\id MRK \ide UTF8 \h Mareko \toc1 MAREKO ENA EVANELIA \toc2 MAREKO \toc3 Mk. \mt1 MAREKO ENA EVANELIA \c 1 \s1 Ioane Bapatiso ana paisoa \r Mt. 3.11; Lk. 3.1-16; Io. 1.6-8, 19-27 \p \v 1 Iesu Keriso, Eaubada Natuna, ena evanelia ina ie tubu. \p \v 2 Doha peroveta edi uriuri eai si ene, \q1 “Egu tauwasa ea hetamarimugaiem, \q1 oa em eda i sepanonohai (Mal. 3.1); \q1 \v 3 Esau arinana barabara eai i paipainawatai, i ene, \q1 Guiau ena eda au sepanonohai, \q1 eo ena eda au hedudurai” (Isa. 40.3). \m \v 4 Ioane barabara eai i hebahebapatiso, eo i guguia teina bapatiso eai ta bena nuadi se buidi, edi baaea abo se ribagigiridi. \v 5 Iudea se ohihai, eo isi hinage Ierusalema taumiaina, se torohai se tupagogoma ia arinai, ia abo i hebapatisogogoidi Ioridana sagana eai, edi baaea abo se ribahemasarahadi. \v 6 Ioane ana lulu kamela wiana: ena nogi sarai opina, lokasi eo amoamo i aidi. \v 7 Ia i lauguguia, i ene, “Esau murigu eai i laoma i saetawatawaigu, eau nige ea lolo ea durudobi ia aena umna mainana ea eairi. \v 8 Eau goila eai ea hebapatisoimiu ta, na ia Earua Tabuna arinai abo i hebapatisoimiu.” \s1 Iesu ena bapatiso \r Mt. 3.13-17; Lk. 3.21, 22 \p \v 9 Nei asubenana ne Iesu Nasareta Galilaia eai i laoma Ioane Ioridana eai i hebapatisoi. \v 10 Ia goila eai ma‐esega i gaeosaema, galewa ie ita i taigari, Earua ana ao doha bunebune i pesadobima ia potana eai. \v 11 Arina esau galewa eai i laoma, i ene, “Oa Natuyogoyogoigu, nuagu u helolo ariri” (Ps. 2, Isa. 62). \s1 Iesu ena noho \r Mt. 4.1-11; Lk. 4.1-13 \p \v 12 Abotai Earua Iesu i woeai i laei barabara eai. \v 13 Asubena tatao‐labui‐si‐mate barabara eai Satani ia i nohoi, sarai aiailetadi aridi eai ie mia; aneru ia se bobodiei. \s1 Galilaia eai paisoa bagubagunana \r Mt. 4.12-17; Lk. 4.14 \p \v 14 Ioane numa masigiri eai se tutuguduiyao abotai Iesu Galilaia eai i laoma Eaubada ena basileia wasa lolona i lauguguiaei. \v 15 I ene, “Huia wa i lagemao, Eaubada ena basileia i hanahanaumao; nuamiu au buidi, evanelia ta au awamamohoiei.” \s1 Petero eo Anederea adi eoga \r Mt. 4.18-22; Lk. 4.10-11; Io. 1.35-42 \p \v 16 Ia Galilaia gabogabona salagomgomna eai i laulau Simona ma ena tau Anederea edi hiana se galaei gabogabo eai: isi taudi labui tauyamayama. \v 17 Iesu i heribalaedi i ene, “Au hemuriwataiguma, abo au hemala tatao tauyamayamaidi.” \v 18 Ma‐esega se torohai edi hiana se laugabaedi ia se hemuriwatai. \v 19 Ia i bagunalau Sebedaio nanatunayao Iamesi ma ena tau Ioane i itadi, isi hinage waga eai edi hiana se eome. \v 20 Ma‐esega i eogalaedi: isi tamadi Sebedaio ma ena tauhaiwawari waga eai se pesagabaedi, Iesu murina eai se lau. \s1 Iesu Kaperenauma eai demoni i aiduiedi \r Lk. 4.31-37 \p \v 21 Isi Kaperenauma eai se lage: asubena Sabati eai i awasae sunago alona eai, i lauheata. \v 22 Ena lauheata se nooei: i ribahasahasaidi ma gigiborina, nige doha tauuriuri tataodi. \v 23 Sunago wa alona eai tau esau earua biibii i lui, i eabayaba. \v 24 I ene, “U otaotaimai, oa saha arimai eai bena u abi? Iesu Nasareta e? Oa u laoma bena u hetatagorigorimai wa? Ea itam, oa Eaubada ena Hetabu Tauna ede.” \v 25 Iesu ia i siooei, i ene, “U monou, u lulagema.” \v 26 Earua biibiina ia i basaaraaratei, eo i eabayaba lailai, i lulagema. \v 27 Isi gamagaridi abo se noo, se heunaboisahaei, si ene, “Teina ginauri ta saha? Teina lauheata harihariuna ta saha? Ena gigibori eai earua biibiidi i ribahesomdi abo se hebigawatai.” \v 28 Nige baeaona ia wasana ie lau Galilaia i hetaiiriyama. \s1 Iesu Simona bosiana sine i hemauri \r Mt. 8.14-15; Lk. 4.38-39 \p \v 29 Sunago eai se pesama, se awasae Simona ma ena tau Anederea edi numa eai, Iamesi eo Ioane maediyao. \v 30 Simona bosiana sine ie ota, tauna se gigibori ariri, arinai Iesu se heribalaei. \v 31 I laoma, i abilau ia nimana eai i abihetoro; arinai gigiborina wa i lautom, sine wa abo i haitalaidi. \s1 Demoni se aiduiedi: gamagaridi adi iwala i helautomdi \r Mt. 8.16-17; Lk. 4.40-41 \p \v 32 Maimailahi eai, mahana i duio, tauasiasiebo gamagaridi se woeaidima ia arinai, eo isi demoni se luidi hinage. \v 33 Eanua tataodi gamagaridi se oigogoma dobila eai. \v 34 Tauasiasiebo udoi, udoi, gamagaridi i hemauridi, demoni hinage gamagaridi i aiduiedi, demoni wa nige arinadi paana ia se nuatuiyao. \s1 Iesu i uura: lauguguia laulau Galilaia eai \r Lk. 4.42-44 \p \v 35 Mara sora nige i iuiari Iesu i torohai ie pesa, ie lau malatupama eai, nei eai i lau‐uura. \v 36 Simona eo isi maenayao wa ia murina eai se lau. \v 37 Ia se lobai se ribalau ia arinai, si ene, “Tatao gamagaridi se eooim.” \v 38 Ie ribalau aridi eai, i ene, “Ta lau eanua headi hanahanau eai bena hinage nei eai ea lauguguia: hesabana ede ina ea laoma ta.” \v 39 Galilaia se hetaiiri edi sunago alodi eai i lauguguia, demoni hinage i aiduiedi. \s1 Taulepera esau i uruosi \r Mt. 8.2-4; Lk. 5.12-14 \p \v 40 Lepera tauna esau i laoma Iesu arinai ia turina ie bono ia nuanuana eai, i awanori gadogadora, i ene, “Taba u henua, oa heaagu abina u ata.” \v 41 Iesu ia i nuatoatoaei, nimana i helele, i abiitalaei, ie ribalau ia arinai, i ene, “Ea henua, oa abo u aa.” \v 42 Ie riba ina doha ma‐esega ana lepera i uruosi, na i aao. \v 43 Iesu ia i ribahasahasai, abo i hetamari ie lau. \v 44 I ribalau arinai, i ene, “Tabu tau esau u heriba; u lau oabom u hemasaraham kohena tauna arinai, oa se heaam wa am nima abia u abi doha Mose i lauhesomda, laulau ede meta abo se ita. \v 45 Na, ia mo ie pesa i ribahemasaraha, wasana i duai i hetadada, arinai Iesu nige i laumasaraha eanua eai, ia simalaleilei eai mo ie mia, isi dimo gamagaridi eai se laoma ia arinai.” \c 2 \s1 Tau esau i palisi se hemauri \r Mt. 9.1-8; Lk. 5.18-26 \p \v 1 Huiana nige eawalana Iesu i uio Kaperenauma; wasana abo ie lau, ia numa eai. \v 2 Arinai tatao gamagaridi se oigogoma, numa nige susuana, numa dobilana hinage nige susuana, riba wa i guguiaei aridi eai. \v 3 Isi abo se laoma ia arinai tau palisi esau se baheiama, taudi hasi taubaheiamana. \v 4 Moutuana lailai se guduguduidi arinai nige edi aba laoma Iesu arinai, isi atohi se soelapai, se soeheohi, tau palisi wa ma hatahatana se hedawedobei. \v 5 Iesu edi sunusunuma ie ita, ie ribalau taupalisi ne arinai, i ene, “Natugu e, baaeam se ribagigiridio.” \v 6 Tauuriuri tataodi headi nei eai se babawa nuadi eai se heunaboisahaei, si ene. \v 7 “Teina tau ta ie saha Eaubada ie ribabaaeai ina doha? Eai baaea ribagigirina abina ie ata, Eaubada iabom?” \v 8 Edi heunaboisahausi Iesu earuana eai i lobaiyao, ie ribalau aridi eai i ene, “Teina ginauri ta sahana au heunaboisahaei? \v 9 Aitea ribariba masarahana, tau palisi arinai ea ene, ‘Baaeam se ribagigiridi,’ e abo ea ene, ‘U toro, em aba‐eno u abi u lau?’ \v 10 Omi abo au ita Tau Natuna tanoubu eai ta ia gigiborina eai baaea i ribagigiridi,” (ie ribalau taupalisi ne arinai) i ene, \v 11 “Ea ribalaowa oa arim eai ea ene, ‘U toro, em aba eno u abiisini, u lau em numa eai.’” \v 12 Ia abo i torohai aba eno wa ie abiisini isi gamagaridi matadi eai ie lau; gamagaridi se nooei, eo Eaubada se hedebasaei, si ene, “Teina laulau ta nabada wa nige ta itaitai.” \s1 Levi ana eoga \r Mt. 9.9-13; Lk. 5.27-32 \p \v 13 Ia ie uio salagomgom eai tatao gamagaridi moutuadi se tupagogo ia arinai, ia abo i heatadi. \v 14 Ia ie baeawa, \f + \fr 2.14 \ft iaede Mataio.\f* Levi, Alepaia natuna, ie ita, takisi edi ofesi aba paisoa eai i babawa, ie ribalau ia arinai, i ene, “U hemuriwataiguma.” Ia i torohai abo murina eai ie lau. \v 15 Abotai Levi ena numa eai Iesu i babawa i aiai, telona tataodi gamagaridi Iesu maena heaheatayao se bawalau; se gamagari ariri, eo ia murina eai se lau. \v 16 Tauuriuri tataodi, to Parisea tataodi, Iesu se ita takisi tau‐tanogogo tataodi eo baaea tataodi maedi se aiai esega, se ribalau ena heaheatayao aridi eai, si ene, “Ia ie saha nei, telona tataodi eo baaea tataodi maedi se aiai esega, eo se nomgogo esega?” \v 17 Iesu i ataieyao abo i ribalau aridi eai, i ene, “Tatao maumauridi doketa nige se nuatui, tatao asiasiebodi mo; eau nige ea laoma tatao laulaududurai ea eogaidi; tatao baabaaea mo nuadi abo se buidi.” \p \v 18 Ioane ena heaheatayao, eo Parisea edi heaheatayao se aiaiudi; isi se laoma ia arinai, si ene, “Ioane ena heaheatayao, eo Parisea edi heaheatayao ie saha se aiudi, na oa em heaheatayao nige se aiudi?” \v 19 Iesu ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Tautawasora harihariu maedi se mia esega taba nige se aiudi. \v 20 Asubenana ne abo i lagema tautawasora harihariu abo se laehesuara nei asubenana ne abo se aiudi. \s1 Parabole; lulu eo ile \r Mt. 9.16-17; Lk. 5.36-39 \p \v 21 “Nige tau esau lulu harihariuna i popoi lulu beabeana arinai: ata harihariuna se popoi lulu beabeana eai wa abo i tapurisi ariri. \v 22 Hinage nige tau esau waina harihariuna i leduhi, \f + \fr 2.22 \ft nei tupo ne edi ile ede suisui opidi, waina e goila arinai se hegoi.\f* sarai opina beabeana alona eai: ena doha meta waina harihariuna sarai opina i aipurisi, abo i boriri, sarai opina hinage abo i hebaaea. Na waina harihariuna se hegoi sarai opidi harihariudi alodi eai. \s1 Iesu, Sabati Guiauna \r Mt. 12.1-8; Lk. 6.1-5 \p \v 23 Sabati eai i oiluhulau \tl wheat\tl* oeana alona eai, eo ena heaheatayao, ma laulaudi, \tl wheat\tl* aiaidi se aiworaidi. \v 24 Parisea tataodi se ribalau ia arinai, si ene, “U ita edi laulau ne, se saha asubena sabati laugagaeona nige se nuatui?” \v 25 Ia ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Davida ena laulau nige au hasiri wa, ma ana sasaguyao nei huiana ne se wesarimate? \v 26 Ia ie lusae Eaubada ena numa alona eai, Abiatara kohena wasawasa huiana eai, eo areto ie ai, heana hinage i mosei ana sasaguyao se ai, aiai tabuna, hari tatao nige se ai, kohena tataodi isibom mo se ai.” \v 27 Ia ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Sabati se hetabuei tatao enadi: tatao Sabati enana nige’e: \v 28 arinai Tau Natuna ia Sabati tanuagana hinage.” \c 3 \s1 Sabati eai nimana i tubuyaeyaelua Iesu i helolo. \r Mt. 12.10-14; Lk. 6.6-11 \p \v 1 Ia i awaseuio sunago alona eai; tau esau nei eai nimana i tubu eaeyaelua. \v 2 Isi ia se itadidini, tauna ne bena abo i hemauri asubena Sabati eai; ia bena abo arinai se hegiru. \v 3 Ia ie ribalau tau nimana i tubu eaeyaelua wa arinai, i ene, “U toro masarahama.” \v 4 Ia ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Aitea laulau abo i lolo ede, asubena Sabati eai ta abihemauri e, ta aiunu?” Isi abo se monou. \v 5 Ia i matabarabara hetahetaiiridi ana ou i ealayala, ia nuana i amamna paana nuadi se oiura ariri, ie ribalau tauna ne arinai, i ene, “Nimam u heleleama.” Ia abo nimana i helelelaei: nimana wa i mauriuio doha hinage esau. \s1 Moutuana se hemauridi \r Mt. 12.15-16; Lk. 6.17-19 \p \v 6 Parisea tataodi se lau isi maedi Herodiana tataodi, ia se oiribaei edohana bena ia abo se unui. \v 7 Iesu maena heaheatayao se lausuara se lau geregere eai. Galilaia tataodi to Iudea tataodi, moutuana lailai ia se hemuriwatai. \v 8 Eo Ierusalema tataodi hinage, eo Idumea, eo Ioridana murina eai, eo Turia eo Sidona, se laoma ia arinai. \v 9 Ia ena heaheatayao i heribadi, i ene, waga gagirina se abi enana paana moutuana wa ata doha se hetauihiihiei. \v 10 Ia moutuana i hemahemauridi arinai tatao asiasiebo gamagaridi ia se lauihiihiei, bena ia se heasailaei. \v 11 Eo earua biibiidi ia se ita se gurisalaoba ia nuanuana eai, se eogayoga, si ene, “Oa Eaubada Natuna ede.” \v 12 Ia abo i guguiaidi tabu ia se wasawasaei. \s1 Saudoudoi se hineridi \r Mt. 10.1-4; Lk. 6.12-16 \p \v 13 Abo ie lau oea tupina esau eai, isi headi i henuadi i eogaidi, isi abo se laoma ia arinai. \v 14-15 Tatao saudoudoi‐labui i hetorodi isi bena se laoma ia arinai maenayao se miamia, eo bena abo i hetamaridi se lauguguia. Ia gigiborina i mosei isi aridi eai, arinai tatao asiasiebo abo se hemauridi, eo demoni hinage abo se aiduiedi: \v 16 Simona ia esana i torebui Petero: \v 17 Iamesi maena tau Ioane, Sebedaio nanatunayao, esadi hinage i torebuidi Boanere, heaheasonina doha ede, parere nanatunayao. \v 18 Anederea eo, Pilipo eo, Batalomaio eo, Mataio eo, Toma eo, Iamesi Alepaio natuna eo, Tadaio eo, Simona Kanana tauna. \v 19 Iuda Isakariota hinage, ia taumoruina ede: isi se lau numa esau alona eai. \v 20 Moutuana se tupagogoma, arinai aiai nige begana se ai. \v 21 Ia ehanayao wasana se ataiei abo se lau ia bena se abinuahi, si ene, “Ia bena i eaueaure.” \s1 Baaea esau taba nige se ribagigiri \r Mt. 12.24-29; Lk. 11.14-20 \p \v 22 Tauuriuri tataodi Ierusalema eai se dobima, si ene, “Belesebulo ia boeana eai, demoni edi wasawasa ena gigibori eai demoni i aiduiedi.” \v 23 Ia i eogaidi parabole headi i ribalau aridi eai, arinai i ene, “Satani edohana Satani i aiduiei? \v 24-25 Taba basileia esau tupona se haitoremuri, meta basileia ne nige i torotahitahi. Taba boga headi se haitoremuri, meta adi boga nige se torotahitahi. \v 26 Taba Satani iabom i ialaiuioi, nuana labui, ia nige i torotahitahi, abo i lautom. \v 27 Nige tau esau i awasae gaibu mo tauoroorosiara ena numa eai ena gogo i girihaidi, tauoroorosiara wa i au mugaiei; abo ena numa ginauridi i girihaidi. \v 28 Ea heribamiu ta mamohoi, baaea gamagaridi, eo Eaubada ribahebaaeana tatao nanatudiyao aridi eai abo se nuatugabaedi. \v 29 Na, ena tau esau Earua Tabuna i ribahebaaea, baaeana wa taba nige se nuatugabae, ia mate nige nosina abo i hearo.” \v 30 Paana ede isi si ene, “Earua bii ie abi ia boeana eai.” \s1 Boga harihariuna ribana \r Mt. 12.46-50; Lk. 8.19-21 \p \v 31 Ena tataoyao, eo sinana se lagema murimuri eai se totoro, tau esau se hetamari ia arinai, ia se eogai. \v 32 Moutuana ia se bawahetaiiri, se ribalau ia arinai, si ene, “Sinam, eo em tataoyao murimuri eai se eooim.” \v 33 Ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Sinagu eai? eo egu tataoyao aidimodi?” \v 34 Isi ia se bawapaipaiei i matabarabaraidi, i ene, “Sinagu eo egu tataoyao ede ina! \v 35 Eai to eai Eaubada ena nuatu se ginauriwatai egu tau ede, lougu ede, sinagu ede.” \c 4 \s1 Parabole: tauhesuhesuru \r Mt. 13.1-17; Lk. 8.4-10 \p \v 1 Ia i heatauioidi geregere eai, moutuana lailai se tupagogoma ia arinai, ia waga potana eai i babawa, moutuana wa geregere eai se torogogo. \v 2 Ginauri gamagaridi i heatadi parabole eai, ena lauheata aridi eai i ene. \v 3 “Au ataiei, tauhesuhesuru ie lau tuma i hesuhesuru. \v 4 I hesuhesuru, headi se beu eda gegesina eai, malagaibu manudi se laoma se aidi. \v 5 Headi se beu malatetepari eai, tano nige bulumana, se ini heuheula paana tano i earoyaro mo. \v 6 Mahana i dalasae se wowoea: nige lamdi, arinai se wowoea. \v 7 Headi nuri boeadi eai se beu, nuri abo se ini, se ima, abo nige se ua. \v 8 Headi hinage se beu tano lolona eai, se ini, abo se tubu se ua: headi tau‐esega‐i‐mate‐saudoudoi, headi tatao‐haiona‐se‐mate, eo headi tatao‐haligigi‐se‐mate.” \v 9 Ia i ribalau isi aridi eai, i ene, “Ia beana eai i ataiei, abo i ataieididini.” \p \v 10 Iabom ie mia, isi headi maena heaheatayao saudoudoi‐labui ia gegesina eai se bawagogo ina parabole ta se hesioei ia arinai. \v 11 Ie ribalau aridi eai, i ene, “Eaubada ena basileia ginauri eamuyamuidi se hemasarahadi omi arimiu eai: isi murimuri tataodi ginauri gamagaridi parabole eai mo se heatadi. \v 12 Isi se itaita taba nige se ita: isi se ataiei taba nige se ataiei, ata se heasibuiuioiama, eo isi baaeadi abo se ribagigiridi.” \s1 Parabole tauhesuhesuru se ribahasahasai \r Mt. 13.18-23; Lk. 8.11-15 \p \v 13 Ia abo ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Parabole ta teina nige au nuatui wa? Parabole gamagaridi abo edohana emi nuanuatuidi? \v 14 Tauhesuhesuru ia ede riba tauhesuhesuruna. \v 15 Tuma headi se beu eda gegesina eai, isi ede, riba se hesuhesuru, Satani i heulama, riba wa se hesuru nuadi eai i abihai, i laei. \v 16 Tuma headi se beu tano malatetepari eai; isi ede riba wa se ataiei, se abi ma nualolodi. \v 17 Isi nuadi eai nige lamdi, se abi, nige baeaona tatao abo se hebaaeadi teina riba ta debana eai, se alabesibesi. \v 18 Tuma headi nurinuri boeadi eai se beu, isi riba tauataiena. \v 19 Tanoubu mo nuatudi, eo gogo gamagari nuadi se amnaedi, hari ginauri se gadosisidaoiedi, riba wa se hetaupurupuru, abo nige ie ua. \v 20 Tuma headi tano lolona eai se beu isi ede tauataiena riba wa se abi, abo ie ua, headi tauesega‐i‐mate‐saudoudoi, headi tatao‐haiona‐se‐mate, headi tatao‐haligigi‐se‐mate.” \s1 Parabole: kanela \r Mt. 5.15-16; Lk. 8.16; 11.33 \p \v 21 Ia ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Lamepa se leama abo se tore gulewa ubuna eai e abaeno ubuna eai wa? nige se tore ena aba ota tahunuana eai? \v 22 Ginauri gamagaridi tautauyamuidi, abo se hemasarahadi; ginauri gamagaridi se toreyamuidi abo se wasawasaedi. \v 23 Ena tau esau beana eai i ataiei, abo i ataieididini.” \v 24 Ia i ribalau isi aridi eai, i ene, “Au ataiei komakomani; nonoi wa arinai au nonoiei abo hinage se nonoiei arimiu eai, eo omi tauataiena enamiu abo se helaiawa. \v 25 Ia ie abi, enana abo se mosei, ia hinage nige ie abi, enana begana ie abi wa abo se laeudoiei.” \p \v 26 Ia abo i ene, “Eaubada ena basileia doha tau esau tuma i hesuhesuru tano eai. \v 27 Maiona eai ie eno; asubena eai i toro, uaua i kapokiarima abo ie tubu, tuma ena iniini tau wa nige i nuatui edohana. \v 28 Tano iabom i abiheiniyama, i ini bagubaguna, abotai abo ie boga, e abotai abo \f + \fr 4.28 \ft aiai tumatumana doha wheat, corn e rice.\f* sitona ie suna boga alona eai. \v 29 Sitona aiaina abo ie suna, ia abo ie tom, paana masuri ie lage.” \v 30 Ia abo i ene, “Eaubada ena basileia ta saha arinai ta heaheasoniei? Ginauri esana abo arinai ta heaheasoniei? \v 31 Ia doha hinage sinapi tumana, esega se umai tano boeana eai, i gagiri ariri, tuma gamagaridi tano boeana eai iabom i gagiri ariri. \v 32 Se umai, abo ie tubu lailai, oeagi gamagaridi ia abo i tubutawatawaidi, lagana lailaidi se ini, malagaibu manudi abo se toalau loguloguna eai.” \v 33 Teina doha ena riba gamagaridi i heatadi parabole eai, isi edi sibasiba i heaigonogonoaiei. \v 34 Riba parabole eai mo ie ribalau aridi eai; isibom mo se mia suara, riba aniodi abo i hemasarahadi ena heaheatayao aridi eai. \s1 Iesu wowori ie ribahetaru \r Mt. 8.23-27; Lk. 8.22-25 \p \v 35 Meta asubenana ne, maimailahina eai, Iesu ie ribalau aridi eai, i ene, “Ita ta awasi, ta lau hari sana awasi eai.” \v 36 Isi tatao moutuana se hetamaridi se lau, ia se abi waga eai, isi maedi. Waga headi maedi se lau. \v 37 Mana lailai abo ie toa, butubutu i iniinisae waga alona eai, bena i monau. \v 38 Ia ie eno waga tupo lalaki eai, unua potana eai; ia abo se hanoi, se ribalau ia arinai si ene, “Tanuagamai e, ai ata doha aie mate, oa nige u nuatuimai?” \v 39 Ie toro, mana abo i ribahetaru, eo ie ribalau butubutu arinai, i ene, “Besi, u lautom!” Mana abo ie motu; i daumori ariri. \v 40 Ia abo ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Saha au matausini? Edohana nige emi sunuma?” \v 41 Isi abo se matausi ariri, edi ribariba si ene, “Ina tau ta tau sahasahaina, mana eo butubutu hede ia se awaabiei?” \c 5 \s1 Gadara eai Iesu demoni i aiduiedi \r Mt. 8.28-34; Lk. 8.26-37 \p \v 1 Isi abo se dunasae hari sana awasi eai, Geresene edi oea eai. \v 2 Ia waga i pesagabaei, tau esau earua biibii se lui bousa eai i laoma Iesu i hailobai. \v 3 Tau wa ena aba miamia bousa eai; eo nige tau esau abina ie ata bena i auaui, maina poasi eai hinage nige se auaui. \v 4 Huia gamagari ia se pai, maina poasi eai se auaui, poasi abo i hetamotudi; nige tau esau abina i ata bena ia i hemanasa. \v 5 Huia gamagamagari, maiona to asubena, ia oea eai, eo bousa eai i miamia, i eabayaba, eo sapaila ie abi i aisasaroiuioi. \v 6 Na, Iesu ie ita ia eda lohaloha eai abo i aitautau i aihelahui. \v 7 Ie eaba lailai, i ene, “Iesu e, Eaubada saesaearirina Natuna e, abi saha abo ea abi arim eai? ea awanorilaowa Eaubada esana eai, tabu u heamamnagu.” \v 8 Iesu ie ribalau ia arinai, i ene, “Earua biibii e, tau me u pesagabaeama.” \v 9 Iesu i hesiolau ia arinai, i ene, “Esam eai?” Ia abo i heuio, i ene, “Eau esagu ede Legeona, paana ai gamagarimai hinage.” \v 10 Ia i awanoridaoi i ene tabu i aiduiedi ina eanua eai ta. \v 11 Oea lalalai hanahanaudi eai sarai eawoidi lailai se dumudumuri. \v 12 Demoni gamagaridi se awanorilau ia arinai, si ene, “U hetamarimai abo ai lulau tenei sarai eawoidi ne boeadi eai.” \v 13 Iesu ie eari, Earua biibiidi gamagaridi abo se pesa se lulau sarai eawoidi boeadi eai: isi abo se aitautau, se leta, se dobi padipadi eai, se beugogo gabogabo eai, abo se galamosi. Isi tausani labui. \p \v 14 Sarai wa tauheaheaidi abo se dago wasa wa se wasaduaiei eanua eai, eo gougou eai. Eanua tataodi abo se lau, laulau ne bena abo se ita. \v 15 Isi Iesu arinai se lage, tau wa demoni se lui wa se ita ie bawabigabiga, eo lulu ie lui, hinage ie sabaauei; isi abo se matausi. \v 16 Isi tauitana enadi se wasaduai, ia ena abiabina demoni tauluina wa arinai, eo sarai eawoidi wasana hinage. \v 17 Isi abo se awanorilau Iesu arinai, edi eanua ne bena i laugabaei. \v 18 Ia waga eai ie awasae, demoni tauluina wa i awanorilau bena ia maena. \v 19 Iesu nige ie eari, na ie ribalau ia arinai, i ene, “U lau em asa ehamyao aridi eai Eaubada ena gigibori i hemasaraha oa arim eai, eo i nuatoatoaim hinage, u heribadi.” \v 20 Ia abo i lau, Dekapoli eai Iesu ena gigibori i wasaduaiei, eo tatao gamagaridi se noo ariri. \s1 Iesu sine i hemauri, eo lairo natuna siu mate eai i hetorouioi \r Mt. 9.18-26; Lk. 8.41-56 \p \v 21 Iesu ie geru waga eai ie uio hari sana awasi eai, tatao gamagaridi se tupagogoma ia arinai: ia gabogabo hasarina eai. \v 22 Sunago tanuagana esau i laoma ia arinai esana Iairo; ia Iesu ie ita, ia abo i gurisalaoba Iesu aena eai. \v 23 Ia ie riba gadogadoralau ia arinai, i ene, “Natugu siu gagirina hanahanau ata ie mate; u laoma nimam u saolaei ia potana eai abo i lolo, ia abo i mauri.” \v 24 Iesu maena se lau. \p Eo tatao gamagaridi ia se hemuriwatai, ia se heduheduiahalai. \v 25 Sine esau ana asiebo osina i laulau miana borimai saudoudoi‐labui. \v 26 Doketa gamagaridi se laoma ia arinai, arinai ena moni se heohi, ana asiebo nige i lautom, i laulaubodauioi hinage i helai. \v 27 Ia Iesu wasana i ataieyao, ia tatao moutuadi muridi eai i laoma, ia ana lulu i abiita. \v 28 Ia ena nuatu i ene, “Taba ena lulu mo ea abiita abo ea lolo.” \v 29 Maesega ana asiebo osina i lautom; tauna eai amnana i ataiei ana iwala i tatapesa. \v 30 Iesu i nuatulobai gigiborina i laulaei, i sinibuiuio tatao moutuadi aridi eai, i ene, “Agu lulu ta eai i abiitayama?” \v 31 Ena heaheatayao abo se ribalau ia arinai, si ene, “Tatao moutuadi ue itadi se aiheduheduiahalaim, saha ede u hesioi, u ene, ‘Eai ede i abiitaguma?’” \v 32 Iesu abo i itahetaiiri sine wa ena laulau nei doha ie ita. \v 33 Na, sine ne ie ita ena abiabi ia arinai i nuatulobai i matausi, eo i tabutabubu, ia abo i laoma i gurisalaobadobi Iesu nuanuana eai, ena laulau i ribahemasaraha. \v 34 Iesu ie ribalau ia arinai, i ene, “Natugu sine e, oa em sunuma eai arinai ede u lolo; u lau ma nuabigam am iwala me it tatapesao.” \p \v 35 Ma ribaribana headi sunago tanuagana ena numa eai se laoma, si ene, “Natum siu wa i mateo; Tanuagada sahana u hemode?” \v 36 Iesu teina riba ta i ataiei, ie ribalau sunago guiauna arinai, i ene, “Tabu u matausi, u awamamohoiei mo.” \v 37 Ia tatao ie ribanuahidi ia tabu se hemuriwatai, Petero mo, eo Iamesi, eo Iamesi ena tau, Ioane. \v 38 Ia abo ie lage sunago guiauna ena numa eai, isi se hetalalilolilousi i itadi, eo se doudou ariri hinage. \v 39 Ia i awasae numa alona eai, i ribalau aridi eai, i ene, “Saha au hetalaliloliloei, eo au doudoui? Siu me nige ie mate, ie eno mo.” \v 40 Isi ia se marumaruhiei. Isi gamagaridi i aiduiedi se pesa murimuri eai; siuna ne tamana ma sinana ie woeaidi, ma ana sasaguyao hinage se lusae biri eai siuna ne ena aba ota eai. \v 41 Ia siu nimana eai ie abilau, i ribalau ia arinai, i ene, “Talita kumi,” heaheasonina ede, “Siu e, ea heribam ta, u toro.” \v 42 Siuna ne i torohai, eo i laulau; ena borimai saudoudoi‐labui. Isi se nooariariri. \v 43 Ia isi i guguiaidi tabu se wasawasaei, eo i lauhesomdi, i ene, “Siu me aiai begana au mosei i ai.” \c 6 \s1 Iesu ie uio Nasareta \r Mt. 13.54-58; Lk. 4.16 \p \v 1 Nei dimo ne i laugabaei abo i laoma ena eanua tahunuana eai; ena heaheatayao ia se hemuriwatai. \v 2 Asubena Sabati esau i hearo, ia abo i hetubu i heatadi sunago alona eai tatao gamagaridi ena riba se ataiei, abo se noonooei, si ene, “Tau ta, teina ginauridi ta, haedi i abidi? Sonoga sahasaha ina se mosei ia arinai paisoa gigiborina teina ia nimana eai i ginauridi? \v 3 Teina kamda natuna, e nige’e wa, Maria natuna, Iamesi ena tau, eo Iose, eo Iuda, eo Simona? Ia lounayao ita maeda ta miamia wa, e nige’e?” \v 4 Na, Iesu i ribalau isi aridi eai, i ene, “Peroveta se heasisiei ena eanua tahunuana eai mo nige’e, ana bogao mo nige’e, ena asa eai mo nige’e.” \v 5 Arinai nei eanua eai ena gigibori bena i hemasaraha nige abina i ata, tatao asiasiebo mo headi ia nimana i toresaei isi potadi eai i hemauridi. \v 6 Isi edi awayagara i nooei. Ia ie lau eanua gougou gamagaridi eai, tatao i heaheatadi. \s1 Saudoudoi i hetamaridi se lauguguia \r Mt. 10.1-42; Lk. 9.1-6 \p \v 7 Saudoudoi i eogaidi, labui to labui i hetamaridi, gigiborina i mosedi earua baaeadi abo se aiaiduiedi. \v 8 Ia abo i heribadi isi edi aitaumana gogo tobona tabu se bahei, tabu aiai, tabu moni tobo alona eai, tue ahaaha mo se abi. \v 9 Aeum mo se audi; tabu pereue labui se luidi. \v 10 Ie ribalau aridi eai, i ene, “Dimona emi aba lusae numa alona eai arinai au mia, e, dimo wa abo au laugabaei. \v 11 Eai to eai nige se oeamimiu, eo emi riba nige se ataiei, au lau na geregere se patu aemiu eai au oiluiluigabaedi, isi heiheinoidi. Mamohoi ea heribamiu ta, hedudurai asubenana eai Sodoma eo Gomara edi baaea si ene nige ie lai doha wau eanua wa.” \v 12 Isi abo se lau, se lauguguia bena tatao nuadi abo se buidi. \v 13 Demoni gamagaridi se aiduiedi: tauasiasiebo gamagaridi bunama eai se heausidi, eo se abihemauridi. \s1 Heroda nuana i ipeipesi; Ioane bapatiso se unui wa \r Mt. 14.1-14; Lk. 9.7-9 \p \v 14 Heroda, Wasawasa, Iesu wasana i ataiei, i ene, “Nuana Ioane Bapatiso ede ina, ia mate eai ie torouioma, arinai ede paisoa gigibori ia i hemasarahadi.” \v 15 Headi si ene, “Nuana Elia”; eo headi si ene, “Nuana peroveta, doha hinage peroveta beabeana esau.” \v 16 Heroda abo i ataiei, i ene, “Ia ede Ioane, ia gadona ea totom, mate eai i torouioma.” \v 17 Paana Heroda i ribayao Ioane abo se toai, se au, numa tutugudu eai se tore, paana Heroda ena tau Pilipo monena, Herodia, i tawasorai. \v 18 Ioane ie ribalau Heroda arinai, i ene, “Laugagaeo u utusi, si ene, oa em tau monena tabu u tawasorai.” \v 19 Arinai Herodia ia i ouyalayalaei, ia unuina i henua; nige ana mata paana. \v 20 Heroda Ioane i matausiei, i italobai ia tau laulaududurai, eo ia hetabu tauna, ia Ioane i itawataikomakomani; ia ena riba i ataiei, nuana i tuditudi, nuana hinage i lolo. \v 21 Ena nuatu i nuatui, e, huiana ie lage Heroda ena huia labasi, ia mataasi i mataasiei maena guiau wasawasadi, eo Galilaia babadadi, \v 22 Herodia natuna, siu, ia abo ie lau isi matadi eai ie saga, Heroda ma ana matagabanu nuadi se lolo, se kode ariri, arinai wasawasa ie ribalau siu ne arinai, i ene, “Oa em gadosisi aisana u awanorima, abo ea leawa.” \v 23 Ia ie riba, abo i aigora, i ene, “Ena arigu eai ginauri u gadosisiei, u ribaei, abo ea leawa enam, ena u henua egu basileia teina tehana esau enagu, tehana esau enam.” \v 24 Siu ne abo ie lau sinana arinai i hesiolau, i ene, “Saha abo ea awanorini wa?” Ia i ene, “Ioane Bapatiso uruuruna.” \v 25 Ia abo i uioma heuheula guiauna ne arinai, i awanorilau, i ene, “Eau egu gadosisi ede teina, Ioane Bapatiso uruuruna abo u usaiama gaeba alona eai.” \v 26 Wasawasa wa nuana i baaea ariri; na paana ana matagabanu ena aigora se ataieyao, arinai ede ia nige i talaoriori. \v 27 Wasawasa tauaiaiunu esau ie heribalaei, i ene, “Ioane uruuruna u abiyama.” Ia abo ie lau numa tutugudu eai, ia gadona ie tomutusi. \v 28 Ia uruuruna i baheiama gaeba alona eai, i moselaei siuna ne arinai, siu ne i laei sinana arinai. \v 29 Ioane ena heaheatayao abo se ataiei, abo se laoma, eaibarabarana se bahei, bousa eai se tore. \s1 Aposotolo se uioma edi aba lauguguia bagubaguna eai \r Lk. 9.10 \p \v 30 Apostolo tataodi se tupagogoesegaidima Iesu arinai, wasa gamagari ia se heriba, isi adi wawari, eo edi lauheata se wasaduaiei ia arinai. \v 31 Ia ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Omibom au lausuarama, ta lau malatupama eai, ta aiyawasi sora.” Tatao gamagari se laoma na, se lau, se hemodedi nige edi huia bena se aiyawasi. \s1 Tausani haligigi se heaidi \r Mt. 14.13-21; Lk. 9.10-17; Io. 6.5-13 \p \v 32 Isi waga eai se geru mahimahihi, se lau malatupama eai. \v 33 Isi edi aba lau ne tatao se ita, gamagaridi se nuatuiyao, eanua gamagamagari eai isi abo se aitautau, se lage bagunao, abo se tupagogoma ia arinai. \v 34 Iesu abo ie dunasae moutuana lailai i itadi, eo i nuatoatoaidi, paana isi doha mamoe nige taumiataunidi; ia i hetubu ginauri gamagaridi i heatadi. \v 35 Mahana ie tarueo, ena heaheatayao se laoma ia arinai, si ene, “Malatupama ina mahana hede i duio ta. \v 36 U hetamaridi se lau eanua gougou eai, eo eanua hanahanau eai, aiai adi se uneune; isi aiai adi nige’e.” \v 37 Ia i heuio, ie ribalau aridi eai, i ene, “Aiai adi omi au mosedi.” Isi abo se ribalau ia arinai, si ene, “Denari tataosaudoudoi‐se‐mate taba ai abidi adi aiai ai uneune wa, abo ai mosedi se ai?” \v 38 Ia ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Ami falawa wa hisa? Au lau au hasiridi.” Isi se hasiridi, abo si ene, “Haligigi, eo eama labui.” \v 39 Ia ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Gamagaridi au hebawaporuporudi lei potana eai.” \v 40 Isi abo se bawabigabiga, hari poru tatao haligigi se mate, hari poru tatao‐labui‐se‐mate‐saudoudoi. \v 41 Ia falawa haligigi i abidi, eo eama labui, i itaitasae galewa eai, i aihelahui; falawa abo i ihidi, abo i mosedi ena heaheatayao aridi eai, isi abo se peiauri moutuana lailai wa nuanuadi eai, eo eama labui hinage i soiedi isi gamagaridi adi. \v 42 Isi gamagaridi se aiai, e, bogadi se sese. \v 43 Isi falawa eo eama aitoredi se tanogogoidi, bosa saudoudoi‐labui se hemonaudi. \v 44 Isi aiai tauaina nuana tatao tausani haligigi. \s1 Iesu gabogabo potana eai i laulau \r Mt. 14.22-32; Io. 6.15-21 \p \v 45 Ia ena heaheatayao i nuaoidi arinai se lau waga eai se geru baguna, se lau Betesaida eai, hari sana awasi eai, iabom ie mia moutuana i hetamaridi. \v 46 Ia i hetamaridi se lau, ia abo ie dalasae oea tupina esau eai, i lauuura. \v 47 Mahana ie duio, waga ie lau gabogabo duaduarina eai, ia iabom ie mia oea eai. \v 48 Ia i itadi, isi eare eai eawasidi se motu, mana ie toama matadi eai, bulinuana eai ie lau isi aridi eai, butubutu potadi eai, i laolaoma isi hasaridi eai. \v 49 Isi ia se ita butubutu potana eai i laulau, isi edi nuatu, si ene bena earuyarua. Isi abo se eabayabaei; \v 50 isi gamagaridi ia se ita, se matausi ariariri. Ia ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Nuamiu se taru: eau ede ina; tabu au matausi.” \v 51 Ia ie gerusae waga eai isi aridi eai, mana abo ie motu; isi abo se noo to se noo ariariri. \v 52 Paana falawa gagiridi laulauna wa nige se nuatulobai, isi nuadi se oiura. \s1 Genesareta eai Iesu tatao i hemauridi \r Mt. 14.34-36 \p \v 53 Isi se lage hari sana awasi eai, Genesareta eanuana eai, nei eai se lopatu. \v 54 Isi waga se pesagabei, tatao ia se italobai, \v 55 se aitautau, nei eanua eai eo eanua maudoudoina se hetaiiri, ena aba lage se ribaei, isi se ataiei, tauasiasiebo ma hatahatadi se laedi ia arinai. \v 56 Eanua gamagamagari ia i baeawaidi, gougou eanuadi ealeba eai, eo eanua lailaidi; isi tauasiasiebo se ledima, baubau eai se hebawadi, se awanorilau ia arinai, ana lulu dedeana bena se abiita; isi gamagaridi ana lulu se abiita abo se mauri. \c 7 \s1 Parisea adi ribasuu \r Mt. 15.1-20 \p \v 1 Parisea tataodi, eo tauuriuri tataodi headi Ierusalema eai se laoma, isi se oigogoma ia arinai. \v 2 Ena heaheatayao headi isi se itadi aiai se ai ma nima biibiidi, nige se nimadeuri, si ene se ponori. \v 3 Paana Parisea tataodi, eo Iudea tataodi gamagaridi urutubu laulaudi se nanabuedi, aiai nige se ai gaibu mo, se nimadeuri baguna. \v 4 Edi aba uneune eai isi se uioma ena nige se heaauioidi aiai nige se ai: laulau gamagaridi hinage isi se nanabuedi ina doha, bia, eo gulewa, eo bianomnom udoi, isi se deuridi. \v 5 Parisea tataodi, eo tauuriuri tataodi se hesiolau ia arinai si ene, “Em heaheatayao urutubu laulaudi se saha nige se nanabuedi, isi adi aiai se aidi mo, nige se nimadeuri?” \v 6 Ia i heuio, ie ribalau aridi eai, i ene, “Omi tatao boraborasom, Isaia i heaheasoniemiu, doha ie uri, i ene, \q1 ‘Isi awadi eai mo se aihelahuigu, \q1 isi nuadi eai se tausuaraegu. \q1 \v 7 Isi edi aihelahuigu nige ana ao, tatao \q1 edi laugagaeo mo se heaheatadi.’ (Isa. 29.13). \m \v 8 Eaubada ena laugagaeo au torehesuaradi, tatao edi laugagaeo mo au abididinidi; eo ginauri gamagaridi nei doha au abiwataidi.’” \v 9 Ia i ribalau isi aridi eai, i ene, “Taiede, Eaubada ena laugagaeo au otaotaedi bena urutubumiu edi laugagaeo au sogohidi. \v 10 Mose i ribaeyao, i ene, ‘Tamam eo sinam u gigihebigadi’: (Ex. 20.12). eo i ene, ‘Esau tamana eo sinana ie ribahebaaeadi abo se unuhemate’: (Ex. 20.17). \v 11 Omi emi ribaribana, au ene, ‘Ena tau ie ribalau tamana e sinana arinai i ene, Koban, ia ede ainauia, egu gadosisi, eo egu heasisi, eo egu gogo gamagari ea mosei Eaubada arinai, ea ainauiai’: \v 12 Au ene taba tamana e sinana ia nige ie gigihebigadi, taiede, i lolo hinage. \v 13 Omi ina doha urutubumiu mo edi laulau au abiwataidi, eo Eaubada ena riba au talaoriori: laulau gamagaridi ina doha au nanabuedi.” \v 14 Moutuana wa i eogaidi se laoma ia arinai, abo ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Omi gamagarimiu egu riba au ataiei, eo au nuatui: \v 15 Ginauri ina murimuri eai ta, tau ie domdi bogana alona eai ia nige se hebii; boeana eai se laoma temeta mo tau abo se hebii. \v 16 Ia beana eai i ataiei ia abo i ataiedidini.” \v 17 Ia abo i awasae numa alona eai moutuana wa i laugabaedi, ena heaheatayao parabole ta teina se oimuriei ia arinai. \v 18 Ia ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Omi hinage ma supusupumiu? Nige au nuatui ginauri gamagari murimuri eai ta se domdi tau bogana alona eai, ia nige se heniginigi. \v 19 Nige se lau ia nuana boeana eai, bogana eai mo, aiai aba hinerina eai baaeana abo se gabaei?” \v 20 Eo i ene, “Ginauri wa tau boeana eai se laoma, tau wa abo se hebii. \v 21 Tatao nuadi eai sanapu baaeadi se saema, mata’eo, eo inainana, eo aiunu, \v 22 eo aiyahari, eo aiaromagigiri, eo baaea gamagari, eo laulau borabora, eo nuatu bii, eo Eaubada se ribahebaaea, eo nuasaesae, eo eauyaure. \v 23 Teina ginauri baaea gamagaridi nuadi eai se laoma tau aba heniginigina.” \s1 Kanana sinena natuna siu se hemauri \r Mt. 15.21-28 \p \v 24 Nei eai i torohai ie lau Turia eo Sidona anadai eai, eo ie awasae numa esau alona eai ena gadosisi tabu tau esau ia i ita: na ia nige i tauyamui. \v 25 Sine esau, ia natuna siu gagirina, earua baaea ie lui, ia wasana i ataiei, abo ie laoma i tabaohu ia aena eai. \v 26 Sine wa Heleni sinena, boga Penesia Suria: ia ie riba gadogadora ia arinai, ia demoni natuna siu ne arinai bena i aiduiei. \v 27 Na, Iesu ie ribalau ia arinai, i ene, “Merumeru sora bogadi si sese baguna: taba merumeru adi aiai se gabalaei kedewa aridi eai, temeta doha nige i lolo.” \v 28 Sine ne i heuio, ie ribalau ia arinai, i ene, “Guiau e, mamohoi, na merumeru adi aiai mapuradi taba se beu hatahata ubuna eai, kedewa hinage se aidi.” \v 29 Ia ie ribalau sine ne arinai, i ene, “U lau em asa eai, demoni wa natum siu boeana eai, i lauo murimuri eai, wau riba wa u ribaei debana eai.” \v 30 Ia abo ie lau ena numa eai, natuna siu ne ie ota taubiga ena aba eno eai, eo demoni i lauo murimuri eai. \s1 Tau bea doodoo se helolo \r Mt. 9.32 \p \v 31 Ia Turia eo Sidona adi sigasiga i laugabaedi, ie lau Dekapoli oea duaduarina eai, abo ie lage Galilaia gabogabona eai. \v 32 Isi tau bea doodoona, eo arina wesawesasana se woeai ia arinai: isi abo se awanorilau ia arinai ia nimana bena i saosaei ia potana eai. \v 33 Moutuana boeana eai i woeahai i laehesuara, ia nimana ie saolaei ia beana gudadi eai, i gariso, memenana abo i abiitalaei. \v 34 Ia i itaitasae galewa eai abo eawasina i tuhalei, abo i ribalau ia arinai, i ene, “Epata,” heaheasonina ede, “U malapai.” \v 35 Ia beana abo se malapai, memenana abo ie tabonosi, ia riba abo ie ribaei i masaraha. \v 36 Ia i guguiaidi, abo awadi i tawaidi: isi nige se ataiei, se wasaduaiei mo. \v 37 Isi abo se noo ariariri, si ene, “Ginauri gamagaridi i ginauridi se lolo: tatao doodoodi to beadi i hemalapaidi, eo tatao unaunadi memenadi i hetabonosidi.” \c 8 \s1 Tatao tausani hasi se heaidi \r Mt. 15.32-39 \p \v 1 Nei asubenana ne moutuana wa i lai ariri, isi nige adi aiai, Iesu ena heaheatayao i eogaidi, abo ie ribalau isi aridi eai, i ene, \v 2 “Moutuana lailai ta ea nuatoatoaedi paana isi asubena haiona eau arigu eai se mia, nige adi aiai. \v 3 Ena ea hetamaridi se lau edi eanua eai ma aiwesaridi, ata doha se aitu eda eai: headi edi eda se loloha.” \v 4-5 Ia ena heaheatayao ia se heuio si ene, “Barabara ina, aiai haedi aba abina moutuana lailai ta abo ta hegonoahidi?” Ia i hesiolau isi aridi eai, i ene, “Omi ami falawa wa hisa?” Isi si ene, “Haligigi‐labui.” \v 6 Ia tatao gamagaridi ie ribahesomdi se bawa tano eai: ia falawa haligigi‐labui wa i abidi, i aihelahui, abo i ihidi i mosedi ena heaheatayao aridi eai moutuana wa nuanuadi eai se peiauri, isi abo se soiedi. \v 7 Isi eama gagiridi headi hinage se abidi; i aihelahui, abo ie ribahesomdi isi nuanuadi eai se peiauri. \v 8 Isi se aiai, e, bogadi se sese; aiai mapulana isi abo se tanogogoi bosa haligigi‐labui. \v 9 Nuana tauaina tausani hasi: ia abo i hetamaridi isi abo se lau. \s1 Parisea heiheinoi se hesioei: obue heaheasonina i ribahasahasaidi \r Mt. 16.1-12 \p \v 10 Ia maena heaheatayao waga esau eai se geru abo se dunasae Dalemanuta eai. \v 11 Parisea tataodi se taulagema, se hesiolau ia arinai, galewa heiheinoina esau bena si eooi, arinai ia se nohoi. \v 12 I nuadubu, i ene, “Isi ta, saha heiheinoina si eooi? Ea heribamiu ta mamohoi, heiheinoi taba nige se mosei teina isi ta aridi eai.” \v 13 Ia i laugabaedi; ie geruuio waga eai, ie lau hari sana awasi eai. \v 14 Ia ena heaheatayao aiai nige se abi, nuadi se hui; isi adi falawa esega mo waga eai ie ota. \v 15 Iesu i ribahesanapuedi, i ene, “Nanabumiu au nanabu, Parisea tataodi adi \tl yeast,\tl* eo Heroda hinage ana \tl yeast\tl* au itakomakomani.” \v 16 Isi se nuatudadaasa, si ene, “Paana nige adi aiai.” \v 17 Iesu edi nuatu i nuatui, ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Ede saha au nuatudadaasaeai ina nige ami aiai ta? Ma supusupumiu, ma hekaumiu miana mo wa? Ede nuamiu masigirina miana mo wa? \v 18 Omi matamiu! nige au ita? omi beamiu! nige au ataiei? (Iere 5.21) omi nige au nuatui? \v 19 Falawa haligigi ea ihidi, tatao tausani haligigi ea mosedi se ai, aiai mapulana bosa hisa au usahemonaudi?” Isi si ene, “Saudoudoi‐labui.” \v 20 “Eo falawa haligigi‐labui, tatao tausani hasi se mosedi, aiai mapulana bosa hisa au usahemonaudi?” Isi si ene, “Haligigi‐labui.” \v 21 Ia ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Omi aue saha nuamiu nige se masaraha?” \s1 Tau matagibugibuna esau Betesaida murimurina eai se helolo. \p \v 22 Ia Betesaida eai ie lage; tau matagibugibu esau se woeai ia arinai, se awanorilau bena ia i abiita. \v 23 Ia tau matagibugibuna nimana eai i abilau, ie woeai eanua murimurina eai: matana i garisoi, nimana i saosaei ia potana eai, i hesiolau ia ginauri ie ita? \v 24 Tau wa ie itaitasae ewa eai, i ene, “Tatao ea itadi adi ao doha hinage oeagi, se tautausi.” \v 25 Iesu nimana i toreuioi ia matana eai; ia abo i itaitasae ewa eai, matana abo se lala, tatao gamagaridi abo i itakomakomanidi. \v 26 Iesu ia abo i hetamari ie lau ena numa eai, i ene, “Tabu u lau eanua eai, riba ta eanua eai tabu tau esau u heriba.” \s1 Petero Iesu i ribawasawasaei \r Mt. 13.13-16; Lk. 9.18-20 \p \v 27 Iesu ena heaheatayao se lau eanua gougou gamagaridi Kaisaria Pilipi eai; isi eda eai se lau, ia i hesiolau isi aridi eai, i ene, “Tatao si ene, eau ede eai?” \v 28 Isi se heuio, si ene, “Headi si ene, Ioane Bapatiso: na headi si ene, Elia; headi si ene, Peroveta tauna esau.” \v 29 Ia ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Na, omi au ene eau ede eai?” Petero ia i heuio, i ene, “Oa Keriso ede.” \v 30 Ia i guguiaidi ia ribana tabu tau esau si heriba. \v 31 Ia abo i hetubu i heatadi Tau Natuna amamna gamagaridi taba i hearodi, babada, eo kohena babadadi, eo tauuriuri tataodi, isi ia abo se otaotaei, abo hinage se unuhemate, i lau e asubena haiona abo ie torouio. \v 32 Teina riba ta ie riba hemasaraha, Petero ia i woeahesuara, ia Iesu i ribasuuilaei. \v 33 Iesu i sinibuima ie italau ena heaheatayao aridi eai, ia Petero i ribasuuilaei, i ene, “Oa Satani, u lau udoi wa murigu eai; Eaubada ena ginauri nige u nuatuidi, tatao mo edi ginauri.” \v 34 Ia ie ribalau tatao gamagari aridi eai, eo ena heaheatayao hinage, i ene, “Ena tau esau i hemuriwataigu, iabom i nuagabaeuioi, ena satauro i abiisini abo i hemuriwataigu. \v 35 Iabom maurina i gadosisiei ia mauri taba nige ie ita; ia maurina i nuagabaei eau debagu eai, eo evanelia debana eai, ia abo i mauri mamohoi. \v 36 Saha lolona abo tau ie abi, taba gogo gamagari tanoubu eai ta i abiheohidi, ia maurina hinage ie tauiamui? \v 37 Tau ena saha abo i mosei ia maurina maisana? \v 38 Ena isi, teina isina baaeana ta, se taumaeamaeaigu, eo eau egu riba se taumaeamaeaei, Tau Natuna isi hinage abo i taumaeamaeaidi, huiana i dobiuioma, Tamana ena namanamari arinai, maena aneru hetahetabudi hinage.” \c 9 \s1 Iesu matana se ori \r Mt. 17.1-8; Lk. 9.28-36 \p \v 1 Ia ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Ea heribamiu ta mamohoi, headi inai se totoro, isi sora mate taba nige se hearo, Eaubada ena basileia ie lagema ma gigiborina isi abo se ita.” \p \v 2 Asubena haligigi‐esega se ohi, Iesu Petero, eo Iamesi, eo Ioane ie woeasaedi, isibom, oea tupi lohaloha deba pogana eai: isi matadi eai ia matana se ori. \v 3 Ia ana lulu ie namanamari, ie posi ariariri, oma taudeurina tanoubu eai ta nige se heposiposi doha. \v 4 Elia maena Mose se taulagema isi aridi eai: isi maedi Iesu se ribariba. \v 5 Petero ie ribalau Iesu arinai, i ene, “Tanuagamai e, i lolo inai mo ta mia: taba apa haiona ai abidi, esau enam, esau Mose enana, esau Elia enana.” \v 6 Ia ie riba napai mo, isi taudi se ihigori ariri. \v 7 Eada esau isi i poiidi: arina esau eada boeana eai i lagema, i ene, “Natugu ea gadosisiei ede teina: ia au ataiei.” \v 8 Ma esega, isi abo se ita hetahetaiiri, nige tau se ita, Iesu iabom mo maedi isi hinage. \p \v 9 Isi abo oea eai se leta se dobi, ia awadi i tawaidi wau ginauri wa se itadi wa tabu tau esau se heriba, i lau e, Tau Natuna mate eai abo i torouioma. \v 10 Teina riba ta abo se nuatudidini, se nuatudadaasaeai, si ene, Mate eai torouiomana aisana? \v 11 Isi se hesiolau ia arinai si ene, “Paana saha tauuriuri tataodi si ene, Elia taba ie lage baguna?” \v 12 Ia i heuio i ribalau isi aridi eai, i ene, “Mamohoi Elia i lage bagunama, ia abi gamagamagaridi abo i heharihariudi; hinage edoha se uriwatai, Tau Natuna amamna gamagamagaridi abo i hearodi, eo ia abo se isuewaei? \v 13 Na, ea heribamiu ta Elia mamohoi i laomao, isi edi gadosisi ia arinai se abidio, doha hinage ia enana se urimaodai.” \s1 Tauheaheata se beruberu: Keriso i gigibori \r Mt. 17.14-21; Lk. 9.37-42 \p \v 14 Ia ie uioma ena heaheatayao aridi eai, moutuadi lailai i itadi se toro hetahetaiiridi, eo tauuriuri tataodi se hesihesiolau aridi eai. \v 15 Moutuana wa ia se ita, isi aruadi se loi, se aitautau ia arinai, ia se lautoiei. \v 16 Ia ie hesiolau tauuriuri tataodi aridi eai i ene, “Saha au oiribaei isi aridi eai?” \v 17 Moutuadi ne tauna esau ia i heuio, i ene, “Tau Heaheata e, natugu ea woeaiama oa arim eai, earua auaurea ia arinai; \v 18 ia se basaalaalatei: awana i gosagosapuro, eo moana i taburuiahisi, ia tauna i eagayaga: ea ribalau em heaheatayao aridi eai bena se aiduiei, isi nige abina se ata.” \v 19 Iesu ia i heuio, i ene, “Kapore! sunuma gagiri isina ta, eau arimiu eai miamiagu, i lau e, aitea huia? Ea healapaipaimiu, i lau e aitea huia? Ia au woeaiama arigu eai.” \v 20 Ia abo se woeaiama ia arinai: ia Iesu i italaei ina earua ta gama wa ie basaalaalatei, ie guri dobi tano eai, ie boroborousi, awana i gosagosasapuro. \v 21 Iesu i hesiolau ia tamana arinai, i ene, “Auiana teina asiebo ta ie tubu ia arinai?” I ene “Ma gagirina eai. \v 22 Huia gamagari ia se gabaei oeagi boeana eai, eo goila eai hinage, bena abo ie mate wa; ena abina u ata u nuatoatoaimai, u saguimai.” \v 23 Iesu ie ribalau ia arinai, i ene, “Taba u awamamohoiei: tau taba i awamamohoiei ginauri gamagaridi abidi i atao.” \v 24 Gama ne tamana i eogalau ma matasuruna, i ene, “Guiau e, ea awamamohoiei: egu awamamohoi mo i beruberu arinai u saguigu.” \v 25 Iesu moutuadi i itadi se aitautauma, earua bii ne i aiduiei, i ene, “Oa earua auaureana ta, eo doodoona, ea heribam ta u lau murimuri eai, tabu u luuio ia boeana eai.” \v 26 Earua wa abo ie eoga, gama wa i basaalaalatei abo ie lau murimuri eai: merumeruna wa doha tau matematena, moutuana wa si ene, “I mate aririo.” \v 27 Na, Iesu i abilau ia nimana eai, i abihetoro; ia abo i toro. \v 28 Ia i awasaema numa alona eai, ena heaheatayao se oimuri modigau ia arinai, si ene, “Paana saha ai aiduiena nige abina aie ata?” \v 29 Ia ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Demoni ina doha nige se pesa gaibu murimuri eai, uura, eo aiudi aridi eai mo.” \s1 Iesu ena mate eo ena torouio ie ribamaodai \r Mt. 17.22-23; Lk. 9.43-45 \p \v 30 Nei dimona ne abo se laugabaei, Galilaia eai se baeyawa; ia nige i henua ena lau bena tau esau i nuatui. \v 31 Ia ena heaheatayao i heatadi, ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Tau Natuna ia abo se mosei tatao nimadi eai, ia bena abo se unuhemate; se unuiyao, abotai abo i torouio asubena hehaionana eai.” \v 32 Teina riba ta se hekau, ia bena se oimuriei, na se matausi. \s1 Haiawayagara: eai aridi eai abo edi bada \r Mt. 18.1-6; Lk. 9.46-48 \p \v 33 Ia ie lage Kaperenauma eai, numa alona eai ia i hesiolau isi aridi eai, i ene. “Omi saha au haiawayagaraei dobila eai?” \v 34 Isi nige arinadi; isibom dobila eai se haiawayagara wa, eai isi aridi eai abo edi bada ede. \v 35 Ia ie bawa, saudoudoi‐labui i eogaidi; ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Tau esau i henua bena i baguna, ia abo i murimurita, eo isi gamagaridi edi heaheari eai i lau.” \v 36 Iesu merumeru gagirina esau ie abi, i torelaei duaduaridi eai: abo i labasi, i ribalau aridi eai, \v 37 i ene, “Ia merumeru gagirina ina doha i oiami eau esagu eai, ia i oiamigu hinage: tauoiamiguma nige eaubom i oiamigu, ia hinage Tauhetamariguma wa ie oiami.” \s1 Iesu nanatunayao ie ribasuuidi \r Lk. 9.49-50 \p \v 38 Ioane i heuio ia arinai, i ene, “Tanuagagu e, tau esau aie ita oa esam eai demoni ie aiduiedi; ia nige ie lauwataida; ia ai ribagigiri paana ia nige ie lauwataida.” \v 39 Iesu i ene, “Ia tabu au ribagigiri: tau esau taba gigibori ta i laulauei eau esagu eai, taba nige i ribahebaaeagu. \v 40 Ena ia nige ie hetataguduguduida ita enada meta. \v 41 Ena esau, esau, goila nomnom biana esau i leawa eau esagu eai, paana oa Keriso enana; ea ribalaowa omi arimiu eai, mamohoi, ia maisana taba nige i deha. \p \v 42 “Ena esau, esau, merumeru gagirina esau eau awagu tauabina i heguri, i lolo taba we’u lailai ia gadona eai se au, abo se tudobei gabogabo eai. \v 43 Eo ena nimam i hegurim, u tomgabaei; i lolo nimam esega, mauri abo u abi, ena nimam labui masigiri boeana eai ue lage oeagi alaalasina boeana eai nige nosina. \v 44 Nei dimona ne motamota nige se mate, eo oeagi nige se oiheboso. \v 45 Ena aem i hegurim, u tomgabaei: i lolo aem ie motu abo mauri u abi, ena aem labui masigiri boeana eai se tudobem oeagi nige ie boso boeana eai; \v 46 nei dimona ne motamota nige se mate, eo oeagi se oiheboso. \v 47 Ena matam i hegurim, u lamohai: i lolo matam esega Eaubada ena basileia eai u lage, matam labui oa abo se gabadobem oeagi nige se boso boeana eai: \v 48 nei dimona ne motamota nige se mate, eo oeagi nige se oiheboso. \v 49 Gamagarimiu abo se hearitamiu oeagi alaalasina eai. \v 50 Arita i lolo: ena aritana ne i tomatoma, edoha emi abiabina abo i aritauio. Arita i ota omi nuamiu eai, au hainua‐bigauioimiu.” \c 10 \s1 Iesu inawase ribana i ribaei \r Mt. 5.31-32; Mt. 19.1-9; Lk. 16.18; 1 Kor. 7.10-15 \p \v 1 Ia abo i torohai ie lau Iudea ana siga eai, Ioridano tehana eai; moutuana se oigogouio ia arinai: ia i heatauioidi, ena laulau nei doha. \p \v 2 Parisea tataodi se laoma ia arinai, se hesiolau, si ene, “Tau, ia laugagaeo ta i lauwatai ia monena taba i inawasei wa?” \v 3 Ia i heuio, ie ribalau aridi eai, i ene, “Mose saha i lauhesommiu wa?” \v 4 Isi si ene, “Mose ie riba, inawase ribana se uri abo i inawase.” \v 5 Iesu i heuio, ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Omi nuamiu se oiura ariri arinai ede laugagaeo ta se uriyao. \v 6 Mumuga eai, ena huia ginauridi Eaubada tau to sine i ginauridi. \v 7 Paana ede meta tau, tamana eo sinana ie laugabaedi, ie patulau monena arinai: \v 8 isi taudi labui buluma esega mo, isi abo nige labui, na buluma esega mo. \v 9 Saha wa Eaubada i hepatuesegaidi tatao tabu se torehesuaradi.” \v 10 Numa alona eai teina riba ta ena heaheatayao se hesiouioi ia arinai. \v 11 Ia ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Ia monena i inawasei esau i hai, ia abo i ganawari: \v 12 ena sine hinage monena i inawasei, esau i hai, ia abo i ganawari.” \s1 Iesu merumeru gagiridi i awaloloedi \r Mt. 19.13-15; Lk. 18.15-17 \p \v 13 Isi merumeru gagiridi se woeaidi ia arinai bena abo i abiitadi; ena heaheatayao merumeru tauwoeaidi se ribagigiridi. \v 14 Iesu ie itadi, nuana i baaea ariri, ia i ribalau isi aridi eai, i ene, “Merumeru gagiridi taba se laoma eau arigu eai, tabu au guduguduidi: Eaubada ena basileia doha ede isi. \v 15 Ea heribamiu ta mamohoi, eai to eai Eaubada ena basileai ia nige ie abi doha merumeru gagirina, ia nige i lusora arinai.” \v 16 Ia abo i labaisinidi, ia nimana i saosaei isi potadi eai, i ribahelolodi. \s1 Tanuaga hewari esau ribana \r Mt. 19.16-30; Lk. 18.18-30; Lk. 10.25 \p \v 17 Ia eda lai eai ie lau, tau esau i aitautau ia arinai, ia turina ie bono ia nuanuana eai, i hesiolau ia arinai, i ene, “Tanuagagu lolona e, eau egu abiabina edoha mauri nige nosina abo ea abi?” \v 18 Iesu ie ribalau ia arinai, i ene, “Ue saha u ene eau ea lolo? Nige esau i lolo, Eaubada iabom. \v 19 Laugagaeo u nuatuidi, tabu u matamatae’o, Tabu u aiunu, Tabu u aiyahari, Tabu u morui, Tabu u borabora, Oa tamam eo sinam u eogoyogoidi.” \v 20 Ia i heuio ia arinai, i ene, “Tanuagagu e, eau ma gagirigu i laoma e teina huia ta, teina laugagaeo ta ea nanabuheohidio.” \v 21 Iesu i italau ia arinai, ia i gadosisiei, eo i ene, “Ginauri esega mo nige u abi, u lau em aba lau eai, oa em gogo saha eo saha u unegabaedi u mosedi gogogesagesa enadi, oa em gogo galewa eai abo u abi; u laoma, em satauro u abiisini, u hemuriwataiguma.” \v 22 Nei riba ne i ataiei ie nuadubu, ia abo ie lau nuana i amamna, paana ia gogo gamagari tauna. \s1 Gogo ribahesanapuna. \p \v 23 Iesu i itahetaiiri, ie ribalau ia ena heaheatayao aridi eai, i ene, “Gogo gamagari tataodi bena se lusora Eaubada ena basileia eai i piripiri ariri.” \v 24 Ia ena riba ena heaheatayao se nooei. Na, Iesu i heuiouioidi, i ribalau aridi eai, i ene, “Merumeru e, isi gogo tausunumaena bena Eaubada ena basileia eai se lusora i piripiri ariri. \v 25 Kamela ie lusora mo diu gudana eai, taumonamonaune bena i lusora Eaubada ena basileia eai abo ie ahi.” \v 26 Isi abo se noo ariariri, isi se heunaboisaha, si ene, “Eai abo i mauri?” \v 27 Iesu i italaedi, i ene, “Tatao abina nige se ata, ede Eaubada mo, Eaubada ia ginauri gamagaridi abidi ie ata.” \v 28 Petero abo ie ribalau ia arinai, i ene, “Ginauri gamagaridi ai laugabaedi ai hemuriwataim.” \v 29 Iesu ia i heuio, i ene, “Ea heribamiu ta mamohoi, ena tau esau ena numa i laugabaei, eo ena tataoyao, eo lounayao, eo tamana, eo sinana, eo monena, eo nanatunayao, eo ena oea, eau debagu eai, eo evanelia debana eai, \v 30 ia ginauri gamagaridi teina huia ta i abidi, numa, eo ena tataoyao, eo lounayao, eo sinanayao, eo nanatunayao, eo oea, ia se heamamna hinage; huia murina eai abo mauri nige nosina hinage i abi. \v 31 Gamagaridi se bagubaguna abo se murimurita, isi se murimurita abo se bagubaguna.” \s1 Iesu ena mate eo ena torouio i ribaeuioi \r Mt. 20.17-19; Lk. 18.31-33 \p \v 32 Isi eda eai se lau Ierusalema; Iesu i bagubagunaedi; isi se noo; eo isi murina eai se laulau se matausi. Ia saudoudoi‐labui i abihesuaradi i hetubu i heribadi ginauri gamagaridi wa ia abo i hearodi. \v 33 Ia i ene, “Ta lau Ierusalema eai, Tau Natuna abo se moselaei kohena babadadi, eo tauuriuri tataodi aridi eai; isi ia abo se hegiru bena abo se unuhemate; eo abo se moselaei Murimuri‐tataodi aridi eai. \v 34 Isi ia abo se alaliuliuaei, eo abo se pidiri, eo abo se garigarisoi, eo abo se unuhemate: asubena hehaionana eai ia abo i torouioma.” \s1 Ioane eo Iamesi edi gadosisi bena si baguna \r Mt. 20.20-28 \p \v 35 Sebedaio nanatunayao, Iamesi ma ena tau Ioane, se laoma ia arinai, si ene, “Tanuagamai e, ai ema gadosisi ai awanorilaowa oa arim ena bena u eari.” \v 36 Ia ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Omi emi gadosisi saha abo ea leawa?” \v 37 Ia arinai si ene, “Teina ta u leama enamai; oa edi aba hedebasaem eai, ai ene bena esau nimatutum eai ie bawa, eo esau nimaseuseurim eai.” \v 38 Na, Iesu i ribalau isi aridi eai, i ene, “Omi emi awanori ta abina nige au ata: taba bia ta ea nonom omi hinage abo au nom? bapatiso eau se hebapatisoigu omi hinage abo se hebapatisoimiu wa?” \v 39 Isi abo se ribalau ia arinai, si ene, “Hedeona.” Iesu ie ribalau aridi eai, i ene, “Bia ta ea nonom omi hinage abo au nom; bapatiso arinai eau se hebapatisoigu omi hinage abo se hebapatisoimiu: \v 40 na tau nimatutugu eai ie bawa, eo tau nimaseuseurigu eai, eau nige ea mosei gaibui mo: isi isibom enadi wa se ginauri nonohaiyao” \v 41 Saudoudoi wa riba ta se ataiei, isi se hetubu Iamesi ma ena tau Ioane se nuabaaeaedi. \v 42 Iesu i eogaidi ia arinai, ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Omi au itayao Murimuri‐tataodi edi guiau gamagaridi tatao se tanuagaidi, eo isi edi babada tatao se tanuagaidi hinage. \v 43 Na omi tabu nei doha: ena esau i henua ia emi bada ia abo emi heaeai tauna eai ie lau. \v 44 Ena esau arimiu eai i henua bena ia i sae, ia abo gamagarimiu emi heaheari eai ie lau. \v 45 Paana ede hinage, Tau Natuna i laoma nige ena heaheari tauna, iabom heaheari tauna eai ie lau; ia maurina hinage ie mosei tatao gamagaridi maisadi.” \s1 Baratimaio matana se helaladi \r Mt. 20.29-34; Lk. 18.35-43 \p \v 46 Isi abo se lage Ieriko eai; ia ma ena heaheatayao, eo tatao moutuadi hinage Ieriko se laugabaei, Baratimaio taumatagibugibu, Timaio natuna, ie bawa dobila lailai hasarina eai, i awaawanori. \v 47 Wasana i ataiei Iesu Nasareta nei, ia i hetubu i eogalau, i ene, “Iesu e, Davida natuna, u nuatoatoaeguma!” \v 48 Gamagaridi ia si siooei si ene, u monou: ia abo ie eoga lailai i ene, “Davida natuna e, u nuatoatoaeguma!” \v 49 Iesu abo i tarutoro, i lauhesomdi ia se eogaiama. Isi abo taumatagibugibuna se eogalau ia arinai, si ene, “Tabu u nuadubu, u toro, i eogaim.” \v 50 Ia ana lulu i abigabaei, i torohai, i laoma Iesu arinai. \v 51 Iesu i heuio ia arinai i ene, “Oaem gadosisi abo ea sahaim?” Taumatagibugibuna ne i ene, “Guiau e, eau matagu bena u helaladima.” \v 52 Iesu i ribalau ia arinai, i ene, “U lau em aba lau eai, oa sunumam i helolom.” Arinai ia matana se lala, eo ia Iesu murina eai ie lau dobila eai. \c 11 \s1 Wasawasa, tatao gamagaridi edi wasawasa, matadi eai i laoma \r Zech. 9.9; Mt. 21.1-9; Lk. 19.29-38 \p \v 1 Isi abo se laoma Ierusalema se hanahanau, Betepage eo Betania eai se lage, Oliveta oeana eai, ia abo ena heaheatayao labui ie hetamarilaedi. \v 2 Ia ie ribalau aridi eai, i ene, “Omi au lau nei eanua gougouna eai ne, au lulagelau arinai, asini natuna se auauiao abo au ita, sora nige tau esau ie bawasae potana eai: au eairi abo au leama. \v 3 Ena tau esau i ribalaowa arimiu eai, i ene, ‘Saha au abi?’ au ene, ‘Guiau ena gadosisi teina; abo i hetamariuioi inai;’ ia abo i eari.” \v 4 Isi se lau asini natuna se ita numa dobilana murimurina eai se auiao, eda labui edi aba saa eai, isi abo se eairi. \v 5 Headi nei eai se totoro se ribalau aridi eai, si ene, “Iei, asini natuna sahana au eairi?” \v 6 Iesu i ribahesomdi wa se heribadi; isi abo se eari. \v 7 Asini natuna abo se leama Iesu arinai, edi oma se saosae potana eai. Iesu abo i bawasae arinai. \v 8 Gamagaridi edi oma se lauwese dobila eai: headi hinage oeagi bagadi se talahaidi se lauwese dobila eai. \v 9 Headi se baguna, eo headi se murita, se wowo, si ene, “Hosana: ia i laoma Guiau esana eai se helolo!” \v 10 Ita tamada Davida ena basileia i laolaoma Guiau esana eai se helolo: Hosana ini puripurina eai!” \p \v 11 Iesu i lulagelau Ierusalema eai, i lusae numa uura alona eai, ginauri gamagaridi i ita hetahetaiiriheohidi, i maimailahio arinai se pesa, ia maena saudoudoi‐labui se lau Betania eai. \s1 Kuhou nige aniona \r Mt. 21.19-21 \p \v 12 Maraietom isi Betania eai se lagema, ia abo i wesari. \v 13 Ia kuhou esau i ita eda lohaloha eai i uiawa: i laoma ie ita bena aiaina ewana eai, ede lugu ahaahana mo; aiaina huiana sora. \v 14 Iesu i ribalau kuhou ne arinai, i ene, “Tabu tau esau aiaim i ai, i lau e, ana huia ana tasi.” Ia ena heaheatayao ena riba se ataiei. \s1 Iesus numa tabuna i heaa \r Mt. 21.12-16; Lk. 19.45-47; Io. 2.13-16 \p \v 15 Isi abo se lagema Ierusalema eai; Iesu i lusae numa uura alona eai, ia abo tauuneune i aiduiedi si unelau, si unelaoma numa uura alona eai, moni tauune heduhedudu edi hatahata, eo bunebune tauuneune edi aba babawa abo i ahalabuidi. \v 16 Ia nige ie eari gogo abatoredi se bahei numa uura alona eai se lusora. \v 17 Ia abo i heatadi, i ene, “Isi se uriyao, ‘Eau egu numa se ribaei, eanua gamagamagari edi aba uura, e nige’e wa?’ Omi au abi i hemala duha, tatao aiaiyahari edi aba oigogo.” \v 18 Tauuriuri tataodi, eo kohena babadadi ena riba se ataiei, adi gui se oi ia bena se unui: isi ia se matausiei, paana ede tatao gamagaridi ena lauheata se nooei. \v 19 I maimailahi ia abo i lau eanua murimurina eai. \p \v 20 Maratomtom eai isi abo se uio kuhou wa se ita ie wowoeaohi, eo lamna hinage. \v 21 Petero nuana ie sae, ie ribalau ia arinai, i ene, “Tanuagagu e, kuhou u ribahebaaea wa, i wowoeaohi.” \v 22 Iesu ia i heuio, ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Eaubada au sunusunumaei. \v 23 Ea heribamiu ta mamohoi, esau, esau, ie ribalau teina oea tupina ta arinai, “Oa abo u buihaim, u beudobi gabogabo boeana eai,’ eo ia nige nuana labui, na i nuatui riba i ribaei wa abo ie tubu, mamohoi, abo ie tubu hinage. \v 24 Arinai ea heribamiu ta, ia ede ginauri gamagaridi au henuadi uura eai au awanoridi, au nuatui abo au abidi, eo abo au hearodi. \v 25 Ena au totoro au uura, eo headi se hebaaeamiu, isi edi baaea au nuatugabaedi, abotai abo omi emi baaea Tamamiu galewa eai ie mia abo i nuatugabaedi. \v 26 Ena edi baaea omi nige au nuatugabaedi, hinage Tamamiu galewa eai omi emi baaea taba nige i nuatugabaedi.” \s1 Iesu se haiawayagaraei \r Mt. 21.23-27; Lk. 20.1-8 \p \v 27 Isi abo se uio Ierusalema eai: ia abo i lulau numa uura alona eai kohena babada tataodi, eo tauuriuri tataodi, eo babadadi se laoma ia arinai. \v 28 Isi abo se ribalau ia arinai, si ene, “Eai ena gigibori eai, ina ginauri ta arinai u ginauridi? Gigiborina ta u laulauei ta, eai i leawa?” \v 29 Iesu i heuio, i ribalau aridi eai, i ene, “Riba esau abo eau hinage ea hesioi omi arimiu eai, eo au heribaguma; abo hinage ea heribamiu eai ena gigibori eai teina ginauri ta ea ginauridi. \v 30 Ioane ena bapatiso galewa eai i dobima wa? e tatao enadi wa? au heribaguma.” \v 31 Isi se heunaboisaha, si ene, “Ena ta ene, Galewa eai ie dobima, ia abo i ene, Ede ie saha nige au ataiei? \v 32 Na, ena ta ene, Tatao enadi: tatao ta matausiedi, paana gamagaridi se itaohi Ioane ia peroveta mamohoi.” \v 33 Isi abo se heuio, se ribalau Iesu arinai, si ene, “Ai nige abina ai ata.” Iesu ie ribalau isi aridi eai, i ene “Eau hinage nige ea heribamiu eai ena gigibori eai ina ginauri ta ea ginauridi.” \c 12 \s1 Parabole: numa tanuagana ena vine oeana \r Mt. 21.33-46; Lk. 20.9-19; Is. 5.1-7 \p \v 1 Ia i hetubu i iriba parabole isi aridi eai, i ene, “Tau esau \tl vine\tl* oeana esau i umai, i gana hetaiiri, \tl vine\tl* aba tomna ie sara, numa siwasiwa ie abi, i mosei tauitawataina aridi eai, ia abo ie lau eanua esau eda lohaloha eai. \v 2 Ena huia ua ie lage ia abo heaheari tauna esau i hetamari taupaipaisoa aridi eai, bena isi abo \tl vine\tl* oeana aiaina se mosei ia arinai. \v 3 Isi ia se toai eo se pidiri, eo se hewiwilauioi ma nima ahaahana mo. \v 4 Heaheari tauna esau hinage ia i hetamariuioi: ia abo se lauweui, uruna se oilapalapai, ia se heamamna, eo se hewiwilauioi. \v 5 Esau hinage doha i hetamariuioi: ia se unuhemate: eo heaheari tataodi gamagaridi hinage, headi se pidiridi, eo headi se unuidi. \v 6 Abotai abo ia natu eogoyogoina iabom ie mia mo: ia i hetamari muritai, i ene, ‘Eau natugu isi abo se hemataei.’ \v 7 Isi tataopaisoa se oioiriba, si ene, ‘Oea tanuagana ede ina: ia ta unui oea ta abo itabom eda oea.’ \v 8 Isi ia se toai, se unuhemate, se gabadioi gana murimurina eai. \v 9 \tl Vine\tl* tanuagana abo ie saha? Ia abo i laoma oea tataopaisoa i unuhematedi: ia abo \tl vine\tl* oeana i mosei hari tatao enadi. \v 10 Riba se uriyao au hasiri, e nige’e, si ene, ‘We’u numa tauabidi se gabaei ia abo we’u tubeina eai ie lau. \v 11 Guiau ena abiabi ede ina, itaitana ta nooei?’” \p \v 12 Isi se henua ia bena se toai, tatao mo se matausiedi: se itayao wau parabole wa i ribaei isi adi riba: isi ia se laugabaei abo se lau edi aba lau eai. \s1 Telona monina ribana \r Mt. 22.15-22; Lk. 20.19-26 \p \v 13 Isi Parisea tataodi headi, eo Herodiano tataodi headi, se hetamaridi ia arinai ena riba bena se henuaponopono. \v 14 Isi se lageo, abo se ribalau ia arinai, si ene, “Tanuagamai e, ai nuatuiyao oa u dudurai, eo tatao nige u matausiedi, eo tatao nige u heasisi‐napaidi, na Eaubada ena dobila mamohoina mo u heaheataei: laugagaeo i ene, takisi abo ta mosei Kaisara enana e nige’e wa? \v 15 Abo ai mosei, e nige’e wa?” Edi borabora i itayao, ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Aue saha au nohoigu ta? Denari esega au leama ea ita.” \v 16 Isi abo se abiyama: ia ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Eai ana ao ina, eo ribana ta?” Isi si ene, “Kaisara enana.” \v 17 Iesu i heuio, ie ribalau aridi eai, i ene, “Kaisara enana au laei Kaisara arinai, Eaubada enana au laei Eaubada arinai.” Isi ia abo se nooei. \s1 Sadukea edi riba Iesu i heuio \r Mt. 22.23-33; Lk. 20.27-38 \p \v 18 Sadukea tataodi se laoma ia arinai: isi mo edi nuatu, si ene mate tataodi nige se torouioma: ia se oimuriei, si ene. \v 19 “Tanuagamai e, Mose i uriuri arimai eai, i ene, ena tau esau ana taubaguna i mateo, monena ie mia, nige natuna, ana tau murita ena wabu ie hai, natuna i labasi abo ta ene tau‐baguna natuna. \v 20 Adi boga tauna esau nanatunayao haligigi‐labui: tau baguna ie hai, abo ie mate, nige natuna: \v 21 Ana tau murita esau ena wabu ie hai: ia hinage abo ie mate nige natuna: esau hinage doha. \v 22 Isi gamagaridi taudi haligigi‐labui ina doha: isi gamagaridi wabu wa abo se hai: nige natudi: muridi eai sine wa hinage ie mate. \v 23 Torouioma huiana ie lage, isi abo se torouioma, sine wa abo eai monena? isi gamagaridi taudi haligigi‐labui wa ia se hai.” \p \v 24 Iesu ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Omi emi aba ponorina ede ina, e nige’e wa, riba se uriyao nige au ita, eo Eaubada ena gigibori nige abina au ata? \v 25 Isi mate eai abo se torouioma nige se tawasora eo se hetahetawasora: isi abo doha galewa anerudi. \v 26 Taumate edi torouioma ribana omi nige au hasiri Mose ena buka eai, oeagi gagirina boeana eai Eaubada ie ribalaoma ia arinai, i ene, ‘Eau Aberahama ena Eaubada, eo Isaako ena Eaubada, eo Iakobo ena Eaubada? \v 27 Eaubada ta, nige taumatemate edi Eaubada, isi taumaumauri mo: omi au ponori aririei.’” \s1 Laugagaeo bagubagunana \r Mt. 22.34-40; Lk. 10.25-37 \p \v 28 Tauuriuri esau i laoma ia arinai, isi edi ribariba i ataiei, riba lolona Iesu i ribaei isi aridi eai i ataiei, abo i hesiolau ia arinai, i ene, “Laugagaeo gamagaridi aisega i bagubaguna ede?” \v 29 Iesu ie ribalau ia arinai, i ene, “Teina laugagaeo ta i bagubaguna ede, ‘Isaraela e, au ataiei: Guiau eda Eaubada, Guiau esega mo: \v 30 eo Guiau oa em Eaubada abo u gadosisiei ma nuam i ohi, eo ma earuam i ohi, eo ma nuanuatum i ohi, eo ma adidirim i ohi,’ teina laugagaeo bagubagunana ede. \v 31 Helabuina ede ina hinage doha, ‘Oa helem taumia tauna u gadosisiei doha hinage oa taum me u gadosisiuioi.’ Laugagaeo labui ta teina se sae ariri, nige esau doha.” \v 32 Tauuriuri ne i ribalau ia arinai, i ene, “Tanuagagu e, oa em riba u ribaei i dudurai: Eaubada esega mo, nige esau, iabom mo: \v 33 ia Eaubada i gadosisiei ma nuana i ohi, eo ma sonogana i ohi, eo ma earuana i ohi, eo ma adidirina i ohi, helena taumia tauna hinage i gadosisiei, doha ia i gadosisiuioi, teina ie sae ariri ede: aitalasam alagorugorudi, gamagaridi eo aitalasam aiaidi hinage, isi nige doha.” \v 34 Iesu ia ena nuatu aniona i itayao, ie ribalau ia arinai, i ene, “Oa Eaubada ena basileia u hanahanaui.” Nige tau esau riba esau i hesiouio ia arinai, se matausi ariri. \s1 Iesu i hesiolau Parisea tataodi aridi eai \r Mt. 22.41-46; Lk. 20.41-44 \p \v 35 Iesu i heatadi numa uura alona eai, i ribalau i ene, “Tauuriuri edi riba saha si ene, Keriso Davida natuna? \v 36 Davida iabom ie riba Earua Tabuna debana eai, i ene, ‘Guiauna ie ribalau egu Guiau arinai, i ene, Nimatutugu eai u bawa, i lau e oa am waiunuyao abo ea abidi se hemala aem ana bou.’ \v 37 Davida Keriso esana i atai Guiau: ia Davida natuna edohana?” Tatao gaibu ia se ataiei eo nuadi se lolo. \v 38 Ia ena heaheata eai ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Tauuriuri tataodi au itakomakomanidi: edi tautausi eai lulu lohalohadi se gadosisiedi, eo bena aba uneune eai tatao abo se laulautoiedi. \v 39 Eo aba‐babawa saesaedi hinage sunago alona eai se henuadi, eo dimo wasawasadi edi aba aiaigogo eai: \v 40 Isi wabuwabu edi gogo se aigirihaidi, eo edi uura se helohadi: edi borabora: isi giru lailai abo se geudidini.” \s1 Sine wabuwabu ena ainauia \r Lk. 21.1-4 \p \v 41 Iesu moni aba peipeigogoina hasarina eai ie bawa, tatao i itaitaidi moni se usausadobi alona eai: monamonaune tataodi gamagaridi edi moni gamagari se usausadobi aba peiauri alona eai. \v 42 Sine wabuwabu esau i lagema, ia gogogesagesa sinena, ia moni gagari konekonedi, labui maisadi pene esega i usadobedi. \v 43 Ia ena heaheatayao i eogaidi, ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Ea heribamiu ta mamohoi, teina sine wabuwabuna ta ainauia lailai i usadobei aba peiauri alona eai, nige doha isi gamagaridi enadi. \v 44 Paana ede isi edi gogo lalai begadi mo se usadobedi, ia mo ena gogo gagiri konekonedi ie usadobeheohidi aba peiauri eai, ia ede meta ena mia dobilana maudoina.” \c 13 \s1 Oliveta lauguguiaina \r Mt. 24.25; Lk. 21 \p \v 1 Ia numa uura i pesagabaei, ia ena heaheata esau ie ribalau ia arinai, i ene, “Tanuagamai e, we’u lailai ta, eo numa lalalai ta, u itadi!” \v 2 Iesu i heuio ia arinai, i ene, “Oa numa lailai ta u itadi? taba nige we’u esau i ota we’u esau potana eai abo se heboloheohidi paa eai.” \p \v 3 Ia Oliveta oeana potana eai i babawa numa uura nuanuana eai, Petero, eo Iamesi, eo Ioane, eo Anederea, se hesiomodigauma ia arinai, si ene, \v 4 “Oa u riba hemasaraha arimai eai, teina ginauridi auiana abo se tubu, eo heiheinoi saha abo se ita teina ginauri gamagaridi abo se tubu?” \v 5 Iesu i ribalau isi aridi eai, i ene, “Omi au itakomakomani, ata se boraimiu. \v 6 Gamagaridi abo se lage eau esagu eai, isi abo si ene, ‘Eau Keriso ede’:” tatao gamagaridi arinai se boraidi. \v 7 Taba iala ribadi au ataiedi, eo iala wasadi, tabu au matausi: teina ta taba se tubu baguna: huiana ana sigasiga sora. \v 8 Eanua esau se torohai, eanua esau se ialaidi; basileia esau se iala basileia esau aridi eai; moniinii se tubu hari eanua, hari eanua eai: abo guriam lailai, eo matausi ie tubu: ina nuadubu edi aba tubu ede. \p \v 9 “Omi au itakomakomaniuioimiu: isi abo se woeaimiu sunederi nuanuadi eai; sunago alona eai abo se pidirimiu eau debagu eai: omi abo se woeaimiu gawana, eo guiaguiaudi nuanuadi eai; matadi eai au riba hemasarahagu isi edi aba hegirudi ede meta. \v 10 Eanua gamagari se ohi evanelia ta taba se guguiabagunaidi. \v 11 Na isi abo se woeaimiu, abo se moselaemiu, emi riba bena au ribaei isi aridi eai tabu au nuatu nonohai; huiana ie lage riba wa abo se leawa ia ede abo au ribaei: omi omibom nige au ribaei, na Earua Tabuna ia tauribaena ede. \v 12 Tau esau, ena tau abo i nuagabaei, i hegiru abo ie mate; tamana hinage doha ia natuna tau arinai; merumeru hinage tamadiyao se tausiololoedi, edi riba taubiga aridi eai abo se unuidi. \v 13 Tatao gamagaridi se ouyalayalaemiu eau esagu debana eai: na ena esau i healapaipai i lau e ana siga eai, ia abo i mauri. \s1 Nuadubu baaeana \r Mt. 24.15 \p \v 14 “Arinai ena nuadubu baaeana au ita (tau hasirina abo i nuatui) isi Iudea taumiamia abo se dago se lau oea tupudi eai. \v 15 Esau taba numa ewana eai ie bawa, tabu i pesadobi numa alona eai, tabu i awasae gogo esau bena i laei murimuri eai. \v 16 Esau hinage oea eai, tabu i uio ana lulu i abi. \v 17 Kapore sisine bogabogadi, eo nanatudiyao se hemadodi nei asubenadi ne! \v 18 Omi au uura emi huia dago nige i waoo. \v 19 Nei asubenadi ne amamna se hearodi, nige heaheasonina mumuga eai, Eaubada ginauri gamagaridi i hetubudi i laoma e, huia ta, eo murina eai hinage taba nige doha. \v 20 Nei asubenadi ne, ena Guiau nige i hekuudi, taba nige buluma esau i mauri: na isi ia i hetorodi, eo tatao i hinehineridi, paadi ede isi, nei asubenadi ne abo se hekuudi. \v 21 Ena tau esau i ribalaowa arim eai, i ene, ‘Keriso ede ina!’ e ‘Keriso ia ede nei!’ ena riba tabu au awamamohoiei: \v 22 paana ede Keriso boraboradi, eo peroveta boraboradi, abo se tubu, isi heiheinoidi eo gigiboridi se hemasarahadi, tatao Iesu i hetorodi wa bena se heberuberudi. \v 23 Omi au itakomakomani: ginauri gamagamagaridi ea heribamaodaimiuo. \s1 Wasawasa ena uiouioma ma namanamarina \r Mt. 24.27-31 \p \v 24 “Nei asubenadi ne, amamna lailai murina eai, mahana abo i wahuwahuhuri, eo nawalai taba nige ie sina. \v 25 Galewa iporadi abo se beu, eo galewa ginauri gigiboridi abo se hemoimoiudi. \v 26 Abotai Tau Natuna si ita eada boeadi eai i laoma, ma gigibori lailaina eo ma namanamarina. \v 27 Ia ena aneru abo i hetamaridi isi ena hinehineri tataodi se woeagogoidima mana hasi edi aba laoma eai, eo i lau tanoubu ana sigana eai, eo galewa ana sigana eai. \s1 Parabole kuhou \r Mt. 24.32-33; Lk. 21.29-31 \p \v 28 “Kuhou ta ana parabole omi au ita: ie bogu, luguna abo i lauala, abo au nuatui monamonabuluha huiana ie lage. \v 29 Ia ede hinage doha omi abo au ita teina ginauri gamagaridi se tubu, abo au nuatui i hanahanaumao, dobila hasaridi eai. \v 30 Ea heribamiu ta mamohoi, teina isi ta nige i lautom, teina riba gamagaridi ta abo se tubu. \v 31 Galewa eo tanoubu isi abo se lautom: eau egu riba taba nige ena aba lautom. \p \v 32 “Nei asubenana ne, eo awa ne, nige esau i nuatui, galewa anerudi hinage nige se nuatui, Natuna hinage nige’e, na Tamana mo iabom. \v 33 Omi au ita komakomani, au silasilawa, eo au uura: nei huiana ne nige au nuatui. \v 34 Doha tau esau ie lau eanua eda lohaloha eai, ena numa i laugabaei, ena riba gigiborina i mosei ena heaheari tataodi aridi eai, tau esa, esa, adi paisoa i mosei aridi eai, dobila taumiataunina i lauhesom ia i silasilawa. \v 35 Arinai omi au silasilawa: numa tanuagana ena huia lagema nige au nuatui, maimailahi eai, e bulinuana eai, e kamkam ie dou, e maratomtom eai. \v 36 Ia ata i heulama, i lobaimiu ma enomiu. \v 37 Riba ea heribamiu ta, tatao gamagaridi ea heribadi, ea ene, ‘Au silasilawa.’” \c 14 \s1 Iudea adi tanuagao se oioiriba bena Iesu si unui \r Mt. 26.2-5; Lk. 22.1-2 \p \v 1 Asubena labui muridi eai pasova mataasina abo se ai, eo areto ureana: kohena lailai, eo tauuriuri tataodi edi laulau borabora se eooi, ia bena se unui; \v 2 na isi si ene, “Tabu mataasi asubenana eai ata tatao se hetalagegagega.” \s1 Maria Betania Iesu i heausi \r Mt. 26.6-13; Io. 12.1-18 \p \v 3 Iesu Betania eai, Simona lepera tauna ena numa alona eai, ia ie bawa i aiai, sine esau i laoma alabata lasina esau ie abi, eausi panepanena alona eai, ginauri maisana lailai, ia i hegoilaei ia boruboruna eai. \v 4 Headi isi aridi eai se ouyalayalaei si ene, “Paana saha teina eausi ta ia i aihenuhenuariei? \v 5 Taba ta uneunei denari tatao‐saudoudoi‐haligigi‐se‐mate ta abidi, tatao gogogesagesa ta mosei enadi.” Isi ia abo se monunuei. \v 6 Iesu i ene, “Sine me i otawa; sahana au hemodeusei? laulau lolo ede teina ia i laulauei eau arigu eai. \v 7 Tatao gogogesagesa huia gamagamagari omi maemiuyao, ena hari huia au henua, au taubigaidi; na eau mo nige maemiu huia gamagari. \v 8 Ia tohona ede, arinai ede ie abi: i laoma taugu i heyausi nonohai abo se toregu wa. \v 9 Ea heribamiu ta mamohoi, hari eanua, hari eanua tanoubu ta ie ohi teina evanelia ta se lauguguiai, teina sine ta ena laulau hinage abo se ribaei, ia aba nuanuatuina.” \s1 Iuda Isakariota Iesu i unegabaei \r Mt. 26.14-16; Lk. 22.3-6 \p \v 10 Iuda Isakariota, ia saudoudoi‐labui wa esau, ie lau kohena babada aridi eai Iesu bena i morui. \v 11 Isi se ataiei abo se kode, se unetalai se ribahesunuma si ene, moni enana abo se mosei; ena abiabina i eooi edoha abo Iesu i mosei isi aridi eai. \s1 Pasova se abinonohai \r Mt. 26.17-19; Lk. 22.7-13 \p \v 12 Mataasi areto ureana asubena bagubaguna ie lage, pasova abo se unui, ena heaheatayao se ribalau ia arinai, si ene, “Ai lau haedi eai pasova ai abinonohai, oa abo u ai?” \v 13 Ena heaheatayao labui i hetamaridi, i ribalau isi aridi eai, i ene, “Omi au lau eanua eai, tau esau abo au hailobai, goila huena i bahei: ia murina eai au lau. \v 14 Dimona ia ena aba awasae eai, numa tanuagana au ribalau arinai, au ene, ‘Tanuaga i ene taumana birina ede haedi eau abo pasova ea ai maegu heaheatayao?’ \v 15 Ia biriutusi lailai esau ewa eai abo i heitamiu se abinonohaiyao: arinai abo au abinonohai ita enada.” \v 16 Ena heaheatayao se lau eanua hesabana, ia ena riba i ribaei i ribawonawonai, eo isi pasova se abinonohai. \s1 Pasova murimurita aririna ede meta \r Mt. 26.20-24; Lk. 22.14-23; Io. 13.18-19 \p \v 17 Maimailahi eai ia maenayao saudoudoi‐labui se laoma. \v 18 Isi se bawabigabiga se aiai, Iesu i ene, “Ea heribamiu ta mamohoi, ami sagu esau, ia i aiai maegu ta, abo i moruigu.” \v 19 Isi se hetubu se nuadubu, abo ia se oioimurini esau, esau si ene, “Eau wa?” \v 20 Ia i heuio i ribalau isi aridi eai, i ene, “Esau ia ede saudoudoi‐labui eai ta, ai taumai labui nimamai ai hedatuesegai gaeba alona eai. \v 21 Tau Natuna ia abo ie lau doha se uriyao: nei tauna ne ia Tau Natuna i morui abo nuadubu i hearo: i lolo ia taba tabu si labasi.” \s1 Iesu Mataasi Tabuna i hetubu \r Mt. 26.26-29; Lk. 22.17-20; 1 Kor. 11.23-26 \p \v 22 Isi ma aiaidi, Iesu areto ie abi, abo i aihelahui, ie ihi, i mosei isi aridi eai, i ene, “Au abi, au ai: eau taugu ede ina.” \v 23 Eo bia hinage ie abi, ia i lautoi e abo i mosei isi aridi eai: isi gamagaridi se nom. \v 24 Ia ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Eau osinagu ede ina, ribahesunuma harihariuna debana eai i boriri tatao gamagaridi enadi. \v 25 Ea heribamiu ta mamohoi, vine masina taba nige ea nomuioi sora i lau e nei asubenana ne abo ie lage, Eaubada ena basileia eai abo ea nom harihariu.” \s1 Petero ie uhara Iesu i ribanonohaiao \r Mt. 26.31-35; Lk. 22.31-34; Io. 13.36-38 \p \v 26 Isi se wana lautom abo se lau murimuri eai, Oliveta oeana eai. \v 27 Iesu ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Ina maiona ta gamagarimiu abo au lausuara eau debagu eai, doha se uriyao, si ene, ‘Mamoe taumiataunina ea pidiri mamoe abo se tatagorigori.’ (Zech. 13.7). \v 28 Na, ea torouio abotai abo ea bagubagunaemiu Galilaia eai,” \v 29 Na, Petero ie ribalau ia arinai, i ene, “Tatao gamagaridi oa abo se lausuaraem, eau mo nige’e.” \v 30 Iesu i ribalau ia arinai, i ene, “Ea heribam ta mamohoi, wau ta, teina maiona eai ta, kamkam sora nige se dou ma labui, oa ma haiona abo u uharaegu.” \v 31 Na, ia manana ie godu, i ene, “Abo ta mate esega, nige ea uharaem.” Isi gamagaridi hinage edi riba esega. \s1 Iesu amamna lailai i hearo oea eai \r Mt. 26.36-46; Lk. 22.39-46; Io. 18.1 \p \v 32 Isi abo se lage dimo esau eai esana Getesemani: ia i ribalau ena heaheatayao aridi eai, i ene, “Inai au bawa, eau ea lauuura.” \v 33 Ia Petero, eo Iamesi, eo Ioane ie woeaidi ia abo i hetubu i noo ariri, eo nuana i porohe hinage. \v 34 Ia i ribalau isi aridi eai, i ene, “Earuagu i nuadubu ariri doha ie mate: inai au mia, au silasilawa.” \s1 Uura bagubaguna \r Mt. 26.39; Lk. 22.41-42 \p \v 35 Ia i taulau begana, i gurisalaoba tano eai, i awanori bena nei awa ne tabu i hearo. \v 36 Ia i ene, “Aba e, Tamagu e, ginauri gamagaridi oa abidi ue ata: teina bia ta u laeudoiei: taiede eau egu gadosisi ta i otawa, oa em gadosisi mo ta abo ie tubu.” \v 37 Ia i uioma isi i lobaidi ma‐enodi, ie ribalau Petero arinai, i ene, “Simona e, oa ma enom? nige abina u ata awa esega mo u silasilawa? \v 38 U silasilawa, eo u uura, noho ata i hearom. Earuam i adidiri, bulumam i beruberu.” \s1 Uura helabuina \r Mt. 26.42; Lk. 22.44 \p \v 39 Ia hinage i lausuarauio, i uura, ribana esega mo. \v 40 Ia abo i uioma, isi i lobaidi se enouio, (matadi se enoeno ariri) isi nige arinadi. \v 41 Ia ma haiona i laoma, ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Au eno eawasimiu, taiede; huiana i lageo abo ina ta; Tau Natuna ia abo se morui se mosei baaea tataodi nimadi eai. \v 42 Au toro, ta lau: na taumoruigu i hanahanaumao.” \p \v 43 Ena riba sora ma ribaribana Iuda, ia saudoudoi‐labui esau, i laoma, ia maenayao moutuana lailai, isi elepa eo kebukebubu se abidi, kohena babadadi eo tauuriuri tataodi, eo tautaubada aridi eai se laoma. \v 44 Taumoruina ne heiheinoi i ribahasahasai nonohaidi, i ene, “Tau ea alagoiei ia ede; ia au toai au woeahesuarakomakomani.” \v 45 Ia abo i lau dudurai Iesu arinai, i ene, “Tanuagagu e, Tanuagagu e,” ia abo i alagoiei. \v 46 Isi ia abo se abilau se toai, ia se laei. \s1 Petero heaheari esau i lauelepai, gamagaridi Iesu se laugabaei \r Mt. 26.51-56 \p \v 47 Esau aridi eai i totoro ena elepa i niusi, kohena bada ena heaheari esau beana i lauelepai, i talautusi. \v 48 Iesu i heuio ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Eau doha tauaiaiyaharina, arinai au laoma au toaigu ma elepamiu, eo ma kebukebubumiu? \v 49 Asubena gamagamagari eau maemiu ta miamia wa, numa uura alona eai ea lauheataemiu, omi nige u toaigu: na uriuri tabuna se uriyao taba se hemamohoiei.” \v 50 Isi gamagaridi ia se laugabaei, eo se dagogorigori. \v 51 Hewari esau ia murina eai ie lau, nogi ie lio: hewari wa ia se toai. \v 52 Ia abo ie dago, matauahaahana ena nogi i laugabaei nimadi eai. \s1 Iesu se laei kohena lailai eo Sunederi nuanuadi eai \r Mt. 26.57-58; Io. 18.12-14, 19-24 \p \v 53 Isi Iesu abo se woeai kohena lailai arinai: ia maenayao kohena babada gamagaridi, eo tautaubadadi, eo tauuriuri tataodi se oigogo. \v 54 Petero ia i hemuriwatai muri ariri eai, kohena lailai ena numa gana alona eai se lage; ena heaheari tataodi maena se bawabigabiga, oeagi eai i aimoiga. \v 55 Kohena babadadi eo Sunederi gamagaridi ribataubiga se eooi, Iesu abo se ribataubigaei bena abo se unui: matapaana nige se lobai. \v 56 Gamagaridi se ribataubiga boraboraei edi riba nige ana ao esega. \v 57 Headi se toro se ribataubiga borabora si ene, \v 58 “Ena riba esau ai ataiei, i ene, ‘Teina numa uura tatao nimadi eai se ginauri abo ea hebaaea, e asubena hehaionana eai abo esau ea hetoro nige nima eai si ginauri.’” \v 59 Isi edi ribataubiga ta teina hinage nige ana ao esega. \v 60 Kohena lailai i toro duaduari eai, i hesiolau Iesu arinai, i ene, “Oa nige arinam? nei tauribataubiga ne se saha se hegirum?” \v 61 Na, ia nige arinana, i monomonou mo. Kohena lailai abo i hesiouio, ie ribalau ia arinai, i ene, “Oa Keriso, Lolona Natuna wa?” \v 62 Iesu ie ribalau, i ene, “Eau ede: Tau Natuna abo au ita, gigiborina nimatutuna eai ie bawa, eo eada boeana eai i laolaoma.” \v 63 Kohena lailai ana lulu i purisi, i ene, “Ribataubiga esana ta eooi? \v 64 Au ataieiyao, Eaubada i ribabaaeai: au ene edoha?” Isi gamagaridi ia se hegiru, si ene abo i mate. \v 65 Headi ia se garigarisoi, eo headi ia matana se umui, abo se tubitubini, si ene, “Eai i tubitubim? u ribaei.” Heaheari tataodi nimadi eai ia se oipareai. \s1 Petero ena Guiau i uharaei \r Mt. 26.69-75; Lk. 22.56-62; Io. 18.16-18, 25-27 \p \v 66 Petero numa lailai ubuna eai ie bawabigabiga, kohena lailai ena heaheari siuna esau i laoma; \v 67 ia Petero ie ita i aimoiga, ia i itasipoi, i ene, “Oa hinage Iesu Nasareta maem.” \v 68 Ia i uhara, i ene, “Eau nige ea nuatui, em riba hinage ea hekau;” ia abo ie lau dobila murimurina eai; \v 69 siu esau hinage ia i itasipoi ie ribalau tautotoro aridi eai, i ene, “Ina tau ta doha isi esau.” \v 70 Ia i uharauio. Huia kuukuu mo isi Petero hasarina eai tautotoro se ribalau ia arinai, si ene, “Mamohoi; oa doha isi esau: oa Galilaia tauna, arinamiu esega hinage.” \v 71 Petero abo ie riba baaea, i aigora, i ene, “Teina tau ta au ribaei eau nige ea nuatui.” \v 72 Ma esega kamkam abo i douuio huia helabuina. Petero Iesu ena riba i nuatui, i ene, “Komkam sora nige i dou ma labui, oa ma haiona u uharaegu.” Arinai ia nuana ie sae, abo i dou matemate. \c 15 \s1 Iesu se hetamari Pilato matana eai \r Mt. 27.1-2, 11-15; Lk. 23.1-7, 13-18; Io. 18.28-40; 19.1-16 \p \v 1 Maratomtom eai kohena babada, eo tatao babadadi, eo tauuriuri tataodi, eo Sunederi se ohihai isi se oioiriba, Iesu se pai, se laehesuara, se mosei Pilato arinai. \v 2 Pilato i hesiolau ia arinai, i ene, “Oa Iudea tataodi edi wasawasa wa?” Ia ie ribalau ia arinai, i ene, “Oa u ribaei.” \v 3 Kohena lailaidi ia se hegiru ginauri gamagaridi aridi eai; na ia nige arinana. \v 4 Pilato i hesiouio ia arinai, i ene, “Oa nige arinam? U ita giru gamagaridi aridi eai se ribataubigaem.” \v 5 Iesu nige arinana; arinai Pilato ie noo. \v 6 Meta mataasi eai kamanidi tauauauna esau i eairigabaei; tau wa aisega se henua. \s1 Iesu nigee: Baraba mo \r Mt. 27.16-26; Lk. 23.16-23; Io. 18.40 \p \v 7 Tau esau se paiyao miamiana esana Baraba, ia maedi tauhemahemanabara hinage, maedi nei huia hemahemanabarana eai ne i aiunu. \v 8 Moutuana se eoga lailai abo se awasae Pilato arinai, ena laulau kamanina bena abo i laulauei. \v 9 Na, Pilato ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Iudea tataodi edi Wasawasa ea eairigabaei omi arimiu eai wa?” \v 10 Ia i itayao kohena lailaidi edi aiaromagigiri eai se toai, se laei. \v 11 Kohena lailaidi isi tatao se hepahepapadi si ene, “Baraba au awanorini bena i eairihai, Iesu nige’e.” \v 12 Pilato i heuio, i ribalau aridi eai, i ene, “Saha au henua ea abi ia arinai, Iudea edi wasawasa se ribaei wa.” \v 13 Isi se eogayogauio, si ene, “Ia au hesatauroeawa.” \v 14 Pilato abo ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Baaea esana ie abi?” Isi abo se eoga lailai si ene, “Ia au hesatauroeawa.” \v 15 Pilato i henua moutuana i henuabigadi, arinai Baraba i eairihai, i mosei isi aridi eai: Iesu ie pai, i pidiri, abo i mosei isi aridi eai bena abo se hesatauro. \s1 Iesu nurinuri eai se hekorona \r Mt. 27.27-31 \p \v 16 Iala tataodi ia abo se woeai numa alo duaduarina eai, aba hedudurai numana eai: iala boda gamagaridi se eogagogoidima ia arinai. \v 17 Lulu buiabuia ia se helui, ouou oeagi nurinurina se haturi, se heousaei ia boruboruna eai; \v 18 Isi se hetubu ia se laulautoiei si ene, “Iudea edi wasawasa e, Eauedo!” \v 19 Didiari se abidi ia uruna se pidiri, eo ia se garigarisoi, eo se turibono ia nuanuana eai, ia se tabaohui. \v 20 Se alaliuliua lautom, lulu buiabuiana wa abo se lauhai, ana lulu mamohoi se helui, ia abo se laei, se woeai, bena abo se hesatauro. \p \v 21 Kurene tauna esau, esana Simona, Alesana ma ena Rupuso tamadi, oea eai i laoma, i baeawaidi, ia se lauhesom ena satauro i bahei. \v 22 Ia se woealaei dimo esau eai, esana Golagota, heaheasonina ede ina, Moiaru dimona. \v 23 Isi abo waina ma murona se heboriesegai, se mosei ia arinai, ia bena i nom, na i otaotaei. \s1 Iesu se hesatauro \r Mt. 27.33-56; Lk. 23.33-49; Io. 19.17-37 \p \v 24 Isi ia se hesatauroyao, ana lulu abo se soiei kelero eai, tau esa, esa, enana. \v 25 Awa haiona eai ia se hesatauro. \v 26 Riba wa arinai ia se hegiru se urisaei ewana eai, IUDEA TATAODI EDI WASAWASA. \v 27 Tatao aiaiyahari labui maena se hesatauroesegaidi, esau nimatutuna eai, esau nimaseuseurina eai. \v 28 Eo uriuri tabuna se hemamohoiei, ia ede si ene, “Ia maedi baaea tataodi se hepatuesegaidi.” \v 29 Isi tausae taudobi ia se hebaaea, se uruuruodei, eo se hegahegadolesaei si ene, “Eamoisa! Numa uura tausoegorigorina e, asubena haiona abo u hetorouioi, \v 30 hage oabom u hemauriuioim, satauro eai me u pesa dobima.” \v 31 Kohena lailai, eo tauuriuri tataodi ia se talawasiei hinage, isi edi ribariba, si ene, “Tatao udoi i hemauridi: ie saha nige iabom i hemauriuioi? \v 32 Keriso e, Isaraela Wasawasa e, hage satauro eai me u pesa dobima, ai itam, abo ai awamamohoiem.” Isi hinage maena se hesatauro esegaidi wa ia se ribahebaaea hinage. \p \v 33 Mahana haligigi‐esega ie lageo, oea maudoudoina i amumu hetaiiri i lau e mahana hehaligigi‐hasina eai. \v 34 Mahana hehaligigi‐hasina eai Iesu ie eaba ma arina lailaina, i ene, “Eloi Eloi, lama sabatani?” heaheasonina ede, “Egu Eaubada, Egu Eaubada, ue saha u nuagabaegu ta?” \v 35 Headi se totoro ia hasarina eai, ena riba se ataiei, si ene, “Ia Elia i eogai.” \v 36 Esau i aitautau baro esau i hebuta vinega eai, i paihepatulaei didiari eai, ia i mosei bena i nom, i ene, “Ta ita, Elia ena i laoma abo i taruhi‐dobeama paa eai ta?” \v 37 Iesu i eabayaba ma arina lailaina, ia abo i tubahai. \v 38 Numa uura woeona i tapurisi labuini, ewa eai ie dobi paa eai. \v 39 Kenturion esau, Iesu nuanuana eai i totoro, ie ita i eaba lailai, eo Iesu i tubahaio, i ene, “Mamohoi, tau ta Eaubada Natuna ede.” \p \v 40 Sisine headi hinage se itaitalau eda lohaloha eai: isi maedi Maria Magadala, eo Maria, Iamesi gagirina maena Iose sinadi, eo Salome; \v 41 (Isi nabada wa Galilaia eai ia se hemuriwatai, eo ia se taubigai) eo sisine headi hinage ia maenayao se laoma Ierusalema eai. \s1 Se tore bousa eai \r Mt. 27.57-61; Lk. 23.50-56; Io. 19.38-42 \p \v 42 Henonoha asubenana ia ede maimailahina i lagema, mara ie tom Sabati. \v 43 Iosepa Arimataia, sunederi tauna, tau lolo, ia Eaubada ena basileia taubagibagiena: ma nuakipikipina ie lau Pilato arinai, Iesu tauna i awanorini. \v 44 Pilato i nooei, i ene nuana sora nige ie mate: Kenturion esau i eogai ia i hesioi, i ene, “Iesu i mateo?” \v 45 Ia kenturion wa ena riba i ataiei, sinarena abo i mosei Iosepa arinai. \v 46 Ia oma lolona ie une, ia Iesu i taruhi paa eai, omana ne arinai i umui, bousa eai ie tore, ia ede we’u wa gudana se ginauri nonohai, we’u esau bousa awana eai i buigudui. \v 47 Maria Magadala, maena Maria, Iose sinana, ena aba ota se ita. \c 16 \s1 Iesu Keriso i torouio \r Mt. 28.1-15; Lk. 24.1-49; Io. 20.1-23 \p \v 1 Sabate i lautom, Maria Magadala, eo Maria Iamesi sinana, eo Salome, eausi panepanedi se unedi, se laoma ia bena abo se heyausi. \v 2 Maratomtom ariri eai asubena bagubaguna eai, isi abo se lau bousa eai, mahana abo i dalasae. \v 3 Isi isibom se ribariba, si ene, “We’u wa bousa awana eai se tore, eai abo i buihai?” \v 4 Isi se itaitalau abo se ita we’u wa se buihaiyao, hinage we’u nabunabutuana. \v 5 Isi abo se lusae bousa alona eai, hewari esau se ita i bawabigabiga teha tutuna eai, ana lulu posiposi lohalohana, isi abo se matausi. \v 6 Ia ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Tabu au matausi: omi Iesu Nasareta au eooi, ia ede se hesatauroyao wa; ia i torouioo, ia inai nige’e: ia edi aba heotana au ita. \v 7 Na, au lau, ia ena heaheatayao, eo Petero, au heribadi, Ia i bagunaemiu Galilaia eai: ia nei eai abo au ita, doha i ribaei omi arimiu eai wa.” \v 8 Isi se lulage heuheula murimuri eai, bousa se dagogabaei; isi se tabutabubu, eo se noo; nige se ribalau tau esau arinai; se matausi ariri. \p \v 9 Iesu i toroo, asubena bagubaguna maratomtom ariri eai, i taumasaraha bagubaguna Maria Magadala arinai, nabada wa demoni haligigi‐labui ia arinai i aiduiedi. \v 10 Ia abo ie lau ena heaheatayao i heribadi, isi ma laulaumurorodi, eo ma doudoudi. \v 11 Isi wasa se ataiei ia i maurio, eo Maria hinage Iesu i itayao, nige se awamamohoiei. \p \v 12 Murina eai hinage i taumasaraha adi sasaguyao labui aridi eai, ana ao udoi: isi ma laulaudi se lau ealeba. \v 13 Isi se lau adi sasaguyao se heriheribadi: edi wasa hinage nige se awamamohoiei. \v 14 Murina eai i taumasaraha saudoudoi‐esega aridi eai, edi aba aiai eai, i ribasuuidi paana nige se awamamohoiei, eo se nua oiura, eo i torouioo murina eai headi ia se itayao wa eo se heribadi, na nige se awamamohoiei. \v 15 Ia ie ribalau isi aridi eai, i ene, “Omi au lau eanua gamagamagari tanoubu eai ta, evanelia ta teina au guguiahemasaraha tau esau, tau esau, gamagaridi aridi eai. \v 16 Ia i awamamohoiei eo se hebapatisoi, ia abo i mauri: ia ena nige i awamamohoiei abo se hebaaea. \v 17 Heiheinoidi ta teina tauawamamohoiena abo se abidi: eau esagu eai demoni abo se aiduiedi, arina harihariudi isi abo se ribaedi. \v 18 Isi abo mota se abigaibuidi; ena aiailewa se nom taba nige si mate; isi nimadi tatao asiasiebodi potadi eai se saolaedi abo si mauri.” \s1 Se abiisini \r Lk. 24.50-53; A. adi H. 1.6-11 \p \v 19 Guiau ie ribadai isi aridi eai, ia abo se abiisini galewa eai, Eaubada nima tutuna eai ie bawa. \v 20 Isi abo se lau eanua gamagamagari se lauguguiaidi, Guiau hinage maedi adi hevau i saguidi, heiheinoidi i laulauedi, ena riba arinai i hemamohoiedi. Amen.