ma tabilé ma'chílime gainámala mué napusí Onorúgame najkí. \p 'Lige alué rió yati tabilé ma'chílime gayénale anésiga. Alué níriga ka rukó niraga nile. 'Lige tabilé ma'chílime gainasa alué rió, 'lige 'yale bilé ralámuli sekate nochagá napurigá o'tomela alé 'minami sekachí cha'pigá. \v 12 'Lige alué wa'lula lakime etesa alué rió tabilé ma'chílime gayénichi, 'lige 'we a'lá semáriga bijchígale alué ra'íchali napu ruwílige alué Páulo alé iligá. 'We a'lá nirá ilile alué rió wa'lula alué Páulo ra'íchachi. \s1 Jena ruwimela simíbaligo alué ralámuli uché bilena \p \v 13 'Lige alé Pápochi bárkochi jímale alué rió Páulo (Sauli) 'lige alué gompaniérola si, 'lige bajonile alé na'lebo 'nálige uché bilena Perge anilichi we'ká riógichi alé Pampilia anilime ejírochi. 'Lige alué rió Juani pe alé Pérgechi ro'ile alué Páulo 'yuga enegé, pe ku guwana simile, ku alé Rusaleni anilichi sébale alué rió. \v 14 'Lige alué ralámuli simíbale alé 'mi uché bilena Antiokía rewégichi we'ká riógachi. 'Lige Pisilia ejiro nile alé. 'Lige alé sebasa, bilé rawé sawalachi resíbulichi nile, simíbale alué oká rió alé 'mi u'tá re'obachi «sinagoga» anilime. 'Lige alé re'obachi sebasa, alé pachá mo'ile alué oká rió. \v 15 'Lige alé pachá bilé rió ra'íchale alué osilí napu alué Moisesi osálige 'ya bajchá rawé. Abiénachigó ra'íchale alué osilí napu osálige 'ya rawé alué ralámuli napu ruwime nílige napu anele Onorúgame. 'Lige alué ralámuli re'obachi nulame bayele alué Páulo napurigá ra'ichámala alé re'obachi. 'Lige anele: \p ―'Emi ralámuli israelita napurigá ramué, nerúsaká bilé ra'íchali napurigá oiláriwa ralámuli napu ekí jena mochí, anibóaguru jipe. \p \v 16 'Lige o'weti ilísale alué Páulo 'lige sekate anele napurigá kilí mochímala alué ralámuli. 'Lige anele: \p ―'La gepusi 'emi ralámuli israelita napurigá ne, 'lige abiénachigó 'emi ralámuli tabilé israelita napu ekí 'la 'we a'lá nirame ju Onorúgame. \v 17 Alué Onorúgame napu ramué ralámuli israelita 'we 'la nirá, alueka 'we 'yasi 'we gu'írile alué ralámuli israelita napurigá 'la we'ká o'chéramala napu'lige bijí Ejipto mochiga pe sígame niraga. 'Lige a'kinana Onorúgame bo'né a'walílate buyánale alué ralámuli israelita alé Ejipto mochígichi. \v 18 'Lige alué ralámuli israelita oká liá bamí mochile alé jami wakígachi napu tabilé 'wesi ralámuli ejperele. 'Lige 'we i'nílime nile alué ralámuli israelita alé jami mochiga, nobi Onorúgame abirigáchigo 'la anáchale ko. \v 19 'Lige Onorúgame gu'írile napurigá 'la neyúrimala alué ralámuli israelita alué uché jaré e'sena ralámuli Kanani mochígame 'yuga nakoa. 'Lige alué ralámuli israelita 'ma alué gawí niga ejtebile Kanani nerúgame. Alué ralámuli Kanani mochígame we'kaná chojkégame ra'íchame nile, gicháomana chojkégame ra'íchame nile alué ralámuli alé Kanani mochígame. 'Lige alé ejperele alué ralámuli israelita napurigá 'la a'boi gawila niraga. \v 20 Bajchaka Ejipto mochile naó siento bamí, 'lige naosa makué bamí mochile alé wakígachi, 'lige makué bamí nokale nakoa Kanani anilichi. 'Lige Onorúgame ajchale bilé wa'lula selígame ra'íchali gateme, 'lige mukusáká chéchigo bilé ajcháliru. 'Lige a'kinana we'ká bamí kachi, alué Samueli nachule alué selígame asibálime. \v 21 'Lige alué ralámuli alé mochígame Onorúgame tánele napurigá ajchámala bilé rió abé wa'lula bochígimi gawichí nulame alé Israeli. 'Lige Onorúgameka alué Sauli anilime rió ajchale napurigá wa'lula nímala napu alué Siso inolá nile. Alué Benjamini rijimala nile alué Siso, alué 'we 'ya ajtígame rió. 'Lige alué Sauli oká liá bamile alé wa'lula asagá. \v 22 'Lige alésíko alué bo'né Onorúgame bujele nóchili alué Sauli. 'Lige bo'né Onorúgame uchéchigo bilé wa'lula ajchale napu Rabí anilime nile. 'Lige alué bo'né Onorúgame ruyele alué ralámuli alarigá ko alué rió Rabí. 'Lige anile Onorúgame: «Isaí inolá ju alué Rabí anilime. 'Lige alué Rabí 'la bi'lepi 'nátame ju ne'chí 'yuga. 'Lige 'la sébali olámala alué rió napurigá nulémala ne bo'né», anile Onorúgame. \v 23 Bilé alué Rabí rijimala nujubá ochérigame Esusi nile. Onorúgame júlale napurigá ralámuli israelita a'kabámana jawámala. 'La bijchiá nile napurigá anílige Onorúgame 'ya. \v 24 'Lige pe bajchabé abé 'yabé bijí ta'chó nóchachi alué Esusi, alué rió Juani anele suwábaga alué ralámuli Israeli mochígame: «A'rewa alué chátiri 'nátili, 'lige 'la rewarárigame niwa alé ba'wichí bochígimi bokuíka 'nalina 'emi ralámuli napurigá alué uché jaré ralámuli 'la machimela 'emi ralámuli Onorúgame oyérame ko.» \v 25 'Lige napu'lige amulí mukiá alué Juani, anile alué Juani: «'Emi ralámuli buwewa bilé wa'lula napu Onorúgame julámioríle. Neka tabilé alué ju, neka pe se'nú ju. Alué napu 'emi buwé, alueka 'ma amulí seba, pe'wé pe'kabi rawé kachi 'ma sebámala alué wa'lula. Alueka 'we najtékame nímala. Neka tabilé alarigá najtékame ju, neka pe apiépiri rió kame.» \p \v 26 › 'Emi ralámuli jurío Abraámi rijimala, 'lige 'emi ralámuli tabilé israelita, 'emi napu 'we a'lá nirame ju Onorúgame, suwábaga 'emi 'we a'lá gepusi ye ra'íchili rejcholi. Ye rejchólika ju napurigá buyásiwa resítiri bowechi. Suwábaga 'emi nila ju ye rejcholi. \v 27 Alué ralámuli napu alé Rusaleni ejperégame nile, 'lige suwábaga alué e'wélalachigó, tabilé námale alué osilí alué napu osálige alué 'ya mochígame rió napu ruwime nílige napu anele Onorúgame. Alé osilichi 'we 'la ruwime nile churigá nímala alué Esusi. 'Lige nabí rawé sawalachi resíbulichi 'we akeme nile alué ra'íchali alué ralámuli. 'Lige abirigáchigo tabiléchigo námale ko. 'Lige alué ralámuli Rusaleni mochígame anile: «Me'libóleké alué Esusi.» 'Lige alarigá 'la sébali olale napurigá osirúgime nile 'ya rawé. \v 28 'Lige alué ralámuli alué Rusaleni mochígame, napu'lige cha'pisá alué Esusi, tabilé chérikáme nile Esusi napurigá me'liboa. 'Lige alué ralámuli pe alarigá tánale alué wa'lula Pilato napurigá me'liboa. \v 29 'Lige 'la alarigá oláliru alué Esusi napurigá osálige alué 'ya mochígame ralámuli, 'lige 'ma me'lisá alé gulusichi ujchagá alué Esusi, 'lige re'kibúliru alué Esusi 'ma mukúgame, 'lige o'tole 'mi resochí joka newárigime rekamia alué mukúgame. \v 30 'Lige alué bo'né Onorúgame uchéchigo siné ajánale. \v 31 'Lige alué ralámuli napu Esusi gompaniérola nílige napu'lige Galiléachi simasa 'mi Rusalénichi si sebasa ta'chó mukuchi, alué ralámulika we'sá etele Esusi a'kinana napu Esusi ku ajánasa. Jípeko alué ralámuli júkuru napu ra'íchali ruigá e'yena ralámuli jurío churigá níliga Esusi 'ya rawé 'lige jipe churigá ka Esusi. \p \v 32 › 'Lige ramué jipe jena mochiru napurigá rupoa alué ra'íchili semati. Onorúgame bo'né anele alué ralámuli 'ya mochígame ramué rijimala ralámuli gu'írimoríle. \v 33 Jípeko 'ma a'lá sébali olale. Napu'lige ku ajánisa alué Esusi, 'ma a'lá sébali olale napu anílige 'ya. 'Lige alé bilena apélichi napu uchú alué osilí Onorúgame ra'ichálila, alé uchú jaré osilí wikarame (napu Salmo anilime ju yolí ra'íchaga), 'lige alarigá wikarame ju alué wiká:\f + \fr 13:33 \ft E'nesi Salmos 2:7. \f* «Mueka 'la ne'chí inolá júkuru, jípeko 'ma ajchámala ne mué napurigá wa'lula nímala mué jena wijchimoba bochígimi nulame.» Alarigá anile Onorúgame. \v 34 Napu'lige mukule Esusi Onorúgame ku ajchale, jípesíko 'ma tabilé siné mukumela alué Esusi. Alué ra'íchali 'ya nerúgame ka alarigá aní:\f + \fr 13:34 \ft E'nesi Isaías 55:3. \f* «Ne 'la gu'írimala mué napurigá anele ne alué Rabí anilime rió 'ya bejtégame. 'Lige 'la bijchiá aní ne», anile Onorúgame.» \v 35 'Lige alé uché bilena apélichi napu uchú alué osilí alué wikarame, anime ju: «Onorúgame tabilé a'remio orile napurigá bikimela alué rió sa'pala mukusá alué rió napu 'we bi'wígame sulégame ju.» \v 36 'Lige alué Rabí nóchale napurigá nulele Onorúgame. 'Lige mukule alué Rabí a'kinana. 'Lige alé resochí rekáliru gatega alué Rabí rijimálala 'yúriga. 'Lige 'ma bikale alué sa'pala alé bo'igá. \v 37 Alué Esúsika, alué napu Onorúgame ku ajánilige, alueka tabilé bikale. \v 38-39 Neka najkí napurigá machimela 'emi, pe Esusi 'la bi'weme ju resítiri 'nátali ramué na'tálila. Rekó 'la sébali olálige napu nulálige Moisesi tabilé siné naréruturu bilé e'kali ramué. Pe bi'lepi Esúsicho júkuru 'la e'kame ramué. Alué Esusi gite 'la bi'wigá mochírukuru ramué jipe. \v 40 'La 'we a'lá 'nátaga 'emi ralámuli napurigá tabilé che ikiboa napurigá anílige alué ralámuli napu ruwime nílige napu anele Onorúgame. Regá anile: \q1 \v 41 'Emi ralámuli, napu'lige etesa napu nocha ne, \q1 tané ikiá mo'bawa, \q1 napugiti rekó etee 'emi ne semá 'sichi, \q1 tabilé bijchígamala 'emi, \q1 rekó jaré 'we semáriga ma'chígime ruwichi. \m Pe ikipi ruwile alué rió Páulo. \p \v 42 'Lige alué Páulo 'lige alué Bernabé alé u'tá jurío re'obálachi buyachi, alué ralámuli alé mochígame uché a'kinana sawalachi resíbulichi uché bayéliru alué rió Páulo 'lige alué Bernabé. \v 43 'Lige alué rió Páulo 'lige alué Bernabé, alé re'obachi buyásiga simíbale kumi. 'Lige alemi napu e'yénilige alué oká rió 'lige napuíka e'yénale alué oká rió 'yuga we'ká ralámuli jurío 'lige abiénachigó alué ralámuli tabilé jurío napu oyérame nile alué jurío na'tálila. 'Lige alué Páulo 'lige alué Bernabé rejcholi ruyésiga e'yénale alué ralámuli suwábaga napu ekí si e'yénale alué oká rió 'yuga napurigá tabilé guwana rujsúmala Onorúgame oyeria. \p \v 44 'Lige a'kinana uché bilé tarali sawalachi resíbulichi, we'ká ralámuli napuíle alé u'tá jurío re'obálachi. Amulí suwábaga ralámuli napu ekí ejperélige alé we'ká riógichi napuíle akimea Onorúgame ra'ichálila alé re'obachi. \v 45 'Lige alué ralámuli jurío tabilé oyérame Esukristo napu'lige etesa alué we'ká ralámuli napuíka mochígame alé re'obachi, tabilé ganíliga rejpile, 'we gunaruga etele alué oká rió, 'lige saega ra'íchale napu anílige Páulo. \v 46 'Lige alué Páulo 'lige alué Bernabé, 'we a'wágame ra'íchale tabilé chéligá, tabilé majaga. 'Lige anile alué Páulo: \p ―Onorúgameka najkí napurigá 'emi jurío bajchá akimela ye Onorúgame ra'ichálila. 'Lige 'émika nasibua alué ra'íchali napu Onorúgame nejí. 'Lige pe 'emi a'boi ojchigila ju jípeko. 'Émika tabilé mochínilinti káréke'é alé 'pa rewagachi Onorúgame 'yuga senibí. Jípeko alekeri tabilé ruyewa ramué 'emi alué ye rejcholi. Jípeko simawa ra'íchali ruyewa alué ralámuli tabilé jurío. \v 47 Onorúgame alarigá nulele ramué 'ya bajchá rawé. Onorúgame alarigá anile: \q1 Neka nuléguru mué \q1 napurigá ruyémala mué ne ra'ichálila alué ralámuli tabilé jurío \q1 napurigá buyásimala alé 'we resítiri bowechi. \q1 Mejká simela mué bochígimi alé gawichí \q1 ruyemia Onorúgame ra'ichálila alué ralámuli alé mochígame. \p \v 48 'Lige napu'lige akisá alué ralámuli tabilé jurío napu alé mochile akea, 'we ra'sálále. 'Lige anile: \p ―'We semati ju Onorúgame ra'ichálila ―anile alué ralámuli. 'Lige alué ralámuli alé mochígame napu bo'né Onorúgame wanápulige 'pa rewagachi mochímala Onorúgame 'yuga nabí, alueka 'la bijchígale Onorúgame ra'ichálila. \v 49 'Lige we'ká ralámuli akele alé bochígimi riógame. \v 50 'Lige jaré alué ralámuli jurío tabilé galegá akele alué ra'íchali. 'Lige alué ralámuli 'ma a'lá ra'íchale jaré umugí 'yuga 'la nirame Onorúgame napu 'we nígame nile, 'lige jaré rió 'yuga napu 'we nígame nílechigó, napurigá saega ra'ichámala alué Páulo olagá 'lige Bernabé. 'Lige alué suwábaga ralámuli cha anele alué Páulo 'lige alué Bernabé, 'ma mabúliru alué oká rió. 'Lige arigá júlale alé mejká napurigá ta a'bemi e'yénamala alué oká rió alieti ra'íchali ruigá. \v 51 'Lige alué oká rió ta'chó simiba aká bujale, 'lige aká bujasá 'lige sawele alué aká. Yeka ruwime nile tabilé bijchígiligo alué ralámuli jurío Onorúgame ra'ichálila. 'Lige simíbale alué oká rió alé we'ká riógichi Ikonio anilichi. \v 52 'Lige alué ralámuli alué Esukristo oyérame alé Antiokíachi 'we ganíliga mochile. 'Lige 'la bi'lepi 'nátali 'nátame nile Onorúgame Alawala 'yuga. \c 14 \s1 Jena ruwimela júmasiligo alué oká rió Ikonia anilichi we'ká riógichi mochiga \p \v 1 Napu'lige sebasa alué oká rió alé we'ká riógichi Ikonio anilichi, simíbale alé u'tá jurío re'obálachi alué Páulo 'lige Bernabé. 'Lige alé re'obachi sebasa, ra'íchale Onorúgame ra'ichálila. 'Lige alué ralámuli alué napu akele alué ra'íchili, alué ralámuli jurío 'lige alué ralámuli tabilé jurío abiena, 'we 'la bijchígale alué ra'íchali. \v 2 'Lige alué ralámuli jurío, alué napu tabilé bijchígile alué Onorúgame ra'ichálila, alueka pe sayega ra'íchale alué oká rió olagá. 'Lige alué ralámuli jurío chátiri 'nátaga ra'íchale alué ralámuli tabilé jurío 'yuga napurigá alué ralámulichigó najisáká ra'ichámala alué oká rió olagá. \v 3 'Lige alué oká rió abalé mochile abéchigo we'ká rawé. 'Lige tabilé majaga ra'íchale alué oká rió. 'Lige abiena 'we e'karúriga gayénale noká alué oká rió napu bi'nélika tabilé gainawa e'karú 'siá ta nejkúrisaká Onorúgame. Alarigá gu'írile Onorúgame napurigá 'la bijchígimala ralámuli napurigá anílige Páulo 'lige Bernabé. \v 4 'Lige jaré ralámuli alué Ikonio ejperégame, alué Páulo 'lige alué Bernabé gompaniérola gayénale, 'lige alué uché jaré ralámuli pe saíla gayénale alué oká rió napu Onorúgame júlale. \v 5 'Lige napu ekí alué Páulo saíla ralámuli jurío 'lige alué tabilé jurío abiénachigó ra'íchale alué e'wélala 'yuga napurigá me'limela alué oká rió rejtete basibuga. \v 6 'Lige alué oká rió machisá me'liboli ko alé, 'lige yati júmasele mejká alué oká rió. 'Lige alué oká rió alé júmisisa 'lige sébale alé bilena we'ká riógichi Listra anilichi 'lige simíbale uché bilena we'ká riógichi Lerbe anilichi. Alué okaná we'ká riógichi ejiro Likonia nerúgame nile. 'Lige alé uché jarénami we'ká riógichi a'mulipi abiena simíbale alué rió. \v 7 'Lige alé abiena ruwile alué 'we a'lala ra'íchali. \s1 Jena ruwimela bile rió sa'wíligo nayua \p \v 8 Napu'lige alué oká rió alé Listra mochígichi, alé asale bilé rió sujírigame ronégame. Tabilé gayéname nile alué rió eyena, pe abalieri ochérigame nile alué rió. \v 9 'Lige alé asale alué Páulo Onorúgame nila ra'íchali ruyea alué ralámuli alé mochígame, 'lige alué rió sujírigame alé asale gepuga. 'Lige alué Páulo etele alué rió alé ajtígichi. 'Lige pe etega 'la machile Páulo alué rió 'we a'lá galegá gepúligo Onorúgame nila ra'íchali ku sa'wináliga. 'Lige Páulo o'wé e'nele alué rió sujírigame. \v 10 'Lige anele iwégame ra'íchaga: \p ―O'weti ilisi bi'neli ―anile alué rió Páulo. \p 'Lige yati ilísiga o'weti o'pochile alué rió lanésiga, 'lige alemi eyénale alué rió. \p \v 11 'Lige alué ralámuli alué napu ekí etele alué rió ronola sa'wisá, e'wele sinale alué ralámuli a'boi ra'íchaga napurigá ra'íchame nílige alué alé ejiro ejperégame a'boi ralámuli. Anile alué ralámuli: \p ―¡'Ma e'tegínele alué oká riosi napuyeri ralámuli neraga! ―anile alué ralámuli. \p 'Lige pe riósicho kolale alué oká rió alué Páulo 'lige alué Bernabé. \p \v 12 Bernabeka riosi Seusi (Júpiter) anilime rewá ajchéliru. 'Lige Páuloka riosi Érmesi (Mekurio) anilime rewá ajchéliru. Alieri rewá ajchéliru alué rió Páulo, alueka abéchigo ra'íchame níligame. 'Lige Bernabeka ta'mé ra'íchame níligame.\f + \fr 14:12 \ft Alué riosi Érmesika ra'íchali o'tóime nile alué uché jaré riosi, anime nile alué ralámuli alé mochígame. 'Lige alué Seusi wa'lula nile suwábaga riosi nuleme nile.\f* \v 13 Alé pe'tá suwemi alé we'ká riógichi ilile bilé re'obá Érmesi nila. 'Lige bilé balé nulame nile alé re'obachi. 'Lige alué balé nólale jaré roló napurigá me'liboa alé we'ká riógichi suwemi yochi napurigá kógimala alué Páulo 'lige alué Bernabé riosi kóriká alué oká rió. 'Lige alué sewátiri abiena 'yúriga a'pale alé alué roló 'yúriga. \v 14 'Lige alué oká rió machisá larigá oliáo, 'lige pe yati chi'wánale alué a'boi o'páchala. (Yeka aniame nile tabilé 'la ko napu alarigá noká alué ralámuli.) 'Lige 'ma chi'wanasa o'pacha, 'lige pe yati júmasiga alé nasipa jábale napu jale we'ká ralámuli. 'Lige alé jaga ra'íchale e'wele sinaka alué oká rió. Sinale: \p \v 15 ―¿Chonigá alarigá nokiábaché 'émika? Ramueka pe iligá rió niru napurigá 'emi, tase riosi niru ramueka ―anile alué rió alé jaga napu alué ralámuli we'ká jágichi jaga―. Jipe jena jaru ramué napurigá ruyewa 'emi napurigá tabilé alarigá nokimela 'emi. Pe Onorúgame alé rewagachi bejtégame ka, alueka 'la bijchiá Onorúgame júkuru. Alué Onorúgame 'nalina oyérawaguru. Alué Onorúgame alé rewagachi ajtígame newale ye gawí, 'lige 'ma wa'lú ba'wítiri. Suwábaga napu ekí tábiri nerú jipe jena wijchimoba Onorúgame rewagachi ajtígame newalila júkuru ye suwábaga. Bi'lepi re'pá ajtígame Onorúgame newalila júkuru suwábaga tábiri. \v 16 'Lige 'yako a'reme nile ye Onorúgame napuchibi nokagá járomala alué ralámuli. \v 17 Alueka nabí 'we a'lá na'temaka etuá ramué. 'We semáriga u'kírime nile Onorúgame, aminami 'we semáriga rakérime nile alué go'ame napurigá go'poa ramué ralámuli jena wijchimoba mochígame, napurigá 'la ganíliga mochiwa ramué ralámuli jena wijchimoba ―anile alué oká rió alé jaga. \p \v 18 Rekó anílige tabilé riosi ko, abirigáchigo piesta olámoríle ko alué ralámulika. Tabilé bijchígileke'é alué oká rió tabilé riosi korichi. Riosi mayéleké'é a'boika. Alué ralámuli 'we me'linálele alué roló alué oká rió kógimia riosi kóriká. Abirigáchigo tabilé me'áleko alué roló, alué oká rió pecha eláligime. \p \v 19 'Lige jsile jaré alué ralámuli jurío alé Antiokía ejperégame. Abiénachigo jsile alé jaré ralámuli jurío napu Ikonio we'ká riógichi ejperégame nile. 'Lige alué ralámuli jurío sayega ra'íchale alé jsisá. Alué suwábaga ralámuli 'ma bi'lénapi nílele, 'ma gompaniérotele. 'Ma tabilé 'wesi gompaniérole alué oká rió. 'Lige alué we'ká ralámuli rejtete basibule alué Páulo. 'Lige basibuga 'ma rekábale na'tagega. 'Ma mukúgame mayele. 'Lige o'tole alé 'mi we'ká riógichi suweke alé pamia, pe banagá o'tole wijchí rekagá. \v 20 'Lige alé pasa alué Páulo, 'ma ku simíbale alué we'ká ralámuli. 'Liko alé sébale alué ralámuli Esukristo oyérame. 'Lige alué Páulo 'ma ku asísile alé na'tagega bo'isá. 'Lige asísisa ku alé we'ká riógichi nasipa simile. 'Lige melénala simíbale Páulo 'lige Bernabé alé uché bilena we'ká riógichi Berbe anilichi. \p \v 21 'Lige alé we'ká riógichi Berbe sebasa alué oká rió 'lige abiena ruyele Onorúgame ra'ichálila alué ralámuli alé mochígame. 'Lige alué alé mochígame ralámuli we'ká 'la 'we semáriga bijchígale Onorúgame ra'ichálila. 'Lige 'ma Onorúgame oyérame gayénale alué ralámuli alé mochígame. 'Lige alésíko ku ro'ile alué oká rió. 'Lige bajchá sébale alé we'ká riógichi Listra anilichi, 'lige alé we'ká riógichi Ikonio, 'lige kúchigo alé we'ká riógichi Antiokía anilichi. \v 22 A'pílipi we'ká riógichi napu sébame nílige, oilárime nile alué Esukristo oyérame ralámuli, 'lige rejcholi ruyeme nile napurigá tabilé a'rémala Onorúgame nila ra'íchali oyeria. 'Lige abiena anile alué oká rió: \p ―'We resí níliga lisensia 'yalime ju ramué napurigá Onorúgamete nulémala ramué. \p \v 23 'Lige alué Páulo 'lige Bernabé e'wélala mochíile pe u'kabi rió alé bakiná we'ká riógichi napurigá alué e'wélala ralámuli gu'írime nímala Esukristo oyérame ralámuli. 'Lige ayúnale alué rió napu'lige alué e'wélala mochíbasa alué alé a'pili we'ká riógichi. 'Lige tánale Onorúgame napurigá repúmala alué ralámuli napu 'la bijchígime nile alué Esukristo ra'ichálila. \s1 Jena ruwimela alué oká rió ku sébaligo alé napu a'boi ejperégame nílige \p \v 24 'Lige alué oká rió alé bakiná we'ká riógichi simárasa, simárele alé bilena ejiro Pisilia anilichi. 'Lige sébale alé uché bilena ejiro Pampilia anilichi. \v 25 'Lige alé bilena we'ká riógichi sébale alué oká rió napu Perge anilichi nile. 'Lige alé sebasa, ruyele alué ralámuli Onorúgame nila ra'íchali. 'Lige alé e'yéniga, simíbale alé alué we'ká riógichi Atalia anilichi. \v 26 'Lige alé we'ká riógichi pe wa'lú ba'wichí suweke nile. 'Lige alé e'yéniga bárkochi jímale alué oká rió, 'lige alué barko alé 'mi uché bilena Antiokía simime nile. 'Lige alé o'wísigime nile alué oká rió 'ya siné. Alé nile napu alué Esukristo oyérame Onorúgame tánele napurigá Onorúgame 'we a'lá semáriga gu'írimala alué oká rió alé 'mimi e'yénachi alué Esukristo ra'ichálila beníriga. 'Lige 'ma sébali olale alué oká rió napurigá nulélirige. \v 27 'Lige alé sebasa alué oká rió, nulale bayéniliga suwábaga alué ralámuli alué Esukristo oyérame napurigá akimela alué rió ra'íchachi napurigá Onorúgame 'we a'lá semáriga gu'íriliga alué oká rió. 'Lige alué oká rió ra'íchale alé napuísa alué ralámuli. Anile: \p ―Onorúgame 'we semáriga nejkuro napurigá 'la 'we semáriga bijchígimala alué ralámuli tabilé jurío Onorúgame ra'ichálila, napurigá Onorúgame oyérame nímala alué ralámuli napurigá ramué jurío. \p \v 28 'Lige Páulo 'lige Bernabé we'ká rawé mochile alé alué Esukristo oyérame ralámuli 'yuga. \c 15 \s1 Jena ruwimela nerúligo bilé wa'lú napuíkime alé Rusaleni \p \v 1 'Lige jaré ralámuli jsile alé 'naka Juréaka simíbagame. Sébale alé we'ká riógichi Antiokía anilichi, napu mochile alué ralámuli Páulo 'lige Bernabé. 'Lige alé sebasa, benírile alué ralámuli Esukristo oyérame. Anele alué ralámuli alé mochígame: \p ―'Emi ralámuli rijpunáwaká pe'tá alué guwala alué isílala. 'Lige 'emi ta rijpunásaká alué isílala pe'tá guwala, tabilé moinámala 'emi rewagachi alé napu Onorúgame ajtí. Aka larigá aníché alué rejcholi napu ruwile alué rió 'ya ajtígame Moisesi anilime ―anile alué ralámuli alé Jurea ejperégame ralámuli alé sigá. \p \v 2 'Lige Páulo 'lige Bernabé 'we iwégame ra'íchale najisáká alué ralámuli 'yuga. 'Lige ta'wesi gayénale gatea alué ra'íchali rekó 'we bochí anié. 'Lige alué ralámuli Esukristo oyérame alé Antiokía mochígame júlale alé 'pami Rusaleni anilichi we'ká riógichi napurigá gatémala alué ra'íchili alé simíbaga. Juláliru alué Páulo 'lige alué Bernabé. 'Lige uché jaré ralámuli 'yúriga juláliru alé napurigá ra'ichámala 'yuga alué makué oká rió napu 'yáliru Esúsite nóchali 'lige alué uché jaré e'wélala 'yúgachigó alé mochígame, alué Esukristo oyérame nulame. \p \v 3 'Lige alué ralámuli yati simíbale julásiga, 'lige simárale alué ralámuli okaná ejiro. Bilena ejiro Benise anilichi, 'lige uché bilena ejiro Samaria anilichi. 'Lige alemi ejiro sebasa, ruyele alué ralámuli Esukristo oyérame 'ma 'la Onorúgame oyérame gayénaligo we'ká ralámuli tabilé jurío. 'Lige alué ralámuli Esukristo oyérame akigá, 'we ra'sálagá mochíbale. \p \v 4 'Lige alé Rusaleni sebasa alué Páulo 'lige alué Bernabé alué uché jaré ralámuli 'yuga, alué ralámuli alé Rusaleni mochígame 'we ra'sálagá etele alué ralámuli alé sisao. Alé mochile buigá alué makué oká rió napu 'yáliru nóchali Esukrístote 'lige alué uché jaré e'wélalachigó, 'lige alué uché jaré Esukristo oyéramechigó. 'Lige alué Páulo 'lige Bernabé ruwile churigá 'la semáriga gu'íriligo Onorúgame alué oká rió alemi ichúrimi e'yénachi napurigá 'la Onorúgame oyéramala alué ralámuli tabilé jurío. \v 5 'Lige alué ralámuli Esukristo oyérame napu bariseo nílige, anile bijí ra'icha jágichi alué oká rió alé: \p ―Nulewa alué ralámuli tabilé jurío napurigá rijpunámala pe'tá isílala guwálala, nulewa napurigá 'la sébali olámala napurigá nulá Moisesi ―anile alué ralámuli alé jaga. \p \v 6 'Lige alué makué oká rió napu nóchali 'yárilige Esúsite 'lige alué uché jaré e'wélala napuíle alé napu mochile alué ralámuli Páulo 'lige alué Bernabé, alué suwábaga napuíle alué ra'íchili gatemia. \v 7 'Lige 'ma we'ká ralámuli ra'ichasa 'lige o'weti ilísale alué rió Pegro, 'lige anile: \p ―'Emi ralámuli jurío napurigá ne, 'emi ralámuli 'la machí napurigá Onorúgame 'yáligo ne'chí 'ya bajchá rawé alué ye nóchili napurigá ruyémala ne Onorúgame ra'ichálila alué ralámuli tabilé jurío. 'Lige we'ká ralámuli 'we 'la bijchígile ye ra'íchili napu ne ruyele, alué ralámuli tabilé jurío. \v 8 Onorúgame 'we a'lá sébali machí suwábaga ralámuli churigá 'nata. 'Lige 'we a'lá sébali machile alué ralámuli tabilé jurío 'ma bijchígiligo alué Esukristo ra'ichálila. Alekeri Onorúgame 'yale bo'né Alawala alué ralámuli napurigá 'yáliru ramuéchigó. \v 9 Onorúgameka suwábaga pe alarigá etuá bi'lepi niraga. 'Lige alué bo'né Onorúgame bi'wele alué ralámuli alawala, napugiti 'we semáriga bijchígilime alué Esukristo na'tálila rejcholi. \v 10 ¿Chonigá alanokiábaché 'emi Onorúgame tabilé niraga? Alué isílala rijpunálime nulalika napurigá bilé mo'sogola 'we bejtégame tabilé anachálime, alarigá júkuru alué isílala rijpunali ka. Alué ralámuli ramué rijimala 'ya mochígame tabilé anáchale alué alarigá nulalí. \v 11 Ramué 'we semáriga sebawa alé rewagachi alé napu ajtí Onorúgame napugiti Esukristo 'we semáriga galéligime ramué, alekeri 'la sebawa ramué alé rewagachi. 'Lige mukule alué Esukristo, 'nátaga mukule napurigá ramué nila gastigo bujémala. 'Lige ramué jipe 'la machiáa alekeri 'la moinawa alé rewagachi ramué. Pecha alué nulalite rijpunálime alué pe'tá isila, pecha alekete gite moinawa alé 'pa rewagachi. 'Lige alué ralámuli tabilé jurío pe a'chigóriga moinámala alé rewagachi ―anile alué Pegro. \p \v 12 'Lige alué uché jaré ralámuli 'ma kilí mochíbale alué ra'íchili gepuga. 'Lige alué rió Páulo 'lige alué Bernabé, uchéchigo siné chojkile ra'íchili ruyá. Anele alué ralámuli: \p ―Alué Onorúgame rewagachi ajtígame, 'we semáriga gu'iri ramué ralámuli alé 'mimi ichúrimi e'yénilichi ramué napurigá ramué 'we semáriga gainawa e'karúriga noká napu tabilé 'wesi rió gayéname ju jena wijchimoba mochígame. Alué e'karúriga nokiachi 'we semáriga nejkuro Onorúgame. 'Lige ramué e'karúriga nokiae alé napu ejperé alué ralámuli tabilé jurío. \p \v 13 'Lige Páulo 'lige Bernabé suwénasa ra'icha alué rió Santiago (Akobo) chojkile ra'icha. Anile alué rió: \p ―'Emi ralámuli o'maka Esukristo oyérame 'we a'lá gepuwa ye ra'íchili. \v 14 Alué ye rió Simoni (Pegro) 'we a'lá sébali ruwíguru napurigá Onorúgame gu'írile alué ralámuli tabilé jurío. 'Lige alué bo'né Onorúgame wanápale jaré alué ralámuli napurigá bo'né 'kúchila niraga mochímala. \v 15 Alué 'ya mochígame rió napu ruwime nile napu anele Onorúgame osale ye ra'íchili. Napurigá anile alué bo'né Onorúgame, alarigá osale alué ralámuli. 'Lige anime ju alué osilí: \q1 \v 16 Ku galirámala ne alué galí Rabí galila, \q1 ku gatémala ne napu gajúlige galí \q1 ku o'inámala ne alué galí, \q1 \v 17 napurigá suwábaga alué ralámuli napu tabilé jurío ju, \q1 napu ne wanapa, \q1 ne'chí 'yámala. \q1 Alarigá aní Onorúgame \q1 napu suwábaga tábiri newame ju \q1 \v 18 napu nabí machime ju suwábaga ye 'nátili.\f + \fr 15:18 \ft Yeka ruwime ju Onorúgame gatemio alué ralámuli jurío 'yuga napurigá Onorúgame ra'ichálila sebámala napu mochí alué ralámuli tabilé jurío. \f* \p \v 19 'Lige aminabi anile alué Santiago anilime rió: \p ―Neka regá 'nata nili bo'neko, 'ma tabilé umériga nulewa alué ralámuli tabilé jurío napurigá 'la sébali olámala alué 'nátili 'we nóchali kame, alué ralámuli napu 'ma 'la Onorúgame 'kúchila ju jipe. \v 20 Abé 'la júkuru bilé apeli osigá náolia alué rejcholi ruwigá napurigá ta go'mela alué sa'pá napu kógilime nile alué tábiri rejtete newárigime napu eteme nile Onorúgame neraga. 'Lige aminami alué rió mukí 'yúgame, tabilé se'nú mukí 'yuga gojchimeli ju. 'Lige alué mukí tabilé se'nú rió 'yuga gojchimeli ju, pe bo'né gunala 'yuga gojchimeli ju. 'Lige aminami tabilé go'mela alué ajágame sa'pala tabilé ma'chí pásirigime elalá. 'Lige aminami tabilé go'mela alué elaláchigó. \v 21 Alarigá ruwile Moisesi 'we 'ya, 'lige we'ká ralámuli tabilé jurío 'ma akele alué ra'íchali napugiti we'kaná we'ká riógichi nerú alué u'kuchí jurío re'obala «sinagoga» anilime napu ra'íchame ju alué Moisesi osilila nabí sawalachi resíbulichi. Tabilé najkiá ramueka napurigá saega mochiwa alué ra'ichálila 'yuga. \p \v 22 'Lige alué makué oká rió napu Esukrístote 'yárilige nóchali, 'lige alué uché jaré e'wélala selígame, 'lige suwábaga alué uché jaré Esukristo oyérame, 'ma napuíka ra'íchale 'la ko julalia jaré rió napurigá simámala alué oká rió 'yuga, alué Páulo 'lige Bernabé si, napurigá o'tomela alué apeli alé Antiokía anilichi we'ká riógichi. \v 23 Bilé alué rió julárigame Jurasi anilime nile. Alué uché bilé Silasi anilime nile. Alué Jurasi oká rewégame nile, Barsabasi anilime nílechigó. Alué oká rió 'we 'la nirálime nile alué we'ká ralámulite. Alué apeli osirúgime regá anime nile: \p «Ramué makué oká rió napu nóchili 'yárilige Esúsite, 'lige aminami ramué ralámuli e'wélala jena Rusaleni mochígame, suwábaga ramué 'we repóralia 'emi Esukristo oyérame tabilé jurío napu we'ká riógichi Antiokía mochígame ralámuli ju, 'lige napu ejiro Siria mochígame ralámuli ju abiénachigó, 'lige 'emi ralámuli alé Silisia mochígame 'we repórilia ramuéchigó. \v 24 Ramué akirú bilé ra'íchili jena mochiga. Jena Rusaleni mochígame rió simíbale alé 'mi napu ejperé 'emi ralámuli 'lige alué rió 'we se'wináriga ra'íchale 'emi ralámuli 'yuga alé sebasa. 'Emi alué ra'íchali akisá, tabilé ganíliga akele, 'we nejkumele alué ra'íchali 'emi 'yuga. Ramueka pecha asemi julalia alué ralámuli alé 'mi 'emi ejperélachi. \v 25 Alekeri bi'lepi na'tálituru ramué oká rió julamia alemi oká rió napubúriga bilé Bernabé anilime 'lige bilé Páulo napu 'we a'lá ralámuli ju ramué 'yuga. \v 26 Amulí u'suwile i'sínimi alué Wa'lula Esukristo ra'ichálila ruigá e'yénachi Páulo 'lige Bernabé. \v 27 'Lige ramué juláruturu alué Jurasi 'lige alué Silasi napurigá abé 'la ruyémala 'emi 'la anime ko alué ra'íchali apélichi osirúgime napurigá tabilé nejkumega e'yénamala alué uché jaré rió alemi. \v 28 'Lige Onorúgame Alawala gu'iri ramué ralámuli jena mochígame napurigá ramué a'lá na'tawa napurigá tabilé náolawa bilé 'nátili nejkumeme. Pe náolawa 'nalina napurigá 'la sébali olámala 'emi bilé 'nátili abé resí lálime. \v 29 A'réwagó alué sa'pá go'yá alué napu kógilime ju alué tábiri rejtete newárigime. 'Lige alué elá tabilé go'póachigó. 'Lige alué sa'pá alué ajágame sa'pala me'lirúgame alué tabilé ma'chí pátigime elalá, alué sa'pá tabilé go'póachigó. 'Lige aminami tabilé se'nú mukí 'yuga gochiboa, pe bo'né upila si. 'Lige alué mukí tabilé se'nú rió 'yuga gochimela, pe bo'né gunala 'yuga gochimela. 'Lige alarigá nokisáká 'emi 'liko 'we a'lá nímala. Pe ekí júpá ye ra'íchili, cheliérabá, ariósibá 'emi ralámuli.» \p \v 30 'Lige alué ralámuli alé Rusaleni mochígame júlale alué naó rió alé Antiokía anilichi. 'Lige alué rió sebasa alé Antiokía, 'lige bayele alué ralámuli alé Antiokía mochígame ralámuli alué Esukristo oyérame. 'Lige we'ká napubusa alué ralámuli alé Antiokía, 'lige 'yale alué apeli alué ralámuli Antiokía mochígame. \v 31 'Lige alué ralámuli alué napu narele alué apeli rejcholi ra'íchame, 'lige naresa yati ra'íchale alué osilí. 'Lige 'ma ra'íchasa alué osilí, 'we ra'sálagá mochime nile alué ralámuli. \v 32 'Lige alué rió Jurasi 'lige alué Silasi we'ká ra'íchale alé jaga napu Onorúgame 'yálige alué ra'íchali. Oilárile alué ralámuli alé Antiokía mochígame Esukristo oyérame napurigá aminabi nokísimala Esukristo oyera napurigá tabilé we'kuámala alué 'nátili. \v 33 'Lige mochile alué ralámuli alé we'kabé rawé. 'Lige ku juláliru alé Rusaleni alué Jurasi 'lige Silasi wa'lú cheliera 'yániliga alé Rusaleni mochígame ralámuli Onorúgame oyérame. \v 34 Nobi Silásika abajá rejpínaleke'é alé Antiokíachi. \v 35 'Lige Páulo 'lige Bernabé abalé Antiokía ejtebílechigó. Alué oká rió uchéchigo jaré si Onorúgame ra'ichálila beniria mochile alé. \s1 Jena ruwimela Páulo 'lige Bernabé uchéchigo simíbaligo, 'ma osá nile simiba \p \v 36 'Lige pe abé a'kinana, 'lige anele Páulo alué Bernabé: \p ―Uchéchigo siné simáwa'é alué ralámuli Esukristo oyérame e'newa chonoká mochiga ―anele alué rió―. Simáwa'é e'newa alué ralámuli alué napu ramué ruyélige alué Esukristo ra'ichálila 'ya alemi we'kaná we'ká riógichi ―anele alué Páulo. \p \v 37 'Lige alué Bernabeka bayérole alué Juani napu oká rewégame nile, Marko anilime nílechigó, napurigá si simélachigó napurigá 'ya. \v 38 'Lige alué rió Páuloka tabilé najkile napurigá si simela uchéchigo napugiti 'ya bajchá rawé tabilé sébali oláligime alué rió si simisá. Pe alé Pampilia si ku ro'ile. Pecha si simíliga nejkúrimia Onorúgame ra'ichálila benírilichi alué ralámuli. \v 39 'Lige alué oká ralámuli 'we bochí anile alué alieti ra'íchaga, Páulo 'lige Bernabé. 'Lige arigá tabilé napuíka simíbale alué oká ralámuli anigá. Pe i'wana simíbale. 'Lige alué rió Bernabé alué Marko 'yuga simile bilena bárkochi. 'Lige alué barko alé Chipre anilime gawí ilígachi alé ba'wichí nasipa, alé simime nile alué barko. \v 40 'Lige alué Páuloka uché bilé rió bayérole napurigá si simela. Alué Silasi anilime rió nile. Ta'chó simíbachi alué oká rió, alué ralámuli alé mochígame tánele Onorúgame napurigá 'we a'lá semáriga repúmala alué oká rió 'mimi boichí e'yénigichi. \v 41 Alé Antiokía anilichi we'ká riógichi alé chojkile simiba, 'lige e'yénale alé ejiro Siria Esukristo oyérame 'yuga ra'ichasia. 'Lige simárale alué oká rió ra'ichasia alué ralámuli Esukristo oyérame 'yuga alemi ejiro Silisia anilichi. Oilárile suwábaga alué ralámuli Esukristo oyérame alemi mochígame. 'Lige alué ralámuli oilárisiga 'lige abiénachigó 'we welagá e'yénale alué ralámuli alué Esukristo oyérame. \c 16 \s1 Jena ruwimela alué rió Timoteo simíligo alué Páulo 'lige Silasi 'yuga \p \v 1 'Lige alué rió Páulo 'lige Silasi sébale alé we'ká riógichi Rerbe anilichi. 'Lige pe abé nujubapi sébale alé we'ká riógichi Listra anilichi. 'Lige alé Lístrachi najtépale alué rió Timoteo anilime. Esukristo oyérame nile alué rió. 'Lige alué rió Timoteo eyela alué Esukristo oyérame nílechigó. 'Lige alué Timoteo eyela ralámuli jurío nile. 'Lige alué o'nólaka tabilé jurío nile, pe griego nile alué rioka. \v 2 'Lige alué ralámuli alé Listra mochígame alué Esukristo oyérame, 'we a'lá nirame nile alué Timoteo. 'Lige alué ralámuli alé we'ká riógichi Ikonio mochígame Esukristo oyérame 'we a'lá nirame nílechigó alué rió Timoteo. \v 3 'Lige alué rió Páulo najkile napurigá si simela alué rió Timoteo. 'Lige bajchá alué Páulo nulele rijpunániliga pe'tá alué isílala alué Timoteo napurigá nokame nílige alué ralámuli jurío. Alué ralámuli napu e'yénale alemi 'la machile Timoteo o'nola tabilé jurío níliga. \v 4 'Lige we'kaná we'ká riógichi e'yénale alué rió alemi simasa, 'we ruwile alué ra'íchili napurigá nulálige alué ralámuli alé Rusaleni mochígame ralámuli, alué makué oká rió napu Esusi 'yálige nóchili 'ya, 'lige alué ralámuli napu e'wélala nile alué Esukristo oyérame 'yuga alé Rusaleni mochígame. \v 5 'Lige alué ra'íchili ruyésiga abéchigo a'wágame sulega mochile alué ralámuli alemi we'ká riógichi mochígame Esukristo oyérame. Nabí rawé we'ká ralámuli napu tabilé bijchígime nílige, 'ma 'la bijchígile alué Esukristo ra'ichálila. 'Lige alué napu bijchígile alué ra'ichálila 'ma alué Esukristo oyérame gayénale. \s1 Jena ruwimela Onorúgame etéraligo Páulo bilé rió \p \v 6 'Lige Onorúgame Alawala tabilé najkile napurigá simámala alué bakiá rió alé napu bo'í alué wa'lú gawí Asia rewégame napurigá ruyémela alué Esukristo ra'ichálila alemi simíbaga alué bakiá rió, tabilé elile. Alekeri uché bilena simárele alué bakiá rió. Pe alemi simárele napu bo'ile alué ejiro Prisia rewégame. 'Lige alué uché bilé ejiro Galasia anilime gawí pe alé chega bo'ile aluéchigó. 'Lige alué rió alemi simárele nasípami, napu nile alué oká ejiro. \v 7 Napu'lige sébale ejiro Misia anilichi, wa'lú gawí Bitinia anilichi simáninile, iligá tabiléchigo elíliko Esusi Alawala. \v 8 'Lige alekeri pe si'né simíbale alé bilena we'ká riógichi Tróasi anilichi. 'Lige alemi we'ká riógichi Tróasi alué ba'wí wa'lú pe a'bé ilile alé yéniga. \v 9 'Lige alé sebasa, we'liko rukó alué Páulo Onorúgamete etérale bilé rió alé wa'lú gawí Maseronia ajtígame rió. 'Lige anele alué rió: \p ―Pe rekó jeka Maseronia simasi 'emi rió, pe rekó ramué jena Maseronia mochígame ralámuli gu'íriwaká 'emi rió, 'we sapuka simasi ―anele alué rió napu Onorúgame etérale. \p \v 10 Napu'lige alué Páulo anele ramué napu etele, o'maka ramué 'ma yati jigáruturu.\f + \fr 16:10 \ft Jena Lukasi chojkile Páulo 'yuga eyena. \f* O'maka 'la na'talia ramué Onorúgame 'la bayéligo ramué napurigá simawa alé Maseronia anilichi napurigá beníriwa Onorúgame ra'ichálila alué ralámuli alé mochígame. \s1 Jena ruwimela galírale mo'áriligo Páulo 'lige Silasi \p \v 11 'Lige alésíko bárkochi simáruturu ramué alé Samotrasia simime barko. 'Lige si'né simáruturu ramué alé 'mi rabó napu ilí alué gawí Samotrasia anilime gawí. 'Lige alué Samotrasia anilichi, alé ba'wichí nasipa ilígame ju alué gawí. 'Lige alé e'yéniga uché melénala simáruturu alé 'lebo 'nálige baona we'ká riógichi Neápolisi anilichi. \v 12 'Lige alésíko simáruturu alé 'párimi we'ká riógichi Bilipo anilichi. 'Lige alé we'ká riógichi we'ká ralámuli mochile alé we'kanaka sígame. Alué Romano anilime ralámuli we'ká mochile alé ejperega. 'Lige alé mochíruturu ramué pe u'kabi rawé. \v 13 'Lige bilé rawé sawalachi resíbulichi simáruturu ramué alé 'minami we'ká riógichi suwemi napu a'bé bakochi nile 'yamia koche napuíme ko ralámuli jurío Onorúgame ra'ichálila gepumia 'lige Onorúgame 'yuga ra'ichamia. 'Lige sebáruturu ramué alé bakochi suweke, alé napu napuíme nile alué ralámuli jurío. 'Lige alé mochílituru pe'kabi umugí 'lige alé mochiga ra'icháruturu ramué alué umugí 'yuga. 'Lige we'ká ra'icháruturu ramué Onorúgame ra'ichálila alué umugí 'yuga. \v 14 'Lige bilé mukí ajtigéturu alé, Liria anilime mukí, alé Tiatira anilichi ochérigame nile alué mukí. 'Lige alué mukí chiní 'we a'lala ralineme kéturu alué mukí, chiní chóniga-sejtákame 'we a'lala. 'Lige alué mukí 'we a'lá 'nátame nile Onorúgame 'yuga. 'Lige alué mukí akea asale Onorúgame ra'ichálila 'lige Onorúgame bo'né 'yale 'nátili alué mukí napurigá alué mukí 'we a'lá námamala Onorúgame ra'ichálila napu ruwile alué Páulo. 'Lige alué mukí 'we semáriga oyérale alué rejcholi alué napu ruwile alué Páulo alé asagá. \v 15 'Lige 'ma rewarárigame gayénale alué mukí alé wa'lú ba'wichí bochígimi bokuíka. 'Lige alué ralámuli alué napu ekí mochile alé napu bejtele alué mukí, 'ma rewarárigame gayénalechigó, Esukristo oyérame anilime gayénale alué ralámuli. 'Lige anile alué mukí: \p ―'Emi 'la bijchiá 'la bijchígisaká 'la Esukristo oyérame ko ne, 'liko simáwagó alé ne galílachi napurigá 'emi alé ne bejtélachi mochímala we'kabé rawé ―anile alué mukí. \p 'Lige we'sá anile alué mukí reparia 'lige arigá simaru ramué alué mukí bejtélachi. \p \v 16 'Lige uché a'kinana rawé simáruturu ramué alé bakochi suweke alé napu napuíme nile alué ralámuli jurío Onorúgame 'yuga ra'ichamia alé mochiga, 'lige ramué alemi boichimi e'yénaga najtepáruturu bilé mukí iwé. 'Lige alué mukí iwé u'tabela remónisi ajchágame nile, alekeri alué mukí 'we a'lá machime nile alarigá nimio pe nujubapi. Jaré rió bujkú niraga nuleme nile alué mukí. 'Lige alué rió 'we meme nile enomí alué mukite napugiti alué mukí 'we a'lá machime níligame alarigá nímio a'kinana rawé. \v 17 'Lige alué mukí iwé najátele Páulo 'lige ramué. 'Lige 'we iwégame ra'íchaga anile alué mukí: \p ―Ye ralámuli nóchame ju alué Wa'lula Onorúgame 'yuga napu re'pá rewagachi ajtígame ju. Alueka anéguru churigá 'la buyásitika alué tabilé 'la bowechi ―alanísiga enale alué mukí alemi nujubá. \p \v 18 'Lige we'kabé rawé eyénale alué mukí lanigá alemi. 'Lige alué rió Páulo arigá nasínale alué alieti ra'íchili akea. Bo'neka 'la nénílile tabilé 'la ka, tabilé ganíliga eyénale napugiti alué u'tabela remónisi 'we nejkuméligime. 'Lige alué mukí lanechi Páulo, Páuloka gu'liga ilíbale 'lige anele ayóniga alué Remónisi: \p ―Mué remónisi ma'chínawa alé mukichi. Neka nulá Esukristo a'walila gite ma'chínawa mué remónisi alé iwé mukí sulálachi ―anele alué rió Páulo. \p 'Lige alué u'tabela remónisi alé sulachí ajtígame pe yati ma'chínale alé alué mukí sulálachi ajtigé, alué Páulo alanisá. \p \v 19 'Lige alué rió napu ajchigá mochile alué mukí, napu'lige machisá tabilé 'la ko alué enomí melia alué mukite, 'lige cha'píliru alué Páulo 'lige alué Silasi. Banasuka o'tóliru wijchí ro'ogá alué oká rió alé napu mochile alué e'wélala \v 20 alé nasípami we'ká riógichi. Alué ralámuli alé napuíme nile alué ra'íchili gatemia. 'Lige anile bilé rió alé a'pasa alué oká rió: \p \v 21 ―Ye oká rió pe jurío ju, 'lige asíriga cha noká ye rió jena jsisá. 'Ma se'winati ra'íchili beniria ralámuli jena mochígame. 'We nejkumea mochí alué oká rió. 'Lige ramueka tabilé najkiá alué alieti ra'íchali napugiti ramueka pe ralámuli romano nírigime, alekeri tabilé najkiá ramué alué ra'íchili ―anile alué ralámuli alé a'pasa alué oká rió. \p \v 22 'Lige alué ralámuli napu ekí akele alué ralámuli lanichi alé jaga, suwábaga alué ralámuli 'ma sairale alué oká rió Páulo 'lige Silasi. 'Lige alué ralámuli e'wélala nulale alué o'pacha bujénalaga alué oká rió. 'Lige 'ma bujesa alué o'pacha, 'lige nulale wejpisóniliga gusite alué oká rió. 'Lige 'la iwégame wejpisole alué oká rió. \v 23 'Lige 'ma suwénasa wejpisoa alué oká rió, o'tóliru galírale mo'amia. E'wélala nulele galírale repume napurigá 'we 'la repúmala napurigá ta buyásimala alé mochiga. \v 24 'Lige alué rió alé galírale mo'árigame repume mo'ale alé galichi abé pachami napurigá ta buyásimala alué oká rió. 'Lige alé pachá mochile ronola mo'igá alé rabilétachi ewágachi alué oká rió. 'Lige alué rió Páulo 'lige alué Silasi alé mo'agá mochiáleru alué ronola. 'Lige 'ma tabilé gayénale noká ronola. \p \v 25 'Lige pe aba a'lige nasipa rukó alué oká rió Onorúgame 'yuga ra'icha mochile aminami wikará mochile Onorúgame wikala 'we ra'sálagá, tabilé sewele alué ralámuli rekó galírale mo'áriga mochige. 'Lige uché jaré ralámuli galírale mo'áriga mochílechigó alé, 'lige alué akea mochile alué oká rió Onorúgame a'walí tánichi, 'lige aminami wikarachi Onorúgame wikala. \v 26 'Lige pe aba a'lige yati nokale gawí, 'we a'wágame nokale gawí. 'Lige alué galí 'ma nokale napugiti cha a'wágame nokáligame. 'Lige alué galí 'yérila 'ma i'púriga ilíbalechigó. 'Lige alué ralámuli galírale mo'áriga mochígame, 'ma supásile karénate buluruga mochígame. 'Lige pe bo'né su'pásale alué karena alué rabileta bulurúgame cha a'wágame nokáligame alué gawí. 'Lige alué ralámuli napu ekí mochílige alé pachá, 'ma tabilé bulériga mochíbale. \v 27 'Lige alué rió galírale mo'árigame repume pe alé a'mibemi galírale bo'ile gojchigá. 'Lige pe yati asísiga e'nele alué 'yera alué galí napu mochile galírale mo'árigame. 'Lige etele i'púriga iligó alué galí. 'Lige larigá ilígame rewisá alué galí 'lige 'we we'ká 'nátale alué rió. Mayele 'ma buyásiligo alué ralámuli. 'Lige ma'chí pale alué siparina napu o'kame nílige alué rió bo'né. 'Lige ma'chí pasa bo'nepi me'limé olale alué rioka napugiti alué rioka alué ralámuli 'ma buyásiligo mayega. Machime nílige me'libólikó alué e'wélalate. \v 28 'Lige Páulo etele alué rió siparina ma'chí pachi. 'Lige iwégame ra'íchaga anele: \p ―Tase che 'sípua mué rió, ramué ralámuli napu ekí galírale mo'árigame mochiru jena mochiru suwábaga ―anele alué rió la'sime etesa. \p \v 29 'Lige alué rió repume alué chojpé rajigá tale 'we sapúkame alé pachami e'nemia. 'Lige 'we 'maga bajkile alé pachami alé napu jale alué Páulo 'lige alué Silasi. 'Lige alué rió 'we majásiga 'male alemi, áwilisia 'male alué rió majaga. 'Lige alé pachá sebasa alé napu jale alué rió Páulo 'lige alué Silasi, 'lige alé a'bé chojkóbisiga ilíbale alué rió repume 'we a'lá niraga alué rió Páulo 'lige alué Silasi. \v 30 'Lige yati ma'chí buyánale. 'Lige alué rió repume ma'chí buinasa alué ralámuli Páulo 'lige alué Silasi, 'lige rukele bilé ra'íchili: \p ―'Emi rió ¿churigá 'símala ne napurigá 'la e'kámala Onorúgame ne'chí? ―anile alué rió alé iligá. \p \v 31 'Lige alué Páulo 'lige alué Silasi nejele, anile: \p ―Mué rió 'la bijchígawaguru alué Esusi ra'ichálila napurigá nulá. 'Lige alué ralámuli napu ekí mochí alé galírale mué bejtélachi, alué 'we semáriga bijchígiwa alué Esusi ra'ichálilachigó. 'Lige larigá nokisáká 'emi 'we a'lá e'kámala Onorúgame 'emi ralámuli ―anile Páulo 'lige alué Silasi. \p \v 32 'Lige Páulo 'lige Silasi 'we ruyele Onorúgame nila ra'íchali alué rió repume 'lige suwábaga ralámuli napu ekí mochile alé alué repume bejtélachi. \v 33 'Lige pe aba'lige rukó alué repume pagole alué rió Páulo alé chi'wágichi, 'lige alué Silasi abiénachigó. 'Lige yati 'ma rewaráleru alé wa'lú ba'wichí bochígimi bokuíka suwábaga alué ralámuli, 'ma Esukristo oyérame gayénale alué ralámuli. \v 34 'Lige alué rió repume, bayérole alué oká rió bo'né bejtélachi alué Páulo 'lige Silasi. 'Lige alé galírale sebasa, go'ame kógile Páulo 'lige Silasi. 'Lige suwábaga alué ralámuli repume bejtélachi mochígame 'we ra'sálagá mochile napugiti 'ma Onorúgame oyériligame alué ralámuli. \p \v 35 'Lige melénala be'á alué e'wélala nulame alé Bilipo anilichi we'ká riógichi júlale jaré rió gapitani napurigá anémala alué repume napurigá 'ma ku buinámala alué oká rió galírale mo'árigame. \p \v 36 'Lige alué rió repume akisá, anele alué rió Páulo 'lige alué Silasi: \p ―Alué e'wélala 'ma nuléleke'é ne'chí napurigá buinámala ne 'emi. Alekeri 'la kilí simáwagó 'emi, tabilé e'karúgame ra'íchaga. \p \v 37 'Lige alué Páulo anele alué ralámuli sontalo gapitani: \p ―Aka ramué ralámuli romano nírupachéchigó napurigá 'emi. 'Lige ¿chonigá lolárupaché ramué jena? ¿Chonigá aliena iwégame wejpisótupaché ramué alé we'ká ralámuli mochígichi jáwaga? 'Lige wejpisosa, galírale mo'ákuru 'emi nokisá. 'Lige 'emi napu'lige alé we'ká riógichi a'pasa, peka pe'tá rukékuru ramué tachiri nasibúliga ramué 'emi 'yuga. 'Lige pe jipe nasoka buinánili 'emi nokisá. 'Lige ramueka tabilé simawa alarigáká. 'Lige jípeko jeka siráleké alué e'wélala ramué buinamia ―anele Páulo. \p \v 38 'Lige alué ralámuli gapitani ruwile alué ra'íchali napurigá anílige alué Páulo, ruyéleke'é alué e'wélala alé 'mi mochígame. 'Lige alué e'wélala 'we majale alué ra'íchili ruyésiga, alué oká rió romano nílechigó. \v 39 'Lige alué e'wélala simíbale alé 'mi napu mochile alué Páulo 'lige Silasi. 'Lige alué e'wélala alé sebasa napu mochílige alué Páulo 'lige Silasi, e'kali tánele napurigá tabilé nejímala uché jarena abé e'wélalachi alué Páulo 'lige Silasi. 'Lige 'ma e'kali tánisa, 'lige ma'chí buyánele alué oká rió alé galírale mo'áriga mochígame. 'Lige anele: \p ―Pe rekó jípeko simáwagó 'minami mejká jena we'ká riógichi ―anele. \p \v 40 'Lige alé buinásiga alué rió Páulo 'lige Silasi, 'lige simíbale alué rió alé miná napu bejtele alué mukí Liria anilime. 'Lige alé napuíle alué ralámuli Esukristo oyérame. 'Lige Páulo 'lige Silasi, 'we semáriga ruyele napurigá 'we a'lá semáriga a'wágame sulega mochímala alué ralámuli Esukristo oyérame. 'Lige Páulo 'lige Silasi simíbale alé we'ká riógichi mochiga. Uché bilena we'ká riógichi simíbale. \c 17 \s1 Jena ruwimela we'ká ralámuli ayóniligo alué Páulo 'lige Silasi \p \v 1 'Lige simárele alué oká rió bilena we'ká riógichi Anpípolisi anilichi. 'Lige uchéchigo bilena Apolonia anilichi we'ká riógichi simárele alué oká rió. 'Lige alé okaná we'ká riógichi simárasa, 'lige sébale alé uchéchigo bilena we'ká riógichi Tesalónika anilichi. 'Lige alé ilile alué u'tá re'obá jurío re'obala, «sinagoga» anilime. \v 2 Páuloka simile alé re'obachi bo'né gompaniero si, bilé rawé sawalachi resíbulichi. 'Lige alarigá nokame nile alué ralámuli. 'Lige bakiá tarali sawalachi rawé resíbulichi simíbame nile alé re'obachi. 'Lige Páulo ra'íchame nile alué ralámuli 'yuga alé re'obachi asagá. We'ká e'karúgame ra'íchali a'bopi rukigá machináliga. \v 3 'Lige benírale churigá aniá alué ra'íchili alé osilichi uchúkame ra'íchili Onorúgame nila ra'íchali, alué 'ya nerúgame rejcholi. 'Lige Páulo ra'ichia ilile alué apeli leéraga 'lige ruyea ilile ralámuli churigáriga Onorúgame a'réligo napurigá resí ikimela 'lige me'lílirigo alué rió napu bo'né Onorúgame júlalige alé 'pákana rewagáchika. 'Lige ku ajániligo alué rió me'lisuga. 'Lige anile alué Páulo: \p ―Alué Esusi, alué napu nawale jena wijchimoba kulí pe u'kabi bamí kachi, alué nile napu Onorúgame julámili nílige alé 'pákana rewagáchika. Alué ju napu ruyé ne 'emi ralámuli. \p \v 4 'Lige alué rejcholi ruyésiga alué ralámuli, jaré alué ralámuli jurío 'we a'lá oyérale alué rejcholi. 'Lige aminami alué we'ká ralámuli alué griego ra'íchame ralámuli napu 'we a'lá nirame nile Onorúgame, alueka 'we a'lá oyérale alué rejcholi alué napu ruyele alué Páulo alé re'obachi iligá. 'Lige aminami alué umugí napu 'we a'lá nirame nile 'lige 'we nóchame nile, we'ká alué umugí 'we semáriga oyérale Onorúgame ra'ichálila. \v 5 'Lige alué ralámuli jurío, alué napu tabilé oyérale rejcholi napu ruyele alué Páulo, alueka 'we gawelia mochile alué ralámuli etea. 'Lige alué ralámuli jurío owile jaré ralámuli 'we najsinákuli, pe jami e'yéname, pe chátiri ra'íchaga chibi anigá e'yéname alué ralámuli. 'Lige alué we'ká ralámuli napuíle alué ralámuli jurío 'yuga, alué tabilé bijchígime Onorúgame nila ra'íchali. 'Lige alué uché jaré we'ká ralámuli abiena napuíle alué 'yuga, gepumia alué chátiri ra'íchali. 'Lige alué we'ká ralámuli cha nokame napuísa, 'lige 'la iwégame cha anigá e'yénale alué ralámuli. 'Lige suwábaga alué ralámuli alé we'ká riógichi mochígame 'ma ayole. 'Lige sébale alé bilena galírale alué rió Jasoni anilime rió bejtélachi alué Páulo 'lige Silasi 'yasia. 'Lige alé mochigo mayele alué oká rió. Alué oká rió cha'pináliga nokale alué ralámuli o'tonáliga napu mochile alué e'wélala. \v 6 'Lige alé Jasoni bejtélachi tabilé rewáliru alué oká rió. 'Liko pe alué rió Jasoni alé bejtégame cha'pile alué ralámuli. 'Lige cha'pisá, wijchí rekagá banasuka ma'chí páliru alué rió Jasoni. 'Lige alarigá banagá o'tole alé 'mi napu mochile alué ralámuli e'wélala. 'Lige alué uché jaré ralámuli Esukristo oyérame ralámuli 'ma cha'píliruchigó. 'Lige abiena o'tóliru alué ralámuli alé 'mi napu mochile alué ralámuli e'wélala. 'Lige alé sebasa, alué ralámuli napu o'tole alué uché jaré ralámuli e'wele sinaka ne'ole: \p ―Alué oká rió napu jsile jena 'we cha anigá e'yena jemi bochígimi we'ká riógichi. \v 7 'Lige ye rió Jasoni alé bo'né galílachi mochiga ajtime ju alué oká rió. 'Lige 'we gompaniérola ju ye rió alué oká rió. 'Lige 'ma sayega ra'íchame ju alué ralámuli alué wa'lula nulame rió romano olagá. 'Lige aniárá alué ralámuli uché bilé wa'lula selígame ajtigárá, napu Esusi anilime kará ―anile alué ralámuli tabilé Onorúgame oyérame. \p \v 8 'Lige alué ra'íchili akisá alué e'wélala 'lige alué uché jaré ralámuli napu ekí mochile alé, alué uché rajpé 'la iwégame ayole alué Esukristo oyérame 'yuga. 'Lige 'la iwégame we'ká ra'íchaga ne'óchale. \v 9 'Lige alué e'wélala goblálile alué rió Jasoni napurigá ma'chínamala, 'lige Jasónika bo'né najtétisa, ma'chínale. 'Lige alué uché jaré ralámuli Esukristo oyérame najtétiga buyale. \s1 Jena ruwimela Páulo 'lige Silasi simíbaligo alé Berea anilichi we'ká riógichi \p \v 10 'Lige alué ralámuli Esukristo oyérame yati júlale alué Páulo 'lige alué Silasi alé we'ká riógichi Berea anilichi. Pe rukó juláliru alué oká rió chíbaka napurigá ta cha'piboa saílate. 'Lige alé Berea sebasa alué rió Páulo 'lige alué Silasi, 'lige pe abé i'libeko simíbale alué ralámuli alé u'tá jurío re'obálachi. \v 11 'Lige alué ralámuli jurío alé ejperégame 'la 'we beninálime nile alué ra'íchili, tase napurigá alué ralámuli alé Tesalónika mochígame. 'We galegá akele alué rejcholi napu ruwile alué Páulo alé iligá. 'Lige nabí rawé benime nile alué apeli osirúgime Onorúgame ra'ichálila machináliga pala 'la bijchiá ka napurigá ruwile alué Páulo. \v 12 'Lige we'ká ralámuli jurío alé Berea mochígame 'we 'la bijchígale alué rejcholi napu ruwile alué Páulo alé iligá. 'Lige aminami alué we'ká umugí alué griego ra'íchame, 'we nóchame umugí, alueka 'we a'lá oyérale alué rejcholi. 'Lige aminami alué we'ká rió griego ra'íchame, alueka 'la oyéralechigó alué rejcholi napu ruwile alué Páulo. \v 13 'Lige alué ralámuli jurío alé Tesalónika mochígame akele alué rió Páulo alemi eyénaráo alué Esukristo ra'ichálila beníria ralámuli Berea mochígame.\f + \fr 17:13 \ft Alué ralámuli jurío tabilé galeme nile alué 'ya nerúgame ra'íchali Onorúgame ra'ichálila napu ruwime nile nawámili ko Esusi. \f* 'Lige machisá alemi eyénaráo alué Páulo, 'lige yati simíbale alué ralámuli alemi napu ajtile alué Páulo e'nemia. 'Lige alué ralámuli alé Berea sebasa, asíriga chátiri ra'íchili ra'íchale. 'Lige se'wináriga ruyele alué ra'íchili alé Berea mochígame ralámuli, napurigá alué ralámuli Berea mochígame ayónimala alué Páulo. \v 14 'Lige jaré ralámuli alué Esukristo oyérame alé Berea mochígame, yati 'légana bayérole alué Páulo alé 'mi ba'wichí suweke, alé wa'lú ba'wí ilígichi. 'Lige alué rió Silásika abajá alé Beréachi rejpile alué Timoteo 'yuga. \v 15 'Lige alué ralámuli napu alué Páulo 'yuga simíbale, 'we mejká simíbale Páulo 'yuga bárkochi simíbale wamí wa'lú we'ká riógichi Atena anilichi. 'Lige alé we'ká riógichi Atena anilichi ro'ile alué ralámuli alué Páulo 'yuga simíbagame. 'Lige alué rió Páuloka alé we'ká riógichi Atena rejpile. 'Lige Páulo anele alué ralámuli alé Berea mochígame ku simíbachi: \p ―Jeka juláwaká alué rió Silasi 'lige alué Timoteo 'we yati neraga ―anile Páulo alé Atena anilichi rejpiga. \s1 Jena ruwimela alué rió Páulo alé Aténachi asáligo \p \v 16 'Lige Páulo alé Aténachi asale alué oká rió buigá Silasi 'lige Timoteo. 'Lige alé asagá, alué Páulo etele larigá nokao alué ralámuli alé Atena we'ká riógichi mochígame. 'Lige alué ralámuli alé Atena mochígame we'ká e'karúgame newame nile. 'Lige alieti newasa Onorúgame neraga eteme nile 'lige e'kali tánime nile alué ralámuli alé Atena mochígame. 'Lige alué Páulo alieti etega, tabilé ganílile. We'ká 'nátale, 'we sewele. Bo'neka 'la machíligame tabilé 'la ko. \v 17 'Lige alué alieti etesa alué Páulo, 'lige simile alé u'tá jurío re'obálachi «sinagoga» anilime, simile ra'ichamia alué ralámuli 'yuga. 'Lige alé re'obachi ra'íchale alué ralámuli jurío 'yuga 'lige griego ra'íchame ralámuli 'yuga napu 'we 'la nirame nile Onorúgame. 'Lige nabí rawé 'we ra'íchale alué Páulo apiépiri ralámuli 'yuga alé we'ká riógichi iligá, alé napu ralinélime nile e'karúgame tábiri. \v 18 'Lige jaré ralámuli mochile alé Pekurio oyérame. 'Lige jaré mochile alué Seno anilime ra'íchili oyérame ralámuli.\f + \fr 17:18 \ft Alué ralámuli napu Pekurio oyérame nile tabilé bijchígame nile ajtigá Onorúgame. Pe mochime nile go'yá 'lige bajía, 'lige 'we newame nile yawiyame, 'we ganíliga mochime nile pe a'bopi 'nátaga. Alué ralámuli napu Seno oyérame nile bijchígame nile bochígimi ajtigó Onorúgame, 'lige pe kilí mochime nile, anáchaga mochime nile, tase napurigá alué Pekurio oyérame. \f* 'Lige alué ralámuli anile akisá Páulo ra'íchachi: \p ―¿Chieri júkó ye rió 'we we'ká ra'íchanti, ramueka tabiléchigo námatugó? \p 'Lige jaréchigo anile: \p ―Pe uché bilé riosi najátilime najkigá aniá káwé ye rió. \p Alué rió Páulo ruwile alué Esusi ra'ichálila, 'lige abiénachigó ra'íchale ku ajániligo Esusi mukusá. Alekeri mayele alué ralámuli: «Pe uché bilé riosi najátilime najkigá aniá káwé ye rió.» \v 19 'Lige bayéleru alué Páulo alé bilena Areópago anilichi, alé napu napuíme nile alué ralámuli alué ra'íchili gatemia. 'Lige anile alué ralámuli alé mochígame: \p ―Ramué ralámuli machináliru alué ra'íchali, ¿tachiri ruyame ko alué ra'íchili, alué napu mué ruyá aní? \v 20 'Yako tasiné akiame ke alarigá ra'íchame jemi. Suwábaga alué ra'íchali machináliru ramué ralámuli. \p \v 21 'Lige alué ralámuli alé Atena mochígame 'we beninálime nile alué uché bilé ra'íchili se'nú nuebo. 'Lige 'we ra'ichánilime nile alué ra'íchili alué apiépiri ra'íchili se'nú nuebo. Alarigá nile alué ralámuli 'yasi. 'Lige alé Atena we'ká ralámuli mejkaka sígame we'ká mochile alé Atena ejperega. 'Lige alué ralámuli abiena 'we beninálime nile alué uché bilé se'nú ra'íchili nuebo. \v 22 'Lige alué Páulo o'weti ilísale alé Areópago ra'ichamia alé we'ká ralámuli mochígichi. 'Lige anile alué Páulo o'weti ilísisa: \p ―'Emi ralámuli jena we'ká riógichi Atena mochígame, neka eteme ju 'emi we'ká riosi nígame ko 'lige 'we tánime ju a'walí alué riosi 'emi. \v 23 Ne jemi eyénaturu e'néniga, we'ká e'karúgame etiáturu ne 'emi a'boi newálala 'emi a'boi riósila. 'Lige alé rewá ne bilena napu kógime nile Onorúgame. 'Lige jaré ra'íchili osilí uchú alé anime: «Siné kachi ajtigéréko bilé Onorúgame tabilé machirume. Jena jawawa alué go'ame napurigá go'mela alué Onorúgame.» 'Lige Onorúgame napu tánime ju 'emi tabilé machigá, 'we a'lá machí ne alué ko Onorúgame. 'Lige ne 'la ruwimela chieri ko Onorúgame napu 'emi ralámuli tabilé machí. \p \v 24 › Onorúgame newale ye gawí, alueka suwábaga nulame ju jena wijchimoba 'lige 'pa rewagachi abiena. Onorúgame tabilé bejtégame ju alé re'obachi, alué re'obá alué ralámuli newálila jena wijchí ejperégame. \v 25 'Lige Onorúgame tabilé resílá napurigá gu'íriwa ralámulite. Onorúgame nejíguru alawá 'lige buchéguru suwábaga ralámuli. Alueka suwábaga nejime júkuru napu ekí resíláru ramué. \p \v 26 › 'Lige sineko pe bi'lepi rió newale Onorúgame. 'Lige Onorúgame 'we a'lá gu'írile napurigá we'ká o'chéramala ralámuli jena wijchimoba. A'lígesíko we'kaná o'chérale ralámuli se'wináriga ra'íchame, a'bopi ra'ichálila ra'íchame. Bo'né Onorúgame 'la 'nátale koche o'chéramala ralámuli 'lige chiéniko. Arigá 'nátale 'we 'ya we'ká bamí ta'chó newá ralámuli. \v 27 'Lige Onorúgame newale alué ralámuli napurigá 'la na'támala, «¿Koche ajtigá Onorúgame 'lige churigá ko Onorúgame?» 'lige alarigá 'la oyérawa Onorúgame, 'lige siné kachi alué ralámuli 'la oyéramala Onorúgame. 'Lige Onorúgame tabilé mejká ajtí napu mochiru ramué ralámuli, ramueka tabilé etewía alé ajtígó Onorúgame. \v 28 'Lige Onorúgame gite ajáluru ramué ralámuli jena wijchimoba mochígame. 'Lige ma'chílime nírukuru ramué Onorúgame gite, 'lige akeme nírukuru ramué ralámuli Onorúgame gite. 'Lige Onorúgame ta nejkúrisaká, 'lige pecha ajáliwakó ramué ralámuli jena wijchimoba mochígame. A'chigóriga 'la anime osale jaré ralámuli jena mochígame 'la jebénigame osagá, 'la anime osale: «Onorúgame 'kúchila nírukuru ramué, Onorúgame newale ramué ralámuli», anime ju alué osilí. \v 29 Bijchiá Onorúgame 'kúchila niru ramué ralámuli. 'Lige Onorúgame 'kúchila níriga, 'lige ¿alué tábiri a'boi newárigime 'lacha Onorúgame nímalawé? 'Lige alueka pe jena wijchí mochígame rió newálila júkuru, pe rejtete newárigime ju, 'lige 'órote 'lige plátate, 'lige alué ralámuli pe a'boi 'nátaga newálekuru alué tábiri. \v 30 'Ya bajchá rawé tabilé e'chéwale Onorúgame alué ralámuli, jípeko Onorúgame najkí napurigá buyámala resítiri 'nátalichi. \v 31 'Lige Onorúgame 'ma anile chiéniko olamio gustisia ralámuli. 'Lige alué bo'né Onorúgame nulémala alué bilé rió napurigá ruwimela chieri ka resítiri 'nátame 'lige chieri ka tabilé resítiri 'nátame. Suwábaga ralámuli 'la machíguru ye rió 'we a'lá bijchiá animeli ju napugiti Onorúgame ajániligame alué rió. \p \v 32 'Lige alué ra'íchili akisá alué ralámuli Onorúgame ku ajánaligo bilé rió, 'lige jaré ralámuli 'we gawéliga akele alué ra'íchili. 'Lige alué uché jaré ralámuli anile: \p ―Ramueka najkiá napurigá uchéchigo siné nawawa alué ra'íchali ra'ichawa ―anile alué ralámuli. \p \v 33 'Lige alué Páulo a'rele alué ra'icha iligé alé, 'lige simile. \v 34 'Lige jaré alué ralámuli najátele alué Páulo 'lige 'we a'lá niraga akele alué ra'íchali. 'Lige alué bilé alué Onisio anilime rió, wa'lula nile nulame alé we'ká riógichi. 'Lige bilé mukí nile Ramárisi anilime mukí. 'Lige uché jaré ralámuli abiena 'we galeme nile Onorúgame ra'ichálila. \c 18 \s1 Jena ruwimela Páulo simíligo Korinto anilichi we'ká riógichi \p \v 1 'Lige a'kinana simile alué Páulo alé we'ká riógichi Korinto anilichi. \v 2 'Lige alé we'ká riógichi Korinto najtépale bilé rió jurío Akila anilime. 'Lige alué rió Akila alé we'ká riógichi Ponto anilichi ochérigame nile. 'Lige pe kulí nawágame nile alué rió Akila alé Korinto alué upila 'yuga napu Prisila anilime nile. Alé 'naka simíbale alué oká ralámuli alé napu mochí alué ralámuli italiano ra'íchame. Alé we'ká riógichi wa'lúlachi Roma ejperégame nile 'yako. Abijí alé Roma mochiga Akila 'lige Prisila, alué wa'lula napu Kláurio anilime nile suwábaga alué ralámuli jurío 'ma mabule, 'lige jaré alué ralámuli jurío alé Roma mabúsiga 'ma júmasile 'lige sébale alé Korinto. \p \v 3 'Lige alué Páulo simile alué ralámuli kólimia Akila 'lige Prisila. 'Lige alué Páulo pe aba alué nóchili nígame nile a'chigóriga napurigá alué ralámuli. 'Lige alué Páulo alé asale nocha alué ralámuli 'yuga. Alué Páuloka u'kuchí galí newame nile gemá napisúligamete.\f + \fr 18:3 \ft Alué gemaka chibá gujpálate newárigime nile. \f* \p \v 4 'Lige alué Páulo alé asagá, nabí rawé sawalachi resíbulichi simime nile alé alué ralámuli jurío re'obálachi «sinagoga» anilime. 'Lige alé re'obachi iligá ruwime nile alué Páulo Onorúgame ra'ichálila. We'ká ralámuli jurío mochile alé 'lige abiena mochile we'ká alué ralámuli tabilé jurío. 'Lige alué ralámuli 'we rukeme nile. 'Lige alué rió Páulo najkime nile napurigá alué ralámuli 'la bijchígimala alué ra'íchili napu ruwile alué Páulo. \p \v 5 'Lige sébale alué oká rió alué Silasi 'lige alué Timoteo ejiro Maseróniaka simíbaga. 'Lige alué sebasa alé, a'rele alué Páulo nocha alué gemá napisua napu newalime nile galí, alésíko pe Onorúgame nila rejcholi ruyeme nile. Ruyele alué ralámuli jurío Esusi níligo napu Onorúgame júlale napurigá gu'írimala alué ralámuli. \v 6 'Lige jaré alué ralámuli jurío alé mochígame sairaga mochile 'lige 'we gawélele alué Páulo ra'ichálila. 'Lige alué Páulo alué o'pacha bujasá sawele. Alueka ruwime nile tabilé chokila ko. 'Lige anile alué Páulo ala'sika: \p ―Onorúgame gastigárimala 'emi ralámuli, 'liko neka tabilé chokila nímala. 'Lige jípeko ne simela alé napu mochí alué ralámuli tabilé jurío alué ye ra'íchili rejcholi ruyemia ―anile alué Páulo. \p \v 7 'Lige alué Páulo 'ma lanisá, ma'chínale alé re'obachi. 'Lige alué Páulo alé ma'chínasa, 'lige simile alé a'bé uché bilena galírale alé napu bejtele alué Justo anilime rió. Alué rió 'we a'lá nirame nile Onorúgame. Alé re'obá ilígachi chega bejtégame nile alué rió. \p \v 8 'Lige alué Krispo anilime rió napu wa'lula nile alé re'obachi nulame, alué rió 'we a'lá bijchígile alué Esukristo ra'ichálila napu ruwílige Páulo alé iligá, 'we 'la oyérale, 'lige suwábaga alué ralámuli alé galírale mochígame alué Krispo bejtélachi 'we 'la oyéralechigó alué Esukristo ra'ichálila. 'Lige we'ká alué uché jaré ralámuli alé we'ká riógichi Korinto mochígame 'we 'la oyéralechigó alué napu ruwílige alué rió Páulo. 'Lige 'ma rewaráliru alué ralámuli alé wa'lú ba'wichí bokuíka bochígimi. \p \v 9 'Lige bilé rukó Onorúgame etérale alué Páulo alué Wa'lula Nulame Esukristo. 'Lige anile alué Esukristo: \p ―Tase majawa mué rió Páulo, aminabi rupoa ne ra'ichálila. \v 10 Neka nabí alé a'bé ajtíkuru mué repuka napurigá tabilé 'wesi cha olámala mué. Neka najkí napurigá aminabi ruwimela mué ne ra'ichálila, we'ká ralámuli mochígame jena we'ká riógichi napu oyérimili ju alué ra'íchali ―anile alué Esukristo. \p \v 11 'Lige alué rió Páulo asale alé we'ká riógichi Korinto bilé bamí miná nasipa. 'Lige 'we semáriga beniria asale alué ralámuli alé we'ká riógichi Korinto mochígame Onorúgame ra'ichálila. \p \v 12 'Lige alué rió Galioni selígame kachi alé ejiro Akaya anilichi, alé napu wa'lú we'ká riógichi Korinto bo'í, 'lige we'ká alué ralámuli jurío sairale alué rió Páulo. 'Lige alué ralámuli jurío cha'pile alué Páulo, 'lige cha'pisá, o'tole alé napu gatélime nile alué ra'íchili, alé napu asale alué rió wa'lula Galioni anilime. \v 13 'Lige anele alué ralámuli jurío alué wa'lula Galioni: \p ―Ye rioka 'we ané ralámuli napurigá Onorúgame oyéramala nobi se'unáriga ruwígó Onorúgame oyérilime tase napurigá nulá ramué nulalila.\f + \fr 18:13 \ft Bilé nulalí romano anime nile tabilé chojkiawa uché bilé nuebo ra'íchali napurigá oyéramala ralámuli. 'Lige alué ralámuli juríoka anile Páulo uché bilé nuebo ra'íchali ra'icha ajtigárá, tase napurigá Moisesi benírilige. \f* \p \v 14 'Ma amulí ra'íchale Páulo, 'lige yati neraga bajchá ra'íchale alué wa'lula Galioni. Alué rió Galioni anele alué ralámuli jurío: \p ―'Emi ralámuli e'chewa mochí ye rió chibi 'sime kóriká o nejkome kóriká, 'liko alarigá nísaká, 'la gatémala ne. \v 15 'Lige alué napu 'emi ruwí pe 'emi a'boi ra'ichálila kárékuru, 'lige 'emi a'boi nulalila. Alueka pe 'emi a'boi gatéwagó alé 'minami simíbaga. Neka tabilé wa'lula nínili alué alieti ra'íchili gatélichiká. Neka pecha alué nóchali nígame kame ―anile alué rió wa'lula. \p \v 16 'Lige lanesa, alué Galioni 'ma buyánale alué ralámuli jurío alé napu gatélime nile ra'íchali. \v 17 'Lige ta'chó simíbachi alué ralámuli jurío, cha'pile bilé rió Sóstene anilime napu nulame nile alué jurío re'obala. 'Lige alué rió cha'pisá alé, wejpisóliru. 'Lige alué wa'lula Galioni 'lige alué uché jaré e'wélala pe alé jale e'negá. 'Lige alué rió Galioni tabilé chélále rekó alieti etea, tabilé che'sile.\f + \fr 18:17 \ft E'nesi I Corintios 1:1. \f* \s1 Jena ruwimela Páulo ku simíligo alé Antiokía \p \v 18 'Lige alué Páulo alé Korinto asale we'kabé rawé. 'Lige we'kabé rawé asisá, ariosi anele alué we'ká ralámuli Onorúgame oyérame, 'lige 'ma simile. 'Lige jímole alé bárkochi alué Páulo alué mukí Prisila anilime si, 'lige alué Prisila gunala Akila abiena si simile, 'lige uché jaré ralámuli abiénachigó. Ta'chó jimia bárkochi alé Senkrea anilichi, sikale bo'né gupala re'wániga ajchagá alué Páulo,\f + \fr 18:18 \ft Alué gujpá sikiáká, alueka aniame ju Páulo cheliera 'ya asale Onorúgame napugiti 'we 'la repúliga kóriká alé Koríntochi. \f* 'liko 'ma jímale alé bárkochi. \v 19 Napu'lige bajonisa, 'lige alé we'ká riógichi Ebeso sébale. 'Lige alésíko alué Prisila 'lige alué Akila uchéchigo bilena simíbale, 'lige alué Páulo alé rejpile bi'neli. 'Lige alué Páulo simile alé na'minami u'tá jurío re'obálachi. 'Lige alué Páulo alé re'obachi iligá, alué we'ká ralámuli jurío 'yuga ra'íchale alé. \v 20 'Lige alué ralámuli jurío anele alué Páulo: \p ―Mué Páulo, pe rekó we'kabé rawé asibóká jena we'ká riógichi ―anéleru alué Páulo. \p 'Lige alué Páulo tabilé we'lisi asinálile alé.\f + \fr 18:20 \ft Siné kachi Páulo pe alé siminálime ke anile Rusaleni anilichi piesta oliachi. Alekeri 'we jigale. \f* \v 21 'Lige ariosi anele alué ralámuli alé mochígame, 'lige anile: \p ―Uché nawame ne jeka 'emi ralámuli e'nesia, Onorúgame 'la elásaká ―anile alué Páulo. \p 'Lige alanisá, simile bárkochi asagá alué Páulo. 'Lige simile alé uché bilena we'ká riógichi mejká Sesarea anilichi. \v 22 'Lige alé we'ká riógichi Sesarea sebasa alué Páulo, 'párimi simile alé we'ká riógichi Rusaleni anilichi alué ralámuli Esukristo oyérame kólimia. 'Lige alé we'ká riógichi Rusaleni asisá pe'wera, 'lige uchéchigo bilena simile alué Páulo. Simile alé Antiokía\f + \fr 18:22 \ft Alé Antiokía chojkile beniria Onorúgame nila ra'íchali 'ya siné bakiá bamí. \f* anilichi. \v 23 'Lige alé Antiokía pe'wera asisá 'lige uchéchigo bilena simile alué Páulo. Simile alé 'mimi ichúrimi we'ká riógichi enamia ra'íchali ruigá alué Esukristo oyérame napurigá abé 'la na'támala Onorúgame 'yuga. Okaná ejírochi eyénale, bilena Galasia anilichi 'lige uché bilena Prijia anilichi. \s1 Jena ruwimela nawáligo alué rió Apolo alé we'ká riógichi Ebeso \p \v 24 A'lige rawé sébale bilé rió jurío alé we'ká riógichi Ebeso anilichi, Apolo anilime rió. 'Lige alué rió Apolo alé we'ká riógichi Alejantría ochérigame nile. 'Lige alué rió 'we a'lá benégame nile Onorúgame ra'ichálila ra'íchali ruigá. \v 25 'Lige alué rió uché jaré ralámulite beníriligame nile 'ya churigá 'sile alué Wa'lula Nulame Esusi. 'Lige alué rió Apolo 'we a'lá semáriga ruwile alué rejcholi. Alué rió a'lá námale Juani rewaráligo ralámuli napurigá a'rémala alué tabilé 'la 'nátili. Alué Apolo tabilé machile alué ralámuli naréligo Onorúgame Alawala pe'tá nujubapi Esusi mukusá. \v 26 Napu'lige sebasa alé Ebeso, simile alé u'tá jurío re'obálachi «sinagoga» anilime 'lige ruwile Onorúgame nila ra'íchali tabilé majaga. 'Lige alué mukí Prisila 'lige alué Prisila gunala Akila, alué oká ralámuli akele alué Apolo alé ruyá ilígachi. 'Liko alué oká ralámuli bayérole alué Apolo alé a'boi ejperélachi napurigá ruwimela abé 'la churigá ko Onorúgame bowela. \v 27 'Lige a'kinana alué rió Apolo siminálile alé ejiro Akaya anilichi Onorúgame ra'ichálila ruyemia. 'Lige alué ralámuli Esukristo oyérame alé Ebeso 'nátale 'we 'la ko napurigá simela. 'Lige jaré alué rió Esukristo oyérame osilí osale napurigá o'ká simela alué Apolo. 'Lige anime nile alué osilí: «'La 'we semáriga galegá etéwaká ye rió Apolo alé we'ká riógichi Akaya sebasa», anime nile alué osilí. 'Lige alué Apolo alé Akaya sebasa, 'we semáriga gu'írile alué ralámuli alé mochígame, alué ralámuli napu Onorúgame gu'írilige napurigá 'we a'lá bijchígime nímala Onorúgame ra'ichálila. \v 28 'Lige alué Apolo 'we a'wágame ra'íchale Onorúgame ra'ichálila alué ralámuli jurío 'yuga. 'Lige alué ralámuli abiénachigó 'we a'wágame ra'íchale rukigá alué Apolo. Bo'né Apolo 'we a'lá ma'chígime ruwile Onorúgame ra'ichálila alué Esusi níligo alué napu Onorúgame julámiorílige. 'Lige alué ralámuli jurío tabilé siné neyúrale alué Apolo 'yuga. \c 19 \s1 Jena ruwimela Páulo ruwíligo chukíligo alé Ebeso \p \v 1 'Lige alué rió Apolo alé we'ká riógichi Korinto ajtígichi, alué rió Páuloka enale alé 'mimi iwérachi. 'Lige arigá sébale alué rió alé 'mi bilena we'ká riógichi Ebeso anilichi. 'Lige alé we'ká riógichi Ebeso Páulo najtépale jaré rió Esusi oyérame. \v 2 'Lige alué Páulo rukele alué alé mochígame ralámuli: \p ―Napu'lige 'emi 'la bijchígilige Onorúgame ra'ichálila, ¿'la bajkile Onorúgame Alawala alé 'émichi? \p 'Lige alué ralámuli alé mochígame nejele: \p ―Ramueka tabilé machiáke'é Onorúgame Alawala bajkime ko alé ralámulichi. \p \v 3 'Lige alué Páulo uchéchigo siné rukele, anile: \p ―'Lige ¿tachiri gite rewarárigame júkó 'emi? ―anile alué Páulo. \p 'Lige alué ralámuli uchéchigo nejele, anile: \p ―Rewarárigame niru ramué ralámuli napurigá anílige Juani. \p \v 4 'Lige alué Páulo anele: \p ―Alué Juani rewarale pe ba'wite alué ralámuli napu a'rele alué resítiri 'nátili. 'Lige anile alué Juani: «'La bijchígiwa alué rió ra'ichálila, alué napu nawámili ju pe'wé», anile alué Juani. 'Lige alué rió napu nawámili nile a'kinana, alueka Esusi nile. \p \v 5 'Lige alué ra'íchili akisá alué ralámuli, 'lige 'ma rewarárigame gayénale alué ralámuli, alué Wa'lula Nulame Esusi oyérame nímala. \v 6 'Lige alué Páulo alué ralámuli mo'ólachi nochale. 'Lige Onorúgame Alawala bajkile alé ralámulichi. 'Lige alué ralámuli Onorúgame Alawala bajkisá, 'lige chojkile alué ralámuli se'wináriga ra'icha napu tabilé gayénalige ra'icha bajchá. 'Liko 'ma chojkile ruyea Onorúgame nila ra'íchali. Sineko tabilé námale alué ra'íchali. Onorúgame Alawala gu'írile. \v 7 'Lige suwábaga alué ralámuli makué oká rió nile. \p \v 8 'Lige Páulo nabí tarali sawalachi resíbulichi simime nile alé alué u'tá jurío re'obálachi. Bakiá mechá alarigá 'sile. A'wágame ra'íchale alué ralámuli 'yuga napu napuíme nile alé re'obachi. Ruwile Onorúgame churigá nuleme ko alué suwábaga ralámuli. 'Lige alué ralámuli we'ká rukele. \v 9 'Lige ajaré alué ralámuli tabilé beninálile 'lige aminami tabilé bijchígile alué Páulo ra'ichálila. 'Lige 'we gawélele alué 'we semati 'nátili 'we a'lala bowé napu we'ká ralámuli oyérame nile. Alekeri Páulo 'ma tabilé simile alé jurío re'obálachi 'lige bayérole Esukristo oyérame. Simile bilena eskuélachi, Tirano anilime nila nile alué eskuela. Alé napuíme nile nabí rawé. \v 10 'Lige larigá benírale alué Páulo alé oká bamí, 'lige we'ká ralámuli jsime nile alé eskuélachi Onorúgame ra'ichálila benimea. 'Lige alué ralámuli alé akisá alué ra'íchili, 'lige alé 'mimi simíbaga ruyeme nile alué ralámuli alé 'mimi mejká mochígame. 'Lige alarigá suwábaga alué ralámuli alé ejiro Asia mochígame akele Onorúgame ra'ichálila. Jaré alué ralámuli jurío nile, 'lige jaré tabilé jurío nile. \v 11 'Lige Onorúgame 'we a'wágame a'walí 'yale alué Páulo napurigá 'we 'la semáriga sa'wámala ralámuli nayúkame. \v 12 'Lige alué ralámuli o'tóime nile ba'nasoli napu Páulo bulame nílige mo'ochí napurigá ta simíromala alué chiliá alé buichíkana. 'Lige abiena o'toime nile alué lantaria napu ujchugá nóchame nile alué Páulo. O'toime nile alé 'mi napu asale alué nayume, 'lige chébale alué nayume alué ba'nisoli 'lige lantaria. 'Lige alarigá olasa, yati sa'wime nile alué nayume. 'Lige we'ká u'kuchípala remónisi alé ralámuli sulálachi mochígame 'ma buyásime nile. 'Lige pe Onorúgame gite sa'wile alué ralámuli nayua. \p \v 13 'Lige jaré alué ralámuli jurío, alué napu alué u'tabela remónisi buyánele alé ichúrimi e'yénaga, alueka anele alué u'tabela remónisi alé ralámulichi mochígame: \p ―'Emi remónisi 'ma buyásiwa alé mochiga. Ramué nulame niru alué Esusi a'walila gite napurigá buyásiwa alué ralámuli sulálachi. Ye Esusi ju alué napu ruwime ju alué Páulo ―anele alué ralámuli alué remónisi alé ralámulichi mochígame ma'chí buyániga. \p \v 14 'Lige bilé rió jurío nile Eskeba anilime, wa'lula balé nile alé re'obachi. 'Lige alué rió gichao inógame nile. 'Lige alué gichao ejtemali 'yome nile alué ralámuli nayúkame napu remónisi u'kuchípala mochígame nile. «Esusi a'walílate 'yome niru ramué», 'la anigá 'yome nile. \v 15 Nobi siné nejele alué u'tabela remónisi, anele: \p ―Neka 'la machí alué ko Esusi, 'lige alué Páulo aba aké néchigó. 'Lige 'émika, ¿chieri júpaché nokagá aniá? ―anile alué remónisi u'tabela. \p \v 16 'Lige alué rió napu ajchágame nile alué u'tabela remónisi, nejkósile alué gichao ejtemali 'yuga. 'Lige asíriga a'wágame nile nejkoga alué rió remónisi ajchágame sulachí. Asíriga jecháliru wejpisoka alué gichao ejtemali. 'Lige alué ejtemali o'páchala 'ma chi'wánale wejpisokia alé pachá galírale. 'Lige alué ejtemali alé galírale pe 'yeri buyásile elénasiga. \v 17 'Lige suwábaga alué ralámuli jurío alé Ebeso ejperégame, 'lige alué ralámuli tabilé jurío, napu'lige akisá 'la ikíligo alué ejtemali wa'lula balé 'kúchila, 'lige a'lá iwégame majale alué akisá. 'Lige anile alué ralámuli: \p ―Ye Esusi ju 'la Wa'lula, ta'wesi umérame ―anile 'we 'la niraga. \p \v 18 'Lige alué ralámuli alué Esukristo ra'ichálila bijchígime, 'ma suwábaga bejsarale alé o'weka jaga napu 'we resí nokame nile. \v 19 'Lige we'ká ralámuli alé Ebeso ejperégame 'we chátiri benime nile alé apélichi e'néniga napurigá sujkurúgame nímala. 'Lige alué ralámulika 'ma a'pale alué we'ká apeli kabítigame osirúgime e'kósimia alé napu we'ká ralámuli mochile e'negá. 'Lige 'ma e'kósisa 'lige 'nátale chekí najteme níligo alué apeli osirúgime. 'Lige malígisa makué mili enomí napu plata nile, alakí najteme nile alué apeli osirúgime. \v 20 'Lige larigá 'la we'ká ralámuli aminacho we'ká benile alué Wa'lula Nulame Esukristo ra'ichálila. Nabí rawé 'we we'ká benile alué Esukristo ra'ichálila ralámuli. 'Lige alué ra'íchili 'we a'wágame nejkúrale. \p \v 21 'Lige Páulo 'nátale simiame alé Rusaleni we'ká riógachi. Bajchaka siminálile alé ejiro Maseronia anilichi. 'Lige alésíko uché bilena ejiro siminálile Akaya anilichi. 'Lige alésíko siminálile alé Rusaleni anilichi we'ká riógichi. Bo'né 'nátaga anile: \p ―Alé Rusaleni síkó arigá simeli ju ne alé Roma anilichi wa'lú we'ká riógichi. \p \v 22 'Lige júlale oká rió bo'né gu'írame alé Maseronia anilichi ejiro. Timoteo anilime nile bilé 'lige Erasto anilime nile alué uché bilé. 'Lige alué Páuloka alé we'ká riógichi Ebeso rejpile we'kabé rawé. \s1 Jena ruwimela we'ká ralámuli na'áwaligo alé we'ká riógichi Ebeso anilichi \p \v 23 A'lige rawé alué ralámuli alé we'ká riógichi Ebeso mochígame 'we ayole, tabilé galegá alué 'we semati 'nátili Onorúgame boilá. \v 24 'Lige alé asale bilé rió Remetrio anilime. 'Lige alué Remetrio newame nile alué u'kuchí re'obá apieri alué wa'lú re'obá napu ilile alé we'ká riógichi Ebeso, 'lige plátate newame nile alué u'kuchí re'obá. 'Lige alué wa'lú re'obá alé Ebeso ilígame alué mono Riana (Artemisa) nila nile alué re'obá alé ilígame.\f + \fr 19:24 \ft E'nesi glosario «ídolo». \f* 'Lige alué rió ralineme nile alué u'kuchí re'obá plátate newárigime, 'we we'ká enomí meme nile alué rió 'lige alué uché jaré ralámuli nóchame abiénachigó. \v 25 'Lige alué Remetrio, bayele suwábaga alué 'yuga nóchame, 'lige abiena alué uché jaré ralámuli abiénachigo napu mele ralinega alué u'kuchí re'obá. 'Lige anele alué suwábaga bayesa alé: \p ―'Emi ralámuli, ramué ralámuli napu ekí alué u'kuchí re'obá ralineme niru, 'we ganíliga mochiru jena we'ká riógichi Ebeso ejperega napugiti 'we a'lá meme nírigime enomí alué u'kuchí re'obá ralinega. \v 26 Alué Páulo 'we cha aní jena we'ká riógichi nawasa. 'Emi ralámuli 'la etiáguru alué Páulo la'sichi jena we'ká riógichi nawasa. 'Lige 'la akéguru 'emi ralámuli alieri ra'íchili benirio. Alué rió aníguru: «Alué tábiri napu ralámuli newá, tabilé 'la bijchiá Onorúgame ju.» 'Lige we'ká ralámuli jena we'ká riógichi mochígame 'ma alué Páulo oyérame júkuru. 'Lige amulí bochígimi jena ejiro Asia larigá mochí alué ralámuli alué Páulo ra'ichálila oyeria. \v 27 'Lige tabilé 'la nímala alué ralámuli suwábaga alué Páulo oyérasa. Pe'wé 'ma tabilé 'la ra'ichámala alué ramué nochálila olagá. 'Lige 'ma tabilé napuínili ralámuli alé mono Riana re'obálachi. 'Ma tabilé nirámala ralámuli alué wa'lula Riana. Jipe bochígimi jena ejiro Asia alué Riana\f + \fr 19:27 \ft Alué ralámuli Ebeso ejperégame tánime nile nejkúrali alué mono Riana napurigá 'la 'kúchigame nímala. E'nesi glosario «ídolo». \f* oyérame ralámuli nírukuru. 'Lige aminami bochígimi gawichí alarigá nírukuru. 'Lige pe abé i'libékomi alué ralámuli 'ma a'rémala alué Riana oyeria. \p \v 28 'Lige alué ralámuli alué ra'íchili akisá, 'lige 'la iwégame ayole alué ralámuli alué Páulo 'yuga. 'Lige a'wágame sináká ne'ole: \p ―¡Ye Riana wa'lula ju napu ramué ralámuli oyérame niru jena we'ká riógichi Ebeso mochígame! ―sinale alué ralámuli. \p \v 29 'Lige suwábaga alué ralámuli napu ekí mochile alé we'ká riógichi Ebeso 'la iwégame ayole alué Páulo 'yuga. 'Lige oká rió Páulo gompaniérola cha'píliru alué ralámulite. Bilé Gayo anilime nile, 'lige bilé Aristarko. 'Lige alué oká rió cha'pisá, 'lige wijchí rekegá banagá o'tole alé 'mi napu napuíme nile alué ralámuli alé we'ká riógichi Ebeso mochígame ra'íchili gatemia. \v 30 'Lige alué Páulo siminálile alé napu o'tóleru alué oká rió. 'Lige alué ralámuli alué Esukristo oyérame tabilé elile napurigá simela alué Páulo alé 'mi napu o'tóleru alué oká rió. \v 31 'Lige alué uché jaré rió e'wélala alé ejiro Asia ejperégame, napu alué Páulo amígola nile, alué ralámuli nábole ra'íchali anime napurigá tabilé simela Páulo alé napu o'tóliru alué oká rió. \v 32 'Lige alué ralámuli napu napuíle alé, 'la iwégame ne'ole alé jaga. We'ká alué ralámuli tabilé machile chonigá napuíliga alé. 'Lige pe'wé chibi aniá jale alué ralámuli alé jsisá. \v 33 'Lige alué ralámuli jurío júlale bilé rió alé napu mochile alué ralámuli tabilé jurío napurigá alué ruyémala alué ralámuli jurío tabilé chojkila níligo, Páulo 'nalina chojkila níligo. Alué rió julárigame Alejantro anilime nile. 'Lige alué Alijantro sekate anele napurigá alué ralámuli i'kilí jámala napurigá 'la gainámala ra'icha. \v 34 'Lige alué ralámuli machisá jurío ko, 'lige abéchigo bochí anile alué ralámuli. 'Lige oká 'ora jale alué ralámuli ne'oa alé. 'Lige sinale alué ralámuli: \p ―¡Ye Riana wa'lula ju napu ramué ralámuli jena we'ká riógichi Ebeso mochígame oyérame niru! ―sinale alué ralámuli alé jaga. \p \v 35 'Lige bilé rió wa'lula alé we'ká riógichi, alué rioka 'la umébale alué ralámuli kilí jawia alé laniá jágichi. 'Lige anele kilí jábasa alué ralámuli: \p ―Suwábaga ralámuli napu ekí ejperéliru jena we'ká riógichi Ebeso, ramué ralámuli nílirukuru alué nóchili napurigá repúpua alué wa'lú re'obá jena we'ká riógichi ilígame, alué wa'lula Riana re'obala. 'Lige alué wa'lula napu alé rewagáchika wijchile napu alué Riana ju, alué abiena repugime júkuru ramué ralámuli jena we'ká riógichi mochígame. \v 36 Napu aní ne 'la bijchiá ju. Tabilé 'wesi che animela tabilé bijchiá ko. Alekeri kilí jawa 'emi ralámuli, pecha che aniboa ta'chó 'la machigá. Bajchá 'we a'lá na'tawa. \v 37 'Lige alué oká rió napu 'emi a'pale jeka, alué rió peka 'wesi tábiri chigólekuru alé re'obachi. 'Lige aminami peka sayega ra'íchaguru alué Riana 'yuga. \v 38 'Lige alué Remetrio, 'lige alué uché jaré napu newame ju u'kuchí re'obá plátate, ayósika alué rió 'yuga, 'lige 'la nerúkurú bilé rawé napurigá gatewa alué ra'íchili. 'Lige aminami 'la mochíkurú alué ralámuli e'wélala alué ra'íchili gateme. Alué 'yuga gatélime júkuru alué ra'íchili. \v 39 'Lige tabilé gatésiga alé, 'liko uchéchigo bilena gatélime júkuru abé wa'lúlachi. \v 40 E'wélala sontalo jsisáká jena napu ramué mochí, ¿chonewa? Pecha chériká níliga ramueka. Alueka ramué 'yuga ayómala, ramué nejkumea mochiga mayega. 'Lige alué e'wélala ayosa, 'lige 'we ená nokimela. \p \v 41 'Lige alué rió wa'lula larigá anisá, 'ma ku júlale alué ralámuli a'boi ejperélachi. \c 20 \s1 Jena ruwimela Páulo 'nátiligo simea alé Siria anilichi \p \v 1 'Lige 'ma kilí mochíbasa alué ralámuli alé we'ká riógichi, 'lige alué rió Páulo bayele alué ralámuli Esukristo oyérame alé mochígame ralámuli. 'Lige alué Páulo alé napubusa alué Esukristo oyérame, anele napurigá tabilé majaga mochímala alué ralámuli 'lige aminabi nokísimala Onorúgame oyérisia. 'Liko ariosi anele alué ralámuli alé mochígame, 'lige simile uché bilena alé ejiro Maseronia anilichi. \v 2 'Lige alé ejiro Maseronia sebasa alué Páulo, 'we we'kaná we'ká riógichi eyénale oiláriga alué Esukristo oyérame ralámuli. 'Lige alé eyéniga uché bilena ejiro simile alué Páulo, Gresia anilime ejiro. \v 3 'Lige alé ejiro Gresia asale alué Páulo bakiá mechá. 'Lige alésíko bárkochi simé olálige alé Siria anilichi, 'lige ta'chó 'moa alé bárkochi, machile alé bárkochi e'namio jaré rió jurío alué Páulo saíla alué Páulo me'linálime. 'Liko Páulo larigá machisáká, anile: \p ―Pe wijchí iligá ku alé Maseróniami simíroma ne ―anile alué Páulo. \p \v 4 Jaré rió 'yénale Páulo 'yuga. Bilé alué rió Sópate anilime nile, 'lige alué Sópate alé we'ká riógichi Berea bejtégame nile, Piro inolá nile. 'Lige uché bilé rió Aristarko anilime nile napu enale Páulo 'yúgachigó, 'lige uché bilé Segunto anilime nile. Alué oká rió alé ejiro Tesalónika mochígame rió nile. 'Lige uché bilé rió Gayo anilime si enale alemi alué Páulo 'yuga, Rerbe bejtégame nile. 'Lige alué rió Timoteo abiena enálechigó alemi. 'Lige alué rió Tíkiko, 'lige alué Trópimo abiena 'yénalechigó alemi. Alué oká rió alé ejiro Asia mochígame nile. \v 5 'Lige bajchá simíbale alué Tíkiko 'lige alué Trópimo alé we'ká riógichi Tróasi anilichi. Alé buwele alué ralámuli ramué. \v 6 Ramueka bajchá, ta'chó simiba alé Tróasi, Bilipo simáruturu. Napu'lige piesta suwisá napu go'yame nile baní tabilé kawali ro'érigame, 'lige bárkochi simáruturu alé Tróasi anilichi. Maligi rawé e'náruturu alé bárkochi. 'Lige alué ralámuli alué bajchá simíbagame alé, we'ká riógichi Tróasi mochile. 'Lige ramué alé Tróasi sebasa, alé mochíruturu gichao rawé alué ralámuli 'yuga. \s1 Jena ruwimela we'lisi ra'íchaligo Páulo Onorúgame nila ra'íchali \p \v 7 Pe kulí bilé rawé sawalachi rukó, napuítuturu ramué alé bilena galírale baní chi'winamia a'tabé napurigá ramué ralámuli 'la néláwa alué Esukristo. 'Lige alué rió Páulo we'ká ra'íchale Onorúgame nila ra'íchali bajchá ta'chó go'yá. Melénala uché bilena we'ká riógichi siminálile alué Páulo, alekeri we'lisi ra'íchale nasipa rukó si. \p \v 8 'Lige alué galí napu mochile alué ralámuli gepuga, baisámina chojkégame nile alué galí 'we re'pá ilígame. Alé abé re'pá galichi mochile alué ralámuli gepuga. 'Lige alé pachá we'ká uchule rajame aséitete rajérigame. \v 9 'Lige bilé rió re'malí Eútiko anilime, alé bentánachi asale gepuga alué ra'íchali. 'Lige alué re'malí gojchiá asale 'lige arigá gojchile alué ra'íchali gepuga ajtigé, cha we'lisi ra'icha ilíligame Páulo. 'Lige alué re'malí gojchigá ajtigé alé bentánachi, 'ma wijchile alé bentánachi ajtigé, 'lige 'ma mukule alé wijchí wijchigá. \v 10 'Lige alué rió Páulo yati re'kile alué re'malí wijchisao alé. 'Lige sébaga napu bo'ile alué re'malí mukugá, gomuruka chujkíbale alué rió mukúgame, 'lige anele alué uché jaré ralámuli alé jágame: \p ―'Emi ralámuli pecha majawa, pecha sewépua, ye rió Eútiko 'ma ku ajánale ―anele Páulo alué ralámuli. \p \v 11 'Lige alué Páulo ku alé 'pa 'mole alé galichi napu mochílige siné. 'Lige alué rió ku alé re'pá sebasa, 'lige chi'wánaga nachútale alué baní alé napurigá alué ralámuli Esukristo oyérame ralámuli 'we a'lá 'nátaga mochímala alué Esukristo. 'Lige alué baní go'sá bajchá, 'lige nujubá go'ale alué uché jaré go'ame. 'Lige bosasa, 'liko uchéchigo siné chojkile ra'icha alué Páulo, 'lige napusí che'lisá a'rele ra'icha. 'Lige simile alué Páulo uché bilena we'ká riógichi. \p \v 12 'Lige alué ralámuli 'ma ku galírale 'yúrale alué re'malí ku ajánigame. 'Lige 'we ra'sálále alué ralámuli alué re'malí 'ma ku ajániligame. \s1 Jena ruwimela Páulo 'we jigáligo sebánilia alé Rusaleni \p \v 13 'Lige ramueka bajchá simáruturu alé bárkochi mochiga alé we'ká riógichi Asoni anilichi. 'Lige alué rió Páulo pe wijchí iligá simile alésí. \v 14 'Lige alué Páulo ramué najtepasa alé we'ká riógichi Asoni, 'lige alué Páulo 'móturu alé bárkochi ramué 'yuga. 'Lige simáruturu suwábaga ramué alé bárkochi mochiga alé we'ká riógichi Mitelene anilichi. \v 15 'Lige melénala uchéchigo siné simáruturu bárkochi. 'Lige simáruturu alé a'bemi napu gawí ilí ba'wichí nasipa Kio anilime. 'Lige uché melénala sebáruturu alé uché bilena ba'wichí nasipa ilígame gawí Samos anilime. 'Lige uché melénala sebáruturu alé we'ká riógichi Mileto anilichi. \v 16 Páulo 'we jigaga enale, yati sebánilile alé Rusaleni alé piéstachi asináliga, alué napu Pentikostesi anilime ju napu'lige 'wile ri'ligó. Alekeri tabilé ujchábale barko alé Ebeso anilichi we'ká riógichi, ejiro Asia. Pe simírale. \s1 Jena ruwimela Páulo ra'íchili ruyéligo alué ralámuli alué e'wélala alé Ebeso mochígame \p \v 17 'Lige sebasa alé we'ká riógichi Mileto anilichi, alué Páulo júlale jaré rió bayénaliga alué e'wélala Esukristo oyérame nulame napurigá simámala alé napu asale bo'né Páulo. \v 18 'Lige alué ralámuli e'wélala sebasa alé napu ajtile Páulo, 'lige alué Páulo anele alué e'wélala: \p ―'Emi ralámuli 'we a'lá machíguru chu'sime nílige ne napu'lige nawasa jena ejiro Asia. \v 19 'Lige nabí rawé e'wáturu ne napurigá nulélige Esukristo ne'chí. Neka tabilé siné rióliga eyéname ke. I'sínimi 'we seweka eyéname ke ne. I'sínami jurío ralámuli resí olánile ne'chí, abirigáchigo 'la e'weme kéturu ne alué Wa'lula Esukristo. \v 20 'Lige ne tabilé a'réturu rejcholi ruyea 'emi ralámuli, suwábaga Onorúgame nila rejcholi, napugiti Onorúgame nila rejcholi ka 'we a'lá kame 'emi ralámuli 'yuga. 'Lige neka ruwíturu Onorúgame ra'ichálila panápurimi, we'ká riógachimi o pachami galírilimi. \v 21 'Lige ne 'la iwégame ruyéturu alué ra'íchali alué ralámuli jurío 'lige alué ralámuli tabilé jurío abiénachigó, napurigá 'la e'wémala Onorúgame napurigá 'ma a'rémala resítiri 'nátili, 'lige napurigá 'la bijchígimala alué Wa'lula Esusi nila ra'ichálila. \p \v 22 › 'Lige jípeko alé Rusaleni simé olá ne. Pe Onorúgame Alawala gite simé olá ne alé Rusaleni, 'lige ne tabilé machí alarigá nimio alé Rusaleni. \v 23 Pe yeka 'la machí ne: napu'lige ne 'mimi ichúrimi we'ká riógichi eyénachi, Onorúgame Alawala aneme ke galírale bajcháwará ne 'lige 'we resí ikiméará ne. \v 24 'Lige neka rekó alué alieti machié, neka tabilé chélá rekó me'liae ne a'kinana. Neka pe 'la sébali olánili napurigá nulá alué Wa'lula Esusi. Júlaturu ne ruyéniliga chiena 'la ko Onorúgame ralámuli 'yuga. \p \v 25 › Neka 'la sébali machí tabilé uché etémala 'emi ne'chí, tabilé 'wesi. Ne 'ma 'la ruyé 'emi churigá nulá Onorúgame. \v 26 Alekeri jípeko tabilé chojkila nímala ne 'emi ralámuli injierno simásaká napu'lige suwisá. \v 27 Neka 'la ruwíturu suwábaga napurigá najkí Onorúgame. Suwábaga 'we 'la ma'chígime ruyéturu ne 'emi. \v 28 'La 'nátaga mochiwa 'emi ralámuli e'wélala a'bopi. Abiena 'we 'la repúpua suwábaga Onorúgame oyérame napu Onorúgame Alawala 'yale napurigá repúpua. Alué Esusi mukule gu'íriga alué ralámuli napu bo'né oyérame nílige. \v 29 Ne 'la machí, napu'lige ne simisá jena, jaré ralámuli jsmela jena ralámuli najsibumia pe napurigá bilé ajágame jami oyame niraga. \v 30 Jaré 'emi a'boi abiénachigó alarigá nímala. Alueka 'yégiga ra'ichámala 'lige jaré 'emi bijchígimala 'lige 'ma si simámala. \v 31 'We 'la 'nátaga 'emi ralámuli, tase we'kawawa napurigá 'sile ne. Bakiá bamí ruyékuru ne suwábaga ye rejcholi. Rawemi rukomi ruyé ne 'emi nalaka napurigá cha'pimela 'emi alué 'nátili Esusi nila. \p \v 32 › 'Lige jipe tani ne Onorúgame napurigá Onorúgame 'we a'lá repúmala 'emi ralámuli. Onorúgame ra'ichálila 'we 'la gu'írimala 'emi napurigá 'la sébali ralámuli nímala 'emi napurigá 'la narémala 'emi napu Onorúgame nejímorílige. \v 33 'Lige neka tabilé siné koruka eyena uché jaré ralámuli nila enomí nibilé o'pacha. \v 34 'Emi ralámuli 'we a'lá sébali machíguru larigá ko ne. Napu'lige ne bilé tábiri resí lásaká, bo'né sekálate nóchame nóchiga meka neka napu ne bo'né resí la. 'Lige aminami alué ye ralámuli napu ne 'yuga eyena jena, ne 'yame júkuru alué napu resí 'la alué ralámuli. \v 35 'Lige ne nabí 'we a'lá ruwíguru churigá nochámala 'emi ralámuli. Nocháwaguru 'emi ralámuli o'maka nakúriga, alué nayume 'lige alué napu ta'mé 'we ikíronti ju nóchaga, gu'írowa nóchaga. Tabilé we'kawawa napu aní alué Esusi ra'ichálila: «Abé a'lá ju kógilia me'tagá narekia.» \p \v 36 'Lige 'ma lanisá alué Páulo, 'lige chojkóbisiga ilíbale. 'Lige 'ma suwábaga alué ralámuli chojkóbisiga jábale. Alué rió Páulo tánele Onorúgame napurigá 'la gu'írimala alué ralámuli e'wélala Onorúgame oyérame. \v 37 'Lige alué ralámuli nalaka gomurule 'lige chu'mile alué Páulo 'we chálagá. \v 38 'We seweka mochile napugiti Páulo aníligame 'ma tabilé uché etéwili níliga. 'Lige alué ralámuli alé si simíbale Páulo 'yuga alé napu barko chujkule. \c 21 \s1 Jena ruwimela Páulo simíligo alé Rusaleni \p \v 1 'Lige ramueka jímirituru alé bárkochi, alué ralámuli abajá ejtebige. 'Lige simáruturu ramué bárkochi si'né alé Kos anilime gawí ilígachi ba'wichí nasipa. 'Lige alé che'labaru ramué. 'Lige uché melénala simáruturu ramué alé Rórasi anilime gawí ilígachi ba'wichí nasipa. 'Lige alé simasa, sebáruturu Pátara anilichi we'ká riógichi. \v 2 'Lige alésí najteparu bilé barko napu simime nile alé Benise rewégachi. Abalé ejiro Siria nile. 'Lige ramué alué bárkochi jímirituru, 'lige simáruturu ramué. \p \v 3 'Lige ramué ba'wichimi nasípami e'yénaga etéruturu alué gawí ba'wichí nasipa ilígame alué Chipre anilime gawí. 'Lige ramueka alé wajtoná niraga simáruturu, alué gawika alé o'iná niraga iligéturu alué Chipre anilime. 'Lige ramué simáruturu alé 'mimi we'ká riógichi Tiro anilichi napu ejiro Siria ju. Alé sébale alué barko napugiti re'kibúmili níligame alé alué karga napu muruka enale alué barko. \p \v 4 'Lige ramué alé bárkochi e'tigisa simáruturu alé nasipa we'ká riógichi. 'Lige ramué alé we'ká riógichi najteparu jaré ralámuli Esukristo oyérame. 'Lige ramué alué ralámuli 'yuga mochiru gichao rawé. 'Lige alué ralámuli Esukristo oyérame Onorúgame Alawala gu'írile napurigá 'la machimela alakimeo alué Páulo alé we'ká riógichi Rusaleni. 'Lige alekeri anele alué ralámuli alué Páulo: \p ―Tase simiboa mué rió alé we'ká riógichi Rusaleni ―anele alué ralámuli alué Páulo. \p \v 5 'Lige alué Páulo tabilé e'wale rekó lánilíe. Arigáchigo simárukó uchéchigo siné. 'Lige alué ralámuli alé mochígame alué Esukristo oyérame rió 'lige a'boi 'yula umugí, 'lige alué 'kúchila abiena, alué suwábaga e'yénigituru ramué 'yuga alé suwemi a'bé alé napu ilí alué wa'lú ba'wí, 'lige alé sebasa chojkóbisiga jábarituru ramué o'maka iwérali tánimia Onorúgame. 'Lige ariosi aneru alué we'ká ralámuli alé jágame. \v 6 'Lige 'ma ariosi anesa, jímirituru alé bárkochi ramué. 'Lige alué we'ká ralámulika pe alé ro'ile, ku alé a'boi galílachi simíbale. \p \v 7 'Lige ramué alé we'ká riógichi Tiro e'yénaga, sebáruturu alé we'ká riógichi Tolemáira anilichi. 'Lige alé sebasa, reporáruturu ramué alué we'ká ralámuli Esukristo oyérame alé ejperégame. 'Lige ramué bilé rawé mochíruturu alé alué ralámuli 'yuga. \v 8 'Lige melénala be'á uchéchigo siné simáruturu ramué napu ekí e'nárige alé alué rió Páulo 'yuga. 'Lige pe aba a'lige rawé sebáruturu ramué alé bilena we'ká riógichi alé Sesarea anilichi. 'Lige ramué alé sebasa, simáruturu alé alué rió Belipe bejtélachi. Alué rió Belipe 'we a'lá benírime nile Onorúgame ra'ichálila. Alué Belipe nile bilé alué gichao rió napu owíliru alué makué oká rió gite alé Rusalénichi alué go'ame nachutálichi.\f + \fr 21:8 \ft E'nesi Hechos 6:5. \f* 'Lige ramué ralámuli alé mochíruturu alué rió Belipe bejtélachi. \v 9 'Lige alué rió Belipe naó malégame rió nile, bijí i'wé nile, tabilé 'cho 'yúgame. Alué rió nile napu ruwime nílige napu anele Onorúgame napurigá aminabi ruyémala uché jaré ralámuli. \v 10 'Lige ramué we'kabé rawé mochíruturu alué rió Belipe bejtélachi. 'Lige ramué alé mochírigichi nawáturu bilé rió alé Juréaka simígame napu Agabo anilime nile napu ruwime nile napu anele Onorúgame. \v 11 'Lige alué rió Agabo anilime alé nawagá, bujele alué rió Páulo wasíbala. 'Lige alué wasíbala bujesa 'lige bulele alué Páulo ronólachi 'lige aminami sekálachi. 'Lige anile alué rió: \p ―Onorúgame Alawala ruwí ye ra'íchili napurigá ne mué ruyémala: «Alé Rusaleni mochígame ralámuli jurío, alué ralámuli bulémala alué rió ye wasíbala o'kame. 'Liko 'ma 'yáwali ju alué ralámuli tabilé jurío napurigá gastigárimala.» \p \v 12 'Lige ramué Páulo gompaniérola 'lige alué ralámuli alé abajá mochígame, napu'lige alué ra'íchali akisuga, 'we a'wágame anéruturu Páulo: \p ―¡Tase simiboa mué alé Rusaleni! ―anéruturu ramué alué rió Páulo. \p \v 13 'Lige Páulo nejele alanilía: \p ―'Emi ralámulika, ¿chonigá naligíabaché pe ne'chí sewétigá? Tabilé chérikáwé rekó ralámulika ne'chí bulé, 'lige rekó me'ae ne'chí alé Rusaleni mochígame ralámuli. Neka 'ma jena ajtíkuru mukumea alué Wa'lula Esusi oyériga ―anile alué Páulo alanilía. \p \v 14 Páulo tabilé e'wale rekó sulilia. 'Liko 'ma tabilé che aneru ramué. 'Liko pe aneru: \p ―Oláwogó napurigá najkí Onorúgame ―anéruturu ramué alué Páulo. \p \v 15 'Lige pe'tá i'libeko 'ma jigáruturu ramué 'lige 'ma simáruturu ramué alué Páulo 'yuga alé 'párimi Rusaleni anilichi we'ká riógichi wijchí jaga. \v 16 'Lige jaré alué ralámuli alé Sesarea mochígame alué Esukristo oyérame ralámuli, alué si simíbaturu ramué 'yuga. 'Lige ramué ralámuli alé Rusaleni sebasa, 'lige simáruturu Manasoni bejtélachi 'lige we'kabé rawé mochíruturu ramué alé. Alué rió Manasoni 'yako alé Chipre anilichi bejtégame nile. Alué rió 'we 'yasi Esusi oyérame nile. \s1 Jena ruwimela Páulo ra'íchaligo Santiago 'yuga \p \v 17 'Lige alué ralámuli alé Rusaleni mochígame Esukristo oyérame 'we ra'sálá ramué alé sebásiga. \v 18 'Lige melénala alué Páulo si simíturu ramué 'yuga alué Santiago si ra'ichamia. 'Lige alé alué rió Santiago bejtélachi we'ká rió mochile alué e'wélala napu repume nile alué Esukristo oyérame. \v 19 'Lige alué Páulo alé sébaga repórile alué ralámuli, 'lige ruyéturu alué ra'íchili napurigá 'síliga Onorúgame alué Páulo 'yuga alé 'mimi eyénachi we'kaná we'ká riógichi alué ralámuli tabilé jurío ejperélachi. \v 20 'Lige alué ralámuli alué ra'íchili akisá, 'lige yati cheliera 'yale Onorúgame. 'Lige alué a'boika anele Páulo: \p ―Mué Páulo Esukristo oyérame napurigá ramué ralámuli, 'la machiáguru alué ralámuli jurío we'ká mili mochigo alué Esukristo oyérame jipe jena. 'Lige alué oyérame anime ju napurigá 'la oyérawa alué nulalí napu nulale alué Moisesi. \v 21 'Lige alué ralámuli suwábaga 'la akéríguru mué saega ra'íchachi Moisesi nila nulalí olagá. Akéríguru mué alanigá eyenio: «Tase nokiboa 'emi napurigá nulálige alué Moisesi 'ya ajtígame rió, 'lige tase rijpunawa alué 'emi 'kúchila isílala napurigá nokiame niru ramué ralámuli jurío, 'lige tase oyérawa napurigá nokiame niru ramué», alarigá akéríguru. \v 22 ¿Chonokiboa ramué jipe? Napu'lige alué ralámuli akisá mué jena ajtigáráo, we'ká napuímala mué saíla. Tabilé ganílimala jena ajtígachi mué. \v 23 Alekeri 'la sébali olawa napurigá aniá ramué. Jena we'ká riógichi mochí naó rió alué Esukristo oyérame. 'Lige alué rió ya'má sébali olale napurigá anélige 'ya Onorúgame napurigá abé 'la na'tawa Onorúgame 'yuga.\f + \fr 21:23 \ft E'nesi glosario «dedicar a Dios». \f* \v 24 Mué rió Páulo bayérowaká alué naó rió alé 'mi wa'lú re'obachi, 'lige alé ba'ichí bajkiboa alué ralámuli 'yuga. Yeka aniame ju 'ma 'la bi'wígame ju mué alawala napurigá nulá Moisesi ra'ichálila napurigá 'la bajkimela mué alé re'obachi napu ajtí Onorúgame. 'Lige 'ma najtétawa alué ajágame napu kógime ju Onorúgame, 'liko 'ma 'la rijpunawa re'wániga alué ralámuli gupala. Alarigá 'la machimela alué ralámuli jurío mué 'la oyérame ko alué Moisesi nila rejcholi. Machimela tabilé bijchiá ko napu anílige alué uché jaré ralámuli jurío mué saíla. \v 25 Alué ralámuli Esukristo oyérame alué tabilé jurío, 'ma ruyérugame niru 'we 'ya ramué alué rejcholi napurigá tajché lagá mochímala alué ralámuli alué Moisesi nila rejcholi gite. Pe u'kabi alué Moisesi nila rejcholi 'la ju oyérilia, napurigá jurío tabilé ayómala alué ralámuli 'yuga. Tabilé go'poa alué sa'pá alué tábiri rejtete newárigime kógilime. 'Lige aminami tabilé elátiri go'poa. 'Lige aminami tabilé go'poa bilé ajágame tabilé ma'chí paka me'lirúgame elalá. 'Lige bilé rió mukí 'yúgame, tabilé se'nú mukí 'yuga gojchimeli júkuru. 'Lige alué mukí gunégame, tabilé se'nú rió 'yuga gojchimeli júkuruchigó. Pe ye rejcholi pe'kabi 'la oyéramili júkuru alué ralámuli tabilé jurío. \s1 Jena ruwimela Páulo 'we resí ikíligo \p \v 26 'Lige alué Páulo bayérole alué naó rió. 'Lige melénala bajkile alé ba'ichí alué ralámuli 'yuga, 'ma bi'wígame alawégame aniame nile napurigá nulame nile Moisesi. 'Lige wa'lú re'obachi bajkile alué balé ruyemia gichao rawé kachi me'limé orile alué ajágame Onorúgame kógimia napurigá Onorúgame 'ma ku a'lá narémala alué naó rió. \p \v 27 'Lige amulí guwárachi, jaré ralámuli jurío mochile alé re'obachi ejiro Asia mochígame, alué ralámuli etele alué Páulo alé re'obachi ajtigó. 'Lige alué ralámuli 'we cha anile alé jaga. 'Lige alué uché jaré ralámuli alé mochígame 'ma na'áwale alué Páulo 'yuga, alué ralámuli ejiro Asia mochígame cha chárigá ruwíligame alué ra'íchili. 'Lige alué ralámuli cha'pile alué rió Páulo. \v 28 'Lige anile alué ralámuli e'wele ra'íchaga: \p ―'Emi ralámuli israelita, nejkúrisi gastigárilichi ye rió. Ye rió ju bochígimi we'ká riógichi eyéname chátiri ra'íchali beníriga ralámuli jurío 'lige aminami tabilé jurío. 'Lige ye rió tabilé nirame ju Moisesi nila nulalí. 'Lige aminami tabilé nirame ju re'obá. 'Ma bayele jaré ralámuli tabilé israelita napurigá jena wa'lú re'obá ra'pichila e'yénamala napu tabilé lisensia 'yalime ju napurigá alemi e'yénamala. Onorúgame tabilé najkí napurigá alarigá nokimela alué ralámuli. \p \v 29 'Lige alarigá anile alué ralámuli napugiti 'yabesi etéligame alué Páulo alué rió 'yuga eyénachi alé Ebeso bejtégame rió alué Trópimo anilime. 'Lige alué ralámuli mayele alué Trópimo alé wa'lú re'obá ra'pichílachi bajkíligo alué Páulo 'yuga. 'Lige alué Trópimo tabilé jurío ralámuli nile. \p \v 30 'Lige suwábaga alué ralámuli alé we'ká riógichi mochígame 'we ayole Páulo 'yuga. 'Lige 'we júmaka jsile alué ralámuli alé napu ilile Páulo 'lige 'ma cha'pile. 'Lige alué ralámuli Páulo cha'pisá, 'lige banasuka banagá ma'chí pale alé re'obá ra'pichílachi. 'Lige alé ma'chí pasa, 'ma 'yérale alé yochi. \v 31 'Lige alué ralámuli 'la iwégame wejpisole alué Páulo. 'Lige me'lináliga nokale alué Páulo alé. 'Lige bilé rió 'male alué abé wa'lula sontalo ruyemia, alé napu mochile alué sontalo. 'Lige alé sebasa, anele: \p ―Mué rió wa'lula, ye ralámuli jena we'ká riógichi Rusaleni mochígame 'la iwégame na'awa ―anile alué rió alé sebasa napu asale alué wa'lula sontalo. \p \v 32 'Lige alué abé wa'lula sontalo, yati bayérole jaré sontalo gapitánila, 'lige we'ká sontalo 'yuga. 'Lige simíbale júmika alué we'ká ralámuli na'áwame e'nemia. 'Lige alué ralámuli alué Páulo wejpisoa uchule, 'lige alué ralámuli we'ká sontalo etesa, a'rele wejpisoa. \v 33 'Lige alué wa'lula sontalo alé a'bé simile. 'Lige nulale cha'píniliga alué Páulo. 'Lige nulale buléniliga oká karénate alué Páulo. 'Lige 'ma bulugá ajchasa alué Páulo, 'lige alué wa'lula sontalo rukele alué ralámuli. Anele: \p ―¿Chieri ju ye rió? ¿Tachiri nasibú ye rió 'emi ralámuli 'yuga? ―anele alué rió. \p \v 34 'Lige alué ralámuli pe napuchíbiriga ne'oa jale alé. Tabilé 'la bi'lepi ra'íchale alué ralámuli. 'Lige alué rió wa'lula sontalo tabilé 'la námale lanichi alué ralámuli alé jaga. 'Lige alué ralámuli cha bochí aniá jáligame. 'Lige alué wa'lula sontalo nulale napurigá o'toboa alué Páulo alé galírale napu mochime nile alué sontalo. \v 35 'Lige amulí seba galírale napu ilile mulá, o'wíniga o'tóliru alué Páulo napurigá ta me'limela alué ralámuli, cha ayóligame alué ralámuli Páulo 'yuga. \v 36 Guwana e'yénale 'we ne'ósiga: \p ―¡Me'lisí alué rió! ―anísiga e'yénale. \s1 Jena ruwimela Páulo ruwíligo tabilé chojkila ko \p \v 37 Alué sontalo amulí bajchachi alué Páulo alé alué a'boi galílachi, 'lige rukele alué Páulo alué wa'lula sontalo griego ra'íchaga: \p ―¿'La lisensia nejí mué wa'lula napurigá ne ra'ichámala pe u'kabi ra'íchili? \p 'Lige alué wa'lula nejele: \p ―'La benégame ju mué griego ra'íchaga, neka tabilé machié mué griego ra'íchame ko. \v 38 ¿Tabilé mué ju alué rió Ejipto bejtégame napu geriyero nílige, napu 'yuga eyénilige naó mili geriyero jami mejkami tabilé riógachi? \p \v 39 'Lige alué Páulo anile: \p ―Neka pe jurío ju, alé we'ká riógichi Tarso anilichi ochérigame ju ne, alé wa'lúlachi we'ká riógichi ejiro Silisia anilichi. Pe rekó lisensia 'yáwagó ne napurigá ra'ichámala ne alué ralámuli 'yuga. \p \v 40 'Lige alué wa'lula sontalo 'la elile napurigá alué Páulo ra'ichámala alué ralámuli 'yuga. 'Lige alué Páulo o'weti ilísale alé galí muláchiri re'pá ajtigé. 'Lige alué Páulo o'weti ilísiga, 'lige sekate ra'íchaga, i'kilí mochíbale alué ralámuli, 'lige anele alué we'ká ralámuli ebreo ra'íchaga: \c 22 \p \v 1 ―'Emi ralámuli jurío napurigá ne 'lige 'emi e'wélala jurío abiénachigó, 'we 'la gepusi ye ra'íchili churigá 'la nemime ne. \p \v 2 'Lige alué ralámuli alué ebreo ra'íchachi akisá, abéchigo kilí mochíbale alué ralámuli alé. 'Lige alué Páulo anele alué ralámuli: \p \v 3 ―Neka pe bilé rió jurío júke'é, alé Tarso anilichi we'ká riógichi ochérigame, alé ejiro Silisia anilichi. 'Lige u'lubéká jena Rusaleni bejterá ne. 'Lige jena asagá beníruturu ne alué Gamalieli anilime riote alué nulalí 'ya nerúgame. 'Lige ne 'we oyérame ju Onorúgame napurigá nokame ju 'emi ralámuli. \v 4 'Lige ne 'yako 'we najátame ke ne alué ralámuli napu oyérame ke alué Nuebo Bowé, riótiri 'lige umugítiri. 'Lige 'ma cha'pisá, nejime ke ne alé e'wélalachi napurigá me'limela. Ne chojkila kéturu napurigá suwimela alué ralámuli. \v 5 'Lige alué abé wa'lula balé, 'lige alué uché jaré e'wélala alé wa'lú re'obachi nulame, suwábaga alué ralámuli 'we a'lá machíguru ne alarigá 'síligo. 'Lige alué ralámuli 'yáturu ne'chí osilí napurigá o'tomela ne alé we'ká riógichi Ramasko anilichi, napurigá ne 'yámala alué ralámuli jurío alé Ramasko mochígame napurigá eliwa ne napurigá cha'pimela ne alué ralámuli Esukristo oyérame alemi mochígame, napurigá jeka Rusaleni a'pámala ne bulugá napurigá gastigáriwa jena alué ralámuli. \s1 Jena ruwimela Páulo ruwíligo churigá a'réligo alué resítiri 'nátili \p \v 6 Páulo uché rajpé ra'íchili ruwile, 'lige anile: \p ―'Lige ne 'mi alemi bowichimi enágichi alé Ramasko simea, 'lige amulí sébachi ne alé we'ká riógichi Ramasko anilichi, 'lige rawé kéturu amulí rawilichi, 'lige a'wágame ra'ósaga ilíbaturu alé 'pákana rewagáchika. 'Lige noligá ra'ósiga ilíbaturu alé napu ne iligé. 'We rasórume kéturu alué ra'ósali. \v 7 'Lige ne 'ma wijchí bo'íbaturu. 'Lige alé wijchí bo'igá bilé ra'íchali akéturu ne. 'Lige aniéturu alué ra'íchali: «Sauli, Sauli, ¿chonigá sayega eyena mué rió ne'chí 'yuga?», aníchane alué ra'íchali alé. \v 8 'Lige ne anéturu: «¿Chieri ju mué sikaniá?», anéturu ne alué ra'íchili. 'Lige aniéturu alué ra'íchali: «Ne rió ju Nasareta bejtégame alué Rabí rijimala napu nawámili nílige, napu mué najatu resí olániliga, alué ju ne.» \v 9 'Lige alué ralámuli napu ne 'yuga e'yénilige alemi, alueka 'we a'lá sébali etele alué ra'ósali, 'lige 'we majale. 'Lige alué ra'íchili napu ne akele, alué ralámuli tabilé akele. \v 10 'Lige neka rukéturu: «Mué Wa'lula, ¿chu'símili júkó ne?» 'Lige alarigá nejele: «Ilísiwa mué alé, 'lige yati simiboa alé 'mimi we'ká riógichi Ramasko anilichi. 'Lige mué rió alé we'ká riógichi Ramasko sebasa, alé bilé rió ruyémala mué churigá 'símio mué.» \v 11 'Lige alué ra'ósili 'ma tabilé ma'chílime newáturu ne busila. 'Lige alué ralámuli alué napu ne 'yuga e'yénilige, alué ralámuli sekachí cha'pigá baníruturu ne'chí alé miná we'ká riógichi Ramasko anilichi. \p \v 12 › 'Lige alé we'ká riógichi Ramasko anilichi asale bilé rió Ananíasi anilime. 'Lige alué rió 'we a'lá sébali olame nile alué Moisesi nila nulalí. 'Lige suwábaga alué ralámuli jurío alé we'ká riógichi Ramáskochi mochígame 'we a'lá nirame nile alué rió Ananíasi. \v 13 'Lige alué rió Ananíasi nawáturu alé napu ne ajtigé ne'chí e'nemia. 'Lige aniéturu alué rió alé nawasa: «Mué Sauli, ramué okaka jurío niru, ku 'la ma'chílime nímala mué.» Napu'lige ne lanésiga, yati ku ma'chili ne, 'lige etiáturu ne alué rió. \v 14 'Lige aminami aniéturu alué rió Ananíasi: «Onorúgame 'we gu'írile alué ralámuli 'ya mochígame ramué rijimala, Onorúgameka 'nátale 'we 'ya napurigá mué rió 'la machimela churigá olánilia Onorúgame ramué, 'lige aminami napurigá mué 'la etémala Esusi 'la sébali olame tajsiné che'sime, 'lige aminami napurigá mué akimela bo'né alué rió ra'íchachi. \v 15 'Lige Onorúgame najkíguru napurigá mué suwábaga ralámuli ruyémala alué napu etele mué abiena napu akele mué. \v 16 'Lige jipe tabilé aminabi buwewa mué. 'Lige yati rewarárigame niwa mué rió alé wa'lú ba'wichí bochígimi bokuíka, alué Wa'lula Onorúgame tániga e'kali napurigá e'kámala mué na'tálila.» \p \v 17 'Lige alué Páulo aminabi ruwile ra'íchili: \p ―'Lige ne ku jena Rusaleni sebasa, simigéturu ne alé wa'lú re'obachi Onorúgame 'yuga ra'ichamia. 'Lige ne alé iligá Onorúgame 'yuga ra'icha, Onorúgame etiáturu ne \v 18 'lige etiáturu ne alué Wa'lula napu ne'chí nuleme ju. \p › 'Lige aniéturu alué Wa'lula: «Mué Páulo yati simiboa jena Rusaleni asagá. Alué ralámuli jena Rusaleni mochígame pecha bijchígimiligó mué ra'ichálila churigá ko ne», aniéturu alué Wa'lula. \v 19 'Lige ne anéturu: «Mué Wa'lula, suwábaga ralámuli jena mochígame 'we a'lá sébali machí ne 'we ichúrimi u'kuchí jurío re'obálachi eyéname ko ne alué ralámuli mué oyérame 'yaga, 'lige ne nuleme ke napurigá cha'pimela galírale mo'amia alué ralámuli, 'lige aminami nulame ke ne wejpisóniliga alué ralámuli mué oyérame. \v 20 'Lige alué Siteba me'liachi, alué mué ra'ichálila ruwime, 'lige ne alé iligéturu alué rió me'liachi. 'Lige ne 'we a'lá niráturu napurigá me'liboa alué rió. 'Lige aminami ne repúturu alué ralámuli o'páchala napu bujale alué ralámuli alué Siteba bajsibumia.» \v 21 'Lige alué Wa'lula ané ne'chí: «Simiboa mué alé 'mimi mejká napurigá benírimala mué Onorúgame nila ra'íchali alué ralámuli tabilé jurío.» \s1 Jena ruwimela we'ká sontalo wejpisónaligo alué Páulo \p \v 22 'Lige alué lakí ra'íchali gepusa alué ralámuli, 'lige uchéchigo siné chojkile alué ralámuli bochí aniá ne'oa. 'Lige e'wele sináká anile alé jaga: \p ―Yati me'liboa alué Páulo, cha 'sime rió ju alué, tabilé we'lisi ajagá a'rewa alué rió jena ―alarigá sinale alué ralámuli alé jaga. \p \v 23 'Lige alué ralámuli bijí 'we ne'oa jágichi alé, o'pacha bujagá lowagá anile alué ralámuli ayoga, 'lige aminami alué we'étiri 'pari paka anile. \v 24 'Lige alué abé wa'lula sontalo nulele alué uché jaré sontalo alué Páulo cha'píniliga, napurigá alé galírale bajchawa alué a'boi sontalo galílachi. 'Lige aminami nulele napurigá alué sontalo wejpisoka rukémala alué Páulo tachiri najsibúliga alué ralámuli 'yuga, chonigá aliena ayóliga alué ralámuli alué Páulo 'yuga. \v 25 'Lige amulí wejpiá alué Páulo alué wi'chí sipanárigamete, 'lige anele alué Páulo alué sontalo gapitánila alé ilígame: \p ―¿'La lisensia ni mué napurigá wejpisómala bilé rió romano peka 'cho rukigá tachiri najsibúliga ne? \p \v 26 'Lige alué gapitani alué ra'íchili akisá, simile alué abé wa'lula sontalo e'nemia. 'Lige simigá alué gapitani alé anele: \p ―'We a'lá 'nátaga, siné kachi cha 'símirépokué mué alué rió 'yuga. Alué rioka 'we najtékame ju, 'lige aminami romano ju ―anile alué rió simigá alé 'mimi alué abé wa'lula sontalo e'nemia simiá. \p \v 27 'Lige alué abé wa'lula sontalo yati simile e'nemia alué Páulo. 'Lige rukele alué abé wa'lula sontalo alué Páulo nawiga alé: \p ―¿'La bijchiá romano ju mué? ―anele. \p 'Lige alué Páulo nejele: \p ―Júwé ―anile alué Páulo. \p \v 28 'Lige alué abé wa'lula sontalo, anele: \p ―Ne níriká we'ká enomí najtigí'é romano gainalia ―anile alué abé wa'lula sontalo. \p 'Lige alué Páuloka nejele: \p ―Romano ju ne, ne o'nólaka romano níligame, alekeri romano ju ne ―anile alué Páulo. \p \v 29 'Lige alué sontalo alué Páulo wejpisónalime ku a'mibé simíbale. 'Lige alué abé wa'lula sontalo 'we majaga etele alué Páulo machisáká romano ko. \s1 Jena ruwimela Páulo ruwíligo e'wélala jurío 'yuga ra'íchaligo \p \v 30 'Lige melénala alué abé wa'lula sontalo, 'we machinálile tachiri najsibúliga alué Páulo alué ralámuli 'yuga, chonigá aliena ayonia alué Páulo. 'Lige nulale ma'chí pániliga alué Páulo. 'Lige nulale napurigá suwábaga napubuwa alué balé e'wélala, 'lige aminami alué ralámuli e'wélala selígame abiena 'ma bayéliru aléchigó napurigá napubuga mochiga rukémala alué ralámuli tachiri najsibúliga alué Páulo alué ralámuli 'yuga. 'Lige alué ralámuli suwábaga 'ma napuísa, 'lige alué Páulo alé o'wemi eláleru alué we'ká ralámuli mochígichi. \c 23 \p \v 1 'Lige alué Páulo 'we o'wé e'nele suwábaga alué e'wélala alé mochígame. 'Lige Páulo anele alué e'wélala: \p ―'Emi ralámuli jurío napurigá ne, 'la e'wame ju ne napurigá nulá Onorúgame 'yasi, 'lige jipe abiena, 'lige tabilé chélagá Onorúgame 'yuga. \p \v 2 'Lige alué wa'lula balé Ananíasi anilime, nulele Páulo chu'ala wejpisóniliga ra'icha ilígichi. Nuléleke'é alué ralámuli alé a'mulipi jágame napu alué Páulo ilile. 'Lige alué Páulo nejele alué balé lanime akisá, anile: \p \v 3 ―Onorúgame wejpimela mué rió. Mué rió 'we semáriga asagá aní kaka amóbaka, 'lige alué mué alawálaka 'we chóligame ke asagá aní alé. Mué 'we a'lá rejcholi ruyétékuru, 'lige pe chátiri ra'íchili ruyé aní mué alué ralámuli. Mueka ¿chonigá nulébeché ne'chí wejpíniliga? Pe sayega ra'icha mué rió alué 'we a'lala ra'íchili 'yuga. \p 'Lige alué ralámuli alé mochígame anele alué Páulo: \p \v 4 ―Mué rió 'nalina 'we chátiri ra'icha alué wa'lula balé 'yuga, alué napu Onorúgame 'yale nóchili ―anele alué ralámuli. \p \v 5 'Lige alué Páulo anele: \p ―'Emi ralámuli, neka tabilé machié alué rió wa'lula balé ko. Neka pecha larigá ra'ichámilikó alué rió olagá, 'la machisáká ne wa'lula balé ko alué rió. Alekeri gite aní alué osilí Onorúgame ra'ichálila: «Tabilé chátiri ra'ichawa alué wa'lula nulame 'yuga.» \p \v 6 'Lige alué Páulo machile jaré rió mochigo alé saruseo 'lige uché jaré bariseo. 'Lige alekeri anile alué Páulo e'wele ra'íchaga: \p ―'Emi ralámuli jurío, ne rió pe bariseo ju, ne o'nola 'lige ne apolóchila, bariseo kéturu suwábaga. 'Lige 'émika ne'chí gastigárinili anigá ne 'we cha 'sime kóriká. 'Lige neka 'la bijchígime ju bilé rió mukusá, ku ajáname ko, pe alekeri gite gastigárinili 'emi ne'chí. \p \v 7 'Lige alué ra'íchili akisá alué ralámuli saruseo 'lige bariseo a'bopi ra'íchale alué ralámuli rukega. 'Lige 'we bochí anile alué ralámuli, 'lige arigá na'áwale anigá alué ralámuli saruseo alué bariseo si. 'Lige alarigá 'ma tabilé bi'lepi 'nátili 'nátale alué ralámuli. \v 8 'Lige alué ralámuli saruséoka tabilé bijchígame nile ku ajáname níligo bilé rió mukusá, 'lige tabilé bijchígime nile neruga alawá nibilé santo ánjeli. 'Lige alué ralámuli bariséoka 'we a'lá bijchígime nile suwábaga alué, napurigá ku ajáname ko bilé rió mukusá, 'lige 'la bijchiá neruga bilé alawá 'lige santo ánjelitiri. \v 9 'Lige abéchigo bochí anile na'áuka alieti ra'íchiga. 'Lige jaré alué bariseo napu benírame nile alué Moisesi nulalila, alueka o'weti jásele. 'Lige anile: \p ―Ye rió pecha che 'sika eyéneleko jemi. Siné kachi Onorúgame Alawálate 'we a'lá ra'íchame kéréleké ye rió. 'Lige siné kachi alué santo ánjeli 'yuga ra'íchame kéréleké ye rió. 'Lige ramué ralámuli lanelia ye rió, pe sayega ra'icháwaleké Onorúgame 'yuga ―anile alué ralámuli. \p \v 10 'Lige alué we'ká ralámuli na'áwale alué ra'íchili akisá. 'Lige alué abé wa'lula sontalo abéchigo iwégame majale alué ralámuli lakí aliena bochí anichi na'áuka. 'Lige alué wa'lula sontalo lale, «'ma a'tabé chi'wanámala ye Páulo», 'lale. 'Lige alarigá jaré sontalo júlale ma'chí pániliga alué Páulo alé we'ká riógichi ajtígame napurigá ku alé 'mi o'tomela alué sontalo galílachi. \p \v 11 'Lige we'liko rukó sébale Esukristo Wa'lula Nulame alé sontalo galílachi napu ajtile Páulo 'lige a'bé ilíbaga anele alué Esukristo: \p ―Mué Páulo tabilé chéláwa, mueka 'we 'la ruyele churigá ko ne jena Rusaleni mochígame ralámuli 'yuga, a'chigóriga alarigá ruyewa alé we'ká riógachi Roma mochígame ralámuli. \s1 Jena ruwimela we'ká ralámuli jurío me'lináliligo alué Páulo \p \v 12 'Lige melénala jaré ralámuli jurío a'bopi ra'íchale me'lináliga alué Páulo. Anile: \p ―Ramué rió napu ekí alué Páulo me'linálime niru o'maka bi'lepi na'tawa, 'lige tabilé go'ame go'poa ramué, 'lige tabilé ba'wítiri bajiwa ramué napusí me'lisá alué Páulo. A'lige kulí go'poa ramué go'ame. 'Lige ramué ta me'lisuga alué Páulo, 'lige ramué najkiboa napurigá Onorúgame gastigárimala ramué ralámuli ―anile alué ralámuli alué Páulo me'linálime. \p \v 13 'Lige we'ká rió nile alué Páulo me'linálime, oká liá rasígame rió nile. \v 14 'Lige alué we'ká ralámuli alué Páulo me'linálime simíbale alé napu mochile alué e'wélala balé, 'lige alué uché jaré e'wélala ralámuli jurío nuleme. 'Lige alué Páulo me'linálime anele alué e'wélala: \p ―Ramueka 'ma gatéruturu ye ra'íchili ―anirúturu ramué―. 'Lige 'we 'la sébali oláwará, napusí Páulo me'lisá a'lige kulí go'pórá go'ame 'lige aminami a'lige kulí bajíwará ba'wí. 'Lige ta me'lisáká ramué alué Páulo, ramué najkibórá napurigá Onorúgame gastigárimala ramué ralámuli ―anile alué we'ká rió alué Páulo me'linálime. \p Abiena anile: \p \v 15 ―Tániwa 'emi alué abé wa'lula sontalo napurigá be'lí jeka a'pámala alué Páulo napurigá bilé ra'íchili gatémala 'emi alué Páulo 'yuga. 'Lige ramué alé 'mi boichí mochiwa chíboka Páulo buigá. 'Lige ramué aleka enágichi me'liboa alué Páulo, ta'chó sébachi jeka. \p \v 16 'Lige alué Páulo go'chila ranala re'malí machile alué ralámuli jurío alué Páulo me'linalio. 'Lige alué re'malí machisá larigá anió alué ralámuli, 'lige simile alué re'malí alé 'mi alué sontalo galílachi alé napu asale alué Páulo. 'Lige alé sebasa, ruyele alué Páulo alaniá mochigo alué ralámuli. \v 17 'Lige alué Páulo alué ra'íchili ruyésiga, bayele bilé alué sontalo gapitánila. 'Lige alé sebasa alué gapitani, 'lige anele: \p ―Ye re'malí o'tobóká alé 'mi napu ajtí alué abé wa'lula sontalo, ye re'malí bilé ra'íchili ra'ichámala alué abé wa'lula sontalo 'yuga. \p \v 18 'Lige alué sontalo gapitánila o'tole alué re'malí alé 'mi napu asale alué abé wa'lula sontalo. 'Lige alé sebasa, alué sontalo gapitánila anele alué abé wa'lula sontalo: \p ―Alué rió napu galírale bajcháriga ajtí alué Páulo anilime, aluete jularu ne ye re'malí o'tóriga bilé ra'íchali ra'ichámili ju mué 'yuga. \p \v 19 'Lige alué rió abé wa'lula sontalo cha'pile alué re'malí sekala, 'lige 'minami o'tole alué ra'íchili rukemia. 'Lige rukele: \p ―¿Tachiri ra'íchili ruimé olá ko mué? ―anile alué wa'lula sontalo. \p \v 20 'Lige nejele alué re'malí: \p ―Alué ralámuli jurío 'ma 'la gatega mochí ra'íchali a'bopi tánimala mué wa'lula sontalo napurigá mué alé o'tomela alué Páulo napu mochí alué ralámuli napurigá abé 'la gatémala alué ra'íchali. \v 21 'Lige mué wa'lula tabilé bijchígiwaká rekó alanichi alué ralámuli. Oká liá rasígame rió ju alé boichimi buwémili ju chíboka Páulo me'limea. 'Lige anile alué ralámuli: «'We a'lá gatewa bi'lepi 'nátili ramué rió, tabilé go'poa ramué alué go'ame, 'lige tabilé ba'wítiri bajiwa ramué napusí me'lisá ramué alué Páulo, a'lige kulí go'poa ramué alué go'ame. Ramué ralámuli ta me'lisúká alué Páulo, najkiboa ramué ralámuli napurigá gastigárimala Onorúgame ramué», anile alué ralámuli jurío. Jípeko alué ralámuli buigá mochí ta'lá o'tomela mué alué Páulo alé. \p \v 22 'Lige alué wa'lula ku júlale alué re'malí alanigá napurigá ta'wesi ruyémala. \s1 Jena ruwimela Páulo o'tóriligo alé napu ajtile alué wa'lula gobierno Pélisi \p \v 23 'Lige alué abé wa'lula sontalo bayele oká gapitani. 'Lige anele 'ma alé sisao alué gapitani: \p ―Ruyéwaká we'ká sontalo napurigá yati jigámala napurigá simámala alé Sesarea anilichi wa'lú we'ká riógichi. Simámala jena gi makué 'ora kachi jipe rukó. Oká siento sontalo wijchí jaga simámala, 'lige gicháosa makué gawé asigá, 'lige che oká siento selá o'kame. \p \v 24 'Lige aminami nulale jaré gawé 'yániliga napurigá alué Páulo asigá enámala boichimi. 'Lige alué abé wa'lula sontalo, anele alué oká gapitani simíbachi alué Páulo o'ká: \p ―Asíriga 'la repúpua ye Páulo alé 'mimi boichimi, napurigá tabilé 'wesi ralámuli che olámala ye Páulo boichimi enágichi. Semáriga 'yawa alué wa'lula selígame alué we'ká riógichi Sesarea ajtígame rió Pélisi anilime. \p \v 25 'Lige alué sontalo abé wa'lula bilé apeli osilí o'tóriga júlale alué we'ká sontalo, 'lige alué apeli osirúgime alué selígame alé Sesarea ajtígame 'yáwili nile alué apeli osirúgime. 'Lige anime nile alué apeli: \p \v 26 «Ne rió Kláurio Lisia, 'we repori ne mué rió wa'lula selígame alé we'ká riógichi Sesarea ajtígame Pélisi. \v 27 Ralámuli jurío jena mochígame, cha'pile alué rió Páulo jena. Amulí me'líliru alué rió Páulo. Neka 'la machiéturu romano ko, alekeri simíturu ne sontalo 'yuga napurigá aminabi tabilé che olawa. \v 28 Neka machinálituru chonigá cha'píligo alué ralámuli alué Páulo. Alekeri o'tó ne napu napuíme ju e'wélala jurío rukemia tachiri najsibúliga alué Páulo alué ralámuli 'yuga. \v 29 'Lige ne alé 'la machí alarigá ko alué. Pe a'boi na'tálila gite cha'pile alué ralámuli jurío alué Páulo. 'Lige pecha nerúgekó napurigá me'liboa alué Páulo, 'lige aminami pecha galírale bajchálime nítéko alué Páulo. \v 30 'Lige jipe machí ne we'ká ralámuli jurío napuíligo alué Páulo me'limea jena. 'Lige alekeri mué rió Pélisi jula ne alué Páulo. 'Lige ne ané ye ralámuli jena mochígame napurigá alemi simámala alué ralámuli alué ra'íchili gatemia mué rió 'yuga. Pe ekí júpá ye ra'íchili. Ariósibá mué wa'lula Pélisi.» \p \v 31 'Lige alué sontalo, napurigá anélirige 'ma sébali mochíleke'é. 'Lige bayérole alué Páulo, 'lige simíbale aba a'lige rukó gi makué 'ora kachi. 'Lige alé simasa, sébale alé Antipatri anilichi we'ká riógichi. \v 32 'Lige alué sontalo wijchí jaga e'yéname ka pe alé ku ro'íleke'é. 'Lige ku alé galílachi napu mochime nile alué sontalo, ku alé sébale alué alé ro'isa. 'Lige alué gawé aségameka aba 'we simíbale alé Sesarea alué Páulo 'yuga. \v 33 'Lige alé we'ká riógichi Sesarea sebasa alué sontalo, 'lige 'yale alué apeli osirúgime alué napu nábolige alué sontalo Kláurio, 'yale alué wa'lula selígame Pélisi, 'lige aminami alué Páulo alé sébaga. \v 34 'Lige alué rió wa'lula selígame alé Sesarea ajtígame alué osilí leérasa, rukéliru alué Páulo koche ochérigame rió níligo. \p 'Lige alué Páulo anele: \p ―Neka alé ejiro Selisia ochérigame rió ju ―anele alué Páulo. \p 'Lige alué rió wa'lula 'ma akisá alieti, \v 35 anele alué wa'lula alué Páulo olagá: \p ―Ne a'lá gepúmala alué ra'íchili napu ruwimela ju alué ralámuli jurío jeka jsisá alué mué cha'pígame. A'lige 'we a'lá gatémala ne alué ra'íchali ―anile alué wa'lula selígame rió. \p 'Lige alué Páulo juláliru alé wa'lú galichi, alué galí napu bejtégame nile i'sínimi alué wa'lula Erore 'ya. 'Lige jaré sontalo 'yuga júlale alemi napurigá repúmala alué Páulo alé ajchagá. \c 24 \s1 Jena ruwimela Páulo ra'íchaligo wa'lula Pélisi 'yuga \p \v 1 'Lige maligi rawé nujubapi kachi sébale alué wa'lula balé Ananíasi anilime rió Rusaleni ajtígame, sébale alé Sesarea anilichi. 'Lige jaré e'wélala jurío 'yuga nawale alué rió alé. 'Lige alué rió Tértulo anilime abiena nawale aléchigó. Alué rió Tértulo anilime 'we benégame nile alué ra'íchili gatega, alekeri a'páliru alé. 'Lige alué ralámuli alé jsile napu asale alué wa'lula selígame Pélisi anilime. 'Lige alué ralámuli alué ra'íchili ruimea jsile, napurigá saega ra'ichámala alué Páulo olagá. \v 2 'Lige Páulo alé a'pásiga, 'lige alué rió Tértulo alemi a'mulipi simigá napu asale alué Pélisi 'lige anele: \p ―Wa'lú cheliérabá mué wa'lula selígame, ramué ralámuli 'we ganíliga mochiru tabilé chélagá. 'We ra'sálagá mochiru ramué ralámuli, napurigá nulá mué rió wa'lula 'we a'lá ju, 'we semáriga nulame ju mué rió wa'lula Pélisi. 'We semáriga gu'írime ju mué ralámuli. \v 3 'Lige alué napurigá nulá mué rió, bochígimi 'la larigá nokiá ramué we'ká ralámuli. 'Lige 'we ra'sálagá mochiru ramué ralámuli. Wa'lú cheliérabá. \v 4 Neka pe u'kabi ra'íchali ruwimela, ramueka tabilé we'lisi resibátinile mué. Neka taní napurigá 'we 'la gepúmala mué ye pe u'kabi ra'íchali. \v 5 Ramué ralámuli machiaa ye Páulo 'we chátiri rió ko. 'Lige 'we bochígimi gawichí eyéname ko ye rió pe alué ralámuli jurío na'áwitiga alemi we'kaná we'ká riógichi mochígame ralámuli. 'Lige wa'lula nulame ju ye Páulo alué we'ká ralámuli nuleme napu uché bilé 'nátili cha'pile napu Nasareno anélime ju. \v 6-7 'Lige aminami tabilé nirame ju alué wa'lú re'obá ramué ralámuli nila. 'Lige ramué ralámuli alekeri cha'pirúturu ye rió Páulo, 'ma najsibúnilime ramué nila rejcholi.\f + \fr 24:6-7 \ft Jaré apélichi anime ju: 'Lige alué abé wa'lula sontalo alué Lisia anilime, alué nolínaturu ramué cha'piachi alué Páulo alé. 'Lige pe yati 'wísituru alué Lisia 'we enáriga nawagá we'ká sontalo 'yuga nawagá. \f* \v 8 'Lige mué bo'né 'la rukewa alué Páulo napurigá 'la machiboa pala 'la bijchiá ko. \p \v 9 'Lige alué ralámuli jurío napu ekí mochílige alé, anile: \p ―'La bijchiá ju napurigá aní ―anile alué ralámuli. \p \v 10 'Lige alué wa'lula selígame nulele sekate ra'íchaga napurigá alué Páulo ra'ichámala alé. 'Lige alué Páulo yati ra'íchale nulésiga. Anile: \p ―Neka 'we ra'sálagá ruwimela ye ra'íchili jena iligá mué ajtígichi, neka pecha chokílaká. Neka 'we a'lá machí mué rió we'ká bamí ajtigá mué jena we'kaná we'ká riógichi ra'íchali gatea. 'Lige alekeri ne 'we a'lá machí mué rió 'we a'lá benégame ko ra'íchali gatega. \v 11 Ne pe kulí seba alé wa'lú we'ká riógichi Rusaleni, pe kulí makué oká rawé ju ne alé sebasa. Neka alé simíturu wa'lú cheliera 'yamia Onorúgame. \v 12 'Lige ne tabilé 'wesi che anigá ra'íchaturu alué Rusaleni mochígame ralámuli olagá. 'Lige ne tabilé 'wesi ralámuli na'áwitige alé wa'lú re'obachi. 'Lige alé u'kuchí jurío re'obálachi tabilé na'áwiti ne alué ralámuli. \v 13 'Lige rekó 'we rukelie alué ralámuli, tabilé asé ruwimela alué ralámuli napurigá ne alieti najsibuga eyena. \v 14 'La bijchiá ju Onorúgame oyérame ju ne napurigá alué 'ya mochígame ne rijimala. Abiénachigó oyérame ju ne alué 'nátili napu Nuebo Bowé anilime ju. 'We 'la bijchígame ju ne suwábaga napu Moisesi osálige 'lige abiénachigó bijchígame ju ne napu osálige alué ralámuli 'ya mochígame napu ruwime nílige napu anele Onorúgame. \v 15 Neka bijchigi Onorúgame ku ajánimio alué ralámuli suwígame, alué a'ká ralámuli 'lige tabilé a'ká ralámuli. Alué suwábaga bijchígime ju ne. Ye ralámuli jurío jena mochígame abiena 'la bijchigi ye ra'íchali. \v 16 Alekeri nabí 'we jirétime ju ne alué rejcholi napurigá tabilé chátiri na'támala ne Onorúgame 'yuga, 'lige aminami napurigá alué ralámuli 'yuga tabilé chélagá asimela ne. \p \v 17 › 'Lige a'kinana we'kabé bamí kachi ne ichúrimi einasa, 'lige a'kinana ku alé Rusaleni simíturu ne enomí 'yamia alué ralámuli tabilé nígame alé mochígame, 'lige aminami me'limea bilé ajágame alé wa'lú re'obachi cheliera 'yamia Onorúgame. \v 18 Napu'lige ne alé ba'ichí bajkisá, 'ma bi'ígame alawégame aniame nile, 'lige nujubá etéturu ne'chí alué ralámuli jurío alé re'obachi go'ame kogi ilígichi ne Onorúgame. Tabilé we'ká ralámuli e'yénituru ne'chí 'yuga 'lige tabilé 'wesi e'yénituru nejkumega. \v 19 Alué ralámuli jurío napu alé e'yénilige Asia mochígame nile. Alué níligekuru napurigá jena mochímili ne tabilé nirame nísaká alué wa'lú re'obá, alué ralámuli etéligame ne alé ajtígachi. \v 20 'Lige aminami ye ralámuli jurío napu mochí jena, 'la animéliguru tachiri gite nejíriligo ne alé Rusaleni ajtígachi alué e'wélala jurío mochígichi. \v 21 Siné kachi pe alekeri nejíligeréko ne'chí, siná ne: «Napu'lige bilé rió mukusá, ku ajánamala», aniéturu ne. Siné kachi pe alekeri chojkila kéréko ne ―anile alué Páulo. \p \v 22 Alué wa'lula selígame Pélisi 'we a'lá machime nile alarigá nokame ko alué ralámuli napu Bowé Nuebo aneme nile, alué Esukristo oyérame ralámuli. 'Lige alué Pélisi akisá alué ra'íchali, 'lige yati a'rele alué ra'íchili gatélime. Anile: \p ―Napu'lige alué abé wa'lula sontalo Lisia anilime nawasa, a'lige kulí gatewa alué ye ra'íchili ―anile alué wa'lula. \p \v 23 'Lige alué wa'lula Pélisi, nulele bilé sontalo gapitánila napurigá aminabi repúmala alué Páulo. 'Lige yaba'lá lisensia nígame nile alué Páulo napurigá a'bemi einámala. 'La elile napurigá sebámala alué Páulo amígola napurigá tebúmala alué Páulo. \p \v 24 'Lige pe u'kabi rawé kachi, nawale alué wa'lula Pélisi alé alué upila si napu Brusila anilime nile napu jurío nílige. 'Lige alé sebasa, bayele Páulo napurigá nawámala alé napu wa'lula asale bo'né upila 'yuga. 'Lige alué okánika akele Páulo ra'íchachi. Anile: \p ―'La bijchígiwa chieri níliga alué Kristo Esusi napu rewagáchika nawálige. \p \v 25 'Lige alué Páulo alé asagá alué ralámuli 'yuga, 'lige ruwile alué we'ká ra'íchili rejcholi. Ruwíleke'é napurigá 'la bi'lepi 'nátaga bejtélawa Onorúgame nila 'nátili ralámuli gu'íriga. 'Lige aminami napurigá tabilé oyérawa alué ralámuli tabilé 'la 'nátame. 'Lige aminami ruwile bilé rawé sebamio Onorúgame gastigárimia alué ralámuli cha nokame, 'lige alué ralámuli tabilé cha nokame Onorúgame 'yuga simámala. 'Lige alué rió wa'lula Pélisi 'we majáleke'é 'liko alué ra'íchili akisá. \p 'Lige anele alué rió Pélisi alué Páulo: \p ―Jípeko 'ma 'la sébali ju, ya simibógó alé ku miná. 'Lige napu'lige ne bo'né 'la ikiro, uché siné bayémala ne mué napurigá ku nawámala mué jeka ra'ichasia ―anele alué wa'lula. \p \v 26 'Lige alué rió wa'lula selígame Pélisi 'we najkile napurigá alué Páulo najtétimala enomite napurigá ma'chínamala alué Páulo. 'Lige pe alekeri a'kué bayele aleka alué wa'lula Pélisi ra'ichamia Páulo 'yuga. \v 27 'Lige oká bamí oláliru alé alarigá olá alué Páulo. 'Lige alué rió Pélisi arigá 'ma ma'chínale wa'lula selígame asagá alé. 'Lige alué rió Pélisi ma'chínasa selígame asagá alé, 'lige alué rió Porsio Besto anilime asíbale wa'lula. 'Lige alué rió Pélisi 'we a'lá niraga etélime najkile alué ralámuli juríote, alekeri a'réliru alué Páulo galírale bajcháriga. \c 25 \s1 Jena ruwimela Páulo ra'íchaligo wa'lula selígame Besto 'yuga \p \v 1 'Lige alué rió Besto selígame asibasa alé Sesarea anilichi, bakiá rawé nujubá kachi simile alé wa'lú we'ká riógichi Rusaleni. \v 2 'Lige alué ralámuli alé Rusaleni mochígame, alué balé e'wélala, 'lige alué ralámuli jurío selígame e'wélala, alué e'wélala anele alué wa'lula Besto alé nawasa, 'la suériga ra'íchiga anele: \p \v 3 ―Mué rió wa'lula pe rekó julawa alué rió Páulo bayénaliga bilé ra'íchali gatewa jena ramué alué rió 'yuga. \p 'Lige alué ralámuli a'bopi alarigá ra'íchale pe boichika enágichi me'limé olálige alué Páulo. \v 4 'Lige alué rió Besto nejele, anile: \p ―Alué Páulo alé Sesaréachi galírale bajcháriga ajtí. Ne bo'né 'la siméréko pe'wé alé napu ajtí alué Páulo. \v 5 Ne 'yúriga julawa e'wélala napurigá gatémala alué ra'íchali. Alué rió bilé tábiri najsibúsaká 'liko alé gatewa ―anile alué rió Besto. \p \v 6 'Lige alué rió Besto asale pe osánó rawé alé Rusaleni, siné kachi pe makué rawé kérémá. 'Lige pe lakí rawé asisá alé, 'lige ku alé Sesarea simile alué Besto. 'Lige alué rió Besto alé Sesarea sebasa, pe melénala simile alé 'miná napu gateme nile ra'íchili alué rió, alé mutélachi asagá. 'Liko Besto nulele bilé sontalo napurigá a'pámala Páulo napu ajtile bo'né. \v 7 'Lige alué Páulo alé bajkichi, 'lige jaré ralámuli jurío Rusalénika sígame a'bé simíbale alé napu ilile Páulo. 'Lige alué ralámuli chojkile ra'icha Páulo saega. Pe 'yégiga ra'íchale we'ká e'karúgame najsabume kóríle. Tabilé gayénale 'la bijchiá ra'íchali ma'chí pa chu'síkame ko alué Páulo. \v 8 'Lige alué Páulo ruwile alué ra'íchili tabilé chojkila ko, tabilé asé che 'síligo alué ralámuli 'yuga. Anile alué Páulo: \p ―Neka tabilé asé 'wesi chérikáwé 'emi ralámuli 'yuga, neka pecha asé saega ra'íchago alué ramué ralámuli jurío nila nulalí. 'Lige aminami tabilé tábiri 'wesi najsibú ne alé wa'lú re'obachi. 'Lige aminami pecha saega ra'icha ne alué wa'lula gobierno romano olagá, alué napu Sesar anilime ju ―anile alué Páulo. \p \v 9 'Lige alué rió wa'lula selígame Besto 'we a'lá gu'írinile alué ralámuli jurío. Alekeri Besto rukele alué Páulo: \p ―Mué Páulo, ¿siminali mué alé Rusaleni napurigá ne gatémala alué ra'íchali alé sebasa? \p \v 10 'Lige alué Páulo anile: \p ―Neka tabilé siminali alé 'mi Rusaleni. Aba jena Sesaréachi gatewa ye ra'íchali. Alarigá nuláturu alué wa'lula gobierno (bisirente) Sesar anilime. Neka ye ralámuli jurío 'yuga pecha tábiri najsibua. Mué asíriga 'la sébali machíguru alué alarigá ko ne. \v 11 'Lige ne najsibúsaká bilé tábiri, 'liko 'la nímala me'á ne'chí 'emi. Tabilé bijchiá nísaká napu aní alué ralámuli jurío, tabilé 'wesi nejímala ne'chí alué e'wélala ralámuli jurío mochígichi. Alekeri tabilé simé ne alé Rusaleni. ¡Neka najkí napurigá alué wa'lula gobierno alé Roma ajtígame gatémala ye ra'íchili! ―anile alué Páulo. \p \v 12 'Lige 'ma bajchá ra'ichasa Besto alué ralámuli rejcholi ruwime 'yuga, anele alué Besto alué Páulo: \p ―Jipe 'ma tánikuru mué napurigá alé Roma simawa gatewa ye ra'íchali alué wa'lula gobierno Sesar 'yuga. 'Lige jipe alekeri alé jula ne mué alé Roma napurigá gatémala mué alué ra'íchili alué wa'lula gobierno Sesar 'yuga. \s1 Jena ruwimela Páulo ra'íchaligo alué wa'lula Agripa 'yuga \p \v 13 'Lige a'kinana we'kabé rawé kachi, simile alué wa'lula selígame Agripa\f + \fr 25:13 \ft E'nesi glosario «Herodes». \f* anilime alé Sesarea, alué go'chila si napu Berenisi anilime nile. Simíbale alué wa'lula selígame Besto repórimia alé Sesarea. 'Lige alué ralámuli alé Sesarea we'kabé rawé mochile alué wa'lula bejtélachi. \v 14 'Lige alué wa'lula selígame Besto ruyele alué oká ralámuli churigá níliga alué Páulo. Anele: \p ―Jena ajtí bilé rió, Páulo anilime, napu alué wa'lula Pélisi galírale bajcháriga a'rélige. \v 15 'Lige ne napu'lige alé Rusaleni eyénachi, alué we'ká balé e'wélala, 'lige alué we'ká ralámuli jurío e'wélala we'ká e'karúgame ra'íchili ruwí alué Páulo sayega. 'Lige 'we tale a'wágame napurigá ne nulémala alué Páulo gastigáriniliga. \v 16 'Lige ne anéturu alué ralámuli 'la anichi: «Ramué e'wélala Romano tabilé larigá nokame niru. Pecha gastigárilime júkó bilé rió tabilé 'la machigá alué alieti najsibúliga. 'Lige bajchako napubúriga mochiga rukélime júkuru alué rió cha'pime alué ayónime 'yúriga. 'Lige kulí gastigárilime júkuru alué rió 'ma a'lá machisá alué alieti najsibúliga.» \v 17 'Lige alekeri jeka jsisá alué ralámuli, 'lige yati chojkíturu ne alué ra'íchili gatea bilé rawé a'kinana kachi. 'Lige asagá ne alé mutélachi napu alué ra'íchili gateme ju ne, 'lige yati jula ne alué Páulo bayéniliga napurigá alé a'pawa. \v 18 Neka 'we chárigá ruimé mayéke'é alué ralámuli o'weti jásiga. 'Lige tabilé larigá níleke'é. \v 19 Pe lanile Páulo saega ra'íchame kóríle alué jurío nulalila olagá. 'Lige aminami anile tabilé bijchiá ko napu anile alué Páulo bilé rió Esusi anilime ajagá ajtigó. A'boika mukúgame kóríle. Pe alué ra'íchali gite saega mochile Páulo 'yuga. \v 20 'Lige neka tabilé 'la machíeke'é alué alieti ra'íchili gatega. 'Lige alekeri ne alué Páulo rukéturu, anéturu ne 'lige: «Mué Páulo, ¿pala 'la siminali mué alé we'ká riógichi Rusaleni ye ra'íchali gatemia?» \v 21 'Lige alué rió Páulo nejele: «Neka pe najkí napurigá alué wa'lula gobierno Sesar\f + \fr 25:21 \ft E'nesi glosario «Cesar». \f* gatémala ne'chí 'yuga ye ra'íchili», anile alué Páulo lanilía. Ne alekeri nuléturu napurigá alué sontalo repúmala alué Páulo alé ajchagá, pe napusí ne ikiru alemi jula alé 'mi napu ajtí alué wa'lula gobierno Sesar. \p \v 22 'Lige alué wa'lula Agripa anele alué Besto: \p ―Néchigó akisá níleke'é alué Páulo ra'ichálila. \p 'Lige alué Besto nejele: \p ―Be'lí 'la akimela mué alué Páulo ra'ichálila ―anile alué rió wa'lula Besto. \p \v 23 'Lige melénala rawé alué wa'lula Agripa 'lige alué Berenisi sebasa alé, alé pachami mo'ile 'we a'lá semáriga alé napurigá 'we a'lá nirawa alué ralámulite, 'lige alué we'ká sontalo e'wélala mo'ile alé alué ralámuli 'yuga. 'Lige alué uché jaré ralámuli alé we'ká riógichi mochígame e'wélala si mo'ile alé. 'Lige alué ralámuli alé pachá mo'isá, 'lige alué wa'lula Besto nulale alué Páulo bayénaliga. \v 24 'Lige alué wa'lula Besto anele alué ralámuli napu alé mochílige: \p ―Mué wa'lula selígame Agripa, 'lige 'emi ralámuli suwábaga napu ekí mochí jena napuíka jipe, jena ajtíke'é ye rió. 'Lige we'ká ralámuli jurío 'we saega ra'íchale ye Páulo olagá alé we'ká riógichi Rusaleni, 'lige jena abiénachigó jsile alué ralámuli saega ra'ichamia Páulo olagá. 'Lige alué lakí ralámuli tabilé a'rele siná Páulo me'línaliga. \v 25 'Lige neka tabilé rewá tachiri chu'síligo Páulo napurigá me'liboa. Abirigá julámala ne alé Roma wa'lula ajtígachi napurigá gatémala alué 'yuga, alarigá táligame bo'né Páulo. \v 26 'Lige ne tabilé ni bilé ra'íchili napurigá osémala ne alué wa'lula bilé osilí tachiri najsibúliga ye Páulo. 'Lige alekeri jena a'pá ne ye rió napu ajtí mué wa'lula Agripa 'lige uché jaré 'emi si, napurigá 'emi 'we a'lá gepúmala ye ra'íchili ye Páulo ra'ichálila napurigá suwábaga 'la rukémala ye Páulo alué alieti najsibúliga, napurigá ne 'la nílimala bilé ra'íchili napurigá ne 'la newámala bilé osilí alué wa'lula gobierno nábolime. \v 27 Neka tabilé chérigá julasa nili bilé rió galírale bajchániliga tabilé machigá tachiri najsibúliga. \c 26 \s1 Jena ruwimela Páulo nemíligo \p \v 1 'Lige alué rió wa'lula Agripa anele alué Páulo: \p ―Mué Páulo 'la lisensia ni napurigá nemímala mué ―anele. \p 'Lige alué Agripa alanesa Páulo 'lige Páulo o'weti o'wínale sekala, 'lige anile alué Páulo: \p \v 2 ―Mué wa'lula Agripa, ne 'we ra'sálagá nemí ye ra'íchili jena asagá mué wa'lula ajtígichi, napurigá ne 'la suwábaga 'la ruwimela ye ra'íchili napurigá lanilí ne ye ralámuli juríote. \v 3 'Lige alué ra'íchili suwábaga ruimé ne napugiti mué wa'lula 'we a'lá suwábaga machí churigá nírigo ramué ralámuli jurío, ramué tabilé bi'lepi 'nátame nírigo i'sínimi. Alekeri pe rekó 'la 'nátaga gepúwagó mué wa'lula ye ra'íchili. \p \v 4 'Lige uché rajpé ra'íchale alué Páulo, anile: \p ―Alué ralámuli jurío suwábaga 'we a'lá machíguru churigá níliga ne u'tá kachi, 'lige aminami alé Rusaleni napu ne wa'lú ochérale alé asagá. \v 5 'Lige alué ralámuli abiena 'la ruwimela ruinálasaká, neka 'ma wa'lú rió ka bariseo gayénaligo. Ramué bariséoka 'we 'la sébali olame niru Moisesi nulalila me'tagá uché jaré ralámuli. \v 6 Jípeko nejí oliá ne, neka 'la bijchígame kame napu aníligo Onorúgame 'we 'yasi ku ajánamio oríligo ralámuli suwígame. \v 7 'Lige ramué ralámuli israelita makué okaná chojkégame buigá mochiru napurigá 'la sébali olámala Onorúgame napurigá anílige. Alekeri 'la nirali ramué Onorúgame 'lige 'la e'wilí rawemi rukomi napurigá bo'né nulá. Mué wa'lula Agripa, neka 'la bijchígame kame Onorúgame ku mochiámili ko suwígame, alekeri nejíliru ne. \v 8 'Émika ¿chonigá ta bijchígame júkó Onorúgame ku ajánarime ko suwígame? \s1 Jena ruwimela churigá najátaligo Páulo alué ralámuli Esukristo oyérame \p \v 9 'Lige Páulo uché rajpé ra'íchili ruyele: \p ―Ne bo'neko 'yako lame ke, 'we cha nokiame nuleme ke ne alué Esukristo oyérame ralámuli 'yuga, alué Esukristo Nasarétachi ochérigame Rabí rijimala. \v 10 'Lige ne arigá simíturu alé we'ká riógichi Rusaleni anilichi. 'Lige alué balé e'wélalate 'yáreturu ne bilé apeli lisensia 'yagá ne'chí napurigá galírale mo'ámala ne alué ralámuli Esukristo oyérame. 'Lige napu'lige me'líliru alué ralámuli galírale mo'árigame, 'we a'lá nirame ke ne alué suwábaga larigá. \v 11 We'sá simíturu ne alé u'kuchí jurío re'obálala jágichi gastigárimia alué ralámuli Esukristo oyérame napurigá animela: «Tabilé Esukristo oyérame ju ne.» 'Lige we'ká riógichi mejká e'sena ralámuli ejperélachi napu se'unáriga ra'íchame nile, 'mi alemi eyéname kéturu ne ralámuli najátaga Esukristo oyérame gastigárimia. \s1 Jena ruwimela Páulo ruwíligo churigá a'réligo chátiri 'nátili \p \v 12 'Lige Páulo uché rajpé ra'íchili ruwile. Anile: \p ―'Lige bilé rawé enegéturu ne alé boichimi we'ká riógichi Ramasko simea alué Esukristo oyérame ralámuli najátasia. Alué apeli osirúgime o'ká enegé ne, alué balé e'wélala newálila lisensia i'gá ne'chí. \v 13 Mué wa'lula, ne alé boichimi enágichi amulí sébachi ne alé Ramasko, 'lige ra'ósaga iliba 'pa rewagáchikana amulí rawilichi, 'lige 'we rasórume nile me'tagá rayénili. 'Lige noligá ra'ósiga iliba alé napu ramué jale. \v 14 'Lige ramué ralámuli 'ma wijchí bi'tibáruturu alué ra'ósalite rasoga. 'Lige alé wijchí bo'igá akéturu ne bilé ra'íchili. 'Lige aniéturu ebreo ra'ichálila ra'íchaga: «Sauli, Sauli, ¿chonigá saega eyena mué rió ne'chí 'yuga? ¿Chonigá echébaché mué alué gusite napu roló ejchela ju napurigá o'wé simámala? Alarigá simí mué, tabilé oyérame ju mué ne'chí.» \v 15 'Lige anéturu ne: «¿Chieri ju mué wa'lula sikaniá?» 'Lige aniéturu alué ra'íchili: «Neka pe alué Esukristo ju napu mué 'we najátame ju resí olániliga», anile alué ra'íchili. \v 16 «Jípeko ilísiwagó yati, neka alekeri ra'icha jena napurigá mué rió ne'chí 'yuga nóchame nímala. 'Lige aminami ruyémela mué uché jaré ralámuli tachiri etiá mué jena, 'lige aminami napu a'kinana etémili ju mué, 'lige alué suwábaga ruimeli ju mué. \v 17 'Lige ne 'la nejkúrimala napurigá tabilé me'liboa mué alué ralámuli juríote 'lige tabilé juríote. \v 18 Julámala ne mué alé alué ralámuli ejperélachi napurigá mué 'la ruyémala alué rejcholi, napurigá a'rémala alué ralámuli alué resítiri 'nátili napurigá 'we a'lá na'támala Onorúgame 'yuga, napurigá ta nulémala Satanasi, napurigá 'la Onorúgame 'nalina nulémala, 'lige aminami napurigá 'la bijchígimala ne ra'ichálila. 'Lige 'la e'káligime nímala alué 'we resítiri alawégame, 'lige aminami narémala suwábaga napu ekí Onorúgame 'ya alué ralámuli napu bi'ígame alawégame ju napugiti 'la bijchígile ne ra'ichálila.›› \s1 Jena ruwimela Páulo 'la e'wáligo napurigá nulélirige Esukrístote \p \v 19 Páulo uché rajpé ruwile. Anele: \p ―Mué wa'lula Agripa, neka e'wáturu napurigá nulale alué ra'íchili alé rewagáchika. \v 20 'Lige ne pe nujubapi chojkí ruyá alé Ramáskochi 'lige Rusalénichi 'lige ejiro Juréachi 'lige ruyéturu ne alué ralámuli tabilé jurío. 'Lige ané ne alué ralámuli: «'Ma a'rewa 'emi ralámuli alué resítiri 'nátili, 'emi ralámuli 'la oyérame niwa Onorúgame. 'Lige 'la suériga nakúriwa 'emi napurigá alué uché jaré ralámuli 'la machimela 'emi 'la Onorúgame oyérame ko.» \v 21 'Lige pe ye rejcholi 'nátili gite cha'pirúkuru ne alué ralámuli juríote alé wa'lú re'obá ra'pichílachi alé Rusaleni anilichi, 'lige 'ma me'linali ne'chí alué ralámuli. \v 22 Nobi Onorúgameka 'we a'lá gu'írigo ne'chí, alekeri 'la bijí ajagá ajtí ne jemi. 'Lige alekeri 'la ruyéguru ne suwábaga ralámuli Onorúgame nila rejcholi. 'Lige alué ralámuli e'wélala, 'lige alué pe apiépiri ralámuli abiena 'we ruyé ne. Tabilé siné che ané ne bo'né 'nátaga, pe aluecho napu Moisesi ruwile 'lige napu ruwile alué ralámuli napu ruwile napu anele Onorúgame. Pecha 'wesi ruwígó neka uché bilé ra'íchali, pe bi'lepi Onorúgame ra'ichálilacho ruwíguru neka. \v 23 'Lige alué 'ya nerúgame rejcholi Onorúgame ra'ichálila anime ju Onorúgame julámioríligo alé 'pákana rewagáchika alué Kristo ramué ralámuli a'kabámana jawamia. 'Lige alué rió 'we resí ikimeo jena wijchimoba eyénaga. 'Lige alué rió me'lisuga 'lige ku ajánamio. 'Lige alué rió nile bajchá napu mukusá ku ajánale. 'Lige alekeri 'la machirú ramué ralámuli jurío, 'lige alué ralámuli tabilé jurío, napu'lige suwisuga ramué abiena ku ajánawili ju.\f + \fr 26:23 \ft Napu 'sile Esusi 'lige napu anile Esusi napurigá bilé ra'ósali ju napurigá gu'írimala ramué moyena re'pá rewagachi. \f* \s1 Jena ruwimela Páulo najkíligo napurigá alué wa'lula bijchígimala Onorúgame nila rejcholi \p \v 24 'Lige alué ye ra'íchili ruwichi alué Páulo, 'lige alué rió Besto o'weti ilísiga anile: \p ―¡Pe lo'ígame rió káwé mué Páulo! Mué Páulo cha we'ká e'karúgame benime kame, alekeri lo'írile mué ―anile alué rió Besto. \p \v 25 'Lige alué Páulo nejele alué ra'íchili akisá. Anile: \p ―Mué wa'lula selígame Besto, neka pecha lo'í rió júkó. Ye ra'íchili pe regá ju. Ye ra'íchili napu ne ruwí, 'we 'la bijchiá ju, 'lige 'we 'la námatékuru alué ra'íchali. \v 26 Jena ajtí ye rió wa'lula Agripa, 'lige alué rió 'we a'lá sébali machí ye ra'íchali larigá ko. Ne alekeri 'we semáriga ruwí ye ra'íchili jena napu ajtí ye wa'lula, 'lige tabilé chélagá ruwí ne ye ra'íchili. Neka machiame ye rió wa'lula 'we a'lá machió ye ra'íchili. 'Lige alué napurigá 'sile alué Esusi tabilé chíboka 'sile, iligá we'ká ralámuli etériga 'sile. \v 27 Mué wa'lula Agripa, ¿'la bijchigi mué napu aní alué 'ya mochígame ralámuli napu ruwime nílige napu anele Onorúgame? Neka 'la machí mué 'la bijchigo napu ruwile alué 'ya mochígame ralámuli. \p \v 28 'Lige anile alué wa'lula rió Agripa: \p ―¿Mueka 'la ikípité ra'íchilite Esukristo oyérame gainámala ne? \p \v 29 'Lige alué Páulo nejele: \p ―Tabilé chérikáwé rekó pe u'kabi ra'íchili ke, 'lige rekó we'ká ra'íchili ke tabilé chérikáwéchigó. 'Lige neka tani Onorúgame napurigá 'emi ralámuli jena mochígame 'la Onorúgame oyérame nímala napurigá ne, 'emi ralámuli suwábaga napu ekí mochí jena, pe iligá neka tabilé najkí napurigá 'emi ralámuli galírale mo'áriga mochímala napurigá ne ―anile alué Páulo. \p \v 30 'Lige alanisá alué Páulo, ilísele alué wa'lula Besto, 'lige jásele alué uché jaré oká, alué wa'lula Agripa 'lige alué Berenísichigó, 'lige alué uché jaré ralámuli napu mochile alé suwábaga jáseleke'échigó. \v 31 'Lige alué lakí ralámuli alé 'minami wanáchigo simíbale alué ra'íchili gatewa. 'Lige anile alué a'bopi ra'íchaga alemi mochiga: \p ―Ye rioka tabilé tábiri najsibule napurigá me'liboa. 'Lige aminami tabilé galírale bajchátéleke'é ye rió, pecha tábiri najsibúliga. \p \v 32 'Lige alué rió Agripa anele alué wa'lula Besto: \p ―Aka 'la supaná téligipaché ye rió, alué bo'né tabilé tasa ka napurigá alé Roma o'toboa napurigá alé gatémala ye ra'íchali alué wa'lula gobierno alé Roma ajtígame 'yuga. \c 27 \s1 Jena ruwimela Páulo juláriligo alé we'ká riógichi Roma anilichi \p \v 1 'Lige alué wa'lula Besto 'yúriga júlale bilé sontalo gapitánila alué Páulo o'tóriga alé Roma anilichi wa'lú we'ká riógichi uché jaré galírale mo'árigame 'yúriga. Alué sontalo Julio anilime nile. Alué bo'né nochálilaka nile napurigá o'tomela ralámuli galírale mo'áriga mochígame napurigá gatémala alué ra'íchili alé Roma napu ajtílige alué wa'lula gobierno Sesar anilime. \v 2 'Lige ramué ralámuli jímirituru alé bárkochi. 'Lige alué barko alé 'naka Agramitio anilíchika simígame nile alué barko napu ramué cha'pirú. 'Lige alué barko simime nile alé napu bo'í alué wa'lú ejiro Asia anilime rewégame. 'Lige simíromili nile alé napu we'kaná uchúpame ju alué barko alé napu Asia anilime ejiro bo'í. 'Lige Aristarko anilime rió si enegéturu ramué 'yuga alé bárkochi. 'Lige alué rió Aristarko alé we'ká riógichi Tesalónika anilichi bejtégame ke napu ejiro Maseronia ju alé we'ká riógichi. \v 3 'Lige melénala rawé kachi sebáruturu alé bilena we'ká riógichi Sironi anilichi napu alué barko uchúpame ju, 'lige alué sontalo Julio 'we a'lá niraga etele alué Páulo, 'lige lisensia 'yale alué Páulo napurigá simela alé napu ejperégame nile alué bo'né Páulo amígola napurigá alué Páulo amígola kógimala napu resí lále alué Páulo. \v 4 'Lige ramué ralámuli alé we'ká riógichi Sironi alé e'yéniga simáruturu, 'lige nujubá etéruturu ramué alué gawí Chipre anilichi alé ba'wichí nasipa ilígame wa'lú gawí. 'Lige o'iná 'nalina iligéturu alué gawí ramué alemi e'nárigichi. 'Lige ramué alé na'kolínaka 'nalina simáruturu napurigá ta'mé 'we a'wágame chibámala eká. \v 5 'Lige alué wa'lú ejiro Silisia anilime gawí bo'ígichi alé a'mulipi simáruturu ramué. 'Lige alué wa'lú ejiro Pampilia anilime gawí bo'ígichi alé a'mulipi simáruturu ramué alé bárkochi mochiga. 'Lige alé si sebáruturu ramué bilena we'ká riógichi Mira anilichi napu ejiro Lisia nílige. \p \v 6 'Lige alué sontalo gapitánila gatele napurigá ramué simawa alé bárkochi napu Alejantríaka simígame nile. 'Lige alué barko alé Italia anilichi sebámili nile, alé napu ju we'ká riógichi Roma anilichi. 'Lige alué sontalo gapitánila nuláturu napurigá ramué aleké bárkochi jímopua napurigá ramué 'we simawa bowesia. Alué we'ká sontalo abiénachigó simíbaturu. \v 7 'Lige ramué we'ká rawé e'náruturu kilí aleké bárkochi mochiga. 'Lige 'we nóchili olagá sebáruturu ramué ralámuli alué bárkochi e'yéniga alé bilena napu chukíbame ju alué barko alé a'bé Gniro anilichi we'ká riógichi. 'Lige alué eká 'we a'wágame ekáturu o'weka 'nalina napu ramué e'yénilige, alekeri chakena simáruturu. 'Lige alé na'kolínaka 'nalina simáruturu alué gawí ilígachi alé nasipa ba'wichí Kreta anilime alé pe a'bemi napu Salmoni anilichi nile. \v 8 'Lige aminabi simáruturu 'we nóchali olagá alé a'bé Kreta anilichi, 'lige sebáruturu bilena napu uchúpame ju barko napu Buenos Puertos anilichi nile. 'Lige alé yéniga a'bé kéturu alué we'ká riógichi Lasea anilichi. \p \v 9 'Ma we'ká rawé 'we nóchali olagá e'inaru ramué, alekeri amulí sébale romósali.\f + \fr 27:9 \ft Jena tabilé aní «amulí sébale romósali», pe aní 'ma simírale alué wa'lú piesta «Yom Kippur» anilime. \f* 'Lige alué Páulo ruyele alué ralámuli alé e'yénigime bilé rejcholi. \v 10 Anele: \p ―'Emi ralámuli, neka jipe 'we majawá ba'wichí e'nagá, 'ma amulí seba romósali. 'Lige we'ká e'karúgame pabé we'kawawa mayé nili ne alé ba'wichí e'yéniga. 'Lige aminami alué barko 'ma we'kawawa mayé nili ne. 'Lige siné kachi ramué 'ma suwibórépakué ―aníleke'é alué Páulo. \p \v 11 'Lige alué rió bárkochi nulame uché bilé 'nátili 'nátale, alué sontalo gapitánila alué 'lina e'wile. Napu anile Páulo tabilé e'wile. \v 12 'Lige alé napu mochile alué ralámuli, aleka ta'mé 'we a'lá nile romó mochilia. 'Lige alekeri amulí suwábaga alué ralámuli simánili uché bilena. 'Lige anile: \p ―Simáwaleké jena, pala 'la sebara ramué alé Benise alé napu uchúpame ju alué barko ―anile alué ralámuli. \p Alé Benise ta'mé 'we a'wágame sébame nile alué eká. Alekeri alé simánilile alué ralámuli, alé mochimia romó. 'Lige alé we'ká riógichi Benise pe aba alué wa'lú gawí ilígachi nile nasipa ba'wichí Kreta anilime. \s1 Jena ruwimela alué barko 'we cha ikíligo alé ba'wichí enagá \p \v 13 'Lige a'lige ekale alué eká alé o'inaka, 'lige pe kilí ekale alué eká. 'Lige alekeri 'nátale alué ralámuli uché simánilia. 'Lige alué ralámuli tabilé che ikirá mayéleke'é. 'Lige alué ralámuli simíbale alé bárkochi, 'lige alué barko alé 'mimi ba'wichí enale a'bé alué Kreta anilime gawí ilígachi ba'wichí nasipa. \v 14 'Lige pe a'kinana 'la iwégame a'wágame ekale alué eká alé 'naka wajtonaka niraga napu alué gawí Kreta anilime ilígachi. Aleka nolina alué eká 'we a'wágame. \v 15 'Lige alué eká alué barko 'ma se'wimi rajkibúroleke'é. 'Lige alué barko tabilé chérigá simile alé o'wemi napu simánili alué ralámuli napugiti alué eká cha a'wágame ekáligime 'lige se'wimi 'nalina enale alué barko. 'Lige alué ralámuli alué barko o'tome arigá a'rele o'wemi o'toa alué barko. A'réleke'é napurigá o'tomela alué eká alué barko. \v 16 'Lige ramué a'bé simáruturu alé napu ilí alué gawí Káura anilime, alué gawí alé ba'wichí nasipa ilígame. 'Lige alemi ta'mé 'we a'wágame eká alué eká. 'Lige alué u'tá barko alué napu alué wa'lú barko banagá enale alé guwánaka ujchagá, alué 'we nóchili olagá moiburu alé re'pá amoba wa'lú bárkochi reká. \v 17 'Lige alué ralámuli alué wa'lú barko o'tome 'we majale 'ma su'para mayele alué wa'lú barko, alekeri bochígimi bulele iwíate. 'Lige 'we majale alué ralámuli alué wa'lú barko alé satebó 'ma chibara mayele. Alué satebó Sirte anilime ajtígichi. 'Lige re'kibule alué ru'nágame chiní alué eká cha'pime. 'Lige alué chiní 'ma re'kibusa, a'rele alué barko napurigá bo'né 'we 'mámala alué ekate.\f + \fr 27:17 \ft Jaré 'nata bilé jiero bejtégame pale alé guwana napu alé bárkochi guwana chériga chujkule alé bárkochi napurigá ta'mé iwégame 'mámala. E'nesi glosario «ancla». \f* \v 18 'Lige melénala, bijí 'we a'wágame eká ilile. 'Lige alué pabé napu muruka enale alué barko, alué ralámuli ba'wichí 'lúleke'é. \v 19 'Lige uché melénala amulí suwábaga ba'wichí 'lúleke'é napu ekí tábiri nígame nile alué barko. \v 20 'Lige we'ká rawé tabilé eteru ramué alué rayénili, nibilé so'plítiri, nibilé mechátiri cha a'wágame u'kiá ilíligame nabí rawé 'lige rukomi. 'Lige ramué 'la bijchiá tabilé neyúsira mayéleke'é. \p \v 21 'Lige we'ká rawé mochiru ramué alé bárkochi tabilé go'ame go'gá. 'Lige alué Páulo o'weti ilísituru alé napu ramué mochile. 'Lige aniéturu alué Páulo o'weti ilísiga alé: \p ―'Emi ralámuli, abé a'lá nílikuru 'emi ralámuli 'la e'wásaká napurigá anié ne alé 'naka Kreta. Abajá mochí télikuru ramué alé Krétachi. 'Lige jipe asíriga resí júkuru jemi cha a'wágame ekame. 'Lige jipe asíriga we'ká e'karúgame we'kuárukuru ramué jena ba'wichí e'yénaga. \v 22 'Lige jípeko 'emi ralámuli tabilé chéláwagó rekó aliena resí ke jemi ba'wichí nasípami. Pecha 'wesi rió mukumela kaka rekó ramué ye barko we'kawárige. \v 23 Be'á rukó nawáturu bilé alué santo ánjeli alé a'bé napu ne iligé, alué napu Onorúgame júlale. Neka Onorúgame nila kame, 'lige neka Onorúgame gu'írime ju. \v 24 'Lige anéturu ne'chí alué santo ánjeli: «Pecha chéláwa, tabilé majawa mué Páulo. Mué rió sebámili kame alé Roma alué wa'lula gobierno ajtígichi, alekeri 'we a'lá repúmala Onorúgame alué ralámuli napu ekí mochí jena bárkochi», anéturu alué santo ánjeli ne'chí. \v 25 Alekeri 'emi ralámuli tabilé chéláwa, tabilé majawa. 'We iwega mochiwa 'nalina. Neka 'la machiame alarigá nímio. 'La bijchiá nimia napurigá anele ne'chí alué santo ánjeli. \v 26 Pe iligá ye barko rakichómala ba'wichí enagá bilé gawí ba'wichí nasipa ilígame ―anéleke'é alué Páulo. \p \v 27 'Lige alué wa'lú ba'wichí napu e'yénilige ramué alué Agriátiko anilime nile alé alué ba'wí wa'lú. 'Lige ramué oká tarali e'náruturu alemi alué eká 'we a'wágame ekachi. 'Lige alué eká pe ichúrimi o'tó alué barko tabilé asé 'la bi'lénapi. 'Lige bilé rukó, nasipa rukó kachi, machile alué ralámuli alé bárkochi nóchame alué barko alé we'é ajtígichi a'bemi enagó. \v 28 'Lige machisá 'lige tétile alué ba'wí chiena rojkógame ka alué ba'wí alé. 'Lige alué ba'wí alé pee rojkógame nile, pe bilé liá miná gichao metro rojkógame nile alué ba'wí. 'Lige pe a'mibemi uchéchigo siné tétile alué ralámuli, 'lige aleka abé ta'mé 'we rojkógame nile, pe makué usani metro rojkógame nile alémika alué ba'wí. \v 29 'Lige alué ralámuli rakichora mayele alué barko e'wele rejtechi. 'We majale alué ralámuli. 'Lige naó jiero e'wele 'we bejtégame iwíate o'wisa alé bárkochi 'lige ba'wichíkana rajkibule alé guwánachi napurigá alué barko ta'mé iwégame simela. 'Lige alué ralámuli Onorúgame tánele napurigá 'la yati che'limela. \v 30 'Lige alué ralámuli alé bárkochi nóchame 'we majale. Lale alué ralámuli: «¿Jipe churigá neyúsiwa ramué ralámuli jena ba'wichí? 'Ma si'líporéko ramué», láleke'é alué ralámuli. 'Liko anile alué ralámuli bárkochi nóchame: \p ―Ramué rekibuwa alué e'wele jiero alé 'mimi bajchabemi ―anile alué ralámuli. \p Pe 'yégaga anile alué ralámuli laniá. \p 'Lige lanigá, chokile rekibua alué u'tá barko. 'Lige alué ralámuli 'nátale napurigá pe alué 'oni neyúsimala alé ba'wichí. \v 31 'Lige alué Páulo yati anele alué wa'lula sontalo gapitánila: \p ―Alué ralámuli jena bárkochi nóchame tabilé rejpisa jena wa'lú bárkochi, 'liko tabilé neyúsimala 'emi. \p \v 32 'Lige alué sontalo kapitánila nulele alué uché jaré sontalo napurigá rijpunámala alué iwía alué u'tá barko o'wírigime. 'Lige alué u'tá barko alé ba'wichí wijchile. \p \v 33 'Lige amulí che'lachi, alué Páulo najkile napurigá alué ralámuli go'ame go'mela. 'Lige anile alué Páulo: \p ―'Emi ralámuli 'ma oká tarali ju tabilé gojchiá, 'lige aminami tabilé go'ame go'yá majaga barko ba'wichí bokuíta mayega. \v 34 Neka taní napurigá go'mela 'emi go'ame. 'Emi bilé a'walí najkíguru napurigá 'la ajagá e'yenámala. 'Lige 'la tabilé che ikimela, nibilé pe bilé gupá we'kuámala 'emi. \p \v 35 'Lige alué ra'íchili ra'ichasa alué Páulo, 'lige 'wile bilé baní 'lige Onorúgame cheliera 'yale alé we'ká ralámuli mochígichi iligá 'lige chi'wánale alué baní. 'Lige chi'winasa bo'né go'ale alué baní. \v 36 'Lige alué ralámuli etesa go'yame 'lige o'maka oyéralechigó, 'lige suwábaga alué ralámuli go'ale alué baní. \v 37 'Lige ramué we'ká ralámuli nírigeturu alé bárkochi e'yénigime. Oká siento miná gicháosa makué miná usani ralámuli, alakí nírige ramué ralámuli alé bárkochi e'yénigime. \v 38 'Lige ramué ralámuli 'ma go'sá napu ekí go'ame go'nálile ramué, 'lige alué ri'ligó napu barko muruka enálige 'ma ba'ichí 'lútuturu cha bejtegá e'nárigime alué barko napurigá ta'mé 'we bejtégame enámala alé ba'wichí napurigá 'la sebámala alé satebó. \s1 Jena ruwimela Páulo ruwíligo 'ma rajkichóligo barko \p \v 39 'Ma che'lisá, tabilé machile alué ralámuli alé bárkochi nóchame chonilime ko alué gawí. Etele kaka wa'lú ajtigó saté alé 'mimi sijkóchimi. 'Lige alué ralámuli 'nátale alemi simánilia 'lige regá 'nátale: «Pala 'la sebara ye barko alé napu wa'lú saté ajtí.» \v 40 'Lige alué ralámuli alué saté etesa, rijpúnile alué iwía alué e'wele jiero bulérigame. 'Lige a'rele alué barko napurigá 'we 'mámala alé 'mimi ba'wichimi. 'Lige bo'tánale alué iwía alué igú bulérigame napurigá 'la o'wemi simela alué barko alé sekochi napu ajtí alué wa'lú saté. 'Lige alué chiní bajchámana chujkúgame o'wínale alué eká cha'pime napurigá alué barko o'wemi simela. 'Lige alué barko 'we 'male alé 'mimi o'wemi alé napu ajtile alué saté. \v 41 'Lige alué saté alé ba'wichí re'lé ajtígame, wa'lú rumúlame níleke'é. 'Lige alué ralámuli alué barko o'tome tabilé etele alué saté alé wa'lú rumúlagame ko. 'Lige alué barko alué bajchámana enágame 'ma alé satebó re'lé toka ilíbaleke'é. 'Lige alé ilíbale alué barko chujpala satechi re'lé bokuika. 'Lige tabilé gayénale simiá alué barko alé ilibasa. 'Lige alué barko alé ilibasa 'ma gajpole alé 'naka guwánaka alué ba'wite, cha a'wágame simíligame alué eká ba'wí 'yuga. 'Lige alué barko 'ma a'tabé gajpóleke'é. \v 42 'Lige alué we'ká sontalo 'ma me'linálile alué we'ká ralámuli galírale mo'áriga mochígame alé e'yénigime napurigá ta neyúsimala, napurigá tabilé júmasimala a'kega alé 'mimi suwemi. \v 43 'Lige alué wa'lula sontalo gapitánila najkile napurigá alué Páulo tabilé mukumela alé. 'Lige alekeri tabilé a'rele napurigá alué sontalo me'limela alué ralámuli. 'Lige alekeri nulale alué gapitani napurigá alué ralámuli abé a'lá ejebénigame a'kega, alué jibóchimala alé ba'wichí, napurigá 'la sebámala alé miná napu ajtile alué saté. \v 44 'Lige abiena nulele napurigá alué ralámuli tabilé ejebénigame a'kega, alueka rabileta gajpógame o'ká simámili nile ba'wichí. 'Lige alué rió gapitani lanesa, yati e'wale alué ralámuli, yati jibóchile alé ba'wichí. 'Lige suwábaga 'la sébale alué ralámuli alé miná suwemi satebó, tabilé 'wesi si'lile. \c 28 \s1 Jena ruwimela Páulo sinowite i'kíriligo \p \v 1 'Lige ramué 'ma suwábaga sebasa alé ba'wichí suweke, 'lige machirúturu Malta anilime gawí ko alé ba'wichí nasipa ilígame. \v 2 'Lige alué ralámuli alé ejperégame 'we na'temaka etele ramué alé sebásiga. 'Lige alué ralámuli wa'lú na'yáturu alé ba'wichí suweke. 'Lige aleka nolínaga reparu alé miná napu rajá ilile napurigá ramué sujkáliwa alé simíbaga. Ramueka 'we ukíwaga eináruturu alemi, cha u'kiame 'lige 'we rulagame. \v 3 'Lige Páulo sebasa alé napu rajá ilile, 'lige 'minami simigá napubúgéturu pe u'kabi igú ta'mé sa'mime. 'Lige alué igú alé na'ichí ro'á chujkugéturu alué Páulo, 'lige bilé sinowí 'we chátiri 'we oparúgame ma'chínaturu alé igúraleka rajtáliga alué igú rajínachi. 'Lige Páulo sekálachi i'kíruturu alué sinowite. 'Lige alé ojaga chujkíbaturu alué sinowí Páulo sekálachi. \v 4 'Lige alué ralámuli alé ejperégame, a'bopi anile alué sinowite i'kílime etesa: \p ―Ye rió pe nejkógame kérépukué, 'lige rekó alé ba'wichika neyúsige ye rió, Onorúgame gastigárile ye rió napurigá mukumela jemi ―anile alué ralámuli. \p \v 5 'Lige Páulo sawéturu alué sinowí alé na'ichí. 'Lige Páulo tabilé che ikíturu rekó sinowite i'kísiga alé sekálachi. \v 6 'Lige alué ralámuli bajínara mayele Páulo sekala alé sinowite i'kírigichi. 'Lige lale alué ralámuli: «Pe yati niraga mukumérépukué», lale alué ralámuli. 'Lige 'ma we'lisi kachi 'ma tabilé che ikile alué Páulo alé sekálachi alué sinowite i'kírigichi. 'Lige alué ralámuli alé ejperégame se'wináchiriga 'nátale 'liko. 'Lige alué ralámuli alé ejperégame pe Onorúgame mayele alué Páulo. \p \v 7 'Lige alé a'mulipi napu ramué ralámuli mochírige, alé pe a'bé alemi bo'ile bilé rió gawila, Publio anilime rió gawila. Alé gawí nasipa ba'wichí ilígame, selígame nile alué rió alé we'ká riógachi. 'Lige alué rió Publio 'we a'lá ganíliga etéturu ramué. 'Lige ramué bakiá rawé mochíruturu alué rió Publio bejtélachi. \v 8 'Lige alué rió Publio o'nola 'we nayua asale alé, 'we iname nile, 'lige 'we wijtabume nile elá. 'Lige Páulo simile alué nayume e'nemia. 'Lige Páulo alé sebasa napu ajtile alué rió nayume, 'lige Onorúgame 'yuga ra'ichasa 'liko Páulo nochale alué rió nayume majtogálachi. 'Lige alué nayume sa'wile nayua. \v 9 'Lige alué ralámuli alé Malta ejperégame machisá alué Páulo 'yome ko, 'lige uché jaré ralámuli nayume jsile alé napu asale Páulo. 'Lige alué Páulo sa'wale suwábaga ralámuli napu ekí jsile alé. \v 10 'Lige alué ralámuli alé mochígame 'we 'la niraga etéturu ramué 'lige 'we 'la gu'írituru ramué. 'Lige a'kinana uché bilena bárkochi jímochi ramué, 'lige we'ká go'ame kógiru ramué napurigá go'sísiga i'nawa boichimi. \s1 Jena ruwimela Páulo sébaligo alé wa'lúlachi we'ká riógichi Roma anilichi \p \v 11 Bakiá mechá mochírigituru ramué alé Malta anilichi gawí nasipa ba'wichí ilígame. 'Lige uchéchigo siné 'móruturu ramué bilé bárkochi, alé 'naka Alejantríaka anilíchika simígame. 'Lige alué barko alé Malta chujkule buigá napurigá simíromala romósali. 'Lige alué barko chupálachi uchúkame kéturu oká mono napu tánime nile nejkúrale alué ralámuli barko o'tome. Bilé alué mono, Kastor anilime kéturu 'lige bilé Pólusi anilime kéturu. \v 12 Napu'lige ramué simasa, sebáruturu alé bilena barko uchúpamechi Sirakusa anilichi. 'Lige alé mochíruturu ramué bakiá rawé. \v 13 'Lige alésí simáruturu alé 'mimi a'bé suwékimi. 'Lige arigá sebáruturu ramué alé bilena we'ká riógichi Rejio anilichi. 'Lige melénala abiena ekale 'lige guwana ekale napu enale barko. 'Lige oká rawé kachi sebáruturu alé we'ká riógichi Puteoli anilichi. \v 14 'Lige alé najtepáruturu ramué jaré ralámuli alué Esukristo oyérame. 'Lige alué ralámuli repáruturu napurigá ramué bilé tarali mochiwa alé alué ralámuli 'yuga. 'Lige alésíko wijchí jaga simáruturu ramué. \v 15 Ralámuli alé Roma mochígame Esukristo oyérame 'ma machigá mochile ramué alemi boichimi i'nárigo. 'Lige alekeri alué ralámuli alé 'naka boichika e'yénele ramué najtepamia. 'Lige alué ralámuli bajchá simíbagame alé Rómaka, alué ralámuli sébale alé Apio anilichi, alé napu we'ká go'ame ralinélichi nile. Alé najtepáruturu ramué alué ralámuli. 'Lige alué ralámuli abé nujubá simíbagame pe kulí alé napu rewé Bakiá Galí Jágichi Gojchiame, aleka e'yénele alueka bijí, alé najtepáruturu ramué alué ralámuli. 'Lige alué Páulo alué ralámuli najtepasa alemi, cheliera 'yáturu Onorúgame 'lige Páulo wa'lú a'walí narele Onorúgame gite. \v 16 'Lige ramué alé Roma sebasa, 'lige alué Páulo wanáchigo ajcháruturu. Tabilé napubuga mochiaru alué uché jaré ralámuli 'yuga galírale mo'áriga mochígame. 'Lige bilé alué sontalo 'yúriga ajcháruturu alué Páulo alé napurigá alué sontalo repúmala alué Páulo. \s1 Jena ruwimela Páulo beníraligo ralámuli Onorúgame nila ra'íchali alé Roma sebasa \p \v 17 'Lige bakiá rawé nujubapi alué Páulo alé Roma sebasa, alué Páulo nulele bilé rió napurigá bayémala suwábaga alué e'wélala ralámuli jurío alé ejperégame. 'Lige alué ralámuli e'wélala, 'ma napuísa alé, alué Páulo anele alué ralámuli: \p ―'Emi ralámuli jurío, neka peka asemi che 'siéché alué ralámuli jurío 'yuga. 'Lige aminami tabilé asé nasibú ne alué rejcholi alué 'ya nerúgame napurigá nulálige alué ralámuli 'ya mochígame. 'Lige abirigáchigo cha'pirú ko ne alé Rusaleni, 'lige nejiru ne alé ralámuli romano mochígichi. \v 18 'Lige tabilé asé 'la machile alué ralámuli chu'síligo ne tachiri najsibúliga ne alué ralámuli jurío 'yuga. 'Lige 'ma su'panánale ne'chí, tabilé asé 'la machisáká ne alieti najsibúliga. \v 19 'Lige alekeri ne bo'né táturu napurigá a'pawa ne jena Roma wa'lúlachi napurigá gatémala ne alué ra'íchali alué wa'lula gobierno Sesar 'yuga. 'Lige ne tabilé tábiri chérikáwé alué ralámuli jurío 'yuga, pecha tábiri najsibua neka alué ralámuli 'yuga, a'bopi ralámuli nírigime ramueka. \v 20 'Lige jipe pe alekeri repáituru ne jena napurigá ne ruwimela alué ra'íchili churigá níliga alé napu ne eyénilige. 'Lige ramué ralámuli israelita pe alé rewagachi moinámili kóriká, pe alekeri gite karénate bulériga ajtíkuru ne jena. \p \v 21 'Lige alué we'ká ralámuli anele alué Páulo: \p ―Ramué ralámuli jena mochígame tabilé pe bilé osilí naretu alé Juréaka simígame osilí napu ruwime ju churigá nílige mué. 'Lige alué ralámuli jurío 'naka sígame tabilé 'wesi saega ra'icha mué olagá. \v 22 'Lige ramué machináliru napu mué 'nata. Ramueka machiame alué ralámuli bochígimi mochígame saega ra'icha alué ye nuebo rejcholi olagá. \p \v 23 'Lige alué we'ká ralámuli 'la ra'íchale a'lige rawé napuímia. 'Lige a'lige rawé we'ká napuíle alé napu Páulo asale. 'Lige alué Páulo a'lige rawé ru'kuchégame ra'íchale. 'Ma chónachi a'rele ra'icha. Ruwile alué Páulo Onorúgame Wa'lula ko ralámuli nuleme. 'Lige aminami ruwile churigá aníligo Moisesi, 'we a'lá ma'chígime ruwile Moisesi churigá nímili níliga Esusi. 'Lige aminami Páulo ruwile alué ralámuli 'ya mochígame napu ruwime nílige napu anele Onorúgame abiena ruwíligo churigá nímili níliga Esusi. \p \v 24 'Lige jaré ralámuli 'we a'lá semáriga gepule alué ra'íchali napurigá ruwile alué Páulo alé asagá. 'Lige jaré ralámuli tabilé bijchígile alué ra'íchali. \v 25 'Lige jaré alué ralámu tabilé 'la bi'lepi 'nátaga mochile alué uché jaré ralámuli 'yuga. 'Lige alekeri chojkile jaré alué ralámuli ku ejperélachi simiba. 'Lige alué Páulo anele alué ralámuli simíbachi: \p ―'We 'la bijchiá ra'íchale Onorúgame Alawala alué 'ya ajtígame rió 'yuga Isaíasi anilime napu ruwime nílige napu anele Onorúgame, 'lige alué Isaíasi ruyele ralámuli napurigá ruyélige Onorúgame Alawala. Anélekuru: \q1 \v 26 Simigá alé 'mi napu mochí alué ralámuli \q1 'lige anéwaká alué ralámuli: \q1 Rekó 'we 'la gepue 'emi alué ra'íchali, \q1 tabilé siné námame ju 'emi alué ra'íchili. \q1 Rekó 'we a'lá e'nene, \q1 tabilé siné námame ju 'emi napu eté. \q1 \v 27 'Emi ralámuli 'we bewárigame sulégame ju. \q1 Na'ógame najkégame ju 'emi \q1 napurigá tabilé akémala 'emi alué ra'íchili ruilía. \q1 'Lige 'we na'ógame buségame ju 'emi \q1 napurigá tabilé etémala \q1 napurigá tabilé námamala \q1 napurigá ta ku oyéramala ne'chí \q1 napurigá ta sa'wámala ne 'emi. \m Alarigá anile alué Isaíasi. \v 28 'Lige 'we a'lá machigá mochiwa 'emi ralámuli jurío. Onorúgameka julámala jaré ralámuli napurigá ruyémala alué ralámuli tabilé jurío churigá Onorúgame 'la bujeme ko chátiri 'nátali napu 'nátame ju alué ralámuli. Alué ralámulika 'la gepúmala. \p \v 29 'Lige Páulo 'ma anisá ye ra'íchali, a'liko simíbale alué ralámuli jurío 'we enániga ra'íchaga a'bópika.\f + \fr 28:29 \ft Jaré ralámuli 'nata tabilé osáligo Lukasi ye bersíkulo. \f* \p \v 30 Páulo oká bamí asale galí najtétiga bejtega, 'lige 'we semáriga eteme nile alué ralámuli alé jsime alué Páulo 'yuga ra'ichamia. \v 31 'Lige alué Páulo 'we semáriga ruyele Onorúgame ka Wa'lula suwábaga ralámuli nuleme. 'Lige aminami 'we semáriga benírale alué ralámuli alué Wa'lula Esukristo nila rejcholi. 'Lige alué ralámuli tabilé 'wesi che anele alué Páulo napurigá a'rémala alué rejcholi ruyá. \p Pe ikipi ruimé ne. Wa'lú cheliérabá.