\id MAT \h मत्ती \toc1 मत्ती \toc2 मत्ती \toc3 मत्ती \mt1 म‍त्ती \ip \bd ब्रेक्‍ब मुर:\bd* एको किताब मत्ती आ ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। मत्ती शेंसीब आन दाते ङा का बाक्‍त। मेको कली अल्‍फयस आ तौ लेवी यो देंतेक्‍म। तन्‍न थमा सुदा नोले मत्ती नें वोइक्‍तु। \ip \bd गेना ब्रेक्‍शो: \bd*मत्ती आ ब्रेक्‍शो ग्‍येरपाइक्‍ब लोव़ यरूसलेम खतम सेल्‍चा क्‍येङा ङोंइती ब्रेक्‍ने थुम्‍शो बाक्‍त। एको ५८ ए. डी. हिब्रू लोव़मी ब्रेक्‍शो बाक्‍त। नोले यहूदी नेल्‍ल ब्रातेक्‍म। मिनु मत्ती मेको आन कली शेंचा कली लत। मेना ग्रीक लोव़ पाइबमी यो एको लोव़ रुप्‍चा दाक्‍शो बाक्‍तेक्‍म। मोपतीके मेकोमी आ ब्रेक्‍शो ग्‍येरपाइक्‍ब लोव़ लेंशा ग्रीक लोव़म ब्रेक्‍शो बाक्‍त, दे मिम्‍नीम। मत्ती आ ब्रेक्‍शो ग्‍येरपाइक्‍ब लोव़म ङोंइती नु नोले दुम्‍शो लोव़ इच्‍का खाल्‍शा ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। \ip \bd मारदे ब्रेक्‍शो: \bd*येसु ख्रीस्‍त पिप बाक्‍ब। परमप्रभु यावे आ राज्‍य आ पर्बम लोव़ पाइब। \c 1 \s1 येसु आ किकी पिपी \r लूका ३:२३-२८ \p \v 1 अब्राहाम आ तौ, पिप दाऊद आ तौ, येसु ख्रीस्‍त आ किकी पिपी आन नें एको बाक्‍नीम। \em १इतिहास १७:११; उत्‍पत्ती २२:१८ \em* \p \v 2 येसु ख्रीस्‍त आ किकी पिपी सु सु बाक्‍मा बाक्‍त देंशा हना, ङोंइती अब्राहाम बाक्‍माक्‍त। अब्राहाममी इसहाक थि‍माक्‍त। इसहाकमी याकूब थि‍माक्‍त। याकूबमी यहूदा नु आ वोबु थीमी बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २१:३,१२; उत्‍पत्ती २५:२६; उत्‍पत्ती २९:३५; उत्‍पत्ती ४९:१०\em* \v 3 यहूदामी तामार रे पेरेस नु जेरह तौ निक्‍शी थिम्‍सी बाक्‍त। पेरेसमी हेस्रोन थि‍माक्‍त। हेस्रोनमी अराम थि‍माक्‍त। \em रूथ ४:१८-२२; उत्‍पत्ती ३८:२९-३०\em* \v 4 अराममी अम्‍मीनादाब थि‍माक्‍त। अम्‍मीनादाबमी नहशोन थि‍माक्‍त। नहशोनमी साल्‍मोन थि‍माक्‍त। \v 5 साल्‍मोनमी राहाब माइश्‍शो मीश रे बोआज थि‍माक्‍त। बोआजमी रूथ माइश्‍शो मीश रे ओबेद थि‍माक्‍त। ओबेदमी येस्‍से थि‍माक्‍त। येस्‍सेमी दाऊद थि‍माक्‍त। दाऊद चहिं पिप दुम्‍माक्‍त। \em यहोसु २:१; रूथ ४:१३-१७\em* \v 6 पिप दाऊदमी उरीयाह आ मीश चाक्‍शा, सोलोमन थि‍माक्‍त। \em २सामुएल१२:२४\em* \v 7 सोलोमनमी रेहोबाम थि‍माक्‍त। रेहोबाममी अबीयाह थि‍माक्‍त। अबीयाहमी आसा थि‍माक्‍त। \em १इतिहास ३:१०-१६\em* \v 8 आसामी येहो-शाफात थि‍माक्‍त। येहो-शाफातमी योराम थि‍माक्‍त। मिनु योराममी उज्‍जीयाह थि‍माक्‍त। \v 9 उज्‍जीयाहमी योथाम थि‍माक्‍त। योथाममी आहाज थि‍माक्‍त। आहाजमी हिज्कीयाह थि‍माक्‍त। \v 10 हिज्कीयाहमी मनस्‍से थि‍माक्‍त। मनस्‍सेमी आमोन थि‍माक्‍त। आमोनमी योसीयाह थि‍माक्‍त। \v 11 योसीयाहमी येकोन्‍याह नु आ लोक्‍ब थीमी बाक्‍त। येकोन्‍याह आ पालामी बेबीलोन ङा मुरपुकीमी यहूदी आन कली लडाइ पा ग्‍याइश्‍शा बेबीलोन चाक्‍दीत्‍मे बाक्‍त। \em २राजा २५:७,११,२१\em* \p \v 12 बेबीलोन चाक्‍दीत्‍मे आ नोले येकोन्‍याहमी शाल्‍तीएल थिम्‍माक्‍त। शाल्‍तीएलमी जेरूब-बाबेल थि‍माक्‍त। \v 13 जेरूब-बाबेलमी अबीउद थि‍माक्‍त। अबीउदमी एल्‍याकीम थि‍माक्‍त। एल्‍याकीममी आजोर थि‍माक्‍त। \v 14 आजोरमी सादोक थि‍माक्‍त। सादोकमी अकीम थि‍माक्‍त। अकीममी एलीउद थि‍माक्‍त। \v 15 एलीउदमी एलाजर थि‍माक्‍त। एलाजरमी मात्‍थान थि‍माक्‍त। मात्‍थानमी याकूब थि‍माक्‍त। \v 16 मिनु याकूबमी योसेफ थि‍माक्‍त। योसेफ मरीयम आ वोंइश बाक्‍माक्‍त। मरीयममी येसु थि‍माक्‍त। येसु कली ख्रीस्‍त देंमा बाक्‍त। \em लूका १:२७\em* \p \v 17 अब्राहाम रे पा दाऊद सम्‍म १४ पाला दुम्‍मा बाक्‍त। मिनु दाऊद पिप रे पा बेबीलोन चाक्‍दीत्‍‍ची सम्‍म १४ पाला दुम्‍मा बाक्‍त। बेबीलोन चाक्‍दीश्‍शो रे ख्रीस्‍त जरमेसेनु १४ पाला दुम्‍मा बाक्‍त। \s1 येसु जरमेशो \p \v 18 येसु ख्रीस्‍त जरमेचा कली दोदेंशो दुम्‍माक्‍त देंशा हना, मरीयम योसेफ कली गेशा लोव़ ख्रोइक्‍ने थुम्‍शो बाक्‍माक्‍त। मिनु योसेफमी मरीयम कली ग्‍युंबे पा आ खिं लाइक्‍चा क्‍येङा ङोंइती मरीयम आल कुरशो बाक्‍माक्‍त। मेको आल चहिं मुर आ आल ममाइ। परमप्रभु यावे आ सोक्‍त रे पा दुम्‍शो बाक्‍माक्‍त। \em लूका १:३५\em* \v 19 मिनु योसेफमी “मरीयम आल कुरशो बाक्‍माक्‍त” दे तुइश्‍शा “मुल प्रोंइचा दुम्‍ती” दे मिम्‍ता बाक्‍त। योसेफ रिम्‍शो मुर बाक्‍माक्‍त। मोपतीके “मरीयम कली मुने मतोक्‍चा” दे मिम्‍शो बाक्‍माक्‍त। \v 20 मिनु “गो प्रोंइचा दुम्‍ती” दे मिम्‍ना मिम्‍न बाक्‍मेनु, काबु ङोमु तवा बाक्‍त। मिनु ङोमु तवानु, परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबमी “दाऊद आ तौ योसेफ नेनो। मरीयम कली प्रोंइनुङ, दे ममिम्‍तो। महिंथु इ खिं लाइश्‍शा वोंइसो। आ कोव़जम बाक्‍शो चहिं परमप्रभु यावे आ सोक्‍त के बाक्‍त। \v 21 नोले तौ का थीब। मेको कली येसु नें वोतो। मारदे हना मेकोमी आ मुर आन कली पाप रे प्रोंइब” दे तुइक्‍पदा बाक्‍त। \em लूका २:२१; प्रेरित ४:१२; भजन संग्रह १३०:८\em* \v 22 मेको मो दुम्‍शोमी परमप्रभु यावेमी साइ नेसी आ लोव़ पाइब पपाइश्‍शो लोव़ खाप्‍ताक्‍व। साइ नेसी परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइबमी \v 23 “नेनीने, कन्‍ने मीश आलमी कोव़ज कुरशा, तौ का थीब। मेको आल आ नें इम्‍मानुएल वोइक्‍नीम। इम्‍मानुएल देंशो ‘परमप्रभु यावे गोपुकी नु बाक्‍शो बाक्‍ब’ दे रुम्‍सीब” दे ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। \em यसैया ७:१४\em* \v 24 योसेफ निन्‍द्रा रे सेंसीशा बोक्‍शा, परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइब आ लोव़ टिशा, मरीयम कली आ खिं लदा बाक्‍त। \v 25 मरीयम नु मइप्‍थु, तौ का थि‍माक्‍त। मिनु मेको कली येसु नें वोदा बाक्‍त। \c 2 \s1 सोरुल कोव़शा, जोक्‍ब तुइक्‍ब जाक्‍शो \p \v 1 येसु यहूदीया रागी ङा बेथलेहेम सहरमी जरमेसे बाक्‍त। मेना मेकेर हेरोद पिप बाक्‍माक्‍त। मिनु येसु जरमेसेनु, सोरुल कोव़शा, जोक्‍ब तुइक्‍ब नां दाप्‍तीक रे यरूसलेममी जाक्‍मा बाक्‍त। \em लूका २:१-७\em* \v 2 मिनु यरूसलेममी जाक्‍शा “यहूदी आन पिप ते जरमेसे? मारदे हना गोपुकीमी पूर्ब ङा रागीम आ सोरुल ताइतक। मिनु गो मेको कली ठेयब सेल्‍थ जाक्‍तक। ते बाक्‍मा?” देंमा बाक्‍त। \em गन्‍ती २४:१७\em* \v 3 मिनु पिप हेरोद नु यरूसलेममी बाक्‍बपुकीमी मेको आन लोव़ नेंशा, आन थुं ग्‍येत्‍थ लुक्‍च दुम्‍मा बाक्‍त। \v 4 मिनु हेरोदमी ठेयब चढ़ेब नु सास्‍त्री आन कली खुप्‍शा “ख्रीस्‍त ते जरमेसीबा?” दे हिल्‍लो पामी बाक्‍त। \em सास्‍त्री यहूदी आन कली परमप्रभु यावे आ अरेशो लोव़ शेंब बाक्‍शो बाक्‍तेक्‍म। \em* \v 5 मिनु मेकोपुकीमी “यहूदीया ङा बेथलेहेम सहरमी जरमेसीब। मारदे हना परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइबमी \em मीका ५:१; यूहन्‍ना ७:४२\em* \v 6 ‘ए यहूदीया ङा बेथलेहेम सहर, यहूदीया ङा सहर नेल्‍ल क्‍येङा आइक्‍च महिक्‍सीशो सहर मनवे। मारदे हना इं इस्राएली आन कली सासन पाइब बेथलेहेममी जरमेसीब’ दे ब्रेक्‍शो बाक्‍ब” दे शेंदमे बाक्‍त। \em मीका ५:२\em* \p \v 7 मिनु हेरोदमी मेको आन लोव़ नेंशा सुइमी मतुइक्‍थु, नां दाप्‍तीके रे जाक्‍शो सोरुल कोव़ब आन कली ब्रेत्‍तीमी बाक्‍त। मिनु मेको सोरुल गेना ग्रूमे, दे रुबा बाक्‍त। \v 8 मिनु “लो, मुल बेथलेहेम सहर लने। मेकेर जाक्‍दीश्‍शा, मेको आल मालीन। मिनु थिश्‍शा आं कली यो शेंदीन। गो यो लशा ठेयब सेल्‍नुङ” दे सोइक्‍तीमी बाक्‍त। \p \v 9 मिनु मेकोपुकीमी पिप आ लोव़ नेंशा, आन लां खोदमे बाक्‍त। मिनु नां दाप्‍तीकेमी तशो सोरुलमी आन कली लां कोंइदीमी बाक्‍त। लां कोंइना कोंइन नक थिशो आल बाक्‍तीके आ सोरुल ख्रा दिक्‍माक्‍त। \v 10 सोरुल ख्रा दिक्‍शो तशा, शुश ग्‍येरशा आल आ बाक्‍तीकेमी ओव़मा बाक्‍त। \v 11 मिनु ओव़शा, आल नु आल आ ममा मरीयम कली तामे बाक्‍त। मिनु आन पोक्‍च थेक्‍शा आल कली ठेयब सेल्‍मे बाक्‍त। मिनु आन कुरशो थैलो प्राक्‍शा, सुन धूप नु ब्रोव़शो रिना पाइब थोव़क ग्रुंइशा ख्रेत्‍तमे बाक्‍त। \em भजन संग्रह ७२:१०,१५; यसैया ६०:६\em* \v 12 आल कली ग्रुम्‍ने थुम्‍शा, आन रागी लेत्‍‍ची ना परमप्रभु यावेमी ङोमुमी “पिप हेरोद कली लेंशा मग्रुमीने” दे तुइक्‍पाइक्‍मी बाक्‍त। मिनु यरूसलेम लतीक लां हेरशा, आन रागी लेम्‍मा बाक्‍त। \s1 इजीप्‍त रागी लशो \p \v 13 मेकोपुकी लमा नोले काबु योसेफमी ङोमुमी परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइब का फो ग्रूशो तवा बाक्‍त। मेकोमी “मोबु आस कली लाइश्‍शा, एकेर रे प्रोक्‍शा, इजीप्‍त रागी जाक्‍दीश्‍शा, लेत्‍तीन मदेंङ सम्‍म बाक्‍कीन। मारदे हना पिप हेरोदमी आल कली साइक्‍चा, दे माल्‍चा चिक्‍ताक्‍व” दे मदा बाक्‍त। \v 14 मिनु योसेफमी निन्‍द्रा रे सेंसीशा छुल बोक्‍शा, मोबु आस कली लाइश्‍शा मेको, नाक्‍दोन इजीप्‍त प्रोक्‍मा बाक्‍त। \v 15 मिनु इजीप्‍त रागीमी जाक्‍दीश्‍शा, पिप हेरोद मबेक्‍म सम्‍म मेकेर बाक्‍मा बाक्‍त। मो दुम्‍शोमी परमप्रभु यावे आ लोव़ थमा दुम्‍माक्‍त। साइ नेसी परमप्रभु यावेमी आ लोव़ पाइब रे पा “इजीप्‍त रे लेत्‍तो, दे आं तौ कली ब्रेत्‍ताक्‍ङ” दे देंशो बाक्‍माक्‍त। \em होसे ११:१\em* \s1 पिपमी आल आन कली साइक्‍पाइश्‍शो \p \v 16 पिप हेरोदमी मार पवा बाक्‍त देंशा हना “मेको सोरुल कोव़शा जोक्‍ब तुइक्‍बपुकीमी जोल पाइयीमी बाक्‍त” दे तुइश्‍शा चुरमाक्‍त। मिनु आन देंशो लोव़मी “पिप मेना जरमेसीब” दे मिम्‍शा, मेको पिप दुम्‍ब आल कली थिन्‍ने मचाप्‍तीके बेथलेहेम सहर एर ओंथ गाउं ङा बर्स निक्‍शी मलाक्‍शो वोंइश आल नेल्‍ल आन कली माल्‍ना माल्‍न साइक्‍पाइक्‍मी बाक्‍त। \v 17 मो पवानु, परमप्रभु यावे आ लोव़ थमा दुम्‍माक्‍त। साइ नेसी परमप्रभु यावेमी आ लोव़ पाइब येरमीया रे पा \v 18 “रामाह सहरमी रोंका पा ङाक्‍शो नेंसीब। राहेलमी ङाक्‍ना ङाक्‍न बाक्‍ब। सुइमी लेम्‍ने मचाप्‍नीम। मारदे हना आ आल साइक्‍चा पुंइसाक्‍म” देंमाक्‍त। \em येरमीया ३१:१५; उत्‍पत्ती ३५:१९\em* \s1 इजीप्‍त लां लेश्‍शो \p \v 19 मिनु नोले पिप हेरोद बेक्‍माक्‍त। मिनु काबु इजीप्‍त रागीम बाक्‍शो योसेफ ङोमु तवानु, परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबमी \v 20 “मोबु आस कली लाइश्‍शा, इस्राएल लेश्‍शा लावो। आल कली साइक्‍चा माल्‍बपुकी बेक्‍तेक्‍म” देंमाक्‍त। \em प्रस्‍थान ४:१९\em* \v 21 मिनु योसेफमी मोबु आस कली इस्राएल लेत्‍ता बाक्‍त। \v 22 मिनु लेश्‍शा जाक्‍दीश्‍शा, यहूदीया रागीमी हेरोद आ तौ अरकीलाउस पिप दुम्‍शो बाक्‍त देंशो नेंशा, यहूदीया रागीमी बाक्‍चा हिंमाक्‍त। मिनु लेंशा ङोमुमी “यहूदीयामी मबाक्‍कीन। गालील रागी लशा बाक्‍कीन” दे माइक्‍चा पुंइसे बाक्‍त। मिनु गालील रागी लमा बाक्‍त। \v 23 मिनु गालील ङा नासरथ सहरमी जाक्‍दीश्‍शा बाक्‍मा बाक्‍त। मारदे हना साइ नेसी परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब आन लोव़ थमा दुम्‍चा माल्‍बाक्‍माक्‍त। मेकोपुकीमी “मेको कली नासरी देंनीम” देंशो बाक्‍मा बाक्‍ब। \em लूका २:३९; यूहन्‍ना १:४६\em* \c 3 \s1 ब्‍वाक्‍कुमी ख्रुम्‍शा ग्रुंइब यूहन्‍ना \r मर्कूस १:२-८; लूका ३:१-१८ \p \v 1 मेना ब्‍वाक्‍कुमी ख्रुम्‍शा ग्रुंइब यूहन्‍ना यहूदीया ङा गोरशो रागीम बाक्‍शा \em लूका १:१३\em* \v 2 “इन थुं परमप्रभु यावे गे लेत्‍तीने। मारदे हना स्‍वर्ग ङा राज्‍य जाक्‍चशो बाक्‍ब” दे मुर आन कली शेंना शेंन बाक्‍माक्‍त। \em मत्ती ४:१७; रोमी १२:२\em* \v 3 साइ नेसी परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब यसैयामी “गोरशो रागीमी सेंदा कामी ओदेंशो नेंसीब ‘प्रभु आ लां सेलीने। आ गाक्‍तीके फुल्‍लु ग्रोक्‍शा थेलीने’ देंशो नेंसीब” देंशो बाक्‍माक्‍त। मेको लोव़ पाइब यूहन्‍ना बाक्‍माक्‍त। \em यसैया ४०:३; यूहन्‍ना १:२३\em* \v 4 यूहन्‍नामी दलओंठ आ चां के प्रोव़शो वा फेक्‍बाक्‍माक्‍त, कुशुल के पेटी किप्‍बाक्‍माक्‍त। मिनु सल्‍हा ब्‍वशा, रोका खुदो जशा बाक्‍बाक्‍माक्‍त। \em २राजा १:८\em* \v 5 मिनु गोरशो रागीम बाक्‍मेनु, यरूसलेम सहर नु यहूदीया रागी ङा गाउं सहर ङा मुर नेल्‍ल जाक्‍शा देल्‍मा बाक्‍त। यर्दन खोला आ नेक्‍था ङा मुरपुकी यो शुश जाक्‍शा देल्‍मा बाक्‍त। \v 6 यूहन्‍ना आ लोव़ नेंशा, शुश मुरुमी आन मरिम्‍शो पशो शोव़ङमे बाक्‍त। मो पा शोव़ब आन कली यूहन्‍नामी यर्दन खोलामी ख्रुम्‍शा ग्रुंइदीमी बाक्‍त। \p \v 7 मिनु यूहन्‍नामी फरिसी नु सदुकी शुश जाक्‍शो तशा, मेको आन कली “गे बुस्‍स आ खलकपुकी, सुमी परमप्रभु यावे आ सजाइ रे ब्रोंइचा तांइसीब, दे शेंदीनी?\em फरिसी रिती थीती सेल्‍शा, रिम्‍शो पचा कली कोव़ब यो बाक्‍शो बाक्‍तेक्‍म। सदुकी यहूदी आन सरकार ङा हुल ‘मुर मसेंसीनीम’ दे थमा सुइक्‍ब बाक्‍शो बाक्‍तेक्‍म। मत्ती २३:३३\em* \v 8 परमप्रभु यावे गे इन थुं लेश्‍शो तचा ङा पा फल सिप्‍पा कोंइदीने। \v 9 अब्राहाम इं आफ बाक्‍ब, दे शोर गाक्‍शा मबाक्‍कीन। मारदे हना परमप्रभु यावेमी एको फुल्‍लु रे अब्राहाम कली आल सेल्‍ने चाप्‍ब, दे तुइक्‍तीन। \em यूहन्‍ना ८:३३,३९; रोमी २:२८:२९; रोमी ४:१२\em* \v 10 तिम्‍चा, दे रवा आ पुंमी खा वोइश्‍शो बाक्‍ब। फल मसिप्‍ब रवा का का पा तिम्‍शा मीमी चोचा पुंइसीनीम, दे तुइक्‍तीन। \em लूका १३:६-९\em* \v 11 इन थुं लेत्‍‍चा कली इन कली ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍शा ग्रुंइनन्‍नी। गो ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍शा ग्रुंइब ला नङ। आं नोले जाक्‍ब चहिं आं क्‍येङा शुश सक्ति पाइश्‍शो ठेयब बाक्‍ब। गो मेको आ जु‍त्ता गुप्‍शा कुरचा लायो मशिरनुङ। मेकोमी इन कली परमप्रभु यावे आ सोक्‍तीमी ख्रुम्‍ब, मीमी यो हुम्‍ब। \em यूहन्‍ना १:२६,२७,३३; प्रेरित १:५; प्रेरित २:३-४\em* \v 12 आ गुइमी ग्‍योल बाक्‍ब। मेकोमी लाङगामी हाम्‍शो चेरब हुरशा, भूस नु गेडा तिल्‍ब। गेडा कोठोमी कुर पा वोइक्‍ब। भूस चहिं गेनायो मकाप्‍ब मीमी चोइब” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \em मत्ती १३:३०\em* \s1 येसु ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍शा ग्रुंइशो \r मर्कूस १:९-११; लूका ३:२१-२२; यूहन्‍ना १:३२-३४ \p \v 13 मिनु काबु येसु गालील रागी रे यूहन्‍ना नु ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍शा ग्रुंइसीथ यर्दन खोला यूहन्‍ना आ बाक्‍तीकेमी जाक्‍माक्‍त। \v 14 मिनु यूहन्‍नामी “गेमी आं कली कका ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍शा ग्रुंइचा गारब। मिनु मार आं गे पीनीनी?” देंमाक्‍त। \em यूहन्‍ना १३:६\em* \v 15 मिनु येसुमी “मुल ओन पय। मारदे हना रिम्‍शो पतीके नेल्‍ल पचा माल्‍नय” देंमाक्‍त। मिनु यूहन्‍नामी “लो, मो हना” देंशा, येसु कली ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍शा ग्रुंइदा बाक्‍त। \v 16 मिनु ब्‍वाक्‍कु रे ग्रूशा, खोला रे कुसानु, मार दुम्‍माक्‍त देंशा हना, येसुमी स्‍वर्ग रोक्‍सीशा, परमप्रभु यावे आ सोक्‍ती परवा खोदेंशो दुम्‍शा, यिशा आ रांमी जुक्‍चशो तवा बाक्‍त। \em यसैया ११:२\em* \v 17 मिनु सरीङ रे “एको आं दाक्‍शो तौ बाक्‍ब। एको कली तशा थाम्‍पा ग्‍येरसीनुङ” देंशो सेंदा ग्रूमाक्‍त। \em मत्ती १७:५; यसैया ४२:१\em* \c 4 \s1 येसु थाम्‍चा पुंइसीशो \r मर्कूस १:१२-१३; लूका ४:१-१३ \p \v 1 मिनु नोले सैतान रे पा थुं थाम्‍चा पुंइसीचा कली परमप्रभु यावे आ सोक्‍तीमी येसु कली गोरशो रागीमी चाक्‍दीदा बाक्‍त। \em हिब्रू ४:१५; \em* \v 2 मिनु येसु ४० नाक्‍दो नाक्‍त मजथु बाक्‍माक्‍त। मिनु ४० नाक्‍त जाक्‍दीम्‍मेनु, शोव़लु बेक्‍माक्‍त। \em प्रस्‍थान ३४:२८; १राजा १९:८\em* \v 3 मिनु सैतानमी येसु कली “मार, गे परमप्रभु यावे आ तौ नवे हना, एको फुल्‍लु आन कली शोब्‍ले दुमीन देंशा शोब्‍ले सेलो” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३:१-७\em* \v 4 मिनु येसुमी “परमप्रभु यावे आ लोव़मी ‘मुर जशा ला मब्रोंइनीम, परमप्रभु यावे आ देंशो लोव़मी यो ब्रोंइनीम’ दे ब्रेक्‍शो बाक्‍त” दे लोव़ लेत्‍ता बाक्‍त। \em ब्‍‍यवस्‍था ८:३\em* \p \v 5 मिनु नोले सैतानमी येसु कली यरूसलेम सहर लाइश्‍शा, परमप्रभु यावे आ खिं ङा नेल्‍ल क्‍येङा तारी लदा बाक्‍त। \v 6 मेकेर बाक्‍सानु, सैतानमी “मार, गे परमप्रभु यावे आ तौ नवे हना, एकेर रे प्रेक्‍को। मारदे हना परमप्रभु यावे आ ब्रेक्‍पाइश्‍शो लोव़मी ‘परमप्रभु यावेमी आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइब आन कली सोइश्‍शा, इ कली आन गुइम ताक्‍शा खपीम नाइक्‍पाइक्‍ब। इ खोइल फुल्‍लु कामी यो मथोक्‍ब’ ब्रेक्‍शो बाक्‍ब” देंमाक्‍त। \em भजन संग्रह ९१:११,१२\em* \v 7 मिनु येसुमी “परमप्रभु यावेमी ब्रेक्‍पाइश्‍शो लोव़मी ‘परमप्रभु यावे कली थुं मथाम्‍चा’ दे यो ब्रेक्‍शो” देंमाक्‍त। \em ब्‍‍यवस्‍था ६:१६\em* \p \v 8 मिनु नोले सैतानमी येसु कली ठेयब लाइश्‍शो डांडा तारी लदा बाक्‍त। मेकेर चाक्‍दीश्‍शा, रागी ङा नेल्‍ल राज्‍यपुकी नु आन दारस कोंइदा बाक्‍त। \v 9 मिनु “गे पोक्‍च थेक्‍शा, आं कली सेउ पाप्‍तीवी हना, एको नेल्‍ल गेनन” देंमाक्‍त। \em मत्ती १६:२६\em* \v 10 मिनु येसुमी “लावो, सैतान। मारदे हना ‘परमप्रभु यावे कली ला सेउ पावो। मिनु ठेयब सेलो’ देंशा ब्रेक्‍शो बाक्‍ब” देंमाक्‍त। \em ब्‍‍यवस्‍था ६:१३\em* \v 11 मिनु सैतानमी येसु कली प्रोंइशा लमाक्‍त। मिनु मार दुम्‍माक्‍त देंशा हना, परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबपुकी जाक्‍शा, येसु कली गेय पामे बाक्‍त। \em यूहन्‍ना १:५१; हिब्रू १:६,१४\em* \s1 येसुमी शेंचा गोशो \r मर्कूस १:१४-१५; लूका ४:१४-१५ \p \v 12 मिनु नोले येसुमी “यूहन्‍ना कली ग्‍याइश्‍शा चोक्‍तेक्‍म” देंशो लोव़ नेंशा, यहूदीया रागी रे लशा, गालील रागी जाक्‍दीम्‍माक्‍त। \em मत्ती १४:३\em* \v 13 मिनु नासरथ रे लशा ङा मिन, जबूलून नु नाप्‍ताली रागी ङा समुन्‍द्र आ नेक्‍था ङा कापेरनाउम सहरम जाक्‍दीश्‍शा बाक्‍माक्‍त। \v 14 मोदेंशो पा साइ नेसी परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब यसैया आ लोव़ थमा दुम्‍माक्‍त। यसैयामी \v 15 “जबूलून, नाप्‍ताली रागी, समुन्‍द्र आ एर ओंथ रागी, यर्दन खोला आइक्‍ची हांबु नु अर्को जात ङा गालील रागीमी बाक्‍बपुकी, \v 16 ङोंइती छिङछिङम बाक्‍बपुकीमी मुल ठेयब छेङछेङ ताम्‍तेक्‍म। बेक्‍चा ङा रागी नु हिंशा बेक्‍चा ङा रागीम बाक्‍ब आन कली छेङछेङ दुम्‍त” दे ब्रेक्‍शो बाक्‍त। \em यसैया ८:२३; यसैया ९:१; यूहन्‍ना ८:१२\em* \p \v 17 येसुमी मुर आन कली “इन थुं परमप्रभु यावे गे लेत्‍तीन। मारदे हना स्‍वर्ग ङा राज्‍य जाक्‍चशो बाक्‍ब” दे शेंचा गोवा बाक्‍त। \em मत्ती ३:२\em* \s1 येसुम शेंसीबपुकी योव़शो \r मर्कूस १:१६-२०; लूका ५:१-११; यूहन्‍ना १:३५-५१ \p \v 18 मिनु काबु गालील ङा समुन्‍द्र आ नेक्‍था गाक्‍मेनु, माझी वोबु निक्‍शीम एर ओंथ ग्‍याइल आप्‍शा, ङांइ रेन्‍ना रेन्‍न बाक्‍शो ताम्‍सी बाक्‍त। मेको निक्‍शी आस नें का पत्रुस माइश्‍शो सिमोन बाक्‍माक्‍त, का अन्‍द्रीयास बाक्‍माक्‍त। \v 19 मिनु येसुमी “आं नोले खोइय्‍यीसी। मिनु मुर आन कली रेप्‍ब सेल्‍नन्‍सी” दे ब्रेत्‍तीम्‍सी बाक्‍त। \em मत्ती २८:१९-२०\em* \v 20 मिनु ग्‍याइल थु था प्रोंइशा, येसु आ नोले खोदसे बाक्‍त। \em मत्ती १९:२७\em* \p \v 21 मिनु मेकेर रे लशा हिरसमानु, येसुमी जब्‍दी नु आ तौ याकूब नु यूहन्‍ना पोबु आन कली तामी बाक्‍त। मेको सांफा डोंगाम बाक्‍शा गाक्‍शो, ग्‍याइल प्रोव़ना प्रोव़न बाक्‍मा बाक्‍त। मिनु येसुमी वोबु आस कली ब्रेत्‍तीम्‍सी बाक्‍त। \v 22 मिनु आस गेय प्रोंइशा, येसु आ नोले खोदसे बाक्‍त। \s1 येसुम रोइ पाइब सापाइश्‍शो \r मर्कूस १:३९; मर्कूस ३:७-१२; लूका ४:४४; लूका ६:१७-१९ \p \v 23 मिनु गालील रागी तेइ तेइ हिरना हिरन लमानु, येसुमी ग्रुम्‍तीक खिंमी स्‍वर्ग ङा राज्‍य ङा ग्‍येरपाइक्‍ब लोव़ शेंना शेंन नु रोइ पशो नु रोइमी गुरशो मुर नेल्‍ल आन कली सापाइक्‍ना पाइक्‍न गाक्‍बाक्‍माक्‍त। \v 24 मिनु सिरीया रागी नेल्‍ल मेको आ पर्बम लोव़ ब्रम्‍माक्‍त। मिनु रोइ पशो मुर नेल्‍ल आन कली येसु आ बाक्‍तीकेमी चाक्‍स ङा चाक्‍स पाइबाक्‍मा बाक्‍त। वोलमी तशो, वोलमी सुम्‍शो नु गुइ खोइल मदुक्‍ब मुर चाक्‍गमे बाक्‍त। मिनु येसुमी मेको नेल्‍ल आन कली सापाइक्‍मी बाक्‍त। \em मर्कूस ६:५५\em* \v 25 मिनु गालील, डेकापोलीस, यरूसलेम, यहूदीया रागी नु यर्दन खोला आइक्‍ची हांबु ङा शुश मुरुमी येसु आ नोले खोदमे बाक्‍त। \c 5 \s1 डांडाम शेंशो लोव़ \r लूका ६:२०-४९ \p \v 1 मिनु येसुमी शुश मुर आ नोले खोइश्‍शो तशा, डांडा ङोइश्‍शा निस्‍से बाक्‍त। मिनु मेकेर आ शेंसीबपुकी यो जाक्‍मा बाक्‍त। \v 2 मिनु मेकेर जाक्‍शो आन कली ठेयब सेंदा पा शेंना शेंन बाक्‍माक्‍त। \s1 आसीक राइब सु बाक्‍नीम? \p मिनु येसुमी \v 3 “महिक्‍सीशो मुरपुकी आसीक राइनीम। मारदे हना स्‍वर्ग ङा राज्‍य मेको आन केन बाक्‍ब। \em यसैया ५७:१५\em* \v 4 आन थुं खाइश्‍शोपुकी आसीक राइनीम। मारदे हना आन थुं नाइक्‍चा ताइनीम। \em भजन संग्रह १२६:५; प्रकाश ७:१७\em* \v 5 ब्रेम्‍शोपुकी आसीक राइनीम। मारदे हना रागी आन केन दुम्‍ब। \em मत्ती ११:२९; भजन संग्रह ३७:११\em* \v 6 ठीक पशो तचा दाक्‍बपुकी आसीक राइनीम। मारदे हना आन दाक्‍शो ताइनीम। \em लूका १८:९-१४; यूहन्‍ना ६:३५\em* \v 7 शिशी पाइबपुकी आसीक राइनीम। मारदे हना आं यो शिशी ताइनीम। \em मत्ती २५:३५-४६; याकूब २:१३\em* \v 8 आन पाप क्‍याम्‍चा पुंइसीशा, रिम्‍शो थुं दुम्‍शोपुकी आसीक राइनीम। मारदे हना परमप्रभु यावे कली ताइनीम। \em भजन संग्रह २४:३-५; भजन संग्रह ५१:१२-१३; १यूहन्‍ना २:२-३\em* \v 9 दुशा गारशा बाक्‍बपुकी आसीक राइनीम। मारदे हना परमप्रभु यावे आ तमी तौ देंचा पुंइसीनीम। \em हिब्रू १२:१४\em* \v 10 ठीक पशा यो खेदा पचा पुंइसीबपुकी आसीक राइनीम। मारदे हना स्‍वर्ग ङा राज्‍य मेको आन केन बाक्‍ब। \em १पत्रुस ३:१४\em* \v 11 आं पर्बम मुरपुकीमी इन कली हेला पा, खेदा पा, जोल पा, मरिम्‍शो लोव़ पाम्‍तेक्‍म हना यो, आसीक राइनीनी। \em मत्ती १०:२२; प्रेरित ५:४१; १पत्रुस ४:१४\em* \v 12 ग्‍येरसीने। मारदे हना स्‍वर्गमी इन कली ठेयब इनाम वोइश्‍शो बाक्‍ब। साइ नेसी रे मुल सम्‍म परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब आन कली खेदा पा श्‍येत गेस ङा गेस पाम्‍तेक्‍म। \em हिब्रू ११:३३-३८; याकूब ५:१०\em* \s1 रागी ङा हिक्‍सी \p \v 13 गे रागी ङा हिक्‍सी ननी। हिक्‍सी आ ङाम्‍चा जाम्‍त हना, मारेइ काम मलाप्‍ब। लांमी ताइश्‍शा मुर गाक्‍मानु, दिम्‍शा ख्राक्‍चा पुंइसीब। \em मर्कूस ९:५०; लूका १४:३४-३५\em* \s1 रागी ङा छेङछेङ \p \v 14 गे रागी ङा छेङछेङ ननी। डांडामी सेल्‍शो सहर मारेइमी मफारसीब। \em यूहन्‍ना ८:१२\em* \v 15 सुइमी बत्ती दाशा, पाथीम गुप्‍शा मवोइक्‍नीम। खिं आगा नेल्‍ल छेङछेङ पा तचा ङा पा वोइक्‍नीम। \em मर्कूस ४:२१; लूका ८:१६\em* \v 16 मेको ब्रशो बत्ती खोदेंशो पा गेमी इन रिम्‍शो गेय रे पा इन छेङछेङ मुर आन कली कोंइदीने। मिनु इन रिम्‍शो पशो तशा, स्‍वर्गमी बाक्‍ब इन आफ कली ठेयब सुइश्‍शा मान पाइनीम। \em फि‍लिप्‍पी २:१४-१५; यूहन्‍ना १५:८; एफिसी ५:८-९\em* \s1 येसुमी नु अरेशो लोव़ \p \v 17 परमप्रभु यावे आ अरेशो लोव़ नु परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइबपुकीमी ब्रेक्‍शो लोव़ क्‍याम्‍ब, दे ममिम्‍तीने। क्‍याम्‍चा कली ममाइ, नेल्‍ल पचा कली जाक्‍ती। \em मत्ती ३:१५; रोमी ३:३१; रोमी १०:४; १यूहन्‍ना २:७\em* \v 18 नोफा दाइश्‍शा नेनीने, सरीङ नु रागी मग्‍याम्‍म सम्‍म परमप्रभु यावे आ लोव़ का यो मग्‍याम्‍ब। नेल्‍ल थमा दुम्‍ब। \em लूका १६:१७\em* \v 19 सुमी परमप्रभु यावे आ अरेशो लोव़ के लोव़ का मपाइबा, मुर आन कली मो पचा शेंबा, मेको मुर स्‍वर्ग ङा राज्‍यमी नेल्‍ल क्‍येङा आइक्‍च दुम्‍ब। सुमी लोव़ का यो मप्रोंइथु, नेल्‍ल पशा ङा मिन, मुर आन कली शेंबा, मेको चहिं स्‍वर्ग ङा राज्‍यमी ठेयब दुम्‍ब। \em याकूब २:१०\em* \p \v 20 सास्‍त्री नु फरिसी आन पशो क्‍येङा गे रिम्‍शो ठीक गेय मपाइतीनी हना, गेपुकी यो स्‍वर्ग ङा राज्‍य ओव़चा मताइनीनी, दे इन कली देंनुङ। \em मत्ती २३:२-३३\em* \s1 साइक्‍चा मदुम्‍ब, दे शेंशो \p \v 21 साइ नेसी इं किकी पिपी आन कली ‘मुर कली मसाइक्‍चा। सुइमी अरु कली साइक्‍तु हना, मेको सजाइ गेचा पुंइसीब’ दे देंशो लोव़ बाक्‍ब, दे तुइक्‍नीनी। \em प्रस्‍थान २०:१३, प्रस्‍थान २१:१२\em* \v 22 गोमी चहिं इन कली मार देंनुङ देंशा हना, सु मुर नु ईख पा ब्राशा बाक्‍बा, मेको सजाइ गेचा पुंइसीब। सुमी अर्को कली मरिम्‍शो लोव़ पाइबा, मेको कछडी पचा पुंइसीब। सुमी अर्को कली ‘ए मूर्ख’ देंबा, मेको नरक ङा मीम हुम्‍चा पुंइसीब। \em १यूहन्‍ना ३:१५\em* \p \v 23 मोपतीके गे परमप्रभु यावे कली मार मार चढ़ेचा सादीनीनु, सुइ गेपुकी नु गाइश्‍शो, चुरशो फ्रुक्‍तीनी हना, \v 24 चढ़ेचा क्‍येङा ङोंइती मेको आन कली ग्रुम्‍शा, दुशा गारशा ला चढ़ेने। \em मर्कूस ११:२५\em* \p \v 25 इन कली मरिम्‍शो पाइब नु लांमी बाक्‍नीनुन, गारीने। मारदे हना मेकोमी इन कली अडडाम लाइश्‍शा, निसाफ पाइब आ ङोंइती चाक्‍दीप्‍ब। मिनु निसाफ पाइबमी पुलीस आन गुइमी गेब। मिनु पुलीसम जेल्‍खानम चोक्‍नीम। \em मत्ती १८:२३-३५; लूका १२:५८-५९\em* \v 26 नोफा दाइश्‍शा नेनीने, इन कली नोले ङा क्‍वद्रन्‍स मथाप्‍पाइक्‍थु मप्रोंइनीम।\em क्‍वद्रन्‍स नेल्‍ल क्‍येङा आइक्‍च क्‍येट बाक्‍त। \em* \s1 मीश वोंइश आस नाता मख्रोइक्‍चा \p \v 27 ग्‍युंबे पशोपुकी आन मीश वोंइश नाता ब्राचा मदुम्‍ब देंशो बाक्‍ब, दे तुइक्‍नीनी। \em प्रस्‍थान २०:१४\em* \v 28 गो मार देंनुङ देंशा हना, ग्‍युंबे पशो मुरुमी अर्को मीश मुर तशा वाल्‍त हना, आ थुंमी मीश वोंइश आस नाता ख्रोइक्‍ब। \em २सामुएल११:२; अय्‍युब ३१:१; २पत्रुस २:१४\em* \v 29 इ ग्‍युरा मिक्‍चीमी इ कली पाप पपाइक्‍तु हना, फेश्‍शा ताइक्‍तो। मारदे हना रां नेल्‍ल नरकम ख्रुम्‍चा पुंइसीचा क्‍येङा रां ङा मिक्‍च का जाम्‍शा लशो रिम्‍शो दुम्‍ब। \em मत्ती १८:८-९; मर्कूस ९:४७; कलस्‍सी ३:५\em* \v 30 इ ग्‍युरा गुइमी इ कली पाप पपाइक्‍तु हना, ख्रोइश्‍शा ताइक्‍तो। मारदे हना रां नेल्‍ल नरकम ख्रुम्‍चा पुंइसीचा क्‍येङा रां ङा गुइ का जाम्‍शा लशो रिम्‍शो दुम्‍ब। \p \v 31 सु आ मीश नु ब्राबा, मेकोमी छोड पत्र ब्रेक्‍शा गेचा माल्‍ब, दे यो देंशो बाक्‍ब। \em ब्‍यवस्‍था २४:१; मत्ती १९:३-९; मर्कूस १०:४-१२\em* \v 32 गोमी मार देंनुङ देंशा हना, सुमी आ मीश आं नु फ्राशा सोइक्‍बा, मेकोमी आ मीश कली मीश वोंइश आस नाता ख्रोइक्‍पाइक्‍ब। मीश मुरुमी आ वोंइश बाक्‍ना बाक्‍न अर्को वोंइश मुर नु मरिम्‍शो गेय पाप्‍तु हना, मोदेंशो मीश मुर कली प्रोंइचा दुम्‍ब। सुमी छोड पत्र गेचा पुंइसीशो मीश मुर ग्‍युंबे पाइबा, मेकोमी यो मीश वोंइश आस नाता ख्रोइक्‍ब। \em लूका १६:१८; १कोरिन्‍थी ७:१०-११\em* \s1 कसम मजचा \p \v 33 साइ नेसी इं किकी पिपी आन कली ‘जोल पा कसम मजचा। परमप्रभु यावे कली मार मार गेनुङ, पाइनुङ, दे कसम जाइतीनी हना, मेकोन गेचा पचा माल्‍नीनी’ दे देंशो बाक्‍ब, दे यो तुइक्‍नीनी। \em लेवी १९:१२; गन्‍ती ३०:३\em* \v 34 गोमी मार देंनुङ देंशा हना, कसम का यो मजने। सरीङ आ नेंमी कसम मजने। मारदे हना सरीङ परमप्रभु यावे आ नित्‍तीके बाक्‍ब। \em मत्ती २३:१६-२३२; यसैया ६६:१\em* \v 35 रागी आ नेंमी यो कसम मजने। मारदे हना रागी परमप्रभु यावे आ खोइल थेक्‍तीक बाक्‍ब। यरूसलेम सहर आ नेंमी यो कसम मजने। मारदे हना यरूसलेम नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब पिप आ सहर बाक्‍ब। \em भजन संग्रह ४८:३\em* \v 36 इन पिया थिशा यो कसम मजने। मारदे हना चां का यो बुश के क्‍येर, क्‍येर के बुश सेल्‍ने मचाप्‍नीनी। \v 37 इन देंशो लोव़ चहिं ‘दुम्‍ब हना दुम्‍ब, मदुम्‍ब हना मदुम्‍ब’ देनीने। मेको क्‍येङा लाक्‍शो लोव़ चहिं मरिम्‍शो लां रे पीब। \em याकूब ५:१२\em* \s1 क्‍येक्‍क मलेत्‍‍चा \p \v 38 ‘सुइमी इन मिक्‍च पुक्‍ताक्‍म हना, मेको आन कली यो मिक्‍च पुक्‍तीने। सुइमी इन ख्रुइ जिक्‍ताक्‍म हना, मेको आन कली यो ख्रुइ जिक्‍तीने’ देंशो बाक्‍ब, दे तुइक्‍नीनी। \em प्रस्‍थान २१:२४\em* \v 39 गो मार देंनुङ देंशा हना, सुइमी इन कली मरिम्‍शो पाम्‍तेक्‍म हना यो, मेको आन कली आन क्‍येक्‍क मलेत्‍तीने। इन ग्‍युरा चोव़चो राप्‍तेक्‍म हना, पेरा यो राप्‍चा गेने। \em बिलाप ३:३०; यूहन्‍ना १८:२२-२३; रोमी १२:१९,२१; १पत्रुस २:२०-२३\em* \v 40 इन कली मुददान कोप्‍शा, अडडाम लाइश्‍शा, इन फेक्‍शो वा लाइक्‍चा माल्‍तेक्‍म हना, इन बरखी यो गेशा सोइक्‍तीने। \em १कोरिन्‍थी ६:७; हिब्रू १०:३४\em* \v 41 इन कली आधा कोस सम्‍म लचा, दे ढिपी पाम्‍तेक्‍म हना, कोस का सम्‍म यो लने। \v 42 इन के मारेइ थोव़क पुंइतेक्‍म हना, आन पुंइशो गेने, जेर पुंइतेक्‍म हना यो, मगेनीकी, दे श्‍येत्‍थी मसोइक्‍तीने। \s1 जोरी सत्रु आन कली यो दाक्‍चा \p \v 43 ‘गेपुकी नु बाक्‍ब मुर आन कली दाक्‍तीने। जोरी सत्रु आन कली चहिं मदाक्‍तीने’ देंशो बाक्‍ब, दे तुइक्‍नीनी। \em लेवी १९:१८\em* \v 44 गोमी इन कली मार देंनुङ देंशा हना, जोरी सत्रु आन कली दाक्‍तीने। इन कली हेला पा खेदा पाइब आन पर्बम परमप्रभु यावे कली पुनीने। \em प्रस्‍थान २३:४-५; लूका ६:२७-२८; रोमी १२:१४,२०; लूका २३:३४; प्रेरित ७:५९; लूका ६:२७-२८ \em* \v 45 मो पाइतीनी हना, इन स्‍वर्ग ङा आफ आ तमी तौ नकी, दे कोंइनीनी। स्‍वर्गम बाक्‍ब आफोमी रिम्‍शो मरिम्‍शो पाइब नेल्‍ल आन कली नां दाप्‍पाइक्‍ब। नेल्‍ल आन कली रेउ यिपाइक्‍ब। \em एफिसी ५:१\em* \v 46 इन कली दाक्‍ब आन कली ला दाक्‍ताक्‍नी हना, मार इनाम ताइनीनी ङा? तिरो पोक्‍बपुकीमी यो मो मपाइनीम ङा? \v 47 इन जात, थर ङा मुर आन कली ला मान पा सेत्‍ताक्‍नी हना, मार इनाम ताइनीनी ङा? परमप्रभु कली मतुइक्‍बपुकीमी मसेम्‍मुइनीमी ङा? \v 48 मोपतीके दोपा इन स्‍वर्ग ङा आफोमी रिम्‍शो पाइबा, मोपा गे यो रिम्‍शो पने। \em लेवी १९:२\em* \c 6 \s1 मथीब आन कली शिशी पचा \p \v 1 होस पांइसीने, मुर आन ङोंइती कोंइचा कली प्रुङग आन कली शिशी मपने। मारदे हना मोदेंशो पाइब आन कली स्‍वर्गम बाक्‍ब इन आफोमी इनाम मगेब। \p \v 2 श्‍येत जाइब, मथीब आन कली मारेइ गेनीनु, इन ङोंइती तुराही मतापीने। कपटीपुकीमी ग्रुम्‍तीक खिंमी, लांमी मुर आन कली आन रिम्‍शो पतीके कोंइशा ठेयब सेल्‍पांइसीनीम। नोफा दाइश्‍शा नेनीने, मेको आन तचा ङा इनाम मारेइ मलीब। \em १कोरिन्‍थी १३:३\em* \v 3 श्‍येत जाइब, मथीब आन कली मारेइ गेनीनु, इन ग्‍युरा गुइमी गेशो, पेरा गुइ कली यो मतुइक्‍पाइक्‍थु गेने। \em मत्ती २५:३७-४०; रोमी १२:८\em* \v 4 मोदेंशो पा इन गेशो ख्रुइश्‍शोम बाक्‍ब। मिनु ख्रुइश्‍शो यो नेल्‍ल तुइक्‍ब इन आफोमी इन कली इनाम गेब। \s1 प्रार्थना पचा शेंशो \p \v 5 परमप्रभु यावे कली प्रार्थना पनीनु, कपटीपुकीमी पशो खोदेंशो पा मपने। मेकोपुकीमी ग्रुम्‍तीक खिंमी, लांमी मुर आन कुल राप्‍शा कोव़पांइसीशा, प्रार्थना पाइनीम। नोफा दाइश्‍शा नेनीने, मेको आन तचा ङा इनाम मारेइ मबाक्‍ब। \v 6 गे चहिं परमप्रभु यावे कली प्रार्थना पनीनु, इन खिं ओव़शा, लाप्‍चो चोक्‍शा, सुइ आन मतुइक्‍थु, ख्रुइश्‍शोमी बाक्‍ब इन आफ कली प्रार्थना पने। मिनु ख्रुइश्‍शो यो नेल्‍ल तुइक्‍ब इन आफोमी इन कली इनाम गेब। \v 7 परमप्रभु यावे कली प्रार्थना पनीनु, अर्को रागी ङा मुरपुकीमी खोदेंशो पा हेंथे शुश लोव़ मपने। मारदे हना शुश लोव़ पशोमी आन पुंइशो ताइनीम, दे मिम्‍नीम। \em यसैया १:१५\em* \v 8 मेको आन पशो खोदेंशो मपने। मारदे हना पुंइचा क्‍येङा ङोंइती इन आफोमी इन माल्‍शो तुइश्‍शो बाक्‍ब। \v 9 ओदें प्रार्थना पने ‘स्‍वर्गम बाक्‍ब आंइ आफ, इन नें ठेयब बाक्‍ल। \em लूका ११:२-४; इजीकीएल ३६:२३\em* \v 10 इन राज्‍य जाक्‍ल। स्‍वर्गमी इन दाक्‍शो खोदेंशो पा रागीमी यो मोदेंशोन दुम्‍ला। \em लूका २२:४२\em* \v 11 काबु नाक्‍त ङा जचा थोव़क मुलाक्‍ती आंइ कली गेने। \v 12 आंइ मरिम्‍शो पशो क्‍याम्‍शा गेने। मारदे हना गो यो आंइ कली मरिम्‍शो पाइब आन कली माफ गेतक। \em मत्ती १८:२१-३५\em* \v 13 सैतानमी आंइ थुं हिरपाइक्‍चा मगेने। आंइ कली सैतान रे प्रोनीने। मारदे हना राज्‍य, सक्ति नु छेङछेङ गेना हना यो इन के नम’ आमेन। \em यूहन्‍ना १७:१५; १कोरिन्‍थी १०:१३; १इतिहास २९:११-१३\em* \v 14 इन कली मरिम्‍शो पाइब आन कली माफ गेतीनी हना, स्‍वर्गमी बाक्‍ब इन आफोमी यो इन कली माफ गेब। \em मर्कूस ११:२५\em* \v 15 माफ मगेतीनी हना, इन आफोमी यो इन कली माफ मगेब। \s1 बर्त बाक्‍चा शेंशो \p \v 16 बर्त बाक्‍नीनु, राव कीशो कुल मसेलीने। कपटीपुकीमी आंइ बर्त बाक्‍शो तांइसेक्‍ल, दे आन कुल राव कीपा कोंइनीम। नोफा दाइश्‍शा नेनीने, मेको आन तचा ङा इनाम मारेइ मबाक्‍ब। \em यसैया ५८:५-६\em* \v 17 गेपुकी चहिं बर्त बाक्‍नीनु, चांमी तेल ख्रेक्‍शा, कुल चिक्‍शा, इन बुं जिप्‍शा बाक्‍कीन। \v 18 मो पाइतीनी हना, इन बर्त बाक्‍शो ख्रुइश्‍शोमी बाक्‍ब। मिनु ख्रुइश्‍शो यो नेल्‍ल तुइक्‍ब इन आफोमी इन कली इनाम गेब। \s1 इन थुं शोंप गे महिरदीने \p \v 19 एको रागीमी शोंप खुप्‍शा, खेक्‍शा मवोतीने। मारदे हना बुस्‍सुम ख्रोइक्‍ब, खिया जोइब, खुइपुकीमी खुइ पाइनीम। \v 20 स्‍वर्गमी इन शोंप वोतीने। मेकेर बुस्‍सुम मख्रोइक्‍ब, खिया मजोइब, खुइपुकीमी यो खुइ मपाइनीम। \em मत्ती १९:२१; लूका १२:३३-३४; कलस्‍सी ३:१-२\em* \v 21 तेकेर इन शोंप बाक्‍बा, मेकेरन इन थुं यो लीशो बाक्‍ब। \p \v 22 इन मिक्‍च रां ङा छेङछेङ बाक्‍ब। मिक्‍च ब्राब्रा मदुम्‍शो बाक्‍त हना, इन रां नेल्‍ल छेङछेङ बाक्‍ब। \em लूका ११:३४-३६\em* \v 23 मिक्‍च ब्राब्रा दुम्‍शो बाक्‍त हना, इन रां नेल्‍ल छिङछिङ दुम्‍‍ब। इन रां ङा छेङछेङ नेल्‍ल छिङछिङ दुम्‍त हना, शुश छिङछिङ दुम्‍ब। \em यूहन्‍ना ११:१०\em* \p \v 24 सुइमी होव़प निक्‍शी आस गेय पने मचाप्‍ब। मारदे हना का कली मदाक्‍ब, का कली दाक्‍ब। का कली मान पा टीब, का कली मान मपथु मटीब। परमप्रभु यावे नु शोंप निम्‍फा आस कली गेय पने मचाप्‍नीनी। \em लूका १६:१३; याकूब ४:४\em* \v 25 मोपतीके गो ‘मार जचा, मार तूचा, मार फेक्‍चा’ दे ममिम्‍तीने। मारदे हना जचा तूचा क्‍येङा ब्रोंइचा ठेयब बाक्‍ब। फेक्‍तीक क्‍येङा रां ठेयब बाक्‍ब। \em लूका १२:२२-३१; फिलिप्‍पी ४:६; १पत्रुस ५:७\em* \v 26 सरीङमी बेरब चिक्‍ब आन कली कोव़शा मिम्‍तीने। मेकोपुकीमी वांचेर मशोक्‍नीम, अन्‍न मखुप्‍नीम, भकारीमी मवोइक्‍नीम। स्‍वर्गम बाक्‍ब इन आफोमी मेको आन कली थुल्‍शो बाक्‍ब। मेको आन क्‍येङा शुश ठेयब मननी ङा? \em मत्ती १०:२९-३१; लूका १२:६-७\em* \v 27 गेपुकीमी सुर्ता पा, इन रां हात का लाइश्‍शो सेल्‍ने चाप्‍नीनी ङा? \v 28 मार फेक्‍चा, दे मारदे मिम्‍नीनी? लिली फू कली कोव़शा मिम्‍तीने। गिश बोइश्‍शा रिम्‍शो तांइसीनीमी। श्‍येत पा गेय मपाइनीम। पांइतो मपांइनीम। \v 29 पिप सोलोमन आ दारस नेल्‍ल कोंइताक्‍व हना यो, लिली फू खोदेंशो रिम्‍शो ग्‍योम्‍सीशो मबाक्‍ब। \em १राजा १०:-\em* \v 30 परमप्रभु यावेमी चीबेर बोइश्‍शा, हेम्‍शा चोचा पुंइसीब फू, घांस आन कली लायो मिश रिम्‍शो ग्‍योम्‍ताक्‍व हना, गे थमा पा थमा सुइक्‍ने मचाप्‍बपुकी इन कली मफेक्‍पाइक्‍बा ङा? \v 31 मोपतीके मार जचा, मार तूचा, मार फेक्‍चा, दे ममिम्‍तीने। \v 32 मारदे हना अर्को रागी ङा मुरपुकीमी ला मोदेंशो मिम्‍नीम। इन स्‍वर्ग ङा आफोमी इन माल्‍शो नेल्‍ल तुइक्‍ब। \v 33 ङोंइती परमप्रभु यावे आ राज्‍य नु आ ठीक पतीके मिम्‍शा मालीने। मिनु जचा तूचा फेक्‍चा यो ताइनीनी। \em रोमी १४:१७; १राजा ३:१३-१४; भजन संग्रह ३७:४,२५\em* \v 34 मोपतीके दीसा मार दुम्‍बा, दे सुर्ता मपने। मारदे हना दीसा ङा श्‍येत दीसान दुम्‍ब। मुलाक्‍ती ङा श्‍येतम दीसा ङा श्‍येत मतेम्‍दीने। \em प्रस्‍थान १६:१९ \em* \c 7 \s1 नाक्‍मुचा आ पर्बम शेंशो \p \v 1 मुर आन कली मनाक्‍तीने। मुर आन कली नाक्‍ताक्‍नी हना, इन कली यो नाक्‍नीम। \em रोमी २:१; १कोरिन्‍थी ४:५\em* \v 2 दोपा नाक्‍तीनी, मोपा नाक्‍चा पुंइसीनीनी। दोपा पुक्‍शा गेनीनी, मोपान पुक्‍शा ताइनीनी। \em यसैया ३३:१; मर्कूस ४:२४\em* \v 3 मारदे इन लोक्‍ब आ मिक्‍चीम बाक्‍शो कसीङगर ताइनीनी। मिनु इन मिक्‍चीम बाक्‍शो मुढा चहिं मताइनीनी? \v 4 इन मिक्‍चीम मुढा बाक्‍त हना, दोपा इन लोक्‍ब कली ‘इ मिक्‍चीम बाक्‍शो कसीङगर फेत्‍नुङ’ देंने चाप्‍नीनी ङा? \v 5 कपटी, ङोंइती इन मिक्‍चीम बाक्‍शो मुढा फेत्‍तीने। मिनु ला मिक्‍च ठीक ताइब दुम्‍शा, इन लोक्‍ब आ मिक्‍चीम बाक्‍शो कसीङगर फेत्‍तीने। \p \v 6 हेंथे थिपाइक्‍चा मदुम्‍शो थोव़क कुचुम कली मगेने, पोव़ आन ङोंइती इन मोती मब्‍वारदीने। मारदे हना दिम्‍नीम। मिनु बिर लेश्‍शा इन कली ग्राम्‍थ पीनीम। \em मत्ती १०:११; लूका २३:९\em* \s1 परमप्रभुमी इन पुंइशो नेंब \r लूका ११:९-१३ \p \v 7 परमप्रभु यावे कली पुनीने। मिनु इन पुंइशो ताइनीनी। मालीने, मिनु इन माल्‍शो थित्‍नीनी। बाक्‍नी? दे लाप्‍चो ख्रोकोल पने। मिनु गे ओव़चा ताइनीनी। \em मर्कूस ११:२४; यूहन्‍ना १४:१३; येरमीया २९:१३-१४\em* \v 8 मोपतीके सुम पुंइबा, मेकोमी आ पुंइशो ताइब। सुम माल्‍बा, मेकोमी आ माल्‍शो थिप्‍ब। सुम ओव़ङा? दे लाप्‍चो ख्रोकोल पाइबा, मेको ओव़चा ताइब। \v 9 गे नु बाक्‍ब सुइ इन तौमी ‘शोब्‍ले जाइनुङ’ दे पुंइतु हना, शोब्‍ले आ पा ङा फुल्‍लु जचा गेनीनी ङा? \v 10 ‘ङांइ ब्‍वाइनुङ’ दे पुंइतु हना, ङांइ आ पा ङा बुस्‍स ब्‍वचा गेनीनी ङा? \v 11 गेपुकी मरिम्‍शो बाक्‍तीनी हना यो, इन तमी तौ आन कली रिम्‍शो थोव़क गेस जोक्‍नीनी। इन पशो क्‍येङा स्‍वर्गमी बाक्‍ब इन आफोमी आ कली पुंइब आन कली रिम्‍शो थोव़क मगेब ङा? \s1 परमप्रभु आ दाक्‍शो पचा \p \v 12 गेमी दोदेंशो पपांइसीचा दाक्‍नीनी, गे यो मुर आन कली मोदेंशो पने। मारदे हना परमप्रभु यावे आ अरेशो लोव़ नु परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब आन शेंतीक लोव़ मेकोन बाक्‍ब। \em मत्ती २२:३६-४०; रोमी १३:८-१०; गलाती ५:१४\em* \p \v 13 आइक्‍च लाप्‍चो रे ओव़ङीन। मारदे हना जाम्‍शा लतीक लाप्‍चो ठेयब नु लां ब्रेम्‍शो नु ग्‍युप्‍शो बाक्‍ब। मोपतीके शुश मुर मेकेर गाक्‍नीम। \em लूका १३:२४\em* \v 14 गेना हना यो ब्रोंइतीक लतीक ङा लाप्‍चो आइक्‍च नु आ लां गाक्‍चा श्‍येत बाक्‍ब। मेको लां थिप्‍बपुकी का निक्‍शी ला बाक्‍नीम। \em मत्ती १९:२४; प्रेरित १४:२२ \em* \v 15 होस पांइसीने। मारदे हना परमप्रभु यावे आ लोव़ दूली शेंबपुकी बोक्‍नीम। मेकोपुकी भेडा खोदेंशो तांइसीनीमी। मेको आन थुं चहिं फर के खोदेंशो बाक्‍नीम। \em मत्ती २४:४,५,२४; २कोरिन्‍थी ११:१३-१५\em* \v 16 मेको आन पशो गेय तशा, रिम्‍शो नम, दे मरिम्‍शो नम रुम्‍सीब। चू रवामी अङगुर सिप्‍बा ङा? सिउंडी आ बोटमी फोव़शी सिप्‍बा ङा? \v 17 रिम्‍शो फल रवामी ब्रोव़शो फल सिप्‍ब, मरिम्‍शो फल रवामी मब्रोव़शो फल सिप्‍ब। \em मत्ती १२:३३\em* \v 18 रिम्‍शो फल रवामी मब्रोव़शो फल मसिप्‍ब। मरिम्‍शो फल रवामी यो ब्रोव़शो फल मसिप्‍ब। \v 19 मरिम्‍शो फल सिप्‍ब रवा कली तिम्‍शा शी चोइनीम। \em मत्ती ३:१०; यूहन्‍ना १५:२,६\em* \v 20 मोपतीके मेको आन सिश्‍शो फल तशा, रिम्‍शो नमी, दे मरिम्‍शो नमी तुइक्‍नीनी। \p \v 21 आं कली प्रभु, प्रभु देंशा ला स्‍वर्ग ङा राज्‍य ओव़चा मताइनीम। स्‍वर्गमी बाक्‍ब आं आफ आ दाक्‍शो पाइबपुकी ला ओव़चा ताइनीम। \em रोमी २:१३; याकूब १:२२\em* \v 22 मेको नाक्‍त शुशेमी आं कली ‘हे प्रभु, हे प्रभु, गोपुकीमी इन नेंमी नोले दुम्‍ब लोव़ मपका ङा? इन नेंमी वोल आन कली मखेरका ङा? चिन्‍ड नु छक लाक्‍चा ङा गेय मपका ङा?’ देंनीम। \em लूका १३:२५-२७; येरमीया २७:१५\em* \v 23 मोदेंब आन कली ‘गो इन कली गेनायो मतुइक्‍तन्‍नी। ए मरिम्‍शो पाइबपुकी, ङोन लने’ दे हुइक्‍नुङमी। \em मत्ती २५:१२; २तिमोथी २:१९\em* \s1 नेंशो लोव़ पचान माल्‍ब \p \v 24 सुमी आं लोव़ नेंशा, आं देंशो पवा, मेको निप्‍स खाप्‍शा, खिं सेल्‍ब खोदेंशो बाक्‍त। मेकोमी आ खिं सेरथे फुल्‍लु तारी सेल्‍तु। \v 25 मिनु ठेयब रेउ यिशा, भोल यिशा, फशेमी हुरदानु, मेको खिं मब्रे। मारदे हना सेरथे फुल्‍लु तारी सेल्‍शो बाक्‍त। \v 26 सुमी आं लोव़ नेंशा, आं देंशो मपवा, मेको शोर गाक्‍शो मुर खोदेंशो बाक्‍त। मेकोमी आ खिं बाल्‍वामी सेल्‍तु। \v 27 मिनु ठेयब रेउ यिशा, भोल यिशा, फश पवानु, मेको खिं ब्रेश्‍शा योल्‍त। मिनु मेको के ठेयब खती दुम्‍त” दे येसुमी शेंदीमी बाक्‍त। \p \v 28 येसुमी शेंने थुमानु, मेकेर देल्‍शो शुश मुरुमी आ शेंशो आ पर्बम छक लाक्‍मा बाक्‍त। \em प्रेरित २:१२\em* \v 29 मारदे हना सास्‍त्रीपुकीमी शेंशो खोदेंशो ममाइ, तन्‍न सक्ति पाइश्‍शो मुर बुदी शेंदा बाक्‍त। \em यूहन्‍ना ७:१६-४६\em* \c 8 \s1 कोर पाइब कली सापाइश्‍शो \r मर्कूस १:४०-४४; लूका ५:१२-१४ \p \v 1 मिनु येसु डांडा रे लेश्‍शा यिमेनु, शुश मुरुमी आ नोले खोदमे बाक्‍त। \v 2 मिनु मार दुम्‍माक्‍त देंशा हना, कोर पाइब का जाक्‍शा, येसु आ ङोंइती आ पोक्‍च थेक्‍शा “प्रभु, सापाइक्‍चा दाक्‍ताक्‍नी हना, आं कली सापाइक्‍ने चाप्‍नीनी” देंमाक्‍त। \v 3 मिनु येसुमी आ गुइ दिंशा, कोर पाइब कली थिशा “गो सापाइक्‍चा दाक्‍नुङ” देंमेनु, ब्रा सामाक्‍त। \v 4 मिनु येसुमी “सुइ कली मशोव़चा, चढ़ेब आ ङोंइती लशा, इ साशो रां कोंइदो। मिनु मोसामी मार चढ़ेचा माल्‍ब देंशो बाक्‍मे, मेको चढ़ेशा, सामाक्‍त, दे तुइक्‍पतो” दे मदा बाक्‍त। \em मर्कूस ८:३०; लेवी १४:२-३२\em* \s1 कप्‍तान आ गेय पाइब सापाइश्‍शो \r लूका ७:१-१०; यूहन्‍ना ४:४६-५३ \p \v 5 मिनु कापेरनाउम सहर लेश्‍शा जाक्‍मेनु, कप्‍तान का येसु कली ग्रुम्‍थ पिमाक्‍त। \v 6 मिनु “प्रभु, आं गेय पाइब रोइमी गुरशा, आ गुइ खोइल मदुक्‍ब दुम्‍शा, गोल्‍शा बाक्‍शो बाक्‍ब” दे शोव़ङा बाक्‍त। \v 7 मिनु येसुमी “इन खिंमीन पिशा सापाइक्‍नुङ” दे मदानु \v 8 “प्रभु, श्‍येत मपने, गो इन कली आं खिं ओंइचा मशिरनुङ। लोव़ ला देनीने। मिनु आं गेय पाइब साब। \v 9 मारदे हना अधिकार तचा दा गो यो अधिकार तशो नङ, अधिकार पाइनुङ, अधिकारमीन बाक्‍नुङ। गोमी सिपाही का कली ‘लावो’ दे सोइक्‍तुनु, लाइब। का कली ‘पिवो’ दे ब्रेत्‍तुनु, पीब। आं वाइल कली ‘एको गेय पावो’ दे मदुनु, पाइब” देंमाक्‍त। \v 10 येसुमी मोदेंशो नेंशा, आ नोले खोइक्‍ब आन कली “ओहो, नोफा दाइश्‍शा नेनीने, एको कप्‍तान खोदेंशो थमा सुइक्‍ब इं इस्राएल जात ङा मुर सुइ मतङमी। \em मर्कूस ६:६; लूका १८:३\em* \v 11 गो मार देंनुङ देंशा हना, नां दाप्‍तीके नु नां पेरतीके रे शुश मुर जाक्‍नीम। मिनु स्‍वर्ग ङा राज्‍यमी ओव़शा, इं किकी पिपी अब्राहाम, इसहाक नु याकूब नु काथा बाक्‍नीम। \em लूका १३:२८-२९\em* \v 12 एको राज्‍य ङा मुरपुकी चहिं तिल्‍शा, छिङछिङमी सोइक्‍चा पुंइसीनीम। मेकेर मुरपुकी आन ख्रुइ शेप्‍शा ङाक्‍नीम” देंमाक्‍त। \v 13 मिनु येसुमी कप्‍तान कली “इन खिं लने, इन थमा सुइश्‍शो खोदेंशो दुम्‍ल” दे सोइक्‍ता बाक्‍त। मो देंम रे आ गेय पाइब यो सामाक्‍त। \em मत्ती ९:२९; मत्ती १५:२८\em* \s1 पत्रुस आ खिंमी \r मर्कूस १:२९-३४; लूका ४:३८-४१ \p \v 14 मिनु येसु पत्रुस आ खिं जाक्‍दीश्‍शा ओव़मेनु, पत्रुस आ शिमी जरो पा गोल्‍शो तवा बाक्‍त। \em १कोरिन्‍थी ९:५\em* \v 15 मिनु आ गुइ थिवानु, जरोम थु प्रोना बाक्‍त। मिनु छुल बोक्‍शा, येसु कली जचा तूचा गेवा बाक्‍त। \p \v 16 में नाक्‍दो वोलमी सुम्‍शो शुश मुर आन कली चाक्‍गमे बाक्‍त। मिनु वोल आन कली लोव़ रे खेरमी बाक्‍त। रोइ पाइब नेल्‍ल आन कली सापाइक्‍मी बाक्‍त। \v 17 मो पवानु, साइ नेसी यसैयामी देंशो लोव़ “मेकोमी आंइ गुरपाइक्‍ब रोइ लाइक्‍तु। आंइ रोइ नेल्‍ल कुरतु” देंशो लोव़ थमा दुम्‍माक्‍त। \em यसैया ५३:४\em* \s1 निक्‍शी थुं मपथु, येसु कली खोइक्‍चा \r लूका ९:५७-६० \p \v 18 मिनु येसुमी शुश मुर देल्‍शो तशा “एकेर रे लशा, समुन्‍द्र शोक्‍शा आइक्‍ची हांबु लय” देंमाक्‍त। \v 19 मिनु सास्‍त्री कामी येसु कली “शेंब, तेक तेक लनी, मेक मेक गो यो लाइनुङ” देंमाक्‍त। \v 20 मिनु येसुमी “फ्‍याउरे आन बाक्‍तीके ढोडोङगा बाक्‍ब। चिक्‍ब आन बाक्‍तीके ग्‍योव़ बाक्‍ब। रागीम जरमेशो के बाक्‍तीक मबाक्‍ब” देंमाक्‍त। \em २कोरिन्‍थी ८:९\em* \v 21 मिनु येसु आ नोले खोइक्‍ब मुर कामी “प्रभु, ङोंइती लशा, आं आफ कली थिम्‍चा गेयीनी” देंमाक्‍त। \em मत्ती १०:३७\em* \v 22 मिनु येसुमी “आं नोले खोइय्‍यी। बेक्‍शो मुरुमी बेक्‍शो कली थिम्‍मेक्‍ल” दे मदा बाक्‍त। \s1 फश गिवार तेक्‍शो \r मर्कूस ४:३५-४१; लूका ८:२२-२५ \p \v 23 मिनु समुन्‍द्र शोक्‍सीचा कली डोंगाम ङोंइ‍सेनु, आ शेंसीबपुकीमी आ नोले खोदमे बाक्‍त। \v 24 मिनु शोक्‍समानु, ठेयब फश गिवार पतीके डोंगाम ब्‍वाक्‍कु ओव़शा ग्रुम्‍चामे बाक्‍त। येसु चहिं इप्‍शो बाक्‍माक्‍त। \v 25 मिनु शेंसीबपुकीमी हिंशा येसु कल पोक्‍शा “प्रभु, गो नेल्‍ल ग्रुम्‍शा बेक्‍चांइतय, है” दे वाइ ब्रेम्‍मा बाक्‍त। \v 26 मिनु येसुमी “मारदे हिंनी? गे थमा पा थमा सुइक्‍ने मचाप्‍बपुकी” देंशा बोक्‍शा, फश नु समुन्‍द्र आस कली हुइक्‍ता बाक्‍त। मिनु सिक्‍सी पाम्‍से बाक्‍त। \em भजन संग्रह ८९:१०; प्रेरित २७:२२,३४\em* \v 27 मोदेंब पशो तशा “ओहो, एको मुर सु बाक्‍म माइ? फश नु समुन्‍द्रमी यो आ लोव़ टीबाक्‍ताक्‍से” देंमुमा बाक्‍त। \s1 वोल आन कली खेरशो \r मर्कूस ५:१-१७; लूका ८:३६-३७ \p \v 28 मिनु आइक्‍ची हांबु शोक्‍सीशा, गदरीनी आन रागी जाक्‍दीम्‍मा बाक्‍त। मेकेर लांम गाक्‍मानु, वोलम गपाइश्‍शो मुर निक्‍शी ग्रुम्‍मे बाक्‍त। मेको निक्‍शी चहिं बेक्‍शो मुर वोइक्‍तीके पुक्‍खीम बाक्‍शा, लां गाक्‍ब आन कली बाप्‍शा, श्‍येत गेशा सुइ आन कली लचा मगेबाक्‍सा बाक्‍त। \v 29 मिनु मार दुम्‍माक्‍त देंशा हना, मेको निक्‍शीमी “परमप्रभु यावे आ तौ, गे नु गोपुकी मार पमुइया ङा? आंइ कली श्‍येत गेची मजाक्‍थु, मुल कना श्‍येत गेथ जाक्‍नी?” दे ग्रीसा बाक्‍त। \em लूका ४:४१; २पत्रुस २:४; याकूब २:१९\em* \v 30 मेकेर आ नेक्‍था ङा डांडामी शुश पोव़ जोन जोन बाक्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। \v 31 मिनु वोलपुकीमी “आंइ कली खेरनीनी हना, मेरे पोव़ आन रांमी ओव़चा गेकी” दे पुन्‍मे बाक्‍त। \v 32 मिनु येसुमी “लने” दे सोइक्‍तीमी बाक्‍त। मिनु मुर रे ग्रूशा, पोव़मी ओव़दीम्‍मा बाक्‍त। मिनु पोव़ नेल्‍ल गशा, डांडा रे यिना यिन समुन्‍द्रम प्रेक्‍ना प्रेक्‍न ग्रुम्‍शा बेक्‍मा बाक्‍त। \v 33 पोव़ योव़बपुकीमी मो दुम्‍शो तशा, प्रोक्‍शा सहरम जाक्‍दीश्‍शा, मेको वोलम सुम्‍शो आस कली मार दुम्‍मे, मेको नेल्‍ल शोव़ङमे बाक्‍त। \v 34 मिनु सहर ङा मुर नेल्‍ल येसु कली कोव़थ जाक्‍मा बाक्‍त। मिनु “आंइ रागी रे लने” दे पुन्‍मे बाक्‍त। \c 9 \s1 गुइ खोइल मदुक्‍ब कली सापाइश्‍शो \r मर्कूस २:१-१२; लूका ५:१७-२६ \p \v 1 मिनु येसु मेकेर रे ल‍शा, डोंगामी ङोइश्‍शा समुन्‍द्र शोक्‍शा, आ सहरमी जाक्‍माक्‍त। \em मत्ती ४:१३\em* \v 2 मिनु मार दुम्‍माक्‍त देंशा हना, आ गुइ खोइल मदुक्‍ब मुर का कली आ ब्राख्‍येमी कुरशा चाक्‍गमे बाक्‍त। मिनु येसुमी “मेको मुर कली चाक्‍बपुकीमी थमा सुइक्‍यीमी बाक्‍त” दे तुइश्‍शा, मेको गुइ खोइल मदुक्‍ब कली “आं तौ, इ पाप क्‍याम्‍साक्‍व। मिनु इ थुं बारपतो” दे मदा बाक्‍त। \em प्रस्‍थान ३४:६-७; भजन संग्रह १०३:३\em* \v 3 सास्‍त्री का निक्‍शीमी “इ पाप क्‍याम्‍साक्‍व” देंशो नेंशा “मेकोमी परमप्रभु यावे कली शुक्‍शी पाइबाक्‍माक्‍त” दे मिम्‍तमे बाक्‍त। \em मत्ती २६:६५\em* \v 4 मिनु येसुमी मेको आन मिम्‍शो तुइश्‍शा, मेको आन कली “मारदे मरिम्‍शो मिम्‍तीनी? \em यूहन्‍ना २:२५\em* \v 5 ‘इ पाप क्‍याम्‍साक्‍व’ देंचा देय ‘छुल बोक्‍शा एर ओंथ हिरशा कोंइदो’ देंचा तेको सज्‍लो बाक्‍बा? \v 6 रागीमी जरमेशोमी पाप क्‍याम्‍चा अधिकार तशो बाक्‍माक्‍त, दे गेपुकीमी यो तुइक्‍तीनील” देंशा, गुइ खोइल मदुक्‍ब कली “छुल बोक्‍शा, इ ब्राख्‍ये कुरशा खिं लेत्‍तो” दे मदा बाक्‍त। \em यूहन्‍ना १७:२\em* \v 7 मिनु मेको छुल बोक्‍शा, आ खिं लेम्‍माक्‍त। \v 8 मोदेंब दुम्‍शो तशा, मेकेर देल्‍शोपुकी हिंमा बाक्‍त। मिनु मुर आन कली मोदेंशो अधिकार गेब परमप्रभु कली ठेयब सुइश्‍शा मान पामे बाक्‍त। \s1 मत्ती कली ग्रुम्‍शो \r मर्कूस २:१३-१७; लूका ५:२७-३२ \p \v 9 मिनु येसु मेकेर रे लमेनु, मत्ती माइश्‍शो तिरो पोक्‍ब मुर का आ अडडाम बाक्‍शो ताप्‍तु। मिनु येसुमी “आं नोले खोइय्‍यी” दे मदानु, मेको छुल बोक्‍शा, येसु आ नोले खोइक्‍तु। \em मत्ती १०:३\em* \v 10 मिनु येसु नु आ शेंसीबपुकी खिंमी जना जन बाक्‍मानु, तिरो पोक्‍ब नु पापीपुकी शुश यो मेकोपुकी नु काथा जाम्‍तेक्‍म। \v 11 मिनु फरिसीपुकीमी मेको नेल्‍ल आन कली काथा बाक्‍शा जशो तशा, येसु आ शेंसीब आन कली “मारदे इन शेंबमी तिरो पोक्‍ब नु पापीपुकी नु काथा बाक्‍शा जाइबा?” देंतेक्‍म। \v 12 येसुमी मेको आन देंशो नेंशा “रोइ मपशो मुर सापाइक्‍ब ममाल्‍नीम। रोइ पशो मुर चहिं सापाइक्‍ब माल्‍नीम। \em इजीकीएल ३४:१६\em* \v 13 चढ़ेतीक ममाइ, तन्‍न शिशी पशो तचा दाक्‍नुङ, दे देंशो आ अर्थ मार बाक्‍म, दे शेंसीने। ठीक पाइब आन कली ब्रेत्‍थ जाक्‍शो मनङ। पापी आन कली ब्रेत्‍थ जाक्‍शो नङ” दे माइक्‍तीमी। \em होसे ६:६; मत्ती १२:७; १सामुएल १५:२२; मत्ती १८:११\em* \s1 माइत नु नक मगारब \r मर्कूस २:१८-२२; लूका ५:३३-३८ \p \v 14 मिनु यूहन्‍ना आ शेंसीबपुकी जाक्‍शा, येसु कली “मारदे गो नु फरिसीपुकी शुश बर्त बाक्‍नीकी, इन शेंसीबपुकी चहिं बर्त मबाक्‍नीमी?” दे हिल्‍लो पाम्‍तेक्‍म। \em लूका १८:१२\em* \v 15 मिनु येसुमी “जन्‍तीपुकी ग्‍युम्‍ले नु काथा बाक्‍मानु, हिशेक पा ङाक्‍नीमी ङा? काबु ग्‍युम्‍ले नु फ्राचा पुंइसीनीम। मिनु मेना बर्त बाक्‍नीम। \em यूहन्‍ना ३:२९\em* \v 16 सुइमी माइत वामी नक वा केप्‍शा मफेरनीम। फेरतेक्‍म हना, नक वा चुप्‍शा, माइत वा कली खाक्‍शा, ङोंइती ङा गाक्‍शो क्‍येङा ठेयब सेल्‍ब। \em रोमी ७:६\em* \v 17 सुइमी माइत कुशुल के थैलोमी नक अङगुर शांबु कुर मपाइनीम। कुर पाम्‍तेक्‍म हना, शांबु बोरशा, थैलो खाक्‍शा, क्‍युप्‍ब। नक शांबु कली नक थैलोमी कुर पचा माल्‍ब। मोपा कुर पशोनु, थैलो मगाक्‍बा, शांबु यो मक्‍युप्‍ब” दे शेंताक्‍मी। \s1 बेक्‍शो आल कली सेंपाइश्‍शो \r मर्कूस ५:२१-४३; लूका ८:४०-५६ \p \v 18 मोदेंशो शेंना शेंन बाक्‍मेनु, मेकेर ङा ग्रुम्‍तीक खिं ङा ठेयब मुर का जाक्‍शा, पोक्‍च थेक्‍शा बाप्‍शा “आं तमी बेक्‍त। गे आं तमी तारी इन गुइ वोइक्‍तीनी हना, ब्रोंइब” दे सेउ पाप्‍तु। \v 19 मिनु येसु नु आ शेंसीबपुकी मेको आ खिं लाम्‍तेक्‍म। \v 20 मिनु मार दुम्‍त देंशा हना, लना लन बाक्‍मानु, १२ बर्स ङोंइती रे हुश याप्‍शा रोइ पशो मीश मुर कामी मेको आन नोले खोइश्‍शा, येसु आ फेक्‍शो वा थिवा बाक्‍त। \v 21 मारदे हना “आ फेक्‍शो वा थिचा ताता हना, सानुङ” दे थमा सुइश्‍शो बाक्‍माक्‍त। \em मत्ती १४:३६\em* \v 22 मिनु येसुमी फिर लेश्‍शा कोव़शा, मेको मीश मुर कली तशा “आं तमी, इ थुं बारपतो। इ थमा सुइश्‍शोमी साते” दे माइक्‍तु। मो देंमेनु, आ रोइ ब्रा सामाक्‍त। \p \v 23 मिनु ठेयब मुर आ खिं जाक्‍दीम्‍मानु, येसुमी शुश मुर देल्‍शा बाजा ताप्‍शा, रोंका पा ङाक्‍ना ङाक्‍न बाक्‍शो ताप्‍तु। \v 24 मिनु मेको आन कली “कतीने। एको आल बेक्‍शो ममाइ, इप्‍शो बाक्‍ब” दे माइक्‍तीमी। मेकोपुकीमी “मबाक्‍शो लोव़ पाइबाक्‍त” दे शुक्‍शी पाम्‍तेक्‍म। \em यूहन्‍ना ११:११,१४,२५\em* \v 25 मेको आन कली सोइश्‍शा, खिं ओव़त। मिनु आल आ गुइ ग्‍याइक्‍तानु, छुल बोक्‍त। \v 26 मिनु मेको लोव़ मेको रागी नेल्‍लेम ब्रम्‍माक्‍त। \s1 मिक्‍च मताइब आस कली सापाइश्‍शो \p \v 27 मिनु येसु मेकेर रे लमेनु, मिक्‍च मताइब निक्‍शीमी “ए दाऊद पिप आ तौ, आंस कली शिशी पांइस्‍की” दे रेयके पा वाइ ब्रेश्‍शा, आ नोले खोइक्‍ताक्‍स। \em मत्ती २०:३०\em* \v 28 मिनु खिं ओव़मेनु, मेको निक्‍शी यो ओव़ताक्‍स। मिनु येसुमी “गो इस कली सापाइक्‍ने चाप्‍नन्‍सी, दे थमा सुइक्‍नीसी?” देंमेनु “थमा सुइक्‍नस्‍कु, प्रभु” देंताक्‍स। \em प्रेरित १४:९\em* \v 29 मिनु येसुमी आस मिक्‍च थिशा “इस थमा सुइश्‍शो बुदी दुम्‍ल” देंत। \em मत्ती ८:१३\em* \v 30 मिनु मिक्‍च ताइब दुम्‍ताक्‍स। मिनु “एको लोव़ सुइ कली मशोव़ङीसे” दे सोइक्‍ताक्‍म्‍सी। \em मत्ती ८:४\em* \v 31 तन्‍न मेको निक्‍शीमी चहिं आस रागी ङा मुर नेल्‍ल आन कली येसु आ पशो तुइक्‍पदसे बाक्‍त। \s1 वोलम सुम्‍शो लाटा कली सापाइश्‍शो \p \v 32 मिनु येसु नु आ शेंसीबपुकी मेको खिं रे ग्रूशा लमानु, मार दुम्‍त देंशा हना, वोलमी सुम्‍शो लाटा का चाक्‍तेक्‍म। \v 33 मिनु येसुमी वोल कली ग्रुंइताक्‍व। मिनु मेको मुरुमी लोव़ पाप्‍तु। मिनु मेकेर बाक्‍बपुकीमी छक लाक्‍शा “इं इस्राएलमी ओदेंशो दुम्‍शो गेनायो मतशो नय” देंमुम्‍तेक्‍म। \v 34 फरिसीपुकीमी चहिं “वोल आन पिप आ नें थिशा, वोल आन कली ग्रुंइबाक्‍त” देंतेक्‍म। \em मत्ती १२:२४-३२\em* \s1 बाली नाली रुप्‍बपुकी माल्‍शो \p \v 35 येसु गालील रागी ङा सहर गाउं नेल्‍ल हिरना हिरन ग्रुम्‍तीक खिंमी मुर आन कली स्‍वर्ग ङा राज्‍य ङा लोव़ शेंना शेंन, रोइमी गुरशो नु रोइ पशो मुर नेल्‍ल आन कली सापाइक्‍ना पाइक्‍न गाक्‍त। \v 36 शुश मुर आन कली तशा, शिशी पाइक्‍तीमी। मारदे हना गोठला मबाक्‍शो भेडापुकी खोदेंशो पा दशो बाक्‍मा बाक्‍त। \em १राजा २२:१७; इजीकीएल ३४:५; मर्कूस ६:३४\em* \v 37 मिनु आ शेंसीब आन कली “बाली नाली रुप्‍चा माल्‍शो शुश बाक्‍ब। रुप्‍ब मुर चहिं का निक्‍शी ला बाक्‍नीम। \v 38 मोपतीके ‘रुप्‍चा कली मुर योव़शा सोइक्‍तीने’ दे बाली नाली आ परमप्रभु कली पुनीने” दे माइक्‍तीमी। \em लूका १०:२\em* \c 10 \s1 शेंसीब आन कली ब्रेश्‍शो \r मर्कूस ६:७; मर्कूस ३:१३-१९; लूका ९:१; लूका ६:१२-१६ \p \v 1 मिनु आ शेंसीब १२ जना आन कली खुप्‍शा, वोल आन कली ग्रुंइशा, खेरतीक, रोइमी गुरशो नु रोइ पाइब आन कली सापाइक्‍तीक अधिकार गेम्‍तीमी। \v 2 मोदेंशो अधिकार ताइब आन कली “सोइश्‍शोपुकी” दे यो देंसीब। मेकोपुकी सु सु बाक्‍तेक्‍म देंशा हना, पत्रुस माइश्‍शो सिमोन नु आ दाग्‍यु अन्‍द्रीयास, जब्‍दी आ तौ याकूब नु यूहन्‍ना, \em मर्कूस ३:१६-१९; लूका ६:१४-१६; प्रेरित १:१३\em* \v 3 फिलीप नु बारथोलोमाइ, थोमास, तिरो पोक्‍ब मत्ती, अल्‍फयस आ तौ याकूब, थदेयस, \v 4 कनानी सिमोन नु इस्‍कारीयोत ङा यहूदा बाक्‍तेक्‍म। मेको यहूदा नोले येसु कली साइक्‍चा, दे माल्‍ब आन कली वारच पाइब दुम्‍बाक्‍माक्‍त। \s1 शेंसीब आन कली सोइश्‍शो \r मर्कूस ६:७-१३; लूका ९:२-६ \p \v 5 येसुमी आ १२ जना शेंसीब आन कली सोइश्‍शा, मेको आन कली “अर्को जात ङा मुर आन रागी मलने। सामरीया ङा मुरपुकी आन रागी यो मलने। \v 6 तन्‍न गोठला मबाक्‍शो, लां जाम्‍शो भेडा खोदेंशो, इं इस्राएली आन बाक्‍तीके लने। \em मत्ती १५:२४; प्रेरित १३:४६\em* \v 7 ‘स्‍वर्ग ङा राज्‍य जाक्‍चशो बाक्‍त’ दे शेंदीने। \em लूका १०:१-१२; मत्ती ४:१७\em* \v 8 रोइ पाइब आन कली सापतीन। बेक्‍शो मुर आन कली सेंपतीन। कोर पाइब आन कली सापतीन। वोल आन कली ग्रुंइशा खेरीन। मेको नेल्‍ल मोशा ताइतीनी। मिनु मोशा गेने। \em मर्कूस १६:१७\em* \v 9 सुन चांदी तांबा का यो मकुरीन। \em प्रेरित २०:३३\em* \v 10 लां कली फेक्‍तीक वा, जु‍त्ता जोड निक्‍शी, झोला नु कोक्‍के मकुरीन। मारदे हना गेय पाइबपुकीमी जचा गेचा पुंइसीनीम। \em गन्‍ती १८:३१; १कोरिन्‍थी ९:१४; १तिमोथी ५:१८\em* \p \v 11 सहर गाउं तेइ जाक्‍दीन्‍नीनु, रिम्‍शो थुं पाइश्‍शो मुर आ खिं हिल्‍लो पा बाक्‍थ लने। मिनु बास गेम्‍तेक्‍म हना, गाक्‍ची मजाक्‍म सम्‍म बाक्‍कीन। \v 12 मिनु खिं ओव़नीनु ‘परमप्रभु यावेमी इन कली रिम्‍शो पवल’ दे आसीक गेने। \v 13 मेको खिंमी रिम्‍शो थुं पाइश्‍शो मुर बाक्‍तेक्‍म हना, आसीक रशा, आन थुं नाइक्‍चा ताइनीमी। मोदेंशो मुर मबाक्‍तेक्‍म हना चहिं मेको आन रचा ङा आसीक गे राइनीनी। \v 14 मुरपुकीमी इन लोव़ मनेंथु, बास मगेम्‍तेक्‍म हना, इन खोइल ङा फुरक थुर थुर पाइश्‍शा गाक्‍कीन। \em प्रेरित १३:५१\em* \v 15 नोफा दाइश्‍शा नेनीने, निसाफ पची नाक्‍त सोदोम नु गोमोररा सहर निक्‍शीमी बाक्‍ब मुर आन क्‍येङा इन लोव़ मनेंब मटीबपुकीमी शुश सजाइ ताइनीम। \em उत्‍पत्ती १९:१-२९\em* \s1 थमा सुइक्‍बपुकी खेदा पचा पुंइसीनीम \r मर्कूस १३:९-१३; लूका २१:१२-१७ \p \v 16 भेडा आन कली फर आन दातेम सोइश्‍शो खोदेंशो पा सोइक्‍नन्‍नी। बुस्‍स खोदेंशो पा निप्‍स पाइश्‍शो दुमीने। मिनु परवा खोदेंशो दुम्‍शा, सुइ कली मरिम्‍शो मपने। \em लूका १०:३; रोमी १६:१९; एफिसी ५:१५\em* \v 17 होस पा गाक्‍कीन। मारदे हना मेको फरपुकीमी इन कली सभा कछ‍डीम वोइक्‍नीम। ग्रुम्‍तीक खिंमी लाइश्‍शा युक्‍नीम। \em प्रेरित ५:४०; २कोरिन्‍थी ११:२४\em* \v 18 इन कली श्‍येत गेबपुकी नु अर्को रागी ङा मुर आन ङोंइती सांकछी दुम्‍चा कली ठेयब मुर नु पिप आन ङोंइती राप्‍पाइक्‍नीम। \em प्रेरित २५:२३; प्रेरित २७:२४\em* \v 19 इन कली मोपा राप्‍पदमेनु, मार लोव़ पका? मार देंका? दे सुर्ता मपने। मार देंचा माल्‍बा, मेको लोव़ तुइक्‍पाइक्‍चा पुंइसीनीनी। \em प्रस्‍थान ४:१२; लूका १२:११-१२; प्रेरित ४:८\em* \v 20 मारदे हना गे इन थुं रे पिशो लोव़ मपाइनीनी, तन्‍न इन आफ आ सोक्‍तीमी इन शोव़ रे पा लोव़ पाइब। \em १कोरिन्‍थी २:४\em* \v 21 लोक्‍बमी आ लोक्‍ब कली साइक्‍पाइक्‍चा गेब। आफोमी तमी तौ आन कली नु तमी तौपुकीमी यो आम आफ कली मरिम्‍शो पा साइक्‍पाइक्‍नीम। \em मीका ७:६\em* \v 22 आं नें आ पर्बम नेल्‍लेमी इन कली मदाक्‍नीम। तन्‍न सु सुमी चहिं नोले सम्‍म फाल्‍शा बाक्‍नीमी, मेकोपुकी परमप्रभु यावे नु ब्रोंइशा बाक्‍चा ताइनीमी। \em २तिमोथी २:१२; मत्ती २४:९-१३\em* \v 23 सहर कामी खेदा पाम्‍तेक्‍म हना, प्रोक्‍शा अर्को सहरमी जाक्‍दीश्‍शा बाक्‍कीन। नोफा दाइश्‍शा नेनीने, रागीम जरमेशो मजाक्‍म सम्‍म इस्राएल ङा सहर नेल्‍ल हिरशा मग्रुम्‍नीनी। \em प्रेरित ८:१; मत्ती १६:२८\em* \s1 श्‍येत गेब आन कली तशा महिंचा \p \v 24 शेंब क्‍येङा शेंसीब नु होव़प क्‍येङा गेय पाइब ठेयब मनमी। \em लूका ६:४०; यूहन्‍ना १३:१६; यूहन्‍ना १५:२०\em* \v 25 शेंब नु शेंसीब, होव़प नु आ गेय पाइब कांइचीक दुम्‍ने चाप्‍नीम। खिं ङा ठेयब मुर कली बेल्‍जीबुल, दे शुक्‍शी पाइक्‍तेक्‍म हना, आ खिं ङा मुर आन कली शुक्‍शी मपाइनीमी ङा? \em मत्ती १२:२४\em* \v 26 मोपतीके मेको आन कली तशा महिनीन। मुल सम्‍म सुम्‍शा वोइश्‍शो नोले नेल्‍ल हाक्‍सीशा तांइसीब। मुल ख्रुइश्‍शा वोइश्‍शो नोले तुंइ‍सीब। \em लूका १२:२-९; मर्कूस ४:२२; लूका ८:१७\em* \v 27 गोमी इन कली छिङछिङमी माइश्‍शो लोव़ छेङछेङमी मतीने। इन कली नोफाम देंशो लोव़ नोले ठेयब सेंदा पा नेंपतीने। \v 28 इन रां कली साइक्‍ने चाप्‍ब। तन्‍न इन सोक्‍ती कली साइक्‍ने मचाप्‍बपुकी आन कली तशा महिनीन। रां नु सोक्‍त निम्‍फा नरकमी खतम पने चाप्‍ब कली तशा चहिं हिनीन। \em हिब्रू १०:३१; याकूब ४:१२\em* \p \v 29 अस्‍सारीयोन कामी भंगेरा निक्‍शी मग्‍याम्‍सीबा ङा? मो हना यो इन आफोमी मदेंथु, का यो खपीम मदोक्‍ब। \v 30 इन पिया ङा चां का का पा हिक्‍शा, गिश बाक्‍मा, दे तुइश्‍शो बाक्‍ब। \em अस्‍सारीयोन का आइक्‍च तांबा के क्‍येट बाक्‍त। प्रेरित २७:३४\em* \v 31 मोपतीके महिनीन। गे भंगेरा क्‍येङा शुश हिक्‍सीशो बाक्‍नीनी। \em मत्ती ६:२६\em* \p \v 32 सुमी मुर आन कली ‘येसु आ मुर नङ’ देंबा, गो यो स्‍वर्गम बाक्‍ब आं आफ कली ‘एको आं मुर बाक्‍ब’ देंनुङ। \em प्रकाश ३:५\em* \v 33 सुमी चहिं मुर आन कली ‘येसु सु में? मतुइक्‍नुङ’ देंबा, गो यो स्‍वर्गम बाक्‍ब आं आफ कली ‘मेको कली मतुइक्‍नुङ’ दें‍नुङ। \em मर्कूस ८:३८; लूका ९:२६; २तिमोथी २:१२\em* \s1 येसु आ पर्बम मुर ब्रानीम, दे शेंशो \p \v 34 रागीमी नेल्‍ल आन कली गारपाइक्‍थ जाक्‍शो बाक्‍ब, दे आं पर्बम ममिम्‍तीने। दुपाइक्‍चा कली ममाइ, तन्‍न तरवार ग्‍यारपाइक्‍थ जाक्‍ती। \em लूका १२:५१-५३; मीका ७:६\em* \v 35 मारदे हना आ पर्बम तौ नु आफ, तमी नु ममा, चाइमी नु शिमी जिमुशा ब्रानीम। \v 36 मोदेंशो पा आंम खिं ङा मुर जोरी सत्रु दुम्‍नीम। \v 37 आं क्‍येङा आन आम आफ कली दाक्‍बपुकी आं नोले खोइक्‍चा मशिरनीम। आं क्‍येङा आन तमी तौ आन कली दाक्‍बपुकी यो आं नोले खोइक्‍चा मशिरनीम। \em ब्‍यवस्‍था १३:७-१२; ब्‍यवस्‍था ३३:९; लूका १४:२६-२७\em* \v 38 सुमी आं नोले खोइश्‍शा, श्‍येत फाल्‍ने मचाप्‍बा, मेको आं नोले खोइक्‍चा मशिरब। \em मत्ती १६:२४-२५\em* \v 39 आंम कली प्रोंइचा दाक्‍ब जाम्‍शा लाइब। आं पर्बम जाम्‍शा लाइब चहिं ब्रोंइचा ताइब। \em लूका ९:२४; यूहन्‍ना १३:२०; गलाती ४:१४\em* \s1 रिम्‍शो पाइबमी इनाम ताइब \p \v 40 इन कली ब्राइबमी आं कली ब्राइब। मिनु आं कली ब्राइबमी आं कली सोइक्‍ब कली यो ब्राइब। \v 41 परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब बाक्‍माक्‍त, दे मिम्‍‍शा, परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब कली ब्राप्‍तु हना, परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब आ तचा ङा इनाम मेकोम ताइब। ठीक पाइब मुर बाक्‍माक्‍त, दे मिम्‍‍शा, ठीक पाइब मुर कली ब्राप्‍तु हना, ठीक पाइब आ तचा ङा इनाम मेकोम ताइब। \em १राजा १७:८-२४\em* \v 42 नोफा दाइश्‍शा नेनीने, सुमी महिक्‍सीशो मुर का कली ‘एको यो शेंसीब का बाक्‍माक्‍त’ दे मिम्‍शा, लोटा का ब्‍वाक्‍कु तूचा गेबा, मेकोमी दोपा यो आ तचा ङा इनाम मसाम्‍ब” दे शेंताक्‍मी। \em मत्ती २५:४०; मर्कूस ९:४१\em* \c 11 \s1 शेंसीब आन कली शेंथ सोइश्‍शो \r लूका ७:१८-२३ \p \v 1 आ १२ जना शेंसीब आन कली मेको लोव़ शेंने थुम्‍शा, येसु मेकेर रे लशा, सहर सहरम हिरशा, शेंना शेंन गाक्‍त। \v 2 मिनु येसु शेंना शेंन गाक्‍मेनु, यूहन्‍ना जेल्‍खानमी बाक्‍माक्‍त। मिनु ख्रीस्‍तमी पशो गेय आ पर्बम नेंशा, आ शेंसीब आन कली \em मत्ती १४:३\em* \v 3 “गे जाक्‍चा माल्‍शो बाक्‍नीनी देय अर्को कली लां कोव़का?” दे हिल्‍लो पथ सोइक्‍तीमी बाक्‍त। \em मत्ती ३:११; मलाकी ३:१\em* \v 4 मिनु मेकोपुकी जाक्‍शा, हिल्‍लो पामेनु, येसुमी “गे मार मार नेंनी, मार मार तनी, यूहन्‍ना कली मतीने \v 5 ‘मिक्‍च मताइबपुकीमी मिक्‍च ताइबाक्‍तेक्‍म, खोइल मदुक्‍बपुकी गाक्‍बाक्‍तेक्‍म, कोर पाइब साबाक्‍तेक्‍म, नोफा मनेंबपुकी नेंबाक्‍तेक्‍म, बेक्‍शो मुर बेक्‍शो रे सेंसीशा ब्रोंइबाक्‍तेक्‍म। महिक्‍सीशो मुरपुकीम ग्‍येरपाइक्‍ब लोव़ नेंबाक्‍तेक्‍म’ \em यसैया ३५:५-६; यसैया ६१:१\em* \v 6 सु सुमी आं कली तशा थुं मखाइक्‍पाइक्‍नीम, मेकोपुकी ग्‍येरसमल, दे मतीन” दे लेश्‍शा सोइक्‍ताक्‍मी। \em मत्ती १३:५७; मत्ती २६:३१\em* \s1 यूहन्‍ना आ पर्बम शेंशो \r लूका ७:२४-३५ \p \v 7 मिनु मेकोपुकी लमा नोले, येसुमी मुर आन कली यूहन्‍ना आ पर्बम “साइ गोरशो रागीमी मार कोव़थ लनी? फशेम हिम्‍शो किन्‍दा कोव़थ लनी? \em मत्ती ३:१,५\em* \v 8 मिनु मार कोव़थ लनी? दारशो वा फेक्‍शो मुर तांइसीबा कों, दे कोव़थ लनी? नेनीने, दारशो वा फेक्‍ब पिप आन खिंमी बाक्‍नीम। \v 9 गेपुकी मार कोव़थ लनी, मिनु? परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब तांइसीबा कों, दे कोव़थ लनी? गे नेल्‍ल आन क्‍येङा ठेयब परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब ताइतीनी, दे इन कली देंनुङ। \em लूका १:७६; लूका २०:६\em* \v 10 परमप्रभु यावेमी ब्रेक्‍पाइश्‍शो लोव़मी मेको आ पर्बम मार ब्रेक्‍शो बाक्‍ब देंशा हना ‘गो आं लोव़ कुरब इ ङोंइङोंइती सोइक्‍नुङ। मेकोमी इ लां ठीक सेल्‍ब’ दे ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। \em मलाकी ३:१\em* \p \v 11 नोफा दाइश्‍शा नेनीने, रागी नेल्‍लेमी ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍शा ग्रुंइब यूहन्‍ना खोदेंशो ठेयब सुइ मबाक्‍ब। स्‍वर्ग ङा राज्‍यमी चहिं नेल्‍ल क्‍येङा यो आइक्‍च यूहन्‍ना क्‍येङा ठेयब बाक्‍ब। \em मत्ती १३:१७\em* \v 12 यूहन्‍नामी मुर आन कली शेंशा, ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍शा ग्रुंइदा रे मुल सम्‍म स्‍वर्ग ङा राज्‍य ओव़शा, आन के सेल्‍चा, दे दाम पा मुना मुन बाक्‍नीम। \em लूका १६:१६\em* \v 13 साइ नेसी परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब नेल्‍लेमी नोले दुम्‍ब लोव़ पा यूहन्‍ना आ पर्बम ब्रेक्‍शो बाक्‍तेक्‍म। \v 14 जाक्‍चा माल्‍शो एलीया सु बाक्‍बा, दे तुइक्‍चा दाक्‍ताक्‍नी हना, मेको यूहन्‍नान बाक्‍ब। \em मत्ती १७:१०-३०; मलाकी ३:२३\em* \v 15 सु नोफा पाइश्‍शो बाक्‍मे, मेकोमी नेंनल। \p \v 16 सिनाक्‍त मुलाक्‍त ङा मुर दोदेंशो बाक्‍नीम देंशा हना, बजारमी ग्‍यारब आलपुकीम \v 17 ‘ताप्‍तीक ताप्‍कानु, गे सिल मपनी, रोंका पा ङाक्‍कानु, गे मङाक्‍नी’ दे ब्रेम्‍मुशो खोदेंशो बाक्‍नीम। \em यूहन्‍ना ५:३५\em* \v 18 मारदे हना यूहन्‍नामी बर्त बाक्‍शा, शांबु राकसी मतूङानु, वोलम सुम्‍शो मुर बाक्‍माक्‍त देंनीम। \em मत्ती ३:४\em* \v 19 रागीम जरमेशोमी चहिं जचा तूचा थोव़क नेल्‍ल जाइब तूब। मेको कली तशा ‘धोक्रे, शांबु राकसीमी दुक्‍ब, तिरो पोक्‍ब नु पापी आन वारच बाक्‍माक्‍त’ देंनीम। मेको के दोशो तुइक्‍तीक बाक्‍मे, मेको आ गेय रे पा तुंइ‍सीब” दे येसुमी मुर आन कली शेंताक्‍मी। \em मत्ती ९:१०-१५; यूहन्‍ना २:२; १कोरिन्‍थी १:२४-३०\em* \s1 गालील ङा सहर सजाइ ताइनीम \r लूका १०:१३-१५ \p \v 20 येसुमी शुश छक लाक्‍चा ङा गेय नु चिन्‍ड कोंइशा यो सहर ङा मुरपुकी आन थुं परमप्रभु यावे गे मलेत्‍तेम। मोपतीके ओदें हुइक्‍ताक्‍मी \v 21 “ए खोराजीन, ए बेथसैदा, गेमी तशो छक लाक्‍चा ङा गेय नु चिन्‍ड टायर नु सीदोन ङा मुरपुकीमी तशो नम हना, साइ कना भाङरा फेक्‍शा, पुलु ख्रेक्‍सीशा, आन थुं परमप्रभु यावे गे लेत्‍तेम वा। \em जोना ३:६\em* \v 22 निसाफ पची नाक्‍त गेपुकी टायर नु सीदोन ङा मुर आन क्‍येङा शुश सजाइ ताइनीनी, दे इन कली देंनुङ। । \v 23 ए कापेरनाउम, मार गे स्‍वर्ग सम्‍म क्‍युक्‍सीनेवे ङा? नरकम तोक्‍चा पुंइसीनेवे। मारदे हना गेमी तशो छक लाक्‍चा ङा गेय नु चिन्‍ड सोदोम ङा मुरपुकीमी तशो नम हना, आन थुं परमप्रभु यावे गे लेश्‍शा सजाइ रे ब्रोंइचा ताम वा, मिनु सहर मुल सम्‍म ली वा। \em मत्ती ४:१३; मत्ती ८:५; मत्ती ९:१; यसैया १४:१३,१५\em* \v 24 निसाफ पची नाक्‍त सोदोम ङा मुर आन क्‍येङा कापेरनाउम सहर ङा मुरपुकीमी शुश सजाइ ताइनीम, दे इन कली देंनुङ” दे हुइक्‍ताक्‍मी। \em मत्ती १०:१५\em* \s1 येसुमी मुर आन कली ब्रेश्‍शो \p \v 25 काबु येसुमी “आं आफ, सरीङ नु रागी ङा परमप्रभु, गे नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब ननी। गे शुश रिम्‍शो पाइतीनी। जोक्‍ब तुइक्‍ब नङ, दे मिम्‍ब आन कली इन लोव़ मरुप्‍तीक थुं गेतीनी। मजोक्‍ब मतुइक्‍ब आन कली रुप्‍तीक थुं गेतीनी। \em यसैया २९:१४; लूका १०:२१-२२; यूहन्‍ना १७:२५; १कोरिन्‍थी १:२८-२९ \em* \v 26 आं आफ, गे मोदेंशो पचा दाक्‍ताक्‍नी। \v 27 आं आफोमी मारेइ मारेइ तुइक्‍पाइक्‍ती। सुइमी आं कली, आ तौ कली मतुइक्‍नीम। आं आफोमी ला तुइक्‍ब। सुइमी आं आफ कली मतुइक्‍नीम। आ तौमी ला तुइक्‍ब। मिनु तौमी सु सु आन कली योव़ङमी, मेको आन कली आ आफ आ पर्बम तुइक्‍पाइक्‍ब। \em मत्ती २८:१८; यूहन्‍ना ३:३५; यूहन्‍ना १७:२; फिलिप्‍पी २:९\em* \p \v 28 गे श्‍येत जशो नु भारीम चिप्‍चा पुंइसीशोपुकी, आं गे जाक्‍कीन। मिनु नाइक्‍चा गेनन्‍नी। \em मत्ती १२:२०; मत्ती २३:४; येरमीया ३१:२५\em* \v 29 आं जवा लाम्‍सीशा, गो नु शेंसीने। मारदे हना गो शिशी पाइब नु ब्रेम्‍शो थुं ङा नङ। मिनु गे इन थुं नाइक्‍चा ताइनीनी। \em यसैया २८:१२; येरमीया ६:१६\em* \v 30 आं जवा ग्‍युप्‍चा ङा बाक्‍ब। आं भारी कुरने चाप्‍चा ङा बाक्‍ब” देंत। \em लूका ११:४६; १यूहन्‍ना ५:३\em* \c 12 \s1 नाइक्‍तीक नाक्‍त ङा लोव़ \r मर्कूस २:२३-२८; लूका ६:१-५ \p \v 1 काबु नाइक्‍तीक नाक्‍त येसु नु आ शेंसीबपुकी चेरब रू ङा लां लना लन बाक्‍मानु, शेंसीबपुकी शोव़लु बेक्‍शा, चेरब बाला शोइश्‍शा नोक्‍शा जाम्‍तेक्‍म। \em ब्‍यवस्‍था २३:२६\em* \v 2 फरिसीपुकीमी मेको आन मो पशो तशा, येसु कली “कोव़ङीने, इन शेंसीबपुकीमी नाइक्‍तीक नाक्‍तीम पचा मदुम्‍शो गेय पाम्‍तेक्‍म” देंतेक्‍म। \em प्रस्‍थान २०:१०\em* \v 3 मिनु येसुमी मो देंब आन कली “दाऊद नु आ वारचपुकी शोव़लु बेक्‍मानु, मार पामे, दे परमप्रभु यावेमी ब्रेक्‍पाइश्‍शो लोव़ मपढेनी? \em १सामुएल २१:७\em* \v 4 दोपा दाऊदमी परमप्रभु यावे आ खिंमी ओव़शा, परमप्रभु यावे कली चढ़ेशो शोब्‍ले शोल्‍शा योक्‍शा जामे? मेको चढ़ेशो शोब्‍ले चढ़ेबपुकीमी ला जचा दुम्‍बाक्‍माक्‍त। अरु मुरपुकीमी जचा मदुम्‍ब बाक्‍माक्‍त। \em लेवी २४:९\em* \v 5 नाइक्‍तीक नाक्‍त चढ़ेबपुकीमी परमप्रभु यावे आ खिंमी चढ़ेनीम। मेकोपुकीमी गेय पाइनीम। मेकोपुकी चहिं दोस गेचा मपुंइसीनीम। परमप्रभु यावेमी ब्रेक्‍पाइश्‍शो एको लोव़ यो मपढेनी? \v 6 एकेर परमप्रभु यावे आ खिं क्‍येङा ठेयब मुर का बाक्‍ब, दे इन कली देंनुङ। । \v 7 ‘चढ़ेतीक ममाइ, शिशी पशो तचा दाक्‍नुङ’ देंशो परमप्रभु यावे आ लोव़ आ अर्थ रुप्‍तीनी हना, दोस गेचा मपुंइसीब आन कली दोस मगेनी वा। \em होसे ६:६; मत्ती ९:१३\em* \v 8 रागीमी जरमेशो चहिं नाइक्‍तीक नाक्‍त मार पचा, मार मपचा अधिकार पाइब बाक्‍ब” दे माइक्‍तीमी। \s1 नाइक्‍तीक नाक्‍त सापाइश्‍शो \r मर्कूस ३:१-६; लूका ६:६-११ \p \v 9 मिनु येसु मेकेर रे लशा, मेको आन ग्रुम्‍तीक खिंमी जाक्‍दीश्‍शा ओव़त। \v 10 मिनु मेकेर गुइ सोव़शो मुर का बाक्‍त। मेकोपुकीमी येसु कली दोस गेचा माल्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। मोपतीके “नाइक्‍तीक नाक्‍त सापाइक्‍तीक गेय पचा दुम्‍बा?” दे हिल्‍लो पखु पा योव़की पाम्‍तेक्‍म। \v 11 मिनु येसुमी “सुइ इन के कांइचीक भेडा नाइक्‍तीक नाक्‍त खाल्‍टाम बिक्‍त हना, मेको कली कीशा मग्रुंइनीनी ङा? \em लूका १४:३-५\em* \v 12 भेडा का क्‍येङा मुर ठेयब ममाइ ङा? मोपतीके नाइक्‍तीक नाक्‍त मुर आन कली शिशी पा रिम्‍शो प‍चा इं कानुन ङा लोव़ नु गारब” दे माइक्‍तीमी। \v 13 मिनु गुइ सोव़शो मुर कली “इ गुइ दिंदो” दे माइक्‍तु। मिनु मेकोमी गुइ दिंसेनु, ब्रा साशा, अर्को गुइ खोदेंशो दुम्‍त। \v 14 मिनु फरिसीपुकीमी मेकेर रे ग्रूशा खुम्‍सीशा “मेको कली दोपा साइक्‍चा ताइनया?” दे लोव़सी पाम्‍तेक्‍म। \em यूहन्‍ना ५:१६\em* \s1 परमप्रभु आ गेय पाइब \r मर्कूस ३:७-१२; लूका ६:१७-१९ \p \v 15 मिनु येसुमी मेको आन लोव़ पशो तुइश्‍शा, मेकेर रे गाक्‍त। मिनु शुश मुरुमी आ नोले खोइक्‍तेक्‍म। मेकोपुकी रोइ पाइबपुकी यो बाक्‍तेक्‍म। मेको नेल्‍ल आन कली सापाइक्‍तीमी। \v 16 सापाइश्‍शा “सुइ कली मतुइक्‍पाइय्‍यीनी” दे माइश्‍शा सोइक्‍ताक्‍मी। \em मत्ती ८:४\em* \v 17 मोदेंशो पा साइ नेसी परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब यसैयामी देंशो लोव़ थमा दुम्‍पाइक्‍तु। \v 18 यसैयामी मार देंशो बाक्‍त देंशा हना “आं गेय पाइब कली कोव़ङीन। एको कली योव़ता। मिनु एको कली दाक्‍नुङ। एको कली तशा शुश ग्‍येरसीनुङ। आं सोक्‍तीम प्रिंशा, अर्को रागी ङा मुर आन कली दोपा ठीक दुम्‍चा, दे तुइक्‍पपाइक्‍ब। \em प्रेरित ३:१३,२६; मत्ती ३:१७\em* \v 19 मेकोमी जिचा मपोक्‍ब। शुश रेयके मपाइब। लां पित्‍थ आ सेंदा मनेंसीब। \v 20 जिक्‍चशो किन्‍दा मजिक्‍ब, काप्‍चशो मी मकाप्‍ब। ठीक पतीकेमी मग्राम सम्‍म मोदेंशो पना पन बाक्‍त। \v 21 अर्को रागी ङा मुरपुकीमी मेको आ नेंमी आस पा बाक्‍नीम” दे ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। \em यसैया ४२:१-४\em* \s1 वोल ग्रुंइतीक अधिकार कोंइशो \r मर्कूस ३:२२-२७; लूका ११:१४-२३ \p \v 22 मिनु मिक्‍च मताइब, नोफा मनेंब, मब्‍वाक्‍ब वोलम तशो मुर का चाक्‍तेक्‍म। मिनु येसुमी मेको कली सापाइक्‍तु। मिनु मिक्‍च ताप्‍तु, लोव़ यो पाप्‍तु। \v 23 मेकेर देल्‍शोपुकीमी “ओहो, एकोन दाऊद आ तौ बाक्‍म कोर में?” देंमुम्‍तेक्‍म। \em मत्ती २१:९; यूहन्‍ना ७:४२\em* \v 24 फरिसीपुकीमी चहिं मेको आन देंशो नेंशा “वोल आन पिप बेल्‍जीबुल आ सक्तिम कका वोल आन कली ग्रुंइशा खेरबाक्‍माक्‍त” दे मिम्‍शा लोव़ पामे बाक्‍त। \v 25 मिनु येसुमी मेको आन मिम्‍शा लोव़ पशो तुइश्‍शा, मेको आन कली “राज्‍य का ङा मुरपुकी जिशा ब्राशा गाक्‍तेक्‍म हना, राज्‍य जाम्‍शा लाइब। सहर का ङा मुरपुकी जिशा ब्राशा गाक्‍तेक्‍म हना, सहर नुप्‍ब। खिं का ङा मुरपुकी यो जिम्‍तेक्‍म हना, मेको खिं मलीब। \em मत्ती ९:३४\em* \v 26 सैतानमी सैतान कली खेरतु हना, मेकोपुकी ब्रानीम। मिनु आ राज्‍य दोपा लीबा ङा? \v 27 गो बेल्‍जीबुल आ सक्तिम वोल आन कली खेरतामी हना, इन तौपुकीमी सु आ सक्तिम खेरमे? मेकोपुकीमी गे इन कली निसाफ पाइनीम। \v 28 गोमी परमप्रभु आ सोक्‍तीमी वोल आन कली खेरनुङ हना, परमप्रभु यावे आ राज्‍य जाक्‍शो बाक्‍माक्‍त, दे तुइक्‍तीन। \em १यूहन्‍ना ३:८\em* \v 29 नेनीने, बोल्‍यो मुर आ खिं खुइ पाइबमी ङोंइती मेको खिं ङा मुर कली ग्‍याइश्‍शा फ्रेंशा मवोइक्‍तु हना, आ खिं ङा मारेइ मारेइ दोपा लाइक्‍ने चाप्‍बा ङा? पाइश्‍शा नोले ला मेको आ खिं ङा मारेइ मारेइ लाइक्‍ने चाप्‍ब। \em मत्ती ४:१-११; यसैया ४९:२४\em* \v 30 गो नु मगारब आं जोरी सत्रु दुम्‍नीम। गो नु गारशा मखुप्‍बमी आं खुप्‍शो यो फ्रशा ताइक्‍ब। \em मर्कूस ९:४०\em* \v 31 मोपतीके गो इन कली मार देंनुङ देंशा हना, मुरपुकीमी पाप पा, परमप्रभु यावे कली शुक्‍शी लोव़ पाम्‍तेक्‍म हना, माफ गेचा पुंइसीनीम। परमप्रभु यावे आ सोक्‍त आ पर्बम शुक्‍शी लोव़ पशो पाप चहिं मक्‍याम्‍सीब, दे इन कली देंनुङ। \em मर्कूस ३:२८-३०; लूका १२:१०; १यूहन्‍ना ५:१६; हिब्रू ६:४-६; हिब्रू १०:२६\em* \v 32 रागीम जरमेशो आ पर्बम शुक्‍शी लोव़ पाम्‍तेक्‍म हना, माफ ताइनीम। तन्‍न सुमी परमप्रभु यावे आ सोक्‍त आ पर्बम शुक्‍शी लोव़ पाइबा, मेको आ पाप मुल मक्‍याम्‍सीब, बेक्‍शा लशा नोले यो मक्‍याम्‍सीब, गेना हना यो लीब। \em १तिमोथी १:१३\em* \s1 ब्रोव़शो नु मब्रोव़शो फल रवा \r लूका ६:४३-४५ \p \v 33 ब्रोव़शो फल सिप्‍ब रवा ख्रुम्‍तीनी हना, ब्रोव़शो फल सिप्‍ब। मब्रोव़शो फल सिप्‍ब रवा ख्रुम्‍तीनी हना, मब्रोव़शो फल सिप्‍ब। फल थाम्‍शा रिम्‍शो रवा बाक्‍म, दे मरिम्‍शो रवा बाक्‍म मेको तुंइसीब। \em मत्ती ७:१६-१८\em* \v 34 ए बुस्‍स आ खलकपुकी, गे मरिम्‍शो थुं पाइश्‍शो ननी। मिनु इन शोव़ रे दोपा रिम्‍शो लोव़ ग्रूबा ङा? थुं मारम ब्रीशो बाक्‍मे, मेकोन लोव़ पा ग्रूब। \em मत्ती ३:७\em* \v 35 रिम्‍शो थुं पाइश्‍शो मुरुमी रिम्‍शो लोव़ पाइब। मरिम्‍शो थुं पाइश्‍शो मुरुमी मरिम्‍शो लोव़ पाइब। \v 36 निसाफ पची नाक्‍त मुर नेल्‍लेमी आन हेंथे पशो लोव़ का का पा शोव़चा माल्‍नीम, दे इन कली देंनुङ। \em याकूब ३:६; यहूदा १५\em* \v 37 मोपतीके होस पा बाक्‍कीन। मारदे हना इन पशो लोव़मीन दोस गेचा नु ठीक सुइक्‍चा पुंइसीनीनी” दे माइक्‍तीमी। \s1 चिन्‍ड कोव़कोव़ दाक्‍शो \r मर्कूस ८:११-१२; लूका ११:२९-३२ \p \v 38 मिनु सास्‍त्री नु फरिसी का निक्‍शीमी “शेंब हजुर, चिन्‍ड का कोंइदीकी” देंतेक्‍म। \v 39 मिनु येसुमी “मरिम्‍शो थुं पाइश्‍शो नु थमा मसुइक्‍बपुकीमी चिन्‍ड कोव़कोव़ दाक्‍नीम। मेको आन कली परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब योना आ चिन्‍ड ङा लाक्‍शा मारेइ चिन्‍ड मकोंइनुङमी। \v 40 योना नाक्‍त सां सम्‍म ङांइ आ कोव़जम बाक्‍शो खोदेंशो पा, रागीम जरमेशो यो नाक्‍त सां सम्‍म रागी आ कोव़जम बाक्‍ब। \em योना २:१; एफिसी ४:९; १पत्रुस ३:१९\em* \v 41 निसाफ पची नाक्‍तीम निनवे सहर ङा मुरपुकी बोक्‍शा, एको पाला ङा आन कली दोसी सुइक्‍नीम। मारदे हना मेकोपुकीमी योना आ लोव़ नेंशा, आन थुं परमप्रभु यावे गे लेत्‍ताक्‍म। नेनीने, एकेर का योना क्‍येङा ठेयब बाक्‍ब। \em जोना ३:५\em* \v 42 निसाफ पची नाक्‍त लुक्‍च रागी ङा पिपीम बोक्‍शा, एको पाला ङा मुर आन कली दोसी सुइक्‍ब। मारदे हना मेकोमी ङोन रे कुशा, पिप सोलोमनमी दोदेंशो निप्‍स पा हुकुम पवा, दे कोव़थ जाक्‍माक्‍त। नेनीने, एकेर सोलोमन क्‍येङा ठेयब का बाक्‍ब। \em १राजा १०:१-१०\em* \s1 वोल ग्रूशा लशा यो लेन्‍ने चाप्‍ब \r लूका ११:२४-२६ \p \v 43 मुर रे वोल कली ग्रुंइशा खेरमेनु, ग्रांग्रा दिचा ङा वोल ग्रूशा लशा, ब्‍वाक्‍कु मबाक्‍तीकेमी नाइक्‍तीके माल्‍थ गाक्‍ब। माल्‍शा यो नाइक्‍तीके मथीब। \v 44 मिनु ‘ङोंइती आ बाक्‍तीकेमीन लेत्‍नुङ’ दे लेश्‍शा जाक्‍ब। मिनु लेश्‍शा जाक्‍मेनु, बाक्‍तीके फिक्‍शा, सिल्‍शा श्‍येत्‍थ वोइश्‍शो थिप्‍ब। \v 45 मिनु आ क्‍येङा ग्रांग्रा दिचा ङा ७ ओटा वोल आन कली माल्‍थ लशा चाक्‍ब। मिनु ओव़शा बाक्‍नीम। मिनु ङोंइती क्‍येङा मेको मुर शुश मरिम्‍शो दुम्‍ब। एको मरिम्‍शो पाला कली मोदेंशो दुम्‍ब” दे माइक्‍तीमी। \em २पत्रुस २:२०\em* \s1 येसु आ खिं ङा मुर \r मर्कूस ३:३१-३५; लूका ८:१९-२१ \p \v 46 येसुमी मेको लोव़ पना पन बाक्‍मेनु, आ ममा नु आ लोक्‍बपुकी ग्रुम्‍थ जाक्‍मा बाक्‍त। \em मत्ती १३:५६\em* \v 47 मिनु मुर कामी “इन ममा नु लोक्‍बपुकी ग्रुम्‍थ जाक्‍तेक्‍म” देंत। \v 48 मिनु येसुमी मो देंब कली “आं ममा नु आं लोक्‍बपुकी सु नमी?” \em मत्ती १०:३७; लूका २:४९\em* \v 49 देंशा, आ गुइ आ शेंसीबपुकी गे शुक्‍शा “कोव़ङीने, एकोपुकी आं ममा नु आं लोक्‍बपुकी नम। \em हिब्रू २:११\em* \v 50 मारदे हना स्‍वर्गम बाक्‍ब आं आफ आ दाक्‍शो पाइबपुकीन आं ममा नु लोक्‍बपुकी नम” देंत। \em रोमी ८:२९\em* \c 13 \s1 वांचेर शोक्‍शो कथा \r मर्कूस ४:१-९; लूका ८:४-८ \p \v 1 मेको नाक्‍त येसु खिं रे गाक्‍शा, समुन्‍द्र आ नेक्‍था लशा निस्‍साक्‍व। \v 2 मिनु शुश मुर जाक्‍शा देल्‍तेक्‍म। मिनु येसुमी शुश मुर आन कली देल्‍शो तशा, डोंगा ङोइश्‍शा निस्‍साक्‍व। मुरपुकी चहिं समुन्‍द्र आ नेक्‍था बाक्‍तेक्‍म। \v 3 मिनु कथा सेल्‍शा, शुश लोव़ शेंताक्‍मी। कथा का ओं देंत “मुर कामी वांचेर शोक्‍थ लमाक्‍त। \v 4 मिनु ब्‍वारानु, गेडा का निक्‍शी लांमी जुक्‍तमे बाक्‍त। मिनु चिक्‍बीम गुप्‍शा जामे बाक्‍त। \v 5 का निक्‍शी ग्‍याङग्रो ठाउंमी जुक्‍तमे बाक्‍त। मिनु शुश खप मबाक्‍तीके जिव जाव वामा बाक्‍त। \v 6 तन्‍न नां पवानु, सोल सुल बेक्‍मा बाक्‍त। मारदे हना शाक्‍श मपाइश्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। \v 7 का निक्‍शी चू घारीमी जुक्‍तमे बाक्‍त। मिनु चूम सुम्‍शा, वाचा मगेवा बाक्‍त। \v 8 मिनु का निक्‍शी रिम्‍शो खपीम जुक्‍तमे बाक्‍त। मिनु वाशा शुश ग्रेल्‍शा, गेडा का के सहे का, ६०, ३० सिम्‍मा बाक्‍त। \v 9 सु नोफा पाइश्‍शो बाक्‍मे, मेकोमी नेंनल” देंत। \s1 कथा सेल्‍शा शेंशो आ पर्बम \r मर्कूस ४:१०-१२; लूका ८:९-१० \p \v 10 मिनु शेंसीबपुकीमी येसु कली “मारदे कथा सेल्‍शा, मुर आन कली शेंनीनी?” दे हिल्‍लो पाम्‍तेक्‍म। \v 11 मिनु येसुमी “इन कली स्‍वर्ग ङा राज्‍य आ पर्बम ख्रुइश्‍शो लोव़ रुप्‍तीक थुं गेशो बाक्‍त। तन्‍न मेको आन कली मगेमी बाक्‍त। \em १कोरिन्‍थी २:१०\em* \v 12 थीबमी तेम्‍शा गेचा पुंइसीब, मिनु शुश दुम्‍ब। मथीब चहिं बाक्‍शो यो रोइक्‍चा पुंइसीब। \em हितोपदेस ९:९; मत्ती २५:२८-२९; मर्कूस ४:२४; लूका ८:१८\em* \v 13 कथा सेल्‍शा शेंनुङमी। मारदे हना कोव़शा यो मताइनीम। नेंशा यो मरुप्‍नीम। \em यूहन्‍ना १६:२५; ब्‍यवस्‍था २९:३\em* \v 14 साइ नेसी यसैयामी देंशो नोले दुम्‍ब लोव़ मुल थमा दुम्‍त। मार ब्रेक्‍शो बाक्‍त देंशा हना ‘नेंचा दा नेंनीनी, तन्‍न दोपा यो मरुप्‍नीनी। कोव़चा दा कोव़नीनी, तन्‍न दोपा यो मताइनीनी। \v 15 मेको मुर आन थुं ग्‍याम्‍शो बाक्‍नीम। आन नोफा थांइशो बाक्‍नीम। आन मिक्‍च क्रिप्‍शो बाक्‍नीम। मोदेंशो मपशो नम हना, आन मिक्‍चीम ताम वा, नोफाम नेंनेम वा, थुंमी रुबेम वा, मिनु आं गे लेम्‍म वा, मिनु गो सापदुमी वा’ दे ब्रेक्‍शो बाक्‍त। \em यसैया ६:९-१०; यूहन्‍ना ९:३९ \em* \v 16 गेपुकी चहिं ग्‍येरसीने। इन मिक्‍च नु नोफा मेको आन के खोदेंशो ममाइ। मिक्‍चीम ताइनीनी, नोफाम नेंनीनी। \em लूका १०:२३-२४\em* \v 17 नोफा दाइश्‍शा नेनीने, गेमी मुल तशो नेंशो साइ नेसी रे परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइबपुकीमी तचा नेंचा दाक्‍बाक्‍मा बाक्‍त। तन्‍न तचा नेंचा मतामे बाक्‍त। \em १पत्रुस १:१०\em* \s1 वांचेर शोक्‍शो कथा आ अर्थ शेंशो \r मर्कूस ४:१३-२०; लूका ८:११-१५ \p \v 18 वांचेर ब्‍वारशो कथा आ अर्थ शेंनन्‍नी, \v 19 सुमी परमप्रभु यावे आ राज्‍य ङा लोव़ नेंशा मरुबा, मेको लांमी जुक्‍शो वांचेर खोदेंशो बाक्‍ब। सैतानमी आ रुप्‍शो क्‍याम्‍शा गेब। \v 20 ग्‍याङग्रो खपीम शोक्‍शो खोदेंशो बाक्‍त हना, देंशो चोटी बिश्‍शा ग्‍येरसीब। \v 21 तन्‍न शाक्‍श थोक्‍चा मतथु शुश मलीब। परमप्रभु यावे आ लोव़ आ पर्बम श्‍येत जाप्‍तु हना, थु प्रोंइशा गाक्‍ब। \v 22 चू घारीम जुक्‍शा सुम्‍शो खोदेंशो बाक्‍त हना, लोव़ नेंब। तन्‍न दोपा ठेयब दुम्‍नुङा? दोपा क्‍येट चेमु? दे मिम्‍शा, आ थमा सुइक्‍तीके देक्‍ब। मिनु नेंशो लोव़मी फल मसिप्‍ब। \em मत्ती ६:१९-३४; १तिमोथी ६:९\em* \v 23 सुमी नेंशा रुप्‍बा, मेको चहिं रिम्‍शो खपीम जुक्‍शो वांचेर खोदेंशो शुश ग्रेल्‍शा, गेडा का के सहे का, ६०, ३० सम्‍म सिप्‍ब” दे शेंताक्‍मी। \s1 सुवा नु चेरब शोक्‍शो कथा \p \v 24 मिनु अर्को कथा ओदें शेंताक्‍मी “स्‍वर्ग ङा राज्‍य ओदेंशो बाक्‍ब, मुर कामी आ रूमी रिम्‍शो वांचेर शोक्‍गा बाक्‍त। \v 25 मिनु नाक्‍दो इम्‍मेनु, आ जोरी सत्रुमी मेको तारी सुवा ब्‍वारशा गेवा बाक्‍त। \v 26 मिनु वांचेर वामेनु, सुवा यो वामाक्‍त। \v 27 मिनु गेय पाइबपुकीमी सुवा वाशो तशा, रू आ धनी कली ‘रिम्‍शो वांचेर शोक्‍नी ममाइ? मिनु सुवा दोपा वामा?’ देंमा बाक्‍त। \v 28 मिनु रू धनीमी ‘आं जोरी सत्रुमी ब्‍वारा बाक्‍त’ देंमाक्‍त। ‘मो हना मेको सुवा तुल्‍शा ताइक्‍तका? मार देंनीनी?’ देंमानु \v 29 ‘तुल्‍चा मदुम्‍ब। सुवा तुल्‍तीनी हना, चेरब यो दुल्‍ब। \v 30 मोपतीके रिक्‍ची मजाक्‍म सम्‍म बाक्‍ल। रुप्‍ची जाक्‍मेनु, आं गेय पाइब आन कली ङोंइती सुवा रिक्‍शा फ्रेंशा चोचा कली तिल्‍शा वोतीने। मिनु चेरब रिक्‍शा तुप्‍शा आं भकारीम कुर पा वोतीने, दे माइक्‍नुङमी’ देंमाक्‍त” दे शेंताक्‍मी। \em मत्ती ३:१२; मत्ती १५:३; प्रकाश १४:१५\em* \s1 तोरी शोक्‍शो कथा \r मर्कूस ४:३०-३२; लूका १३:१८-१९ \p \v 31 येसुमी “स्‍वर्ग ङा राज्‍य ओदेंशो यो बाक्‍ब, मुर कामी आ रूमी तोरी शोक्‍गा बाक्‍त। \v 32 वांचेर नेल्‍ल क्‍येङा आइक्‍च गेडा तोरी गेडा बाक्‍माक्‍त हना यो, वाशा ठेयब रवा दुम्‍माक्‍त। मेको रवामी चिक्‍बीम ग्‍योव़ सेल्‍शा बाक्‍मा बाक्‍त” दे अर्को कथा का शेंताक्‍मी। \s1 बोरपाइक्‍ब ओख्‍ती कथा \p \v 33 मिनु येसुमी “स्‍वर्ग ङा राज्‍य ओदेंशो बाक्‍ब, मीश मुर कामी पाथी सां फसमी बोरपाइक्‍ब ओख्‍ती सुप्‍शा, फस नेल्‍ल मबोरम सम्‍म सुम्‍शा वोदा बाक्‍त” दे अर्को कथा का शेंताक्‍मी। \em लूका १३:२०-२१\em* \p \v 34 येसुमी मेको लोव़ नेल्‍ल कथा सेल्‍शा शेंताक्‍मी। कथा मसेल्‍थु मारेइ लोव़ मशेंदीमी। \em मर्कूस ४:३३-३४\em* \v 35 मारदे हना साइ नेसी परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइबमी देंशो लोव़ मुल थमा दुम्‍ल, दे कथा रे पा शेंताक्‍मी। मेको साइ ब्रेक्‍शो लोव़ चहिं मार बाक्‍ब देंशा हना “सरीङ नु रागी सेल्‍शो रे मुल सम्‍म ख्रुइश्‍शो लोव़ कथा सेल्‍शा नेंपाइक्‍नुङमी” दे ब्रेक्‍शो बाक्‍त। \em भजन संग्रह ७८:२\em* \s1 चेरब शोक्‍शो कथा आ अर्थ शेंशो \p \v 36 मिनु येसु मुर आन कली प्रोंइशा, खिं लेत्‍त। मिनु आ शेंसीबपुकीमी “रूमी वाशो सुवा आ कथा आ अर्थ शेंदीकी” देंतेक्‍म। \v 37 मिनु येसुमी “रिम्‍शो वांचेर शोक्‍ब देंशो रागीम जरमेशो बाक्‍ब। \v 38 रू देंशो रागी बाक्‍ब। रिम्‍शो वांचेर देंशो राज्‍य ङा सन्‍तान नमी। सुवा देंशो सैतान आ सन्‍तान नम। \em १कोरिन्‍थी ३:९; यूहन्‍ना ८:४४\em* \v 39 सुवा ब्‍वारब सैतान बाक्‍ब। रुप्‍ची नाक्‍त चहिं निसाफ पची नाक्‍त बाक्‍ब। गेय पाइबपुकी परमप्रभु यावे आ गेय पाइब नम। \v 40 सुवा खुप्‍शा, मीम चोशो खोदेंशो पा निसाफ पची नाक्‍त मार दुम्‍ब देंशा हना, मोदेंशोन दुम्‍ब। \v 41 रागीम जरमेशोमी परमप्रभु यावे आ गेय पाइब आन कली सोइक्‍ब। मिनु मेकोपुकीमी आ राज्‍य रे पाप पपाइक्‍ब नु पाप पाइब नेल्‍ल आन कली खुप्‍शा, \em मत्ती २४:३१\em* \v 42 ठेयब मीम हुम्‍नीम। मेकेर मुरपुकी आन ख्रुइ शेप्‍शा ङाक्‍नीम। \v 43 परमप्रभु यावे आ ङोंइती ठीक दुम्‍शोपुकी चहिं आं आफ आ राज्‍यमी नां खोदेंशो छेङछेङम ग्‍येरशा बाक्‍चा ताइनीम। सु नोफा पाइश्‍शो बाक्‍मे, मेकोमी नेंनल। \em दानीएल १२:३\em* \s1 रूमी थिम्‍शो शोंप \p \v 44 स्‍वर्ग ङा राज्‍य ओदेंशो यो बाक्‍ब, रू कामी शोंप थिम्‍शा वोइश्‍शो बाक्‍माक्‍त। मिनु काबु मुर कामी मेको शोंप थिदा बाक्‍त। मिनु थम ग्‍येरसीशा, लेंशा थिम्‍शा वोइश्‍शा, आइक्‍के बाक्‍शो नेल्‍ल लेश्‍शा, मेको रू ग्‍यबा बाक्‍त। \em मत्ती १९:२९; लूका १४:३३; फिलिप्‍पी ३:७\em* \s1 शुश क्‍येट लाइब मोती \p \v 45 स्‍वर्ग ङा राज्‍य ओदेंशो यो बाक्‍ब, मोती ग्‍याप्‍ब लेयब कामी रिम्‍शो मोती ग्‍याप्‍नुङ, दे मिम्‍शा, माल्‍ना माल्‍न गाक्‍माक्‍त। \v 46 मिनु काबु शुश क्‍येट लाइब मोती तवा बाक्‍त। मिनु आइक्‍के बाक्‍शो नेल्‍ल लेयशा, मेको ग्‍यबा बाक्‍त। \s1 ङांइ रेश्‍शो कथा \p \v 47 स्‍वर्ग ङा राज्‍य ओदेंशो यो बाक्‍ब, समुन्‍द्रमी ङांइ रेत्‍चा कली ग्‍याइल आप्‍शो बाक्‍माक्‍त। मेको आप्‍शो ग्‍याइलीम शुश थरी ङा ङांइ ओव़मा बाक्‍त। \em मत्ती २२:९-१०\em* \v 48 मिनु ब्रीमेनु, माझीपुकीम ग्‍याइल कीशा समुन्‍द्र रे ग्रुंइदमे बाक्‍त। ग्रुंइशा ब्‍वचा ङा ङांइ वोदमे बाक्‍त, मब्‍वचा ङा ङांइ ताइक्‍तमे बाक्‍त। \v 49 निसाफ पची नाक्‍त मोदेंशोन दुम्‍ब। परमप्रभु यावे आ गेय पाइबपुकी जाक्‍शा, ठीक पाइब आन दाते रे पापी आन कली योव़शा ग्रुंइशा, \em मत्ती २५:३२\em* \v 50 ठेयब मीम हुम्‍नीम। मेकेर मुरपुकी आन ख्रुइ शेप्‍शा ङाक्‍नीम। \p \v 51 आं शेंतीक लोव़ नेल्‍ल रुम्‍नी?” दे हिल्‍लो पवानु “रुप्‍तक” देंतेक्‍म। \v 52 मिनु येसुमी “स्‍वर्ग ङा राज्‍य आ पर्बम शेंसीशो जोक्‍ब तुइक्‍ब दुम्‍शो मुर खिं ङा होव़प खोदेंशो बाक्‍ब। मेकोमी आ भकारी रे माइत नु नक थोव़क शोल्‍ने चाप्‍ब” देंत। \s1 नासरथ सहरम येसु कली मब्रशो \r मर्कूस ६:१-६; लूका ४:१६-३० \p \v 53 मिनु येसुमी मेको लोव़ शेंने थुम्‍शा, मेकेर रे लत। \v 54 मिनु लशा, आ बाक्‍शो सहरम जाक्‍दीश्‍शा, ग्रुम्‍तीक खिंमी शेंताक्‍व। शेंदानु, आ लोव़ नेंबपुकीमी छक लाक्‍शा “आमाइ, एकोमी ओदेंशो लोव़ दोपा जोक्‍गा? सु आ सक्तिमी छक लाक्‍चा ङा गेय पवा? \v 55 शी के सेल्‍ब आ तौ ममाइ ङा? आ ममा मरीयम ममाइ ङा? आ लोक्‍ब याकूब, योसेफ, सिमोन, यहूदा मनमी ङा? \v 56 आ समीपुकी गोपुकी नु बाक्‍ब मनमी ङा? मिनु मोदेंशो आन तौमी दोपा जोक्‍शा ठेयब दुम्‍मे?” दे आन थुं मनुशो लोव़ पमुमा बाक्‍त। \em यूहन्‍ना ६:४२; यूहन्‍ना ७:१५,५२\em* \v 57 मिनु येसुमी मेको आन थुं मनुशो तुइश्‍शा, मेको आन कली “तेइ तेइ परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब आन कली ठेयब सुइश्‍शा मान पाइनीम। आंम रागी, आंम खिंमी चहिं महिक्‍नीम” दे माइक्‍तीमी। \em यूहन्‍ना ४:४४\em* \v 58 मेकेर छक लाक्‍चा ङा गेय का निक्‍शी ला पाप्‍तु। मारदे हना मेकोपुकीमी थमा मसुदेम। \c 14 \s1 यूहन्‍ना कली साइश्‍शो \p \v 1 येसुमी छक लाक्‍चा ङा गेय पा शेंना शेंन गाक्‍मेनु, आ पशो नु आ शेंशो पिप हेरोदमी नेंना बाक्‍त। मेको पिप हेरोद चहिं मेको रागी ङा ४ भागमी भाग का ङा पिप बाक्‍माक्‍त। मोपतीके भाग का ङा आन पिप, दे नें वोइश्‍शो बाक्‍माक्‍त। \v 2 मिनु पिप हेरोदमी येसु आ पशो नु शेंशो नेंशा, आ गेय पाइब आन कली “मेको ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍शा ग्रुंइब यूहन्‍ना बेक्‍शो रे सेंसे बाक्‍त। मिनु शुश सक्ति पाइश्‍शा, छक लाक्‍चा ङा गेय पाइबाक्‍माक्‍त” देंमाक्‍त। \v 3 यूहन्‍ना बेक्‍शो रे सेंसे बाक्‍त, देंशो दोपा देंशा हना, हेरोदमी आ लोक्‍ब फिलीप आ मीश आ पर्बम यूहन्‍ना कली जेल्‍खानमी चोक्‍शो बाक्‍माक्‍त। \em मत्ती ११:२\em* \v 4 मारदे हना यूहन्‍नामी हेरोद कली “इन लोक्‍ब आ मीश चाक्‍चा मदुम्‍ब” दे माइश्‍शो बाक्‍माक्‍त। \em प्रस्‍थान २०:१४\em* \v 5 मो देंतीके यूहन्‍ना कली साइक्‍चा माल्‍शो बाक्‍माक्‍त। तन्‍न मुर आन कली तशा हिंमाक्‍त। मारदे हना मुरपुकीमी यूहन्‍ना परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब बाक्‍ब, दे थमा सुइश्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। \em मत्ती २१:२६\em* \p \v 6 मिनु पिप हेरोद आ जरमेशो नाक्‍त जाक्‍माक्‍त। मिनु हेरोदनी आ तमीमी हेरोद आ भोजमी जाक्‍ब आन दातेमी सिल पशा, हेरोद कली ग्‍येरपदा बाक्‍त। \v 7 मेको कली सिल पशो तशा, हेरोद थाम्‍पा ग्‍येरशा, कसम जशा “मार पुंइतीवी हना यो, गो गेनन” दे मदा बाक्‍त। \v 8 मिनु मीश आल आ ममामी “ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍शा ग्रुंइब यूहन्‍ना आ पिया क्‍योरशा, थालम कुर पा गेयीनी” दे पुंइपदा बाक्‍त। \v 9 मिनु हेरोदमी मेको लोव़ नेंशा, आ थुं मनुमाक्‍त। तन्‍न भोजमी जाक्‍ब आन कुल कसम जशा लोव़ गेतीके मगेनन देंने मचबा बाक्‍त। \v 10 मिनु आ सिपाही आन कली जेल्‍खानमी सोइश्‍शा, यूहन्‍ना कली क्‍योरपा, \v 11 आ पिया थालम कुर पा चाक्‍पा गेपदा बाक्‍त। मिनु मीश आलम मेको थाल ताक्‍शा लाइश्‍शा, आ आम्‍मा कली गेवा बाक्‍त। \v 12 मिनु यूहन्‍ना आ शेंसीबपुकीमी जेल्‍खानमी लशा, आ लास लाइश्‍शा, थिम्‍मे बाक्‍त। मिनु येसु आ बाक्‍तीके जाक्‍शा, मो दुम्‍शो नेल्‍ल शोव़तेक्‍म। \s1 ५ हजार मुर आन कली थुल्‍शो \r मर्कूस ६:३१-४४; लूका ९:१०-१७; यूहन्‍ना ६:१-१३ \p \v 13 मिनु येसुमी मेको लोव़ नेंशा डोंगा ङोइश्‍शा, सुइ मबाक्‍तीकेम लत। मिनु सहर ङा शुश मुरुमी येसु लाम्‍माक्‍त देंशो नेंशा, समुन्‍द्र हिरशा, आइक्‍ची हांबु जाक्‍दीम्‍मा बाक्‍त। \v 14 मिनु येसु डोंगा रे तोइश्‍शा, शुश मुर देल्‍शो तशा, मेको आन कली शिशी पा रोइ पाइब आन कली सापाइक्‍तीमी। \p \v 15 मिनु नां रिक्‍चावानु, आ शेंसीबपुकीमी “एको मारेइ मबाक्‍तीकेम मार जाइनीमी? देल्‍शो मुर आन कली लचा गेने। गाउं गाउं लशा, ग्‍याप्‍शा जामेक्‍ल” देंतेक्‍म। \v 16 मिनु येसुमी “लचा ममाल्‍नीम। गेपुकीमी एको आन कली जचा गेने” देंत। \v 17 “गोपुकी नु ५ ओटा शोब्‍ले नु ङांइ निक्‍शी ङा लाक्‍शा मारेइ मबा” देंमानु \v 18 “लो, मेको शोब्‍ले नु ङांइ गेयीनी” देंत। \v 19 मिनु मुर आन कली “निस्‍सीने” दे माइश्‍शा, मेको शोब्‍ले नु ङांइ शेशा, सरीङ गे कोव़शा “गे रिम्‍शो पाइब बाक्‍नीनी” देंशा शोब्‍ले नु ङांइ आ शेंसीब आन कली योक्‍शा गेपाइक्‍तीमी। \v 20 मिनु नेल्‍लेमी रूथ्री जाम्‍तेक्‍म। जशा हेंशो १२ डालो खुप्‍ताक्‍म। \em २राजा ४:४४\em* \v 21 जाइबपुकी चहिं आलपुकी नु मीश मुर आन कली प्रोंइशा, वोंइश मुर ला ५ हजार खोइ बाक्‍तेक्‍म। \s1 येसु ब्‍वाक्‍कु तारी गाक्‍शो \p \v 22 मिनु येसुमी शेंसीब आन कली “आं ङोंइती लने, गो मुर आन कली सोइश्‍शा पीनुङ” दे डोंगामी ङोइक्‍पा सोइक्‍ताक्‍मी। \v 23 मिनु मुर आन कली सोइश्‍शा, प्रार्थना पथ डांडाम ङोंइ‍से बाक्‍त। नां रिक्‍मेनु यो मेकेरन आ कांइचीक बाक्‍माक्‍त। \em लूका ६:१२; लूका ९:१८\em* \v 24 शेंसीबपुकी चहिं समुन्‍द्र आ दातेम जाक्‍दीश्‍शा, फश नु छालमी तेक्‍शा, श्‍येत जाम्‍तेक्‍म। \v 25 मिनु नां सोव़चावानु, येसु ब्‍वाक्‍कु तारी गाक्‍ना गाक्‍न पिशो ताम्‍तेक्‍म। \v 26 मोपा पिशो तशा “आमाइ, वोल पित” दे हिंशा वाइ ब्रेम्मानु, \v 27 येसुमी “थुं बारपतीने। गो नङ, महिनीन” देंत। \em लूका २४:३७\em* \p \v 28 मिनु पत्रुसमी “प्रभु, गेन ननी हना, आं कली यो ब्‍वाक्‍कु तारी गाक्‍शा, इन गे पिचा कली ब्रेत्‍तीनी” देंत। \v 29 मिनु येसुमी “पिवो” दे ब्रेत्‍तानु, पत्रुस डोंगा रे तोइश्‍शा, ब्‍वाक्‍कु तारी गाक्‍शा येसु गे लत। \v 30 मिनु फश गिवार पशो तशा हिंशा, ग्रुम्‍चा माल्‍तु। मिनु “प्रभु प्रोंइयीनी” दे वाइ ब्रेत्‍त। \v 31 मिनु येसुमी फि ग्‍याइश्‍शा कीशा “ए, गे थमा पा थमा सुइक्‍ने मचाप्‍ब, मार दल्‍गीर पवी?” दे माइश्‍शा, \v 32 डोंगा ङोंइ‍साक्‍स। मिनु फश यो दिक्‍त। \v 33 डोंगाम बाक्‍बपुकीम येसु आ ङोंइती बाप्‍शा “थमान, परमप्रभु यावे आ तौ बाक्‍नी बाक्‍त” देंशा सेउ पाम्‍तेक्‍म। \em मत्ती १६:१६; यूहन्‍ना १:४९\em* \s1 मुर आन कली सापाइश्‍शो \r मर्कूस ६:५३-५६ \p \v 34 मिनु समुन्‍द्र शोक्‍शा, गेनेसरेथ रागीम जाक्‍दीत्‍तेक्‍म। \v 35 मेकेर जाक्‍दीम्‍मानु, मुरपुकीमी येसु जाक्‍माक्‍त, दे तुइश्‍शा “रोइ पाइब आन कली चाक्‍कीन, है” देंशा ङा मीन आन रागीम नेंपाइक्‍मुमा बाक्‍त। \v 36 मिनु रोइ पाइब आन कली चाक्‍गमेनु, मेकोपुकीमी “प्रभु, इन फेक्‍शो वा थिचा गेकी” दे पुंइतेक्‍म। मिनु सु सुमी थीमे, मेकोपुकी सातेक्‍म। \em मत्ती ९:२१; लूका ६:१९ \em* \c 15 \s1 ग्रांग्रा दिचा आ पर्बम शेंशो \r मर्कूस ७:१-१३ \p \v 1 मिनु फरिसी नु सास्‍त्रीपुकी यरूसलेम रे येसु कली ग्रुम्‍थ जाक्‍शा \v 2 “इन शेंसीबपुकीमी जोक्‍ब तुइक्‍ब खाल्‍पा आन रिती थिती मारदे मपाइनीमी? जचा ङोंइती गुइ चिक्‍चा माल्‍शो। मारदे मचिक्‍नीमी” देंमानु, \em लूका ११:३८\em* \v 3 येसुमी “गेपुकीमी मारदे इन पतीके पाइनीनी? परमप्रभु यावेमी अरेशो लोव़ चहिं मपाइनीनी। \v 4 परमप्रभु यावेमी अरेशो लोव़ का ‘आम आफ आस कली मान पचा’ मिनु ‘सु सुमी आम आफ आस कली सराप पाइनीमी, मेकोपुकी साइक्‍चा पुंइसीनीम’ दे ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। \em प्रस्‍थान २०:१२; प्रस्‍थान २१:१७\em* \v 5 गेपुकीमी चहिं ‘सु सुमी आम आफ कली गेचा माल्‍शो थोव़क परमप्रभु यावे आ खिं लाइश्‍शा गेने थुम्‍तक’ देंनीम। मेकोपुकीमी आम आफ कली मान पचा ममाल्‍नीम, दे शेंनीनी। \em हितोपदेस २६:२४; १तिमोथी ५:८\em* \v 6 मोदेंशो पा इन रिती थिती सेल्‍शा, परमप्रभु यावेमी अरेशो लोव़ क्‍याम्‍नीनी। \v 7 ए कपटीपुकी, यसैयामी इन कली गारचा ङा लोव़ पा \v 8 ‘मेकोपुकीमी शोव़ नु लोव़म ठेयब सेल्‍नीमी। आन थुंमी चहिं आं कली मदाक्‍नीम। \v 9 आं कली मान पखु पशो खोदेंशो पा आन सेल्‍शो शेंतीक लोव़ परमप्रभु यावेमी अरेशो लोव़ बाक्‍ब, दे मुर आन कली शेंनीम’ दे ब्रेक्‍शो बाक्‍त” दे माइक्‍तीमी। \em यसैया २९:१३\em* \p \v 10 मिनु येसुमी मुर आन कली ब्रेश्‍शा “नेंशा रुपीने, \v 11 शोव़ आगा ओव़ब थोव़कीमी मुर कली ग्रांग्रा मसेल्‍ब। शोव़ रे ग्रूशोमी चहिं मुर कली ग्रांग्रा सेल्‍ब” दे शेंताक्‍मी। \em प्रेरित १०:१५; १तिमोथी ४:४; तीतस १:१५\em* \v 12 मिनु शेंसीबपुकीमी येसु कली “शेंब, इन देंशो नेंशा, फरिसीपुकी आन थुं मनुम दे तुइक्‍तीनी?” देंतेक्‍म। \v 13 मिनु येसुमी “स्‍वर्ग ङा आं आफोमी मख्रुम्‍शोपुकी तुल्‍शा ताइक्‍चा पुंइसीनीम। \em प्रेरित ५:३८\em* \v 14 मेकोपुकीमी मारेइ पामेक्‍ल। मिक्‍च मताइब लां कोंइब नम। मिक्‍च मताइबमी मिक्‍च मताइब कली कीशा लां कोंइताक्‍व हना, निम्‍फा खाल्‍टाम बिक्‍नीस” देंत। \em मत्ती २३:२४; लूका ६:३९; रोमी २:१९\em* \v 15 मिनु पत्रुसमी “थमा, इच्‍ची ना मुर आन कली पशो लोव़ आ अर्थ मार में?” दे हिल्‍लो पवानु \v 16 “ए, गेपुकी यो आं लोव़ मरुप्‍ब बाक्‍नीनी? \v 17 शोव़ आगा ओव़ब थोव़क कोव़ज जाक्‍दीश्‍शा, ख्री दुम्‍शा लाइब, दे मतुइक्‍नीनी? \v 18 शोव़ रे ग्रूशो चहिं थुं रे ग्रूशो बाक्‍ब। मेकोमी मुर कली ग्रांग्रा सेल्‍ब। \v 19 मुर आन थुंमी मार मरिम्‍शो मिम्‍नीम देंशा हना, मुर साइक्‍चा, मुर आन मीश लाइक्‍चा, तेल्‍लेम पचा, खुइ पचा, जोल पा सांकछी बाक्‍चा, मुर आन पर्बम मरिम्‍शो लोव़ पचा, दे मिम्‍नीम। मेको चहिं शोव़ रे ग्रूशा, \em उत्‍पत्ती ८:२१\em* \v 20 मुर आन कली ग्रांग्रा सेल्‍ब। गुइ मचिक्‍थु जशोमी चहिं मारेइ मपाइब” दे शेंताक्‍मी। \s1 कनानी रागी ङा मीश मुर \r मर्कूस ७:२४-३० \p \v 21 मिनु येसु मेकेर रे लशा, टायर नु सीदोन सहर आ नेक्‍था जाक्‍दीत्‍त। \v 22 मिनु मार दुम्‍त देंशा हना, कनानी रागी ङा मीश मुर का जाक्‍शा “दाऊद आ तौ, प्रभु, शिशी पाइय्‍यीनी। आं तमी कली वोलम सुम्‍शा शुश श्‍येत गेप्‍तु। वोल कली खेरशा सापतीने” दे ङाक्‍न ङाक्‍न पुंइतु। \v 23 मिनु येसु सिक्‍सी पा बाक्‍त। मिनु शेंसीबपुकीमी “एको मीश मुरुम रेयके पना पन इं नोले खोइश्‍शा पिन पिन बाक्‍ब। एको कली सोइक्‍तीने” देंतेक्‍म। \v 24 मिनु येसुमी “लां जाम्‍शो भेडा खोदेंशो दुम्‍शो इं इस्राएल ङा मुर आन कली ला वारच पथ, सोंइसीशो नङ” देंत। \em मत्ती १०:५-६; रोमी १५:८\em* \v 25 मीश मुरुम चहिं येसु आ ङोंइती पोक्‍च थेक्‍शा “प्रभु, आं कली वारच प‍यीनी” दे सेउ पाप्‍तु। \v 26 मिनु येसुमी “आल आन कली वोइश्‍शो शोब्‍ले लाइश्‍शा, कुचुम कली गेचा मदुम” देंमेनु \v 27 “प्रभु, मेको थमा बाक्‍त हना, होव़पमी हेंशा ताइश्‍शो थोव़क कुचुममी जचा ताइनीम” देंत। \v 28 मिनु येसुमी “ओहो, मेकोमी थमा पा थमा सुइय्‍यी बाक्‍त। मोपतीके इ पुंइशो जाक्‍दील” दे माइक्‍तु। मो देंमेनु, आ तमी ब्रा सामाक्‍त। \em मत्ती ८:११-१३\em* \s1 रोइ पाइब आन कली सापाइश्‍शो \p \v 29 मिनु येसु मेकेर रे लशा, गालील समुन्‍द्र आ नेक्‍था जाक्‍दीश्‍शा, डांडा का ङोइश्‍शा निस्‍साक्‍व। \v 30 मिनु शुश मुरुमी गुइ खोइल मदुक्‍ब, कूंजी कुंजे, मिक्‍च मताइब, नोफा मनेंब, लोव़ मपाइब नु मार मार रोइ पाइबपुकी चाक्‍शा, आ ङोंइती तेल्‍तेक्‍म। मिनु मेको नेल्‍ल आन कली सापाइक्‍तीमी। \v 31 मिनु शुश मुर आन कली साशो तशा “लाटापुकी लोव़ पाइबाक्‍तेक्‍म, कूंजी कुंजे साबाक्‍तेक्‍म, खोइल मदुक्‍ब गाक्‍बाक्‍तेक्‍म, मिक्‍च मताइब मुल मिक्‍च ताइब दुम्‍बाक्‍तेक्‍म” दे छक लाक्‍शा, इस्राएली आन परमप्रभु यावे कली ठेयब सेल्‍शा मान पाम्‍तेक्‍म। \em मर्कूस ७:३७\em* \s1 ४ हजार मुर आन कली थुल्‍शो \r मर्कूस ८:१-१० \p \v 32 मिनु येसुमी आ शेंसीब आन कली ब्रेश्‍शा “एको शुश मुर आन कली शिशी पाइनुङमी। मारदे हना नाक्‍त सां सम्‍म गो नु काथा बाक्‍तेक्‍मे। मिनु आन के जचा मारेइ मबा। जचा मगेथु, आन खिं सोइक्‍चा मदाक्‍नुङ। सोइक्‍ताक्‍ङमी हना, लांमी बेक्‍नीम” दे माइक्‍तीमी। \em मत्ती १४:१३-२१\em* \v 33 मिनु मेकोपुकीमी “गोरशो रागी मारेइ मबाक्‍तीकेमी इश्‍का मुर आन कली मार जचा गेचा नमी ङा?” देंतेक्‍म। \v 34 मिनु येसुमी “शोब्‍ले दोशो कुरनी?” देंत। मिनु “शोब्‍ले ७ ओटा नु आइक्‍च ङांइ का निक्‍शी” देंतेक्‍म। \v 35 मिनु मुर आन कली निप्‍पाइश्‍शा, \v 36 मेको ७ ओटा शोब्‍ले नु ङांइ शेशा “गे रिम्‍शो पाइब बाक्‍नीनी” दे शोब्‍ले जिक्‍शा, शेंसीब आन कली गेशा योक्‍पाइक्‍तीमी। \v 37 मिनु नेल्‍लेमी रूथ्री जाम्‍तेक्‍म। जशा हेंशो ७ डालो खुप्‍ताक्‍म। \v 38 जाइबपुकी चहिं मीश मुर नु आलपुकी प्रोंइशा, ४ हजार बाक्‍तेक्‍म। \v 39 मिनु मुर नेल्‍ल आन कली सोइश्‍शा, आ शेंसीबपुकी नु काथा डोंगा ङोइश्‍शा समुन्‍द्र शोक्‍शा, माग्‍दाला रागीमी जाक्‍दीत्‍तेक्‍म। \c 16 \s1 चिन्‍ड कोव़कोव़ दाक्‍‍शो \r मर्कूस ८:११-१२; लूका १२:५४-५६ \p \v 1 मिनु फरिसी नु सदुकीपुकी जाक्‍शा, येसु आ थुं थाम्‍चा कली “स्‍वर्ग ङा चिन्‍ड का कोंइदीकी” देंतेक्‍म। \em मत्ती १२:३८\em* \v 2 मिनु येसुमी मेको आन कली “नां पेरचावानु ‘दीसा हाक्‍ब। मारदे हना सरीङ लल जिशो बाक्‍ब’ देंनीनी। \v 3 मिनु नां दाम्‍मेनु ‘मुलाक्‍त फश गिवार पाइब। मारदे हना गोस्‍सुम सुम्‍‍शा, सरीङ लल जिशो बाक्‍ब’ देंनीनी। सरीङ कोव़शा हाक्‍बा, दे रेउ यीबा देंने चाप्‍नीनी। तन्‍न मुल मार दुम्‍चशो बाक्‍बा मेको आ चिन्‍ड मरुप्‍नीनी। \em मत्ती ११:४\em* \v 4 मरिम्‍शो पाइब नु देवी देवता नु परमप्रभु यावे खाल्‍ब पालाम चिन्‍ड कोव़कोव़ दाक्‍नीम। मेको आन कली योना आ चिन्‍ड ङा लाक्‍शा मारेइ चिन्‍ड मकोंइनुङमी” देंशा, मेको आन कली प्रोंइशा गाक्‍त। \em मत्ती १२:३९-४०\em* \s1 लोव़ नेंशा होस पांइसीने \r मर्कूस ८:१४-२१ \p \v 5 मिनु समुन्‍द्र शोक्‍शा, आइक्‍ची हांबु जाक्‍दीम्‍मानु, शेंसीबपुकीमी “ला, शोब्‍ले कुरचा प्रेंसे बाक्‍त” दे ति फ्रुक्‍शा देंमुम्‍तेक्‍म। \v 6 मिनु येसुमी “फरिसी नु सदुकी आन शोब्‍लेमी सुप्‍शो बोरपाइक्‍ब ओख्‍ती रे होस पांइसीने” दे माइक्‍तीमी। \em लूका १२:१\em* \v 7 मिनु “शोब्‍ले कुरचा प्रेंदया बाक्‍त, दे तुइश्‍शा, मो देंम कों” देंमुम्‍तेक्‍म। \v 8 मिनु येसुमी मेको आन लोव़ तुइश्‍शा “ए, गे थमा पा थमा सुइक्‍ने मचाप्‍बपुकी, शोब्‍ले मबा, दे मारदे शुश लोव़ पमुनी? \v 9 मुल यो मारेइ मरुप्‍नीनी? ५ ओटा शोब्‍लेमी ५ हजार मुर आन कली रूथ्री जचा गेशा, गिश डालो हेंम? \em मत्ती १४:१७-२१\em* \v 10 मिनु ७ ओटा शोब्‍लेमी ४ हजार मुर आन कली जचा गेशा, दोशो हेंम, दे ममिम्‍नीनी? \em मत्ती १५:३४-३५\em* \v 11 फरिसी नु सदुकी आन शोब्‍लेमी सुप्‍शो बोरपाइक्‍ब ओख्‍ती रे होस पांइसीने देंशो चहिं शोब्‍ले आ पर्बम शेंशो ममाइ। मुल यो मरुप्‍नीनी?” दे माइक्‍मीनु, \v 12 “गे फरिसी नु सदुकी आन शेंतीक लोव़ नेंशा, होस पांइसीन, दे शेंशो बाक्‍माक्‍त” दे रुप्‍तेक्‍म। \s1 पत्रुसम “ख्रीस्‍त ननी” देंशो \r मर्कूस ८:२७-३०; लूका ९:१८-२१ \p \v 13 मिनु सिजरिया फिलिप्‍पी रागीम जाक्‍दीश्‍शा, येसुमी आ शेंसीब आन कली “मुरपुकीमी रागीम जरमेशो आ पर्बम मार देंनीमी?” दे हिल्‍लो पवानु \v 14 “का निक्‍शीमी ‘ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍शा ग्रुंइब यूहन्‍ना बाक्‍माक्‍त’ देंनीम। का निक्‍शीमी ‘एलीया बाक्‍माक्‍त’ का निक्‍शीमी ‘येरमीया बाक्‍म कों, परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब अर्को का बाक्‍म कों’ देंनीम” देंतेक्‍म। \em मत्ती १४:२; मत्ती १७:१०; लूका ७:१६\em* \v 15 मिनु येसुमी “गेपुकी चहिं आं कली सु सुइक्‍यीनी?” देंमेनु, \v 16 सिमोन पत्रुसमी “ब्रोंइशा बाक्‍ब परमप्रभु यावे आ तौ ख्रीस्‍त बाक्‍नीनी” देंत। \em यूहन्‍ना ६:६९\em* \v 17 मिनु येसुमी पत्रुस कली “योना आ तौ सिमोन, ग्‍येरसो। मारदे हना इ देंशो लोव़ मुरुमी शेंशो ममाइ। स्‍वर्गम बाक्‍ब आं आफोमी इ कली रुप्‍पाइक्‍तु। \em मत्ती ११:२७; गलाती १:१५-१६\em* \v 18 गे पत्रुस नवे, एको सेरथे फुल्‍लु तारी आं खिं सेल्‍नुङ। नरकमी मेको कली ग्राने मचाप्‍ब। \em यूहन्‍ना १:४२; एफिसी २:२०\em* \v 19 गो स्‍वर्ग ङा राज्‍य आ सांचो गेनन। एको रागीम मार कली फ्रेंनेवे, स्‍वर्गमी यो फ्रेंशो बाक्‍नीम। एको रागीमी मार कली प्रोंइनेवे, स्‍वर्गमी यो प्रोंइशो बाक्‍नीम” दे माइक्‍तु। \em मत्ती १८:१८\em* \v 20 मिनु आ शेंसीब आन कली “ख्रीस्‍त एकोन बाक्‍माक्‍त दे सुइ आन कली मशोव़ङीने” दे माइक्‍तीमी। \em मत्ती १७:९\em* \s1 येसु श्‍येत जचा माल्‍ब, दे शेंशो \r मर्कूस ८:३१-३३; लूका ९:२२ \p \v 21 मेना रे येसुमी आ शेंसीब आन कली “यरूसलेम लशा, जोक्‍ब तुइक्‍ब खाल्‍पा, ठेयब चढ़ेब नु सास्‍त्रीपुकी रे पा शुश श्‍येत जशा साइक्‍चा पुंइसीनुङ। मिनु बेक्‍शा आ नित्‍थ नाक्‍त सेंसीनुङ” दे शेंचा गोप्‍तु। \em मत्ती १२:४०; यूहन्‍ना २:१९\em* \v 22 मिनु काबु लेंशा शेंदानु, पत्रुसमी येसु कली आइक्‍ची ब्रेश्‍शा लाइश्‍शा “परमप्रभु यावेमी इन कली शिशी पवल। प्रभु, इन देंशो खोदेंशो गेनायो मदुम्‍ल” देंमाक्‍त। \v 23 मिनु येसुमी नोले हिरशा पत्रुस कली कोव़शा “ए सैतान, इ कुल मकोंइदी। मारदे हना आं लां तेक्‍ब बाक्‍ङे बाक्‍त। गे परमप्रभु यावे आ मिम्‍शो मपथु, मुरुमी मिम्‍शो लोव़ कका पाप्‍तीवी” दे हुइक्‍ताक्‍व। \s1 येसु आ नोले खोइक्‍बपुकी \r मर्कूस ८:३४-९:१; लूका ९:२३-२७ \p \v 24 मिनु येसुमी आ शेंसीब आन कली “सुमी आं नोले खोइक्‍चा थुं पाइबा, मेकोमी आंम दला दाक्‍स पचा प्रोंइशा, श्‍येत जचा महिंथु, आ नोले खोइय्‍यील। \em मत्ती १०:३८-३९; १पत्रुस २:२१\em* \v 25 आ गिंम प्रोंइचा दाक्‍बमी मेको साम्‍‍ब। आं पर्बम आ गिंम साम्‍बमी आ गिंम प्रोंइब। \em प्रकाश १२:११\em* \v 26 रागी नेल्‍ल आंम के सेल्‍शा, आ गिंम चहिं खतम दुम्‍त हना, मार रिम्‍शो दुम्म ङा? खतम दुम्‍शो गिंम मार गेशा लेन्‍ने चाप्‍बा ङा? \em लूका १२:२०; भजन संग्रह ४९:९\em* \v 27 रागीम जरमेशो आ आफ आ दारसमी परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबपुकी नु जाक्‍ब। मिनु मुर आन गेशो पशो कोव़शा, आन गेशो का का पा लेश्‍शा गेब। \em रोमी २:६\em* \v 28 नोफा दाइश्‍शा नेनीने, मुल गो नु काथा बाक्‍ब का निक्‍शीमी रागीम जरमेशो आ राज्‍य जाक्‍शो मतथु मबेक्‍नीम” दे शेंताक्‍मी। \em मत्ती १०:२३\em* \c 17 \s1 येसुमी रां फाइश्‍शा कोंइशो \r मर्कूस ९:२-१३; लूका ९:२८-३६ \p \v 1 मिनु ६ नाक्‍त नोले येसुमी पत्रुस, याकूब नु आ लोक्‍ब यूहन्‍ना सां आन कली सुइ मबाक्‍तीके लाइश्‍शो डांडामी लदा बाक्‍त। \em मत्ती २६:३७; मर्कूस ५:३७; मर्कूस १३:३; मर्कूस १४:३३; लूका ८:५१\em* \v 2 मिनु मेको आन ङोंइती येसु फांइसेनु, मेकोपुकीमी आ कुल नां खोदेंशो नु आ फेक्‍शो वा बुबु पा जिलील पा बुश दुम्‍शो तामे बाक्‍त। \em २पत्रुस १:१६-१८; प्रकाश १:१६\em* \v 3 मिनु मोसा नु एलीया जाक्‍शा, येसु नु लोव़सी पशो तामे बाक्‍त। \v 4 मिनु पत्रुसमी येसु कली “हे प्रभु, इं कली एकेर बाक्‍चा रिम्‍शो दुम्‍ब। गे दाक्‍नीनी हना, बाक्‍तीके सां सेल्‍नुङ। इन कली का, मोसा कली का नु एलीया कली का सेल्‍नुङ” देंमाक्‍त। \v 5 मोदेंशो लोव़ पना पन बाक्‍मेनु, जिलील पा बुश तांइसीशो गोस्‍सुमी नेल्‍ल आन कली गिल्‍मी बाक्‍त। मिनु गोस्‍स आगा रे “एको आं दाक्‍शो तौ बाक्‍ब। एको कली तशा ग्‍येरसाक्‍यी। आ लोव़ नेनीने” देंशो सेंदा नेन्‍मे बाक्‍त। \em मत्ती १:१७\em* \v 6 मोदेंशो नेंशा, शेंसीबपुकी हिंशा खुम्‍की पा बाम्‍मा बाक्‍त। \v 7 मिनु येसुमी मेको आन कली गुइमी थिशा “बोक्‍कीन, महिनीन” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \v 8 मिनु बोक्‍शा कोव़ङमेनु, येसु कली ला तामे बाक्‍त। \p \v 9 मिनु डांडा रे ब्रुम्‍मानु, येसुमी “रागीम जरमेशो बेक्‍शो रे मसेंसे सम्‍म इन तशो सुइ आन कली मशेंदीने” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \em मत्ती १६:२०\em* \v 10 मिनु शेंसीबपुकीमी “सास्‍त्रीपुकीमी ‘ङोंइती एलीया जाक्‍चा माल्‍ब’ दे शेंनीम ममाइ? मारदे मोदें शेंनीमी?” दे हिल्‍लो पामेनु \em मत्ती ११:१४\em* \v 11 “थमान, एलीया ङोंइती जाक्‍शा, नेल्‍ल ठीक सेल्‍ब। \v 12 तन्‍न एलीया ङोंइती जाक्‍त। आ जाक्‍मेनु, सास्‍त्रीपुकीमी तुइक्‍तेम। मिनु मेको कली मार पचा दाक्‍तमे, मेकोन पाम्‍तेक्‍म। मोदेंशो पा रागीम जरमेशोमी यो आन गुइ रे पा श्‍येत गेचा पुंइसीब, दे गो इन कली देंनुङ” देंमाक्‍त। \em मत्ती १४:९-१०\em* \v 13 मिनु “ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍शा ग्रुंइब यूहन्‍ना आ पर्बम लोव़ देंशो बाक्‍माक्‍त” दे रुप्‍मे बाक्‍त। \em लूका १:१७\em* \s1 येसुमी वोल कली खेरशो \r मर्कूस ९:१४-२९; लूका ९:३७-४२ \p \v 14 मिनु येसु नु आ शेंसीब सां शुश मुर देल्‍शा बाक्‍तीकेमी जाक्‍मानु, मुर का येसु आ ङोंइती जाक्‍शा, पोक्‍च थेक्‍शा सेउ पा \v 15 “हे प्रभु, आं तौ कली शिशी पा सापतीने। आं तौ छारे रोइ पा मीम दुप्‍पांइसीशा ब्‍वाक्‍कुम ग्रुम्‍पांइसीशा, शुश श्‍येत जना जन बाक्‍ब। \v 16 इन शेंसीब आन कली सापतीने देंङानु, सापाइक्‍ने मचबेम” दे माइक्‍तु। \v 17 मिनु येसुमी “गे थमा पा थमा मसुइक्‍ब नु मटीबपुकी, गेना सम्‍म गेपुकी नु बाक्‍नुङा? ओदेंशो इन पशो गेना सम्‍म फाल्‍शा बाक्‍नुङा ङा? रोइ पाइब कली चाक्‍कीन” देंत। \v 18 मिनु चाक्‍गमेनु, येसुमी वोल कली हुइश्‍शा खेरतु। मिनु आल ब्रा सात। \v 19 मिनु मुर गाक्‍मा नोले शेंसीबपुकीमी येसु कली “मारदे गो मेको वोल कली खेरने मचाप्‍का?” दे हिल्‍लो पामेनु, \v 20 येसुमी “थमा पा थमा सुइक्‍ने मचाप्‍बपुकी, नोफा दाइश्‍शा नेनीने, रायो गेडा खोइ ला थमा सुइक्‍तीनी हना, इन पने मचाप्‍चा ङा मारेइ मलीब। एको डांडा याक्‍सो देंनीनु, एको डांडा यो याक्‍सीशा लाइब। \em मत्ती २१:२१; लूका १७:६; १कोरिन्‍थी १३:२\em* \v 21 ओदेंशो वोल खेरचा कली चहिं बर्त बाक्‍शा, प्रार्थना पा ला ग्रुंइने चाम्‍सीब” दे माइक्‍तीमी। \s1 येसु श्‍येत जचा माल्‍ब, दे लेंशा शेंशो \r मर्कूस ९:३०-३२; लूका ९:४३-४५ \p \v 22 मिनु गालील रागीम बाक्‍मानु, येसुमी “रागीम जरमेशोमी मुर आन गुइमी गेशा साइक्‍चा पुंइसीब। \em मत्ती १६:२१; मत्ती २०:१८-१९\em* \v 23 मिनु बेक्‍शो आ नित्‍थ नाक्‍त बेक्‍शो रे सेंसीब” देंमेनु, शेंसीब आन थुं थाम्‍पान खाइक्‍मा बाक्‍त। \s1 ग्रुम्‍तीक खिं ङा तिरो \p \v 24 मिनु नोले कापेरनाउम सहर जाक्‍दीम्‍मानु, ग्रुम्‍तीक खिं ङा तिरो पोक्‍बपुकीमी पत्रुस कली “इन कली शेंबमी तिरो मथाप्‍बा?” देंमानु \em प्रस्‍थान ३०:३३; २राजा १२:५-६\em* \v 25 “थाप्‍ब” देंमाक्‍त। मिनु खिं लेश्‍शा जाक्‍मेनु, येसुमी पत्रुस कली “ए सिमोन, पिपपुकीमी तिरो पोक्‍पदमेनु, आन तौ आन के यो पोक्‍नीमी देय अर्को रागी ङा मुर आन के ला पोक्‍नीमी, मार देंनेवे?” दे हिल्‍लो पाप्‍तु। \v 26 पत्रुसम “अर्को रागी ङा मुर आन के ला पोक्‍नीम” देंत। “लो, मो हना तौपुकीमी तिरो थाप्‍चा ममाल्‍बाक्‍मा बाक्‍त। \v 27 मोदेंशो बाक्‍त हना यो, मेको आन थुं नुपाइक्‍चा कली तिरो थाप्‍तस। गे समुन्‍द्रमी लशा, बोल्सी ग्‍यारशा, नेल्‍ल क्‍येङा ङोंइती रेश्‍शो ङांइ आ शोव़ पाक्‍को। आ शोव़ आगामी स्‍तातेर का थित्‍नेवे। मेको लाइश्‍शा, इस तिरो थाप्‍तो” दे माइश्‍शा सोइक्‍ताक्‍व। \em स्‍तातेर का ४ देनार बाक्‍ब। ग्रीक क्‍येट बाक्‍ब।\em* \c 18 \s1 नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब सु बाक्‍ब \r मर्कूस ९:३३-३७; लूका ९:४६-४८ \p \v 1 मिनु काबु शेंसीबपुकीमी येसु कली “स्‍वर्ग ङा राज्‍यमी नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब सु बाक्‍बा?” दे हिल्‍लो पाम्‍तेक्‍म। \v 2 मिनु येसुमी आल का कली ब्रेश्‍शा, आन दातेमी राप्‍पाइश्‍शा \v 3 “नोफा दाइश्‍शा नेनीने, गेपुकीमी दोपा ठेयब दुम्‍चा, दे मिम्‍चा प्रोंइशा, आल खोदेंशो मदुम्‍तीनी हना, स्‍वर्ग ङा राज्‍य दोपा यो ओव़चा मताइनीनी। \em मत्ती १९:१४\em* \v 4 एको आल खोदेंशो ब्रेम्‍शोपुकी स्‍वर्ग ङा राज्‍यमी नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब बाक्‍नीम। \v 5 सुमी आं नेंम ओदेंशो आल कली ब्राइबा, मेकोमी आं कली ब्राइब। \em मत्ती १०:४०\em* \s1 पाप पपाइक्‍चा आ पर्बम शेंशो \r मर्कूस ९:४२-४७; लूका १७:१-२ \p \v 6 सुमी आं कली थमा सुइक्‍ब आल कली पाप पपाइक्‍बा, मेको आ शुरम यात क्‍युक्‍शा, समुन्‍द्रमी ख्रुम्‍शा साइक्‍चा अरु सजाइ क्‍येङा रिम्‍शो बाक्‍‍ब। \em लूका १७:१-२\em* \v 7 पाप पपाइक्‍ब आन पर्बम, आबी आबी। एको रागीमी पाप पपाइक्‍ब शुश जाक्‍‍नीम। तन्‍न सुमी अरु आन कली पाप पपाइक्‍बा, मेको आन कली आबी आबी। \v 8 इ गुइ खोइलीमी इ कली पाप पपाइक्‍तु हना, ख्रोइश्‍शा ताइक्‍तो। मारदे हना गुइ खोइल निम्‍फा बाक्‍शा, नरकम ख्रुम्‍चा पुंइसीचा क्‍येङा डुंडे खोरन्‍डे दुम्‍शा, स्‍वर्ग ङा राज्‍यम ओव़चा तचा रिम्‍शो दुम्‍ब। \em मत्ती ५:२९-३०\em* \v 9 इ मिक्‍चीमी इ कली पाप पपाइक्‍तु हना, मिक्‍च फेश्‍शा ताइक्‍तो। मारदे हना मिक्‍च निम्‍फा पाइश्‍शा, नरकम ख्रुम्‍चा पुंइसीचा क्‍येङा काना दुम्‍शा, स्‍वर्ग ङा राज्‍यमी ओव़चा तचा रिम्‍शो दुम्‍ब। \s1 जाम्‍शो भेडा माल्‍थ लशो \r लूका १५:४-७ \p \v 10 होस पांइसीने, आल आन कली आइक्‍च मसेलीने। नोफा दाइश्‍शा नेनीने, आल आन कली कोव़ब परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबपुकी स्‍वर्गम बाक्‍ब आं आफ आ ङोंइती बाक्‍नीम। \v 11 रागीम जरमेशो जाम्‍शो आन कली माल्‍थ जाक्‍शो बाक्‍ब। \em हिब्रू १:१४\em* \v 12 मुर का के सहे का भेडामी का जाम्‍त हना, मेकोमी ९९ भेडा आन कली प्रोंइशा वोइश्‍शा, जाम्‍शो का कली मथिदा सम्‍म माल्‍ना माल्‍न मगाक्‍बा ङा? \v 13 नोफा दाइश्‍शा नेनीने, थिदानु, मजाम्‍शो ९९ भेडा क्‍येङा मेको थिशो का आ पर्बम शुश ग्‍येरसीब। \v 14 मेको बुदी स्‍वर्ग ङा इन आफोमी आइक्‍च का यो मजाम्‍मल, दे मिम्‍ब। \s1 माफ गेचा \p \v 15 इ लोक्‍बमी इ कली मरिम्‍शो पाप्‍तु हना, गे निक्‍शी बाक्‍सीनु, एको ओदेंशो मरिम्‍शो पाप्‍तीवी, दे तुइक्‍पतो। इ लोव़ बीसाक्‍व हना, मेको कली आम के सेल्‍नेवे। \em लेवी १९:१७; लूका १७:३; गलाती ६:१\em* \v 16 इ लोव़ मबिस्‍साक्‍व हना चहिं, मुर निक्‍शी सां दुम्‍शा लशा, सांकछी वोइश्‍शा लोव़ पावो। \em ब्‍यवस्‍था १९:१५\em* \v 17 मेको आन लोव़ यो मबिस्‍साक्‍व हना, मुर पुक्‍शा लोव़ पावो। मिनु मेको आन लोव़ यो मबिस्‍साक्‍व हना, अर्को रागी ङा मुर खोदेंशो बाक्‍माक्‍त, दे तिल्‍शा सोइक्‍तो। \em १कोरिन्‍थी ५:१३; २ थिस्‍सलोनिकी ३:६; तीतस ३:१०\em* \v 18 नोफा दाइश्‍शा नेनीने, रागीमी मार पाइश्‍शा वोइक्‍नीनी, मेको स्‍वर्गम यो पाइश्‍शो बाक्‍ब। रागीमी मार प्रोंइनीनी, मेको स्‍वर्गम यो प्रोंइशो बाक्‍ब। \em मत्ती १६:१९; यूहन्‍ना २०:२३\em* \v 19 मिनु रागीमी मुर निक्‍शी गारशा, थुं का पा मारेइ पुंइताक्‍स हना, स्‍वर्गमी बाक्‍ब आं आफ रे पा आस पुंइशो ताइनीस, दे इन कली देंनुङ। \em मर्कूस ११:२४; मत्ती २८:२०\em* \v 20 मारदे हना तेकेर आं नेंमी निक्‍शी सां खुम्‍सीनीमी, मेकेर गो यो बाक्‍नुङ” दे येसुमी देंत। \p \v 21 मिनु पत्रुसमी “प्रभु, आं लोक्‍बमी आं कली मरिम्‍शो पना पन बाक्‍त हना, गिश खेयप सम्‍म माफ गेचा माल्‍नुङा? मार ७ खेयप सम्‍म गेचा माल्‍नुङा?” देंमेनु, \v 22 येसुमी “गो माइक्‍नन, ७ खेयप ला ममाइ। ७ कली ७० खेयप हिक्‍शो क्‍येङा यो शुश माफ गेचा माल्‍नेवे। \em उत्‍पत्ती ४:२४; लूका १७:४; एफिसी ४:३२\em* \p \v 23 मोपतीके स्‍वर्ग ङा राज्‍य ओदेंशो बाक्‍ब, पिप कामी आं जेर लाइब आन के हिसाब ताक्‍चा, दे मिम्‍ता बाक्‍त। \v 24 मिनु हिसाब ताक्‍गानु, मुर कामी १० हजार टलेन्‍ट शुश जेर थुइश्‍शो बाक्‍माक्‍त। \em टालेन्ट का ६ हजार द्राक्‍मे कि ३४ किलो खोदेंशो बाक्‍त। \em* \v 25 मिनु मेको जेर थाम्‍ने मचबानु, पिपीमी ‘गे, गे नु बाक्‍शो थोव़की, इ खिं रू, इ मीश तमी तौ, लेयशा, जेर थाप्‍ती’ दे मदा बाक्‍त। \em नेहेम्‍याह ५:५\em* \v 26 मो देंमेनु ‘हे पिप, गो इच्‍चीन थाम्‍ने मचाप्‍नुङ। दीसा नित्‍थी दोपा हना यो थाप्‍नुङ’ दे खुम्‍की पा बाप्‍शा सेउ पवा बाक्‍त। \v 27 मिनु पिपमी शिशी पा ‘इ लाइश्‍शो जेर मुलाक्‍त ङा मेरे थाप्‍चा ममाल्‍नेवे। एको हिसाब नेल्‍ल क्‍याम्‍शा गेनन’ दे आ जेर नेल्‍ल क्‍याम्‍दा बाक्‍त। \v 28 मेको जेर क्‍याम्‍चा पुंइसीब मेकेर रे लशा, आ वारच का कली ग्रुमा बाक्‍त। मेको आ वारचमी मेको के सहे का देनार जेर लाइश्‍शो बाक्‍माक्‍त। मिनु ग्रुम्‍सानु, ग्‍याइश्‍शा आ क्रोक्‍क्रो निप्‍शा ‘साइ लाइश्‍शो क्‍येट मुलन थाप्‍ती’ दे मप्रोना बाक्‍त। \em देनार का रोमी आन चांदी के क्‍येट बाक्‍त। ग्रीक लोव़मी द्राक्‍मे देंशो बाक्‍त। \em* \v 29 मिनु मेकोमी ‘ए वारच, मुल मचाप्‍नुङ, दीसा नित्‍थी दोपा हना यो, थाप्‍नुङ’ दे खुम्‍की पा बाप्‍शा सेउ पवानु \v 30 ‘मुलाक्‍त मथाप्‍ताक्‍यी हना, इ कली प्रोंइसीन मप्रोंइनन’ दे लाइश्‍शा, जेर नेल्‍ल थाम्‍ने मथुमा सम्‍म जेल्‍खानम चोक्‍पा वोदा बाक्‍त। \v 31 मोपा चोक्‍पाइश्‍शो तशा, आ वारचपुकीमी आन थुं खाइश्‍शा, पिप कली मेको लोव़ नेल्‍ल तुइक्‍पदमे बाक्‍त। \v 32 मिनु पिपीमी चोक्‍पाइक्‍ब कली ब्रेश्‍शा ‘हिंचा ङा बाक्‍ङे बाक्‍त। गेम आं कली खुम्‍की पा बाप्‍शा सेउ पाप्‍तीवी। मिनु गो इ जेर नेल्‍ल क्‍याम्‍शा गेतन। \em लूका ६:३६\em* \v 33 दोपा इ कली शिशी पाइना, मोपा गेमी यो इ वारच कली पचा ममाल्‍नेवे ङा?’ दे गाइश्‍शा मदा बाक्‍त। \em १यूहन्‍ना ४:११\em* \v 34 मिनु मेको आ जेर नेल्‍ल मथाप्‍ता सम्‍म जेल्‍खान ङा पुलीस आन गुइमी जिम्‍मा गेवा बाक्‍त। \em मत्ती ५:२६\em* \v 35 मोपतीके होस पांइसीने। मारदे हना इन लोक्‍ब कली इन थुं गा रे पा माफ मगेतीनी हना, स्‍वर्गम बाक्‍ब आं आफोमी यो इन कली मोदेंशोन पाइब” दे शेंताक्‍मी। \em मत्ती ६:१४-१५; याकूब २:१३\em* \c 19 \p \v 1 मिनु येसुमी मोदें शेंने थुम्‍शा, गालील रागी प्रोंइशा, यर्दन खोला शोक्‍शा, यहूदीया रागीम जाक्‍दीत्‍त। \v 2 मिनु शुश मुर आ नोले खोइश्‍शा लाम्‍तेक्‍म। मिनु येसुमी रोइ पाइब आन कली सापाइक्‍ना पाइक्‍न गाक्‍त। \s1 मीश वोंइश आस पर्बम शेंशो \r मर्कूस १०:१-१२ \p \v 3 काबु फरिसीपुकी जाक्‍शा, येसु आ थुं थाम्‍चा कली “आन मीश आन कली मारेइ दोस गेशा प्रोंइचा तांइसीबा?” दे हिल्‍लो पाम्‍तेक्‍म। \v 4 मिनु येसुमी “नेल्‍ल क्‍येङा ङोंइती परमप्रभु यावेमी वोंइश मुर नु मीश मुर सेल्‍तीम्‍सी। \em उत्‍पत्ती १:२७ \em* \v 5 मेको लोव़ मपढेनी? ‘मुरुमी आम आफ प्रोंइशा, आ मीश नु गारशा बाक्‍ब। मिनु मेको निक्‍शी रां का दुम्‍नीस’ दे ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। \em उत्‍पत्ती २:२४\em* \v 6 मोपतीके वोंइश मीश निक्‍शी मनसी। निम्‍फा का नस, दे ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। परमप्रभु यावेमी कांइचीक सेल्‍शो मुरुमी मफ्रादमेक्‍ल” दे माइक्‍तीमी। \em १कोरिन्‍थी ७:१०-११; उत्‍पत्ती २:२४\em* \v 7 मिनु फरिसीपुकीमी “मो हना मारदे मोसामी ‘छोड पत्र गेशा, मीश प्रोंइने चाम्‍सीब’ दे मुर आन कली शेंदा?” देंमानु, \em मत्ती ५:३१\em* \v 8 येसुमी “मुरपुकीमी शिशी मपाइनीम, दे तुइश्‍शा, परमप्रभु यावेमी मोदेंशो पा इन मीश प्रोंइचा गेप्‍तु। तन्‍न ङोंइती रे मोदेंशो मबाक्‍शो बाक्‍त। \v 9 सुमी आ मीश प्रोंइशा, अर्को चाक्‍बा, मेकोमी वोंइश मीश आस नाता फ्राब। मीश मुर आ वोंइश बाक्‍ना बाक्‍न अर्को वोंइश खोइक्‍तु हना चहिं, मोदेंशो मीश कली प्रोंइचा दुम्‍ब। सुमी छोड पत्र गेचा पुंइसीशो मीश मुर कली ग्‍युंबे पाइबा, मेकोमी यो वोंइश मीश आस नाता फ्राब, दे इन कली देंनुङ” दे माइक्‍तीमी। \em मत्ती ५:३२; लूका १६:१८\em* \p \v 10 मिनु येसु आ शेंसीबपुकीमी आ लोव़ नेंशा “मोदेंशो बाक्‍त हना, ग्‍युंबे मपचा रिम्‍शो बाक्‍माक्‍त” देंतेक्‍म। \v 11 मिनु येसुमी “का निक्‍शी आन कली ला एको लोव़ रुप्‍तीक थुं गेशो बाक्‍ब। शुशेमी मरुप्‍नीम। \em १कोरिन्‍थी ७:७\em* \v 12 मुरपुकी मारदे ग्‍युंबे मपाइनीम देंशा हना, का निक्‍शी जरमेसे रे ग्‍युंबे पा, आल थिचा मगारचा ङा बाक्‍नीम। का निक्‍शी आन कली मुरुमी आल मथीब सेल्‍शो बाक्‍नीम। का निक्‍शी चहिं स्‍वर्ग ङा राज्‍य आ पर्बम ग्‍युंबे मपथु बाक्‍नीम। मोपतीके सु सु आन कली रुप्‍तीक थुं गेशो बाक्‍मे, मेकोपुकीमी रुप्‍मेक्‍ल” दे शेंताक्‍मी। \s1 आल आन कली आसीक गेशो \r मर्कूस १०:१३-१६; लूका १९:१५-१७ \p \v 13 मिनु मुरपुकीमी आल आन तारी आ गुइ चाक्‍शा प्रार्थना पवल, दे आल चाक्‍गमेनु, शेंसीबपुकीमी “आल मचाक्‍कीन” दे हुइक्‍ताक्‍म। \v 14 मिनु येसुमी “आल आन कली आं बाक्‍तीके जाक्‍चा गेन। मारदे हना स्‍वर्ग ङा राज्‍य मेको आन केन बाक्‍ब” देंत। \em मत्ती १८:२-३\em* \v 15 मिनु आल आन तारी आ गुइ वोइश्‍शा प्रार्थना पाइक्‍तीमी। मिनु मेकेर रे गाक्‍त। \s1 शोंप पाइश्‍शो आन पर्बम शेंशो \r मर्कूस १०:१७-२७; लूका १८:१८-२७ \p \v 16 मिनु मुर का जाक्‍शा, मेकोमी येसु कली “शेंब, गेना हना यो परमप्रभु यावे नु बाक्‍चा तचा कली रिम्‍शो पा मार पचा माल्‍नुङा?” देंमेनु, \v 17 येसुमी “रिम्‍शो पचा आ पर्बम मारदे हिल्‍लो पवी? रिम्‍शो पाइब का ला बाक्‍ब। गेना हना यो मेको नु ब्रोंइशा बाक्‍चा थुं पाप्‍तीवी हना, मेको रिम्‍शो पाइब आ देंशो लोव़ टिचा माल्‍नेवे” देंमेनु \v 18 “लोव़ शुश बाक्‍नीम। तेक तेको लोव़ टिचा माल्‍नुङा?” देंत। मिनु येसुमी “मसाइक्‍चा, मीश वोंइश आस नाता मफ्राचा, खुइ मपचा, जोल मपथु सांकछी बाक्‍चा। \v 19 आम आफ आस कली मान पा आस लोव़ टिचा। मिनु इ कली दाक्‍शो खोदेंशो पा इ नेक्‍था बाक्‍ब आन कली दाक्‍तो” देंत। \em प्रस्‍थान २०:१२-१६, लेवी १९:१८\em* \v 20 मिनु मेको ठिटामी “इन देंशो नेल्‍ल पना पन बाक्‍ती। में ङा लाक्‍शा मार पचा माल्‍नुङा?” देंमेनु, \v 21 येसुमी “मेको ङा लाक्‍शा पचा दाक्‍तावी हना, लशा इ शोंप नेल्‍ल लेयशा, जचा फेक्‍चा मताइब आन कली योक्‍शा गेमी। मिनु लेश्‍शा, आं नोले खोइय्‍यी। मो पाप्‍तीवी हना, इ कली स्‍वर्गम शोंप वोइश्‍शो बाक्‍ब” देंत। \em मत्ती ६:२०; लूका १२:३३\em* \v 22 मिनु मेको ठिटामी एको लोव़ नेंशा, आ कुल राव कीपाइश्‍शा गाक्‍त। मारदे हना शुश शोंप पाइश्‍शो मुर बाक्‍माक्‍त। \em भजन संग्रह ६२:११\em* \p \v 23 मिनु येसुमी आ शेंसीब आन कली “नोफा दाइश्‍शा नेनीने, शुश शोंप पाइश्‍शो मुर स्‍वर्ग ङा राज्‍य हेरा ओव़चा मताइनीम। \v 24 मिनु शोंप पाइश्‍शो मुर परमप्रभु यावे आ राज्‍यमी ओव़ने चाप्‍चा क्‍येङा दलओंठ लूजे आ पोलामी ग्रीने चाप्‍ब, दे लेंशा इन कली देंनुङ” देंत। \v 25 मिनु आ शेंसीबपुकीमी छक लाक्‍शा “मो हना सु ओव़चा ताइनीमी ङा?” देंतेक्‍म। \v 26 मिनु येसुमी मेको आन कुल गे कोव़शा “मुरपुकीमी पने मचाप्‍नीम। तन्‍न परमप्रभु यावेमी पने चाप्‍ब। मारदे हना परमप्रभु यावेमी मारेइ मारेइ पने चाप्‍ब” दे माइक्‍तीमी। \em अय्‍युब ४२:२\em* \s1 येसु कली खोइक्‍ब आन तशो \r मर्कूस १०:२८-३१; लूका १८:२८-३० \p \v 27 मिनु पत्रुसमी “गोपुकीमी मारेइ मारेइ प्रोंइशा, इन नोले खोइक्‍तक। मिनु गो मार ताइनीकी” देंमेनु, \em मत्ती ४:२०-२२\em* \v 28 येसुमी “नोफा दाइश्‍शा नेनीने, मार ताइनीनी देंशा हना, परमप्रभु यावेमी सेल्‍शो नक सरीङ नु रागीमी दुम्‍शा, रागीम जरमेशो पिप दुम्‍मेनु, आं कली खोइक्‍बपुकी १२ ओटा ठेयब नित्‍तीकेम निश्‍शा, इं इस्राएल ङा १२ थर आन कली निसाफ पाइब दुम्‍नीनी। \em लूका २२:३०; प्रकाश ३:२१; १कोरिन्‍‍थी ६:२\em* \v 29 सुमी आं नें आ पर्बम आ खिं, आ लोक्‍ब, दिदी बहिनी, आम आफ, तमी तौ, आ नु बाक्‍शो नेल्‍ल प्रोंइबा, मेकोमी आ प्रोंइशो क्‍येङा शुश ताइब। मिनु गेना हना यो परमप्रभु यावे नु बाक्‍चा ताइब। \v 30 ङोंइती दुम्‍शोपुकी नोले दुम्‍नीम। नोले दुम्‍शोपुकी ङोंइती दुम्‍नीम। \c 20 \s1 ङोंइती नु नोले दुम्‍शो \p \v 1 स्‍वर्ग ङा राज्‍य ओदेंशो बाक्‍ब, खिं का ङा होव़प सुनी कना बोक्‍शा, आ अङगुर रूमी गेय पाइब आन कली ब्रेत्‍थ लमाक्‍त। \v 2 काबु ङा गाल्‍च देनार का गेनन्‍नी, दे गारपाइश्‍शा, अङगुर रूमी सोइक्‍तीमी बाक्‍त। \v 3 मिनु सुनी ९ बजे गे बजार लशा ङा मिन, गेय मथिप्‍ब मुर आन कली तशा, \v 4 मेको आन कली ‘गे यो लशा, आं अङगुर रूमी गेय पने। इन गेय पशो ङा गाल्‍च गारपा गेनन्‍नी’ दे सोइक्‍तीमी बाक्‍त। \v 5 मिनु मोपान १२ बजे नु ३ बजे यो अरु आन कली ब्रेश्‍शा, गेय पथ सोइक्‍तीमी बाक्‍त। \v 6 मिनु क्‍यारश चोक्‍ची सम्‍म यो गेय मथिप्‍ब आन कली तशा ‘गे सुनी रे मार गुइ फ्रेंशा बाक्‍नी’ दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \v 7 मिनु मेकोपुकीमी ‘सुइमी गेय मगेमे। मिनु गो मार पाइनीकी?’ देंमानु ‘गे यो लशा, आं अङगुर रूमी गेय पने’ दे माइक्‍मी बाक्‍त। \p \v 8 मिनु नां रिक्‍शा गेय प्रोन्‍मे नोले, होव़पमी आ क्‍येट योक्‍ब मुर कली ‘गेय पाइब आन कली ब्रेश्‍शा, आन गाल्‍च योक्‍शा गेमी। नेल्‍ल क्‍येङा नोले जाक्‍शो आन कली ङोंइती योक्‍शा गेमी’ देंमाक्‍त। \v 9 मिनु क्‍यारश चोक्‍ची ना जाक्‍शो आन कली ङोंइती ब्रेश्‍शा, काबु ङा गाल्‍च देनार का का गेमी बाक्‍त। \v 10 मिनु सुनी कना रे गेय पाइबपुकीमी जाक्‍शा ‘एको आन क्‍येङा शुश ताइनीकी’ दे मिम्‍तमे बाक्‍त। तन्‍न नेल्‍लेमी देनार का का ला तामे बाक्‍त। \v 11 मिनु ताक्‍शा, मेको आन थुं मनुथु, होव़प कली \v 12 ‘नेल्‍ल क्‍येङा नोले जाक्‍बपुकीमी इच्‍का ला गेय पाम्‍तेक्‍म। गोपुकी सुनी रे गेय पा नांम दुप्‍शा चोशा श्‍येत पा गेय पाइतक। तन्‍न आंइ कली उइक्‍थ उइक्‍थ गाल्‍च गे‍तीनी’ दे गाइश्‍शा देंमा बाक्‍त। \v 13 मिनु होव़पमी मो देंब का कली ‘आं वारच, इ कली मार मरिम्‍शो पङा? काबु ङा गाल्‍च देनार का कली बिस्‍से ममाइ ङा? \v 14 देनार का ताक्‍शा लावो। नोले जाक्‍ब कली यो इ कली गेशो खोदेंशो पा गेचा दाक्‍ताक्‍ङ। \v 15 आंम आं के बाक्‍शो आं दाक्‍शो पा योक्‍चा मताइनुङा ङा? अरु आन कली शिशी पशो तशा, इ कुप्‍फीम मी ब्रवे?’ दे मदा बाक्‍त। \em रोमी ९:१६,२१\em* \v 16 मोदेंशो पान, नोले दुम्‍बपुकी ङोंइती दुम्‍नीम, ङोंइती दुम्‍बपुकी नोले दुम्‍नीम” दे शेंताक्‍मी। \s1 येसुमी श्‍येत ज‍चा माल्‍ब, दे शेंशो \r मर्कूस १०:३२-३४; लूका १८:३१-३३ \p \v 17 मिनु येसु यरूसलेम ङा लां खोइश्‍शा गाक्‍मेनु, आ शेंसीब १२ जना आन कली सुइ मबाक्‍तीकेम लाइश्‍शा \v 18 “मुल यरूसलेम लाइनय। मिनु रागीम जरमेशो ठेयब चढ़ेब नु सास्‍त्री आन गुइमी जिम्‍मा गेचा पुंइसीब। मिनु मेकोपुकीमी दोस गेशा, साइक्‍चा ङा सजाइ गेनीम। \em यूहन्‍ना २:१३; मत्ती १६:२१; मत्ती १७:२२-२३\em* \v 19 शुक्‍शी पा युक्‍शा, शीम केप्‍शा कांटी थोक्‍शा, क्‍याइश्‍शा साइक्‍थ अर्को जात ङा मुर आन गुइमी गेनीम। बेक्‍शो आ नित्‍थ नाक्‍त बेक्‍शो रे सेंसीब” दे माइक्‍तीमी। \s1 ठेयब दुम्‍चा कली गेय पचा माल्‍ब \r मर्कूस १०:३६-४५ \p \v 20 मिनु काबु जब्‍दी तौ आस ममामी आ तौ आस कली चाक्‍शा, येसु कली सेउ पाप्‍तु। \em मत्ती १०:२\em* \v 21 मिनु येसुमी “मार पुंइनेवे?” देंमेनु “हे शेंब, गे इन राज्‍यम आं तौ आस कली का इन ग्‍युरा, का इन पेरा गे बाक्‍चा गेचा कली मुल हुकुम दुम्‍ल” दे पुंइतु। \em मत्ती १९:२८\em* \v 22 मिनु येसुमी आ तौ आस गे हिरशा “इस पुंइशो मार बाक्‍मे, दे मरुप्‍नीसी। गोमी तूचशो कचौरा तूने चाप्‍नीसी?” देंमेनु “चाप्‍नस्‍कु” देंताक्‍स। \em मत्ती २६:३९\em* \v 23 मिनु येसुमी “थमा आं कचौराम तूनीसी। तन्‍न आं ग्‍युरा पेरा गे बाक्‍चा गेचा आं गुइमी ममाइ। आं आफोमी योव़शो आन कली बाक्‍ब” दे माइक्‍तीम्‍सी। \em प्रेरित १२:२; प्रकाश १:९\em* \p \v 24 मिनु शेंसीब १० जनामी मेको आस कली मो देंशो नेंशा “एको निक्‍शी दोदेंशो बाक्‍सा, है” दे आन थुं मनुम। \em लूका २२:२४-२७\em* \v 25 मिनु येसुमी नेल्‍ल आन कली खुप्‍शा “अर्को रागी कली हुकुम पाइबपुकीमी मुर आन कली दिप्‍शा वोइश्‍शा, हुकुम पाइनीम, दे तुइक्‍नीनी। \v 26 गेपुकी इन दातेमी मोदेंशो पचा मदुम्‍ब। इन दातेमी ठेयब दुम्‍चा माल्‍बम नेल्‍ल आन गेय पाइब दुम्‍चा माल्‍ब। \em मत्ती २३:११; १कोरिन्‍थी ९:१९\em* \v 27 इन दातेमी नेल्‍ल क्‍येङा ङोंइती दुम्‍चा माल्‍बम नेल्‍ल आन वाइल दुम्‍चा माल्‍ब। \em मर्कूस ९:३५\em* \v 28 रागीम जरमेशो मान पपांइसीचा कली जाक्‍शो ममाइ। तन्‍न गेय पथ नु शुश मुर आन कली प्रोंइचा कली आ गिंम सोइक्‍थ जाक्‍शो बाक्‍ब” दे माइक्‍तीमी। \em फिलिप्‍पी २:७; १पत्रुस १:१८-१९\em* \s1 मिक्‍च मताइबम तशो \r मर्कूस १०:४६-५२; लूका १८:३५-४३ \p \v 29 मिनु काबु यरीको सहर रे गाक्‍मानु, शुश मुरुमी येसु आ नोले खोइक्‍तेक्‍म। \v 30 मिनु लांमी बाक्‍शा, मिक्‍च मताइब निक्‍शीमी येसु एको लां पित देंशो नेंशा “हे प्रभु, दाऊद आ तौ, गो आंस कली शिशी पांइस्‍की” दे वाइ ब्रेत्‍ताक्‍स। \v 31 येसु नु काथा गाक्‍बपुकीमी “रेयके मपसे” दे हुइक्‍तमेनु, ङोंइती क्‍येङा वाइ ब्रेश्‍शा “प्रभु, दाऊद आ तौ, गो आंस कली शिशी पांइस्‍की” दे ब्रेत्‍ताक्‍स। \v 32 मिनु येसु ख्रा दिक्‍शा, मेको आस कली ब्रेश्‍शा “इस कली मार पङा, मार पुंइसी?” देंमेनु \v 33 “प्रभु, आंस कली मिक्‍च ताइब सेलीने” दे पुंइताक्‍स। \v 34 मिनु येसुमी मेको आस कली शिशी पा आस मिक्‍च थिवानु, मिक्‍च ताइब दुम्‍शा, येसु आ नोले खोइक्‍ताक्‍स। \c 21 \s1 येसु मान पचा पुंइसीशो \r मर्कूस ११:१-१०; लूका १९:२९-३८; यूहन्‍ना १२:१२-१९ \p \v 1 मिनु यरूसलेम आ नेक्‍था जैतून डांडा ङा बेथफागे माइश्‍शो गाउं जाक्‍दीत्‍तेक्‍म। \v 2 मिनु येसुमी आ शेंसीब निक्‍शी आस कली “मेरे गाउं लसे। मेकेर जाक्‍दीश्‍शा, गधा नु आ चाइक्‍ब पाइश्‍शा वोइश्‍शो थित्‍नीसी। मेको निक्‍शी प्रोंइशा चाक्‍की‍से। \v 3 मुरपुकीमी ‘एको गधा मारदे लाइक्‍‍सी?’ देंतेक्‍म हना ‘प्रभु मेको कली माल्‍ताक्‍व’ देंसीनु, लाइक्‍चा गेनीम” दे सोइक्‍ताक्‍सी। \em मत्ती २६:१८ \em* \v 4 मोदेंशो दुम्‍चा माल्‍ब। मारदे हना साइ नेसी परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइबमी \v 5 “सियोन ङा तमी कली ओदें तुइक्‍पतीन। कोव़ङीन, इन पिप ब्रेम्‍शो दुम्‍शा, गधा गधैनी आ चाइक्‍ब ङोइश्‍शा, इन बाक्‍तीके गे पिन पिन बाक्‍ब” दे ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। \em जकरिया ९:९\em* \v 6 मेको निक्‍शी लशा, येसु आ देंशो खोदेंशो पाम्‍से बाक्‍त। \v 7 मिनु गधा नु आ चाइक्‍ब चाक्‍शा, आन वासी गधा तारी ब्राम्‍तेक्‍म। मिनु येसु ङोंइ‍साक्‍व। \v 8 मिनु येसु आ नोले खोइक्‍बपुकीमी आन फेक्‍तीक वा लांमी ब्राम्‍तेक्‍म। खजूर रवा आ राशी जिक्‍शा, लांमी ब्रशा दारशो सेल्‍तेक्‍म। \em २राजा ९:१३\em* \v 9 मिनु आ ङोंइती नोले गाक्‍बपुकीमी “दाऊद आ तौ कली होसन्‍ना, परमप्रभु यावे आ नेंमी जाक्‍ब कली जाइ, गे ठेयब बाक्‍नीनी” दे रेयके पा ठेयब सेल्‍ना सेल्‍न गाक्‍तेक्‍म। \em भजन संग्रह ११८:२५-२६\em* \v 10 मिनु यरूसलेम सहर ओव़मेनु, मेकेर बाक्‍बपुकीमी “मेको सु बाक्‍म, माइ” दे लोव़ पमुम्‍तेक्‍म। \v 11 मिनु येसु नु काथा गाक्‍बपुकीमी “गालील रागी ङा नासरथ रे जाक्‍शो परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब येसु एको बाक्‍ब” देंतेक्‍म। \s1 ग्‍याप्‍ब लेयब आन कली खेरशो \r मर्कूस ११:१५-१९; लूका १९:४५-४८; यूहन्‍ना २:१३-१६ \p \v 12 मिनु येसु परमप्रभु यावे आ खिं ओव़त। मेकेर ग्‍याप्‍ब लेयब क्‍येट फाइक्‍ब आन कली खेरतीमी। क्‍येट फाइक्‍ब आन टेबल नु ढुकुर लेयब आन नित्‍तीके खोल्‍शा गेम्‍तीमी। \v 13 मिनु “ ‘आं खिं आं कली मान पतीके बाक्‍ब’ दे ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। गेपुकीमी चहिं खुइ आन बाक्‍तीके पुक्‍खी सेल्‍तीनी” दे हुइक्‍ताक्‍मी। \em यसैया ५६:७, येरमीया ७:११\em* \s1 आलपुकीम येसु कली मान प‍‍शो \p \v 14 मिनु मिक्‍च मताइब नु खोरन्‍डेपुकी जाक्‍तेक्‍म। मिनु येसुमी मेको आन कली सापाइक्‍तीमी। \v 15 मिनु ठेयब चढ़ेब नु सास्‍त्रीपुकीमी येसुमी छक लाक्‍चा ङा गेय पशो नु आलपुकीमी “दाऊद आ तौ कली होसन्‍ना” दे शुश रेयके पा येसु कली ठेयब सुइश्‍शा मान पशो तशा, \em होसन्‍ना आ देंशो “परमप्रभु वारच पने” बाक्‍ब।\em* \v 16 येसु कली “मेकोपुकीमी मार देंबाक्‍मा मनेंनीनी?” दे गाइश्‍शा देंतेक्‍म। मिनु येसुमी “नेंता। ‘आइक्‍च आल नु बुकलु आलपुकीमी इन कली ठेयब सेल्‍पांइसाक्‍नी’ दे ब्रेक्‍शो लोव़ मपढेनी?” दे माइक्‍तीमी। \em भजन संग्रह ८:२\em* \v 17 मिनु मेको आन कली प्रोंइशा, सहर रे ग्रूशा, बेथानी जाक्‍दीश्‍शा बास बाक्‍त। \s1 सिश्‍शो फोव़शी रवा \r मर्कूस ११:१२-१४,२०-२४ \p \v 18 आ दीसा सुनी यरूसलेम लेम्‍मेनु, शोव़लु बेक्‍माक्‍त। \v 19 मिनु लां नेक्‍थामी फोव़शी रवा का तशा, फोव़शी सिश्‍शो बाक्‍म कों, दे कोव़ङानु, सफा ला ताप्‍तु। सफा ला तशा “मुल ङा मेरे गेनायो मसिप्‍ब रवा दुमो” दे माइक्‍तु। मिनु रवा साव सोव़त। \em लूका १३:६\em* \v 20 मिनु शेंसीबपुकीमी रवा सोव़शो तशा “रवा दोपा साव सोव़मे” दे छक लाक्‍तेक्‍म। \v 21 मिनु येसुमी “नोफा दाइश्‍शा नेनीने, दल्‍गीर मपथु थमा सुइक्‍तीनी हना, फोव़शी रवा कली पशो खोदेंशो पचा ला ममाइ, डांडा कली एकेर रे समुन्‍द्रमी याक्‍सो देंतीनी हना, मेको डांडा यो याक्‍सीशा लाइब। \em मत्ती १७:२०\em* \v 22 थमा सुइश्‍शा प्रार्थना पा पुंइतीनी हना, इन पुंइशो ताइनीनी” दे माइक्‍तीमी। \s1 येसु आ अधिकार ते रे जाक्‍बा? \r मर्कूस ११:२७-३३; लूका २०:१-८ \p \v 23 मिनु परमप्रभु यावे आ खिं ओव़शा, मुर आन कली शेंना शेंन बाक्‍मेनु, ठेयब चढ़ेब नु जोक्‍ब तुइक्‍ब खालपापुकी जाक्‍शा “तेको अधिकारमी मोदेंशो पवी? एको अधिकार सुमी गेवे?” देंतेक्‍म। \em यूहन्‍ना २:१८; प्रेरित ४:७ \em* \v 24 मिनु येसुमी “गो इन कली लोव़ का हिल्‍लो पाइनुङ। गेम आं लोव़ लेत्‍ताक्‍नी हना, तेको अधिकारमी एको गेय पङा, दे शेंनन्‍नी। \v 25 यूहन्‍नामी मुर आन कली ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍शा ग्रुंइतीके अधिकार स्‍वर्ग रे तवा, दे मुरपुकी रे तवा?” दे हिल्‍लो पाम्‍तीमी। मिनु लोव़सी पमुशा “स्‍वर्ग रे तवा बाक्‍त देंतय हना, मो हना यूहन्‍ना आ लोव़ मारदे थमा मसुइक्‍नी देंब। \v 26 मुरपुकी रे तवा बाक्‍त देंयानु, मुरपुकीमी इं लोव़ मनेंथु मटीनीम। मारदे हना मुरपुकीमी यूहन्‍ना परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब बाक्‍त, दे थमा सुइश्‍शो बाक्‍नीम” देंमुम्‍तेक्‍म। \em मत्ती १४:५\em* \v 27 मोपतीके “मतुइक्‍नीकी” देंतेक्‍म। मिनु येसुमी “मो हना तेको अधिकारमी एको गेय पङा, गो यो मशेंनन्‍नी। \s1 येसु कली ग्‍येरपाइक्‍ब \p \v 28 अर्को लोव़ का नेंशा मिम्‍तीने। मुर का के तौ निक्‍शी बाक्‍सा बाक्‍त। मिनु काबु आफोमी आ जेठा कली ‘आं तौ, मुलाक्‍ती अङगुर रूमी गेय पथ लावो’ देंमाक्‍त। \v 29 मिनु जेठामी ‘गो मलाइनुङ’ देंमाक्‍त। नोले आ थुं लेश्‍शा लमाक्‍त। \v 30 मिनु आफोमी कान्‍छा कली यो ‘आं तौ, मुलाक्‍ती अङगुर रूमी गेय पथ लावो’ देंमाक्‍त। मेकोमी ‘दुम्‍ब, गो लाइनुङ’ देंमाक्‍त। तन्‍न मल‍माक्‍त। \em मत्ती ७:२१\em* \v 31 आस आफ आ दाक्‍शो सुमी पवा? जेठामी पवा, दे कान्‍छामी पवा?” दे माइक्‍मीनु “जेठामी पवा बाक्‍त” देंतेक्‍म। मिनु येसुमी मेको आन कली “नोफा दाइश्‍शा नेनीने, इन क्‍येङा ङोंइती तिरो पोक्‍ब नु तेल्‍लेम पाइबपुकी परमप्रभु यावे आ राज्‍य ओव़चा ताइनीम। \em लूका १८:९-१४\em* \v 32 मारदे हना यूहन्‍नामी ठीक लां कोंइशा यो गेपुकीमी थमा सुइश्‍शा, इन थुं परमप्रभु यावे गे मलेत्‍तीनी। मेकोपुकीमी चहिं यूहन्‍ना कली थमा सुइश्‍शा, आन थुं परमप्रभु यावे गे लेत्‍ताक्‍म” देंत। \em लूका ७:२९\em* \s1 मरिम्‍शो बुम्‍था पाइब \r मर्कूस १२:१-२; लूका २०:९-१९ \p \v 33 मिनु येसुमी “लो, अर्को कथा का नेनीने। मुर कामी अङगुर ख्रुम्‍शा, थारपु हिरशा, अङगुर ख्राक्‍तीक नु वोइक्‍तीक सेल्‍शा, बुम्‍था पाइब माल्‍शा, मेको आन कली गेशा वोइश्‍शा, अर्को रागी लमाक्‍त। \em यसैया ५:१-२\em* \v 34 अङगुर मीशा सेक्‍ची जाक्‍मेनु, आ गेय पाइब आन कली आ भाग पोक्‍थ सोइक्‍तीमी बाक्‍त। \v 35 मिनु गेय पाइबपुकी जाक्‍दीम्‍मानु, बुम्‍था पाइबपुकीमी का कली तुप्‍मे बाक्‍त, का कली सदमे बाक्‍त, का कली फुल्‍लु आप्‍शा खेरमे बाक्‍त। \v 36 मिनु ङोंइती सोइश्‍शो क्‍येङा शुश आन कली सोइक्‍तीमी बाक्‍त। मेको आन कली यो में मोदेंशोन पामे बाक्‍त। \v 37 मिनु ‘आं तौ कली टीनीम कों’ दे मिम्‍शा, आ तौ कली सोइक्‍ता बाक्‍त। \v 38 मिनु बुम्‍था पाइबपुकीमी आ तौ कली पिशो तशा ‘एको अङस ताइब बाक्‍ब। लो साइक्‍चा। मिनु रू, अङगुर नेल्‍ल इं केन दुम्‍ब’ देंशा गारमा बाक्‍त। \em मत्ती २६:३-५; यूहन्‍ना १:११\em* \v 39 मिनु फि ग्‍याइश्‍शा, रू रे ग्रुंइशा, सदमे बाक्‍त। \v 40 मो पाइब आन कली रू होव़प लेश्‍शा जाक्‍शा, मार पाइबा?” देंमेनु \v 41 “मोदेंशो मरिम्‍शो पाइब आन कली साइक्‍पाइक्‍ब। आ रू चहिं सुमी अङगुर मीमेनु, पोक्‍थ जाक्‍ब आन कली गेब, मेको आन कली गेब” देंतेक्‍म। \v 42 मिनु येसुमी “ओदेंशो ब्रेक्‍शो लोव़ मपढेनी? ‘खिं सेल्‍बपुकीमी गारो प्रोङमेनु, एको फुल्‍लु मगार, दे ताइक्‍तमे बाक्‍त। मेको मगारथु ताइश्‍शो फुल्‍लु चहिं सुर ङा सुरे फुल्‍लु दुम्‍माक्‍त। परमप्रभु यावेमी मोदेंशो पशो बाक्‍त। मिनु मेको इं दातेमी छक लाक्‍चा ङा बाक्‍ब’ दे ब्रेक्‍शो बाक्‍ब।। \em भजन संग्रह ११८:२२-२३; प्रेरित ४:११; १पत्रुस २:४-८\em* \v 43 मोपतीके परमप्रभु यावे आ राज्‍य इन गुइ रे रोइक्‍चा पुंइसीनीनी। मिनु फल सिप्‍ब अर्को जात ङा मुर आन कली गेब, दे माइक्‍तीमी। \v 44 सुमी एको फुल्‍लुम दाल पांइसीशा राम्‍सीबा, मेको फस दुम्‍ब। एको फुल्‍लुमी सु कली चिप्‍बा, मेको चिम्‍सीशा बेक्‍ब” देंत। \v 45 मिनु ठेयब चढ़ेब नु फरिसीपुकीमी येसुमी देंशो कथापुकी नेंशा “एहे, इं कली कका देंशो बाक्‍माक्‍त” दे रुप्‍मे बाक्‍त। \v 46 मिनु ग्‍याइक्‍पाइक्‍चा माल्‍मे बाक्‍त। तन्‍न येसु कली “परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब बाक्‍ब” देंब आन कली तशा, हिंमा बाक्‍त। \c 22 \s1 पिप आ ग्‍युंबेम ब्रेश्‍शो \r लूका १४:१६-२४ \p \v 1 मिनु येसुमी लेंशा कथापुकी सेल्‍शा, मुर आन कली शेंना शेंन \v 2 “स्‍वर्ग ङा राज्‍य ओदेंशो बाक्‍ब, पिप कामी आ तौ आ ग्‍युंबे पा भोज पचवा बाक्‍त। \em यूहन्‍ना ३:२९\em* \v 3 मिनु आ गेय पाइब आन कली निम्‍तो ताइब आन कली ब्रेत्‍थ सोइक्‍तीमी बाक्‍त। तन्‍न निम्‍तो ताइबपुकी लचा थुं मपामे बाक्‍त। \v 4 मिनु लेंशा अरु गेय पाइब आन कली ‘नेनीने, गो जचा थोव़की सेल्‍शा ठीक पाता। लो, जथ जाक्‍कीन, दे मतीन’ दे ब्रेत्‍थ सोइक्‍तीमी बाक्‍त। \v 5 तन्‍न ब्रेत्‍चा पुंइसीब नेल्‍लेमी ग्‍युंबे जथ लचा थुं मपथु, का आ रूमी गेय पथ लमाक्‍त, का ग्‍याप्‍तीक लेयतीक गेय पथ लमाक्‍त। \v 6 लीशोपुकीमी ब्रेत्‍थ जाक्‍ब आन कली शुक्‍शी पा ग्‍याइश्‍शा तुप्‍शा सदमे बाक्‍त। \em मत्ती २१:३५\em* \v 7 मिनु पिपमी मोदेंशो दुम्‍शो तुइश्‍शा चुरशा, आ सिपाही आन कली ‘लने, मुर साइक्‍ब आन कली साइश्‍शा, आन सहर गाउं क्रोइश्‍शा गेने’ दे सोइक्‍तीमी बाक्‍त। \em मत्ती २४:२\em* \v 8 मिनु आ गेय पाइब आन कली ‘आं तौ आ ग्‍युंबे भोज ठीक सेल्‍ता। ब्रेश्‍शोपुकी चहिं भोजम जाक्‍चा मशिरसीशो बाक्‍मा बाक्‍त। \v 9 मोपतीके मुल लां पित्‍थ लशा, सु सु आन कली थिन्‍नी, मेको आन कली चाक्‍कीने’ दे सोइक्‍तीमी बाक्‍त। \em मत्ती १३:४७\em* \v 10 मिनु मेकोपुकीमी लां पित्‍थ लशा, रिम्‍शो मरिम्‍शो दोदेंशो मुर थिदमे, मोदेंशो नेल्‍ल आन कली खुप्‍शा चाक्‍गमे बाक्‍त। मिनु ग्‍युंबे खिं पौनापुकीम ब्रीमाक्‍त। \v 11 मिनु पिपमी ‘आं पौना दोपा बाक्‍मा, दोशो जाक्‍मा’ दे कोव़थ जाक्‍मेनु, ग्‍युंबे भोज ङा वा मफेक्‍शो मुर का तवा बाक्‍त। \em प्रकाश १९:८\em* \v 12 मिनु ‘ए वारच, ग्‍युंबे भोज ङा वा मफेक्‍थु, दोपा एकेर ओव़ङे?’ देंमेनु, सिक्‍सी पा मारेइ देंने मचबा बाक्‍त। \v 13 मिनु पिपमी आ गेय पाइब आन कली ‘एको आ गुइ खोइल फ्रेंशा ग्रुंइशा, छिङछिङमी ताइक्‍तीने। मेकेर मुरपुकी आन ख्रुइ शेप्‍शा ङाक्‍नीम’ \v 14 ब्रेत्‍चा पुंइसीशो मुर शुश बाक्‍नीम, योव़शो चहिं का निक्‍शी ला बाक्‍नीम” दे येसुमी शेंताक्‍मी। \s1 तिरो थाप्‍चा देय मथाप्‍चा \r मर्कूस १२:१३-१७; लूका २०:२०-२६ \p \v 15 मिनु फरिसीपुकीमी “एको कली दोपा आंम आ लोव़ ख्राइक्‍पपाइश्‍शा दोस गेचा” दे लोव़सी पमुमा बाक्‍त। \v 16 मिनु आन शेंसीब नु हेरोद आ वारच आन कली येसु आ बाक्‍तीके ओं माइक्‍थ सोइक्‍तीमी बाक्‍त “हे शेंब, गे थमा पाइब ननी। मुर आन कुल मकोव़थु सुइ नु महिंथु, परमप्रभु यावे आ लोव़ थमा पा शेंनीनी, दे तुइक्‍नीक। \em यूहन्‍ना ३:२\em* \v 17 मिनु लोव़ का शेंदीकी, शेंब हजुर, मार लोव़ देंशा हना, सिजर सरकार कली तिरो थाप्‍चा माल्‍ब, दे मथाप्‍थु यो दुम्‍बा?” दे हिल्‍लो पखु पा, लोव़ ख्राइक्‍पपाइक्‍चा माल्‍तेक्‍म। \v 18 मिनु येसुमी मेको आन मरिम्‍शो मिम्‍शो तुइश्‍शा “ए कपटीपुकी, मारदे आं थुं थाम्‍नीनी? \v 19 तिरो थाप्‍तीके क्‍येट का कोंइदीनी” देंमेनु, देनार का कोंइताक्‍म। \v 20 मिनु “एको सु आ नेंमी ख्रोइश्‍शो बाक्‍मे?” देंमेनु \v 21 “सिजर आ नेंमी ख्रोइश्‍शो बाक्‍त, हजुर” देंतेक्‍म। मिनु येसुमी “लो मो हना, सिजर आ थोव़क सिजर कली गेने। परमप्रभु यावे आ थोव़क परमप्रभु यावे कली गेने” देंमेनु, \em रोमी १३:१,७\em* \v 22 मेकोपुकी छक लाक्‍शा, फ्रा फ्रु लेश्‍शा गाक्‍तेक्‍म। \s1 बेक्‍शो रे सेंसीचा आ पर्बम शेंशो \r मर्कूस १२:१८-२७; लूका २०:२७-४० \p \v 23 मिनु सदुकीपुकी जाक्‍तेक्‍म। सदुकीपुकीमी बेक्‍शो रे मसेंसीब, दे शेंनीम। मिनु येसु आ बाक्‍तीके जाक्‍शा \em प्रेरित ४:२; प्रेरित २१:६-८\em* \v 24 “हे शेंब, मोसामी ब्रेक्‍शो लोव़मी ‘मुर कामी आल मथिथु बेक्‍त हना, आ लोक्‍बमी आ भोग्‍यु वोंइसीशा, आ दाग्‍यु आ पा ङा सन्‍तान मजाम्‍मल, तमी तौ थिवल’ दे ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। \em ब्‍‍यवस्‍था २५:५-६\em* \v 25 खिं कामी ७ जना लोक्‍ब बाक्‍तेक्‍म। मिनु ङोंइती जरमेशोमी ग्‍युंबे पाप्‍तु। \v 26 मिनु आल मथिथु बेक्‍त। मिनु माइलामी आ भोग्‍यु वोंइसाक्‍व। मिनु मेको यो आल मथिथु बेक्‍त। मिनु साइलामी आ भोग्‍यु वोइश्‍शा, मेको यो आल मथिथु बेक्‍त। मोदेंशो पा ६ जनामीन आन भोग्‍यु वोइश्‍शा, आल मथिथु बेक्‍तेक्‍म। \v 27 मिनु नोले मेको मीश मुर यो बेक्‍त। \v 28 मुर बेक्‍शो रे सेंसीशा ब्रोंइमानु, मेको ७ जना वोंइश आन मीश दुम्‍शो मीश मुर तेको आ मीश दुम्‍बा?” दे हिल्‍लो पाम्‍तेक्‍म। \v 29 मिनु येसुमी “गे दूली मिम्‍नीनी। मारदे हना परमप्रभु यावे आ लोव़ मरुप्‍नीनी, परमप्रभु यावे आ सक्ति यो मतुइक्‍नीनी। \v 30 बेक्‍शो रे सेंसीशा ब्रोंइमानु, मुरुमी ग्‍युंबे मपाइनीम। स्‍वर्गम बाक्‍ब परमप्रभु यावे आ गेय पाइब खोदेंशो बाक्‍नीम। \v 31 बेक्‍शो रे सेंशा ब्रोंइचा देंशो मार बाक्‍ब देंशा हना, \v 32 परमप्रभु यावेमी ‘गो अब्राहाम आ परमप्रभु यावे, इसहाक आ परमप्रभु यावे, याकूब आ परमप्रभु यावे नङ’ दे ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। मेको लोव़ मपढेनी? परमप्रभु यावे बेक्‍शो मुर आन परमप्रभु यावे ममाइ। ब्रोंइशो आन परमप्रभु यावे बाक्‍ब” दे माइक्‍तीमी। \em प्रस्‍थान ३:६\em* \v 33 मिनु मेकेर देल्‍शोपुकीमी येसु आ लोव़ नेंशा छक लाक्‍तेक्‍म। \s1 नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब अरेशो लोव़ \r मर्कूस १२:२८-३१; लूका १०:२५-२८ \p \v 34 मिनु फरिसीपुकीमी “सदुकी आन कली लेन्‍ने मचाप्‍चा ङा लोव़ पाइमी बाक्‍त” देंशो नेंशा, खुम्‍सीशा जाक्‍तेक्‍म। \v 35 आन दाते ङा आरेशो लोव़ जोक्‍ब तुइक्‍ब कामी येसु कली \v 36 “हे शेंब, परमप्रभु यावे आ अरेशो लोव़ ङा तेको नेल्‍ल क्‍येङा तुइक्‍चा माल्‍शो बाक्‍बा?” दे आ थुं थाम्‍चा कली हिल्‍लो पाप्‍तु। \v 37 मिनु येसुमी “ ‘गेपुकी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली इन थुं नेल्‍लेमी, इन सोक्‍त नेल्‍लेमी नु इन बोल नेल्‍लेमी दाक्‍चा माल्‍नीनी’ \em ब्‍‍यवस्‍था ६:५\em* \v 38 मेको नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब नु तुइक्‍चा माल्‍शो अरेशो लोव़ बाक्‍ब। \v 39 मिनु आ नोले ङा लोव़ ‘आंम इ कली दाक्‍शो खोदेंशो पा, इ नेक्‍था बाक्‍ब कली यो दाक्‍तो’ देंशो बाक्‍ब। \em लेवी १९:१८\em* \v 40 एको अरेशो लोव़ निक्‍शीमी परमप्रभु यावे आ अरेशो लोव़ नु आ लोव़ पाइब आन लोव़ नेल्‍ल खाप्‍शो बाक्‍ब” दे येसुमी माइक्‍तीमी। \em रोमी १३:९-१०\em* \s1 ख्रीस्‍त सु आ तौ बाक्‍बा? \r मर्कूस १२:३५-३७; लूका २०:४१-४४ \p \v 41 काबु फरिसीपुकी खुम्‍समानु, येसुमी मेको आन कली \v 42 “ख्रीस्‍त आ पर्बम मार मिम्‍नीनी? मेको सु आ तौ सुइक्‍नीनी?” दे हिल्‍लो पाप्‍तु। मिनु “दाऊद आ तौ” देंतेक्‍म। \em यसैया ११:१; यूहन्‍ना ७:४२\em* \v 43 मिनु येसुमी “मो हना मारदे परमप्रभु यावे आ सोक्‍त रे पा दाऊदमी मेको कली प्रभु देंबा? \v 44 ‘परमप्रभु यावेमी आं प्रभु कली “इ जोरी सत्रु आन कली इ खोइल आगाम मवोदुमी सम्‍म आं ग्‍युरा गे बाक्‍को” देंशा’ ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। \em भजन संग्रह ११०:१; मत्ती २६:६४\em* \v 45 दाऊदमी मेको कली ‘प्रभु’ देंब। मिनु दोपा आ तौ दुम्‍मे?” दे माइक्‍तीमी। \v 46 मिनु सुइमी लोव़ का यो लेन्‍ने मचबेम। में ङा मेरे हिंशा, लोव़ हिल्‍लो पचा यो प्रोंइतेक्‍म। \c 23 \s1 कपटी आन कली हुइश्‍शो \r मर्कूस १२:३८-४०; लूका २०:४५-४७; लूका ११:३९-५२ \p \v 1 मिनु येसुमी मेकेर देल्‍शो शुश मुर नु आ शेंसीब आन कली शेंना शेंन \v 2 “सास्‍त्री नु फरिसीपुकी इं किकी पिपी मोसा आ पा ङा दुम्‍शो बाक्‍नीम। \v 3 मेको आन शेंशो टिने, तन्‍न आन पशो खोदेंशो मपने। मारदे हना मेकोपुकीमी देंनीम, तन्‍न मपाइनीम। \em मलाकी २:७-८; रोमी २:२१-२३\em* \v 4 हेल्‍शो भारी सेल्‍शा, मुर आन कली कुरपाइक्‍नीम। मेकोपुकीम चहिं ब्रेप्‍चो कामी यो नेप्‍शा मगेनीम। \em मत्ती ११:२८-३०; प्रेरित १५:१०,२८\em* \v 5 मार मार पामेनु, मुर आन ङोंइती ला पाइनीम। ठेयब टालोमी परमप्रभु यावेमी अरेशो लोव़ ब्रेक्‍शा आन फेक्‍शो वामी केप्‍नीमी। मिनु आन वामी लाइश्‍शो झुम्‍का क्‍युक्‍सीनीम। \em मत्ती ६:१; गन्‍ती १५:३८-३९\em* \v 6 भोजमी नु ग्रुम्‍तीक खिंमी मान पचा पुंइसीतीकेमी नित्‍‍चा दाक्‍नीम। \em लूका १४:७\em* \v 7 लां बजारमी गाक्‍मानु, मान पा सेउ पा ‘शेंब, हजुर’ देंपांइसीचा दाक्‍नीम। \v 8 गे इन कली सुइमी शेंब हजुर मदेंमल। मारदे हना इन कली शेंब का ला बाक्‍ब। गे नेल्‍ल वोबु ननी। \v 9 एको रागीमी सुइ आन कली आफ मदेनीने। मारदे हना इन आफ का ला स्‍वर्गम बाक्‍ब। \v 10 गे इन कली सुइमी होव़प मदेंमल। मारदे हना इन होव़प का ला ख्रीस्‍त बाक्‍ब। \v 11 इन दातेमी नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब सु बाक्‍मे, मेको इन गेय पाइब दुम्‍ब। \em मत्ती २०:२६-२७\em* \v 12 ठेयब सुंइ‍सीब हिक्‍चा मपुंइसीब। महिक्‍सीशो चहिं मान पाइक्‍चा पुंइसीब। \em अय्‍युब २२:२९; हितोपदेस २९:२३; इजीकीएल २१:३१; लूका १८:१४; १पत्रुस ५:५\em* \p \v 13 सास्‍त्री नु फरिसीपुकी, गे कपटी, इन कली तशा थुं खाइक्‍ती। मारदे हना स्‍वर्ग ङा राज्‍य ओव़तीक लां तेक्‍नीनी। गे मओव़नीनी, मिनु अरु आन कली यो ओव़चा मगेनीनी। \v 14 सास्‍त्री नु फरिसीपुकी, गे कपटी, इन कली तशा थुं खाइक्‍ती। मारदे हना दुइश्‍शो प्रार्थना पा कोंइखु पा वोंइश बेक्‍शो मीश मुर आन शोंप नेल्‍ल नेक्‍शा गेनीनी। मोपतीके अरु आन क्‍येङा शुश सजाइ ताइनीनी। \v 15 सास्‍त्री नु फरिसीपुकी, गे कपटी, इन कली तशा थुं खाइक्‍ती। मारदे हना इन खोदेंशो पा यहूदी धर्म पाइब का सेल्‍चा कली रागी नेल्‍ल हिरशा गाक्‍नीनी। मिनु इन लोव़ टीब सेल्‍शा, इन क्‍येङा शुश सजाइ तपाइश्‍शा, नरक सोइक्‍नीनी। \p \v 16 मिक्‍च मताइब दुम्‍शा यो लां कोंइखु पाइब, इन कली तशा थुं खाइक्‍ती। मारदे हना परमप्रभु यावे आ खिं थिशा कसम जशोमी मारेइ लोव़ मथोक्‍सीब, खिं ङा सुन थिशा चहिं लोव़ थोक्‍सीब, दे शेंनीनी। \em मत्ती ५:३४-३७; मत्ती १५:१४\em* \v 17 मिक्‍च मपाइश्‍शो मूर्खपुकी, सुन ठेयब मिम्‍सीबा, दे सुनमी ग्‍योम्‍सीशो खिं ठेयब मिम्‍सीबा? \v 18 चढ़ेतीके थिशा, कसम जशोमी लोव़ मथोक्‍सीब, चढ़ेशो थोव़की थिशा कसम जशोमी चहिं लोव़ थोक्‍सीब, दे यो शेंनीनी। \v 19 मिक्‍च मपाइश्‍शोपुकी, चढ़ेशो ठेयब मिम्‍सीबा, दे चढ़ेतीके ठेयब मिम्‍सीबा? \v 20 चढ़ेतीके थिशा कसम जाइबमी चढ़ेतीके नु चढ़ेशो थोव़की थिशा कसम जशो बाक्‍ब। \v 21 परमप्रभु यावे आ खिं थिशा कसम जाइबमी परमप्रभु यावे आ खिं नु मेकेर बाक्‍ब परमप्रभु यावे कली थिशा कसम जशो बाक्‍ब। \v 22 स्‍वर्ग कोव़शा कसम जाइबमी परमप्रभु यावे आ नित्‍तीके नु मेकेर निप्‍ब कली कोव़शा, कसम जशो बाक्‍ब, दे रुपीने। \p \v 23 सास्‍त्री नु फरिसीपुकी, गे कपटी, इन कली तशा थुं खाइक्‍ती। मारदे हना मसला खोरसानी ङा १० भागमी भाग का परमप्रभु यावे कली चढ़ेनीनी। तन्‍न परमप्रभु यावे आ अरेशो तुइक्‍चा माल्‍शो ठीक निसाफ पतीके, मुर आन कली शिशी पतीके नु परमप्रभु यावे कली थमा सुइक्‍तीके लोव़ ममिम्‍नीनी। एको गेय पचा माल्‍शो ननी, मिनु इन पशो यो मप्रोंइचा माल्‍शो ननी। \em लेवी २७:३०; लूका १८:१२; मीका ६:८\em* \v 24 मिक्‍च मताइब दुम्‍शा यो लां कोंइखु पाइबपुकी, तूचा ब्‍वाक्‍कुमी रकमिक्‍च ओव़शो बाक्‍त हना, तिल्‍शा तूनीनी। दलओंठ खोदेंशो ठेयब जन्‍तु ओव़शो बाक्‍त हना, ग्रु दाक्‍नीनी। \v 25 सास्‍त्री नु फरिसीपुकी, गे कपटी, इन कली तशा थुं खाइक्‍ती। मारदे हना बोस आ तार ला खुइश्‍शो खोदेंशो पा गेपुकी लाङगा रे रिम्‍शो तांइसीनीनी। तन्‍न इन आगामी खुइ नु ग्रांग्रा दिचा ङा गेय पतीकेमी ब्रीशो बाक्‍नीनी। \em मर्कूस ७:४,८\em* \v 26 ए मिक्‍च मपाइश्‍शो फरिसीपुकी, ङोंइती बोस आगा खुइक्‍तीने। मिनु आ तारी यो रिम्‍शो तांइसेक्‍ल। \em यूहन्‍ना ९:४०; तीतस १:१५\em* \p \v 27 सास्‍त्री नु फरिसीपुकी, गे कपटी, इन कली तशा थुं खाइक्‍ती। मारदे हना बुलु ब्रुइश्‍शा दारपाइश्‍शो तुरस खोदेंशो ननी। मेको आ तारी दारशो तांइसीब, तन्‍न आगाम रुश राक्‍शा, रिना पाइश्‍शा ग्रांग्रा दिचा ङा बाक्‍ब। \v 28 मोदेंशो पा गेपुकी यो मुर आन ङोंइती धर्मी तांइसीनीनी, तन्‍न इन थुं कपट नु पापम ब्रीशो बाक्‍नीनी। \p \v 29 सास्‍त्री नु फरिसीपुकी, गे कपटी, इन कली तशा थुं खाइक्‍ती। मारदे हना बेक्‍शा लशो परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब नु ठीक पाइब आन तुरस दारशो सेल्‍नीनी। \v 30 मिनु ‘इं किकी पिपी आन पालामी गो यो बाक्‍शो नक हना, मेको आन परमप्रभु यावे आन कली साइक्‍पाइक्‍चा मगेक वा’ देंनीनी। \v 31 मो देंशोमी ‘साइ नेसी परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब आन कली साइक्‍ब आन चच युइ गो नकी’ दे तुइक्‍पांइसीनीनी। \em येरमीया २६:२०-२३; मत्ती ५:१२; प्रेरित ७:५२\em* \v 32 इन किकी पिपीम पचा मजाक्‍दीश्‍शो पाप गेपुकीमी खपीने। \v 33 गे बीख पाइश्‍शो बुस्‍स आ खलकपुकी, नरक लतीके सजाइ रे दोपा ब्रोंइनीनी ङा? \v 34 मोपतीके गो इन बाक्‍तीके परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब, जोक्‍ब तुइक्‍ब मुर नु परमप्रभु यावे आ लोव़ शेंब सोइक्‍नुङमी। का निक्‍शी आन कली साइक्‍नीनी, का निक्‍शी आन कली शीमी क्‍याइश्‍शा साइक्‍नीनी, का निक्‍शी आन कली ग्रुम्‍तीक खिंमी लाइश्‍शा, कोर्रामी युक्‍नीनी, मिनु तेइ बाक्‍चा मगेथु, खेदा पा खेरनीनी। \v 35 मेको मोपा खेदा पा साइश्‍शो पाप नेल्‍ल इन कली राइब। साइ नेसी रिम्‍शो पाइब हाबील साइश्‍शो रे बेरेक्‍याह आ तौ जकरिया साइश्‍शो सम्‍म ङा आन हुशेमी लां मताइनीनी। जकरिया कली परमप्रभु यावे आ खिंमी चढ़ेतीके आ ङोंइती साइश्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ४:८; २इतिहास २४:२०-२१\em* \v 36 नोफा दाइश्‍शा नेनीने, मेको पाप एको पाला ङा मुर आन कली राइब। \em लूका १३:३४-३५\em* \v 37 ए यरूसलेम, यरूसलेम, परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब आन कली साइक्‍तीवी। इ कली शेंथ सोइश्‍शो आन कली फुल्‍लु क्रोम्‍ताक्‍वी। पोथीमी आ चितोली आन कली आ फ्रा आगामी पुप्‍शो खोदेंशो पा, गो शुश खेयप इ आल आन कली पुप्‍चा माल्‍ता, गे चहिं मबिस्‍से। \v 38 मिनु मार दुम्‍ब देंशा हना, इ खिं ब्रेश्‍शा, मारेइ मलीब। \em येरमीया २२:५; भजन संग्रह ६९:२६; १राजा ९:७-८\em* \v 39 गो माइक्‍नन ‘परमप्रभु यावे आ नेंमी जाक्‍ब कली आसीक रल’ दे मान मपवी सम्‍म आं कली लेंशा मताइनेवे” देंत। \em मत्ती २१:९; मत्ती २६:६४\em* \c 24 \s1 परमप्रभु आ खिं मलीब \r मर्कूस १३:१-२; लूका २१:७-१९ \p \v 1 मिनु येसु परमप्रभु यावे आ खिं रे ग्रूशा लमेनु, आ शेंसीबपुकीमी “एको खिं दोमो कोल्‍पा गिश दारपाइश्‍शा सेल्‍शो बाक्‍माक्‍त” देंतेक्‍म। \v 2 मिनु येसुमी “मुल ओमो ठेयब नु दारपा सेल्‍शो ताइतीनी। नोफा दाइश्‍शा नेनीने, नोले ब्रेश्‍शा, फुल्‍लु का यो ख्रोप्‍शा मलीब” देंत। \em लूका १९:४४\em* \s1 श्‍येत दुम्‍चशो बाक्‍ब \p \v 3 मिनु जैतून डांडामी जाक्‍दीश्‍शा बाक्‍मेनु, आ शेंसीबपुकी यो जाक्‍शा “एको इन देंशो लोव़ गेना दुम्‍बा? इन जाक्‍ची ना ङा चिन्‍ड मार तांइसीनीमी? मिनु रागी नुप्‍चवा बाक्‍त, दे दोपा तुंइ‍सीबा?” दे हिल्‍लो पाम्‍तेक्‍म। \em प्रेरित १:६-८\em* \v 4 मिनु येसुमी “सुइमी इन थुं मक्‍यामेक्‍ल, दे होस पा बाक्‍कीन। \v 5 मारदे हना शुश मुरपुकीमी आं नें ब्रशा ‘गो ख्रीस्‍त नङ’ देंशा, मुर आन थुं क्‍यानीम। \em यूहन्‍ना ५:४३; १यूहन्‍ना २:१८\em* \v 6 लडाइ दुम्‍शो लडाइ ङा लोव़ शुश नेंनीनी। मेको लोव़ नेंशा महिनीन। मोदेंशो दुम्‍चा माल्‍ब, रागी नुप्‍चा चहिं इच्‍ची मजा। \v 7 मारदे हना ङोंइती जात जात नु राज्‍य राज्‍यमी लडाइ पाइनीम। रागी रागीमी अन्‍काल दुम्‍ब, एर ओंथ ख्रिनु कुइब। \v 8 मो दुम्‍मेनु, श्‍येत दुम्‍चा गोवा बाक्‍त, दे तुंइ‍सीब। \s1 आं मुर आइक्‍च सेल्‍चा पुंइसीनीम \p \v 9 इन कली खेदा पा शुश श्‍येत गेनीम, साइक्‍नीम। नेल्‍ल जात ङा मुरपुकीमी आं पर्बम इन कली मदाक्‍थु आइक्‍च सेल्‍नीम। \em मत्ती १०:२१-२२; यूहन्‍ना १६:२\em* \v 10 मिनु शुशेमी थमा सुइक्‍चा प्रोंइनीम। खेदा पाइब आन कली वारच पाइनीम। वारच आन दातेमी काइ मदाक्‍मुइनीम। \v 11 परमप्रभु यावे आ लोव़ दूली शेंबपुकी शुश बोक्‍शा, दूली पा शेंशा, शुश मुर आन थुं क्‍यशा गेनीम। मिनु परमप्रभु यावे आ राज्‍य ङा लां प्रोंइपाइक्‍नीम। \em २पत्रुस २:१; १यूहन्‍ना ४:१\em* \v 12 पाप पचा शुश बारतीके शुशेमी वारच पमुचा, दाक्‍मुचा प्रोंइनीम। \em २तिमोथी ३:१-५\em* \v 13 सु सु चहिं नेल्‍ल क्‍येङा नोले सम्‍म थमा सुइक्‍चा मप्रोंइथु बाक्‍नीमी, मेकोपुकी श्‍येत जचा रे ब्रोंइशा, गेना हना यो परमप्रभु यावे नु बाक्‍चा ताइनीम। \em मत्ती १०:२२; प्रकाश १३:१०\em* \v 14 परमप्रभु यावे आ राज्‍य आ पर्बम चहिं नेल्‍ल रागी ङा मुर आन कली तुइक्‍पांइसीब। मारदे हना नेल्‍लेमी तुइक्‍चा माल्‍नीम। मिनु नोले रागी नुप्‍ची जाक्‍ब। \s1 श्‍येत शुश नाक्‍त मलीब \r मर्कूस १३:१४-२३; लूका २१:२०-२४ \p \v 15 परमप्रभु यावे आ खिं ग्रांग्रा सेल्‍नीम, दे परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब दानीएलमी ब्रेक्‍शो लोव़ थमा दुम्‍शो तनीनु ‘पढेबपुकीमी रुप्‍मेक्‍ल’ \em दानीएल ९:२७, दानीएल ११:३१\em* \v 16 यहूदीया रागीमी बाक्‍बपुकी डांडा ग्‍येत्‍थ प्रोक्‍मल। \v 17 बारदलीम बाक्‍बमी ‘खिं ओव़शा, मारेइ लाइक्‍चा ताइनुङ’ दे ममिम्‍तमेक्‍ल, तन्‍न दिव दाव प्रेक्‍शा प्रोक्‍मल। \em लूका १७:३१\em* \v 18 रूमी गेय पाइबपुकीमी ‘फेक्‍तीक का लाइक्‍नीकी’ दे खिं लेश्‍शा मलमल, तन्‍न आन गेय थु था प्रोंइशा प्रोक्‍मल। \em लूका २३:२९\em* \v 19 आल कुरशो नु दूध तूब आल पाइश्‍शो मीश मुर अरु क्‍येङा शुश श्‍येत जाइनीम। \v 20 नाइक्‍तीक नाक्‍त नु हिउंदमी मोदेंशो श्‍येत मदुम्‍ल, दे परमप्रभु यावे कली पुनीने। \v 21 परमप्रभु यावेमी रागी सेला रे मुल सम्‍म सुइमी मतुइश्‍शो श्‍येत जाइनीम। मोदेंशो श्‍येत जचा लेंशा गेनायो मदुम्‍ब। \em दानीएल १२:१\em* \v 22 मोदेंशो श्‍येत जतीक नाक्‍त शुश नाक्‍त दुम्‍त हना, सुइ मब्रोंइनीम वा। तन्‍न आ योव़शो आन पर्बम परमप्रभु यावेमी मेको श्‍येत शुश नाक्‍त लीचा मगेब। \s1 ‘ख्रीस्‍त जाक्‍त’ देंब बोक्‍नीम \p \v 23 मिनु मुरपुकीमी ‘ख्रीस्‍त एकेर जाक्‍त, मेरेक बाक्‍ब, कोव़थ गाक्‍कीन’ देंतेक्‍म हना, थमा मसुतीने। \v 24 मारदे हना शुशेमी ‘गो ख्रीस्‍त नङ’ दे जोल पा गाक्‍नीम। ‘परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब नकी’ दे जोल पाइबपुकीमी चिन्‍ड नु छक लाक्‍चा ङा गेय कोंइनीम। मो पशोमी परमप्रभु यावे आ योव़शो आन कली यो लां प्रोंइपाइक्‍चा माल्‍नीम। \em ब्‍यवस्‍था १३:२-४; २थिस्‍सलोनिकी २:८-९; प्रकाश १३:१३\em* \v 25 मेको नेल्‍ल दुम्‍चा ङोंइतीन गो इन कली नेल्‍ल शेंशा तुइक्‍पाइक्‍तन्‍नी। \v 26 मेकोपुकीमी ‘सुइ मबाक्‍तीके गोरशो रागीमी ख्रीस्‍त बाक्‍ब’ देंतेक्‍म हना, थमा सुइश्‍शा कोव़थ मलने। ‘खिं आगा ङा कोठामी ख्रीस्‍त बाक्‍ब’ देंतेक्‍म हना, थमा मसुतीन। \em लूका १७:२३-२४\em* \v 27 नां दाप्‍तीकेमी चिला पवानु, छेङछेङ पा नां पेरतीकेमी सम्‍म तांइसीशो खोदेंशो पा, रागीम जरमेशो आ जाक्‍ची ना दुम्‍ब। \v 28 सिनु बाक्‍तीकेमी गिद्ध आंमा बेरशा जाक्‍नीम। \em लूका १७:३७; प्रकाश १९:१७-१८\em* \s1 येसु लेंशा यीब \r मर्कूस १३:२४-२७; लूका २१:२५-२८ \p \v 29 रागीम मोदेंशो श्‍येत दुम्‍ने नुम चोटी, सरीङमी चिन्‍ड तांइसीनीम। नां आ छेङछेङ जाम्‍शा, जिक रिक्‍शो तांइसीब। तास्‍ला आ हाम्‍सो यो जाम्‍ब, सोरुल खपीम दोक्‍नीम। सरीङ ङा सक्ति हिम्‍सीनीम। \em यसैया १३:१०; प्रेरित ६:१२-१३; २पत्रुस ३:१०\em* \v 30 मिनु सरीङमी रागीम जरमेशो आ चिन्‍ड तांइसीब। मिनु नेल्‍ल जात ङा मुरपुकी ङाक्‍नीम। रागीम जरमेशो कली गोस्‍स तारी बाक्‍शा, सक्ति नु ठेयब छेङछेङमी यिशो ताइनीम। \em प्रकाश १:७; मत्ती २६:६४; दानीएल ७:१३-१४; प्रकाश १९:११-१३\em* \v 31 मिनु रागीम जरमेशोमी परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइब आन कली तुराही ताप्‍पा, रागी तेइ तेइ रे परमप्रभु यावे आ योव़शो नेल्‍ल आन कली खुप्‍शा चाक्‍थ सोइक्‍ब। \v 32 फोव़शी रवा कोव़शा शेंसीने। फोव़शी रवा आ कोच्‍वा दाप्‍शा कुशो तनीनु, बर्खा ओव़माक्‍त, दे तुइक्‍नीनी। \v 33 आं देंशो लोव़ थमा दुम्‍शो तनीनु, आ जाक्‍ची जाक्‍माक्‍त, दे तुइक्‍नीनी। \v 34 नोफा दाइश्‍शा नेनीने, एको जात मनुप्‍थु, आं देंशो थमा दुम्‍ब। \v 35 सरीङ नु रागी नेल्‍ल जाम्‍शा लाइनीम, आं लोव़ चहिं गेना हना यो लीब। \em मत्ती ५:१८; यसैया ५१:६\em* \s1 सासीशा बाक्‍चा माल्‍ब \p \v 36 मोदेंशो गेना दुम्‍बा, सुइमी मतुइक्‍नीम। परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबपुकीमी यो मतुइक्‍नीम। तौमी यो मतुइक्‍ब। आफोमी ला तुइक्‍ब। \em प्रेरित १:७\em* \v 37 रागीम जरमेशो जाक्‍मेनु, मुरपुकीमी नोआह आ पालामी पशो खोदेंशो पाइनीम। \em लूका १७:२६-२७; उत्‍पत्ती ६:९-७,२३\em* \v 38 नोआह आ ठेयब डोंगा मओव़म सम्‍म मुरपुकीमी जना जन, तूना तून, ग्‍युंबे पना पन नु ग्‍युंबे पांइसीन सीन बाक्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। \v 39 नेल्‍ल आन कली ब्‍वाक्‍कुमी मयोल्‍दा सम्‍म मारेइ मतुइश्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। रागीमी जरमेशो आ जाक्‍ची नाक्‍त यो मोदेंशो दुम्‍ब। \v 40 वोंइश मुर निक्‍शी रूमी बाक्‍नीसी, का लाइक्‍चा पुंइसीब, का प्रोंइशा वोइक्‍चा पुंइसीब। \v 41 मीश मुर निक्‍शी यात हिल्‍ना हिल्‍न बाक्‍नीसी, का लाइक्‍चा पुंइसीब, का प्रोंइशा वोइक्‍चा पुंइसीब। \em लूका १७:३५\em* \v 42 इन प्रभु गेना जाक्‍बा, दे मतुइक्‍नीनी। मोपतीके गेना हना यो सासीशा बाक्‍कीन। \em मत्ती २५:१३\em* \v 43 खिं ङा मुरुमी ‘आपो नाक्‍दो खुइपुकी खुइ पथ जाक्‍नीम’ दे तुइक्‍ताक्‍व हना, मेको नाक्‍दो मइप्‍थु बाक्‍शा, खुइ पचा मगेन वा। \em १थिस्‍सलोनिकी ५:२\em* \v 44 गेना हना यो सासीशा बाक्‍कीन। मारदे हना रागीम जरमेशो इन मतुइक्‍थु जाक्‍ब। \s1 होव़प लेश्‍शा जाक्‍ब \r लूका १२:४१-४६ \p \v 45 होव़पमी आ खिं कोव़ब कली जची जाक्‍मेनु, जचा गेचा, दे अरेशा वोइक्‍चा पुंइसीशो खोदेंशो रिम्‍शो थुं पाइश्‍शो गेय पाइब सु बाक्‍बा? \v 46 आ होव़प लेश्‍शा जाक्‍शा, आ गेय पाइबमी आ देंशो टिशा पशो तशा ‘रिम्‍शो’ पाप्‍तीवी देंब। \v 47 नोफा दाइश्‍शा नेनीने, होव़पमी आइक्‍के बाक्‍शो नेल्‍ल मेको आ गुइमी जिम्‍मा गेब। \em मत्ती २५:२१-२३\em* \v 48 मरिम्‍शो थुं पाइश्‍शो गेय पाइबमी चहिं आ होव़प लम नोले ‘इच्‍ची ना मजाक्‍ब’ दे मिम्‍शा, \em २पत्रुस ३:४\em* \v 49 अरु गेय पाइब आन कली जिचा पोक्‍शा, श्‍येत गेशा तुप्‍शा, शांबु राकसी दुक्‍ब नु काथा बाक्‍शा पाइब। \v 50 आ ममिम्‍शो मतुइश्‍शो नाक्‍त खिं ङा होव़प लेश्‍शा जाक्‍ब। \v 51 मिनु मेको कली तुप्‍शा, फस सेल्‍शा कपटीपुकी नु काथा वोइक्‍ब। मेकेर मुरपुकी आन ख्रुइ शेप्‍शा ङाक्‍नीम। \c 25 \s1 निप्‍स पाइश्‍शो मीश आल \p \v 1 स्‍वर्ग ङा राज्‍य ओदेंशो दुम्‍ब, १० जना मीश आलमी तेल बत्ती कुरशा, ग्‍युम्‍ले ग्रुम्‍थ लाइनीम। \em लूका १२:३५-३६; प्रकाश १९:७\em* \v 2 ५ जना निप्‍स पाइश्‍शो बाक्‍नीम। ५ जना चहिं निप्‍स मपाइश्‍शो बाक्‍नीम। \v 3 निप्‍स मपाइश्‍शोपुकीमी बत्ती कुरशा तेल मकुरनीम। \v 4 निप्‍स पाइश्‍शोपुकीमी चहिं तेल यो कुरनीम। \v 5 मिनु ग्‍युम्‍ले जाक्‍ची जाक्‍शा यो मजाक्‍मेनु, नेल्‍ल मुकु जिशा इप्‍नीम। \p \v 6 मिनु १२ बजे नाक्‍दो ‘ग्‍युम्‍ले जाक्‍त, ग्रुम्‍थ लन’ देंशा ब्रेश्‍शो नेंनीम। \v 7 मिनु छुल छाल बोक्‍शा, आन बत्ती का का पा जेत्‍नीम। \v 8 मिनु निप्‍स मपाइश्‍शोपुकीमी निप्‍स पाइश्‍शो आन कली ‘आंइ बत्ती काप्‍चा चिक्‍ताक्‍म, इच्‍ची खोइ तेल आंइ कली यो गेचा नकी’ दे पुंइनीम। \v 9 तन्‍न निप्‍स पाइश्‍शोपुकीमी ‘गो आंइ कुरशो तेलमी गो नेल्‍ल इं बत्ती आन कली मजाक्‍दीप्‍ब। पसल लशा ग्‍याप्‍शा, चाक्‍शा दाङीन’ देंनीम। \v 10 मिनु मेकोपुकी तेल ग्‍याप्‍थ लमानु, ग्‍युम्‍ले जाक्‍ब। मिनु लचा कली सासीशा बाक्‍ब आन कली ग्‍युंबे भोज खिंमी ओंइशा, लाप्‍चो चोक्‍नीम। \em लूका १३:२५\em* \p \v 11 मिनु नोले तेल ग्‍याप्‍थ लाइबपुकी यो जाक्‍शा ‘प्रभु, लाप्‍चो रोक्‍शा गेचा नकी’ देंनीम। \v 12 मिनु प्रभुमी ‘नोफा दाइश्‍शा नेनीने, गो इन कली मतुइक्‍नन्‍नी। सु ननी?’ देंब। \em मत्ती ७:२३\em* \v 13 मेको खोदेंशो पा इन प्रभु गेना जाक्‍ब, दे मतुइक्‍नीनी। मोपतीके गेना हना यो सासीशा बाक्‍कीन। \em मत्ती २४:४२-४४\em* \s1 होव़प लेश्‍शा हिसाब पाइब \r लूका १९:१२-२७ \p \v 14 ओदेंशो यो दुम्‍ब, मुर कामी ‘रागी हिरथ लाइनुङ’ दे थुं पशा, लचा ङोंइती आ गेय पाइब आन कली ब्रेश्‍शा, आ शोंप आन गुइमी गेब। \v 15 आन पने चाप्‍चा ङा गेय तुइश्‍शा, का कली ५ टलेन्‍ट, का कली टलेन्‍ट निक्‍शी, का कली टलेन्‍ट का योक्‍शा गेशा वोइश्‍शा लाइब। \em रोमी १२:६\em* \p \v 16 होव़प गाक्‍म चोटी ५ टलेन्‍ट ताक्‍बमी ग्‍याप्‍तीक लेयतीक पचा गोइब। मिनु मोपा का ङा निक्‍शी सेल्‍ब। \v 17 टलेन्‍ट निक्‍शी ताक्‍बमी यो में मोपा का ङा निक्‍शी सेल्‍ब। \v 18 टलेन्‍ट का ताक्‍बमी चहिं आ होव़प आ शोंप लाइश्‍शा थिम्‍शा ख्रुइश्‍शा वोइक्‍ब।\em टलेन्‍ट का नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब क्‍येट बाक्‍ब। \em* \p \v 19 मिनु शुश बर्स नोले होव़प लेश्‍शा जाक्‍ब। मिनु आ गेय पाइब आन कली ब्रेश्‍शा ‘दोशो दोशो सेल्‍नी, कोंइदीनी’ दे का का पा हिल्‍लो पाइब। \v 20 मिनु ५ टलेन्‍त ताक्‍बमी आ ङोंइती जाक्‍शा ‘हजुर, ५ टलेन्‍त गेतीनी। मिनु मार मार पा गो अर्को ५ टलेन्‍ट सेल्‍ता। मुल १० दुम्‍त’ देंमेनु, \v 21 आ होव़पमी ‘रिम्‍शो पाप्‍तीवी। थमा सुइक्‍चा पुंइसीशो बाक्‍ते। इच्‍ची खोइ तशोमी शुश सेल्‍शा, रिम्‍शो गेय पाप्‍तीवी। मोपतीके शुश अधिकार गेनन। ग्‍येरसीशा बाक्‍स’ देंब। \em मत्ती २४:४५-४७\em* \v 22 मिनु टलेन्‍ट निक्‍शी ताक्‍बमी जाक्‍शा ‘हजुर, टलेन्‍ट निक्‍शी गेतीनी। मिनु मार मार पशा, अर्को टलेन्‍ट निक्‍शी सेल्‍ता। मुल ४ दुम्‍त’ देंमेनु, \v 23 मेको कली यो ‘रिम्‍शो पाप्‍तीवी। इच्‍ची खोइ तशोमी शुश सेल्‍शा, रिम्‍शो गेय पाप्‍तीवी। थमा सुइक्‍चा पुंइसीशो बाक्‍ते। मोपतीके शुश अधिकार गेनन। ग्‍येरसीशा बाक्‍स’ देंब। \p \v 24 मिनु टलेन्‍ट का ताक्‍ब जाक्‍शा ‘हजुर, गे शिशी मपाइनीनी। मशोक्‍शो रिक्‍नीनी, मक्राप्‍शो खुप्‍नीनी, दे तुइश्‍शो नङ। \v 25 मोपतीके गो हिंती। मिनु इन टलेन्‍ट ताक्‍शा, मारेइ मपथु, थिम्‍शा ख्रुइश्‍शा वोइक्‍ता। मुल फेश्‍शा चाक्‍ता। लतीन’ देंब। \v 26 मिनु आ होव़पमी ‘मरिम्‍शो थुं पाइश्‍शो अल्‍से, गोमी मशोक्‍शो रिक्‍नुङ, मक्राप्‍शो खुप्‍नुङ, दे तुइश्‍शो नवे हना, एको आं गेशो टलेन्‍ट का लाइश्‍शा, अरु आन कली गेशा, आ चाइक्‍ब पपाइक्‍चा ममाल्‍नेवे ङा? \v 27 मो पशो नवे हना, आं टलेन्‍ट क्‍येङा यो आ चाइक्‍ब ताक्‍चा तङ वा। \v 28 एको टलेन्‍ट ताक्‍शा, ५ टलेन्‍टमी १० टलेन्‍ट सेल्‍ब कली तेम्‍शा गेचा’ \v 29 मारदे हना शुश थीब आन कली तेम्‍शा, शुश बारपा गेचा पुंइसीनीम। इच्‍ची खोइ थीब आन इच्‍ची खोइ यो रोइक्‍चा पुंइसीनीम। \em मत्ती १३:१२; हितोपदेस ११:२४-२५\em* \v 30 एको काम मलाप्‍शो अल्‍से कली ग्रुंइशा, लाङगा ङा छिङछिङमी ताइक्‍तीने। मेकेर मुरपुकी आन ख्रुइ शेप्‍शा ङाक्‍नीम। \s1 नेल्‍ल निसाफ पचा पुंइसीनीम \p \v 31 रागीम जरमेशो परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबपुकी नु आ छेङछेङमी जाक्‍शा, आ ठेयब नित्‍तीकेम निस्‍सीब। \em मत्ती १६:२७; प्रकाश २०:११-१३\em* \v 32 मिनु आ ङोंइती नेल्‍ल रागी ङा मुर खुम्‍सीनीम। गोठलामी भेडा नु क्‍यारश आन कली ग्‍युरा नु पेरा गे तिल्‍शो खोदेंशो पा \em रोमी १४:१०; मत्ती १३:४९\em* \v 33 पिपमी भेडा आन कली ग्‍युरा गे क्‍यारश आन कली पेरा गे वोइक्‍ब। \em इजीकीएल ३४:१७\em* \p \v 34 मिनु पिपमी आ ग्‍युरा गे राप्‍शो आन कली ‘आं आफ आ आसीक तशोपुकी, आं नेक्‍थान जाक्‍कीने। रागी सेल्‍चा ङोंइती एको राज्‍य इन कली सेल्‍शा वोइश्‍शो बाक्‍त। मुल बाक्‍कीने। \v 35 मारदे हना गेपुकीमी गो जचा मतथु बाक्‍ङानु, जचा गेतीनी। तूतू दाक्‍ङानु, तूचा गेतीनी। इन मतुइश्‍शो मुर इन खिं जाक्‍ङानु, बाक्‍चा गेतीनी। \em यसैया ५८:७\em* \v 36 फेक्‍चा मतङानु, फेक्‍चा गेतीनी। रोइ पङानु, कोव़तीनी। जेल्‍खानमी चोक्‍शा वोइय्‍यीमीनु, ग्रुम्‍थ जाक्‍तीनी’ देंब। \v 37 मिनु मेकोपुकीमी ‘प्रभु, इन कली गेना जचा मतनीनु, जचा गेका, तूचा मतनीनु तूचा गेका, \v 38 मतुइश्‍शो बाक्‍नीनु, बाक्‍चा गेका, फेक्‍चा मतनीनु, फेक्‍चा गेका, \v 39 गेना इन कली रोइ पशा नु जेल्‍खानमी चोक्‍सीनीनु, ग्रुम्‍थ जाक्‍का ङा?’ देंनीम। \v 40 मिनु पिपमी ‘नोफा दाइश्‍शा नेनीने, आं लोक्‍ब नेल्‍ल क्‍येङा महिक्‍सीशो आन कली मार मार गेतीनी, मेको आं कली गेशो ननी’ देंब। \em मत्ती १०:४२; हितोपदेस १९:१७; हिब्रू २:११\em* \p \v 41 मिनु आ पेरा गे राप्‍शो आन कली हिरशा ‘सराप तशोपुकी, गो नु मबाक्‍कीने। सैतान नु आ गेय पाइब आन कली गेनायो मकाप्‍ब मी वोइश्‍शो बाक्‍ब। मेकेर लने। \em प्रकाश २०:१०,१५\em* \v 42 मारदे हना गो जचा मतङानु, जचा मगेयीनी। तूतू दाक्‍ङानु, तूचा मगेयीनी। \v 43 इन मतुइश्‍शो मुर इन खिंमी जाक्‍ङानु, बाक्‍चा मगेयीनी। फेक्‍चा मतङानु, फेक्‍चा मगेयीनी। रोइ पङानु, जेल्‍खानमी चोक्‍शा वोइय्‍यीमीनु, ग्रुम्‍थ मजाक्‍नी’ देंब। \v 44 मिनु मेकोपुकीमी यो लोव़ लेश्‍शा ‘प्रभु, गेना इन कली जचा मतशो, तूचा मतशो, बास माल्‍शा गाक्‍शो, फेक्‍चा मतशो, रोइ पा बाक्‍शो, जेल्‍खानमी चोक्‍शा वोइश्‍शो तका नु वारच मपका ङा?’ देंनीम। \v 45 मिनु पिपमी मेको आन कली ‘नोफा दाइश्‍शा नेनीने, महिक्‍शो आइक्‍च मुर आन कली मार मार वारच मपनीनु, मेको आं कली यो मपनी’ देंब। \p \v 46 मिनु मेकोपुकी गेना हना यो सजाइ ततीकेमी लाइनीम। परमप्रभु आ ङोंइती ठीक दुम्‍शोपुकी चहिं गेना हना यो परमप्रभु यावे नु बाक्‍चा ततीकेमी लाइनीम” दे शेंताक्‍मी। \em यूहन्‍ना ५:२९; याकूब २:१३\em* \c 26 \s1 येसु कली साइक्‍चा माल्‍शो \r मर्कूस १४:- १६:-; लूका २२:- २४:-; यूहन्‍ना १८:- २१:- \p \v 1 मिनु येसुमी लोव़ नेल्‍ल शेंने थुम्‍शा, आ शेंसीब आन कली \v 2 “नित्‍थ नाक्‍त पास्‍सा चाड बाक्‍ब, दे तुइक्‍नीनी। मिनु रागीम जरमेशोमी शीमी केप्‍शा कांटी थोक्‍शा क्‍याइश्‍शा साइक्‍चा कली जिम्‍मा गेचा पुंइसीब” देंत। \em प्रस्‍थान १२:१-२०; मत्ती २०:१८\em* \p \v 3 मेना नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब चढ़ेब काइयाफास आ खिंमी ठेयब चढ़ेब नु जोक्‍ब तुइक्‍ब खाल्‍पापुकी खुम्‍सीमा बाक्‍त। \em लूका ३:१-२\em* \v 4 मेकोपुकीमी “मुर आन मतुइक्‍थु येसु कली दोपा ग्‍याइश्‍शा साइक्‍पाइक्‍चा” दे सल्‍ला पामेनु \v 5 “पास्‍सा नाक्‍त साइक्‍पाइक्‍चा मदुम्‍ब। मारदे हना मुरपुकीमी जिचा पोक्‍नीम” देंमुमा बाक्‍त। \s1 येसु कली ब्रोव़शो तेल ख्रेक्‍शो \r लूका ७:३६-५०; यूहन्‍ना १२:१-८ \p \v 6 काबु येसु नु आ शेंसीबपुकी बेथानी ङा कोर पशो सिमोन आ खिंमी खमे जना जन बाक्‍मानु, \v 7 मीश मुर कामी ब्रोव़शो रिना पाइब शुश क्‍येट लाइब तेल कुरशा जाक्‍शा, मेको तेल येसु आ पियामी लुक्‍ताक्‍व। \v 8 मिनु येसु कली तेल लुक्‍शो तशा, आ शेंसीबपुकीमी “ओदेंशो तेल मारदे मो पवा? \v 9 लेयशा हना, शुश क्‍येट पी वा। मिनु श्‍येत जशो आन कली योक्‍शा, वारच पने जाम वा” दे आन थुं मनुमा बाक्‍त। \v 10 मिनु येसुमी मेको आन थुं मनुशो तुइश्‍शा “एको मीश मुर कली मारदे आ थुं खाइक्‍पाइक्‍नीनी? आं कली थम रिम्‍शो पाइक्‍ती। \v 11 श्‍येत जशो मुर गेना हना यो थित्‍नीनी, आं कली चहिं मथित्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था १५:११\em* \v 12 एको तेल लुक्‍शोमी आं रां थिम्‍चा कली साशो दुम्‍त। \v 13 नोफा दाइश्‍शा नेनीने, रागीमी तेक तेक आं लोव़ नेंपाइक्‍नीमी, मेक मेक एको मीश मुर आ पशो आ पर्बम यो लोव़ पाइनीम” देंत। \s1 यहूदा आ पशो \p \v 14 मिनु इस्‍कारीयोत ङा यहूदा येसु आ शेंसीब का ठेयब चढ़ेब आन कली ग्रुम्‍थ लशा \v 15 “येसु कली इन गुइमी ग्‍याइक्‍पाइक्‍ता हना, दोशो गेनीनी” देंमेनु, ३० टुक्रा चांदी गेमे बाक्‍त। \em यूहन्‍ना ११:५७; जकरिया ११:१२\em* \v 16 मिनु मेको चांदी ताक्‍गा रे “गेना नु दोपा ग्‍याइक्‍चा वारच पदुमी” दे योव़की पना पन गाक्‍माक्‍त। \s1 पास्‍सा चाड ङा भोज \r यूहन्‍ना १३:२१-२६ \p \v 17 मिनु बोरब ओख्‍ती मसुप्‍शो शोब्‍ले जची नाक्‍त येसु आ शेंसीबपुकीम “पास्‍सा मानेचा कली ते साचा, मार देंनीनी” दे हिल्‍लो पाम्‍तेक्‍म। \em प्रस्‍थान १२:१८-२०\em* \v 18 येसुमी “सहर लशा, आं कली तुइक्‍ब मुर कली ग्रुम्‍शा ‘शेंबमी आं कली दुम्‍चा माल्‍शो मुल दुम्‍चाप्‍तु। मोपतीके इन खिंमी बास गेशा, आं शेंसीब नु काथा बाक्‍शा, पास्‍सा मानेचा गेयी, दे पुंइथ सोइक्‍ताक्‍की’ दे मतीन” दे सोइक्‍ताक्‍मी। \em मत्ती २१:३\em* \v 19 मिनु शेंसीबपुकीमी येसु आ देंशो खोदेंशो पा पास्‍सा मानेचा कली नेल्‍ल साताक्‍म। \p \v 20 मिनु नां रिक्‍मेनु, येसु आ शेंसीबपुकी नु काथा जचा कली निस्‍साक्‍व। \v 21 मिनु जना जन बाक्‍मानु, येसुमी “नोफा दाइश्‍शा नेनीने, मुल एक बाक्‍ब कामी आं कली ग्‍याइक्‍ब आन वारच पाइब दुम्‍ब” देंत। \v 22 मिनु नेल्‍लेमी शुश मरिम्‍शो लाक्‍शा “हे प्रभु, मेको वारच पाइब गो दुम्‍नुङा?” दे का का पा हिल्‍लो पाम्‍तेक्‍म। \v 23 मिनु येसुमी “गो नु कालेम शोब्‍ले शेक्‍कुम तेप्‍बमी आं कली ग्‍याइक्‍पाइक्‍चा वारच पाइब। \v 24 रागीम जरमेशो आ पर्बमी ब्रेक्‍शो साइ नेसी ङा लोव़ नेल्‍ल थमा दुम्‍चा माल्‍ब। मो दुम्‍चा माल्‍शो बाक्‍त हना यो, ग्‍याइक्‍पाइक्‍चा वारच पाइब कली थमा मरिम्‍शो दुम्‍ब। मोदेंशो पाइब मुर मजरमेशो हना, मेको कली रिम्‍शो दुम्‍ब वा” देंत। \em लूका १७:१-२\em* \v 25 मिनु ग्‍याइक्‍चा वारच पाइब यहूदामी यो “शेंब, मेको गो दुम्‍नुङा?” देंमेनु “आंमा तुइक्‍नेवे” दे माइक्‍तु। \p \v 26 मिनु जना जन बाक्‍मानु, येसुमी आ गुइमी शोब्‍ले शेशा “गे रिम्‍शो पाइब बाक्‍नीनी” दे प्रार्थना पशा जिक्‍शा, शेंसीब आन कली योक्‍शा “दांइ‍सीने, ताक्‍शा जने। एको आं रां बाक्‍ब” देंत। \em १कोरिन्‍थी १०:१६; १कोरिन्‍थी ११:२३-२५\em* \v 27 मिनु कचौरा शेशा “गे रिम्‍शो पाइब बाक्‍नीनी” दे प्रार्थना पशा, मेको आन कली तूचा गेशा “गे नेल्‍लेमी तूङीने। \v 28 एको आं हुश बाक्‍ब। आं हुशेमी परमप्रभु यावे आ नक कबल खाप्‍ता। आं हुश जारशोमी शुश मुर आन पाप क्‍याम्‍सीब। \em प्रस्‍थान २४:८; येरमीया ३१:३१; हिब्रू ९:१५-१६\em* \v 29 मुल ङा मेरे एको अङगुर रस मतूनुङ, नोले नेल्‍ल नक दुम्‍शा, आं आफ आ राज्‍यमी गेपुकी नु काथा बाक्‍शा ला तूनुङ, दे इन कली देंनुङ” दे माइक्‍तीमी। \em भजन संग्रह ११३:-११८:-\em* \s1 नेल्‍लेमी प्रोंइनीम, दे शेंशो \p \v 30 मिनु कुम्‍सो का पशा ङा मीन, मेकेर रे गाक्‍शा, जैतून डांडा ग्‍येत्‍थ लाम्‍तेक्‍म। \v 31 मिनु येसुमी “आपो नाक्‍दो गे नेल्‍लेमी आं कली तशा, इन थुं ग्‍याइक्‍नीनी। मारदे हना साइ नेसी ओदें ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। ‘गो गोठला कली तुप्‍शा क्रेक्‍नुङ। मिनु भेडापुकी प्रोक्‍शा साव सुव ब्राइनीम’ दे ब्रेक्‍शो लोव़ थमा दुम्‍ब। \em जकरिया १३:७; यूहन्‍ना १६:३२\em* \v 32 नोले गो बेक्‍शो रे सेंपाइक्‍चा पुंइसीशा, इन ङोंइती गालील रागीमी जाक्‍दीत्‍नुङ” देंत। \em मत्ती २८:७\em* \v 33 मिनु पत्रुसमी “मेको नेल्‍लेमी इन कली प्रोंइशा प्रोक्‍तेक्‍म हना यो, गो मप्रोंइनन्‍नी” देंमेनु, \v 34 येसुमी “नोफा दाइश्‍शा नेनो, आपो नाक्‍दो भाले ग्रीचा ङोंइती खेयप सां सम्‍म ‘मेको कली मतुइक्‍नुङ, सु बाक्‍मे?’ दे आं पर्बम देंनेवे” देंत। \em यूहन्‍ना १३:३८\em* \v 35 मिनु पत्रुसमी “मप्रोंइनन्‍नी। गे नु काथा बाक्‍शा, साइक्‍चा पुंइसाक्‍ङ हना यो, गेनायो मप्रोंइनन्‍नी” दे लोव़ थोक्‍शा देंत। मिनु शेंसीब नेल्‍लेमी यो मोन देंतेक्‍म। \s1 गेथ्‍सेमनेमी प्रार्थना पशो \p \v 36 मिनु गेथ्‍सेमनेमी जाक्‍दीत्‍तेक्‍म। मिनु येसुमी “लो, एक बाक्‍कीने, गो इच्‍का आइक्‍ची लशा, प्रार्थना पशा लेश्‍शा पीनुङ” देंत। \v 37 पत्रुस नु जब्‍दी आ तौ निक्‍शी, सां आन कली इच्‍ची आइक्‍ची लाइक्‍तु। मेना येसु आ थुं शुश खाइश्‍शो बाक्‍‍माक्‍त। \em मत्ती १७:१; हिब्रू ५:७\em* \v 38 मिनु सां आन कली “आं थुं शुश खाइश्‍शा, बेक्‍चा ङा दुम्‍ती। मुल एकेर मइप्‍थु गो नु काथा बाक्‍कीन” देंमाक्‍त। \em यूहन्‍ना १२:२७\em* \v 39 मिनु इच्‍का ङोंइती लशा, खुम्‍की पा खपीम बाप्‍शा “आं आफ, दुम्‍ब हना, एको कचौरा आं कली मतूपाइक्‍थु सोइक्‍तीने। तन्‍न आं दाक्‍शो मदुम्‍ल, इन दाक्‍शोन दुम्‍ल” दे प्रार्थना पशा, लेश्‍शा जाक्‍माक्‍त। \em यूहन्‍ना १८:११; यूहन्‍ना ६:३८; हिब्रू ५:८\em* \v 40 मिनु लेश्‍शा जाक्‍मेनु, सांफा आन कली इप्‍शो तामी बाक्‍त। मिनु पत्रुस कली “छिन का यो मइप्‍थु, बाक्‍ने मचाप्‍नी? लो, सेंसीने। \v 41 थुं थाम्‍चा पुंइसीनीनु, पाप मपय, दे प्रार्थना पने। थुंमी पाइनुङ चाप्‍नुङ देंब, तन्‍न रांमी फाल्‍ने मचाप्‍ब” देंमाक्‍त। \em एफिसी ६:१८; हिब्रू २:१८\em* \v 42 मिनु लेंशा इच्‍का आइक्‍ची लशा “आं आफ, गोमी एको मतूथु सोइक्‍चा मदुम्‍बाक्‍त हना, इन दाक्‍शो दुम्‍ल” दे प्रार्थना पवा बाक्‍त। \v 43 मिनु लेश्‍शा जाक्‍मेनु, निन्‍द्रामी दुक्‍शा बाक्‍शो तामी बाक्‍त। \v 44 मिनु मेको आन कली निन्‍द्रामी दुक्‍शो तशा, लेंशा लशा ङोंइती ङा पशो खोदेंब पा प्रार्थना पवा बाक्‍त। \em २कोरिन्‍थी १३:८\em* \v 45 मिनु लेश्‍शा, शेंसीब आन बाक्‍तीकेमी जाक्‍शा, मेको आन कली “इन दशो सानी, दे मुल यो इप्‍शो बाक्‍नी? तुइक्‍तीन, रागीम जरमेशो पापी आन गुइमी गेचा पुंइसीचा चिक्‍ताक्‍व। \v 46 बोक्‍कीन, लय। आं कली ग्‍याइक्‍पाइक्‍चा कली वारच पाइब जाक्‍चाप्‍तु” देंत। \s1 येसु ग्‍याइक्‍चा पुंइसीशो \p \v 47 मो देंमेनु, आ शेंसीब यहूदामी ठेयब चढ़ेब नु जोक्‍ब तुइक्‍ब खालपापुकीमी सोइश्‍शो हुलमी तरवार कोक्‍के कुरशा, येसु कली ग्‍याइक्‍थ चाक्‍तीमी। \v 48 यहूदामी “सु कली पुक्‍पु पदु, मेको कली ग्‍याइक्‍चा” दे ग्‍याइक्‍थ जाक्‍ब आन कली तुइक्‍पाइश्‍शो बाक्‍माक्‍त। \v 49 मिनु यहूदामी जाक्‍शा, येसु कली “रब्‍बी” दे बे मुप्‍शा पुक्‍पु पाइक्‍तु। \v 50 मिनु येसुमी “आं वारच, मार पथ जाक्‍ङे लो पावो” देंत। मिनु ग्‍याइक्‍थ जाक्‍बपुकीमी येसु कली ग्‍याइक्‍ताक्‍म। \v 51 मिनु येसु नु काथा बाक्‍ब कामी तरवार ग्रि शोइश्‍शा, ठेयब चढ़ेब आ गेय पाइब का आ नोफा दि ख्रोइक्‍तु। \v 52 मिनु येसुमी “इ तरवार पिप्‍तो। मारदे हना तरवारम साइक्‍ब, तरवारमी साइक्‍चा पुंइसीब। \em उत्‍पत्ती ९:६\em* \v 53 आं आफ कली ‘आफ, इन स्‍वर्ग ङा गेय पाइब हजार हजार आन कली सोइश्‍शा, आं कली वारच पा प्रोंइपाइय्‍यीनी’ दे पुंइता हना, गिश हना यो सोइश्‍शा, आं कली प्रोंइपाइक्‍ब, दे मतुइक्‍नीनी? \em १२ खेयप ६ हजार स्‍वर्ग ङा गेय पाइब ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। मत्ती ४:११\em* \v 54 मोदें पुंइता हना, साइ नेसी ङा लोव़ दोपा थमा दुम्‍ने चाप्‍बा ङा?” दे माइक्‍तु। \v 55 मिनु येसुमी हुल आन कली “तरवार कोक्‍के कुरशा, खुइ पाइब कली ग्‍याइक्‍थ जाक्‍शो खोदेंब पा आं कली ग्‍याइक्‍थ जाक्‍नी? नाक्‍त किंत किंत परमप्रभु यावे आ खिंमी मुर आन दातेमी शेंना शेंन बाक्‍ङानु, मग्‍याइक्‍तीनी। \v 56 परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब आन ब्रेक्‍शो लोव़ नेल्‍ल थमा दुम्‍चा माल्‍ब, मोपतीके आं कली ओदेंशो दुम्‍चा माल्‍ब” दे माइक्‍तीमी। मिनु आ शेंसीबपुकी येसु कली प्रोंइशा, साव सुव ब्राशा प्रोक्‍तेक्‍म। \s1 येसु ठेयब चढ़ेब आ ङोंइती \p \v 57 मिनु येसु कली ग्‍याइक्‍बपुकीमी मेकेर रे लाइश्‍शा, नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब चढ़ेब काइयाफास आ खिंमी चाक्‍दीत्‍मे बाक्‍त। मेकेर सास्‍त्री नु जोक्‍ब तुइक्‍ब खाल्‍पा नेल्‍ल खुम्‍सीशा बाक्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। \v 58 पत्रुस यो आन नोनोले खोइश्‍शा, मेकेर जाक्‍दीम्‍माक्‍त। मिनु लाङगा ओव़शा, नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब चढ़ेब आ गेय पाइबपुकी नु काथा बाक्‍शा, मिनु गेपुकी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली इन थुं नेल्‍लेमी, इन सोक्‍त नेल्‍लेमी नु इन बोल नेल्‍लेमी दाक्‍चा माल्‍नीनी। कली मार पाइनीमी, मार देंनीमी, दे कोव़शा बाक्‍माक्‍त। \v 59 मिनु ठेयब चढ़ेब नु जोक्‍ब तुइक्‍ब खालपापुकी मार पामे बाक्‍त देंशा हना, कछडी वोइश्‍शा, जोल पा दोस गेचा माल्‍मे बाक्‍त। मारदे हना येसु कली साइक्‍पाइक्‍चा माल्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। \v 60 मिनु सांकछीपुकी शुश चाक्‍शा यो, मेको आन लोव़ मगारमाक्‍त। मोपतीके दोसी सेल्‍ने मचाप्‍बमे बाक्‍त। नोले सांकछी निक्‍शी आस लोव़ \v 61 “एको ग्‍याइश्‍शो मुरुमी साबेर मार देंत देंशा हना ‘परमप्रभु यावे आ खिं प्रेश्‍शा, नाक्‍त सांमी नक सेल्‍नुङ’ देंत” देंसा बाक्‍त। \em प्रेरित ६:१४; यूहन्‍ना २:१९-२१\em* \v 62 मिनु नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब चढ़ेबमी बोक्‍शा, येसु आ ङोंइती राप्‍शा “मेको निक्‍शीमी इ पर्बम देंशो लोव़ नेंशा, मार देंनेवे?” देंमेनु, येसुमी मारेइ मदेंमाक्‍त। \v 63 मिनु नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब चढ़ेबमी “ब्रोंइशा बाक्‍ब परमप्रभु यावे आ नेंमी हिल्‍लो पाइनन, गे परमप्रभु यावे आ तौ ख्रीस्‍त नवे, दे मनवे?” देंमेनु, \em मत्ती २७:१२; यूहन्‍ना १०:२४\em* \v 64 येसुमी “गे आंमा देंतीनी। मुल ङा मेरे रागीम जरमेशो कली नेल्‍ल सक्ति पाइश्‍शो आ ग्‍युरामी बाक्‍शो ताइनीनी। गोस्‍स तारी बाक्‍शा, यिना यिन पशो ताइनीनी, दे गो इन कली देंनुङ” दे मदा बाक्‍त। \em भजन संग्रह ११०:१; मत्ती १६:२७; मत्ती २४:३०; दानीएल ७:१३\em* \v 65 मिनु नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब चढ़ेबमी आ फेक्‍शो वा खाक्‍शा “ये, परमप्रभु यावे कली शुक्‍शी लोव़ पाइबाक्‍त। मार सांकछी लोव़ माल्‍दा ङा? आ शुक्‍शी पशो लोव़ गे नेल्‍लेमी नेंशा, सांकछी दुम्‍तीनी। \em लेवी २४:१६; यूहन्‍ना १०:३३; यूहन्‍ना १९:७\em* \v 66 मार पय, मिनु?” देंमेनु “साइक्‍चा पुंइसीब” देंमा बाक्‍त। \v 67 मिनु साइक्‍चा पुंइसीब देंमानु, का निक्‍शीमी आ कुल तोक्‍तमे बाक्‍त, का निक्‍शीमी तुप्‍मे बाक्‍त, का निक्‍शीमी चोव़चो राप्‍शा \em यसैया ५०:६\em* \v 68 “ए ख्रीस्‍त, सुमी राम्‍मे, लो देन” दे शुक्‍शी पा मरिम्‍शो पदमे बाक्‍त। \s1 पत्रुसमी “मतुइक्‍नुङ” देंशो \p \v 69 मेना पत्रुस लाङगामी बाक्‍माक्‍त। मिनु गेय पाइब मीश मुर कामी “गे यो गालील ङा येसु नु काथा गाक्‍ब का नवे” देंमेनु, \v 70 मेकेर बाक्‍ब नेल्‍लेमी नेंचा ङा पा “इ देंशो मरुबु। मार लोव़ पवी?” देंमाक्‍त। \v 71 मिनु लाङगामी ग्रूमेनु, मेकेर गेय पाइब मीश मुर कामी “नासरथ ङा येसु नु काथा गाक्‍ब का एको यो बाक्‍माक्‍त” दे मेकेर बाक्‍ब आन कली देंमाक्‍त। \v 72 मिनु पत्रुसमी “मेको मुर कली मतुइक्‍नुङ” दे कसम जशा आ लोव़ थोक्‍शा देंमाक्‍त। \v 73 मिनु मेको एर ओंथ बाक्‍बपुकी जाक्‍शा, पत्रुस कली “गे यो काथा गाक्‍ब का बाक्‍ङे बाक्‍त। इ ब्‍वाक्‍स नेंशा, गालील ङा बाक्‍ङे बाक्‍त, दे तुंइ‍सीब” दे मदमे बाक्‍त। \v 74 मिनु पत्रुसमी “जोल पाता हना, परमप्रभु यावेमी सजाइ गेयील, एको मुर कली तुंइ‍सीन मतुइक्‍नुङ” दे कसम जशा, आ लोव़ थोक्‍शा देंमाक्‍त। मो देंमेनु, भाले ग्रीमाक्‍त। \v 75 मिनु पत्रुसमी “भाले ग्रीचा ङोंइतीन सां खेयप सम्‍म मेको मुर कली मतुइक्‍नुङ, देंनेवे” दे येसुमी देंशो ति फ्रुक्‍गा बाक्‍त। मिनु ग्रूशा शुश ङाक्‍माक्‍त। \c 27 \p \v 1 मिनु नां सोव़मेनु, ठेयब चढ़ेब नु जोक्‍ब तुइक्‍ब खाल्‍पापुकीमी येसु कली साइक्‍पाइक्‍चान, दे सल्‍ला पामे बाक्‍त। \v 2 मिनु फ्रेंशा लाइश्‍शा, पिलातस, सरकार ङा ठेयब मुर आ गुइमी जिम्‍मा गेमे बाक्‍त। \s1 यहूदा ग्‍युक्‍शा बेक्‍शो \p \v 3 ग्‍याइक्‍पाइक्‍चा वारच पाइब यहूदामी येसु कली साइक्‍चा, दे उजुर पाम्‍तेक्‍म देंशो नेंशा “मरिम्‍शो पङा बाक्‍त। मार पचा ङा मुल” दे ठेयब चढ़ेब नु जोक्‍ब तुइक्‍ब खाल्‍पा आन कली परमप्रभु यावे आ खिंमी ग्रुम्‍थ लशा \em मत्ती २६:१५\em* \v 4 “रिम्‍शो मुर कली ग्‍याइक्‍पाइक्‍चा वारच पा पाप पाता” देंमेनु “गोपुकीमी मार पाइनीकी? गे आंमा तुइक्‍तो” देंमा बाक्‍त। \v 5 मिनु चांदी मेको आन ङोंइती ताइश्‍शा, मेकेर रे फो ग्रूशा लशा, ग्‍युक्‍‍शा बेक्‍माक्‍त। \em प्रेरित १:१८-१९\em* \s1 हुशेम ग्‍याप्‍शो रू \p \v 6 ठेयब चढ़ेबपुकीमी मेको ताइश्‍शो चांदी गुप्‍शा “परमप्रभु यावे कली चढ़ेशो क्‍येट नु काथा वोइक्‍चा मदुम्‍ब। मारदे हना हुश के दाम बाक्‍ब” दे\em ब्‍यवस्‍था २३:१९\em* \v 7 सल्‍ला पशा, खप के ग्‍योंब सेल्‍ब आ रू का ग्‍याप्‍मे बाक्‍त। मेको रू यहूदी धर्म मपाइब यरूसलेममी बेक्‍शो मुर आन कली थिम्‍तीके पामे बाक्‍त। \v 8 मेको रू कली मुल सम्‍म “हुश रू” देंसीब। \v 9 मोदेंशो आन पशोमी साइ नेसी परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब येरमीयामी ब्रेक्‍शो लोव़ थमा दुम्‍त। आ ब्रेक्‍शो लोव़ चहिं ओदेंशो बाक्‍ब “इस्राएल आ खिं ङा मुरपुकीमी एको मुर आ मोल ३० टुक्रा चांदी ङा बाक्‍ल देंतेक्‍म। \v 10 मिनु ३० टुक्रा चांदी लाइश्‍शा, खप के ग्‍योंब सेल्‍ब आ रू ग्‍याप्‍तेक्‍म, दे परमप्रभु यावेमी लोव़ पपाइक्‍ती” दे ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। \em येरमीया ३२:९, जकरिया ११:१२-१३\em* \s1 येसु पिलातस आ ङोंइती राप्‍शो \p \v 11 येसु सरकार ङा ठेयब मुर आ ङोंइती राम्‍मेनु, मेकोमी “यहूदी आन पिप नवे?” दे हिल्‍लो पवानु “गे आंमा देंतीनी” देंमाक्‍त। \v 12 मिनु ठेयब चढ़ेब नु जोक्‍ब तुइक्‍ब खालपापुकीमी शुश दोस गेमेनु, ब्‍वालेइ पा बाक्‍माक्‍त। \em मत्ती २६:६३; यसैया ५३:७\em* \v 13 मिनु पिलातसमी येसु कली “एकोपुकीमी इ कली शुश दोस गेशा, लोव़ पशो मनेंनी?” देंमेनु, \v 14 लोव़ का यो मलेत्‍ता बाक्‍त। मिनु सरकार ङा ठेयब मुर आ छक लाक्‍माक्‍त। \em यूहन्‍ना १९:९\em* \p \v 15 पास्‍सा नाक्‍त सरकार ङा ठेयब मुर आन दाक्‍शो मुर का कली जेल्‍खान रे प्रोंइतीके पशो बाक्‍माक्‍त। \v 16 बारब्‍बा माइश्‍शो मरिम्‍शो पाइब मुर का चोक्‍सीशो बाक्‍माक्‍त। \v 17 मिनु सरकार ङा ठेयब मुरुमी “बारब्‍बा कली प्रोंइचा, दे ख्रीस्‍त देंशो येसु कली प्रोंइचा? तेको कली प्रोंइचा?” दे हिल्‍लो पामी बाक्‍त। \v 18 मारदे हना आन थुं चोशा, येसु कली ग्‍याइक्‍पदमे बाक्‍त, दे तुइक्‍ता बाक्‍त, मोपतीके येसु कली प्रोंइचा माला बाक्‍त। \em यूहन्‍ना १२:१९\em* \p \v 19 मिनु निसाफ पचा कली बाक्‍मेनु, आ मीशेमी “मेको सुइ कली मरिम्‍शो मपाइब कली मारेइ मपतीने। मारदे हना मुलाक्‍दो इम्‍ङानु, मेको आ पर्बम गो शुश श्‍येत जचा ङा ङोमु ताता” दे शोव़थ सोइक्‍ता बाक्‍त। \v 20 तन्‍न ठेयब चढ़ेब नु जोक्‍ब तुइक्‍ब खाल्‍पापुकीमी मुर आन कली हुल पोक्‍शा “बारब्‍बा कली प्रोंइचा, येसु कली साइक्‍चा” दे रेयके पा पुंइपदमे बाक्‍त। \v 21 मिनु पिलातसमी “मुल सु कली प्रोंइचा?” देंमेनु “बारब्‍बा कली प्रोंइचा, सरकार” देंमा बाक्‍त। \v 22 मिनु पिलातसमी “ख्रीस्‍त देंशो येसु कली मार पदु, मिनु?” देंमेनु “शीमी केप्‍शा कांटी थोक्‍शा क्‍याइश्‍शा साइक्‍चा माल्‍ब, सरकार” देंमा बाक्‍त। \v 23 मिनु “मार मरिम्‍शो पवा, मार दोस गेचा” देंमेनु “शीमी केप्‍शा कांटी थोक्‍शा क्‍याइश्‍शा साइक्‍चा माल्‍ब” दे रेयके पामे बाक्‍त। \v 24 मुरपुकीमी मोदेंशो रेयके पा प्रेक्‍शो तशा “मुल येसु कली प्रोंइने मचबु” दे मिम्‍शा “एको सुइ कली मरिम्‍शो मपाइब आ हुश इन गुइमी ला लुम्‍सेक्‍ल, आं गुइमी मलुम्‍सेक्‍ल” देंशा, नेल्‍ल आन कुल आ गुइ चिक्‍शा कोंइदीमी बाक्‍त। \em ब्‍यवस्‍था २१:६\em* \v 25 मिनु हुलपुकीमी “आंइ कली नु आंइ चच युइ आन कली लुम्‍सेक्‍ल” दे रेयके पामे बाक्‍त। \em प्रेरित ५:२८\em* \v 26 मिनु बारब्‍बा कली प्रोंइशा सोइक्‍ता बाक्‍त। येसु कली कोर्राम युक्‍पाइश्‍शा शीमी केप्‍शा कांटी थोक्‍शा क्‍याइश्‍शा साइक्‍चा कली आ सिपाही आन गुइमी जिम्‍मा गेमी बाक्‍त। \s1 येसु कली क्‍याइश्‍शा साइश्‍शो \p \v 27 मिनु सिपाहीपुकीमी येसु कली हेरोद आ दरवार ङा सिपाही बाक्‍तीकेमी चाक्‍दीश्‍शा, आन पल्‍टन नेल्‍ल खुप्‍शा, शुक्‍शी पदमे बाक्‍त। \v 28 आ फेक्‍शो वा प्रुइश्‍शा, लल वा फेक्‍पा \v 29 चू के सिरपेच सेल्‍शा, आ पियामी गुप्‍पा, सुन के कोक्‍के, दे किन्‍दा आ ग्‍युरा गुइमी शेपदमे बाक्‍त। मिनु आ ङोंइती आन पोक्‍च थेक्‍शा “हे यहूदी आन पिप, सेउ ताक्‍कीन” दे शुक्‍शी पा सेउ पदमे बाक्‍त। \v 30 मिनु आ कुलम तोक्‍तमे बाक्‍त। मेको किन्‍दा रोइश्‍शा, आ पियामी तेत्‍मे बाक्‍त। \em यसैया ५०:६\em* \v 31 मिनु शुक्‍शी पने थुम्‍शा, लल वा प्रुइश्‍शा, आंमा आ वा फेक्‍पा शीमी केप्‍शा कांटी थोक्‍शा क्‍याइश्‍शा साइक्‍चा कली लदमे बाक्‍त। \v 32 मिनु लना लन पामेनु, साइरेनी ङा सिमोन नें पाइश्‍शो मुर का ग्रुम्‍मे बाक्‍त। मिनु मेको कली येसु कली क्‍याइक्‍तीक शी “लो, कुर कि कुर” दे कुरपदमे बाक्‍त। \p \v 33 मिनु गोल्‍गथा माइक्‍तीकेमी चाक्‍दीत्‍मे बाक्‍त। गोल्‍गथा कली खप्‍परे यो देंसीब। \v 34 मिनु ग्‍युरशो अङगुर शांबु खाइल ब्‍वाइश्‍शा तूतीके सेल्‍शा, तूचा गेमेनु, येसुमी थाम्‍शा ङा मिन, तूने मबिस्‍से बाक्‍त। \em भजन संग्रह ६९:२२\em* \v 35 मिनु शीमी केप्‍शा कांटी थोक्‍शा क्‍याइश्‍शा, फेन्‍टे ग्‍यारशा आ वासी योक्‍सीशा, \em यूहन्‍ना १९:२४\em* \v 36 खाल पा बाक्‍मा बाक्‍त। \v 37 “यहूदी आन पिप येसु” दे आ कली दोस गेशा ब्रेक्‍शो आ पिया तार एरे शीमी केप्‍तमे बाक्‍त। \v 38 मिनु खुइ निक्‍शी आस कली यो आ कली खोदेंशो पा आ ग्‍युरा नु पेरा गे क्‍युक्‍गमे बाक्‍त। \v 39 मिनु कोव़ब मुर शुश जाक्‍शा, आन पिया हिम्‍शा \em भजन संग्रह २२:८\em* \v 40 “परमप्रभु यावे आ खिं प्रेश्‍शा, सां नाक्‍तीमी नक सेल्‍नुङ देंते। खोइ मिनु, सेल्‍ने चबी? थमान परमप्रभु यावे आ तौ नवे हना, शीमी केप्‍शा कांटी थोक्‍शा क्‍याइश्‍शो रे ब्रोंइशा यीवो” दे शुक्‍शी पामे बाक्‍त। \em मत्ती २६:६१; यूहन्‍ना २:१९\em* \v 41 ठेयब चढ़ेब, सास्‍त्री नु जोक्‍ब तुइक्‍ब खाल्‍पापुकीमी यो \v 42 “शुश आन कली श्‍येत रे प्रोंइना प्रोंइन गाक्‍बाक्‍माक्‍त। आंमा आ कली चहिं प्रोंइने मचाप्‍बाक्‍माक्‍त। इं इस्राएल ङा पिप बाक्‍ब, मोपतीके शीमी केप्‍शा कांटी थोक्‍शा क्‍याइश्‍शो रे ब्रोंइल। ब्रोंइने चाप्‍तु हना, गो आ लोव़ नेल्‍ल थमा सुइक्‍नय। \v 43 परमप्रभु यावे कली थमा सुइक्‍बाक्‍माक्‍त। मोपतीके परमप्रभु यावेमी एको कली दाक्‍ताक्‍व हना, एको श्‍येत रे प्रोनल। ‘परमप्रभु यावे आ तौ नङ’ देंत, मोपतीके परमप्रभु यावे आ दाक्‍शो बाक्‍माक्‍त” दे शुक्‍शी पामे बाक्‍त। \em भजन संग्रह २२:९\em* \v 44 आ ग्‍युरा नु पेरा गे क्‍युक्‍शो खुइ निक्‍शीमी यो मोदेंशो पान शुक्‍शी पदसे बाक्‍त। \s1 येसु बेक्‍शो \p \v 45 मिनु नाक्‍ती १२ बजे रे ३ बजे सम्‍म नेल्‍ल रागीमी नां रिक्‍शो खोदेंशो पा छिङछिङ दुम्‍त। \v 46 ३ बजे गे येसुमी “एली, एली, लामा आसबथानी” दे वाइ ब्रेम्‍माक्‍त। आ देंशो मार रुम्‍सीब देंशा हना “परमप्रभु यावे, आं परमप्रभु, आं कली मारदे प्रोंइयीनी” देंशो रुम्‍सीब। \em भजन संग्रह २२:२\em* \v 47 एर ओंथ बाक्‍बपुकीमी मो देंशा वाइ ब्रेश्‍शो नेंशा “एलीया कली ब्रेत्‍ताक्‍व” देंमुमा बाक्‍त। \v 48 मिनु कामी रुवामी ग्‍युरशो तूतीके नुप्‍शा, कोक्‍केम फ्रेंशा, युप्‍चा गेचवा बाक्‍त। \em भजन संग्रह ६९:२२\em* \v 49 मिनु मेकेर बाक्‍बपुकीमी “कते, वारच पाइक्‍थ एलीया जाक्‍बा कों, कोव़य” देंमा बाक्‍त। \v 50 मिनु येसुमी लेंशा वाइ ब्रेश्‍शा, आ सोक्‍त प्रोना बाक्‍त। \s1 येसु बेक्‍मे नोले चिन्‍ड ग्रूशो \p \v 51 मिनु बेक्‍म चोटी मार दुम्‍माक्‍त देंशा हना, परमप्रभु यावे आ खिं ङा आगा ङा कोठामी बारेशो वा इर रे उइ सम्‍म उइक्‍थ पा जेर गाक्‍माक्‍त। ख्रिनु कुशा, \em प्रस्‍थान २६:३१-३३; २इतिहास ३:१४\em* \v 52 सेरथे फुल्‍लु नेल्‍ल एश्‍शा ब्रोल्‍मा बाक्‍त। लास थिम्‍तीके यो एश्‍शा ब्रोल्‍मा बाक्‍त। मिनु परमप्रभु यावे कली थमा सुइश्‍शा बेक्‍शोपुकी सेंसमा बाक्‍त। \v 53 येसु सेंसीशो नोले मेकोपुकी लास वोइक्‍तीके रे ग्रूशा, सहर जाक्‍दीश्‍शा, शुश मुर आन कली तपांइसाक्‍म। \p \v 54 येसु कली खाल पाइब कप्‍तान नु सिपाहीपुकीमी ख्रिनु कुशा नु मोपा हिंचा ङा गेय दुम्‍शो तशा, शुश हिंशा “एको परमप्रभु यावे आ तौ बाक्‍माक्‍त” देंमुमा बाक्‍त। \p \v 55 गालील रे यरूसलेम सम्‍म येसु कली वारच पना पन काथा गाक्‍ब मीश मुरपुकीमी ङोन रे कोव़शा बाक्‍मा बाक्‍त। \em लूका ८:२-३\em* \v 56 मोपा कोव़ब का माग्‍दाला ङा मरीयम बाक्‍माक्‍त। का याकूब नु योसेफ आस ममा मरीयम बाक्‍माक्‍त। का जब्‍दी आ तौ निक्‍शी आस ममा बाक्‍माक्‍त। \s1 येसु आ लास पुक्‍खीमी वोइश्‍शो \p \v 57 मिनु नां रिक्‍मेनु, येसु आ नोले खोइक्‍ब अरीमाथीया ङा योसेफ माइश्‍शो शोंप पाइश्‍शो मुर कामी पिलातस कली ग्रुम्‍थ लशा, \em ब्‍यवस्‍था २१:२२,२३\em* \v 58 “येसु आ बेक्‍शो रां लाइक्‍चा गेयीनी” दे पुना बाक्‍त। मिनु पिलातसमी लाइक्‍चा गेवा बाक्‍त। \v 59 मिनु योसेफमी लास बुश नक वामी गिल्‍शा, \v 60 आंम आ लास वोइक्‍तीके सेल्‍शो रोंगु ङा पुक्‍खीम ओंइशा वोदा बाक्‍त। मिनु पुक्‍खी कली ठेयब फुल्‍लुमी सुशा वोइश्‍शा गाक्‍माक्‍त। \v 61 माग्‍दाला ङा मरीयम नु अर्को मरीयममी योसेफ आ नोले खोइश्‍शा लशा, लास वोइक्‍तीके पुक्‍खी आ ङोंइती बाक्‍सा बाक्‍त। \s1 फुल्‍लुम लाहा छाप थोक्‍शो \p \v 62 मेको नेल्‍ल दुम्‍शो आ दीसा ठेयब चढ़ेब नु फरिसीपुकीमी पिलातस कली ग्रुम्‍थ लशा \em मर्कूस १५:४२\em* \v 63 “सरकार, एको नेल्‍ल आन थुं क्‍याल्‍पाइक्‍ब मबेक्‍थु बाक्‍मेनु, मार देंत देंशा हना ‘आं बेक्‍शो नित्‍थ नाक्‍त बेक्‍शो रे सेंपांइसीचा पुंइसीनुङ’ देंशो फ्रुक्‍तक। \em मत्ती २०:१९\em* \v 64 मोपतीके मेको आ लास वोइक्‍तीकेमी सां नाक्‍त सम्‍म खाल पाइब वोइक्‍चा माल्‍ब। मारदे हना मेको आ नोले खोइक्‍बपुकीमी आ लास खुइ पा लाइश्‍शा, मुर आन कली ‘बेक्‍शो रे सेंसाक्‍व’ दे शेंना शेंन गाक्‍तेक्‍म हना, ङोंइती रे पशो क्‍येङा शुश जोल ग्रूब” दे पुन्‍मे बाक्‍त। \v 65 मिनु पिलातसमी “लो, सिपाही आन कली सोइक्‍नुङमी। गेपुकी यो चाप्‍नी सम्‍म कोव़ङीन” देंशा, आन देंशो बिश्‍शा सोइक्‍तीमी बाक्‍त। \v 66 मिनु सिपाहीपुकी नु लशा, मेक जाक्‍दीश्‍शा, सुशो फुल्‍लुमी लाहा छाप थोक्‍शा, खाल पा बाक्‍मा बाक्‍त। \c 28 \s1 येसु बेक्‍शो रे सेंसीशा तपांइसीशो \r मर्कूस १६:३-१०; लूका २४:१-१०; यूहन्‍ना २०:१-१८ \p \v 1 मिनु नाइक्‍तीक नाक्‍त सां लाक्‍शा, हप्‍ता ङा ङोंइती नाक्‍त नां सोव़सोव़मी माग्‍दाला ङा मरीयम नु अर्को मरीयम येसु आ लास वोइक्‍तीके कोव़थ लसा बाक्‍त। \em प्रेरित २०:७; १कोरिन्‍थी १६:२; प्रकाश १:१०\em* \v 2 मिनु जाक्‍दीस्‍सानु, ठेयब ख्रिनु कुमाक्‍त। मारदे हना परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइब का यिशा, सुशो ठेयब फुल्‍लु तिल्‍शा, मेको आ तारी निस्‍से बाक्‍त। \v 3 मेको आ कुल चिला पशो खोदेंशो नु आ वा बुबु पा छेङछेङ तांइसे बाक्‍त। \em मत्ती १७:२; प्रेरित १:१०\em* \v 4 मेको कली तशा, मेकेर खाल पाइब सिपाहीपुकी हिंशा ख्रिंख्रि पा थशा गोल्‍मा बाक्‍त। \v 5 मिनु परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबमी मीश मुर आस कली “महिनीसे। गे शीमी क्‍याइश्‍शा साइश्‍शो येसु कली माल्‍थ पिसी ममाइ? \v 6 मुल एके मबा। मारदे हना ङोंइती देंशो खोदेंशो पा बेक्‍शो रे सेंचा पुंइसाक्‍व। प्रभु कली वोइक्‍तीके कोव़ङीसे। \em मत्ती १२:४०; मत्ती १६:२१; मत्ती १७:२३; मत्ती २०:१९\em* \v 7 मुल एके रे फ्रा लेश्‍शा लशा, आ शेंसीब आन कली ‘प्रभु बेक्‍शो रे सेंचा पुंइसे बाक्‍त। इन ङोंइती लशा, गालील जाक्‍दीप्‍ब। मिनु गे मेकेर ग्रुम्‍चा ताइनीनी’ दे शोव़थ लसे। इस कली तुइक्‍पाइक्‍तन्‍सी, मिनु मप्रेंदीसे” दे सोइक्‍तीम्‍सी बाक्‍त। \em मत्ती २६:३२\em* \v 8 मिनु मेकेर रे ग्रूशा, हिंसा यो बाक्‍‍त, ग्‍येरसीसा यो बाक्‍त। मिनु गुरुर पा दोरशा, मेको लोव़ शेंचा, दे आ शेंसीब आन कली ग्रुम्‍थ लसा बाक्‍त। \p \v 9 मिनु दोरना दोरन लसानु, मार दुम्‍माक्‍त देंशा हना, येसुमी मेको आस कली ग्रुम्‍सी बाक्‍त। मिनु “आसीक रसील” दे सेत्‍तीम्‍सीनु, आ नेक्‍था जाक्‍शा बाप्‍शा, आ खोइल थिशा मान पदसे बाक्‍त। \v 10 मिनु येसुमी “महिनीसे। येसु कली ग्रुम्‍थ गालील लने, दे आं लोक्‍ब आन कली शोव़थ लसे” दे सोइक्‍तीम्‍सी बाक्‍त। \em हिब्रू २:११\em* \s1 खाल पाइबपुकीम घूस जशो \p \v 11 मेको निक्‍शी दोरना दोरन लसानु, सिपाही का निक्‍शी सहरमी जाक्‍दीश्‍शा, ठेयब चढ़ेब आन कली मेकेर मार दुम्‍मे, मेको नेल्‍ल शोव़ङमे बाक्‍त। \v 12 मिनु ठेयब चढ़ेब नु जोक्‍ब तुइक्‍ब खाल्‍पापुकी खुम्‍सीशा “मुल मार पय?” दे लोव़सी पमुमा बाक्‍त। मिनु सिपाही आन कली शुश क्‍येट गेशा \v 13 “लो, मुर आन कली मार देंचा देंशा हना, नाक्‍दो इप्‍कानु, आ शेंसीबपुकी जाक्‍शा, लास खुइ पामे बाक्‍त, दे लोव़ फ्रने। \em मत्ती २७:६४\em* \v 14 सरकार ङा ठेयब मुरुमी नेंतु हना, नेल्‍ल गारपाइक्‍नीकी, इन कली मारेइ मदुम्‍ब” देंमा बाक्‍त। \v 15 मिनु सिपाहीपुकीमी क्‍येट ताक्‍शा लशा, मेको मोदेंशो लोव़ तेइ तेइ फ्रामे बाक्‍त। मुल सम्‍म यहूदी आन दातेमी एको लोव़ लीशो बाक्‍ब। \s1 येसु आ लोव़ नेल्‍ल कली शेंदीन \p \v 16 येसु आ शेंसीब ११ जना चहिं येसुमी तुइक्‍पाइश्‍शो गालील ङा डांडामी जाक्‍दीत्‍तेक्‍म। \v 17 मिनु येसु कली तामेनु, मान पाम्‍तेक्‍म। का निक्‍शीमी चहिं दल्‍गीर पामे बाक्‍त। \v 18 मिनु येसु नेल्‍ल आन नेक्‍था जाक्‍शा “स्‍वर्ग नु रागी ङा अधिकार नेल्‍ल आं कली गेशो बाक्‍ब। \em मत्ती ११:२७; एफिसी १:२०-२२\em* \v 19 मोपतीके रागीम नेल्‍ल हिरशा, नेल्‍ल जात, थर ङा मुर आन कली आं पर्बमी शेंशा, आं नोले खोइक्‍ब शेंसीब सेलीने। आं आफ, परमप्रभु यावे, आ तौ नु परमप्रभु यावे आ सोक्‍त आन नेंमी मेको आन कली ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍शा ग्रुंइदीने। \em मत्ती २४:१४; मर्कूस १६:१५-१६; २कोरिन्‍थी ५:२०\em* \v 20 मिनु गोमी इन कली मार मार शेंदन्‍नी, मेको नेल्‍ल मेको आन कली शेंशा पपतीने। नेनीने, रागी मनुप्‍ची सम्‍म गो गेनायो गेपुक नु बाक्‍नुङ” देंत। \em मत्ती १६:२०\em*