\id 1PE \ide UTF8 \h 1 PETERO \toc1 Petero ena uriuri bagubagunana \toc2 1 Petero \toc3 1 Pet. \mt1 PETERO ENA URIURI BAGUBAGUNANA \c 1 \s1 Tauataiena ena amamna eo ena laulau, ena mauri i abiheohi. \p \v 1 Petero, Iesu Keriso ena aposotolo, tau miamiasuara se tatagorigori tupo gamagari eai, enadi ina: Pontasi, Galatia, Kapodokia, Asia eo Bitinia eai, \v 2 Eaubada Tamada i hinerimiuo, emi dobila i nuatuiyao, ia Earuana eai i hetabuemiu bena Iesu Keriso au awaabiei, eo ia osinana potamiu eai se hetaru: Ainauiana enamiu, eo loni se helaiyawa. \p \v 3 Eaubada ta hedebasaei, eda Guiau Iesu Keriso Tamana! Ena nuatoatoa saesae‐aririna se laba‐heharihariuda sunuma maumaurina eai ta, Iesu Keriso mate eai se hetorouioi wa debana eai, \v 4 eo eda gogo taba nige i posa, taba nige abahebiina, taba nige i tauyamui, galewa eai se gorai enamiu; \v 5 omi wa, Eaubada ena gigibori i abididinimiu, emi sunuma debana eai, i lau e mauri au abi, enamiu se torenonohai wa, huia murimuritana eai abo se hemasaraha. \v 6 Arinai ede au kode lailai, abo‐ina ata bena nuamiu se porohe, paana huia kuukuuna noho gamagaridi se hesabaemiu ina; \v 7 emi sunuma lauitana, ginauri maisa lailaina, \tl gold\tl* oeagi alaalasi eai se gabu taiede abo i tauyamui, maisana nige i lai doha, emi sunuma wa Iesu Keriso aba‐hedebasaena ede, abaaihelahuina, namanamarina, ena huia taumasaraha eai. \v 8 Ia nige aue ita, na au gadosisiei; abo‐ina nige au itaitai, ia mo au sunumaei to au kode, emi kode lailaina taba nige ta ribaei, namanamarina i monau. \v 9 Emi sunuma uauana aue abi, iaede earuamiu se mauri. \p \v 10 Mauri ta peroveta se hetala, se eoo adidiri, ainauia abo i laowa arimiu eai ta isi se riba‐perovetaiyao. \v 11 Se eooeoo, edohana eo aitea huiana Keriso Earuana boeadi eai wa i ribaei, huia ne Keriso ena amamna i hemasaraha‐nonohaidi, eo hedebasaena, bena abo i tubu murita wa. \v 12 Aridi eai se hemasaraha, nige isi enadi, wau ginauri wa omi enamiu ede, evanelia wa taulaulauguguiaina awadi eai aue abi, Earua Tabuna galewa eai se hetamariama debana eai. Teina ginauri ta aneru se henua ariri taba se itasipoidi. \p \v 13 Arinai nuamiu au taididinidi, au mia‐komakomani, ainauia abo au abi wa, Iesu Keriso ena tau‐masarahauioina eai, au sunumaei i lau e ana siga. \v 14 Doha merumeru awaawaabi emi gadolelehi beabeadi tabu au patuwataidi, doha bagubaguna ma‐supusupumiu eai, \v 15 na doha tau‐eogaimiu ia tabuna ede, bena omi hinage tabuna, emi miamia maudoidi eai; \v 16 doha se uriyao, “Omi abo tabuna, paana eau tabuna ede.” (Lev. 11.44-45.) \v 17 Na ena Tamana esana au ataatai, ia tatao nige i heasisiedi, gamagaridi edi paipaisoa abo i nonoi‐itadi, besi emi huia miasuara eai ta ma‐matausimiu au miamia. \v 18 Doha ede au nuatuiyao, nige ginauri posaposadi doha \tl gold\tl* e \tl silver\tl* aridi eai se une‐hemaurimiu, nabada emi miamia gaibu wa tamamiuyao edi kamani au miamiawataidi, \v 19 na Keriso osinana maisa‐lailaiaririna eai, doha mamoe nige baaeana begana, nige gaina. \v 20 Mamohoi tanoubu sora nige ie tubu, ia ena dobila se tore‐nonohaiyao, abotai, huia murimuritana eai ta, omi debamiu eai se hemasaraha. \v 21 Ia debana eai Eaubada au awamamohoiei, mate eai i hetorouioi wa eo i hedebasaei iabom namanamarina eai; bena emi sunuma eo emi laubagibagi Eaubada arinai abo se otahai. \p \v 22-23 Paana omi earuamiu au heaadio, mamohoina wa au awaabiei, Earua debana eai, i lau e i hemala emi gadosisi mamohoi eda tataoyao aridi eai. Arinai besi au haigadosisiuioimiu, ma‐nuaaamiu, ma‐nuagigiborimiu. Se labaheharihariumiu, nige tuma posaposana eai se hetubumiu, na tumana taba nige i posa, Eaubada ena riba eai, maumaurina ede i laulau, eo i miatahitahi i lau e nige nosina; \v 24 na \q1 “Buluma gamagamagari iaede doha lagau \q1 eo tau ena lolo maudoina doha lagau liasina. \q1 Lagauna abo i wowoea, liasina abo se uru, \q1 \v 25 na Guiau ena riba mo abo i otahai, ana huia, ana tasi.” (Is. 40.6-9.) \q1 Riba ta ede wasa lolona, arimiu eai se guguiai wa. \c 2 \p \v 1 Arinai nuayalayala, eo abi borabora, eo ao‐labui, eo aiaromagigiri, eo ribariba baaea, maudoina au torehesuaradi. \v 2 Doha kaimou se labasi harihariudi, susu mamohoina taba au henua mo, iaede ribana, debana eai abo emi mauri eai au tubu; \v 3 ena taba Guiau ena aiainauia au aiitayao. \p \v 4 Au laoma ia arinai, doha we’u maumaurina arinai, mamohoi tatao ia se otaotaei, na Eaubada ia i abihineriyao, lolo‐dumadumana. \v 5 Omi hinage se abimiu doha we’u maumauridi, se tarini’sinimiu numana omi, earuana eai, eo kohena tabuna tataomiu, bena earuana eai aitalasam au helelelaei, iaede Eaubada i henua ariri wa, Iesu Keriso debana eai. \v 6 Doha uriuri tabuna eai si ene: \q1 “Au ita, Sion eai kona‐we’una ea hetoro, hilehileina, maisa lailai‐aririna, \q1 Esau ena i awamamohoiei, taba nige i maee.” (Is. 28.16.) \m \v 7 Omi tauataataiena arimiu eai ia i lolo ariri, doha ginauri maisa lailaina, na tau‐awayagara aridi eai, \q1 “We’una wau tau‐abinuma se otaotaei wa \q1 iaede i hemala we’utau, kona uruuruna eai se hetoro.” (Ps:. 118.22.) \m \v 8 eo \q1 “We’u aba‐alabesibesina eo \q1 tatao edi aba‐beu, we’utau eai ta;” (Is. 8.14-15.) \m arinai tatao se alabesibesi, paana se awayagara, edi dobila ina, enadi se nuatuiyao. \p \v 9 Na omi ede tatao, se hinerimiuo, kohena se awawasawasaei, basileia tabuna, tatao Eaubada enanayao mamohoi, bena ena abi noonoodi au hemahemasarahadi, ia masigiri eai tau‐eogahaimiu wa ena mara nabunabutuana arinai au lulage. \v 10 Beabeana eai wa omi nige bodamiu, na huia ta omi Eaubada ena boda tataomiu; nabada wa ena nuatoatoa nige au hearo, huia ta nuatoatoana abo au hearo. \p \v 11 Egu nuanuai e, ea awanorimiu ta, doha omi taulaolaoma mo, tanoubu eai ta tau‐adaadau mo, bulumamiu gadosisidi aridi eai au nuahiuioimiu, isi ede earuada tau‐iaialaidi. \v 12 Emi miamia Murimuri‐tataodi boeadi eai bena se masaraha, ata se riba‐baaeaimiu doha omi taulaulau‐baaea, taiede sora huia baaea se hearo abo Eaubada se hedebasaei, paana emi laulau lolodi se itadio. \p \v 13 Tatao edi laugagaeo gamagaridi au awaabiedi, Guiau debana eai, ena \tl king\tl* arinai, ia wasawasana i sae ariri ede, \v 14 e gavana i tauribaedi wa, bena tau‐laulau‐baaea se hemaisadi eo tau‐abilolo se hedebasaedi. \v 15 Paana Eaubada ena nuatu ina, bena omi laulau lolo eai tau‐eauyaure edi supusupu eai abo au abihemonoudi. \v 16 Omi doha tatao se iairihaimiuo, ia mo emi iairihai tabu i hemala laulau baaea aba‐woeoina; na doha Eaubada ena heaheari eai au laulau. \v 17 Tatao gamagaridi au heasisiedi. Eda bogao tataodi au gadosisiedi. Eaubada au matausiei. \tl King\tl* au heasisiei. \p \v 18 Tau‐heaheari e, ami tanutanuagayao bena au awaabiedi, ma‐matausimiu, nige tau‐abilolo eo taumanabiga isibom na isi tau‐oiura wa au heasisiedi hinage. \v 19 Paana teina arinai aitoina ede, ena tau esau ena nuatu Eaubada arinai debana eai amamna i hearo eo se heporohe gaibui. \v 20 Paana ena emi ponori debadi eai se lubilubimiu na au taubiga mo, haedi hedebasaena? Na ena taba ami paisoa lolo eai se heamamnagaibuimiu, na au taubiga mo, temeta arinai Eaubada nuana i lolo. \v 21 Ina dobila eai ta se eogahaimiu ede, Keriso ia hinage amamna enada i hearo, iilana i laugabaei eda tautau, bena omi ae‐munana eai au hemuriwatai. \v 22 Ia nige baaea i ginauri, awana eai nige borabora esau se lobai. \v 23 Huia ne se riba‐baaeai, riba baaea nige i heuio; amamna i hearo nige i riba‐hematausi; na iabom i toreuioi ia wa tauhedudurai duduraina nimana eai. \v 24 Ia eda baaea i baheidi, iabom tauna eai, oeagi ewana eai wa, bena ita baaea ena tupo eai ta mate, eo laulau‐dudurai ena tupo eai ta mia. Ia gaina eai se helolomiu. \v 25 Omi nabada aue gege doha mamoe, na au uiomao ina earuamiu edi Mamoe‐tauitawata arinai, eo Tauwoeaidi arinai. \c 3 \p \v 1 Hinage doha, omi sisine maitawasora, monemiuyao au awaabiedi, ena taba headi Eaubada ena riba nige se awaabiei, taiede, nige ribariba eai na ata bena monediyao sisine edi miamia debadi eai tatao wa nuadi abo se buidi, \v 2 paana emi iila aana, ma‐matausina, abo se ita. \v 3 Ami pasa tabu ami ao mo pasana, doha uru hilihilina, e pasa \tl gold\tl* au tore, e lulu luiluina eai, \v 4 na doga eamuyamuina wa nuaboeamiu eai, pasana ede earua manamanabigana, hedobidobiuioina, iaede taba nige i posa eo Eaubada matana eai ginauri maisa lailaina ina. \v 5 Doha ina huia mumuga eai sisine tabudi, Eaubada tausunumaena, edi abiabipasa, hede monediyao se awaabiedi, \v 6 doha Saraha Aberahama i awaabiei esana i atai guiau. Ia nanatunayao‐sisine ede omi, ena emi abi se dudurai, nige saha au matausiei, taba nige aruamiu se loi. \p \v 7 Hinage doha, omi tatao maitawasora, ma‐monemiuyao au mia‐esega eo au abi komakomanidi, sine au heasisiei paana ia tauberuberuna ede, au mia doha taumiu labui mauri ainauiana au hearo‐esegai, abo taba nige emi uura au guduguduidi. \p \v 8 Riba murimurita‐aririna ede, gamagarimiu bena nuamiu esega, esau esau au hai‐hebigauioimiu, au haigadosisi doha omi boga esega, ma‐nuatoatoamiu tatao au heasisiedi. \v 9 Baaea tabu maisana au heuio baaea eai, e diladila maisana au heuio diladila eai; omi udoi, se eogahaimiu riba‐helolo mo arinai au heuheuio, arinai nuawoiwoina ainauiana bena au hearo. \v 10 Paana \q1 “Ena esau maurina i gadosisiei \q1 eo asubena lolodi bena i itadi, \q1 ribariba baaea eai memenana taba i nuahi, \q1 sopana hinage, ata borabora se ribaedi; \q1 \v 11 taba baaea i tausuaraei, lolo mo i ginauri; \q1 taba loni mo i eooi, eo i lau hesabana. \q1 \v 12 Paana Guiau matana se itaitalau laulau‐dudurai tataodi aridi eai, \q1 beana se tasoe edi uura arinai. \q1 Na tau‐abibaaea aridi eai Guiau ana ao i oiura.” (Ps. 34.12-16.) \p \v 13 Na eai abo i hebaaeamiu, ena omi lolo au laulauwatai? \v 14 Na ena laulau‐dudurai debana eai amamna au hearo, emi kode meta. Edi hemahematausi tabu au matausiei, eo tabu nuamiu se porohe, \v 15 na Guiau emi Eaubada nuaboeamiu eai au hetabuei. Huia gamagari emi riba bena se nonoha, arinai abo tatao au heuioedi ena emi sunuma paana nuaboeamiu eai wa se hetala, nuatudobidobiuio eai eo ma‐heasisimiu eai riba au heuio; \v 16 emi aba‐nuanuatu‐dudurai, nuaboeamiu eai, abo se nega, arinai ena se riba‐baaeaimiu, tauhebaaeamiu emi miamia lolodi Keriso boeana eai se ita abo se taumaeamaea. \v 17 Paana ena Eaubada nuana ede, i lolo ariri ena laulau dudurai debana eai amamna au hearo; laulau baaea debana eai ta amamna nige i lolo. \v 18 Nabada Keriso amamna i hearoyao, taulaulau‐dudurai, taulaulau‐gewagewa enadi i hearo, huia esegana eai, bena i woeaida Eaubada arinai, bulumana eai se unuhemate na Earua i abihemauriuioi; \v 19 abotai ie lau earuyarua se tutuguduidi wa, enadi i lauguguia, \v 20 isi mumuga eai tau‐awayagara, huia ne Eaubada ena taubiga eai i bagiasaeaidi. Noa asubenana eai, huia ne ake se lauginauri, arinai tatao hisahisawaidi mo, haligigi‐haiona, goila eai wa se hemauridi. \v 21 Bapatiso tautauna ina, iaede i hemaurida Iesu Keriso ena torouio debana eai, nige buluma biina toretorehesuarana eai tauda eai ta torehesuara, na eda eoga mo Eaubada arinai, bena nuatu aba‐heduduraina nuaboeada eai i nega, Iesu Keriso ena torouio debana eai, \v 22 Ia i seuioo galewa, ia Eaubada nimatutuna eai, maena aneru, eo wasawasa saesaedi, eo gigibori udoi udoi, ia awaabina eai se laulau. \c 4 \p \v 1 Arinai doha Keriso, ia bulumana eai amamna i hearo wa ita debada eai, omi bena nuamiu doha, au henuapaipaiuiomiu, paana ena esau bulumana eai mamohoi amamnana i hearoyao, ia baaea arinai i lautomo, \v 2 ena mauri asubenadi eai taba nige buluma i miawatai, tatao lelehidi eai, na Eaubada ena nuatu mo abo i miawatai. \v 3 Huiadi se lauo arinai gonoada Murimuri‐tataodi edi henuhenu ta ginauriwataidi, huia ne matamatae’o eo buluma lelehidi eai ta laulau, eo \tl wine\tl* nomnom‐daoina eai, eo laulau gaibu miamiana, eo mataasi aiaina, eo oitau tabaohuna abiabidi biibiidi. \v 4 Huia ta se heunaboisaha, si ene paana saha nige maediyao au aitautau esega, laulau eai ta au gabauioimiu eo abidaoina eai au dio, arinai se riba baaeaimiu; \v 5 ia mo edi mauri aniona abo se toro se wasawasaei ia wa matana eai, ia i nonoha wa tau‐maumauri eo tau‐matemate i heduduraidi. \v 6 Teina matapaana eai ta evanelia se guguiaei tau‐matemate aridi eai hinage, bena tatao bulumadi mamiadi eai nonoidi eai abo se nonoidi, na earuadi eai Eaubada ena nuatu se miawatai. \p \v 7 Ginauri gamagaridi edi huia sigasigana i hanahanaumao; arinai omi bena au miakomakomani, eo uura arinai au silasilawahetete. \v 8 Teina mo i sae ariri, omibom boeamiu eai emi hai‐gadosisi eai bena au gigibori, paana gadosisi, baaea peina lailaina abo i bubulitawai. \v 9 Emi numa‐alo au soeauridi, esa, esa, au abi‐taumanaidi, tabu emi haitala au nuanuahidi. \v 10 Tau esa to esa Eaubada ena ainauia ie abi, iaede bena i hepaisoaei ena doga arinai, abo Eaubada ena ainauia udoi udoi omi doha tauhepaisoaina lolodi: \v 11 esau i ribahasahasa, taba i riba doha Eaubada ena sanapu saesaedi i ribaribaedi; esau ena i heayai, taba i abi doha ia adidirina Eaubada i moseyao; bena ginauri gamagaridi eai Eaubada abaaihelahuina namanamarina ede, Iesu Keriso debana eai, ia arinai hedebasaena, eo awa‐tanuaga gigiborina, i lau e nige nosina. Amen. \p \v 12 Egu nuanuai e, lauita alaalasina i lauitaimiu ta, tabu au heunaboisahaei, doha ginauri hekahekauna boeamiu eai ie tubu. \v 13 Na au kode mo, paana Keriso ena amamna tupona omi au hearo, sora ia namanamarina huia hemasarahana eai, omi abo nuamiu se amna, eo au kode ariariri. \v 14 Ena se riba‐baaeaimiu, taiede au kode; paana namanamari earuana potamiu eai ie taru ede, eo Eaubada earuana. \v 15 Na tabu omi esau se hegirumiu si ene ia doha tauaiunu e tauaiyahari, e taulaulaubaaea, e tau‐modegaibu hari tatao adi paisoa eai; \v 16 taiede ena tau esau giru i hearo paana ia \f + \fr 4.16 \ft English: \fq Christian.\f* Keriso‐tauna, tabu i taumaeamaea, esana eai se hegiru wa arinai taba Eaubada i hedebasaei mo. \v 17 Huiana hede i lagemao hetala ie tubu ede Eaubada ena numa boeana eai; ena ita arida eai i tubu baguna, isi abo edohadi ena taba Eaubada ena evanelia nige se awaabiei? \v 18 Eo, “Ena tau‐laulaududurai mauri taba nige i abi gaibui, Eaubada tau‐miamurimuriena eo tau‐laulau‐baaea edi dobila abo edohana?” (Prov. 11.31.) \v 19 Arinai amamna tauhearo, Eaubada ena nuatu eai, abo se lolo, isi taba earuadi se toredi Eaubada nimana eai, doha mamohoi ia Tauhetubuda miamiatahitahina. \c 5 \s1 Mamoe Tauitawataina saesaena ena laolaoma debana eai, eda aiheaheari dobilana ta nanabuei. \p \v 1 Babadayao boeamiu eai, enadi ea riba‐hasahasa, eau hinage helemiu bada esau, Keriso ena amamna eau tauitaitaina esau, ena namanamari maraitom‐asubena abo se hemasaraha, eau hinage abo tauhearona esau. \v 2 Eaubada ena mamoe eawoina boeamiu eai wa, omi au suidi, au woeaidi, nige paana se duduimiu na paana aue eari, nige moni biibiina debana eai na paana nuamiu se soasoari, \v 3 porohe ta se tore nimamiu eai nige bena au tanuagaei, doha omi guiau, na doha omi mamoe eawoina edi tautau mo, iilamiu abo se lauwatai. \v 4 Huia ne Mamoe Tauitawataina saesaena i laoma, omi emi korona namanamarina abo au abi, taba nige i tauyamui. \v 5 Hinage doha omi heamiu ma‐hewahewarimiu, emi babadayao edi riba arinai bena au eari. Gamagarimiu hinage au haiawaabiuioimiu, esau, esau, nuatudobidobiuio au abi au lui, paana “Eaubada taunuasaesae i taugudui, ena ainauia ede i mosei tau‐nuatudobidobiuio arinai.” (Prov. 3.34.) \p \v 6 Au nuatu‐hedobidobiuioimiu, Eaubada nimana gigigiborina ubuna eai, ia ena huia eai abo i abi’sinimiu. \v 7 Emi nuamodemode maudoina au gabalaei ia potana eai, paana ia tau‐bobodiemiu. \v 8 Au mia‐komakomani, au matasoasoari. Ami waiunu diabolo ie sae ie dobi doha liona, ie so’a, i aiailoea, bena eai abo i toai i ai. \v 9 Ia au taugudui, sunumamiu eai au torotahitahi, au nuatuiyao emi tataoyao tanoubu tupo headi eai emi amamna wa isi hinage se hearoyao. \v 10 Ainauia gamagamagari Eaubadana, ena namanamari i lau e nige nosina, arinai wa i eogaida, Keriso Iesu debana eai, sora begana amamna au hearo abotai ia iabom i hetorouioimiu, i hetorotahitahimiu, i headidirimiu. \v 11 Ia arinai namanamarina, awa‐tanuagana, ta mosei i lau e nige nosina. Amen. \p \v 12-13 Silevano, eda tau nuana i tore‐esegai, ia nimana eai ea uuri ta, uriuri kuukuuna mo arinai ea lauhasahasaemiu, eo teina ea hemasaraha‐auri: hede Eaubada ena ainauia mamohoina ina, arinai omi au totoro. Ia Babulonia eai ie mia wa, abi‐hilei sinena, doha omi, ena lautoi i hetamariyawa ina; eo natugu Mareko hinage. \v 14 Gadosisi alagoina arinai esau esau au aiaitoiuioimiu. \p Omi gamagarimiu Keriso boeana eai taulaulau, loni enamiu.