\id 2CO \ide UTF8 \h 2 KORINITO \toc1 Paulo ena uriuri helabuina, Korinito enadi \toc2 2 Korinito \toc3 2 Kor. \mt1 PAULO ENA URIURI HELABUINA, KORINITO ENADI \c 1 \s1 Paulo ena paipaisoa matapaana bena i hemasaraha. \p \v 1 Paulo, Iesu Keriso ena aposotolo Eaubada ena nuatu eai, eo eda tau Timoteo, Eaubada ena ekalesia Korinito eai enadi ai uri, maedi hetabu tataodi gamagaridi, Akaia tupo gamagarina eai se miamia: \p \v 2 Ainauia bena enamiu, eo loni Eaubada Tamada arinai i laoma, eo Guiau Iesu arinai. \p \v 3 Eaubada ta hedebasaei, iaede eda Guiau Iesu Keriso Tamana, nuatoatoa Tamana, eo henuabiga gamagari Eaubadana, \v 4 ia i henuabigada eda amamna gamagamagari boeadi eai, abo ita hinage abina ta ata tatao edi amamna eai ta henuabigaidi, wau nuabiga eai wa arinai Eaubada i henuabigaidao. \v 5 Doha Keriso ena amamna ai ai hearo aririei, ena henuabiga abo ai hearo hinage, ai abihelai, Keriso debana eai. \v 6 Ena se heamamnamai, meta omi emi henuabiga eo emi mauri debana eai; e ena se henuabigaimai meta omi emi henuabiga debana eai, ena taba amamna au hearodi, doha ai ai hearodi. \v 7 Ema sunumaemiu i ota esegai, paana ai nuatuiyao amamna au hearodi, henuabigana abo au hearo hinage. \p \v 8 Heamamna lailai Asia eai ai hearo, nige ai henua au supusupuei; se hebaaea‐aririemai ema adidiri nige gonoana, hinage nuamai se beruberu ariri ai ene ibai abo ai mauri e nige’e? \v 9 Ema mate ribana se ribaeyao, taiede bena tabu ai sunumauioimai na Eaubada mo mate eai tauhetohetorouio. \v 10 Mate matausina i lai ariri, arinai i iairihaimaio, eo abo i iairihaimai, eo ai sunusunumaei maraitom‐asubena hinage abo i iairihaiuioimai. \v 11 Omi hinage, bena emi uura eai au sagusaguimai, bena tatao gamagaridi ai debamai eai abo se lautoi, paana ainauia ai arimai eai wa, isi abo se hearo, uura gamagaridi maisadi. \p \v 12 Paana ema aba‐kode ede ina, nuaboeamai eai ema nuatu duduraina wa i hemasarahamai, ema iila tabuna eo ama ao mamohoi Eaubada matana eai, nige buluma ena sonoga eai na Eaubada ena ainauia debana eai ema miamia tanoubu eai ta aie abi, eo omi hinage arimiu eai. \v 13 Nige riba udoi enamiu ai uri, riba esegana mo, iaede au hasiriyao eo au italobaiyao, ea sunumaemiu abo au italobai i lau e anasiga, \v 14 doha tupona au italobaiyao, bena ai abo emi abakode, eo omi ai ema abakode, Guiau Iesu asubenana eai. \p \v 15 Teina egu nuatu adidiri ta debana eai bena ea laowa, bena egu aba‐helolomiu helabuina; \v 16 bena ea itamiu abo ea taudaru ea lau Makedonia, e abo Makedonia eai ea uiowa arimiu eai, bena egu adau eai au healatugu Iudea edana eai. \v 17 Ina egu nuatu eai ta arinai au ene egu dobila ea buibuidi, wa? Doha bulumagu i woeawoeaigu, doha gonoagu ea ene E, E, e Nige’e, Nige’e? \v 18 Agutoi, doha Eaubada ia mamohoina, ema riba arimiu eai nige E, to Nige’e. \v 19 Eaubada Natuna Iesu Keriso ai ribahemasaraha arimiu eai wa, eau maegu Silevano eo Timoteo, ia ena riba nige E eo Nige’e, na huia gamagari E mo. \v 20 Eaubada ena ribahesunuma gamagaridi isi ede Hedeona. Arinai ia debana eai ita ta ene Amen, Eaubada ta hedebasaei. \v 21 Eaubada ia tauhetorotahitahida, omi eo ai, Keriso boeana eai, eo i tauribaeda; \v 22 eo i goraidao Earua heiheinoina nuada eai i leamao. \p \v 23 Eaubada ea eogai ia tauhemasarahagu ede, sora nige ea lagewa Korinito, paana emi huia ea leawa baguna. \v 24 Nige bena emi sunuma ai tanuagaei, emi kode mo bena ai sagui, eo emi sunuma boeana eai au torotahitahimiu. \c 2 \p \v 1 Na eau egu aipate adidiri bena tabu ma nuaporohegu ea uiowa arimiu eai. \v 2 Paana ena ea henuadubumiu, eai abo tauhekodegu na ia ea henuadubu wa? \v 3 Riba esega ta ea uri arimiu eai, ata egu huia laoma eai isi bena se hekodegu wa, abo nuadubu mo ea lobai aridi eai, paana egu nuatu adidiri bena egu kode abo i hemala gamagarimiu emi kode. \v 4 Paana amamna lailai eo nuakalapi eai enamiu ea uuri wa, ma‐matasulugu, nige bena nuamiu ea heamamnadi, na bena egu gadosisi lailai‐aririna arimiu eai au ita. \p \v 5 Ena esau i henuadubuda, nige eaubom na ita gamagarida i henuadubuda ede — ea riba ina doha, nige ea henua ea heporoheaririemiu. \v 6 Tatao maudoidi ena tau ta se hemaisa, meta gonoana ede; \v 7 abotai i lolo ena baaea au nuatugabaei, ia au taubigai, ata ena nuadubu lailai abo i oitawai. \v 8 Arinai ea aibodaimiu ta emi gadosisi bena au hemasarahauioi ia arinai. \v 9 Hinage egu uriuri wa matapaana esau, bena ea lauitamiu, ginauri gamagaridi eai au awaabi, e nige’e? \v 10 Eai ena baaea omi au ribagigiri, eau hinage ea ribagigiri. Ena saha eau ea ribagigiriyao, omi debamiu eai meta, eo Keriso matana eai, \v 11 ata diabolo ena sorasora i lobai abo i saepoida; ena sanapu wa ita nige ta hekaudi. \p \v 12 Huia ne ea laoma Toroasi eai wa, Keriso ena evanelia bena ea guguiai, Guiau egu dobila i soeauri matagu eai; \v 13 na nuagu nige i taru, paana egu tau Tito ea eooasa‐eai. Arinai ea lauaioniedi ea torohaigabaedi ea lau Makedonia. \p \v 14 Na Eaubada ta aitoiei, ia huia gamagari i woeawoeaida ta adidiri‐daoi Keriso boeana eai, eo ita debada eai italobaina i tadada eo i masaraha tupo gamagari eai. \v 15 Paana ita doha Keriso panena lolona ede, Eaubada arinai, eo mauri taulobaina boeadi eai, eo isi ma‐matematedi boeadi eai hinage; \v 16 esau arinai doha mate panena, i lau e mate; esau arinai doha mauri panena, i lau e mauri. Ina ginauri ta, eai abo gonoana? \v 17 Paana ai nige doha headi, Eaubada ena riba se abi doha edi uneune; ai nuatu mamohoi tataomai, Eaubada i tauribaemai, eo Eaubada matana eai ai ribariba, Keriso boeana eai. \c 3 \s1 Heaeai paisoana, arinai aposotolo se tauribaedi wa. \p \v 1 Abo ai hetubuuio matamiu eai ai hetorouioimai? E, doha tatao headi, leta nimamai eai ai abidiwa bena abimai au ata, e doha nei bena omi arimiu eai ai abidi? \v 2 Omi ema leta ede, se urihemasarahamaio omi nuamiu eai, tatao gamagaridi se itayao, se hasiriyao. \v 3 I masarahao omi Keriso ena uriuri, ai ama paisoa aniona, nige \tl ink\tl* eai se uri, na Eaubada maumaurina Earuana eai, nige aba‐uriuri we’u eai, na aba‐uriuri wa tatao nuadi ede. \p \v 4 Ema sunuma ta ai tore Eaubada arinai, Keriso debana eai. \v 5 Nige ai ene ema adidiri gonoana taba aibom mo saha ai ginauri, Eaubada iabom gonoamai ede, \v 6 ia i hegigiborimai dobila harihariuna ai tauhemasarahana, ribana nige se uri, Earua eai ta abi; riba se uri meta ginauri aiaiununa, na Earua ia ede i abiabihemauri. \p \v 7 Ena taba laugagaeo dobilana, maisana wa ede mate iaede we’u eai se pusaei wa, ena laoma i namanamari ariri, nige gonoana Isaraela nanatunayao se italau Mose matana eai, paana ana ao se namanamari ariri, namanamarina wa nige baeaona i tausoesoe, \v 8 abo nige Earua dobilana namanamarina i lai ariri hinage? \v 9 Laugagaeo dobilana, uauana ede baaea abo se hemaisa, taiede ma‐namanamarina i laoma, Earua dobilana, uauana ede laulau dudurai, ia namanamarina mo abo i lai ariri ede, e nige’e? \v 10 Na wau namanamari bagubagunana wa, ana ao doha nige i namanamari ariri, paana murimuritana mo i lai ariri ede. \v 11 Wau dobila wa nige baeaona abo i tauyamui, ma‐namanamarina ie laoma; dobila wa miatahitahina i lau e nige nosina, ia namanamarina abo nige i lai ariri, wa? \p \v 12 Ai ema sunuma doha ina, arinai ema riba se adidiri ariri, \v 13 ai nige doha Mose, ia matana i woeoi, Isaraela nanatunayao bena tabu se italau namanamari i tautauyamui wa sigana se ita. \v 14 Na nuadi se heoiura, i laoma e wau ta ena laugagaeo beabeana se hasiri, woeona wa otana, nige se lausini, paana Keriso mo debana eai se abihesuara. \v 15 Hedeona, i laoma e wau‐ta, huia ne Mose se hasihasirini, woeo wa nuadi ie suma. \v 16 Na ena tau i sinibui Guiau arinai, nei huia ne abo woeona se abihesuara. \v 17 Guiau ia ede Earua. Haedi Guiau Earuana ede, temetai iairihaina. \v 18 Na ita gamagarida matada se masaraha, doha ilu eai Guiau namanamarina ta hemahemasaraha, abo ta bui, ada ao abo si ori doha ia ana ao, hari namanamari to hari namanamari arinai ta lage, doha Guiau Earuana ena abiabi debana eai. \c 4 \s1 Heaeai paisoana: mamohoina, eo ena paa. \p \v 1 Ai paisoa ta ena heaheari tataomai, Eaubada ena nuatoatoa tauhearona, ai taba nige nuamai se beruberu. \v 2 Laulau headi taumaeamaea debana eai ta toreyamuidi, meta ai ribagabaedio; nige borabora eai ai laulau eo Eaubada ena riba nige ai hepaisoa ponori, na mamohoina ai hemasaraha, ai moseuioimai tatao aridi eai, eo esa, esa ena nuatu abaheduduraina nuaboeana eai, Eaubada matana eai. \v 3 Ena ema evanelia se woeoi, isi taumatemate mo matadi eai se woeoi. \v 4 Paana tanoubu ta eaubadana isi nige se sunusunuma wa matadi i hegibudi, bena Keriso ena namanamari evaneliana marana tabu i sinaidi, iaede Eaubada tautauna. \v 5 Nige aibom wasamai ai lauguguiai, na Keriso Iesu ia ede Guiau, eo ai, emi heaheari tataomai, Iesu debana eai. \v 6 Paana Eaubada ena riba wa i ene, “Masigiri eai marana abo i sinama,” ia ede nuada eai i sinao, Eaubada italobaina marana namanamarina i leamao, Keriso ana ao eai. \p \v 7 Na ina eda gogo saesaena ta gulewa tano eai se ginauri, arinai ta abiabini, bena gigiborina lailai‐aririna Eaubada arinai i laolaoma, nige ita arida eai. \s1 Heaeai paisoana: ena amamna. \m \v 8 Tupo gamagari eai se hesahesabaimai, ia mo nige i heoitawaimai; nuamai se ponopono, ia mo nige nuamai se beruberu; \v 9 se heamamnamai, ia mo nige i nuagabaemai; se oihegurimai, ia mo nige ai baaea; \v 10 huia gamagari taumai eai Iesu ena mate ai bahei bena taumai eai Iesu ena mauri i masaraha. \v 11 Ai ma‐miamai huia gamagari se mosemoselaemai mate arinai, Iesu debana eai, bena Iesu maurina hinage i masaraha bulumamai eai. \v 12 Arinai ai boeamai eai mate i paipaisoa, omi boeamiu eai mo mauri. \p \v 13 Sunuma earuana aie abi, gonogonoana doha uriuri eai se ribaei, “Ea awamamohoi, arinai ea ririba,” (Ps. 116.10) ai hinage, ai awamamohoi arinai aie riba, \v 14 ai nuatuiyao ia Guiau Iesu i hetorouioi wa, ai hinage abo i hetoroesegaimai, maemai Iesu, omi hinage maemai, abo i woeaesegaida ia nuanuana eai. \v 15 Paana ginauri gamagaridi omi debamiu eai se tubu, ainauia abo i tadada tatao gamagaridi aridi eai, abo lautoina hinage i tadada, Eaubada aba‐hedebasaena. \p \v 16 Arinai taba nige nuamai se beruberu. Murimurimai tauna i tatatagorigori, ia mo boeamai tauna i heharihariu, asubena to asubena. \v 17 Ema amamna mamaladi huia kuukuu mo ai hearodi ina, namanamari nonoina lailaina taba nige ta ribaei, i lau e nige nosina, enamai i abiabinonohai. \v 18 Nige ai itaitalau ginauri masamasarahadi mo aridi eai, na matamai se lau ginauri tautauyamuidi aridi eai; paana ginauri ta itaitaidi isi ede ina huia ta enana, na ginauri nige ta itaitaidi isi ede huia i lau e nige nosina enana. \c 5 \s1 Mate matausina nige’e, Guiau ena heaeai tauna arinai. \p \v 1 Ta nuatuiyao teina eda abamia, numa tano ta, ena i tatagorigori, numa esau Eaubada arinai abo ta abi, numana nige tatao nimadi eai se ginauri, i miahai i lau e nige nosina, galewa eai. \v 2 Mamohoi teina arinai ai lepalepa, ema gadosisi taba mo ema abamia galewa eai wa arinai ai lulau, \v 3 ai lui abo taba nige ai ma‐taukohakohamai. \v 4 Ina eda abamia eai ta ma‐miamai, ai lepalepa paana nuamai se porohe, nige ai henua ma‐tauahaahamai, na ai henua se heluimai, bena ina buluma enana ta i tauyamui mauri arinai. \v 5 Tauhetubuda ina dobila eai ta, ede Eaubada, heiheinoina ede Earua, i leama arida eai. \p \v 6 Arinai huia gamagari nuamai se adidiri; ai nuatui taumai eai ta ai miamiataubiga, Eaubada ede ai tausuaraei, \v 7 paana sunuma eai ai laulau, nige itaita eai. \v 8 Ai nuakipikipi, ai henua mo taba taumai ai tausuaraedi na Guiau arinai ai miatahitahi. \v 9 Taiede, ema aipate, ena ia arinai ai lageo, e ena sora ma‐tausuaramai, ia nuana mo bena ai helolo. \v 10 Paana gamagarida abo ta taumasaraha Keriso ena aba‐hekiraino paana eai, bena esa, esa, maisana i abi, i lolo e i baaea, ia tauna eai ma‐miana wa ena laulau debadi eai. \p \v 11 Eaubada matausina abina ai ata, arinai tatao ai lauhesomdi; ama ao saha i masarahao Eaubada arinai, ata bena i masaraha hinage emi nuatu abaheduduraina arinai nuaboeamiu eai. \v 12 Nige bena ai hetorouioimai omi matamiu eai ina, na ai bena emi aba nualolo, abo abina au ata tatao edi riba au heuio, isi pota ana ao mo se nuatui, nuaboeana ana ao nige’e. \v 13 Ena ai eauyaure, Eaubada enana mo; ena nuamai se dudurai, omi debamiu eai ede. \s1 Heaeai paisoana: matapaana eo aipatena. \p \v 14 Na Eaubada gadosisina i hetahetaladuimai paana ai italobai tau esega tatao gamagamagari debadi eai ie mate, arinai tatao gamagamagari ta ene se mateo. \v 15 Gamagaridi debadi eai ie mate wa, bena isi taumauri taba nige isibom enadi se miamia, na ia enana mo, ia wa isi debadi eai ie mate, eo se hetorouioi. \p \v 16 Arinai huia ta taba nige tau esau ai nuatui, buluma nuanuatuina eai; Keriso mamohoi nabada eai ai nuatui doha ina, na huia ta nige’e. \v 17 Ena tau esau ia Keriso boeana eai, ia doga harihariuna; ginauri beabeadi se tausuarao, ginauri gamagaridi se hemala harihariu. \v 18 Ginauri gamagari Eaubada ena paipaisoa ede; laubiri i ginauri, ia eo ita, Keriso debana eai, eo i hetoroda laubiri paisoana ta abi; \v 19 iaede ina, Eaubada ia Keriso boeana eai, ena laubiri debana eai tanoubu i abiuioi ia arinai, arinai tatao edi baaea giruna nige i tore potadi eai, na ena laubiri ribana ta i leama ita bena taubaheina. \v 20 Arinai ai ede Keriso enana tautoro, Eaubada ai awamai eai i aiaiboda. Hinage ai aibodaimiu, Keriso debana eai, emi laubiri au ginauri Eaubada arinai. \v 21 Ita debada eai ia i hemala baaea, ia wa baaea nige abina i ata, bena ia boeana eai abo Eaubada ena laulau dudurai ta abi. \c 6 \s1 Heaeai paisoana: abiabina riba tohona. \p \v 1 Ia maemai ai paipaisoa esega, ai aibodaimiu, tabu Eaubada ena ainauia au abi gaibui. \v 2 Ena riba i ene, “Huia lolo eai arinamiu ea ataiei, mauri asubenana eai eau ea saguimiu.” (Is. 49.8.) \p Hage au ita, wau‐ta huia lolona ede, wau‐ta mauri asubenana. \v 3 Taba nige aba‐alabesibesi ai tore esau ena dobila eai, ata ema heaeai paisoa se hegiru. \v 4 Na doha Eaubada ena heaheari mamohoi, ai hemasarahauioimai, ema taubiga lailai eai, ema amamna eai, ema deha eai, ama iwala baaea eai, \v 5 pidipidiri eai, tutugudu eai, tatao edi hetalagegagega eai, paisoa eai, silasilawa eai, aiaidabu eai; \v 6-7 nua‐aamai eai, ema nuatulobai eai, ema torotahitahi eai, abilolomai eai, Earua Tabuna arinai, gadosisi ana ao mamohoina eai, riba mamohoina eai, eo Eaubada ena gigibori eai; laulau dudurai alahiana nima tutumai eai eo nima seuseurimai eai; \v 8 se hedebasaemai e se isugaraemai, wasamai i lolo e wasamai i baaea. Se abimai doha ai tatao borabora, ia mo ai mamohoimai; \v 9 doha se hekaumai, ia mo wasamai ie lai; doha ai mateo, ia mo ma‐maurimai ta; doha se heamamnamai, ia mo nige se unuimai; \v 10 doha ma‐nuadubumai, ia mo huia gamagamagari ai kode; doha ai taudeha, ia mo ai debamai eai tatao gamagari edi gogo abo se lai; doha manimaahaahamai, ia mo ginauri gamagamagari enamai ede. \p \v 11 Omi Korinito e, awamai ai dabari ina, eo nuamai ai soeauri arimiu eai. \v 12 Ai nige ai guduguduimiu, omibom emi gadosisi eai au nuanuahiuioimiu. \v 13 Emi heuio arimai eai — ea ribalaowa doha omi nanatuguyao — hage omi nuamiu au soehelaidima hinage. \s1 Ekalesia hetabuuioina, eo heaana. \p \v 14 Tabu au hepatuuioimiu tatao nige se awamamohoi aridi eai. Laulau dudurai eo laulau baaea edohana abo se hainuaesega? Mara eo masigiri edohana abo se heoiesegaidi? \v 15 Keriso eo Beliela edohana abo edi dobila esega? E tauataiena maena tauawayagara edohana abo edi tupo esega? \v 16 Eaubada ena dubu eo oitau, edohana abo ta abilabulabuiedi? Paana ita Eaubada maumaurina ena dubu; doha Eaubada i ribaei wa i ene, \q1 “Eau boeadi eai abo ea mia, boeadi eai ea lau, \q1 eau abo edi Eaubada, \q1 isi abo egu tataoyao ede. \q1 \v 17 Arinai omi au pesagabaedima, \q1 aridi eai au torehesuarauioimiu, Guiau ie riba, \q1 ginauri biibiina tabu au abilau, \q1 arinai abo ea abigogoimiu, \q1 \v 18 eo eau abo tamamiu ede, \q1 omi abo nanatuguyao tatao eo sisine, \q1 Guiau gigibori i ribaei. \qr (Ex. 29.45; Is. 52.11; Hos. 1.10.) \c 7 \p \v 1 Egu nuanuai e, ribahesunuma ta ta abidio, besi bulumada eo earuada aba‐hebiidi maudoidi aridi eai ta heaauioida, ta hetabuuioida, eda lolo ta abiheohi, Eaubada matausina eai. \s1 Paulo nuana mamohoi ta ita. \p \v 2 Nuamiu au soedima arimai eai; ai nige tau esau ai hebaaea, nige esau ai heata‐ponori, nige esau arinai ai helolouioimai. \v 3 Egu riba eai ta nige bena ea hegirumiu paana doha ea ribaeyao, ai abimiu nuaboeamai eai, ta mate esega e ta mauri esega. \v 4 Ea sunuma‐aririemiu, egu ribapasipasi lailai omi; henuabiga eai ea monau. Ema amamna gamagaridi boeadi eai ea kode ariariri. \p \v 5 Huia ne aie lage Makedonia wa, taumai nige edi abaaiyawasi, tupo gamagari eai amamna ai hearodi — murimuri eai haiabi eo boea eai matausi. \v 6 Taiede, Eaubada taunuadobidobi i henuabigadi, ia i henuabigamai hinage Tito ena laoma arinai. \v 7 Nige ena laoma mo, na nuabiga arinai omi au henuabigaei wa, wasana i heribamai emi gadosisi, emi dou, emi nuagigibori eau arigu eai, meta egu kode i helai ariri. \v 8 Mamohoi egu leta eai ea heporohemiu, ia mo nige ribana ea bui (nuagu eai mo ea bui), ea nuatui leta wa i heamamnamiu, na huia kuukuuna eai mo. \v 9 Abotai ea kode, nige paana ea heamamnamiu, na paana emi nuaamamna i hemala nuabui; nuaamamna tabuna meta, bena tabu ginauri esau au hedeha ai debamai eai. \v 10 Nuadubu Eaubada nimana eai i hemala nuabui, i woeaida e ta mauri; nuabui ta arinai taba nige ta uio. Tanoubu nuadubuna mate mo i hepaisoaei. \v 11 Au ita wau nuadubu Eaubada i leawa wa, debana eai au aipate ariri, au mode ariri bena au heduduraiuioimiu, au riba adidiri, au tagugu, au laukapore, nuamiu tai se gigibori, au hemaisauioimiu! Ginauri gamagaridi aridi eai emi nima‐aa, baaea wa arinai, au hemasaraha‐auri. \v 12 Enamiu ea uri wa, nige tau wa baaea i hetubu debana eai mo, eo nige baaea wa tauhearona debana eai, na bena omi emi nuagigibori arigu eai i masaraha, Eaubada matana eai. \v 13 Arinai ede nuamai se taruo. \p Hinage ema kode ie lai, paana Tito ena kode aie ita, omi gamagarimiu earuana au heharihariu. \v 14 Egu ribapasipasi debamiu eai ia ea heribayao, na nige au hetaumaeamaeagu; doha riba gamagaridi ai lediwa isi ede mamohoi, ema ribapasipasiemiu hinage Tito i lobai, mamohoina. \v 15 Ena gadosisi arimiu eai i lai ariri, paana emi awaabi ena riba arinai i henuhenuaisini doha ma‐matausimiu, ma‐tabutabubumiu, ia au oiyami. \v 16 Eau ea kode, paana ginauri gamagaridi aridi eai ea sunumaaririemiu. \c 8 \s1 Ekalesia edi aiainauia, Makedonia iiladi. \p \v 1 Hinage, egu tataoyao e, Eaubada ena ainauia Makedonia dubudi aridi eai, wasana bena ea heribamiu, \v 2 isi porohe lailai eai se lauitadi, taiede edi abakode lailai ede tatao se sagusaguidi, se ainauia ariri, edi gogo ede. \v 3 Ea ribahemasarahadi ina, edi adidiri gonogonoana se ginauri, to edi adidiri gonogonoana se dioi hinage, isibom edi nua‐eari eai. \v 4 Se aiboda adidiri arimai eai bena isi hinage edi tupo se abi, ainauia ta arinai, hetabu tataodi eda aba saguidi wa. \v 5 Ai ema nuanuatu se dioi, isibom se moseuioidi baguna Guiau arinai, eo ai arimai eai hinage, Eaubada ena nuatu debana eai. \v 6 Arinai Tito ai aibodai, ia ainauia ta tauhetubuna, bena paisoa saesaena ta i heohi omi boeamiu eai. \v 7 Doha ginauri gamagaridi aridi eai au nuahai ariri — sunuma eai, ribariba eai, sonoga eai, nuagigibori eai, eo emi gadosisi eai, ai arimai eai — au itakomakomanimiu bena ainauia ta arinai hinage au nuahai. \p \v 8 Ina riba ta nige ea lauhesommiu, na hari tatao edi nuagigibori eai emi gadosisi ana ao mamohoi bena ea lauita. \v 9 Paana eda Guiau Iesu Keriso ena ainauia omi abina au atao, ena gogo i lai ariri, ia mo i hemala gogogesagesa, bena omi gogo lailaina au lobai, ia ena deha lailai debana eai. \v 10 Na egu nuatu ina: ea ene i lolo paisoa ta borimai esau eai au hetubu wa, au heohi, nuamiu heiheinoina au hemasaraha. \v 11 emi nua‐eari au hemamohoiei, saha nimamiu eai au abiyao arinai paisoa wa au heohi. \v 12 Ena tau ie ea mo, saha wa ie abi arinai abo ta italobai, nige saha ie deha wa arinai. \v 13 Egu riba ta nige bena headi porohe ta abo se buigabaei, na omi mo abo au bahei, \v 14 na bena emi nonoi gonogonoana, emi abihelai eai headi edi deha eai abo au heaidi, isi edi abihelai eai abo omi se saguimiu, arinai abo nonoimiu gonogonoana. \v 15 Doha se uri wa, “Ia ana lailaina i tanogogoi ana aitore nige’e, ia begana mo i tanogogoi, i abi‐gonogonoaiei.” \p \v 16 Na Eaubada ta lautoiei, ia Tito nuana i hegigibori ariri omi arimiu eai, enamiu i taubiga. \v 17 Mamohoi awamai ie abi, na iabom ena nuagigibori eai i torohai i laowa arimiu eai. \v 18 Maena eda tau esau ai hetamaridiwa, ia wasana i tadada ariri ekalesia gamagari tupo gamagari boeadi eai, ana paisoa evanelia enana, debana eai. \v 19 Hinage ekalesia ia se tauribaei bena maemai ai adau, ainauia ta paisoana debana eai, iaede ai ginaginauri Eaubada hedebasaena, eo ema nua‐eari heiheinoina. \v 20 Ai aipate bena tabu tatao edi abahegirumai, ainauia saesaena ta hepahepaisoaina eai, \v 21 bena ema abiabina i lolo mo, nige Eaubada matana eai mo na tatao matadi eai hinage. \v 22 Eda tau ta maediyao ai hetamariyawa, huia gamagari ena nuagigibori ai itayao, na teina mo arinai i nuagigibori ariri: ena sunuma lailai ie tore omi arimiu eai. \v 23 Ena headi Tito se hetala, au ene ia agu sagu ede, helegu taupaisoa omi debamiu eai; eo eda tataoyao headi wa, isi edi dubu se tauribaedi, Keriso namanamarina isi. \v 24 Arinai emi gadosisi bena au hemamohoiei isi aridi eai, ekalesia gamagaridi matadi eai; ema ribapasipasi abo au hemamohoiei hinage. \c 9 \p \v 1 Hetabu tataodi eda aba‐saguidi wa, taba nige saha ea uri; omi abina au atao, \v 2 emi eari tupo eai ta abina ea atao hinage, iaede ea ribapasipasiei Makedonia tataodi aridi eai, ea ene Akaia se nonohao, borimai esega i lauo; emi nuagigibori isi gamagaridi i heteiedi. \v 3 Na eda tataoyao ta ea hetamaridiwa bena tabu ema ribapasipasi omi debamiu eai nige aniona, na bena au nonoha, doha ea heribadio ea ene abo au nonoha. \v 4 Ata Makedonia headi maemai ai laowa ai lobaimiu nige au nonoha, abo ai (eo ata bena omi hinage) ai maee paana doha ai sunuma gaibu. \v 5 Arinai ea ene i lolo eda tataoyao ea aibodaidi se bagunawa, emi ainauia au ribahesunumaei wa abo au abinonohai, ainauiana omibom nuamiu, taba nige se duduimiu. \s1 Ita ta aiainauia, Eaubada hinage i ainauiaida. \p \v 6 Teina ea ribaei: ia tuma begana mo i hesuru, begana mo abo i lauoeai, na ia i hesuru‐auri, ana maudoudoina abo i lauoeai. \v 7 Esau to esau nuana eai i nuatuiyao bena i ginauri, iaede abo i ginauri, tabu, ma‐nuaoipirina, e paana se lauhesom, paana Eaubada ainauia tautorena ma nuakodena ia ede i gadosisiei. \v 8 Eaubada abina i ata ainauia maudoina arimiu eai i hetadada, omi ginauri gamagaridi abo gonoamiu au abiheohidi, paisoa lolodi gamagamagari arimiu eai abo se tadada. \v 9 Doha se uriyao, \q1 “Ia tauhesuru‐auri, gogogesagesa tataodi i ainauiaidi; \q1 ena laulau dudurai i otahai i lau e nige nosina.” \qr (Is. 55.10; Hos. 10.12.) \m \v 10 Ia tuma tauhesuhesuruna i ainauiai, eo falawa ana i heai, omi hinage emi umauma abo i helaiyawa, eo emi laulau dudurai masurina abo i hegamagari. \v 11 Emi aiainauia‐daoi debana eai emi gogo abo se helai, ai debamai eai, abo Eaubada aba‐aitoiena. \v 12 Ainauia ta paipaisoaina nige hetabu tataodi edi deha mo i sagui, na Eaubada hedebasaena i helai hinage. \v 13 Paana ami ao arinai i masaraha, tatao Eaubada se hedebasaei, evanelia awaabina doha omi awamiu eai se ataiei, eo emi aiainauia se ita, isi aridi eai eo tatao gamagaridi aridi eai; \v 14 isi enamiu abo se aiboda, eo nuadi se laowa arimiu eai, Eaubada ena ainauia lailai omi boeamiu eai, abo i abiitadi. \v 15 Eaubada mo ta lautoiei, ena ainauia saesae‐aririna taba nige ta ribaei! \c 10 \s1 Paulo ena awa‐aposotolo bena i hemamohoiei. \r Gal. 1.11-2.14 \p \v 1 Eau Paulo ina, ea aibodaimiu ta, Keriso nuatudobidobiuioina eo taubigana debadi eai — eau, boeamiu eai ea maemaee wa, ea tausuaraemiu abo ea nuakipikipi ariri!— \v 2 ea awanorimiu, bena tabu eau boeamiu eai abo riba adidiri ea hetoro, doha ea abi headi aridi eai, isi wa se hegihegirumai si ene tanoubu kamanina eai ai laulau. \v 3 Tanoubu eai ma‐miamai, ia mo ema iaiala nige doha tanoubu eai ta abiabina, \v 4 paana ina iala ta alahiana nige tanoubu enana, na se gigibori Eaubada matana eai, iala bonadi adiadidiridi se oioiheguridi. \v 5 Tatao edi nuanuatu se gabagabadobeidi, eo ginauri saesaedi hinage Eaubada italobaina se tautaugudui, eo nuatu gamagaridi se auaudi, se hetahetaladuidi Keriso awaabina arinai. \v 6 Au nonoha awayagara gamagari au hedudurai, ena omi awaabi maudoina au abiyao. \p \v 7 Au italau ginauri matamiu eai. Ena esau i sunumauioi bena ia Keriso enana, hage nuana i sae, ena ia Keriso enana, ai hinage. \v 8 Ena taba ea ribapasipasi ariri paana se hetorogu tanuaga, iaede Guiau i leama omi debamiu eai, bena ea abihetoromiu, nige bena ea laudobeimiu, taba nige esau i hetaumaeamaeagu. \v 9 Taba nige egu leta eai bena ea hematausimiu. \v 10 Doha si ene, “Ena leta se gigibori, eo se adidiri, na iabom ena taumasaraha eai i beruberu, eo ena riba taba nige ta nuatui.” \v 11 Riba ta tauribaena taba se nuatui, ema riba saha leta eai, huia ne ai hari tupo eai, temeta ama ao ede, huia ne ai boeamiu eai. \v 12 Ai taba nige ai toreuioimai, e ai lauitauioimai, tauribahetausaeuioidi peledi aridi eai. Isi isibom mo aridi eai se nonononoiuioidi, isibom mo aridi eai se laulauitauioidi, edi nuasibasiba nige’e. \p \v 13 Ema ribapasipasi eai taba nige aibom ema nonoi ai dioi, Eaubada ama sigasiga i nonoiyao, iaede i lage arimiu eai wa. \v 14 Nige bena ai helaiuioimai, doha nige ai lagewao arimiu eai; ai taulage baguna arimiu eai, Keriso ena evanelia ai ede ai leawa. \v 15 Nige ai ribapasipasi gaibu, bena hari tatao adi paisoa ai ene ai ai ginauri; na ema nuatu adidiri taba mo emi sunuma i tubu, abo ema tupo arimiu eai i helai. \v 16 Bena evanelia ai guguiai, teha headi hari tupomiu eai, nige ama paisoa hari tatao edi tupo eai mo ai ribapasipasiei. \v 17 Na eai bena i ribapasipasi, taba Guiau mo i ribapasipasiei. \v 18 Paana tauribahetauseuioi, ia nige i lolo, na tau wa Eaubada i ribahetausaei, ia mo i lolo ede. \c 11 \s1 Eaubada ena aiaromagigiri, tatao debadi eai. \p \v 1 Sora egu huia au leama, egu riba gaibu begana bena ea ribaei. Mamohoi arigu eai au taubiga ariri! \v 2 Debamiu eai ea aiaromagigiri, Eaubada ena aiaromagigiri eai; paana doha ea ribahetawasoraemiu Keriso arinai, doha hasara nuanuasupuna, ma‐nuaaana se woeai monena esega nuanuana eai. \v 3 Na ea matausi, doha mota Eva i borai wa, ena sonoga borabora eai, ata omi nuamiu se woeahesuaradi, Keriso gadosisina, aana, tahunuana, au abigabaei. \v 4 Ena esau i laowa Iesu udoi i guguiai, nige ia wa ai ai guguiai, e ena earua udoi au abi, nige doha arimai eai aue abi wa, e evanelia esau ai nige ai leawa, doha au nonoha ariri bena au ataiwatai. \v 5 Ia mo ea ene aposotolo saesaedi ta, eau nige ea murimuritaidi. \v 6 Ata bena ribariba eai awagu nige se biga, iamo italobaina ea abiyao, doha i masarahao arimiu eai, ema laulau gamagaridi eai. \p \v 7 Ea abi baaea wa, paana ea hedobidobiuioigu matamiu eai bena ea lausinimiu, to Eaubada ena evanelia enamiu ea guguiai, nige maisana? \v 8 Hari dubu aridi eai ea abigaibu, paana isi egu dobila se hemaisa, bena gonoagu enamiu ea paisoa. \v 9 Boeamiu eai ea mimia wa, huia headi ea dedeha, ia mo nige esau arimiu eai ea heporohe, paana eda tataoyao Makedonia eai se laoma wa, isi egu deha eai se saguigu. Arinai ea itawatauioigu, bena tabu ea heporohemiu, hinage doha meta abo egu abiabi ede. \v 10 Doha Keriso ena riba mamohoi arigu eai ie ota, arinai Akaia edi teha eai egu ribapasipasi eai ta taba nige tau esau i guduguduigu. \v 11 Paana saha? Paana nige ea gadosisiemiu? Agutoi! Eaubada abina i ata ea gadosisiemiu. \p \v 12 Na egu abiabi ta abo ea laelaei, taba nige edi huia ea mosedi, isi wa edi nuasaesae eai si ene bena edi paipaisoa gonoana doha ede ai. \s1 Taulauheata borabora ribahesanapuena. \p \v 13 Tatao ta isi aposotolo borabora, adi ao mamohoi se toreyamuidi, bena adi ao doha Keriso ena aposotolo. \v 14 Taba nige ta noo, Satani ia hinage abina i ata mara aneruna ana ao i lui. \v 15 Arinai kamanina, ia ena heaheari tataodi adi ao abo se bui hinage, doha laulau dudurai heahearidi adi ao. Adi siga eai abo adi paipaisoa maisana. \s1 Paulo se sinari, arinai ena tupo i hemasaraha. \p \v 16 Ea ribauio, tabu esau i ene ea eauyaure. Ena eau tauyauyaure, besi au taubiga, na ea ribapasipasi begana. \v 17 (Agutoi egu riba ta nige Guiau ena lauhesom, na eaubogu egu eauyaure eai, doha bena ea helolouioigu begana. \v 18 Headi tanoubu ginauridi aridi eai se ribapasipasi, eau hinage besi ea ribapasipasi.) \v 19 Omi au sibasiba ariri, hage au eari begana tauyauyaure aridi eai! \v 20 Paana tau ena i abimiu au hemala tauauau, e i hebaaeamiu, e iabom i helolouioi omi debamiu eai, e i saetawatawaemiu, e i oipareaimiu, taiede au nuapaipai mo. \v 21 Egu riba eai ta ea maee, doha ai mo ai beruberu ariri. \p Eai gonoana saha i ribapasipasiei — ea ribariba doha tauyauyaure ina — eau gonoagu hinage taba ea ribapasipasiei. \v 22 Bena isi Heberu tataodi? Eau hinage. Isi Isaraela? Eau hinage. Isi Aberahama ana isimurita? Eau hinage. \v 23 Isi Keriso ena heaheari? Eau mo ea dioidi — ea ribariba doha tau esau aruana se loi — eau mo agu paisoa se lalai ariri, egu huia se tutuguduigu se gamagari ariri, se pidirigu i gamagari ariri, mate ea hanahanau mahisa. \v 24 Ma‐haligigi Iudea se pidirigu, edi pidipidiri eai wa, esega mo abo i lage tatao‐labui‐se‐mate. \v 25 Ma‐haiona tue eai se pidirigu; ma esega se lauwe’uigu. Ma‐haiona waga eai ea sariri; maiona esega eo asubena esega gabogabo eai ea alealelei; \v 26 adaadau eai huia se gamagari, aba‐baaea saga eai, aba‐baaea tauhemahemanabara nimadi eai, aba‐baaea eaubogu egu eanua tataodi nimadi eai, aba‐baaea Murimuri‐tataodi nimadi eai, aba‐baaea eanua lailai boeana eai, aba‐baaea barabara eai, aba‐baaea gabogabo eai, aba‐baaea eda tataoyao borabora nimadi eai; \v 27 paisoa porohe eai eo amamna eai, silasilawa eai, guriam eo gadomagu eai, aiaidabu eai huia se gamagari ariri, waoo eai eo nige ama lulu. \v 28 Ginauri maudoina ta potana eai, ede ekalesia porohedi ea bahebahei, asubena gamagamagari. \v 29 Eai i beruberu, na eau nige ea beruberu hinage? Eai se abihebeu, na eau nige nuagu i alasi? \p \v 30 Ena bena ea ribapasipasi, besi ginauri headi egu beruberu se hemasaraha, isi abo ea ribapasipasiedi. \v 31 Eaubada, eda Guiau Iesu Keriso Tamana, ia abigu i ata nige ea riba borabora. \v 32 Damaseko eai Wasawasa Aretasi ena gavana ie riba edi eanua dobiladi gududi se nahanahaidi, bena se toaigu, \v 33 na numa esau eanua tonana eai, tomlapaina eai ea sosora, bosa eai se hedawedobeigu, to nimana eai ea dadago. \c 12 \p \v 1 Ea ribapasipasi abo saha ea lobai? Taiede, Guiau ena enosuai eo ena hemahemasaraha abo ea ribaedi. \v 2 Tau esau Keriso boeana eai ea nuatui, borimai saudoudoi‐hasi se lauo, ia se abiisini galewa isihehaionana eai — ibai ia tauna eai, e tauna i tausuaraei, nige ea nuatui, Eaubada iabom abina ie ata. \v 3 Tau ta eau abina ea ata, wau se abiisini Paradaiso eai wa, ia tauna mamohoi eai e tauna i tausuaraei, nige ea nuatui, Eaubada iabom — \v 4 ia riba didigadi taba nige ta ribaedi, i ataiedi, doha tau nige gonoana i ribaribaedi. \v 5 Tau ta debana eai abo ea ribapasipasi, eaubogu enagu taba nige’e, egu beruberu mo ea ribapasipasiedi. \v 6 Ena ea henua ea ribapasipasiuioigu, taba nige ea eauyaure doha nei, paana egu riba abo riba mamohoi. Na besi awagu ea tawai, ata tau esau i heasisiaririegu, nige doha agu ao eai i itagu mo gonoana, e awagu eai i ataiegu. \v 7 Paana ginauri se hemasarahadi arigu eai se lai ariri, ata ea nuasaesae‐daoi, arinai nuri esau bulumagu eai se leama, Satani ena heaheari ena aba‐hesabaigu, ata ea nuasaesae‐daoi. \v 8 Ma‐haiona ea awanori Guiau arinai, wau ginauri wa bena i abihesuaraei; \v 9 na ia i ribalaoma arigu eai i ene, “Egu ainauia oa gonoam ede, paana egu gigibori abo se hemamohoiei beruberu arinai.” Besi abo ea kode ariri, egu beruberu mo abo ea ribapasipasiedi, bena Keriso ena adidiri arigu eai i taru. \v 10 Keriso debana eai nuagu i lolo ena beruberu, riba isuisugara, miamia oioiuradi, heamamna, baaea lailaidi, ea hearodi; paana huia ne ea beruberu abo ea adidiri ede. \p \v 11 Ea hemala eauyaure! Omi ede au duduigu ta. I lolo taba omi tauribasaguigu. Eau nige saha, ia mo aposotolo saesaeariridi isi nige se hemurigu. \v 12 Aposotolo mamohoi abaitalobaina ai hemasarahadio omi boeamiu eai, ma taubigamai, heiheinoidi, eo noo, eo paisoa gigiboridi eai. \v 13 Ginauri saha arinai omi hari ekalesia bodadi au hemuridi, ginauri esega eai mo, iaede porohegu nige au bahei doha isi? Egu ponori eai ta au ribagigirigu! \p \v 14 Ina egu huia he‐haionana ta ea nonoha bena ea laowa. Taba nige ea heporohemiu, nige emi gogo ea gadosisiei, na omi mo; paana merumeru nige adi paisoa tamadiyao sinadayao enadi se peigogo, na tamadiyao sinadiyao isi merumeru enadi taupeigogo. \v 15 ma kodearirigu abo egu gogo ea gabaei, eo eaubogu hinage ea gabauioigu, earuamiu debadi eai. Ena egu gadosisi arimiu eai i lai ariri, abo omi emi gadosisi arigu eai i gagiri? \v 16 Ata bena nige ea heporohemiu wa paana eau tausanapu, abo au ene egu sanapu eaumuyamui eai ea toaimiu. \v 17 Isi ea hetamaridiwa arimiu eai wa, debadi eai ea helolouioigu wa? \v 18 Eau Tito ea dudui i laowa, eo eda tau esau maena ea hetamariyawa. Tito i laowa arimiu eai i helolouioi wa? Earuana esega ai tataomai labui i woeawoeaimai, e nige’e? Eo dobilana esega ai laulauei, e nige’e? \p \v 19 Ata bena au ene ai heduheduduraiuioimai ina omi matamiu eai, na riba ta Keriso boeana eai ai ribaei, Eaubada matana eai. Na egu nuanuai e, agutoi, ginauri gamagaridi ta aba‐heatamiu ede. \v 20 Ea matausi ata ea lobaimiu omi au hemala udoi, ata hinage au lobaigu eau udoi, nige doha ta henua ta lobaiuioida; ata haiabi, hewaiunu, ouyalayala, biribiri, hari dodoga ta ribariba‐hebaaeadi, toretoreyamui, nuasaesae nuatudi, oipiri tanuaga aridi eai. \v 21 Ea matausi ata egu huia uiowa eai egu Eaubada abo i hetaumaeamaeagu omi matamiu eai, ata ea nuadubu paana headi baaea eai se beu na nige se nuabuiuio, edi lelehi bii aridi eai, edi laulau baaea eo edi matamataeo debadi eai. \c 13 \p \v 1 Egu huia hehaionana ina ea laolaowa arimiu eai. Tauita labui e haiona awadi eai riba gamagaridi abo se masaraha. \v 2 Doha ea ribaeyao egu huia helabuina eai, huia ne eau maemiu wa, hinage ea ribauio, ma tau‐suaragu ta, isi baaea se hetubu taba nige ea nuatoatoaidi: \v 3 wau abaitalobaina au eooi wa, mamohoi Keriso iaede boeagu eai i ribariba? Ia ena abiabi arimiu eai nige se beruberu, na ia boeamiu eai i gigibori. \v 4 Ia ma‐tauberuberuna eai se hesatauro wa, ia mo ma‐maurina Eaubada ena gigibori debana eai. Ai hinage ma‐beruberumai ia boeana eai, na ema abiabimiu eai ai ma‐maurimai, ia maemai, Eaubada ena gigibori debana eai. \p \v 5 Hage au eoouioimiu, sunuma ta boeana eai au laulau e nige’e? Au lauitauioimiu. Amnana au ataiei e nige’e, Iesu Keriso ia boeamiu eai — ena lauita eai nige au ene au uioo! \v 6 Ea sunusunuma, taba nige nuamiu se labulabui ai debamai eai, au ene ai uio e nige’e. \v 7 Ai uura Eaubada arinai bena tabu baaea au hetubu, nige bena ai wasamai se lolo mo, na omi, bena emi abiabi gamagari se dudurai, ena ai baaea e nige’e. \v 8 Paana taba nige mamohoina ta ialai, mamohoina ta paisoa‐sagui mo. \v 9 Nei huiadi ai ai beruberu, omi au adidiri, ai kode ariri. Eo teina hinage ai uuraei, bena emi lolo au abiheohi. \v 10 Riba ta ea uri enamiu, sora ma‐miasuaragu, bena ea lage boeamiu eai abo egu heduhedudurai taba nige i porohe; Eaubada i tauribaegu tanuaga, bena ea laulauhetoro, nige bena ea hetahetatagorigori. \p \v 11 Egu tataoyao e, egu riba anasiga, aioni. Emi laulau bena lolo au abiheohi, egu riba au ataiei, au hainuaesega, loni boeana eai au miamia, gadosisi eo loni Eaubadana ia abo maemiu. \v 12 Alagoi tabuna eai omi esau to esau, au aiaitoiuioimiu. \v 13 Hetabu tataodi gamagaridi se lautoiemiu. \p \v 14 Guiau Iesu Keriso ena ainauia, Eaubada ena gadosisi, Earua Tabuna heoiesegana, omi gamagarimiu maemiu ede. Amen.\f + \fr 13.14 \ft Uriuri helabuina ta Pilipi eai se uri, Makedonia eanuana esau, Tito eo Lukasi nimadi eai.\f*