\id LUK \h लूका \toc1 लूका \toc2 लूका \toc3 लूका \mt1 लूका \ip \bd ब्रेक्‍ब मुर:\bd* नेल्‍ल क्‍येङा ङोंइती ङा थमा सुइक्‍ब नु नोले थमा सुइक्‍ब आन इतिहास ब्रेक्‍ब येरोम नु यूसेबियसमी एको किताब लूकाम ब्रेक्‍शो बाक्‍ब, दे तुइक्‍तसे बाक्‍त। लूकामी प्रेरित किताब यो ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। परमप्रभु यावे आ लोव़मी लूका आ पर्बम सां खेयप लोव़ पशो बाक्‍ब। \em कलस्‍सी ४:१४; फिलेमोन:२४; तिमोथी ४:११\em* लूकामी, इस्राएली मदुम्‍शो, पावल नु गेय पवा बाक्‍त। मेको शुश शेंसीशो मुर बाक्‍माक्‍त। \ip \bd गेना ब्रेक्‍शो:\bd* एको किताब गेना ब्रेक्‍शो बाक्‍ब ठीक पा मतुइक्‍नीम। तन्‍न ६०-८५ ए. डी. मेर दुम्‍चा माल्‍ब। लूका आ ब्रेक्‍शो क्‍येङा ङोंइती अर्को ग्‍येरपाइक्‍तीक लोव़ ब्रेक्‍ने थुम्‍शो बाक्‍तेक्‍म। \em लूका १:१\em* \ip \bd मारदे ब्रेक्‍शो:\bd* लूकामी थियोफीलस माइश्‍शो ठेयब मुर कली येसु ख्रीस्‍त आ इतिहास नु आ शेंशो नेल्‍ल ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। येसु आ किकी पिपी आदम सम्‍म ङा लोव़ ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। एको किताब यहूदी आन कली ला ममाइ, रागी नेल्‍ल ङा मुर आन कली ग्‍येरपाइक्‍ब लोव़ बाक्‍ब। येसु नेल्‍ल मुर, प्रुङग नु श्‍येत जाइब आन कली यो पाप रे प्रोंइब बाक्‍ब। \c 1 \s1 ङोंइती ङा लोव़ \p \v 1 माननीय थियोफीलस, इं रागीम मार मार दुम्‍मे, मेको आ पर्बम शुश लोव़ ब्रशो बाक्‍माक्‍त। \v 2 ङोंइती रे मेको ताइब नु तुइक्‍बपुकीमी मेको आन तशो, तुइश्‍शो लोव़ तेइ तेइ नेंपाइश्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। \em १यूहन्‍ना १:१-४\em* \v 3 गोमी ताइब तुइक्‍ब आन देंशो नेंशा, ब्रेक्‍ब आन ब्रेक्‍शो पढेशा “थमान बाक्‍माक्‍त” देंती। मिनु गो यो ब्रेक्‍तु देंशा, एको लोव़ का का पा इन कली ब्रेक्‍ताक्‍न्‍नी। \em प्रेरित १:१; कलस्‍सी ४:१४\em* \v 4 लोव़ का निक्‍शी ङोंइती नेंनी माइ। एको आं ब्रेक्‍शो यो पढेतीनी हना, गेमी यो “थमा बाक्‍माक्‍त” दे थमा सुइक्‍नीनी। \s1 जकरिया योव़सीशो \p \v 5 यहूदीया रागीम हेरोद पिप आ पालामी अबीयाह आ हुल ङा जकरिया नें पाइश्‍शो चढ़ेब का बाक्‍माक्‍त। आ मीश हारून आ खिं ङा चढ़ेब आ तमी बाक्‍माक्‍त। आ नें एलीशीबा बाक्‍माक्‍त। \em १इतिहास २४:१०,१९\em* \v 6 मेको निक्‍शी परमप्रभु यावे आ ङोंइती ठीक पाइब बाक्‍सा बाक्‍त। परमप्रभु यावे आ अरेशो लोव़ नु पतीके लोव़ नेल्‍ल टिशा, दोस मताइब दुम्‍शा बाक्‍शो बाक्‍सा बाक्‍त। \v 7 मेको निक्‍शी खाल्‍पी खाल्‍पा दुम्‍‍शो बाक्‍ताक्‍स हना यो, आल मथिशो बाक्‍सा बाक्‍त। मारदे हना एलीशीबा आल मथीब मीश मुर बाक्‍माक्‍त। \p \v 8 मिनु मार दुम्‍माक्‍त देंशा हना, चढ़ेब आ गेय पचा कली अबीयाह आ हुल आन पालो जाक्‍माक्‍त। मिनु जकरिया यरूसलेम ल‍माक्‍त। मिनु मेकेर जाक्‍दीश्‍शा, परमप्रभु यावे आ खिंमी गेय पवा बाक्‍त। \v 9 मिनु धूप चोचा कली चढ़ेब योव़चा माल्‍बाक्‍माक्‍त। मिनु चढ़ेबपुकीमी यहूदी आन पतीके धूप चोइब मुर योव़चा कली भोट तोक्ग‍मे बाक्‍त। मिनु भोट तोक्‍गमेनु, जकरिया योव़से बाक्‍त। मिनु जकरियाम परमप्रभु यावे आ खिंमी धूप चोचा माल्‍दा बाक्‍त। \em प्रस्‍थान ३०:७\em* \v 10 मिनु धूप चोची ना मुर नेल्‍ल लाङगाम रिम्‍शा, परमप्रभु यावे कली पुंइना पुंइन बाक्‍मा बाक्‍त। \s1 “तौ का थीनेवे” देंशो \p \v 11 मिनु आगामी चहिं मार दुम्‍माक्‍त देंशा हना, परमप्रभु आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइब का फो ग्रूशा, धूप चोतीके आ ग्‍युरा गे राप्‍शा, जकरिया कली तपांइसे बाक्‍त। \v 12 मिनु जकरियामी मेको कली तशा, थाम्‍पा हिंमाक्‍त। \v 13 मिनु परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबमी “जकरिया महिनो। परमप्रभु यावेमी इ पुंइशो गेब। इ मीश एलीशीबाम तौ का थीब। मिनु गे मेको आ नें यूहन्‍ना वोतो। \v 14 मेको आल थिशो तशा, गे ग्‍येरसीनेवे। शुश मुर मेको आल आ पर्बम ग्‍येरसीनीम। \v 15 मारदे हना मेको परमप्रभु आ ङोंइती ठेयब दुम्‍ब। मेकोमी शांबु राकसी मतूब। मेको कोव़जम बाक्‍मेनुन, परमप्रभु यावे आ सोक्‍तीम ब्रीशो बाक्‍ब। \em न्‍यायाधीस १३:४-५\em* \v 16 मेकोमी शुश इस्राएली आन थुं परमप्रभु, आन परमप्रभु यावे गे लेप्‍पाइक्‍ब। \v 17 मिनु मेकोमी एलीया आ सोक्‍त नु सक्ति तशा, आम आफ आ थुं आन तमी तौ गे लेप्‍पाइक्‍ब। मिनु मटीब आन कली ठीक पतीक लां जोक्‍ब तुइक्‍ब सेल्‍ब। मिनु मोपा मुर आन कली प्रभु नु ग्रुम्‍पाइक्‍चा कली ठीक सेल्‍ब” देंमाक्‍त। \em मलाकी ३:१,२३,२४; मत्ती १७:११-१३\em* \v 18 मिनु जकरियाम परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइब कली “गो खाल्‍पा दुम्‍ती, आं मीश खाल्‍पी दुम्‍त। आल थीनस्‍कु, दे दोपा थमा सुइक्‍चा ङा?” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १८:११\em* \v 19 मिनु “गो परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइब गाब्रीएल नङ। गो परमप्रभु यावे आ ङोंइती बाक्‍नुङ। परमप्रभु यावेमी इ कली ग्‍येरपाइक्‍ब लोव़ नेंपाइक्‍थ सोइक्‍ताक्‍यी। \em दानीएल ८:१६\em* \v 20 तन्‍न गे आं देंशो लोव़ थमा मसुदी। मोपतीके आं देंशो लोव़ नेल्‍ल मदुम सम्‍म गे इ सेंदा सोव़शा ब्‍वाक्‍ने मचाप्‍ब दुम्‍नेवे” देंमाक्‍त। \p \v 21 जकरिया आगाम बाक्‍मेनु, शुश मुर लाङगाम देल्‍शा “ना रेन आगा ओव़शो मार पवा माइ, काइ मग्रू” देंशा रिम्‍दमे बाक्‍त। \v 22 मिनु नोले जकरिया ग्रूशा “लोव़ पङ” देंमेनु, काइ लोव़ पने मचबा बाक्‍त। मिनु गुइ चाल पवा बाक्‍‍त। मिनु लाङगाम बाक्‍बपुकीमी “मेकोम परमप्रभु यावे कली ग्रुमा बाक्‍त” दे तुइक्‍तमे बाक्‍त। \v 23 मिनु अबीयाह आ हुल ङा पालो नुप्‍शा, जकरिया आ खिं लेम्‍माक्‍त। \p \v 24 मिनु आ मीशेम कोव़ज कुरा बाक्‍त। मिनु ५ महिना सम्‍म सुइ आन कली मतुइक्‍पाइक्‍थु, खिं ङा खिं बाक्‍माक्‍त। \v 25 मिनु “मुरपुकीमी आं कली आल मथीब, दे महिक्‍गेम। मुल परमप्रभुमी आं कली हिक्‍पाइक्‍चा कली शिशी पतीकेमी आल थीब दुम्‍पाइक्‍‍ती” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३०:२३ \em* \s1 येसु जरमेसीब, दे तुइक्‍पाइश्‍शो \p \v 26 एलीशीबामी आल कुरशो ६ महिना दुम्‍मेनु, परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइब गाब्रीएल गालील रागी ङा नासरथ सहर सोइक्‍चा पुंइसे बाक्‍त। \v 27 मेकेर मरीयम नें पाइश्‍शो मीश आल का बाक्‍माक्‍त। मरीयम दाऊद आ थर ङा योसेफ माइश्‍शो वोंइश मुर नु ग्‍युंबे पचशो बाक्‍माक्‍त। \em मत्ती १:१६-१८\em* \v 28 गाब्रीएल मरीयम आ बाक्‍तीके जाक्‍शा, मरीयम कली “परमप्रभु गे नु बाक्‍ब। इ कली दाक्‍शा, आसीक गेते” दे सेउ पवा बाक्‍त। \v 29 मिनु मरीयममी परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइब कली तशा, आ लोव़ नेंशा छक लाक्‍शा “मार लोव़ माइ” दे मिम्‍ता बाक्‍त। \v 30 मिनु गाब्रीएलमी “ए मरीयम, महिनो। परमप्रभु यावेमी इ कली दाक्‍शा योव़ते। \v 31 गे मुल कोव़ज कुरशा, तौ का थीनेवे। मिनु इ तौ कली येसु नें वोतो। \em यसैया ७:१४; मत्ती १:२१-२३\em* \v 32 मेको ठेयब दुम्‍ब। मेको कली नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब आ तौ देंनीम। मिनु परमप्रभु, परमप्रभु यावेमी मेको कली आ किकी पिपी दाऊद आ ठेयब नित्‍तीके गेब। \em यसैया ९:६\em* \v 33 मिनु मेको याकूब आ खिं ङा मुर, यहूदी आन पिप दुम्‍शा, हुकुम पाइब। मिनु आ राज्‍य गेनायो मनुप्‍ब” देंमाक्‍त। \v 34 मरीयममी मेको लोव़ नेंशा “गो मुल सम्‍म ग्‍युंबे मपशो बाक्‍नुङ। गो वोंइश मुर नु मइम्‍ङ। इन देंशो दोपा दुम्‍ने चाप्‍बा ङा?” दे हिल्‍लो पवानु \v 35 “परमप्रभु यावे आ सोक्‍तीमी इ कली सुम्‍ब। मिनु नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब आ सक्ति ताइनेवे। मोपतीके इ आल परमप्रभु यावे के बाक्‍ब। मेको कली परमप्रभु यावे आ तौ देंनीम। \em मत्ती १:१८-२०\em* \v 36 इ थर ङा एलीशीबा कली यो मार दुम्‍त देंशा हना, आल मथीब खाल्‍पी बाक्‍त हना यो, मुल कोव़ज कुरशो ६ महिना दुम्‍त। \v 37 मारदे हना परमप्रभु यावेमी पने मचाप्‍शो मारेइ मबाक्‍ब” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १८:१४\em* \v 38 मिनु मरीयममी “गो परमप्रभु आ वाइलीम दुम्‍ती। मिनु इन देंशो बुद पा आ दाक्‍शो पपाइय्‍यील” देंमाक्‍त। मिनु परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइब लेश्‍शा ल‍माक्‍त। \s1 मरीयमम एलीशीबा ग्रुम्‍शो \p \v 39 मिनु नोले मरीयम यहूदीया रागी ङा पहाडी सहर कामी बाक्‍शो एलीशीबा कली ग्रुम्‍थ लमाक्‍त। \v 40 मिनु जकरिया आ खिं ओव़शा, एलीशीबा कली सेउ पवा बाक्‍त। \v 41 मरीयम आ सेउ ताक्‍गानु, एलीशीबा आ कोव़ज ङा आल प्रेक्‍माक्‍त। मिनु परमप्रभु यावे आ सोक्‍तीमी एलीशीबा कली प्रिंदा बाक्‍त। \v 42 मिनु ठेयब सेंदा पा मरीयम कली “मीश मुर नेल्‍ल आन दातेमी गे आसीक ताइब बाक्‍नेवे। इ कोव़ज ङा आल आसीक ताइब बाक्‍ब। \v 43 आं प्रभु आ ममा दोपा आं खिंमी आं कली ग्रुम्‍थ जाक्‍नी? \v 44 गो इ सेउ ताक्‍गुनु, आं कोव़ज ङा आल ग्‍येरशा प्रेक्‍त। \v 45 गे परमप्रभु आ लोव़ नेंशा, आ देंशो गेना हना यो जाक्‍दीप्‍ब, दे थमा सुइक्‍तीनी। परमप्रभु यावेम इन कली आसीक गेवल” देंमाक्‍त। \em लूका ११:२७-२८\em* \s1 परमप्रभु कली ठेयब सेल्‍शो \p \v 46 मिनु मरीयममी “आं थुंमी परमप्रभु कली ठेयब सेल्‍नुङ। \em १सामुएल २:१-१०\em* \v 47 मारदे हना मेको आं कली श्‍येत रे प्रोंइब, परमप्रभु बाक्‍ब। गो ग्‍येरसीनुङ। \v 48 गो महिक्‍सीशो आइक्‍च नङ। तन्‍न परमप्रभु यावेमी आं कली हिक्‍ती। मुल ङा मेरे जात नेल्‍ल ङा मुरपुकीमी आं कली आसीक गेनीम। \v 49 मारदे हना सक्ति पाइश्‍शोमी आं कली थम रिम्‍शो पाइक्‍ती। परमप्रभु यावे आ नें का ला बाक्‍ब। \v 50 सु सुम मेको कली मान पा हिंनीमी, मेको आन कली शिशी पाइब। \em भजन संग्रह १०३:१३,१७\em* \v 51 मेकोमी सक्ति कोंइताक्‍व। मिनु ठेयब लेश्‍‍शो आन कली आन मिम्‍शा हिंतीके मेको आन कली गेब। \em उत्‍पत्ती ११:८ \em* \v 52 हुकुम पाइब आन सासन पशो रोइश्‍शा, महिक्‍सीशो आन कली ठेयब सेल्‍तु। \em भजन संग्रह १४७:६\em* \v 53 शोव़लु बेक्‍शो आन कली जचा गेब। शोंप पाइश्‍शो आन कली श्‍येत्‍थ गुइ सोइक्‍ब। \em भजन संग्रह ३४:११; भजन संग्रह १०७:९\em* \v 54 मेकोमी आ शिशी कोंइशा, आ वाइल इस्राएल कली वारच पाप्‍तु। \v 55 मेकोमी इं किकी पिपी, अब्राहाम नु आ चच युइ आन कली गेना हना यो शिशी पचा कली मिम्‍ताक्‍व” दे मरीयममी परमप्रभु यावे कली मान पा देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १७:७; उत्‍पत्ती १८:१८\em* \v 56 मिनु मरीयम एलीशीबा आ खिंमी महिना सां सम्‍म बाक्‍शा, आ खिं लेम्‍माक्‍त। \s1 यूहन्‍ना जरमेशो \p \v 57 मिनु ङोंइती देंशो बुद पा एलीशीबामी तौ का थि‍माक्‍त। \v 58 आ एर ओंथ बाक्‍ब नु आ खिं ङा मुर नेल्‍लेमी “परमप्रभुमी मेको कली शिशी पा, तौ थीब सेल्‍तु” देंशो नेंशा, नेल्‍ल मेको नु ग्‍येरसमा बाक्‍त। \p \v 59 मिनु आल ८ नाक्‍त दुम्‍मेनु, जकरिया आ खिंमी मुर देल्‍शा, ख्रोइक्‍तीक चिनु ख्रोइश्‍शा, आल आ नें वोइक्‍चा‍मेनु, नेल्‍लेमी “आ आफ आ नें खोदेंशोन वोइक्‍चा” देंमा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १७:१२\em* \v 60 तन्‍न आल आ ममामी “मदुम्‍ब, एको आ नें यूहन्‍ना वोइक्‍चा माल्‍ब” देंमाक्‍त। \v 61 मिनु मुरपुकीमी “मुल सम्‍म इन खिं ङा सुइ मुरुमी मोदेंशो नें मवोदेम” देंमा बाक्‍त। \v 62 मिनु नोले “आ आफ कली हिल्‍लो पय” दे जकरिया कली हिल्‍लो पामेनु, \v 63 जकरियाम ब्रेक्‍तीक का पितीन, दे चाल पा “आं तौ आ नें यूहन्‍ना वोतीने” दे ब्रेक्‍ता बाक्‍त। मिनु नेल्‍ले छक लाक्‍मा बाक्‍त। \v 64 मेना जकरिया आ सेंदा ग्रिश्‍शा, ब्‍वाक्‍ने चाप्‍ब दुम्‍शा, परमप्रभु यावे कली ठेयब सेला बाक्‍त। \v 65 मिनु लोव़ पाइब दुम्‍त देंशो नेंशा, मुर नेल्‍ल छक लाक्‍शा हिंमा बाक्‍त। मिनु मेको लोव़ यहूदीया ङा पहाड नेल्‍ल ब्रमाक्‍त। \v 66 नेंबपुकीमी मेको लोव़ आन थुंमी वोइश्‍शा “मेको आल नोले दोदेंशो दुम्‍बा?” देंमुमा बाक्‍त। मारदे हना परमप्रभु मेको आल नु बाक्‍माक्‍त। \s1 जकरियाम परमप्रभु कली ठेयब सेल्‍शो \p \v 67 आल आ आफ जकरियामी परमप्रभु यावे आ सोक्‍तीम ब्रीशा, परमप्रभु यावे आ लोव़ पवा बाक्‍त। \v 68 मेकोमी “परमप्रभु, इस्राएली आन परमप्रभु यावे ठेयब बाक्‍ब। मारदे हना इस्राएल ङा मुर इं कली शिशी पा पाप रे प्रोंइब सोइक्‍चाप्‍तु। \em लूका ७:१६\em* \v 69 मेकोमी आ गेय पाइब दाऊद आ खिं ङा मुर रे इं कली सक्ति पाइश्‍शो पाप रे प्रोंइब सोइक्‍ताक्‍व। \v 70 साइ नेसी परमप्रभु यावेमी आ लोव़ पाइब आन कली मेको इस्राएल कली पाप रे प्रोंइब आ पर्बम लोव़ पपदा बाक्‍त। मिनु मेको लोव़ पाइबपुकीमी मार देंमा बाक्‍त देंशा हना \v 71 ‘परमप्रभु यावेमी गो इस्राएल ङा मुर आंइ कली आंइ जोरी सत्रु आन गुइ रे नु आंइ कली काइ मदाक्‍ब रे प्रोंइब’ देंमा बाक्‍त। \v 72 ‘परमप्रभु यावेमी आंइ किकी पिपी आन कली शिशी पाइनुङ’ दे आ पशो कबल मिम्‍ताक्‍व। \em उत्‍पत्ती १७:७\em* \v 73 मोदेंशो पा शिशी पाइनुङ, दे इं किकी पिपी अब्राहाम नु कसम जशा लोव़ थोक्‍ता बाक्‍त। मार लोव़ थोक्‍शो बाक्‍त देंशा हना \em उत्‍पत्ती २२:१६-१८; मीका ७:२०\em* \v 74 ‘गो इं जोरी सत्रु आन गुइ रे प्रोंइचा पुंइसीनय। मिनु गो महिंथु परमप्रभु यावे कली ठेयब सेल्‍ने चाप्‍नय। \v 75 आ मुर दुम्‍शा, ब्रोंइका सम्‍म ठीक गेय पा बाक्‍ने चाप्‍यल’ दे परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइबमी देंमा बाक्‍त। \em तीतस २:१२-१४\em* \v 76 मिनु जकरियामी आ तौ कली ‘गे नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब आ लोव़ पाइब’ देंनीमी। मारदे हना गे प्रभु आ ङोंइती गाक्‍शा, मेको आ लां सेल्‍नेवे। \em मलाकी ३:१\em* \v 77 गे मेको आ मुर आन कली आन पाप क्‍याम्‍सीशा, पाप रे ब्रोंइशो मुर दुमीन, दे शेंनेवे। \em येरमीया ३१:३४\em* \v 78 आंइ परमप्रभु यावेमी इं कली दाक्‍शा, शिशी पा, रुप्‍तीक थुं सुनी ङा छेङछेङ खोदेंशो पा इं तार मोइक्‍ताक्‍व। \em यसैया ६०:१-२\em* \v 79 मिनु मेको बेक्‍पाइक्‍ब आ छिङछिङम बाक्‍ब आन कली हाम्‍सो दुम्‍ब। मिनु मेकोमी आंइ कली थुं नाइश्‍शा बाक्‍तीकेम खुल्‍ब” देंमाक्‍त। \em यसैया ९:१\em* \p \v 80 मिनु यूहन्‍ना कोल्‍शा, परमप्रभु यावे आ सोक्‍तीम बोल्‍यो दुम्‍शा, खिं रे गाक्‍शा, मुर मबाक्‍तीके गोरशो रागीमी जाक्‍दीश्‍शा, इस्राएल ङा मुर आन कली परमप्रभु यावे आ लोव़ मशेंदीमी सम्‍म मेकेर बाक्‍माक्‍त। \em मत्ती ३:१\em* \c 2 \s1 येसु जरमेशो \p \v 1 मिनु मेना सिजर अगस्‍टसमी “रागी नेल्‍ल ङा मुर आन नें ब्रेक्‍शा हिक्‍चा नमी” दे हुकुम पवा बाक्‍त। \v 2 मोदेंशो नें ब्रेक्‍‍तीके ङोंइती गेनायो मपशो बाक्‍मा बाक्‍त। मुल पामेनु, सिरीया रागीम क्‍वीरीनीयसम सासन पशो बाक्‍माक्‍त। \v 3 मिनु मुर नेल्‍ल आन नें ब्रेक्‍पाइक्‍चा कली आन थर ङा सोतीक बोतीक गाउं गाउं सहर सहरम जाक्‍दीम्‍मा बाक्‍त। \v 4 योसेफ पिप दाऊद आ खिं ङा बाक्‍माक्‍त। पिप दाऊद आ खिं ङा मुर आन सोतीक बोतीक बेथलेहेम सहर बाक्‍माक्‍त। मोपतीके योसेफ आ मीश मरीयम कली लाइश्‍शा, गालील रागी ङा नासरथ सहर रे यहूदीया रागी ङा बेथलेहेम सहर लमाक्‍त। \v 5 मोपा आस नें ब्रेक्‍पाइक्‍थ लसानु, मरीयम कोव़ज कुरशो बाक्‍माक्‍त। \v 6 मिनु बेथलेहेम सहरम जाक्‍दीस्‍सा नोले मरीयम आल थितीक रोइ पवा बाक्‍त। \v 7 मेकेर बास बाक्‍तीक खिं मथित्‍थु, गोठ कामी बास बाक्‍सा बाक्‍त। मिनु गोठम बाक्‍सानु, मरीयममी तौ का थिशा, वाम गिल्‍शा, शुंगुम इप्‍पदा बाक्‍त। \em मत्ती १:२५\em* \s1 गोठलापुकी जाक्‍शो \p \v 8 मेकेर गोठलापुकी बाक्‍मा बाक्‍त। मेकोपुकी नाक्‍दो रूम बाक्‍शा, आन भेडा खाल पशो बाक्‍मा बाक्‍त। \v 9 मिनु परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइब का गोठला आन बाक्‍तीकेम फो ग्रूमाक्‍त। मिनु परमप्रभु आ छेङछेङमी मेको गोठला आन एर ओंथ ठेयब हाम्‍सो सेला बाक्‍त। मेको तशा गोठलापुकी शुश हिंमा बाक्‍त। \v 10 तन्‍न परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबमी “महिनीने। गो इन कली नु मुर नेल्‍ल आन कली ग्‍येरपाइक्‍ब लोव़ नेंपाइक्‍थ जाक्‍ती। \v 11 एको ग्‍येरपाइक्‍ब लोव़ दोदेंशो बाक्‍ब देंशा हना, मुलाक्‍दो पिप दाऊद आ सहरम आल का जरमेसाक्‍व। मेको नक जरमेशो आल पाप रे प्रोंइब, प्रभु येसु ख्रीस्‍त बाक्‍ब। \v 12 आं लोव़ थमा बाक्‍ब, दे दोपा तुइक्‍नीनी देंशा हना, गे मेको नक जरमेशो आल कली वाम गिल्‍शा, शुंगुम इप्‍पाइश्‍शो थित्‍नीनी” देंमाक्‍त। \v 13 मिनु सरीङ रे परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइब शुश फो फु ग्रूशा, परमप्रभु यावे कली ठेयब सेल्‍शा \em भजन संग्रह १०३:२०-२१\em* \v 14 “नेल्‍ल क्‍येङा इर ङा परमप्रभु यावे नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब बाक्‍ब। आ दाक्‍शो मुर आन कली थुं नाइश्‍शा बाक्‍चा गेब” दे कुम्‍सो पामे बाक्‍त। \em लूका १९:३८; गन्‍ती ६:२६; एफिसी २:१४,१७\em* \p \v 15 मिनु परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइब सरीङ गे लेश्‍शा लमा बाक्‍त। मिनु गोठलापुकीमी “बेथलेहेम सहर लय। एको परमप्रभुमी तुइक्‍पाइश्‍शो लोव़ कोव़थ लय” देंमुमा बाक्‍त। \v 16 मिनु दोरशा जाक्‍दीश्‍शा कोव़ङमेनु, मरीयम नु योसेफ थित्‍मे बाक्‍त। मेकेर नक थिशो आल यो शुंगुम इप्‍पाइश्‍शो तामे बाक्‍त। \v 17 मेको नेल्‍ल तशा, आल आ पर्बम नेंशो लोव़ शुश मुर आन कली तुइक्‍पदमे बाक्‍त। \v 18 मिनु आन लोव़ नेंब नेल्‍ल छक लाक्‍मा बाक्‍त। \v 19 तन्‍न मरीयममी गोठला आन लोव़ नेंशा, आ थुंमी वोदा बाक्‍त। \v 20 गोठलापुकीमी आन तशो नु आन नेंशो आ पर्बम परमप्रभु यावे कली ठेयब सेल्‍ना सेल्‍न लेम्‍मा बाक्‍त। \s1 येसु नें वोइश्‍शो \p \v 21 मिनु आल जरमेसे आ ८ नाक्‍ती ख्रोइक्‍तीक चिनु ख्रोदमे बाक्‍त। मिनु आ नें येसु वोदमे बाक्‍त। मारदे हना परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबमी “मेको आ नें येसु वोइक्‍चा” दे आ कोव़ज कुरचा क्‍येङा ङोंइती मरीयम कली देंशो बाक्‍माक्‍त। \em लूका १:५९; उत्‍पत्ती १७:१२; लूका १:३१\em* \s1 येसु परमप्रभु आ खिं लाइश्‍शो \p \v 22 मिनु चोव़खेतीक नाक्‍त जाक्‍मेनु, मोसामी ब्रेक्‍शो लोव़ टिशा, यरूसलेम सहर जाक्‍दीश्‍शा, आल कली परमप्रभु यावे आ खिं लाइश्‍शा “परमप्रभु यावे केन दुम्‍ल” देंशा, परवा आ चाइक्‍ब निक्‍शी चढ़ेम्‍से बाक्‍त। \em लेवी १२:१-४; गन्‍ती १८:१५\em* \v 23 मारदे हना परमप्रभुम अरे‍शो लोव़मी “ङोंइती थिशो वोंइश आल परमप्रभु यावे के बाक्‍ब” दे ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। \em प्रस्‍थान १३:२,१५\em* \v 24 परमप्रभु आ अरेशो लोव़मी आम्‍मा चोव़खेचा कली “परवा आ चाइक्‍ब निक्‍शी चढ़ेचा माल्‍ब” दे ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। \em लेवी १२:६-८\em* \p \v 25 यरूसलेममी सिमियोन माइश्‍शो मुर का बाक्‍माक्‍त। मेको ठीक पाइब नु परमप्रभु यावे कली मान पा हिंब बाक्‍माक्‍त। परमप्रभु यावे आ सोक्‍तीम ब्रीशा “परमप्रभु यावेमी इस्राएल ङा मुर आन कली पाप रे प्रोंइब का सोइक्‍ब” दे लां कोव़शा बाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती ४९:१८\em* \v 26 परमप्रभु यावे आ सोक्‍तीमी मेको कली “इ मबेक्‍थु, प्रभु, पाप रे प्रोंइब ख्रीस्‍त ग्रुम्‍पाइक्‍नन” देंशो बाक्‍माक्‍त। \v 27 मिनु परमप्रभु यावे आ सोक्‍तीमी मेको कली “मुल परमप्रभु यावे आ खिं लावो” देंतीके लशा, परमप्रभु यावे आ खिं जाक्‍दीम्‍माक्‍त। मिनु मरीयम नु योसेफमी आल कली परमप्रभु यावे आ ब्रेक्‍पाइश्‍शो लोव़मी मार पचा देंशो बाक्‍मे, मेको पचा कली चाक्‍शो तवा बाक्‍त। \v 28 मिनु सिमियोनमी आल कली लाइश्‍शा, परमप्रभु यावे कली ठेयब सेल्‍शा \v 29 “परमप्रभु, इन देंशो जाक्‍दीत्‍त। मुल इन वाइल थुं नाइश्‍शा बेक्‍ने चाप्‍‍ब। \v 30 मारदे हना इन सोइश्‍शो पाप रे प्रोंइब कली आं मिक्‍चीम ताता। \v 31 मेको कली रागी रागी ङा मुर नेल्‍ल आन पर्बम सोइक्‍ताक्‍नी। \v 32 अर्को जात ङा मुर आन कली छेङछेङ दुम्‍शा, मेको आन कली रुप्‍तीक थुं गेचा कली सोइक्‍ताक्‍नी। गो इस्राएली आंइ कली थम रिम्‍शो दुम्‍त” देंमाक्‍त। \em यसैया ४९:६\em* \p \v 33 मिनु आल आ आम आफोमी “मार, मिश रिम्‍शो लोव़ पवा” दे छक लाक्‍सा बाक्‍त। \v 34 मिनु सिमियोनम मेको आस कली आसीक गेशा, मरीयम कली “एको आल इस्राएली आन दातेमी लां कोंइशा मुर आन कली फ्राब। का निक्‍शी खतम दुम्‍नीम, का निक्‍शी रिम्‍शो दुम्‍नीम। मिनु शुश मुरुमी एको कली मदाक्‍नीम। \em लूका २०:१७-१८; प्रेरित २८:२२; १कोरिन्‍थी १:२३\em* \v 35 मोपा मुर आन थुंम मिम्‍शो तुंइसीब। मिनु तरवार कामी इ थुं थोक्‍ब” देंमाक्‍त। \em यूहन्‍ना १९:२५\em* \p \v 36 यरूसलेममी आन्‍ना माइश्‍शो परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब खाल्‍पी का बाक्‍माक्‍त। मेको आशेर आ थर ङा फनुएल आ तमी बाक्‍माक्‍त। मेको ग्‍युंबे पशो आ ७ बर्सम आ वोंइश बेक्‍शो बाक्‍माक्‍त। \v 37 मिनु आ वोंइश बेक्‍म नोले शुश बर्स ब्रोंइशा, ८४ बर्स दुम्‍माक्‍त। मेकोमी परमप्रभु यावे आ खिं मप्रोंइथु, नाक्‍दो नाक्‍ती मेकेर माइजा बाक्‍शा प्रार्थना पा, परमप्रभु यावे कली ठेयब सेल्‍ना सेल्‍न बाक्‍बाक्‍माक्‍त। \em १तिमोथी ५:५\em* \v 38 मिनु मरीयम नु योसेफमी आल मेकेर लदसेनु, मेको खाल्‍पी ग्रुम्‍से बाक्‍त। मिनु खाल्‍पीमी आल कली तशा, परमप्रभु यावे कली ठेयब सेला बाक्‍त। मिनु “परमप्रभु यावेमी पाप रे प्रोंइब सोइक्‍ब” दे आस पा बाक्‍ब यरूसलेम ङा मुर आन कली मेको आल आ पर्बम लोव़ पा नेंपाइक्‍मी बाक्‍त। \p \v 39 मिनु परमप्रभु आ अरेशो पचा माल्‍शो गेय नेल्‍ल थुम्‍शा, आल कली लाइश्‍शा, गालील रागी ङा नासरथ सहरम लेस्‍सा बाक्‍त। \v 40 मिनु नोले आल कोल्‍शा, जोक्‍ब तुइक्‍ब दुम्‍माक्‍त। मारदे हना परमप्रभु यावेमी दाक्‍शा मेको कली आसीक गेवा बाक्‍त। \s1 येसु परमप्रभु आ खिंमी बाक्‍शो \p \v 41 येसु आ आम आफ बर्स बर्समी पास्‍सा चाड मानेथ यरूसलेम लाइबाक्‍सा बाक्‍त। \em ब्‍यवस्‍था १६:१-८\em* \v 42 मिनु येसु १२ बर्स जाक्‍दीम नोले पास्‍सा मानेथ लमानु, मार दुम्‍माक्‍त देंशा हना, \v 43 पास्‍सा थुम्‍शा खिं लेम्‍मानु, आम आफोम मतुइक्‍थु, येसु मेकेरन लीमाक्‍त। तन्‍न आ आम आफोमी मतुंइ‍से बाक्‍त। \em प्रस्‍थान १२:१८\em* \v 44 मेको नाक्‍त का ङा लां गाक्‍सानु, येसु आ वारच नु लत, दे मिम्‍तसे बाक्‍त। मिनु वारच नु बाक्‍शो मतथु, येसु कली माल्‍चा गोम्‍से बाक्‍त। \em नाक्‍त का ङा लां ३०-४० किलो मिटर बाक्‍ब। \em* \v 45 मिनु माल्‍से माल्‍से तेइ मथित्‍से बाक्‍त। मिनु लेश्‍शा माल्‍ना माल्‍न यरूसलेम जाक्‍शा यो मथित्‍से बाक्‍त। \v 46 नाक्‍दो नाक्‍ती सां सम्‍म माल्‍ना माल्‍न गाक्‍सा नोले परमप्रभु यावे आ खिंम थित्‍से बाक्‍त। मेको परमप्रभु यावे आ लोव़ शेंबपुकी नु बाक्‍शा, आन लोव़ नेंशा, मेको आन कली लोव़ हिल्‍लो पना पन बाक्‍शो ताम्‍से बाक्‍त। \v 47 मेको आ लोव़ नेंब नेल्‍लेमी “शुश जोक्‍ब तुइक्‍ब आल बाक्‍माक्‍त” दे छक लाक्‍मा बाक्‍त। \v 48 आ आम आफोम मेको कली तशा, थाम्‍पा छक लाक्‍सा बाक्‍त। मिनु आ ममामी “आं तौ, गे मारदे आंस कली मोदेंशो श्‍येत गेस्‍की? इ आफ नु गो इ कली ‘ते लाक्‍गा?’ दे शुश हिंशा माल्‍तास्‍कु” देंमाक्‍त। \v 49 मिनु येसुमी “मारदे माल्‍यीसी? गो आं आफ आ खिंमी बाक्‍चा माल्‍नुङ, दे मतुइक्‍तीसी?” देंमाक्‍त। \em यूहन्‍ना २:१६\em* \v 50 तन्‍न मेको आ लोव़ मरुप्‍से बाक्‍त। \v 51 मिनु येसु आ आम आफ नु लेश्‍शा, नासरथ आ खिं लमाक्‍त। में ङा मेरे आ आम आफ आस लोव़ टिशा बाक्‍माक्‍त। आ ममामी मेको मोदेंशो दुम्‍शो नेल्‍ल शुश मिम्‍शा थुंम वोदा बाक्‍त। \v 52 येसु कोल्‍शा बारशा, शुश जोक्‍ब तुइक्‍ब दुम्‍माक्‍त। परमप्रभु यावेमी मेको कली दाक्‍ता बाक्‍त। मुरपुकीमी यो दाक्‍तमे बाक्‍त। \em १सामुएल २:२६\em* \c 3 \s1 ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍शा ग्रुंइब यूहन्‍ना \r मत्ती ३:१-१२; मर्कूस १:१-८ \p \v 1 सिजर तिबेरीयुस आ हुकुम पशो १५ बर्स दुम्‍मेनु, इस्राएल रागीम सासन पाइब सु सु बाक्‍मा बाक्‍त देंशा हना, यहूदीया रागीम पन्तीयस पिलातस, गालील रागीम हेरोद, इतुरीया नु त्राकोनीतीस रागीम हेरोद आ लोक्‍ब फिलीप नु अबीलेने रागीम लुसानीयस बाक्‍मा बाक्‍त। \v 2 यरूसलेममी नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब चढ़ेब हन्‍नास नु काइयाफास बाक्‍सा बाक्‍त। जकरिया आ तौ यूहन्‍ना गोरशो रागी मुर मबाक्‍तीकेमी बाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। मिनु परमप्रभु यावेमी यूहन्‍ना कली लोव़ पवा बाक्‍त। \em इजीकीएल १:३; होसे १:१\em* \v 3 मिनु यूहन्‍ना यर्दन खोला आ नेक्‍था जाक्‍दीश्‍शा, एर ओंथ परमप्रभु यावे आ लोव़ शेंना शेंन गाक्‍माक्‍त। मिनु शेंना शेंन मुर आन कली “इन थुं परमप्रभु यावे गे लेश्‍शा, ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍शा ग्रुंइचा पुंइसीन। मिनु परमप्रभु यावेमी इन पाप क्‍याम्‍शा गेब” दे शेंदीमी बाक्‍त। \v 4 साइ नेसी परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब यसैयामी “गोरशो रागीमी सेंदा का नेंसीब। मेकोमी मार देंब देंशा हना, प्रभु आ लां सेलीने। आ गाक्‍तीकेम फुल्‍लु ग्रोक्‍शा थेलीने। \em यसैया ४०:३-५\em* \v 5 बेंसी नेल्‍ल प्रिंचा पुंइसीनीम। डांडा नेल्‍ल दिंम सेल्‍चा पुंइसीनीम। हिरशो लां नेल्‍ले सोव़जो सेल्‍चा पुंइसीनीम। मरिम्‍शो लां नेल्‍ले रिम्‍शो सेल्‍चा पुंइसीनीम। \v 6 मिनु मुर नेल्‍लेमी परमप्रभु यावेमी दोपा पाप रे प्रोंइबा मेको तुइक्‍नीम” दे ब्रेक्‍शो बाक्‍माक्‍त। \em यसैया ४०:३-५\em* \p \v 7 मिनु शुश मुर यूहन्‍ना आ बाक्‍तीकेमी ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍शा ग्रुंइपांइसीचा कली जाक्‍मा बाक्‍त। मिनु यूहन्‍नामी मेको आन कली “गे बुस्‍स आ खलकपुकी, परमप्रभु यावे आ सजाइ रे ब्रोंइचा ताइनीनी, दे सुम शेंदा? \v 8 इन थुं परमप्रभु यावे गे लेश्‍शा, रिम्‍शो फल सिश्‍शो खोदेंशो गेय कोंइदीने। गे ‘इं किकी पिपी अब्राहाम बाक्‍ब’ दे मिम्‍शा, देश पा मबाक्‍कीन। मारदे हना गो इन कली ‘परमप्रभु यावेमी एको फुल्‍लु रे अब्राहाम आ चच युइ सेल्‍ने चाप्‍ब’ देंनुङ। \v 9 तिम्‍चा, दे रवा आन पुंमी खा वोइश्‍शो बाक्‍ब। रिम्‍शो फल मसिप्‍ब रवा का का पा तिम्‍शा, मीम चोचा पुंइसीनीम, दे तुइक्‍तीन” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \p \v 10 मिनु मुरपुकीमी “मुल मार पक?” दे हिल्‍लो पामे बाक्‍त। \v 11 मिनु यूहन्‍नामी “सु के फेक्‍तीक वा निक्‍शी बाक्‍मे, मेकोमी फेक्‍तीक का मबाक्‍शो कली गेचा माल्‍ब। सु के जचा थोव़क बाक्‍मे, मेकोमी जचा मताइब कली गेचा माल्‍ब” देंमाक्‍त। \v 12 तिरो पोक्‍बपुकी यो जाक्‍शा यूहन्‍ना कली “शेंब, गो मार पक?” दे हिल्‍लो पामे बाक्‍त। \v 13 मिनु मेकोमी “सरकारम ताक्‍चा देंशो क्‍येङा शुश मताक्‍चा” देंमाक्‍त। \v 14 का निक्‍शी सिपाइपुकी यो जाक्‍शा “मिनु गो मार पक?” दे हिल्‍लो पामे बाक्‍त। मिनु मेको आन कली “सुइ आन कली हिंम हिंम पा जोल पा दोस गेशा आन मारेइ मारेइ मरोइक्‍तीन। इन गेय रे पा तशो क्‍येटम इन थुं नुशा बाक्‍कीन” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \p \v 15 मिनु यूहन्‍ना आ लोव़ नेंबपुकीमी “एको मुर सु माइ? ख्रीस्‍त कोर में?” दे शुश मिम्‍तमे बाक्‍त। \v 16 यूहन्‍नामी मेको नेल्‍ल आन कली “गो इन कली ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍शा ग्रुंइनन्‍नी। आं नोले जाक्‍ब चहिं आं क्‍येङा ठेयब बाक्‍ब। गो मेको आ ङोंइती बाप्‍शा, आ जुत्ता प्रुइक्‍चा लायो मशिरनुङ। मेकोमी इन कली परमप्रभु यावे आ सोक्‍ती नु मीम ख्रुम्‍ब। \v 17 लाङगाम हाम्‍शो चेरब हुरशा, भूस नु गेडा तिल्‍चा कली मेको आ गुइमी ग्‍योल बाक्‍ब। गेडा कोठोम कुर पा वोइक्‍ब। भूस चहिं गेनायो मकाप्‍ब मीम हुम्‍ब” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \v 18 मोदेंशो लोव़ पा अर्ती गेशा, रिम्‍शो लोव़ शेंदीमी बाक्‍त। \v 19 मेकोमी सासन पाइब हेरोद आ लोक्‍ब आ मीश चाक्‍चा आ पर्बम दोस गेवा बाक्‍त। मोपतीके मेकोमी यूहन्‍ना कली जेल्‍खानमी चोक्‍पदा बाक्‍त। \em मत्ती १४:३-४; मर्कूस ६:१७-१८\em* \v 20 हेरोद कली मार दोस गेवा बाक्‍त देंशा हना “इन लोक्‍ब आ मीश चाक्‍शा, पात्‍के पाइतीनी। अरु पाप यो शुश पाइतीनी” दे हुइश्‍शो बाक्‍माक्‍त। \s1 येसु ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍पांइसीशो \r मत्ती ३:१३-१७; मर्कूस १:९-११ \p \v 21 मिनु यूहन्‍ना चोक्‍सीचा क्‍येङा ङोंइती शुश मुर आन कली ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍शा ग्रुंइदा बाक्‍त। काबु येसु यो जाक्‍शा, ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍शा ग्रुंइचा पुंइसे बाक्‍त। मिनु ब्‍वाक्‍कु रे ग्रूशा, प्रार्थना पना पन बाक्‍मेनु, सरीङ रोक्‍से बाक्‍त। \v 22 मिनु सरीङ रे परमप्रभु यावे आ सोक्‍त परवा खोदेंशो पा यिशा, येसु आ तारी जुक्‍ता बाक्‍त। मिनु सरीङ रे “आं दाक्‍शो तौ नवे। इ कली तशा थाम्‍पा ग्‍येरसीनुङ” देंशो सेंदा नेंसे बाक्‍त। \em यूहन्‍ना १:३२; लूका ९:३५\em* \s1 येसु आ किकी पिपी \r मत्ती १:१-१७ \p \v 23 मिनु येसुमी मुर आन कली परमप्रभु यावे आ लोव़ शेंचा गोवानु, ३० बर्स दुम्‍शो बाक्‍माक्‍त। मुरपुकीमी आ आफ योसेफ बाक्‍ब, दे मिम्‍तमे बाक्‍त। योसेफ हेली आ तौ बाक्‍माक्‍त। \em लूका ४:२२\em* \v 24 हेली मात्‍थात आ तौ बाक्‍माक्‍त। मात्‍थात लेवी आ तौ बाक्‍माक्‍त। लेवी मेल्‍की आ तौ बाक्‍माक्‍त। मेल्‍की यान्‍नाइ आ तौ बाक्‍माक्‍त। यान्‍नाइ योसेफ आ तौ बाक्‍माक्‍त। \v 25 योसेफ मत्‍थाथीयास आ तौ बाक्‍माक्‍त। मत्‍थाथीयास आमोस आ तौ बाक्‍माक्‍त। आमोस नाहुम आ तौ बाक्‍माक्‍त। नाहुम एस्‍ली आ तौ बाक्‍माक्‍त। एस्‍ली नग्‍गै आ तौ बाक्‍माक्‍त। \v 26 नग्‍गै माथ आ तौ बाक्‍माक्‍त। माथ मत्‍थाथीयास आ तौ बाक्‍माक्‍त। मत्‍थाथीयास सेमेइन आ तौ बाक्‍माक्‍त। सेमेइन योसेक आ तौ बाक्‍माक्‍त। योसेक योदा आ तौ बाक्‍माक्‍त। \v 27 योदा योआनान आ तौ बाक्‍माक्‍त। योआनान रेसा आ तौ बाक्‍माक्‍त। रेसा जेरूब-बाबेल आ तौ बाक्‍माक्‍त। जेरूब-बाबेल शाल्‍तीएल आ तौ बाक्‍माक्‍त। शाल्‍तीएल नेरी आ तौ बाक्‍माक्‍त। \v 28 नेरी मेल्‍की आ तौ बाक्‍माक्‍त। मेल्‍की अददी आ तौ बाक्‍माक्‍त। अददी कोसाम आ तौ बाक्‍माक्‍त। कोसाम एल्‍मादम आ तौ बाक्‍माक्‍त। एल्‍मादम एर आ तौ बाक्‍माक्‍त। \v 29 एर यहोसु आ तौ बाक्‍माक्‍त। यहोसु एलीएजर आ तौ बाक्‍माक्‍त। एलीएजर योरीम आ तौ बाक्‍माक्‍त। योरीम मात्‍थात आ तौ बाक्‍माक्‍त। मात्‍थात लेवी आ तौ बाक्‍माक्‍त। \v 30 लेवी सिमियोन आ तौ बाक्‍माक्‍त। सिमियोन यहूदा आ तौ बाक्‍माक्‍त। यहूदा योसेफ आ तौ बाक्‍माक्‍त। योसेफ योनाम आ तौ बाक्‍माक्‍त। योनाम एल्‍याकीम आ तौ बाक्‍माक्‍त। \v 31 एल्‍याकीम मेलेया आ तौ बाक्‍माक्‍त। मेलेया मेन्‍ना आ तौ बाक्‍माक्‍त। मेन्‍ना मात्‍ताथा आ तौ बाक्‍माक्‍त। मात्‍ताथा नाथान आ तौ बाक्‍माक्‍त। नाथान दाऊद आ तौ बाक्‍माक्‍त। \em २सामुएल ५:१४\em* \v 32 दाऊद येस्‍से आ तौ बाक्‍माक्‍त। येस्‍से ओबेद आ तौ बाक्‍माक्‍त। ओबेद बोआज आ तौ बाक्‍माक्‍त। बोआज साल्‍‍मोन आ तौ बाक्‍माक्‍त। साल्‍मोन नहशोन आ तौ बाक्‍माक्‍त। \em रूथ ४:१७-२२\em* \v 33 नहशोन अम्‍मीनादाब आ तौ बाक्‍माक्‍त। अम्‍मीनादाब आदमीन आ तौ बाक्‍माक्‍त। आदमीन अरनी आ तौ बाक्‍माक्‍त। अरनी हेस्रोन आ तौ बाक्‍माक्‍त। हेस्रोन पेरेस आ तौ बाक्‍माक्‍त। पेरेस यहूदा आ तौ बाक्‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती ५:१-३२; उत्‍पत्ती ११:१०-२६; उत्‍पत्ती २१:२-३; उत्‍पत्ती २९:३५ \em* \v 34 यहूदा याकूब आ तौ बाक्‍माक्‍त। याकूब इसहाक आ तौ बाक्‍माक्‍त। इसहाक अब्राहाम आ तौ बाक्‍माक्‍त। अब्राहाम तेराह आ तौ बाक्‍माक्‍त। तेराह नाहोर आ तौ बाक्‍माक्‍त। \v 35 नाहोर सेरूग आ तौ बाक्‍माक्‍त। सेरूग रेऊ आ तौ बाक्‍माक्‍त। रेऊ पेलेग आ तौ बाक्‍माक्‍त। पेलेग एबेर आ तौ बाक्‍माक्‍त। एबेर शेलाह आ तौ बाक्‍माक्‍त।, \v 36 शेलाह केनान आ तौ बाक्‍माक्‍त। केनान अरपक्‍शाद आ तौ बाक्‍माक्‍त। अरपक्‍शाद शेम आ तौ बाक्‍माक्‍त। शेम नोआह आ तौ बाक्‍माक्‍त। नोआह लमेक आ तौ बाक्‍माक्‍त। \v 37 लमेक मेथुसेलाह आ तौ बाक्‍माक्‍त। मेथुसेलाह हनोक आ तौ बाक्‍माक्‍त। हनोक यरेद आ तौ बाक्‍माक्‍त। यरेद मा-हालालेल आ तौ बाक्‍माक्‍त। मा-हालालेल केनान आ तौ बाक्‍माक्‍त। \v 38 केनान एनोश आ तौ बाक्‍माक्‍त। एनोश सेथ आ तौ बाक्‍माक्‍त। सेथ आदम आ तौ बाक्‍माक्‍त। आदम चहिं परमप्रभु यावे आ सेल्‍शो बाक्‍माक्‍त। \c 4 \s1 येसु नाक्‍चा पुंइसीशो \p \v 1 येसु परमप्रभु यावे आ सोक्‍तीम ब्रीशा, यर्दन खोला रे लशा, परमप्रभु यावे आ सोक्‍तीमी गोरशो रागीमी चाक्‍दीत्‍चा पुंइसे बाक्‍त। \v 2 मिनु ४० नाक्‍ती गोरशो रागीम सैतान रे पा थुं नाक्‍चा पुंइसे बाक्‍त। मेको ४० नाक्‍त सम्‍म मारेइ मजथु बाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। मिनु नोले शुश शोव़लु बेक्‍माक्‍त। \v 3 मिनु सैतानमी “मार, गे परमप्रभु आ तौ नवे हना, एको फुल्‍लु कली ‘शोब्‍ले दुमो’ देन” देंमाक्‍त। \v 4 मिनु येसुमी “परमप्रभु यावेम ब्रेक्‍पाइश्‍शो लोव़मी ‘मुर जशा ला मब्रोंइनीम’ दे ब्रेक्‍शो बाक्‍ब” देंमाक्‍त। \em ब्‍यवस्‍था ८:३\em* \v 5 मिनु नोले सैतानमी येसु कली इर लाइश्‍शा, याम कामीन रागी नेल्‍ल कोंइशा \v 6 “रागी, रागीमी बाक्‍शो नेल्‍ल शोंप आं के नम। रागी नेल्‍ल आन कली हुकुम पाइब यो गो नङ। गो मेको इ कली गेनुङ। मारदे हना सु कली गेचा दाक्‍तु, मेको कली गेने चाप्‍नुङ। \v 7 गे आं ङोंइती बाप्‍शा, आं कली ठेयब सेल्‍तीवी हना, मेको नेल्‍ल इ कली गेनन” देंमाक्‍त। \v 8 मिनु येसुमी “परमप्रभु यावे आ लोव़मी ‘परमप्रभु यावे कली ला ठेयब सेलो। मेको कली ला गेय पावो’ दे ब्रेक्‍शो बाक्‍ब” देंमाक्‍त। \em ब्‍‍यवस्‍था ६:१३\em* \p \v 9 मिनु नोले सैतानमी येसु कली यरूसलेम लाइश्‍शा, परमप्रभु यावे आ खिं ङा नेल्‍ल क्‍येङा तारी लदा बाक्‍त। मिनु “मार, गे परमप्रभु यावे आ तौ नवे हना, एकेर रे प्रेक्‍को। \v 10 मारदे हना ‘इ कली कोव़चा कली आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइब आन कली सोइक्‍ब। \v 11 मिनु मेकोपुकीमी इ कली आन गुइम ताक्‍शा, खपीम नाइक्‍पाइक्‍नीम। इ खोइल फुल्‍लु कामी यो मथोक्‍ब’ दे ब्रेक्‍शो बाक्‍ब” देंमाक्‍त। \em भजन संग्रह ९१:११,१२\em* \v 12 मिनु येसुमी “परमप्रभु, इन परमप्रभु यावे कली थुं मनाक्‍चा, दे यो देंशो बाक्‍ब” देंमाक्‍त। \em ब्‍यवस्‍था ६:१६\em* \v 13 मिनु सैतानमी नेल्‍ल नाक्‍ने थुमा नोले, मुल अर्को खेयप नाक्‍नुङ, दे मिम्‍शा येसु कली प्रोंइशा मेक रे गाक्‍माक्‍त। \em हिब्रू ४:१५\em* \s1 येसुमी गालील रागीम शेंशो \r मत्ती ४:१२-१७; मर्कूस १:१४-१५ \p \v 14 मिनु नोले, येसु परमप्रभु यावे आ सोक्‍त आ सक्तिम गालील रागी लेम्‍माक्‍त। मेकेर एर ओंथ येसु आ पर्बम शुश लोव़ ब्रशो बाक्‍माक्‍त। \v 15 मेकोमी आन ग्रुम्‍तीक खिं खिंमी शेंना शेंन गाक्‍मेनु, आ लोव़ नेंब नेल्‍लेमी “रिम्‍शो लोव़ पाइक्‍बाक्‍त” दे ठेयब सेल्‍मे बाक्‍त। \s1 येसुमी नासरथ सहरम लोव़ पशो \r मत्ती १३:५३-५८; मर्कूस ६:१-६ \p \v 16 मोपा हिरना हिरन गाक्‍मेनु, काबु आ कोल्‍तीक नासरथ सहरम जाक्‍दीम्‍माक्‍त। आल रेन नाइक्‍तीक नाक्‍ती ग्रुम्‍तीक खिं लशो खोदेंशो पा, ग्रुम्‍तीक खिं लशा, परमप्रभु यावे आ लोव़ पढेचा कली राम्‍माक्‍त। \v 17 मिनु ग्रुम्‍तीक खिं ङा गेय पाइबमी मेको कली यसैया आ ब्रेक्‍शो किताब गेवा बाक्‍त। मिनु किताब प्राक्‍शा कोव़शा \em यसैया ६१:१-२\em* \v 18 “परमप्रभु यावे आ सोक्‍त आं तार बाक्‍ब। मारदे हना परमप्रभु यावेमी तेल लुक्‍‍ताक्‍यी। मेकोमी आं कली दिप्‍‍शो प्रुङग मुर आन कली ग्‍येरपाइक्‍ब लोव़ नेंपाइक्‍चा कली, ग्‍याइश्‍शा चोक्‍चा पुंइसीशो मुर आन कली प्रोंइ‍चा कली, मिक्‍च मताइब आन कली तपाइक्‍चा नु श्‍येत जाइब आन कली श्‍येत रे प्रोंइशा, रिम्‍शो पा बाक्‍चा गेचा कली सोइक्‍ताक्‍यी। \em यसैया ४२:७\em* \v 19 परमप्रभु यावे आ शिशी पतीक बर्स आ पर्बम शेंचा कली सोइक्‍ताक्‍यी” दे पढेशा नेंपाइक्‍मी बाक्‍त। \em लेवी २५:१०\em* \v 20 मिनु किताब गिल्‍शा, ग्रुम्‍तीक खिं ङा गेय पाइब कली गेशा, निस्‍से बाक्‍त। मिनु नेल्‍लेमी येसु कली मिक्‍च मयाक्‍थु कोव़स ङा कोव़स पामे बाक्‍त। \v 21 मिनु येसुमी “एको इन नेंशो लोव़ मुलाक्‍त गाप्‍त” देंमाक्‍त। \v 22 नेंबपुकीमी मेको आ पर्बम रिम्‍शो लोव़ पामे बाक्‍त। येसु आ रिम्‍शो लोव़ नेंशा छक लाक्‍शा “एको योसेफ आ तौ ममाइ ङा?” देंमुमा बाक्‍त। \em लूका ३:२३\em* \v 23 मिनु येसुमी मेको आन कली “गे इच्‍ची ना आं कली ‘मुर आन कली सापाइक्‍ब, गे इ कली यो सापतो’ देंतीक लोव़ देंनीनी। मिनु ‘गो कापेरनाउम सहरम चिन्‍ड नु छक लाक्‍चा ङा गेय पशो नेंतक। मुल इ कोल्‍तीक सहरम, एकेर यो मोदेंशो पावो’ दे आं कली देंनीनी” देंमाक्‍त। \v 24 मिनु येसुमी “थमा पा, मुरपुकीमी परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब आन कली आंम आन बाक्‍तीक सहरम काइ महिक्‍नीम। \em यूहन्‍ना ४:४४\em* \v 25 थमा लोव़ मार बाक्‍त देंशा हना, एलीया आ पालाम इस्राएल रागीम शुश वोंइश बेक्‍शो मीश मुर बाक्‍शो बाक्‍तेक्‍म। मेना बर्स सां ६ महिना सम्‍म रेउ मयिमाक्‍त। मिनु रागी नेल्‍ल ङा मुरपुकीमी जचा मतामे बाक्‍त। \em १राजा १७:१,९-२४\em* \v 26 तन्‍न परमप्रभु यावेमी एलीया कली मेको आन बाक्‍तीक मसोइक्‍त। तन्‍न सीदोन रागी ङा सारेप्‍ता सहरम बाक्‍ब वोंइश बेक्‍शो मीश मुर का कली ला श्‍येत रे प्रोंइथ सोइक्‍ता बाक्‍त। \em सारेप्‍ता सहर कली हिब्रू लोव़मी चारेफाथ देंनीम।\em* \v 27 एलीशा आ पालामी यो इस्राएल रागीमी शुश कोव़र पाइब मुर बाक्‍मा बाक्‍त। सुइ मसामा बाक्‍त। सिरीया ङा नामान माइश्‍शो मुर ला सापाइक्‍चा पुंइसे बाक्‍त” दे येसुमी माइक्‍मी बाक्‍त। \em २राजा ५:१-१४\em* \v 28 ग्रुम्‍तीक खिंम बाक्‍शो मुर नेल्‍लेम मेको लोव़ नेंशा चुरमा बाक्‍त। \v 29 मिनु छुल छाल बोक्‍शा, येसु कली आन ग्रुम्‍तीक खिं नु सहर रे ग्रुंइ‍शा, डांडा तार सेल्‍शो सहर ङा रोंगु रे तोक्‍चा, दे लदमे बाक्‍त। \v 30 तन्‍न येसु मेको आन दाते रे ग्रू‍शा गाक्‍माक्‍त। \s1 येसु कापेरनाउम जाक्‍दीश्‍शो \r मत्ती ८:१४-१७; मर्कूस १:२१-३९ \p \v 31 मिनु नोले गालील रागी ङा कापेरनाउम सहर ब्रुम्‍‍माक्‍त। मिनु नाइक्‍तीक नाक्‍ती ग्रुम्‍तीक खिं लशा, मुर आन कली शेंदा बाक्‍त। \v 32 मिनु आ शेंशो नेंशा छक लाक्‍मा बाक्‍त। मारदे हना आ लोव़ अधिकार पाइश्‍शो बाक्‍माक्‍त। \em मत्ती ७:२८-२९; यूहन्‍ना ७:४६\em* \v 33 मेको ग्रुम्‍तीक खिंमी ग्रांग्रा दिचा ङा वोल आ सोक्‍तीम सुम्‍‍शो मुर का बाक्‍माक्‍त। मेकोमी वाइ ब्रेश्‍शा \v 34 “ओहो, नासरथ ङा येसु, मार पमुया ङा? आंइ कली साइक्‍थ जाक्‍नी? इन कली तुइक्‍ताक्‍क। गे परमप्रभु यावे आ योव़शो ननी” देंमाक्‍त। \v 35 मिनु येसुमी वोल कली “रेयके मपथु, ग्रूङो” दे हुइक्‍ता बाक्‍त। मिनु वोलमी मुर कली श्‍येत मगेथु, दिङ खोल्‍शा वोइश्‍शा ग्रूमाक्‍त। \v 36 मो दुम्‍शो तशा, मुरपुकी छक लाक्‍शा “मार लोव़ बाक्‍म माइ? मारदे हना अधिकार नु सक्ति पाइश्‍शो लोव़ पवानु, वोलपुकी ग्रूबाक्‍तेक्‍म” देंमुमा बाक्‍त। \v 37 मिनु मेको रागी नेल्‍ल येसु आ पर्बम लोव़ ब्रना ब्रन लमाक्‍त। \p \v 38 मिनु येसु ग्रुम्‍तीक खिं रे गाक्‍शा, सिमोन आ खिं जाक्‍दीम्‍माक्‍त। सिमोन आ शिमी शुश जरो पा रोइ पा गोल्‍‍शो बाक्‍माक्‍त। मिनु खिं ङा मुरुमी येसु कली “सापतीन” दे पुन्‍मे बाक्‍त। \v 39 मिनु येसु मेको आ नेक्‍था राप्‍शा, जरो कली हुइक्‍ता बाक्‍त। मिनु हुइक्‍तानु, जरो जाम्‍माक्‍त। मिनु साशा छुल बोक्‍शा, येसु नु आ वारच आन कली जचा गेमी बाक्‍त। \p \v 40 मिनु नां रिक्‍मेनु, शुश रोइ पाइब आन कली चाक्‍ग्‍मे बाक्‍त। मिनु येसुमी रोइ पाइब आन कली आ गुइ आन तारी चाक्‍शा, नेल्‍ल आन कली सापाइक्‍मी बाक्‍त। \v 41 शुश मुर रे वोल ग्रुंइदा बाक्‍त। वोल आन कली ग्रुंइदानु, मेकोपुकीमी “परमप्रभु यावे आ तौ ननी” दे ग्रीमा बाक्‍त। तन्‍न येसुमी मेको आन कली लोव़ पचा मगेथु, हुइक्‍तीमी बाक्‍त। मारदे हना मेकोपुकीम “ख्रीस्‍त बाक्ब” दे ङोंइती रे तुइश्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। \em मत्ती ८:२९; मर्कूस ३:११-१२\em* \p \v 42 मिनु आ दीसा सुनी येसु मेकेर रे गाक्‍शा, मुर मबाक्‍तीकेम जाक्‍दीम्‍माक्‍त। मिनु मुरपुकीमी “ते लमे?” दे माल्शा, आ बाक्‍तीकेम जाक्‍दीम्‍मा बाक्‍त। मिनु “आंइ कली प्रोंइशा मगाक्‍कीन। आंइ सहरम बाक्‍कीन” देंमा बाक्‍त। \v 43 मिनु येसुमी “अर्को सहर लचा माल्‍नुङ। मारदे हना गो मेकेर ङा मुर आन कली यो परमप्रभु यावे आ राज्‍य ङा लोव़ पचा माल्‍नुङ। गो मेको गेय पचा कली सोइश्‍शो नङ” देंमाक्‍त। \v 44 मिनु रागी नेल्‍ल हिरना हिरन यहूदीया ङा ग्रुम्‍तीक खिं खिंमी शेंना शेंन गाक्‍माक्‍त। \em मत्ती ४:२३\em* \c 5 \s1 ङोंइती ङा शेंसीब योव़शो \r मत्ती ४:१८-२२; मर्कूस १:१६-२० \p \v 1 मिनु काबु येसुमी गेनेसरेथ समुन्‍द्र आ नेक्‍था जाक्‍दीश्‍शा, मुर आन कली परमप्रभु यावे आ लोव़ शेंदीमी बाक्‍त। मुरपुकीमी येसु कली डी डा चूमे बाक्‍त। \v 2 मिनु समुन्‍द्र आ शुइचम डोंगा निक्‍शी तवा बाक्‍त। ङांइ रेप्‍‍बपुकी डोंगा रे तोइश्‍शा आन ग्‍याइली मुरना मुरन बाक्‍मा बाक्‍त। \v 3 मिनु डोंगा का ङोंइसे बाक्‍त। मेको डोंगा सिमोन के बाक्‍माक्‍त। मिनु येसुमी सिमोन कली “डोंगा इच्‍का आइक्‍ची लतो” दे मदा बाक्‍त। मिनु मोपा डोंगाम बाक्‍शा मुर आन कली शेंदीमी बाक्‍त। \p \v 4 मिनु शेंने थुम्‍शा, सिमोन कली “ब्‍वाक्‍कु आ दातेम जाक्‍दीश्‍शा, ङांइ रेत्‍चा कली ग्‍याइली आपो” देंमाक्‍त। \em यूहन्‍ना २१:६\em* \v 5 मिनु सिमोनमी “शेंब, नाक्‍दो रे श्‍येत पा ग्‍याइली आप्‍ना आप्‍न बाक्‍तक। ङांइ का यो मरे। मुल ‘गे आपो’ देंतीनी हना, गो आप्‍नुङ” देंमाक्‍त। \v 6 मिनु ग्‍याइली आबानु, शुश ङांइ रेश्‍शा, ग्‍याइल गाक्‍चा गोवा बाक्‍त। \v 7 मिनु ग्‍याइली गाक्‍थ्री पा ङांइ रेश्‍शो तशा, आ वारच आस कली “ए, एक जाक्‍शा, वारच पसे” दे ब्रेश्‍शा, डोंगा निम्‍फा ङांइम प्रिंदमे बाक्‍त। मिनु डोंगा हेल्‍शा, ब्‍वाक्‍कुम ग्रुम्‍चा चिक्‍ता बाक्‍त। \v 8 मिनु सिमोन पत्रुसमी मो दुम्‍शो तशा, येसु आ ङोंइती पोक्‍च थेक्‍शा बाप्‍शा “प्रभु, गो पापी मुर नङ। गे नु काथा बाक्‍चा मशिरनुङ” देंमाक्‍त। \em लूका १८:१३\em* \v 9 मारदे हना सिमोन नु मेको नु बाक्‍ब नेल्‍ले मिश ङा ङांइ रेश्‍शो तशा, छक लाक्‍मा बाक्‍त। \v 10 जब्‍दी आ तौ याकूब नु यूहन्‍ना यो छक लाक्‍सा बाक्‍त। मिनु येसुमी सिमोन कली “महिनो। मुल ङा मेरे मुर रेप्‍ब दुम्‍नेवे” दे मदा बाक्‍त। \v 11 मिनु डोंगा ग्रुंइशा, तोइश्‍शा, सिमोन, याकूब नु यूहन्‍ना सांफामी आन गेय नेल्‍ल प्रोंइशा, येसु आ नोले खोइश्‍शा, आ शेंसीब दुम्‍मा बाक्‍त। \s1 कोव़र पाइब कली सापाइश्‍शो \r मत्ती ८:१-४; मर्कूस १:४०-४५ \p \v 12 मिनु काबु येसु आ शेंसीबपुकी नु सहर कामी बाक्‍मेनु, कोव़र पाइब मुर का कली ग्रुमा बाक्‍त। मिनु मेको कोव़र पाइबमी येसु कली तशा, आ ङोंइती बाप्‍शा “प्रभु, सापाइक्‍चा दाक्‍ताक्‍नी हना, आं कली सापाइक्‍ने चाप्‍नीनी” देंमाक्‍त। \v 13 मिनु येसुमी कोव़र पाइब कली थिशा “गो सापाइक्‍चा दाक्‍नुङ” देंमेनु, मेको कोव़र पशो मुर सा‍माक्‍त। \v 14 मिनु येसुमी “एको लोव़ सुइ कली मदेंचा। चढ़ेब आ ङोंइती लशा, इ साशो रां कोंइदो। मिनु मोसामी मार चढ़ेचा माल्‍ब देंशो बाक्‍मे, मेको चढ़ेशा, साती, दे तुइक्‍पतो” दे माइश्‍शा, सोइक्‍ता बाक्‍त। \em लेवी १४:२-३२\em* \v 15 सुइ कली मदेंचा देंशो बाक्‍त हना यो, शुश मुरुमी येसु आ पर्बम लोव़ पामे बाक्‍त। रागी नेल्‍लेम मेको लोव़ ब्रमाक्‍त। येसु आ लोव़ नेंचा कली नु रोइ रे साचा कली शुश मुर येसु आ बाक्‍तीकेम जाक्‍मा बाक्‍त। \v 16 तन्‍न येसु मेकोपुकी नु ब्राशा, सुइ मबाक्‍तीकेम लशा, परमप्रभु यावे कली प्रार्थना पवा बाक्‍त। \em मर्कूस १:३५\em* \s1 गुइ खोइल मदुक्‍ब कली सापाइश्‍शो \r मत्ती ९:१-८; मर्कूस २:१-१२ \p \v 17 काबु येसुमी शेंना शेंन बाक्‍मेनु, गालील रागी, यहूदीया रागी, नु यरूसलेम सहर रे जाक्‍शो फरिसी नु अरेशो लोव़ शेंबपुकी देल्‍शा, येसु आ नेक्‍था निस्‍समा बाक्‍त। परमप्रभु आ सापाइक्‍तीक सक्ति येसु नु बाक्‍माक्‍त। \v 18 मेना मुरपुकीमी आ गुइ खोइल मदुक्‍ब मुर का कली ब्राख्‍येम कुरशा चाक्‍ग्‍मे बाक्‍त। चाक्‍बपुकीम मेको कली येसु आ ङोंइती चाक्‍दीत्‍चा, दे मिम्‍तमे बाक्‍त। \v 19 तन्‍न शुश मुर देल्‍तीके येसु आ नेक्‍था चाक्‍दीन्‍ने मचाप्‍मे बाक्‍त। मिनु खिं ङोइश्‍शा, साप्‍शो फुल्‍लु याक्‍शा, रोइ पाइब आ ब्राख्‍ये आ एर ओंथ डोरीम फ्रेंशा, मेको कली ओंखां पा तोक्‍शा, येसु आ ङोंइती वोदमे बाक्‍त। \v 20 मिनु येसुमी मेको आन थमा सुइक्‍शो तुइश्‍शा, मेको कली “आं वारच, इ पाप क्‍याम्‍शा गेतन” दे मदा बाक्‍त। \v 21 मिनु फरिसी नु सास्‍त्रीपुकीमी “ओदेंशो शुक्‍शी लोव़ पाइब सु बाक्‍म? परमप्रभु यावेमी ला पाप क्‍याम्‍ने चाप्‍ब” दे मिम्‍तमे बाक्‍त। \em फरिसी रिती थिती सेल्‍शा, रिम्‍शो पचा कली कोव़ब यो बाक्‍शो बाक्‍तेक्‍म। सास्‍त्री यहूदी आन कली परमप्रभु यावे आ अरेशो लोव़ शेंब बाक्‍शो बाक्‍तेक्‍म। \em*\em लूका ७:४९; भजन संग्रह १३०:४; यसैया ४३:२५\em* \v 22 मिनु येसुमी मेको आन मिम्‍शो तुइश्‍शा, मेको आन कली “मारदे इन थुंम मोदेंशो मिम्‍तीनी? \v 23 इ पाप क्‍याम्‍शा गेतन देंचा देय छुल बोक्‍शा, एर ओंथ हिरशा कोंइदो देंचा तेको रिम्‍शो बाक्‍बा? \v 24 रागीम जरमेशोमी, पाप क्‍याम्‍चा कली अधिकार तशो बाक्‍ब, दे गेपुकीमी यो तुइक्‍तीन” दे गुइ खोइल मदुक्‍ब कली “छुल बोक्‍शा, इ ब्राख्‍ये कुरशा, इ खिं लावो” दे मदा बाक्‍त। \em यूहन्‍ना ५:३६\em* \v 25 मो देंमेनु, मेको मुर छुल बोक्‍शा, आ ब्राख्‍ये कुरशा, परमप्रभु यावे कली ठेयब सेल्‍ना सेल्‍न आ खिं लमाक्‍त। \v 26 मेको चिन्‍ड तशा, मुर नेल्‍ले छक लाक्‍शा, परमप्रभु यावे कली ठेयब सेल्‍शा, मान पा हिंशा “ङोंइती गेनायो मतशो ताइतय” देंमुमा बाक्‍त। \s1 लेवी कली ब्रेश्‍शो \r मत्ती ९:९-१३; मर्कूस २:१३-१७ \p \v 27 मिनु मेकेर रे लशा, येसुमी तिरो पोक्‍ब लेवी नें पाइश्‍शो मुर का आ गेय पतीकेमी बाक्‍शो तशा “आं नोले खोइय्‍यी” दे मदा बाक्‍त। \v 28 मिनु मेकोमी आ गेय प्रोंइशा, येसु आ नोले खोदा बाक्‍त। \p \v 29 मिनु लेवीमी येसु कली मान पा थुल्‍चा, दे जचा तूचा सेला बाक्‍त। मिनु मेको नु तिरो पोक्‍ब, आ वारच नु अरु मुर यो जथ बाक्‍मा बाक्‍त। \em लूका १५:१\em* \v 30 मिनु फरिसी नु सास्‍त्रीपुकीमी मेको आन कली काथा बाक्‍शो तशा, आन थुं मनुथु येसु आ शेंसीब आन कली “मारदे गे तिरो पोक्‍ब नु पापीपुकी नु काथा बाक्‍शा जाइनीनी?” देंमा बाक्‍त। \v 31 मिनु येसुमी मेको आन लोव़ तुइश्‍शा “रोइ मपाइब आन कली डाक्‍टर ममाल्‍नीम। तन्‍न रोइ पाइब आन कली डाक्‍टर माल्‍नीम। \v 32 ठीक पाइब आन कली ब्रेत्‍थ जाक्‍शो मनङ। तन्‍न पापी आन कली ‘इन थुं परमप्रभु यावे गे लेत्‍तीन’ दे ब्रेत्‍थ जाक्‍शो नङ” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \s1 माइजा बाक्‍चा आ पर्बम शेंशो \r मत्ती ९:१४-१७; मर्कूस २:१८-२२ \p \v 33 मिनु मेकोपुकीमी “यूहन्‍ना आ शेंसीबपुकी नु फरिसी आन शेंसीबपुकी शुश माइजा बाक्‍शा, प्रार्थना पाइनीम। तन्‍न इन शेंसीबपुकी माइजा मबाक्‍थु, जाइनीम तूनीम” देंमा बाक्‍त। \v 34 मिनु येसुमी मेको आन कली “ग्‍युम्‍ले नु काथा बाक्‍मानु, जन्‍ती आन कली माइजा बाक्‍पाइक्‍ने चाप्‍नीनी ङा? \v 35 काबु ग्‍युम्‍ले लाइक्‍चा पुंइसीब। मेना माइजा बाक्‍नीम” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \v 36 मिनु येसुमी मेको आन कली “सुइमी नक वा खाक्‍शा, माइत वाम मक्‍येप्‍नीम। मो पाम्‍तेक्‍म हना, नक वा मरिम्‍शो दुम्‍बा ममाइ? नक वा माइत वा तार क्‍येप्‍चा मगारब। \v 37 सुइमी माइत कुशुल के थैलोमी नक अङगुर शांबु कुर मपाइनीम। कुर पाम्‍तेक्‍म हना, नक अङगुर शांबु बोरशा थैलो बुक्‍ब। मिनु अङगुर शांबु क्‍युप्‍ब। मेको थैलो यो खतम दुम्‍ब। \v 38 नक शांबु नक थैलोमी कुर पचा माल्‍ब। \v 39 कशो शांबु तूशा बानी दुम्‍शोमी जीजी शांबु मदाक्‍नीम, मेकोमी ‘कशो ला ब्रोव़ब’ देंब” दे कथा का देंमाक्‍त। \c 6 \s1 नाइक्‍तीक नाक्‍ती \r मत्ती १२:१-८; मर्कूस २:२३-२८ \p \v 1 मिनु काबु नाइक्‍तीक नाक्‍ती येसु नु आ शेंसीबपुकी चेरब रू लां रे पा गाक्‍मानु, शेंसीबपुकीमी चेरब बाला शोइश्‍शा, नोक्‍शा जामे बाक्‍त। \em लूका १३:१०-१७; लूका १४:१-६\em* \v 2 मिनु फरिसीपुकीमी मेको आन कली चेरब जशो तशा “नाइक्‍तीक नाक्‍ती पचा मदुम्‍ब गेय, मारदे पाइनीमी?” दे आन थुं मनुथु लोव़ पामे बाक्‍त। \v 3 मिनु येसुमी “दाऊद नु आ वारचपुकी शोव़लु बेक्‍मानु, मार पामे, परमप्रभु यावेमी ब्रेक्‍पाइश्‍शो लोव़ मपढेनी? \em १सामुएल २१:७\em* \v 4 दोपा दाऊदमी परमप्रभु यावे आ खिंमी ओव़शा, परमप्रभु यावे आ ङोंइती कोंइतीक शोब्‍ले शोल्‍शा योक्‍शा जामे? मेको शोब्‍ले चढ़ेबपुकीम ला जाइनीमी, ममाइ? अरु मुरपुकीमी जचा मदुम्‍बा, ममाइ ङा?” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \em लेवी २४:९\em* \v 5 मिनु येसुमी “रागीम जरमेशो दा नाइक्‍तीक नाक्‍ती मार पचा, मार मपचा मेको नेल्‍ल देंब बाक्‍ब” देंमाक्‍त। \s1 गुइ सोव़शो कली सापाइश्‍शो \r मत्ती १२:९-१४; मर्कूस ३:१-६ \p \v 6 मिनु अर्को नाइक्‍तीक नाक्‍ती येसुम ग्रुम्‍तीक खिंमी शेंदानु, मेकेर आ ग्‍युरा गुइ सोव़शो मुर का बाक्‍माक्‍त। \v 7 मिनु सास्‍त्री नु फरिसीपुकीमी “नाइक्‍तीक नाक्‍ती सापाइक्‍चा गेय पाइबा कों?” दे योव़की पा कोव़ङमे बाक्‍त। मारदे हना येसु कली दोस गेचा माल्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। \v 8 मिनु येसुमी मेको आन मिम्‍शो तुइश्‍शा, आ गुइ सोव़शो मुर कली “एक पिशा, राप्‍शा बाक्‍को” दे मदा बाक्‍त। मिनु मेको छुल बोक्‍शा राम्‍माक्‍त। \v 9 मिनु येसुमी योव़की पाइब आन कली “लोव़ का हिल्‍लो पाइनन्‍नी, नाइक्‍तीक नाक्‍ती शिशी पचा देय मरिम्‍शो गेय पचा? ब्रोंइचा गेचा देय बेक्‍चा गेचा? अरेशो लोव़म मार देंबा?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \v 10 मिनु मेकेर बाक्‍ब आन कली मिक्‍च मयाक्‍थु, कोव़शा, गुइ सोव़शो कली “इ गुइ दिंदो” दे मदा बाक्‍त। मिनु मेकोमी गुइ दिंसेनु, सामाक्‍त। \v 11 मिनु योव़की पाइबपुकी चुरशा “मेको कली मार पय?” दे लोव़ पमुमा बाक्‍त। \s1 येसुमी आ १२ जना शेंसीब योव़शो \r मत्ती १०:१-४; मर्कूस ३:१३-१९ \p \v 12 काबु येसु डांडा का ङोइश्‍शा, नाक्‍दो रे परमप्रभु यावे कली प्रार्थना पवा बाक्‍त। \em मर्कूस १:३५\em* \v 13 मिनु आ दीसा नां सोव़शा, आ नोले खोइक्‍ब आन कली ग्रुम्‍शा, १२ जना आन कली योव़मी बाक्‍त। योव़शो आन कली “सोइश्‍शो” दे नें वोदा बाक्‍त। \em मत्ती १०:२-४; प्रेरित १:१३\em* \v 14 मेको १२ जना सु सु बाक्‍मा बाक्‍त देंशा हना, सिमोन, मेको कली पत्रुस यो देंनीम। सिमोन आ लोक्‍ब अन्द्रीयास, याकूब, यूहन्‍ना, फिलीप, बारथोलोमाइ, \v 15 मत्ती, थोमास, अल्‍फयस आ तौ याकूब, सिमोन, मेको कली कनानी यो देंनीम, \v 16 याकूब आ तौ यहूदा नु इस्‍कारीयोत ङा यहूदा बाक्‍मा बाक्‍त। इस्‍कारीयोत ङा यहूदा चहिं नोले येसु कली साइक्‍चा, दे माल्‍ब आन कली वारच पाइब दुम्‍बाक्‍माक्‍त। \s1 दिंमम शुश मुर सापाइश्‍शो \p \v 17 मेको मुर आन कली योव़शा, डांडा रे यिमा बाक्‍त। मिनु ठेयब दिंमम जाक्‍दीश्‍शा बाक्‍मानु, येसु आ लोव़ नेंथ एर ओंथ रे शुश मुर खुम्‍सीशा देल्‍मा बाक्‍त। मेकोपुकी यहूदीया रागी, यरूसलेम सहर, टायर नु सीदोन सहर एर ओंथ रे जाक्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। \v 18 का निक्‍शी येसु आ लोव़ नेंथ जाक्‍मा बाक्‍त। का निक्‍शी आन रोइ सापांइसीथ जाक्‍मा बाक्‍त। मिनु वोलम तशो मुरपुकी यो जाक्‍शा, सामा बाक्‍त। \v 19 रोइ पाइबपुकीमी येसु कली थिचा माल्‍मे बाक्‍त। मारदे हना येसु आ सक्तिम मेको नेल्‍ल आन रोइ साबाक्‍मा बाक्‍त। \s1 ग्‍येरसीने, दे शेंशो \r मर्कूस ५:३-१२ \p \v 20 मिनु येसुमी शेंसीब आन कली कोव़शा “गे प्रुङग मुर, ग्‍येरसीने। मारदे हना परमप्रभु यावे आ राज्‍य इन के बाक्‍ब। \em याकूब २:५\em* \v 21 मुल जचा मतथु बाक्‍बपुकी, ग्‍येरसीने, मारदे हना परमप्रभु यावेमी इन कली रूथ्री जचा गेब। मुल श्‍येत जशा, ङाक्‍न ङाक्‍न बाक्‍शोपुकी, ग्‍येरसीने। मारदे हना नोले ग्‍येरसीशा बाक्‍चा ताइनीनी। \em प्रकाश ७:१६-१७\em* \v 22 मुरुमी इन कली आं पर्बम काइ मदाक्‍थु, खेरशा हेला पामेनु, रागीम जरमेशो आ पर्बम इन कली दिप्‍मेनु, गे शुश ग्‍येरसीन। \em यूहन्‍ना १५:१८-१९\em* \v 23 मेको नाक्‍ती थाम्‍पा ग्‍येरसीने। मारदे हना परमप्रभु यावेमी इन कली स्‍वर्गम इनाम गेब। इन कली श्‍येत गेब आन किकी पिपीमी साइ रे परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब आन कली यो खेदा पा श्‍येत गेशो बाक्‍तेक्‍म। \s1 हिनीन, दे शेंशो \p \v 24 गे शुश शोंप पाइश्‍शोपुकी, हिनीन। मारदे हना इन तशो रिम्‍शो नेल्‍ल थुम्‍तीनी। \em मत्ती १९:२३; याकूब ५:१\em* \v 25 मुल शुश जचा ताइबपुकी, हिनीन। मारदे हना नोले जचा मतथु शोव़लु बेक्‍नीनी। मुल रिश्‍शा बाक्‍बपुकी, हिनीन। मारदे हना नोले ङाक्‍शा रोंका पचा माल्‍नीनी। \v 26 मुल मुरपुकी रे पा मान पाइक्‍चा पुंइसीशोपुकी, हिनीन। मारदे हना इन किकी पिपीमी यो जोल पा परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब आन कली मो पाइक्‍बाक्‍तेक्‍म” देंत। \s1 इन कली मदाक्‍ब कली दाक्‍तीन \r मत्ती ५:३९-४८ \p \v 27 मिनु “आं लोव़ नेंबपुकी, नोफा दाइश्‍शा नेनीन, इन जोरी सत्रु आन कली दाक्‍तीने। इन कली काइ मदाक्‍ब आन कली दाक्‍तीने। \v 28 इन कली सराप चीले पाइब आन कली आसीक गेने। इन कली शुक्‍शी पाइब आन पर्बम परमप्रभु यावे कली पुंइदीने। \em १कोरिन्‍थी ४:१२\em* \v 29 इन चोव़चो का राप्‍ब आन कली अर्को चोव़चो यो राप्‍चा गेने। इन दौरा लाइक्‍ब आन कली भोटो यो प्रुइश्‍शा गेने। \v 30 सुइमी गे नु बाक्‍शो थोव़की पुंइतु हना, गेने। सुइमी गे नु बाक्‍शो थोव़की लाइक्‍तु हना, पितो, दे मपुनीन। \v 31 गेमी दोदेंशो पचा पुंइसीचा दाक्‍नीनी, गे यो मुर आन कली मोदेंशो पने। \em मत्ती ७:१२\em* \p \v 32 इन कली दाक्‍ब आन कली ला दाक्‍ताक्‍नी हना, मार रिम्‍शो पनी ङा? पापीपुकीमी यो आंम कली दाक्‍ब कली दाक्‍नीम। \v 33 इन कली रिम्‍शो पाइब आन कली ला रिम्‍शो पाइतीनी हना, मार रिम्‍शो पनी ङा? पापीपुकीमी यो रिम्‍शो पाइब कली रिम्‍शो पाइनीम। \v 34 इन कली थाम्‍ने चाप्‍ब आन कली ला जेर गेतीनी हना, मार रिम्‍शो पनी ङा? पापीपुकीमी यो लेंशा ताक्‍चा कली मोदेंशो पाइनीम। \em ब्‍यवस्‍था १५:५-८\em* \v 35 इन जोरी सत्रु आन कली दाक्‍तीन। वारच पने। लेंशा ताक्‍चा ममिम्‍थु जेर गेने। मो पाइतीनी हना, गे ठेयब इनाम ताइनीनी। मिनु नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब आ मुर दुम्‍नीनी। मारदे हना ‘रिम्‍शो पाइतीनी’ मदेंब नु आ अरेशो मटीब आन कली रिम्‍शो पाइब। \v 36 दोपा इन आफोमी शिशी पवा, मोपा गेपुकीमी यो शिशी पने” देंमाक्‍त। \s1 मुर आन कली मनाक्‍चा \r मत्ती ७:१-५ \p \v 37 मिनु येसुमी “मुर आन कली मनाक्‍तीने। मिनु इन कली मनाक्‍नीम। दोस मगेने। मिनु गे यो दोस मताइनीनी। माफ गेने, मिनु गे यो माफ गेचा पुंइसीनीनी। \em मत्ती ६:१४\em* \v 38 अरु आन कली मार मार माल्‍मा, मेको गेने। हाइश्‍शो दुम्‍शा गेतीनी हना, गे यो क्‍युप्‍चा ङा पा प्रिंशा ताइनीनी। दोपा पुक्‍शा गेनी, मोपा पुक्‍शा ताइनीनी” दे शेंदीमी बाक्‍त। \em मर्कूस ४:२४\em* \p \v 39 मिनु येसुमी कथा सेल्‍शा “मिक्‍च मताइबमी मिक्‍च मताइब कली लां कोंइने चाप्‍ब ङा? लांमी खाल्‍टा बाक्‍त हना, निम्‍फा खाल्‍टाम मबिक्‍नीसी ङा? \em मत्ती १५:१४\em* \v 40 शेंब क्‍येङा शेंसीब ठेयब मनम। तन्‍न शेंसीबमी शुश शेंसीशा आ शेंब खोदेंशो दुम्‍ब। \em मत्ती १०:२४-२५; यूहन्‍ना १५:२०\em* \v 41 मारदे इन लोक्‍ब आ मिक्‍चीम बाक्‍शो कसीङगर ताइनीनी। मिनु इन मिक्‍चीम बाक्‍शो मुढा चहिं मताइनीनी? \v 42 इन मिक्‍चीम मुढा बाक्‍त हना, दोपा इन लोक्‍ब कली ‘आं लोक्‍ब, इ मिक्‍चीम बाक्‍शो कसीङगर फेत्‍नुङ’ देंने चाप्‍नीनी ङा? गे कपटी, ङोंइती इन मिक्‍चीम बाक्‍शो मुढा फेत्‍तीने। मिनु मिक्‍च ठीक ताइब दुम्‍शा ला, इन लोक्‍ब आ मिक्‍चीम बाक्‍शो कसीङगर फेन्‍ने चाप्‍नीनी। \s1 रिम्‍शो रवाम रिम्‍शो फल सिप्‍ब \r मत्ती १२:३३-३५ \p \v 43 रिम्‍शो फल रवाम मरिम्‍शो फल मसिप्‍ब। मरिम्‍शो रवामी यो रिम्‍शो फल मसिप्‍ब। \em मत्ती ७:१६-१८\em* \v 44 फल थाम्‍शा, रिम्‍शो रवा नु मरिम्‍शो रवा तुंइसीब। चू बोटमी फोव़शी मसिप्‍ब। ख्रुमीच आ बोटमी अङगुर मसिप्‍ब। \p \v 45 रिम्‍शो थुं पाइश्‍शो मुरुमी रिम्‍शो पाइब। पापम ब्रीशो थुं पाइश्‍शो मुरुमी चहिं मरिम्‍शो पाइब। मुर आन थुंमी मार बाक्‍मे, मेको आन लोव़ नेंशा रिम्‍शो देय मरिम्‍शो मेको तुंइ‍सीब। मारदे हना थुंम मार बाक्‍मे, मेको शोव़ रे ग्रूब। \s1 खिं रे पा शेंतीक \p \v 46 मारदे आं कली प्रभु, प्रभु, देंनीनी। तन्‍न आं देंशो मटीनीनी? \em मलाकी १:६; मत्ती ७:२१\em* \v 47 सुम आं लोव़ नेंशा टीबा, मेको दोदेंशो मुर दुम्‍बा, मेको गो इन कली माइक्‍नन्‍नी। \v 48 मेकोमी खिं सेलानु, जग दोशा, सेरथे फुल्‍लु तारी सेल्‍ब। मिनु रेउ यिशा भोल यिमेनु, मेको खिं मब्रेप्‍ब। मारदे हना जग बोल्‍यो पा सेल्‍शो बाक्‍ब। \v 49 सुमी आं लोव़ नेंशा मपाइबा, मेकोमी खिं सेलानु, जग मदोथु सेल्‍ब। मिनु रेउ यिमेनु, मेको खिं नेल्‍ल ब्रेश्‍शा भोलम योल्‍ब” दे शेंदीमी बाक्‍त। \c 7 \s1 कप्‍तान आ गेय पाइब सापाइश्‍शो \r मत्ती ८:५-१३; यूहन्‍ना ४:४६-५३ \p \v 1 मिनु लोव़ शेंने थुम्‍शा, मेकेर रे लशा, कापेरनाउम सहरम जाक्‍दीम्‍माक्‍त। \v 2 मेकेर रोमी कप्‍तान का बाक्‍माक्‍त। मेको आ दाक्‍शो वाइल का रोइ पा बेक्‍चशो बाक्‍माक्‍त। \v 3 मिनु मेको कप्‍तानमी येसु आ पर्बम लोव़ पशो नेंशा, यहूदी आन जोक्‍ब तुइक्‍ब खाल्‍पा आन कली येसु ब्रथ सोइक्‍तीमी बाक्‍त। मेको आन कली “येसु एक पिशा, ‘आं वाइल कली सापतीन’ दे पुनीने” देंमाक्‍त। \v 4 मिनु मेकोपुकी येसु आ बाक्‍तीकेम जाक्‍शा, येसु कली “मेको कप्‍तान कली वारच पचा कली शिरशो बाक्‍ब। \v 5 मारदे हना मेकोमी यहूदी इं कली दाक्‍ब। मिनु इं ग्रुम्‍तीक खिं यो सेल्‍पाइक्‍तु” दे येसु कली देंमा बाक्‍त। \v 6 मिनु येसु मेकोपुकी नु लमाक्‍त। मिनु कप्‍तान आ खिं आ नेक्‍था जाक्‍दीम्‍मेनु, कप्‍तानमी आ वारच आन कली येसु कली लोव़ पथ सोइक्‍ता बाक्‍त। मेकोपुकीमी येसु कली “प्रभु, श्‍येत मपने। गो इन कली आं खिंम ओंइचा मशिरनुङ। \v 7 मोपतीके गो इन कली ग्रुम्‍थ मपिङ। गे सापाइक्‍तीक लोव़ का ला पने। मिनु आं वाइल साब। \v 8 गो यो अधिकार पाइश्‍शो मुर बाक्‍नुङ। लडाइ पाइबपुकीम आं कली टी‍नीम। गो का कली ‘लावो’ देंती हना, मेको लाइब। मिनु अर्को कली ‘पिवो’ देंती हना, पीब। आं वाइल कली ‘मेको गेय पावो’ देंती हना, मेकोमी पाइब” दे माइक्‍थ सोइक्‍ता बाक्‍त। \v 9 मिनु येसुमी मेको लोव़ नेंशा छक लाक्‍माक्‍त। मिनु आ नोले खोइक्‍ब आन कली हिरशा कोव़शा “गो इस्राएली आन दातेमी मेको कप्‍तान खोदेंशो थमा सुइक्‍ब मुर सुइ मतङमी” देंमाक्‍त। \v 10 मिनु मेको सोइश्‍शो मुर खिं लेश्‍शा जाक्‍मानु, वाइल साने थुम्‍शो तामे बाक्‍त। \s1 बेक्‍शो मुर कली सेंपाइश्‍शो \p \v 11 इच्‍का नाक्‍त नोले येसु नाइन सहर गे लमाक्‍त। आ शेंसीबपुकी नु शुश मुर यो मेको नु लमा बाक्‍त। \v 12 मिनु सहर ङा ठेयब लाप्‍चो आ नेक्‍था जाक्‍दीम्‍मानु, मुरपुकीमी बेक्‍शो मुर का कुरशा पि‍शो तामे बाक्‍त। मेको वोंइश बेक्‍शो मीश मुर आ कांइचीक तौ बाक्‍माक्‍त। मेको मीश मुर नु सहर ङा शुश मुर मलामी लशो बाक्‍मा बाक्‍त। \v 13 मिनु येसुमी मेको कली तशा, शिशी पा “मङाक्‍को” देंमाक्‍त। \v 14 मिनु बेक्‍शो मुर कुरशो पला थिवानु, कुरबपुकी ख्रा दिक्‍मा बाक्‍त। मिनु मेकोमी “ए ठिटा, गो इ कली सेंसीशा बोक्‍को देंनुङ” देंमाक्‍त। \em मर्कूस ५:४१\em* \v 15 मिनु बेक्‍शो मुर बोक्‍शा निश्‍शा, लोव़ पचा गोवा बाक्‍त। मोपा सेंपाइश्‍शा, आ ममा कली गेवा बाक्‍त। \em १राजा १७:२३; २राजा ४:३६\em* \v 16 मिनु मुरपुकी मोदेंशो दुम्‍शो तशा, हिंमा बाक्‍त। मिनु मेकोपुकीमी परमप्रभु यावे कली ठेयब सेल्‍शा “इं दातेमी परमप्रभु यावे आ लोव़ पा छक लाक्‍चा ङा गेय पाइब का ग्रूमाक्‍त। परमप्रभु यावेम इं कली थमा पा शिशी पाइक्‍बाक्‍त” देंमा बाक्‍त। \em मत्ती १६:१४; लूका १:६८\em* \v 17 मिनु यहूदीया नु एर ओंथ ङा रागी नेल्‍लेमी मेको लोव़ ब्रमाक्‍त। \s1 यूहन्‍नामी दल्‍गीर पशो \r मत्ती ११:२-६ \p \v 18 मिनु यूहन्‍ना आ शेंसीबपुकीमी यो मेको लोव़ नेंशा, यूहन्‍ना कली शेंदमे बाक्‍त। मिनु यूहन्‍नामी आ शेंसीब निक्‍शी आस कली ब्रेश्‍शा \v 19 “जाक्‍चा माल्‍शो गेन ननी देय अर्को आ लां कोव़क? दे प्रभु कली हिल्‍लो पथ लसे” दे सोइक्‍तीम्‍सी बाक्‍त। \v 20 मिनु मेको निक्‍शी येसु आ बाक्‍तीके जाक्‍शा “ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍शा ग्रुंइब यूहन्‍नामी सोइश्‍शो मुर नस्‍कु। जाक्‍चा माल्‍शो गेन ननी देय अर्को आ लां कोव़क? दे हिल्‍लो पथ सोइक्‍ताक्‍स्‍की” देंसा बाक्‍त। \v 21 मेको निक्‍शी जाक्‍सानु, येसुमी शुश रोइ पाइब मुर आन कली सापाइक्‍ना पाइक्‍न बाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। बेक्‍चा ङा रोइ पशो, वोलम सुम्‍शो मुर आन वोल खेरना खेरन बाक्‍माक्‍त। मिक्‍च मताइब आन कली मिक्‍च तपाइक्‍ना पाइक्‍न बाक्‍माक्‍त। \v 22 मिनु येसुमी यूहन्‍ना आ शेंसीब आस कली “मार मार तसी, मार मार नेंसी, मेको नेल्‍ल यूहन्‍ना कली मतीसे। मिक्‍च मताइब मिक्‍च ताइबाक्‍तेक्‍म। खोइल मदुक्‍ब गाक्‍बाक्‍तेक्‍म। कोव़र पाइब साबाक्‍तेक्‍म। नोफा मनेंबम नेंबाक्‍तेक्‍म। बेक्‍शो मुर बेक्‍शो रे सेंसीशा ब्रोंइबाक्‍तेक्‍म। मिनु महिक्‍सीशो मुरपुकी ग्‍येरपाइक्‍ब लोव़ नेंपांइ‍सीबाक्‍तेक्‍म। \v 23 सु सुमी आं कली तशा, आन थुं मखाइक्‍पाइक्‍नीमी, दल्‍गीर मपाइनीमी, मेको ग्‍येरसमल, दे मतीसे” दे सोइक्‍तीम्‍सी बाक्‍त। \s1 यूहन्‍ना आ पर्बम शेंशो \r मत्ती ११:७-१९ \p \v 24 मिनु यूहन्‍नामी सोइश्‍शो मुर गाक्‍सा नोले, येसुमी मुर आन कली यूहन्‍ना आ पर्बम “साइ गोरशो रागीमी मार कोव़थ लनी? फशेम हिम्‍शो किन्‍दा कोव़थ लनी? \v 25 दारशो वा फेक्‍शो मुर तांइसीबा कों, दे कोव़थ लनी? दारदारशो वा फेक्‍शो नु शोंप पाइश्‍शो मुर पिप आन बाक्‍तीकेमी बाक्‍नीम। \v 26 मार कोव़थ लनी, मिनु? परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब तांइसीबा कों, दे कोव़थ लनी? गे परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब नेल्‍ल आन क्‍येङा ठेयब मुर ताइतीनी। \em लूका १:७६\em* \v 27 परमप्रभु यावेमी ब्रेक्‍पाइश्‍शो लोव़मी मेको आ पर्बम ‘गो आं लोव़ कुरब इ ङोंइङोंइती सोइक्‍नुङ। मेकोमी इ लां ठीक सेल्‍ब’ दे ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। \em मलाकी ३:१\em* \v 28 रागी नेल्‍लेम यूहन्‍ना खोदेंशो ठेयब सुइ मबाक्‍ब। परमप्रभु यावे आ राज्‍यमी नेल्‍ल क्‍येङा आइक्‍च चहिं यूहन्‍ना क्‍येङा ठेयब बाक्‍ब” दे शेंदीमी बाक्‍त। \em लूका १:१५\em* \v 29 आ लोव़ नेंबपुकी नु तिरो पोक्‍ब का निक्‍शीमी ङोंइती यूहन्‍ना आ लोव़ नेंशा “परमप्रभु यावे आ देंशो ठीक बाक्‍माक्‍त” दे मिम्‍तमे बाक्‍त। मारदे हना मेको ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍शा ग्रुंइपांइसीशो बाक्‍मा बाक्‍त। \em लूका ३:७,१२; मत्ती २१:३२\em* \v 30 फरिसी नु सास्‍त्रीपुकीमी चहिं यूहन्‍ना आ लोव़ नेंशा “ब्‍वाक्‍कुम मख्रुम्‍पांइसीनीकी” दे परमप्रभु यावे कली थमा मसुइक्‍थु बाक्‍मा बाक्‍त। मेकोपुकीमी परमप्रभु आ पावो, दे देंशो लोव़ मपामे बाक्‍त। \em प्रेरित १३:४६\em* \v 31 मेको आन कली येसुमी “एको पाला ङा मुर दोदेंशो नु सु खोदेंशो नमी? \v 32 मेकोपुकी बजारम बाक्‍ब आलपुकी खोदेंशो बाक्‍नीमी। हुल कामी अर्को हुल कली ‘गो बासुरी ताप्‍कानु, गे सिल मपनी। गो हिशेक पा ङाक्‍कानु, गे मङाक्‍नी’ दे ब्रेम्‍मुइनीम। \v 33 यूहन्‍नामी माइजा बाक्‍शा, शांबु राकसी मतूङानु ‘वोलम सुम्‍शो बाक्‍माक्‍त’ दे मरिम्‍शो सुइक्‍तीनी। \em मत्ती ३:४ \em* \v 34 रागीम जरमेशोमी चहिं जचा तूचा थोव़की नेल्‍ल जाइब तूब। मेको कली तशा ‘धोक्रे, शांबु राकसीमी दुक्‍ब, क्‍येट पोक्‍ब नु पापी आन वारच बाक्‍माक्‍त’ देंशा, मरिम्‍शो सुइक्‍तीनी। \em लूका १५:२\em* \v 35 परमप्रभु यावे आ तुइक्‍तीके आ नोले खोइक्‍बम ला तुइक्‍ने चाप्‍नीम” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \em १कोरिन्‍थी १:२४-३०\em* \s1 येसुमी फरिसी आ खिंम जशो \p \v 36 काबु फरिसी कामी येसु कली खमे जथ ब्रेत्‍ता बाक्‍त। मिनु येसु मेको आ खिंम लशा, खमे जचा कली निस्‍से बाक्‍त। \em लूका ११:३\em* \v 37 मिनु सहर ङा मीश मुर का यो बाक्‍माक्‍त। मेको तेल्‍लेम बाक्‍माक्‍त। मेकोमी येसु मेको फरिसी आ खिंमी जाक्‍शो बाक्‍ब, दे नेंशा, ब्रोव़शो रिना पाइश्‍शो तेल कुरशा, जाक्‍माक्‍त। \em मर्कूस १४:३\em* \v 38 मेको येसु आ खोइलीम बाक्‍शा ङाक्‍माक्‍त। मिनु आ प्रेक्‍कुम येसु आ खोइल जिप्‍‍पाइश्‍शा, आ चांमी फिक्‍गा बाक्‍त। मिनु आ खोइल पुक्‍पु पा मेको तेल ख्रेक्‍ता बाक्‍त। \v 39 मिनु फरिसीमी मो पशो तशा “येसु परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब बाक्‍त हना, आ कली थीब मीश मुर दोदेंशो बाक्‍म, दे तुइक्‍त वा। मारदे हना पापी बाक्‍ब” दे मिम्‍ता बाक्‍त। \v 40 मिनु येसुमी फरिसी कली “ए सिमोन, गो इ कली लोव़ का पाइनुङ” देंमाक्‍त। मिनु मेकोमी “शेंब, मार देंनीनी?” देंमेनु \v 41 येसुमी “साइ होव़प का के जेर लाइक्‍ब मुर निक्‍शी बाक्‍सा बाक्‍त। कामी ५ सहे देनार जेर थुइश्‍शो बाक्‍माक्‍त। कामी ५० देनार जेर थुइश्‍शो बाक्‍माक्‍त। \em इस्राएल ङा क्‍येट देनार का नाक्‍त का ङा गाल्‍च बाक्‍त।\em* \v 42 मिनु निम्‍फामी थाप्‍‍ने मचाप्‍सेनु, होव़पमी निम्‍फा आस कली प्रोंइदीम्‍सी बाक्‍त। मुल तेकोमी होव़प कली शुश दाक्‍बा?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \v 43 मिनु सिमोनमी “शुश जेर थुइश्‍शोमी शुश दाक्‍ब, दे मिम्‍ताक्‍ङ” देंमाक्‍त। मिनु येसुमी “ठीक देंते” देंशा, \v 44 मीश मुर कली कोव़शा, सिमोन कली “एको मीश मुर कली तवी? गो इ खिंमी जाक्‍ङानु, आं खोइल चिक्‍चा कली ब्‍वाक्‍कु मगेयी। एकोमी दा आं खोइल आ प्रेक्‍कुम जिप्‍‍पाइश्‍शा, आ चांमी फिक्‍तु। \em उत्‍पत्ती १८:४\em* \v 45 गो जाक्‍ङानु, आं कली मुप्‍शा पुक्‍पु मपाइय्‍यी। एकोमी दा इ खिंम बाक्‍ङा रे आं खोइल पुक्‍पु पना पन बाक्‍ब। \em रोमी १६:१६\em* \v 46 गेमी आं पियाम तेल मख्रेक्‍ती। एकोमी दा आं खोइलीम तेल ख्रेक्‍ताक्‍यी। \v 47 मोपतीके एको के शुश पाप नेल्‍ल क्‍याम्‍साक्‍व। मारदे हना एकोमी शुश आ दाक्‍तीके कोंइताक्‍व। सु के पाप इच्‍का ला क्‍याम्‍से, मेकोमी इच्‍का ला दाक्‍ब” दे मदा बाक्‍त। \v 48 मिनु मीश मुर कली “इ पाप क्‍याम्‍साक्‍व” दे मदा बाक्‍त। \v 49 मिनु येसु नु काथा जाइबपुकीमी “पाप क्‍याम्‍ने चाप्‍ब, एको सु बाक्‍म माइ?” देंमुमा बाक्‍त। \em लूका ५:२१\em* \v 50 मिनु येसुमी मीश मुर कली “इ थमा सुइश्‍शोमी पाप रे ब्रोंइते। इ थुं नाइश्‍शा ग्‍येरशा बाक्‍को” देंशा सोइक्‍ता बाक्‍त। \em लूका ८:४८; लूका १७:१९; लूका १८:४२\em* \c 8 \s1 येसु नु गाक्‍शा, वारच पाइबपुकी \p \v 1 मिनु नाक्‍त का निक्‍शी नोले येसु सहर सहर, गाउं गाउं हिरशा, परमप्रभु यावे आ राज्‍य ङा ग्‍येरपाइक्‍ब लोव़ शेंना शेंन गाक्‍माक्‍त। मेको नु आ १२ जना शेंसीब यो बाक्‍मा बाक्‍त। \v 2 मेको नु मीश मुर का निक्‍शी यो बाक्‍मा बाक्‍त। मेको वोल ग्रुंइशो नु रोइ रे साशो बाक्‍मा बाक्‍त। मेको आन दातेमी माग्‍दाला ङा मरीयम बाक्‍माक्‍त। येसुमी मेको रे पा ७ ओटा वोल ग्रुंइशो बाक्‍माक्‍त। \em यूहन्‍ना २०:१,११-१८\em* \v 3 का हेरोद आ गेय पाइब कूजा आ मीश योअन्‍ना बाक्‍माक्‍त। का सुसन्‍ना बाक्‍माक्‍त। मिनु अरु मीश मुरपुकी यो बाक्‍मा बाक्‍त। मेको मीश मुरपुकीमी आन बाक्‍शो थोव़क रे येसु नु आ शेंसीब आन कली मार मार माल्‍‍मा, मेको गेशा, वारच पाइक्‍बाक्‍मा बाक्‍त। \em मर्कूस १५:४०-४१\em* \s1 वांचेर शोक्‍शो कथा \r मत्ती १३:१-९; मर्कूस ४:१-९ \p \v 4 मिनु सहर सहर, गाउं गाउं रे शुश मुर जाक्‍शा, येसु आ बाक्‍तीकेम देल्‍मानु, मेकोमी कथा सेल्‍शा शेंदीमी बाक्‍त \v 5 “मुर का वांचेर शोक्‍थ लमाक्‍त। मिनु ब्‍वारानु, गेडा का निक्‍शी लांमी जुक्‍तमे बाक्‍त। मिनु मुर गाक्‍मानु, दिम्‍दमे बाक्‍त। मिनु चिक्‍बीम गुप्‍शा जामे बाक्‍त। \v 6 का निक्‍शी ग्‍याङग्रो खपम जुक्‍तमे बाक्‍त। मिनु वामा चोटी सिक्‍शो नु खप मतथु सोव़शा बेक्‍मा बाक्‍त। \v 7 का निक्‍शी चू घारीम जुक्‍तमे बाक्‍त। मिनु चूम सुम्‍शा, कोल्‍चा मगेवा बाक्‍त। \v 8 मिनु का निक्‍शी रिम्‍शो खपीम जुक्‍शा वामा बाक्‍त। मिनु शुश ग्रेल्‍शा, गेडा का के सहे का गेडा सिम्‍मा बाक्‍त” दे शेंशा ठेयब सेंदा पा “सु के नोफा बाक्‍मे, मेकोमी नेनल” देंमाक्‍त। \s1 कथा आ अर्थ हिल्‍लो पशो \r मत्ती १३:१०-१७; मर्कूस ४:१०-१२ \p \v 9 मिनु नोले आ शेंसीबपुकीमी “एको कथा आ अर्थ मार बाक्‍बा?” दे हिल्‍लो पामेनु, \v 10 येसुमी “इन कली परमप्रभु यावे आ राज्‍य आ पर्बम ख्रुइश्‍शो लोव़ रुप्‍तीक थुं गेशो बाक्‍ब। अरु आन कली चहिं कथा सेल्‍शा शेंनुङमी। मिनु कोव़शा यो मतामेक्‍ल, नेंशा यो मरुप्‍मेक्‍ल। \em यसैया ६:९-१०\em* \s1 कथा आ अर्थ शेंशो \r मत्ती १३:१८-२३; मर्कूस ४:१३-२० \p \v 11 आं देंशो कथा आ अर्थ मार बाक्‍ब देंशा हना, मेको वांचेर परमप्रभु यावे आ लोव़ बाक्‍ब। \v 12 लांमी जुक्‍शो गेडा देंशो मुरपुकीमी परमप्रभु यावे आ लोव़ नेंनीम। तन्‍न सैतानमी मेको लोव़ प्रेंपाइक्‍ब। मोपा थमा मसुइक्‍नीम। मिनु पाप रे ब्रोंइचा मताइनीम। \v 13 ग्‍याङग्रो खपीम जुक्‍शो देंशो मुरपुकीमी परमप्रभु यावे आ लोव़ नेंशा, बिश्‍शा ग्‍येरसीनीम। तन्‍न शाक्‍श थोक्‍चा मतथु शुश मलीथु, थुं थाम्‍चा पुंइस‍मानु, थमा सुइक्‍चा प्रोंइनीम। \v 14 चू घारीम जुक्‍शो देंशो मुरपुकीमी परमप्रभु यावे आ लोव़ नेंशा, थुंम वोइक्‍नीम। तन्‍न नोले ‘मार जचा, मार फेक्‍चा, दोपा शोंप पाइश्‍शो दुम्‍चा? दोपा गेय मपथु ग्‍येरशा बाक्‍चा तचा’ दे मिम्‍शा, परमप्रभु यावे आ लोव़ कली सित्‍चा मगेनीम। \v 15 रिम्‍शो खपीम जुक्‍शो देंशो मुरपुकीमी परमप्रभु यावे आ लोव़ नेंशा, आन रिम्‍शो थुंमी वोइश्‍शा, मिम्‍शा बाक्‍मानु, मेको लोव़ आन थुंमी सिप्‍ब। \em प्रेरित १६:१४\em* \s1 बत्ती आ पर्बम शेंशो \r मर्कूस ४:२१-२५ \p \v 16 सुइमी बत्ती दाशा सुम्‍शा मवोइक्‍नीम। खाट आगाम यो मख्रुइक्‍नीम। खिं ओव़ब आन कली हाम्‍सो दुम्‍ल, दे नेल्‍लेम ततीकेम वोइक्‍नीम। \em मत्ती ५:१५\em* \v 17 मुल ख्रुइश्‍शो मारेइ मारेइ नेल्‍ल नोले तांइसीब। ख्रुइश्‍शो लोव़ बाक्‍त हना यो, नोले नेल्‍लेम तुइक्‍नीम। \em मत्ती १०:२६; १कोरिन्‍थी ४:५\em* \v 18 होस पा, रिम्‍शो पा नेनीन। मारदे हना रुप्‍बमी तेम्‍शा रुप्‍पाइक्‍चा पुंइसीब, मरुप्‍बम चहिं इच्‍का खोइ रुप्‍शो यो, रोइश्‍शा लाइक्‍चा पुंइसीब” दे शेंदीमी बाक्‍त। \em मत्ती २५:२९\em* \s1 येसु आ खिं ङा मुर \r मत्ती १२:४६-५०; मर्कूस ३:३१-३५ \p \v 19 काबु येसु आ ममा नु आ लोक्‍ब जाक्‍मा बाक्‍त। तन्‍न शुश मुर देल्‍तीके येसु कली ग्रुम्‍चा मतामे बाक्‍त। \v 20 मिनु मुर कामी “इन ममा नु इन लोक्‍ब इन कली ग्रुम्‍थ जाक्‍शा, लाङगाम रिम्‍शा बाक्‍नीम” देंमाक्‍‍त। \v 21 मिनु येसुमी “परमप्रभु यावे आ लोव़ नेंशा, टीबपुकी कका थमा ङा आं ममा नु लोक्‍ब नम” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \s1 फश गिवार तेक्‍‍शो \r मत्ती ८:२३-२७; मर्कूस ४:३५-४१ \p \v 22 काबु येसु नु आ शेंसीबपुकी डोंगाम ङोइश्‍शा “समुन्‍द्र शोक्‍शा, आइक्‍ची हांबु ल‍य” दे लचा गोव़मे बाक्‍त। \v 23 मिनु मोपा लमानु, येसु निन्‍द्रा पवा बाक्‍त। मिनु फश गिवार पचा गोवा बाक्‍त। मिनु डोंगामी ब्‍वाक्‍कु ओव़शा, डोंगा ग्रुम्‍चवा बाक्‍त। \v 24 मोपतीके शेंसीबपुकीम येसु कली पोक्‍शा “शेंब, शेंब! मुल बेक्‍चांइतय, है” दे हिंशा ख्रिंख्रि पा देंमा बाक्‍त। मिनु येसु बोक्‍शा, फश गिवार नु छाल कली हुइक्‍ता बाक्‍त। मिनु फश गिवार नाइश्‍शा ब्‍वाक्‍कु यो ख्रा दिक्‍माक्‍त। मिनु सिक्‍सी दुम्‍माक्‍त। \v 25 मिनु शेंसीब आन कली “इन थमा सुइक्‍तीक ते लम?” देंमाक्‍त। मेकोपुकी चहिं हिंशा, छक लाक्‍शा “फश गिवार नु ब्‍वाक्‍कुमी यो आ लोव़ टीबाक्‍तेक्‍म, एको सु बाक्‍म माइ?” दे लोव़ पमुमा बाक्‍त। \s1 फौज माइश्‍शो वोल कली ग्रुंइशो \r मत्ती ८:२८-३४; मर्कूस ५:१-२० \p \v 26 मिनु समुन्‍द्र शोक्‍शा, गेरासीनी आन रागी जाक्‍दीम्‍मा बाक्‍त। गेरासीनी आन रागी चहिं गालील रागी क्‍येङा आइक्‍ची हांबुम बाक्‍माक्‍त। \v 27 मिनु जाक्‍दीश्‍शा, डोंगा रे तोंइसामानु, वोलम सुम्‍‍शो मुर का सहर रे पिशा, येसु आ ङोंइती जाक्‍माक्‍त। मेको मुर वोलम सुमा रे शिश्रा गाक्‍शा, खिंमी मबाक्‍थु, बेक्‍शो मुर वोइक्‍तीकेमी बाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। मोपा बाक्‍शो शुश बर्स दुम्‍शो बाक्‍माक्‍त। \v 28 मेकोमी येसु कली तशा, वाइ ब्रेश्‍शा, आ ङोंइती बाप्‍शा, ठेयब सेंदा पा “येसु, नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब, आ तौ, गो मार पमुया ङा? श्‍येत मगेयीनी, दे सेउ पाइनन्‍नी” देंमाक्‍त। \v 29 मारदे हना येसुमी ग्रांग्रा दिचा ङा वोल कली “ग्रूङो” दे माइश्‍शो बाक्‍माक्‍त। ङोंइती शुश खेयप वोलम मेको मुर कली सुमानु, मुरपुकीमी साङलोम पाइश्‍शा चोक्‍शा वोइश्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। तन्‍न वोलम साङलो प्रुइक्‍पाइश्‍शा, गोरशो रागीम चाक्‍दीश्‍शो बाक्‍माक्‍त। \v 30 मिनु मेको येसु आ ङोंइती बाप्‍शा बाक्‍मेनु, येसुमी वोल कली “इ नें मारम?” दे हिल्‍लो पवानु, मेकोमी “फौज” देंमाक्‍त। मारदे हना मेको मुर आ रांमी शुश वोल ओव़शो बाक्‍मा बाक्‍त। \v 31 मिनु वोलपुकीम “आंइ कली नरकम मसोइक्‍तीकी” दे पुन्‍मे बाक्‍त। \p \v 32 मेको डांडामी शुश पोव़ जोना जोन बाक्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। मिनु वोलपुकीमी “मेको पोव़ आन रांम ओव़चा गेकी” दे पुन्‍मे बाक्‍त। मिनु येसुमी ओव़चा गेमी बाक्‍त। \v 33 मिनु वोलपुकी मुर रे ग्रूशा, पोव़मी ओव़मानु, पोव़ नेल्‍ल गशा रोंगु रे दोरशा थिश्‍शा समुन्‍द्रम प्रेक्‍ना प्रेक्‍न बेक्‍मा बाक्‍त। \p \v 34 मिनु पोव़ योव़बपुकीमी मो दुम्‍शो तशा प्रोक्‍शा, सहर नु सहर आ एर ओंथ नेल्‍ल मेको लोव़ शोव़ङमे बाक्‍त। \v 35 मिनु मुरपुकी मार दुम्‍मे, दे कोव़थ जाक्‍मा बाक्‍त। मिनु येसु आ नेक्‍था वोल ग्रूशो मुर वा फेक्‍शा, आ गशो थुं साशा, येसु नु निश्‍शो तशा, हिंमा बाक्‍त। \v 36 वोलम सुम्‍शो मुर दोपा सामे, मेको ताइबपुकीमी जाक्‍ब आन कली मार मार दुम्‍मे, मेको नेल्‍ल शेंदमे बाक्‍त। \v 37 मिनु गेरासीन रागीम बाक्‍बपुकीमी येसु कली “आंइ रागीम मबाक्‍कीन, लने” दे पुन्‍मे बाक्‍त। मारदे हना थाम्‍पा हिंमा बाक्‍त। मिनु येसु डोंगा ङोइश्‍शा लेम्‍माक्‍त। \v 38 मिनु डोंगा ङोइश्‍शा लचावानु, वोल ग्रुंइचा पुंइसीशो मुरुमी “गे नु ल‍चा गेयीनी” दे पुना बाक्‍त। \v 39 तन्‍न येसुमी “इ खिंम लशा, इ मुर आन कली परमप्रभु यावेमी इ कली दोदेंशो रिम्‍शो पवा, मेको तुइक्‍पतो” दे सोइक्‍ता बाक्‍त। मिनु मेको लशा, आ खिंमी ला ममाइ, सहर ङा मुर नेल्‍ल आन कली येसुमी दोदेंशो रिम्‍शो पवा, मेको तुइक्‍पदा बाक्‍त। \s1 याइरस आ तमी साशो \r मत्ती ९:१८-२६; मर्कूस ५:२१-४३ \p \v 40 मिनु येसु लेश्‍‍शा जाक्‍मेनु, शुश मुरुमी येसु कली रिम्‍शा बाक्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। \v 41 मिनु मेकेर याइरस माइश्‍शो ग्रुम्‍तीक खिं ङा ठेयब मुर का येसु आ ङोंइती पोक्‍च थेक्‍शा बाप्‍शा “आं तमी बेक्‍चा चिक्‍ताक्‍व। आं खिं लय” दे सेउ पा पुना बाक्‍त। \v 42 मेको के १२ बर्स जाक्‍दीश्‍शो तमी का ला बाक्‍माक्‍त। मिनु मेको रोइ पा बेक्‍चशो बाक्‍माक्‍त। मिनु येसु लमेनु, हुल ङा मुरपुकीमी येसु कली डी डा चूमे बाक्‍त। \p \v 43 मेको हुलमी १२ बर्स रे हुश याप्‍शा रोइ पशो मीश मुर का बाक्‍माक्‍त। मेकोमी ओख्‍ती पा आ बाक्‍शो नेल्‍ल थुम्‍शो बाक्‍माक्‍त। तन्‍न सुइमी मेको कली आ रोइ सापाइक्‍ने मचाप्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। \v 44 मिनु मेकोमी येसु आ नोले जाक्‍शा, येसु आ फेक्‍शो वा थिवा बाक्‍त। मिनु आ हुश याप्‍चा दिक्‍माक्‍त। \v 45 मिनु येसुमी “सुमी थियी?” दे हिल्‍लो पवानु, नेल्‍लेमी “गो मथिङ, गो मथिङ” देंमा बाक्‍त। मिनु पत्रुसमी “शेंब, मुरपुकीमी हुल पा नेम्‍मुइनीम, चुमुइनीम। मिनु मार पचा?” देंमाक्‍त। \v 46 येसुमी चहिं “मुर कामी आं कली थिती। मारदे हना आं सक्ति लशो तुइक्‍ताक्‍ङ” देंमाक्‍त। \v 47 मिनु मेको मीश मुरुमी ख्रुइक्‍ने मचाप्‍नुङ, दे मिम्‍शा हिंशा ख्रिंख्रि पना पन येसु आ ङोंइती बाम्‍माक्‍त। मिनु मेकोमी येसु कली मारदे थिवा चोटीन दोपा सामे, मेको लोव़ नेल्‍ल मुर आन ङोंइती शोव़ङा बाक्‍त। \v 48 मिनु येसुमी “आं तमी, इ थमा सुइश्‍शोमी साते। इ थुं नाइश्‍शा लावो” दे सोइक्‍ता बाक्‍त। \em लूका ७:५०\em* \p \v 49 येसुमी मेको मीश मुर नु लोव़ पवानु, याइरस आ खिं ङा मुर का जाक्‍शा, याइरस कली “शेंब कली श्‍येत मगेने। इन तमी बेक्‍त” देंमाक्‍त। \v 50 येसुमी मेको मुर आ लोव़ नेंशा, याइरस कली “महिनो। थमा सुइक्‍ना सुइक्‍न बाक्‍को। इ तमी साब” देंमाक्‍त। \v 51 मिनु खिंमी जाक्‍दीश्‍शा, येसुमी पत्रुस, याकूब, यूहन्‍ना नु आल आ आम आफ आन कली ला लाइश्‍शा आगा ओव़मा बाक्‍त। \em मत्ती १७:१\em* \v 52 मेकेर बाक्‍ब नेल्‍ल हिशेक पा ङाक्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। मिनु येसुमी मेको आन कली “मङाक्‍कीन, आल मबेक्‍शो बाक्‍ब। मेको इप्‍शो बाक्‍ब” देंमाक्‍त। \em लूका ७:१३\em* \v 53 मेकेर बाक्‍बपुकीमी आल बेक्‍ने थुम्‍शो बाक्‍ब, दे तुइश्‍शा “एको मार लोव़ पवा?” दे शुक्‍शी पामे बाक्‍त। \v 54 मिनु येसुमी आल कली गुइम ग्‍याइश्‍शा “ए आल, सेंसो” देंमाक्‍त। \v 55 मो मदानु आ सोक्‍त लेश्‍शा छुल बोक्‍माक्‍त। मिनु येसुमी “मेको आल कली इच्‍का जचा गेने” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \v 56 मेको तशा, आल आ आम आफ छक लाक्‍सा बाक्‍त। मिनु येसुमी “एको लोव़ सुइ आन कली मशेंदीसे” दे माइक्‍सी बाक्‍त। \em लूका ५:१४; मर्कूस ७:३६\em* \c 9 \s1 शेंसीब आन कली सोइश्‍शो \r मत्ती १०:१,५-१४; मर्कूस ६:७-१३ \p \v 1 मिनु काबु येसुमी आ १२ जना शेंसीब आन कली खुप्‍शा, वोल आन कली ग्रुंइतीक नु रोइ पशो मुर आन कली सापाइक्‍ती सक्ति नु अधिकार गेमी बाक्‍त। \em लूका १०:१-१२\em* \v 2 मिनु मेको आन कली परमप्रभु यावे आ राज्‍य ङा लोव़ शेंथ नु रोइ पाइब आन कली सापाइक्‍थ सोइक्‍तीमी बाक्‍त। \v 3 मिनु लचामेनु, येसुमी मेको आन कली “कोक्‍के, झोला, जचा थोव़क, क्‍येट मारेइ मलाइक्‍चा। फेक्‍तीक यो मकुरसीचा। \v 4 मिनु तेको खिंमी ओव़नी, मेको खिंमी गाक्‍ची मजाक्‍म सम्‍म बाक्‍कीन। \v 5 दोकका पा मुरपुकीमी इन कली बाक्‍चा मगेम्‍तेक्‍म हना, मेको सहर रे गाक्‍ची ना इन खोइल ङा फुरकु थुर थुर पा ताइश्‍शा गाक्‍कीन। मेको, मेको आन पर्बम चिन्‍ड दुम्‍ब” दे माइश्‍शा सोइक्‍तीमी बाक्‍त। \v 6 मिनु लशा, गाउं गाउं, सहर सहरम परमप्रभु यावे आ राज्‍य आ पर्बम शेंना शेंन, रोइ पाइब आन कली सापाइक्‍ना पाइक्‍न हिरसमा बाक्‍त। \s1 हेरोदमी येसु कली ग्रुम्‍चा दाक्‍शो \r मत्ती १४:१-२; मर्कूस ६:१४-१६ \p \v 7 मिनु सासन पाइब हेरोदमी मेको लोव़ नेल्‍ल नेंशा, छक लाक्‍माक्‍त। मारदे हना मुर का निक्‍शीमी “ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍शा ग्रुंइब यूहन्‍ना बेक्‍शो रे सेंसे बाक्‍त” देंबाक्‍मा बाक्‍त। \v 8 का निक्‍शीमी “एको एलीया बाक्‍माक्‍त थां का” देंबाक्‍मा बाक्‍त। का निक्‍शीमी “साइ ङा परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब का बेक्‍शो रे सेंसे बाक्‍त” देंमा बाक्‍त। \v 9 मिनु हेरोदमी “गो यूहन्‍ना आ पिया क्‍योर‍पाइक्‍ता। तन्‍न एको सु का आ पर्बम लोव़ नेंनु?” दे मेको कली ग्रुम्‍चा दाक्‍ता बाक्‍त। \em लूका २१:८\em* \s1 येसुम ५ हजार आन कली थुल्‍शो \r मत्ती १४:१३-२१; मर्कूस ६:३१-४४; यूहन्‍ना ६:१-१३ \p \v 10 मिनु येसु आ सोइश्‍शोपुकी येसु आ बाक्‍तीके लेम्‍मा बाक्‍त। मिनु मार मार पामे, दो दो पामे, मेको नेल्‍ल शोव़ङमे बाक्‍त। मिनु येसुमी मेको आन कली बेथसैदा सहरम लाइक्‍मी बाक्‍त। \v 11 मिनु मुरपुकीम “येसु नु आ शेंसीब मेक लाम्‍तेक्‍म” दे तुइश्‍शा, आन नोले खोइश्‍शा लशा थित्‍मे बाक्‍त। मिनु येसुमी मेको आन कली बाक्‍चा गेशा, परमप्रभु यावे आ राज्‍य ङा लोव़ शेंशा, रोइ पाइब आन कली सापाइक्‍मी बाक्‍त। \p \v 12 मिनु नां रिक्‍चावानु, आ १२ जना शेंसीबपुकीम “मुर आन कली सोइक्‍तीन। मिनु मेकोपुकी गाउं मेर लशा, जचा तूचा ताइनीम, बास यो थित्‍नीम। मारदे हना एकेर सुइ मुर मबाक्‍नीम” दे मदमे बाक्‍त। \v 13 मिनु येसुमी “गेपुकीमी एको आन कली जचा गेने” दे माइक्‍मी बाक्‍त। मिनु शेंसीबपुकीमी “इं के ५ ओटा शोब्‍ले नु ङांइ निक्‍शी ला बाक्‍ब। सहर लशा, जचा थोव़क ग्‍याप्‍शा नेल्‍ल आन कली थुल्‍चा देंनी?” देंमा बाक्‍त। \v 14 मेकेर देल्‍शो वोंइश मुर ला ५ हजार बाक्‍मा बाक्‍त। मिनु येसुमी शेंसीब आन कली “मुर आन कली ५०, ५० जना पा निप्‍पतीन” देंमाक्‍त। \v 15 मिनु मेकोपुकीमी निप्‍पदमे बाक्‍त। \v 16 मिनु येसुमी ५ ओटा शोब्‍ले नु ङांइ निक्‍शी शेशा, सरीङ गे कोव़शा “गे रिम्‍शो पाइब बाक्‍नीनी” दे आसीक गेशा जिक्‍शा, शेंसीब आन कली योक्‍चा गेमी बाक्‍त। \v 17 मिनु नेल्‍लेमी रूथ्री जामे बाक्‍त। जशा हेंशो खुप्‍तमेनु, १२ डालो दुम्‍माक्‍त। \s1 पत्रुसमी “ख्रीस्‍त ननी” देंशो \r मत्ती १६:१३-१९; मर्कूस ८:२७-२९; यूहन्‍ना ६:६७-६९ \p \v 18 मिनु काबु आ शेंसीबपुकी नु बाक्‍शा प्रार्थना पा, येसुमी “मुरपुकीमी आं पर्बम मार देंनीमी?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \v 19 मिनु मेकोपुकीमी “का निक्‍शीमी ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍शा ग्रुंइब यूहन्‍ना, का निक्‍शीमी एलीया, का निक्‍शीमी साइ नेसी ङा परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब का बेक्‍शो रे सेंसे बाक्‍त देंनीम” देंमा बाक्‍त। \em लूका ९:-८\em* \v 20 मिनु येसुमी “गेपुकी चहिं आं कली सु मिम्‍नीनी?” देंमेनु, पत्रुसमी “गे परमप्रभु यावे आ सोइश्‍शो ख्रीस्‍त ननी” देंमाक्‍त। \v 21 मिनु येसुमी “एको लोव़ सुइ आन कली मशेंदीने” दे अरेमी बाक्‍त। \s1 ख्रीस्‍तम “श्‍येत जचा माल्‍नुङ” देंशो \r मत्ती १६:२०-२१; मर्कूस ८:३०-३१ \p \v 22 येसुमी “रागीम जरमेशोमी शुश श्‍येत जचा माल्‍ब। जोक्‍ब तुइक्‍ब खाल्‍पापुकी, ठेयब चढ़ेबपुकी नु सास्‍त्रीपुकीमी मेको कली मब्रथु साइक्‍पाइक्‍नीम। मिनु बेक्‍शो आ नित्‍थ नाक्‍ती सेंसीब” दे शेंदीमी बाक्‍त। \em लूका ९:४४-४५; लूका १८:३१-३४\em* \s1 आ नोले खोइक्‍ब “श्‍येत जाइनीम” देंशो \r मत्ती १६:२४-२८; मर्कूस ८:३४-९:१ \p \v 23 मिनु येसुमी मेको आन कली “सुमी आं नोले खोइक्‍चा थुं पाइबा, मेकोमी आंम दला दाक्‍स पचा प्रोंइशा, नाक्‍त किंत किंत श्‍येत जचा महिंथु, आं नोले खोइय्‍यील। \v 24 सुमी आंम गिंम प्रोंइचा माल्‍बा, मेको आ गिंम योल्‍ब। आं पर्बम आ गिंम सोइक्‍बमी आ गिंम प्रोंइब। \em लूका १७:२३; मत्ती १०:३९; यूहन्‍ना १२:२५\em* \v 25 रागी नेल्‍ल आंम के सेल्‍शा, आ थुं खतम दुम्‍त हना, मार रिम्‍शो दुम्‍बा ङा? \v 26 सुमी आं पर्बम नु आं लोव़ आं पर्बम देंचा कली मुने पाइबा, मेको आ पर्बम रागीम जरमेशोमी, आ आफ आ छेङछेङमी, परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबपुकी नु जाक्‍मेनु ‘मेको कली मतुइक्‍नुङ, सु बाक्‍मे?’ देंब। \em मत्ती १०:३३; २तिमोथी १:८\em* \v 27 गो इन कली थमा लोव़ पाइनुङ मुल गो नु काथा बाक्‍ब का निक्‍शीमी परमप्रभु यावे आ राज्‍य मतथु मबेक्‍नीम” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \s1 येसुमी आ रां फाइश्‍शा तपांइसीशो \r मत्ती १७:१-८; मर्कूस ९:२-८ \p \v 28 मेको लोव़ पशो हप्‍ता का नोले, येसुमी पत्रुस, यूहन्‍ना नु याकूब सां आन कली प्रार्थना पथ डांडाम लाइक्‍मी बाक्‍त। \v 29 मिनु येसुमी प्रार्थना पवानु, फांइसी‍शा आ कुल बुबु देंशो नु आ फेक्‍शो वा यो बुबु पा तांइसे बाक्‍त। \v 30 मिनु मुर निक्‍शी, मोसा नु एलीया ग्रूशा, येसु नु लोव़ पशो तामे बाक्‍त। \v 31 मेको यो छेङछेङम गिल्‍सीशा येसु नु लोव़सी पामे बाक्‍त। मेकोपुकीम यरूसलेमम दोपा श्‍येत जशा, बेक्‍चा मेको आ पर्बम लोव़ पामे बाक्‍त। \v 32 मेको सांफा मोदेंशो लोव़ पामेनु, पत्रुस, यूहन्‍ना नु याकूब मारेइ मतुइक्‍चा ङा पा निन्‍द्रा पामे बाक्‍त। तन्‍न मेको आ ङोंइती येसु नु मुर निक्‍शी राप्‍शो तामे बाक्‍त। येसु आ छेङछेङम मेको निक्‍शी नु बाक्‍शो तामे बाक्‍त। \v 33 मिनु मोसा नु एलीया गाक्‍चाम्‍सेनु, पत्रुसमी येसु कली “शेंब, इं कली एकेर बाक्‍चा रिम्‍शो दुम्‍ब। बाक्‍तीके सां सेल्‍नीकी। का इन कली, का मोसा कली, का एलीया कली” देंमाक्‍त। मोपा ब्‍वाक्‍शो आंमान मतुइक्‍ता बाक्‍त। \v 34 मिनु पत्रुसमी लोव़ पवानु, सरीङ रे गोस्‍स यिशा, मेको आन कली सुम्‍मी बाक्‍त। मेको गोस्‍सुम गिल्‍मीनु, हिंमा बाक्‍त। \v 35 मिनु गोस्‍स आगा रे सेंदा का “एको आं योव़शो तौ बाक्‍ब। मेको आ लोव़ नेनीन” देंशो नेन्‍मे बाक्‍त। \em लूका ३:२२; भजन संग्रह २:७; ब्‍यवस्‍था १८:१५\em* \v 36 मिनु मेको लोव़ नेन्‍मेनु, येसु का ला तामे बाक्‍त। मिनु मेको आन तशो नु नेंशो शुश नाक्‍ती सम्‍म सुइ आन कली मशेंथु, सिक्‍सी पा थुंमी वोदमे बाक्‍त। \s1 वोलमी सुम्‍शो आल कली सापाइश्‍शो \r मत्ती १७:१४-२१; मर्कूस ९:१४-२९ \p \v 37 मो दुम्‍मे आ दीसा डांडा रे यिशा, शुश मुर नु ग्रुम्‍शा देल्‍मा बाक्‍त। \v 38 मेकेर मुर का जाक्‍शा ठेयब सेंदा पा “हे शेंब, आं तौ कली वारच पने। मारदे हना आं तौ का ला बाक्‍ब। \v 39 मेको कली वोलम हो हु सुमानु, वाइ ब्रेश्‍शा, शोव़ रे बो‍ग्‍यो ग्रुंइशा, ख्रिंख्रि पना पन मोल मोल थाइब। \v 40 गो इन शेंसीब आन कली ‘वोल ग्रुंइदीने’ दे पुंइता। तन्‍न ग्रुंइने मचबेम” देंमाक्‍त। \v 41 मिनु येसुमी “गे थमा पा थमा मसुइक्‍ब नु दूली पाइब, गेना सम्‍म इन पशो फाल्‍शा बाक्‍नुङा ङा? इ तौ एक चाक्‍को” दे मदा बाक्‍त। \v 42 मिनु चाक्‍गानु, वोलम मेको वोंइश आल कली खोल्‍शा रोप्‍से पा, शोव़ रे बोग्‍यो ग्रुंइपदा बाक्‍त। मिनु येसुमी ग्रांग्रा दिचा ङा वोल कली हुइश्‍शा, वोंइश आल कली सापाइश्‍शा, आ आफ कली गेवा बाक्‍त। \em लूका ७:१५\em* \s1 रागीम जरमेशो श्‍येत जचा माल्‍ब देंशो \r मत्ती १:२२-२३; मर्कूस ९:३०-३२ \p \v 43 मिनु मुर नेल्‍लेमी परमप्रभु यावे आ गेय तशा छक लाक्‍शा “परमप्रभु यावे ठेयब बाक्‍ब” दे लोव़ पामे बाक्‍त। मिनु मुर नेल्‍लेमी येसु आ पशो तशा छक लाक्‍मानु, येसुमी आ शेंसीब आन कली \v 44 “नोफा दाइश्‍शा नेनीन। आं देंशो लोव़ थुंमी वोतीन। रागीम जरमेशो दा मुर आन गुइमी गेशा साइक्‍चा पुंइसीब” देंमाक्‍त। \em लूका ९:२२; लूका १८:३१-३४\em* \v 45 तन्‍न मेकोपुकीमी मेको लोव़ काइ मरुप्‍मे बाक्‍त। मारदे हना मेको आन कली मेको लोव़ रुप्‍चा कली थुं मगेशो बाक्‍माक्‍त। येसु कली “एको लोव़ मार में?” दे हिल्‍लो पचा यो हिंमा बाक्‍त। \em लूका २४:४५\em* \s1 “ठेयब सु बाक्‍या माइ?” देंशो \r मत्ती १८:१-५; मर्कूस ९:३३-३७ \p \v 46 काबु शेंसीबपुकीमी “गो इं १२ जनामी नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब सु बाक्‍या माइ?” दे लोव़ पमुमा बाक्‍त। \v 47 येसुमी मेको आन मिम्‍शो तुइश्‍शा, आल का कली आ नेक्‍था वोइश्‍शा \v 48 “सुमी एको आल कली आं नेंमी ब्राइबा, मेकोमी आं कली ब्राइब। मिनु सुमी आं कली ब्राइबा, मेकोमी आं कली सोइक्‍ब कली यो ब्राइब। गे इन दातेमी सु नेल्‍ल क्‍येङा आइक्‍च सुंइ‍सीबा, मेको नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब दुम्‍ब” दे शेंदीमी बाक्‍त। \em मत्ती १०:४०\em* \s1 छक लाक्‍चा गेय पाइब का \r मर्कूस ९:३८-४० \p \v 49 मिनु यूहन्‍नामी “शेंब, इं नोले मखोइक्‍ब मुरुमी इन नें थिशा, वोल आन कली खेरशो ताइतक। मिनु मो पचा मदुम्‍ब, दे माइक्‍तक। मारदे हना मेको इं नोले खोइश्‍शा मगाक्‍ब” दे मदा बाक्‍त। \v 50 मिनु येसुमी “मोदेंचा मदुम्‍ब, मारदे हना इं कली मरिम्‍शो मपाइब इं मुरुन बाक्‍ब” दे शेंदा बाक्‍त। \em लूका ११:२३; फिलिप्‍पी १:१८\em* \s1 बास मगेचा पुंइसीशो \p \v 51 मिनु येसुमी परमप्रभु यावे आ बाक्‍तीके लची नाक्‍त आं नेक्‍था जाक्‍शो तुइश्‍शा, यरूसलेम लचा थुं पवा बाक्‍त। \em मर्कूस १०:३२\em* \v 52 मिनु सामरीया रागी ङा गाउं आ नेक्‍था जाक्‍दीश्‍शा, मुर का निक्‍शी आन कली “आं ङोंइती लशा, नेल्‍ल ठीक पने” दे सोइक्‍तीमी बाक्‍त। मिनु मेको सामरीया ङा मुर आन गाउंमी ओव़मा बाक्‍त। \v 53 तन्‍न मुरपुकीम बाक्‍चा गेने मबिस्‍समा बाक्‍त। मारदे हना येसुमी “यरूसलेम लाइनुङ” देंशो बाक्‍माक्‍त। मिनु सोइश्‍शो मुरपुकी लेश्‍शा जाक्‍शा “बास मगेनीकी, देंतेक्‍म” दे येसु कली मदमे बाक्‍त। \em यूहन्‍ना ४:९\em* \v 54 मिनु आ शेंसीब याकूब नु यूहन्‍नामी मेको लोव़ नेंशा, येसु कली “प्रभु, मेको गाउं ङा मुर आन कली परमप्रभु यावे कली पुंइशा, सरीङ रे मी तोक्‍पाइश्‍शा, खतम पपाइय्‍य?” दे हिल्‍लो पाम्‍से बाक्‍त। \em २राजा १:१०-१२\em* \v 55 तन्‍न येसुमी मेको आस गे हिरशा हुइक्‍तीम्‍सी बाक्‍त। \v 56 मिनु बास बाक्‍थ अर्को गाउं लमा बाक्‍त। \s1 आ नोले खोइक्‍चा कली सु शिरबा? \r मत्ती ८:१९-२२ \p \v 57 मिनु लांमी गाक्‍मानु, मुर कामी येसु कली “प्रभु, गो इन नोले खोइक्‍चा दाक्‍नुङ” देंमाक्‍त। \v 58 मिनु येसुमी “सिवार आन बाक्‍तीके ढोडोङगा बाक्‍ब, चिक्‍ब आन बाक्‍तीके ग्‍योव़ बाक्‍ब। तन्‍न रागीम जरमेशो के आ बाक्‍तीके खिं मबाक्‍ब” देंमाक्‍त। \p \v 59 नोले येसुमी अर्को मुर का कली “आं नोले खोइय्‍यी” दे मदानु, मेकोमी “ङोंइती लशा, आं आफ कली थिम्‍चा गेयीनी” देंमाक्‍त। \v 60 मिनु येसुमी मेको कली “बेक्‍शो मुरुमी बेक्‍शो कली थिम्‍मेक्‍ल। गे चहिं परमप्रभु यावे आ राज्‍य ङा लोव़ नेंपाइक्‍थ लावो” दे मदा बाक्‍त। \v 61 अर्को मुरुमी “प्रभु, गो इन नोले खोइक्‍चा दुम्‍ती, तन्‍न ङोंइती आं खिं ङा मुर आन कली तुइक्‍पाइक्‍थ लचा गेयीनी” देंमेनु, \em १राजा १९:२०\em* \v 62 येसुमी “ब्‍यफ वाक्‍बमी वाक्‍तानु, आ नोले हिरशा मवाक्‍ब। नोले हिरशा कोव़ना कोव़न वाक्‍ब मुर चहिं परमप्रभु यावे आ राज्‍य ङा गेय पचा मशिरब” देंमाक्‍त। \em फिलिप्‍पी ३:१३\em* \c 10 \s1 शेंसीब आन कली शेंथ सोइश्‍शो \r मत्ती १०:७-१६ \p \v 1 मिनु नोले प्रभुमी ७० जना अरु शेंसीब आन कली योव़शा, ङोंइती आ लशो सहर गाउंमी निक्‍‍निक्‍शी पा सोइक्‍तीमी बाक्‍त। \em का नि‍क्‍शी किताबम ७२ देंनीम।\em*\em लूका ६:१३-१६; लूका ९:१; मर्कूस ६:७\em* \v 2 मिनु गाक्‍चामेनु, मेको आन कली “बाली नाली रुप्‍चा शुश बाक्‍ब। रुप्‍ब मुर चहिं का निक्‍शी ला बाक्‍नीम। मोपतीके ‘बाली रुप्‍चा कली मुर योव़शा सोइक्‍तीने’ दे बाली नाली आ परमप्रभु कली पुनीने। \em मत्ती ९:३७-३८; यूहन्‍ना ४:३५\em* \v 3 मिनु गे लने। भेडा पाठा आन कली फर आन दातेमी सोइश्‍शो खोदेंशो पा सोइक्‍तान्‍नी। \v 4 लनीनु, क्‍येट, झोला, जुत्ता मकुरथु लने। लांमी मुर आन कली ग्रुम्‍तीनी हना, लोव़ मपने। \em लूका ९:३-५; २राजा ४:२९\em* \v 5 मुर आन खिंमी जाक्‍दीश्‍शा ओव़नीनु, मेको खिं ङा मुर आन कली ‘थुं नाइश्‍शा बाक्‍कीन’ दे आसीक गेने। \em यूहन्‍ना २०:१९\em* \v 6 मेको खिंमी थुं नाइक्‍चा ताइब का बाक्‍त हना, इन थुं नाइक्‍तीक आसीक मेकोम राइब। तन्‍न मबाक्‍ब हना, मेको थुं नाइक्‍तीक आसीक गे राइनीनी। \v 7 मुरपुकीम बास गेम्‍तेक्‍म हना, गाक्‍ची मजाक्‍म सम्‍म मेकेरन बाक्‍कीन। खिं खिं याक्‍शा मबाक्‍कीन। इन कली मार जचा तूचा गेमे, मेको जने तूङीन। मारदे हना गेय पाइबपुकीमी आन गाल्‍च तचा माल्‍‍नीम। \v 8 सहरम जाक्‍दीन्‍नीनु, मुरपुकीम इन कली ब्रशा, बास गेशा थुल्‍तेक्‍म हना, मार जचा गेमे, मेको जने। \v 9 रोइ पाइब आन कली सापतीन। मिनु मुर आन कली ‘परमप्रभु यावे आ राज्‍य इन नेक्‍था जाक्‍शो बाक्‍ब’ दे नेंपतीन। \v 10 तन्‍न मुरपुकीमी इन कली मब्राम्‍तेक्‍म हना, सहर ङा लांमी गाक्‍नीनु, \v 11 ‘आंइ खोइलीम क्‍येप्‍शो इन सहर ङा फुरक यो फिक्‍नीकी। मो हना यो परमप्रभु यावे आ राज्‍य इन नेक्‍था जाक्‍शो बाक्‍ब, दे तुइक्‍तीन। \v 12 परमप्रभु यावे आ ठेयब निसाफ पची ना गे इन क्‍येङा सोदोम सहरम शिशी ताइब, देनीन।’ \em उत्‍पत्ती १९:१-२९\em* \s1 गालील ङा सहर आ पर्बम लोव़ \r मत्ती ११:२०-२४ \p \v 13 ए खोराजीन, ए बेथसैदा, इन तशो चिन्‍ड नु छक लाक्‍चा ङा गेय टायर नु सीदोन ङा मुरपुकीमी तशो नम हना, भाङरा फेक्‍शा, पुलुम निश्‍शा आन थुं परमप्रभु यावे गे लेत्‍तेम वा। \v 14 ठेयब निसाफ पची नाक्‍ती टायर नु सीदोन ङा मुर आन क्‍येङा गे शुश सजाइ ताइनीनी। \v 15 ए कापेरनाउम, मार गे स्‍वर्ग सम्‍म क्‍युक्‍सीनेवे ङा? ममाइ, बेक्‍शो आन बाक्‍तीक तोक्‍चा पुंइसीनेवे। \p \v 16 सुमी इन शेंशो नेंना, मेकोमी आं शेंशो नेंब। सुमी इन कली मब्राइबा, मेकोमी आं कली मब्राइब। आं कली मब्राइबमी आं कली सोइक्‍ब कली यो मब्राइब” दे माइश्‍शा सोइक्‍तीमी बाक्‍त। \em मत्ती १०:४०; यूहन्‍ना ५:२३\em* \s1 येसुमी ग्‍येरसीन देंशो \r मत्ती ११:२५-२७ \p \v 17 मिनु मेको ७० जना लशा शेंने थुम्‍शा, येसु आ बाक्‍तीके लेश्‍शा जाक्‍मा बाक्‍त। मिनु जाक्‍शा, येसु कली “प्रभु, इन नें थिशा, हुइश्‍शोनु वोलम यो टिशा प्रोक्‍बाक्‍तेक्‍म” दे थाम्‍पा ग्‍येरसीशा मदमे बाक्‍त। \em ७२ जना शेंसीब यो देंनीम। \em* \v 18 मिनु येसुमी “सरीङ रे चिला आप्‍शो खोदेंशो पा गो सैतान कली दोक्‍शो ताता। \em यूहन्‍ना १२:३१; प्रकाश १२:८-९\em* \v 19 गे बुस्‍स नु बिच्‍छी दिम्‍ताक्‍नी हना यो, इन कली मकोक्‍नीम। मारेइ पने मचाप्‍नीम। मोदेंशो पा सैतानमी इन कली मारेइ पने मचाप्‍ब। सुइमी यो इन कली मारेइ पने मचाप्‍ब। \em भजन संग्रह ९१:१३; मर्कूस १६:१८\em* \v 20 वोलम इन देंशो टीनीम, दे तुइक्‍नीनी। मेको आ पर्बम मग्‍येरसीन। तन्‍न ‘परमप्रभु यावे आ मुर दुम्‍शा, इं नें परमप्रभु यावे नु ब्रोंइचा ताइब आन किताबम ब्रेक्‍साक्‍व’ दे तुइश्‍शा थाम्‍पा ग्‍येरसीने” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \em प्रस्‍थान ३२:३२; यसैया ४:३; फिलिप्‍पी ४:३; प्रकाश ३:५\em* \p \v 21 मिनु येसु परमप्रभु यावे आ सोक्‍तीम पतीके ग्‍येरशा “आं आफ, सरीङ नु रागी ङा परमप्रभु, गे नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब ननी। गे शुश रिम्‍शो पाइतीनी। जोक्‍ब तुइक्‍ब नङ, दे मिम्‍ब आन कली इन लोव़ रुप्‍तीक थुं मगेनी। मजोक्‍ब मतुइक्‍ब आन कली रुप्‍तीक थुं गेतीनी। गे मोदेंशो पचा दाक्‍ताक्‍नी। \em १कोरिन्‍थी २:७\em* \v 22 आं आफोमी आं कली नेल्‍ल कली अधिकार पतीक सक्ति गेती। तन्‍न सुइमी आ तौ सु बाक्‍बा, मतुइक्‍नीम, आं आफोमी ला तुइक्‍ब। सुइमी आं आफ कली मतुइक्‍नीम। आ तौमी ला तुइक्‍ब। मिनु तौमी सु सु आन थुंम तुइक्‍तीक वोइक्‍बा, मेकोपुकीमी यो तुइक्‍नीम” देंमाक्‍त। \p \v 23 मिनु आ शेंसीब गे हिरशा, मेको आन कली “सुम इन खोदेंशो पा ताइनीमी, मेकोपुकी ग्‍येरसीमल। \em मत्ती १३:१६-१७\em* \v 24 मारदे हना इन तशो नेंशो साइ नेसी रे परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब नु पिपीपुकीमी तचा नेंचा दाक्‍ताक्‍मे। तन्‍न तचा नेंचा मतामे” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \em १पत्रुस १:१० \em* \s1 इ नेक्‍था ङा मुर सु बाक्‍बा, दे शेंशो \p \v 25 मिनु येसुमी मुर आन कली शेंदानु, सास्‍त्री का बोक्‍शा, येसु आ थुं थाम्‍शा “हे शेंब, गो गेना हना यो ब्रोंइशा बाक्‍चा कली मार पचा माल्‍नुङा?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \em मत्ती २२:३५-४०; मर्कूस १२:२८-३४; लूका १८:१८-२०\em* \v 26 मिनु येसुमी “परमप्रभु यावे आ अरेशो लोव़मी मार ब्रेक्‍शो बाक्‍मे? मेको मपढेनी?” देंमेनु, \v 27 मेकोमी “इ थुं नेल्‍लेमी, इ रां नेल्‍लेमी नु इ सक्ति नेल्‍लेमी परमप्रभु, इ परमप्रभु यावे कली दाक्‍तो। मिनु आंम कली दाक्‍शो खोदेंशो पा इ नेक्‍था बाक्‍ब आन कली यो दाक्‍तो, दे ब्रेक्‍शो बाक्‍ब” देंमाक्‍त। \em ब्‍यवस्‍था ६:५; लेवी १९:१८\em* \v 28 मिनु येसुमी “ठीक देंते। मेको इ देंशो खोदेंशो पाप्‍तीवी हना, गेना हना यो ब्रोंइशा बाक्‍चा ताइनेवे” देंमाक्‍त। \em लेवी १८:५; मत्ती १९:१७\em* \v 29 मिनु आंम कली ठीक सेल्‍शा, मेकोमी “आं नेक्‍था ङा मुर सु बाक्‍नीमी, गो मतुइक्‍नुङ” देंमाक्‍त। \v 30 मिनु येसुमी “मुर का यरूसलेम रे यिशा, यरीको सहर ङा लां खोदा बाक्‍त। मिनु लमेनु, खुइपुकीमी लांम बाप्‍शा, मेको कली तुप्‍शा, थपाइश्‍शा, आ बाक्‍शो मारेइ मारेइ नेल्‍ल रोइश्‍शा, प्रोक्‍मा बाक्‍त। \v 31 इच्‍का नोले मेको लां पा चढ़ेब का पिशा, मेको तुप्‍शा बेक्‍चशो मुर कली तशा, हेरशा लाक्‍गा बाक्‍त। \v 32 मिनु इच्‍का नोले लेवी आ थर ङा मुर का यो मेको लां रे पिमाक्‍त। मेकोमी यो मेको बेक्‍चशो मुर कली तशा, हेरशा लाक्‍गा बाक्‍त। \v 33 मिनु नोले सामरीया रागी ङा मुर का पिमाक्‍त। मेकोमी बेक्‍चशो मुर कली तशा शिशी पवा बाक्‍त। \v 34 तुप्‍शो मुर आ गारमी तेल नु ओख्‍ती ख्रेक्‍शा वाम फ्रेंशा, आ गधा तारी ङोइक्‍पाइश्‍शा, होटेल सम्‍म लाइश्‍शा, बास पुंइशा, जचा बाक्‍चा गेवा बाक्‍त। \v 35 आ दीसा नाक्‍ती गाक्‍चा क्‍येङा ङोंइती निम्‍फा आस जशो नु बास ङा नेल्‍ल थाप्‍शा, होटेल दाइक्‍ब कली क्‍येट गेशा वोइश्‍शा ‘मेको तुप्‍चा पुंइसीशो मुर कली रिम्‍शो पा कोव़ङीने। मसाम सम्‍म वारच पने। गो लेङङानु, मजाक्‍दीश्‍शो क्‍येट नेल्‍ल थाप्‍नन्‍नी’ दे लोव़ गार पा ल‍माक्‍त। \v 36 मेको लां गाक्‍ब सांमी सु चहिं तुप्‍शा रोइक्‍चा पुंइसीशो मुर आ नेक्‍था ङा मुर दुम्‍मे?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \v 37 मिनु सास्‍त्रीमी “शिशी पाइब मुर थमा पा आ नेक्‍था ङा मुर बाक्‍त” देंमाक्‍त। मिनु येसुमी “मेको आ खोदेंशो पावो” दे माइश्‍शा सोइक्‍ता बाक्‍त। \em यूहन्‍ना १३:१७\em* \s1 मरीयम नु मारथा आस खिंम बाक्‍शो \p \v 38 मिनु येसु नु आ शेंसीबपुकी यरूसलेम ङा लां रे गाक्‍मानु, गाउं कामी जाक्‍दीम्‍मा बाक्‍त। मेकेर मारथा नें पाइश्‍शो मीश मुर कामी येसु कली मान पा बास गेवा बाक्‍त। \em यूहन्‍ना ११:१\em* \v 39 मारथा आ लोक्‍ब मरीयम येसु आ खोइल आ नेक्‍था बाक्‍शा आ शेंशो नेंना बाक्‍त। \v 40 मारथामी शुश गेय पा श्‍येत पशा “प्रभु, आं लोक्‍बमी आं कली काइ वारच मपाइब। गे मोदेंशो तशा यो मारेइ मदेंनी? मेको कली ‘बोक्‍शा, इ लोक्‍ब कली वारच पतो’ दे मतीन” देंमाक्‍त। \v 41 मिनु येसुमी मारथा कली “मारथा, आं लोव़ नेनो। इ थुंमी ग्‍येत्‍थ लुक्‍च मिम्‍शा, पीर पाइबाक्‍ते। \v 42 तन्‍न थोव़क का ला माल्‍ब। मरीयममी रिम्‍शो थोव़क योव़तु। मेको सुइम लाइक्‍ने मचाप्‍नीम” दे मदा बाक्‍त। \em मरीयम६:३३\em* \c 11 \s1 प्रार्थना पचा आ पर्बम शेंशो \r मत्ती ६:९-१३ \p \v 1 काबु येसुमी प्रार्थना पवा बाक्‍त। मिनु प्रार्थना पने थुमानु, आ शेंसीब कामी “हे प्रभु, यूहन्‍नामी दोपा आ शेंसीब आन कली प्रार्थना पचा शेंदा, मोपा आंइ कली यो शेंदीकी” देंमाक्‍त। \v 2 मिनु येसुम “परमप्रभु यावे कली प्रार्थना पनीनु ‘आं आफ, इन नें का ला ठेयब बाक्‍ल। इन राज्‍य जाक्‍ल। \v 3 नाक्‍त किंत किंत ङा आंइ जचा थोव़क गेकी। \v 4 आंइ मरिम्‍शो पशो क्‍याम्‍शा गेकी। मारदे हना गो यो आंइ कली मरिम्‍शो पाइब आन कली का का पा माफ गेनीकी। सैतानमी आंइ थुं थाम्‍चा मगेने’ दे प्रार्थना पने” दे शेंदीमी बाक्‍त। \s1 परमप्रभुम शिशी पाइब, दे शेंशो \r मत्ती ७:७-११ \p \v 5 मिनु येसुमी “सुइमी नाक्‍दो इप्‍शो वारच कली पोक्‍शा ‘ए वारचै, शोब्‍ले सां गेयी। \v 6 वारच का ङोन रे जाक्‍त। मेको कली थुलु देंङानु, गो नु मारेइ जचा थोव़क मबा। \v 7 मोपतीके जचा थोव़क गेचा नङ’ दे पुंइतु हना, वारचम लाप्‍चो मरोक्‍थु, खिं आगा रे ‘रेयके मपावो। लाप्‍चो चोक्‍ता। आल इप्‍तेक्‍म। सेंसीनीम। बोक्‍शा, इ पुंइशो गेने मचाप्‍नुङ’ देंत हना, \v 8 तन्‍न मेकोमी पुंइस ङा पुंइस बाक्‍त हना, मेको मगेनुङ देंब मुरुमी वारच, दे ला ममाइ ढिपी पतीके मेको कली आ पुंइशो गेब। \p \v 9 परमप्रभु यावे कली पुनीने। मिनु इन पुंइशो ताइनीनी। मालीने। मिनु इन माल्‍शो थित्‍नीनी। ‘बाक्‍नी?’ दे लाप्‍चो ख्रोकोल पने। मो पाइतीनी हना ओव़चा ताइनीनी। \v 10 मोपतीके सुम पुंइबा, मेकोमी आ पुंइशो ताइब। सुम माल्‍बा, मेकोमी आ माल्‍शो थिप्‍ब। सुम ओव़नुङ, दे लाप्‍चो ख्रोकोल पाइबा, मेको ओव़चा ताइब। \em लूका १३:२५\em* \v 11 तौमी आ आफ कली ‘ङांइ ब्‍वाइनुङ’ दे पुंइतु हना, मार, आ आफोमी ङांइ, दे बुस्‍स ब्‍वचा गेबा ङा? \em मत्ती ७:९\em* \v 12 ‘ब्‍वोफु जाइनुङ’ दे पुंइतु हना, ब्‍वोफु, दे बिच्‍छी ब्‍वचा गेबा ङा? \v 13 गे, मरिम्‍शो पाइब बाक्‍तीनी हना यो, इन आल आन कली रिम्‍शो थोव़क गेने चाप्‍नीनी, इन पशो क्‍येङा स्‍वर्गम बाक्‍ब इन आफोमी आ तमी तौ आन कली आन पुंइशो गेब। मेकोपुकीमी ‘इन सोक्‍त गेकी’ दे पुंइतेक्‍म हना, आ सोक्‍त यो गेब” दे शेंदीमी बाक्‍त। \s1 वोल ग्रुंइचा आ पर्बम शेंशो \r मत्ती १२:२२-३०; मर्कूस ३:२२-२७ \p \v 14 मिनु काबु येसुमी लाटा वोलम थिशो मुर का कली ग्रुमा बाक्‍त। मिनु लाटा वोल कली ग्रुंइशा खेरा बाक्‍त। वोल ग्रूम नोले मेकोमी लोव़ पने चबा बाक्‍त। मेकोमी लोव़ पशो नेंशा, मुर नेल्‍ले छक लाक्‍मा बाक्‍त। \v 15 मिनु का निक्‍शीमी चहिं “वोल आन पिप बेल्‍जीबुल आ सक्तिम वोल आन कली ग्रुंइशा खेरबाक्‍माक्‍त” देंमा बाक्‍त। \v 16 का निक्‍शीमी येसु कली थुं कोव़चा कली चिन्‍ड कोंइपाइक्‍चा माल्‍मे बाक्‍त। \em मर्कूस ८:११\em* \v 17 येसुमी मुर आन थुं ङा लोव़ नेल्‍ल तुइश्‍शा, मेको आन कली “राज्‍य का ङा मुर जिशा ब्राशा गाक्‍तेक्‍म हना, राज्‍य जाम्‍शा लाइब। खिं का ङा मुरपुकी जिशा ब्राशा गाक्‍तेक्‍म हना, मेको खिं मलीब। \v 18 सैतान आ राज्‍य ङा सक्ति ब्रात हना, रीब पा आ राज्‍य जाम्‍शा मलाइबा ङा? ‘बेल्‍जीबुल आ सक्तिम वोल आन कली खेरबाक्‍माक्‍त’ देंतीनी। \v 19 गो बेल्‍जीबुल आ सक्तिम वोल आन कली खेरतामी हना, इन तौपुकीमी सुका आ सक्तिम खेरनीमी? इन तौपुकीमी इन कली निसाफ पाइनीम। \v 20 गोमी परमप्रभु यावे आ सक्तिम वोल आन कली खेरता हना, परमप्रभु यावे आ राज्‍य जाक्‍शो बाक्‍माक्‍त, दे तुइक्‍तीन। \em प्रस्‍थान ८:१५\em* \v 21 बोल्‍यो मुर कामी या शेशा आ दरवार खाल पाप्‍तु हना, आ शोंप सुइमी खुइ पने मचाप्‍नीम। \v 22 तन्‍न मेको क्‍येङा यो बोल्‍यो अर्को का जाक्‍त हना ला, मेको आ या नेल्‍ल रोइश्‍शा, ग्राशा, शोंप नेल्‍ल आंम के सेल्‍ब। \em कलस्‍सी २:१५; १यूहन्‍ना ४:४\em* \v 23 गो नु मगारब आं जोरी सत्रु दुम्‍नीम। गो नु मखुप्‍बपुकीमी आं खुप्‍शो यो फ्राइनीम। \em लूका ९:५०\em* \s1 वोल लेश्‍शा जाक्‍ब, दे शेंशो \r मत्ती १२:४३-४५ \p \v 24 ग्रांग्रा दिचा ङा वोल मुर रे ग्रूशा लशा, ब्‍वाक्‍कु मबाक्‍तीकेम नाइक्‍तीके माल्‍ब। मिनु नाइक्‍तीके मथित्‍तु हना ‘ङोंइती आं बाक्‍तीकेमीन लेत्‍नुङ’ दे लेप्‍ब। \v 25 मिनु लेश्‍शा जाक्‍मेनु, आ ङोंइती बाक्‍तीके फिक्‍शा सिल्‍शा वोइश्‍शो ताइब। मिनु आ क्‍येङा ग्रांग्रा दिचा ङा ७ ओटा वोल आन कली माल्‍थ लशा चाक्‍ब। मिनु ओव़शा बाक्‍नीम। \v 26 मिनु ङोंइती क्‍येङा मेको मुर शुश मरिम्‍शो दुम्‍ब” दे शेंदीमी बाक्‍त। \em यूहन्‍ना ५:१४\em* \s1 परमप्रभु कली टीब आसीक राइब। \p \v 27 येसुमी मेको लोव़ पवानु, मीश मुर कामी ठेयब सेंदा पा “इन कली थिशा थुल्‍शा कोल्‍पाइक्‍ब ममा आसीक रशो मुर बाक्‍माक्‍त” दे येसु कली ठेयब सेला बाक्‍त। \em लूका १:२८:४८\em* \v 28 मिनु येसुमी “आं ममा क्‍येङा परमप्रभु यावे आ लोव़ नेंशा, थुंमी वोइश्‍शा पाइबपुकी आसीक राइब नम” देंमाक्‍त। \em लूका ८:१५:२१\em* \s1 चिन्‍ड कोव़कोव़ दाक्‍बपुकी \r मत्ती १२:३८-४२ \p \v 29 येसु आ लोव़ नेंबपुकी बारना बारन लशा, शुश दुम्‍मा नोले येसुमी “सिनाक्‍त मुलाक्‍त ङा मुर थम मरिम्‍शो बाक्‍नीम। मारदे हना चिन्‍ड ला कोव़कोव़ दाक्‍नीम। मेको आन कली योना आ चिन्‍ड ङा लाक्‍शा, मारेइ चिन्‍ड मकोंइनुङमी। \em लूका ११:१६\em* \v 30 निनवे सहर ङा मुर आन कली योना आ चिन्‍ड खोदेंशो पा, रागीम जरमेशो सिनाक्‍त मुलाक्‍त ङा मुर आन कली चिन्‍ड दुम्‍ब। \v 31 निसाफ पची नाक्‍त दक्‍खिन रागी ङा पिपीममी बोक्‍शा, एको पाला ङा मुर आन कली दोस ताइब सेल्‍ब। मारदे हना मेकोमी ङोन रागी रे पिप सोलोमन आ जोक्‍तीक तुइक्‍तीक नेंचा कली जाक्‍त। नेनीन, एकेर सोलोमन क्‍येङा यो ठेयब का बाक्‍ब। \em १राजा १०:१\em* \v 32 निसाफ पची नाक्‍ती निनवे सहर ङा मुरपुकी बोक्‍शा, एको पाला ङा मुर आन कली दोस ताइब सेल्‍नीम। मारदे हना मेकोपुकीमी योना आ लोव़ नेंशा, आन थुं परमप्रभु यावे गे लेत्‍ताक्‍म। नेनीन, एकेर योना क्‍येङा यो ठेयब का बाक्‍ब। \em योना ३:५\em* \s1 इन रां छेङछेङ दुम्‍चा माल्‍ब \r मत्ती ५:१५; मत्ती ६:२२-२३ \p \v 33 बत्ती दाशा, सुइमी ख्रुइश्‍शा सुम्‍शा मवोइक्‍नीम। खिं ओव़ब आन कली हाम्‍सो दुम्‍ल, दे नेल्‍लेम ततीकेम वोइक्‍नीम। \em लूका ८:१६\em* \v 34 इन मिक्‍च इन रां ङा छेङछेङ बाक्‍ब। गे हेंथे मकोव़तीनी हना, इन रां नेल्‍ल छेङछेङ दुम्‍‍ब। गे मरिम्‍शो कोव़चा दाक्‍ताक्‍नी हना, इन रां नेल्‍ल छिङछिङ बाक्‍ब। \v 35 मोपतीके होस पांइसीने, इन रां ङा छेङछेङ छिङछिङ मदुम्‍ल। \v 36 मिनु इन रां छिङछिङ मदुम्‍‍थु, छेङछेङम ब्रीशो बाक्‍त हना, बत्ती दाशो खोदेंशो पा तांइसीनीनी” दे शेंदीमी बाक्‍त। \s1 फरिसी नु सास्‍त्री कली हुइश्‍शो \r मत्ती २३:१-३६ \p \v 37 काबु येसु फरिसी आ खिंमी खमे जथ लमेनु, आ गुइ मचिक्‍सीथु निस्‍से बाक्‍त। \em लूका ७:३६; लूका १४:१\em* \v 38 मिनु फरिसीमी येसु कली गुइ मचिक्‍थु जचशो तशा छक लाक्‍माक्‍त। \em मत्ती १५:२\em* \v 39 मिनु प्रभु येसुमी मेको कली “गे फरिसीपुकी बोस शेक्‍तीनीनु, आ तार ला शेक्‍नीनी। आगा मशेक्‍नीनी। मेको खोदेंशो पा इन थुंमी रोइक्‍तीके नु परमप्रभु कली मटितीकेमी ब्रीशो बाक्‍ब। \v 40 गे मूर्खपुकी, सुमी आ लाङगा ङा सेला, आगा ङा यो मेकोम सेल्‍शो ममाइ ङा? \v 41 गे आगा ङा थोव़क मथीब आन कली गेने। मिनु इन कली नेल्‍ल रिम्‍शो दुम्‍ब। \p \v 42 तन्‍न आबी, फरिसीपुकी, गे खतम बाक्‍नीनी। मारदे हना सुप्‍तीके के १० भाग ङा भाग का परमप्रभु यावे कली गेनीनी। तन्‍न गे मुर आन कली ठीक निसाफ मपथु, परमप्रभु यावे कली मदाक्‍नीनी। गे ङोंइती नु नोले ङा निम्‍फा पचा माल्‍नीनी। \em यूहन्‍ना ५:४२\em* \v 43 आबी, फरिसीपुकी, गे खतम बाक्‍नीनी। मारदे हना ग्रुम्‍तीक खिंमी मान तशो ठेयब मुर आन नित्‍तीकेमी नित्‍चा दाक्‍नीनी। बजारमी गाक्‍नीनु, मुरपुकीमी मान पा सेउ पशो ताक्‍चा दाक्‍नीनी। \em लूका १४:७\em* \v 44 आबी, फरिसीपुकी, गे खतम बाक्‍नीनी। मारदे हना गे मततीक तुरस खोदेंशो बाक्‍नीनी। मुरपुकीमी मेको कली मतुइक्‍थु, दिम्‍‍शा गाक्‍नीमी” देंत। \v 45 मिनु सास्‍त्री कामी “शेंब हजुर, इन हुइश्‍शो फरिसी आन कली ला ममाइ। आंइ कली यो हुइक्‍ताक्‍नी” देंमेनु, \v 46 येसुमी “आबी, सास्‍त्रीपुकी गे यो खतम बाक्‍नीनी। मारदे हना हेल्‍शो भारी सेल्‍शा, मुर आन कली कुरपाइक्‍नीनी। गे चहिं ब्रेप्‍चो कामी यो नेप्‍शा वारच मपाइनीनी। \v 47 आबी, गे खतम बाक्‍नीनी। मारदे हना इन किकी पिपीपुकीमी परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब आन कली साइक्‍तेक्‍म। मिनु गे मेको आन तुरस सेल्‍तीनी। \em प्रेरित ७:५२\em* \v 48 मोपा इन किकी पिपी नु गारशो दुम्‍तीनी। मेको आन पशो ठीक बाक्‍माक्‍त, दे आन पशो खोदेंशो पाइब दुम्‍तीनी। मारदे हना इन किकी पिपीपुकीमी परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब आन कली साइक्‍ना साइक्‍न बाक्‍तेक्‍मे। गेपुकीमी चहिं तुरस सेल्‍ना सेल्‍न बाक्‍तीनी। \v 49 साइ नेसी परमप्रभु यावे आ तुइक्‍तीक पाइश्‍शोमी ‘गो आं लोव़ शेंब मुर सोइक्‍नुङमी। मेको आं सोइश्‍शो मुर का निक्‍शी आन कली खेदा पा श्‍येत गेनीम, का निक्‍शी आन कली साइक्‍नीम’ देंशो बाक्‍त। \v 50 साइ ङोंइती रे मुल सम्‍म परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब शुश आन कली साइश्‍शो क्‍येक्‍क एको पाला ङा मुर आन रे ताक्‍सीब। \v 51 ङोंइती साइश्‍शो हाबील बाक्‍त। नेल्‍ल क्‍येङा नोले साइश्‍शो जकरिया बाक्‍त। मेको कली परमप्रभु यावे कली चढ़ेतीक नु आ खिं आस दातेम साइश्‍शो बाक्‍त। मेको नेल्‍ल आन कली मोपा साइक्‍तीके सिनाक्‍ती मुलाक्‍ती ङा मुर दोस गेने पुंइसीशा सजाइ ताइनीम। \v 52 आबी, सास्‍त्रीपुकी, गे खतम बाक्‍नीनी। मारदे हना गे जोक्‍तीक तुइक्‍तीक सांचो ताक्‍तीनी, तन्‍न मेकेर मओव़नी। मिनु ओव़चा दाक्‍ब आन कली यो ओव़चा मगेनी” दे हुइक्‍तीमी बाक्‍त। \p \v 53 मिनु येसु फरिसी आ खिं रे गाक्‍चवानु, सास्‍त्री नु फरिसीपुकी गाइश्‍शा, शुश लोव़ हिल्‍लो पा आ थुं थाम्‍मे बाक्‍त। \v 54 मारदे हना आ लोव़ ख्राइक्‍पाइश्‍शा, दोस गेचा माल्‍मे बाक्‍त। \em लूका २०:२०\em* \c 12 \s1 परमप्रभु कली थमा सुइक्‍चा माल्‍ब \r मत्ती १०:२६-३३ \p \v 1 मिनु हजार, हजार मुर खुम्‍सीशा, नेम्‍मुशा, चुमुशा, येसु आ लोव़ नेंथ जाक्‍मा बाक्‍त। मिनु येसुमी आ शेंसीब आन कली “फरिसी आन बोरपाइक्‍तीक ओख्‍ती रे होस पा बाक्‍कीन। मेको आन जोल पा शेंतीक बाक्‍ब। \em मत्ती १६:६; मर्कूस ८:१५\em* \v 2 सुम्‍शा वोइश्‍शो नोले नेल्‍ल हाक्‍सीशा तांइसीब। ख्रुइश्‍शा वोइश्‍शो लोव़ नेल्‍ल नोले तुंइ‍सीब। \em लूका ८:१७\em* \v 3 मोपतीके इन छिङछिङम बाक्‍शा पशो लोव़ नोले छेङछेङम नेंसीब। मुल इन खिंमी बाक्‍शा, नोफाम मुइक्‍मुशा पशो लोव़ नोले ठेयब सेंदा पा देंनीम। \v 4 आं वारचपुकी, इन रां कली साइक्‍ने चाप्‍बपुकी तशा महिनीन। मारदे हना साइक्‍ने थुम्‍शा, नोले मारेइ पने मचाप्‍नीम। \v 5 तन्‍न परमप्रभु यावे कली मान पा हिनीन। मारदे हना मुर आन कली साइश्‍शा, नाराक सोइक्‍तीक सक्ति मेको नु बाक्‍ब। मोपतीके मेको कली तशा मान पा हिनीन। \em हिब्रू १२:२९\em* \v 6 आस्‍सारीयोन निक्‍शीम ५ ओटा भंगेरा मग्‍याम्‍सीबा ङा? मो हना यो परमप्रभु यावेमी मेको आन कली कोव़शो बाक्‍ब। \em आस्‍सारीयोन का नेल्‍ल क्‍येङा आइक्‍च तांबा के क्‍येट बाक्‍त।\em* \v 7 मेको आन कली ला ममाइ। इन पिया ङा चां का का पा हिक्‍शा, गिश बाक्‍मा, दे तुइश्‍शो बाक्‍ब। मोपतीके महिनीन। गे भंगेरा क्‍येङा शुश हिक्‍सीशो बाक्‍नीनी। \em लूका २१:१८\em* \v 8 सुमी मुर आन कली ‘गो येसु आ मुर नङ’ देंबा, रागीम जरमेशोमी यो मेको आ पर्बम परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइब आन ङोंइती ‘मेको आं मुर बाक्‍ब’ देंब। \v 9 सुमी चहिं मुर आन कली ‘येसु सु बाक्‍मे? मतुइक्‍नुङ’ देंबा, मेको आ पर्बम परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइब आन ङोंइती ‘मेको कली मतुइक्‍नुङ’ देंब। \em लूका ९:२६; १सामुएल २:३०\em* \v 10 सु सुमी रागीम जरमेशो आ पर्बम शुक्‍शी पामे, मेको का का पा माफ ताइनीम। सु सुमी चहिं परमप्रभु यावे आ सोक्‍त आ पर्बम शुक्‍शी लोव़ पामे, मेको आन पाप गेनायो मक्‍याम्‍सीब। \em मत्ती १२:३२; मर्कूस ३:२८-२९\em* \p \v 11 इन कली आन ग्रुम्‍तीक खिं ङा ठेयब मुर नु हुकुम पाइब आन ङोंइती लाइश्‍शा राप्‍पदमेनु ‘मुल मार देंचा, मार लोव़ लेत्‍चा’ दे सुर्ता मपने। \v 12 मोपा राप्‍पदमेनु, परमप्रभु यावे आ सोक्‍तीमी इन कली मार देंचा दो देंचा तुइक्‍पाइश्‍शा देंपाइक्‍ब” दे शेंदीमी बाक्‍त। \s1 शोंप गे थुं महिरचा, दे शेंशो \p \v 13 मिनु काबु आ लोव़ नेंथ शुश मुर खुम्‍समानु, मुर कामी “शेंब, आं लोक्‍ब कली आं तचा ङा अङस योक्‍शा गेवो, दे मतीन” दे पुना बाक्‍त। \v 14 मिनु येसुमी “मार गो इस अङस योक्‍ब नङा ङा? मनङ” देंमाक्‍त। \v 15 मिनु नोले मुर आन कली “नेनीन, होस पा बाक्‍कीन। शिंम मदुमीन। मारदे हना शुश शोंप बाक्‍शा ला ब्रोंइशा बाक्‍चा मतांइसीब” देंमाक्‍त। \em उपदेसक ५:९; १तिमोथी ६:९-१०\em* \s1 शोंप पाइश्‍शो मूर्ख \p \v 16 मिनु कथा सेल्‍शा “शोंप पाइश्‍शो मुर का आ बाली नाली शुश ग्रेल्‍माक्‍त। \v 17 मिनु मेकोमी शुश ग्रेल्‍शो तशा ‘मुल अन्‍न वोइक्‍तीके खिं मजाक्‍दीप्‍ब। \v 18 मोपतीके खिं प्रेश्‍शा अन्‍न वोइक्‍तीक ठेयब खिं सेल्‍शा, बाक्‍शो अन्‍न नेल्‍ल मेकेर उप्‍नुङ’। \v 19 मिनु मेकोमी ‘शुश बर्स कली जाक्‍दीप्‍ब। शुश शोंप गे नु बाक्‍ब। मोपतीके जशा तूशा ग्‍येरशा बाक्‍को’ दे आंम थुं कली देंमाक्‍त। \em भजन संग्रह ४९:१-२०\em* \v 20 मिनु परमप्रभु यावेमी मेको कली ‘गे मूर्ख नवे। मारदे हना मुलाक्‍दो बेक्‍नेवे। मिनु इ खुप्‍शा उप्‍शो शोंप सुम जाइबा?’ दे मदा बाक्‍त। \v 21 परमप्रभु यावे कली ममिम्‍थु, शोंप ला मिम्‍ब मुर नेल्‍ल मोदेंशो दुम्‍नीम” दे शेंदीमी बाक्‍त। \em मत्ती ६:२०\em* \s1 सुर्ता मपचा, दे शेंशो \r मत्ती ६:२५-३३ \p \v 22 मिनु आ शेंसीब आन कली “मार जचा, मार फेक्‍चा, दे सुर्ता मपने। \v 23 मारदे हना जचा क्‍येङा ब्रोंइचा ठेयब बाक्‍ब। फेक्‍चा क्‍येङा इन रां ठेयब मिम्‍तीने। \v 24 खद आन कली कोव़ङीने। मेकोपुकीमी मशोक्‍नीम, मारेइ मरुप्‍नीम मखुप्‍नीम। आन अन्‍न वोइक्‍तीक खिं यो मबाक्‍ब। तन्‍न परमप्रभु यावेमी मेको आन कली कोव़शा थुल्‍ब। मिनु गे मेको चिक्‍ब आन क्‍येङा हिक्‍सीशो मबाक्‍नीनी ङा? \v 25 मार, गेपुकीमी सुर्ता पा इन ब्रोंइतीक नाक्‍त बारपाइक्‍ने चाप्‍नीनी ङा? \v 26 मोदेंशो लायो मचाप्‍तीनी हना, मारदे अरु थोव़क आन कली सुर्ता पाइनीनी? \v 27 लिली फू कली कोव़शा मिम्‍तीने। गिश रिम्‍शो तांइसीनीमी। श्‍येत पा गेय मपाइनीम। पांइतो मपांइनीम। पिप सोलोमन गिश ग्‍योम्‍साक्‍व हना यो, मेको लिली फू खोइ दारशो मदुम्‍माक्‍त। \v 28 परमप्रभु यावेमी मेको घांस रिम्‍शो पा ग्‍योम्‍ताक्‍व बाक्‍त हना यो, याम का बाक्चा गेब। नोले मेको घांस मीम हुम्‍चा पुंइसीब। घांस कली लायो मिश रिम्‍शो पा ग्‍योम्‍ताक्‍व हना, गे रिम्‍शो पा थमा सुइक्‍ने मचाप्‍ब इन कली मग्‍योम्‍बा ङा? \p \v 29 मार जचा मार तूचा, दे थुंमी सुर्ता मपने। \v 30 रागी रागी ङा मुर नेल्‍लेमी मोदेंशो मिम्‍नीम। इन आफ, परमप्रभु यावेमी इन माल्‍शो नेल्‍ल तुइक्‍ब। \v 31 मोपतीके मोदेंशो मिम्‍चा प्रोंइशा, परमप्रभु यावे आ राज्‍य मालीने। मिनु मारेइ मारेइ यो ताइनीनी। \p \v 32 गे आइक्‍च बगाल, महिनीन। मारदे हना इन आफोमी इन कली आ राज्‍यम वोइक्‍चा दाक्‍ब। \em लूका २२:२९\em* \v 33 इन के बाक्‍शो लेयशा, मथीब आन कली योक्‍शा गेने। मो पनीनु, स्‍वर्गम इन शोंप लीब। मिनु मेको मोपा वोइश्‍शो शोंप खुइमी खुइ पने मचाप्‍नीम, खिया मजोइब मराक्‍ब, गेनायो मजाम्‍ब। \em लूका १८:२२\em* \v 34 तेकेर इन शोंप बाक्‍बा, मेकेरन इन थुं यो लीशो बाक्‍ब। \s1 सासीशा बाक्‍कीन, दे शेंशो \r मत्ती २४:४३-५१ \p \v 35 बत्ती दाशा वा फेक्‍शा सासीशा बाक्‍कीन। \em प्रस्थान १२:११; १पत्रुस १:१३; मत्ती २५:१-१३\em* \v 36 होव़प ग्‍युंबे भोज जथ लमेनु, आ गेय पाइबपुकीमी ‘इं होव़प लेश्‍शा जाक्‍ब। मोपतीके लेश्‍शा मजाक्‍म सम्‍म मइप्‍थु बाक्‍य, दे रिम्‍नीम। मिनु होव़प जाक्‍शा, लाप्‍चो ख्रोकोल पदानु, गु रोक्‍शा ओव़चा गेनीम। \em प्रकाश ३:२०\em* \v 37 मोदेंशो गेय पाइब आसीक ताइब बाक्‍नीम। होव़प लेश्‍शा जाक्‍मेनु, आ गेय पाइब आन कली मइप्‍थु रिम्‍शा बाक्‍शो थित्‍‍तु हना, आ होव़प थाम्‍पा ग्‍येरसीशा, मेको आन कली निप्‍पाइश्‍शा थुल्‍ब। \v 38 होव़प नाक्‍दो नाक्‍ती गेना हना यो लेश्‍शा जाक्‍मेनु, आ गेय पाइब मइप्‍थु बाक्‍तेक्‍म हना, मेको मुर रिम्‍शो दुम्‍शा आसीक ताइनीम’। \v 39 नेनीने, खिं ङा मुरुमी ‘मुल खुइ जाक्‍नीम’ दे तुइश्‍शो नम हना, मेकोम खिं मप्रोंइथु मइप्‍थु बाक्‍शा, खुइ पचा मगेम वा। \em १थिस्‍सलोनिकी ५:२\em* \v 40 मोदेंशो पा गे यो मइप्‍थु सासीशा बाक्‍कीन। मारदे हना रागीम जरमेशो इन मतुइक्‍थु जाक्‍ब” दे शेंदीमी बाक्‍त। \p \v 41 मिनु पत्रुसमी “प्रभु, एको लोव़ गो आंइ कली ला शेंदीनी देय मुर नेल्‍ल आन कली शेंदीनी?” दे हिल्‍लो पवानु, \v 42 प्रभुमी “होव़पमी आ खिं कोव़ब कली जची जाक्‍मेनु जचा गेचा, दे अरेशा वोइक्‍चा पुंइसीब। मेको खोदेंशो निप्‍स पाइश्‍शो थमा सुइक्‍चा पुंइसीशो गेय पाइब सु बाक्‍बा? \v 43 आ होव़प लेश्‍शा जाक्‍मेनु, आ गेय पाइबमी आ अरेशो गेय पना पन बाक्‍शो थित्‍तु हना, मेको गेय पाइब आसीक राइब दुम्‍ब। \v 44 नोफा दाइश्‍शा नेनीने, मेको होव़पमी आ बाक्‍शो मारेइ मारेइ मेको गेय पाइब कली जिम्‍मा गेब। \v 45 तन्‍न मेको गेय पाइबमी ‘आं होव़प इच्‍का नोले जाक्‍ब’ दे मिम्‍शा, मेकोमी गेय पाइब वोंइश मुर, मीश मुर आन कली तुप्‍शा श्‍येत गेशा, जशा तूशा, दुक्‍शा पाप्‍तु हना, \v 46 आ ममिम्‍शो मतुइश्‍शो नाक्‍त आ होव़प लेश्‍शा जाक्‍ब। मिनु मेकोमी मेको गेय पाइब कली सजाइ गेशा, मरिम्‍शो गेय पाइबपुकी नु काथा वोइक्‍ब। \v 47 मिनु होव़प आ देंशो रुप्‍शा यो मतुइश्‍शो खोदेंशो पा मेको आ देंशो मटीब गेय पाइब शुश तुप्चा पुंइसीब। \em याकूब ४:१७\em* \v 48 होव़प आ देंशो मतुइक्‍थु, मरिम्‍शो पाप्‍तु हना, इच्‍का ला तुप्‍‍चा पुंइसीब। सुमी शुश रुप्‍शा तुइश्‍शो बाक्‍मे, मेकोम शुश जिम्‍मा ब्राइबा। मिनु सुमी शुश जिम्‍मा ब्राइबा, मेको शुश जिम्‍मा वारी दुम्‍ब” दे शेंदीमी बाक्‍त। \s1 फ्राचा कली जाक्‍ती \r मत्ती १०:३४-३६ \p \v 49 मिनु येसुमी शेंना शेंन “गो एको रागीम मी जेत्‍थ जाक्‍शो नङ। एको मी आं क्‍येङा ङोंइती जेश्‍शो हना, रिम्‍शो दुम वा। \v 50 गो श्‍येत का जचा माल्‍नुङ। मेको बेक्‍चा ङा श्‍येत मजङा सम्‍म परमप्रभु यावेम गेशो गेय पाइनुङ। \em लूका १८:३१; मत्ती २०:२२; मत्ती २६:३८\em* \v 51 गो रागीमी नेल्‍ल आन कली गारपाइक्‍थ जाक्‍शो बाक्‍नुङ, दे मिम्‍नीनी? तन्‍न गो इन कली फ्राथ कका जाक्‍ती। \v 52 खिं कामी ५ जना मुर बाक्‍तेक्‍म हना, मेको ५ जना ब्रानीम। सांमी थमा सुइक्‍नीम, निक्‍शीमी थमा मसुइक्‍नीसी। निक्‍शीम थमा सुइक्‍नीसी, सांमी थमा मसुइक्‍नीम। \v 53 आफोमी थमा सुइक्‍ब, आ तौमी थमा मसुइक्‍ब। मिनु आफ कली आइक्‍च सेल्‍ब। तौमी थमा सुइक्‍ब, आ आफोम थमा मसुइक्‍ब। मिनु आ तौ कली आइक्‍च सेल्‍ब। ममामी थमा सुइक्‍ब, तमीमी थमा मसुइक्‍ब। तमीमी थमा सुइक्‍ब, ममामी थमा मसुइक्‍ब। शिमीमी थमा सुइक्‍ब, चाइमीमी थमा मसुइक्‍ब। चाइमीमी थमा सुइक्‍ब, शिमीमी थमा मसुइक्‍ब। मोपा थुं का पा बाक्‍ने मचाप्‍नीम” दे शेंदीमी बाक्‍त। \p \v 54 मिनु मेकेर खुम्‍सीशो शुश मुर आन कली “नां पेरतीकेम गोस्‍स ग्रूमेनु, ‘इच्‍ची ना रेउ यीब’ देंनीनी। मिनु रेउ यीब। \em मत्ती १६:२-३\em* \v 55 दक्‍खिन रागी रे फश पवानु ‘मुलाक्‍ती हुप्‍ब’ देंनीनी। मिनु हुप्‍ब। \v 56 गे कपटीपुकी, सरीङ, रागी कोव़शा, मुल मार दुम्‍बा, दे तुइक्‍नीनी। मुल मार दुम्‍चशो बाक्‍मे, मेको चहिं मारदे मरुप्‍नीनी? \v 57 तेको गेय पशोमी रिम्‍शो दुम्‍बा, तेको गेय पशोमी मरिम्‍शो दुम्‍बा, मेको मिम्‍ने मचाप्‍नीनी? \v 58 इन कली दोस गे‍मेनु, दुशा बाक्‍कीन। मारदे हना इन कली दोस गेशा, निसाफ पाइब आ ङोंइती लाइक्‍तेक्‍म हना, मेकोमी इन कली लल पिया आन गुइमी जिम्‍मा गेशा, जेल्‍खानम चोक्‍पाइक्‍नीम। \em मत्ती ५:२५-२६\em* \v 59 नोफा दाइश्‍शा नेनीने, मेकोम इन कली नोले ङा लेप्‍तोन सम्‍म मथाप्‍पाइक्‍थु मप्रोंइनीम” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \em लेप्‍तोन का नेल्‍ल क्‍येङा आइक्‍च रोमी आन तांबा के क्‍येट बाक्‍ब।\em* \c 13 \s1 इन थुं परमप्रभु गे लेत्‍तीन, दे शेंशो \p \v 1 मोपा शेंदीमीनु, आ लोव़ नेंब का निक्‍शीमी “साइ गालील रागी ङा मुरपुकीमी मारेइ मारेइ क्‍योरशा जारदमेनु, पिलातसमी सिपाइ सोइश्‍शा, मेको जारब आन कली क्‍योरपाइश्‍शा, मेको आन जारशो हुश नु ब्‍वाइक्‍ताक्‍व” देंमा बाक्‍त। \v 2 मिनु येसुमी मेको आन कली “मोपा साइक्‍चा पुंइसीब आन कली रागी ङा मुर क्‍येङा मरिम्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त, दे मिम्‍नीनी? ममाइ, मेको इन खोदेंशोन नम। \em यूहन्‍ना ९:२\em* \v 3 इन थुं परमप्रभु यावे गे मलेत्‍ताक्‍नी हना, गे यो मोदेंशो पा बेक्‍नीनी। \v 4 सिलोआमी नेल्‍ल क्‍येङा लाइश्‍शो खिं ब्रेम्‍मेनु, १८ जना चिप्‍शा बेक्‍मा बाक्‍त। मोपा बेक्‍शोपुकी यरूसलेम सहरम बाक्‍ब नेल्‍ल आन क्‍येङा मरिम्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त, दे मिम्‍नी‍नी? ममाइ, मेको इन खोदेंशोन नम। \v 5 इन थुं परमप्रभु यावे गे मलेत्‍ताक्‍नी हना, गे यो मोदेंशो पा बेक्‍नीनी” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \p \v 6 मिनु कथा सेल्‍शा “मुर कामी पोव़शी रवा का ख्रुमा बाक्‍त। मिनु फल सित्‍ची ना, सिदा कों, दे कोव़थ लमाक्‍त। मिनु कोव़ङानु दा, काइ मसिश्‍शो बाक्‍माक्‍त। \em मत्ती २१:१९\em* \v 7 मोपा मसिश्‍शो तशा, आ गेय पाइब कली ‘एको रवा फल मसिप्‍ब। गो बर्स बर्सम खेयप सां कोव़थ जाक्‍ङानु, काइ मसिश्‍शो बाक्‍त। एको रवामी रू ला नेक्‍तु। मोपतीके एको कली तिम्‍शा ताइक्‍तो’ दे मदा बाक्‍त। \v 8 आ गेय पाइबमी चहिं ‘आं होव़प, मुल बाक्‍ल। बर्स का सम्‍म आ पुं मेर दोशा, मोल कुर पाइनुङ। \em २पत्रुस ३:९,१५\em* \v 9 मिनु सित्‍त हना, बाक्‍ल। मसित्‍त हना, तिम्‍शा ताइक्‍चा’ देंमाक्‍त” दे शेंदीमी बाक्‍त। \em लूका ३:९\em* \s1 कूंजी कली सापाइश्‍शो \p \v 10 काबु नाइक्‍तीक नाक्‍ती ग्रुम्‍तीक खिंमी मुर आन कली शेंदीमी बाक्‍त। \em लूका ६:६-११\em* \v 11 मेकेर वोलम तशा, १८ बर्स कूंजी दुम्‍शो मीश का मुर बाक्‍माक्‍त। मेको गुर ब्‍वेशो बाक्‍माक्‍त। रिम्‍शो पा राप्‍ने मचाप्‍बाक्‍माक्‍त। \v 12 मिनु येसुमी मेको मीश मुर कली तशा “एक पिवो” दे ब्रेत्‍ता बाक्‍त। मिनु पिमेनु “आं तमी, कूंजी दुम्‍शो रे प्रोंइतन” देंशा आ गुइ मेको तारी वोदा बाक्‍त। \v 13 मोपा वोदानु, साशा राम्‍माक्‍त। मिनु ग्‍येरशा परमप्रभु यावे कली ठेयब सेला बाक्‍त। \p \v 14 मिनु ग्रुम्‍तीक खिं ङा ठेयब मुरुमी नाइक्‍तीक नाक्‍ती सापाइश्‍शो तशा, आ थुं मनुमाक्‍त। मिनु आ थुं मनुथु, मेकेर बाक्‍ब आन कली “साता कामी ६ नाक्‍त गेय पचा माल्‍ब। काबु नाइक्‍चा माल्‍ब। मिनु नाइक्‍तीक नाक्‍ती गेय पचा मदुम्‍ब। मोपतीके इन रोइ सापाइक्‍चा कली नाइक्‍तीक नाक्‍ती गेनायो मजाक्‍कीन। अरु नाक्‍त जाक्‍कीन” दे हुइक्‍तीमी बाक्‍त। \em प्रस्‍थान २०:९-१०\em* \v 15 मिनु प्रभुमी हुइक्‍ब मुर कली “ए कपटी, गे नाइक्‍तीक नाक्‍ती इन ब्‍यफ नु गधा आन कली प्रोंइशा, ब्‍वाक्‍कु मतूपाइक्‍नीनी ङा? \em लूका १४:५\em* \v 16 एको मीश मुर अब्राहाम आ तमी बाक्‍ब। सैतानमी एको कली १८ बर्स सम्‍म रोइम गुरपाइश्‍शा वोइश्‍शो बाक्‍त। मिनु एको कली नाइक्‍तीक नाक्‍ती मप्रोंइचा? मसापाइक्‍चा?” दे हुइक्‍ता बाक्‍त। \em लूका १९:९\em* \v 17 मोदेंशो लोव़ पवानु, आ कली मरिम्‍शो देंब मुर मुने दोक्‍माक्‍त। मेकेर बाक्‍ब मुर नेल्‍ल येसु आ पशो रिम्‍शो गेय तशा, थाम्‍पा ग्‍येरसमा बाक्‍त। \s1 परमप्रभु आ राज्‍य आ पर्बम शेंशो \r मत्ती १३:३१-३३; मर्कूस ४:३०-३२ \p \v 18 मिनु मेकोमी “परमप्रभु यावे आ राज्‍य दोदेंशो बाक्‍ब देंशा हना, \v 19 मुर कामी आ रूमी तोरी शोक्‍गा बाक्‍त। मिनु वाशा ठेयब रवा दुम्‍माक्‍त। मेको रवाम चिक्‍बपुकीमी ग्‍योव़ सेल्‍मे बाक्‍त। \p \v 20 मिनु परमप्रभु यावे आ राज्‍य दोदेंशो बाक्‍ब देंशा हना, \v 21 मीश मुर कामी सेआह सां फसीम बोरपाइक्‍ब ओख्‍ती सुप्‍ताक्‍व। मिनु मेको फस नेल्‍ल बोरत” दे शेंदीमी बाक्‍त। \em सेआह का १३ लिटर गारचा ङा पुक्‍तीके बाक्‍ब। अरु ब्रेक्‍तीकेमी चहिं ७ लिटर पुक्‍तीके बाक्‍ब, दे ब्रेक्‍शो बाक्‍त। सेआह सां ३९ लिटर कि २१ लिटर पुक्‍तीके बाक्‍ब।\em* \s1 आइक्‍च लाप्‍चो आ पर्बम शेंशो \p \v 22 येसु गाउं सहर ते ते जाक्‍दीम्‍मे, मेक मेक शेंना शेंन यरूसलेम गे ल‍माक्‍त। \v 23 मिनु मुर कामी “शेंब हजुर, परमप्रभु यावे आ राज्‍य ओव़चा ताइबपुकी का निक्‍शी ला बाक्‍नीमी?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त \v 24 मिनु येसुमी “आइक्‍च लाप्‍चो रे ओव़चा मालो। मेकेर रे शुश मुर ओव़चा दाक्‍नीम, तन्‍न ओव़ने मचाप्‍नीम। \em मत्ती ७:१३-१४\em* \v 25 मारदे हना खिं ङा मुरुमी लाप्‍चो चोक्‍ब। मिनु जाक्‍शोपुकी लाङगाम राप्‍‍शा ‘ओव़चा गेकी, प्रभु’ दे ब्रेत्‍नीनी। तन्‍न खिं ङा मुरुमी ‘इन कली मतुइक्‍नन्‍नी, ते रे जाक्‍शो ननी?’ देंब। \em मत्ती २५:११-१२\em* \v 26 मिनु गेपुकीमी ‘हजुर, गे नु काथा खमे जाइब नकी। आंइ गाउं सहर सहरमी शेंदीनीनु, गो इन लोव़ नेंतक’ देंनीनी। \em मत्ती ७:२२-२३\em* \v 27 तन्‍न मेकोमी इन कली ओव़चा मगेथु ‘ते रे जाक्‍नी मतुइक्‍नुङ। मरिम्‍शो पाइबपुकी आं रे पा ङोन लने’ दे खेरब। \v 28 मोदेंशो पा खेरचा पुंइसीशा, ङाक्‍शा इन ख्रुइ शेप्‍नीनी। मारदे हना इं किकी पिपी अब्राहाम, इसहाक, याकूब नु परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब नेल्‍ल आन कली परमप्रभु यावे आ राज्‍यम ओव़शा, बाक्‍शो ताइनीनी। गे चहिं खेरचा पुंइसीनीनी। \em मत्ती ८:११-१२\em* \v 29 मुरपुकी पूर्ब पच्‍छिम उत्तर दक्‍खिन रे जाक्‍शा, परमप्रभु यावे आ राज्‍यम ओव़शा भोज जशा बाक्‍शो ताइनीनी। \em लूका १४:१५\em* \v 30 नेल्‍ल आन क्‍येङा नोले दुम्‍शोपुकी ङोंइती दुम्‍नीम। मिनु नेल्‍ल आन क्‍येङा ङोंइती दुम्‍शोपुकी नोले दुम्‍नीम” दे शेंदीमी बाक्‍त। \s1 हेरोदम येसु कली साइक्‍चा माल्‍शो \p \v 31 येसुमी शेंना शेंन बाक्‍मेनु, फरिसीपुकी जाक्‍शा, येसु कली “पिप हेरोदम इन कली ग्‍याइश्‍शा साइक्‍चा माल्‍शो बाक्‍ब। मोपतीके एक रे रीब पा लने” देंथ जाक्‍मा बाक्‍त। \v 32 मिनु येसुमी “लशा, मेको फ्‍याउरे कली ‘मुलाक्‍ती नु दीसा वोल आन कली खेरनुङमी। रोइ पशो मुर आन कली सापाइक्‍नुङमी। मिनु नित्‍थ नाक्‍ती आं गेय थुम्‍नुङ। \v 33 मुलाक्‍ती, दीसा नु नित्‍थ नाक्‍ती यरूसलेम मेर गाक्‍नुङ। मारदे हना परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइबपुकी साइ रेन यरूसलेम सहरम ला खतम दुम्‍नीम’ देनीन” दे सोइक्‍तीमी बाक्‍त। \s1 यरूसलेम मिम्‍शा, येसु आ थुं खाइश्‍शो \r मत्ती २३:३७-३९ \p \v 34 मिनु यरूसलेम कली “ए यरूसलेम, यरूसलेम, परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब आन कली साइक्‍तीवी। इ कली शेंथ सोइश्‍शो आन कली फुल्‍लु क्रोम्‍ताक्‍वी। पोव़थीमी आ चितोली आन कली पुप्‍शो खोदेंशो पा, गो शुश खेयप इ आल आन कली पुप्‍चा माल्‍ती, गे चहिं मबिस्‍से। \em मत्ती २३:३७-३९; लूका १९:४१-४४\em* \v 35 मुल इ खिं ब्रेश्‍शा मारेइ मलीब। ‘प्रभु आ नेंमी जाक्‍ब ठेयब बाक्‍ब’ मदेंने सम्‍म गे आं कली मताइनेवे” देंमाक्‍त। \em येरमीया २२:५, भजन संग्रह ६९:२७; भजन संग्रह ११८:२६\em* \c 14 \s1 नाइक्‍तीक नाक्‍ती सापाइश्‍शो \p \v 1 मिनु काबु नाइक्‍तीक नाक्‍ती मार दुम्‍माक्‍त देंशा हना, येसु फरिसी आ खिंमी खमे जथ लमाक्‍त। मिनु फरिसीपुकीम “मार पाइबा, मार शेंबा” दे योव़की पा बाक्‍मा बाक्‍त। \em लूका ६:६-११; लूका ११:३७\em* \v 2 मिनु मेकेर शुश ब्‍वाक्‍कुम ब्रीशा होम्‍शो रोइ पशो मुर का बाक्‍माक्‍त। \v 3 मिनु मेको रोइ पशो मुर येसु आ ङोंइती बाक्‍मेनु, येसुमी सास्‍त्री नु फरिसी आन कली “नाइक्‍तीक नाक्‍ती सापाइक्‍चा दुम्‍बा, दे मदुम्‍बा?” दे हिल्‍लो पामी बाक्‍त। \v 4 मेकोपुकीमी आ लोव़ मलेत्‍थु ब्‍वालेइ पा बाक्‍मा बाक्‍त। मिनु येसुमी रोइ पाइब कली थि‍शा, सापाइश्‍शा, आ खिं सोइक्‍ता बाक्‍त। \v 5 मिनु मेको योव़की पाइब आन कली “नाइक्‍तीक नाक्‍ती इन ब्‍यफ, इन गधा का इनारम बिक्‍त हना, मग्रुंइनीनी ङा?” दे हुइक्‍तीमी बाक्‍त। \em लूका १३:१५; मत्ती १२:११\em* \v 6 मिनु मारेइ लोव़ लेन्‍ने मचाप्‍मे बाक्‍त। \s1 लोव़ ख्राइक्‍पाइश्‍शो \p \v 7 मिनु मेकेर खमे जथ जाक्‍शो शुशेमी ठेयब लेश्‍शा, ठेयब मुर आन नित्‍तीकेमी नित्‍चा माल्‍शो तशा \em मत्ती २३:६\em* \v 8 “जन्‍ती लनीनु, सम्‍दी नित्‍तीकेमी मनिस्‍सीन। \em हितोपदेस २५:६-७\em* \v 9 मारदे हना सम्‍दी जाक्‍मेनु, खिं ङा मुरुमी इन कली पोक्‍शा याक्‍पाइक्‍ब। मिनु सम्‍दी नित्‍तीकेमी सम्‍दी कली निप्‍पाइक्‍ब। इन कली चहिं वाइलपुकी नु निप्‍पाइक्‍ब। मिनु मुने दोक्‍नीनी। \v 10 जन्‍ती लनीनु, वाइल आन नित्‍तीकेम निस्‍सीने। मिनु खिं ङा मुरुमी इन कली वाइल नु निश्‍शो तशा ‘ए जन्‍तीपुकी, एक पिने’ दे ब्रेश्‍शा, इन कली मान पा ठेयब मुर नु निप्‍पाइक्‍ब। मिनु मेकेर बाक्‍बपुकीमी यो इन कली मान पाइ‍नीम। \v 11 मारदे हना ठेयब सुंइसीब कली मुरपुकीमी महिक्‍थु मान मपाइ‍नीमी। ठेयब मसुंइ‍सीब कली चहिं मुरपुकीमी ठेयब सेल्‍शा, मान पाइनीम” दे शेंदीमी बाक्‍त। \em लूका १८:१४; मत्ती २३:१२; याकूब ४:६,१०\em* \p \v 12 मिनु खमे जथ ब्रेप्‍ब कली “गे जचा तूचा सेल्‍शा मान पा गेवीनु, आंम मुर वारचपुकी नु शोंप पाइश्‍शो मुर आन कली मब्रेत्‍तीमी। मारदे हना इ कली यो लेंशा ब्रेश्‍शा मान पा जचा गेशा, इ देदेङ लेत्‍नीम। \v 13 भोज पवीनु, प्रुङग आन कली कूंजी कुंजे, नु मिक्‍च मताइब आन कली ब्रेत्‍तीमी। \em ब्‍यवस्‍था १४:२९\em* \v 14 मिनु मेकोपुकीमी इ देदेङ लेन्‍ने मचाप्‍नीम। तन्‍न परमप्रभु यावेमी निसाफ पची ना इ पशो नेल्‍ले ताइनेवे” देंमाक्‍त। \em १कोरिन्‍थी १५:२३; प्रेरित २४:१५\em* \s1 ठेयब भोज \r मत्ती २२:१-१० \p \v 15 मिनु मेकेर बाक्‍ब कामी येसु आ लोव़ नेंशा “सु परमप्रभु यावे आ राज्‍यम ओव़शा, जचा ख्रेत्‍चा पुंइसीबा, मेको ग्‍येरसेक्‍ल” देंमाक्‍त। \em लूका १३:२९\em* \v 16 मो देंब कली येसुमी “मुर कामी ठेयब भोज का गेचा कली, शुश मुर आन कली ब्रेत्‍ता बाक्‍त। \v 17 मिनु जचा तूचा सेल्‍शा, आ गेय पाइब का कली ‘जचा तूचा ठीक पाता। मुल जथ पिन’ दे ब्रेत्‍थ सोइक्‍ता बाक्‍त। \v 18 मिनु गेय पाइब लशा, खिं कामी जाक्‍दीश्‍शा ‘लो जथ पिने’ देंमेनु ‘गो रू ग्‍याप्‍ता। मुलाक्‍ती कोव़थ लङ देंती। मिनु पिचा मताइनुङ, देंत, देनो’ देंमाक्‍त। \v 19 मिनु अर्को आ खिंमी जाक्‍दीम्‍मेनु ‘गो ५ हाल ब्‍यफ ग्‍याप्‍ता। मिनु मुलाक्‍त ब्‍वाक्‍शा, कोव़थ लाइनुङ। मोपतीके गो पिचा मताइनुङ, देंत, देनो’ देंमाक्‍त। \v 20 मिनु अर्को खिं लमेनु, मेकोमी ‘गो ग्‍युंबे पाता। मिनु गो पिचा मताइनुङ’ देंमाक्‍त। का का पा ‘पिचा मताइनुङ’ दे मेको गेय पाइब कली लोव़ लेत्‍मे बाक्‍त। \em १कोरिन्‍थी ७:३३\em* \v 21 मिनु गेय पाइबमी मेको लोव़ नेल्‍ल आ होव़प कली शेंदा बाक्‍त। मिनु मेको गाइश्‍शा ‘मो हना गे सहर मेर हिरशा लावो। मिनु प्रुङग, कूंजी कुंजे, मिक्‍च मताइब नु गुइ खोइल मदुक्‍ब आन कली खुप्‍शा चाक्‍मी’ दे सोइक्‍ता बाक्‍त। \v 22 मिनु ब्रेत्‍थ लशा चाक्‍शा, आ होव़प कली ‘इन देंशो नेल्‍ल पाता, चिनु नित्‍तीकेम मुर मब्रीम’ देंमाक्‍त। \v 23 मिनु होव़पमी ‘नित्‍तीके मब्रीम सम्‍म मुर आन कली “जाक्‍कीन है, जाक्‍कीन” दे ब्रेश्‍शा चाक्‍मी। मिनु आं खिं ब्रील। \v 24 ङोंइती आं ब्रेश्‍शो सुइमी मारेइ यो जचा थोव़क थाम्‍चा मतामेक्‍ल’ ” देंमाक्‍त। \s1 येसु आ नोले दोपा खोइक्‍चा \p \v 25 येसु गाक्‍मेनु, शुश मुरुमी आ नोले खोदमे बाक्‍त। मिनु येसुमी मेको आन कली कोव़शा \v 26 “सु सु गो नु बाक्‍चा दाक्‍नीमी, मेकोपुकीमी आम आफ, आंम मीश, आंम वोंइश, तमी तौ, लोक्‍बपुकी नु आंम कली यो ममिम्‍थु, आं नोले खोइय्‍यीमील। मारदे हना मेको मिम्‍बपुकीमी आं नोले खोइक्‍ने मचाप्‍नीम। \em लूका १८:२९-३०; ब्‍यवस्‍था ३३:९; १कोरिन्‍थी ७:२९\em* \v 27 सु सुमी आन श्‍येत कुरशा, आं कली मखोइक्‍नीमी, मेको आं शेंसीब दुम्‍ने मचाप्‍नीम। \em लूका ९:२३\em* \v 28 मार, गेपुकीमी लाइश्‍शो खिं सेल्‍चा क्‍येङा ङोंइती, सेल्‍ने थुम्‍चा कली क्‍येट जाक्‍दीप्‍बा देय मजाक्‍दीप्‍बा, दे हिसाब मपाइनीनी ङा? \v 29 हिसाब मपथु सेल्‍चा गोशा, खिं सेल्‍ने मथुम्‍थु क्‍येट नुप्‍त हना \v 30 ‘आ क्‍येट मजाक्‍दीत्‍थु, मार सेल्‍चा गोवा?’ दे शुक्‍शी पाइक्‍चा पुंइसीशा मुने दोक्‍सीब। \v 31 पिप काम आ बाक्‍शो १० हजार लडाइ पाइब लाइश्‍शा, २० हजार लडाइ पाइब बाक्‍शो पिप नु लडाइ पचा थुं पाप्‍तु हना, मेकोमी ग्राने चाप्‍नुङा देय मचाप्‍नुङा, दे ममिम्‍बा ङा? \v 32 ग्राने मचाप्‍नुङ, दे मिम्‍ताक्‍व हना, ङोन बाक्‍मानु ‘दुशा बाक्‍य’ दे लोव़सी पचा कली आ मुर सोइक्‍ब। \v 33 मोदेंशो पा गे यो आं नोले खोइक्‍चा क्‍येङा ङोंइती ‘खोइक्‍ने चाप्‍नुङा देय मचाप्‍नुङा’ दे मिम्‍तीने। गे नु बाक्‍शो मारेइ ममिम्‍थु, आं नोले खोइय्‍यीनी। ममिम्‍थु मचाप्‍नीनी हना, आं शेंसीब दुम्‍ने मचाप्‍नीनी। \em लूका ९:६२\em* \p \v 34 हिक्‍सीम ब्रोव़पाइक्‍ब। तन्‍न आ ङाम्‍चा जाम्‍त हना, मारम मेको कली ङाम्‍पाइक्‍चा। \em मत्ती ५:१३; मर्कूस ९:५०\em* \v 35 मेको ना रू कली दुम्‍बा, ना मुर कली दुम्‍बा। मोपतीके मुरुम मेको कली ताइक्‍नीम। सु के नोफा बाक्‍मे, मेकोमी नेनल” दे शेंदीमी बाक्‍त। \c 15 \s1 “जाम्‍शो थिश्‍शा ग्‍येरसमल” दे शेंशो \p \v 1 मिनु शुश तिरो पोक्‍ब नु पापीपुकी येसु आ लोव़ नेंथ जाक्‍मा बाक्‍त। \v 2 मिनु फरिसी नु सास्‍त्रीपुकीमी तिरो पोक्‍ब नु पापी शुश येसु नु काथा बाक्‍शा जशो तशा “मेको मुरुमी पापी आन कली ब्राइब। पापीपुकी नु काथा बाक्‍शा, खमे जाइब” दे आन थुं मनुथु, लोव़ पामे बाक्‍त। \em लूका ५:३०; लूका १९:७\em* \v 3 मिनु येसुमी मेको आन थुं मनुशो तुइक्‍ता बाक्‍त। \s1 जाम्‍शो भेडा आ कथा \p \v 4 मिनु “मुर कामी सहे का भेडा थुल्‍शा, मेको आन कली योव़ङानु, भेडा का जाम्‍त हना, मार, मेकोमी लीशो ९९ भेडा आन कली प्रोंइशा, जाम्‍शो कली माल्‍थ मलाइबा ङा? मथिदा सम्‍म माल्‍ना माल्‍न गाक्‍ब। \em मत्ती १८:१२-१४; लूका १९:१०; इजीकीएल ३४:१२; यूहन्‍ना १०:११-१२\em* \v 5 मिनु मेको जाम्‍शो भेडा का कली थिश्‍शा, ग्‍येरसीशा, बलाम लाप्‍शा, आ खिं चाक्‍ब। \v 6 मिनु आ वारच आन कली ‘आं जाम्‍शो भेडा थिश्‍शा चाक्‍ता। मोपतीके नेल्‍ल ग्‍येरसय’ देंब। \v 7 मारदे हना ९९ परमप्रभु यावे गे लेत्‍चा ममाल्‍शो रिम्‍शो पाइब आन क्‍येङा पापी कामी पाप पचा प्रोंइशो तशा, स्‍वर्गम बाक्‍बपुकी ग्‍येरसीनीम” दे शेंताक्‍मी। \s1 जाम्‍शो क्‍येट आ कथा \p \v 8 मिनु “मार, मीश मुर कामी १० ओटा द्राक्‍मे वोइश्‍शोमी का जाम्‍त हना, बत्ती दाशा, खिं गा, कुना लाङगा नेल्‍ल हिरशा, मथिदा सम्‍म ममाल्‍बा ङा? \em द्राक्‍‍मे ग्रीक लोव़ बाक्‍ब। मेको देनार का खोदेंशो नाक्‍त का ङा गाल्‍च बाक्‍त। देनार चहिं रोमी लोव़ बाक्‍ब।\em* \v 9 मिनु थिश्‍शा आ वारच आन कली नु आ नेक्‍था ङा मुर आन कली ब्रेश्‍शा ‘आं के जाम्‍शो द्राकमे का माल्‍शा थित्‍ता। मुल ग्‍येरसाक्‍यी’ देंब। \v 10 मोपा पापी मुर कामी पाप पचा प्रोंइशा, आ थुं परमप्रभु यावे गे लेत्‍ताक्‍व हना, परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबपुकी ग्‍येरसीनीम” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \s1 जाम्‍शो तौ आ कथा \p \v 11 मिनु लोव़ बोइश्‍शा “मुर का के तौ निक्‍शी बाक्‍सा बाक्‍त। \v 12 मिनु काबु कान्‍छा तौमी ‘आं आफ अङस योक्‍शा गेयी’ देंमाक्‍त। मिनु आफोमी जेठा नु कान्‍छा आस कली अङस योक्‍शा, गेम्‍सी बाक्‍त। \v 13 मिनु कान्‍छामी इच्‍का नाक्‍त नोले आ अङस नेल्‍ल खुप्‍शा, क्‍येट नेल्‍ल कुरशा गाक्‍माक्‍त। मिनु जशा, तूशा, तेल्‍लेम पा, जवा ग्‍यारशा, क्‍येट नेल्‍ल थुमा बाक्‍त। \em हितोपदेस २९:३\em* \v 14 मिनु मेको रागीमी अन्‍काल दुम्‍माक्‍त। मिनु कान्‍छामी श्‍येत जवा बाक्‍त। \v 15 मिनु मेको रागी ङा मुर का आ खिंमी गेय पवा बाक्‍त। मिनु मेको मुरुमी कान्‍छा कली पोव़ योव़ब सेला बाक्‍त। \v 16 मिनु जचा मतथु, शोव़लु बेक्‍शा, पोव़ कली जचा गेशो थोव़की यो जङ खोदेंशो दुम्‍माक्‍त। तन्‍न सुइमी मारेइ जचा मगेमे बाक्‍त। \em हितोपदेस २३:२१\em* \v 17 मिनु शुश श्‍येत जशा ‘आं आफ आ खिंमी गेय पाइबपुकीमी रूथ्री जाइनीम। हेंथ्री दुम्‍ब। गो चहिं शोव़लुम बेक्‍चता। \v 18 मुल गो आं आफ आ खिं लेत्‍नुङ। मिनु आं आफ कली “गो परमप्रभु यावे आ देंशो मटिङ। इन देंशो यो मटिङ। \em भजन संग्रह ५१:६; येरमीया ३:१२-१३\em* \v 19 मुल इन तौ देंचा मशिरनुङ। मोपतीके इन गेय पाइब का सेल्‍यीनी” दे माइक्‍नुङ’ दे मिम्‍ता बाक्‍त। \v 20 मिनु आ आफ आ खिं लेम्‍माक्‍त। मिनु आ आफ आ खिं जाक्‍दीत्‍चावानु, आ आफोमी कान्‍छा कली पिशो तशा, शिशी पा दोरशा लशा मुप्‍शा पुक्‍पु पदा बाक्‍त। \v 21 मिनु मेकोमी ‘आं आफ, गो परमप्रभु यावे आ देंशो मटिङ। इन देंशो यो मटिङ। मोपा मटितीके पापम ग्रुम्‍ती। इन तौ देंचा मशिरनुङ’ देंमाक्‍त। \v 22 मिनु आफोमी गेय पाइब आन कली ‘नेल्‍ल क्‍येङा दारशो फेक्‍तीक वा ग्रुंइशा, आं तौ कली फेक्‍तीने। आ गुइमी औंठी लिक्‍तीन। जुत्ता मुइक्‍पतीने। \v 23 मिनु दोम्‍शो बाछा क्‍योरशा, क्‍येशा जचा तूचा सेल्‍शा, नेल्‍ल ग्‍येरसय। \v 24 मारदे हना आं बेक्‍शो तौ सेस दुम्‍त। आं जाम्‍शो तौ थित्‍ता’ देंमाक्‍त। मिनु जशा तूशा नेल्‍ले ग्‍येरसमा बाक्‍त। \em एफिसी २:५\em* \p \v 25 मेकोपुकी ग्‍येरसीशा बाक्‍मानु, जेठा तौ रूमी गेय पथ लशो बाक्‍माक्‍त। मिनु लेश्‍शा खिं आ नेक्‍था जाक्‍मेनु, शुश मुर खुम्‍सीशा सिल पा, जशा तूशा ग्‍येरसीशा बाक्‍शो तवा बाक्‍त। \v 26 मिनु गेय पाइब का कली ‘इं खिंमी मार दुम्‍मे?’ दे हिल्‍लो पवानु, \v 27 मेकोमी ‘इन लोक्‍ब जाक्‍त। मिनु इन आफोमी जाक्‍शो तशा, ग्‍येरसीशा, दोम्‍शो बाछा क्‍योरपाइक्‍तु’ देंमाक्‍त। \v 28 मिनु मेको नेल्‍ल नेंशा ‘खिं मओव़नुङ’ दे चुरशा बाक्‍माक्‍त। \em मत्ती २०:१५\em* \v 29 मिनु आफोमी लेम्‍शा ‘ओव़ङो, गे यो ग्‍येरसो’ देंमेनु ‘मार ग्‍येरसीनुङा, गो शुश बर्स एको खिं ङा गेय पना पन बाक्‍ती। इन लोव़ नेल्‍ल टिशा बाक्‍ती। गेना हना यो रिम्‍शो ला पाता। तन्‍न आं वारचपुकी नु बाक्‍शा ग्‍येरसीचा कली बोका का यो मगेनी। \v 30 इन तौ कान्‍छामी इं खिं ङा बाक्‍शो नेल्‍ल लाइश्‍शा, तेल्‍लेम पा थुम्‍तु। मोदेंशो मुर लेश्‍शा जाक्‍मेनु, दोम्‍शो बाछा क्‍योरतीनी। मिनु मचुरनुङा ङा?’ देंमाक्‍त। \v 31 मिनु आफोमी ‘आं तौ, गे गो नु काथा बाक्‍ते। आं मार मार बाक्‍मा, मेको नेल्‍ल इ के नमी। \v 32 इ लोक्‍ब चहिं बेक्‍शा रे ब्रोंइत। जाम्‍शो रे थिस्‍साक्‍व। मोपतीके गो नेल्‍ल ग्‍येरसय’ देंमाक्‍त” दे येसुमी शेंदीमी बाक्‍त। \c 16 \s1 थुं का पा परमप्रभु कली ठेयब सेल्‍लीन \p \v 1 काबु येसुमी आ शेंसीब आन कली “क्‍येट थीब मुर कामी आ मार मार बाक्‍मा, मेको नेल्‍ल हिसाब पाइब का कली जिम्‍मा गेशा वोइश्‍शो बाक्‍माक्‍त। मिनु काबु मुरपुकीमी ‘हजुर, इन हिसाब पाइबमी क्‍येट मारेइ मारेइ हेंथे पा थुम्‍तु’ दे शेंदमे बाक्‍त। \v 2 मिनु क्‍येट थीबमी आ हिसाब पाइब कली ब्रेश्‍शा ‘गेमी आं क्‍येट थुम्‍शा गेयी बाक्‍त। ङोंइती रे ङा दोशो चेमी दोशो थुमी, लो, नेल्‍ल कोंइदी। मुल ङा मेरे इ कली मवोइक्‍नन’ दे मदा बाक्‍त। \v 3 मिनु मेकोमी ‘आं गेय रोइश्‍शा सोइक्‍ताक्‍यी। मुल गेय मताइनुङ। कोदाली दोने यो मचाप्‍नुङ। पुंइशा जचा कली यो मुने पाइनुङ। \v 4 मुल मार पचा माल्‍नुङा। गो मेको तुइक्‍नुङ। मुर आन खिं लङानु आं कली दोपा लोव़ पाइनीमी, मेको यो तुइक्‍नुङ’ दे मिम्‍ता बाक्‍त। \v 5 मिनु मेकोमी आ होव़प आ जेर लाइब आन कली का का पा ब्रेश्‍शा, ङोंइती जाक्‍ब कली ‘गे दोशो, मार लदी?’ दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \v 6 मिनु मेकोमी ‘सहे का बाथ जचा तेल लाइश्‍शो नङ’ देंमेनु ‘लो, नक कागज का सेल्‍स। मिनु जोल पा ५० बाथ ला ब्रेक्‍ताक्‍स’ देंमाक्‍त। \em बाथ का २२ लिटर खोदेंशो बाक्‍ब।\em* \v 7 मिनु अर्को कली ‘गे दोशो मार लदी’ दे हिल्‍लो पवानु, ‘सहे का कोर चेरब लाइश्‍शो नङ’ देंमेनु ‘लो, नक कागज सेल्‍शा, जोल पा ८० कोर ब्रेक्‍तस’ दे नक कागज का सेल्‍से बाक्‍त। \em कोर का २२० लिटर बाक्‍ब। \em* \v 8 मिनु जेर लाइक्‍ब नेल्‍ल आन के नक कागज सेल्‍शा, होव़प कली कोंइदा बाक्‍त। मिनु मेकोमी कोव़शा ‘गे मेको आन कली वारच सेल्‍शा, निप्‍स पाइश्‍शो गेय पा कोंइताक्‍यी’ देंमाक्‍त। रागीमी थमा सुइक्‍ब क्‍येङा थमा मसुइक्‍बपुकीमी निप्‍स पाइश्‍शो गेय पाइनीम। \em एफिसी ५:८-९\em* \v 9 मोपतीके गे यो निप्‍स पाइश्‍शो गेय पा वारचपुकी सेलीने। इन शोंप क्‍येट मारेइ मारेइ यो मथीब आन कली शिशी पा गेतीनी हना, परमप्रभु यावेमी इन पशो खोदेंशो पा गेब” देंमाक्‍त। \em लूका १४:१४; मत्ती ६:२०; मत्ती १९:२१\em* \s1 थुं निक्‍शी पाइश्‍शो मदुमीन \p \v 10 मिनु लेंशा “सुमी थम आइक्‍च गेय कली रिम्‍शो पा पाइबा, मेकोमी ठेयब गेय यो रिम्‍शो पा पाइब। सुम आइक्‍च गेय, दे मरिम्‍शो पा पाइबा, मेकोमी ठेयब गेय यो मरिम्‍शो पा पाइ‍ब। \em लूका १९:१७\em* \v 11 मोपतीके गे रागी ङा क्‍येट आ पर्बम जोल पाइब दुम्‍तीनी हना, स्‍वर्ग ङा शोंप दोपा ताइब दुम्‍‍ने चाप्‍नीनी? \v 12 गे अर्को मुर आन थोव़क आ पर्बम जोल पाइतीनी हना, आंमा इन शोंप इन कली सुम गेबा ङा? \v 13 गेय पाइब कामी होव़प निक्‍शी आस गेय पने मचाप्‍ब। मारदे हना का आ देंशो टिप्‍तु हना, अर्को कली मटीब दुम्‍ब। का कली दाक्‍ताक्‍व हना, अर्को कली चहिं काइ मदाक्‍ब। मोपतीके गे यो परमप्रभु यावे नु शोंप निक्‍शी आस नोले खोइक्‍ने मचाप्‍नीनी” दे येसुमी शेंदीमी बाक्‍त। \em मत्ती ६:२४\em* \s1 फरिसी आन कली हुइश्‍शो \p \v 14 फरिसीपुकीमी क्‍येट नु शोंप दाक्‍बाक्‍मा बाक्‍त। मिनु येसु आ लोव़ नेंशा गाइश्‍शा, शुक्‍शी पामे बाक्‍त। \v 15 मिनु येसुमी “मुर आन कली ‘गो ठीक नकी’ देंखु पा कोंइनीनी। मिनु मुरपुकीमी इन कली ठेयब सेल्‍नीम। परमप्रभु यावेमी चहिं इन मिम्‍शो नेल्‍ल तुइक्‍ब। मुर आन दातेमी हिक्‍सीशो नेल्‍ले परमप्रभु यावे आ ङोंइती थम आइक्‍च दुम्‍नीम। \em लूका १८:९-१४\em* \s1 साइ ब्रेक्‍शो लोव़ आ पर्बम शेंशो \p \v 16 साइ ङोंइती रे परमप्रभु यावे आ अरे‍शो लोव़ नु आ लोव़ पाइब आन ब्रेक्‍शो यूहन्‍ना आ पाला सम्‍म शेंताक्‍म। यूहन्‍ना जाक्‍म रे परमप्रभु यावे आ राज्‍य ङा लोव़ नेंपाइक्‍नीम। मिनु शुश मुरुमी मेको लोव़ नेंशा, थमा सुइश्‍शा, परमप्रभु यावे आ राज्‍यम ओव़चा बोल पाइनीम। \em मत्ती ११:१२-१३\em* \v 17 परमप्रभु यावेमी ब्रेक्‍पाइश्‍शो लोव़ का यो मग्‍याम्‍ब। मेको ग्‍याम्‍चा क्‍येङा सरीङ नु रागी ग्‍याम्‍ब। \em मत्ती ५:१८; मत्ती १९:९\em* \p \v 18 सुमी आ मीश कली प्रोंइशा, अर्को मीश चाक्‍बा, मेकोमी मीश वोंइश आस नाता ख्रोइश्‍शा, हें‍थे पाइब। सुमी आ वोंइश नु ब्राशा गाक्‍शो मीश चाक्‍बा, मेकोमी यो वोंइश मीश आस नाता ख्रोइश्‍शा, हेंथे पाइब। \s1 शोंप पाइश्‍शो मुर नु लाजरस \p \v 19 शुश शोंप पाइश्‍शो मुर का बाक्‍माक्‍त। मेको रिम्‍शो रिम्‍शो फेक्‍शा, ब्रोव़ब्रोव़शो जशा बाक्‍बाक्‍माक्‍त। \v 20 आ खिं ङा लाङगाम चहिं जचा मतथु, श्‍येत जशो लाजरस माइश्‍शो मुर का गोल्‍शा बाक्‍बाक्‍माक्‍त। मेको रोइ पा आ रां नेल्‍ल गार ग्रूशा राक्‍शो बाक्‍माक्‍त। \v 21 मेको शोंप पाइश्‍शो मुरुम आ जशो रे खपीम दोक्‍शो जचा ताइनुङा कों, दे आस पा कोव़शा बाक्‍बाक्‍माक्‍त। आ गार कुचुमपुकीमी तुक्‍बाक्‍मा बाक्‍त। \v 22 मिनु लाजरस शुश श्‍येत जशा बेक्‍माक्‍त। मिनु परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबमी अब्राहाम आ थुकुमी वोदमे बाक्‍त। मेको नोले शोंप पाइश्‍शो मुर यो बेक्‍शा थिम्‍चा पुंइसे बाक्‍त। \v 23 मेको शोंप पाइश्‍शो मुर बेक्‍शो मुर आन बाक्‍तीक जाक्‍दीम्‍माक्‍त। मिनु शुश श्‍येत जशा, ङोन रे कोव़ङानु, लाजरस कली अब्राहाम आ थुकुम बाक्‍शो तवा बाक्‍त। \v 24 मिनु ठेयब सेंदा पा ‘ए, आं आफ अब्राहाम, शिशी पाइय्‍यीनी। मारदे हना गो मीम दुप्‍शा, आं शोव़ सोव़शा बेक्‍चता। लाजरस कली आ ब्रेप्‍चो ब्‍वाक्‍कु ख्रुम्‍शा, ब्‍वाक्‍कु तोक्‍पाइक्‍थ सोइक्‍तीने’ दे ब्रेम्‍माक्‍त। \v 25 तन्‍न अब्राहाममी ‘ङोंइती थम रिम्‍शो पा बाक्‍ते। लाजरस चहिं शुश श्‍येत जशा बाक्‍त। मुल चहिं लाजरस आ थुं नाइक्‍चा ताप्‍तु, गे चहिं श्‍येत जशा बाक्‍नेवे। \em लूका ६:२४\em* \v 26 मोशो ला ममाइ। परमप्रभु यावे आ राज्‍य ङा मुर नरक मलाइनीम। मिनु नरक ङा मुर यो परमप्रभु यावे आ राज्‍यम ओव़चा मताइनीम’ देंमाक्‍त। \v 27 मिनु मेकोमी ‘आं आफ, सेउ पाइनन्‍नी, खिंमी आं के ५ जना लोक्‍ब बाक्‍नीम। \v 28 मेको आन कली “इन लोक्‍ब बेक्‍शा, नरक लशा श्‍येत जशा बाक्‍त। आ पशो खोदेंशो मपने। मो पाइतीनी हना, आ खोदेंशो दुम्‍नी” दे माइक्‍थ, लाजरस कली सोइक्‍तीने’ दे सेउ पवा बाक्‍त। \v 29 मिनु अब्राहाममी ‘परमप्रभु यावेमी मोसा कली ब्रेक्‍पाइश्‍शो लोव़ नु परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब आन ब्रेक्‍पाइश्‍शो लोव़ मेकोपुकी नु बाक्‍नीम। मेको पढेशा नेन्‍मेक्‍ल’ देंमेनु, \em २तिमोथी ३:१६\em* \v 30 ‘ममाइ, आ आफ, बेक्‍शो रे सेंसीशो मुर सोइक्‍ताक्‍नी हना ला, मेको आ लोव़ नेंशा टिशा, पाप पचा प्रोंइशा, आन थुं परमप्रभु यावे गे लेत्‍नीम’ दे सेउ पवा बाक्‍त। \v 31 मिनु अब्राहाममी ‘ममाइ, परमप्रभु यावे आ ब्रेक्‍पाइश्‍शो लोव़ मटिम्‍तेक्‍म हना, बेक्‍शो रे सेंसीशो मुर तशा यो थमा मसुइक्‍नीम’ देंमाक्‍त” दे येसुमी शेंदीमी बाक्‍त। \c 17 \s1 पाप पपाइक्‍ब बोक्‍नीम, दे शेंशो \r मत्ती १८:६-७; मत्ती १५:२१-२२; मर्कूस ९:४२ \p \v 1 काबु येसुमी आ शेंसीब आन कली “मुरपुकीमी पाप पपाइश्‍शा दाइल पाइक्‍चा गोइनीम। तन्‍न सुइमी अरु आन कली दाइल मपपदल, मारदे हना दाइल पपाइक्‍ब कली शुश मरिम्‍शो दुम्‍ब। \em मत्ती १८:६-७\em* \v 2 मेको आ शुरमी यात क्‍युक्‍शा, समुन्‍द्रमी ख्रुम्‍शा साइक्‍चा अरु सजाइ क्‍येङा रिम्‍शो दुम्‍ब। \v 3 इन कली का का पा शेंनन्‍नी। मिनु नेनीने। इ लोक्‍बमी पाप पाप्‍तु हना, मेको कली ‘मो मपचा’ दे अर्ती गेवो। इ अर्ती नेंशा माफ पुंइतु हना, माफ गेवो। \em मत्ती १८:१५\em* \v 4 काबुम ७ खेयप पाप पशा, ७ खेयप माफ पुंइथ जाक्‍त हना यो, ७ खेयप माफ गेवो” दे शेंदीमी बाक्‍त। \em मत्ती १८:२१-२२\em* \s1 थमा सुइक्‍तीक बारपाइक्‍चा, दे पुंइशो \p \v 5 मिनु शेंसीबपुकीमी येसु कली “प्रभु, आंइ थमा सुइक्‍तीक थुं बारपा गेकी” दे पुन्‍मे बाक्‍त। \v 6 मिनु प्रभुमी “रायो गेडा खोइ ला थमा सुइक्‍तीनी हना, इन पने मचाप्‍चा ङा मारेइ मलीब। एको रवा कली ‘शाक्‍श सुन्‍दा दुल्‍शा समुन्‍द्रम याक्‍सो’ देंनीनु, एको रवा यो याक्‍सीब। \s1 गेय पाइबम गाल्‍च ला ताइब, दे शेंशो \p \v 7 नेनीने, मिनु मिम्‍तीने। इन गेय पाइब कामी ब्‍यफ वाक्‍शा, कि बी योव़शा, खिं लेश्‍शा जाक्‍मेनु, खमे ख्रेत्‍नीनी ङा? ममाइ। \v 8 गेमी ‘लो, मी मुइश्‍शा, खमे क्‍येशा थुल्‍यी। मिनु गे यो जावो’ देंनीनी। \v 9 गेय पाइबमी अरेशो गेय पवानु, आ ठेयब मुरुमी सेवासी गेबा ङा? \v 10 गेपुकी गेय पाइब ननी। परमप्रभु यावेम इन कली आ गेय पाइब सेल्‍शा, गेय पपाइक्‍तु। मिनु एको गेय पशा ‘परमप्रभु यावे आ देंशो पाइतय। तन्‍न सेवासी गेने मपुंइसय। मारदे हना आ वोइश्‍शो मुर नय’ दे मिम्‍तीने” दे शेंदीमी बाक्‍त। \em १कोरिन्‍थी ९:१६\em* \s1 कोव़र पाइब आन कली सापाइश्‍शो \p \v 11 मिनु यरूसलेम ङा लां खोइश्‍शा, गालील नु सामरीया रागी आन दाते ङा लां लमा बाक्‍त। \em लूका ९:५१; लूका १३:२२\em* \v 12 मिनु काबु गाउं का जाक्‍दीम्‍मानु, १० जना कोव़र पशो मुरपुकीमी “येसु पीब” देंशो नेंशा, लां कोव़शा बाक्‍मा बाक्‍त। \em लेवी १३:४५-४६\em* \v 13 मिनु मेकोपुकीमी “येसु, शेंब, आंइ कली शिशी पाइक्‍की” दे सेउ पा ब्रेम्‍मा बाक्‍त। \v 14 मिनु येसुमी मेको आन कली तशा “गेपुकी, चढ़ेब आ ङोंइती लशा, इन साशो रां कोंइदीने” दे सोइक्‍तीमी बाक्‍त। मिनु लना लन लांमीन आन कोव़र सामा बाक्‍त। \em लूका ५:१४\em* \v 15 कामी आ रां साशो तशा, फ्रा लेश्‍शा परमप्रभु यावे कली ठेयब सेला बाक्‍त। \v 16 मिनु दोरशा पिशा, येसु आ ङोंइती बाप्‍शा खुम्‍की पा “प्रभु, गे आं कली रिम्‍शो पाइतीनी” दे सेउ पवा बाक्‍त। मेको सामरीया ङा मुर बाक्‍माक्‍त। \v 17 मिनु येसुमी “१० जना आन कली सापदुमी ममाइ ङा? अरु ९ जना ते लाग्‍मे? \v 18 मेको सामरीया ङा मुर ला परमप्रभु यावे कली ठेयब सेल्‍शा ‘गे रिम्‍शो पाइब बाक्‍नीनी’ देंथ जाक्‍मे?” देंमाक्‍त। \v 19 मिनु “गे रिम्‍शो पाइब बाक्‍नीनी” देंथ जाक्‍ब कली “इ पिया पोक्‍को। आं कली थमा सुइक्‍तीवी। मोपतीके साते” देंशा सोइक्‍ता बाक्‍त। \em लूका ७:५०\em* \s1 परमप्रभु आ राज्‍य आ पर्बम शेंशो \r मत्ती २४:-; मर्कूस १३:- \p \v 20 मिनु फरिसीपुकीमी येसु कली “परमप्रभु यावे आ राज्‍य जाक्‍चशो गेना तांइसीबा, दोपा तांइसीबा?” दे हिल्‍लो पामे बाक्‍त। मिनु येसुमी “परमप्रभु यावे आ राज्‍य मिक्‍चीम तचा ङा पा मत‍पांइसीब। \em यूहन्‍ना १८:३६\em* \v 21 एक जाक्‍त, मेरेक जाक्‍त, दे मदेंनीम। नेनीन, परमप्रभु यावे आ राज्‍य जाक्‍ने थुम्‍शा, गेपुकी नु बाक्‍त” दे शेंदीमी बाक्‍त। \p \v 22 मिनु आ शेंसीब आन कली नोले दुम्‍ब लोव़ पा “दोपा मुल रागीम जरमेशो नु काथा बाक्‍चा तनी, मोपा नोले चिनु काथा बाक्‍चा दाक्‍नीनी। तन्‍न काथा बाक्‍चा मताइनीनी। \v 23 मिनु मुरपुकीमी ‘परमप्रभु यावे आ सोइश्‍शो हुकुम पाइब एक जाक्‍त, मेरेक जाक्‍त, इरी जाक्‍त, उयु जाक्‍त, कोव़थ लय’ देंमानु, मेको थमा मसुइक्‍थु, मेको आन नोले मखोतीन। \em लूका २१:८\em* \v 24 रागीम जरमेशोमी चिन्‍ड कोंइशा तपांइसेनु, चिला पवानु, चिलाम नां दाप्‍तीक रे नां पेरतीक सम्‍म थिशो तांइसीशो बाक्‍ब। \v 25 मोपा तपांइसीचा क्‍येङा ङोंइती शुश श्‍येत जचा माल्‍ब। मारदे हना एको पाला ङा मुरपुकीमी आं कली मब्रथु, आं लोव़ मनेंनीम, थमा मसुइक्‍नीम। \em लूका ९:२२\em* \v 26 रागीम जरमेशो जाक्‍मेनु, मुरपुकीमी नोआह आ पालामी पशो खोदेंशो पाइनीम। \v 27 नोआह ठेयब डोंगाम मओव़म सम्‍म मुरपुकी जशा तूशा, ग्‍युंबे पशा, ग्‍युंबे पांइसीशा बाक्‍मा बाक्‍त। मिनु रेउ यिशा मुर नेल्‍ल बेक्‍मा बाक्‍त। \v 28 लोत आ पालामी यो मोदेंशो दुम्‍माक्‍त। मुरपुकीमी जचा फेक्‍चा, ग्‍याप्‍चा लेयचा, ख्रुम्‍शा मीमेनु रिक्‍चा नु मार मार सेल्‍चा मिम्‍तमे बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १९:१५,२४-२५\em* \v 29 काबु चहिं लोत सोदोम प्रोंइशा प्रोक्‍मेनु, परमप्रभु यावेमी सरीङ रे मी नु बारुक तोक्‍पदा बाक्‍त। मिनु सोदोम सहरम बाक्‍ब नेल्‍ल बेक्‍मा बाक्‍त। \v 30 रागीम जरमेशो जाक्‍शा तपांइसेनु, नोआह नु लोत आस पालाम दुम्‍शो खोदेंशो दुम्‍ब। \v 31 में नाक्‍ती बारदलीम बाक्‍बमी खिं गाम मार मार बाक्‍मा, मेको ब्रदीचा ममालीन। रूमी गेय पाइब खिं मलेतीन। \v 32 लोत आ मीश दोपा बेक्‍मे, मेको मिम्‍तीने। \em उत्‍पत्ती १९:२६\em* \v 33 आ गिंम प्रोंइचा माल्‍ब के आ गिंम योल्‍ब। आ गिंम सोइक्‍बमी आ गिंम प्रोंइब। \em लूका ९:२४\em* \v 34 मिनु मुर निक्‍शी ब्राख्‍ये कामी इप्‍शो बाक्‍नीस। का लाइक्‍चा पुंइसीब, का प्रोंइशा वोइक्‍चा पुंइसीब। \v 35 मीश मुर निक्‍शी यात हिल्‍शा बाक्‍नीस। का लाइक्‍चा पुंइसीब, का प्रोंइशा वोइक्‍चा पुंइसीब। \v 36 वोंइश मुर निक्‍शी रूम गेय पा बाक्‍नीस। का लाइक्‍चा पुंइसीब, का प्रोंइशा वोइक्‍चा पुंइसीब, दे इन कली देंनुङ” दे शेंदीमी बाक्‍त। \em मत्ती २४:४०\em* \v 37 मिनु आ शेंसीबपुकीमी “प्रभु, इन देंशो तेकेर दुम्‍बा?” दे हिल्‍लो पामेनु “तेकेर सिनु बाक्‍मे, मेकेरन गिद हिरसीनीम” देंमाक्‍त। \c 18 \s1 पुंइचा मप्रोंइचा, दे शेंशो \p \v 1 मिनु येसुमी आ शेंसीब आन कली “परमप्रभु यावे कली पुंइचा नु ‘गे रिम्‍शो पाइब बाक्‍नीनी’ देंचा गेनायो मप्रोंइचा” दे रुप्‍पाइक्‍चा कली कथा सेला बाक्‍त। \em १थिस्‍सलोनिकी ५:१७\em* \v 2 मिनु मेकोमी “सहर कामी निसाफ पाइब का बाक्‍माक्‍त। मेको सुइ नु महिंब बाक्‍माक्‍त। परमप्रभु यावे कली ममिम्‍थु, मुर आन लोव़ यो मनेंथु, आ थुंमी मार पिमे में ला पाइबाक्‍माक्‍त। \v 3 मेको सहरमी आ वोंइश बेक्‍शो मीश मुर का बाक्‍माक्‍त। मेको मीश मुर मेको निसाफ पाइब आ बाक्‍तीके जाक्‍ना जाक्‍न ‘आं कली दोस गेब आन कली सजाइ गेशा, आं कली ग्रापाइय्‍यीनी’ देंबाक्‍माक्‍त। \v 4 शुश नाक्‍ती सम्‍म निसाफ पाइबमी मेको कली आ पुंइशो मगेवा बाक्‍त। \v 5 काबु चहिं ‘परमप्रभु यावे कली मान पा महिंथु, मुर आन लोव़ यो मनेंथु, आं थुंमी मार पिमे में ला पा बाक्‍ती। तन्‍न मेको मीश मुरुम नाक्‍त किंत किंत जाक्‍शा, श्‍येत गेती। मुल आ लोव़ नेंचा ब्रीताक्‍ङ, नेंने यो मदाक्‍ङ। आ देंशो मपाता हना, जाक्‍स ङा जाक्‍स पाइब। मोपतीके मेको आ देंशो मपथु मप्रोंइनुङ’ दे मिम्‍ता बाक्‍त। \em लूका ११:७-८\em* \v 6 मेको निसाफ पाइब आ मिम्‍शो मिम्‍तीने। \v 7 मारदे हना निसाफ पाइब आ पशो खोदेंशो पा परमप्रभु यावेमी आ योव़शो आन कली आन पुंइशो मगेबा ङा? मेकोपुकीमी नाक्‍त किंत किंत पुंइचा मप्रोंइथु बाक्‍नीम। मुल मगेप्‍तु हना, काबु ङा काबु गेब। मिनु ग्रापाइक्‍ब। \v 8 रागीम जरमेशो तपांइसेनु, थमा सुइश्‍शा, परमप्रभु यावे कली पुंइशा ‘गे रिम्‍शो पाइब बाक्‍नीनी’ देंस ङा देंस बाक्‍शोपुकी ताइबा कों?” दे येसुमी देंमाक्‍त। \s1 ठेयब मसुंइ‍सीचा, दे शेंशो \p \v 9 काबु येसुमी अरु आन कली महिंथु, ठेयब सुंइ‍सीशो आन कली लोव़ पवा बाक्‍त। मेकोपुकीमी “गो आंम पचा माल्शो पा ठीक दुम्‍तक” दे मिम्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। \em रोमी १०:३\em* \v 10 मोदेंशो ठेयब सुंइ‍सीब आन कली “मुर निक्‍शी परमप्रभु यावे आ खिंमी परमप्रभु यावे कली प्रार्थना पथ लसा बाक्‍त। का फरिसी बाक्‍माक्‍त, का तिरो पोक्‍ब बाक्‍माक्‍त। \v 11 फरिसीमी मुर नेल्‍ल आन कली तपांइसीशा, चढ़ेतीक आ नेक्‍था राप्‍शा ‘परमप्रभु यावे, गे रिम्‍शो पाइब बाक्‍नीनी। मारदे हना गो अरु मुर खोदेंशो पा मुर आन मार मार रोइक्‍ब मनङ। गो जोल पाइब यो मनङ। मीश वोंइश आस नाता ख्रोइक्‍ब मनङ। मेरे तिरो पोक्‍ब खोदेंशो पापी मनङ। \em यसैया ५८:२-३\em* \v 12 साता कामी खेयप निक्‍शी माइजा बाक्‍नुङ। क्‍येट ताक्‍गुनु, १० भाग ङा भाग का योक्‍शा गेनुङ’ दे प्रार्थना पवा बाक्‍त। \em मत्ती २३:२३\em* \v 13 तिरो पोक्‍ब चहिं हारे बाक्‍शा, शुर खुक्‍शा ‘परमप्रभु यावे, गो पापी नङ। शिशी पाइयीनी’ दे प्रार्थना पवा बाक्‍त। \em भजन संग्रह ५१:१३,१९\em* \v 14 परमप्रभु यावेमी मेको कली आ पाप क्‍याम्‍शा, ठीक दुम्‍पाइक्‍तु। मिनु ठीक दुम्‍शा, आ खिं लेत्‍त। फरिसी चहिं पाप क्‍याम्‍चा मतव। मारदे हना सुमी ठेयब सुंइ‍सीबा, मेको महिक्‍शो दुम्‍ब। ठेयब मसुंइ‍सीब कली चहिं परमप्रभु यावेमी ठेयब सेल्‍ब” दे येसुमी माइक्‍मी बाक्‍त। \em मत्ती २१:३१; लूका १४:११; मत्ती २३:१२\em* \s1 आल आन कली आसीक गेशो \p \v 15 मिनु मुरपुकीमी येसुमी आल आन कली थिवल, दे चाक्‍ग्‍मेनु, शेंसीबपुकीमी आल चाक्‍ब आन कली हुइक्‍तमे बाक्‍त। \v 16 तन्‍न येसुमी मेको आन कली ब्रेश्‍शा “आल आन कली आं बाक्‍तीके चाक्‍चा मतेक्‍कीन। मारदे हना परमप्रभु यावे आ राज्‍य आल आन केन बाक्‍ब। \v 17 नोफा दाइश्‍शा नेनीने, मुरपुकीमी आल आन थुं ङा मिम्‍शो खोदेंशो पा ममिम्‍ताक्‍म हना, परमप्रभु यावे आ राज्‍यम ओव़चा मताइनीम” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \s1 शोंप आ पर्बम लोव़ \r मत्ती १९:१६-२६; मर्कूस १०:१७-२७ \p \v 18 मिनु ठेयब मुर कामी येसु कली “गे रिम्‍शो शेंब बाक्‍नीनी। गेना हना यो ब्रोंइशा बाक्‍चा कली मार पचा माल्‍नुङा?” दे हिल्‍लो पवानु, \em लूका १०:२५-२८\em* \v 19 येसुमी “मारदे आं कली रिम्‍शो मुर, दे माइय्‍‍यीनी? सुइ रिम्‍शो मनमी। परमप्रभु यावे ला रिम्‍शो बाक्‍ब। \v 20 परमप्रभु यावेम ब्रेक्‍पाइश्‍शो लोव़ तुइक्‍नीनी ‘वोंइश मीश आस नाता मख्रोइक्‍चा, मसाइक्‍चा, खुइ मपचा, सांकछी बाक्‍शोनु जोल मपचा, आम आफ आस कली मान पचा’ ” दे मदा बाक्‍त। \em प्रस्‍थान २०:१२-१६\em* \v 21 मिनु मेकोमी “आल रेन मोदेंशो पा पिशो नङ” देंमाक्‍त। \v 22 मिनु येसुमी “नेल्‍ल पाप्‍तीवी, का चहिं मपवी। इ शोंप नेल्‍ल लेयशा, क्‍येट मथीब आन कली योक्‍शा गेमी। मिनु आं नोले खोइय्‍यी। मिनु इ शोंप स्‍वर्गम बाक्‍ब” देंमाक्‍त। \em मत्ती ६:२०\em* \v 23 मिनु येसु आ लोव़ नेंशा, आ थुं खाइक्‍माक्‍त। मारदे हना मेको शुश शोंप पाइश्‍शो मुर बाक्‍माक्‍त। \v 24 येसुमी मेको आ थुं खाइश्‍शो तुइश्‍शा, मिक्‍च मयाक्‍थु कोव़शा “शुश शोंप पाइश्‍शो मुर परमप्रभु यावे आ राज्‍य ओव़चा गिश श्‍येत बाक्‍मे। \em लूका १९:९\em* \v 25 शोंप पाइश्‍शो मुर परमप्रभु यावे आ राज्‍य ओव़ने चाप्‍चा क्‍येङा दालओंठ लूजे आ पोलाम ग्रीने चाप्‍ब” देंमाक्‍त। \v 26 येसु आ लोव़ नेंबपुकीमी “मो हना सु ओव़चा ताइबा ङा?” देंमा बाक्‍त। \v 27 मिनु येसुमी “मुर आन पने मचाप्‍शो परमप्रभु यावेमी पने चाप्‍ब” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \s1 नेल्‍ल प्रोंइबम मार ताइनीमी \r मत्ती १९:२७-३०; मर्कूस १०:२८-३१ \p \v 28 मिनु पत्रुसमी “गोपुकी आंइ खिं प्रोंइशा, इन नोले खोइक्‍तक” देंमाक्‍त। \v 29 मिनु येसुमी “नोफा दाइश्‍शा नेनीने, सुमी आ खिं, आ मीश, आ वोंइश, आ लोक्‍बपुकी, आम आफ, तमी तौ नु मारेइ मारेइ नेल्‍ल परमप्रभु यावे आ राज्‍य आ पर्बम प्रोंइबा, मेकोमी मुल एको रागीम बाक्‍मेनुन आ प्रोंइशो क्‍येङा शुश ताइब। \v 30 मोशो ला ममाइ, नोले गेना हना यो परमप्रभु यावे नु बाक्‍चा ताइब” देंमाक्‍त। \s1 रागीम जरमेशोम साइक्‍चा पुंइसीब \r मत्ती २०:१७-१९; मर्कूस १०:३२-३४ \p \v 31 मिनु येसुमी आ १२ जना शेंसीब आन कली “नेनीने, मुल यरूसलेम लाइनय। मेकेर जाक्‍दीश्‍शो नोले रागीम जरमेशो आ पर्बम साइ परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइबपुकीम ब्रेक्‍शो लोव़ नेल्‍ल थमा दुम्‍ब। \v 32 रागीम जरमेशो अर्को जात ङा मुर आन गुइमी गेचा पुंइसीब। मिनु मेकोपुकीमी शुक्‍शी पा, मेको आ कुलुम तोक्‍नीम। \v 33 मिनु युक्‍शा, हुश यिपाइक्‍नीम। मिनु नोले साइक्‍नीम। साइश्‍शो आ नित्‍थ नाक्‍त बेक्‍शो रे सेंसीब” दे शेंदीमी बाक्‍त। \v 34 आ लोव़ नेंशा, मारेइ मरुप्‍मे बाक्‍त। मारदे हना ख्रुइश्‍शो लोव़ बाक्‍माक्‍त। \s1 मिक्‍च मताइब कली सापाइश्‍शो \r मत्ती २०:२९-३४; मर्कूस १०:४६-५२ \p \v 35 मिनु यरीको सहर आ नेक्‍था जाक्‍दीम्‍मानु, लांमी मिक्‍च मताइब पुंइब मुर का बाक्‍माक्‍त। \v 36 मेको मिक्‍च मताइबमी शुश मुर लोव़सी पा पिशो नेंशा “सु ननी? ते लनी? मार माल्‍नी?” दे हिल्‍लो पवानु \v 37 “नासरथ ङा येसु एको लां पित” देंमा बाक्‍त। \v 38 मिनु मिक्‍च मताइबमी “हे येसु, दाऊद आ तौ, शिशी पाइय्‍यी” दे ब्रेम्‍माक्‍त। \v 39 मिनु येसु आ ङोंइती गाक्‍बपुकीमी “सिक्‍सी पावो” दे हुइक्‍तमे बाक्‍त। आं चहिं वाइ ब्रेश्‍शा “दाऊद आ तौ, शिशी पाइय्‍यी” देंमाक्‍त। \v 40 मिनु येसु ख्रा दिक्‍शा “मेरे मिक्‍च मताइब कली एक चाक्‍कीन” देंमाक्‍त। मिनु चाक्‍ग्‍मेनु \v 41 “इ कली मार पङ? मार पुंइनेवे?” दे हिल्‍लो पवानु “प्रभु, मिक्‍च ताइब सेल्‍यीनी” दे पुना बाक्‍त। \v 42 मिनु “इ मिक्‍च साल। इ थमा सुइश्‍शोमी साते” दे मदा बाक्‍त। \v 43 मो मदानु, आ मिक्‍च ब्रा साशा, मिक्‍च ताइब दुम्‍शा, येसु आ नोले खोइश्‍शा, परमप्रभु यावे कली मान पवा बाक्‍त। मेको कली मिक्‍च ताइब दुम्‍शो तशा, मुर नेल्‍लेमी यो परमप्रभु यावे कली ठेयब सेल्‍मे बाक्‍त। \c 19 \s1 तिरो पोक्‍ब जक्‍कै \p \v 1 मिनु यरीको सहरम जाक्‍दीश्‍शा, बास मबाक्‍चा, दे गाक्‍मा बाक्‍त। \v 2 मेको सहरमी जक्‍कै नें पाइश्‍शो शुश शोंप पाइश्‍शो तिरो पोक्‍ब ठेयब मुर का बाक्‍माक्‍त। \v 3 मेकोमी “इं सहरम येसु जाक्‍ब” देंशो नेंशा “गो कोव़थ लाइनुङ” दे मिम्‍ता बाक्‍त। सहर ङा मुरपुकी यो “येसु कली कोव़चा” दे लांमी रिम्‍शा, आ लां कोव़शा बाक्‍मा बाक्‍त। \v 4 जक्‍कै अरु आन क्‍येङा आइक्‍च बाक्‍माक्‍त। मिनु शुश मुरुमी लांमी रिम्‍शा फारशो तशा, मेको आन ङोंइती लशा, रवा का ङोइश्‍शा कोव़ङा बाक्‍त। \v 5 मिनु येसु मेको लां पिमेनु, जक्‍कै कली रवाम ङोइश्‍शा बाक्‍शो तशा “ए जक्‍कै, फ्रु तोंइ‍सो। मारदे हना मुलाक्‍दो इ खिंमी बास बाक्‍नुङ” देंमाक्‍त। \v 6 मिनु जक्‍कै फ्रु तोंइ‍सीशा, ग्‍येरसीशा आ खिं लाइश्‍शा, बास बाक्‍चा गेवा बाक्‍त। \v 7 मेकोमी मोदेंशो पशो तशा, मेकेर बाक्‍बपुकीमी “मेको पापी आ खिंम ओव़शा बास बाक्‍त” दे आन थुं मनुथु, लोव़ पामे बाक्‍त। \em लूका १५:२\em* \v 8 मिनु जक्‍कैमी प्रभु कली खिंम ओंइशा “हे प्रभु, आं शोंप क्‍येट नेल्‍ल उइक्‍थ पा योक्‍शा, मथीब आन कली गेनुङमी। सु सु कली हिम हिम पा मार मार ताक्‍गु, मेको आन कली ४ खेयप तेम्‍शा लेश्‍शा गेनुङमी” देंमाक्‍त। \em प्रस्‍थान २१:३७; इजीकीएल ३३:१४-१६\em* \v 9 मिनु येसुमी “थमा पा इ खिंमी बास बाक्‍शो रिम्‍शो दुम्‍त। मारदे हना गे पाप रे ब्रोंइते। इं किकी पिपी अब्राहाम आ तौ बाक्‍ङे बाक्‍त। \em लूका १३:१६\em* \v 10 रागीम जरमेशो लां साम्‍शो आन कली लां कोंइथ जाक्‍त” देंमाक्‍त। \em लूका ५:३२; इजीकीएल ३४:१६; १तिमोथी १:१५\em* \s1 ठेयब मुर लेश्‍शा जाक्‍ब, दे शेंशो \r मत्ती २५:१४-३० \p \v 11 मिनु यरूसलेम आ नेक्‍था जाक्‍दीम्‍मा बाक्‍त। मिनु शुश मुरुमी “यरूसलेम जाक्‍दीश्‍शा नोले येसु पिप दुम्‍ब। मिनु परमप्रभु यावे आ राज्‍य पशो तांइसीब” दे मिम्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। येसुमी मेको आन मिम्‍शो तुइश्‍शा कथा सेल्‍शा \v 12 “खेयप का ठेयब मुर का पिप रे सासन पतीक ताक्‍चा कली ङोन रागी लचा चिक्‍शो बाक्‍माक्‍त। \v 13 मिनु मेकोमी ‘गो शुश नाक्‍ती खिंम मबाक्‍नुङ’ दे तुइश्‍शा, लचा ङोंइती आ गेय पाइब १० जना मुर आन कली ब्रेश्‍शा, का का पा मीना का का गेशा ‘एको क्‍येटम खेलो पने। नोले जाक्‍ङानु, लेश्‍शा गेयीनी’ दे गाक्‍माक्‍त। \em मीना का १०० देनार बाक्‍ब। देनार का नाक्‍त का ङा गाल्‍च बाक्‍माक्‍त। देनार रोमी आन चांदी के क्‍येट बाक्‍माक्‍त। मत्ती २०:२ \em* \v 14 मेको मुर गाक्‍म नोले मेको रागी ङा मुरपुकीमी ‘मेको मुर आंइ कली सासन पाइब मदुम्‍ल’ दे लोव़ कुरब मुर मेको पिप आ बाक्‍तीक सोइक्‍तमे बाक्‍त। मारदे हना मेको कली मदाक्‍बाक्‍मा बाक्‍त। \em यूहन्‍ना १:११\em* \v 15 मो हना यो मेकोमी सासन पतीक अधिकार ताक्‍शा, खिं लेम्‍माक्‍त। मिनु जाक्‍शा, आ गेय पाइब आन कली ब्रेश्‍शा, आ ङोंइती राप्‍पाइश्‍शा ‘आं गेशो क्‍येटमी मार पनी? गिश सेल्‍नी?’ दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \v 16 मिनु ङोंइती ङा जाक्‍शा ‘आं होव़प, इन गेशो क्‍येटमी, मार मार ग्‍याप्‍शा लेयशा, अर्को १० मीना चेम्‍ता’ देंमाक्‍त। \v 17 ‘गे रिम्‍शो गेय पाइब बाक्‍ते, आइक्‍च गेयमी रिम्‍शो पाप्‍तीवी। मोपतीके १० ओटा सहर कली अधिकार पाइब सेल्‍नन’ देंमाक्‍त। \em लूका १६:१०\em* \v 18 मिनु मेको नोले अर्को जाक्‍शा ‘आं होव़प, इन गेशो क्‍येटमी ग्‍याप्‍शा लेयशा, अर्को ५ मीना चेम्‍ता’ देंमाक्‍त। \v 19 मिनु मेकोमी ‘इ कली यो ५ ओटा सहर कली अधिकार पाइब सेल्‍नन’ देंमाक्‍त। \v 20 मिनु मेको आ नोले अर्को जाक्‍शा ‘आं होव़प, इन क्‍येट एकेर बाक्‍त। गो मेको वाम गिल्‍शा ख्रुइश्‍शा वोइक्‍ता। \v 21 गो इन क्‍येङा हिंती। मारदे हना गे हिंचा ङा होव़प बाक्‍नीनी। इन मगेशो थोव़क ताक्‍नीनी। इन मशोक्‍शो खुप्‍नीनी’ देंमाक्‍त। \v 22 मिनु ठेयब मुरुमी ‘गो इ लोव़म इ कली निसाफ पाइनुङ। आं देंशो मटीब गेय पाइब बाक्‍नेवे। मार मगेङा, मेको ताक्‍नुङ। मार मशोक्‍गु, मेको खुप्‍‍नुङ। गो मरिम्‍शो मुर नङा दे गे तुइश्‍शोन नवे? \v 23 गे मारदे मेको क्‍येट वोइक्‍तीक खिंमी मवोदी? गो मेको आ चाइक्‍ब तङ वा’ देंमाक्‍त। \v 24 मिनु मेकेर बाक्‍ब आन कली ‘मेको आ क्‍येट रोइश्‍शा १० मीना चेम्‍ब कली गेने’ देंमाक्‍त। \v 25 मिनु मुरपुकीमी ‘हजुर, मेको नु १० मीना सुन बाक्‍ब’ देंमा बाक्‍त। \v 26 मिनु मेकोमी ‘सु नु बाक्‍मे, मेको तेम्‍शा गेचा पुंइसीब। सु नु मबाक्‍मे, मेको के बाक्‍शो यो रोइक्‍चा पुंइसीब। \em लूका ८:१८; मत्ती १३:१२\em* \v 27 तन्‍न आं कली मटीब आं जोरी सत्रु आन कली चहिं ग्‍याइश्‍शा चाक्‍शा आं ङोंइती क्‍योरशा सतीन’ देंमाक्‍त” दे शेंदीमी बाक्‍त। \s1 येसु यरूसलेम जाक्‍दीश्‍शो \r मत्ती २१:१-११; मर्कूस ११:१-१०; यूहन्‍ना १२:१२-१६ \p \v 28 मिनु मेको लोव़ नेल्‍ल शेंने थुम्‍शा, यरूसलेम मेर लमा बाक्‍त। \v 29 मिनु जैतून डांडा जाक्‍दीम्‍मा बाक्‍त। मेको डांडा आ आइदी बेथफागे नु बेथानी गाउं निक्‍शी बाक्‍सा बाक्‍त। \v 30 मेको गाउं आ नेक्‍था जाक्‍दीश्‍शा, येसुमी आ शेंसीब निक्‍शी आस कली “मेरे गाउं लसे। मिनु गाउं ओव़सीनु, सुइमी मङोइश्‍शो गधा आ चाइक्‍ब का पाइश्‍शो थित्‍नीसी। मेको कली प्रोंइशा चाक्‍कीसे। \v 31 मुरपुकीमी ‘मारदे प्रोंइशा लाइक्‍सी?’ दे हिल्‍लो पाम्‍तेक्‍म हना ‘प्रभु कली माल्‍ताक्‍व’ दे मतीसे” दे माइश्‍शा, सोइक्‍तीम्‍सी बाक्‍त। \v 32 मिनु लसानु, येसुमी देंशो खोदेंशो पा गधा पाइश्‍शा वोइश्‍शो थित्‍से बाक्‍त। \v 33 मिनु प्रोन्‍सेनु, गधा आ होव़पमी “गधा मारदे प्रोंइसी?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \v 34 मिनु मेको निक्‍शीमी “प्रभु कली माल्‍ताक्‍व” देंसा बाक्‍त। \v 35 मिनु लाइश्‍शा येसु आ बाक्‍तीकेम चाक्‍दीत्‍से बाक्‍त। मिनु येसु आ शेंसीबपुकीमी गधा तारी आन वा ब्रशा, येसु कली ङोइक्‍पदमे बाक्‍त। \p \v 36 मिनु गाक्‍मा बाक्‍त। मिनु मुरपुकीमी आन फेक्‍शो वा लांमी ब्रामे बाक्‍त। \v 37 मेको जैतून डांडा लाक्‍शा ब्रुम्‍मा बाक्‍त। येसुमी शुश छक लाक्‍चा ङा गेय पतीके मुर नेल्‍ल थाम्‍पा ग्‍येरशा, कुम्‍सो पा परमप्रभु यावे कली ठेयब सेल्‍ना सेल्‍न, \v 38 “परमप्रभु यावे आ नेंमी जाक्‍ब पिप ठेयब बाक्‍ब। सरीङम यो ग्‍येरसमल। इर ङा नेल्‍ल रिम्‍शो दुम्‍ल” दे रेयके पामे बाक्‍त। \em भजन संग्रह ११८:२६; लूका २:१४\em* \v 39 मेकेर फरिसी का निक्‍शी यो बाक्‍मा बाक्‍त। मेकोपुकीमी येसु कली “इन शेंसीब आन कली हुइक्‍तीन” देंमा बाक्‍त। \v 40 तन्‍न येसुमी “एकोपुकीमी सिक्‍सी पाम्‍तेक्‍म हना, फुल्‍लुमी यो रेयके पचा गोइनीम” देंमाक्‍त। \p \v 41 मिनु यरूसलेम सहर आ नेक्‍था जाक्‍शा, सहर तांइसेनु, येसु मेको सहर आ पर्बम ङाक्‍शा \v 42 “थुं नाइक्‍तीक ते रे जाक्‍बा, दे तुइक्‍ती हना दुम वा। तन्‍न मुल मेको इ ङोंइती रे ख्रुइश्‍शो बाक्‍ब। \em लूका १३:३४; मत्ती १३:१३,१४\em* \v 43 नोले इ जोरी सत्रु बोक्‍शा, इ कली एर ओंथ रे पुम्‍शा, तेइ लचा मगेथु, गारो ङोइक्‍नीम। \v 44 मेकोपुकीमी इ कली नु इ आल आन कली खपीम राप्‍नीम। मेकेर फुल्‍लु का सम्‍म ख्रोप्‍शा मलीनीम। मारदे हना गे इ कली ग्रुम्‍थ जाक्‍ब कली मतुइक्‍ती” देंमाक्‍त। \em लूका २१:६\em* \s1 यरूसलेम सहरम बाक्‍शा, शेंशो \r मत्ती २१:१२-१६; मर्कूस ११:१५-१८; यूहन्‍ना २:१३-१६ \p \v 45 मिनु येसु सहरम जाक्‍दीश्‍शा, परमप्रभु यावे आ खिं लमाक्‍त। मिनु मार मार लेयब आन कली खेरा बाक्‍त। \v 46 मिनु येसुमी मेको आन कली “परमप्रभु यावे आ लोव़मी ‘आं खिं आं कली प्रार्थना पचा कली बाक्‍ब’ दे ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। तन्‍न गेपुकीमी चहिं खुइ आन बाक्‍तीक पुक्‍खी सेल्‍तीनी” दे हुइश्‍शा खेरमी बाक्‍त। \em यसैया ५६:७; येरमीया ७:११\em* \v 47 मिनु येसुमी परमप्रभु यावे आ खिंमी बाक्‍शा, नाक्‍त किंत किंत मुर आन कली शेंदीमी बाक्‍त। ठेयब चढ़ेब, सास्‍त्री नु ठेयब मुरपुकीमी येसु कली साइक्‍चा माल्‍मे बाक्‍त। \v 48 तन्‍न मेकोपुकीमी येसु कली मारेइ दोस गेने मचाप्‍मे बाक्‍त। मारदे हना मुर नेल्‍लेमी येसु आ शेंशो थाम्‍पा नोफा दाइश्‍शा नेंन्‍मे बाक्‍त। \c 20 \s1 “इ कली सुम अधिकार गेवे?” \r मत्ती २१:२३-२७; मर्कूस ११:२७-३३ \p \v 1 मिनु काबु येसुमी परमप्रभु यावे आ खिंमी बाक्‍शा, मुर आन कली ग्‍येरपाइक्‍तीक लोव़ शेंना शेंन बाक्‍मेनु, \v 2 ठेयब चढ़ेब, सास्‍त्री नु जोक्‍ब तुइक्‍ब खाल्‍पापुकीमी “तेको अधिकारमी मोदेंशो पवी? इ कली अधिकार गेब सु बाक्‍बा, लो देन” देंमा बाक्‍त। \v 3 मिनु येसुमी “गो इन कली लोव़ का हिल्‍लो पाइनुङ। मिनु आं हिल्‍लो पशो लोव़ लेत्‍तीने। \v 4 यूहन्‍नामी मुर आन कली ब्‍वाक्‍कुम ख्रुम्‍शा ग्रुंइतीक अधिकार स्‍वर्ग रे तवा देय मुरपुकी रे तवा?” दे हिल्‍लो पामी बाक्‍त। \v 5 मिनु मेकोपुकीमी “स्‍वर्ग रे तवा बाक्‍त देंतय हना, मो हना यूहन्‍ना आ लोव़ मारदे थमा मसुइक्‍नी? देंब। \em लूका ७:२९-३०\em* \v 6 मुरपुकी रे तवा बाक्‍त देंतय हना, एकेर बाक्‍बपुकीमी इं कली फुल्‍लु आप्‍शा साइक्‍नीम। मारदे हना यूहन्‍ना परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब बाक्‍त, दे थमा सुइक्‍ब बाक्‍नीम” दे शुश मिम्‍शा लोव़सी पामे बाक्‍त। \v 7 मिनु शुश मिम्‍शा “यूहन्‍ना कली अधिकार सुमी गेवा सुम? गो मतुइक्‍नीकी” देंमा बाक्‍त। \v 8 मिनु येसुमी “मो हना तेको अधिकारमी एको गेय पङा, गो यो मशेंनन्‍नी” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \s1 मरिम्‍शो बुम्‍था पाइबपुकी \r मत्ती २१:३३-४६; मर्कूस १२:१-१२ \p \v 9 मिनु मुर आन कली कथा सेल्‍शा “मुर कामी ठेयब रूमी अङगुर ख्रुमा बाक्‍त। मिनु नोले ‘गो रागी हिरथ लाइनुङ’ दे मिम्‍शा, आ रू बुम्‍था पाइब आन कली गेशा वोदा बाक्‍त। मिनु लशा, शुश नाक्‍त मलेम्‍माक्‍त। \v 10 अङगुर मीशा सेक्‍ची जाक्‍मेनु, होव़पमी आ गेय पाइब का कली ‘अङगुर योक्‍शा चाक्‍को’ दे ब्रथ सोइक्‍ता बाक्‍त। मिनु गेय पाइब जाक्‍दीम्‍मेनु, बुम्‍था पाइबपुकीमी तुप्‍शा, श्‍येत्‍थ सोइक्‍तमे बाक्‍त। \em २इतिहास ३६:१५-१६\em* \v 11 मिनु लेंशा अर्को गेय पाइब का कली सोइक्‍ता बाक्‍त। मेको कली तुप्‍शा मुने तोक्‍शा, श्‍येत्‍थ सोइक्‍तमे बाक्‍त। \v 12 मोपा यो लेंशा गेय पाइब का कली सोइक्‍ता बाक्‍त। मेको कली यो हुश यिथ्री तुप्‍शा खेरमे बाक्‍त। \v 13 मिनु नोले ‘मार पङ? मुल आं दाक्‍शो तौ कली सोइक्‍नुङ। मेको कली तशा मान पाइनीमी कों?’ दे मिम्‍ता बाक्‍त। मिनु आ तौ कली सोइक्‍ता बाक्‍त। \v 14 मिनु बुम्‍था पाइबपुकीमी आ तौ कली पिशो तशा ‘एको हक ताइब बाक्‍ब। लो, साइय्‍‍य। मिनु रू, अङगुर नेल्‍ल इं केन दुम्‍ब’ देंशा गारमा बाक्‍त। \v 15 मिनु रू रे ग्रुंइशा सदमे बाक्‍त। रू आ होव़पमी मोदेंशो पाइब आन कली मार पाइबा? \v 16 जाक्‍शा मेको बुम्‍था पाइब आन कली साइक्‍ब। मिनु आ रू अरु आन कली गेब” दे शेंदीमी बाक्‍त। आ लोव़ नेंबपुकीमी मेको कथा नेंशा “मोदेंशो मदुम्‍ल” देंमा बाक्‍त। \v 17 मिनु येसुमी आ लोव़ नेंब आन कली मिक्‍च मयाक्‍थु कोव़शा “परमप्रभु यावेमी ब्रेक्‍पाइश्‍शो एको लोव़ रे मार रुम्‍सीबा, लो देनीन ‘खिं सेल्‍बपुकीमी गारो प्रोव़ङमेनु, एको फुल्‍लु मगार’ दे ताइक्‍तमे बाक्‍त। मेको मगारथु ताइश्‍शो फुल्‍लु चहिं सुर ङा सुरे फुल्‍लु दुम्‍माक्‍त। \em भजन संग्रह ११८:२२\em* \v 18 सु मेको फुल्‍लु तारी थिप्‍बा, मेको खतम दुम्‍ब। मेको फुल्‍लुम सु कली चिप्‍ता, मेको फस दुम्‍ब” दे शेंदीमी बाक्‍त। \em दानीएल २:३४,३५,४४,४५\em* \v 19 मिनु ठेयब चढ़ेब नु सास्‍त्रीपुकीमी “इं कली कका एको कथा देंमाक्‍त” दे रुप्‍शा चुरशा, येसु कली ग्‍याइक्‍पाइक्‍चा माल्‍मे बाक्‍त। तन्‍न शुश मुरुमी आ लोव़ नेंशो तशा हिंमा बाक्‍त।\em लूका १९:४८\em* \s1 तिरो आ पर्बम लोव़ पशो \r मत्ती २२:१५-२२; मर्कूस १२:१३-१७ \p \v 20 सास्‍त्री नु ठेयब चढ़ेबपुकीमी मुर योव़शा, येसु आ थुं नाक्‍शा, आ लोव़ खुइ पथ सोइक्‍तमे बाक्‍त। मारदे हना दोस गेशा हुकुम पाइब आ गुइमी गेचा माल्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। मेको सोइश्‍शोपुकीमी येसु आ लोव़ नेंशा, थमा सुइश्‍शो खोदेंशो प‍खु पामे बाक्‍त। \em लूका ११:५४; लूका २३:२\em* \v 21 मिनु मिलो शिलो पा “शेंब, गे रिम्‍शो शेंनीनी। सुइ कली तशा महिंथु, मुर आन कुल मकोव़थु, परमप्रभु यावे आ लोव़ थमा पा शेंनीनी। मुल लोव़ का शेंदीकी, \v 22 मार लोव़ देंशा हना, पिप सिजर कली तिरो थाप्‍चा माल्‍बा देय मथाप्‍थु यो दुम्‍बा?” दे हिल्‍लो पखु पा, लोव़ ख्राइक्‍पाइक्‍चा माल्‍मे बाक्‍त। \v 23 मिनु येसुमी मेको आन थुं ङा लोव़ तुइश्‍शा \v 24 “देनार का कोंइदीनी। एको सु का आ नेंमी ख्रोइश्‍शो बाक्‍मे?” देंमेनु “सिजर आ नेंमी ख्रोइश्‍शो बाक्‍त, हजुर” देंमा बाक्‍त। \em देनार का चांदी के क्‍येट बाक्‍त। मेको नाक्‍त का ङा गाल्‍च बाक्‍त।\em* \v 25 मिनु प्रभु येसुमी “मो हना पिप सिजर आ मार मार बाक्‍मे, मेको सिजर कली गेने। परमप्रभु यावे आ मार मार बाक्‍मे, मेको परमप्रभु यावे कली गेने” देंमाक्‍त। \em रोमी १३:१,७\em* \v 26 मिनु मेकेर देल्‍शो मुर आन ङोंइती आ लोव़ ख्राइक्‍पाइश्‍शा मारेइ दोस गेने मचाप्‍मे बाक्‍त। आ लोव़ लेश्‍शो नेंशा छक लाक्‍शा सिक्‍सी पामे बाक्‍त। \s1 बेक्‍शो रे सेंसीचा आ पर्बम शेंशो \r मत्ती २२:२३-३३,४६; मर्कूस १२:१८-२७,३४ \p \v 27 मिनु सदुकीपुकी जाक्‍मा बाक्‍त। सदुकीपुकीमी “मुर बेक्‍शो रे मसेंसीनीम” दे शेंबाक्‍मा बाक्‍त। \v 28 मेको जाक्‍बपुकीमी येसु कली “शेंब, मोसामी ब्रेक्‍शो लोव़मी ‘मुर का आल मथिथु बेक्‍त हना, आ लोक्‍बमी आ भोग्‍यु वोंइसीशा, आ दाग्‍यु आ पा ङा खिं ङा मुर मजाम्‍मल, दे तमी तौ थिल’ दे ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। \em ब्‍‍यवस्‍था २५:५-६\em* \v 29 साइ ७ जना लोक्‍ब बाक्‍मा बाक्‍त। मिनु जेठाम ग्‍युंबे पवा बाक्‍त। मिनु आल मथिथु बेक्‍माक्‍त। \v 30 मिनु माइलामी आ भोग्‍यु वोंइसे बाक्‍त। मिनु मेको यो आल मथिथु बेक्‍माक्‍त। \v 31 मिनु साइलाम आ भोग्‍यु वोंइसे बाक्‍त। मेको यो आल मथिथु बेक्‍माक्‍त। मोदेंशो पा ६ जनामी आन भोग्‍यु वोंइसीशा, आल मथिथु बेक्‍मा बाक्‍त। \v 32 नोले मेको मीश मुर यो बेक्‍माक्‍त। \v 33 मुर बेक्‍शो रे सेंसीशा ब्रोंइमानु, मेको ७ जना वोंइश आन मीश दुम्‍शो मीश मुर तेको आ मीश दुम्‍बा?” दे हिल्‍लो पामे बाक्‍त। \v 34 मिनु येसुमी मेको आन कली “एको रागीमी बाक्‍मानु, मुरपुकीमी ग्‍युंबे पांइसीनीम। ग्‍युंबे पा गेनीम। \v 35 तन्‍न बेक्‍शो रे सेंसीशा परमप्रभु यावे नु बाक्‍चा शिरशोपुकी ग्‍युंबे मपांइसीनीम, ग्‍युंबे पा यो मगेनीम। \v 36 मेकोपुकी गेनायो मबेक्‍ब दुम्‍शो बाक्‍नीम। बेक्‍शो रे सेंसीशा, परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबपुकी खोदेंशो दुम्‍नीम। मेकोपुकी परमप्रभु यावे आ तमी तौ बाक्‍नीम। \em १यूहन्‍ना ३:१-२\em* \v 37 बेक्‍शो रे सेंसीशा ब्रोंइचा तांइसीब, दे इं किकी पिपी मोसामी अरु आन कली तुइक्‍पदा बाक्‍त। दोपा तुइक्‍पदा बाक्‍त देंशा हना, परमप्रभुमी मोसा कली मी ब्रशो बुटा रे तपांइसेनु, मोसामी परमप्रभु यावे कली ‘गे अब्राहाम, इसहाक नु याकूब आ परमप्रभु यावे ननी’ दे ब्रेत्‍ता बाक्‍त। \em प्रस्‍थान ३:६\em* \v 38 परमप्रभु यावे बेक्‍शो मुर आन परमप्रभु ममाइ। ब्रोंइशो आन परमप्रभु यावे बाक्‍ब। मारदे हना परमप्रभु यावे आ ङोंइती नेल्‍ल ब्रोंइशो बाक्‍नीम” देंमाक्‍त। \em रोमी १४:८\em* \v 39 मिनु सास्‍त्री का निक्‍शीमी “शेंब, गे रिम्‍शो शेंताक्‍नी” देंमा बाक्‍त। \v 40 मारदे हना सदुकीपुकीमी लेंशा हिल्‍लो पचा हिंशा सिक्‍सी पामे बाक्‍त। \s1 ख्रीस्‍त सुका आ तौ बाक्‍बा? \r मत्ती २२:४१-४४; मर्कूस १२:३५-३७ \p \v 41 मिनु येसुमी मेकेर बाक्‍ब आन कली “ख्रीस्‍त दाऊद आ तौ बाक्‍ब, दे दोपा देंनीमी? \v 42 मारदे हना दाऊद आ ब्रेक्‍शो भजन संग्रह माइश्‍शो कुम्‍सो किताबम \v 43 ‘प्रभुमी आ प्रभु कली इ जोरी सत्रु आन कली इ खोइल थेक्‍तीके मसेलु सम्‍म आं ग्‍युरा गे बाक्‍को’ दे ब्रेक्‍ताक्‍व। \em भजन संग्रह ११०:१\em* \v 44 दाऊदमी मेको कली ‘प्रभु’ देंब। मिनु दोपा आ तौ दुम्‍मे? लो, देनीन” देंमाक्‍त। \s1 “सास्‍त्री खोदेंशो मपने” दे शेंशो \r मत्ती २३:५-५ \p \v 45 मेकेर बाक्‍ब शुश मुरुमी येसु आ लोव़ नेन्‍मे बाक्‍त। मिनु येसुमी आ शेंसीब आन कली \v 46 “लाइश्‍शो वा फेक्‍शा एर ओंथ गाक्‍ब, बजार मेर गाक्‍मानु, सेउ ताक्‍चा दाक्‍ब, ग्रुम्‍तीक खिं लशा, ठेयब नित्‍तीकेम नित्‍चा दाक्‍ब नु भोजमी लशा, मान ताइब आन नित्‍तीकेम नित्‍चा माल्‍ब, सास्‍त्री आन कली तशा होस पा बाक्‍कीन। \em लूका ११:४३\em* \v 47 मेकोपुकीमी वोंइश बेक्‍शो मीश मुर आन खिं रोइक्‍नीमी, दुइश्‍शो प्रार्थना पा कोंइखु पाइनीम। मोदेंशो पाइबपुकी अरु आन क्‍येङा शुश सजाइ ताइनीम” देंमाक्‍त। \c 21 \s1 भेटी चढ़ेचा आ पर्बम शेंशो \r मर्कूस १२:४१-४४ \p \v 1 मिनु नोले येसुमी शोंप पाइश्‍शो मुरपुकीमी भेटी चढ़ेशो तवा बाक्‍त। \v 2 आ वोंइश बेक्‍शो मारेइ मथीब प्रुङग मीश मुरुमी जाक्‍शा, लेप्‍तोन निक्‍शी चढ़ेशो यो तवा बाक्‍त। \em लेप्‍तोन (ग्रीक लोव़) नेल्‍ल क्‍येङा आइक्‍च तांबा के क्‍येट बाक्‍त। \em* \v 3 मिनु येसुमी “नोफा दाइश्‍शा नेनीने, नेल्‍लेमी चढ़ेशो क्‍येङा एको प्रुङग मीश मुरुमी शुश चढ़ेप्‍तु। \v 4 मारदे हना आ बाक्‍शो नेल्‍ल गेप्‍तु। अरुमी चहिं आन गाप्‍शो रे गेम्‍तेक्‍म” देंमाक्‍त। \em २कोरिन्‍थी ८:१२\em* \s1 परमप्रभु आ खिं मलीब \r मत्ती २४:१-३६; मर्कूस १३:१-३२ \p \v 5 काबु मुरपुकीमी “परमप्रभु यावे आ खिं ठेयब नु दारशो सेल्‍शो बाक्‍त” देंमा बाक्‍त। \v 6 मिनु येसुमी “एको खिं मुल ठेयब नु दारशो सेल्‍शो ताइतीनी। नोले नेल्‍ल ब्रेश्‍शा, फुल्‍लु का यो ख्रोप्‍शा मलीब” देंमाक्‍त। \em लूका १९:४४\em* \s1 श्‍येत ङा चिन्‍ड \p \v 7 मिनु मुरपुकीमी “शेंब, इन देंशो लोव़ गेना दुम्‍बा? मेको दुम्‍चशो चिन्‍ड दोपा तांइसीबा?” दे हिल्‍लो पामे बाक्‍त। \v 8 मिनु येसुमी “सुइमी इन थुं मक्‍याल्‍मेक्‍ल, दे होस पा बाक्‍कीन। मारदे हना शुश मुरपुकीमी आं नें ब्रशा ‘गो मेको नङ। गो मेको नङ देंतीक नाक्‍त नेक्‍था जाक्‍शो बाक्‍ब’ दे शेंनीम। मो देंब आन लोव़ थमा मसुइक्‍थु, आन नोले मखोतीन। \v 9 लडाइ दुम्‍शो, जुलुस बोक्‍शो लोव़ शुश नेंनीनी। मेको लोव़ नेंशा महिनीन। मोदेंशो दुम्‍चा माल्‍ब। मिनु इच्‍का नोले ला रागी नुप्‍ची नाक्‍त जाक्‍ब” देंमाक्‍त। \v 10 मिनु लोव़ बोइश्‍शा “जात जात नु राज्‍य राज्‍य लडाइ पाइनीम। \v 11 ठेयब ख्रिनु कुइब। रागी रागीमी ठेयब अन्‍काल दुम्‍ब। शुश मुर रोइ पा बेक्‍नीम। हिंचा ङा श्‍येत जाक्‍नीम। सरीङम ठेयब चिन्‍ड तांइसीनीम। \s1 थमा सुइक्‍ब श्‍येत जाइनीम \p \v 12 मो दुम्‍चा क्‍येङा ङोंइती थमा सुइक्‍ब इन कली खेदा पा ग्‍याइक्‍नीमी। मिनु ग्‍याइश्‍शा, आन ग्रुम्‍तीक खिंम लाइश्‍शा दोस गेशा, जेल्‍खानमी चोक्‍नीम। आं नें आ पर्बम ठेयब मुर नु पिप आन ङोंइती चाक्‍दीश्‍शा, राप्‍पाइक्‍चा पुंइसीनीनी। \em मत्ती १०:१८-२२,३०\em* \v 13 मोपा राप्‍पाइक्‍चा पुंइसीनीनु, सांकछी का दुम्‍नीनी। \v 14 ‘ठेयब मुर आन ङोंइती मार देंचा?’ दे गेनायो पीर मपाइनुङ, दे इन थुं फ्रेंशा बाक्‍कीन। \em लूका १२:११\em* \v 15 मारदे हना मोपा राप्‍पदमेनु, इन जोरी सत्रुमी लेन्‍ने मचाप्‍चा ङा लोव़ इन शोव़ रे पपाइक्‍नन्‍नी। इन कली ठीक लोव़ पपाइक्‍नुङ। मिनु मेकोपुकीमी इन लोव़ ख्रोइक्‍ने मचाप्‍नीम। \em प्रेरित ६:१०\em* \p \v 16 इन आम आफ, लोक्‍बपुकीमी, इन जात ङा मुर, इन वारचपुकीमी इन कली दोस गेशा, खेदा पा ग्‍याइक्‍पाइश्‍शा, चोक्‍पाइक्‍नीम। का निक्‍शी आन कली साइक्‍पाइक्‍नीम। \v 17 मुरपुकी नेल्‍लेमी आं नें आ पर्बम इन कली काइ मदाक्‍नीम। \v 18 तन्‍न इन पिया ङा चां का यो महेम्‍ब। \em लूका १२:७\em* \v 19 मोपतीके थमा सुइक्‍चा मप्रोनीन। मिनु ला गे ब्रोंइचा ताइनीनी। \em हिब्रू १०:३६\em* \s1 ‘यरूसलेम जाम्‍शा लाइब’ देंशो \p \v 20 यरूसलेम सहर आ एर ओंथ लडाइ पाइबपुकीमी पुम्‍शो ताइतीनी हना ‘मुल सहर खतम दुम्‍ची नाक्‍त जाक्‍माक्‍त’ दे तुइक्‍तीन। \v 21 मोपतीके यहूदीया रागीम बाक्‍बपुकी डांडा ग्‍येत्‍थ प्रोक्‍मल। सहरम बाक्‍बपुकी सहर प्रोंइशा प्रोक्‍मल। सहर एर ओंथ रू मेर बाक्‍बपुकी सहर मओव़मल। \v 22 परमप्रभु यावे आ लोव़मी एको ओदेंशो दुम्‍ब, दे ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। एको ब्रेक्‍शो नेल्‍ल थमा दुम्‍शा, सहर खतम दुम्‍ब। \em ब्‍‍यवस्‍था ३२:३५\em* \v 23 मेना आल कुरशो नु दूध तूब आल पाइश्‍शो मीश मुर आन कली श्‍येत दुम्‍ब। मारदे हना रागीमी शुश श्‍येत दुम्‍शा, मेको मुरपुकीमी परमप्रभु यावे आ गाइश्‍शो ताइनीम। \v 24 कोइ तरवारम बेक्‍नीमी। कोइ ग्‍याइश्‍शा अर्को रागीम लाइक्‍चा पुंइसीनीम। मिनु आन नाक्‍त मजाक्‍दीम सम्‍म अर्को जात ङा मुरपुकीमी यरूसलेम कली दिप्‍‍शा वोइक्‍नीम। \em यसैया ६३:१८; प्रकाश ११:२; रोमी ११:२५\em* \s1 चिन्‍ड तांइसीब, दे शेंशो \p \v 25 मिनु सरीङ नु रागीमी चिन्‍ड तांइसीनीम। सरीङमी नां, तास्‍ला नु सोरुल मार मार तांइसीब। रागीम समुन्‍द्रमी ठेयब ब्‍वाक्‍कु ब्रुइश्‍शा, मुर नेल्‍ल आन कली हिंपाइक्‍ब। \em प्रकाश ६:१२-१३\em* \v 26 मुरपुकी सरीङ नु रागी कोव़शा, हिंशा थाइनीम। मारदे हना सरीङ ङा सक्ति हिम्‍सीनीम। \v 27 मिनु रागीम जरमेशो कली गोस्‍स तारी बाक्‍शा, सक्ति नु ठेयब छेङछेङमी यिशो ताइनीम। \em दानीएल ७:१३\em* \v 28 मेको चिन्‍डपुकी दुम्‍शो तनीनु, इन पिया पोक्‍शा, ठेयब थुं पा ग्‍येरसीने। मारदे हना श्‍येत रे प्रोंइब इन नेक्‍था जाक्‍शो बाक्‍ब” दे शेंदीमी बाक्‍त। \em फिलिप्‍पी ४:४,५\em* \p \v 29 मिनु कथा सेल्‍शा “फोव़शी रवा नु अरु रवा कोव़ङीन। \v 30 कोच्‍वा दाप्‍शा कुशो तशा, रेउ यिची ना जाक्‍चा चिक्‍शो बाक्‍त, दे तुइक्‍नीनी। \v 31 आं देंशो लोव़ थमा दुम्‍शो तनीनु, परमप्रभु यावे आ राज्‍य इन नेक्‍था जाक्‍माक्‍त, दे तुइक्‍नीनी। \v 32 नोफा दाइश्‍शा नेनीने, एको मुरपुकी मनुप्‍थु, आं देंशो नेल्‍ल थमा दुम्‍ब। \v 33 सरीङ नु रागी नेल्‍ल जाम्‍शा लाइनीम। तन्‍न आं लोव़ चहिं गेनायो मजाम्‍ब। \v 34 आं देंशो मप्रेंथु होस पा बाक्‍कीन। शांबु राकसी दुक्‍शा मबाक्‍कीन। मार जचा मार फेक्‍चा, दो पचा, दे शुश ममिम्‍तीने। मारदे हना आं देंशो लोव़ इन मतुइक्‍थु दुम्‍ब। \em मर्कूस ४:१९; १थिस्‍सलोनिकी ५:३\em* \v 35 मेको मोदेंशो श्‍येत नेल्‍ल रागीम दुम्‍ब। \v 36 मोपतीके आं देंशो मिम्‍शा बाक्‍कीन। परमप्रभु यावे कली ‘श्‍येत नेल्‍ल फाल्‍शा, थमा सुइक्‍तीक सक्ति गेकी। मिनु रागीम जरमेशो जाक्‍मेनु, सासीशा ग्रुम्‍चा तकल’ दे पुंइना पुंइन बाक्‍कीन” दे अर्ती गेमी बाक्‍त। \s1 नाक्‍त किंत किंत शें‍शो \p \v 37 मिनु येसुमी नाक्‍त मुर आन कली शेंना शेंन नाक्‍दो चहिं जैतून डांडाम लशा इप्‍बाक्‍माक्‍त। \v 38 शुश मुरुमी नाक्‍त किंत किंत सुनी कना बोक्‍शा, परमप्रभु यावे आ खिं लशा, येसु आ लोव़ नेंबाक्‍मा बाक्‍त। \c 22 \s1 येसु कली साइक्‍चा, दे लोव़ पशो \r मत्ती २६:- २८:-; मर्कूस १४:- १६:-; यूहन्‍ना १८:- २१:- \p \v 1 मिनु बोरब ओख्‍ती मसुप्‍शो शोब्‍ले जतीक पास्‍सा चाड जाक्‍चशो बाक्‍माक्‍त। \v 2 मिनु ठेयब चढ़ेब नु सास्‍त्रीपुकीमी “येसु कली दोपा ग्‍याइश्‍शा साइक्‍चा?” दे लोव़ पमुशा, साइक्‍चा माल्‍मे बाक्‍त। तन्‍न शुश मुरुमी येसु आ लोव़ नेंशो तशा, हिंमा बाक्‍त। \em लूका २०:१९\em* \p \v 3 मिनु सैतान इस्‍कारीयोत ङा यहूदा आ थुंम ओव़माक्‍त। मेको शेंसीब आन दाते ङा का बाक्‍माक्‍त। \em यूहन्‍ना १३:२,२७\em* \v 4 मिनु मेको ठेयब चढ़ेब नु ठेयब मुर आन कली ग्रुम्‍थ लशा “येसु ग्‍याइक्‍पाइक्‍चा कली वारच पाइनन्‍नी” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \v 5 मिनु मेकोपुकीमी ग्‍येरशा “दुम्‍ब, ग्‍याइक्‍चा वारच पाप्‍तीवी हना, क्‍येट गेनीकी” देंमा बाक्‍त। \v 6 में ङा मेरे यहूदामी “सुइमी मतुइक्‍थु, दोपा ग्‍याइक्‍पदु?” दे मिम्‍शा बाक्‍माक्‍त। \s1 पास्‍सा चाड ङा भोज \p \v 7 मिनु बोरब ओख्‍ती मसुप्‍शो शोब्‍ले जची चाड जाक्‍माक्‍त। मेको नाक्‍ती पाठा का क्‍योरचा माल्‍बाक्‍माक्‍त। \em प्रस्‍थान १२:१८-२०\em* \v 8 मिनु येसुमी पत्रुस नु यूहन्‍ना आस कली “पास्‍सा चाड ङा भोज साथ लसे” दे माइक्‍सी बाक्‍त। \v 9 मिनु मेको निक्‍शीमी “ते लशा साचा?” दे हिल्‍लो पाम्‍से बाक्‍त। \v 10 मिनु येसुमी “नेनीसे, मुल सहर लसे। सहरम जाक्‍दीस्‍सीनु, गाग्री कुरशा ब्‍वाक्‍कु दिथ पिशो मुर का ग्रुम्‍नीसी। \v 11 मेको आ नोले खोइश्‍शा, तेको खिं ओव़बा, मेको खिं ओव़ङीसे। मिनु खिं ङा मुर कली ‘शेंबमी सोइश्‍शो नस्‍कु। शेंबमी, आ शेंसीबपुकी नु काथा बाक्‍शा, पास्‍सा ते मानेचा? दे हिल्‍लो पथ सोइक्‍ताक्‍स्‍की’ दे मतीसे। \v 12 मो माइक्‍सीनु, मेकोमी इस कली तला तारी ठेयब कोठा का कोंइब। मेको कोठामी गुन्‍द्री पीरा ब्रशा वोइश्‍शो थित्‍नीसी। मिनु मेकेरन साचा” दे सोइक्‍तीम्‍सी बाक्‍त। \v 13 मिनु लसानु, येसुमी दोदेंशो देंमे, मोदेंशो थित्‍से बाक्‍त। मिनु पास्‍सा चाड ङा भोज सादसे बाक्‍त। \em लूका १९:३२\em* \p \v 14 मिनु भोज जचा कली येसु नु आ शेंसीबपुकी जथ निस्‍समा बाक्‍त। \v 15 मिनु जचामेनु, येसुमी “गो श्‍येत गेचा पुंइसीचा क्‍येङा ङोंइती गेपुकी नु काथा बाक्‍शा, एको पास्‍सा मानेशा जत दाक्‍ती। \v 16 मारदे हना परमप्रभु यावे आ राज्‍य पशो मतांइसे सम्‍म लेंशा गेपुकी नु काथा बाक्‍शा, पास्‍सा मानेचा मताइनुङ” देंमाक्‍त। \em लूका १३:२९\em* \v 17 मिनु कचौरा शेशा “गे रिम्‍शो पाइब बाक्‍नीनी” दे प्रार्थना पशा “ताक्‍शा, का का पा तूङीन। \v 18 मुल ङा मेरे एको अङगुर रस मतूनुङ। परमप्रभु यावेमी राज्‍य पशो तांइसे नोले ला तूनुङ, दे इन कली देंनुङ” देंमाक्‍त। \v 19 मिनु शोब्‍ले शेशा “गे रिम्‍शो पाइब बाक्‍नीनी” दे प्रार्थना पा, जिक्‍शा योक्‍शा “एको आं रां बाक्‍ब। इन कली गेतन्‍नी। आं कली मिम्‍शा जने” दे शोब्‍ले जपाइक्‍मी बाक्‍त। \em १कोरिन्‍थी ११:२३-२५\em* \v 20 मिनु जशा, कचौरा शेशा “एको तूनीनु, आं हुश चढ़ेशो मिम्‍तीने। आं हुशेमी परमप्रभु यावे आ गेशो नक कबल खाप्‍ता। आं हुश जारशोमी शुश मुर आन पाप क्‍याम्‍सीब। \v 21 नेनीने, आं कली ग्‍याइक्‍ब आन कली वारच पाइब का गोपुकी नु काथा बाक्‍शो बाक्‍ब। \em यूहन्‍ना १३:२१-२२\em* \v 22 रागीम जरमेशो कली साइ मोदेंशो दुम्‍चा माल्‍ब देंशो लोव़ नेल्‍ल थमा दुम्‍चा माल्‍त हना यो, ग्‍याइक्‍ब आन कली वारच पाइब कली शुश मरिम्‍शो दुम्‍ब” देंमाक्‍त। \v 23 मिनु शेंसीबपुकीमी येसु आ लोव़ नेंशा “मोदेंशो पाइब सु बाक्‍म माइ?” दे लोव़सी पमुचा गोव़मे बाक्‍त। \s1 नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब सु बाक्‍या माइ? \p \v 24 मिनु लोव़सी पस ङा पस बाक्‍मानु “गो इं दातेम नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब सु बाक्‍या माइ?” दे जिचा पोक्‍ग्‍मे बाक्‍त। \em मत्ती २०:२५-२८; मर्कूस १०:४२-४५; लूका ९:४६\em* \v 25 मिनु येसुमी “अर्को रागी ङा पिपपुकीमी इन कली हुकुम पाइनीम। मिनु मुरपुकीमी मेको आन कली मान पा ठेयब सेल्‍नीम। \v 26 गेपुकी चहिं मेको आन पशो खोदेंशो पा ठेयब दुम्‍चा ममालीने। नेल्‍ल क्‍येङा ठेयबमी आइक्‍च सुंइ‍सीशा, नेल्‍ल आन कली वारच पवल। \v 27 मान पा खमे योक्गमेनु, जाइब मुर आन कली मान पा ठेयब सेल्‍नीम। ख्रेप्‍ब मुर चहिं आइक्‍च दुम्‍ब। गो इन कली ख्रेप्‍ब मुर खोदेंशो दुम्‍शा गेय पाता। \em यूहन्‍ना १३:४-१४\em* \v 28 आं कली थुं थाम्‍मेनु, वारच पाइब गे ननी। \em यूहन्‍ना ६:६७-६८\em* \v 29 आं आफोमी आ राज्‍यमी हुकुम पाइब सेल्‍ती। मिनु गो इन कली काथा वोइश्‍शा, हुकुम पाइब सेल्‍नन्‍नी। \v 30 आं राज्‍यमी गो नु काथा बाक्‍शा, जचा तूचा ताइनी‍नी। मिनु इं इस्राएल ङा १२ थर आन कली निसाफ पाइनीनी” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \em मत्ती १९:२८\em* \s1 पत्रुस कली लोव़ पशो \p \v 31 मिनु प्रभुमी सिमोन पत्रुस कली “ए सिमोन, नेनो। सैतानमी गे इ कली चेरब खोदेंशो पा क्राप्‍चा गेयीनी, दे पुंइशो बाक्‍ब। \em २कोरिन्‍थी २:११\em* \v 32 गो चहिं इ पर्बम परमप्रभु यावे कली ‘पत्रुस कली थमा सुइक्‍चा प्रोंइपाइक्‍चा मगेने’ दे पुंइता। गे नोले थमा पा इ थुं परमप्रभु यावे गे लेश्‍शा थमा सुइक्‍नेवे। मिनु थमा सुइक्‍ब आन कली ‘थमा सुइक्‍चा मप्रोनीन’ दे आन थुं बारपतो” दे अर्ती गेवा बाक्‍त। \em यूहन्‍ना १७:११,१५\em* \v 33 मिनु पत्रुसमी “प्रभु, इन कली जेल्‍खानम चोक्‍तेक्‍म हना, गो यो चोक्‍सीनुङ। इन कली साइक्‍तेक्‍म हना, इन कली मप्रोंइथु, गो यो साइक्‍चा पुंइसीनुङ” देंमाक्‍त। \v 34 मिनु येसुमी “पत्रुस, दीसा सुनी भाले ग्रीचा क्‍येङा ङोंइती खेयप सां ‘गो मेको कली मतुइक्‍नुङ, सु बाक्‍मे?’ देंनेवे” देंमाक्‍त। \s1 “होस पांइसीने” देंशो \p \v 35 मिनु शेंसीब नेल्‍ल आन कली “गोमी इन कली क्‍येट, झोला, जुत्ता, मारेइ मकुरथु, परमप्रभु यावे आ राज्‍य ङा लोव़ शेंथ सोइक्‍तन्‍नीनु, जचा फेक्‍चा मतनी ङा?” देंमेनु “मार माल्‍का, मेको नेल्‍ल थित्‍तक, ताइतक” देंमा बाक्‍त। \em लूका ९:३; लूका १०:४\em* \v 36 मिनु येसुमी “मुल क्‍येट बाक्‍त हना, क्‍येट कुरीन। झोला बाक्‍त हना, झोला कुरीन। तरवार मबाक्‍त हना, फेक्‍शो वा लेयशा यो ग्‍याप्‍शा कुरचा माल्‍ब। \v 37 आं पर्बम ब्रेक्‍पाइश्‍शो लोव़ नेल्‍ल थमा दुम्‍चाप्‍तु। मार ब्रेक्‍शो बाक्‍ब देंशा हना ‘मरिम्‍शो पाइब सुइश्‍शा, दोस गेनीम’ दे ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। आं पर्बम ब्रेक्‍शो लोव़ नेल्‍ल थमा दुम्‍चा माल्‍ब” देंमाक्‍त। \em यसैया ५३:१२\em* \v 38 मिनु शेंसीबपुकीमी “प्रभु, गोपुकी नु तरवार निक्‍शी बाक्‍त” देंमानु “मोशो बाक्‍त हना दुम्‍त, लो गाक्‍य” देंमाक्‍त। \s1 येसुमी प्रार्थना पशो \p \v 39 मिनु मेकेर रे गाक्‍शा, ङोंइती ङा खोदेंशो पा जैतून डांडा जाक्‍दीम्‍माक्‍त। आ शेंसीबपुकीमी आ नोले खोदमे बाक्‍त। \v 40 मिनु मेकेर जाक्‍दीम्‍मानु, येसुमी आ शेंसीब आन कली “थुं थाम्‍चा पुंइसीनीनु, पाप मपय, दे प्रार्थना पने” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \v 41 मिनु आन बाक्‍तीक आ ता एरे लशा, पोक्‍च थेक्‍शा \v 42 “आं आफ, इन दाक्‍शो बाक्‍त हना, एको कचौरा आं कली मतूपाइक्‍थु लतीने। तन्‍न आं पुंइशो मदुम्‍ल, इन दाक्‍शो दुम्‍ल” दे पुना बाक्‍त। \em मत्ती ६:१०\em* \v 43 मिनु परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइब का ग्रूशा, येसु कली बोल गेवा बाक्‍त। \v 44 मिनु लेंशा आ थुं खाइश्‍शा पुना बाक्‍त। आ थुं खाइश्‍शा पुनानु, आ पस्‍ना हुश खोदेंशो दुम्‍शा खपीम दोक्‍माक्‍त। \v 45 मिनु लेश्‍शा शेंसीब आन बाक्‍तीकेम जाक्‍मेनु, मेको आन कली यो आन थुं खाइश्‍शा इप्‍शा बाक्‍शो थिम्‍मी बाक्‍त। \v 46 मिनु “मारदे इम्‍नी? बोक्‍कीन, थुं थाम्‍चा पुंइसीनीनु, पाप मपय, दे प्रार्थना पने” दे पोक्‍मी बाक्‍त। \s1 येसु ग्‍याइक्‍चा पुंइसीशो \p \v 47 मिनु शुश मुर फो फु ग्रूमा बाक्‍त। मेको आन कली येसु आ शेंसीब यहूदामी लां कोंइशा चाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। मिनु जाक्‍शा, यहूदामी येसु कली पुक्‍पु पचा कली आ ङोंइती जाक्‍माक्‍त। \v 48 तन्‍न येसुमी “यहूदा, गे रागीम जरमेशो कली वारच दुम्‍खु पा पुक्‍पु पा ग्‍याइक्‍पाइक्‍नेवे?” देंमाक्‍त। \v 49 मिनु शेंसीबपुकीमी “ग्‍याइक्‍थ जाक्‍मा बाक्‍त” दे तुइश्‍शा “प्रभु, एको आन कली तरवारम क्‍योरशा खेदा पचा?” देंमानु \v 50 कामी तरवार ग्रि शोइश्‍शा, ठेयब चढ़ेब आ गेय पाइब आ ग्‍युरा नोफा ख्रोदा बाक्‍त। \v 51 येसुमी मेको ख्रोइश्‍शो तशा “दुम्‍त मपने” दे नोफा सेस सेला बाक्‍त। \p \v 52 मिनु येसुमी मेकेर जाक्‍शो ठेयब चढ़ेब, परमप्रभु यावे आ खिं ङा ठेयब मुर नु जोक्‍ब तुइक्‍ब खाल्‍पा आन कली “तरवार कोक्‍के कुरशा, खुइ पाइब कली ग्‍याइक्‍थ जाक्‍शो खोदेंशो पा आं कली ग्‍याइक्‍थ जाक्‍नी? \v 53 नाक्‍त किंत किंत परमप्रभु यावे आ खिंमी गेपुकी नु काथा बाक्‍ङानु, मग्‍याइक्‍तीनी। मुल चहिं छिङछिङ ङा सक्ति नु इन पालो जाक्‍त” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \em यूहन्‍ना ७:३०; यूहन्‍ना ८:२०\em* \s1 पत्रुसमी “मतुइक्‍नुङ” देंशो \p \v 54 मिनु येसु कली ग्‍याइश्‍शा लाइश्‍शा, नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब चढ़ेब आ खिंमी ओंइदमे बाक्‍त। पत्रुस यो ङोन रे कोव़ना कोव़न लमाक्‍त। \v 55 मेको खिं ङा लाङगाम मुर खुम्‍सीशा, मी थेरशा बाक्‍मा बाक्‍त। पत्रुस जाक्‍दीश्‍शा, मेकोपुकी नु मी थेरशा बाक्‍माक्‍त। \v 56 मिनु मेकेर गेय पाइब मीश मुर कामी पत्रुस कली मी थेरशो तशा, मिक्‍च मयाक्‍थु कोव़शा “एको मुर मेरे नु काथा गाक्‍ब का बाक्‍त, है” देंमेनु \v 57 “मार लोव़ पवी? गो येसु कली मतुइक्‍नुङ, सु बाक्‍मे?” देंमाक्‍त। \v 58 मिनु याम का नोले मेकेर बाक्‍ब कामी “मेरे नु काथा गाक्‍ब का गे नवे” देंमेनु “हत्‍तै गो मनङ” देंमाक्‍त। \v 59 मिनु घन्‍टा का नोले अर्कोमी यो “मेरे नु काथा गाक्‍ब का एकोन बाक्‍ब। मारदे हना एको यो गालील ङा बाक्‍ब” देंमाक्‍त। \v 60 मिनु पत्रुसमी “गो इ देंशो मरुबु” देंमाक्‍त। मो देंमेनुन, भाले ग्रीमाक्‍त। \v 61 मिनु प्रभुमी पत्रुस गे हिरशा, मिक्‍च मयाक्‍थु कोव़ङा बाक्‍त। मिनु पत्रुसमी “सुनी कना भाले ग्रीचा ङोंइती खेयप सां ‘मेको कली मतुइक्‍नुङ, सु बाक्‍मे’ देंनेवे” देंशो प्रभु आ लोव़ ति फ्रुक्‍गा बाक्‍त। \v 62 मिनु ग्रूशा शुश ङाक्‍माक्‍त। \em भजन संग्रह ५१:१९\em* \s1 येसु शुक्‍शी पाइक्‍चा पुंइसीशो \p \v 63 चढ़ेब आ खिंमी चहिं मार पामे बाक्‍त देंशा हना, येसु कली आ मिक्‍चीम वाम फ्रेंशा तुप्‍शा \v 64 “इ कली सुमी तुप्‍मे? लो देन” दे तुप्‍स ङा तुप्‍स पामे बाक्‍त। \v 65 तुप्‍स ङा तुप्‍स पा, तोक्‍शा लोव़ पा शुश श्‍येत गेमे बाक्‍त। \s1 येसु कली राप्‍पाइश्‍शो \p \v 66 मिनु सुनी जोक्‍ब तुइक्‍ब खाल्‍पापुकीमी ठेयब चढ़ेब नु सास्‍त्री आन कली खुप्‍शा कछडी बाक्‍मा बाक्‍त। मिनु येसु कली मेकेर चाक्‍शा राप्‍पदमे बाक्‍त। \v 67 मिनु “गे ख्रीस्‍त नवे हना, ख्रीस्‍त नङ देनो” देंमा बाक्‍त। \em यूहन्‍ना ३:१२\em* \v 68 मिनु येसुमी “गो ख्रीस्‍त नङ देंती हना, गे थमा मसुइक्‍नीनी। इन कली लोव़ का हिल्‍लो पाता हना, आं लोव़ मलेत्‍नीनी। \v 69 तन्‍न लोव़ का ‘मुल रागीम जरमेशो परमप्रभु यावे आ ग्‍युरा गे बाक्‍चा ताइब’ ” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \em भजन संग्रह १००:१\em* \v 70 मिनु मेकोपुकीमी “मो हना गे परमप्रभु यावे आ तौ नवे?” देंमानु “परमप्रभु यावे आ तौ नवे, दे गेन देंतीनी” देंमाक्‍त। \v 71 मिनु मेकोपुकीमी “मार सांकछी माल्‍दा ङा? आ देंशो नेंतय। आंम आ देंशोमी दोस ताइब दुम्‍त” देंमुमा बाक्‍त। \c 23 \s1 पिलातस आ ङोंइती राप्‍पाइश्‍शो \p \v 1 मिनु मेकेर रे येसु कली पिलातस आ ङोंइती चाक्‍दीत्‍मे बाक्‍त। \v 2 मिनु पिलातस आ ङोंइती राप्‍पाइश्‍शा “हजुर, एको मुरुमी मुर आन थुं क्‍याल्‍ब। ‘सिजर कली ममानेचा। तिरो थाप्‍चा ममाल्‍ब। गो ख्रीस्‍त नङ। मिनु गोन पिप नङ’ दे शेंना शेंन गाक्‍त” दे दोस गेमे बाक्‍त। \em प्रेरित २४:५; लूका २०:२५\em* \v 3 मिनु पिलातसमी येसु कली “यहूदी आन पिप नवे?” दे हिल्‍लो पवानु “गे आंमा देंतीनी” दे लोव़ लेत्‍ता बाक्‍त। \v 4 मिनु पिलातसमी ठेयब चढ़ेब नु येसु कली चाक्‍ब आन कली “एको दोस तचा ङा मुर मतङ, रिम्‍शो मुर ताता” देंमाक्‍त। \v 5 मिनु मेकोपुकीमी “एकोमी गालील रागी नु यहूदीया रागी नेल्‍ल हिरशा, एक यो जाक्‍शा, मुर आन कली ‘पिप कली ममानेन। आं कली मानेन’ दे आन थुं क्‍याल्‍‍तीमी। मिनु गाउं सहरमी पिप आ पर्बम दूली लोव़ पचा गोम्‍तेक्‍मे” दे दोस गेशा लोव़ थोक्‍शा देंमा बाक्‍त। \v 6 मिनु पिलातसमी येसु गालील ङा बाक्‍माक्‍त, दे तुइक्‍ता बाक्‍त। \v 7 गालील ङा हुकुम पाइब हेरोद बाक्‍माक्‍त। मेना हेरोद नाक्‍त का निक्‍शी कली यरूसलेम जाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। मोपतीके मेकेर सोइक्‍ता बाक्‍त। \em लूका ३:१\em* \p \v 8 मिनु हेरोदमी येसु कली तशा, ग्‍येरसे बाक्‍त। मारदे हना शुश नाक्‍त रे ग्रुम ग्रुम दाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। मुर आन कली सापाइश्‍शो, चिन्‍ड कोंइशो शुश लोव़ नेंशा “मारेइ छक लाक्‍चा ङा गेय कोंइबा कों” दे मिम्‍शो बाक्‍माक्‍त। \em लूका ९:९\em* \v 9 मिनु हेरोदमी शुश लोव़ हिल्‍लो पवा बाक्‍त। तन्‍न येसुमी लोव़ का यो मलेत्‍ता बाक्‍त। \v 10 ठेयब चढ़ेब नु सास्‍त्रीपुकीमी शुश दोस गेमे बाक्‍त। \v 11 मिनु हेरोद नु आ सिपाइपुकीमी येसु कली शुक्‍शी पा पिपी आ वा फेक्‍पा “लो, मुल पिप दुम्‍ते” दे पिलातस आ बाक्‍तीकेमी लेश्‍शा सोइक्‍तमे बाक्‍त। \v 12 ङोंइती हेरोद नु पिलातस जोरी सत्रु खोदेंशो दुम्‍शो बाक्‍सा बाक्‍त। मेको नाक्‍त रे वारच्‍बु दुम्‍सा बाक्‍त। \p \v 13 मिनु पिलातसमी येसु कली पिप आ वा फेक्‍पा लेश्‍शा चाक्‍शो तशा, ठेयब चढ़ेब, ठेयब मुर नु शुश मुर आन कली खुप्‍शा \v 14 “एको मुरुमी ‘पिप ममानेचा’ दे शेंना शेंन गाक्‍ब दे दोस गेतीनी। गो चहिं दोस ग्रुंइने मचबु। \v 15 हेरोदमी यो आ दोस थिन्‍ने मचाप्‍थु, लेश्‍शा सोइक्‍ताक्‍व। साइक्‍चा पुंइसीब मारेइ दोस मथिदु। \v 16 मोपतीके इच्‍का सजाइ गेशा, सोइक्‍चा दुम्‍ती” देंमाक्‍त। \v 17 पास्‍सा नाक्‍ती जेल्‍खानमी चोक्‍सीशो मुर का प्रोंइचा माल्‍बाक्‍माक्‍त। \v 18 मिनु पिलातसमी येसु कली प्रोंइशा सोइक्‍चा देंमेनु, मेकेर बाक्‍बपुकीमी “प्रोंइचा मदुम्‍ब। मुर का प्रोंइचा देंतीनी हना, बारब्‍बा कली प्रोंइशा सोइक्‍तीने। एको कली चहिं साइक्‍चान माल्‍ब” दे गुइ मुठी पा पोक्‍शा, रेयके पामे बाक्‍त। \v 19 बारब्‍बा चहिं ङोंइती मरिम्‍शो गेय पा, सहरम हुल पोक्‍शा, मुर का कली साइश्‍शा, जेल्‍खानमी चोक्‍सीशो बाक्‍माक्‍त। \v 20 पिलातसमी खुम्‍सीशो मुर आन कली लेंशा लोव़ पशा, येसु कली प्रोंइचा बोल पवा बाक्‍त। \v 21 तन्‍न मेकोपुकीमी शुश रेयके पा “शीम केप्‍शा कांटी थोक्‍शा क्‍याइश्‍शा सतीने” दे वाइ ब्रेश्‍शा, रेयके पामे बाक्‍त। \v 22 मिनु पिलातसमी लेंशा “मार मरिम्‍शो पवा? मार दोस गेचा? साइक्‍चा ङा दोस मारेइ मतङ। तुप्‍पाइश्‍शा, प्रोंइशा सोइक्‍नुङ” देंमाक्‍त। \v 23 मिनु मेकोपुकीमी “ब्रोंइचा मगेचा, सरकार, ब्रोंइचा मगेचा। शीम केप्‍शा कांटी थोक्‍शा क्‍याइश्‍शा साइक्‍चा माल्‍ब” दे वाइ ब्रेस्‍स ङा ब्रेस्‍स बाक्‍मा बाक्‍त। \v 24 मिनु पिलातसमी मेको आन कली सिक्‍सी पपाइक्‍ने मचाप्‍तीके “मो हना, लो, सतीन” दे आन पुंइशो पचा गेमी बाक्‍त। \v 25 ङोंइती मरिम्‍शो गेय पा, मुर साइश्‍शा चोक्‍सीशो बारब्‍बा कली प्रोंइपाइश्‍शा सोइक्‍ता बाक्‍त। येसु कली आन पुंइशो खोदेंशो पा शीम केप्‍शा कांटी थोक्‍शा क्‍याइश्‍शा साइक्‍चा कली गेवा बाक्‍त। \s1 येसु साइक्‍चा पुंइसीशो \p \v 26 मिनु सिपाइपुकीमी येसु कली लदमे बाक्‍त। सहर रे ग्रुंइदमेनु, आ रू रे पिशो साइरेनी ङा सिमोन कली ग्‍याइश्‍शा, येसु कली क्‍याइक्‍तीक शी कुरपा, येसु आ नोनोले खोइक्‍पाइश्‍शा लदमे बाक्‍त। \p \v 27 शुश मुरुमी मेको आन नोले खोदमे बाक्‍त। मीश मुरपुकी ङाक्‍शा रोंका पना पन गाक्‍मा बाक्‍त। \v 28 मोपा ङाक्‍शा खोदमेनु, येसुमी आ नोले लेश्‍शा कोव़शा, ङाक्‍ब मीश मुर आन कली “ए यरूसलेम ङा तमीपुकी, आं कली तशा, मङाक्‍कीन। तन्‍न इन तमी तौ नु आंमा इन कली मिम्‍शा ङाक्‍कीन। \v 29 मारदे हना काबु एको सहर ङा मुर शुश श्‍येत जाइनीम। मोपा श्‍येत जाक्‍मेनु, आल मथीब नु दूध मतुंइब मीश मुर ग्‍येरसीनीम। मारदे हना शुश श्‍येत दुम्‍ब। \em लूका २१:२३\em* \v 30 मिनु मेकोमी रोंगु कली ‘ब्रेश्‍शा चिप्‍शा, आंइ कली सुम्‍शा ख्रुइक्‍तीकी’ दे पुंइनीम। \em होसे १०:८; प्रकाश ६:१६; प्रकाश ९:६\em* \v 31 क्‍येख शी लाइ यो चोव़मेनु, सोव़शो शी मार लीबा ङा?” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \em भजन संग्रह २२:१९; १पत्रुस ४:१७\em* \p \v 32 येसु कली लदमेनु, खुइ निक्‍शी आस कली यो साइक्‍थ लदमे बाक्‍त। \v 33 मिनु खप्‍परे माइक्‍तीकेमी चाक्‍दीश्‍शा, मेको सांफा आन कली शी का का तारी इप्‍पा गुइ खोइलीम कांटी थोक्‍शा, शी पोक्‍शा, येसु आ ग्‍युरा गे का, आ पेरा गे का क्‍याइश्‍शा वोदमे बाक्‍त। \v 34 मिनु क्‍यद‍मेनु, येसुमी “आं आफ, एको आन कली माफ गेने। मारदे हना एकोपुकीम मारेइ मतुइश्‍शो बाक्‍नीम” दे पुना बाक्‍त। सिपाइपुकीमी फेन्‍टे ग्‍यारशा, आ वा योक्‍समा बाक्‍त। \em यसैया ५३:१२; प्रेरित ७:१६; प्रेरित ३:१७; भजन संग्रह २२:१९\em* \v 35 मुर शुश मेकेर कोव़ना कोव़न बाक्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। ठेयब मुरपुकीमी “एकोमी शुश मुर आन कली श्‍येत रे प्रोंइना प्रोंइन गाक्‍बाक्‍माक्‍त। परमप्रभु यावे आ योव़शो ख्रीस्‍त बाक्‍त हना, मुल आंमा प्रोंइसेक्‍ल” दे शुक्‍शी पामे बाक्‍त। \v 36 सिपाइपुकीमी ग्‍युरशो थोव़क तुंइशा \v 37 “गे यहूदी आन पिप नवे हना, मेकेर ब्रोंइशा लावो” दे शुक्‍शी पामे बाक्‍त। \v 38 येसु कली क्‍याइश्‍शो शीमी “यहूदी आन पिप बाक्‍ब” दे ब्रेक्‍शा वोदमे बाक्‍त। \v 39 येसु नु काथा क्‍‍याइश्‍शो खुइ कामी यो शुक्‍शी पा “ख्रीस्‍त मनवे ङा? लो, मुल ब्रोनो। मिनु आंस कली यो प्रोंइस्‍की” देंमाक्‍त। \v 40 मो देंमेनु, अर्कोमी “गे यो परमप्रभु यावे कली तशा महिंनेवे? गो सांफा कांइचीक सजाइ ताइतय। \v 41 गो सजाइ जचा माल्‍शो नस। मारदे हना खुइ पाइतस। एको मुरुमी चहिं मारेइ मरिम्‍शो मपावो” दे हुइक्‍ता बाक्‍त। \v 42 मिनु मेकोमी “येसु, गे परमप्रभु यावे आ राज्‍यमी हुकुम पचा गोनीनु, आं कली यो मिम्‍तीन” देंमेनु, \em मत्ती २०:२१\em* \v 43 येसुमी “नोफा दाइश्‍शा नेनो, मुलाक्‍ती गे गो नु काथा दुम्‍शा, परमप्रभु यावे नु बाक्‍चा ताइनेवे” दे मदा बाक्‍त। \em २कोरिन्‍थी १२:४\em* \p \v 44 मिनु नाक्‍ती १२ बजेसे बाक्‍त। मिनु घन्‍टा सां सम्‍म रागी नेल्‍ल छिङछिङ दुम्‍माक्‍त। \v 45 मारदे हना नां आ छेङछेङ जाम्‍माक्‍त। मिनु परमप्रभु यावे आ खिं आगा ङा कोठामी फारशो वा उइक्‍थ पा जेरर गाक्‍माक्‍त। \em प्रस्‍थान २६:३१-३३; २इतिहास ३:१४\em* \p \v 46 मिनु येसुमी “आं आफ, आं सोक्‍त इन गुइमी गेतन्‍नी” दे वाइ ब्रेश्‍शा, आ सोक्‍त प्रोना बाक्‍त। \em भजन संग्रह ३१:६; प्रेरित ७:५८\em* \v 47 मेकेर बाक्‍ब कप्‍तानमी मो दुम्‍शो तशा “थमा पा, एको मुरुमी मरिम्‍शो गेय मपशो बाक्‍माक्‍त” देंशा, परमप्रभु यावे कली ठेयब सेला बाक्‍त। \v 48 मेकेर कोव़थ जाक्‍बपुकीमी मो दुम्‍शो तशा “ओहो, गो मरिम्‍शो गेय पया बाक्‍त” दे रुप्‍शा, आन कुचु तुप्‍शा, ङाक्‍शा आन खिं खिं लेम्‍मा बाक्‍त। \v 49 गालील रागी रे यरूसलेम सम्‍म येसु नु काथा गाक्‍शो मीश मुर नु आ वारचपुकीमी ङोन रे कोव़शा, मोदेंशो दुम्‍शो नेल्‍ल तामे बाक्‍त। \em लूका ८:२-३\em* \s1 येसु आ बेक्‍शो रां पुक्‍खीम वोइश्‍शो \p \v 50 यहूदीया रागी अरीमाथीया सहर ङा योसेफ नें पाइश्‍शो ठेयब मुर का बाक्‍माक्‍त। मेको मुर यरूसलेम “येसु कली साइक्‍चा” दे लोव़सी पामेनु, मबिश्‍शो बाक्‍माक्‍त। \v 51 मेको रिम्‍शो थुं पाइश्‍शो बाक्‍माक्‍त। मेकोमी “परमप्रभु यावे आ राज्‍य पशो तांइसेक्‍ल” दे थमा सुइश्‍शा, आस पा बाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। \em लूका २:२५,३८\em* \v 52 मिनु मेको लशा, पिलातस कली “येसु आ रां लाइक्‍चा गेयीनी” दे पुंइदा बाक्‍त। \v 53 मिनु पिलातसमी “लो, लतो” देंमेनु, शी रे शोल्‍शा, बुश वाम गिल्‍शा लाइश्‍शा, पुक्‍खी कामी ओंइशा वोदा बाक्‍त। ङोंइती मेको पुक्‍खीमी सुइ मवोइश्‍शो बाक्‍माक्‍त। \v 54 सुक्रबार नाक्‍नाक्‍दो ६ बजे क्‍येङा ङोंइती मेकेर चाक्‍दीश्‍शा वोदा बाक्‍त। मारदे हना ६ बजे रे नाइक्‍तीक नाक्‍त गोइबाक्‍माक्‍त। \v 55 गालील रे येसु नु काथा गाक्‍ब मीश मुरपुकीमी योसेफमी येसु आ रां लाइश्‍शो तशा “ते वोइक्‍बा?” दे कोव़शो बाक्‍मा बाक्‍त। \v 56 मिनु वोइक्‍तीके तुइश्‍शा, सहर लेश्‍शा लशा, रां मराक्‍ब ओख्‍ती ग्‍याप्‍शा चाक्‍शा, साशा खिंम वोदमे बाक्‍त। मिनु आ दीसा नाइक्‍तीक नाक्‍त दुम्‍तीक गेय मपथु, नाइश्‍शा बाक्‍मा बाक्‍त। \em प्रस्‍थान २०:१०\em* \c 24 \s1 पुक्‍खी श्‍येत्‍थ तशा, छक लाक्‍शो \r मत्ती २८:१-१०; मर्कूस १६:१-८; यूहन्‍ना २०:१-१० \p \v 1 मिनु आ दीसा सुनी कना बोक्‍शा, मराक्‍ब ओख्‍ती लाइश्‍शा, पुक्‍खीमी जाक्‍दीम्‍मा बाक्‍त। \v 2 मिनु पुक्‍खी सुशो फुल्‍लु रोक्‍शो तशा, \v 3 ओव़शा कोव़ङमेनु, येसु आ रां मबाक्‍माक्‍त। \v 4 मिनु मबाक्‍शो तशा “ओदेंशो मार दुम्‍मे?” दे छक लाक्‍मानु, झिल झिल पाइश्‍शो वा फेक्‍शो मुर निक्‍शी फो फु ग्रूशो तामे बाक्‍त। \v 5 मेको आस कली तशा, हिंशा कोव़ने मचाप्‍थु, खुम्‍की पा बाम्‍मा बाक्‍त। \v 6 मिनु मेको निक्‍शीमी “मारदे सेस मुर कली बेक्‍शो मुर वोइक्‍तीकेमी माल्‍नीनी? एकेर मबा, सेंसीचा पुंइसाक्‍व। गालील रागीम काथा बाक्‍नीनु, इन कली मार शेंदा, मेको ममिम्‍तीनी? \v 7 ‘रागीम जरमेशो पापी आन गुइमी जिम्‍मा गेने पुंइसीशा, शीम क्‍याइश्‍‍शा कांटी थोक्‍शा साइक्‍चा पुंइसीब। मिनु बेक्‍शो आ नित्‍थ नाक्‍ती बेक्‍शो रे सेंसीब’ दे शेशो प्रेंदीनी ङा?” देंसा बाक्‍त। \em लूका ९:२२\em* \v 8 मिनु येसु आ लोव़ ति फ्रुक्‍ग्‍मे बाक्‍त। \v 9 मिनु मेकेर रे लशा, येसु आ शेंसीब ११ जना नु आ वारच नेल्‍ल आन कली तुइक्‍पदमे बाक्‍त। \v 10 मेको मो दुम्‍शो ताइब मीश मुर सु सु बाक्‍मा बाक्‍त देंशा हना, माग्‍दाला ङा मरीयम, योअन्‍ना नु याकूब आ ममा मरीयम बाक्‍मा बाक्‍त। मेको आन वारच का निक्‍शी यो बाक्‍मा बाक्‍त। \em लूका ८:२-३\em* \v 11 येसु आ शेंसीबपुकीमी मीश मुर आन लोव़ नेंशा “एको मीश मुर आन लोव़ बाक्‍ब” दे थमा मसुदमे बाक्‍त। \v 12 पत्रुस चहिं दोरशा, कोव़थ जाक्‍दीम्‍माक्‍त। जाक्‍दीश्‍शा बाप्‍शा कोव़ङानु, बुश वा ङा लाक्‍शा मारेइ मतवा बाक्‍त। मिनु छक लाक्‍शा आ खिं लेम्‍माक्‍त। \em यूहन्‍ना २०:६-१०\em* \s1 येसु कली एम्‍माउस ङा लांम तशो \r मर्कूस १६:१२-१३ \p \v 13 मेको नाक्‍ती येसु आ वारच निक्‍शी यरूसलेम रे गाक्‍शा, एम्‍माउस माइश्‍शो गाउं ङा लां खोदसे बाक्‍त। एम्‍माउस गाउं यरूसलेम रे ६० स्‍तादीयोन ङोन बाक्‍माक्‍त। \em स्‍तादीयोन का १८५ मिटर खोदेंशो बाक्‍ब। \em* \v 14 मिनु गाक्‍ना गाक्‍न बाक्‍सानु, ओदेंशो मार दुम्‍मे, दे लोव़सी पमुसा बाक्‍त। \v 15 मिनु गाक्‍स ङा गाक्‍स लोव़ पाम्‍सेनु, येसु पिशा, ग्रुम्‍शा, काथा गाक्‍मा बाक्‍त। \v 16 काथा गाक्‍शा यो, येसु, दे मतुइक्‍तसे बाक्‍त। मारदे हना येसुमी आस कली मतुइक्‍पांइसे बाक्‍त। \v 17 मिनु येसुमी “नाप्‍खे मार लोव़ पसी?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \v 18 मिनु ख्रा दिक्‍शा आस थुं खाइक्‍सा बाक्‍त। मिनु क्‍लेओपास माइश्‍शोमी “यरूसलेममी मार दुम्‍मे, दे गेमी ला मतुइक्‍तीनी?” देंमेनु, \v 19 येसुमी “मार दुम” देंमाक्‍त। मिनु मेको निक्‍शीमी “मार दुम्‍त देंशा हना, नासरथ ङा येसुमी परमप्रभु यावे आ लोव़ पवानु, शुश चिन्‍ड कोंइताक्‍व। परमप्रभु यावे नु मुर नेल्‍ल आन ङोंइती मोदेंशो पाप्‍तु। \em मत्ती २१:११\em* \v 20 तन्‍न इं ठेयब चढ़ेब नु ठेयब मुरपुकीमी दोस गेशा ‘साइक्‍चा पुंइसीब’ दे शीम क्‍येप्‍शा कांटी थोक्‍शा क्‍याइश्‍शा साइक्‍पाइक्‍तेक्‍म। \v 21 मेको ‘परमप्रभु यावे आ सोइश्‍शो इं इस्राएली कली प्रोंइब बाक्‍ब’ दे थमा सुइश्‍शा, आस पा बाक्‍तस्‍कु। आ बेक्‍शो नाक्‍त सां दुम्‍त। \em प्रेरित १:१६\em* \v 22 मुल सुनी गोपुकी नु बाक्‍शो मीश मुरपुकीमी आंस वारच नु गो नेल्‍ल आंइ थुं क्‍याल्‍तीकी। \v 23 मारदे हना सुनी कना येसु आ रां वोइक्‍तीक पुक्‍खीम लमानु, येसु आ रां मथिक्‍क। तन्‍न परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइब निक्‍शी ग्रूशा ‘येसु ब्रोंइत, देंताक्‍स’ दे लेश्‍शा पिशा लोव़ पाम्‍तेक्‍म। \v 24 मिनु आंस वारच का निक्‍शी यो लशा, कोव़शा लेश्‍शा जाक्‍शा ‘मीश मुर आन लोव़ थमा बाक्‍‍त’ देंतेक्‍मे। तन्‍न मुल सम्‍म सुइमी येसु कली मतामे” देंसा बाक्‍त। \v 25 मिनु येसुमी “गे मरुप्‍ब नसी। साइ नेसी परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब आन देंशो लोव़ रुप्‍शा थमा सुइक्‍ने मचाप्‍नीसी? \em लूका ९:२२\em* \v 26 ख्रीस्‍त श्‍येत जशा, सक्ति पाइश्‍शो दुम्‍शा, राज्‍य पचा ताइब देंशो लोव़ मुल यो मरुप्‍नीसी?” देंमाक्‍त। \v 27 साइ नेसी मोसा नु परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइबपुकीमी ख्रीस्‍त आ पर्बम मार मार ब्रेक्‍शो बाक्‍मा, मेको नेल्‍ल शेंदीम्‍सी बाक्‍त। \em ब्‍यवस्‍था १८:१५; भजन संग्रह २२:-; यसैया ५२:१३-५३\em* \p \v 28 मिनु आस गाउं जाक्‍दीश्‍शा, येसुमी “लो, बाक्‍कीसे, गो लाइनुङ” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १९:१५,२४,२५\em* \v 29 मेको निक्‍शीमी “मुल नां रिक्‍शा ते लाइनीनी? मुलाक्‍दो काथा बाक्‍य” देंसा बाक्‍त। मिनु येसुमी “मो हना दुम्‍ब, नां यो रिक्‍त” देंमाक्‍त। \em न्‍यायाधीस १९:९\em* \p \v 30 मिनु खमे क्‍येशा, शोब्‍ले चोने थुम्‍शा जचामेनु, येसुमी शोब्‍ले शेशा, परमप्रभु यावे कली “गे रिम्‍शो पाइब बाक्‍नीनी” देंशा, जिक्‍शा योक्‍गा बाक्‍त। \em लूका ९:१६; लूका २२:१९\em* \v 31 मिनु मो पा तुइक्‍पांइसेनु “येसु कका बाक्‍माक्‍त” दे तुइक्‍तसे बाक्‍त। तुइक्‍तसे चोटी येसु यो जाम्‍माक्‍त। \v 32 मिनु मेको निक्‍शीमी “मेकोमी लांम गो निक्‍शी नु लोव़ पवानु, परमप्रभु यावे आ लोव़ शेंदानु, इस थुं रांमी नांम तशो खोदेंशो मदुम्‍सा ङा?” देंमुसा बाक्‍त। \em उत्पत्ती १९:२६\em* \v 33 मिनु मेको रीब पा लेश्‍शा, यरूसलेम लसा बाक्‍त। यरूसलेमम जाक्‍दीश्‍शा, येसु आ शेंसीब ११ जना नु मेको नु काथा बाक्‍बपुकी खुम्‍सीशा बाक्‍शो ग्रुम्‍से बाक्‍त। \em लूका ९:२४\em* \v 34 मेकोपुकीमी यो “प्रभु, थमा पा बेक्‍शो रे सेंसाक्‍व। मिनु सिमोन पत्रुस कली तपांइसाक्‍व” देंमा बाक्‍त। \em १कोरिन्‍थी १५:४-५\em* \v 35 मिनु मेको निक्‍शीमी लां गाक्‍सानु, मार मार दुम्‍मे, आस खिं जाक्‍दीश्‍शा मार दुम्‍मे, मेको नेल्‍ल तुइक्‍पदसे बाक्‍त। मिनु “शोब्‍ले योक्‍शा जचशोनु कका येसु बाक्‍माक्‍त, दे तुइक्‍तस्‍कु” देंसा बाक्‍त। \s1 येसुमी तपांइसीशो \p \v 36 मिनु मोपा लोव़सी पामेनु, येसुमी आंम कली तपांइसे बाक्‍त। \em मर्कूस १६:१४-१९; यूहन्‍ना २०:१९-२३; प्रेरित १:१-१४; १कोरिन्‍थी १५:५\em* \v 37 मिनु “वोल कोर में” दे थाम्‍पा हिंमा बाक्‍त। \em मत्ती १४:२६\em* \v 38 मिनु येसुमी “मारदे आं कली तशा ‘वोल कोर में?’ दे हिंनी? वोल मनङा। वोल के श्‍ये रुश मबाक्‍ब। \v 39 आं कली थिशा कोव़यीनी। \v 40 आं गुइ खोइलीमी कांटी थोक्‍शो गार कोव़ङीने” देंमेनु, कोव़ङमे बाक्‍त। \em यूहन्‍ना २०:२०\em* \v 41 मिनु छक लाक्‍शा “येसु बाक्‍म कों, मबाक्‍म” दे दल्‍गीर पामे बाक्‍त। हिंमा यो बाक्‍त। ग्‍येरसमा यो बाक्‍त। मिनु येसुमी मेको आन कली दल्‍गीर पशो तशा “एक मारेइ जचा थोव़की बाक्‍म कों” दे पुना बाक्‍त। \v 42 मिनु वाल्‍शो ङांइ का गेमे बाक्‍त। \em यूहन्‍ना २१:५,१०; प्रेरित १०:४१\em* \v 43 मिनु मेको ङांइ ताक्‍शा, नेल्‍ल आन तचा ङा पा ब्‍ववा बाक्‍त। \s1 “साइ ब्रेक्‍शो लोव़ थमा दुम्ब” दे शेंशो \p \v 44 मिनु येसुमी आ शेंसीब आन कली “गो गे नु बाक्‍ची ना आ देंशो मोसा आ अरेशो लोव़, परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब आन ब्रेक्‍शो नु भजन संग्रह आं पर्बम ब्रेक्‍शो लोव़ नेल्‍ल गाप्‍चा माल्‍ब, दे इन कली लोव़ पाता” देंमाक्‍त। \em लूका १८:३१-३३; लूका २४:२६-२७; लूका १८:३१\em* \v 45 मिनु नोले येसुमी परमप्रभु यावे आ ब्रेक्‍पाइश्‍शो लोव़ रुप्‍चा कली रुप्‍तीक थुं गेमी बाक्‍त। \em लूका ९:४५; यूहन्‍ना १२:१६\em* \v 46 मिनु मार ब्रेक्‍‍पाइक्‍मी बाक्‍त देंशा हना “ख्रीस्‍त श्‍येत जशा, साइक्‍चा पुंइसीशा आ नित्‍थ नाक्‍ती बेक्‍शो रे सेंसीचा माल्‍ब। \em होसे ६:२\em* \v 47 मिनु यरूसलेम रे पा रागी नेल्‍ल ङा मुर आन कली ‘गे इन थुं परमप्रभु यावे गे लेत्‍चा माल्‍नीनी। मिनु येसु ख्रीस्‍त आ नेंमी पाप क्‍याम्‍चा तांइसीब’ दे नेंपाइक्‍चा माल्‍ब” देंमाक्‍त। \em प्रेरित २:३८ प्रेरित १७:३०\em* \v 48 मिनु मेकोमी “गे मेको नेल्‍ल तशा, सांकछी दुम्‍तीनी। \v 49 नेनीने, गो आं आफोम ‘सक्ति गेनुङ’ देंशो सक्ति इन कली सोइक्‍नुङ। तन्‍न इर ङा सक्ति मतनी सम्‍म यरूसलेममी रिम्‍शा बाक्‍कीन” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \em यूहन्‍ना १५:२६; यूहन्‍ना १६:७; प्रेरित २:१-४\em* \s1 येसु परमप्रभु आ बाक्‍तीके लशो \p \v 50 मिनु नोले मेको आन कली यरूसलेम रे लाइश्‍शा, बेथानी गाउं चाक्‍दीश्‍शा, आ गुइ पोक्‍शा मेको आन कली आसीक गेमी बाक्‍त। \v 51 आसीक गेना गेन बाक्‍मेनु, सरीङ गे लाइक्‍चा पुंइसे बाक्‍त। \v 52 मिनु शेंसीबपुकीमी आन पोक्‍च थेक्‍शा, येसु कली ठेयब सेल्‍शा, थाम्‍पा ग्‍येरसीशा यरूसलेम लेम्‍मा बाक्‍त। \v 53 मिनु परमप्रभु यावे आ खिंम बाक्‍ना बाक्‍न परमप्रभु यावे कली मान पा ठेयब सेल्‍मे बाक्‍त।