\id NEH \h नेहेम्‍याह \toc1 नेहेम्‍याह \toc2 नेहेम्‍याह \toc3 नेहेम्‍याह \mt1 नेहेम्‍याह \ip \bd ब्रेक्‍ब मुर:\bd* एको किताब नेहेम्‍याह आंमान इच्‍का ब्रेक्‍शो बाक्‍त। तन्‍न नोले सुमी मेको आ ब्रेक्‍शो नु एज्रा आ ब्रेक्‍शो किताब का सेला मतुंइसीब। ङोंइती एज्रा नु नेहेम्‍याह किताब का बाक्‍शो बाक्‍त। मेको कली ग्रीक लोव़मी सेल्‍शा, मेको किताब का रे निक्‍शी सेल्‍शो बाक्‍तेक्‍म। \ip \bd गेना दुम्‍शो:\bd* ४४६ बि. सी.म नेहेम्‍याहमी यरूसलेम आ पर्बम लोव़ नेंशो। ४४५ बि. सी.म नेहेम्‍याह यरूसलेम लशो। ४४५-४३३ बि. सी.म सुसा सहर लेश्‍शो। ४३३ बि. सी.म नेहेम्‍याह लेंशा यरूसलेम लशो। \ip \bd मारदे ब्रेक्‍शो:\bd* एको किताबमी १इतिहास नु २इतिहासम ब्रेक्‍शो नेल्‍ल दुम्‍शो नोले ङा रागी ङा इतिहास बाक्‍ब। यरूसलेम सहर ङा ब्रेश्‍शो गारो ५२ नाक्‍तीमी लेंशा प्रोव़‍‍शो आ पर्बम ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। \c 1 \s1 नेहेम्‍याह आ पुंइशो लोव़ \p \v 1 एको हाकाल्‍याह आ तौ नेहेम्‍याह आ लोव़ बाक्‍ब। २० बर्स ङा किस्‍लेव महिनामी गो सुसा ङा दरवारम बाक्‍ती। \p \v 2 मेना आं लोक्‍ब हानानी, का निक्‍शी मुर नु यहूदा रागी रे जाक्‍त। मिनु गो मेको आन कली “प्रोक्‍शा, गाक्‍शो नु ग्‍याइश्‍शा, लाइक्‍चा मपुंइसीशो रे लीशो यहूदीपुकी दोदेंशो बाक्‍नीमी? यरूसलेम दोदेंशो तांइसीबा?” दे हिल्‍लो पातामी। \v 3 मिनु मेकोपुकीमी आं कली “ग्‍याइक्‍चा मपुंइसीशो मेक उइ लीशोपुकीम शुश श्‍येत जशा, खेदा पचा पुंइसीना सीन बाक्‍नीम। यरूसलेम ङा गारो ब्रेश्‍शो बाक्‍ब। मेकेर ङा ठेयब लाप्‍चोपुकी मीम दुप्‍शो बाक्‍नीम” देंतेक्‍म। \em २इतिहास ३६:१९\em* \v 4 मिनु गो मेको लोव़ नेंशा निश्‍शा, सुर्ता पा, शुश नाक्‍त सम्‍म ङाक्‍ना ङाक्‍न बाक्‍ती। मजथु स्‍वर्ग ङा परमप्रभु कली \em एज्रा ९:३\em* \v 5 “परमप्रभु यावे, स्‍वर्गम बाक्‍ब परमप्रभु, गे नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब नु मान पा हिंचा माल्‍शो परमप्रभु बाक्‍नीनी। इन कली दाक्‍शा, इन अरेशो लोव़ टीब आन कली शिशी पाइब नु कबल खाप्‍ब बाक्‍नीनी। \em दानीएल ९:४\em* \v 6 गो, इन वाइल, इस्राएली आन पर्बम नाक्‍दो नाक्‍त पुंइनुङ। आं पुंइशो लोव़ नेंचा कली गे इन नोफा दाइक्‍तीन। मिनु आं गे कोव़ङीन। गो, इस्राएली नु आं आफ आ खिं ङा मुर नेल्‍लेमी इन ङोंइती मरिम्‍शो पाइतक। मिनु गो यो पाप पाता। \v 7 गे इन वाइल मोसा कली शेंतीक गेतीनी। गोपुकीमी चहिं मेको इन गेशो फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ नु इन ठीक पतीक लोव़ मटिथु, इन ङोंइती मरिम्‍शो पाइतक। \v 8 मिनु गे इन वाइल मोसा कली ‘गे आं देंशो मटीतीनी हना, गो इन कली रागी रागी ङा मुर आन दातेमी फ्राइनन्‍नी’ देंतीनी। \em ब्‍यवस्‍था ४:२७\em* \v 9 तन्‍न ‘आं गे लेत्‍तीनी, आं शेंतीक लोव़ नेंशा टीतीनी हना, गो इन कली ङोन ङोन रागी मेर फ्राइतन्‍नी हना यो, खुप्‍नन्‍नी। इन कली खुप्‍शा, आं नें ठेयब सेल्‍चा कली आं योव़शो रागीमी चाक्‍नन्‍नी’ दे इन ङोंइती पशो लोव़ मिम्‍तीन। \em ब्‍यवस्‍था ३०:४-९\em* \v 10 मिनु मेकोपुकी इन वाइली नु इन रागी ङा मुर बाक्‍नीमी। ङोंइती गे मेको आन कली इन ठेयब सक्ति नु इन बोल्‍यो गुइमी प्रोंइशो बाक्‍तीनी। \v 11 परमप्रभु, इन नोफा दाइक्‍तीन। मिनु इन नें कली मान पचा दाक्‍ब इन वाइल आन पुंइशो लोव़ यो नेनीन। मुलाक्‍ती आं पुंइशो खपीन। पिप आ ङोंइती गो शिशी तङल” दे पुंइता। मेना गो पिप कली तूचा गेब आन ठेयब मुर बाक्‍ती। \c 2 \s1 नेहेम्‍याह आ पुंइशो तशो \p \v 1 आरता-सास्‍त पिप दुम्‍शो २० बर्स जाक्‍दीश्‍शो बाक्‍त। मिनु काबु निसान महिनामी पिप आ अङगुर शांबु ठीक पा लाइश्‍शा, पिप कली ख्रेत्‍ताक्‍ङ। गो सुर्ता पशो नङ। पिपमी मेको क्‍येङा ङोंइती आं कली सुर्ता पशो गेनायो मतशो बाक्‍त। \v 2 मिनु पिपमी “मारदे इ कुल राव किक्‍पदी? गे रोइ पशो मबाक्‍नेवे, इ थुं दोक्‍शो तांइसीब” देंत। मो देंमेनु, गो शुश हिंती। \v 3 मिनु “हजुर, गेना हना यो ब्रोंइशा बाक्‍कीन। आं किकी पिपी आन कली थिम्‍शो सहर, खतम दुम्‍शो बाक्‍ब। मिनु गारो ङा ठेयब लाप्‍चो मीम दुप्‍शो बाक्‍नीम। मिनु गो दोपा सुर्ता मपाइनुङा ङा?” देंती। \v 4 मिनु पिपमी “गे मार माल्‍नेवे?” दे हिल्‍लो पती। मिनु गो आं थुंमी स्‍वर्गम बाक्‍ब परमप्रभु कली लोव़ पाता। \v 5 मिनु गो पिप कली “गे दाक्‍नीनी नु इन शिशी ताता हना, आं किकी पिपी थिम्‍शो, यहूदा रागी ङा सहर कली लेंशा सेल्‍थ सोइक्‍तीनी” देंती। \v 6 मेना पिपीम पिप नु निश्‍शो बाक्‍त। मिनु पिपमी “मो पचा कली गिश नाक्‍त माल्‍नेवे? मिनु गेना लेश्‍शा जाक्‍नेवे?” दे हिल्‍लो पती। मिनु गो आं माल्‍शो नाक्‍त देंती। मिनु पिपम आं देंशो बिश्‍शा लचा गेती। \v 7 मिनु गोमी पिप कली “गे रिम्‍शो लाक्‍नीनी हना, युफ्रेटीस ठेयब खोला आ आइक्‍ची हांबुमी सासन पाइब मुर आन कली, आं कली यहूदा रागी सम्‍म ग्रीशा लचा गेचा कली ब्रेक्‍स का ब्रेक्‍शा गेयीनी। \v 8 मिनु परमप्रभु यावे आ खिं आ नेक्‍था ङा बोल्‍यो खिं कली लाप्‍चो कली, सहर ङा गारो ङा ठेयब लाप्‍चो आन कली, नु आं बाक्‍तीक खिं कली शी माल्‍नुङ। इन ब्‍वाकी कोव़ब आसाफ कली आं माल्‍शो शी गेचा, दे यो ब्रेक्‍स का ब्रेक्‍शा गेयीनी” दे पुंइता। मिनु पिपमी आं पुंइशो नेल्‍ल गेती। मारदे हना आं परमप्रभु आ शिशी आं तारी बाक्‍त। \em एज्रा ७:६\em* \p \v 9 पिपमी आं कली वारच पाइक्‍चा कली सिपाइ आन ठेयब मुरपुकी नु शारा ङोइक्‍बपुकी यो गो नु काथा सोइक्‍ताक्‍व। मिनु युफ्रेटीस, ठेयब खोला आ आइक्‍ची हांबु ङा ठेयब मुर आन बाक्‍तीक जाक्‍दीश्‍शा, पिप आ ब्रेक्‍सपुकी गेतामी। \v 10 मिनु होरोनी सान्‍बल्‍लत नु आ गेय पाइब अम्‍मोनी तोबीयाह, निम्‍फा “इस्राएली आन कली रिम्‍शो पाइब का जाक्‍शो बाक्‍ब” देंशो नेंशा, थाम्‍पा चुरताक्‍स। \s1 नेहेम्‍याह यरूसलेम जाक्‍शो \p \v 11 मिनु गो यरूसलेम जाक्‍शा, नाक्‍त सां सम्‍म मेकेर बाक्‍ती। \v 12 मिनु नोले गो नाक्‍दो बोक्‍शा, का निक्‍शी मुर नु गारो कोव़थ लती। तन्‍न आं परमप्रभुमी आं थुंमी यरूसलेम आ पर्बम वोइश्‍शो लोव़ सुइ आन कली मशेंदुमी। मिनु गो आं ङोइश्‍शो शारा ङा लाक्‍शा, अरु शारा मलदु। \v 13 मेको नाक्‍दो गो बेंसी लाप्‍चो रे ठेयब बुस्‍स माइश्‍शो ब्‍वाक्‍कु बुक्‍तीके नु मोव़ल लाप्‍चो गे लती। मिनु यरूसलेम ङा ब्रेश्‍शो गारो नु मीम दुप्‍शो ठेयब लाप्‍चोपुकी कोव़तामी। \v 14 मेकेर रे पा ब्‍वाक्‍कु बुक्‍तीक लाप्‍चो नु पिप दोम्‍ली गे लती। तन्‍न आं शारा कली गाक्‍तीक लां मबा। \em नेहेम्‍याह ३:१५\em* \v 15 मिनु गो मेको नाक्‍दो बेंसी रे ग्‍येत्‍थ ङोइश्‍शा, गारो कोव़तामी। मिनु लेश्‍शा, लेंशा बेंसी लाप्‍चो रे सहर जाक्‍ती। \v 16 मिनु सहर ङा ठेयब मुरपुकीम गो ते लङा नु मार पङा, मारेइ मतुइक्‍तेम। मारदे हना गो मेना सम्‍म यहूदी, चढ़ेब, मान ताइब, ठेयब मुर नु अरु आन कली मारेइ मशेंदुमी। \s1 नेहेम्‍याहमी मुर आन थुं बारपाइश्‍शो \p \v 17 मिनु मेको नोले गो सहर ङा मुर नेल्‍ल आन कली “गे गो आंइ खतम दुम्‍‍शो नेल्‍ल तुइक्‍नीनी। यरूसलेम यो खतम दुम्‍शो बाक्‍ब। मिनु गारो ङा ठेयब लाप्‍चोपुकी मीम दुप्‍शो बाक्‍नीम। लो, गो नेल्‍ल गारशा, यरूसलेम ङा गारो सेल्‍शा, आंइ मुने साम्‍य” दे माइक्‍ता‍मी। \v 18 मिनु आं परमप्रभु आ शिशी आं तारी बाक्‍तीके नु पिपमी आं कली देंशो लोव़ यो मेको आन कली शेंताक्‍ङमी। मिनु मेकोपुकीमी “लो, गो एको गेय पय” दे ग्‍येरशा, आन थुं बारपाइक्‍‍तेक्‍म। \p \v 19 मिनु होरोनी सान्‍बल्‍लत, आ गेय पाइब अम्‍मोनी तोबीयाह नु अराबी गेशेममी चहिं एको लोव़ नेंशा, आंइ कली शुक्‍शी पा ठेयब लेश्‍शा “गे मार पाइनीनी, हां? पिप आ सासन प्रोंइचा माल्‍नी?” दे हुइक्‍ताक्‍की। \v 20 मिनु गो मेको आन कली “स्‍वर्गम बाक्‍ब परमप्रभुमी आंइ कली गारो सेल्‍चा गेब। मिनु गो परमप्रभु आ वाइलपुकीमी गारो प्रोव़नीकी। यरूसलेममी इन खिं मबाक्‍ब, एकेर मारेइ यो पशो मबाक्‍नीनी। मिनु इन कली ते खाइक्‍नी?” दे मेको आन कली माइक्‍ता‍मी। \c 3 \s1 यरूसलेम ङा गारो प्रोव़चा गोशो \p \v 1 नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब चढ़ेब एल्‍याशीब नु चढ़ेबपुकीमी भेडा लाप्‍चो सेल्‍तेक्‍म। मिनु ठेयब लाप्‍चो सेल्‍ने थुम्‍शा “परमप्रभु के बाक्‍ब” दे थारतेक्‍म। मिनु मेकोपुकीमी मेआ माइश्‍शो लाइश्‍शो खिं नु हानानेल माइश्‍शो लाइश्‍शो खिं सम्‍म गारो प्रोव़ना प्रोव़न “परमप्रभु के बाक्‍ब” दे वोइक्‍तेक्‍म। \em नेहेम्‍याह १२:१; येरमीया ३१:३८\em* \v 2 मिनु मेकेर रे बोइश्‍शा, यरीको ङा मुरपुकीमी प्रोव़तेक्‍म। मिनु मेकेर रे बोइश्‍शा, इम्री आ तौ जाक्‍कुरमी प्रोव़तु। \p \v 3 मिनु हास्‍सेनाह आ तौपुकीमी ङांइ लाप्‍चो सेल्‍तेक्‍म। मेकोपुकीमी ठेयब लाप्‍चो ङा शी वोइश्‍शा, ठेयब लाप्‍चो थारशा, लाप्‍चो नु चोक्‍तीके आग्‍लो वोइक्‍तेक्‍म। \v 4 मिनु मेकेर रे बोइश्‍शा, हककोस आ तौ उरीयाह आ तौ मेरेमोथमी गारो प्रोव़तु। मिनु मेकेर रे बोइश्‍शा, मेशेजाबेल आ तौ बेरेक्‍याह आ तौ मेशुल्‍लाममी सेल्‍तु। मेकेर रे बोइश्‍शा, बाना आ तौ सादोकमी प्रोव़तु। \v 5 मेकेर रे बोइश्‍शा, तेकोहा आ मुरपुकीमी प्रोव़तेक्‍म। मेको आन ठेयब मुरपुकीम चहिं “गो गारो प्रोव़तीक गेय पचा आंइ कली मशिरब” दे गारो मप्रोव़ङेम। \p \v 6 माइत गारो ङा ठेयब लाप्‍चो पासेआह आ तौ यो-यादा नु बेसोदैयाह आ तौ मेशुल्‍लाममी सेल्‍ताक्‍स। मेकोमी ठेयब लाप्‍चो ङा शी वोइश्‍शा, लाप्‍चो थारशा, पाइक्‍तीक नु चोक्‍तीके आग्‍लो वोइक्‍तेक्‍म। \v 7 मेकेर रे बोइश्‍शा, गिबोन ङा मेलत्‍याह नु मेरोनोथ ङा मुर यादोन, गिबोन नु मिस्‍पा ङा मुरपुकीमी प्रोव़तेक्‍म। मेकोपुकी युफ्रेटीस ओंथ हांबु ङा जिल्‍ला ङा सासन पाइब आ हुकुममी बाक्‍‍तेक्‍म। \v 8 मेकेर रे बोइश्‍शा, हारहायाह आ तौ सुन चेम्‍ब उज्‍जीएलमी प्रोव़तु। मेकेर रे बोइश्‍शा, ब्रोव़शो रिना पाइब ख्रेक्‍तीक सेल्‍ब हनान्‍याहमी गारो प्रोव़तु। मेकोपुकीमी ब्रेम्‍शो गारो सम्‍म गारो सेल्‍शा प्रोव़तेक्‍म। \v 9 मेकेर रे बोइश्‍शा, हुर आ तौ रेफायाहमी प्रोव़तु। मेको रेफायाह चहिं आधा यरूसलेम कली हुकुम पाइब बाक्‍त। \v 10 मेकेर रे बोइश्‍शा, हरुमाफ आ तौ येदायाहमी आ खिं आ ङोंइती ङा गारो प्रोव़तु। मिनु मेकेर रे बोइश्‍शा, हशाब्‍नैयाह आ तौ हत्‍तुशमी प्रोव़तु। \v 11 मेकेर रे बोइश्‍शा, हारीम आ तौ माल्‍कीयाह नु पहाथ-मोआब आ तौ हाश्‍शुबमी प्रोव़ताक्‍स। मेको निक्‍शीमी गारो नु मी मुइक्‍तीक लाइश्‍शो खिं यो सेल्‍ताक्‍स। \v 12 मेकेर रे बोइश्‍शा, हल्‍लोहेश आ तौ, यरूसलेम ङा अर्को आधा हुकुम पाइब शाल्‍लुम नु आ तमीपुकीमी प्रोव़तेक्‍म। \p \v 13 मिनु मेकेर रे बोइश्‍शा, हानुन नु जानोह ङा मुरपुकीमी बेंसी लाप्‍चो सेल्‍‍तेक्‍म। मेकोपुकीमी ठेयब लाप्‍चो सेल्‍शा, थारशा, लाप्‍चो चोक्‍तीक आग्‍लो वोइक्‍तेक्‍म। मिनु मेकोपुकीमी मोव़ल लाप्‍चो माइश्‍शो ठेयब लाप्‍चो सम्‍म, हजार का कुबीत गारो प्रोव़तेक्‍म। \em कुबीत का आधा मिटर खोदेंशो बाक्‍ब। \em* \p \v 14 मिनु मेको मोव़ल लाप्‍चो रेकाब आ तौ माल्‍कीयाहमी सेल्‍‍तु। मेको बेथ-हक्‍केरेम जिल्‍ला ङा सासन पाइब बाक्‍त। मेकोमी ठेयब लाप्‍चो सेल्‍शा, थारशा, लाप्‍चो चोक्‍तीक आ‍ग्‍लो वोइक्‍तु। \p \v 15 मिनु कोल-होजे आ तौ, मिस्‍पा सहर ङा ठेयब हुकुम पाइब शाल्‍लुममी ब्‍वाक्‍कु बुक्‍तीक लाप्‍चो प्रोव़तु। मेकोमी साप्‍शा ठेयब लाप्‍चो सेल्‍शा, थारशा, लाप्‍चो पाइक्‍तीके नु चोक्‍तीके आग्‍लो वोइक्‍तु। मेकोमी पिप आ फल फुल रू आ नेक्‍था ङा शेलाह माइश्‍शो दोम्‍ली ङा गारो प्रोव़शा, दाऊद आ सहर रे ब्रुप्‍तीके सम्‍म ङा गारो प्रोव़तु। \em नेहेम्‍याह २:१४; २राजा २०:२०; यूहन्‍ना ९:७\em* \p \v 16 मेकेर रे पा बोइश्‍शा, अच्‍बुक आ तौ, उइक्‍थ बेथ-सुर सहर ङा हुकुम पाइब, नेहेम्‍याहमी प्रोव़तु। मेकोमी दाऊद नु आ किकी पिपी आन कली थिम्‍तीके आ आइक्‍ची रे मुर आन सेल्‍शो दोम्‍ली नु सिपाइ आन खिं सम्‍म गारो प्रोव़तु। \v 17 मेकेर रे बोइश्‍शा, लेवीपुकीमी प्रोव़तेक्‍म। बानी आ तौ रेहुम मेको आन कली कोव़ब बाक्‍त। मिनु मेकेर रे बोइश्‍शा, कैलाह सहर ङा उइक्‍थ जिल्‍लामी हुकुम पाइब, हशाब्‍याहमी प्रोव़तु। \v 18 मेकेर रे बोइश्‍शा, आन लोक्‍बपुकीमी प्रोव़तेक्‍म। मेको कैलाह ङा लीशो भाग ङा हुकुम पाइब, हेनादाद आ तौ बिन्‍नुइ बाक्‍त। \v 19 मेकेर रे बोइश्‍शा, मेको येशुआ आ तौ, मिस्‍पा ङा हुकुम पाइब, एजेरमी प्रोव़तु। मिनु कुना ङा लडाइ पाइब आन या वोइक्‍तीक खिं रे ग्‍येत्‍थ लतीके आ ङोंइती सम्‍म यो प्रोव़तु। \v 20 मेकेर रे बोइश्‍शा, जब्‍बै आ तौ बारुकमी प्रोव़तु। मेकोमी कुना रे नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब चढ़ेब एल्‍याशीब आ खिं ङा ओव़तीक सम्‍म प्रोव़तु। \em नेहेम्‍याह ३:१\em* \v 21 मेकेर रे बोइश्‍शा, हककोस आ तौ उरीयाह, आ तौ मेरेमोथमी एल्‍याशीब आ खिं ङा ओव़तीक रे खिं ची सम्‍म प्रोव़तु। \em एज्रा ८:३३\em* \v 22 मेकेर रे बोइश्‍शा, आ नेक्‍था बाक्‍शो चढ़ेबपुकीमी प्रोव़तेक्‍म। \v 23 मेकेर रे बोइश्‍शा, बेन्‍यामीन नु हाश्‍शुबमी आस खिं खिं आस ङोंइती ङा गारो प्रोव़ताक्‍स। मेकेर रे बोइश्‍शा, अनान्‍याह आ चच, मासेयाह आ तौ, अजारयाहमी आ खिं आ नेक्‍था ङा गारो प्रोव़तु। \v 24 मेकेर रे बोइश्‍शा, हेनादाद आ तौ बिन्‍नुइमी अजारयाह आ खिं रे कुना सम्‍म प्रोव़तु। \v 25 मेकेर रे बोइश्‍शा, उजाइ आ तौ पालालमी कुना नु पिप आ खिं आ नेक्‍था ङा लाइश्‍शो खिं आइक्‍ची एरे सम्‍म ङा गारो प्रोव़तु। \em येरमीया ३२:२\em* \v 26 मेकेर रे बोइश्‍शा, पारोश आ तौ पेदायाह नु ओफेलम बाक्‍शो परमप्रभु यावे आ खिं ङा गेय पाइबपुकीमी नां दाप्‍तीक गे, ब्‍वाक्‍कु लाप्‍चो आइक्‍ची नु गारो ङा लाइश्‍शो खिं सम्‍म प्रोव़तेक्‍‍म। \v 27 मेकेर रे बोइश्‍शा, तेकोहा आ मुरपुकीमी ठेयब लाइश्‍शो खिं आ ङोंइती रे ओफेल ङा गारो सम्‍म प्रोव़तेक्‍म। \v 28 शारा लाप्‍चो आ ग्‍येत्‍थ गे चढ़ेबपुकीमी आन खिं ङोंइङोंइती ङा गारो प्रोव़तेक्‍म। \em २राजा ११:३६\em* \v 29 मेकेर रे बोइश्‍शा, इम्‍मेर आ तौ सादोकमी आ खिं ङोंइती ङा गारो प्रोव़तु। मेकेर रे बोइश्‍शा, शेकन्‍याह आ तौ शेमायाहमी गारो प्रोव़तु। शेकन्‍याह चहिं नां दाप्‍तीक लाप्‍चो ङा खाल पाइब बाक्‍त। \v 30 मेकेर रे बोइश्‍शा, शेलेम्‍याह आ तौ हनान्‍याह नु सालाफ आ जन्‍तरे तौ हानुनमी गारो प्रोव़ताक्‍स। मेकेर रे बोइश्‍शा, बेरेक्‍याह आ तौ मेशुल्‍लाममी आ खिं आ ङोंइती ङा गारो प्रोव़तु। \v 31 मेकेर रे बोइश्‍शा, सुन चेम्‍ब माल्‍कीयाहमी कुना ङा खिं ङा इर ङा कोठा सम्‍म ग्‍याप्‍ब लेयब आन खिं रे गारो प्रोव़शा, खाल पाइब लाप्‍चो आ ङोंइती, कौसी पाइश्‍शो कुना ङा तला तारी ङा कोठा सम्‍म गारो प्रोव़तु। \v 32 मेको गारो आ कुनाम बाक्‍शो तला तारी ङा कोठा नु भेडा लाप्‍चो आ दातेमी सुन चेम्‍ब नु ग्‍याप्‍ब लेयबपुकीम गारो प्रोव़तेक्‍म। \c 4 \s1 जोरी सत्रुमी गेय तेक्‍चा माल्‍शो \p \v 1 “गो गारो प्रोव़ना प्रोव़‍न बाक्‍नीकी” देंशो लोव़ सान्‍बल्‍लतमी नेंशा, उरशा, शुश गाइश्‍शा, यहूदी आन पर्बम शुक्‍शी पाप्‍तु। \em नेहेम्‍याह २:१०,१९\em* \v 2 मिनु मेकोमी यहूदी आन पर्बम शुक्‍शी पा, आ लोक्‍बपुकी नु सामरीया ङा लडाइ पाइब आन ङोंइती “एको मारेइ सोक्‍त मपाइश्‍शो यहूदीपुकीमी मार पना पन बाक्‍नीमी? मार, मेकोपुकीमी आन गारो लेंशा प्रोव़ने चाप्‍नीमी? मार, मेकोपुकीमी चढ़ेनीमी? मार, मेकोपुकीम काबुमी थुम्‍नीमी? मेको मीम दुप्‍शो फुल्‍लुम गारो प्रोव़ने चाप्‍नीमी ङा?” दे लोव़ पाप्‍तु। \v 3 मिनु अम्‍मोनी ङा तोबीयाह सान्‍बल्‍लत आ नेक्‍था बाक्‍शा “मेकोपुकीमी मेको प्रोव़तेक्‍म हना यो, सिवार का मेको तारी ङोंइसाक्‍व हना, नेल्‍ल ब्रेप्‍ब” देंत। \v 4 मिनु गो चहिं “आंइ परमप्रभु, इन नोफा दाइश्‍शा, नेनीन। गो शुश शुक्‍शी पाइक्‍चा पुंइसाक्‍क। मेको आन पशो शुक्‍शी लेश्‍शा, मेको आन तार कोप्‍तीन। मेको आन कली ग्‍याइश्‍शा, अरु आन रागी लाइक्‍पतीन। \v 5 मेको आन मरिम्‍शो पतीके नेल्‍ल क्‍याम्‍शा मगेने। मारदे हना मेकोपुकीमी गारो प्रोव़‍ब आन कली शुक्‍शी पा, आन थुं तोक्‍शा गेम्‍तेक्‍म” दे परमप्रभु कली पुंइता। \v 6 मिनु गोपुकीमी आधा लाइश्‍शो सम्‍म गारो प्रोव़शा, एर ओंथ नेल्‍ल हिरने थुम्‍शो। मारदे हना प्रोव़ब मुरपुकीमी आन थुं नुशा, ग्‍येरशा, गारो प्रोव़तेक्‍म। \s1 जोरी सत्रु आन कली तेक्‍शो \p \v 7 मिनु सान्‍बल्‍लत, तोबीयाह, अराबीपुकी, अम्‍मोनीपुकी नु अश्‍दोदीपुकीमी “यरूसलेम ङा गारो रिम्‍शो पा सेल्‍ना सेल्‍न बाक्‍नीम। आ पोव़ला यो सु‍ना सु‍न बाक्‍नीम” दे तुइश्‍शा, शुश गाइक्‍ताक्‍म। \v 8 मिनु मेकोपुकी गारशा, यरूसलेम कली लडाइ पा, खतम सेल्‍चा, दे खुम्‍साक्‍म। \v 9 गोपुकी चहिं आंइ परमप्रभु कली पुंइना पुंइन बाक्‍तक। मिनु गोपुकीमी “मारेइ पाइनीमी, कों” दे मेको आन कली कोव़शा, नाक्‍दो नाक्‍त खाल पाइबपुकी वोइक्‍तक। \p \v 10 मिनु यहूदा ङा मुरपुकीमी “फुल्‍लु कुरब आन बोल जाम्‍ना जाम्‍न लत। मारदे हना शोर गाक्‍शो शी, फुल्‍लु नु खप शुश दुम्‍तीके, गोपुकी गारो प्रोव़ने मचाप्‍नीकी” दे गन गन पाम्‍तेक्‍म। \v 11 मिनु आंइ जोरी सत्रुपुकीमी “मेको आन मतुइक्‍थु, मतथु, मेको आन दातेमी जाक्‍दीश्‍शा, मेको आन कली साइश्‍शा, आन गेय थुम्‍पाइय्‍य” देंमुमा बाक्‍त। \v 12 तन्‍न मेको आन नेक्‍था बाक्‍ब गाउं गाउं ङा यहूदीपुकी आंइ बाक्‍तीक जाक्‍शा “आंइ जोरी सत्रु गोपुकी नु लडाइ पचा कली बुक्‍शा बाक्‍नीम” दे शुश खेयप देंतेक्‍म। \v 13 मोपतीके गो गारो आ नेल्‍ल क्‍येङा आइक्‍च दुम्‍तीके, आंइ जोरी सत्रु आन शुश श्‍येत मजथु, ओव़ने चाप्‍‍तीकेम, मुर आन कली खुप्‍ताक्‍ङमी। मेको आन कली तरवार, तूतीक नु लिब्रा कुरपाइश्‍शा मेकेर वोइक्‍ता‍मी। \v 14 मिनु गो मेको आन कली हिंशो तशा “महिनीन। नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब नु मान पा हिंचा माल्‍शो परमप्रभु कली मिम्‍तीन। मिनु आंम लोक्‍ब, तमी तौ, मीश नु आंम खिं आ पर्बम लडाइ पने” दे ठेयब मुरपुकी, सासन पाइबपुकी नु मुर नेल्‍ल आन कली माइक्‍ता‍मी। \em नेहेम्‍याह १:५\em* \p \v 15 आन मिम्‍शो गोपुकीमी तुइक्‍ताक्‍क नु परमप्रभुमी आन मिम्‍शो नेल्‍ल क्‍याम्‍शा गेवा बाक्‍त, दे आंइ जोरी सत्रुपुकीमी तुइक्‍तमे बाक्‍त। मोपतीके गो नेल्‍ल आंम आंम गेय पा गारो प्रोव़थ लेत्‍तक। \v 16 मेको नाक्‍त ङा मेरे गो आंइ उइक्‍थ मुरपुकीमी गारो प्रोव़शा बाक्‍शो। मिनु लीशो उइक्‍थ मुरपुकीमी तूतीक, तेक्‍तीक नु लिब्रा कुरशा, फलाम के फेक्‍तीक फेक्‍शा बाक्‍तेक्‍म। मिनु ठेयब मुरपुकीमी गारो प्रोव़‍ब यहूदा ङा मुर नु गारशा, आन थुं बारपाइक्‍तेक्‍म। \v 17 कुरब मुरपुकीमी आन गुइ कामी कुरतीक नु अर्को गुइमी या कुरतेक्‍म। \v 18 गारो प्रोव़ब मुरपुकीमी आन किप्‍शुरमी चुक्‍ब पिप्‍शा प्रोव़तेक्‍म। तुराही ताप्‍ब आं नेक्‍था बाक्‍शो बाक्‍त। \v 19 मिनु गोमी ठेयब मुर, हुकुम पाइब नु मुर नेल्‍ल आन कली “गेय थम ठेयब नु शुश ब्रशा बाक्‍शो बाक्‍ब। गोपुकी गारो आ नेक्‍था, तन्‍न ङोन ङोन बाक्‍नीकी। \v 20 तेकेर रे तुराही ग्री‍शो नेंनीनी, मेकेर रीब पा बुक्‍कीन। आंइ परमप्रभुमी आंइ पर्बम लडाइ पाइब” दे माइक्‍ता‍मी। \em प्रस्‍थान १४:१४\em* \v 21 मोपा गो उइक्‍थ मुरपुकीमी गेय पस ङा पस बाक्‍तक। मिनु उइक्‍थ मुरपुकी सुनी रे नाक्‍दो सम्‍म या शेशा बाक्‍तेक्‍म। \v 22 मेना गो मुर आन कली “नाक्‍दो खाल पाइब, नाक्‍त गेय पाइब नु मेको आन कली वारच पाइब नेल्‍ल यरूसलेममीन नां सोंइचा माल्‍नीम” दे यो माइक्‍ता‍मी। \v 23 मोदेंशो पा गो, आं लोक्‍बपुकी, आं गेय पाइबपुकी नु आं नेक्‍था बाक्‍ब खाल पाइबपुकी वा मप्रुइक्‍थु, आंइ या शेशान इप्‍तक। \c 5 \s1 प्रुङग आन कली वारच पशो \p \v 1 मिनु नोले मार दुम्‍त देंशा हना, मुरपुकी नु आन मीशपुकीमी आंम आन यहूदी लोक्‍ब आन पर्बम लोव़ का ब्रपाइक्‍तेक्‍म। \v 2 का निक्‍शीमी “गो, आंइ तमी तौ शुश बाक्‍नीमी। गो शुश बाक्‍तीके ब्रोंइचा कली अन्‍न माल्‍नीकी” देंतेक्‍म। \v 3 मिनु का निक्‍शीमी “अन्‍कालमी अन्‍न ग्‍याप्‍चा कली आंइ रूपुकी, आंइ अङगुर रूपुकी नु आंइ खिंपुकी जाकट वोइक्‍चा माल्‍ताक्‍क” देंतेक्‍म। \v 4 मिनु का निक्‍शीमी “पिप कली तिरो थाप्‍चा कली आंइ रू नु अङगुर रूपुकी गेशा, जेर ताक्‍तक। \v 5 गो यो आंइ लोक्‍ब खोदेंशो बाक्‍नीकी। आंइ तमी तौ मेको आन तमी तौ खोदेंशो बाक्‍नीम। मिनु गो आंइ तमी तौ आन कली वाइलीम वाइल दुम्‍चा कली लेयचा माल्‍नीकी। आंइ तमी का निक्‍शी ङोंइतीन लेयचा पुंइसाक्‍म। गोपुकीमी मेको आन कली प्रोंइने मचाप्‍नीकी। मारदे हना आंइ रू नु अङगुर रू नेल्‍ल मुर आन के दुम्‍ने थुम्‍तु” देंतेक्‍म। \em लेवी २५:३९; २राजा ४:१; यसैया ५०:१; मत्ती १८:२५\em* \p \v 6 मोपा मेको आन लोव़ नेंशा, आन ङाक्‍शो तशा, शुश गाइक्‍ताक्‍यी। \v 7 तन्‍न गो आं थुंमी लोव़ पाता। मिनु गो मान ताइब नु ठेयब मुर आन कली हुइश्‍शा “क्‍येट आ चाइक्‍ब ताक्‍चा, दे आंम लोक्‍ब आन कली जेर गेनीनी” दे माइक्‍ताक्‍मी। मिनु मेको आन पर्बम मुर नेल्‍ल खुप्‍ताक्‍ङमी। \em प्रस्‍थान २२:२४\em* \v 8 मिनु गो मेको आन कली “गोपुकीमी अर्को रागीम लेयशो वाइलीम वाइल दुम्‍शो आंइ लोक्‍ब यहूदी आन कली आंइ चाप्‍शो थाप्‍शा, मुर आन गुइ रे प्रोंइतक। गेपुकी चहिं आंम इन लोक्‍ब रागी रागी ङा मुर आन कली लेयनीनी? मिनु मेकोपुकीम गो आंमान लेंशा ग्‍याप्‍चा माल्‍नीकी?” दे शुश हुइक्‍ताक्‍ङ। मिनु मेकोपुकी सिक्‍सी पा मारेइ मदेंम। \em लेवी २५:४७-४९\em* \v 9 मिनु लेंशा “इन पशो मरिम्‍शो बाक्‍ब। आंइ जोरी सत्रुपुकीमी आंइ कली शुक्‍शी मपपाइक्‍थु, आंइ परमप्रभु कली मान पा हिंशा, गेय पचा ममाल्‍नीनी ङा? \v 10 गो आंमान, आं लोक्‍बपुकी नु आं गेय पाइबपुकीमी यो मेको आन कली क्‍येट नु अन्‍न जेर गेतक। मुल गो चाइक्‍ब पुंइचा प्रोंइय। \em ब्‍यवस्‍था १५:१-११\em* \v 11 गे मुलाक्‍तीन मेको आन रू, अङगुर रू, आन तेल रवा रू नु आन खिं लेश्‍शा गेने। मिनु क्‍येट, अन्‍न, नक अङगुर रस नु तेल, मार मार जेर पुन्‍मे, मेको नेल्‍ल मो गेने” दे माइक्‍तामी। \v 12 मिनु मेकोपुकीमी “गो नेल्‍ल लेश्‍शा गेनीकी। मेकोपुकी रे मारेइ मताक्‍नीकी। इन देंशो खोदेंशो पा नेल्‍ल पाइनीकी” देंतेक्‍म। मिनु गो चढ़ेब आन कली ब्रेश्‍शा “आंइ देंशो खोदेंशो पा पाइनीकी” दे कसम जपाइक्‍तामी। \v 13 मिनु नोले गो आं फेक्‍शो वा रे थुर थुर पा फुरक हेम्‍शा “आन देंशो मखाप्‍ब कली परमप्रभुमी आन खिं नु आन थेरशो रू रे ओं पान थुर थुर पा हेमल। मोपा थुर थुर पा श्‍येत्‍थ दुम्‍मल” देंती। मिनु मेकेर बुक्‍शा बाक्‍ब नेल्‍लेमी “आमेन” देंतेक्‍म। मिनु मेकोपुकीमी परमप्रभु यावे कली ठेयब सेल्‍शा, आन देंशो खोदेंशो पाम्‍तेक्‍म। \em आमेन देंबमी “गो यो मोदेंशो मिम्‍नुङ” देंब।\em* \s1 नेहेम्‍याहमी रिम्‍शो पशो \p \v 14 मिनु आरता-सास्‍त पिप दुम्‍शो २० बर्स दुम्‍मेनु, गो यहूदा रागीमी हुकुम पचा कली योव़चा पुंइसाक्‍यी। मेना रे मुल १२ बर्स दुम्‍त। मेको आरता-सास्‍त पिप दुम्‍शो ३२ बर्स दुम्‍त। मेको १२ बर्स सम्‍म गो नु आं लोक्‍बपुकीमी हुकुम पाइब आन ततीक जचा थोव़क मजक। \v 15 आं क्‍येङा ङोंइती ङा आं खोदेंशो पा हुकुम पाइबपुकीमी मुर आन कली ठेयब श्‍येत गेशो बाक्‍तेक्‍म। मेकोपुकीमी नाक्‍त किंत किंत ङा जचा थोव़क, शोब्‍ले, अङगुर शांबु नु ४० चांदी के शेकेल यो लाइश्‍शो बाक्‍तेक्‍म। मिनु मेको आन गेय पाइबपुकीमी यो मुर आन कली साप्‍पा दिप्‍शो बाक्‍तेक्‍म। तन्‍न गो परमप्रभु कली मान पा हिंशा मोदेंशो मपङ। \em चांदी के शेकेल का ११.५ ग्राम ङा क्‍येट बाक्‍ब।\em* \v 16 मिनु गो आंमा गारो प्रोव़तीक गेय यो पाता। गोपुकीमी रू का यो मग्‍याप्‍क। आं गेय पाइब नेल्‍ल गारो प्रोव़थ जाक्‍तेक्‍म। \v 17 मिनु गो नु सहे का ५० जना यहूदी आन ठेयब मुरपुकी काथा बाक्‍शा जाम्‍तेक्‍म। मिनु एर ओंथ रागी रे आंइ कली ग्रुम्‍थ जाक्‍बपुकी यो गो नु बाक्‍शा जाम्‍तेक्‍म। \v 18 नाक्‍त का कली मार जचा थोव़क ठीक सेल्‍शो बाक्‍त, देंशा हना, ब्‍यफ का, ६ ओटा रिम्‍शो दोम्‍शो भेडा नु ब्‍वापुकी ठीक सेल्‍शो बाक्‍तेक्‍म। मिनु १०, १० नाक्‍त कली मारेइ मारेइ अङगुर शांबु यो चाक्‍शो बाक्‍त। मोदेंशो शुश माल्‍ती हना यो, गो गेनायो हुकुम पाइब आ तचा माल्‍शो जचा थोव़क ममलु। मारदे हना मुरपुकी शुश श्‍येत जशो बाक्‍तेक्‍म। \v 19 गो परमप्रभु यावे कली “आं परमप्रभु, गो एको मुर आन कली मार मार रिम्‍शो पङा, मेको मप्रेंदीन” देंती। \em नेहेम्‍याह १३:१४,२२,३१\em* \c 6 \s1 जोरी सत्रुमी हिंच कोंइशो \p \v 1 मिनु नोले सान्‍बल्‍लत, तोबीयाह, अराबी गेशेम नु आंइ जोरी सत्रुपुकीमी “गोपुकीमी गारो प्रोव़शा, पोव़ला नेल्‍ल यो सुने थुम्‍तक” देंशो नेंतेक्‍म। गो ठेयब लाप्‍चो थारने मथुम्‍शो बाक्‍ती। \v 2 मेना सान्‍बल्‍लत नु गेशेममी आं कली “ओनो दिंम ङा गाउं काम ग्रुम्‍य” दे लोव़ सोइक्‍ताक्‍यीमी। तन्‍न मेकोपुकीमी आं कली मरिम्‍शो पचा माल्‍शो बाक्‍तेक्‍म। \v 3 मिनु गो मेको आन कली “मुल आं के ठेयब गेय का बाक्‍ब। मोपतीके यिने मचाप्‍नुङ। मेक यिशा, आं गेय क्‍योल्‍चा मदाक्‍नुङ” दे लोव़ सोइक्‍ताक्‍ङ। \v 4 मिनु मेकोपुकीमी आं कली ४ खेयप सम्‍म “यिने” दे लोव़ सोइक्‍ताक्‍यीमी। मिनु गो यो ङोंइती ङा खोदेंशो पा लोव़ लेश्‍शा सोइक्‍ताक्‍ङमी। \v 5 मिनु सान्‍बल्‍लतमी लेंशा, ५ खेयपमी आं गेय पाइब मुर, नेल्‍ल आन कली पढेचा ङा पा, ब्रेक्‍स का सोइक्‍ताक्‍व। \v 6 मिनु मेको ब्रेक्‍समी “अर्को जात ङा मुरपुकीमी ‘गे नु यहूदीपुकी गारशा सरकार कली तुल्‍चशो बाक्‍नीनी’ देंतेक्‍म। गेशेममी यो मोन देंत। मोपतीके गे गारो सेल्‍ना सेल्‍न बाक्‍नीनी। गे चहिं मेको आन पिप दुम्‍चा माल्‍शो बाक्‍नेवे, देंशो यो नेंसाक्‍व। \em नेहेम्‍याह २:१९; एज्रा ४:१२\em* \v 7 मिनु ‘यहूदामी पिप का बाक्‍ब’ देंपाइक्‍चा कली परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब आन कली यो योव़शा, यरूसलेमम लोव़ पथ, वोइश्‍शो बाक्‍ते। मिनु पिपमी एको लोव़ थमा पा नेंब। मोपतीके एको आ पर्बम लोव़सी पचा कली रीब पा यिने” दे ब्रेक्‍शो बाक्‍त। \v 8 मिनु गो “इ देंशो लोव़ नेल्‍ल जोल बाक्‍ब। आंम इ मिम्‍शो बाक्‍ब” दे लोव़ लेश्‍शा, सोइक्‍ताक्‍ङ। \v 9 मिनु मेको नेल्‍लेमी आंइ कली हिंच कोंइचा माल्‍तेक्‍म। मेकोपुकीमी “एको गारो प्रोव़चा प्रोंइनीम। मथुम्‍नीम” दे मिम्‍त्‍मे बाक्‍त। मिनु गो “परमप्रभु, आं थुं बारपतीन” दे पुंइता। \s1 शेमायाहम रिम्‍शो लोव़ पखु पशो \p \v 10 मिनु काबु गो देलायाह आ तौ, मेहेताबेल आ चच शेमायाह आ खिंमी लती। मेको आ खिंमी चोक्‍सीशा बाक्‍शो बाक्‍त। मेकोमी आं कली “गो निक्‍शी परमप्रभु यावे आ खिं नेल्‍ल क्‍येङा आगा ओव़शा, लाप्‍चोपुकी चोक्‍शा, बाक्‍स। मारदे हना मेकोपुकी इन कली साइक्‍थ पिना पिन बाक्‍नीम। नाक्‍दो इन कली साइक्‍थ जाक्‍नीम” दे माइक्‍ती। \v 11 तन्‍न गो मेको कली “मार, आं खोदेंशो मुर प्रोक्‍बा ङा? गो परमप्रभु यावे आ खिंम ओव़शा, ब्रोंइनुङा ङा? गो मलाइनुङ” दे माइक्‍ता। \v 12 मिनु गो “परमप्रभु आ सोइश्‍शो ममाइ, आं कली मरिम्‍शो पचा, दे सान्‍बल्‍लत नु तोबीयाहमी मेको कली नोले दुम्‍ब लोव़ पपाइक्‍खु पशो बाक्‍ताक्‍स। \v 13 आं कली हिंच कोंइचा नु पाप पपाइक्‍चा माल्‍ताक्‍से। मोपा मेकोमी आं पर्बम मरिम्‍शो लोव़ ब्रपाइक्‍चा कली क्‍येट ताक्‍शो बाक्‍त” दे तुइक्‍ताक्‍ङ। \v 14 मिनु गो “आं परमप्रभु, तोबीयाह नु सान्‍बल्‍लत आस पशो मिम्‍तीन। आं कली हिंच कोंइचा दाक्‍ब नोले दुम्‍ब लोव़ पाइब नोआदीयाह माइश्‍शो मीश मुर नु अरु नोले दुम्‍ब लोव़ पाइब, नेल्‍ल आन पतीके यो मिम्‍तीन” दे परमप्रभु कली पुंइता। \em नेहेम्‍याह ३:३३-३७\em* \s1 यरूसलेम ङा गारो सेल्‍ने थुम्‍शो \p \v 15 एलुल महिना ङा २५ नाक्‍त गोपुकीमी गारो सेल्‍ने थुम्‍तक। सेल्‍ने थुम्‍चा कली ५२ नाक्‍त माल्‍ताक्‍क। \v 16 मिनु आंइ जोरी सत्रुपुकीमी एको लोव़ नेंतेक्‍म, देंशो नेंशा, आंइ एर ओंथ बाक्‍शो अर्को जात ङा मुर नेल्‍ल शुश हिंतेक्‍म। मिनु मेकोपुकीमी “इं परमप्रभुम पशो बाक्‍त” दे तुइक्‍ताक्‍म। \p \v 17 मेना यहूदा ङा ठेयब मुरपुकीमी तोबीयाह कली शुश ब्रेक्‍स ब्रेक्‍शा, सोइक्‍ना सोइक्‍न बाक्‍तेक्‍म। मिनु तोबीयाहमी यो मेको आन कली ब्रेक्‍स सोइक्‍ना सोइक्‍न बाक्‍त। \v 18 मिनु यहूदा ङा शुश मुरुमी तोबीयाह आ लोव़ बिश्‍शा “इन मुर दुम्‍नीकी” दे कसम जशो बाक्‍तेक्‍म। मारदे हना तोबीयाह आ चांइवा आराह आ तौ शेकन्‍याह बाक्‍त। मिनु आ तौ येहो-हानानमी बेरेक्‍याह आ तौ मेशुल्‍लाम आ तमी चाक्‍शो बाक्‍त। \v 19 मेको मुरपुकीमी आं ङोंइती तोबीयाहमी मार मार रिम्‍शो गेय पाप्‍तु, दे आं कली लोव़ पाम्‍तेक्‍म। मिनु आं देंशो लोव़ यो तोबीयाह कली शोव़तेक्‍म। मिनु तोबीयाहमी आं कली हिंच कोंइशा चिठीपुकी सोइक्‍ताक्‍यी। \c 7 \s1 नेहेम्‍याहम हुकुम पाइब सेल्‍शो \p \v 1 मिनु गारो प्रोव़ने थुम्‍शा, लाप्‍चोपुकी थारशा गारपाइश्‍शा वोइक्‍ताक्‍मी। लाप्‍चो खाल पाइबपुकी, कुम्‍सो पाइबपुकी नु लेवी नेल्‍ल योव़शा वोइक्‍तामी। \v 2 मिनु गो आं लोक्‍ब हानानी नु लडाइ पाइब आन नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब मुर हनान्‍याह आस कली यरूसलेममी हुकुम पाइब सेल्‍तासी। मारदे हना शुश मुर आन क्‍येङा हनान्‍याह दीगो नु रिम्‍शो पाइब परमप्रभु कली मान पा हिंब बाक्‍त। \v 3 मिनु गो मेको आस कली “यरूसलेम ङा ठेयब लाप्‍चोपुकी नां चोक्‍ता नोले ला रोक्‍पतीन। मिनु नोले खाल पाइबपुकी ठेयब लाप्‍चोम गेय पची ना लाप्‍चोपुकी चोक्‍शा, आग्‍लो शुइक्‍चा माल्‍नीम। यरूसलेम ङा मुरपुकी का का पा खाल पाइब सेल्‍चा माल्‍नीम। का निक्‍शी गारो कोव़ब सेल्‍चा, का निक्‍शी आंम आन खिं आ ङोंइती खाल पचा माल्‍नीम” दे माइक्‍तामी। \v 4 सहर ठेयब बाक्‍ब। मिनु मुर शुश मबाक्‍तीके, ब्रशा बाक्‍शो बाक्‍तेक्‍म। मिनु सुइमी आन खिं लेंशा सेल्‍शो मबाक्‍म। \s1 यरूसलेम लेश्‍शा जाक्‍ब आन नें \r एज्रा २:१-६ \p \v 5 मिनु आं परमप्रभुमी आं कली “ठेयब मुर, सरकार ङा अधिकार ताइब नु अरु मुर नेल्‍ल आन कली बुक्‍पाइश्‍शा, मेको नु आन खिं ङा मुर आन नें ब्रेक्‍चा माल्‍नुङ” दे मिम्‍पाइक्‍ती। मिनु गो ग्‍याइश्‍शा लाइक्‍चा पुंइसीशो रे, यरूसलेम लेश्‍शा जाक्‍ब आन नें ब्रेक्‍शो किताब थित्‍ता। मिनु मेको किताबम सु सु आन नें ब्रेक्‍शो बाक्‍तेक्‍म देंशा हना, \v 6 ङोंइती बेबीलोन ङा पिप नेबुकदनेसरमी यरूसलेम नु यहूदा ङा मुर आन कली ग्‍याइश्‍शा लाइश्‍शो बाक्‍त। मिनु सु सु नोले यरूसलेम नु यहूदा ङा आंम आन सहर लेत्‍चा तशो बाक्‍तेक्‍म देंशा हना, \v 7 जेरूब-बाबेल, येशुआ, नेहेम्‍याह, अजारयाह, राम्‍याह, नाहामानी, मोरदेकै, बिल्‍शान, मिस्‍पेरेथ बिग्‍वाइ, नेहुम नु बानाह लेत्‍चा तशो बाक्‍तेक्‍म। \p \v 8 लेत्‍चा ताइब इस्राएली सु सु बाक्‍तेक्‍म देंशा हना, पारोश नु आ खिं ङा मुर २,१७२ \v 9 शेफत्‍याह नु आ खिं ङा मुर ३७२ \v 10 आराह नु आ खिं ङा मुर ६५२ \v 11 पहाथ-मोआब नु आ खिं ङा मुर नु येशुआ नु योआब आस खिं ङा मुर नेल्‍ल २,८१८ \v 12 एलाम नु आ खिं ङा मुर १,२५४ \v 13 जत्‍तु नु आ खिं ङा मुर ८४५ \v 14 जक्‍काइ नु आ खिं ङा मुर ७६० \v 15 बिन्‍नुइ नु आ खिं ङा मुर ६४८ \v 16 बेबाइ नु आ खिं ङा मुर ६२८ \v 17 अज्‍गाद नु आ खिं ङा मुर २,३२२ \v 18 अदोनीकाम नु आ खिं ङा मुर ६६७ \v 19 बिग्‍वाइ नु आ खिं ङा मुर २,०६७ \v 20 आदीन नु आ खिं ङा मुर ६५५ \v 21 आतेर नु हिज्‍कीयाह नु आस खिं ङा मुर ९८ \v 22 हाशुम नु आ खिं ङा मुर ३२८ \v 23 बेजाइ नु आ खिं ङा मुर ३२४ \v 24 हारीफ नु आ खिं ङा मुर ११२ \v 25 गिबोन नु आ खिं ङा मुर ९५ \v 26 बेथलेहेम नु नेतोफाह सहर ङा मुर १८८ \v 27 अनाथोथ सहर ङा मुर १२८ \v 28 बेथ-अज्‍मावेथ सहर ङा मुर ४२ \v 29 किरयथ-यारीम, केफीरा नु बेयरोथ सहर ङा मुर ७४३ \v 30 रामाह नु गेबा सहर ङा मुर ६२१ \v 31 मिक‍मास सहर ङा मुर १२२ \v 32 बेथेल नु ऐ सहर ङा मुर १२३ \v 33 अर्को नेबो सहर ङा मुर ५२ \v 34 अर्को एलाम आ तौ १,२५४ \v 35 हारीम आ तौ ३२० \v 36 यरीको सहर ङा वोंइश मुर ३४५ \v 37 लोद, हादीद नु ओनो सहर ङा वोंइश मुर ७२१ \v 38 सेनाह सहर ङा वोंइश मुर ३,९३० जना लेत्‍चा ताइब बाक्‍तेक्‍म। \s1 चढ़ेबपुकी \p \v 39 येशुआ आ खिं ङा येदायाह आ चच युइ ९७३ \v 40 इम्‍मेर आ चच युइ १,०५२ \v 41 पश्‍हुर आ चच युइ १,२४७ \v 42 हारीम आ चच युइ १,०१७ जना बाक्‍तेक्‍म। \s1 लेवीपुकी \p \v 43 होदेवाह आ खिं ङा येशुआ नु कदमीएल आस चच युइ ७४ जना लेत्‍चा तशो बाक्‍तेक्‍म। \s1 कुम्‍सो पाइबपुकी \p \v 44 आसाफ आ चच युइ १४८ जना लेत्‍चा तशो बाक्‍तेक्‍म। \s1 लाप्‍चो खाल पाइबपुकी \p \v 45 शाल्‍लुम, आतेर, ताल्‍मोन, अक्‍कुब, हतीता नु शोबाइ आन चच युइ १३८ जना लेत्‍चा तशो बाक्‍तेक्‍म। \s1 परमप्रभु आ खिंम गेय पाइबपुकी \p \v 46 सीहा आ तौपुकी, हासुफा आ तौपुकी, तब्‍बाओथ आ तौपुकी, \v 47 केरोस आ तौपुकी, सीआ आ तौपुकी, पादोन आ तौपुकी, \v 48 लेबाना आ तौपुकी, हगाबा आ तौपुकी, शाल्‍माइ आ तौपुकी \v 49 हानान आ तौपुकी, गिददेल आ तौपुकी, गहार आ तौपुकी, \v 50 रेआयाह आ तौपुकी, रेसीन आ तौपुकी, नेकोदा आ तौपुकी, \v 51 गज्‍जाम आ तौपुकी, उज्‍जा आ तौपुकी, पासेआह आ तौपुकी, \v 52 बेसाइ आ तौपुकी, मेउनीम आ तौपुकी, नेफुशेसीम आ तौपुकी, \v 53 बाकबुक आ तौपुकी, हकुफा आ तौपुकी, हारहुर आ तौपुकी, \v 54 बास्‍लुथ आ तौपुकी, मेहीदा आ तौपुकी, हारशा आ तौपुकी, \v 55 बारकोस आ तौपुकी, सीसेरा आ तौपुकी, तेमाह आ तौपुकी, \v 56 नु नेसीयाह नु हतीफा आस तौपुकी परमप्रभु यावे आ खिं ङा गेय पाइब लेत्‍चा तशो बाक्‍तेक्‍म। \s1 सोलोमन आ गेय पाइबपुकी \p \v 57 सोताइ आ तौपुकी, सोफेरेथ आ तौपुकी, परीदा आ तौपुकी, \v 58 याला आ तौपुकी, दारकोन आ तौपुकी, गिददेल आ तौपुकी, \v 59 शेफत्‍याह आ तौपुकी, हत्‍तील आ तौपुकी, पोकेरेथ-हस्‍सेबाइम आ तौपुकी नु आमोन आ तौपुकी, \v 60 परमप्रभु यावे आ खिं ङा गेय पाइब नु सोलोमन आ खिं ङा गेय पाइब आन तौ नेल्‍ल पा ३९२ जना लेत्‍चा तशो बाक्‍तेक्‍म। \s1 का निक्‍शी अर्को सहर ङा मुर \p \v 61 तेल-मेलाह, तेल-हारशा, करूब, अददोन नु इम्‍मेर सहर रे कुइ‍ब मुर आन किकी पिपी इस्राएली बाक्‍नीम, दे ब्रेक्‍तीकेमी कोंइने मचबेम। \v 62 देलायाह, तोबीयाह नु नेकोदा आन तौ नेल्‍ल पा ६४२ जना बाक्‍तेक्‍म। \v 63 चढ़ेब आन दाते रे होबायाह, हककोस आस चच युइ नु बारजील्‍लाइ बाक्‍नीम। बारजील्‍लाइमी चहिं गिलादी बारजील्‍लाइ आ तमी का ग्‍युंबे पा आ शिउ आ नें बारजील्‍लाइ माइक्‍चा पुंइसीशो बाक्‍त। \v 64 मेको आन नें ब्रेक्‍शो मथित्‍तीके, चढ़ेतीक गेय पचा मशिरनीम, दे तिल्‍चा पुंइसीशो बाक्‍तेक्‍म। \v 65 हुकुम पाइबमी ऊरीम नु थुम्‍मीम रे गेय पाइब चढ़ेब मग्रूम सम्‍म मेको आन कली चढ़ेशो थोव़की जचा मगेमे बाक्‍त। \em प्रस्‍थान २८:३०; गन्‍ती १८:९; १सामुएल १४:४१\em* \p \v 66 यरूसलेम लेश्‍शा जाक्‍ब नेल्‍ल ४२,३६० जना बाक्‍तेक्‍म। \v 67 मेको आन वाइलीम वाइल ७,३३७ जना बाक्‍तेक्‍म। मिनु कुम्‍सो पाइबपुकी २४५ जना मुर बाक्‍तेक्‍म। \v 68 मिनु ७३६ ओटा शारा, २४५ ओटा खच्‍चर, \v 69 दलओंठ ४३५ नु ६,७२० ओटा गधा बाक्‍तेक्‍म। \s1 परमप्रभु कली ग्‍येरशा गेशो \r एज्रा २:६८-६९ \p \v 70 मिनु का निक्‍शी खिं ङा ठेयब मुरपुकीमी गारो प्रोव़चा कली मार मार गेम्‍तेक्‍म। हुकुम पाइबमी सुन के आदारकोन माइश्‍शो क्‍येट हजार का टुक्रा, ५० ओटा बोस नु ५ सहे ३० ओटा चढ़ेब आन कली फेक्‍तीके वा गेप्‍तु। \em आदारकोन का ८.४ ग्राम सुन के क्‍येट बाक्‍ब। \em* \v 71 मिनु का निक्‍शी खिं ङा ठेयब मुरपुकीमी गेय कली सुन के आदारकोन २० हजार टुक्रा नु चांदी के मीना माइश्‍शो क्‍येट हजार निक्‍शी सहे निक्‍शी टुक्रा गेम्‍तेक्‍म। \em मीना का ६०० ग्राम खोदेंशो बाक्‍ब।\em* \v 72 लीशो मुरपुकीमी सुन के आदारकोन २० हजार टुक्रा नु चांदी के मीना हजार निक्‍शी टुक्रा नु ६७ ओटा चढ़ेब आन कली फेक्‍तीके वा गेम्‍तेक्‍म। \v 73 मिनु चढ़ेबपुकी, लेवीपुकी, लाप्‍चो खाल पाइबपुकी, कुम्‍सो पाइबपुकी, परमप्रभु यावे आ खिंमी गेय पाइबपुकी नु अरु नेल्‍ल इस्राएली आन आंम आंम सहरमी लशा बाक्‍शो बाक्‍तेक्‍म। \c 8 \s1 एज्रामी परमप्रभु आ लोव़ पढेशो \p \v 1 मिनु ७ महिना थेक्‍चावानु, इस्राएली आंम आन आन सहरमी बाक्‍मानु, मुर नेल्‍ल थुं का दुम्‍शा, ब्‍वाक्‍कु लाप्‍चो आ नेक्‍था ङा ठेयब बाक्‍तीकेम बुक्‍तेक्‍म। मिनु मेकोपुकीमी परमप्रभु यावे आ लोव़ जोक्‍ब तुइक्‍ब चढ़ेब एज्रा कली “परमप्रभु यावेमी मोसा कली गेशो इस्राएली आन कली अरेशो लोव़ ङा किताब चाक्‍को” देंतेक्‍म। \em एज्रा ७:६\em* \v 2 मिनु ७ महिना ङा ङोंइती ङा नाक्‍तीमी चढ़ेब एज्रामी मेको किताब मुर आन ङोंइती चाक्‍तु। मेकेर वोंइश मुर, मीश मुरपुकी नु सु सु रुप्‍ने चाप्‍ब बाक्‍मा, मेको नेल्‍ल बुक्‍शो बाक्‍तेक्‍म। \em ब्‍यवस्‍था ३१:१०-१३\em* \v 3 मोपा एज्रामी ब्‍वाक्‍कु लाप्‍चो आ नेक्‍था ङा बाक्‍तीकेमी सुनी रे नाक्‍त सम्‍म वोंइश मुर, मीश मुर नु लोव़ रुप्‍ने चाप्‍ब नेल्‍ल आन ङोंइती मेको किताब पढेप्‍तु। मिनु परमप्रभु यावे आ अरेशो लोव़ ङा किताब पढेवानु, नेल्‍लेमी नोफा दाइश्‍शा नेंतेक्‍म। \v 4 मिनु परमप्रभु यावे आ लोव़ जोक्‍ब तुइक्‍ब एज्रा मुर नेल्‍ल आन कली रिम्‍शो नेंपाइक्‍चा कली शी के सेल्‍शो लाइश्‍शो राप्‍तीकेमी राप्‍शो बाक्‍त। मेको आ ग्‍युरा गे मत्तीथ्‍‍याह, शेमा, आनायाह, उरीयाह, हिल्‍कीयाह नु मासेयाह राप्‍शो बाक्‍तेक्‍म। मिनु आ पेरा गे पेदायाह, मीशाएल, माल्‍कीयाह, हाशुम, हश्‍बादानाह, जकरिया नु मेशुल्‍लाम राप्‍शो बाक्‍तेक्‍म। \v 5 मिनु एज्रामी आ लाइश्‍शो बाक्‍तीकेमी राप्‍शा, नेल्‍लेम तचा ङा पा मुर आन ङोंइती मेको किताब प्राक्‍तु। मेको किताब प्राक्‍गानु, मुर नेल्‍ल बोक्‍तेक्‍म। \v 6 मिनु एज्रामी नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब परमप्रभु यावे कली “गे ठेयब न‍नी” दे मान पवानु, मुर नेल्‍लेमी आन गुइ पोक्‍शा “आमेन, आमेन” देंतेक्‍म। मिनु नेल्‍लेमी आन पिया खुक्‍शा, परमप्रभु यावे आ ङोंइती खप सम्‍म बाप्‍शा ठेयब सेल्‍‍तेक्‍म। \v 7 मिनु येशुआ, बानी, शेरेब्‍याह, यामीन, अक्‍कुब, शब्‍बेथाइ, होदीयाह, मासेयाह, केलीता, अजारयाह, योजाबाद, हानान, पेलायाह नु लेवीपुकीमी मुर आन कली परमप्रभु आ अरेशो लोव़ रुप्‍पाइक्‍तेक्‍म। मिनु मुर आन बाक्‍तीकेम राप्‍शा बाक्‍तेक्‍म। \v 8 मेकोपुकीमी परमप्रभु आ अरेशो लोव़ रुप्‍चा ङा पा पढेम्‍तेक्‍म। आन पढेशो रुप्मेक्‍ल, दे मुर आन कली आ अर्थ यो शेंताक्‍म। \p \v 9 मिनु परमप्रभु यावे आ अरेशो लोव़ नेंशा, मुर नेल्‍ल शुश ङाक्‍तेक्‍म। मोपतीके पिप आ वोइश्‍शो हुकुम पाइब, नेहेम्‍याह, परमप्रभु यावे आ लोव़ जोक्‍ब तुइक्‍ब चढ़ेब एज्रा नु मुर आन कली शेंब लेवीपुकीमी “मुलाक्‍ती परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ ठेयब नाक्‍त बाक्‍ब। हिशेक मपने। मङाक्‍कीन” दे मुर आन कली माइक्‍तेक्‍म। \v 10 मिनु मेकोपुकीमी मुर आन कली “मुल गे नेल्‍ल लने। ब्रोव़शो ब्रोव़शो जने ब्‍वने, तूङीन। मिनु मथीब आन कली यो मार मार सोइक्‍तीने। मारदे हना मुलाक्‍ती आंइ परमप्रभु आ ठेयब नाक्‍त बाक्‍ब। हिशेक मपने। मारदे हना परमप्रभु यावे आ गेशो ग्‍येरतीकेमी इन थुं बारपाइक्‍ब” देंतेक्‍म। \v 11 मिनु लेवीपुकीमी मुर नेल्‍ल आन कली “सिक्‍सी पा बाक्‍कीन। मुलाक्‍ती परमप्रभु आ ठेयब नाक्‍त बाक्‍ब। हिशेक मपने। मङाक्‍कीन” देंतेक्‍म। मारदे हना मुर नेल्‍ल परमप्रभु यावे आ लोव़ नेंशा ङाक्‍तेक्‍म। \em नेहेम्‍याह ५:१४\em* \v 12 मिनु मुर नेल्‍लेमी आन देंशो लोव़ रुप्‍शा, ठेयब ग्‍येरतीक चाड मानेचा कली जचा ब्‍वचा तूचा नु मथीब आन कली मार मार सोइक्‍चा कली लाम्‍तेक्‍म। \s1 गोठ सेल्‍शा बाक्‍तीक चाड \p \v 13 मिनु आ दीसा खिं नेल्‍ल ङा ठेयब मुर, चढ़ेब नु लेवी नेल्‍ल परमप्रभु यावे लोव़ जोक्‍ब तुइक्‍ब एज्रा आ ङोंइती परमप्रभु यावे आ अरेशो लोव़ शेंसीचा कली बुक्‍तेक्‍म। \v 14 मिनु परमप्रभु यावेमी मोसा कली “इस्राएलीपुकीमी ७ महिना ङा ७ नाक्‍त कली गोठ सेल्‍शा बाक्‍तीक चाड मानेचा माल्‍नीम” दे शेंशा, परमप्रभु यावे आ अरेशो लोव़म ब्रेक्‍शो थित्‍तेक्‍म। \em लेवी २३:३४-३६; लेवी २३:४०\em* \v 15 मिनु मेकोपुकीमी आंम बाक्‍तीक सहर नेल्‍लेमी नु यरूसलेम ङा मुर आन कली “गे इर ब्‍वाकी ग्‍येत्‍थ लशा, मार मार तेल रवा, मूरे रवा, खजूर रवा नु शुश सफा पाइश्‍शो रवा आन राशी गोठ सेल्‍चा कली चाक्‍कीन। मिनु दोदेंशो ब्रेक्‍शो बाक्‍मे, मोदेंशो पने” दे नेंप‍तीन देंतेक्‍म। \em लेवी २३:४०\em* \v 16 मिनु मुरपुकी लशा, सेउला चाक्‍तेक्‍म। मिनु आन खिं तारी, आन लाङगामी, परमप्रभु आ खिं ङा लाङगामी, ब्‍वाक्‍कु लाप्‍चो आ नेक्‍थामी नु एफ्राइम लाप्‍चो आ नेक्‍थामी गोठ सेल्‍शा बाक्‍तेक्‍म। \em नेहेम्‍याह ८:१\em* \v 17 मिनु मुर नेल्‍ल, सु सु ग्‍याइश्‍शा लेत्‍चा पुंइसीशो बाक्‍मा, मेको नेल्‍ल, गोठ सेल्‍शा, आगाम बाक्‍तेक्‍म। मिनु नून आ तौ यहोसु आ पाला रे मेको नाक्‍त सम्‍म इस्राएलीपुकीमी मोदेंशो मपशो बाक्‍तेक्‍म। मेको चाडमी मुर नेल्‍ल शुश ग्‍येरसाक्‍म। \v 18 मिनु ङोंइती ङा नाक्‍त रे नोले ङा नाक्‍त सम्‍म एज्रा मी नाक्‍त किंत किंत परमप्रभु आ अरेशो लोव़ ङा किताब पढेप्‍तु। मेकोपुकीमी मेको चाड ७ नाक्‍त सम्‍म मानेम्‍तेक्‍म। मिनु दोदेंशो पा ब्रेक्‍शो बाक्‍मे, मोदेंशो पा आ दीसा ८ नाक्‍तीमी चाड थुम्‍तीक नाक्‍त नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब पा मानेम्‍तेक्‍म। \c 9 \s1 मुरपुकीमी मरिम्‍शो पशो \p \v 1 मिनु मेको महिना ङा २४ नाक्‍त नोले इस्राएलीपुकी माइजा बाक्‍शा, अरन्‍डी फेक्‍शा नु आन पियामी फुरक देप्‍शा खुम्‍साक्‍म। \v 2 इस्राएलीपुकीमी अर्को जात ङा मुरपुकी रे आंम कली तिल्‍साक्‍म। मिनु आन बाक्‍तीकेम राप्‍शा, आन मरिम्‍शो पशो नु आन किकी पिपी आन मरिम्‍शो पशो शोव़तेक्‍म। \v 3 मिनु नेल्‍ल आन बाक्‍तीकेमी राप्‍शा, घन्‍टा सां सम्‍म परमप्रभु यावे, आन परमप्रभु आ अरेशो लोव़ ङा किताब पढेशो नेंतेक्‍म। मिनु अर्को घन्‍टा सां सम्‍म चहिं आंम आंम आन मरिम्‍शो पशो शोव़ना शोव़न, परमप्रभु यावे आ ङोंइती बाप्‍शा, परमप्रभु यावे, आन परमप्रभु कली ठेयब सेल्‍ना सेल्‍न बाक्‍तेक्‍म। \p \v 4 येशुआ, बानी, कदमीएल, शेबान्‍याह, बुन्‍नी, शेरेब्‍याह, बानी नु केनानी लेवी आन शी के सेल्‍शो राप्‍तीके ङा क्रेसीमी बाक्‍‍शा, ठेयब सेंदामी परमप्रभु यावे, आन परमप्रभु कली लोव़ पाम्‍तेक्‍म। \v 5 मिनु लेवी येशुआ, कदमीएल, बानी, हशाब्‍नैयाह, शेरेब्‍याह, होदीयाह, शेबान्‍याह नु पेथायाहमी मुर आन कली “बोक्‍कीन, गेना हना यो बाक्‍ब परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली ठेयब सेलीन। ‘इन नें ठेयब बाक्‍ब। नेल्‍ल आन ठेयब सेल्‍तीके आन क्‍येङा इन नें ठेयब सेल्‍चा पुंइसीशो बाक्‍ब’ देंचा माल्‍नीनी” देंतेक्‍म। \p \v 6 मिनु एज्रामी “गे का ला परमप्रभु यावे बाक्‍नीनी। गे सरीङ सेल्‍तीनी। स्‍वर्ग नु मेकेर बाक्‍ब नेल्‍ल सेल्‍तीनी। गे रागी नु मेकेर ङा मारेइ मारेइ, समुन्‍द्र नु मेकेर ङा मारेइ मारेइ आन कली सेल्‍तीनी। मिनु मेको नेल्‍ल कली ब्रोंइचा गेतीनी। मिनु स्‍वर्ग ङा गेय पाइबपुकीमी इन कली ठेयब सेल्‍नीम। \v 7 परमप्रभु यावे, गे परमप्रभुमी अब्राम कली योव़शा, कल्‍दी आन रागी ऊर सहर रे ग्रुंइशा, अब्राहाम नें वोइक्‍तीनी। \em उत्‍पत्ती ११:३१; उत्‍पत्ती १७:५\em* \v 8 मिनु मेको आ थुं इन कली मप्रोंइब, ठीक पाइब बाक्‍ब, दे तुइश्‍शा, मेको नु कबल का पाइतीनी। मार कबल पाइतीनी देंशा हना, मेको कली कनानी, हित्ती, एमोरी, परिज्‍जी, यबुसी नु गिरगाशी आन रागी आ चच युइ आन कली गेनुङ, दे कबल पाइतीनी। मिनु गे इन कबल खाप्‍तीनी। मारदे हना गे ठीक पाइब बाक्‍नीनी। \em उत्‍पत्ती १५:१८-२१\em* \v 9 मिनु आंइ किकी पिपी इजीप्‍त रागीम बाक्‍मानु, मेको आन श्‍येत जशो ताइतीनी। लल समुन्‍द्रम बाक्‍शा आन ङाक्‍शो नेंतीनी। \em प्रस्‍थान ३:७\em* \v 10 मिनु गेमी पिप फाराओ आ गेय पाइब नु आ रागी ङा मुर नेल्‍ल आन ङोंइती चिन्‍ड नु छक लाक्‍चा ङा गेय पाइतीनी। मारदे हना मेकोपुकीमी आंइ किकी पिपी आन कली ठेयब लेश्‍शा, श्‍येत गेशो बाक्‍तेक्‍म, दे तुइक्‍ताक्‍नी। मोदेंशो पा इन नें ठेयब सेल्‍साक्‍नी। मुल सम्‍म मेको मोदेंशो बाक्‍ब। \em प्रस्‍थान १८:११\em* \v 11 मेको आन ङोंइती समुन्‍द्र कली चेश्‍शा लां का सेल्‍तीनी। मेकोपुकी सोव़शो खपीम गाक्‍शा, समुन्‍द्र शोक्‍साक्‍म। मेको खेदा पाइब आन कली चहिं ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍तीनी। फुल्‍लु ब्‍वारशा, ब्‍वाक्‍कुम ताइश्‍शो खोदेंशो पा ख्रुम्‍तीनी। \em प्रस्‍थान १४:२१; प्रस्‍थान १५:५,१०\em* \v 12 आंइ किकी पिपी आन कली नाक्‍त गोस्‍स के थामम लां कोंइताक्‍नी। मिनु नाक्‍दो आन लां तपाइक्‍चा कली मी के थाम दुम्‍शा लां कोंइताक्‍नी। \v 13 गे सीनै डांडामी यितीनी। मिनु स्‍वर्ग रे मेकोपुकी नु लोव़ पाइतीनी। गे मेको आन कली इन ठीक पतीक लोव़, थमा शेंतीके, इन रिम्‍शो फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ नु इन शेंतीके गेतीनी। \em प्रस्‍थान १९:१८; प्रस्‍थान २०:१-१७\em* \v 14 इन नाइक्‍तीक नाक्‍त नाइक्‍चा, दे मेको आन कली तुइक्‍पाइक्‍तीनी। मेको आन कली मोसा रे पा इन शेंतीके, इन फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ नु इन अरेशो लोव़ गेतीनी। \v 15 मेको आन कली शोव़लु बेक्‍मानु, सरीङ रे शोब्‍ले गेतीनी। मेको आन कली तूतू मदाक्‍चा ङा पा, रूचा ङा पा सेरथे फुल्‍लु रे ब्‍वाक्‍कु ग्रुंइशा गेतीनी। मिनु मेको आन कली ‘गेपुकी मेको रागी ओव़शा, नेल्‍ल आंम के सेलीन’ दे माइक्‍तीनी। मिनु मेको आन कली ‘गो मेको नेल्‍ल गेनुङ’ दे कसम जाइतीनी। \em प्रस्‍थान १६:४,१४,१५; प्रस्‍थान १७:६\em* \p \v 16 मिनु आंइ किकी पिपीमी ठेयब लेश्‍शा, आन मिम्‍शो ला पशा, इन शेंशो मटीब दुम्‍शो बाक्‍तेक्‍म। \em प्रस्‍थान ३२:१,९\em* \v 17 इन कली टिने मबिस्‍सम। आन दातेमी पशो इन चिन्‍ड नु छक लाक्‍चा ङा गेय ममिम्‍शो बाक्‍तेक्‍म। मेकोपुकी इन देंशो मटीब दुम्‍शो बाक्‍तेक्‍म। मिनु आन काइ मटितीकेमी इजीप्‍त रागी लेश्‍शा लशा, लेंशा वाइलीम वाइल दुम्‍चा कली थुंम वोइश्‍शो बाक्‍तेक्‍म। गे चहिं आंइ मरिम्‍शो पशो क्‍याम्‍शा गेब परमप्रभु बाक्‍नीनी। शिशी पाइब नु गेना हना यो दाक्‍ब बाक्‍नीनी। गे ओंखां पा चुरब बाक्‍शा, गेना हना यो दाक्‍तीके पाइश्‍शो बाक्‍नीनी। मोपतीके गे इन मुर आन कली दाक्‍शा मप्रोंइ‍नी। \em प्रस्‍थान ३४:६\em* \v 18 मेकोपुकीमी सुन के बाछा सेल्‍शा ‘इजीप्‍त रागी रे प्रोंइशा कुइब, आंइ परमप्रभु एकोन बाक्‍ब’ देंमानु यो, इन कली ठेयब शुक्‍शी लोव़ पशो बाक्‍तेक्‍म हना यो, \em प्रस्‍थान ३२:४\em* \v 19 गे मेको आन कली शुश शिशी पशा, गोरशो रागीमी प्रोंइशा मसोइक्‍तीनी। आन लतीक लां तपाइक्‍चा कली नाक्‍त गोस्‍स के थाम नु नाक्‍दो मी के थाम दुम्‍‍शा गेनायो मप्रोंइनी। \v 20 मिनु मेको आन कली शेंचा, दे इन रिम्‍शो पाइब सोक्‍त गेतीनी। मेको आन कली मन्‍ना शोब्‍ले गेचा मप्रोंइनी। मिनु मेको आन कली रूथ्री पा ब्‍वाक्‍कु तूचा गेतीनी। \em प्रस्‍थान १६:३५; प्रस्‍थान १७:६; गन्‍ती ११:१७-२५; भजन संग्रह ७८:१५-१६; भजन संग्रह ७८:२३-२४\em* \v 21 गे मेको आन कली ४० बर्स सम्‍म गोरशो रागीमी मारेइ ममाल्‍चा ङा पा थुल्‍तीनी। मेको आन वा मजेक्‍म, आन खोइल यो गेनायो महोम्‍म। \em ब्‍यवस्‍था ८:४\em* \v 22 मेको आन कली राज्‍य नु जात जात ङा मुरपुकी नु ग्रापाइक्‍तीनी। मेको आन बाक्‍तीके का का पा योव़शा गेतीनी। मिनु सीहोन माइश्‍शो, हेश्‍बोन रागी ङा पिप नु ओग माइश्‍शो, बाशान रागी ङा पिप आस रागी यो मेको आन कली गेतीनी। \em गन्‍ती २१:२३-२४; गन्‍ती २१:३३,३५\em* \v 23 गे मेको आन तौ सरीङ ङा सोरुल खोदेंशो पा हिक्‍ने मचाप्‍चा ङा पा शुश सेल्‍‍तीनी। मिनु आन किकी पिपी आन कली ‘गे मेको रागी आंम के सेलीन’ देंशो रागीमी चाक्‍दीत्‍तीनी। \v 24 मिनु मेको आन तौ चच युइमी मेको रागी ओव़शा, आंम के सेल्‍साक्‍म। मिनु गे मेको रागीम बाक्‍ब कनानी नु आन पिपपुकी यो मेको आन गुइम गेतीनी। \em यहोसु १२:-\em* \v 25 मेकोपुकीमी एर ओंथ नेल्‍ल ठेयब गारो हिर‍शो सहरपुकी ग्राशो बाक्‍तेक्‍म। शुश ग्रेल्‍ब रू आंम के सेल्‍शो बाक्‍तेक्‍म। रिम्‍शो थोव़कीम ब्रीशो खिंपुकी आंम के सेल्‍शो बाक्‍तेक्‍म। फुल्‍लु मुशा सेल्‍शो इनार, अङगुर रू, तेल रवा रू नु मार मार फल फुल रू शुश तशो बाक्‍तेक्‍म। मिनु मेकोपुकीमी जशा ब्‍वशा, रूशा, दोम्‍शा इन ठेयब शिशी तशा, ग्‍येरसीशो बाक्‍तेक्‍म। \em ब्‍यवस्‍था ६:१०-११; ब्‍यवस्‍था ३२:१५\em* \p \v 26 मेको नेल्‍ल तशा यो इन देंशो मटिथु, ठेयब लेश्‍शा, इन अरेशो लोव़ मटीमे बाक्‍त। इन लोव़ पाइबपुकीमी आन कली ‘गे मरिम्‍शो पाइब बाक्‍नीनी। आं गे लेतीन’ देंमानु, मेको आन कली सदमे बाक्‍त। मिनु मेकोपुकीमी शुश शुक्‍शी पामे बाक्‍त। \v 27 मोपतीके गे मेको आन कली आन जोरी सत्रु आन गुइमी गेनी बाक्‍त। मेकोपुकीमी मेको आन कली शुश श्‍येत गेमे बाक्‍त। मिनु श्‍येत जामेनु ‘वारच पाइक्‍की’ दे इन कली पुन्‍मेनु, गे स्‍वर्ग रे आन पुंइशो नेंनी बाक्‍त। गे इन ठेयब शिशीमी मेको आन कली आन जोरी सत्रु रे प्रोंइचा कली मुर सोइक्‍तीनी बाक्‍त। मिनु मेकोपुकीमी मेको आन कली प्रोन्‍मे बाक्‍त। \em न्‍यायाधीस ३:९,१५; न्‍यायाधीस २:१४-२२\em* \v 28 एर ओंथ ङा आन जोरी सत्रु रे प्रोंइपांइसीशा, नाइश्‍शा बाक्‍मा नोले, लेंशा इन मदाक्‍शो पामे बाक्‍त। मिनु गे मेको आन कली आन जोरी सत्रु आन गुइमी गेनी बाक्‍त। आन जोरी सत्रुपुकीमी मेको आन कली हुकुम पामे बाक्‍त। मिनु लेंशा मेकोपुकीमी इन कली ‘वारच पाइक्‍की’ दे ग्रीमानु, गे स्‍वर्ग रे मेको आन पुंइशो नेंशा, मेको आन कली इन ठेयब शिशीमी शुश खेयप प्रोंइनी बाक्‍त। \v 29 मिनु मेको आन कली इन अरेशो लोव़ गे लेत्‍चा कली, मेको आन कली टिचा शेंदीनी बाक्‍त। तन्‍न मेकोपुकी ठेयब लेश्‍शा, इन शेंतीके काइ मटिथु, इन पतीक लोव़ मपामे बाक्‍त। मुरपुकीमी इन पतीक लोव़ पशो नम हना, ब्रोंइचा ताम वा। तन्‍न मेकोपुकीम इन लोव़ मनेंथु, मटिथु, इन गे आन ची हिरदमे बाक्‍त। \em लेवी १८:५\em* \v 30 गे शुश बर्स सम्‍म मेको आन कली फाल्‍नी बाक्‍त। इन लोव़ पाइबपुकीमी मेको आन कली इन सोक्‍त रे पा शेंपाइक्‍नी बाक्‍त। तन्‍न मेकोपुकीमी नेंचा मबिस्‍समा बाक्‍त। मोपतीके गे मेको आन कली अर्को जात जात ङा मुर आन गुइमी गेनी बाक्‍त। \em येरमीया ७:२५-२६; येरमीया ४४:४-६\em* \v 31 मो पाम्‍तेक्‍म हना यो, इन ठेयब शिशीमी मेको आन कली मसाइक्‍थु, आन श्‍येत रे प्रोंइनी बाक्‍त। मारदे हना गे शिशी पाइब नु शुश दाक्‍ब परमप्रभु बाक्‍नीनी। \p \v 32 मिनु आंइ परमप्रभु, गे नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब सक्ति पाइश्‍शो नु मान पा हिंचा माल्‍शो परमप्रभु बाक्‍नीनी। इन पशो कबल इन गेना हना यो दाक्‍तीक खाप्‍ब बाक्‍नीनी। अस्‍सुर ङा पिप आन पाला रे मुलाक्‍त सम्‍म आंइ कली गेशो श्‍येत, आंइ पिप आन कली, आंइ ठेयब मुर आन कली, इन कली चढ़ेब आन कली, इन लोव़ पाइब आन कली, आंइ किकी पिपी आन कली नु इन मुर नेल्‍ल आन कली गेशो श्‍येत कली आइक्‍च ममिम्‍तीन। \em ब्‍यवस्‍था ७:९,१२; १राजा ८:२३; नेहेम्‍याह १:५\em* \v 33 आंइ कली दुम्‍तीके, गे ठीक पशो बाक्‍नीनी। मारदे हना गे आंइ कली रिम्‍शो पाइतीनी। गोपुकीमी चहिं इन कली थम मरिम्‍शो पाइतक। \em दानीएल ९:५,७\em* \v 34 आंइ पिप, आंइ ठेयब मुरपुकी, इन कली चढ़ेबपुकी नु आंइ किकी पिपीमी इन अरेशो लोव़ मपथु, इन शेंतीके नु इन गेशो होस पतीक लोव़ मनेंथु, हिक्‍सीन महिक्‍ग्‍मे बाक्‍त। \v 35 मिनु आन आंम राज्‍यमी, इन रिम्‍शो पतीकेमी नु आन बाली नाली शुश ग्रेल्‍ब ठेयब रागीमी इन कली मान मपामे बाक्‍त। आन काइ मरिम्‍शो गेय मप्रोन्‍मे बाक्‍त। \v 36 मुलाक्‍ती गो वाइलीम वाइल दुम्‍शो बाक्‍नीकी। आंइ किकी पिपी आन कली मेको रागी ङा फल फुल जचा नु मेकेर ङा रिम्‍शो रिम्‍शो थोव़क तचा कली गेशो बाक्‍तीनी। इन गेशो रागीमी गो वाइलीम वाइल दुम्‍शो बाक्‍नीकी। \v 37 मेको रागी ङा मारेइ मारेइ रिम्‍शो थोव़की गे आंइ कली हुकुम पपाइक्‍ब पिप आन कली ताइब सेल्‍तीनी। मेको आंइ मरिम्‍शो पतीके आ पर्बम बाक्‍ब। मेकोपुकीमी आंइ कली नु आंइ बी ब्‍यफ नु क्‍यारश भेडा आन कली आन दाक्‍स पा पाइनीमी। मोदेंशो पा गो शुश श्‍येत जशो बाक्‍नीकी” दे एज्रामी परमप्रभु कली लोव़ पाप्‍तु। \p \v 38 मिनु मेको आन पशो नेल्‍ल मिम्‍शा, गोपुकीमी परमप्रभु नु कबल का पाइतक। मिनु मेको कबल ङा लोव़ नेल्‍ल ब्रेक्‍ताक्‍क। मेको छाप थोक्‍शो ब्रेक्‍सम आंइ ठेयब मुरपुकी, लेवीपुकी नु चढ़ेब आन नें ब्रेक्‍शो बाक्‍तेक्‍म। \c 10 \s1 छाप थोक्‍शो ब्रेक्‍सम मुर आन ब्रेक्‍शो नें \p \v 1 मेको छाप थोक्‍‍शो ब्रेक्‍स आगाम सु सु आन नें ब्रेक्‍शो बाक्‍त देंशा हना: हाकाल्‍याह आ तौ हुकुम पाइब नेहेम्‍याह नु सिदकीयाह आस नें ब्रेक्‍शो बाक्‍त। \p \v 2 मिनु चढ़ेबपुकी: सेरायाह, अजारयाह, येरमीया, \v 3 पश्‍हुर, अमारयाह, माल्‍कीयाह, \v 4 हत्‍तुश, शेबान्‍याह, माल्‍लुक \v 5 हारीम, मेरेमोथ, ओबदिया, \v 6 दानीएल, गिन्‍नेथोन, बारुक, \v 7 मेशुल्‍लाम, अबीयाह, मियामीन, \v 8 माजी‍याह, बिल्‍गाइ नु शेमायाह आन नें ब्रेक्शो बाक्‍त। \p \v 9 मिनु लेवीपुकी अजन्‍याह आ तौ येशुआ, हेनादाद आ खिं ङा बिन्‍नुइ, कदमीएल \v 10 नु मेको आन लोक्‍बपुकी शेबान्‍याह, होदीयाह, केलीता, पेलायाह, हानान, \v 11 मीका, रेहोब, हशाब्‍याह, \v 12 जाक्‍कुर, शेरेब्‍याह, शेबान्‍याह, \v 13 होदीयाह, बानी नु बेनीनु आन नें ब्रेक्शो बाक्‍त। \p \v 14 ठेयब मुरपुकी पारोश, पहाथ-मोआब, एलाम, जत्‍तु, बानी, \v 15 बुन्‍नी, अज्‍गाद, बेबाइ, \v 16 अदोनीयाह, बिग्‍वाइ, आदीन, \v 17 आतेर, हिज्‍कीयाह, अज्‍जुर, \v 18 होदीयाह, हाशुम, बेजाइ, \v 19 हारीफ, अनाथोथ, नेबाइ, \v 20 माग्‍पीअश, मेशुल्‍लाम, हेजीर \v 21 मेशेजाबेल, सादोक, यादुअ, \v 22 पेलात्‍याह, हानान, आनायाह, \v 23 होशेआ हनान्‍याह, हाश्‍शुब \v 24 हल्‍लोहेश, पिल्‍हा, शोबेक, \v 25 रेहुम, हशाब्‍नाह, मासेयाह, \v 26 अहीयाह, हानान, आनान, \v 27 माल्‍लुक, हारीम नु बानाह आन नें ब्रेक्शो बाक्‍त। \s1 इस्राएली आन पशो कबल \p \v 28 मिनु लीशो मुरपुकी: चढ़ेबपुकी, लेवीपुकी, लाप्‍चो खाल पाइबपुकी, कुम्‍सो पाइबपुकी, परमप्रभु यावे आ खिंमी गेय पाइबपुकी नु परमप्रभु आ अरेशो पचा कली अर्को रागी ङा मुरपुकी रे तिल्‍सीशो वोंइश मुर, मीश मुर, आन तमी तौपुकी सु सु रुप्‍ने चाप्‍ब बाक्‍मा, मेको नेल्‍ल बाक्‍तेक्‍म। \v 29 मेको आन लोक्‍ब नु आन ठेयब मुरपुकी नु गारशा, परमप्रभु यावे आ वाइल मोसामी गेशो परमप्रभु आ अरेशो लोव़ टिचा कली थुं का पाम्‍तेक्‍म। आंइ परमप्रभु यावे आ शेंशो, आ पतीक लोव़ नु आ फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ तुइश्‍शा पचा कली कसम जाम्‍तेक्‍म। \v 30 मिनु गोपुकीमी आंइ तमी आन कली मेको रागी ङा अर्को जात ङा मुर आन कली मगेनीक। आंइ तौ आन कली यो मेको आन तमीपुकी मचाक्‍नीकी। \em प्रस्‍थान ३४:१६; ब्‍‍यवस्‍था ७:३; एज्रा ९:२\em* \v 31 मिनु मेको रागी ङा मुरपुकीमी नाइक्‍तीक नाक्‍त मार मार लेयतीक थोव़क नु अन्‍न लेयथ चाक्‍तेक्‍म हना, गोपुकीमी नाइक्‍तीक नाक्‍त नु परमप्रभु आ ठेयब नाक्‍तीम मेको आन के मारेइ मग्‍याप्‍नीकी। मिनु गोपुकी ६ बर्स आ नोले ङा बर्सम मारेइ मख्रुम्‍नीकी। जेर गेशो बाक्‍तक हना यो, मेको बर्समी जेर नु आ चाइक्‍ब काइ मपोक्‍थु, प्रोंइनीकी। \em ब्‍यवस्‍था १५:१-११; नेहेम्‍याह ५:१०; नेहेम्‍याह १३:१५-१८; येरमीया १७:२१-२७\em* \v 32 मिनु गोपुकीमी बर्स बर्स कली शेकेल का के भाग सां ङा भाग का परमप्रभु यावे आ खिं ङा गेय कली गेनीकी, दे आंइ थुं फ्रेंताक्‍क। \em शेकेल का ११.५ ग्राम ङा क्‍येट बाक्‍ब।\em*\em २इतिहास २४:६; मत्ती १७:२४\em* \v 33 मार पचा कली गेनीकी देंशा हना, परमप्रभु आ ङोंइती वोइश्‍शो कोंइतीक शोब्‍ले कली अन्‍न चढ़ेतीक नु चोशा चढ़ेतीक कली, नाइक्‍तीक नाक्‍तीम चढ़ेतीक, औंसीम चढ़ेतीक, अरु चाड ङा चढ़ेतीक, नेल्‍ल इं परमप्रभु आ खिं कली माल्‍शो थोव़की, पाप क्‍याम्‍पाइक्‍चा कली चढ़ेतीक, मोदेंशो पा इस्राएली आन मरिम्‍शो पशो क्‍याम्‍चा कली नु इं परमप्रभु आ खिंमी पतीक गेय नेल्‍ल कली गेनीकी। \v 34 मिनु गो, चढ़ेबपुकी, लेवीपुकी नु मुर नेल्‍लेमी इं परमप्रभु आ खिं कली कचेत सु सुम क्‍याक्‍चा, दे फेन्‍टे आप्‍तक। खिं खिं ङा मुरपुकी बर्स बर्समी परमप्रभु यावे आ अरेशो लोव़म ब्रेक्‍शो खोदेंशो पा परमप्रभु यावे, इं परमप्रभु आ खिंम चढ़ेचा कली शी चाक्‍चा माल्‍नीम। \em प्रस्‍थान २५:३०\em* \v 35 मिनु बर्स बर्सम नेल्‍ल क्‍येङा ङोंइती ङा आंइ रूम सिश्‍शो, मार मार रवा आन फल फुल परमप्रभु यावे आ खिंम चाक्‍नय। \em लेवी ६:५\em* \v 36 आंइ नेल्‍ल क्‍येङा ङोंइती जरमेशो तौ नु बस्‍तु भाव आन ङोंइती जरमेशो परमप्रभु आ अरेशो खोदेंशो पा परमप्रभु आ खिंमी चाक्‍चा कली आंइ थुं फ्रेंताक्‍क। आंइ नेल्‍ल क्‍येङा ङोंइती जरमेशो बी ब्‍यफ, क्‍यारश, भेडा आंइ परमप्रभु आ खिंमी गेय पाइब चढ़ेब आन कली चाक्‍नीक, दे थुं फ्रेंताक्‍क। \em प्रस्‍थान १३:२\em* \v 37 मिनु आंइ नि‍शो फस ङा नेल्‍ल क्‍येङा ङोंइती ङा भाग, अन्‍न चढ़ेतीके, मार मार रवा आन फल, अङगुर शांबु नु तेल चढ़ेब आन कली गेचा, दे परमप्रभु आ खिं ङा वोइक्‍तीक कोठाम चाक्‍नीकी। मोदेंशो पा लेवी नेल्‍लेम रागी ङा १० भाग ङा भाग का ताइनीम। मेको लेवीपुकीमी आंइ गेय पतीक सहर जाक्‍शा, १० भाग ङा भाग का पोक्‍चा माल्‍नीम। \em गन्‍ती १५:२०-२१; गन्‍ती १८:२१\em* \v 38 मोदेंशो पा लेवीपुकी पोक्‍थ गाक्‍मानु, चढ़ेब हारून आ चच युइ यो लेवीपुकी नु गाक्‍चा माल्‍नीम। मिनु लेवीपुकी मेको आन पोक्‍शो रे पा १० भाग ङा भाग का परमप्रभु आ खिं ङा वोइक्‍तीक कोठामी वोइक्‍चा माल्‍नीम। \em गन्‍ती १८:२६,२८\em* \v 39 मिनु इस्राएली नु लेवीपुकीमी मेको चाक्‍शो अन्‍न, अङगुर शांबु नु तेल मार मार वोइक्‍तीक कोठाम चाक्‍चा माल्‍नीम। मारदे हना मेको परमप्रभु आ खिं ङा बोसपुकी वोइक्‍तीके बाक्‍त। मिनु मेकेर गेय पाइब चढ़ेबपुकी, लाप्‍चोम खाल पाइबपुकी नु कुम्‍सो पाइबपुकी यो मेकेर बाक्‍नीम। मिनु गोपुकीम “परमप्रभु आ खिं श्‍येत्‍थ मवोइय्‍‍य” दे आंइ थुं फ्रेंताक्‍क। \c 11 \s1 यरूसलेम सहरम बाक्‍ब मुर \r १इतिहास ९:२-१७ \p \v 1 मिनु इस्राएली आन ठेयब मुरपुकी यरूसलेममी बाक्‍शो बाक्‍तेक्‍म। लीशो मुर आन दाते रे सु परमप्रभु यावे आ सहर यरूसलेममी बाक्‍चा ताइबा, दे १० जना मुर आन दाते रे का योव़चा कली फेन्‍टे आप्‍तेक्‍म। अरु ९ जना मुर चहिं अरु बाक्‍तीकेमी बाक्‍तेक्‍म। \v 2 मुरपुकीमी यरूसलेममी ग्‍येरशा लाइब नेल्‍ल आन कली आसीक गेम्‍तेक्‍म। \p \v 3 गाउं गाउं ङा ठेयब मुर यरूसलेम सहरम बाक्‍शो बाक्‍तेक्‍म। अरु मुरपुकी, चढ़ेबपुकी, लेवीपुकी, परमप्रभु यावे आ खिंमी गेय पाइबपुकी नु सोलोमन आ खिं ङा गेय पाइब आन चच युइ नेल्‍ल यहूदा ङा सहर सहर, गाउं गाउंम आंम आंम बाक्‍तीक उइ बाक्‍चा माल्‍बाक्‍तेक्‍म। \s1 यरूसलेमम बाक्‍ब यहूदी \p \v 4 यरूसलेममी यहूदा नु बेन्‍यामीन आस थर ङा मुर का निक्‍शी बाक्‍शो बाक्‍‍तेक्‍म। यहूदा आ थर ङा मुर सु सु बाक्‍तेक्‍म देंशा हना, उज्‍जीयाह आ तौ अथायाह, मेको उज्‍जीयाह आ आफ जकरिया बाक्‍त। जकरिया आ आफ अमारयाह बाक्‍त। अमारयाह आ आफ शेफत्‍याह बाक्‍त। मिनु शेफत्‍याह आ आफ मा-हालालेल बाक्‍त। मिनु मेको पेरेस आ चच युइ बाक्‍तेक्‍म। \v 5 मिनु बारुक आ तौ मासेयाह बाक्‍त। बारुक आ आफ कोल-होजे बाक्‍त। कोल-होजे आ आफ हाजायाह बाक्‍त। हाजायाह आ आफ अदायाह बाक्‍त। अदायाह आ आफ योयारीब बाक्‍त। योयारीब आ आफ जकरिया बाक्‍त। मेको शिलो ङा मुर आ खिं ङा मुर बाक्‍तेक्‍म। \v 6 यरूसलेमम बाक्‍ब पेरेस आ चच युइ नेल्‍ल पा ४ सहे ६८ जना बोल्‍यो नु महिंब वोंइश मुर बाक्‍तेक्‍म। \s1 यरूसलेमम बाक्‍ब बेन्‍यामीनी \p \v 7 मिनु बेन्‍यामीन आ थर ङा मुर सु सु बाक्‍तेक्‍म देंशा हना, मेशुल्‍लाम आ तौ सल्‍लु बाक्‍त। मेशुल्‍लाम आ आफ योएद बाक्‍त। योएद आ आफ पेदायाह बाक्‍त। पेदायाह आ आफ कोलायाह बाक्‍त। कोलायाह आ आफ मासेयाह बाक्‍त। मासेयाह आ आफ इथीएल बाक्‍त। इथीएल आ आफ येशायाह बाक्‍त। \v 8 मिनु मेको सल्‍लु आ नोले गब्‍बाइ नु सल्‍लाइ बाक्‍ताक्‍से। मेको नेल्‍ल पा ९ सहे २८ जना बाक्‍तेक्‍म। \v 9 जिक्री आ तौ योएल मेको आन कली कोव़ब, ठेयब मुर बाक्‍त। हास्‍सेनुआ आ तौ यहूदा योएल नोले सहर ङा ठेयब मुर दुम्‍शो बाक्‍त। \s1 यरूसलेमम बाक्‍ब चढ़ेबपुकी \p \v 10 मिनु चढ़ेब सु सु बाक्‍तेक्‍म देंशा हना, योयारीब आ तौ येदायाह, याकीन, \v 11 हिल्‍कीयाह आ तौ सेरायाह, हिल्‍कीयाह आ आफ मेशुल्‍लाम, मेशुल्‍लाम आ आफ सादोक, सादोक आ आफ मेरायोथ, मेरायोथ आ आफ अहीतुब चढ़ेब बाक्‍तेक्‍म। मिनु अहीतुब परमप्रभु आ खिं ङा ठेयब मुर बाक्‍त। \em २राजा २५:१८; एज्रा २:२\em* \v 12 मिनु मेको नु परमप्रभु आ खिंम गेय पाइब लोक्‍बपुकी ८ सहे २२ जना बाक्‍तेक्‍म। मिनु येरोहाम आ तौ अदायाह, येरोहाम आ आफ पेलायाह, पेलायाह आ आफ अम्‍जी, अम्‍जी आ आफ जकरिया, जकरिया आ आफ पश्‍हुर, पश्‍हुर आ आफ माल्‍कीयाह बाक्‍त। \v 13 मिनु मेको आ लोक्‍ब आन खिं ङा ठेयब मुरपुकी बाक्‍तेक्‍म। मेको नेल्‍ल पा २४२ जना बाक्‍तेक्‍म। मिनु अजारेल आ तौ अमाशै बाक्‍त। मेको असारेल आ आफ अहजाइ, अहजाइ, आ आफ मेशील्‍लेमोथ, मेशील्‍लेमोथ, आ आफ इम्‍मेर बाक्‍त। \v 14 मिनु मेको आन लोक्‍बपुकी महिंब ठेयब थुं पाइश्‍शो लडाइ पाइब वोंइश मुर बाक्‍तेक्‍म। मेको नेल्‍ल पा १२८ जना बाक्‍तेक्‍म। मेको आन ठेयब मुर हग्‍गेदोलीम आ तौ जब्‍दीएल बाक्‍त। \s1 यरूसलेमम बाक्‍ब लेवीपुकी \p \v 15 लेवीपुकी सु सु बाक्‍तेक्‍म देंशा हना, हश्‍शुब आ तौ शेमायाह, हाश्‍शुब आ आफ अज्रीकाम, अज्रीकाम आ आफ हशाब्‍याह, हशाब्‍याह आ आफ बुन्‍नी बाक्‍त। \v 16 मिनु लेवी आन ठेयब मुरपुकी शब्‍बेथाइ नु योजाबाद बाक्‍ताक्‍स। मेको निक्‍शी परमप्रभु आ खिं ङा लाङगा माल्‍शो मारेइ मारेइ गेय पचा कली कोव़ब वोइश्‍शो बाक्‍ताक्‍स। \v 17 मिनु मीका आ तौ मत्तन्‍याह बाक्‍त। मीका आ आफ जब्‍दी बाक्‍त। जब्‍दी आ आफ आसाफ बाक्‍त। आसाफमी परमप्रभु कली पुंइची ना “गे रिम्‍शो पाइब ननी” दे ठेयब सेल्‍शा, कुम्‍सो पपाइक्‍ब बाक्‍त। मेको आसाफ आ नोले ङा शेंब आ लोक्‍ब बाकबुकीयाह बाक्‍त। मिनु शम्‍मुआ आ तौ अब्‍दा, शम्‍मुआ आ आफ गालाल, गालाल आ आफ येदुथून बाक्‍त। \v 18 मेको सहरम बाक्‍ब लेवी नेल्‍ल पा २८४ जना बाक्‍तेक्‍म। \s1 लाप्‍चो खाल पाइबपुकी \p \v 19 लाप्‍चो खाल पाइब सु सु बाक्‍तेक्‍म देंशा हना, अक्‍कु‍ब ताल्‍मोन नु आन लोक्‍ब नेल्‍ल पा सहे का ७२ जना बाक्‍तेक्‍म। \v 20 मिनु लीशो इस्राएली, चढ़ेबपुकी नु लेवीपुकी यहूदा ङा सहरपुकीमी आंम आंम आन बाक्‍तीकेमी बाक्‍शो बाक्‍तेक्‍म। \v 21 मिनु परमप्रभु यावे आ खिं ङा गेय पाइबपुकी यरूसलेम सहर ओफेल माइक्‍तीकेमी बाक्‍शो बाक्‍तेक्‍म। सीहा नु गिश्‍पा परमप्रभु यावे आ खिं ङा गेय पाइब आन कली कोव़ब बाक्‍ताक्‍से। \p \v 22 यरूसलेममी बाक्‍ब लेवी आन कली कोव़ब सु सु बाक्‍तेक्‍म देंशा हना, बानी आ तौ उज्‍जी बाक्‍त। उज्‍जी आ आफ हशाब्‍याह बाक्‍त। हशाब्‍याह आ आफ मत्तन्‍याह बाक्‍त। मत्तन्‍याह आ आफ मीका बाक्‍त। मेको नेल्‍ले परमप्रभु आ खिंम कुम्‍सो पाइब शेंब आसाफ आ चच युइ बाक्‍तेक्‍म। \v 23 मिनु पिपमी मेको कुम्‍सो पाइब आन पर्बम आन नाक्‍त किंत किंत ङा पतीके आंमान ब्रेक्‍शा, अरेवा बाक्‍त। मेको आन कली मार मार गेचा, दे यो ब्रेक्‍शो बाक्‍त। \v 24 मिनु जेराह आ चच युइ रे मेशेजाबेल आ तौ पेथायाह बाक्‍त। मेको मशेजाबेल आ आफ बाक्‍त। मिनु जेराह आ आफ यहूदा बाक्‍त। मेको पेथायाह चहिं मुरपुकीम मार मार माल्‍नीमी, दे कोव़ब, पिप आ खिंम गेय पाइब बाक्‍त। \s1 यरूसलेम एर ओंथ ङा गाउं \p \v 25 मिनु यहूदा आ थर ङा मुरपुकी का निक्‍शी आंम आंम आन खिंम नु रूम बाक्‍शो बाक्‍तेक्‍म। मेकोपुकी किरयथ-अरबा नु मेको मेर ङा गाउंपुकी, दीबोन नु मेको मेर ङा गाउंपुकीम, येकाब्‍सेल सहर नु मेको मेर ङा गाउंपुकीम, \em यहोसु २०:७\em* \v 26 येशुआ, मोलादा नु बेथ-पेलेत सहरम, \v 27 हासार-शुआल, बेयर-शेबा सहर नु मेको मेर ङा गाउंपुकीम, \v 28 सिकलाग, मेकोनाह सहर नु मेको मेर ङा गाउंपुकीम, \em यहोसु १५:३१\em* \v 29 एन-रिम्‍मोन, सोराह, यरमुथ, \v 30 जानोह, अदुल्‍लाम सहर नु मेको मेर ङा गाउंपुकीम, लाकीश नु मेको मेर ङा रूपुकीम नु आजेका नु मेको मेर ङा गाउंपुकीमी बाक्‍तेक्‍म। मोपा बेयर-शेबा रे हिन्‍नोम बेंसी सम्‍म बाक्‍शो बाक्‍तेक्‍म। \v 31 बेन्‍यामीन आ चच युइ गेबा सहर रे मिकमाश, अय्‍या, बेथेल नु मेको मेर ङा गाउंपुकीम, \em यहोसु १८:२२\em* \v 32 अनाथोथ, नोब, अनान्‍याह, \v 33 हासोर, रामाह, गित्ताइम, \v 34 हादीद, सेबोयीम, नेबल्‍लात \v 35 लोद नु ओनो सहरमी गेय पाइब आन बाक्‍तीक सम्‍म बाक्‍तेक्‍म। \v 36 यहूदामी बाक्‍ब का निक्‍शी लेवीपुकी बेन्‍यामीन थर नु बाक्‍थ लशो बाक्‍तेक्‍म। \c 12 \s1 चढ़ेब नु लेवीपुकी \p \v 1 शाल्‍तीएल आ तौ जेरूब-बाबेल नु येशुआ नु काथा लेश्‍शा जाक्‍ब चढ़ेब नु लेवीपुकी सु सु बाक्‍तेक्‍म देंशा हना, सेरायाह, येरमीया, एज्रा \em एज्रा २:२\em* \v 2 अमारयाह, माल्‍लुक, हत्‍तुश, \v 3 शेकन्‍याह, रेहुम, मेरेमोथ, \v 4 इददो, गिन्‍नेथोइ, अबीयाह, \em लूका १:५\em* \v 5 मियामीन, मा-अदीयाह, बिल्‍गाह, \v 6 शेमायाह, योयारीब येदायाह, \v 7 सल्‍लु, अमोक, हिल्‍कीयाह नु येदायाह बाक्‍तेक्‍म। मेकोपुकी येशुआ आ पाला ङा चढ़ेब नु आन लोक्‍ब आन ठेयब मुर बाक्‍तेक्‍म। \p \v 8 मिनु लेवीपुकी सु सु बाक्‍तेक्‍म देंशा हना, येशुआ, बिन्‍नुइ, कदमीएल, शेरेब्‍याह, यहूदा नु मत्तन्‍याह बाक्‍तेक्‍म। मेको नु आन लोक्‍बपुकी परमप्रभु यावे कली ठेयब सेल्‍तीक कुम्‍सो पपाइक्‍ब बाक्‍तेक्‍म। \v 9 मेको आन लोक्‍ब बाकबुकीयाह नु उन्‍नो कुम्‍सो पची ना आन नेक्‍था बाक्‍बाक्‍ताक्‍स। \p \v 10 येशुआ योयाकीम आ आफ बाक्‍त। योयाकीम एल्‍याशीब आ आफ बाक्‍त। एल्‍याशीब यो-यादा आ आफ बाक्‍त। \em नेहेम्‍याह ३:१\em* \v 11 यो-यादा योनाथन आ आफ बाक्‍त। मिनु योनाथन यादुअ आ आफ बाक्‍त। \s1 चढ़ेब आन ठेयब मुरपुकी \p \v 12 योयाकीम आ पालामी चढ़ेब आन खिं खिं ङा ठेयब मुर सु सु बाक्‍तेक्‍म देंशा हना, सेरायाह आ खिं ङा ठेयब मुर मेरायाह, येरमीया आ खिं ङा ठेयब मुर हनान्‍याह, \v 13 एज्रा आ खिं ङा ठेयब मुर मेशुल्‍लाम, अमारयाह आ खिं ङा ठेयब मुर येहो-हानान, \v 14 माल्‍लुक आ खिं ङा ठेयब मुर योनाथन, शेबान्‍याह आ खिं ङा ठेयब मुर योसेफ, \v 15 हारीम आ खिं ङा ठेयब मुर अदना, मेरायोथ आ खिं ङा ठेयब मुर हेल्‍काइ, \v 16 इददो आ खिं ङा ठेयब मुर जकरिया, गिन्‍नेथोन आ खिं ङा ठेयब मुर मेशुल्‍लाम, \v 17 अबीयाह आ खिं ङा ठेयब मुर जिक्री, मीन्‍यामीन आ खिं ङा ठेयब मुर का, मोअदयाह आ खिं ङा ठेयब मुर पिल्‍ताइ, \v 18 बिल्‍गाह आ खिं ङा ठेयब मुर शम्‍मुआ, शेमायाह आ खिं ङा ठेयब मुर येहो-नाथान, \v 19 योयारीब आ खिं ङा ठेयब मुर मतेनाइ, येदायाह आ खिं ङा ठेयब मुर उज्‍जी, \v 20 सल्‍लाइ आ खिं ङा ठेयब मुर कल्‍लाइ, अमोक आ खिं ङा ठेयब मुर एबेर, \v 21 हिल्‍कीयाह आ खिं ङा ठेयब मुर हशाब्‍याह नु येदायाह आ खिं ङा ठेयब मुर नेथनेल बाक्‍तेक्‍म। \p \v 22 पारसी ङा पिप दारा आ पालामी चढ़ेब नु लेवी आन खिं ङा ठेयब मुर आन नें ब्रेक्‍शा वोइश्‍शो बाक्‍त। चढ़ेब आन नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब चढ़ेब एल्‍याशीब, यो-यादा, योहानान नु यादुअ आन पाला सम्‍म आन खिं ङा ठेयब मुर आन नें ब्रेक्‍शो बाक्‍तेक्‍म। \p \v 23 मिनु लेवी आन खिं ङा ठेयब मुर आन नें एल्‍याशीब आ तौ योहानान आ पाला सम्‍म इतिहास ङा किताबमी ब्रेक्‍शो बाक्‍तेक्‍म। \s1 परमप्रभु कली ठेयब सेल्‍शो \p \v 24 मिनु लेवी आन ठेयब मुरपुकी हशाब्‍याह, शेरेब्‍याह नु कदमीएल आ तौ येशुआम परमप्रभु यावे कली ठेयब सेल्‍तेक्‍म। आन लोक्‍बपुकी परमप्रभु आ मुर दाऊदम देंशो खोदेंशो पा मेको आन आइक्‍ची गे राप्‍शा, पालो पा परमप्रभु यावे कली कुम्‍सो पा ठेयब सेल्‍तेक्‍म। मोपा कुम्‍सो पाइब आन हुल का एर गे नु हुल का ओंथ गे बाक्‍तेक्‍म। \em १इतिहास २५:-; २इतिहास २९:२५\em* \v 25 मत्तन्‍याह, बाकबुकीयाह, ओबदिया, मेशुल्‍लाम, ताल्‍मोन नु अक्‍कुब चहिं ठेयब लाप्‍चो आ नेक्‍था ङा मार मार वोइक्‍तीक कोठा ङा लाप्‍चो खाल पाइब बाक्‍तेक्‍म। \em २इतिहास ८:१४\em* \v 26 मेको नेल्‍लेमी योसादाक आ चच, येशुआ आ तौ योयाकीम नु हुकुम पाइब नेहेम्‍याह नु परमप्रभु यावे आ लोव़ जोक्‍ब तुइक्‍ब चढ़ेब एज्रा आ पालामी मोदेंशो गेय पाइब बाक्‍तेक्‍म। \em १इतिहास ५:४०-४१\em* \s1 गारो सेल्‍ने थुम्‍शो \p \v 27 मिनु यरूसलेम ङा गारो प्रोव़ने थुम्‍तीक चाड कली लेवी आन कली आन आन बाक्‍तीक तेइ तेइ रे माल्‍शा, यरूसलेममी चाक्‍तेक्‍म। मारदे चाक्‍तेक्‍म देंशा हना, गारो थुम्‍तीके परमप्रभु यावे आ ङोंइती ग्‍येरसीशा “गे रिम्‍शो पाइब ननी” दे ठेयब सेल्‍तीक कुम्‍सो पचा नु खैजडी, तार पाइश्‍शो ठेयब ताप्‍तीके नु बीना ताप्‍चा कली चाक्‍तेक्‍म। \v 28 मिनु कुम्‍सो पाइबपुकी यरूसलेम नु आ एर ओंथ नु नेतोफाह आ मुर आन बाक्‍तीक रे यरूसलेममी खुम्‍साक्‍म। \v 29 बेथ-गिल्‍गाल नु गेबा सहर नु अज्‍मावेथ रे यो जाक्‍तेक्‍म। मारदे हना कुम्‍सो पाइबपुकीमी यरूसलेम आ एर ओंथम आंम आंम कली बाक्‍तीके सेल्‍शा बाक्‍शो बाक्‍तेक्‍म। \v 30 चढ़ेब नु लेवीपुकीमी आंम आंम कली चोव़खो सेल्‍सीशा, नोले मुर आन कली नु ठेयब लाप्‍चोपुकी नु गारो आन कली चोव़खो सेल्‍तेक्‍म। \s1 गारो थुम्‍शा चाड मानेशो \p \v 31 मिनु गो यहूदा रागी ङा ठेयब मुर आन कली गारो तार ङोइक्‍पाइक्‍तामी। परमप्रभु यावे कली ठेयब सेल्‍ब कुम्‍सो पाइब आन कली ठेयब हुल निक्‍शी पा वोइक्‍ता। हुल का गारो तारी ग्‍युरा गे पा, मोव़ल लाप्‍चो गे लाम्‍तेक्‍म। \v 32 मिनु मेको कुम्‍सो पाइब आन नोले होशायाह नु यहूदा ङा ठेयब मुर आन हुल का लाम्‍तेक्‍म। \v 33 मिनु मेको आन नोले अजारयाह, एज्रा, मेशुल्‍लाम, \v 34 यहूदा, बेन्‍यामीन, शेमायाह नु येरमीया लाम्‍तेक्‍म। \v 35 मिनु चढ़ेब आन तौ का निक्‍शी तुराही ताप्‍बपुकी यो मेको आन नोले खोइक्‍तेक्‍म। योनाथन आ तौ जकरिया, योनाथन आ आफ शेमायाह, शेमायाह आ आफ मत्तन्‍याह, मत्तन्‍याह आ आफ मीकाया नु जाक्‍कुर आ आफ आसाफ बाक्‍त। \v 36 मिनु मेको आ लोक्‍बपुकी शेमायाह, अजारेल, मिलालाइ, गिलालाइ, माइ, नेथनेल, यहूदा नु हानानी बाक्‍तेक्‍म। मेकोपुकीमी परमप्रभु आ मुर दाऊद आ ताप्‍तीकपुकी ताप्‍शा गाक्‍तेक्‍म। मिनु परमप्रभु यावे आ लोव़ जोक्‍ब तुइक्‍ब एज्रा मेको आन ङोंइती गाक्‍ब बाक्‍त। \v 37 मिनु मेकोपुकी ब्‍वाक्‍कु बुक्‍तीक लाप्‍चो गे लाम्‍तेक्‍म। मिनु क्रेसी ङोइश्‍शा, ग्‍येत्‍थ लशा, दाऊद आ सहर ङा गारो ङोइश्‍शा, दाऊद आ खिं लाक्‍शा, पूर्ब गे बाक्‍शो ब्‍वाक्‍कु लाप्‍चो गे लाम्‍तेक्‍म। \p \v 38 मिनु परमप्रभु यावे कली “गे रिम्‍शो पाइब बाक्‍नीनी” दे कुम्‍सो पाइब आन अर्को हुल चहिं गारो तारी पेरा गे लाम्‍तेक्‍म। मिनु गो नु ठेयब मुर आन अर्को हुल मेको आन नोले खोइश्‍शा, मी मुइक्‍तीक माइश्‍शो लाइश्‍शो खिं लाक्‍शा, ब्रेम्‍शो गारो गे लाइतक। \v 39 मिनु नोले एफ्राइम लाप्‍चो, माइत गारो ङा ठेयब लाप्‍चो, ङांइ लाप्‍चो, हानानेल माइश्‍शो लाइश्‍शो खिं, मेआ माइश्‍शो लाइश्‍शो खिं लाक्‍शा, भेडा लाप्‍चो गे लाइतक। मिनु मेकोपुकी जेल्‍खान लाप्‍चोम जाक्‍दीशा नांइसाक्‍म। \p \v 40 मेकेर जाक्‍शा, परमप्रभु कली “गे रिम्‍शो पाइब बाक्‍नीनी” दे कुम्‍सो पाइब आन हुल निक्‍शी परमप्रभु आ खिं आ ङोंइती राप्‍तेक्‍म। मिनु गो नु ठेयब मुर आन हुल का यो मेकेर बाक्‍तक। \v 41 मिनु चढ़ेब एल्‍याकीम, मासेयाह, मीन्‍यामीन, मीकाया, एली-ओ-एनाइ, जकरिया नु हनान्‍याहमी तुराही ताप्‍तेक्‍म। \v 42 मिनु मासेयाह, शेमायाह, एलाजर, उज्‍जी, येहो-हानान, माल्‍कीयाह, एलाम नु एजेर यो मेको नु बाक्‍तेक्‍म। मिनु कुम्‍सो पाइबपुकीमी येज्‍रायाह कुम्‍सो पाइब आन कली शेंब नु कुम्‍सो पाम्‍तेक्‍म। \v 43 मेको नाक्‍त ठेयब चढ़ेतीक चढ़ेशा, शुश ग्‍येरशो बाक्‍तेक्‍म। मारदे हना परमप्रभुमी मेको आन थुं थाम्‍पा ग्‍येरपाइक्‍तु। मीश मुरपुकी नु आलपुकी यो शुश ग्‍येरसाक्‍म। मिनु यरूसलेम ङा मुर आन ग्‍येरसीशो सेंदा ङोन ङोन सम्‍म नेंसाक्‍व। \s1 खाल पाइब आन गेय \p \v 44 मिनु मेको नाक्‍त मार मार वोइक्‍तीक कोठा खाल पाइब मुर आन कली वोइक्‍तेक्‍म। मेकोपुकी मुर आन गेशो चढ़ेशो, ङोंइती सिश्‍शो मार मार नु १० भाग ङा भाग का चाक्‍शो ताक्‍शा साम्‍चा कली वोइश्‍शो बाक्‍तेक्‍म। मेकोपुकीमी सहर मेर ङा रू रे चढ़ेब नु लेवी आन भाग खुप्‍शा वोइक्‍तेक्‍म। मारदे हना यहूदा ङा मुरपुकीम चढ़ेब नु लेवी आन पशो तशा, दाक्‍शा, नेल्‍ल शुश ग्‍येरसीशो बाक्‍तेक्‍म। \v 45 चढ़ेब नु लेवीपुकीमी परमप्रभु आ देंशो खोदेंशो पा चोव़खेतीक गेय पाम्‍‍तेक्‍म। मिनु कुम्‍सो पाइब नु लाप्‍चो खाल पाइबपुकी यो दाऊद नु आ तौ सोलोमनमी देंशो खोदेंशो पा चोव़खेतीके गेय पाइब बाक्‍तेक्‍म। \v 46 मारदे हना दाऊद नु आसाफ आस पालामी कुम्‍सो पाइब आन कली शेंब का बाक्‍शो बाक्‍त। मेना यो परमप्रभु कली ठेयब सेल्‍तीक नु “गे रिम्‍शो पाइब बाक्‍नीनी” दे कुम्‍सो पाइब बाक्‍शो बाक्‍तेक्‍म। \em १इतिहास २५:-\em* \v 47 मिनु इस्राएल ङा मुर नेल्‍लेमी जेरूब-बाबेल नु नेहेम्‍याह आस पालामी कुम्‍सो पाइब नु लाप्‍चो खाल पाइब आन कली नाक्‍त किंत किंत ङा माल्‍शो गेम्‍तेक्‍म। लेवी आन भाग वोइक्‍‍तेक्‍म। मिनु लेवीपुकीमी आन ताक्‍शो रे हारून आ चच युइ आन भाग वोइक्‍तेक्‍म। \em गन्‍ती १८:२६; नेहेम्‍याह १०:३९\em* \c 13 \s1 अर्को रागी ङा मुर तिल्‍शो \p \v 1 मेको नाक्‍ती मुर आन ङोंइती मोसा आ ब्रेक्‍शो किताब पढेशो बाक्‍त। मिनु मेकेर मार ब्रेक्‍शो बाक्‍त देंशा हना “अम्‍मोन नु मोआब ङा मुरपुकी रे सुइ परमप्रभु आ मुर आन ग्रुम्‍तीकेमी गेनायो जाक्‍चा मताइनीम। \em ब्‍यवस्‍था २३:४-६\em* \v 2 मारदे हना मेकोपुकी इस्राएली आन कली शोब्‍ले नु ब्‍वाक्‍कु गेचा कली ग्रुम्‍थ मजाक्‍शो बाक्‍तेक्‍म। तन्‍न इस्राएली आन कली सराप पाइक्‍चा कली बालाम कली क्‍येट गेशा, ब्रेश्‍शो बाक्‍तेक्‍म। मो पाम्‍तेक्‍म हना यो, आंइ परमप्रभुमी मेको सराप रे आसीक सेल्‍शो बाक्‍त” दे ब्रेक्‍शो बाक्‍त। \em गन्‍ती २२:५-६\em* \v 3 मिनु मेको अरेशो लोव़ पढेशो नेंशा, अर्को रागी ङा मुर नेल्‍ल आन कली तिल्‍तेक्‍म। \s1 चढ़ेब एल्‍याशीब कली हुइश्‍शो \p \v 4 मिनु मेको क्‍येङा ङोंइती चढ़ेब एल्‍याशीब आंइ परमप्रभु आ खिं ङा ठेयब कोव़ब बाक्‍त। मेको तोबीयाह एल्‍याशीब आ नेक्‍था ङा मुर बाक्‍त। \em नेहेम्‍याह २:१९\em* \v 5 मिनु चढ़ेब एल्‍याशीबमी आंम खिं ङा मुर, तोबीयाह कली परमप्रभु यावे आ खिं ङा वोइक्‍तीक ठेयब कोठा का गेशो बाक्‍त। ङोंइती मेको कोठामी मार मार शेंशो खोदेंशो पा चढ़ेशो १० भाग ङा अन्‍न, धूप, परमप्रभु यावे आ खिं ङा बोसपुकी, मुर आन गेशो १० भाग ङा भाग का अन्‍न, अङगुर शांबु नु तेल वोइश्‍शो बाक्‍त। मेको परमप्रभुमी शेंशो खोदेंशो पा लेवी, कुम्‍सो पाइब, लाप्‍चो खाल पाइ‍ब नु चढ़ेब आन तचा ङा भाग वोइश्‍शो बाक्‍त। \p \v 6 मेको नेल्‍ल दुम्‍ची ना गो यरूसलेममी मबाक्‍शो बाक्‍ती। मारदे हना गो बेबीलोन ङा पिप आरता-सास्‍त ३२ बर्स जाक्‍दीम्‍मेनु, पिप आ बाक्‍तीकेमी लेत्‍ती। मिनु इच्‍का नोले “यरूसलेम लेश्‍शा, लचा गेयीनी” दे पिप कली पुंइता। \v 7 मिनु गो यरूसलेम जाक्‍ङानु, एल्‍याशीबमी तोबीयाह कली परमप्रभु आ खिं ङा कोठा गेशा, मरिम्‍शो पशो तुइक्‍ताक्‍ङ। \v 8 मेको तुइश्‍शा, शुश गाइक्‍ताक्‍ङ। मिनु गो तोबीयाह आ मार मार नेल्‍ल मेको कोठा रे ग्रुंइशा ताइक्‍ताक्‍ङ। \v 9 मिनु “मेको कोठा नेल्‍ल कली रिम्‍शो सेल्‍चा माल्‍नीम” दे अरेता। मिनु गो परमप्रभु आ खिं ङा बोसपुकी, चढ़ेशो अन्‍न नु ब्रोव़शो रिना पाइब थोव़क लेंशा वोइक्‍तामी। \p \v 10 मिनु लेवीपुकीमी आन तचा माल्‍शो भाग मतशो बाक्‍तेक्‍म, दे आं कली तुइक्‍पाइक्‍तेक्‍म। मोपा मेको लेवीपुकी नु ठेयब सेल्‍तीक कुम्‍सो पाइब आन गेय प्रोंइशा, आंम आंम रूमी लशा, गेय पाइबाक्‍तेक्‍म। \em नेहेम्‍याह १२:४७\em* \v 11 मोपतीके गो ठेयब मुर आन कली “परमप्रभु यावे आ खिं मारदे प्रोंइनी?” दे हुइक्‍ताक्‍ङमी। मिनु गो लेवी नु कुम्‍सो पाइब आन कली ब्रेश्‍शा, आन गेय पपाइक्‍तामी। \v 12 मिनु यहूदा रागीम बाक्‍ब नेल्‍लेमी १० भाग ङा भाग का अन्‍न, नक अङगुर शांबु नु तेल परमप्रभु यावे आ खिं ङा मार मार वोइक्‍तीक कोठामी चाक्‍तेक्‍म। \em गन्‍ती १८:२१\em* \v 13 मिनु गो चढ़ेब शेलेम्‍याह, ब्रेक्‍ब सादोक नु लेवी आ थर ङा पेदायाह मेको सांफा कली मार मार वोइक्‍तीक कोठा कोव़ब मुर सेल्‍तामी। मिनु मत्तन्‍याह, आ चच नु जाक्‍कुर आ तौ हानान कली मेको आन कली वारच पाइब सेल्‍ता। मेकोपुकी थमा सुइक्‍चा पुंइसीशो मुर बाक्‍तेक्‍म। मिनु मेको आन लोक्‍ब आन तचा ङा थोव़क गेचा माल्‍तेक्‍म। \v 14 गो परमप्रभु यावे कली “आं परमप्रभु, इन खिं कोव़शा नु मेकेर ङा पशो रिम्‍शो पतीक मप्रें‍दीन। आं कली मिम्‍तीन” देंती। \em नेहेम्‍याह ५:१९\em* \s1 नाइक्‍तीक नाक्‍त \p \v 15 मेना गो का निक्‍शी यहूदाम बाक्‍बपुकीमी नाइक्‍तीक नाक्‍ती कोल ख्राक्‍शो, चेरब खुप्‍शो गधा आन कली मार मार कुरपा नाइक्‍तीक नाक्‍त यरूसलेममी चाक्‍शो तातामी। मेकोपुकीमी नाइक्‍तीक नाक्‍त अङगुर शांबु, अङगुर नु फोव़शी यो यरूसलेमम लेयचा कली चाक्‍तेक्‍म। मिनु गो मेको आन कली “गे नाइक्‍तीक नाक्‍ती मेको मलेयङीन” दे हुइक्‍ताक्‍ङमी। \em नेहेम्‍याह १०:३२\em* \v 16 यरूसलेममी बाक्‍ब टायर ङा मुरपुकीमी यो ङांइ नु लेयतीक मार मार थोव़क नाइक्‍तीक नाक्‍त चाक्‍शा, यरूसलेममी बाक्‍ब यहूदी आन कली लेयतेक्‍म। \v 17 मिनु यहूदा ङा ठेयब मुर आन कली हुइश्‍शा “नाइक्‍तीक नाक्‍त गे मार मरिम्‍शो गेय पनी? गे नाइक्‍तीक नाक्‍त अरु नाक्‍त खोदेंशो सेल्‍तीनी। गे मतुइक्‍तीनी? \v 18 मार, इन किकी पिपीमी यो मोदेंशोन मपामे ङा? मो दुम्‍तीके, इं परमप्रभुमी एको सहर नु इं कली एको श्‍येत गेशो ममाइ ङा? मिनु मुल गे नाइक्‍तीक नाक्‍त, गेय पतीक नाक्‍त खोदेंशो सेल्‍शा, परमप्रभु आ गाइक्‍तीक तेम्‍नीनी?” दे हुइक्‍ताक्‍ङमी। \em इजीकीएल २०:१२-१३\em* \p \v 19 मिनु “यरूसलेम ङा गारो ङा ठेयब लाप्‍चोपुकी नाइक्‍तीक नाक्‍त नां रिक्‍चा क्‍येङा ङोंइती चोक्‍चा माल्‍नीम। मिनु नाइक्‍तीक नाक्‍त मनुम्‍म सम्‍म रोक्‍चा मदुम्‍ब” दे माइक्‍तामी। मिनु नाइक्‍तीक नाक्‍ती मार मार थोव़क यरूसलेममी मचाक्‍ग‍मेक्‍ल, दे आंम आंम गेय पाइब का निक्‍शी आन कली लाप्‍चोपुकी खाल पचा कली वोइक्‍तामी। \v 20 मिनु नाक्‍दो मेको मार मार ग्‍याप्‍ब लेयबपुकीमी यरूसलेम मेर नां सोंइताक्‍म। का निक्‍शी खेयप मोदेंशो पाम्‍तेक्‍म। \v 21 मिनु गो मेको आन कली “मारदे नाइक्‍तीक नाक्‍त गारो आ ङोंइती उइ नां सोंइदीनी? गे लेंशा मो पाइतीनी हना, इन कली मो मप्रोंइनन्‍नी” दे हुइक्‍ताक्‍ङमी। मेको नोले सुइ मुर नाइक्‍तीक नाक्‍ती मेकेर मजाक्‍म। \v 22 मिनु गो लेवी आन कली ब्रेश्‍शा “आंम कली ठीक सेल्‍सीने। नाइक्‍तीक नाक्‍त परमप्रभु यावे के बाक्‍ब, दे मानेचा कली ठेयब लाप्‍चोपुकी खाल पथ बाक्‍कीन” दे माइक्‍तामी। मिनु गो “आं परमप्रभु, आं ओदेंशो पशो यो मिम्‍तीन। मिनु इन ठेयब नु गेना हना यो दाक्‍तीके कोंइ‍दीनी” देंती। \s1 अर्को रागी ङा मीश चाक्‍शो \p \v 23 मिनु मेना यो गो अश्‍दोदी, अम्‍मोनी नु मोआबी मीश आन कली चाक्‍ब यहूदी आन कली ग्रुम्‍तामी। \v 24 मेको आन आलपुकीमी का निक्‍शी अश्‍दोदी लोव़ पाइबाक्‍तेक्‍म। यहूदी आन लोव़ मजोक्‍थु, अर्को रागी ङा मुर आन लोव़ पाइबाक्‍तेक्‍म। \v 25 मिनु गो मेकोपुकी नु जि‍शा, सराप पाइश्‍शा, का निक्‍शी आन कली तुप्‍शा, आन चां रोक्‍ताक्‍ङमी। मिनु मेको आन कली परमप्रभु आ नेंमी लोव़ पाइक्‍तामी। “गे इन तमीपुकी मेको आन तौ कली गेतीनी नु आन तमी इन तौ आन कली चाक्‍तीनी हना, आंइ कली खतम दुम्‍पाइक्‍नीनी” देंती। \em ब्‍‍यवस्‍था ७:३\em* \v 26 मिनु “इस्राएल ङा पिप सोलोमनमी मोदेंशो मीश चाक्‍शा पाप पवा, ममाइ? शुश रागी आन दातेमी मेको खोदेंशो पिप सुइ मबाक्‍म। मिनु परमप्रभुमी मेको कली दाक्‍शा, इस्राएली नेल्‍ल आन पिप सेल्‍शो बाक्‍त। मोदेंशो बाक्‍त हना यो, अर्को रागी ङा मीश मुरपुकीमी मेको कली पाप पपाइश्‍शो बाक्‍तेक्‍म। \em १राजा ११:३-८\em* \v 27 मिनु मार, गोपुकीमी इन लोव़ नेंशा, इन खोदेंशो पा इं परमप्रभु कली शुश मरिम्‍शो पा, अर्को रागी ङा मीश चाक्‍नीनी?” दे हुइक्‍ताक्‍ङमी। \p \v 28 मिनु नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब चढ़ेब एल्‍याशीब आ चच, येहो-यादा आ तौमी होरोनी सान्‍बल्‍लत आ तमी का चाक्‍शो बाक्‍त। मोपतीके गो मेको कली आं ङोंइती रे ग्रुंइशा खेरता। \em नेहेम्‍याह २:१०,१९; नेहेम्‍याह १२:१०\em* \v 29 “आं परमप्रभु, मेकोपुकीमी इन कली चढ़ेतीक गेय नेल्‍ल मरिम्‍शो सेल्‍तेक्‍म। मोदेंशो पा मेकोपुकीमी चढ़ेब नु लेवी आन पशो कबल प्रोंइतेक्‍म। मेको मिम्‍तीन” देंती। \v 30 मिनु गो मेको आन कली अर्को रागी ङा मारेइ मारेइ रे ठीक सेल्‍तामी। मिनु गो चढ़ेब नु लेवी आन पचा माल्‍शो गेय लेंशा पपाइक्‍तामी। \em गन्‍ती २५:१२-१३; मलाकी २:८\em* \v 31 मिनु परमप्रभु आ खिं कली शी नु नेल्‍ल क्‍येङा ङोंइती सिश्‍शो फल चाक्‍चा आ पर्बम लोव़सी गारपाइक्‍ता। मिनु गो “आं परमप्रभु, आं पशो मिम्‍शा, आं कली रिम्‍शो पाइय्‍यीनी” देंती।