\id GEN \h उत्पत्ती \toc1 उत्पत्ती \toc2 उत्पत्ती \toc3 उत्पत्ती \mt1 उत्‍पत्ती \ip \bd ब्रेक्ब मुर:\bd* यहूदी आन ब्रेक्‍ब मुर नु थमा सुइक्‍ब आन ग्रुम्‍तीकेमी मेको किताब ब्रेक्‍ब मोसा बाक्‍ब, देंनीम। येसु ख्रीस्‍तमी यो मोसा आ ब्रेक्‍शो आ पर्बम लोव़ पशो बाक्‍त। \em यूहन्‍ना ५:४६; लूका २४:२७\em* \ip \bd गेना दुम्‍शो:\bd* एको किताब परमप्रभु यावेम नेल्‍ल सेला रे योसेफ आ बेक्‍ची ना सम्‍म ङा लोव़ बाक्‍ब। \ip \bd मार ब्रेक्‍शो:\bd* उत्‍पत्ती किताब आ शेंशो \io1 १. परमप्रभु यावे रागी सेल्‍ब बाक्‍ब \em उत्‍पत्ती १:१-२:३\em* \io2 परमप्रभु यावे मुर कली सेल्‍ब बाक्‍ब \em उत्‍पत्ती २:४-१५\em* \io1 २. ङोंइती सेल्‍शो मुर आस पशो ब्रेक्‍शो बाक्‍ब \em उत्‍पत्ती ३:-११:-\em* \io2 मुरुम परमप्रभु यावे आ देंशो मटितीके \em उत्‍पत्ती ३:-\em* \io2 काइन नु हाबील \em उत्‍पत्ती ४:१-२४\em* \io2 हाबील रे नोआह सम्‍म \em उत्‍पत्ती ४:२५-५:३२\em* \io2 रागी नेल्‍ल कली ब्‍वाक्‍कुम सुम्‍शो \em उत्‍पत्ती १०:-\em* \io2 बेबीलोन सहरम लाइश्‍शो खिं सेल्‍शो \em उत्‍पत्ती ११:१-९\em* \io2 किकी पिपी आन नें \em उत्‍पत्ती ११:१०-३२\em* \io1 ३. यहूदा आ किकी पिपी \em उत्‍पत्ती १२:-५०:-\em* \io2 अब्राहाम \em उत्‍पत्ती १२:-२३:-\em* \io2 इसहाक \em उत्‍पत्ती २४:-२६:-\em* \io2 याकूब \em उत्‍पत्ती २७:-३६:-\em* \io2 योसेफ \em उत्‍पत्ती३७:-५०:-\em* \c 1 \s1 ङोंइती ङा लोव़ \r उत्‍पत्ती २:४-२५; भजन संग्रह १०४ \p \v 1 नेल्‍ल क्‍येङा ङोंइती परमप्रभुमी सरीङ नु रागी दुम्‍पदा बाक्‍त। \v 2 मिनु खप, फश, ब्‍वाक्‍कु नेल्‍ल खाल्‍सीशा, मारेइ मवाशो बाक्‍माक्‍त। मिनु मेको तारी छिङछिङ बाक्‍माक्‍त। परमप्रभु आ सोक्‍त ब्‍वाक्‍कु तारी फिल फिल पा हिम्‍सीशा बाक्‍बाक्‍माक्‍त। \s1 परमप्रभुमी मारेइ मारेइ सेल्‍शो \r उत्‍पत्ती ४-२५; भजन संग्रह १०४ \p \v 3 मिनु परमप्रभुमी “छेङछेङ दुमो” देंमेनु, छेङछेङ दुम्‍माक्‍त। \em भजन संग्रह ३३:९; हिब्रू ११:३; यसैया ४५:७\em* \v 4 मेको तशा “रिम्‍शो दुम्‍त” देंमाक्‍त। मिनु छेङछेङ नु छिङछिङ फ्रादीम्‍सी बाक्‍त। \v 5 मिनु परमप्रभुमी छेङछेङ कली नाक्‍ती नु छिङछिङ कली नाक्‍दो, दे नें वोदा बाक्‍त। मिनु नां रिक्‍शा, नां सोव़शा, मेको ङोंइती ङा नाक्‍ती दुम्‍माक्‍त। \p \v 6 मिनु परमप्रभुमी “ब्‍वाक्‍कु आ दातेमी फ्रातीक दुमो। ब्‍वाक्‍कु ब्राशा बाक्‍मल” देंमाक्‍त। \v 7 मोपा परमप्रभुमी सरीङ आगा ङा ब्‍वाक्‍कु नु सरीङ तारी ङा ब्‍वाक्‍कु फ्रादीम्‍सी बाक्‍त। मिनु ब्‍वाक्‍कु बुक्‍शा बाक्‍मा बाक्‍त। \em भजन संग्रह १९:२; भजन संग्रह १३६:६; भजन संग्रह १४८:४\em* \v 8 परमप्रभुमी मेको फ्रातीके कली सरीङ, दे नें वोदा बाक्‍त। मिनु नां रिक्‍शा, नां सोव़शा, मेको निक्‍शी नाक्‍त दुम्‍माक्‍त। \p \v 9 मिनु परमप्रभुमी “सरीङ आगा ङा ब्‍वाक्‍कु काथा दुमीन। सोव़शो रू ग्रूङो” देंमाक्‍त। मेको यो दुम्‍माक्‍त। \em अय्‍युब ३८:८-११; भजन संग्रह २४:२; २पत्रुस ३:५\em* \v 10 मिनु परमप्रभुमी सोव़शो रू कली रागी नु ब्‍वाक्‍कु देम्‍शा लीशो कली समुन्‍द्र, दे नें वोदा बाक्‍त। मिनु मेको आ सेल्‍शो तशा “रिम्‍शो दुम्‍त” देंमाक्‍त। \p \v 11 मिनु परमप्रभुमी रागी ङा खप कली “घांस, फू नु रवापुकी दुम्‍मल। घांस नु फूपुकीम वांचेर बाक्‍मल। फल फुल सिप्‍ब रवापुकी वाशा, आंम आंम फल सिम्‍मल। मेको आन वांचेर चहिं आन फलपुकीम बाक्‍मल” देंमाक्‍त। मिनु मोदेंशो दुम्‍माक्‍त। \v 12 रागीम घांस नु फूपुकी वाशा, आन वांचेर यो वामा बाक्‍त। फल फुल रवापुकी वाशा, आन वांचेर यो वामा बाक्‍त। मिनु परमप्रभुमी आ सेल्‍शो तशा “रिम्‍शो दुम्‍त” देंमाक्‍त। \v 13 मिनु नां रिक्‍शा, नां सोव़शा, मेको सां नाक्‍ती दुम्‍माक्‍त। \p \v 14 मिनु परमप्रभुमी “नाक्‍ती नु नाक्‍दो फ्राचा कली सरीङमी छेङछेङ पा ब्राइबपुकी दुमीन। मेको ब्राइबपुकीम हिंउद नु बर्खा, नाक्‍ती नु बर्स कली फ्रातीक गेय पामेक्‍ल। \em ब्‍यवस्‍था ४:१९; भजन संग्रह ७४:१६; यसैया ४७:१३\em* \v 15 मिनु मेको सरीङ ङा ब्राइबपुकीम रागी कली छेङछेङ गेचा माल्‍नीम” देंमाक्‍त। मिनु मेको दुम्‍माक्‍त। \v 16 मोपा परमप्रभुमी ठेयब बत्ती निक्‍शी सेला बाक्‍त। शुश छेङछेङ पा ब्राइब नाक्‍त कली नु इच्‍का छेङछेङ पा ब्राइब बत्ती नाक्‍दो कली वोदा बाक्‍त। सोरुल यो सेल्‍मी बाक्‍त। \em भजन संग्रह १३६:७-९\em* \v 17 परमप्रभुमी रागी छेङछेङ बाक्‍ल, दे मेको नेल्‍ल आन कली सरीङमी वोइक्‍मी बाक्‍त। \v 18 नाक्‍त नु नाक्‍दो कली फ्राचा नु छेङछेङ छिङछिङ रे फ्राचा कली सरीङम वोदा बाक्‍त। परमप्रभुमी मेको तशा “रिम्‍शो दुम्‍त” देंमाक्‍त। \v 19 मिनु नां रिक्‍शा, नां सोव़शा, मेको ४ नाक्‍ती दुम्‍माक्‍त। \p \v 20 मिनु परमप्रभुमी “ब्‍वाक्‍कुमी मारेइ मारेइ ब्रोंइशा बाक्‍बपुकीम ब्रीमल। रागी तारी मारेइ मारेइ चिक्‍ब सरीङम बेरमल” देंमाक्‍त। \v 21 मोपा परमप्रभुमी ब्‍वाक्‍कुम बाक्‍ब ठेयब हिंचा ङा जन्‍तु नु मारेइ मारेइ ब्रोंइशा बाक्‍ब सेल्‍मी बाक्‍त। मेको शुश दुम्‍शा, समुन्‍द्र ब्रीशा बाक्‍मा बाक्‍त। चिक्‍ब यो शुश दुम्‍मा बाक्‍त। मिनु परमप्रभुमी मेको तशा “रिम्‍शो दुम्‍त” देंमाक्‍त। \em भजन संग्रह ७४:१३-१४; १४८:७\em* \v 22 परमप्रभुमी मेको नेल्‍ल आन कली आसीक गेशा “सोशा बोशा, शुश दुमीन, समुन्‍द्र ङा ब्‍वाक्‍कु ब्रीङीने” देंमाक्‍त। चिक्‍ब आन कली यो “सोशा बोशा, रागीमी शुश दुमीन” देंमाक्‍त। \v 23 मिनु नां रिक्‍शा, नां सोव़शा, मेको ५ नाक्‍ती दुम्‍माक्‍त। \p \v 24 मिनु परमप्रभुमी “रागीम मारेइ मारेइ ब्रोंइशा बाक्‍ब ग्रूचा माल्‍नीम। मार ग्रूचा माल्‍नीम देंशा हना बी ब्‍यफ, खपीम ग्रेशा गाक्‍ब आइक्‍च जन्‍तु नु मार मार ब्‍वाकी ङा जन्‍तु दुमीन” देंमाक्‍त। मिनु मेको दुम्‍माक्‍त। \v 25 मोपा परमप्रभुमी मारेइ मारेइ ब्‍वाकी ङा जन्‍तु, मारेइ मारेइ बी ब्‍यफ, खपीम ग्रेशा गाक्‍ब नु मारेइ मारेइ आइक्‍च जन्‍तु सेल्‍मी बाक्‍त। मिनु परमप्रभुमी आ सेल्‍शो तशा “रिम्‍शो दुम्‍त” देंमाक्‍त। \p \v 26 मिनु नोले परमप्रभुमी “इं खोदेंशो पा मुर का सेल्‍य। मिनु समुन्‍द्र ङा ङांइ, सरीङम बेरब चिक्‍ब, बी ब्‍यफ, ब्‍वाकी ङा जन्‍तु नु खपीम ग्रेशा गाक्‍ब आइक्‍च जन्‍तु नेल्‍ल आन कली हुकुम पाइब दुम्‍ल” देंमाक्‍त। \em भजन संग्रह ८:६-९; एफिसी ४:२४; कलस्‍सी १:१५; याकूब ३:९\em* \v 27 मिनु परमप्रभुमी आ खोदेंशो तांइसीशो का सेला बाक्‍त। मेकोमी वोंइश मुर का नु मीश मुर का सेला बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ९:६; मत्ती १९:४\em* \v 28 मिनु परमप्रभुमी मुर आस कली आसीक गेशा “सोशा बोशा, तमी तौ थिशा, रागी प्रिंशा, रिम्‍शो पा हुकुम पस। समुन्‍द्र ङा ङांइ, सरीङम बेरब चिक्‍ब, रागीम बाक्‍ब जन्‍तु नेल्‍ल नु खपीम ग्रेशा गाक्‍ब आइक्‍च जन्‍तु नेल्‍ल आन कली रिम्‍शो पा हुकुम पसे” देंमाक्‍त। \p \v 29 मिनु परमप्रभुमी “नेनीस, गो इस कली वांचेर सिप्‍ब, गिग खाइ, फल सिप्‍ब नु वांचेर सेल्‍ब रवा गेतन्‍सी। मेको इस कली जचा ब्‍वचा दुम्‍ब। \em मत्ती ६:२५-३४\em* \v 30 मिनु गो रागीम बाक्‍ब जन्‍तु, बी ब्‍यफ, रागी ङा चिक्‍ब, खपीम ग्रेशा गाक्‍ब आइक्‍च जन्‍तु नु मारेइ मारेइ ब्रोंइशा बाक्‍ब आन कली घांस, सुवा ब्‍वचा गेतामी” देंमाक्‍त। मिनु मोदेंशो दुम्‍माक्‍त। \em भजन संग्रह १४५:१६\em* \v 31 मिनु परमप्रभुमी आ सेल्‍शो नेल्‍ल तशा “शुश रिम्‍शो दुम्‍त” देंमाक्‍त। मिनु नां रिक्‍शा, नां सोव़शा, मेको ६ नाक्‍त दुम्‍माक्‍त। \em मत्ती १९:१७; १तिमोथी ४:४\em* \c 2 \s1 ङोंइती ङा नाइक्‍तीक नाक्‍त \p \v 1 मिनु मोपा परमप्रभुमी सरीङ, रागी नु मार मार बाक्‍मा, मेको नेल्‍ल सेल्‍ने थुमा बाक्‍त। \v 2 मिनु ६ नाक्‍तीम आ गेय नेल्‍ल थुम्‍शा ङा मिन ७ नाक्‍तीम नांइसे बाक्‍त। \em हिब्रू ४:४\em* \v 3 मिनु परमप्रभुमी नाइक्‍तीक नाक्‍त कली आसीक गेवा बाक्‍त। मिनु मेको नाक्‍त आंम कली नाइक्‍चा, दे वोदा बाक्‍त। मारदे हना मेको नेल्‍ल सेल्‍तीक गेय थुम्‍शा नांइसे बाक्‍त। \em प्रस्‍थान २०:११; भजन संग्रह ९५:११; इजीकीएल २०:१२; हिब्रू ४:९-१९\em* \s1 परमप्रभुमी मुर सेल्‍शो \p \v 4 एको परमप्रभुमी सरीङ नु रागी सेल्‍ची ना ङा लोव़ बाक्‍ब। परमप्रभु यावेमी रागी नु सरीङ से‍लानु, \v 5 मारेइ मारेइ घांस खपीम मवाशो बाक्‍मा बाक्‍त। कोव़केली यो मदाप्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। मारदे हना परमप्रभु यावेमी रागीम रेउ मयिपाइश्‍शो बाक्‍माक्‍त। मिनु रूम गेय पाइब मुर यो मबाक्‍मा बाक्‍त। \v 6 मेना रागी रे खोला ग्रूशा, रागी नेल्‍ल ङा खप जिप्‍पाइक्‍बाक्‍माक्‍त। \v 7 मिनु नोले परमप्रभु यावेमी रू ङा खप के मुर का सेला बाक्‍त। मिनु मुर आ नेंमी ब्रोंइतीक सोक्‍त मुइक्‍ता बाक्‍त। मिनु मुर सोक्‍त पाइश्‍शो दुम्‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३:१९; अय्‍युब १०:९; अय्‍युब ३३:४; भजन संग्रह १०४:२९-३०; १कोरिन्‍थी १५:४५,४७\em* \s1 परमप्रभुमी आ रू सेल्‍शो \p \v 8 मिनु नोले परमप्रभु यावेमी पूर्बम एदेन माइश्‍शो रू का सेला बाक्‍त। मेकेर आ सेल्‍शो मुर कली वोदा बाक्‍त। \v 9 मिनु परमप्रभु यावेमी मेकेर मार मार दारशो तांइसीब रवा नु जचा ब्‍वचा फल सिप्‍ब रवा वापदा बाक्‍त। ब्रोंइपाइक्‍ब का नु रिम्‍शो नु मरिम्‍शो तुइक्‍पाइक्‍ब रवा का यो रू आ दातेमी वापदा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३:२२; प्रकाश २:७; प्रकाश २२:२\em* \p \v 10 मिनु रू कली जिप्‍पाइक्‍चा, दे एदेन रे खोला का ग्रूमाक्‍त। मेको खोला नोले ब्राशा, ४ ओटा खोला दुम्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। \em इजीकीएल ४७:१-१२\em* \v 11 ङोंइती ङा खोला आ नें पीशोन बाक्‍ब। मेको खोला हवीलाह रागी आ एर ओंथ रे लशो बाक्‍ब। मेको रागीमी सुन बाक्‍बाक्‍‍माक्‍त। \v 12 मेको रागी ङा सुन रिम्‍शो बाक्‍बाक्‍माक्‍त। मेकेर गोकुल धूप नु ओनीक्‍स माइश्‍शो हीरा यो बाक्‍बाक्‍माक्‍त। \v 13 मेको आ नोले ङा खोला आ नें गिहोन बाक्‍ब। मेको कूश माइश्‍शो रागी आ एर ओंथ हिरशो बाक्‍ब। \v 14 मिनु मेको आ नोले ङा खोला आ नें टाइग्रीस बाक्‍ब। मेको खोला अस्‍सुर रागी आ पूर्ब गे लशो बाक्‍ब। मिनु नेल्‍ल क्‍येङा नोले ङा खोला आ नें युफ्रेटीस बाक्‍ब। \p \v 15 मिनु परमप्रभु यावेमी मुर कली लाइश्‍शा, एदेन रू दोचा नु कोव़चा कली वोदा बाक्‍त। \v 16 मिनु परमप्रभु यावेमी मेको मुर कली “नेल्‍ल रवा ङा फल जने ब्‍वने चाप्‍नेवे। \v 17 तन्‍न रिम्‍शो नु मरिम्‍शो तुइक्‍पाइक्‍ब रवा रे ब्‍वचा मदुम्‍ब। तेको नाक्‍त ब्‍वाइनेवे, मेको नाक्‍तीन बेक्‍नेवे” दे अरेवा बाक्‍त। \em रोमी ६:२३\em* \s1 मुर आ गेय \p \v 18 मिनु परमप्रभु यावेमी “मुर का ला बाक्‍चा मरिम्‍शो दुम्‍ब। गो मेको नु बाक्‍चा कली वारच पाइब का सेल्‍नुङ” देंमाक्‍त। \em उपदेसक ४:३०\em* \p \v 19 मिनु परमप्रभु यावेमी आ खप के सेल्‍शो मार मार जन्‍तु नु सरीङम बेरब चिक्‍ब आन कली मुरुम मार मार नें वोइक्‍बाक्‍मे, दे मुर आ बाक्‍तीके चाक्‍मी बाक्‍त। मिनु मुरुमी ब्रोंइशा बाक्‍ब नेल्‍ल आन कली नें वोदा बाक्‍त। मार नें वोदा, मेको नें लीमा बाक्‍त। \v 20 मुरुमी बी ब्‍यफ, सरीङम बेरब चिक्‍ब नु ब्‍वाकी ङा जन्‍तु नेल्‍ल आन कली नें वोदा बाक्‍त। तन्‍न मुर कली मेको नु बाक्‍चा कली वारच पाइब मबाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। \s1 परमप्रभुमी मुर आ वारच सेल्‍शो \p \v 21 मिनु परमप्रभु यावेमी आदम कली मारेइ मतुइक्‍चा ङा पा निन्‍द्रा पपदा बाक्‍त। मिनु मेको के जेरी का शोला बाक्‍त। मिनु मेको पोव़ला कली श्‍येमी सुवा बाक्‍त। \v 22 मिनु परमप्रभु यावेमी मेको शोल्‍शो जेरी के मीश मुर का सेल्‍शा, मुर आ बाक्‍तीकेमी चाक्‍गा बाक्‍त। \v 23 मिनु आदममी “ओहो, एको रुश, आं रां ङा रुश बाक्‍त। एको श्‍ये आं रां ङा श्‍ये बाक्‍त” दे तुइक्‍ता बाक्‍त। मिनु मेकोमी “मेको आ नें मीश मुर वोइक्‍चा माल्‍ब। मारदे हना वोंइश मुर आ रां रे शोल्‍शो बाक्‍ब” दें‍माक्‍त। \p \v 24 मोपतीके वोंइश मुरुमी आ आंम आफ आस कली प्रोंइशा, आ मीश नु काथा बाक्‍ब। मेको निक्‍शी रां का दुम्‍नीस। \em मत्ती १९:५-६; १कोरिन्‍थी ६:१६; एफिसी ५:३१\em* \v 25 मेना आदम नु आ मीश निम्‍फा शिश्रा बाक्‍सा बाक्‍त। मुने चहिं मतुइक्‍बाक्‍सा बाक्‍त। \c 3 \s1 मुरुम परमप्रभु आ देंशो मटिशो \p \v 1 मिनु परमप्रभु यावे आ सेल्‍शो जन्‍तु आन दातेमी नेल्‍ल क्‍येङा निप्‍स पाइश्‍शो बुस्‍स दुम्‍माक्‍त। मिनु बुस्‍सुमी मीश मुर कली “परमप्रभुमी इस कली ‘एको रू ङा रवा आन फल मारेइ मब्‍वसे’ देंमे?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \em प्रकाश १२:९; प्रकाश २०:२\em* \v 2 मिनु मीश मुरुमी बुस्‍स कली “गो एको रू ङा रवा आन फल ब्‍वचा दुम्‍नस्‍कु। \em उत्‍पत्ती २:१६\em* \v 3 तन्‍न रू आ दातेमी बाक्‍शो रवा आ फल आ पर्बम परमप्रभुमी ‘मब्‍वचा, मथिचा यो। ब्‍वाइतीसी हना, गे बेक्‍नीसी’ देंत” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २:१७\em* \v 4 तन्‍न बुस्‍सुमी “गे बेक्‍सीन मबेक्‍नीसी। \em यूहन्‍ना ८:४४\em* \v 5 ब्वाइतीसी हना, इस कली रिम्‍शो नु मरिम्‍शो मार बाक्‍बा तुइक्‍पाइक्‍ब। मिनु गे परमप्रभु खोदेंशो दुम्‍नीसी। मेकोन परमप्रभुमी तुइक्‍ताक्‍व” देंमाक्‍त। \v 6 मिनु मीश मुरुम मेको रवा तशा ब्‍वशोनु, ब्रोव़चा ङा कोव़शोनु, दारशो, रुप्‍तीक थुं गेचा ङा तवा बाक्‍त। मोपतीके फल सेक्‍शा, ब्‍ववा बाक्‍त। मेको आ नेक्‍था बाक्‍ब आ वोंइश कली यो गेवा बाक्‍त। मेकोमी यो ब्‍ववा बाक्‍त। \em याकूब १:१४-१५; १तिमोथी २:१४\em* \v 7 मिनु नोले निम्‍फा शिश्रा बाक्‍शो तुइक्‍तसे बाक्‍त। मिनु फोव़शी रवा आ सफा सेक्‍शा फेक्‍तीक सेल्‍से बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २:२५\em* \p \v 8 मिनु नाक्‍नाक्‍दो मेको निक्‍शीमी परमप्रभु यावे रूमी हिरशो नेन्‍से बाक्‍त। मिनु “परमप्रभु यावेम मतचा ङा पा ख्रुइक्‍चा” दे रवा आन दातेमी लशा, ख्रुइक्‍ससा बाक्‍त। \em भजन संग्रह १३९:७-१०; येरमीया २३:२४\em* \v 9 मिनु परमप्रभु यावेमी आदम कली “ते बाक्‍ङे?” दे ब्रेत्‍ता बाक्‍त। \v 10 मेकोमी “गो इन गाक्‍शो नेंता। मिनु गो शिश्रा बाक्‍तीके, हिंशा ख्रुइक्‍साक्‍यी” देंमाक्‍त। \v 11 मिनु “गे शिश्रा बाक्‍नेवे, दे दोपा तुइक्‍नेवे? मब्‍वचा देंशो रवा आ फल ब्‍ववी?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \v 12 मिनु मुरुमी “इन गेशो मीश मुरुमी आं कली मेको रवा आ फल गेती। मिनु गो ब्‍वाता” देंमाक्‍त। \em २कोरिन्‍थी ११:३\em* \p \v 13 मिनु परमप्रभु यावेमी मेको मीश मुर कली “मार पवी?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। मीश मुरुमी “बुस्‍सुमी आं कली जोल पा ब्‍वपाइक्‍ती। मिनु गो ब्‍वाता” देंमाक्‍त। \em २कोरिन्‍थी ११:३\em* \p \v 14 मिनु परमप्रभु यावेमी बुस्‍स कली “बी ब्‍यफ नु ब्‍वाकी ङा जन्‍तु नेल्‍ल आन दातेम गे सराप राइनेवे। मारदे हना मोदेंशो मरिम्‍शो पाप्‍तीवी। इ रांमी ग्रेशा गाक्‍चा माल्‍नेवे। इ ब्रोंइतीक नाक्‍त सम्‍म खप जशा, बाक्‍चा माल्‍नेवे। \v 15 गे नु मेको मीश मुर जिशा, बाक्‍चा मलीसे। मेको आ युइ नु इ युइ जिशा बाक्‍नीमी। मीश मुर आ युइ कामी इ पिया दिम्‍शा प्रोल्‍ब। गे चहिं मेको आ गेंग्रेम कोक्‍नेवे” दे सराप पदा बाक्‍त। \em प्रकाश १२:४-५,१५-१७\em* \p \v 16 मिनु मेकोमी मेको मीश मुर कली “कोव़ज कुरशा, आल थिवेनु, इ कली ठेयब श्‍येत गेनुङ। आल थिचा रोइ पाइनेवे। मो हना यो इ वोंइश कली माल्‍नेवे। मिनु मेकोमी इ कली हुकुम पाइब” देंमाक्‍त। \em एफिसी ५:२२-२३; १तिमोथी २:१२\em* \p \v 17 मिनु आदम कली “मारदे हना गे इ मीश आ लोव़ नेंशा, मब्‍वचा देंशो रवा आ फल ब्‍वाप्‍तीवी, इ पतीके आ पर्बम इ रू नेल्‍लेमी सराप ताइनीम। इ जचा थोव़क श्‍येत पा ख्रुम्‍चा माल्‍नेवे। \em उत्‍पत्ती ८:२१-२२; अय्‍युब ३१:३८-३९\em* \v 18 इ रूमी चू नु चोंक वानीम। मिनु गे गिगी खाइ ब्‍वचा माल्‍नेवे। \v 19 इ कुप्‍फी रे गाल यिपाइश्‍शा शोब्‍ले जचा माल्‍नेवे। गे खप मदुमे सम्‍म मोदेंशो पचा माल्‍नेवे। मारदे हना गो इ कली खप रे सेल्‍शो नङ” दे परमप्रभु यावेमी आदम कली देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २:७; भजन संग्रह ९०:१०; भजन संग्रह १०४:२९; उपदेसक १२:७; २थिस्‍सलोनिकी ३:१०\em* \p \v 20 मिनु आदममी आ मीश कली हव्‍वा नें वोदा बाक्‍त। मारदे हना मेको ब्रोंइब मुर नेल्‍ल आन ममा दुम्‍माक्‍त। \v 21 मिनु परमप्रभु यावेमी आदम नु आ मीश आस कली कुशुल के फेक्‍तीक सेल्‍शा, फेक्‍तीम्‍सी बाक्‍त। \p \v 22 मिनु परमप्रभु यावेमी “मुर इं खोदेंशो दुम्‍त। रिम्‍शो नु मरिम्‍शो तुइक्‍ब दुम्‍त। मेको ब्रोंइपाइक्‍ब रवा आ फल यो सेक्‍शा, ब्‍वाप्‍तु हना, गेना हना यो ब्रोंइब, गेनायो मबेक्‍ब दुम्‍ब” देंमाक्‍त। \p \v 23 मोपतीके परमप्रभु यावेमी खप रे सेल्‍शो मुर कली एदेन माइश्‍शो रू रे ग्रुंइ‍शा, अरु रूम गेय पथ सोइक्‍ता बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २:१५\em* \v 24 परमप्रभुमी मेको आस कली खेरसी बाक्‍त। मेको आस कली खेरशा, एदेन रू ङा पूर्बमी आ स्‍वर्ग ङा करूब माइश्‍शो गेय पाइब वोदा बाक्‍त। मेकेर मी ब्रशो एर ओंथ हिरब तरवार का यो वोदा बाक्‍त। मेको ब्रोंइपाइक्‍ब रवा आ फल ब्‍वचा मताम्‍सेक्‍ल, दे कोव़ब वोदा बाक्‍त। \c 4 \s1 परमप्रभु रे ङोन बाक्‍शो \p \v 1 मिनु नोले आदम आ मीश हव्‍वा नु इम्‍माक्‍त। मिनु हव्‍वाम कोव़ज कुरशा, तौ का थि‍माक्‍त। हव्‍वामी “परमप्रभु यावेमी आं कली वारच पा आल का गेती” देंमाक्‍त। मिनु आ नें काइन वोदा बाक्‍त। \v 2 मिनु मेको आ नोले लेंशा अर्को तौ का यो थि‍माक्‍त। मेको कली हाबील नें वोदा बाक्‍त। हाबील काइन आ लोक्‍ब बाक्‍माक्‍त। मेको आल निक्‍शी कोल्‍शा, हाबील भेडा गोठला दुम्‍माक्‍त। काइन चहिं रू ङा गेय पाइब दुम्‍माक्‍त। \p \v 3 काबु काइनमी आ रू ङा सिश्‍शो मारेइ मारेइ थोव़क परमप्रभु यावे कली चढ़ेवा बाक्‍त। \em प्रस्‍थान २३:१९\em* \v 4 हाबीलमी आ ङोंइती गिक्‍शो पाठा आ श्‍ये नु बोंसो परमप्रभु यावे कली चढ़ेवा बाक्‍त। मिनु परमप्रभु यावेमी हाबील आ चढ़ेशो ब्रवा बाक्‍त। \em प्रस्‍थान ३४:१९; लेवी ३:१६\em* \v 5 तन्‍न काइन आ चढ़ेशो मब्रवा बाक्‍त। मिनु काइन आ कुल राव किक्‍पा चुरमाक्‍त। \em प्रस्‍थान ३३:१९; हिब्रू ११:४\em* \v 6 मिनु परमप्रभु यावेमी काइन कली “मारदे चुरे? मारदे राव किक्‍ङे? \v 7 गे रिम्‍शो पाप्‍तीवी हना, गो इ कली मब्राइनुङा ङा? ब्राइनुङ। गे मरिम्‍शो पाप्‍तीवी हना, मुर साइक्‍ब जन्‍तु खोदेंशो पा, पाप इ लाप्‍चोमी बाक्‍ब। मिनु इ कली माल्‍ब। गे इ मरिम्‍शो थुं कली ग्राङो” देंमाक्‍त। \em गलाती ५:१७; रोमी ६:१२\em* \p \v 8 मिनु काइनमी आ लोक्‍ब हाबील कली “रूमी लस” देंमाक्‍त। मिनु रूमी बाक्‍सानु, काइनमी हाबील कली सदा बाक्‍त। \em १यूहन्‍ना ३:१२,१५\em* \v 9 मिनु परमप्रभु यावेमी काइन कली “इ लोक्‍ब ते बाक्‍म?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। मिनु काइनमी “ङाद, गो आं लोक्‍ब आ गोठला नङा ङा?” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३:९\em* \v 10 मिनु मेकोमी “नेनो, मार पवी? इ लोक्‍ब आ हुशेमी आं कली खप रे ब्रेश्‍शो नेंता। \em भजन संग्रह ९:१३; मत्ती २३:३५; हिब्रू १२:२४\em* \v 11 मुल गे सराप रशा, इ रू रे खेरचा पुंइसीनेवे। मारदे हना इ लोक्‍ब आ हुश मेकेर जारशो बाक्‍ब। \em गन्‍ती ३५:३३\em* \v 12 मुल रे गे रू ङा गेय पवीनु, मारेइ मग्रेल्‍ब। रागी प्रोंइशा, गाक्‍ब मुर दुम्‍चा माल्‍नेवे” दे परमप्रभु यावेमी देंमाक्‍त। \p \v 13 मिनु काइनम परमप्रभु यावे कली “इन गेशो सजाइ ठेयब बाक्‍ब। मोमो श्‍येत गेतीनी हना, फाल्‍ने मचाप्‍नुङ। \v 14 मुलाक्‍ती आं कली आं रू रे ग्रुंइ‍ताक्‍यीनी। मिनु इन नेक्‍था बाक्‍चा मताइनुङ। गो मुल रागी प्रोंइशा, गाक्‍ब मुर दुम्‍नुङ। आं कली सुम थित्‍तेक्‍म हना यो, साइक्‍नीम” देंमाक्‍त। \em अय्‍युब १५:२०-२४\em* \v 15 मिनु परमप्रभु यावेमी “ममाइ, सुइमी इ कली साइक्‍तेमी हना, इ तशो सराप मेको कली ७ खेयप रचा माल्‍ब” देंमाक्‍त। मिनु परमप्रभु यावेमी “काइन कली सुइमी मसदमेक्‍ल” दे आ रांम चिनु वोदा बाक्‍त। \em इजीकीएल ९:६; प्रकाश ७:३-४\em* \v 16 मिनु नोले काइन परमप्रभु यावे आ ङोंइती रे लमाक्‍त। मिनु एदेन आ पूर्ब गे, नोद माइश्‍शो रागीम जाक्‍दीश्‍शा बाक्‍माक्‍त। \s1 मुर आन ठेयब लेश्‍शो \p \v 17 मिनु काइन आ मीश नु इम्‍‍माक्‍त। मिनु मेकोमी कोव़ज कुरशा, हनोक थि‍माक्‍त। मिनु काइनम सहर का सेला बाक्‍त। मेको सहर कली आ तौ हनोक आ नें खोदेंशो पा हनोक नें वोदा बाक्‍त। \v 18 हनोकमी इराद थि‍माक्‍त। इरादमी मेहुयाएल थि‍माक्‍त। मेहुयाएल मेथुशाएल आ आफ दुम्‍माक्‍त। मेथुशाएल लमेक आ आफ दुम्‍माक्‍त। \s1 लमेकमी यो मुर साइश्‍शो \p \v 19 मिनु लमेकमी मीश निक्‍शी चाक्‍गा बाक्‍त। का आ नें आदाह नु अर्को आ नें चिल्‍लाह बाक्‍माक्‍त। \v 20 मिनु आदाहमी याबाल थि‍माक्‍त। मेको ताम्‍बुम बाक्‍ब नु गोठम बाक्‍ब बस्‍तु योव़ब आन किकी पिपी बाक्‍माक्‍त। \v 21 मेको आ लोक्‍ब आ नें यूबाल बाक्‍माक्‍त। मेको बीना नु मुइक्‍तीके ताप्‍ब आन किकी पिपी बाक्‍माक्‍त। \v 22 मिनु चिल्‍लाहमी तूबल-काइन थि‍माक्‍त। मेकोमी कांसा नु फलाम के मार मार सेल्‍तीक गेय पवा बाक्‍त। तूबल-काइन आ समी नामा बाक्‍माक्‍त। \v 23 मिनु लमेकमी आ मीश निक्‍शी आस कली “आदाह नु चिल्‍लाह, आं लोव़ नेनीस, गे लमेक आ मीश निक्‍शी, आं सेंदा नेंशा, होस पसे। गो मुर का साइक्‍ता। मारदे हना मेको ठिटामी आं कली तुप्‍ती। \v 24 काइन साइक्‍ब ७ खेयप क्‍येक्‍क लेत्‍चा पुंइसीब हना, लमेक साइक्‍ब ७७ खेयप क्‍येक्‍क लेत्‍चा पुंइसीब” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ४:१५; लेवी १९:१८; ब्‍यवस्‍था ३२:३५; मत्ती १८:२२\em* \s1 आदम नु हव्‍वा आस अर्को तौ \p \v 25 मिनु आदम लेंशा आ मीश नु इप्‍‍शा, तौ का थि‍माक्‍त। मेको कली सेथ नें वोदा बाक्‍त। हव्‍वामी “परमप्रभुमी हाबील आ पा ङा अर्को तौ का गेती। मारदे हना काइनमी हाबील कली साइक्‍तु” देंमाक्‍त। \v 26 मिनु सेथमी यो तौ का थि‍माक्‍त। मिनु मेको कली एनोश नें वोदा बाक्‍त। मिनु मेना रे मुरपुकीमी परमप्रभु यावे कली पुंइचा नु ठेयब सेल्‍चा गोव़मे बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १२:८\em* \c 5 \s1 आदम आ चच युइ \r १इतिहास १:१-४ \p \v 1 एको आदम आ चच, युइ बाक्‍नीम। परमप्रभुमी मुर सेलानु, आ खोदेंशो पा सेला बाक्‍त। \em लूका ३:३७-३८; उत्‍पत्ती १:२७\em* \v 2 वोंइश मुर का नु मीश मुर का सेला बाक्‍त। मिनु मेको आस कली आसीक गेशा, आस नें मुर वोंइ‍सी बाक्‍त। \v 3 मिनु आदम सहे का ३० बर्स दुम्‍मेनु, आ खोदेंशो तौ का थि‍‍माक्‍त। मिनु मेको कली सेथ नें वोदा बाक्‍त। \em भजन संग्रह ५१:७; १कोरिन्‍थी १५:४५\em* \v 4 सेथ थिशा नोले आदम ८ सहे बर्स ब्रोंइमाक्‍त। अरु तमी तौ यो थि‍माक्‍त। \v 5 मिनु आदम नेल्‍ल पा ९ सहे ३० बर्स ब्रोंइशा बेक्‍माक्‍त। \p \v 6 मिनु सेथ सहे का ५ बर्स दुम्‍मेनु, तौ का थि‍‍माक्‍त। मेको कली एनोश नें वोदा बाक्‍त। \v 7 एनोश थिशा नोले ८ सहे ७ बर्स ब्रोंइमाक्‍त। अरु तमी तौ यो थि‍माक्‍त। \v 8 मिनु सेथ नेल्‍ल पा ९ सहे १२ बर्स ब्रोंइशा बेक्‍माक्‍त। \p \v 9 मिनु एनोश ९० बर्स दुम्‍मेनु, तौ का थि‍माक्‍त। मेको कली केनान नें वोदा बाक्‍त। \v 10 केनान थिशा नोले ८ सहे १५ बर्स ब्रोंइमाक्‍त। अरु तमी तौ यो थि‍माक्‍त। \v 11 मिनु एनोश नेल्‍ल पा ९ सहे ५ बर्स ब्रोंइशा बेक्‍माक्‍त। \p \v 12 मिनु केनान ७० बर्स दुम्‍मेनु, तौ का थि‍माक्‍त। मेको कली मा-हालालेल नें वोदा बाक्‍त। \v 13 केनान मा-हालालेल थिशा नोले ८ सहे ४० बर्स ब्रोंइमाक्‍त। अरु तमी तौ यो थि‍माक्‍त। \v 14 मिनु केनान नेल्‍ल पा ९ सहे १० बर्स ब्रोंइशा बेक्‍माक्‍त। \p \v 15 मिनु मा-हालालेल ६५ बर्स दुम्‍मेनु, तौ का थि‍माक्‍त। मेको कली यरेद नें वोदा बाक्‍त। \v 16 यरेद थिशा नोले ८ सहे ३० बर्स ब्रोंइमाक्‍त। अरु तमी तौ यो थि‍माक्‍त। \v 17 मिनु मा-हालालेल नेल्‍ल पा ८ सहे ९५ बर्स ब्रोंइशा बेक्‍माक्‍त। \p \v 18 मिनु यरेद सहे का ६२ बर्स दुम्‍मेनु, तौ का थि‍माक्‍त। मेको कली हनोक नें वोदा बाक्‍त। \v 19 यरेद हनोक थिशा नोले ८ सहे बर्स ब्रोंइमाक्‍त। अरु तमी तौ यो थि‍माक्‍त। \v 20 मिनु यरेद नेल्‍ल पा ९ सहे ६२ बर्स ब्रोंइशा बेक्‍माक्‍त। \p \v 21 मिनु हनोक ६५ बर्स दुम्‍मेनु, तौ का थि‍माक्‍त। मेको कली मेथुसेलाह नें वोदा बाक्‍त। \em हनोक कली हिब्रू लोव़मी एनोक देंनीम।\em* \v 22 हनोक आ थुंमी परमप्रभु आ नेक्‍था बाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। हनोक मेथुसेलाह थिशा नोले सहे सां बर्स ब्रोंइमाक्‍त। अरु तमी तौ यो थि‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती ६:९\em* \v 23 मिनु हनोक नेल्‍ल पा सहे सां ६५ बर्स दुम्‍माक्‍त। \v 24 हनोक परमप्रभु नु गाक्‍बाक्‍माक्‍त। मिनु परमप्रभुमी हनोक कली आ बाक्‍तीक लदा बाक्‍त। मुरपुकीम हनोक कली माल्‍शा, मथिदमे बाक्‍त। \em २राजा २:११; हिब्रू ११:५\em* \p \v 25 मिनु मेथुसेलाह सहे का ८७ बर्स दुम्‍मेनु, तौ का थि‍माक्‍त। मेको कली लमेक नें वोदा बाक्‍त। \v 26 मेथुसेलाह लमेक थिशा नोले ७ सहे ८२ बर्स ब्रोंइमाक्‍त। अरु तमी तौ यो थि‍माक्‍त। \v 27 मिनु मेथुसेलाह नेल्‍ल पा ९ सहे ६९ बर्स ब्रोंइशा बेक्‍माक्‍त। \p \v 28 मिनु लमेक सहे का ८२ बर्स दुम्‍मेनु, तौ का थि‍माक्‍त। \v 29 मेको कली नोआह नें वोदा बाक्‍त। मेको नें आ अर्थ थुं बारपाइक्‍तीक बाक्‍ब। मिनु लमेकमी “परमप्रभु यावेमी खप कली सराप पाप्‍तु। आं तौ रूम गेय पपाइक्‍तीके श्‍येत रे प्रोंइब बाक्‍ब” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३:१७-१९\em* \v 30 लमेक नोआह थिशा नोले ५ सहे ९५ बर्स ब्रोंइमाक्‍त। अरु तमी तौ यो थि‍माक्‍त। \v 31 मिनु लमेक नेल्‍ल पा ७ सहे ७७ बर्स ब्रोंइशा बेक्‍माक्‍त। \p \v 32 मिनु नोआह ५ सहे बर्स दुम्‍मेनु, शेम हाम नु यफेथ थी‍मी बाक्‍त। \c 6 \s1 रागी ब्‍वाक्‍कुम सुम्‍शो \p \v 1 मिनु नोले रागीमी मुर शुश दुम्‍मा बाक्‍त। मेकोपुकीमी शुश तमी थीमा बाक्‍त। \v 2 मिनु परमप्रभु आ तौपुकीमी मुर आन तमी आन कली तशा “दारशो बाक्‍नीम” दे मिम्‍तमे बाक्‍त। मिनु मेको आन दाते रे योव़शा चाक्‍ग्‍मे बाक्‍त। \em अय्‍युब १:६; २पत्रुस २:४; यहूदा ६\em* \v 3 मिनु परमप्रभु यावेमी “आं सोक्‍त मुर आन कली शुश बर्स बाक्‍चा मगेनुङ। मुर बेक्‍चा माल्‍नीम। आन ब्रोंइतीक सहे का २० बर्स ला दुम्‍ब” देंमाक्‍त। \s1 परमप्रभु आ थुं मनुशो \p \v 4 मेना रागीमी नेफीलीम माइश्‍शो थम लाइश्‍शो मुरपुकी बाक्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। मिनु नोले परमप्रभु आ तौपुकीमी रागी ङा तमी आन कली चाक्‍शा, आल थीमे बाक्‍त। मेको बोल्‍यो नु ठेयब लडाइ पाइब मुर दुम्‍मा बाक्‍त। \em इजीकीएल ३२:२७\em* \p \v 5 मिनु परमप्रभु यावेमी “रागीम बाक्‍शो मुर आं अरेशो मटीब नु मरिम्‍शो पाइब ला बाक्‍नीम। मार मिम्‍ताक्‍म हना यो, मरिम्‍शो बाक्‍त” दे मिम्‍ता बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ८:२१\em* \v 6 मिनु परमप्रभु यावेमी आंम सेल्‍शो मुर आन कली तशा, शुश आ थुं मनुथु बाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। \em १सामुएल १५:११-३५; येरमीया १८:७-१०\em* \v 7 मिनु परमप्रभु यावेमी “आं सेल्‍शो मुर आन कली रागी रे क्‍याम्‍नुङ। मुर नु जन्‍तु नेल्‍ल क्‍याम्‍नुङ। खपीम ग्रेशा गाक्‍ब आइक्‍च जन्‍तु नु सरीङम बेरब चिक्‍ब यो क्‍याम्‍नुङ। मारदे हना गो मेको आन कली सेल्‍शा यो, आं थुं मनुङ” दे मिम्‍ता बाक्‍त। \em गन्‍ती २३:१९; रोमी ३:३-४; २तिमोथी २:१३\em* \v 8 मिनु परमप्रभु यावेमी नोआह तवानु, मेको कली दाक्‍ता बाक्‍त। \em हिब्रू ११:७\em* \s1 नोआह नु आ तौ \p \v 9 नोआह आ तौ सां बाक्‍मा बाक्‍त। नोआह शुश रिम्‍शो मुर बाक्‍माक्‍त। मुर नेल्‍लेमी “ठीक पाइब दोस मताइब मुर बाक्‍ब” दे तुइक्‍तमे बाक्‍त। नोआह परमप्रभु नु गाक्बाक्‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती ५:२२\em* \v 10 मिनु नोआह आ तौ सां आन नें शेम, हाम नु यफेथ बाक्‍मा बाक्‍त। \p \v 11 परमप्रभुमी मुर आन कली कोव़ङानु, नेल्‍ल मरिम्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। रागी नेल्‍ल हुश ख्राक्‍श पोक्‍तीकेमी ब्रीमाक्‍त। अर्को मरिम्‍शो पाइब यो बाक्‍मा बाक्‍त। \v 12 मिनु परमप्रभुमी रागीम बाक्‍ब मुर आन कली कोव़ङानु, शुश मरिम्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। मुर नेल्‍लेमी आन द‍ला दाक्‍स पामे बाक्‍त। \em भजन संग्रह १४:२-३\em* \v 13 मिनु परमप्रभुमी नोआह कली “गो मुर नेल्‍ल आन कली क्‍याम्‍नुङमी। मारदे हना मेको आन पर्बम रागी हुश ख्राक्‍श पोक्‍तीकेमी ब्री‍त। मुर नु रागी नेल्‍ल आन कली क्‍याम्‍नुङ। \em आमोस ८:२\em* \v 14 गे चहिं खिं खोदेंशो पा शी के ठेयब डोंगा का सेलो। मिनु आगामी कोठापुकी सेलो। ब्‍वाक्‍कु मओव़चा ङा पा आगा नु लाङगा अल्‍कत्राम सिल्‍दो” दे नोआह कली देंमाक्‍त। \s1 नोआहमी परमप्रभु कली टिशो \p \v 15 मिनु परमप्रभुमी “डोंगा दोपा सेल्‍चा माल्‍नेवे देंशा हना, मेको आ लाइश्‍शो सहे सां कुबीत दुम्‍चा माल्‍ब। आ ब्रेम्‍शो ५० कुबीत दुम्‍चा माल्‍ब। आ ग्‍येत्‍थ लाइश्‍शो ३० कुबीत दुम्‍चा माल्‍ब। \em कुबीत का ०.५ मिटर खोदेंशो बाक्‍ब।\em* \v 16 मिनु छाना रे हात का प्रोंइशा, फश ग्रूतीक बोखा का सेल्‍चा माल्‍नेवे। मिनु का पटटीम लाप्‍चो का वोइक्‍चा माल्‍नेवे। आगामी खप तला का, दाते तला का नु तला तारी बाक्‍तीक का सेल्‍चा माल्‍नेवे। \v 17 आं देंशो रिम्‍शो पावो। मारदे हना गो मारेइ मारेइ साइक्‍चा कली रागी ब्‍वाक्‍कुम प्रिंनुङ। रागीम मार मार सेस बाक्‍मा, मेको नेल्‍ल बेक्‍चा माल्‍नीम। \v 18 तन्‍न गो इन कली कोव़नुङ, गे नु आं कबल पाइनुङ। मिनु गे, इ तौपुकी, इ मीश, नु इ चाइमीपुकी मेको डोंगामी ओव़चा माल्‍नीनी। मेको नेल्‍ल गे नु ब्रोंइचा माल्‍नीम। मेको पोथी भाले, बी ब्‍यफ नेल्‍ल निक्‍‍निक्‍शी बाक्‍चा माल्‍नीम। \em उत्‍पत्ती ९:९\em* \v 19 गेपुकी नु मारेइ मारेइ सेस जन्‍तु निक्‍‍निक्‍शी ओव़चा माल्‍नीम। \v 20 मारेइ मारेइ चिक्‍ब, मारेइ मारेइ जन्‍तु नु मारेइ मारेइ खपीम ग्रेशा गाक्‍ब आइक्‍च जन्‍तु निक्‍‍निक्‍शी ब्रोंइचा, दे गे नु डोंगामी ओव़शा, बाक्‍चा माल्‍नीम। \v 21 मिनु इन कली, मार मार जचा ब्‍वचा ओंइशा, उप्‍शा वोतो। मेको इन कली नु मेको आन कली जचा थोव़क दुम्‍ब” दे परमप्रभुमी नोआह कली अरेवा बाक्‍त। \v 22 मिनु परमप्रभुमी मार मार मदा, नोआहमी नेल्‍ल टिशा, पवा बाक्‍त। \em हिब्रू ११:७\em* \c 7 \s1 नोआह ठेयब डोंगाम ओव़शो \p \v 1 मिनु परमप्रभु यावेमी नोआह कली “गे नु इ खिं ङा मुर नेल्‍ल शी के ठेयब डोंगामी ओव़ङीन। मारदे हना एको पाला ङा मुर आन दातेमी गे का ला ठीक पाइब बाक्‍नेवे। \em उत्‍पत्ती ६:८\em* \v 2 गे चढ़ेचा दुम्‍ब बी ब्‍यफ, क्‍यारश बोका, भेडा सांड रे ७ जोड लतो। \em उत्‍पत्ती ८:२०; लेवी ११:-\em* \v 3 मिनु चढ़ेचा दुम्‍ब सरीङम बेरब चिक्‍ब यो ७ जोड लतो। भाले नु पोथी लतो। मारदे हना मेकोपुकी रागीमी ब्रोंइचा माल्‍नीम। \v 4 गो ७ नाक्‍त नोले ४० नाक्‍त नु ४० नाक्‍दो सम्‍म रेउ यिपाइक्‍नुङ। मिनु आं सेल्‍शो रागीम मार मार ब्रोंइशा बाक्‍मा, मेको नेल्‍ल आन कली साइक्‍नुङमी” देंमाक्‍त। \v 5 मिनु परमप्रभु यावेमी मार मार अरेवा, नोआहमी नेल्‍ल टिशा पवा बाक्‍त। \p \v 6 रागीमी रेउ यिचा गोवानु, नोआह ६ सहे बर्स दुम्‍शो बाक्‍माक्‍त। \v 7 मिनु नोआहम मार पवा बाक्‍त देंशा हना, ङोंइती आ तौपुकी, आ मीश, आ चाइमीपुकी ब्‍वाक्‍कु रे प्रोंइचा कली ठेयब डोंगामी ओव़पाइक्‍मी बाक्‍त। \em १ पत्रुस ३:२०\em* \v 8 मिनु चढ़ेचा दुम्‍ब बस्‍तु, चढ़ेचा मदुम्‍ब बस्‍तु नु चिक्‍ब नु मारेइ मारेइ खपीम ग्रेशा गाक्‍ब आइक्‍च जन्‍तु, \v 9 निक्‍‍निक्‍शी बी ब्‍यफ, जोड जोड भाले पोथी नोआह नु ठेयब डोंगामी ओव़मा बाक्‍त। परमप्रभुमी दोपा नोआह कली अरेवा, मोपा पवा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ६:१९-२०\em* \v 10 मिनु ७ नाक्‍त नोले रागीम ब्‍वाक्‍कु ब्रीचा गोवा बाक्‍त। \p \v 11 मिनु रेउ यिमेनु, उइ रे यो ब्‍वाक्‍कु बारशा कुचा गोवा बाक्‍त। मेना नोआह ६ सहे बर्स, महिना निक्‍शी १७ नाक्‍त दुम नाक्‍त मोदेंशो दुम्‍माक्‍त। \em प्रकाश ९:१\em* \v 12 मिनु ४० नाक्‍त नु ४० नाक्‍दो शुश रेउ यिमाक्‍त। \p \v 13 मेको रेउ यिचा आ ङोंइती नाक्‍ती नोआह नु आ तौ शेम, हाम, नु यफेथ सांफा, नोआह आ मीश नु आ चाइमी सांफा मेको डोंगामी ओव़मा बाक्‍त। \v 14 मिनु मारेइ मारेइ जन्‍तु, मारेइ मारेइ बी ब्‍यफ, क्‍यारश भेडा, मारेइ मारेइ खपीम ग्रेशा गाक्‍ब आइक्‍च जन्‍तु नु मारेइ मारेइ फ्रां पाइश्‍शो, ब्रोंइशा बाक्‍ब जन्‍तु \v 15 जोड जोड पा नोआह नु ठेयब डोंगामी ओव़मा बाक्‍त। \v 16 मिनु ब्रोंइशा बाक्‍ब नेल्‍ल जोड जोड पा, भाले पोथी नेल्‍ल ओव़मा बाक्‍त। परमप्रभुमी नोआह कली दोपा अरेवा, मोपा नेल्‍ल टिशा पवा बाक्‍त। मेको नेल्‍ल ओव़मा नोले परमप्रभु यावेमी लाप्‍चो चोक्‍गा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ६:१९\em* \p \v 17 मिनु ब्‍वाक्‍कु ४० नाक्‍त सम्‍म रागीम ब्रीना ब्रीन बाक्‍माक्‍त। ब्‍वाक्‍कु शुश बारशा, ब्‍वाक्‍कुमी ठेयब डोंगा कली कुरा बाक्‍त। ब्‍वाक्‍कु रागीम शुश बारमाक्‍त। \v 18 मिनु रेउ यिना यिन, ब्‍वाक्‍कु बारना बारन लमेनु, मेको डोंगा ब्‍वाक्‍कु तारी गाक्‍चा गोवा बाक्‍त। \v 19 रागी नेल्‍लेम ब्‍वाक्‍कु शुश दुम्‍शा, ठेयब डांडा यो सुमा बाक्‍त। \v 20 डांडा क्‍येङा यो १५ कुबीत सम्‍म ग्‍येत्‍थ सुमा बाक्‍त। \em कुबीत का ०.५ मिटर खोदेंशो बाक्‍ब।\em* \p \v 21 मिनु रागीम मार मार ब्रोंइशो बाक्‍मा, बी ब्‍यफ, क्‍यारश भेडा, ब्‍वाकी ङा जन्‍तु, रागीम फोंइ‍ब, खपीम ग्रेशा गाक्‍ब आइक्‍च जन्‍तु नु मुर नेल्‍ल बेक्‍मा बाक्‍त। \em २पत्रुस ३:५-६\em* \v 22 रागीम ब्रोंइशा बाक्‍ब नेल्‍ल बेक्‍मा बाक्‍त। \v 23 मोपा मेकोमी रागीम ब्रोंइशा बाक्‍ब मार मार बाक्‍मा, मुर, जन्‍तु खपीम ग्रेशा गाक्‍ब आइक्‍च जन्‍तु नु सरीङम बेरब चिक्‍ब नेल्‍ल क्‍याम्‍दा बाक्‍त। नोआह नु आ खिं ङा मुर ला प्रोंइमी बाक्‍त। \v 24 मिनु मेको ब्‍वाक्‍कु सहे का ५० नाक्‍त सम्‍म रागीम बारना बारन बाक्‍माक्‍त। \c 8 \s1 परमप्रभुम ब्‍वाक्‍कु सोव़पाइश्‍शो \p \v 1 मिनु परमप्रभुमी नोआह नु ठेयब डोंगामी बाक्‍ब नेल्‍ल ब्‍वाकी ङा जन्‍तु नु बी ब्‍यफ क्‍यारश भेडा आन कली मप्रेंदीमी बाक्‍त। मिनु परमप्रभुमी रागीम फश पपदा बाक्‍त। मिनु ब्‍वाक्‍कु सोव़माक्‍त। \v 2 मिनु ब्‍वाक्‍कु बुक्‍तीके नेल्‍ल सोव़ना सोव़न लमा बाक्‍त। रेउ यो देक्‍माक्‍त। \v 3 मिनु मेको ब्‍वाक्‍कु सोव़ना सोव़न लशा, सहे का ५० नाक्‍त नोले शुश सोव़माक्‍त। \p \v 4 मिनु मेको बर्स ङा ७ महिना ङा १७ नाक्‍त मेको ठेयब डोंगा आरारात माइश्‍शो डांडामी जाक्‍दीश्‍शा दिक्‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती ७:११\em* \v 5 मिनु मेको बर्स ङा १० महिना सम्‍म ब्‍वाक्‍कु सोव़ना सोव़न लमाक्‍त। १० महिना ङा ङोंइती नाक्‍ती अर्को पहाड ङा डांडा तांइसमा बाक्‍त। \p \v 6 मिनु ४० नाक्‍त नोले नोआहम आ सेल्‍शो डोंगा ङा झेल रोक्‍गा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ७:१२,१७\em* \v 7 मिनु मेकेर रे खद का सोइक्‍ता बाक्‍त। मेको रागी ङा ब्‍वाक्‍कु मसोव़म सम्‍म एर ओंथ बेरशा बाक्‍माक्‍त। \p \v 8 मिनु नोआहमी “ब्‍वाक्‍कु नेल्‍ल सोव़मा कों” दे तुइक्‍चा कली ढुकुर का यो सोइक्‍ता बाक्‍त। \v 9 मेको ढुकुर चहिं जुक्‍तीक मथित्‍थु लेश्‍शा, नोआह आ बाक्‍तीके जाक्‍माक्‍त। मारदे हना आ लतीकेमी ब्‍वाक्‍कुम सुम्‍शो बाक्‍माक्‍त। मिनु नोआहम गुइ दिं‍शा ताक्‍शा, मेको कली ओंइदा बाक्‍त। \v 10 मिनु अर्को ७ नाक्‍ती रिम्‍शा, मेको ढुकुर कली लेंशा डोंगा रे सोइक्‍ता बाक्‍त। \v 11 मिनु नाक्‍नाक्‍दो ढुकुरमी आ ठुंडमी नक वाशो तेल रवा आ सफा का कुरशा जाक्‍माक्‍त। मिनु नोआहमी “ब्‍वाक्‍कु नेल्‍ल सोव़माक्‍त” दे तुइक्‍ता बाक्‍त। \v 12 मिनु नोले यो ७ नाक्‍त रिम्‍शा, ढुकुर कली सोइक्‍ता बाक्‍त। मिनु मेको ढुकुर मलेम्‍माक्‍त। \s1 ब्‍वाक्‍कु सोव़शो \p \v 13 मेको नोआह ६ सहे बर्स का दुम्‍मे आ ङोंइती ङा महिना ङा ङोंइती ङा नाक्‍तीम रागीमी ब्‍वाक्‍कु सोव़माक्‍त। नोआहमी ठेयब डोंगा आ छाना थूशा, कोव़शा “लो, ब्‍वाक्‍कु नेल्‍ल सोव़माक्‍त” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ७:११\em* \v 14 मिनु महिना का नु २७ नाक्‍त नोले खप नेल्‍ल सोव़माक्‍त। \p \v 15 मिनु परमप्रभुमी नोआह कली \v 16 “गे, इ मीश, इ तौपुकी नु इ चाइमीपुकी डोंगा रे ग्रूङीन” देंमाक्‍त। \v 17 मिनु “मारेइ मारेइ ब्रोंइशा बाक्‍ब, चिक्‍ब, जन्‍तु नु खपीम ग्रेशा गाक्‍ब आइक्‍च जन्‍तु नेल्‍ल आन कली यो ग्रुंइदो। मेकोपुकी सोशा बोशा रागीम शुश दुम्‍चा माल्‍नीम” देंमाक्‍त। \v 18 मिनु नोआह, आ तौपुकी, आ मीश नु आ चाइमीपुकी ग्रूमा बाक्‍त। \em २ पत्रुस २:५\em* \v 19 मिनु जन्‍तु नेल्‍ल, खपीम ग्रेशा गाक्‍ब आइक्‍च जन्‍तु नेल्‍ल, चिक्‍ब नेल्‍ल नु रागीम ब्रोंइशा बाक्‍ब मार मार नेल्‍ल डोंगा रे ग्रूमा बाक्‍त। \s1 परमप्रभु यावेमी गेशो लोव़ \p \v 20 मिनु नोले नोआहम परमप्रभु यावे कली चढ़ेतीक का सेला बाक्‍त। मिनु चढ़ेचा दुम्‍ब बस्‍तु नु चढ़ेचा दुम्‍ब चिक्‍ब नेल्‍ल लाइश्‍शा चोशा चढ़ेतीक चढ़ेवा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ७:२\em* \v 21 मिनु परमप्रभु यावेमी मेको ब्रोव़शो रिना नाम्‍शा, ग्‍येरसे बाक्‍त। आ थुंमी “मुरुम मरिम्‍शो पतीकेम खप कली मुल सराप गेनायो मपाइनुङ। मुर आ थुं मरिम्‍शो बाक्‍त हना यो, गेनायो सराप मपाइनुङ। गो ब्रोंइशा बाक्‍ब नेल्‍ल आन कली साइश्‍शा क्‍याम्‍ताक्‍ङ। मोदेंशो गेनायो लेंशा मपाइनुङ। \em उत्‍पत्ती ६:५; अय्‍युब १४:४; भजन संग्रह १४:३; मत्ती १५:१९; रोमी ३:२३\em* \v 22 रागी बाक्‍म सम्‍म शोक्‍चा, ख्रुम्‍चा नु रिक्‍चा तांइसीब। ग्‍यू पाइब, हुप्‍ब, हिंउद नु बर्खा दुम्‍ब। नाक्‍दो नाक्‍त दुम्‍ब” दे लोव़ पवा बाक्‍त। \em येरमीया ३३:२०,२५\em* \c 9 \s1 परमप्रभुमी आसीक गेशो \p \v 1 मिनु परमप्रभुमी नोआह नु आ तौ आन कली आसीक गेमी बाक्‍त। मेकोमी “तमी तौ थिशा, सोशा बोशा शुश दुमीन। रागी प्रिंदीने। \em उत्‍पत्ती १:२८\em* \v 2 रागी ङा जन्‍तु नेल्‍ल, सरीङम बेरब चिक्‍ब, खपीम ग्रेशा गाक्‍ब आइक्‍च जन्‍तु नु समुन्‍द्र ङा ङांइ नेल्‍ल, इन कली तशा, हिंचा माल्‍नीम। मेको आन कली इन गुइमी गेता। \v 3 ङोंइती इन कली गिगी खाइ ब्‍वचा गेता। मुल गो ब्रोंइशा बाक्‍ब जन्‍तु नेल्‍ल इन कली ब्‍वचा गेतन्‍नी। \em उत्‍पत्ती १:२९; कलस्‍सी २:१६\em* \v 4 क्‍योरशा हुश मचुइक्‍थु चहिं मब्‍वने। मारदे हना हुशेमी ब्रोंइतीक सोक्‍त बाक्‍ब। \v 5 मुरुमी मुर कली साइक्‍तु हना, जन्‍तुमी मुर कली साइक्‍तु हना, मेको यो साइक्‍चा पुंइसीब। मुरुमी आ लोक्‍ब साइक्‍तु हना, मेको यो साइक्‍चा पुंइसीब। \em लेवी ३:१७; लेवी १७:१०-१४; ब्‍यवस्‍था १२:२३\em* \v 6 सु सुमी मुर साइश्‍शा हुश जारबा, मेको यो मोपान साइश्‍शा, हुश जारचा पुंइसीब। मारदे हना गो मुर कली आं खोदेंशो पा सेल्‍ता। \em प्रस्‍थान २१:१२; लेवी २४:१७; गन्‍ती ३५:३३; मत्ती २६:५२; रोमी १३:४; प्रकाश १३:१०\em* \v 7 गे रागीम सोशा बोशा शुश दु‍मीने” दे परमप्रभुमी नोआह कली देंमाक्‍त। \s1 परमप्रभुमी कबल पशो \p \v 8 मिनु नोले परमप्रभुमी नोआह नु आ तौ आन कली \v 9 “नेनीन, गे नु इन नोले ङा चच युइ नु आं कबल पाइनुङ। \em उत्‍पत्ती ६:१८\em* \v 10 डोंगामी ब्रोंइशा बाक्‍ब चिक्‍ब, बी ब्‍यफ, रागी ङा जन्‍तु गे नु डोंगा रे ग्रूशो नेल्‍ल नु आं कबल पाइनुङ। \em होसे २:२०\em* \v 11 गो मार कबल पाइनुङ देंशा हना, ब्रोंइशा बाक्‍ब नेल्‍ल आन कली ब्‍वाक्‍कुम मसाइक्‍नुङ। रागी बिग्रेचा कली गेनायो ब्‍वाक्‍कु मबारपाइक्‍नुङ” देंमाक्‍त। \v 12 मिनु परमप्रभुमी “गे नु गे नु ब्रोंइशा बाक्‍ब नेल्‍ल इन कली आं कबल पतीके चिनु का गेनुङ। मेको इन नोले ङा पाला नेल्‍ल आन कली यो बाक्‍ब। \v 13 गो गोस्‍सुमी आं वाक्‍श वोइक्‍नुङ। मेको गो रागी नु कबल पशो आ चिनु बाक्‍ब। \v 14 मिनु गो रागी तारी गोस्‍स सोइक्‍तुनु, मेको गोस्‍सुमी आं वाक्‍श तांइसीब। \v 15 मिनु गो गे नु मारेइ मारेइ ब्रोंइशा बाक्‍ब नु कबल पाता, दे मिम्‍नुङ। गो गेनायो ब्रोंइशा बाक्‍ब नेल्‍ल आन कली ब्‍वाक्‍कुमी मसाइक्‍‍नुङमी। \em यसैया ५४:७-१०\em* \v 16 मेको वाक्‍श गोस्‍सुम बाक्‍मेनु, गो मेको कली ताइनुङ। मिनु गो रागीम बाक्‍ब मुर नु ब्रोंइशा बाक्‍ब नेल्‍ल नु गेना हना यो लीब कबल पाता, दे मिम्‍नुङ” देंमाक्‍त। \v 17 मिनु परमप्रभुमी नोआह कली “मेको वाक्‍श कबल आ चिनु बाक्‍ब। गो गे नु रागीम ब्रोंइशा बाक्‍ब नेल्‍ल नु कबल पाता” देंमाक्‍त। \p \v 18 डोंगा रे ग्रूशो नोआह आ तौपुकी शेम, हाम नु यफेथ बाक्‍मा बाक्‍त। हाम चहिं कनान आ आफ बाक्‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती ५:३२\em* \v 19 मेको सांफा नोआह आ तौ बाक्‍मा बाक्‍त। मेको रे रागी नेल्‍ल ब्रीमा बाक्‍त। \s1 नोआहम अङगुर रू सेल्‍शो \p \v 20 मिनु नोआह रूमी गेय पाइब दुम्‍शा, अङगुर रू सेला बाक्‍त। मेको नेल्‍ल क्‍येङा ङोंइती अङगुर ख्रुम्‍ब मुर दुम्‍माक्‍त। \v 21 मिनु अङगुर शांबु तूशा दुक्‍शा, आ ताम्‍बुमी शिश्रा इम्‍माक्‍त। \v 22 मिनु कनान आ आफ हाममी आ आफ शिश्रा तशा, लाङगामी बाक्‍शो आ लोक्‍ब आस कली देंमाक्‍त। \em प्रस्‍थान २०:१२; हितोपदेस ३०:१७\em* \v 23 मेको नेंशा, शेम नु यफेथम वा का सुर सुरम ग्‍याइश्‍शा लाप्‍शा, नोले रे ग्रेना ग्रेन लशा, आस आफ आ ताम्‍बु ओव़सा बाक्‍त। मिनु आस आफ आ भेत्रे रां सुम्‍से बाक्‍त। नोले रे ग्रेशा, आस आफ आ शिश्रा रां मताम्‍से बाक्‍त। \v 24 मिनु नोले नोआह आ दुक्‍शो रे सेंसे बाक्‍त। आ चचमी आ कली मार पवा, नेल्‍ल तुइक्‍ता बाक्‍त। \p \v 25 मिनु नोआहमी “कनान सराप रल। आ लोक्‍ब आस नेल्‍ल क्‍येङा आइक्‍च वाइल दुम्‍ल” दे सराप पवा बाक्‍त। \v 26 मिनु मेकोमी लेंशा “परमप्रभु, शेम आ परमप्रभु यावे ठेयब बाक्‍ब। कनान मेको आ नेल्‍ल क्‍येङा आइक्‍च वाइल दुम्‍ल” दे शेम कली आसीक गेवा बाक्‍त। \v 27 मिनु लेंशा “परमप्रभुमी यफेथ कली ‘सोशा बोशा शुश दुम्‍पदल। मेको शेम आ ताम्‍बुम बाक्‍चा तवल। कनान चहिं मेको आ वाइल दुम्‍ल’ ” दे लोव़ पवा बाक्‍त। \p \v 28 मिनु ठेयब ब्‍वाक्‍कु बारशा नोले, नोआह सहे सां ५० बर्स ब्रोंइमाक्‍त। \v 29 मिनु नोआह नेल्‍ल पा ९ सहे ५० बर्स ब्रोंइशा बेक्‍माक्‍त। \c 10 \s1 रागी नेल्‍ल ङा मुर \r १इतिहास १:५-२३ \p \v 1 ब्‍वाक्‍कु बारम नोले नोआह आ तौपुकी शेम, हाम नु यफेथमी तौपुकी थीमा बाक्‍त। नोआह आ तौ आन चच युइ सु सु बाक्‍मा बाक्‍त देंशा हना, \s1 यफेथ आ चच युइ \p \v 2 यफेथ आ तौ गोमेर, मागोग, मादै, यावान, तूबल, मेशेक नु तिरास बाक्‍मा बाक्‍त। \em इजीकीएल २७:१३-२२; इजीकीएल ३८:२; इजीकीएल ३९:१,६\em* \v 3 गोमेर आ तौपुकी अश्‍‍केनज, रीफत नु तोगारमाह बाक्‍मा बाक्‍त। \v 4 यावान आ तौपुकी एलीशाह, कित्तीम, टारशीश नु दोदानीम बाक्‍मा बाक्‍त। \v 5 मेको मुरपुकी रे समुन्‍द्र आ नेक्‍था बाक्‍ब जरमेशो बाक्‍मा बाक्‍त। मेकोपुकी यफेथ आ चच युइ बाक्‍मा बाक्‍त। मेकोपुकी आंम रागीम बाक्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। मिनु आंम रागी रागीमी, आंम खिं खिं ङा मुरुमी आंम लोव़ ब्‍वाक्‍मा बाक्‍त। \s1 हाम आ चच युइ \p \v 6 हाम आ तौपुकी कूश, इजीप्‍त, पूत नु कनान बाक्‍मा बाक्‍त। \v 7 कूश आ तौपुकी शेबा, हवीलाह, साब्‍ताह, रामाह नु साब्‍तेका बाक्‍मा बाक्‍त। रामाह आ तौ निक्‍शी शेबा नु देदान बाक्‍सा बाक्‍त। \s1 निम्रोद सक्ति पाइश्‍शो दुम्‍शो \p \v 8 मिनु कूशमी निम्रोद यो थि‍माक्‍त। मेको बोल्‍यो नु सक्ति पाइश्‍शो मुर दुम्‍माक्‍त। \v 9 मेको परमप्रभु यावे आ ङोंइती सक्ति पाइश्‍शो सिखारी बाक्‍माक्‍त। मोपतीके मुरुमी बोल्‍यो मुर का तशा “परमप्रभु यावे आ ङोंइती निम्रोद खोदेंशो सक्ति पाइश्‍शो सिखारी बाक्‍बाक्‍त” दे देंतीके देंमा बाक्‍त। \em मत्ती ५:५\em* \v 10 मिनु आ ङोंइती ङा राज्‍य बेबीलोन बाक्‍माक्‍त। अरु एरेक नु अक्‍कद सहर बाक्‍मा बाक्‍त। मेको नेल्‍ल शिनार रागीम बाक्‍बाक्‍मा बाक्‍त। \v 11 निम्रोद मेको रागी रे अस्‍सुर जाक्‍शा, निनवे, रेहोबोथ-इर नु कालाह सहर सेला बाक्‍त। \v 12 निनवे नु कालाह सहर आस दातेमी रेसेन सहर सेला बाक्‍त। मेको ठेयब सहर बाक्‍माक्‍त। \p \v 13 इजीप्‍त, लूदीम, अनामीम, लेहाबीम, नफ्‍तुहीम, \v 14 पथ्रुसीम, कस्‍लुहीम नु काफ्‍तोरीम आन आफ दुम्‍माक्‍त। मेकोपुकी रे पलिस्‍ती ग्रूमा बाक्‍त। \p \v 15 मिनु कनानमी आ ङोंइती ङा तौ सीदोन नु नोले हेथ थि‍माक्‍त। \v 16 मिनु नोले यबुसी, एमोरी, गिरगाशी, \v 17 हिव्‍वी, अरकी, सिनी, \v 18 अरवादी, सेमारी नु हमाथी थि‍माक्‍त। नोले कनान रागी ङा मुर शुश दुम्‍मा बाक्‍त। \v 19 कनान ङा मुर आन रागी सीदोन रे गेरार गे नु गाजा सम्‍म दुम्‍माक्‍त। सोदोम नु गोमोररा गे अदमाह, सेबोयीम नु लाशा सहर सम्‍म दुम्‍माक्‍त। \v 20 मिनु हाम आ चच युइ आन खिं खिं ङा मुर आन लोव़, आन रू नु आन रागी बाक्‍मा बाक्‍त। \s1 शेम आ चच युइ \p \v 21 शेम यफेथ आ लोक्‍बमी यो तौपुकी थि‍माक्‍त। शेम एबेर आ आल आन किकी पिपी बाक्‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती ११:१०\em* \v 22 शेम आ तौ चच युइ सु सु बाक्‍मा बाक्‍त देंशा हना, एलाम, अश्‍शुर, अरपक्‍शाद, लूद नु अराम बाक्‍मा बाक्‍त। \v 23 अराम आ तौपुकी ऊज, हुल, गेथेर नु माश बाक्‍मा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २२:२१\em* \v 24 मिनु अरपक्‍शाद शेलाह आ आफ दुम्‍माक्‍त। शेलाह एबेर आ आफ दुम्‍माक्‍त। \v 25 एबेरमी तौ निक्‍शी थि‍माक्‍त। का आ नें पेलेग बाक्‍माक्‍त। मारदे हना मेना रागी योक्‍शो बाक्‍माक्‍त। पेलेग नें आ अर्थ भाग का बाक्‍माक्‍त। अर्को आ नें योकतन बाक्‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती ११:८-९; ब्‍यवस्‍था ३२:८\em* \v 26 मिनु योकतनमी अल्‍मोदाद, शेलेफ, हासार-मावेथ येराह \v 27 हदोराम, उजाल, दिकलाह, \v 28 ओबाल, अबीमा-एल, शेबा, \v 29 ओफीर, हवीलाह नु योबाब आन आफ दुम्‍माक्‍त। मेको नेल्‍ल योकतन आ तौ बाक्‍मा बाक्‍त। \v 30 मिनु आन बाक्‍तीक मेशा रे पूर्ब ङा सेफार माइश्‍शो पहाड सम्‍म दुम्‍माक्‍त। \v 31 मिनु शेम आ चच युइ आन खिं खिं ङा मुर आन लोव़, आन रू नु आन रागी बाक्‍मा बाक्‍त। \v 32 मिनु मेको नोआह आ तौ नेल्‍ल आन खिं खिं ङा मुर, आन चच युइ, आन आन रागी बाक्‍मा बाक्‍त। ब्‍वाक्‍कु बारशा नोले मेकोपुकी रे रागी नेल्‍ल ब्रीमा बाक्‍त। \c 11 \s1 बाबेल सहर ङा लाइश्‍शो खिं \p \v 1 ङोंइती रागी नेल्‍ल ङा मुर लोव़ का ब्‍वाक्‍बाक्‍मा बाक्‍त। \v 2 मुरपुकी पूर्ब गे लना लन बाक्‍मानु, शिनार नें पाइश्‍शो रागीम ठेयब दिंम का थित्‍मे बाक्‍त। मिनु मेकेर खिं सेल्‍शा बाक्‍मा बाक्‍त। \v 3 मिनु मुरपुकीमी “लो, इंटा सेल्‍य। मिनु मीमी रिम्‍शो पा चोय” देंमा बाक्‍त। मिनु फुल्‍लु आ पा ङा इंटा नु हिलो आ पा ङा अल्‍कत्रा ग्रुंइदमे बाक्‍त। \p \v 4 मिनु नोले मेकोपुकीमी “गोपुकी इं कली सहर का सेल्‍सीय, ठेयब लाइश्‍शो सरीङ थिचा ङा खिं का सेल्‍य। इं नें ठेयब सेल्‍सीशा, इं मुरपुकी रागी नेल्‍लेमी मब्राथु बाक्‍य” देंमुमा बाक्‍त। \p \v 5 मिनु परमप्रभु यावे मेको मुरपुकीमी सेल्‍शो सहर नु सरीङ थिचशो ठेयब लाइश्‍शो खिं कोव़थ यिमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १८:२१; भजन संग्रह १४:२\em* \v 6 मिनु परमप्रभु यावेमी “लो, मेको नेल्‍ल थुं का ङा मुर नमी। मेको नेल्‍ल लोव़ का ब्‍वाक्‍नीम। मेको आन नक गोशो गेय ला बाक्‍ब। मार मार मिम्‍त्‍मे, मेको नेल्‍ल पने चाप्‍नीम। \em प्रेरित २:१-११\em* \v 7 मुल उइ लय। मेको आन पशो लोव़ खाल्‍शा पपाइय्‍य। मिनु कामी अर्को आ लोव़ मरुबल” देंमाक्‍त। \v 8 मोपा परमप्रभु यावेमी मुर आन कली नेल्‍ल रागीम फ्रादीमी बाक्‍त। मिनु मेकोपुकीमी सहर सेल्‍चा प्रोन्‍मे बाक्‍त। \em ब्‍यवस्‍था ३२:८; लूका १:५१\em* \v 9 मोपतीके मेको सहर आ नें बाबेल वोदमे बाक्‍त। मारदे हना मेकेर रे परमप्रभु यावेमी रागी नेल्‍ल ङा मुर आन लोव़ खाल्‍दा बाक्‍त। मिनु परमप्रभु यावेमी मोपा मुर नेल्‍ल आन कली फ्रादीमी बाक्‍त। \s1 शेम आ चच युइ \p \v 10 शेम आ आ चच युइ सु सु बाक्‍मा बाक्‍त देंशा हना, शेम सहे का बर्स दुम्‍मेनु, अरपक्‍शाद आ आफ दुम्‍माक्‍त। मेना ब्‍वाक्‍कु बारशा सोव़शो बर्स निक्‍शी दुम्‍शो बाक्‍माक्‍त। \em १इतिहास १:२४-२७; लूका ३:३४-३६; उत्‍पत्ती १०:२१-२२\em* \v 11 मिनु शेम अरपक्‍शाद थिशा नोले ५ सहे बर्स ब्रोंइमाक्‍त। अरु तमी तौ यो थि‍माक्‍त। \p \v 12 मिनु अरपक्‍शाद ३५ बर्स दुम्‍मेनु, शेलाह आ आफ दुम्‍माक्‍त।। \v 13 मिनु शेलाह थिशा नोले ४ सहे बर्स सां ब्रोंइमाक्‍त। अरु तमी तौ यो थि‍माक्‍त। \p \v 14 मिनु शेलाह ३० बर्स दुम्‍मेनु, एबेर थि‍माक्‍त। \v 15 मिनु शेलाह एबेर थिशा नोले ४ सहे बर्स सां ब्रोंइमाक्‍त। अरु तमी तौ यो थि‍माक्‍त। \p \v 16 मिनु एबेर ३४ बर्स दुम्‍मेनु, पेलेग आ आफ दुम्‍माक्‍त। \v 17 मिनु एबेर पेलेग थिशा नोले ४ सहे ३० बर्स ब्रोंइमाक्‍त। अरु तमी तौ यो थि‍माक्‍त। \p \v 18 मिनु पेलेग ३० बर्स दुम्‍मेनु, रेऊ आ आफ दुम्‍माक्‍त। \v 19 मिनु पेलेग रेऊ थिशा नोले सहे निक्‍शी ९ बर्स ब्रोंइमाक्‍त। अरु तमी तौ यो थि‍माक्‍त। \p \v 20 मिनु रेऊ ३२ बर्स दुम्‍मेनु, सेरूग आ आफ दुम्‍माक्‍त। \v 21 मिनु रेऊ सेरूग थिशा नोले, सहे निक्‍शी ७ बर्स ब्रोंइमाक्‍त। अरु तमी तौ यो थि‍माक्‍त। \p \v 22 मिनु सेरूग ३० बर्स दुम्‍मेनु, नाहोर आ आफ दुम्‍माक्‍त। \v 23 मिनु सेरूग नाहोर थिशा नोले सहे निक्‍शी बर्स ब्रोंइमाक्‍त। अरु तमी तौ यो थि‍माक्‍त। \p \v 24 मिनु नाहोर २९ बर्स दुम्‍मेनु, तेराह आ आफ दुम्‍माक्‍त। \v 25 मिनु नाहोर तेराह थिशा नोले सहे का १९ बर्स ब्रोंइमाक्‍त। अरु तमी तौ यो थि‍माक्‍त। \v 26 मिनु तेराह ७० बर्स दुम्‍मेनु, अब्राम, नाहोर नु हारान आन आफ दुम्‍माक्‍त। \s1 तेराह आ चच युइ \p \v 27 तेराह आ चच युइ सु सु बाक्‍मा बाक्‍त देंशा हना, तेराह अब्राम, नाहोर नु हारान आन आफ दुम्‍माक्‍त। हारानमी लोत थि‍माक्‍त। \v 28 हारान चहिं आ आफ तेराह क्‍येङा ङोंइती आ जरमेशो कल्‍दी ङा ऊर सहरमी बेक्‍माक्‍त। \v 29 मिनु अब्राम नु नाहोर निम्‍फामी ग्‍युंबे पाम्‍से बाक्‍त। अब्राम आ मीश आ नें साराइ बाक्‍माक्‍त। नाहोर आ मीश आ नें मिल्‍का बाक्‍माक्‍त। मिल्‍का हारान आ तमी बाक्‍माक्‍त। हारान मिल्‍का नु यिस्‍का आस आफ बाक्‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती २२:२०\em* \v 30 साराइ आल मथीब बाक्‍माक्‍त। \p \v 31 मिनु तेराहमी आ तौ अब्राम, आ चच लोत, हारान आ तौ, नु आ चाइमी, अब्राम आ मीश साराइ आन कली लाइश्‍शा, कल्‍दी रागी ङा ऊर रे कनान रागी लचा गोव़मे बाक्‍त। मिनु हारान माइश्‍शो सहर जाक्‍दीश्‍शा बाक्‍मा बाक्‍त। \em यहोसु २४:२; नेहेम्‍याह ९:७\em* \v 32 तेराह सहे निक्‍शी ५ बर्स दुम्‍शा, हारान सहरम बेक्‍माक्‍त। \c 12 \s1 परमप्रभुमी अब्राम नु लोव़ पशो \p \v 1 मिनु परमप्रभु यावेमी अब्राम कली “इ रागी, इ खिं खिं ङा मुर नु इ आफ आ खिं रे लावो। तेको रागी लचा माल्‍नेवे, गो इ कली कोंइ‍नन। \em गन्‍ती २३:९; प्रेरित ७:३; हिब्रू ११:८\em* \v 2 गो इ रे पा ठेयब जात ङा मुर सेल्‍नुङमी। गो इ कली आसीक गेनन। इ नें ठेयब सेल्‍नुङ। गे अर्को आन कली आसीक दुम्‍नेवे। \em उत्‍पत्ती २४:१,३५; भजन संग्रह ७२:१७\em* \v 3 सुमी इ कली आसीक गेवा, गो मेको कली आसीक गेनुङ। सुम इ कली सराप पाइबा, गो मेको कली सराप पाइनुङ। इ पर्बम रागी ङा मुर नेल्‍ल आसीक ताइनीम” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १८:१८; उत्‍पत्ती २२:१८; उत्‍पत्ती २६:४; उत्‍पत्ती २८:१४; प्रस्‍थान २३:२२; प्रेरित ३:२५; गलाती ३:८\em* \s1 अब्राममी परमप्रभु कली टि‍शो \p \v 4 मिनु अब्राम परमप्रभु यावे आ लोव़ नेंशा, हारान सहर रे गाक्‍माक्‍त। लोत यो अब्राम नु गाक्‍माक्‍त। हारान सहर रे गाक्‍मेनु, अब्राम ७५ बर्स, दुम्‍शो बाक्‍माक्‍त। \v 5 अब्राममी आ मीश साराइ, आ लोक्‍ब आ तौ, लोत, आन मारेइ मारेइ, हारान सहरमी ग्‍याप्‍शो वाइलीम वाइल आन कली यो लदा बाक्‍त। मिनु मेको नेल्‍ल कनान रागी लचा गोव़मे बाक्‍त। मिनु लशा कनान रागी जाक्‍दीम्‍मा बाक्‍त। \s1 परमप्रभुमी अब्राम कली रागी कोंइशो \p \v 6 मिनु अब्राम कनान रागी जाक्‍दीश्‍शा, शेकेम सहर आ नेक्‍था मोरेह माइश्‍शो मुर आ रवा आ नेक्‍था जाक्‍दीम्‍माक्‍त। मेना कनान ङा मुरपुकी रागीम बाक्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३५:४; यहोसु २४:२५-२६\em* \v 7 मेकेर जाक्‍दीम्‍मेनु, परमप्रभु यावे अब्राम आ ङोंइती ग्रूशा, मेको कली “एको रागी इ चच युइ आन कली गेनुङ” दे लोव़ गेवा बाक्‍त। मिनु अब्राममी “गो परमप्रभु यावे कली ताता” दे चढ़ेतीक का सेला बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १३:१५; उत्‍पत्ती १५:१८; उत्‍पत्ती १७:८; उत्‍पत्ती ३५:१२; प्रस्‍थान ६:४,८; प्रस्‍थान ३२:१३; यहोसु २१:४३; प्रेरित ७:५\em* \v 8 मेकेर रे लशा, बेथेल सहर आ पूर्ब गे ङा डांडामी आ ताम्‍बु याक्‍शा कीङा बाक्‍त। बेथेल सहर पच्‍छिम गे नु ऐ सहर पूर्ब गे बाक्‍शा, मेकेर यो परमप्रभु यावे कली चढ़ेतीक का सेल्‍शा, परमप्रभु यावे कली लोव़ पा ठेयब सेला बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ४:२६\em* \s1 अब्राम इजीप्‍त रागीम लशो \r उत्‍पत्ती २०:१-१८; उत्‍पत्ती २६:७-११ \p \v 9 मेकेर रे लशा, नेगेब माइश्‍शो रागी आ दक्‍खिन गे लमाक्‍त। \v 10 मिनु मेको रागीम अन्‍काल बाक्‍माक्‍त। मोपतीके मेकेर रे लशा, इजीप्‍त रागीम बाक्‍थ, लमाक्‍त। मारदे हना ठेयब अन्‍काल बाक्‍माक्‍त। \v 11 मिनु इजीप्‍त ओव़चा क्‍येङा ङोंइती अब्राममी आ मीश साराइ कली “नेनो, गे दारशो मीश मुर बाक्‍नेवे। \v 12 मिनु इजीप्‍त ङा मुरुम इ कली तशा ‘मेको आ मीश बाक्‍ब’ दे आं कली साइक्‍नीम। इ कली चहिं ब्रोंइचा गेनीम। \v 13 मोपतीके ‘आ समी नङ’ देनो। मिनु इ मो देंशो आ पर्बम गो साइक्‍चा मपुंइसीनुङ, ब्रोंइचा ताइनुङ” दे आ मीश कली मदा बाक्‍त। \s1 साराइ कली लाइश्‍शो \p \v 14 मिनु अब्राम इजीप्‍त रागीम जाक्‍दीम्‍मेनु, इजीप्‍त ङा मुरपुकीमी साराइ आ पर्बम “मेरे मीश मुर थम दारशो बाक्‍ब” देंमुमा बाक्‍त। \v 15 मिनु फाराओ माइश्‍शो पिप आ मुरपुकीमी साराइ कली तशा “थम दारशो मीश मुर का ताइतक” दे मदमे बाक्‍त। मिनु साराइ कली फाराओ आ खिं लदमे बाक्‍त। \v 16 मिनु साराइ आ पर्बम अब्राम भेडा, ब्‍यफ, गधा, वाइलीम वाइल नु दलओंठ मारेइ मारेइ गेचा पुंइसे बाक्‍त। \p \v 17 तन्‍न परमप्रभु यावेमी फाराओ नु आ खिं ङा मुर आन कली अब्राम आ मीश साराइ आ पर्बम ठेयब श्‍येत गेवा बाक्‍त। \v 18 मिनु फाराओमी अब्राम कली ब्रेश्‍शा “गे आं कली मार पवी? मारदे ‘इ मीश बाक्‍ब’ मदेने? \v 19 मारदे ‘आं समी बाक्‍ब’ देंने? गो हेरा आं मीश सेल्‍ता। मुल इ मीश लतो। एकेर रे लावो” दे मदा बाक्‍त। \v 20 फाराओमी मेको लोव़ आ मुर आन कली माइश्‍शा, अब्राम, आ मीश नु आ नु बाक्‍ब नेल्‍ल आन कली मेकेर रे सोइक्‍तमे बाक्‍त। \c 13 \s1 अब्राम नु लोत ब्राशो \p \v 1 मिनु अब्राम, आ मीश, आ मारेइ मारेइ नेल्‍ल नु लोत यो लाइश्‍शा इजीप्‍त रे नेगेब रागी लमाक्‍त। \v 2 अब्राम शुश बी ब्‍यफ क्‍यारश भेडा नु सुन चांदी पाइश्‍शो मुर बाक्‍माक्‍त। \v 3 मिनु दक्‍खिन ङा नेगेब रे लशा, बेथेल सहर जाक्‍दीम्‍माक्‍त। मेकेर बेथेल सहर नु ऐ सहर आस दातेमी ङोंइती आ ताम्‍बु कीतीकेम जाक्‍दीम्‍माक्‍त। \v 4 मिनु इजीप्‍त लचा क्‍येङा ङोंइती मेकेर सेल्‍शो चढ़ेतीकेमी लेश्‍शा जाक्‍दीश्‍शा, परमप्रभु यावे कली लोव़ पा, ठेयब सेला बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १२:८\em* \p \v 5 मिनु लोत के यो क्‍यारश भेडा, बी ब्‍यफ नु ताम्‍बु शुश बाक्‍माक्‍त। \v 6 मिनु अब्राम नु लोत आस मारेइ मारेइ शुश दुम्‍तीके मेको निक्‍शी काथा बाक्‍ने मचाप्‍से बाक्‍त। \p \v 7 मिनु अब्राम आ गोठलापुकी लोत आ गोठलापुकी नु जीमे बाक्‍त। मेना मेको रागीम कनानी नु परिज्‍‍जीपुकी बाक्‍मा बाक्‍त। \v 8 मिनु अब्राममी लोत कली “गो पोबु नस। जिचा मदुम्‍ब। इ गोठलापुकी नु आं गोठलापुकी यो जिचा मदुम। \v 9 गे नु गो ब्राचा रिम्‍शो दुम्‍ब। एको रागी नेल्‍ल इ ङोंइती बाक्‍ब। गे पेरा गे लते हना, गो ग्‍युरा गे लाइनुङ। गे ग्‍युरा गे लते हना, गो पेरा गे लाइनुङ” देंमाक्‍त। \p \v 10 मिनु लोतमी यर्दन खोला आ नेक्‍था ब्‍वाक्‍कु बाक्‍शो रिम्‍शो दिंम तवा बाक्‍त। मेको परमप्रभु यावे आ रू नु इजीप्‍त रागी खोदेंशो दारशो तांइसे बाक्‍त। सोआर सहर सम्‍म मोदेंशो दारशो तांइसे बाक्‍त। परमप्रभु यावेम सोदोम नु गोमोररा सहर मीम जेप्‍पाइक्‍चा क्‍येङा ङोंइती मेकेर थाम्‍पा दारशो बाक्‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती २:८-१०\em* \v 11 मिनु लोत यर्दन खोला ङा दिंम योव़शा, पूर्ब गे लमाक्‍त। मोपा लोत नु अब्राम ब्रासा बाक्‍त। \p \v 12 मिनु अब्राम कनान रागीम बाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। लोत चहिं यर्दन खोला ङा दिंमम बाक्‍शो सहर आन नेक्‍था बाक्‍शा, आ ताम्‍बु याक्‍ना याक्‍न सोदोम सहर सम्‍म जाक्‍दीम्‍माक्‍त। \v 13 सोदोम सहर ङा मुरपुकी थम मरिम्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। मेकोपुकीमी परमप्रभु यावे आ ङोंइती शुश मरिम्‍शो पामे बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १८:२०; उत्‍पत्ती १९:४-९\em* \s1 परमप्रभुम अब्राम कली लोव़ गेशो \p \v 14 लोत नु अब्राम ब्रासा नोले परमप्रभु यावेमी अब्राम कली “इ बाक्‍तीके रे पूर्ब, पच्‍छिम, उत्तर, दक्‍खिन गे कोव़ङो। \v 15 गे तेको तेको रागी ताइनेवे, मेकोन इ कली नु इ चच युइ आन कली गेना हना यो कली गेनुङ। \em उत्‍पत्ती १२:७\em* \v 16 गो इ चच युइ खप ङा फुरक खोदेंशो पा शुश सेल्‍नुङ। मुरुम फुरक हिक्‍ने चाप्‍तेक्‍म हना ला, इ चच युइ आन कली यो हिक्‍ने चाप्‍नीम। तन्‍न मचाप्‍नीम। \em उत्‍पत्ती २८:१४; गन्‍ती २३:१०; १राजा ४:२०\em* \v 17 बोक्‍को, रागी नेल्‍ल हिरशा लावो। मेको नेल्‍ल इ कली गेनन” दे परमप्रभु यावेमी लोव़ गेवा बाक्‍त। \p \v 18 मिनु अब्राममी आ ताम्‍बु याक्‍शा, हेब्रोन रागी ङा माम्रे माइश्‍शो ब्‍वाकीम कीङा बाक्‍त। मिनु मेकेर परमप्रभु यावे कली चढ़ेतीक का सेला बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १४:१३-२४\em* \c 14 \s1 अब्राममी लोत कली प्रोंइशो \p \v 1 मिनु शिनार ङा पिप अम्राफेल, एल्‍लासार ङा पिप अरयोक, एलाम ङा पिप केदोर-लाओमेर नु गोयीम रागी ङा पिप तिदालम सासन पामे ना, \em यहोसु १२:२३\em* \v 2 सोदोम ङा पिप बेरा, गोमोररा ङा पिप बिरशा, अदमाह ङा पिप शिनाब नु सेबोयीम ङा पिप शेमेबेर, बेला सहर ङा पिप नु लडाइ पामे बाक्‍त। बेला सहर कली सोआर यो देंनीम। \em उत्‍पत्ती १९:२४\em* \v 3 मेको नेल्‍ल सिददीम दिंममी लडाइ पथ खुम्‍सीशो बाक्‍मा बाक्‍त। \v 4 मारदे हना मेकोपुकीमी लडाइ का ब्रुशा नोले, १२ बर्स सम्‍म श्‍येत जशा, पिप केदोर-लाओमेर कली मार मार गेचा माल्‍मा बाक्‍त। मोपतीके मेकोपुकीम १३ बर्समी “मगेय, लडाइ पय” दे सल्‍ला पामे बाक्‍त। \v 5 मिनु १४ बर्समी पिप केदोर-लाओमेर नु मेको आ वारच पिपपुकी अश्‍‍तारोथ-कारनाइमम बाक्‍ब रेफाइमपुकी, हामम बाक्‍ब जूजीमपुकी, शावेह-किरयथ-थाइम बाक्‍ब एमीमपुकी, \em उत्‍पत्ती ३६:२०-३०\em* \v 6 सेइर पहाडम बाक्‍ब होरी आ मुर नेल्‍ल आन कली एल-पारान मुर बाक्‍तीक आ नेक्‍था सम्‍म फ्रूमे बाक्‍त। \v 7 मेको ग्राब पिप आन लां लेश्‍शा, एन-मिश्‍पात जाक्‍शा, हासासोन-तामारम बाक्‍ब अमालेकी नु एमोरी आन कली फ्रूमे बाक्‍त। एन-मिश्‍पात कली कादेश यो देंनीम। \p \v 8 मेना सोदोम ङा पिप, गोमोररा ङा पिप, अदमाह ङा पिप, सेबोयीम ङा पिप नु बेला ङा पिप सल्‍ला पशा, बेला सहर कली सोआर यो देंनीम \v 9 सिददीम दिंममी एलाम ङा पिप केदोर-लाओमेर गोयीम रागी ङा पिप तिदाल, शिनार ङा पिप अम्राफेल नु एल्‍लासार ङा पिप अरयोक नु लडाइ पथ जाक्‍मा बाक्‍त। ४ जना पिपपुकीम ५ जना पिप नु लडाइ पशो बाक्‍मा बाक्‍त। \v 10 मिनु सिददीम ङा दिंममी अल्‍कत्रा खाल्‍टा शुश बाक्‍मा बाक्‍त। मिनु सोदोम नु गोमोररा ङा पिप प्रोक्‍शा, खाल्‍टा आगा दोक्‍सा बाक्‍त। लीशो मुरपुकी चहिं पहाड गे प्रोक्‍मा बाक्‍त। \v 11 मिनु केदोर-लाओमेर नु आ हुलमी सोदोम नु गोमोररा सहर ङा मुर नु आन मार मार नेल्‍ल रोइश्‍शा लदमे बाक्‍त। \v 12 मिनु मेकोपुकीमी सोदोम सहरम बाक्‍शो अब्राम आ लोक्‍ब आ तौ लोत नु आ मारेइ मारेइ नेल्‍ल यो लाइश्‍शा लमा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १३:१०-१२\em* \p \v 13 मिनु पहाडम प्रोक्‍शो मुर कामी हिब्रू अब्राम कली मेको लोव़ शेंदा बाक्‍त। अब्राम चहिं एमोरी माम्रे आ ब्‍वाकीम बाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। माम्रे एश्‍कोल नु आनेर वोबु बाक्‍सा बाक्‍त। मेको अब्राम कली वारच पाइब बाक्‍मा बाक्‍त। \v 14 मिनु अब्राममी आ लोक्‍ब आ तौ ग्‍याइश्‍शो नेंशा, आ खिंमी जरमेशो सहे सां १८ जना लडाइ पचा कली शेंसीशो मुर कली या गेशा, ठीक पवा बाक्‍त। मिनु मेकोपुकीमी रोइक्‍ब आन कली दान सहर सम्म खेदा पामे बाक्‍त। \em यहोसु १९:४७; न्‍यायाधीस १८:२९\em* \v 15 नाक्‍दोमी अब्राममी आ मुर आन कली हुल निक्‍शी पशा, रोइक्‍बपुकी नु लडाइ पशा ग्राशा, होबाह सम्‍म खेदा पामे बाक्‍त। होबाह दमस्‍कस सहर आ उत्तर गे बाक्‍ब। \v 16 मोदेंशो पा अब्राममी सोदोम नु गोमोररा रे रोइश्‍शा मारेइ मारेइ नु आ लोक्‍ब आ तौ लोत आ मारेइ मारेइ नेल्‍ल, मीश मुर नेल्‍ल नु मेको निक्‍शी सहर ङा मुर नेल्‍ल लेप्‍पदा बाक्‍त। \s1 मेल्‍कीसेदेक नु अब्राम \p \v 17 मोपा अब्राम केदोर-लाओमेर नु आ वारच पिपपुकी नु लडाइ पशा ग्राशा, लेश्‍शा नोले सोदोम ङा पिप शावेह माइश्‍शो दिंमम जाक्‍शा, अब्राम कली ग्रुम्‍थ जाक्‍माक्‍त। शावेह माइश्‍शो दिंम कली पिप आन दिंम यो देंनीम। \em हिब्रू ७:१-४\em* \v 18 मिनु सालेम ङा पिप मेल्‍कीसेदेकम अब्राम नु आ मुर आन कली शोब्‍ले नु अङगुर शांबु चाक्‍गा बाक्‍त। मेको नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब परमप्रभु कली चढ़ेब बाक्‍माक्‍त। \em भजन संग्रह ११०:४; भजन संग्रह ७६:३\em* \v 19 मिनु मेकोमी अब्राम कली आसीक गेशा “सरीङ नु रागी सेल्‍ब नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब परमप्रभु आ आसीक इ कली रल। \v 20 मिनु नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब परमप्रभु मान ताइब बाक्‍ब। मारदे हना इ जोरी सत्रु इ गुइमी गेशा, इ कली ग्रापाइक्‍तु” दे ठेयब सेला बाक्‍त। मिनु अब्राममी नेल्‍ल थोव़क १० भाग ङा भाग का मेल्‍कीसेदेक कली गेवा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २८:२२; लेवी २७:३०-३२\em* \v 21 मिनु सोदोम ङा पिपमी अब्राम कली “मुर ला गेयी। अरु मार मार इन कली दुम्‍ल” देंमाक्‍त। \v 22 मिनु अब्राममी सोदोम ङा पिप कली “गो आं गुइ परमप्रभु यावे, नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब सरीङ नु रागी सेल्‍ब परमप्रभु गे पोक्‍शा कसम जाता। \v 23 गो इन के मारेइ मलाइक्‍नुङ। श्‍येले का, जुत्ता आ डोरी का यो मलाइक्‍नुङ। मिनु गेमी ‘गो अब्राम कली शुश शोंप पाइश्‍शो सेल्‍ता’ दे गेनायो देंने मचाप्‍नीनी। \v 24 आं गेय पाइब आन जशो चहिं लाइक्‍नुङ। गो नु गाक्‍ब आनेर, एश्‍कोल नु माम्रे आन भाग चहिं लाइक्‍चा गेन” देंमाक्‍त। \c 15 \s1 अब्राम आ आल \r उत्‍पत्ती १७:- \p \v 1 मिनु नोले परमप्रभु यावेमी अब्राम कली ङोमु खोदेंशो पा कोंइतीक कोंइदा बाक्‍त। मिनु मेकोमी अब्राम आ नें थिशा “अब्राम महिनो। गो इ कली कोव़नन। शुश आसीक गेनन” देंमाक्‍त। \em गन्‍ती २४:४,१६; भजन संग्रह ३:४\em* \v 2 तन्‍न अब्राममी “आं कली मार गेनीनी ङा? आं के आल मबाक्‍नीम। आ अङस ताइब दमस्‍कस ङा एलीएजर दुम्‍ब। \v 3 गे आं कली तमी तौ मगेयीनी। मुल आं खिंम जरमेशो वाइलम आं अङस ताइब दुम्‍त” देंमाक्‍त। \v 4 मिनु परमप्रभु यावेमी लेंशा “मेको मुरुम इ अङस मताइब। इ आंम रां ङा इ तौमी इ अङस ताइब” देंमाक्‍त। \p \v 5 मिनु मेकोमी अब्राम कली ताम्‍बु रे ग्रुंइशा “सरीङ गे कोव़ङो, सोरुल आन कली हिक्‍को। मेको हिक्‍ने चाप्‍नेवे? गिश बाक्‍मा, इ चच युइ यो मिश दुम्‍नीम” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २२:१७; प्रस्‍थान ३२:१३; ब्‍यवस्‍था १:१०; हिब्रू ११:१२\em* \v 6 मिनु अब्राममी परमप्रभु यावे आ लोव़ थमा सुदा बाक्‍त। मिनु परमप्रभु यावेमी अब्राममी थमा सुइश्‍शो तशा “ठीक पाइब मुर का बाक्‍त” दे तुइक्‍ता बाक्‍त। \em रोमी ४:३-५; याकूब २:२३\em* \p \v 7 मिनु लेंशा अब्राम कली “गो परमप्रभु यावे नङ। गो एको रागी इ कली गेचा कली कल्‍दी ङा ऊर सहर रे ग्रुंइताक्‍न” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ११:३१; प्रस्‍थान ३:१४; यसैया ४५:५; यूहन्‍ना ८:२४-२९\em* \v 8 मिनु अब्राममी “परमप्रभु, परमप्रभु यावे, आं के रागी दुम्ब, दे दोपा तुइक्‍नुङा ङा?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \v 9 मिनु मेकोमी “आं कली बर्स सां ङा बी का, बर्स सां ङा क्‍यारश का, बर्स सां ङा सांड का, ढुकुर का परवा आ चाइक्‍ब का चाक्‍ती” देंमाक्‍त। \v 10 मिनु अब्राममी मेको नेल्‍ल चाक्‍शा क्‍योरशा, फेके पा रिक्‍शा, फेके का एर गे, फेके का ओंथ गे पा वोदा बाक्‍त। ढुकुर नु परवा चहिं फेके मसेला बाक्‍त, \em येरमीया ३४:१८-१९\em* \v 11 मिनु ठेयब चिक्‍बपुकी मेको श्‍ये तशा, जुक्‍तमे बाक्‍त। तन्‍न अब्राममी “हाइ हाइ” दे ग्रीशा खेरमी बाक्‍त। \s1 परमप्रभुमी कबल पशो \p \v 12 मिनु नां रिक्चावानु, अब्राम मारेइ मतुइक्‍चा ङा पा निन्‍द्रा पवा बाक्‍त। मिनु शुश हिंचा माल्‍शो आ एर ओंथ नेल्‍ल छिङछिङ दुम्‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती २:२१; १सामुएल २६:१२; यसैया २९:१०\em* \v 13 मिनु मेकोमी अब्राम कली “इ तौ चच युइ अर्को रागीमी अर्को रागी ङा मुर दुम्‍नीम। मेकेर बाक्‍मानु, वाइलीम वाइल यो दुम्‍नीम। मेकेर ४ सहे बर्स सम्‍म श्‍येत जाइनीम। \em प्रस्‍थान १:१३; प्रस्‍थान १२:४०; प्रेरित ७:६\em* \v 14 गो चहिं मेको आन बाक्‍शो रागी ङा मुर आन कली निसाफ पा सजाइ गेनुङ। मारदे हना इ मुर आन कली वाइलीम वाइल सेल्‍नीम। मिनु नोले इ मुरपुकीम मेको आन मारेइ मारेइ लाइश्‍शा, मेको रागी रे ग्रूशा लाइनीम। \em प्रस्‍थान ३:२१-२२; प्रेरित ७:७\em* \v 15 गे चहिं थुं नाइश्‍शा इ किकी पिपी आन बाक्‍तीक लाइनेवे। शुश बर्स दुम्‍शा बेक्‍नेवे। \em उत्‍पत्ती २५:७-८\em* \v 16 इ मुरपुकी ४ पाला नोले ला एकेर लेश्‍शा जाक्‍नीम। मारदे हना एमोरी आन मरिम्‍शो पशो मनुप्‍शो बाक्‍त” दे परमप्रभु यावेमी देंमाक्‍त। \em प्रेरित ७:७\em* \v 17 मिनु नां रिक्‍शा, छिङछिङ दुम्‍शा नोले मी ब्रशो चुप्‍लु का ग्रूमाक्‍त। मिनु ब्रशो तोव़शी का मेको श्‍ये आ एर ओंथ गाक्‍माक्‍त। \em प्रस्‍थान १९:१८\em* \v 18 मेको नाक्‍ती परमप्रभु यावेमी अब्राम नु कबल पशा “मेको रागी इ चच युइ आन कली गेनुङ। मेको इजीप्‍त ङा ठेयब खोला रे युफ्रेटीस सम्‍म बाक्‍ब। \em उत्‍पत्ती १२:७; १राजा ८:६५; १राजा ५:१\em* \v 19 मेकेर बाक्‍बपुकी केनी, केनीज्‍जी, कादमोनी, \v 20 हित्ती, परि‍ज्‍जी, फाइम, \v 21 एमोरी, कनानी, गिरगाशी नु यबुसी आन रागी नेल्‍ल इ कली गेनुङ” दे अब्राम कली लोव़ गेशा, कबल पवा बाक्‍त। \c 16 \s1 हागार नु इश्‍माएल \r उत्‍पत्ती २१:९-२१ \p \v 1 अब्राम आ मीश साराइ आल मथीब बाक्‍माक्‍त। मिनु साराइ नु इजीप्‍त ङा वाइलीम का बाक्‍माक्‍त। मेको आ नें हागार बाक्‍माक्‍त। \v 2 मिनु साराइमी अब्राम कली “नेनीन, परमप्रभु यावेमी आं कली आल मगेयी। मोपतीके आं वाइलीम नु बाक्‍कीन। मोपा गो आल ताइनुङा, कों?” देंमाक्‍त। मिनु अब्राममी आ मीशेमी मार देंमे, मेको पवा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३०:३,९\em* \v 3 मिनु अब्राम कनान रागीम १० बर्स बाक्‍म नोले, आ मीश साराइमी आ इजीप्‍त ङा वाइलीम हागार लाइश्‍शा, आ वोंइश कली गेवा बाक्‍त। \v 4 मिनु अब्राम हागार नु इम्‍‍माक्‍त। मिनु हागार कोव़ज कुरशो दुम्‍माक्‍त। मेको तुइश्‍शा, ठेयब लेश्‍शो दुम्‍शा, आ होव़पोक्म कली मटिवा बाक्‍त। \v 5 मिनु साराइमी अब्राम कली “आं कली मरिम्‍शो दुम्‍तीके इन कली दुम्‍ल। गो आं वाइलीम इन कली गेता। मुल आंम कली कोव़ज कुरशो तशा, आं कली आइक्‍च सेल्‍ती। परमप्रभु यावेमी गे नु गो, इस दातेम निसाफ पवल” देंमाक्‍त। \v 6 मिनु अब्राममी “नेनो, इ वाइलीम इ गुइमी बाक्‍ब। मेको कली इ दाक्‍शो पावो” दे साराइ कली देंमाक्‍त। मिनु साराइमी हागार कली हुइक्‍तानु, मेको प्रोक्‍माक्‍त। \s1 हागार प्रोक्‍शो \p \v 7 मिनु परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबमी हागार कली गोरशो रागी शुर लतीक लां ङा ब्‍वाक्‍कु बुक्‍तीके आ नेक्‍था थिदा बाक्‍त। \em प्रस्‍थान १४:१९; प्रस्‍थान २३:२०; गन्‍ती २२:२२; १राजा १९:७; १राजा १९:७; २राजा १९:३५\em* \v 8 मिनु मेकोमी “हागार, साराइ आ वाइलीम, ते लशा पिनी?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। मिनु हागारमी “आं होव़पोक्म साराइ आ ङोंइती रे प्रोक्‍ती” दे लोव़ लेत्‍ता बाक्‍त। \v 9 मिनु परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबमी मेको कली “इ होव़पोक्‍म आ खिं ले‍तो। मिनु मेको आ अरेशो टिशा बाक्‍को” देंमाक्‍त। \v 10 मिनु परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबमी लेंशा “इ चच युइ आन कली शुश दुम्‍पाइक्‍नुङ। इ मुरपुकी सुइमी हिक्‍ने मचाप्‍चा ङा पा शुश दुम्‍नीम” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १७:२०\em* \v 11 मिनु परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबमी लेंशा “नेनो, गे कोव़ज कुरशो बाक्‍नेवे। तौ का थीनेवे। मेको कली इश्‍माएल नें वोइक्‍चा माल्‍नेवे। मारदे हना परमप्रभु यावेमी इ श्‍येत ताप्‍तु। \em प्रस्‍थान २:२३; अय्‍युब ३४:२८; भजन संग्रह ९:१३; यसैया ४१:१७; याकूब ५:४\em* \v 12 इ तौ जीब दुम्‍ब। मुर नेल्‍ल नु जीब। मुरपुकी यो मेको नु जीनीम। मेको आ लोक्‍बपुकी नु यो जीब दुम्‍ब” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २५:१८\em* \v 13 मिनु हागारमी आ नु लोव़ पाइब परमप्रभु यावे कली “गे आं कली ताइब परमप्रभु ननी। गो थमा पा आं कली ताइब कली ताता” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २२:१४; प्रस्‍थान ३:७; २राजा १३:४\em* \v 14 मोपतीके मेको ब्‍वाक्‍कु बुक्‍तीक आ नें बेयर-लहाइ-रोइ वोदमे बाक्‍त। मेको कादेश नु बेरेद आस दातेम बाक्‍ब। \em उत्‍पत्ती २४:६२; उत्‍पत्ती २५:११\em* \p \v 15 मिनु हागारम अब्राम के तौ का थि‍माक्‍त। अब्रामम मेको कली इश्‍माएल नें वोदा बाक्‍त। \v 16 हागारम इश्‍माएल थिमेनु, अब्राम ८६ बर्स दुम्‍शो बाक्‍माक्‍त। \c 17 \s1 परमप्रभुमी अब्राम नु कबल पशो \p \v 1 मिनु अब्राम ९९ बर्स दुम्‍मेनु, परमप्रभु यावे अब्राम आ ङोंइती ग्रूशा, मेको कली “गो नेल्‍ल क्‍येङा सक्ति पाइश्‍शो परमप्रभु नङ। गे, गो नु बाक्‍शा, ठीक पाइब दुमो। \em उत्‍पत्ती ३५:११; प्रस्‍थान ६:३; ब्‍यवस्‍था १०:१२\em* \v 2 मिनु गो गे नु आं कबल पाइनुङ। गो इ मुर हिक्‍ने मचाप्‍चा ङा पा शुश सेल्‍नुङमी” देंमाक्‍त। \v 3 मिनु अब्राम खुम्‍की पा बाम्‍माक्‍त। परमप्रभुमी मेको कली \v 4 “नेनो, मेको गो, गे नु आं कबल पतीके बाक्‍ब। गे शुश रागी ङा मुर आन किकी पिपी दुम्‍नेवे। \v 5 मुल रे इ नें अब्राम देंचा मदुम्‍ब। इ नें अब्राहाम दुम्‍चा माल्‍ब। मारदे हना गो इ कली शुश रागी ङा मुर आन किकी पिपी सेल्‍तन। \em रोमी ४:११,१७\em* \v 6 गो इ रे शुश मुर सेल्‍नुङमी, रागी रागी ङा मुर सेल्‍नुङ। इ रे पिपपुकी यो दुम्‍नीम। \v 7 मिनु गो गे नु लोव़ पा आं कबल पाइनुङ। गो इ चच युइ नु यो आं कबल पाइनुङ। मेको गेना हना यो लीब कबल बाक्‍ब। गो इ परमप्रभु नु इ चच युइ आन परमप्रभु नङ। \v 8 मुल गे इ बाक्‍तीक रागीमी अर्को रागी ङा मुर बाक्‍नेवे। नोले गो एको कनान रागी गेना हना यो इन कली नु इ चच युइ आन कली गेनन्‍नी। गो चहिं मेको आन परमप्रभु दुम्‍नुङ” दे अब्राहाम कली देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३५:२७; हिब्रू ११:९-१०; प्रेरित ७:५\em* \p \v 9 मिनु परमप्रभुमी अब्राहाम कली “आं कबल पशो ङा लोव़ नेल्‍ल टिवो। मिनु इ नोले इ चच युइपुकीमी नेल्‍ल पालामी यो आं कली मिम्‍शा, टिचा माल्‍नीम। \v 10 गे नु इ नोले ङा तौ चच युइ आन पचा माल्‍शो कबल मार बाक्‍त देंशा हना, इ चारतीक ङा कुशुल कुल पा ख्रोइक्‍चा माल्‍नेवे। गे नु इ चच युइ, वोंइश मुर नेल्‍ल कली कुशुल ख्रोइक्‍तीक चिनु ख्रोइक्‍चा माल्‍नीम। \em लेवी १२:३; यूहन्‍ना ७:२२\em* \v 11 मेको गे नु गो इस कबल पशो आ चिनु बाक्‍ब। \em इजीकीएल २०:१२; ब्‍यवस्‍था ३०:६; रोमी ४:११\em* \v 12 मुल रे इ पाला ङा मुरुम आन तौ कली ८ नाक्‍ती दुम्‍मानु, ख्रोइक्‍तीक चिनु ख्रोइक्‍चा माल्‍नीम। इ खिंम जरमेशो वोंइश आल, तेको तेको रागी रे ग्‍याप्‍शो इ वाइल नु आन तौ नेल्‍ल आन कली यो ख्रोइक्‍तीक चिनु ख्रोइक्‍चा माल्‍नीम। \v 13 इ खिंम जरमेशो, इ चांदीम ग्‍याप्‍शो मुरपुकी कली यो ख्रोइक्‍तीक चिनु ख्रोइक्‍चा माल्‍नीम। मिनु आं कबल पशो ङा चिनु इ रांम बाक्‍चा माल्‍ब। मेको गेना हना यो लीब कबल बाक्‍ब। \v 14 ख्रोइक्‍तीक चिनु मख्रोइश्‍शो वोंइश मुर नु वोंइश आल आन मुर आन दाते रे तिल्‍चा पुंइसीनीम। मारदे हना मेकोपुकीमी आं कबल पशो प्रोंइशो बाक्‍नीम” देंमाक्‍त। \p \v 15 मिनु परमप्रभुमी अब्राहाम कली “गे इ मीश कली ‘साराइ’ मदेंचा, मुल रे मेको कली ‘सारा’ नें वोइक्‍चा माल्‍नेवे। \v 16 गो मेको कली आसीक गेनुङ। गो इ कली मेको रे तौ का गेनुङ। मिनु सारा रागी रागी ङा मुर नु जात जात ङा मुर आन पिप आन ममा दुम्‍ब” दे परमप्रभुमी देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १२:२-३\em* \v 17 मिनु अब्राहाममी खुम्‍की पा बाप्‍शा, रिश्‍शा “सहे का बर्स ङा मुरुम आल थीबा? सारा ९० बर्स दुम्‍शा, आल थिने चाप्‍‍बा?” दे आंम कली देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १८:१२; उत्‍पत्ती २१:६; लूका १:१८; रोमी ४:१९-२१\em* \v 18 मिनु अब्राहाममी परमप्रभु कली “इश्‍माएल इन ङोंइती बाक्‍ल” देंमाक्‍त। \v 19 मिनु परमप्रभुमी “ममाइ, इ मीश सारामी थमा पा तौ का थीब। मेको आ नें इसहाक वोइक्‍चा माल्‍नेवे। मेको नु आं कबल पतीक गेना हना यो दुम्‍ब। मेको आ नोले ङा आ तौ चच युइ नु यो लीब। \v 20 इश्‍माएल आ पर्बम मार देंने, गो मेको नेल्‍ल नेंता। नेनो, गो मेको कली आसीक गेनुङ। मेको सोशा बोशा, शुश दुम्‍ब। गो मेको कली १२ जना पिप आन आफ सेल्‍नुङ। गो मेको कली ठेयब जात दुम्‍पाइक्‍नुङ। \em उत्‍पत्ती १६:१०; उत्‍पत्ती २१:१३,१८; उत्‍पत्ती २५:१६\em* \v 21 तन्‍न आं कबल इसहाक नु पाइनुङ। सारामी बर्स का नोले इसहाक थीब” देंमाक्‍त। \v 22 मिनु परमप्रभु अब्राहाम नु लोव़ पने थुम्‍शा लमाक्‍त। \s1 ख्रोइक्‍तीक चिनु आ पर्बम शेंशो \p \v 23 मिनु परमप्रभुमी लोव़ पवा नाक्‍ती अब्राहाममी आ तौ इश्‍माएल, आ खिंमी जरमेशो नु ग्‍याप्‍शो वाइल नु आ खिं ङा वोंइश मुर नेल्‍ल आन कली ख्रोइक्‍तीक चिनु ख्रोइक्‍पाइक्‍मी बाक्‍त। \v 24 अब्राहाममी ख्रोइक्‍तीक चिनु ख्रोदा नाक्‍ती ९९ बर्स दुम्‍शो बाक्‍माक्‍त। \v 25 आ तौ इश्‍माएल ख्रोइक्‍तीक चिनु ख्रोइक्‍तीक नाक्‍ती १३ बर्स दुम्‍शो बाक्‍माक्‍त। \v 26 मिनु अब्राहाम नु इश्‍माएल नाक्‍त कामी ख्रोइक्‍तीक चिनु ताम्‍से बाक्‍त। \v 27 आ खिं ङा वोंइश मुर नेल्‍ल, आ खिंम जरमेशो नु रागी रे ग्‍याप्‍शो वाइल नेल्‍लेम यो मेको नाक्‍ती ख्रोइक्‍तीक चिनु तामे बाक्‍त। \c 18 \s1 परमप्रभु माम्रे आ ब्‍वाकीम ग्रूशो \p \v 1 मिनु काबु नाक्‍ती अब्राहाम माम्रे आ ब्‍वाकीमी बाक्‍माक्‍त। आ ताम्‍बु आ लाप्‍चोमी निस्‍से बाक्‍त। मारदे हना शुश हुप्‍ता बाक्‍त। मेना परमप्रभु यावे मेको कली ग्रुम्‍थ जाक्‍माक्‍त। \v 2 मिनु मुर सां ग्रूशा, आ ङोंइती राप्‍शो तवा बाक्‍त। मेको आन कली तशा, छुल बोक्‍शा बाप्‍शा, सेउ पवा बाक्‍त। \em हिब्रू १३:२\em* \v 3 मिनु अब्राहाममी “आं परमप्रभु, आं कली दाक्‍ताक्‍नी हना, इन गेय पाइब रे मो मलने। \v 4 इन खोइल चिक्‍चा कली ब्‍वाक्‍कु गेनन्‍नी। मिनु चिक्‍शा, रवा आगाम नांइ‍सीन। \v 5 गो इन कली इच्‍का शोब्‍ले ब्रथ लाइनुङ। लाम्‍ज जचा माल्‍नीनी। मारदे हना गेपुकी इन गेय पाइब कली ग्रुम्‍थ जाक्‍शो बाक्‍नीनी” देंमाक्‍त। मिनु मेकोपुकीमी “इ देंशो खोदेंशो पावो” देंमा बाक्‍त। \p \v 6 मिनु अब्राहाम दोरशा, ताम्‍बुम लशा, सारा कली “गे रीब पा सेआह सां रिम्‍शो फस के शोब्‍ले चोवो” देंमाक्‍त। \em सेआह का ७ लिटर पुक्‍तीके बाक्‍ब।\em* \v 7 अब्राहाम चहिं गोठमी दोरशा लशा, दोम्‍शो रिम्‍शो बाछा का चाक्‍शा क्‍योरपाइश्‍शा, गेय पाइब कली क्‍येपदा बाक्‍त। \v 8 मिनु दहि, दूध नु श्‍ये चाक्‍शा, मेको आन कली ख्रेत्‍तीमी बाक्‍त। मिनु मेकोपुकीमी जामेनु, अब्राहाम मेको आन नेक्‍था रवा आ पुंम राप्‍शा बाक्‍माक्‍त। \p \v 9 मिनु मेकोपुकीमी “इ मीश सारा ते बाक्‍मे?” दे हिल्‍लो पामे बाक्‍त। मिनु अब्राहाममी “ताम्‍बुम बाक्‍ब” देंमाक्‍त। \v 10 मिनु कामी “गो एकेर लेंशा माइक्‍थ जाक्‍नुङ। मेना इ मीशेमी तौ का थिशो बाक्‍ब” देंमाक्‍त। मिनु सारा ताम्‍बु आ लाप्‍चोम मेको लोव़ पाइब आ नोले ख्रुइश्‍शा बाक्‍शा, मेको लोव़ नेना बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १७:१९; रोमी ९:९\em* \v 11 अब्राहाम नु सारा खाल्‍पा खाल्‍पी दुम्‍शो बाक्‍सा बाक्‍त। सारा आ रां ब्रोल्‍चा यो नुप्‍शो बाक्‍माक्‍त। \v 12 मोपतीके सारामी मेको लोव़ नेंशा “गो खाल्‍पी दुम्‍ती। आं वोंइश यो खाल्‍पा दुम्‍त। मिनु आल थीनुङा ङा?” दे रिस्‍से बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १७:१७; १पत्रुस ३:६\em* \v 13 मिनु परमप्रभु यावेमी अब्राहाम कली “सारा मारदे ‘गो खाल्‍पी दुम्‍शा, आल थीनुङा ङा?’ दे रिस्‍से? \v 14 गो परमप्रभु यावे नङ। गो नेल्‍ल पने चाप्‍नुङ। गो माइक्‍थ लेश्‍शा जाक्‍ङानु, सारामी तौ थिशो बाक्‍ब” देंमाक्‍त। \em मत्ती १९:२६; लूका १:३७\em* \v 15 सारामी चहिं “गो मरिस्‍सीङ” दे जोल पवा बाक्‍त। मारदे हना हिंमाक्‍त। तन्‍न मेकोमी “गे थमा पा रिस्‍साक्‍वे” देंमाक्‍त। \p \v 16 मिनु मेको मुर सां बोक्‍शा, सोदोम सहर गे लमा बाक्‍त। अब्राहाममी मेको आन कली आइक्‍ची सम्‍म चोव़थ लमाक्‍त। \v 17 मिनु परमप्रभु यावेमी “गो मार पचा चिक्‍तु, मेको मख्रुइक्‍थु अब्राहाम कली शेंनुङ। \em आमोस ३:७\em* \v 18 अब्राहाम ठेयब नु बोल्‍यो रागी ङा मुर आन आफ दुम्‍ब। मिनु रागी नेल्‍ल ङा मुरपुकीमी मेको आ पर्बम आसीक ताइनीम। \em उत्‍पत्ती १२:३\em* \v 19 गो अब्राहाम कली तुइक्‍नुङ, आ आल नु आ चच युइ आन कली परमप्रभु यावे आ लां गाक्‍पाइक्‍चा कली अरेब। मिनु मेकोपुकी परमप्रभु यावे आ लां खोइक्‍ब दुम्‍शा, ठीक नु रिम्‍शो पचा शेंसीशा पाइ‍नीम। परमप्रभु यावेमी अब्राहाम कली मार लोव़ देंमे, मेको नेल्‍ल दुम्‍ल” देंमाक्‍त। \em ब्‍यवस्‍था ६:७; ब्‍यवस्‍था ३२:४६\em* \s1 अब्राहाममी परमप्रभु नु लोव़ पशो \p \v 20 मिनु परमप्रभु यावेमी “गो सोदोम नु गोमोररा सहर निक्‍शी आस पर्बम शुश मरिम्‍शो लोव़ नेंता। मारदे हना मेकेर ङा मुर आन मरिम्‍शो पशो शुश हिंचा ङा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १९:१३\em* \v 21 मुल गो कोव़थ यीनुङ। एको नेंशो लोव़ थमा बाक्‍म कों, जोल बाक्‍म, गो तुइक्‍नुङ” देंमाक्‍त। \p \v 22 मिनु परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइब निक्‍शी सोदोम गे लसा बाक्‍त। अब्राहाम परमप्रभु यावे आ ङोंइती राप्‍शा बाक्‍माक्‍त। \v 23 मिनु अब्राहाम मेको आ नेक्‍था लशा “गे ठीक पाइब आन कली नु मरिम्‍शो पाइब आन कली खाल का ङा पा क्‍याम्‍नीनी? \em गन्‍ती १६:२२\em* \v 24 मेको सहरमी ५० जना ठीक पाइब मुर बाक्‍तेक्‍म हना, सहर कली क्‍याम्‍नीनी? मेको ५० जना ठीक पाइब मुर आन पर्बम मेको सहर मप्रोंइनीनी? \v 25 ममाइ, गे मोदेंशो पा मक्‍याम्‍नीनी। गे ठीक पाइब नु मरिम्‍शो पाइब आन कली खाल का ङा पा मसाइक्‍नीनी। थमान, ठीक पाइब नु मरिम्‍शो मुर आन कली खाल का ङा मपाइनीनी। गे रागी रागी ङा निसाफ पाइब बाक्‍शा, ठीक निसाफ पाइनीनी” देंमाक्‍त। \em भजन संग्रह ८२:१; भजन संग्रह ९४:२\em* \v 26 मिनु परमप्रभु यावेमी “सोदोम सहरम ५० जना ठीक पाइब मुर बाक्‍तेक्‍म हना, गो मेको आन पर्बम सहर मक्‍याम्‍नुङ” देंमाक्‍त। \em यसैया ६५:८; मत्ती २४:२२\em* \v 27 मिनु अब्राहाममी “गो फुरक नु पुलु रे दुम्‍शो मुरुमी परमप्रभु नु लोव़ पाता। \v 28 मेको सहरम ४५ जना मुर ला ठीक पाइब बाक्‍तेक्‍म हना, गे मेको ४५ जना मुर, ५ जना मजाक्‍दीतीके सहर क्‍याम्‍नीनी?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। मिनु मेकोमी “गो मेकेर ४५ जना ठीक पाइब मुर थित्‍तामी हना, गो सहर मक्‍याम्‍नुङ” देंमाक्‍त। \v 29 मिनु अब्राहाममी लेंशा “४० जना ठीक पाइब बाक्‍तेक्‍म हना?” देंमेनु, मेकोमी “गो मेको ४० जना आन पर्बम यो सहर मक्‍याम्‍नुङ” देंमाक्‍त। \v 30 मिनु अब्राहाममी “परमप्रभु, मगाइक्‍तीने, गो चिनु लोव़ पाइनुङ। ३० जना ठीक पाइब मुर बाक्‍तेक्‍म हना?” देंमाक्‍त। मिनु परमप्रभुमी “३० जना बाक्‍तेक्‍म हना, मेको आन पर्बम यो मक्‍याम्‍नुङ” देंमाक्‍त। \v 31 मिनु अब्राहाममी लेंशा “गो परमप्रभु इन कली लेंशा लोव़ पाइनुङ, सहरमी २० जना ला ठीक पाइब मुर बाक्‍तेक्‍म हना?” देंमाक्‍त। मिनु मेकोमी “२० जना ठीक पाइब मुर बाक्‍तेक्‍म हना यो, मेको आन पर्बमी सहर मक्‍याम्‍नुङ” देंमाक्‍त। \v 32 मिनु अब्राहाममी “परमप्रभु, मगाइक्‍तीने। गो चिनु लोव़ हिल्‍लो पाइनुङ। १० जना ला ठीक पाइब मुर बाक्‍तेक्‍म हना?” देंमाक्‍त। मिनु मेकोमी “गो मेको १० जना ठीक पाइब आन पर्बम यो सहर मक्‍याम्‍नुङ” देंमाक्‍त। \em न्‍यायाधीस ६:३९\em* \v 33 मिनु अब्राहाम नु लोव़ पने थुम्‍शा, परमप्रभु यावे आ लां लमाक्‍त। अब्राहाम आ बाक्‍तीके लेम्‍माक्‍त। \c 19 \s1 सोदोम नु गोमोररा क्‍याम्‍शो \p \v 1 मेको परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइब निक्‍शी सोदोम सहरम नाक्‍नाक्‍दो जाक्‍दीस्‍सा बाक्‍त। मेना लोत सहर आ गारो ङा ठेयब लाप्‍चो आ नेक्‍था निश्‍शा बाक्‍मेनु, ग्रुम्‍से बाक्‍त। मिनु लोतमी मेको आस कली तशा बोक्‍शा, खुम्‍की पा बाम्‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती १८:२२\em* \v 2 मिनु लोतमी “आं प्रभु निक्‍शी, नेनीसे, मुलाक्‍दो आं खिंम बाक्‍कीसे। इस खोइल चिक्‍सीसे। सुनी बोक्‍शा, इस लां लने चाप्‍नीसी” देंमाक्‍त। मेको निक्‍शीमी “ममाइ, गो मेरे लाङगाम इप्‍नस्‍कु” देंसा बाक्‍त। \v 3 मिनु लोतमी शुश लोव़ पवा नोले आ खिंमी बास बाक्‍सा बाक्‍त। लोतमी मेको आस कली ब्रोव़ब्रोव़शो क्‍येशा, बोरब ओख्‍ती मसुप्‍शो शोब्‍ले सेला बाक्‍त। मिनु जाम्‍से बाक्‍त। \v 4 मिनु इप्‍चा क्‍येङा ङोंइती सोदोम सहर ङा वोंइश मुरपुकी खिं आ एर ओंथ खुम्‍सीशा बाक्‍मा बाक्‍त। खाल्‍पा, ठिटा सहर ङा वोंइश मुर नेल्‍ल खुम्‍सीशा बाक्‍मा बाक्‍त। \v 5 मेकोपुकीमी लोत कली “नाक्‍नाक्‍दो इ खिंम जाक्‍शो वोंइश मुर ते बाक्‍सा। आंइ दाक्‍शो पचा कली लाङगाम सोइक्‍तो” देंमा बाक्‍त। \em लेवी १८:२२-२५; न्‍यायाधीस १९:२२-२४; रोमी १:२७\em* \v 6 मिनु लोत लाप्‍चो रे लाङगा ग्रूशा, आ नोले लाप्‍चो चोक्‍शा वोदा बाक्‍त। \v 7 मिनु मेकोमी “आं लोक्‍बपुकी, मोपा मरिम्‍शो मपने। \v 8 नेनीन, आं के कन्‍ने तमी निक्‍शी बाक्‍नीसी। मेको इन कली लाङगा सोइक्‍नुङ। मार मार पचा दाक्‍नीनी, मेको निक्‍शी नु पने। आं खिंमी जाक्‍शो वोंइश मुर आस कली मारेइ मपने। मारदे हना बास बाक्‍चा कली आं खिंम जाक्‍ताक्‍से” देंमाक्‍त। \v 9 मेकोपुकीमी चहिं “गे लावो। गे ला एको सहरमी अर्को रागी ङा मुर बाक्‍नेवे, आंइ कली हुकुम पचा माल्‍नेवे? लो, मेको निक्‍शी आस क्‍येङा इ कली श्‍येत गेनीकी” देंमा बाक्‍त। लोत कली शुश लोव़ पशा, लाप्‍चो रोक्‍चा माल्‍मे बाक्‍त। \em २ पत्रुस २:७-८\em* \v 10 तन्‍न आगा ङा वोंइश मुर निक्‍शीमी आस गुइ लाङगा ग्रुंइशा, लोत कली ग्‍याइश्‍शा आगा कीशा, लाप्‍चो चोक्‍‍गसे बाक्‍त। \v 11 मिनु मेको निक्‍शीमी लाङगाम बाक्‍शो मुर आन कली मिक्‍च मताइब सेल्‍से बाक्‍त। मिनु मेकोपुकीमी लाप्‍चो मथित्‍थु, माल्‍चा प्रोन्‍मे बाक्‍त। \em २राजा ६:१८\em* \p \v 12 मिनु मेको निक्‍शीमी लोत कली “गे इ के सु सु बाक्‍नीमी? चांइवा, तमी तौ नु सहरम इ मुर सु सु बाक्‍नीमी? एको सहर रे ग्रुंइदो। \v 13 मारदे हना गो एको सहर कली क्‍याम्‍नस्‍कु। परमप्रभु यावे आ ङोंइती एको आन ग्रांग्रा दिचा ङा गेय आ पर्बम शुश रेयके बाक्‍ब। परमप्रभु यावेमी आंस कली एको सहर क्‍याम्‍चा, दे सोइश्‍शो बाक्‍ब” देंसा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १८:२०\em* \v 14 मिनु लोतमी आ तमी आस कली ग्‍युंबे पचशो वोंइश आल आस कली ग्रुम्‍शा “बोक्‍कीस, सहर रे लसे। मारदे हना परमप्रभु यावेमी सहर क्‍याम्‍ब” दे माइक्‍सी बाक्‍त। मेको निक्‍शीमी चहिं “रित्‍चा ङा लोव़ बाक्‍त” दे मिम्‍तसे बाक्‍त। \em गन्‍ती १६:२१\em* \p \v 15 मिनु भाले ग्रीमेनु, परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइब निक्‍शीमी लोत कली “बोक्‍को, इ मीश नु इ तमी निक्‍शी आस कली लाइश्‍शा, एको सहर रे प्रोक्‍कीन। मप्रोक्‍तीनी हना, एको सहर ङा मुर खोदेंशो पा क्‍याम्‍चा पुंइसीनीनी” देंसा बाक्‍त। \v 16 मिनु लोत कली ओंखां बोक्‍शो तशा, मेको कली आ तमी निक्‍शी नु आ मीशे आन कली गुइ रे कीशा, सहर रे ग्रुंइदसे बाक्‍त। मोपा परमप्रभु यावेमी लोत नु आ खिं ङा मुर आन कली दाक्‍शा प्रोंइमी बाक्‍त। \p \v 17 सहर रे ग्रुंइशा, परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइब कामी “ब्रोंइचा दाक्‍नीनी हना, नोले मकोव़थु प्रोक्‍कीन। दिंमम मबाक्‍कीन। पहाड गे प्रोक्‍कीन। मो मपाइतीनी हना, गे सहर ङा मुर नु क्‍याम्‍चा पुंइसीनीनी” देंमाक्‍त। \em मत्ती २४:१६\em* \v 18 मिनु लोतमी “आं प्रभु, गो मचबु। \v 19 नेनीन, गो इन शिशी ताता। गो आंइ कली दाक्‍शा, बेक्‍चा रे प्रोंइतीनी। गो पहाड प्रोक्‍ने मचबु। पहाडमी अर्को श्‍येतमी आं कली साइक्‍बा, कों। \v 20 नेनीन, हयु उइ ङा सहर प्रोक्‍चा कली आं नेक्‍था बाक्‍ब। आइक्‍च यो बाक्‍ब। मेकेर प्रोक्‍चा गेयीनी। मेको सहर आइक्‍च बाक्‍ब। मेकेर ब्रोंइने चाप्‍नुङ” देंमाक्‍त। \v 21 मिनु मेकोमी “लो, गो इ पुंइशो गेनुङ। इ देंशो सहर मक्‍याम्‍नुङ। \v 22 रीब पा प्रोक्‍कीन। गे मजाक्‍दीन्‍नी सम्‍म मारेइ पने मचाप्‍नुङ” देंमाक्‍त। मेको सहर कली सोआर नें वोदा बाक्‍त। आइक्‍च कली सोआर देंसीब। \p \v 23 मिनु लोत सोआर सहर ओव़ची ना रागीमी नां दाप्‍ने थुम्‍शो बाक्‍माक्‍त। \v 24 मिनु नोले परमप्रभु यावेमी सोदोम नु गोमोररा सहर आस तारी सरीङ रे गन्‍धक नु मी रेउ यिशो खोदेंशो पा यिपदा बाक्‍त। \em ब्‍यवस्‍था २९:२२; भजन संग्रह ११:६; यसैया १:९-१०; यसैया १३:१९; आमोस ४:११; लूका १७:२९; २पत्रुस २:६; प्रकाश १४:१०\em* \v 25 मिनु परमप्रभु यावेमी मेको सहर निक्‍शी, दिंम नेल्‍ल, सहर ङा मुर नेल्‍ल नु रूम मार मार वाशो बाक्‍मे, मेको नेल्‍ल क्‍याम्‍दा बाक्‍त। \v 26 लोत नु आ मुर प्रोक्‍मानु, लोत आ मीशेमी नोले बिर लेश्‍शा कोव़ङा बाक्‍त। मिनु मेको हिक्‍सी के थाम दुम्‍माक्‍त। \p \v 27 मिनु अब्राहाम नाक्‍त का ङोंइती परमप्रभु यावे आ ङोंइती राप्‍शा बाक्‍तीकेम लमाक्‍त। \v 28 मिनु सोदोम नु गोमोररा सहर ङा दिंम ङा रू नेल्‍ल कोव़ङा बाक्‍त। मिनु मेको सहर निक्‍शी नु रू नेल्‍ल रे ठेयब चुप्‍लु ङा मी खोदेंशो पा कुन ग्रूशो तवा बाक्‍त। \p \v 29 मोपा परमप्रभुमी मेको दिंम, सहर निक्‍शी क्‍याम्‍दा बाक्‍त। मेना परमप्रभुमी अब्राहाम आ पुंइशो लोव़ मिम्‍शा, लोत कली मेको सहर रे ग्रुंइशा प्रोना बाक्‍त। नोले मेकोमी मेको सहर नेल्‍ल खतम पोक्‍गा बाक्‍त। \s1 लोत आ तमी निक्‍शी \p \v 30 मिनु लोत नु आ तमी निक्‍शी सोआर रे लशा, पहाड मेर लमा बाक्‍त। मारदे हना सोआर सहरम बाक्‍चा हिंमा बाक्‍त। मेको नु आ तमी निक्‍शी पहाड ङा पुक्‍खीम बाक्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। \v 31 मिनु लोत आ ङोंइती जरमेशो तमीमी “इस आफ खाल्‍पा दुम्‍त। नेल्‍ल रागीमी इस कली वोंइश मुर मबाक्‍म। \v 32 लो, इस आफ कली अङगुर शांबुमी दुक्‍पाइश्‍शा, इस आफ नु बाक्‍स। मोपा इस आफ कली चच युइ दुम्‍नीम” दे आ लोक्‍ब कली देंमाक्‍त। \em लेवी १८:७\em* \v 33 मेको नाक्‍दो आस आफ कली अङगुर शांबुम दुक्‍पदसे बाक्‍त। मिनु आ ठेयब तमी आ आफ नु इम्‍‍माक्‍त। लोतमी आ तमी आं नु इप्‍‍शो, बोक्‍शो मारेइ मतुइक्‍ता बाक्‍त। \v 34 मिनु आ दीसा ठेयब तमीमी आ लोक्‍ब कली “नेनो, गो सिनाक्‍दो आफ नु बाक्‍ती। गो लेंशा आफ कली अङगुर शांबुमी दुक्‍पाइक्‍स। मुलाक्‍दो गे इ‍पो। मोपा इस आफ रे चच युइ दुम्‍नीम” देंमाक्‍त। \v 35 मिनु मेको निक्‍शीमी आस आफ कली मेको नाक्‍दो यो दुक्‍पदसे बाक्‍त। मिनु कान्‍छी आ आफ नु इप्‍‍थ लमाक्‍त। मिनु लोतमी आ तमी आं नु इप्‍शो, बोक्‍शो मारेइ मतुइक्‍ता बाक्‍त। \v 36 मिनु लोत आ तमी निक्‍शीमी आस आफ के कोव़ज कुरसे बाक्‍त। \v 37 मिनु ठेयब तमीम तौ का थि‍माक्‍त। मेको आ नें मोआब वोदा बाक्‍त। मेको मोआबी आन किकी पिपी बाक्‍माक्‍त। \em ब्‍यवस्‍था २:९\em* \v 38 कान्‍छीमी यो तौ का थि‍माक्‍त। मेको आ नें बेन-अम्‍मी वोदा बाक्‍त। मेको अम्‍मोनी आन किकी पिपी बाक्‍माक्‍त। \em ब्‍यवस्‍था २:१९; ब्‍यवस्‍था २३:४\em* \c 20 \s1 अब्राहाम नु अबीमेलेक \r उत्‍पत्ती १२:१०-२०; उत्‍पत्ती २६:१-११ \p \v 1 मेकेर रे अब्राहाम दक्‍खिनम बाक्‍ब नेगेब गे लमाक्‍त। मिनु कादेश नु शुर आस दाते गेरार सहरमी अर्को रागी ङा मुर दुम्‍शा बाक्‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती १२:९; उत्‍पत्ती २६:१\em* \v 2 मेकोमी मुर आन कली आ मीश, सारा आ पर्बम “आं समी बाक्‍ब” देंमाक्‍त। मिनु गेरार ङा पिप अबीमेलेकमी मेको कली ब्रथ सोइक्‍ता बाक्‍त। \v 3 मिनु अबीमेलेकम आ ङोमुमी परमप्रभु आ ङोंइती ग्रूशो तवा बाक्‍त। मिनु “गे मीश चाक्‍शो आ पर्बम बेक्‍चा माल्‍नेवे। मारदे हना मेको ग्‍युंबे पशो मीश मुर बाक्‍ब” देंमाक्‍त। \v 4 मिनु अबीमेलेकम मेको नु मइप्‍‍तीके “परमप्रभु, गे दोस मताइब मुर आन कली यो साइक्‍नीनी? \v 5 मेकोमी आं कली ‘आं समी बाक्‍ब’ मदेंम ङा? आ मीशेमी यो ‘आं लोक्‍ब बाक्‍ब’ देंत। गो रिम्‍शो थुं नु थमा पा मतुइक्‍तीकेमी चाक्‍ता” देंमाक्‍त। \v 6 मिनु परमप्रभुमी मेको आ ङोमुमी “गे रिम्‍शो थुंमी पाप्‍तीवी। गो तुइक्‍नुङ। मोपतीके गो इ कली मेको कली थिचा मगेथु, आं ङोंइती मरिम्‍शो पचा मगेङ। \v 7 मुल मेको मुर आ मीश लेत्‍तो। मारदे हना मेको आं लोव़ पाइब का बाक्‍ब। मेकोमी इ पर्बम पुंइब। मिनु गे ब्रोंइनेवे। गे आ मीश कली मलेत्‍ताक्‍वी हना, गे थमा पा बेक्‍चा माल्‍नेवे। इ मुर नेल्‍ल यो बेक्‍चा माल्‍नीमी, दे तुइक्‍तो” देंमाक्‍त। \em १राजा १३:६\em* \p \v 8 मोपतीके अबीमेलेक सुनी कना बोक्‍शा, आ गेय पाइब नेल्‍ल आन कली ब्रेश्‍शा, आ ङोमु नेल्‍ल शोव़ङा बाक्‍त। मिनु मुर नेल्‍ल शुश हिंमा बाक्‍त। \v 9 मिनु अबीमेलेकम अब्राहाम कली यो ब्रेत्‍ता बाक्‍त। मिनु मेको कली “मारदे आंइ कली ओदेंशो पवी? गो नु आं रागी कली ओदेंशो मरिम्‍शो पपाइक्‍चा कली गो इ कली मार मरिम्‍शो पाइक्‍ना? गे मपचा ङा गेय पाप्‍तीवी। \v 10 गे मारदे ओदेंशो पचा मिम्‍ती?” देंमाक्‍त। \v 11 मिनु अब्राहाममी “थमा पा, एको रागी ङा मुरपुकी परमप्रभु कली मान पा महिंनीमी। मिनु आं मीश आ पर्बम आं कली साइक्‍नीम, दे मिम्‍ताक्‍ङ। \v 12 मेको थमा आं समी यो बाक्‍ब। आं आफ आ तमी बाक्‍ब। तन्‍न आं ममा आ तमी ममाइ। गो मेको कली चाक्‍ता। \em लेवी १८:९\em* \v 13 मिनु परमप्रभुमी आं कली आं आफ आ खिं रे गाक्‍पाइय्‍यीनु, गो आं मीश कली ‘आं कली दाक्‍नेवे हना, गो ते ते जाक्‍दीस्‍सा, मेक मेक एको आं लोक्‍ब बाक्‍ब, देनो’ दे माइक्‍ता” देंमाक्‍त। \v 14 मिनु अबीमेलेकमी भेडापुकी, बी ब्‍यफ नु वाइलीम वाइल आन कली लाइश्‍शा, अब्राहाम कली गेवा बाक्‍त। आ मीश सारा यो लेत्‍ता बाक्‍त। \v 15 मिनु “नेनीन, आं रागीमी ते ते बाक्‍चा दाक्‍नेवे, मेक मेक बाक्‍ने चाप्‍नेवे” देंमाक्‍त। \v 16 मिनु सारा कली “नेनो, इ लोक्‍ब कली हजार का चांदी टुक्रा गेता। मेको इन कली इ मुर आन ङोंइती इ कली रिम्‍शो पचा कली गेता। मोपा नेल्‍ल आन ङोंइती इ कली ठीक पाता” देंमाक्‍त। \v 17 मिनु अब्राहामम अबीमेलेक आ पर्बम परमप्रभु कली पुना बाक्‍त। मिनु परमप्रभुमी अबीमेलेक, आ मीश नु आ गेय पाइब नेल्‍ल आन पर्बम आल मथितीक रोइ रे सापदा बाक्‍त। \v 18 मारदे हना परमप्रभु यावेमी अब्राहाम आ मीश सारा आ पर्बम अबीमेलेक आ खिं ङा मुर नेल्‍ल आन कली आल मथीब सेल्शो बाक्‍माक्‍त। \c 21 \s1 इसहाक जरमेशो \p \v 1 मिनु परमप्रभु यावेमी सारा कली मार देंमे, मेकोन दुम्‍पदा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १८:१०\em* \v 2 मिनु सारामी खाल्‍पी दुम्‍शा, अब्राहाम के कोव़ज कुरशा, तौ का थि‍माक्‍त। परमप्रभुमी गेना थीब देंमे, मेना थि‍माक्‍त। \em हिब्रू ११:११\em* \v 3 मिनु अब्राहाममी सारा आ थिशो तौ कली इसहाक नें वोदा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १७:१९\em* \v 4 मिनु अब्राहाममी आ तौ इसहाक कली ८ नाक्‍ती दुम्‍मेनु, ख्रोइक्‍तीक चिनु ख्रोदा बाक्‍त। परमप्रभुमी ङोंइती दोपा अरेवा, मोपा पवा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १७:११-१२; प्रेरित ७:८\em* \v 5 अब्राहाम आ तौ इसहाक थिमेनु, सहे का बर्स दुम्‍शो बाक्‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती १७:१७\em* \p \v 6 मिनु सारामी “परमप्रभुमी आं कली रिप्‍पाइक्‍ती। सु सुम एको नेंनीमी, मेको यो गो नु रित्‍नीम। \em उत्‍पत्ती १८:१२\em* \v 7 सु सुमी अब्राहाम कली ‘इ मीशेमी आल कली दूध तुंइब’ देंनीमी? गो खाल्‍पा दुम्‍शो अब्राहाम के तौ का थिती” देंमाक्‍त। \s1 हागार नु आ तौ खेर‍शो \p \v 8 मिनु आल कोल्‍शा, दूध तूचा प्रोना बाक्‍त। मिनु दूध तूचा प्रोना नाक्‍ती अब्राहाममी ठेयब भोज सेल्‍शा, मुर आन कली थुल्‍मी बाक्‍त। \v 9 मिनु सारामी इजीप्‍त ङा हागार नु अब्राहाम आस थिशो तौ इश्‍माएलमी इसहाक कली शुक्‍शी पशो तवा बाक्‍त। \v 10 मिनु मेकोमी अब्राहाम कली “वाइलीम नु आ तौ आस कली खेरो। मेको वाइलीम आ तौ कली, आं तौ इसहाक नु अङस योक्‍शा गेचा मदुम्‍ब” देंमाक्‍त। \em गलाती ४:३०\em* \v 11 अब्राहामम आ लोव़ नेंशा, थुं मनुमाक्‍त। मारदे हना इश्‍माएल यो आ तौ बाक्‍माक्‍त। \p \v 12 तन्‍न परमप्रभुमी अब्राहाम कली “वोंइश आल नु इ वाइलीम आ पर्बम सुर्ता मपावो। सारामी मार मार देंमे, मेको नेल्‍ल पावो। मारदे हना इसहाक आ चच युइ इ जात दुम्‍नीम। \em उत्‍पत्ती १७:२१; रोमी ९:७-८; हिब्रू ११:१८\em* \v 13 मिनु इ वाइलीम आ तौ इश्‍माएल आ चच युइ रे यो ठेयब जात का सेल्‍नुङ। मारदे हना मेको यो इ तौ बाक्‍ब” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १७:२०\em* \v 14 मिनु अब्राहाम सुनी कना बोक्‍शा, हागार कली शोब्‍ले नु ब्‍वाक्‍कु कुरपाइश्‍शा, आ तौ नु सोइक्‍ता बाक्‍त। मिनु हागार नु आ तौ लसा बाक्‍त। मिनु लशा, लां जाम्‍शा, बेयर-शेबा माइश्‍शो गोरशो रागीम हिरससा बाक्‍त। \v 15 मिनु ब्‍वाक्‍कु नुप्‍शा, आ आल कली बुटा आगाम वोदा बाक्‍त। \v 16 मिनु हागार चहिं आइदी लशा, निस्‍से बाक्‍त। मारदे हना मेकोमी “आं आल बेक्‍शो मतङल” दे मिम्‍ता बाक्‍त। मिनु ठेयब सेंदा पा ङाक्‍माक्‍त। \em यसैया ४९:१५\em* \v 17 मिनु परमप्रभुमी आल आ ङाक्‍शो सेंदा नेना बाक्‍त। मिनु परमप्रभु आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबमी सरीङ रे “हागार, मार दुमे? महिनो। मारदे हना परमप्रभुमी उइ बाक्‍शो इ तौ आ ब्रेश्‍शो नेंतु। \v 18 बोक्‍को, इ तौ लाइश्‍शा गाक्‍को। गो मेको रे ठेयब जात का सेल्‍नुङ” देंमाक्‍त। \v 19 मिनु परमप्रभुमी हागार आ मिक्‍च तपदानु, ब्‍वाक्‍कु बुक्‍तीके का तवा बाक्‍त। मिनु आ ब्‍वाक्‍कु कुरतीके प्रिंशा, आ तौ कली तूपदा बाक्‍त। \em २राजा ६:१७,२०\em* \v 20 मिनु परमप्रभु मेको वोंइश आल नु बाक्‍मेनु, मेको कोल्‍शा, गोरशो रागीमी बाक्‍शा, लिब्रा आप्‍स शुश जोक्‍ब दुम्‍माक्‍त। \v 21 मेको गोरशो रागी आ नें पारान बाक्‍माक्‍त। मिनु आ ममामी आ तौ कली इजीप्‍त रागी ङा तमी चाक्‍शा गेवा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १६:३\em* \s1 अबीमेलेक नु अब्राहाम सल्‍ला पशो \r उत्‍पत्ती २६:१५-३३ \p \v 22 मिनु काबु अबीमेलेक नु आ फौज ङा ठेयब कप्‍तान फीकोल अब्राहाम आ बाक्‍तीक जाक्‍शा, अब्राहाम कली “गे मार मार पाइनीनी, परमप्रभु गे नु बाक्‍ब। \v 23 मोपतीके गो इन कली मार पुंइनुङ देंशा हना, आं कली, आं तमी तौ नु आं चच युइ आंइ कली श्‍येत मगेकी। गो इन कली रिम्‍शो पशो खोदेंशो पा, आं कली यो रिम्‍शो पने। इन बाक्‍शो रागी कली यो रिम्‍शो पने। ‘रिम्‍शो पाइनुङ’ दे परमप्रभु आ नें थिशा, कसम जने” दे पुना बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २०:१५\em* \v 24 मिनु अब्राहाममी “गो कसम जाइनुङ” देंमाक्‍त। \p \v 25 मिनु अब्राहाममी अबीमेलेक कली हुइक्‍ता बाक्‍त। मारदे हना अबीमेलेक आ गेय पाइबपुकीमी अब्राहाम आ इनार आ पर्बम जिशा, रोइक्‍तमे बाक्‍त। \v 26 मिनु अबीमेलेकमी “गो मेको मतुइक्‍तु, सुम पवा? गे यो मशेंदीनी। मुलाक्‍त ला नेंता” देंमाक्‍त। \v 27 मिनु अब्राहाममी भेडापुकी नु ब्‍यफपुकी अबीमेलेक कली गेवा बाक्‍त। मोपा मेको निक्‍शी सल्‍ला पाम्‍से बाक्‍त। \v 28 अब्राहामम ७ ओटा पाठी चहिं बगाल रे ग्रुंइशा, वोदा बाक्‍त। \v 29 मिनु अबीमेलेकम “मेको ७ ओटा पाठी मारदे वोइक्‍नी?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \v 30 मिनु “मेको ७ ओटा पाठी आं गुइ रे लाइक्‍चा माल्‍नीनी। गो आं दोशो इनार आ सांकछी दुम्‍नीनी” देंमाक्‍त। \v 31 मिनु मेको बाक्‍तीके कली बेयर-शेबा, दे नें वोदसे बाक्‍त। मारदे हना मेको निक्‍शी मेकेर कसम जाम्‍से बाक्‍त। \v 32 मिनु बेयर-शेबामी मेको सल्‍ला पने थुम्‍शा, अबीमेलेक नु फीकोल आ ठेयब कप्‍तान पलिस्‍ती आन रागी लेस्‍सा बाक्‍त। \v 33 अब्राहाममी चहिं बेयर-शेबाम रवा का ख्रुमा बाक्‍त। मिनु मेकेर परमप्रभु यावे, गेना हना यो बाक्‍ब परमप्रभु आ नें थिशा, मेको नु लोव़ पवा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १२:८; रोमी १६:२६\em* \v 34 मिनु पलिस्‍ती आन रागीमी अब्राहाम अर्को रागी ङा मुर दुम्‍शा, शुश नाक्‍त बाक्‍माक्‍त। \c 22 \s1 परमप्रभुमी अब्राहाम आ थुं नाक्‍‍शो \p \v 1 मिनु नोले परमप्रभुमी “अब्राहामम आं कली टीबाक्‍म कों, मटीबाक्‍म” दे मिम्‍शा “अब्राहाम” दे ब्रेत्‍ता बाक्‍त। अब्राहाममी “गो एक बाक्‍ती” दे परमप्रभु कली मदा बाक्‍त। \em प्रस्‍थान १५:२५; प्रस्‍थान १६:४; प्रस्‍थान २०:२०; ब्‍यवस्‍था ८:२; ब्‍यवस्‍था १३:४; न्‍यायाधीस २:२२; हिब्रू ११:१७; याकूब १:१३\em* \v 2 मिनु मेकोमी “इ तौ लतो। का ला बाक्‍शो दाक्‍शो इ तौ इसहाक लतो। मिनु मोरीयाह रागी लावो। मेकेर लशा, इ तौ कली चोशा चढ़ेयी। तेको डांडाम चढ़ेचा माल्‍नेवे, गो इ कली कोंइन‍न” देंमाक्‍त। \p \v 3 मिनु अब्राहाम सुनी कना बोक्‍शा, चढ़ेतीकेम चोचा कली शी चेश्‍शा, आ गधा ठीक पवा बाक्‍त। मिनु ठिटा निक्‍शी नु आ तौ इसहाक कली लाइश्‍शा, परमप्रभुमी देंशो पहाड लमा बाक्‍त। \v 4 लमा लमा नाक्‍त सां नोले परमप्रभु आ देंशो बाक्‍तीके ङोन रे तवा बाक्‍त। \v 5 मिनु अब्राहाममी आ गेय पाइब निक्‍शी आस कली “एकेर गधा नु बाक्‍कीसे। गो आं तौ नु मिरी आइक्‍था लशा, चढ़ेशा, इस बाक्‍तीक लेत्‍नस्‍कु” देंमाक्‍त। \v 6 मिनु अब्राहाममी चोशा चढ़ेतीक शी इसहाक कली कुरपदा बाक्‍त। मिनु मी नु चुक्‍ब आंमा कुरा बाक्‍त। मोपा निम्‍फा लसा बाक्‍त। \v 7 मिनु इसहाकम आ आफ कली “आं आफ” देंमाक्‍त। मिनु अब्राहाममी “गो नेंता” देंमाक्‍त। मिनु इसहाकमी “गो मी नु शी ला कुरशा गाक्‍तस, चोशा चढ़ेतीक पाठा चहिं ते बाक्‍म?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \v 8 मिनु अब्राहाममी “चोशा चढ़ेतीक पाठा परमप्रभुमी गेब” देंमाक्‍त। मोपा निम्‍फा लसा बाक्‍त। \p \v 9 मिनु परमप्रभुमी देंशो रागी जाक्‍दीस्‍सानु, अब्राहाममी फुल्‍लु चाक्‍शा, चढ़ेतीक सेला बाक्‍त। मिनु चढ़ेतीक तारी शी प्रोव़ङा बाक्‍त। मिनु आ तौ इसहाक कली गुइ खोइल फ्रेंशा, शी तारी वोदा बाक्‍त। \v 10 मिनु अब्राहाममी आ तौ क्‍योरचा कली चुक्‍ब शोइश्‍शा तरेवा बाक्‍त। \em मत्ती २६:३९; याकूब २:२१\em* \v 11 मिनु परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबमी सरीङ रे “अब्राहाम, अब्राहाम” दे ब्रेत्‍ता बाक्‍त। मिनु अब्राहाममी “गो नेंता” देंमाक्‍त। \v 12 मेकोमी “इ तौ कली मक्‍योरो। मेको कली मारेइ मपतो। मारदे हना गे परमप्रभु कली मान पा हिंबाक्‍ते। गो मुल तुइक्‍ताक्‍ङ। गे इ का ला बाक्‍शो तौ आं कली गेचा ठीक पाप्‍तीवी। इ का ला तौ यो आं कली गेचा टीबाक्‍ते” देंमाक्‍त। \em रोमी ८:३२; हिब्रू ११:१७\em* \v 13 मिनु अब्राहाममी एर गे कोव़ङानु, सांड का आ ग्रोव़ चू लहाराम रेश्‍शा, बाक्‍शो तवा बाक्‍त। मिनु लशा सांड चाक्‍शा, आ तौ आ पा ङा मेको सांड क्‍योरशा, चोशा चढ़ेतीक चढ़ेवा बाक्‍त। \v 14 मिनु अब्राहाममी मेको डांडा कली परमप्रभु यावे यीरेह, दे नें वोदा बाक्‍त। मोपतीके मुल सम्‍म मुरपुकीम “परमप्रभु यावे आ डांडाम परमप्रभु यावेमी माल्‍शो गेब” देंनीम। \em “परमप्रभु यावे यीरेह” आ अर्थ “परमप्रभु यावेमी आं माल्‍शो गेब” देंशो बाक्‍ब।\em*\em उत्‍पत्ती १६:१३\em* \p \v 15 मिनु परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबमी लेंशा सरीङ रे अब्राहाम कली \v 16 “परमप्रभु यावेमी ‘गो आं नेंमी कसम जाता। मारदे हना गे इ तौ आं कली गेचा ठीक पाप्‍तीवी। \em प्रस्‍थान ३२:१३; यसैया ४५:२३; आमोस ६:८; मीका ७:२०; लूका १:७३; हिब्रू ६:१३\em* \v 17 मार कसम जाता देंशा हना, गो इ कली आसीक गेनुङ। इ चच युइ आन कली सोरुल नु समुन्‍द्र आ नेक्‍था ङा बाल्‍वा खोदेंशो पा शुश सेल्‍नुङमी। मिनु मेकोपुकीमी आन जोरी सत्रु आन सहर आंम के सेल्‍नीम। \em उत्‍पत्ती १३:१६; हिब्रू ११:१२\em* \v 18 इ चच युइ आन पर्बम रागी रागी ङा मुर नेल्‍ल आसीक राइनीम। मारदे हना गे आं देंशो टीब बाक्‍ते’ दे परमप्रभु यावेमी देंत” दे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबम अब्राहाम कली लोव़ पवा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १२:३; गलाती ३:१६\em* \p \v 19 मिनु अब्राहाम मेकेर रे लशा, आ गेय पाइब निक्‍शी आस रिम्‍तीके लेस्‍सा बाक्‍त। मिनु ग्रुम्‍शा, बेयर-शेबा माइक्‍तीकेम लमा बाक्‍त। मिनु अब्राहाम मेक उइ बाक्‍माक्‍त। \s1 नाहोर आ चच युइ \p \v 20 मिनु मेको नोले मुरुमी अब्राहाम कली “मिल्‍कामी यो इन लोक्‍ब नाहोर रे पा आल थिप्‍तु। \em उत्‍पत्ती ११:२९\em* \v 21 आ ङोंइती जरमेशो तौ ऊज, आ लोक्‍ब बूज, अराम आ आफ केमुएल, \v 22 केसेद, हाजो, पिल्‍दाश, यिदलाफ नु आ कान्‍छा बेथुएल बाक्‍नीम। \v 23 बेथुएल चहिं रेबेका आ आफ बाक्‍त। मिल्‍कामी अब्राहाम आ लोक्‍ब नाहोर के ८ जना तौ थिप्‍तु। \em उत्‍पत्ती २४:१५\em* \v 24 नाहोर आ कान्‍छी मीश आ नें रूमा बाक्‍माक्‍त। मेकोमी तेबाह, गाहाम, ताहाश नु माकाह थिमाक्‍त” देंमाक्‍त। \c 23 \s1 सारा बेक्‍शो \p \v 1 मिनु सारा सहे का २७ बर्स दुम्‍शो बाक्‍माक्‍त। आ ब्रोंइतीक नाक्‍त नेल्‍ल मोशोन बाक्‍माक्‍त। \v 2 सारा कनान रागी ङा किरयथ-अरबाम बेक्‍माक्‍त। मेको कली हेब्रोन यो देंनीम। मिनु अब्राहाम सारा आ पर्बम हिंशेक पा ङाक्‍थ लमाक्‍त। \v 3 अब्राहाम सारा आ बेक्‍शो रां बाक्‍तीके रे लशा, हित्ती आ मुर आन कली \v 4 “गो इन दातेमी अर्को रागी ङा मुर बाक्‍नुङ। गो थिम्‍तीक का ग्‍याप्‍चा दाक्‍नुङ। मारदे हना आं बेक्‍शो मुर कली थिम्‍चा माल्‍नुङ” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १७:८\em* \v 5 मिनु हित्ती आ मुरपुकीमी अब्राहाम कली \v 6 “प्रभु, आंइ लोव़ नेनीन, गे आंइ दातेमी परमप्रभुमी सेल्‍शो ठेयब मुर बाक्‍नीनी। आंइ के बेक्‍शो मुर आन कली वोइक्‍तीक पुक्‍खी शुश बाक्‍नीम। तेको दाक्‍नीनी, मेकोमी इन बेक्‍शो मुर थिमीन। इन बेक्‍शो मुर थिम्‍चा सुइमी मतेक्‍ब” देंमा बाक्‍त। \v 7 मिनु अब्राहाम बोक्‍शा, हित्ती आ मुर आन ङोंइती सेउ पवा बाक्‍त। \v 8 मेको आन कली “आं बेक्‍शो मुर थिम्‍चा गेतीनी हना, आं पर्बम सोहार आ तौ एफ्रोन नु लोव़ पने। \v 9 मेको आ रू आ नोले बाक्‍ब माक-पेला पुक्‍खी आं कली लेयङ, दे पुंइदीन। गिश थाप्‍चा माल्‍नुङा, थाप्‍नुङ। इन दातेमी आं बेक्‍शो मुर थिम्‍तीके दुम्‍ल” देंमाक्‍त। \p \v 10 मेना एफ्रोन हित्ती आन दातेमी निश्‍‍शो बाक्‍माक्‍त। मेको आन सहर ङा गारो ङा ठेयब लाप्‍चो आ नेक्‍था बाक्‍‍शा, अब्राहाम आ लोव़ नेन्‍मेनु, मेको हित्ती एफ्रोनमी अब्राहाम कली \v 11 “प्रभु, ममाइ, आं लोव़ नेनीन, गो इन कली मेको रू नु पुक्‍खी गेनुङ। आं मुरपुकी सांकछी बाक्‍नीम। गो इन कली गेनुङ। इन बेक्‍शो मुर थिमीन” देंमाक्‍त। \v 12 मिनु अब्राहाममी मेको मुर आन ङोंइती सेउ पवा बाक्‍त। \v 13 मिनु मुर नेल्‍ल आन ङोंइती अब्राहाममी एफ्रोन कली “आं लोव़ नेनीन। गो मेको रू ङा क्‍येट थाप्‍नुङ। मेको ताक्‍कीन। गो आं मीश मेक थिम्‍नुङ” देंमाक्‍त। \v 14 मिनु एफ्रोनमी अब्राहाम कली \v 15 “प्रभु, आं लोव़ नेनीन, मेको रू ४ सहे शेकेल चांदी ङा बाक्‍ब। मेको इस दातेमी मारेइ ममाइ। मोपतीके थिमीन” देंमाक्‍त। \em शेकेल का ११.५ ग्राम बाक्‍ब।\em* \v 16 मिनु अब्राहाममी एफ्रोन आ लोव़ बिस्‍से बाक्‍त। मेकोमी एफ्रोनमी हित्ती आ मुर आन ङोंइती देंशो खोदेंशो पा ४ सहे शेकेल चांदी नाक्‍शा, गेमी बाक्‍त। मेको ४ सहे शेकेल चहिं ग्‍याप्‍ब लेयब आन दातेमी मोदेंशो रू कली ठीक बाक्‍माक्‍त। \em शेकेल का ११.५ ग्राम चांदी बाक्‍त।\em* \p \v 17 माक-पेलामी बाक्‍शो एफ्रोन आ रू माम्रे आ पूर्ब गे बाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। मोपा रू नु पुक्‍खी, रूमी बाक्‍शो रवा नेल्‍ल नु एर ओंथ सुरम ख्रुम्‍शो रवा यो \v 18 हित्ती नेल्‍ल नु ठेयब लाप्‍चोम बाक्‍ब आन ङोंइती अब्राहाम के दुम्‍माक्‍त। \v 19 मिनु नोले अब्राहामम आ मीश सारा कली माम्रे आ नेक्‍था माक-पेलामी बाक्‍शो पुक्‍खीमी थिमा बाक्‍त। माम्रे चहिं कनान रागी ङा हेब्रोन सहर बाक्‍माक्‍त। \v 20 मिनु मेको रू नु मेक बाक्‍शो पुक्‍खी हित्ती आ मुरपुकी रे अब्राहाम आ मुर थिम्‍तीक रू दुम्‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती २५:९-१०; उत्‍पत्ती ४७:३०; उत्‍पत्ती ४९:२९-३२; उत्‍पत्ती ५०:१३\em* \c 24 \s1 रेबेका इसहाक आ मीश दुम्‍शो \p \v 1 मिनु अब्राहाम शुश बर्स दुम्‍शा, खूशो दुम्‍माक्‍त। परमप्रभु यावेमी अब्राहाम कली आ पतीक नेल्‍लेमी आसीक गेवा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १२:२\em* \v 2 मिनु अब्राहाममी आ रू खिं नेल्‍ल कोव़ब नु वाइल आन कली अरेब ठेयब वाइल कली “इ गुइ आं फिला तारी वोतो। \v 3 गो इ कली परमप्रभु यावे, सरीङ नु रागी ङा परमप्रभु आ नेंमी कसम जपाइक्‍नुङ। मार कसम जपाइक्‍नुङ देंशा हना, आं तौ कली आं बाक्‍शो कनान रागी ङा मीश आल मचाक्‍को। \em उत्‍पत्ती २८:१; प्रस्‍थान ३४:१६\em* \v 4 आं रागी नु आं जात ङा मीश आल का चाक्‍को” दे अब्राहाममी वाइल कली मदा बाक्‍त। \v 5 मिनु वाइलमी “मेको मीश आल एको रागी जाक्‍चा मबिस्‍साक्‍व हना, इन तौ इन जरमेशो रागीम लाइक्‍चा माल्‍नुङा?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \v 6 मिनु अब्राहाममी “मोदेंशो गेनायो मपावो। आं तौ कली मेक मलतो। \v 7 ङोंइती परमप्रभु यावे, सरीङ नु रागी ङा परमप्रभुम आं कली आं आफ आ खिं नु आं जात ङा रागी रे ग्रुंइशा, एक सोइक्‍ताक्‍यी। मेकोमी कसम जशा, आं कली लोव़ पाप्‍तु ‘कनान रागी इ चच युइ आन कली गेनुङमी’ दे माइक्‍ती। मेकोमी आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइब इ ङोंइती सोइक्‍ब। आं तौ कली आं जात रे मीश आल का चाक्‍को। \em २इतिहास ३६:२३; नेहेम्‍याह २:२०\em* \v 8 मेको मीश आल गे नु जाक्‍चा मबिस्‍साक्‍व हना, गे कसम मजशो खोदेंशो दुम्‍नेवे। आं तौ कली चहिं मलतो” दे अब्राहाममी आ वाइल कली अरेवा बाक्‍त। \v 9 मिनु मेको वाइलमी आ होव़प अब्राहाम आ फिला तारी गुइ वोइश्‍शा, आ देंशो आ पर्बम कसम जवा बाक्‍त। \p \v 10 मिनु नोले मेको वाइलम आ होव़प आ दलओंठ १० ओटा लाइश्‍शा, आ होव़प के मारेइ मारेइ रिम्‍शो कोसेली कुरशा लमाक्‍त। मेकेर रे लशा, मेसोपोटामीया रागीमी नाहोर आ बाक्‍तीक सहर, अराम-नहराइम मेर जाक्‍दीम्‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती ११:२२-३१\em* \v 11 मिनु मेकेर जाक्‍दीश्‍शा, नाक्‍नाक्‍दो मीश मुरपुकी ब्‍वाक्‍कु दिथ जाक्‍ची ना, सहर मओव़थु, दलओंठपुकी इनार आ नेक्‍था नाइक्‍पदा बाक्‍त। \v 12 मिनु मेकोमी “परमप्रभु यावे, आं होव़प अब्राहाम आ परमप्रभु, मुलाक्‍ती आं कली वारच पने। आं होव़प कली इन गेना हना यो दाक्‍तीके कोंइदीने। मेकोन पुंइनुङ। \v 13 गो इनार आ नेक्‍था बाक्‍नुङ। मिनु सहर ङा मुर आन तमी ब्‍वाक्‍कु दिथ जाक्‍नीम। \v 14 गो मीश आल कली ‘इ गाग्री ङा ब्‍वाक्‍कु इच्‍का तूचा गेयी’ देंनुङ। मेको मीश आलमी ‘तूङो। गो इ दलओंठ आन कली यो ब्‍वाक्‍कु तुंइनुङ’ देंत हना, मेको मीश आल इन गेय पाइब इसहाक कली योव़शो बाक्‍ल। मोदेंशो दुम्‍त हना, गे आं होव़प कली इन गेना हना यो दाक्‍तीके कोंइताक्‍नी, दे गो तुइक्‍नुङ” दे परमप्रभु कली लोव़ पवा बाक्‍त। \p \v 15 मोपा लोव़ पन पना, रेबेका माइश्‍शो मीश आल का गाग्री कुरशा जाक्‍माक्‍त। मेको रेबेका बेथुएल आ तमी बाक्‍माक्‍त। बेथुएल चहिं अब्राहाम आ लोक्‍ब नाहोर नु आ मीश मिल्‍का आस तौ बाक्‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती २२:२३\em* \v 16 रेबेका थम दारशो मीश आल बाक्‍माक्‍त। मिनु ग्‍युंबे मपथु, कन्‍ने बाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। मिनु इनारम तोइश्‍शा, आ गाग्री प्रिंशा बेप मुप्‍शा ङोंइ‍से बाक्‍त। \v 17 मिनु मेको वाइल रेबेका कली ग्रुम्‍थ दोरमाक्‍त। मिनु “इ गाग्री ङा ब्‍वाक्‍कु इच्‍का तूचा गेयी” दे पुना बाक्‍त। \v 18 मिनु रेबेकामी आ गाग्री रीब पा नाइश्‍शा, तूचा गेवा बाक्‍त। \v 19 मिनु तूचा गेने थुम्‍शा “गो इन दलओंठ आन कली यो ब्‍वाक्‍कु चाक्‍शा, मरूमा सम्‍म तुंइनुङ” देंमाक्‍त। \v 20 मिनु आ गाग्री ङा ब्‍वाक्‍कु मेकेर बाक्‍शो शुंगुमी मोइश्‍शा, दोरशा ब्‍वाक्‍कु ब्रथ लमाक्‍त। दलओंठ नेल्‍ल आन कली मरूमा सम्‍म ब्‍वाक्‍कु तुंइदा बाक्‍त। \v 21 मिनु मेको वाइल छक लाक्‍शा, मेको कली कोव़शा, परमप्रभु यावे आ योव़शो मीश आल बाक्‍म कों मबाक्‍म, दे ब्‍वालेइ पा बाक्‍माक्‍त। \p \v 22 मिनु दलओंठ रूथ्री ब्‍वाक्‍कु तूङमे नोले वाइलम आधी शेकेल सुन के मुन्‍द्री नु १० शेकेल सुन के चुरा निक्‍शी शोल्‍शा, रेबेका कली गेवा बाक्‍त। \em शेकेल का ११.५ ग्राम बाक्‍ब।\em* \v 23 मिनु वाइलमी “गे सु का आ तमी नवे? आं कली देनो। इ आफ आ खिंम आंइ कली बास बाक्‍चा गेनीमी कों?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \v 24 मिनु रेबेकामी “गो बेथुएल आ तमी नङ। बेथुएल चहिं नाहोर नु मिल्‍का आस तौ बाक्‍ब। \v 25 आंइ खिंम नल नु जचा थोव़क शुश बाक्‍ब। बास बाक्‍तीक यो बाक्‍ब” दे मदा बाक्‍त। \v 26 मिनु वाइलमी खुम्‍की पा बाप्‍शा, परमप्रभु यावे आ ङोंइती गु बाप्‍शा बाक्‍माक्‍त। \v 27 मिनु मेकोमी “परमप्रभु यावे, आं होव़प अब्राहाम आ परमप्रभु, गे ठेयब बाक्‍नीनी। गे इन शिशी नु इन रिम्‍शो पशो मप्रोंइथु, आं होव़प कली कोंइताक्‍नी। गे आं कली आं होव़प आ लोक्‍ब आ खिं कोंइताक्‍यीनी” दे परमप्रभु यावे कली ठेयब सेला बाक्‍त। \p \v 28 मिनु रेबेका दोरशा खिं लेश्‍शा, आ ममा आ खिं ङा मुर आन कली मार मार दुम्‍मे, मेको नेल्‍ल देंमाक्‍त। \v 29 मिनु लाबान माइश्‍शो, रेबेका आ लोक्‍ब का बाक्‍माक्‍त। मेको दोरशा, इनारम मेको मुर कली ग्रुम्‍थ लमाक्‍त। \v 30 मारदे हना मेकोमी आ समी आ मुन्‍द्री नु चुरा तशा “मेको मुरुम आं कली मोदेंशो लोव़ पाप्‍तु” देंशो नेंशा, लाबान मेको मुर कली ग्रुम्‍थ लमाक्‍त। मेको मुर आ दलओंठ नु इनारम बाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। \v 31 मिनु लाबानम मेको कली “परमप्रभु यावे आ आसीक राइब, गे मारदे मेकेर बाक्‍नीनी? आंइ खिं पिने। गे नु इन दलओंठ आन कली मारेइ मारेइ ठीक पाता” देंमाक्‍त। \v 32 मिनु वाइल खिं ओव़माक्‍त। लाबानमी दलओंठ तार वोइश्‍शो नेल्‍ल शोल्‍शा, थुल्‍चा कली नल लाप्‍ता बाक्‍त। मिनु मेको मुर नु आ गेय पाइब आन कली खोइल चिक्‍चा कली ब्‍वाक्‍कु यो गेवा बाक्‍त। \v 33 नोले मेको आ ङोंइती जचा थोव़क ख्रेत्‍मे बाक्‍त। मेकोमी चहिं “गो मारदे पिङा, इन कली मदेंङा सम्‍म मजाइनुङ, मब्‍वाइनुङ” देंमाक्‍त। मिनु लाबानमी “इन के मार लोव़ बाक्‍मे? लो देनीन” देंमाक्‍त। \p \v 34 मिनु वाइलमी “गो अब्राहाम आ वाइल नङ। \v 35 मिनु परमप्रभु यावेमी आं होव़प कली शुश आसीक गेप्‍तु। मिनु शुश शोंप पाइश्‍शो दुम्‍त। मेकोमी मेको कली क्‍यारश भेडा, सुन चांदी, वाइलीम वाइल, दलओंठ नु गधा शुश गेप्‍तु। \v 36 मिनु आं होव़प आ मीश सारामी खाल्‍पी दुम्‍शा, अब्राहाम के तौ का थिप्‍तु। मिनु अब्राहामम आ तौ कली आ मारेइ मारेइ नेल्‍ल गेप्‍तु। \v 37 मिनु आं होव़पमी आं कली ‘आं तौ कली आं बाक्‍शो कनान रागी ङा मुर आन तमी मचाक्‍को। \v 38 गे आं आफ आं खिं नु आं मुर आन खिं रे मीश आल का चाक्‍को’ दे कसम जपाइक्‍ती। \v 39 मिनु गो आं होव़प कली ‘मीश आल एको रागी जाक्‍ने मबिप्‍बा, कोर में’ देंती। \v 40 मेकोमी चहिं ‘गो परमप्रभु यावे आ ङोंइती गाक्‍‍नुङ। मेकोमी आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइब गे नु सोइक्‍ब। मेकोमी इ कली वारच पाइब। मिनु आं तौ कली आं मुर आन खिं नु आं आफ आं खिं रे मीश आल का चाक्‍को। \v 41 आं खिं ङा मुर आन बाक्‍तीके जाक्‍दीश्‍शा, मीश आल का मगेतेमी हना, गे कसम मजशो खोदेंशो दुम्‍नेवे’ दे आं होव़पमी आं कली माइक्‍ती। \p \v 42 मिनु मुलाक्‍ती इनारम जाक्‍शा, गो ‘परमप्रभु यावे, आं होव़प, अब्राहाम आ परमप्रभु, गे आं कली वारच पने। \v 43 गो इनार आ नेक्‍था बाक्‍नुङ। मिनु मीश आल ब्‍वाक्‍कु दिथ जाक्‍मानु, मीश आल कली इ गाग्री ङा ब्‍वाक्‍कु इच्‍का तूचा गेयी, देंनुङ। \v 44 मिनु मेको मीश आलमी तूङीन, गो इन दलओंठ आन कली यो ब्‍वाक्‍कु तुंइनुङ, देंत हना, मेको मीश आल आं होव़प आ तौ कली परमप्रभु यावेमी योव़शो बाक्‍ल’ देंती। \p \v 45 मिनु गो आं थुंमी लोव़ पने मथुम्‍थु, रेबेका आ गाग्री मुप्‍शा पित। मिनु इनारम ब्‍वाक्‍कु कीथ तोंइसाक्‍व। मिनु गो ‘आं कली इच्‍का तूचा गेयी’ दे माइक्‍ता। \v 46 मिनु मेकोमी आ गाग्री रीब पा नाइश्‍शा ‘तूङो। गो इन दलओंठ आन कली यो तुंइनुङ’ देंत। मिनु गो तूता। मेकोमी आं दलओंठ आन कली ब्‍वाक्‍कु तुंइताक्‍व। \v 47 मिनु गो ‘गे सु का आ तमी नवे?’ दे हिल्‍लो पङानु ‘गो बेथुएल आ तमी नङ। बेथुएल नाहोर नु मिल्‍का आस तौ बाक्‍ब’ दे माइक्‍ती। मिनु गो आ नेंमी मुन्‍द्री पाइक्‍ताक्‍ङ, आ गुइमी चुरा लिक्‍ताक्‍ङ। \v 48 मिनु गो परमप्रभु यावे आ ङोंइती गु बाप्‍शा ‘परमप्रभु यावे, आं होव़प अब्राहाम आ परमप्रभु, गे रिम्‍शो पाइब बाक्‍नीनी’ दे ठेयब सेल्‍ता। मारदे हना आं होव़प आ लोक्‍ब आ खिं ङा मुर रे आ तौ कली तमी चाक्‍चा कली रिम्‍शो लां कोंइताक्‍यी। \v 49 मिनु ‘गे आं होव़प कली शिशी नु रिम्‍शो पचा मप्रोंइतीनी हना, आं कली देनीन। मेको पचा मदाक्‍नीनी हना यो देनीन। मारदे हना गो ग्‍युरा पेरा गे लचा माल्‍नुङ’ ” दे लोव़ पवा बाक्‍त। \p \v 50 मिनु लाबान नु बेथुएलमी “मेको नेल्‍ल परमप्रभु यावे आ पशो बाक्‍ब। मार पाइनस्‍कु मार देंनस्‍कु ङा। \v 51 लो, रेबेका कली लतो। मिनु लावो। इन होव़प आ तौ आ मीश दुम्‍ल। दोपा परमप्रभु यावेमी लोव़ पवा, मोपा दुम्‍ल” देंसा बाक्‍त। \p \v 52 मिनु अब्राहाम आ वाइलम मेको लोव़ नेंशा, परमप्रभु यावे आ ङोंइती खुम्‍की पा बाप्‍शा, मेको कली ठेयब सेला बाक्‍त। \v 53 मिनु आ गेय पाइबमी सुन नु चांदी के गहना नु दारशो वासी रेबेका कली गेमे बाक्‍त। आ लोक्‍ब नु आ ममा आस कली यो मार मार गेमे बाक्‍त। \v 54 मिनु जशा तूशा, आ गेय पाइबपुकी नु नाक्‍दो बाक्‍मा बाक्‍त। मिनु सुनी कना बोक्‍मानु, वाइलमी “आं होव़प आ बाक्‍तीक लेत्‍चा गेयीनी” देंमाक्‍त। \v 55 मिनु रेबेका आ लोक्‍ब नु आ ममामी “रेबेका १० नाक्‍त सम्‍म बाक्‍ल, कोर में। मिनु नोले लन” देंसा बाक्‍त। \v 56 मिनु वाइलमी “परमप्रभु यावेमी आं कली आसीक गेशा, रिम्‍शो पा वारच पाइक्‍ती। मोपतीके आं कली मक्‍योल्‍यीनी। आं होव़प आ बाक्‍तीक लेत्‍चा गेयीनी” देंमाक्‍त। \v 57 मिनु मेको निक्‍शीम “रेबेकामी मार देंबा, मेको नेंय” देंसा बाक्‍त। \v 58 मिनु रेबेका कली ब्रेश्‍शा “एको मुर नु लाइनेवे?” दे हिल्‍लो पाम्‍सेनु “गो लाइनुङ” देंमाक्‍त। \v 59 मिनु नोले आ समी रेबेका नु आ कली वारच पाइब, अब्राहाम आ वाइल नु आ गेय पाइब आन कली सोइक्‍तमे बाक्‍त। \v 60 लचा ङोंइती रेबेका कली आसीक गेशा “गे आं समी बाक्‍नेवे। सोशा बोशा, शुश दुमीने। इ चच युइ आन कली आन जोरी सत्रु आन कली ग्राङीन” दे आसीक गेमे बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २२:१७\em* \v 61 मिनु नोले रेबेका नु आ वारच पाइब बोक्‍शा, दलओंठ ङोइश्‍शा, मेको मुर नु ल‍सा बाक्‍त। मोपा वाइलमी रेबेका कली लाइश्‍शा, आ होव़प आ खिं लेम्‍माक्‍त। \p \v 62 मिनु इसहाक बेयर-लहाइ-रोइ माइश्‍शो ब्‍वाक्‍कु बुक्‍तीके रे पिमाक्‍त। मारदे हना दक्‍खिन रागी नेगेबम बाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती १६:१४; उत्‍पत्ती २५:११\em* \v 63 मिनु नाक्‍नाक्‍दो रूमी हिरथ लमाक्‍त। मिनु कोव़ङानु, ङोन रे दलओंठपुकी पिशो तवा बाक्‍त। \v 64 मिनु रेबेकामी इसहाक कली तशा, दलओंठ रे फ्रु तोंइसे बाक्‍त। \v 65 मिनु अब्राहाम आ वाइल कली “मेरे इं कली ग्रुम्‍थ पीब मुर सु में?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। मिनु वाइलमी “आं होव़प बाक्‍ब” देंमाक्‍त। मेको नेंशा, रेबेकामी आ कुप्‍नीम कुल सुम्‍से बाक्‍त। \p \v 66 मिनु वाइलमी इसहाक कली मार मार दुम्‍मे, मार मार पवा, नेल्‍ल शेंदा बाक्‍त। \v 67 मिनु इसहाकम रेबेका कली आ ममा सारा आ ताम्‍बुम ओंइदा बाक्‍त। मिनु नोले ग्‍युंबे पाम्‍से बाक्‍त। मिनु इसहाकम आ मीश कली दाक्‍ता बाक्‍त। मोपा इसहाक आ ममा बेक्‍शो प्रेंदा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २३:१-२\em* \c 25 \s1 अब्राहाम आ चच युइ \p \v 1 मिनु अब्राहामम अर्को मीश चाक्‍गा बाक्‍त। मेको आ नें केतुराह बाक्‍माक्‍त। \v 2 मिनु मेकोमी अब्राहाम रे जिम्रान, योकशान, मेदान, मिदयान, इश्‍बाक नु शुआह थि‍माक्‍त। \v 3 मिनु योकशानमी शेबा नु देदान थिम्‍सी बाक्‍त। देदान आ तौपुकी अश्‍शुरीम, लेतुशीम नु ले-उम्‍मीम बाक्‍मा बाक्‍त। \v 4 मिनु मिदयान आ तौ एफाह, एफेर, हनोक, अबीदा नु एल्‍दाह बाक्‍मा बाक्‍त। मेको नेल्‍ल केतुराह आ चच युइ बाक्‍मा बाक्‍त। \v 5 मिनु अब्राहामम आ मार मार नेल्‍ल इसहाक कली गेवा बाक्‍त। \v 6 अब्राहाममी आ मबेक्‍थुन अर्को मीश आन तौ आन कली मार मार कोसेली गेमी बाक्‍त। मिनु आ तौ इसहाक रे फ्राशा, पूर्ब ङा रागीम बाक्‍मल, दे पूर्ब गे सोइक्‍तीमी बाक्‍त। \s1 अब्राहाम बेक्‍शो \p \v 7 मिनु अब्राहाम नेल्‍ल पा सहे का ७५ बर्स ब्रोंइमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १२:४\em* \v 8 मिनु नोले शुश बर्स ङा खाल्‍पा दुम्‍शा बेक्‍शा, आ किकी पिपी नु लमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १५:१५\em* \v 9 मिनु इसहाक नु इश्‍माएल आ तौ निक्‍शीमी आ बेक्‍शो रां माक-पेला माइश्‍शो रू ङा पुक्‍खीमी लाइश्‍शा, वोदसे बाक्‍त। ङोंइती मेको रू सोहार आ तौ एफ्रोन आ रू बाक्‍माक्‍त। एफ्रोन हित्ती का बाक्‍माक्‍त। मेको रू माम्रे आ पूर्ब गे बाक्‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती २३:१३-२०\em* \v 10 अब्राहाममी मेको रू हित्ती आ मुर रे ग्‍याप्‍शो बाक्‍माक्‍त। मेकेर ङोंइती आ मीश सारा कली नोले अब्राहाम कली वोदमे बाक्‍त। \p \v 11 मिनु अब्राहाम बेक्‍म नोले परमप्रभुमी इसहाक कली आसीक गेवा बाक्‍त। मेना इसहाक बेयर-लहाइ-रोइ माइश्‍शोमी बाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती १७:१९; उत्‍पत्ती २४:६२\em* \s1 इश्‍माएल आ चच युइ \p \v 12 सारा आ वाइलीम इजीप्‍त ङा हागार रे जरमेशो अब्राहाम आ तौ इश्‍माएल बाक्‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती २१:१३\em* \v 13 इश्‍माएल आ तौ सु सु बाक्‍मा बाक्‍त देंशा हना, आ ङोंइती जरमेशो तौ नेबायोथ बाक्‍माक्‍त। मिनु नोले थिशो आन नें केदार, अदबेल, मिब्‍साम, \v 14 मिश्‍मा, दुमा, मस्‍सा, \v 15 हादाद, तेमा, येतुर, नाफीश नु केदमा बाक्‍मा बाक्‍त। \v 16 एको इश्‍माएल आ तौ आन नें, आन बाक्‍तीके आन नें बाक्‍मा बाक्‍त। मेको नेल्‍ल आन थर ङा ठेयब मुर बाक्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १७:२०; गन्‍ती १:४४\em* \v 17 इश्‍माएल नेल्‍ल पा सहे का ३७ बर्स ब्रोंइमाक्‍त। मिनु बेक्‍शा, आ किकी पिपी नु लमाक्‍त। \v 18 आ तौपुकी हवीलाह रे इजीप्‍त लतीक लां शुर सम्‍म बाक्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। शुर रागी इजीप्‍त आ ङोंइती अस्सुर गे बाक्‍ब। इश्‍माएल चहिं आ लोक्‍ब नेल्‍ल आन दातेमी बाक्‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती १६:१२\em* \s1 इसहाक आ तौ निक्‍शी \p \v 19 इसहाक अब्राहाम आ तौ बाक्‍माक्‍त। \v 20 इसहाक ४० बर्स दुम्‍मेनु, रेबेका चाक्‍गा बाक्‍त। रेबेका चहिं अरामी पदान-अराममी बाक्‍ब बेथुएल आ तमी, लाबान आ समी बाक्‍माक्‍त। \v 21 मिनु इसहाकमी परमप्रभु यावे कली आ मीश आ पर्बम पुना बाक्‍त। मारदे हना आल मथीब बाक्‍माक्‍त। परमप्रभु यावेमी आ पुंइशो गेवा बाक्‍त। मिनु रेबेकामी कोव़ज कुरा बाक्‍त। \p \v 22 मिनु आल निक्‍शी आ कोव़जम राम्‍शी पाम्‍से बाक्‍त। मिनु रेबेकामी “मुल ओदेंशो दुम्‍ती हना, मार दुम ङा? दोपा ब्रोंइनुङा ङा?” दे मिम्‍ता बाक्‍त। मिनु परमप्रभु यावे कली “मार दुम्‍नुङा?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \v 23 मिनु परमप्रभु यावेमी मेको कली “इ कोव़जम जात निक्‍शी ङा मुर बाक्‍नीसी। मेको जात निक्‍शी फ्राचा पुंइसीनीस। का अर्को क्‍येङा बोल्‍यो बाक्‍ब। ङोंइती जरमेशो चहिं कान्‍छा आ गेय पाइब दुम्‍ब” दे शेंदा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २७:२९; मलाकी १:२; रोमी ९:१०-१२\em* \p \v 24 मिनु रेबेकामी आल थिमेनु, जौंले बाक्‍सा बाक्‍त। \v 25 मिनु ङोंइती ङा आ रांम वा फेक्‍शो खोदेंशो पा लल चां पाइश्‍शो वोंइश आल का थिमाक्‍त। मिनु मेको कली एसाव नें वोदा बाक्‍त। \v 26 मिनु नोले आ लोक्‍बमी आ लोक्‍ब आ गेंग्रे ग्‍याइश्‍शा ग्रूमाक्‍त। मोपतीके आ नें याकूब वोदा बाक्‍त। रेबेका आल थिची ना इसहाक ६० बर्स दुम्‍शो बाक्‍माक्‍त। \em होसे १२:४\em* \v 27 मिनु मेको तौ निक्‍शी कोल्‍सानु, एसाव जोक्‍ब सिखारी दुम्‍माक्‍त। नेल्‍ल नाक्‍त ब्‍वाकीम बाक्‍चा दाक्‍ता बाक्‍त। याकूब चहिं ताम्‍बुम बाक्‍ब नु रू ङा गेय पा, सिक्‍सी पा बाक्‍ब दुम्‍माक्‍त। \v 28 इसहाकम एसाव कली दाक्‍ता बाक्‍त। मारदे हना आ चाक्‍शो सिखार ब्‍ववा बाक्‍त। रेबेकामी चहिं याकूब कली दाक्‍ता बाक्‍त। \s1 ङोंइती जरमेशो तौ आ अधिकार \p \v 29 मिनु काबु याकूबमी खोले क्‍येवानु, एसाव ब्‍वाकी रे शोव़लु बेक्‍शा जाक्‍माक्‍त। \v 30 मिनु एसावमी याकूब कली “इ क्‍येशो लल दाल खोले इच्‍का गेयी। गो शोव़लु बेक्‍ती” देंमाक्‍त। मोपतीके एसाव कली एदोम माइश्‍शो याइनी नें वोइश्‍शो बाक्‍माक्‍त। \v 31 मिनु याकूबमी “मुलाक्‍ती ङोंइती जरमेशो तौ इ आसीक आं कली गेयी” देंमाक्‍त। \v 32 मिनु एसावमी “मुल गो बेक्‍चता ङोंइती जरमेशो तौ आ तचा ङा आसीकम मार दुम्‍‍बा ङा?” देंमाक्‍त। \v 33 मिनु याकूबमी “गो मुलाक्‍ती गेतन, दे कसम जावो” दे मदा बाक्‍त। मिनु एसावमी याकूब कली “ङोंइती जरमेशो तौ आं आसीक इ केन दुम्‍ल” दे कसम जवा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २७:३६; हिब्रू १२:१६\em* \v 34 मिनु नोले याकूबमी एसाव कली शोब्‍ले नु दाल खोले ख्रेत्‍ता बाक्‍त। मिनु मेको जशा तूशा बोक्‍शा लमाक्‍त। मोपा एसावमी “ङोंइती जरमेशो तौ आ ततीक आसीक ममाल्‍नुङ” दे प्रोना बाक्‍त। \c 26 \s1 इसहाक गेरार सहर लशो \p \v 1 मिनु नोले रागीमी अन्‍काल दुम्‍माक्‍त। ङोंइती अब्राहाम बाक्‍मेनु यो, अन्‍काल दुम्‍शो बाक्‍माक्‍त। मिनु इसहाक पलिस्‍ती आन पिप अबीमेलेक आ रागी ङा गेरार सहर लमाक्‍त। \v 2 मिनु परमप्रभु यावेमी इसहाक आ ङोंइती ग्रूमाक्‍त। मिनु इसहाक कली “इजीप्‍त रागी मलावो। आं देंशो रागीम बाक्‍थ लावो। \v 3 मेको रागीमी अर्को रागी ङा मुर दुम्‍शा बाक्‍को। गो गे नु बाक्‍शा, इ कली आसीक गेनुङ। गो इ कली नु इ चच युइ आन कली एको रागी नेल्‍ल गेनुङ। गो इ आफ अब्राहाम नु कबल पा, कसम जाता। मुल आं कबल खाप्‍नुङ। \em उत्‍पत्ती १७:१९; उत्‍पत्ती २२:१६-१७\em* \v 4 इ चच युइ आन कली सरीङ ङा सोरुल खोदेंशो पा शुश सेल्‍नुङ। मेको आन कली एको रागी नेल्‍ल गेनुङ। मिनु इ चच युइ आन पर्बम रागी रागी ङा मुर नेल्‍ल आसीक ताइनीम। \v 5 मारदे हना अब्राहामम आं देंशो टिशा, आ पचा माल्‍शो पाप्‍तु। आं शेंशो, आं फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ नु आं अरेशो नेल्‍ल पाप्‍तु” दे मदा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १५:५\em* \p \v 6 मिनु इसहाक गेरार सहर उइ बाक्‍माक्‍त। \v 7 मिनु अबीमेलेक आ मुरपुकीमी इसहाक कली आ मीश आ पर्बम लोव़ पामे बाक्‍त। मेकोमी चहिं “आं समी बाक्‍ब” दे लोव़ लेत्‍ता बाक्‍त। मारदे हना रेबेका शुश दारशो मीश मुर दुम्‍तीके “आं मीश बाक्‍ब” देंचा हिंमाक्‍त। मारदे हना “मेको कली तशा, लाइक्‍चा कली आ कली साइक्‍नीम” दे हिंशो बाक्‍माक्‍त। \v 8 मिनु इसहाक मेको रागीमी शुश बाक्‍शा, काबु पलिस्‍ती आन पिप अबीमेलेकमी झेल रे इसहाक नु आ मीश रेबेका चाल्‍शो तवा बाक्‍त। \v 9 मोपतीके अबीमेलेकमी इसहाक कली ब्रेश्‍शा “नेनो, एको थमा पा इ मीश बाक्‍ब। दोपा ‘आं समी बाक्‍ब’ देंने?” दे हुइक्‍ता बाक्‍त। मिनु इसहाकमी “एको आ पर्बम आं कली साइक्‍नीमी, कों, दे हिंती” देंमाक्‍त। \v 10 मिनु अबीमेलेकमी “आंइ कली मार पवी? आं मुर का मेको नु इप्‍शो हना, गे आंइ कली शुश मरिम्‍शो मपपदी वा?” दे मदा बाक्‍त। \v 11 मिनु अबीमेलेकमी आ मुर नेल्‍ल आन कली “सुम मेको नु आ मीश आस कली मरिम्‍शो पाइबा, मेको थमा पा साइक्‍चा पुंइसीब” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \p \v 12 मिनु इसहाकमी मेको रागीमी मार मार शोक्‍शा, मेको बर्सम गेडा का के सहे का गेडा सम्‍म सिप्‍पाइश्‍शा ख्रेला बाक्‍त। मारदे हना परमप्रभु यावेमी इसहाक कली आसीक गेवा बाक्‍त। \em हितोपदेस १०:२२\em* \v 13 मिनु शुश शोंप पाइश्‍शो दुम्‍शा, दारना दारन शुश क्‍येट थीब दुम्‍माक्‍त। \v 14 मेको आ क्‍यारश भेडा नु बी ब्‍यफ शुश दुम्‍मा बाक्‍त। मिनु वाइलीम वाइलपुकी यो शुश दुम्‍मा बाक्‍त। मोपतीके पलिस्‍तीपुकीमी गेहे पामे बाक्‍त। \v 15 मिनु पलिस्‍तीपुकीमी अब्राहाम आ गेय पाइब आन दोशो इनार खपीम प्रिंशा, ब्‍वाक्‍कु तेक्गमे बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २१:२२-३४\em* \v 16 मिनु अबीमेलेकम इसहाक कली “आंइ क्‍येङा गे बोल्‍यो बाक्‍नीनी, मोपतीके एकेर रे लने” दे मदा बाक्‍त। \p \v 17 मिनु इसहाक नु आ मुरपुकी मेकेर रे लशा, गेरार ङा दिंममी जाक्‍दीश्‍शा, आन ताम्‍बु कीशा बाक्‍मा बाक्‍त। \v 18 मिनु इसहाकमी ङोंइती अब्राहाम आ दोशो इनारपुकी, लेंशा दोपाइश्‍शा, ब्‍वाक्‍कु ग्रूपदा बाक्‍त। मारदे हना अब्राहाम बेक्‍म नोले पलिस्‍तीपुकीमी मेको इनार आन कली खपीम प्रिंशो बाक्‍मा बाक्‍त। मिनु मेको इनार आन कली आ आफ आ वोइश्‍शो नें लेंशा वोदा बाक्‍त। \v 19 मिनु इसहाक आ गेय पाइबपुकीमी मेको दिंममी दोशा, ब्‍वाक्‍कु बुक्‍तीके थित्‍मे बाक्‍त। \v 20 मिनु गेरार ङा गोठलापुकीमी इसहाक आ गोठला आन कली “एको ब्‍वाक्‍कु आंइ के बाक्‍ब” दे जीमे बाक्‍त। मोपतीके इसहाकम मेको इनार कली एसेक नें वोदा बाक्‍त। मारदे हना मेकोपुकी आ मुर नु जीमे बाक्‍त। \v 21 मिनु लेंशा अर्को इनार का दोव़मे बाक्‍त। मेको आ पर्बम यो जीमे बाक्‍त। मेको कली सित्‍ना नें वोदा बाक्‍त। \v 22 नोले मेकेर रे लशा, अर्को इनार का दोव़मे बाक्‍त। मेको आ पर्बम सुइमी जिचा मपोक्‍गमे बाक्‍त। मिनु मेको आ नें रेहोबोथ वोदा बाक्‍त। मिनु “मुल परमप्रभु यावेमी आंइ कली बाक्‍तीक गेवा बाक्‍त। गोपुकी एको रागीमी शुश दुम्‍कल” देंमाक्‍त। \p \v 23 मिनु मेकेर रे लशा, बेयर-शेबा जाक्‍दीम्‍मा बाक्‍त। \v 24 मिनु मेको नाक्‍दो परमप्रभु यावे ग्रूशा “गो इ आफ अब्राहाम आ परमप्रभु नङ। महिनो। गो गे नु बाक्‍नुङ, इ कली आसीक गेनन। आं गेय पाइब अब्राहाम आ पर्बम गो इ चच युइ आन कली शुश सेल्‍नुङ” दे लोव़ पवा बाक्‍त। \v 25 मिनु इसहाकम मेकेर चढ़ेतीक सेल्‍शा, परमप्रभु यावे आ नें थिशा ब्रेश्‍शा, मेको नु लोव़ पवा बाक्‍त। मिनु आ ताम्‍बु मेक उइ कीङा बाक्‍त। आ गेय पाइबपुकीमी मेकेर इनार का दोव़मे बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १२:८\em* \s1 इसहाक नु अबीमेलेक सल्‍ला पशो \p \v 26 काबु अबीमेलेक, आ अर्ती गेब अहुज्‍जाथ नु आ फौज ङा ठेयब कप्‍तान फीकोल नु गेरार सहर रे जाक्‍शा, इसहाक कली ग्रुम्‍मे बाक्‍त। \v 27 मिनु इसहाकमी “गेपुकी आं कली मदाक्‍थु, इन बाक्‍तीके रे सोइक्‍ताक्‍यीनी। मुल मारदे आं कली ग्रुम्‍थ जाक्‍नी?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \v 28 मिनु मेकोपुकीमी “परमप्रभु यावे गे नु बाक्‍ब, गो तुइक्‍नीकी। मोपतीके गोपुकीमी ‘गे नु कसम जशा, कबल पचा’ रिम्‍शो दुम्‍ब। \em ब्‍यवस्‍था २९:३; मत्ती १३:१३\em* \v 29 गे आंइ कली श्‍येत मगेने। गोपुकीमी यो इन कली श्‍येत मगेथु, रिम्‍शो पा लडाइ मपथु सोइक्‍ताक्‍क। गे परमप्रभु यावे आ आसीक राइब बाक्‍नीनी” दे इसहाक कली देंमा बाक्‍त। \v 30 मिनु इसहाकम मेको आन कली भोज सेला बाक्‍त। मिनु मेकोपुकीम जामे, तूङमे बाक्‍त। \v 31 मिनु मेकोपुकी आ दीसा सुनी कना बोक्‍शा, कसम जामे बाक्‍त। मिनु नोले इसहाकमी मेको आन कली लचा गेवा बाक्‍त। मिनु आन थुं नाइश्‍शा लमा बाक्‍त। \v 32 मेको नाक्‍ती इसहाक आ गेय पाइबपुकी जाक्‍शा, इसहाक कली “आंइ दोतीकेमी ब्‍वाक्‍कु ग्रू‍त” दे शेंदमे बाक्‍त। \v 33 मिनु मेको इनार कली शिबा नें वोदा बाक्‍त। मोपतीके मेको सहर आ नें मुल सम्‍म बेयर-शेबा बाक्‍ब। \s1 एसाव आ मीश निक्‍शी \p \v 34 एसाव ४० बर्स दुम्‍मेनु, हित्ती आ मुर बेयरी आ तमी युदीथ नु हित्ती आ मुर एलोन आ तमी बासेमाथ चाक्‍सी बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३६:२-३\em* \v 35 मिनु मेको निक्‍शी आस पर्बम इसहाक नु रेबेका थुं मनुथु, शुश सुर्ता पाम्‍से बाक्‍त। \c 27 \s1 इसहाकमी आसीक गेशो \p \v 1 मिनु इसहाक खाल्‍पा दुम्‍शा, ब्राब्रा पा मिक्‍च मताइब दुम्‍माक्‍त। मिनु मेकोमी आ ङोंइती जरमेशो तौ एसाव कली “आं तौ” दे ब्रेत्‍ता बाक्‍त। मिनु एसावमी “मार देंनी?” दे लोव़ लेत्‍ता बाक्‍त। \v 2 मिनु इसहाकमी “नेनो, गो खाल्‍पा दुम्‍ती, आं बेक्‍ची ना मतुइक्‍नुङ। \v 3 इ लिब्रा लाइश्‍शा, सिखार ग्‍यारथ लावो। मिनु आं कली सिखार चाक्‍को। \v 4 मिनु नोले आं दाक्‍शो ब्रोव़ब्रोव़शो क्‍येशा, गेयी। गो आं बेक्‍चा क्‍येङा ङोंइती जशा ब्‍वशा, इ कली आसीक गेनुङ” देंमाक्‍त। \p \v 5 मिनु रेबेकामी इसहाक नु एसाव लोव़ पशो नेंशो बाक्‍माक्‍त। मिनु एसाव ब्‍वाकी सिखार ग्‍यारथ लमेनु, \v 6 रेबेकामी आ तौ याकूब कली “आं तौ नेनो, गो इ आफोमी एसाव कली लोव़ पशो नेंता। \v 7 मेकोमी एसाव कली ‘आं कली सिखार चाक्‍को। ब्रोव़शो क्‍येवो। गो जशा ब्‍वशा नोले परमप्रभु यावे आ ङोंइती आं बेक्‍चा क्‍येङा ङोंइती इ कली आसीक गेनुङ’ देंत। \v 8 मोपतीके आं तौ, आं देंशो टिवो। दोपा अरेना, मोपा पावो। \v 9 मुल गोठ लावो। क्‍यारश आन दाते रे रिम्‍शो पाठा निक्‍शी चाक्‍को। मिनु गो इ आफ कली आ दाक्‍शो ब्रोव़शो क्‍येनुङ। \v 10 मिनु गे चहिं लाइश्‍शा, इ आफ कली ख्रेत्‍तो। मेकोमी जशा ब्‍वशा, आ बेक्‍चा क्‍येङा ङोंइती इ कली आसीक गेवल” देंमाक्‍त। \v 11 मिनु याकूबम आ ममा कली “नेनीन, आं लोक्‍ब एसाव शुश चां पाइश्‍शो बाक्‍ब। गो मोदेंशो मनङ। \em उत्‍पत्ती २५:२५\em* \v 12 मिनु आं आफोम आं कली थिशा, तुइक्‍ब। मिनु गो जोल पाइब दुम्‍शा, आसीक मतथु, सराप राइनुङ” देंमाक्‍त। \v 13 मिनु आ ममामी “इ कली पशो सराप गो रङल, आं तौ। गे आं देंशो पावो। पाठा निक्‍शी ब्रथ लावो” देंमाक्‍त। \v 14 मिनु याकूबम गोठ लशा, पाठा निक्‍शी चाक्‍शा, आ ममा कली गेवा बाक्‍त। मिनु आ ममामी आ आफ कली आ दाक्‍शो ब्रोव़शो श्‍ये क्‍येवा बाक्‍त। \v 15 मिनु रेबेकामी आ खिंमी वोइश्‍शो आ ङोंइती जरमेशो तौ एसाव आ नक वा लाइश्‍शा, आ कान्‍छा याकूब कली फेक्‍पदा बाक्‍त। \v 16 मिनु मेको पाठा आस कुशुल याकूब आ गुइ तारी नु आ शुर तारी क्‍येप्‍ता बाक्‍त। \v 17 मिनु आ क्‍येशो ब्रोव़शो श्‍ये नु शोब्‍ले याकूब कली गेवा बाक्‍त। \p \v 18 मिनु याकूबम आ आफ बाक्‍तीके लशा, मेको कली “आं आफ” देंमाक्‍त। मिनु “गो बाक्‍ती। आं तौ, गे सु नवे” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \v 19 याकूबम आ आफ कली “गो इन ङोंइती जरमेशो तौ, एसाव, नङ। इन पुंइशो गो पाता। बोक्‍शा निश्‍शा, आं सिखार ब्‍वने। मिनु आं कली आसीक गेयीनी” देंमाक्‍त। \em लेवी १९:१४\em* \v 20 मिनु इसहाकमी “गिश रीब पा पवी, आं तौ?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। मिनु “परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी सिखार आं नेक्‍था चाक्‍तु” देंमाक्‍त। \v 21 मिनु इसहाकम याकूब कली “आं नेक्‍था पिवो। इ कली थीनन, आं तौ। गे थमा पा, आं तौ एसाव नवे कों, मनवे” दे मदा बाक्‍त। \v 22 मिनु याकूब आ आफ आ नेक्‍था लमाक्‍त। इसहाकम मेको कली सुल्‍शा “आ सेंदा याकूब के बाक्‍‍त, आ गुइ चहिं एसाव के बाक्‍त” देंमाक्‍त। \v 23 मिनु मेको कली मतुइक्‍ता बाक्‍त। मारदे हना आ गुइ एसाव खोदेंशो पा चां पाइश्‍शो बाक्‍माक्‍त। मोपतीके आसीक गेवा बाक्‍त। \v 24 मिनु “गे थमा पा आं तौ एसाव नवे?” दे हिल्‍लो पवानु “गो नङ” देंमाक्‍त। \v 25 मिनु इसहाकम “लो, इ सेल्‍शो जचा ब्‍वचा थोव़क चाक्‍को। इ कली आसीक गेनन” देंमाक्‍त। मिनु याकूबमी चाक्‍गा बाक्‍त। मिनु आ आफोम ब्‍ववा बाक्‍त। मिनु याकूबमी अङगुर शांबु यो चाक्‍शा, गेवा बाक्‍त। मिनु मेको यो तूङा बाक्‍त। \v 26 मिनु आ आफ इसहाकम “आं नेक्‍था पिवो, आं कली पुक्‍पु पावो, आं तौ” देंमाक्‍त। \v 27 मिनु आ नेक्‍था लशा, पुक्‍पु पवा बाक्‍त। इसहाकमी आ वा आ रिना नाम्‍शा, आसीक गेवा बाक्‍त। मिनु मेकोमी “आं तौ आ रिना परमप्रभु यावेमी आसीक गेशो रू आ रिना खोदेंशो बाक्‍ब। \v 28 परमप्रभुमी इ कली सरीङ ङा सीत रे नु रिम्‍शो खप रे शुश चेरब नु अङगुर शांबु गेवल। \v 29 मुरपुकीम इ कली गेय पामेक्‍ल। रागी रागी ङा मुरपुकी इ ङोंइती खुम्‍की पा बाम्‍मल। इ लोक्‍ब आन दातेमी गे ठेयब दुमो। इ ममा आ तौपुकी इ ङोंइती बाम्‍मल। सु सुम इ कली सराप पामे, मेको आंमान रमल। सु सुम इ कली आसीक गेमे, मेको आसीक रमल” दे आसीक गेवा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २३:२५; उत्‍पत्ती १२:३\em* \p \v 30 मिनु इसहाकमी आसीक गेवा नोले, याकूब आ आफ आ बाक्‍तीक रे लमेनु, आ लोक्‍ब एसाव आ सिखार ग्‍यारतीक रे जाक्‍माक्‍त। \v 31 मेकोमी ब्रोव़शो श्‍ये क्‍येशा, आ आफ आ बाक्‍तीके जाक्‍शा, आ आफ कली “आं आफ बोक्‍कीन। आं सिखार ब्‍वशा, आं कली आसीक गेयीनी” देंमाक्‍त। \v 32 मिनु आ आफ, इसहाकमी मेको कली “गे सु नवे?” दे हिल्‍लो पवानु “गो इन ङोंइती जरमेशो तौ, एसाव नङ” देंमाक्‍त। \v 33 मिनु इसहाक शुश ख्रिंख्रि पा “सुमी आं कली सिखार चाक्‍गा? इ जाक्‍चा क्‍येङा ङोंइती गो जाता। मिनु आसीक गेता। आं आसीक लीब” देंमाक्‍त। \v 34 मिनु एसाव आ आफ आ लोव़ नेंशा, ठेयब सेंदा पा ङाक्‍माक्‍त। मिनु आ आफ कली “आं आफ, आं कली यो आसीक गेयीनी” देंमाक्‍त। \em हिब्रू १२:१७\em* \v 35 मिनु “इ लोक्‍ब जाक्‍शा, जोल पशा, इ आसीक रोइक्‍ताक्‍व” देंमाक्‍त। \v 36 मिनु एसावमी “आ नें याकूब दुम्‍शो, ठीक बाक्‍ब। मुल आं कली निक्‍शी खेयप ठगेती। आं ङोंइती जरमेशो तौ आ अधिकार रोइक्‍ताक्‍यी। मुल आं आसीक यो लाइक्‍तु। गे आं कली आसीक महेंदीनी?” दे ङाक्‍शा, देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २५:२६; उत्‍पत्ती २५:३३\em* \v 37 मिनु इसहाकम एसाव कली “नेनो, गो मेको कली इ प्रभु सेल्‍ता। आ लोक्‍ब नेल्‍ल आन कली मेको आ गेय पाइब सेल्‍ता। चेरब नु अङगुर शांबु शुश ग्रेल्मल, दे लोव़ पाता। मिनु इ कली मार गेनना ङा, आं तौ?” दे लोव़ पवा बाक्‍त। \v 38 मिनु एसावमी आ आफ कली “इन के आसीक का ला बाक्‍बा ङा, आं आफ? आं कली यो आसीक गेयीनी” दे शुश ङाक्‍माक्‍त। \p \v 39 मिनु आ आफ इसहाकम “नेनो, मलिलो खप नु सरीङ ङा सीत इ बाक्‍तीक रे ङोन बाक्‍ब। \v 40 इ तरवारम इ गेय पाइनेवे। इ लोक्‍ब कली गेय पाइनेवे। \em २राजा ८:२०,२२\em* गे बोल्‍यो दुम्‍ते हना, आ जुवा इ शुर रे ताइक्‍नेवे” दे एसाव कली यो आसीक गेवा बाक्‍त। \p \v 41 मिनु एसावमी आ आफोम याकूब कली गेशो आसीक लोव़ आ पर्बम, याकूब कली काइ मदाक्‍ता बाक्‍त। आ थुंमी “आं आफ बेक्‍शा रोंका पने थुम्‍शो नोले, आं लोक्‍ब याकूब कली साइक्‍नुङ” दे मिम्‍ता बाक्‍त। \v 42 मिनु रेबेकामी आ तौ आ लोव़ नेना बाक्‍त। मिनु मेकोमी याकूब कली ब्रेश्‍शा “नेनो, इ लोक्‍बमी इ कली साइक्‍चा कली मिम्‍ब। \v 43 मोपतीके आं तौ, गे आं देंशो पावो। बोक्‍को, आं लोक्‍ब लाबान आ बाक्‍तीके, हारान सहर प्रोक्‍को। \em उत्‍पत्ती २४:२९\em* \v 44 इ लोक्‍ब आ गाइश्‍शो मनांइसे सम्‍म मेक उइ बाक्‍को। \v 45 मिनु इ लोक्‍बमी इ पशो प्रेंशा, मचुरत हना, गो इ कली ब्रथ सोइक्‍नुङ। गो दोपा नाक्‍त कामी आं मुर निक्‍शी जाम्‍शो तने चाप्‍नुङ ङा?” दे आ तौ कली देंमाक्‍त। \p \v 46 मिनु रेबेकामी इसहाक कली “गो हित्ती आ तमी आस पर्बम बेक्‍चा ङा दुम्‍ती। याकूबमी यो एको खोदेंशो पा एको रागी ङा हित्ती आ तमी का चाक्‍तु हना, गो ब्रोंइचा मदाक्‍नुङ” दे मदा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २६:३४-३५\em* \c 28 \s1 याकूब कली सोइश्‍शो \p \v 1 मिनु नोले इसहाकमी याकूब कली अरेशा “गे कनान रागी ङा मीश आल मचाक्‍को। \em उत्‍पत्ती २४:३\em* \v 2 साशा, पदान-अराम इम्‍मा आ आफ बेथुएल आ खिं लावो। मिनु इम्‍मा आ लोक्‍ब लाबान आ तमी का चाक्‍को। \em उत्‍पत्ती २२:२३; उत्‍पत्ती २४:२९\em* \v 3 मिनु नेल्‍ल क्‍येङा सक्ति पाइश्‍शो परमप्रभुमी इ कली आसीक गेवल। मिनु इ कली सोशा बोशा, शुश सेलल। हिक्‍ने मचाप्‍चा ङा पा शुश दुम्‍पदल। \v 4 अब्राहाम कली गेशो आसीक मुल इ कली नु इ चच युइ आन कली गेव‍ल। इ मुल बाक्‍शो रागीम अर्को रागी ङा मुर बाक्‍ते, तन्‍न परमप्रभुमी अब्राहाम कली गेप्‍तु। मेको इ कली दुम्‍ल” दे आसीक गेवा बाक्‍त। \v 5 मोदेंशो पा इसहाकमी याकूब कली पदान-अराम ङा मुर बेथुएल आ तौ आ खिं सोइक्‍ता बाक्‍त। मेको याकूब नु एसाव आस ममा आ लोक्‍ब लाबान बाक्‍माक्‍त। \p \v 6 मिनु एसावमी, इसहाकम याकूब कली आसीक गेशा, मीश चाक्‍चा कली पदान-अराम गे सोइश्‍शो तुइश्‍शा, आ आफ आ अरेशो “कनान रागी ङा तमी मचाक्‍को” दे माइश्‍शो तुइक्‍ता बाक्‍त। \v 7 याकूबमी आम आफ आस कली टिशा, पदान-अराम गे लशो तवा बाक्‍त। \v 8 मिनु एसावम कनान रागी ङा तमीपुकी आ आफ इसहाकम मदाक्‍शो तुइश्‍शा, \v 9 इश्‍माएल आ बाक्‍तीके लमाक्‍त। मिनु मीश निक्‍शी बाक्‍शा यो, अब्राहाम आ तौ इश्‍माएल आ तमी नेबायोथ आ समी महलाथ चाक्‍गा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १६:१६; उत्‍पत्ती २६:३४; उत्‍पत्ती २५:१३\em* \s1 याकूबमी ङोमु तशो \p \v 10 मिनु याकूब बेयर-शेबा रे गाक्‍शा, हारान सहर गे लमाक्‍त। \v 11 मिनु बाक्‍तीके का जाक्‍दीश्‍शा, नाक्‍दो मेकेर बाक्‍माक्‍त। मारदे हना नां रिक्‍माक्‍त। मिनु फुल्‍लु तार आ पिया वोइश्‍शा इम्‍माक्‍त। \v 12 मिनु इम्‍मेनु, ङोमुम खप रे सरीङ थिशो क्रेसी का तवा बाक्‍त। मेको क्रेसीमी परमप्रभु आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबपुकी तोइश्‍शो, ङोइश्‍शो तवा बाक्‍त। \em यूहन्‍ना १:५१\em* \v 13 मिनु क्रेसी आ ङरम परमप्रभु यावे राप्‍शा, याकूब कली “गो परमप्रभु यावे, इ बाजे अब्राहाम नु इ आफ इसहाक आस परमप्रभु नङ। मुल इ इप्‍शा बाक्‍तीक रागी इ कली नु इ चच युइ आन कली गेनन्‍नी। \v 14 इ चच युइ खप ङा फुरक खोदेंशो पा शुश दुम्‍नीम। सोशा बोशा, शुश दुम्‍शा, पूर्ब, पच्‍छिम, उत्तर, दक्‍खिनम ब्रशा बाक्‍नीमी। गे नु इ चच युइ आन पर्बम रागी नेल्‍ल ङा मुर आसीक ताइनीम। \em उत्‍पत्ती १३:१४-१५\em* \v 15 गो गे नु बाक्‍शा, ते लाइनेवे, गो इ कली कोव़नन। गो इ कली एको रागी लेप्‍पाइक्‍नन। मारदे हना गो इ कली मप्रोंइनन। इ कली मार मार देंङा, गो मेको नेल्‍ल पाइनुङ” देंमाक्‍त। \p \v 16 मिनु याकूब आ निन्‍द्रा रे सेंसीशा “परमप्रभु यावे थमा पा एकेर बाक्‍ब। गो मतुइक्‍तु” देंमाक्‍त। \v 17 मिनु हिंशा “एको हिंचा ङा बाक्‍तीके बाक्‍ब। परमप्रभु आ बाक्‍तीक खिं बाक्‍शा, सरीङ ङा लाप्‍चो बाक्‍ब” देंमाक्‍त। \em प्रस्‍थान ३:५\em* \p \v 18 मिनु याकूब सुनी कना बोक्‍शा, आ पिया आगा ङा वोइश्‍शो फुल्‍लु राप्‍पाइश्‍शा तेल लुक्‍ता बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३५:१४-१५\em* \v 19 मिनु मेको बाक्‍तीके कली बेथेल नें वोदा बाक्‍त। ङोंइती मेको सहर आ नें लूज बाक्‍माक्‍त। \v 20 मिनु याकूबमी “परमप्रभु गो नु बाक्‍त हना, लां कोंइशा कोव़ती हना, जचा नु फेक्‍चा यो गेती हना, \v 21 थुं नाइश्‍शा, आं आफ आ खिं लेत्‍चा गेती हना, परमप्रभु यावे आं परमप्रभु बाक्‍ब” दे कसम जवा बाक्‍त। \v 22 मिनु परमप्रभु कली “आं राप्‍पाइश्‍शा वोइश्‍शो फुल्‍लु परमप्रभु आ खिं दुम्‍ल। आं कली मार मार गेनी, मेको के १० भागमी भाग का थमा पा इन कली गेनन्‍नी” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३५:१\em* \c 29 \s1 याकूब लाबान आ खिं जाक्‍दीश्शो \p \v 1 मिनु याकूब लमे लमे, पूर्ब ङा मुर आन रागी जाक्‍दीम्‍माक्‍त। \v 2 मिनु कोव़ङानु, दिंम कामी इनार का तवा बाक्‍त। हुल सां भेडा मेकेर बाक्‍शो बाक्‍मा बाक्‍‍त। मारदे हना मेको आन कली मेको इनार ङा ब्‍वाक्‍कु तुंइबाक्‍मा बाक्‍त। मेको इनार चहिं ठेयब फुल्‍लुमी सुम्‍शो बाक्‍माक्‍त। \v 3 मिनु भेडा आन हुल नेल्‍ल मेकेर खुम्‍सी‍शा, गोठलापुकीमी मेको इनार ङा फुल्‍लु क्‍युक्‍शा, भेडा आन कली ब्‍वाक्‍कु तुंइशा, नोले लेंशा इनार सुम्‍शा वोइक्‍बाक्‍मा बाक्‍त। \p \v 4 मिनु याकूबमी मेको भेडा गोठला आन कली “आं लोक्‍बपुकी गे ते ङा बाक्‍नीनी?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। मिनु मेकोपुकीमी “हारान ङा बाक्‍नीकी” देंमा बाक्‍त। \v 5 मिनु याकूबमी “गे नाहोर आ तौ लाबान तुइक्‍नीनी?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। मिनु “गो तुइक्‍नीकी” दे लोव़ लेत्‍मे बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २४:१०,२४\em* \v 6 याकूबमी “रिम्‍शो बाक्‍मे?” दे हिल्‍लो पवानु, मेकोपुकीमी “रिम्‍शो बाक्‍ब। हयु आ तमी राहेल आ भेडा नु जाक्‍त” देंमा बाक्‍त। \v 7 मिनु याकूबमी “चोक्‍ची मजाक्‍शो, भेडा आन कली ब्‍वाक्‍कु तुंइशा, जोपाइक्‍थ लतीन” देंमाक्‍त। \v 8 मिनु मेकोपुकीमी “हुल नेल्‍ल मखुम्‍सीथु, इनार ङा फुल्‍लु मयाक्‍थु, भेडा आन कली ब्‍वाक्‍कु तुंइने मचाप्‍नीकी” दे लोव़ लेत्‍मे बाक्‍त। \p \v 9 मिनु याकूब मेकोपुकी नु लोव़ पवा सम्‍म, राहेल आ आफ आ भेडा नु जाक्‍माक्‍त। मेको गोठाल्‍नी बाक्‍माक्‍त। \v 10 मिनु याकूबमी आ मामा, लाबान आ तमी राहेल तवा बाक्‍त। मिनु मेको कली ग्रुम्‍थ लशा, इनार ङा फुल्‍लु याक्‍ता बाक्‍त। मिनु आ मामा आ भेडा आन कली ब्‍वाक्‍कु तुंइदा बाक्‍त। \v 11 मिनु राहेल कली चुप पाइश्‍शा ङाक्‍माक्‍त। \v 12 राहेल कली “गो इ आफ आ बहिनी रेबेका आ तौ नङ” देंमाक्‍त। मिनु राहेल दोरशा लशा, आ आफ कली मेको लोव़ शेंदा बाक्‍त। \v 13 मिनु लाबानमी आ भानीच याकूब जाक्‍शो लोव़ नेंशा, दोरशा मेको कली ग्रुम्‍थ जाक्‍माक्‍त। मिनु मुप्‍शा, पुक्‍पु पा, आ खिं लदा बाक्‍त। मिनु याकूबमी लाबान कली शुश लोव़ शोव़ङा बाक्‍त। \v 14 मिनु लाबानमी “गे थमा पा आं खिं ङा मुर बाक्‍नेवे” देंमाक्‍त। मिनु याकूब महिना का खोदेंशो मेकेर बाक्‍माक्‍त। \p \v 15 मिनु लाबानमी याकूब कली “गे आं खिं ङा मुर बाक्‍ते हना यो, आं कली मो गेय पचा ममाल्‍नेवे। मार पुंइनेवे, देनो” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \v 16 लाबान आ तमी निक्‍शी बाक्‍सा बाक्‍त। आ ङोंइती जरमेशो आ नें लेआ नु कान्‍छी आ नें राहेल बाक्‍माक्‍त। \v 17 लेआ मदारशो बाक्‍माक्‍त। राहेल चहिं शुश दारशो बाक्‍माक्‍त। \v 18 याकूबम राहेल कली दाक्‍ता बाक्‍त। मिनु लाबान कली “इन कान्‍छी तमी राहेल आ पर्बम गो इन कली ७ बर्स गेय पाइनुङ” देंमाक्‍त। \v 19 मिनु लाबानमी “अर्को मुर कली गेचा क्‍येङा इ कली गेचा रिम्‍शो बाक्‍ब। गो नु गेय पा बाक्‍को” देंमाक्‍त। \v 20 मिनु याकूबम राहेल आ पर्बम ७ बर्स गेय पवा बाक्‍त। मेको ७ बर्स याकूब कली नाक्‍त का निक्‍शी खोदेंशो पा लमाक्‍त। मारदे हना राहेल कली शुश दाक्‍ता बाक्‍त। \p \v 21 मिनु याकूबमी लाबान कली “आं मीश गेयीनी। ७ बर्स दुम्‍माक्‍त। मेको नु ग्युंबे पाइनुङ” दे मदा बाक्‍त। \v 22 मिनु लाबानमी सहर ङा मुर नेल्‍ल ब्रेश्‍शा, भोज गेमी बाक्‍त। \v 23 मिनु नाक्‍नाक्‍दो लाबानमी आ तमी लेआ लाइश्‍शा, याकूब कली गेवा बाक्‍त। मिनु याकूब मेको नु इम्‍‍माक्‍त। \v 24 लाबानमी आ तमी लेआ कली आ गेय पाइब वाइलीम जिल्‍पा गेवा बाक्‍त। \v 25 मिनु याकूब सुनी कना बोक्‍शा, आ मीश कोव़ङानु, लेआ बाक्‍माक्‍त। मिनु गाइश्‍शा लाबान कली “गे आं कली मार पनी? गो इन कली राहेल आ पर्बम गेय मपङा ङा? मारदे आं कली ठगेनी?” दे मदा बाक्‍त। \v 26 मिनु लाबानमी “आंइ रागीमी जेठी क्‍येङा ङोंइती कान्‍छी मगेनीकी। \v 27 हप्‍ता का मेको नु बाक्‍को। नोले गो इ कली अर्को यो गेनन। गे अर्को ७ बर्स गेय पचा माल्‍नेवे” दे मदा बाक्‍त। \v 28 मिनु याकूब मेको बिश्‍शा, लेआ नु हप्‍ता का बाक्‍माक्‍त। मिनु नोले लाबानमी राहेल कली यो गेवा बाक्‍त। \v 29 लाबानमी आ तमी राहेल कली आ गेय पाइब वाइलीम बिल्‍हाह गेवा बाक्‍त। \v 30 मिनु याकूबम राहेल कली यो चाक्‍गा बाक्‍त। मिनु लेआ क्‍येङा राहेल कली शुश दाक्‍ता बाक्‍त। मिनु लाबान कली अर्को ७ बर्स गेय पवा बाक्‍त। \em लेवी १८:१८\em* \s1 परमप्रभुमी लेआ आ श्‍येत तशो \p \v 31 मिनु परमप्रभु यावेमी याकूबमी लेआ कली मदाक्‍शो तशा “आल थीब दुम्‍ल” दे आसीक गेवा बाक्‍त। तन्‍न राहेल आल मथीब बाक्‍माक्‍त। \v 32 मिनु लेआ कोव़ज कुरशा, तौ का थि‍माक्‍त। मेको आ नें रूबेन वोदा बाक्‍त। मारदे हना “परमप्रभु यावेमी आं श्‍येत ताप्‍तु। मुल रे आं वोंइशेम आं कली दाक्‍ब” देंमाक्‍त। \v 33 मिनु लेंशा कोव़ज कुरशा, तौ का नु थि‍माक्‍त। मिनु “परमप्रभु यावेमी आं कली मदाक्‍शो तशा, अर्को तौ का यो गेती” देंशा, मेको आ नें सिमियोन वोदा बाक्‍त। \v 34 मिनु लेंशा कोव़ज कुरशा, अर्को तौ का थि‍माक्‍त। मिनु “मुल रे आं वोंइश गो नु बाक्‍ब। मारदे हना गो तौ सां थीतामी” देंमाक्‍त। मोपतीके आ नें लेवी वोदा बाक्‍त। \v 35 मिनु लेंशा कोव़ज कुरशा, तौ का नु थि‍माक्‍त। मिनु “गो परमप्रभु यावे कली ठेयब सेल्‍नुङ” दे मेको कली यहूदा नें वोदा बाक्‍त। मिनु आल थिचा नांइसे बाक्‍त। \c 30 \s1 याकूब आ अर्को आल \p \v 1 मिनु राहेलमी “आल मथीब बाक्‍ङा बाक्‍त” दे तुइश्‍शा, आ लोक्‍ब कली गेहे पवा बाक्‍त। मिनु याकूब कली “गे आं कली आल मगेतीनी हना, गो बेक्‍नुङ” देंमाक्‍त। \v 2 मिनु याकूबमी राहेल आ लोव़ आ पर्बम गाइश्‍शा “परमप्रभुमी इ कली आल मथीब सेल्‍तु। गो मेको क्‍येङा ठेयब नङा ङा?” देंमाक्‍त। \em भजन संग्रह १२७:३\em* \v 3 मिनु राहेलमी “गो इन कली आं गेय पाइब बिल्‍हाह गेनुङ। मेकोमी आं कली आल थिचा माल्‍ब। मिनु आं के आल दुम्‍मल” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १६:२\em* \v 4 मिनु मेकोमी याकूब कली आ गेय पाइब बिल्‍हाह गेवा बाक्‍त। मिनु याकूब मेको नु इम्‍‍माक्‍त। \v 5 मिनु बिल्‍हाह कोव़ज कुरशा, तौ का थि‍माक्‍त। \v 6 मिनु राहेलमी “परमप्रभुमी आं कली नाक्‍शा, आं पुंइशो नेंतु। मिनु आं कली तौ का गेती” देंमाक्‍त। मोपतीके आ नें दान वोदा बाक्‍त। \v 7 मिनु राहेल आ गेय पाइब बिल्‍हाहमी लेंशा कोव़ज कुरशा, अर्को तौ का थि‍माक्‍त। \v 8 मिनु राहेलमी “गो आं लोक्‍ब नु परमप्रभु खोदेंशो पा जिशा ग्राती” देंमाक्‍त। मोपतीके मेको आ नें नाप्‍ताली वोदा बाक्‍त। \p \v 9 मिनु लेआमी “लेंशा आल मथीनुङ” दे मिम्‍शा, याकूब कली आ गेय पाइब जिल्‍पा गेवा बाक्‍त। \v 10 मिनु लेआ आ गेय पाइब जिल्‍पामी तौ का थि‍माक्‍त। \v 11 मिनु लेआमी “रिम्‍शो दुम्‍त” दे आ नें गाद वोदा बाक्‍त। \v 12 मिनु लेआ आ गेय पाइब जिल्‍पामी अर्को तौ का नु थि‍माक्‍त। \v 13 मिनु लेआमी “गो ग्‍येरसाक्‍यी। मारदे हना मीश मुरपुकीमी आं पर्बम ‘आसीक राइब बाक्‍ब’ देंनीम” देंमाक्‍त। मिनु आ तौ कली आशेर नें वोदा बाक्‍त। \p \v 14 मिनु काबु रूबेनमी चेरब रिक्‍ची ना आल थिपाइक्‍ब फल थिदा बाक्‍त। मिनु आ ममा लेआ कली गेवा बाक्‍त। मिनु राहेलमी लेआ कली “इ तौ आ चाक्‍शो फल आं कली का निक्‍शी गेयी” देंमाक्‍त। \v 15 मिनु मेकोमी “गे आं वोंइश आ थुं रोइक्‍चा ला ममाइ, आं तौमी चाक्‍शो फल यो रोइक्‍नेवे?” देंमाक्‍त। मिनु राहेलमी “इ तौ आ फल आ पर्बम मुलाक्‍दो याकूब इ खिंम बाक्‍ल” देंमाक्‍त। \v 16 मिनु नाक्‍नाक्‍दो याकूब रू रे जाक्‍मेनु, लेआम ग्रुम्‍थ लशा “गे आं खिंम बाक्‍चा माल्‍नीनी। गो आं तौ आ चाक्‍शो फल इन पर्बम थाप्‍ताक्‍ङ” देंमाक्‍त। मिनु मेको नाक्‍दो याकूब लेआ नु इम्‍‍माक्‍त। \v 17 मिनु परमप्रभुमी लेआ आ पुंइशो गेवा बाक्‍त। मिनु याकूब के ४ जना तौ थिशा नोले अर्को तौ का नु थि‍माक्‍त। \v 18 मिनु लेआमी “परमप्रभुमी आं कली रिम्‍शो पाप्‍तु। मारदे हना गो आं गेय पाइब आं वोंइश कली गेता” देंमाक्‍त। मिनु आ नें इस्‍साकार वोदा बाक्‍त। \v 19 मिनु लेंशा कोव़ज कुरा बाक्‍त। मिनु ५ जना तौ थिशा यो, अर्को तौ का नु थि‍माक्‍त। \v 20 मिनु “परमप्रभुमी आं कली रिम्‍शो पाप्‍‍तु। मुल आं वोंइश गो नु बाक्‍ब। मारदे हना गो ६ जना तौ थीतामी” देंमाक्‍त। मिनु मेको कली जबूलून नें वोदा बाक्‍त। \v 21 मिनु नोले तमी का यो थि‍माक्‍त। मेको कली दीना नें वोदा बाक्‍त। \p \v 22 नोले परमप्रभुमी राहेल कली मिम्‍ता बाक्‍त। मिनु आ पुंइशो गेशा, आल थीब दुम्‍माक्‍त। \em १सामुएल १:१९\em* \v 23 मिनु कोव़ज कुरशा, तौ का थि‍माक्‍त। मिनु “परमप्रभुमी श्‍येत रे प्रोंइती” देंमाक्‍त। \em यसैया ४:१; लूका १:२५\em* \v 24 मोपतीके आ नें योसेफ वोदा बाक्‍त। मिनु “परमप्रभु यावेमी आं कली अर्को तौ का नु गेयील” दे पुना बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३५:१७-१९\em* \s1 याकूब शोंप पाइश्‍शो दुम्‍शो \p \v 25 मिनु राहेलमी योसेफ थिशा नोले याकूबमी लाबान कली “आं कली लचा गेयीनी। गो आं रागी, आं खिं लचा दाक्‍नुङ। \v 26 आं मीशपुकी, आं आलपुकी नु आं कली लचा गेकी। गो एको तचा कली इन गेय पाता। गो इन कली दोदेंशो रिम्‍शो गेय पङा, मेको गे तुइक्‍नीनी” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २९:२०,३०; उत्‍पत्ती ३१:४३\em* \v 27 मिनु लाबानमी “गे आं कली दाक्‍नेवे हना, इच्‍का नु बाक्‍को। मारदे हना गे एक बाक्‍शा, परमप्रभु यावेमी इ गेय पतीके आं कली आसीक गेती, दे तुइक्‍नुङ। \em उत्‍पत्ती ३९:५\em* \v 28 गे मार माल्‍नेवे, मेको इ कली गेनुङ” दे मदा बाक्‍त। \v 29 मिनु याकूबमी “गो दोदेंशो गेय पङा, इन बी ब्‍यफ गिश दुम्‍मा, गे तुइक्‍नीनी। \v 30 आं जाक्‍ची ना का निक्‍शी बाक्‍तेक्‍मे, मुल शुश दुम्‍तेक्‍म। मिनु गो जाक्‍ङा रे परमप्रभु यावेमी इन कली आसीक गेप्‍तु। मिनु आं खिं गेना कोव़नुङा?” दे मदा बाक्‍त। \v 31 मिनु लाबानमी “गो मार गेचा माल्‍नुङा?” देंमेनु, याकूबमी “आं कली मारेइ गेचा ममाल्‍नीनी। आं देंशो पाइतीनी हना, गो लेंशा इन गोठला दुम्‍नुङ। \v 32 गो मुलाक्‍ती इन क्‍यारश भेडा नेल्‍ल कोव़थ लाइनुङ। मिनु पुत्‍ले पाङग्रे नेल्‍ल ग्रुंइनुङ। क्‍यारश भेडा रे यो क्‍येर नु पुत्‍ले पाङग्रे ग्रुंइनुङ। मेको आं गाल्‍च दुम्‍नीम। \v 33 मोदेंशो दुम्‍मेनु, आं ठीक पतीके तुइक्‍नीनी। तेको क्‍यारश आन दातेमी पुत्‍ले पाङग्रे मपाइश्‍शो नु पाठा आन दातेमी क्‍येर मबाक्‍मा, मेको आं खुइ पशो, दे तुइक्‍नीनी” दे मदा बाक्‍त। \v 34 मिनु लाबानमी “इ देंशो खोदेंशो दुम्‍ल” देंमाक्‍त। \v 35 मिनु मेको नाक्‍ती लाबानमी गोठ नेल्‍ल रे टाटे पाङग्रे क्‍यारश बोका नेल्‍ल नु पुत्‍ले पाङग्रे भेडा सांड ग्रुंइदा बाक्‍त। तेक तेको इच्‍का बुश नु क्‍येर बाक्‍मा, मेको योव़शा, आ तौ आन गुइमी गेवा बाक्‍त। \v 36 मिनु आ तौ आन गोठ नु याकूब आ गोठ नाक्‍त सां गाक्‍तीक लां ङोन वोदा बाक्‍त। याकूबम चहिं लाबान आ अरु क्‍यारश भेडा कोव़ङा बाक्‍त। \p \v 37 मिनु याकूबमी ब्‍वाकीम पिपल, कटुस नु अर्को रवा आन क्‍येख राशी जिक्‍शा, बुश रेखा ग्रुंइशा खेवा बाक्‍त। \v 38 मिनु मेको कोक्‍केपुकी क्‍यारश नु भेडा आन ब्‍वाक्‍कु तूतीकेमी वोदा बाक्‍त। मिनु ब्‍वाक्‍कु तूशा ङा मिन ब्‍वांइ‍सीमानु, \v 39 मेको आ टाटे पाङग्रे कोक्‍के तशा, टाटे पाङग्रे पाठापुकी जरमेसीमा बाक्‍त। \v 40 याकूबमी मेको पाठा आन कली ग्रुंइशा फ्राशा आंम बगाल ङा गोठ सेला बाक्‍त। आंम क्‍यारश भेडा लाबान आ गोठम मवोदा बाक्‍त। \v 41 मिनु गेना बोल्‍यो नु रिम्‍शो बोकापुकी माल्‍ची ना बाक्‍मा नु ब्‍वाक्‍कु तूथ जाक्‍मा, मेना मेको कोक्‍केपुकी तूतीकेमी आन ङोंइती वोदा बाक्‍त। मिनु “कोक्‍के आन ङोंइती ब्‍वांइ‍सीमल” देंमाक्‍त। \v 42 बगाल ङा मरिम्‍शो क्‍यारश भेडा जाक्‍तेक्‍म हना, कोक्‍के मवोदा बाक्‍त। मोदेंशो पा मरिम्‍शो क्‍‍यारश भेडा लाबान कली, रिम्‍शो बोल्‍यो चहिं याकूब के दुम्‍मा बाक्‍त। \v 43 मिनु याकूब शुश शोंप पाइश्‍शो दुम्‍शा, क्‍यारश भेडा, वाइलीम वाइल, दलओंठपुकी नु गधा शुश पाइश्‍शो दुम्‍माक्‍त। \c 31 \s1 याकूबम लाबान कली प्रोंइशो \p \v 1 मिनु लाबान आ तौपुकीमी “याकूबमी आंइ आफ आ मारेइ मारेइ नेल्‍ल रोइक्‍ताक्‍व। आंइ आफ आ शोंप रे शोंप पाइश्‍शो दुम्‍त” देंशो, याकूबमी नेना बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३०:३५\em* \v 2 मिनु याकूबमी “लाबानम आं कली मदाक्‍ब दुम्‍त” दे तुइक्‍ता बाक्‍त। \v 3 मिनु परमप्रभु यावेमी याकूब कली “इ आफ आ रागी इ मुर आन बाक्‍तीक लेश्‍शा लावो। गो गे नु बाक्‍नुङ” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २८:१५\em* \v 4 मिनु याकूबमी राहेल नु लेआ आस कली गोठीम ब्रेत्‍तीम्‍सी बाक्‍त। \v 5 मिनु मेको आस कली “इस आफोम ङोंइती आं कली दाक्‍शो खोदेंशो पा मुल मदाक्‍ब, दे तुइक्‍ताक्‍ङ। आं आफ आ परमप्रभु गो नु बाक्‍शो बाक्‍त। \v 6 गो इस आफ कली दोदेंशो पा आं बोल नेल्‍लेमी गेय पङा, मेको गे निक्‍शीम तुइक्‍नीसी। \v 7 इस आफोमी आं कली ठगेप्‍तु। आं गेय ङा तचा माल्‍शो थोव़क १० खेयप फाइक्‍तु। तन्‍न परमप्रभुमी मेको कली आं कली श्‍येत गेचा, मगेवा बाक्‍त। \v 8 इस आफोमी ‘पुत्‍ले पाङग्रे नेल्‍ल इ के दुम्‍ल’ देंमेनु, क्‍यारश भेडा नेल्‍लेमी पुत्‍ले पाङग्रे गिक्‍तेक्‍म। मेकोमी ‘रेखा पाइश्‍शो नेल्‍ल इ के दुम्‍ल’ देंमेनु, नेल्‍ल रेखा पाइश्‍शो गिक्‍तेक्‍म। \v 9 मोदेंशो पा परमप्रभुमी इस आफ आ क्‍यारश भेडा बी ब्‍यफ रोइश्‍शा, आं कली गेती। \p \v 10 क्‍यारश भेडा आन ब्‍वांइ‍सीची ना गो ङोमुमी बोका नेल्‍ल पुत्‍ले पाङग्रे, रेखा पाइश्‍शो नु खाल्‍शो रङ ङा तातामी। \v 11 मिनु परमप्रभु आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबमी आं कली ङोमुमी ‘याकूब’ दे ब्रेत्‍ताक्‍यी। ‘मिनु गो बाक्‍ती’ दे लोव़ लेत्‍ताक्‍ङ। \v 12 मिनु मेकोमी आं कली ‘कोव़ङो, ब्‍वांइसीब बोका नेल्‍ल पुत्‍ले पाङग्रे, रेखा पाइश्‍शो नु खाल्‍शो रङ ङा बाक्‍नीम। मारदे हना लाबानमी इ कली मार पशो बाक्‍बा, गो नेल्‍ल ताता। \v 13 गो परमप्रभु नङ। गो इ कली बेथेलम ग्रुम्‍ता। गे मेकेर फुल्‍लु का कली तेल लुक्‍ताक्‍वी। मिनु आं कली कसम जाप्‍तीवी। मुल बोक्‍को, मेको रागी रे ग्रूङो। इ जरमेशो रागी ले‍तो’ दे माइक्‍ती” दे आ मीश निक्‍शी आस कली देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २८:१८-२२\em* \v 14 मिनु राहेल नु लेआमी “आंस आफ आ खिंमी आस थेरशो रू नु शोंप बाक्‍मा ङा? \v 15 आंस कली अर्को रागी ङा मुर खोदेंशो सेल्‍शा, लेयशा ताक्‍शो नेल्‍ल जाप्‍तु। \em उत्‍पत्ती २९:१८,२७\em* \v 16 परमप्रभुमी आंस आफ रे लाइश्‍शो शोंप, आंस कली नु आंस आल के दुम्‍त। परमप्रभुमी इन कली मार देंबा, मेकोन पने” देंसा बाक्‍त। \p \v 17 मिनु याकूब सुनी कना बोक्‍शा, आ आलपुकी नु आ मीशपुकी दलओंठ तारी ङोइक्‍पदा बाक्‍त। \v 18 मिनु मारेइ मारेइ पदान-अराम रे आ गेय पा सेल्‍शो बस्‍तु भाव नेल्‍ल खुल्‍शा, आ शोंप लाइश्‍शा, आ आफ इसहाक आ खिं कनान रागी लचा गोवा बाक्‍त। \p \v 19 लाबान आ भेडा आन ऊन ख्रोइक्‍थ लशो बाक्‍माक्‍त। मेना राहेलमी आ आफ आ खिं ङा मूर्तिपुकी खुइ पा कुरा बाक्‍त। \em न्‍यायाधीस १७:५; न्‍यायाधीस १८:१७; १सामुएल १९:१३; २राजा २३:२४; जकरिया १०:२\em* \v 20 याकूबमी अरामी लाबान कली “गो लशो” दे मदेंथु, गाक्‍मा बाक्‍त। \v 21 मोदेंशो पा याकूब आ मारेइ मारेइ कुरशा, प्रोक्‍माक्‍त। मिनु सुनी बोक्‍शा, युफ्रेटीस खोला शोक्‍समा बाक्‍त। मिनु गिलाद डांडा गे लमा बाक्‍त। \p \v 22 मिनु लमा आ नाक्‍त सां नोले मुरुमी “याकूब प्रोक्‍त” दे लाबान कली शेंदमे बाक्‍त। \v 23 मिनु लाबानमी आ लोक्‍ब आन कली ब्रेश्‍शा, मेकोपुकी नु ७ नाक्‍ती सम्‍म याकूब कली माल्‍शा, गिलाद डांडाम ग्रुमा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३१:४७\em* \v 24 मिनु परमप्रभुमी अरामी लाबान कली ङोमुमी “गे होस पावो। याकूब कली मारेइ मपावो” देंमाक्‍त। \p \v 25 मिनु लाबानमी याकूब कली ग्रुमानु, आ ताम्‍बु गिलाद ङा पहाडम कीङा बाक्‍त। याकूबम चहिं आ ताम्‍बु आइक्‍था ङा डांडाम कीशा, वोदा बाक्‍त। \v 26 मिनु लाबानमी याकूब कली “गे मार पवी? मारदे आं मतुइक्‍थु प्रोक्‍नी? आं तमीपुकी लडाइमी ग्‍याइश्‍शो खोदेंशो पा लाइक्‍तीवी। \v 27 गे मारदे ख्रुइश्‍शा गाक्‍नी? मारदे आं कली मारेइ मदेंनी? गो इन कली ग्‍येरशा, कुम्‍सो पशा, खैजडी नु बीना ताप्‍शा, लां सम्‍म चोव़दीशा सोइक्‍तन्‍नी वा। \v 28 गे आं कली आं चचपुकी नु आं तमीपुकी नु पुक्‍पु पाइक्‍मुचा मगेवी। मरिम्‍शो पाइब बाक्‍ते। \v 29 इ कली श्‍येत गेचा आं गुइमी बाक्‍ब। तन्‍न सिनाक्‍दो इ आफ आ परमप्रभुमी आं कली ‘गे होस पावो। याकूब कली मारेइ मरिम्‍शो मपावो’ दे लोव़ पाप्‍तु। \v 30 मिनु गे इ आफ ग्रुम्‍चा शुश दाक्‍ताक्‍वी हना यो, मारदे आं खिं ङा मूर्ति खुइ पा लदी?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \v 31 मिनु याकूबमी लाबान कली “गे इन तमी निक्‍शी आं गुइ रे रोइक्‍नीनी, दे हिंती। \em उत्‍पत्ती ३१:१९\em* \v 32 इन मूर्तिपुकी चहिं सुका आ ताम्‍बुम थित्‍नीनी, मेको मब्रोंइल। इन लोक्‍ब आन ङोंइती आं बाक्‍तीकेम इन के मार बाक्‍मे, कोव़शा लतीन” देंमाक्‍त। मारदे हना याकूबमी राहेलम मेको मूर्तिपुकी खुइ पशो, दे मतुइक्‍ता बाक्‍त। \p \v 33 मिनु लाबानमी याकूब आ ताम्‍बु, लेआ आ ताम्‍बु, गेय पाइब निक्‍शी आस ताम्‍बु ओव़शा, माल्‍शा मथिदा बाक्‍त। लेआ आ ताम्‍बु रे ग्रूशा, राहेल आ ताम्‍बु ओव़माक्‍त। \v 34 मिनु राहेलम मेको खिं ङा मूर्ति आन कली दलओंठ आ तारी ङा नित्‍तीकेमी ख्रुइश्‍शा, मेको आ तारी निस्‍से बाक्‍त। मिनु लाबानमी ताम्‍बु नेल्‍लेमी माल्‍शा मथिदा बाक्‍त। \v 35 मिनु राहेलमी “आं प्रभु, मगाइक्‍तीने, गो इन ङोंइती बोक्‍ने मचाप्‍नुङ, मारदे हना गो मथिचा दुम्‍ती” देंमाक्‍त। मोपतीके माल्‍शा मथिदा बाक्‍त। \em लेवी १५:१९-२०\em* \p \v 36 मिनु याकूब चुरशा, लाबान कली “मार दूली पङा। आं कली मार मरिम्‍शो पशो आ पर्बम खेदा पनी? \v 37 आं मारेइ मारेइम माल्‍तीनी, इन थोव़की मार थिन्‍नी? इन लोक्‍ब नु आं लोक्‍ब आन ङोंइती देनीन। एकोपुकीमी इस दातेमी निसाफ पामेक्‍ल। \v 38 गो गे नु २० बर्स बाक्‍ती। इन क्‍यारश भेडाम पाठा मशाम्‍देम। इन बगाल ङा बोका का यो मब्‍वङ। \v 39 जन्‍तुमी साइश्‍शो यो इन कली मचाक्‍गु। गो आंमा थाप्‍ताक्‍ङ। नाक्‍दो, नाक्‍ती जन्‍तुमी साइक्‍‍तेक्‍म हना यो, गे आं कली थाप्‍पाइक्‍तीनी। \em प्रस्‍थान २२:११-१२\em* \v 40 नाक्‍ती हुप्‍शोम बाक्‍ती, नाक्‍दो ग्‍यू बेक्‍शा, यो मइप्‍थु, नां सोंइताक्‍ङ। \v 41 मोदेंशो पा गो इन खिंमी २० बर्स गेय पाता। इन तमी निक्‍शी आस पर्बम गो १४ बर्स गेय पाता। ६ बर्स इन क्‍यारश भेडा आन पर्बम गेय पाता। गे आं गेय ङा तचा माल्‍शो थोव़क १० खेयप फाइक्‍तीनी। \em उत्‍पत्ती २९:२०,३०; उत्‍पत्ती ३०:३१-३६\em* \v 42 आं आफ आ परमप्रभु, अब्राहाम आ परमप्रभु नु इसहाक आ मान पा हिंशो परमप्रभु गो नु मबाक्‍शो हना, गे आं कली मुल श्‍येत्‍थ सोइक्‍तीनी वा। परमप्रभुमी आं श्‍येत नु आं गेय तशा, सिनाक्‍दो इन कली हुइक्‍ताक्‍व” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३१:२४,५१\em* \p \v 43 मिनु लाबानमी याकूब कली “एको तमी निक्‍शी आं तमी बाक्‍नीस। एको आल आं आल बाक्‍नीम। एको क्‍यारश भेडा आं के बाक्‍नीम। इ तशो नेल्‍ल आं के बाक्‍ब। आं तमी आस कली मुलाक्‍ती गो मार पने चाप्‍नुङा ङा? एको आस तौ आन कली गो मार पने चाप्‍नुङा ङा? \v 44 मोपतीके गे नु गो कबल पस, इस ङोंइती सांकछी बाक्‍मल” दे मदा बाक्‍त। \v 45 मिनु याकूबम फुल्‍लु का चाक्‍शा राप्‍पाइश्‍शा, \v 46 आ मुर आन कली यो “फुल्‍लु खुप्‍तीन” देंमाक्‍त। मिनु मेकोपुकीमी यो फुल्‍लु खुप्‍तमे बाक्‍त। मिनु मेकेर जामे बाक्‍त। \v 47 मिनु लाबानमी मेको कली येगार-सहादुता, दे नें वोदा बाक्‍त। याकूबम चहिं मेको कली गलेद, दे नें वोदा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३१:२३\em* \v 48 मिनु लाबानमी “एको फुल्‍लु खुप्‍तीके मुलाक्‍ती इस पशो कबल आ सांकछी बाक्‍ब” देंमाक्‍त। मोपतीके मेको कली गलेद देंनीम। गलेद आ अर्थ सांकछी ङा फुल्‍लु खुप्‍तीके बाक्‍ब। \em यहोसु २४:२७\em* \v 49 मिनु मेको राप्‍पाइश्‍शो फुल्‍लु कली मिस्‍पा नें वोदा बाक्‍त। मारदे हना लाबानमी “परमप्रभु यावे गे नु गो इस ब्राची ना इस कली कोव़ब बाक्‍ल। \em न्‍यायाधीस ११:११\em* \v 50 गे आं तमी आस कली श्‍येत गेप्‍तीवी हना, अर्को मीश चाक्‍तीवी हना, गो इस दातेमी मुर सांकछी मबाक्‍तेक्‍म हना यो, परमप्रभु इस सांकछी बाक्‍ब” देंमाक्‍त। \p \v 51 मिनु लाबानमी लेंशा, याकूब कली “कोव़ङो, एको खुप्‍शो फुल्‍लु नु मेको लाइश्‍शो राप्‍पाइश्‍शो फुल्‍लु गो इस दातेमी बाक्‍ब। \v 52 एको खुप्‍शो फुल्‍लु गो रे इ बाक्‍तीके, गे रे आं बाक्‍तीके श्‍येत गेथ मलमल। \v 53 अब्राहाम आ परमप्रभु, नाहोर आ परमप्रभु नु आन किकी पिपी आन परमप्रभुम इस दातेमी निसाफ पव‍ल” देंमाक्‍त। मिनु याकूबमी इसहाक आ मान पा हिंशो परमप्रभु आ नें थिशा, कसम जवा बाक्‍त। \v 54 मिनु मेको डांडामी याकूबमी चढ़ेतीके चढ़ेवा बाक्‍त। मिनु आ खिं ङा मुर आन कली “शोब्‍ले जने” दे गेवा बाक्‍त। मिनु जशा, मेको नाक्‍दो मेक उइ बाक्‍मा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३१:४२\em* \v 55 मिनु लाबान सुनी कना बोक्‍शा, आ तमी नु आ चच आन कली पुक्‍पु पाइश्‍शा, आसीक गेशा, आ खिं लेम्‍माक्‍त। \c 32 \s1 याकूबम एसाव कली ग्रुम्‍चा चिक्‍शो \p \v 1 मिनु याकूब लांमी लना लन बाक्‍मेनु, परमप्रभु आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबपुकी याकूब कली ग्रुम्‍थ जाक्‍मा बाक्‍त। \v 2 मिनु याकूबमी मेको आन कली तशा “एकेर परमप्रभु आ लडाइ पाइब आन बाक्‍तीके बाक्‍ब” देंमाक्‍त। मोपतीके मेको ग्रुम्‍तीक रागी आ नें महा-नाइम वोदा बाक्‍त। \em महा-नाइम आ अर्थ चहिं “बाक्‍तीक निक्‍शी” बाक्‍ब।\em* \v 3 मिनु याकूबमी आ लोक्‍ब एसाव ग्रुम्‍चा कली आ ङोंइती मुरपुकी एदोम ङा सेइर रागी सोइक्‍ता बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३६:८\em* \v 4 मेको आन कली “गे आं प्रभु एसाव कली ‘इन गेय पाइब याकूबमी इन कली लोव़ सोइक्‍ताक्‍व। गो मुल सम्‍म लाबान नु आ रागीमी अर्को रागी ङा मुर दुम्‍शा बाक्‍ती। \v 5 गो नु शुश ब्‍यफ, गधा, क्‍यारश भेडा, वाइलीम वाइल बाक्‍नीम। गो आं प्रभु, इन ङोंइती शिशी तङल, दे मुर आन कली सोइक्‍ताक्‍ङ’ देंत, देंचा माल्‍नीनी” दे अरेशा सोइक्‍तीमी बाक्‍त। \p \v 6 मिनु आ सोइश्‍शो मुरपुकी लेश्‍शा जाक्‍शा, याकूब कली “गोपुकी इन लोक्‍ब एसाव आ बाक्‍तीक जाक्‍दीत्‍तक। मेकोमी ४ सहे मुर नु कुशा, इन कली ग्रुम्‍थ जाक्‍ब” दे शेंदमे बाक्‍त। \v 7 मिनु याकूब शुश हिंशा, सुर्ता पवा बाक्‍त। मेको नु बाक्‍ब मुर क्‍यारश भेडा, बी ब्‍यफ नु दलओंठ आन कली हुल निक्‍शी पा योक्‍गा बाक्‍त। \v 8 मेकोमी “एसावमी ङोंइती ङा हुल साइक्‍तु हना, अर्को प्रोक्‍ने चाप्‍नीम” दे मिम्‍ता बाक्‍त। \p \v 9 मिनु याकूबम “आं बाजे अब्राहाम आ परमप्रभु, आं आफ इसहाक आ परमप्रभु, आं कली लोव़ पाइब परमप्रभु यावे, गे आं कली ‘इ खिं ङा मुर आन बाक्‍तीक, इ रागी ले‍तो। गो इ कली रिम्‍शो पाइनुङ’ दे लोव़ पाइतीनी। \em उत्‍पत्ती ३१:३,१३\em* \v 10 गो, इन गेय पाइब आं कली पशो गेना हना यो दाक्‍तीक नु इन रिम्‍शो पचा मप्रोंइतीके मशिरनुङ। गो कोक्‍के का ला कुरशा, यर्दन खोला शोक्‍शा लशो नङ। मुल आं के हुल निक्‍शी दुम्‍शो बाक्‍नीम। \em २सामुएल ७:१८\em* \v 11 गो आं कली आं लोक्‍ब एसाव आ गुइ रे प्रोनीने। मारदे हना आं कली, आं मीश आन कली नु आल नेल्‍ल आन कली साइक्‍ब, दे हिंती। \v 12 गे आं कली ‘गो इ कली थमा पा रिम्‍शो पाइनुङ। इ चच युइ आन कली समुन्‍द्र ङा बाल्‍वा खोदेंशो पा, हिक्‍ने मचाप्‍चा ङा सेल्‍नुङ’ देंतीनी” दे याकूबमी परमप्रभु कली लोव़ पवा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २८:१३-१४\em* \p \v 13 मिनु मेको नाक्‍दो मेकेर बाक्‍शा, आ मारेइ मारेइ रे एसाव कली कोसेली योव़ङा बाक्‍त। \v 14 मेकोमी सहे निक्‍शी ओटा क्‍यारश, २० ओटा बोका, सहे निक्‍शी ओटा भेडा नु २० ओटा सांड, \v 15 मिनु ३० ओटा दूध तूब चाइक्‍ब पाइश्‍शो दलओंठ, ४० ओटा बी नु १० ओटा ब्‍यफ, २० ओटा गधैनी नु १० ओटा गधा एसाव कली योव़शा, ठीक पवा बाक्‍त। \v 16 मिनु आ गेय पाइब आन कली का का पा हुल हुल पा गेवा बाक्‍त। आ गेय पाइब आन कली “गे आं ङोंइती हुल हुल पना पन गाक्‍कीन। हुल नेल्‍ल कालेमी मखुलीन। का अर्को क्‍येङा ङोन खुल्‍चा माल्‍नीनी” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \v 17 मिनु नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब अरेतीके लोव़ “आं लोक्‍ब एसाव इन कली ग्रुम्‍थ जाक्‍त हना, मेकोमी इन कली ‘गे सुका आ मुर ननी? ते लाइनीनी? इन ङोंइती गाक्‍ब बगाल सु के नमी?’ दे हिल्‍लो पाप्‍तु हना, \v 18 गेमी ‘एको इन गेय पाइब याकूब के नम। आ प्रभु एसाव कली कोसेली बाक्‍ब। आं यो खोइश्‍शा पिना पिन बाक्‍ब’ देंचा माल्‍नीनी” दे गेय पाइब आन कली माइक्‍मी बाक्‍त। \v 19 मोदेंशो पा ङोंइती गाक्‍ब, नोले गाक्‍ब नु नेल्‍ल क्‍येङा नोले गाक्‍ब नेल्‍ल आन कली अरेमी बाक्‍त। मिनु “मोदेंशो पा एसाव नु ग्रुम्‍ची ना लोव़ पचा माल्‍नीनी। \v 20 मिनु ‘इन गेय पाइब आंइ नोले पिना पिन बाक्‍ब’ देंचा मप्रेंदीन” दे माइक्‍मी बाक्‍त। मारदे हना याकूबमी “गो आं ङोंइती सोइश्‍शो कोसेलीमी गो मेको कली लेम्‍नुङ। मिनु नोले मेको कली ग्रुम्‍नुङ, आं कली ब्राइबा कों” दे मिम्‍ता बाक्‍त। \v 21 मिनु आ कोसेली आ ङोंइती लदमे बाक्‍त। आं चहिं मेको नाक्‍दो आ मुर बाक्‍तीकेमी बाक्‍माक्‍त। \s1 याकूब यब्‍बोक खोलाम बाक्‍शो \p \v 22 मिनु मेको नाक्‍दो बोक्‍शा, आ मीश निक्‍शी, आ गेय पाइब मीश निक्‍शी नु आ ११ जना तौ आन कली लाइश्‍शा, यब्‍बोक खोला शोक्‍पाइक्‍मी बाक्‍त। \v 23 मिनु मेको आन कली शोक्‍पाइश्‍शा, आ मारेइ मारेइ यो सोइक्‍ता बाक्‍त। \v 24 मिनु आइक्‍ची हांबुम याकूब का ला बाक्‍माक्‍त। मिनु नां रिक्‍शा, नां मसोव़म सम्‍म मुर का नु राम्‍शी पवा बाक्‍त। \em होसे १२:४-५\em* \v 25 मेको मुरुम याकूब नु राम्‍शी पा आं ब्रुचशो तशा, याकूब आ फिला ङा बोंइसे थिवा बाक्‍त। मिनु आ फिला ङा बोंइसे याक्‍ता बाक्‍त। \v 26 मिनु मेको मुरुमी “नां दाप्‍चावानु, मुल लचा गेयी” देंमाक्‍त। मिनु याकूबमी “आं कली आसीक मगेवी सम्‍म मप्रोंइनन” दे मदा बाक्‍त \em मत्ती १५:२२-२८\em* \v 27 मिनु मेकोम “इ नें मार में?” दे हिल्‍लो पवानु, याकूबमी “याकूब” देंमाक्‍त। \v 28 मिनु मेकोमी “मुल ङा मेरे इ नें याकूब ममाइ, इ नें इस्राएल देंचा माल्‍नीम। मारदे हना गे परमप्रभु नु राम्‍शी पा ग्राते, मुर नु राम्‍शी पा यो ग्राते” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३५:१०; येरमीया २०:७\em* \v 29 मिनु याकूबम “इन नें मार में?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। मिनु मेकोमी “आं नें मारदे माल्‍दे?” देंशा, मेको कली आसीक गेवा बाक्‍त। \em न्‍यायाधीस १३:१७-१८\em* \v 30 मिनु याकूबमी “गो परमप्रभु आ कुल तशा यो मबेक्‍ङ” दे मेको बाक्‍तीके आ नें पेनीएल वोदा बाक्‍त। \em प्रस्‍थान ३३:२०\em* \v 31 मिनु नां दाप्‍‍मेनु, याकूब पेनुएल रे खोङ चेङ पा गाक्‍माक्‍त। \v 32 मोपतीके इस्राएलीपुकीमी मुल सम्‍म मेको बोंइसे ग्‍याइक्‍ब नारी नु मेकेर ङा श्‍ये मब्‍वाइनीमी। मारदे हना मेकोमी याकूब आ फिला ङा बोंइसे याक्‍ता बाक्‍त। \c 33 \s1 याकूब नु एसाव ग्रुम्‍शो \p \v 1 मिनु याकूबम लां गे कोव़ङानु, एसाव नु ४ सहे मुर पिन पिन पशो तवा बाक्‍त। मिनु आ आलपुकी लेआ, राहेल नु आस गेय पाइब मीश निक्‍शी नु गाक्‍पाइक्‍मी बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३२:७\em* \v 2 मेको गेय पाइब मीश नु आस आल आन कली नेल्‍ल क्‍येङा ङोंइती गाक्‍पदा बाक्‍त। मिनु मेको आन नोले लेआ नु आ आलपुकी, नेल्‍ल क्‍येङा नोले राहेल नु योसेफ गाक्‍पदा बाक्‍त। \v 3 मिनु मेको नेल्‍ल आन ङोंइती आंमा गाक्‍माक्‍त। मिनु मेको आ लोक्‍ब ग्रुम्‍चा क्‍येङा ङोंइती ७ खेयप खुम्‍की पा बाम्‍माक्‍त। \p \v 4 मिनु एसावमी मेको कली तशा, दोरशा ग्रुम्‍थ जाक्‍माक्‍त। मिनु आ लोक्‍ब कली मुप्‍शा पुक्‍पु पदा बाक्‍त। मिनु निम्‍फा ङाक्‍सा बाक्‍त। \v 5 मिनु एसावमी कोव़शा, आलपुकी नु मीश मुर आन कली तशा “गे नु बाक्‍ब सु नमी?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। मिनु याकूबमी “परमप्रभुमी इन गेय पाइब कली शिशी पशा, गेशो आलपुकी नम” दे मदा बाक्‍त। \em भजन संग्रह १२७:३\em* \v 6 मिनु नोले मेको गेय पाइब मीश निक्‍शी नु आस आलपुकी जाक्‍शा, एसाव आ ङोंइती खुम्‍की पा बाम्‍मा बाक्‍त। \v 7 मिनु लेआ नु आ आलपुकी जाक्‍शा, खुम्‍की पा बाम्‍मा बाक्‍त। मिनु नोले योसेफ नु राहेल जाक्‍शा, खुम्‍की पा बाप्‍सा बाक्‍त। \p \v 8 मिनु एसावमी “इ ङोंइती गाक्‍शो मार मार मारदे सोइक्‍ती?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। मिनु “आं प्रभु, इन ङोंइती शिशी तङल, दे सोइक्‍ताक्‍ङ” दे लोव़ लेत्‍ता बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३२:१४-२१\em* \v 9 मिनु एसावमी “आं लोक्‍ब, आं कली मारेइ मारेइ गाप्‍शो बाक्‍ब। इ कली वोंइसो” देंमाक्‍त। \v 10 मिनु याकूबमी “मदुम्‍ब। गो इन ङोंइती शिशी ताता हना, आं कोसेली ताक्‍कीन। मारदे हना गो इन कुल तशा, परमप्रभु आ कुल तशो खोदेंशो पा ग्‍येरसाक्‍यी। गे आं कली दाक्‍शा ब्राइतीनी। \em उत्‍पत्ती ३२:३१\em* \v 11 इन कली गेशो आसीक लतीन। मारदे हना परमप्रभुमी आं कली शुश शिशी पाप्‍तु। आं के मारेइ मारेइ यो गाप्‍शो बाक्‍ब” दे एसाव कली मदा बाक्‍त। मिनु याकूबमी शुश लोव़ पा एसावमी मेको नेल्‍ल ताक्‍गा बाक्‍त। \p \v 12 मिनु एसावमी “लो, पिन। गो गे नु लाइनुङ” देंमाक्‍त। \v 13 मिनु याकूबमी “आं प्रभु, आं आलपुकी आइक्‍च बाक्‍नीम। क्‍यारश भेडा, बी ब्‍यफ आन चाइक्‍ब बाक्‍नीम। मेको आन कली नाक्‍ती का ला शुश गाक्‍पाइश्‍शा, श्‍येत गेता हना, नेल्‍ल बेक्‍नीम। \v 14 आं प्रभु, गे इन गेय पाइब क्‍येङा ङोंइती गाक्‍कीन। गो बी ब्‍यफ नु आलपुकी चाप्‍चा ङा पा गाक्‍नीकी। नोले आं प्रभु आ बाक्‍तीक सेइर सहर जाक्‍नीक” देंमाक्‍त। \p \v 15 मिनु एसावमी “आं मुर का निक्‍शी गे नु गाक्‍मल” दे मदा बाक्‍त। मिनु याकूबम “ममाल्‍नुङ। मारदे आं प्रभुम आं कली मोदेंशो रिम्‍शो पचा मिम्‍बा?” देंमाक्‍त। \v 16 मिनु मेको नाक्‍ती एसाव सेइर गे लेम्‍माक्‍त। \v 17 याकूब चहिं सुक्‍कोथ गे लमाक्‍त। मेकेर खिं का सेल्‍शा, आ बी ब्‍यफ आन कली गोठपुकी सेला बाक्‍त। मोपतीके आ बाक्‍तीके आं नें सुक्‍कोथ वोदा बाक्‍त। \v 18 मोपा याकूब पदान-अराम रागी रे मारेइ मदुम्‍थु रिम्‍शो पा लेश्‍शा, कनान रागी ङा शेकेम सहर जाक्‍दीम्‍माक्‍त। सहर आ नेक्‍था आ बाक्‍तीक सेला बाक्‍त। \v 19 मिनु आ ताम्‍बु कीतीके रू हमोर आ तौ आन दाते शेकेम आ आफ रे सहे का केसीता थाप्‍शा, ग्‍यबा बाक्‍त। \em केसीता मेकेर ङा क्‍येट बाक्‍त। सुन के बाक्‍बा कों, चांदी के बाक्‍बा कों, गिश हेल्‍शो बाक्‍ब मतुंइसीब।\em*\em यहोसु २४:३२\em* \v 20 मिनु मेकेर चढ़ेतीक का सेला बाक्‍त। मेको आ नें “एल-एलोहे-इस्राएल” दे वोदा बाक्‍त। मेको आ अर्थ परमप्रभु, इस्राएल आ परमप्रभु बाक्‍ब। \em उत्‍पत्ती १२:७-८\em* \c 34 \s1 दीना शेकेम सहर कोव़थ लशो \p \v 1 मिनु लेआ आ तमी, दीना मेको रागी ङा मीश आल आन कली ग्रुम्‍थ लमाक्‍त। \v 2 हिव्‍वी ङा हमोर आ तौ शेकेम, मेको रागी ङा पिप आ तौमी दीना कली तशा, ग्‍याइश्‍शा मेको नु इप्‍‍शा, बिथोलो पवा बाक्‍त। \em न्‍यायाधीस ९:२८\em* \v 3 मिनु याकूब आ तमी दीना कली शुश दाक्‍शा, रिम्‍शो लोव़ पवा बाक्‍त। \v 4 मिनु शेकेममी आ आफ कली “मेको मीश आल आं कली चाक्‍कीन” दे मदा बाक्‍त। \v 5 मिनु याकूबमी “शेकेममी इन तमी दीना कली बिथोलो पाप्‍तु” देंशो नेना बाक्‍त। आ तौपुकी चहिं रू ङा गोठीम बाक्‍मा बाक्‍त। याकूब आ तौपुकी मजाक्‍मा सम्‍म सिक्‍सी पा बाक्‍माक्‍त। \v 6 मिनु शेकेम आ आफ हमोर याकूब नु लोव़ पचा कली जाक्‍माक्‍त। \v 7 मिनु मेको नेंशा, याकूब आ तौपुकी यो रू रे जाक्‍मा बाक्‍त। आन थुं मनुथु, शुश चुरमा बाक्‍त। मारदे हना शेकेमम इस्राएल आ तमी नु इप्‍‍शा, बिथोलो पशो बाक्‍माक्‍त। मो पचा मदुम्‍शो बाक्‍माक्‍त। \v 8 मिनु हमोरमी इस्राएल कली “आं तौ शेकेममी इन तमी कली शुश दाक्‍ब, चाक्‍चा गेने। \v 9 मिनु आंइ तमीपुकी इन तौपुकीमी चाक्‍ग्‍मेक्‍ल। इन तमीपुकी आंइ कली चाक्‍चा गेने। \v 10 गे गोपुकी नु बाक्‍कीन। आंइ रागी इन कली ग्‍याप्‍चा लेयचा, बाक्‍चा कली गेनीकी” देंमाक्‍त। \v 11 मिनु शेकेममी मीश आल आ आफ याकूब नु आ लोक्‍ब आन कली “इन ङोंइती शिशी तङल। गे मार देंनीनी इन कली गेनुङ। \v 12 मेको मीश आल चाक्‍चा गेतीनी हना, गो इन माल्‍शो मारेइ मारेइ गेनुङ” देंमाक्‍त। \em प्रस्‍थान २२:१५\em* \v 13 याकूब आ तौपुकीमी आन समी कली बिथोलो पाइब, शेकेम नु आ आफ हमोर आस कली जोल पा \v 14 “गो आंइ समी ख्रोइक्‍तीक चिनु मख्रोइश्‍शो मुर आन कली गेने मचाप्‍नीकी। मेको आंइ कली मशिरब। \v 15 गे आंइ खोदेंशो पा वोंइश आल वोंइश मुर नेल्‍लेमी ख्रोइक्‍तीक चिनु ख्रोइक्‍तीनी हना, \em उत्‍पत्ती १७:१०-१४\em* \v 16 आंइ तमीपुकी इन कली लाइक्‍चा गेनीकी। मिनु इन तमीपुकी गो चाक्‍नीकी। मिनु गो गेपुकी नु बाक्‍शा, मुर का खोदेंशो दुम्‍नीकी। \v 17 गेपुकी आंइ देंशो मबिस्‍साक्‍नी हना, आंइ तमी लाइश्‍शा, गाक्‍नीकी” दे लोव़ पामे बाक्‍त। \v 18 मिनु हमोर नु आ तौ शेकेम मेको आस देंशो नेंशा, ग्‍येरससा बाक्‍त। \v 19 मिनु मेको ठिटा मेको पचा बिस्‍से बाक्‍त। मारदे हना याकूब आ तमी कली शुश दाक्‍ता बाक्‍त। मेको आ आफ आ खिं ङा नेल्‍ल क्‍येङा मान ताइब बाक्‍माक्‍त। \s1 लेआ आ तौ निक्‍शी गाइश्‍शो \p \v 20 मिनु हमोर नु आ तौ शेकेम आस सहर ङा लाप्‍चो ओव़शा, मेको निक्‍शीमी मुर आन कली \v 21 “एको मुरपुकी गो नु दुशा बाक्‍चा दाक्‍नीम। मोपतीके एक बाक्‍चा गेने। मारदे हना इं रागी ठेयब बाक्‍ब। मेको आन कली यो गारब। गोपुकी मेको आन तमी चाक्‍य। इं तमी मेको आन कली गेय। \v 22 गो वोंइश मुर नेल्‍ल ख्रोइक्‍तीक चिनु ख्रोइक्‍साक्‍य हना ला, मेकोपुकी गो नु बाक्‍ने बित्‍नीम। \v 23 मार, मेको आन बी ब्‍यफ, क्‍यारश भेडा नु आन शोंप नेल्‍ल इं के मदुम्‍बा ङा? गो मेको आन लोव़ बिश्‍शा हना, इं दातेमी बाक्‍नीम” देंसा बाक्‍त। \v 24 मिनु सहर ङा मुर नेल्‍ल हमोर नु शेकेम आस लोव़ टिशा, ख्रोइक्‍तीक चिनु ख्रोइक्‍चा गेमे बाक्‍त। सहर नेल्‍ल ङा वोंइश मुरुम मोदेंशो पामे बाक्‍त। \p \v 25 मिनु नाक्‍त सां नोले आन ख्रोइक्‍तीके नेल्‍ल क्‍येङा खाइक्‍मानु, याकूब आ तौ निक्‍शी, दीना आ लोक्‍ब, सिमियोन नु लेवी, आस तरवार लाइश्‍शा, सुइ आन मतुइक्‍थु, सहर ओव़शा, सहर ङा वोंइश मुर नेल्‍ल सदसे बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ४९:५-७\em* \v 26 मिनु मेको निक्‍शीमी हमोर नु शेकेम आस कली यो साइश्‍शा, दीना शेकेम आ खिं रे ग्रुंइशा, लदसे बाक्‍त। \v 27 मिनु याकूब आ अर्को तौपुकी यो सहर ओव़मा बाक्‍त। मेकोपुकीमी सहर ङा मारेइ मारेइ लदमे बाक्‍त। मारदे हना शेकेममी आन समी कली बिथोलो पवा बाक्‍त। \v 28 मिनु आन क्‍यारश भेडा, बी ब्‍यफ, गधा नु मार मार सहर नु आन रूमी बाक्‍मा, मेको नेल्‍ल लदमे बाक्‍त। \v 29 आन शोंप नेल्‍ल, आन आलपुकी, आन मीश नु आन खिं ङा मारेइ मारेइ नेल्‍ल लदमे बाक्‍त। \v 30 मिनु याकूबमी सिमियोन नु लेवी आस कली “गे आं कली श्‍येत गेतीसी। मुल एको रागी ङा मुरुमी आं कली मदाक्‍नीम। कनानी नु परि‍ज्‍जी आन दातेम आं कली मरिम्‍शो रिना पाइश्‍शो खोदेंशो सेल्‍तीसी। गोपुकी नु शुश मुर मबाक्‍नीम। इं कली लडाइ तोशा, इं खिं ङा मुर नेल्‍ल साइक्‍नीम” दे मेको आस कली हुइक्‍तीम्‍सी बाक्‍त। \v 31 मिनु मेको निक्‍शीमी “मार, मेकोमी आंस समी कली तेल्‍लेम खोदेंशो सेल्‍चा दुम्‍बा?” देंसा बाक्‍त। \c 35 \s1 याकूबमी आसीक तशो \p \v 1 मिनु परमप्रभुमी याकूब कली “बोक्‍शा सासो। बेथेल सहर लावो। मिनु मेकेर बाक्‍को। इ लोक्‍ब एसाव रे प्रोक्‍ङेनु, इ ङोंइती ग्रूशो परमप्रभु, आं कली, चढ़ेतीक का सेलो” दे मदा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २८:११-२२; उत्‍पत्ती ३१:१३\em* \v 2 मिनु याकूब आ खिं ङा मुर नु आ बाक्‍शो मुर नेल्‍ल आन कली “इन गुइमी बाक्‍शो मूर्ति ताइक्‍तीन। इन फेक्‍शो वा प्रुइश्‍शा, चिक्‍शा, अर्को फेक्‍सीन। \em उत्‍पत्ती ३१:१९; ब्‍यवस्‍था २७:१५; यहोसु २४:२३\em* \v 3 मिनु बोक्‍य, बेथेल लय। गो मेकेर जाक्‍दीश्‍शा, परमप्रभु कली चढ़ेतीक का सेल्‍नुङ। गो श्‍येत जङानु, आं पुंइशो गेप्‍तु। गो ते गाक्‍ती हना यो, मेको गो नु बाक्‍त” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \v 4 मिनु मेकोपुकीमी याकूब कली आन मूर्ति नु आन पांइशो मारवाडी नेल्‍ल गेमे बाक्‍त। याकूबमी मेको नेल्‍ल शेकेम आ नेक्‍था बाक्‍शो रवा आगाम थिमा बाक्‍त। \em यहोसु २४:२६; न्‍यायाधीस ९:६\em* \v 5 मिनु मेकोपुकी लचा गोव़मे बाक्‍त। परमप्रभुमी एर ओंथ ङा सहर ङा मुर आन कली हिंब सेल्‍मी बाक्‍त। मोपतीके मेकोपुकीमी मेको आन कली खेदा मपामे बाक्‍त। \em प्रस्‍थान २३:२७; यहोसु १०:१०\em* \p \v 6 मिनु लशा, याकूब नु मेको नु बाक्‍ब मुर नेल्‍ल कनान रागी ङा लूज सहर जाक्‍दीम्‍मा बाक्‍त। लूज सहर कली बेथेल नें वोइश्‍शो बाक्‍माक्‍त। \v 7 याकूबम मेकेर चढ़ेतीक का सेला बाक्‍त। मेको आ नें एल-बेथेल वोदा बाक्‍त। मारदे हना आ लोक्‍ब एसाव रे प्रोक्‍मेनु, मेकेर परमप्रभुम तपांइसीशो बाक्‍माक्‍त। \v 8 मेना रेबेका कली कोव़ब देबोरा बेक्‍माक्‍त। मिनु मेको कली बेथेल आ नेक्‍था, रवा आगामी थिम्‍मे बाक्‍त। मेको कली याकूबम अल्‍लोन-बकुथ नें वोदा बाक्‍त। मेको आ अर्थ ङाक्‍चा ङा रवा बाक्‍ब। \em उत्‍पत्ती २४:५९\em* \s1 परमप्रभुमी याकूब कली ग्रुम्‍शो \p \v 9 पदान-अराम रे लेम्‍मेनु, परमप्रभुमी याकूब कली लेंशा ग्रुम्‍शा, मेको कली आसीक गेशा \v 10 “इ नें याकूब बाक्‍ब। तन्‍न मुल रे याकूब मदेंचा, इ नें इस्राएल दुम्‍चा माल्‍ब” देंमाक्‍त। मोपतीके इस्राएल नें वोइश्‍शो बाक्‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३२:२९\em* \v 11 मिनु परमप्रभुमी मेको कली “गो नेल्‍ल क्‍येङा सक्ति पाइश्‍शो परमप्रभु नङ। गे सोशा बोशा, शुश दुमीने। गे रे रागी का ङा शुश मुर नु रागी रागी ङा मुर यो दुम्‍नीम। गे रे पिपपुकी दुम्‍नीमी। \em उत्‍पत्ती १७:१; उत्‍पत्ती २८:३-४; उत्‍पत्ती १७:६\em* \v 12 अब्राहाम नु इसहाक कली गेशो रागी गो इ कली नु इ चच युइ आन कली गेनुङ” देंमाक्‍त। \v 13 मिनु परमप्रभुमी लोव़ पने थुम्‍शा, मेको आ बाक्‍तीक रे लमाक्‍त। \v 14 मिनु याकूबमी परमप्रभु नु लोव़ पशो मिम्‍चा कली मेकेर फुल्‍लु का राप्‍पदा बाक्‍त। मिनु मेको आ तारी तूचा थोव़क चढ़ेतीक नु तेल लुक्‍ता बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २८:१८-१९\em* \v 15 याकूबमी परमप्रभु नु लोव़ पतीक सहर कली बेथेल नें वोदा बाक्‍त। \s1 बेन्‍यामीन जरमेसेनु राहेल बेक्‍शो \p \v 16 मिनु बेथेल रे एफ्राथ जाक्‍दीत्‍चा कली गाक्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। मेना राहेल आल थिचा चिक्‍शो बाक्‍माक्‍त। \v 17 सुत्‍केरी रोइम शुश श्‍येत जवानु, आ वारच पाइब मीश मुरुमी “महिनो, गे अर्को तौ का नु थीनेवे” दे लोव़ पवा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३०:२४\em* \v 18 मिनु मेको मबेक्‍थु, आ सोक्‍त लची ना आ तौ आ नें बेन-ओनी वोदा बाक्‍त। आ आफोम चहिं आ नें बेन्‍यामीन वोदा बाक्‍त। मेको आ अर्थ आं श्‍येत ङा तौ बाक्‍ब। \v 19 मिनु राहेल बेक्‍माक्‍त। मिनु एफ्राथ लतीक लांमी थिम्‍मे बाक्‍त। एफ्राथ बेथलेहेम सहरम बाक्‍ब। \em उत्‍पत्ती ४८:७; १सामुएल १०:२; येरमीया ३१:१५; मत्ती २:१८\em* \v 20 मिनु याकूबमी आ थिम्‍तीक तारी फुल्‍लु के थाम का राप्‍पदा बाक्‍त। मुल सम्‍म राहेल आ थिम्‍तीके तारी मेको ठेयब फुल्‍लु के थाम बाक्‍ब। \s1 इस्राएल आ तौपुकी \p \v 21 मिनु इस्राएल लना लन, आ ताम्‍बु एदेर माइश्‍शो लाइश्‍शो खिं आ नेक्‍था कीङा बाक्‍त। \v 22 मिनु इस्राएल मेको रागीमी बाक्‍मेनु, आ तौ रूबेन आ आफ आ मीश बिल्‍हाह नु इम्‍‍माक्‍त। मिनु इस्राएलमी मेको नेना बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ४९:४\em* \s1 याकूब आ १२ जना तौ \r १इतिहास २:१-२ \p \v 23 लेआ आ तौ रूबेन, याकूब आ ङोंइती जरमेशो तौ बाक्‍माक्‍त। सिमियोन, लेवी, यहूदा, इस्‍साकार नु जबूलून नेल्‍ल लेआ आ तौ बाक्‍मा बाक्‍त। \v 24 राहेल आ तौ योसेफ नु बेन्‍यामीन बाक्‍सा बाक्‍त। \v 25 राहेल आ गेय पाइब बिल्‍हाह आ तौ दान नु नाप्‍ताली बाक्‍सा बाक्‍त। \v 26 लेआ आ गेय पाइब जिल्‍पा आ तौ गाद नु आशेर बाक्‍सा बाक्‍त। मेको नेल्‍ल पदान-अराममी जरमेशो याकूब आ तौ बाक्‍मा बाक्‍त। \s1 इसहाक बेक्‍शो \p \v 27 मिनु याकूब, आ आफ इसहाक आ खिं माम्रे जाक्‍दीम्‍माक्‍त। मेको कली किरयथ-अरबा सहर नु हेब्रोन यो देंनीम। मेको अब्राहाम नु इसहाक आस बाक्‍तीक रागी बाक्‍माक्‍त। \v 28 मिनु इसहाक सहे का ८० बर्स दुम्‍माक्‍त। \v 29 मिनु इसहाक शुश बर्स ङा खाल्‍पा दुम्‍शा बेक्‍माक्‍त। आ क्‍येङा ङोंइती बेक्‍शो किकी पिपी आन बाक्‍तीक लमाक्‍त। मिनु आ तौ एसाव नु याकूबम मेको कली थिम्‍से बाक्‍त। \c 36 \s1 एसाव आ तौ चच युइ \r १इतिहास १:३५-५४ \p \v 1 एको एसाव आ चच युइ बाक्नीम। एसाव कली एदोम यो देंनीम। \em उत्‍पत्ती २५:३०; ब्‍यवस्‍था २३:८\em* \v 2 एसावमी कनान रागी ङा मीश निक्‍शी चाक्‍गा बाक्‍त। का हित्ती ङा एलोन आ तमी आदाह, अर्को होर ङा हिव्‍वी सिबोन आ तौ अनाह आ तमी ओहोली-बामा बाक्‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती २६:३४\em* \v 3 मिनु इश्‍माएल आ तमी बासेमाथ, नेबायोथ आ समी यो चाक्‍गा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २८:९\em* \p \v 4 मिनु आदाहमी एसाव के एलीफाज थि‍माक्‍त। बासेमाथमी रूएल थि‍माक्‍त। \v 5 ओहोली-बामामी येऊश, यालाम नु कोराह थि‍माक्‍त। मेकोपुकी कनान रागीम जरमेशो एसाव आ तौ बाक्‍मा बाक्‍त। \p \v 6 मिनु एसावमी आ मीशपुकी, आ तौपुकी, आ तमीपुकी, आ खिं ङा मुर नेल्‍ल, आ बी ब्‍यफ नु बस्‍तु भाव नेल्‍ल कनान रागीम चेम्‍‍शो शोंप नेल्‍ल लाइश्‍शा, याकूब रे ङोन अर्को रागी लमाक्‍त। \v 7 मारदे हना शुश शोंप दुम्‍तीके, बस्‍तु भाव शुश दुम्‍तीके, काथा बाक्‍ने मचाप्‍से बाक्‍त। मिनु आस बाक्‍शो रागीम शुश बस्‍तु भाव दुम्‍तीके थुल्‍ने मचाप्‍मे बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती १३:६\em* \v 8 मिनु मेको एदोम माइश्‍शो एसाव सेइर ङा पहाड लशा बाक्‍माक्‍त। \p \v 9 एसाव आ चच युइ सेइर पहाड ङा एदोमी माइश्‍शो सु सु बाक्‍मा बाक्‍त देंशा हना, \v 10 एसाव आ मीश आदाह आ तौ एलीफाज, आ मीश बासेमाथ आ तौ रूएल बाक्‍माक्‍त। \p \v 11 मिनु एलीफाज आ तौपुकी तेमान, ओमार, सेफो, गाताम नु केनाज बाक्‍मा बाक्‍त। \v 12 एसाव आ तौ एलीफाज आ कान्‍छी मीश तिम्‍ना बाक्‍माक्‍त। मेकोमी अमालेक थि‍माक्‍त। मेकोपुकी एसाव आ मीश आदाह आ तौपुकी बाक्‍मा बाक्‍त। \p \v 13 मिनु रूएल आ तौपुकी नाहाथ, जेराह, शम्‍माह नु मिज्‍जा बाक्‍मा बाक्‍त। मेको एसाव आ मीश बासेमाथ आ तौपुकी बाक्‍मा बाक्‍त। \p \v 14 मिनु सिबोन आ तौ अनाह आ तमी, एसाव आ मीश ओहोली-बामा आ तौपुकी येऊश, यालाम नु कोराह बाक्‍मा बाक्‍त। \s1 हुकुम पाइब एसाव आ तौपुकी \p \v 15 मिनु एसाव आ तौ आन दाते ङा ठेयब मुर सु सु बाक्‍मा बाक्‍त देंशा हना, आ ङोंइती जरमेशो तौ एलीफाज आ तौ तेमान, ओमार, सेफो नु केनाज, \v 16 कोराह, गाताम नु अमालेक, एलीफाजमी एदोम रागीमी थिशो आदाह आ तौ बाक्‍मा बाक्‍त। \p \v 17 मिनु एसाव आ तौ रूएल आ तौ आन दाते ङा ठेयब मुर नाहाथ, जेराह, शम्‍माह नु मिज्‍जा बाक्‍मा बाक्‍त। मेकोपुकी रूएलमी एदोम रागीमी थिशो, एसाव आ मीश बासेमाथ आ तौ बाक्‍मा बाक्‍त। \v 18 मिनु एसाव आ मीश ओहोली-बामा आ तौ आन दाते ङा ठेयब मुर येऊश, यालाम नु कोराह बाक्‍मा बाक्‍त। मेकोपुकी अनाह आ तमी, एसाव आ मीश ओहोली-बामाम, जरमेशो बाक्‍मा बाक्‍त। \v 19 मेकोपुकी एदोम माइश्‍शो एसाव आ तौ आन दाते ङा ठेयब मुर बाक्‍मा बाक्‍त। \s1 सेइर आ चच युइ \p \v 20 मिनु ङोंइती मेको रागीम बाक्‍ब सेइर आ तौ होरीपुकी सु सु बाक्‍मा बाक्‍त देंशा हना, लोतान, शोबाल, सिबोन, अनाह \em उत्‍पत्ती १४:६; ब्‍यवस्‍था २:१२,२२\em* \v 21 दीशोन, एजेर नु दीशान बाक्‍मा बाक्‍त। मेकोपुकी एदोम रागी ङा सेइर आ तौ होरी आन दाते ङा ठेयब मुर बाक्‍मा बाक्‍त। \v 22 लोतान आ तौ होरी नु हेमान बाक्‍सा बाक्‍त। लोतान आ समी तिम्‍ना बाक्‍माक्‍त। \v 23 शोबाल आ तौपुकी अल्‍वान, मानाहाथ, एबाल, शेफो नु ओनाम बाक्‍मा बाक्‍त। \v 24 सिबोन आ तौ आइयाह नु अनाह बाक्‍सा बाक्‍त। मिनु अनाहमी आ आफ सिबोन आ गधा योव़दीमेनु, गोरशो रागीमी होश ब्‍वाक्‍कु बुक्‍तीके थिदा बाक्‍त। \v 25 अ‍नह आ आल दीशोन नु आ तमी ओहोली-बामा बाक्‍सा बाक्‍त। \v 26 मिनु दीशोन आ तौपुकी हेम्‍दान, एश्‍बान, इथ्रान नु केरान बाक्‍मा बाक्‍त। \v 27 एजेर आ तौपुकी बिल्‍हान, जावान नु अकान बाक्‍मा बाक्‍त। \v 28 दीशान आ तौ ऊज नु अरान बाक्‍सा बाक्‍त। \v 29 होरी आन दाते ङा ठेयब मुरपुकी लोतान, शोबाल, सिबोन, अनाह, \v 30 दीशोन, एजेर नु दीशान बाक्‍मा बाक्‍त। मेको सेइर रागी ङा होरी आन ठेयब मुर बाक्‍मा बाक्‍त। \s1 एदोम रागी ङा पिपपुकी \p \v 31 ङोंइती इस्राएल ङा मुर आन पिप मबाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। एदोम रागीमी चहिं सासन पाइब पिपपुकी बाक्‍मा बाक्‍त। \v 32 मिनु बेओर आ तौ बेलामी एदोम रागीमी सासन पवा बाक्‍त। मिनु मेको आ सहर आ नें दिनहाबा बाक्‍माक्‍त। \v 33 मिनु बेला बेक्‍शा नोले बोज्रा ङा जेराह आ तौ योबाब मेकेर ङा पिप दुम्‍माक्‍त। \v 34 मिनु योबाब बेक्‍शा नोले तेमान आ मुर आन रागी ङा हुशाम पिप दुम्‍माक्‍त। \v 35 मिनु हुशाम बेक्‍म नोले बेदाद आ तौ हादाद पिप दुम्‍माक्‍त। मेकोमी मोआब रागीमी मिदयानी नु लडाइ पशा ग्रामाक्‍त। आ सहर आ नें अवीथ बाक्‍माक्‍त। \v 36 मिनु हादाद बेक्‍म नोले मास्रेकाह ङा सम्‍ला पिप दुम्‍माक्‍त। \v 37 मिनु सम्‍ला बेक्‍म नोले युफ्रेटीस खोला आ नेक्‍था बाक्‍शो रेहोबोथ ङा शावल पिप दुम्‍माक्‍त। \v 38 मिनु शावल बेक्‍म नोले आकबोर आ तौ बाल-हनान पिप दुम्‍माक्‍त। \v 39 मिनु आकबोर आ तौ बाल-हनान बेक्‍म नोले हादार पिप दुम्‍माक्‍त। आ सहर आ नें पाहु बाक्‍माक्‍त। आ मीश मेहेताबेल बाक्‍माक्‍त। मेको मात्रेद आ तमी बाक्‍माक्‍त। मात्रेद चहिं मे-जाहाब आ तमी बाक्‍माक्‍त। \s1 एसाव रे पिशो थर \p \v 40 एसाव रे पिशो थर आन खिं नु आन बाक्‍तीके तेको बाक्‍मा बाक्‍त देंशा हना, तिम्‍ना, अल्‍वाह, येथेथ, \v 41 ओहोली-बामा, एलाह, पिनोन, \v 42 केनाज, तेमान, मिब्‍सार, \v 43 मग्‍दीएल नु यिराम बाक्‍मा बाक्‍त। मेको एदोम आ थर आन बाक्‍तीक बाक्‍मा बाक्‍त। एसाव एदोमी आन किकी पिपी बाक्‍माक्‍त। \c 37 \s1 याकूब आ तौ योसेफ आ कथा \p \v 1 याकूब आ आफ अर्को रागीम बाक्‍शो खोदेंशो पा याकूब यो कनान रागीम बाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। \v 2 एको याकूब आ खिं ङा मुर आन कथा बाक्‍ब। योसेफ १७ बर्स दुम्‍शा आ लोक्‍ब आन क्‍यारश भेडा गोठ ङा गोठला बाक्‍माक्‍त। आ आफ आ मीश बिल्‍हाह नु जिल्‍पा आस तौ कली वारच पाइब बाक्‍माक्‍त। मिनु योसेफमी मेको आन मरिम्‍शो पशो आ आफ कली शोव़बाक्‍माक्‍‍त। \v 3 इस्राएलमी नेल्‍ल क्‍येङा योसेफ कली दाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। मारदे हना मेकोमी खाल्‍पा दुम्‍शा थि‍माक्‍त। मिनु योसेफ कली दारशो फेक्‍तीके का फेरपदा बाक्‍त। \v 4 मिनु आ लोक्‍बपुकीमी “आफोम नेल्‍ल क्‍येङा योसेफ कली दाक्‍‍ताक्‍व” दे तुइश्‍शा, योसेफ कली मदाक्‍तमे बाक्‍त। मिनु योसेफ नु रिम्‍शो लोव़ यो मपामे बाक्‍त। \s1 योसेफ आ ङोंइती ङा ङोमु \p \v 5 काबु नाक्‍दो योसेफमी ङोमु का तवा बाक्‍त। मिनु योसेफमी आ लोक्‍ब आन कली शेंदीमी बाक्‍त। मिनु मेकोपुकीमी ङोंइती क्‍येङा मदाक्‍तमे बाक्‍त। \v 6 योसेफमी मेको आन कली “गो सिनाक्‍दो ङोमु का ताता। \v 7 गो नेल्‍ल रूमी चेरब मुठा फ्रेंशा बाक्‍तय। मिनु आं मुठा बोक्‍शा राप्‍त। मिनु इन मुठापुकी एर ओंथ बाक्‍शा, आं मुठा कली सेउ पाम्‍तेक्‍मे” देंमाक्‍त। \v 8 आ लोक्‍बपुकीम “गे आंइ कली अरेब दुम्‍नेवे? आंइ कली हुकुम पाइब दुम्‍नेवे?” दे गाइश्‍शा देंमा बाक्‍त। मिनु योसेफ कली आ ङोमु नु आ देंशो आ पर्बम ङोंइती क्‍येङा मदाक्‍तमे बाक्‍त। \s1 योसेफ आ नोले ङा ङोमु \p \v 9 मिनु नोले योसेफम लेंशा अर्को ङोमु तवा बाक्‍त। मिनु आ लोक्‍ब आन कली “नेनीन, गो अर्को ङोमु का यो ताता। नां, तास्‍ला नु ११ ओटा सोरुलपुकीम आं कली सेउ पाइक्‍तीमी” देंमाक्‍त। \v 10 मेको ङोमु आ आफ नु आ लोक्‍ब आन कली शेंदीमीनु, आ आफोमी “मार ङोमु तवी? गो, इ ममा नु इ लोक्‍बपुकी इ ङोंइती थमा पा खुम्‍की पा बाप्‍चा माल्‍नीकी?” दे हुइक्‍ता बाक्‍त। \v 11 मिनु आ लोक्‍बपुकीमी योसेफ कली मदाक्‍तमे बाक्‍त। आ आफोम चहिं योसेफ आ देंशो मिम्‍शा आ थुंमी वोदा बाक्‍माक्‍त। \s1 योसेफ कली लेयशो \p \v 12 मिनु योसेफ आ लोक्‍बपुकी क्‍यारश भेडा योव़चा कली शेकेम माइश्‍शो रागीमी बाक्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३३:१८-१९\em* \v 13 इस्राएलमी योसेफ कली “इ लोक्‍बपुकी शेकेम नेक्‍थान क्‍यारश भेडा योव़नीम। गो इ कली शेकेम सोइक्‍नन” देंमाक्‍त। मिनु योसेफम “लो, गो लाइनुङ” देंमाक्‍त। \v 14 मिनु “लावो, इ लोक्‍ब नु क्‍यारश भेडा नेल्‍ल रिम्‍शो बाक्‍मा कों, दोदेंशो पा बाक्‍मा, कोव़थ लावो। मिनु कोव़शा, शेंदी” देंमाक्‍त। मिनु योसेफ कली हेब्रोन बेंसी रे सोइक्‍तानु, शेकेम गे लमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३५:२७\em* \v 15 मिनु योसेफमी लेखमी मुर का ग्रुमाक्‍त। मिनु मेकोमी “गे मार मली?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \v 16 मिनु योसेफमी “आं लोक्‍ब आन कली माल्‍थ गाक्‍ती। क्‍यारश भेडा ते योव़शो बाक्‍मा, तुइक्‍ती?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \v 17 मिनु मेको मुरुमी “मेकोपुकी एकेर रे लाम्‍तेक्‍मे। ‘दोथान लचा’ देंशो नेंता” देंमाक्‍त। मिनु योसेफम आ लोक्‍ब आन कली दोथानम थिम्‍मी बाक्‍त। \p \v 18 मिनु आ लोक्‍बपुकीम योसेफ कली ङोन रे पिशो तशा, आन नेक्‍था जाक्‍चा क्‍येङा ङोंइती “मेको कली साइक्‍चा” दे सल्‍ला पामे बाक्‍त। \v 19 मिनु मेकोपुकीमी “कोव़ङीन, ङोमु ताइब जाक्‍त। \v 20 मुल मेको कली साइय्‍य। मिनु ढोडोङगा कामी पिक्‍य। मिनु ‘जन्‍तुम साइश्‍शा ब्‍वाप्‍तु’ देंय। आ ङोमु तशो गाप्‍बाक्‍म कों, मगाप्‍बाक्‍म तुइक्‍नय” देंमुमा बाक्‍त। \v 21 मिनु रूबेनमी मेको आन लोव़ नेंशा, मेको कली “मसाइय्‍य” देंमाक्‍त। मेकोमी “आ लोक्‍बपुकी रे प्रोंइनुङ” दे मिम्‍ता बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ४२:२२\em* \v 22 रूबेनमी मेको आन कली “मसतीने। लेख ङा ढोडोङगा कामी ताइक्‍चा” दे माइक्‍मी बाक्‍त। मारदे हना योसेफ कली आन गुइ रे प्रोंइशा, आफ आ खिं सोइक्‍नुङ, दे मिम्‍ता बाक्‍त। \v 23 मिनु योसेफ आ लोक्‍ब आन बाक्‍तीके जाक्‍मेनु, मेकोपुकीमी आ नक फेरशो रिम्‍शो फेक्‍तीक वा प्रुइक्‍तमे बाक्‍त। \v 24 मिनु लेख ङा ढोडोङगा कामी पिक्‍गमे बाक्‍त। मेको ढोडोङगाम ब्‍वाक्‍कु मबाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। \p \v 25 मिनु शोब्‍ले जथ निस्‍सीमा बाक्‍त। मिनु कोव़ङमेनु, गिलाद सहर रे इश्‍माएल जात ङा ग्‍याप्‍ब लेयब मुर नु आन दलओंठपुकी पिशो तामे बाक्‍त। मेको आन दलओंठपुकीमी मस्‍लापुकी, ख्रेक्‍तीकपुकी नु धूप इजीप्‍तमी लेयचा कली लाइक्‍बाक्‍मा बाक्‍त। \v 26 मिनु यहूदामी आ लोक्‍ब आन कली “इं लोक्‍ब साइश्‍शा, जोल पचा, मार रिम्‍शो दुम्‍बा ङा? \v 27 नेनीन, इश्‍माएल आ मुर आन कली लेयशा सोइक्‍तय, मसाइय्‍य। मारदे हना इं लोक्‍ब, इं आंम मुर बाक्‍ब” देंमाक्‍त। मिनु आ लोक्‍बपुकी बिस्‍समा बाक्‍त। \v 28 मिदयान ङा इश्‍माएली ग्‍याप्‍ब लेयब मुर पिना पिन बाक्‍मा बाक्‍त। मिनु योसेफ कली ढोडोङगा रे फेश्‍शा, इश्‍माएली आन कली चांदी के २० शेकेलम लेयङमे बाक्‍त। मिनु मेकोपुकीमी योसेफ कली इजीप्‍त लदमे बाक्‍त। \em शेकेल का ११.५ ग्राम, तोला खोदेंशो बाक्‍ब।\em*\em उत्‍पत्ती २५:२; लेवी २७:१-८\em* \p \v 29 मिनु रूबेनमी योसेफ प्रोंइचा कली मेको ढोडोङगा लशा कोव़ङानु, योसेफ कली मथित्‍थु, सुर्ता पा, आ वा खाक्‍गा बाक्‍त। \v 30 मिनु आ लोक्‍ब आन कली “मेको आल मबा। दोपा आ आफ आ ङोंइती जाक्‍दीत्‍नुङा?” दे लोव़ पवा बाक्‍त। \v 31 मिनु मेकोपुकीमी योसेफ आ फेक्‍शो वा लाइश्‍शा, पाठा का क्‍योरशा, आ फेक्‍शो वा हुशेम ख्रुम्‍मे बाक्‍त। \v 32 मिनु मेको फेरशो फेक्‍शो वा आन आफ कली लाइश्‍शा गेमे बाक्‍त। मेकोपुकीमी आन आफ कली “कोव़ङीन, एको वा थित्‍तक। इन तौ आ फेक्‍शो वा कों?” दे हिल्‍लो पामे बाक्‍त। \v 33 मिनु मेको वा तशा “आं तौ आ फेक्‍शो वा बाक्‍‍त, दे तुइक्‍ता बाक्‍त। मिनु ब्‍वाकी ङा जन्‍तुमी मेको कली साइश्‍शा, नेक्‍ग्‍मे बाक्‍त” दे ङाक्‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३७:२०\em* \v 34 मिनु याकूबम आ फेक्‍शो वा खाक्‍शा, अरन्‍डी फेक्‍शा, शुश नाक्‍ती रोंका पवा बाक्‍त। \v 35 आ तमी तौ आन आफ कली लेम्‍थ जाक्‍मा बाक्‍त। मिनु याकूबमी “गो आं बेक्‍ची ना सम्‍म आं तौ कली रोंका पाइनुङ” दे लेम्‍चा मगेमी बाक्‍त। मोपा आ आफ योसेफ आ पर्बम ङाक्‍माक्‍त। \p \v 36 मिनु मेको मिदयान ङा मुरपुकीमी योसेफ कली इजीप्‍त रागी ङा फाराओ आ नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब गेय पाइब पोतीफर कली लेयङमे बाक्‍त। \c 38 \s1 यहूदा नु तामार \p \v 1 मिनु नोले यहूदा आ लोक्‍बपुकी रे लशा, अदुल्‍लाम सहर ङा हीरा माइश्‍शो मुर आ बाक्‍तीक लमाक्‍त। \v 2 मेकेर बाक्‍शा, यहूदामी कनानी शुआ नें पाइश्‍शो मुर आ तमी तवा बाक्‍त। मिनु मेको चाक्‍शा, मेको नु बाक्‍माक्‍त। \v 3 मिनु मेकोमी कोव़ज कुरशा, तौ का थि‍माक्‍त। मेको आ नें एर वोदा बाक्‍त। \v 4 मिनु लेंशा कोव़ज कुरशा, अर्को तौ का नु थि‍माक्‍त। मेको आ नें ओनान वोदा बाक्‍त। \v 5 मेकोमी लेंशा कोव़ज कुरशा, अर्को तौ का नु थि‍माक्‍त। मेको आ नें शेलाह वोदा बाक्‍त। मेको आल थिची ना यहूदा केसीब माइक्‍तीकेमी बाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। \v 6 मिनु यहूदामी आ ङोंइती जरमेशो तौ एर कली मीश आल का चाक्‍गा बाक्‍त। मेको आ नें तामार बाक्‍माक्‍त। \v 7 यहूदा आ ङोंइती जरमेशो तौ एरमी परमप्रभु यावे आ ङोंइती मरिम्‍शो पना पन बाक्‍माक्‍त। मिनु परमप्रभु यावेमी मेको कली सदा बाक्‍त। \v 8 मिनु यहूदामी ओनान कली “रिउम पतीक गेय पा इ लोक्‍ब आ मीश नु बाक्‍को। इ लोक्‍ब कली आल सेलो” दे मदा बाक्‍त। \em ब्‍यवस्‍था २५:५-१०\em* \v 9 मिनु ओनानमी आ आल मदुम्ब, दे तुइश्‍शा, आ लोक्‍ब आ मीश नु बाक्‍ची ना आ लोक्‍ब आ आल मसेल्‍चा, दे आ वांचेर खपीम ताइक्‍बाक्‍माक्‍त। \v 10 मिनु मेको कली मो पशो तशा, परमप्रभु यावेमी मेको कली मदाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। मोपतीके मेको कली यो सदा बाक्‍त। \v 11 मिनु यहूदामी आ चाइमी तामार कली “इ आफ आ खिंम बाक्‍शा, शेलाह मकोल्‍म सम्‍म रिम्‍दो” दे लेम्‍दा बाक्‍त। मारदे हना यहूदामी “मेको नु बाक्‍शा, आ लोक्‍ब निक्‍शी खोदेंशो पा, अर्को यो बेक्‍बा कों” दे मिम्‍ता बाक्‍त। मिनु तामार आ आफ आ खिं लमाक्‍त। \p \v 12 मिनु नोले शुआ आ तमी, यहूदा आ मीश बेक्‍माक्‍त। मिनु आ रोंका पतीक नुम नोले यहूदा आ भेडा आन कली ऊन ख्रोइक्‍बपुकी ग्रुम्‍चा कली आ वारच अदुल्‍लाम सहर ङा मुर हीरा नु तिम्‍नाह लमाक्‍त। \v 13 मिनु मुर कामी तामार कली “इ शिउ आ भेडा ऊन ख्रोइक्‍थ तिम्‍नाह कुइब” दे मदा बाक्‍त। \em यहोसु १५:५७\em* \v 14 मिनु आ वोंइश बेक्‍शो वा प्रुइश्‍शा, आ कुल तेल्‍लेम खोदेंशो पा सुम्‍से बाक्‍त। मिनु मोदेंशो पा तिम्‍नाह एनाइम लतीक लांमी निश्‍शा बाक्‍माक्‍त। मारदे हना शेलाह कोल्‍शा यो, यहूदामी मेको नु ग्‍युंबे मपाइक्‍ता बाक्‍त। \v 15 मिनु यहूदाम मेको कली लांम तशा “तेल्‍लेम का बाक्‍ब” दे मिम्‍ता बाक्‍त। मारदे हना आ कुल सुमा बाक्‍त। \v 16 मिनु मेको कली “आं कली ओव़चा गेयी” देंमाक्‍त। मारदे हना आ चाइमी बाक्ब, दे मतुइक्‍ता बाक्‍त। मिनु तामारमी “गे गो नु बाक्‍शो ङा आं कली मार गेनीनी?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \em लेवी १८:१५\em* \v 17 मिनु “गो आं गोठ ङा पाठा का सोइक्‍नन” देंमाक्‍त। मिनु तामारमी “मेको मसोइक्‍तीनी सम्‍म मार गेनीनी?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \v 18 मिनु यहूदामी “मार पुंइनेवे?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। मिनु मेकोमी “इन छाप, इन डोरी नु इन गुइ ङा कोक्‍के गेचा नङ” दे मदा बाक्‍त। मिनु मेको नेल्‍ल गेशा नोले मेको नु बाक्‍माक्‍त। मिनु कोव़ज कुरा बाक्‍त। \v 19 मिनु तामार बोक्‍शा लशा, आ वोंइश बेक्‍शो ङा वा लेंशा फेक्‍से बाक्‍त। \p \v 20 मिनु यहूदामी मेको पाठा गेचा नु आ छाप, डोरी नु कोक्‍के लेत्‍चा कली आ अदुल्‍लाम ङा आ वारच कली सोइक्‍ता बाक्‍त। मेकोमी मेको मीश मुर कली मथिदा बाक्‍त। \v 21 मिनु मेकोमी मेकेर ङा मुर आन कली “एकेर एनाइम ङा लांम बाक्‍ब तेल्‍लेम ते लमे?” दे हिल्‍लो पामी बाक्‍त। मिनु मेकोपुकीमी “एकेर तेल्‍लेम मबाक्‍ब” देंमा बाक्‍त। \v 22 मिनु मेको यहूदा आ बाक्‍तीक लेश्‍शा “मेको कली थिन्‍ने मचबु। मेकेर ङा मुरपुकीमी ‘एकेर तेल्‍लेम मबाक्‍ब’ देंतेक्‍म” दे यहूदा कली शेंदा बाक्‍त। \v 23 मिनु यहूदामी “मेकोन बाक्‍ल। गो मुने मदोक्‍ङल। गो पाठा का सोइक्‍ताक्‍ङ। गे मेको कली मथिदी, मार पचा ङा?” देंमाक्‍त। \p \v 24 मिनु महिना सां नोले मुर कामी यहूदा कली “इ चाइमी तामारम तेल्‍लेम पाप्‍तु। तेल्‍लेम पा कोव़ज कुरशो बाक्‍त” देंमाक्‍त। मिनु यहूदामी “मेको चोचा कली चाक्‍कीन” दे लोव़ लेत्‍ता बाक्‍त। \v 25 मिनु तामार कली चाक्‍गमेनु, मेकोमी आ शिउ कली “एको छाप, डोरी नु कोक्‍के सु के बाक्‍मे मेको रे पा कोव़ज कुरशो नङ। एको छाप, डोरी नु कोक्‍के सु के बाक्‍मे, कोव़ङीन” दे लोव़ कुरब सोइक्‍ता बाक्‍त। \v 26 मिनु यहूदा मेको छाप, डोरी नु कोक्‍के तुइश्‍शा, मेकोमी “आं क्‍येङा मेको ठीक पाइब बाक्‍त। मारदे हना गो मेको कली आं तौ शेलाह मगेङ” देंमाक्‍त। तन्‍न तामार कली मचाक्‍गा बाक्‍त। \p \v 27 मिनु आल थिचा रोइ पची ना, आ कोव़जम जौंले आल बाक्‍सा बाक्‍त। \v 28 मिनु आल थिचावानु, आल कामी आ गुइ ग्रुंइदा बाक्‍त। मिनु आ वारच पाइब मीश मुरुमी लल श्‍येले पाइश्‍शा “एको ङोंइती ङा बाक्‍ब” देंमाक्‍त। \v 29 मिनु मेको आ गुइ ओंइशा, आ लोक्‍ब जरमेसे बाक्‍त। मिनु मेको वारच पाइबमी “इ ग्रूची ना गिश ठेयब गार सेली” दे मदा बाक्‍त। मोपतीके आ नें पेरेस वोदा बाक्‍त। \em पेरेस आ अर्थ खाक्‍शो गार बाक्‍ब।\em*\em रूथ ४:१८; मत्ती १:३\em* \v 30 मिनु नोले लल श्‍येले पाइश्‍शो आल जरमेसे बाक्‍त। मिनु मेको आ नें जेराह वोदा बाक्‍त। \c 39 \s1 योसेफ पोतीफर आ खिंम बाक्शो \p \v 1 मेको इश्‍माएल जात ङा ग्‍याप्‍ब लेयबपुकीमी योसेफ कली इजीप्‍त रागी चाक्‍दीत्‍मे बाक्‍त। मिनु इजीप्‍त रागी ङा पिप आ नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब गेय पाइब पोतीफरमी योसेफ कली ग्‍यबा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३७:२८,३६\em* \p \v 2 मिनु परमप्रभु यावे योसेफ नु बाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। योसेफ इजीप्‍त ङा होव़प आ खिंम बाक्‍मेनु, मार मार पवा, मेको नेल्‍ल रिम्‍शो दुम्‍शा लमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २६:२४\em* \v 3 मिनु आ होव़पमी “परमप्रभु यावे योसेफ नु बाक्‍माक्‍त। मिनु योसेफमी मार मार पवा, मेको नेल्‍ल परमप्रभु यावेमी रिम्‍शो दुम्‍पदा बाक्‍त।” दे तुइक्‍ता बाक्‍त। \v 4 मिनु योसेफ पोतीफर आ ङोंइती शिशी तवा बाक्‍त। मिनु आ खिंमी गेय पवानु, आ ठेयब गेय पाइब सेला बाक्‍त। मिनु अर्को गेय पाइबपुकी कली अरेब यो सेला बाक्‍त। आ मारेइ मारेइ योसेफ कली कोव़पदा बाक्‍त। \p \v 5 मिनु पोतीफरमी योसेफ कली आ खिं ङा नेल्‍ल कोव़ब मुर सेलानु, परमप्रभु यावेमी योसेफ आ पर्बम मेको कली शुश आसीक गेवा बाक्‍त। पोतीफर आ खिंम मार मार बाक्‍मा, आ रूम मार मार ब्‍वारा, मेको नेल्‍ल कली परमप्रभु यावेमी आसीक गेवा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३०:२७\em* \v 6 मोपा पोतीफरमी आ मार मार नेल्‍ल योसेफ आ गुइमी जिम्‍मा गेवा बाक्‍त। आ जचा ब्‍वचा ला आंमा कोव़ङा बाक्‍त। योसेफ आ रां नु कुल थम दारशो बाक्‍माक्‍त। \em उत्‍पत्ती ४३:३२\em* \p \v 7 मिनु पोतीफर आ खिंमी बाक्‍मेनु, आ होव़पोक्ममी योसेफ कली दाक्‍शा, मेको नु बाक्‍चा मला बाक्‍त। मेको मीश मुरुम योसेफ कली “पिवो, गो नु बाक्‍को” दे मदा बाक्‍त। \v 8 योसेफमी “गो गे नु मबाक्‍नुङ। आं होव़पमी आ मार मार नेल्‍ल आं कली ‘कोव़ङो’ दे जिम्‍मा गेती। \v 9 आं कली आ खिं ङा नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब सेल्‍ती। मार मार बाक्‍मा, नेल्‍ल जिम्‍मा गेती। इन कली चहिं आं कली मगेयी। मारदे हना गे आ मीश ननी। गो दोपा परमप्रभु आ ङोंइती मोदेंशो मरिम्‍शो पाप पने चाप्‍नुङा? गो मपाइनुङ?” दे मदा बाक्‍त। \em प्रस्‍थान २०:१४; लेवी १८:२०\em* \v 10 मिनु मेको मीश मुरुमी नाक्‍त किंत किंत योसेफ कली लोव़ पशा “पिवो, गो नु बाक्‍को” दे मदा बाक्‍त। योसेफम चहिं मेको आ लोव़ मटिवा बाक्‍त। \p \v 11 मिनु काबु योसेफ आ गेय पचा कली पोतीफर आ खिंम बाक्‍माक्‍त। खिंम गेय पाइब मुर सुइ मबाक्‍मा बाक्‍त। \v 12 मिनु मेको मीश मुरुमी योसेफ आ फेक्‍शो वा ग्‍याइश्‍शा कीशा “गो नु बाक्‍को” देंमाक्‍त। मिनु योसेफ आ फेक्‍शो वा प्रोंइशा, खिं रे दोरशा लाङगा ग्रूमाक्‍त। \v 13 पोतीफर आ मीशेमी योसेफ आ फेक्‍शो वा आंम गुइमी प्रोंइशा वोइश्‍शा, खिं रे प्रोक्‍शो तशा, \v 14 खिं ङा मुर आन कली ब्रेश्‍शा “कोव़ङीन, पोतीफरमी एको हिब्रू मरिम्‍शो पपाइक्‍चा कली चाक्‍तु। एकोमी आं कली ग्‍याइक्‍ताक्‍यी ‘गो नु बाक्‍को’ दे माइक्‍ती। गो चहिं ठेयब सेंदामी वाइ ब्रेत्‍ती। \v 15 मिनु आं कली वाइ ब्रेश्‍शो तशा, आ वा प्रोंइशा प्रोक्‍त” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \v 16 मिनु मेकोमी योसेफ आ फेक्‍शो वा आ नेक्‍था वोइश्‍शा, आ वोंइश मजाक्‍म सम्‍म रिम्‍दा बाक्‍त। \p \v 17 पोतीफर जाक्‍मेनु, आ मीशेमी “एको इन चाक्‍शो गेय पाइब हिब्रूमी आं कोठा ओव़शा ‘गो नु बाक्‍को’ देंत। \v 18 गो चहिं वाइ ब्रेत्‍ती। मिनु आ फेक्‍शो वा प्रोंइशा, खिं रे ग्रूशा प्रोक्‍त” दे मदा बाक्‍त। \v 19 मिनु आ होव़पमी आ मीश आ लोव़ नेंशा, चुरमाक्‍त। \v 20 योसेफ कली लाइश्‍शा, जेल्‍खानम चोक्‍पदा बाक्‍त। मेकेर पिप आ चोक्‍शो मुरपुकी यो बाक्‍मा बाक्‍त। मिनु योसेफ मेकोपुकी नु बाक्‍माक्‍त। \v 21 मिनु परमप्रभु यावेमी योसेफ कली वारच पशा, जेल्‍खान ङा कोव़ब कली “योसेफ रिम्‍शो मुर बाक्‍ब” दे तुइक्‍पदा बाक्‍त। \p \v 22 मिनु मेको कोव़ब मुरुमी योसेफ कली जेल्‍खानम चोक्‍शो मुर आन कली कोव़ब सेला बाक्‍त। मिनु मेकेर बाक्‍शो गेय नेल्‍ल योसेफमी पवा बाक्‍त। \v 23 मेको जेल्‍खान ङा कोव़ब मुरुमी योसेफ आ पशो यो मकोव़ङा बाक्‍त। मारदे हना परमप्रभु यावे मेको नु बाक्‍शो तुइक्‍ता बाक्‍त। मेको नेल्‍ल रिम्‍शो पाइब, दे थमा सुदा बाक्‍त। मिनु परमप्रभु यावे मेको नु बाक्‍मेनु, आ गेय नेल्‍ल रिम्‍शो दुम्‍माक्‍त। \c 40 \s1 योसेफमी ङोमु आ अर्थ शेंशो \p \v 1 मिनु नोले मार दुम्‍माक्‍त देंशा हना, इजीप्‍त ङा पिप फाराओ आ खिंमी पिप कली तूचा गेब आन ठेयब मुर नु पिप कली शोब्‍ले चोइब आन ठेयब मुरुमी आस प्रभु इजीप्‍त ङा पिप कली मरिम्‍शो पाम्‍से बाक्‍त। \v 2 मिनु फाराओमी मेको तूचा गेब आन ठेयब मुर नु शोब्‍ले चोइब आन ठेयब मुर आस पर्बम गाइक्‍ता बाक्‍त। \v 3 मिनु मेको निम्‍फा आस कली नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब गेय पाइब आ जेल्‍खानमी चोक्‍सी बाक्‍त। मेकेर योसेफ यो बाक्‍शो बाक्‍माक्‍त। \v 4 मिनु जेल्‍खान ङा कोव़ब मुरुम योसेफ कली “मेको निम्‍फा आस कली वारच पावो” दे अरेवा बाक्‍त। मिनु वारच पवा बाक्‍त। \p \v 5 मिनु इजीप्‍त ङा पिप आ गेय पाइब ठेयब मुर निक्‍शी जेल्‍खानमी बाक्‍सानु, काबु नाक्‍दो निम्‍फामी ङोमु ताम्‍से बाक्‍त। मेको आस ङोमु आस अर्थ निक्‍शी बाक्‍माक्‍त। \v 6 मिनु सुनी कना योसेफ मेको निक्‍शी आस कली वारच पथ, आस कोठा ओव़मेनु, निम्‍फा सुर्ता पा बाक्‍शो ताम्‍सी बाक्‍त। \v 7 मिनु योसेफमी जेल्‍खानम बाक्‍शो फाराओ आ गेय पाइब आ ठेयब मुर निक्‍शी आस कली “मारदे सुर्ता पनी?” दे हिल्‍लो पाम्‍सी बाक्‍त। \v 8 मिनु मेको निक्‍शीमी “गो ङोमु ताइतस्‍कु। मिनु मेको ङोमु आ अर्थ मरुप्‍स्‍कु। शेंब मुर मबा” देंसा बाक्‍त। मिनु योसेफमी “परमप्रभुमी मेको ङोमु मार बाक्‍बा दे शेंबा ममाइ ङा? लो, आं कली देनीन” दे माइक्‍सी बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ४१:१५-१६; दानीएल २:२७-२८\em* \v 9 मिनु फाराओ कली तूचा गेब आन ठेयब मुरुमी “गो आं ङोमुमी आं ङोंइती अङगुर बोट का ताता। \v 10 मिनु मेको अङगुर बोटमी रा‍शी सां बाक्‍तेक्‍म। मिनु मेको कोच्‍वा दाप्‍शा, फू यो बोइक्‍तेक्‍मे। बोइश्‍शा ङा मिन अङगुर गेडा सिश्‍शा मी‍तेक्‍म। \v 11 मिनु आं गुइमी फाराओ आ कचौरा बाक्‍त। मिनु गो अङगुर आ गेडा आ रस फाराओ आ कचौरामी चिम्‍ता। मिनु कचौरा पिप कली गेता” दे लोव़ पवा बाक्‍त। \p \v 12 मिनु योसेफमी “इन तशो ङोमु आ अर्थ मार बाक्‍ब देंशा हना, मेको राशी सां नाक्‍ती सां बाक्‍नीम। \v 13 मिनु सांबु नाक्‍ती फाराओम इन कली जेल्‍खान रे प्रोंइशा ङा मिन इन ङोंइती पशो गेय लेंशा गेब। मिनु गे ङोंइती ङा खोदेंशो पा फाराओ कली तूचा गेनीनी। लेंशा फाराओ कली कचौरा गेनीनी। इन तशो ङोमु आ अर्थ एको बाक्‍ब। \v 14 इन कली रिम्‍शो दुम्‍मेनु, आं कली यो मप्रेंदीन। आं कली शिशी पने। फाराओ कली आं कली मेको जेल्‍खान रे ग्रुंइचा, दे लोव़ पने। \v 15 ङोंइती आं कली हिब्रू रागी रे खुइ पा चाक्‍तीमी। मुल जेल्‍खानम चोक्‍तीमी। गो मारेइ मरिम्‍शो मपङ” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३७:२८\em* \p \v 16 मिनु फाराओ कली शोब्‍ले चोइब आन ठेयब मुरुम मेको ङोमु आ अर्थ रिम्‍शो बाक्‍त, देंशा, योसेफ कली “गो यो ङोमु का ताता। मेको ङोमुम पिरीङगा सां बुश शोब्‍ले पियाम कुरशो बाक्‍ती। \v 17 नेल्‍ल क्‍येङा आ तार ङा पिरीङगामी फाराओ कली शुश खाल ङा चोशो शोब्‍ले बाक्‍तेक्‍मे। मेको पिरीङगा ङा शोब्‍ले चिक्‍बीम खुइ पा जाम्‍तेक्‍म” दे मदा बाक्‍त। \v 18 मिनु योसेफमी “इन तशो ङोमु आ अर्थ मार बाक्‍ब देंशा हना, मेको पिरीङगा सां, नाक्‍त सां बाक्‍नीम। \v 19 सांबु नाक्‍ती फाराओमी इन कली जेल्‍खान रे ग्रुंइपाइश्‍शा, रवाम क्‍याइक्‍पाइक्‍ब। मिनु चिक्‍बीम इन श्‍ये ब्‍वाइनीम। इन तशो ङोमु आ अर्थ एको बाक्‍ब” दे शेंदा बाक्‍त। \p \v 20 मिनु आ सांबु नाक्‍ती फाराओ आ जरमेशो नाक्‍त बाक्‍माक्‍त। मिनु फाराओमी आ गेय पाइब नेल्‍ल आन कली भोज सेला बाक्‍त। मिनु आ कली तूचा गेब आन ठेयब मुर नु शोब्‍ले चोइब आन ठेयब मुर आस कली जेल्‍खान रे ग्रुंइदीम्‍सी बाक्‍त। \v 21 मिनु आ कली तूचा गेब आन ठेयब मुर कली लेंशा ङोंइती ङा गेय पचा गेवा बाक्‍त। मिनु मेकोमी लेंशा फाराओ कली तूचा गेब दुम्‍माक्‍त। \v 22 शोब्‍ले चोइब आन ठेयब मुर कली चहिं क्‍याइश्‍शा साइक्‍पदा बाक्‍त। योसेफमी दोदेंशो देंमे, मोदेंशो दुम्‍माक्‍त। \v 23 तन्‍न फाराओ कली तूचा गेब आन ठेयब मुरुमी योसेफ कली यु प्रेंदा बाक्‍त। \c 41 \s1 फाराओ आ ङोमु आ अर्थ \p \v 1 मिनु बर्स निक्‍शी नोले फाराओमी ङोमु निक्‍शी तवा बाक्‍त। मिनु ङोमुमी मार तवा बाक्‍त देंशा हना, आंम कली नील खोला आ नेक्‍थान राप्‍शा बाक्‍शो तवा बाक्‍त। \v 2 मिनु नील खोला रे ७ ओटा दारशो दोम्‍शो बी ग्रूशो तवा बाक्‍त। मेको बीपुकीमी बुदी मीलु घांस ब्‍वामे बाक्‍त। \v 3 मिनु नोले नील खोला रे ७ ओटा अर्को काइ मदारशो ग्‍येंशो बी ग्रूशो तवा बाक्‍त। मिनु मेकोपुकी अर्को बी नु नील खोला आ नेक्‍था राप्‍शा बाक्‍मा बाक्‍त। \v 4 मिनु काइ मदारशो ग्‍येंशो बीपुकीमी दारशो दोम्‍शो बी आन कली ब्‍वामे बाक्‍त। नोले फाराओ सेंसे बाक्‍त। \v 5 मिनु फाराओ लेंशा निन्‍द्रा पवानु, लेंशा अर्को ङोमु तवा बाक्‍त। मार तवा बाक्‍त देंशा हना, चेरब बोट कामी शुश आख पाइश्‍शो ७ ओटा ग्रेल्‍शो बाला सिश्‍शो तवा बाक्‍त। \v 6 मिनु नोले पूर्ब ङा फशेम बुश सेल्‍शो ७ ओटा सोप्‍पीक्‍च आइक्‍च बाला तवा बाक्‍त। \v 7 मिनु मेको आइक्‍च बालामी मेको शुश आख पाइश्‍शो ७ ओटा बाला आन कली दाक्‍ग्‍मे बाक्‍त। नोले फाराओ सेंशा, आ ङोमु तशो तुइक्‍ता बाक्‍त। \v 8 मिनु आ थुं मनुथु सुनी कना इजीप्‍त ङा जादू पाइब नु जोक्‍ब तुइक्‍ब नेल्‍ल आन कली ब्रेत्‍थ सोइक्‍तीमी बाक्‍त। मेको जाक्‍मानु, आ ङोमु मेको आन कली शेंदीमी बाक्‍त। तन्‍न सुइमी फाराओ कली मेको ङोमु आस अर्थ देंने मचाप्‍मे बाक्‍त। \em दानीएल २:३\em* \p \v 9 मिनु फाराओ कली तूचा गेब आन ठेयब मुरुमी आ पिप कली “मुलाक्‍ती आं मरिम्‍शो पशो मिम्‍ताक्‍ङ। \v 10 फाराओमी आ गेय पाइब आस पर्बम चुरमेनु, गो नु शोब्‍ले चोइब आन ठेयब मुर नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब गेय पाइब आ जेल्‍खानम चोक्‍सीशा बाक्‍स्‍कुनु, \v 11 गो निक्‍शीम काबु नाक्‍दो ङोमु ताइतस्‍कु। मेको ङोमु निक्‍शी के अर्थ निक्‍शी बाक्‍सा बाक्‍त। \v 12 मेना हिब्रू रागी ङा ठिटा का यो जेल्‍खानम बाक्‍त। मेको इन नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब गेय पाइब आ गेय पाइब बाक्‍त। गो निक्‍शीमी तशो ङोमु मेको कली माइक्‍स्‍कुनु, योसेफमी ङोमु आ अर्थ नेल्‍ल आंस कली शेंताक्‍स्‍की। आं तशो ङोमु आ अर्थ शेंताक्‍यी। मिनु अर्को मुर आ तशो ङोमु आ अर्थ यो शेंताक्‍व। \v 13 दोदेंशो पा शेंदा, मोदेंशोन दुम्‍त। आं गेय आं कली लेंशा गेतीनी। अर्को कली चहिं क्‍याइश्‍शा साइक्‍तेक्‍म” देंमाक्‍त। \p \v 14 मिनु फाराओमी योसेफ कली ब्रथ सोइक्‍ता बाक्‍त। मेकोपुकीमी योसेफ कली रीब पा जेल्‍खान रे ग्रुंइपदमे बाक्‍त। योसेफ कली चां प्रेक्‍शा, नक वा फेक्‍पा, फाराओ आ बाक्‍तीके चाक्‍ग्‍मे बाक्‍त। \v 15 मिनु फाराओमी योसेफ कली “गो ङोमु निक्‍शी ताता। सुइमी मेको आस अर्थ शेंने मचबेम। मिनु गो इ पर्बम लोव़ नेंता। गे मुर आन तशो ङोमु आ अर्थ शेंने चाप्‍नेवे ने” देंमाक्‍त। \v 16 मिनु योसेफमी फाराओ कली “गो ङोमु ङा लोव़ मतुइक्‍नुङ। परमप्रभुमी फाराओ कली थमा पा थुं नाइक्‍चा ङा लोव़ तुइक्‍पाइक्‍ब” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ४०:८\em* \v 17 मिनु फाराओमी “गो आं ङोमुमी नील खोला आ नेक्‍था बाक्‍ती। \v 18 मिनु नील खोला रे ७ ओटा दारशो दोम्‍शो बी ग्रूतेक्‍म। मिनु बुदी मीलु घांस ब्‍वाम्‍तेक्‍म। \v 19 मिनु नोले ७ ओटा मदारशो ग्येंशो बी ग्रूतेक्‍म। गो इजीप्‍त रागी नेल्‍लेमी मोदेंशो मदारशो बी गेनायो मतङमी। \v 20 मिनु मदारशो गेयशो बीपुकीमी ङोंइती ग्रूशो दोम्‍शो बी आन कली ब्‍वाम्‍तेक्‍म। \v 21 मिनु मेको आन कली ब्‍वशा यो, गेयशो बी मदोम्‍म। ङोंइती ङा खोदेंशो पा गेयस ङा गेयस बाक्‍तेक्‍म। बी ब्‍वाम्‍तेक्‍म, दे सुइमी थमा मसुदेम। मिनु नोले गो सेंसाक्‍यी। \v 22 मिनु लेंशा इप्‍ती। मिनु ङोमु तङानु, चेरब बोट का रे ७ ओटा ठेयब रिम्‍शो बाला पाइश्‍शो तातामी। \v 23 मिनु नोले अर्को बोट रे ७ ओटा पूर्ब ङा फशेम सोव़शो इम्‍चीली सोप्‍पीक्‍च बाला ताता। \v 24 मिनु इम्‍चीली सोप्‍पीक्‍च बालापुकीमी मेको ७ ओटा रिम्‍शो बाला आन कली दाक्‍तेक्‍म। गो एको आं ङोमु जादू पाइब आन कली माइक्‍तामी। मेकोपुकीम एको ङोमुमी मार दुम्बा, दे देंने मचबेम” दे योसेफ कली देंमाक्‍त। \v 25 मिनु योसेफमी फाराओ कली “इन ङोमु निम्‍फा कांइचीक खोदेंशो बाक्‍ब। परमप्रभुमी मार पचशो बाक्‍मे, मेको इन कली ङोमुमी कोंइताक्‍व। \v 26 मेको ७ ओटा रिम्‍शो बी ७ ओटा बर्स बाक्‍नीम। मिनु मेको ७ ओटा रिम्‍शो बाला यो ७ बर्स बाक्‍नीम। ङोमु निक्‍शी कांइचीक खोदेंशो बाक्‍नीस। \v 27 मिनु मेको आ नोले ग्रूशो ७ ओटा ग्‍येंशो बीपुकी ७ ओटा बर्स बाक्‍नीम। मिनु मेको ७ ओटा गेडा मसिश्‍शो, पूर्ब ङा फशेम सोव़शो सोप्‍पीक्‍च बाला यो ७ ओटा बर्स बाक्‍नीम। मेको ७ बर्स ङा अन्‍काल बाक्‍नीम। \v 28 आं देंशो मार बाक्‍ब देंशा हना, परमप्रभुमी मार पचा चिक्‍शो बाक्‍मे, मेको इन कली कोंइताक्‍व। मोदेंशो बाक्‍ब। \v 29 नेनीन, इजीप्‍त रागी नेल्‍लेमी ७ बर्स सम्‍म शुश बाली नाली ग्रेल्‍शा, रिम्‍शो बर्स दुम्‍चा चिक्‍शो बाक्‍नीम। \v 30 मिनु आ नोले ७ बर्स सम्‍म अन्‍काल दुम्‍ब। मिनु मेको मरिम्‍शो ७ बर्सम इजीप्‍त रागीमी अन्‍न ग्रेल्‍शो नेल्‍ल प्रेंनीम। मिनु मेको अन्‍कालमी रागी कली थुम्‍पाइक्‍ब। \v 31 मिनु मेको ठेयब अन्‍काल दुम्‍शा, ङोंइती अन्‍न ग्रेल्‍शो बर्स नेल्‍लेमी प्रेंनीम। मारदे हना मेको अन्‍काल शुश श्‍येत ङा बाक्‍ब। \v 32 मिनु इन ङोमु निक्‍शी खेयप ताइतीनी, मेको आ अर्थ मार बाक्‍ब देंशा हना, परमप्रभुमी मेको थमा पा पाइब नु पचा चिक्‍शो बाक्‍ब। \v 33 मोपतीके फाराओमी निप्‍स पाइश्‍शो मुर का इजीप्‍त रागी ङा ठेयब मुर सेलीन। \v 34 मिनु आं देंशो पशा, कोव़ब मुरपुकी यो वोइक्‍चा माल्‍नीनी। मेकोपुकीमी फाराओ आ सासनमी रिम्‍शो ७ बर्सम इन रागी नेल्‍ल रे अन्‍न ५ भाग तिरो पोक्‍चा माल्‍नीम। \v 35 मेको रिम्‍शो बर्स ङा अन्‍न खुप्‍शा, अन्‍काल ङा बर्सम सहर ङा मुर आन कली थुल्‍चा कली उप्‍शा वोइक्‍चा माल्‍नीम। \v 36 मेको उप्‍शा वोइश्‍शो अन्‍न इजीप्‍त रागीमी अन्‍काल मदुम सम्‍म उप्‍चा माल्‍ब। मोपा वोइश्‍शोनु, अन्‍कालमी मबेक्‍नीम” दे योसेफमी फाराओ कली मदा बाक्‍त। \s1 योसेफ ठेयब मुर दुम्‍शो \p \v 37 मिनु फाराओ नु आ गेय पाइब नेल्‍लेमी “योसेफ आ देंशो लोव़ रिम्‍शो बाक्‍ब” दे मिम्‍तमे बाक्‍त। \em हितोपदेस १४:३५\em* \v 38 मिनु फाराओम आ गेय पाइब आन कली “गो योसेफ खोदेंशो मुर अर्को सु थिन्‍ने चाप्‍नया ङा? परमप्रभु आ सोक्‍तीम ब्रीशो मुर का थिन्‍ने चाप्‍नया ङा?” दे हिल्‍लो पामी बाक्‍त। \em प्रस्‍थान ३१:३; हितोपदेस २:६\em* \v 39 मिनु फाराओमी योसेफ कली “परमप्रभुमी मेको नेल्‍ल इ कली तुइक्‍पाइक्‍तु। इ खोदेंशो जोक्‍ब तुइक्‍ब मुर सुइ मथिंसीब। \v 40 इ कली आं रागी ङा मुर आन कली हुकुम पाइब सेल्‍नन। इ देंशो लोव़ मुर नेल्‍लेमी टिचा माल्‍नीम। गे आं सरकार ङा गेय पाइब नेल्‍ल आन क्‍येङा ठेयब मुर दुम्‍नीनी। गो सिरपेचम पतीके ला इ क्‍येङा ठेयब बाक्‍नुङ। \em भजन संग्रह ११३:७\em* \v 41 नेनीन, गो इ कली इजीप्‍त रागी नेल्‍ल ङा ठेयब मुर सेल्‍नन्‍नी” देंमाक्‍त। \em प्रेरित ७:१०\em* \p \v 42 मिनु फाराओम आ छाप क्‍येप्‍तीक औंठी आ ब्रेप्‍चो रे प्रुइश्‍शा, योसेफ आ ब्रेप्‍चोम लिक्‍ता बाक्‍त। मिनु योसेफ कली दारशो बुश वा फेक्‍पाइश्‍शा, सुन के माला रेल्‍दा बाक्‍त। \em एस्‍तर ३:३०; दानीएल ५:२९\em* \v 43 मिनु फाराओमी योसेफ कली आ नोले ङा बग्‍गीमी ङोइक्‍पदा बाक्‍त। मिनु योसेफ आ ङोंइती बाक्‍बपुकीमी “योसेफ आ ङोंइती पोक्‍च थेक्‍शा, सेउ पने” दे ब्रेम्‍मा बाक्‍त। मोपा इजीप्‍त रागी ङा हुकुम पाइब सेला बाक्‍त। \em एस्‍तर १०:३\em* \v 44 मिनु फाराओमी “गो फाराओ नङ। इजीप्‍त रागीमी गे मार पचा देंनी, मेको ला पचा माल्‍नीम” दे योसेफ कली देंमाक्‍त। \v 45 मिनु फाराओमी योसेफ कली साफेनाथ-पानेआह, दे नक नें वोदा बाक्‍त। मिनु योसेफ कली पोतीफेरा माइश्‍शो ओन सहर ङा नाक्‍सो आ तमी आसेनाथ नु ग्‍युंबे पाइक्‍ता बाक्‍त। मिनु योसेफ इजीप्‍त रागी नेल्‍ल कोव़थ हिरचा गोवा बाक्‍त। \v 46 योसेफ फाराओ पिप आ ङोंइती लोव़ पवानु, ३० बर्स दुम्‍शो बाक्‍माक्‍त। मिनु फाराओ आ ङोंइती रे लशा, इजीप्‍त रागी नेल्‍ल हिरथ लमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३७:२\em* \s1 योसेफम इजीप्‍त कली गेय पशो \p \v 47 मिनु मेको रिम्‍शो बाली ग्रेल्‍तीक ७ बर्समी इजीप्‍त नेल्‍ल ङा रूमी थाम्‍पा अन्‍न ग्रेल्‍माक्‍त। \v 48 मिनु योसेफमी मेको बाली ग्रेल्‍शो ७ बर्स ङा अन्‍न सहर सहरम उप्‍शा, वोदा बाक्‍त। मेको सहरम एर ओंथ सु सु आन रू बाक्‍मे, मेकेर ङा अन्‍न मेको सहरम उप्‍शा वोदा बाक्‍त। \v 49 मिनु योसेफमी समुन्‍द्र ङा बाल्‍वा खोदेंशो पा अन्‍न उप्‍शा, शुश दुम्‍तीके पुक्‍चा यो प्रोना बाक्‍त। मारदे हना पुक्‍ने मचाप्‍चा ङा पा शुश बाक्‍माक्‍त। \s1 योसेफ आ तौ निक्‍शी \p \v 50 मिनु अन्‍काल दुम्‍चा ङोंइती योसेफ आ मीश ओन सहर ङा नाक्‍सो पोतीफेरा आ तमी आसेनाथमी तौ निक्‍शी थि‍माक्‍त। \v 51 मिनु योसेफमी “ङोंइती श्‍येत जङानु, परमप्रभुमी आं आफ आ खिं ङा मुर आन कली प्रेंपाइक्‍ती” दे मिम्‍शा, आ ङोंइती जरमेशो तौ कली मनस्‍से नें वोदा बाक्‍त। \v 52 अर्को कली एफ्राइम नें वोदा बाक्‍त। मारदे हना “परमप्रभुमी आं कली रागीमी श्‍येत जङानु, शुश दुम्‍पाइक्‍ती” दे मिम्‍ता बाक्‍त। \v 53 मिनु इजीप्‍त रागीमी मेको रिम्‍शो अन्‍न ग्रेल्‍शो ७ बर्स नुम्‍माक्‍त। \v 54 मिनु योसेफ आ देंशो ७ बर्स ङा अन्‍काल दुम्‍चा गोवा बाक्‍त। मेको अन्‍काल रागी रागी नेल्‍लेमी दुम्‍माक्‍त। इजीप्‍त रागीमी चहिं अन्‍न थिंसे बाक्‍त। \v 55 मिनु इजीप्‍त रागीमी ठेयब अन्‍काल दुम्‍शा, मुरपुकीमी फाराओ कली “अन्‍न गेकी” दे पुन्‍मे बाक्‍त। मिनु फाराओम इजीप्‍त ङा मुर आन कली “योसेफ नु पुंइथ लने। मेकोमी मार देंबा, मेको पने” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \v 56 मिनु मेको अन्‍काल रागी रागी नेल्‍लेमी दुम्‍माक्‍त। मेना योसेफमी अन्‍न वोइक्‍तीक नेल्‍ल रोक्‍चा गेवा बाक्‍त। इजीप्‍त ङा मुर आन कली अन्‍न लेयपदा बाक्‍त। रागी नेल्‍लेमी ठेयब अन्‍काल दुम्माक्‍त। \v 57 मिनु अर्को रागी ङा मुरपुकी यो इजीप्‍त रागीमी अन्‍न ग्‍याप्‍थ, योसेफ आ ङोंइती जाक्‍मा बाक्‍त। मारदे हना मेको अन्‍कालम रागी नेल्‍ल ग्रोइक्‍माक्‍त। \c 42 \s1 याकूब आ तौपुकी इजीप्‍त लशो \p \v 1 मिनु याकूबमी इजीप्‍त रागीमी अन्‍न बाक्‍ब दे तुइश्‍शा, आ तौ आन कली “गे मारदे कोव़मुशा बाक्‍नीनी? मारेइ मपाइनीनी? \v 2 नेनीन, इजीप्‍त रागीमी अन्‍न बाक्‍ब। मिनु गोपुकी अन्‍कालमी मबेक्‍य, ब्रोंइय अन्‍न ग्‍याप्‍थ लने” देंमाक्‍त। \v 3 मिनु योसेफ आ १० जना लोक्‍बपुकी इजीप्‍त अन्‍न ग्‍याप्‍थ लमा बाक्‍त। \p \v 4 याकूबमी योसेफ आ लोक्‍ब बेन्‍यामीन कली चहिं श्‍येत दुम्‍बा कों, दे हिंशा, आ लोक्‍बपुकी नु मसोइक्‍ता बाक्‍त। \v 5 मोपा याकूब आ तौपुकी अर्को मुर नु इजीप्‍त अन्‍न ग्‍याप्‍थ जाक्‍दीम्‍मा बाक्‍त। मारदे हना कनान रागीमी यो अन्‍काल दुम्‍माक्‍त। \p \v 6 मिनु योसेफ सरकार ङा ठेयब मुर दुम्‍शा, रागी नेल्‍ल ङा मुर आन कली अन्‍न लेयपदा बाक्‍त। योसेफ आ लोक्‍बपुकी जाक्‍शा, योसेफ आ ङोंइती खुम्‍की पा बाप्‍शा, सेउ पामे बाक्‍त। \v 7 मिनु योसेफमी आ लोक्‍ब आन कली तशा, तुइक्‍ता बाक्‍त। तन्‍न मतुइश्‍शो खोदेंशो पा ठेयब सेंदामी “ते रे जाक्‍नी?” दे हिल्‍लो पामी बाक्‍त। मिनु मेकोपुकीमी “गो कनान रागी रे अन्‍न ग्‍याप्‍थ जाक्‍तक” देंमा बाक्‍त। \v 8 योसेफम आ लोक्‍ब आन कली तुइक्‍ता बाक्‍त। मेकोपुकीमी चहिं योसेफ कली मतुइक्‍त्‍मे बाक्‍त। \v 9 मिनु योसेफम आ लोक्‍ब आन पर्बम आ ङोमु मिम्‍ता बाक्‍त। मिनु मेको आन कली “गे क्‍यारी पाइब बाक्‍नीनी। एको रागीम ते रे ओव़चा, दे कोव़थ जाक्‍तीनी” दे आ लोक्‍ब आन कली माइक्‍मी बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३७:५-९\em* \v 10 मिनु मेकोपुकीमी “ममाइ प्रभु, इन गेय पाइब अन्‍न ग्‍याप्‍थ जाक्‍तक। \v 11 गो नेल्‍ल मुर का आ तौ नकी। गोपुकी ठीक पाइब बाक्‍नीकी। इन गेय पाइब, गो क्‍यारी पाइब मनकी” देंमा बाक्‍त। \v 12 मिनु योसेफमी “ममाइ, गे एको रागी ‘दोपा ओव़चा’ दे कोव़थ जाक्‍तीनी” देंमाक्‍त। \v 13 मिनु मेकोपुकीमी “गो इन गेय पाइब १२ जना लोक्‍ब बाक्‍नीकी। कनान रागी ङा मुर का आ तौ नकी। नेनीन, कान्‍छा मुल आ आफ नु बाक्‍ब। का चहिं मबाक्‍ब” दे योसेफ कली मदमे बाक्‍त। \v 14 मिनु योसेफमी “आं देंशो खोदेंशो पा, गे क्‍यारी पाइब बाक्‍नीनी। \v 15 गो इन कली कोव़नुङ, फाराओ आ नेंमी इन लोक्‍ब कान्‍छा मजाक्‍म सम्‍म गे एकेर रे लचा मताइनीनी। \v 16 इन दाते ङा का कली इन लोक्‍ब कान्‍छा ब्रथ सोइक्‍तीन। मेना सम्‍म गे एक जेल्‍खानम बाक्‍नीनी। इन लोव़ थमा बाक्‍म कों, जोल बाक्‍म कों, नोले तुंइ‍सीब। गे इन लोक्‍ब कान्‍छा मचाक्‍तीनी हना, फाराओ आ नेंमी गे क्‍यारी पाइब बाक्‍नीनी” देंमाक्‍त। \v 17 मेको नेल्‍ल आन कली नाक्‍त सां सम्‍म जेल्‍खानम चोक्‍मी बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३७:२४\em* \p \v 18 मिनु नाक्‍त सां नोले योसेफमी “गो परमप्रभु कली मान पा हिंनुङ। मोपतीके गेपुकी ब्रोंइचा कली आं देंशो पने। \v 19 गे ठीक पाइब मुर बाक्‍तीनी हना, इन दाते ङा का चहिं जेल्‍खानम बाक्‍कीने। अर्को अन्‍न कुरशा, इन खिं लने। \v 20 इन लोक्‍ब कान्‍छा कली एक चाक्‍कीन। मिनु इन लोव़ थमा बाक्ब, दे तुंइसीब। मिनु गे बेक्‍चा ममाल्‍नीनी” दे आ लोक्‍ब आन कली माइक्‍मी बाक्‍त। मिनु आ देंशो पामे बाक्‍त। \p \v 21 मेकोपुकीमी “गो थमा पा इं लोक्‍ब आ पर्बम ठेयब पाप पाइतय। मेकोमी इं कली तशा, शुश हिंशा, पुनानु यो, मेको आ लोव़ मनेंय। मोपतीके इं कली एको श्‍येत दुम्‍त” देंमुमा बाक्‍त। \em भजन संग्रह ५०:२१\em* \v 22 मिनु रूबेनमी “मेको आल कली मारेइ पाप मपने, दे गो इन कली मदेंङा ङा? तन्‍न गे आं लोव़ मनेंनी। मेको कली श्‍येत गेशो हुश आ क्‍येक्‍क लेत्‍चा पुंइसाक्‍य” दे आ लोक्‍ब आन कली देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३७:२१-२२\em* \v 23 मिनु योसेफमी मेको आन लोव़ नेल्‍ल रुप्‍तु, दे मतुइक्‍तमे बाक्‍त। मारदे हना योसेफमी मेकोपुकी नु लोव़ पवानु, आन लोव़ रुप्‍ब नु आ कली आ अर्थ देंब मुर का वोदा बाक्‍त। \v 24 मिनु योसेफ आ लोक्‍बपुकी रे लशा ङाक्‍माक्‍त। मिनु लेश्‍शा जाक्‍शा, मेकोपुकी नु लोव़ पशा, मेको आन ङोंइती सिमियोन कली पाइक्‍ता बाक्‍त। \v 25 मिनु नोले योसेफमी आन धोक्रोम अन्‍न प्रिंपाइश्‍शा, आन गेशो क्‍येट यो लेंशा, आन धोक्रोम कुर पपाइश्‍शा, लां कली जचा थोव़क यो गेपाइक्‍मी बाक्‍त। आ लोक्‍ब आन कली मोदेंशो पाइक्‍मी बाक्‍त। \p \v 26 मिनु मेकोपुकी अन्‍न आन गधा तारी वोइश्‍शा लमा बाक्‍त। \v 27 मिनु लांमी बास बाक्‍मानु, आन दाते ङा कामी आ गधा कली थुल्‍चा, दे आ धोक्रो रोक्‍गा बाक्‍त। मिनु आ धोक्रो आ शोव़मी आ थाप्‍शो क्‍येट थिदा बाक्‍त। \v 28 मिनु मेकोमी आ लोक्‍ब आन कली “आं क्‍येट लेत्‍मे देय मार में? आं धोक्रो आ शोव़म बाक्‍त, शां” दे लोव़ पवा बाक्‍त। मिनु नेल्‍लेमी सुर्ता पशा “परमप्रभुमी इं कली मार पवा” दे हिंमा बाक्‍त। \p \v 29 मेकोपुकीमी आन आफ याकूब आ खिं कनान रागी जाक्‍दीश्‍शा, मार मार दुम्‍मे, नेल्‍ल शोव़ङमे बाक्‍त। \v 30 मेकोपुकीमी “मेको रागी ङा ठेयब मुरुम आंइ कली ठेयब सेंदामी लोव़ पशा, आंइ कली आन रागी क्‍यारी पाइब सुइक्‍तु। \v 31 गोपुकीमी ‘गो ठीक पाइब बाक्‍नीकी, गो क्‍यारी पाइब मनकी। \v 32 गो १२ लोक्‍ब, आफ का आ तौ नकी। का मुल मबाक्‍ब, कान्‍छा कनान रागीम आफ नु बाक्‍ब’ दे माइक्‍तक। \v 33 मिनु मेको रागी ङा ठेयब मुरुम आंइ कली ‘गो दोपा तुइक्‍नुङा, गे ठीक मुर बाक्‍नीनी, दे इन लोक्‍ब का गो नु बाक्‍चा माल्‍ब। अरु चहिं अन्‍कालम जचा कली अन्‍न कुरशा, खिं लेश्‍शा लने। \em उत्‍पत्ती ४२:२४\em* \v 34 मिनु इन लोक्‍ब कान्‍छा कली एक चाक्‍कीन। मेको नोले ला गेपुकी क्‍यारी पाइब मननी, दे तुइक्‍नुङ। मेना इन लोक्‍ब कली प्रोंइशा, लचा गेनुङ’ दे माइक्‍तीकी” दे आन आफ कली देंमा बाक्‍त। \p \v 35 मिनु नोले आन धोक्रो रोक्‍शा, नेल्‍लेमी आन थाप्‍शो क्‍येट आन धोक्रोमी थित्‍मे बाक्‍त। मिनु मेकोपुकी नु आन आफ मेको क्‍येट तशा, हिंमा बाक्‍त। \v 36 मिनु आन आफ याकूबमी “गे आं आल कली रोइक्‍ब बाक्‍नीनी। योसेफ लत। सिमियोन लत। मुल बेन्‍यामीन लाइक्‍चा माल्‍नीनी। एको नेल्‍ल आं कली श्‍येत गेचा कली बाक्‍ब” दे आ तौ आन कली देंमाक्‍त। \v 37 मिनु रूबेनमी “गो बेन्‍यामीन ठीक पा मलेत्‍ताक्‍ङ हना, आं तौ निक्‍शी आस कली सतीन” दे आ आफ कली मदा बाक्‍त। \v 38 मेकोमी “आं तौ गे नु लचा मगेनुङ। आ लोक्‍ब बेक्‍त, आ का ला बाक्‍ब। मेको कली लांमी मार मार दुम्‍ने चाप्‍ब। बेक्‍त हना, गेपुकीमी चां बोइश्‍शो आं कली ठेयब श्‍येत जपाइश्‍शा तुरसुम वोइक्‍चा माल्‍नीनी” दे याकूबम आ तौ आन कली माइक्‍मी बाक्‍त। \c 43 \s1 याकूब आ तौपुकी लेंशा इजीप्‍त लशो \p \v 1 मिनु मेको रागीमी अन्‍काल बारना बारन ल‍माक्‍त। \v 2 मिनु आन इजीप्‍त रे चाक्‍शो अन्‍न नेल्‍ल नुप्‍शा, आन आफोमी मेको आन कली “लेंशा इच्‍का जचा थोव़क ग्‍याप्‍थ लने” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \v 3 मिनु यहूदामी “मेको ठेयब मुरुमी ‘गे इन लोक्‍ब कान्‍छा मचाक्‍तीनी हना, आं कली ग्रुम्‍थ मजाक्‍कीन’ दे आंइ कली हुइक्‍ताक्‍व। \em उत्‍पत्ती ४२:१५-३४\em* \v 4 गे आंइ लोक्‍ब कान्‍छा कली गोपुकी नु सोइक्‍ताक्‍नी हना, ला लाइनीकी। \v 5 गे मेको कली गो नु मसोइक्‍ताक्‍नी हना, मलाइनीकी। मारदे हना मेको ठेयब मुरुमी ‘गे इन लोक्‍ब कान्‍छा मचाक्‍तीनी हना, आं कली ग्रुम्‍थ मजाक्‍कीन’ दे आंइ कली हुइक्‍ताक्‍व” दे आ आफ कली देंमाक्‍त। \v 6 मिनु इस्राएलमी “मारदे मेको मुर कली ‘आंइ लोक्‍ब कान्‍छा बाक्‍ब’ दे शेंदीनी? मिनु आं कली ओदेंशो मरिम्‍शो पाइय्‍यीनी” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \v 7 मिनु मेकोपुकीमी “मेको ठेयब मुरुमी ‘इन आफ मुल सम्‍म ब्रोंइशो बाक्‍बा? अर्को लोक्‍ब यो बाक्‍बा?’ दे आंइ कली खिं ङा मुर आन पर्बम शुश हिल्‍लो पाप्‍तु। मिनु गोपुकीमी मेकोन देंतक। ‘इन लोक्‍ब कान्‍छा चाक्‍कीन’ देंब, दे गो दोपा तुइक्‍नीकी?” दे आन आफ कली देंमा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ४२:७-१३\em* \v 8 मिनु यहूदामी “कान्‍छा गो नु सोइक्‍तीन। गे गो नु इं आइक्‍च आल यो मबेक्मल, दे गो लाइनीकी। \v 9 गो एको आ जमानी दुम्‍नुङ। गो लेश्‍शा जाक्‍ङा‍नु, गो एको कली चाक्‍शा, इन ङोंइती मवोइक्‍ता हना, गेना हना यो आं पाप लील। \v 10 गो एको कली रिम्‍शा मबाक्‍शो नकी हना, गो खेयप निक्‍शी लने पिने थुम्‍क वा” दे आ आफ कली देंमाक्‍त। \p \v 11 मिनु आन आफ इस्राएलमी “मुल मो दुम्‍चा माल्‍शो बाक्‍त हना, गे मेको ठेयब मुर कली इं रागी ङा नेल्‍ल क्‍येङा रिम्‍शो फल, इच्‍का ख्रेक्‍तीक तेल, इच्‍का खुदो, मस्‍लापुकी, ब्रोव़शो रिना पाइब थोव़क, फोरो नु देसी बदाम कोसेली लतीन। \em हितोपदेस १८:१६\em* \v 12 मिनु इन क्‍येट नु ङोंइती ङा इन धोक्रोम बाक्‍शो क्‍येट यो लतीन। प्रेंशा मो दुम, कों? मार दुम्‍मे? \em उत्‍पत्ती ४२:२७, ३५\em* \v 13 इन लोक्‍ब कान्‍छा लाइश्‍शा, मेको ठेयब मुर कली लेंशा ग्रुम्‍थ लने। \v 14 नेल्‍ल क्‍येङा सक्ति पाइश्‍शो परमप्रभुमी मेको मुर आ ङोंइती इन कली शिशी गेवल। मिनु इन अर्को लोक्‍ब नु बेन्‍यामीन यो सोइक्‍तल। गो श्‍येत जचान माल्‍शो बाक्‍ती हना यो, श्‍येत जङल” दे आ तौ आन कली माइक्‍मी बाक्‍त। \v 15 मिनु आ तौपुकीमी मेको कोसेली, ङोंइती ङा क्‍येट, अर्को क्‍येट नु बेन्‍यामीन लाइश्‍शा, इजीप्‍त रागी लशा, योसेफ आ ङोंइती जाक्‍दीम्‍मा बाक्‍त। \p \v 16 मिनु योसेफमी मेकोपुकी नु बेन्‍यामीन कली तशा, आ खिं ङा ठेयब गेय पाइब मुर कली “मेको मुर आन कली आं खिं लाइक्‍मी। बस्‍तु का क्‍योरशा, भोज ठीक पावो। मारदे हना मुलाक्‍ती मेकोपुकी गो नु जाइनीम” देंमाक्‍त। \v 17 मिनु मेको मुरुम योसेफ आ देंशो पशा, नेल्‍ल आन कली योसेफ आ खिं ओंइदीमी बाक्‍त। \v 18 मेकोपुकी चहिं हिंमा बाक्‍त, मारदे हना योसेफ आ खिं आगा ओंइदीमी बाक्‍त। मिनु मेकोपुकीमी “मारदे हना इं ङोंइती ङा क्‍येट इं धोक्रोम थित्‍तय। मिनु इं कली वाइल सेल्‍चा नु इं गधा रोइक्‍चा कली इं कली एके ओंइताक्‍मे” देंमुमा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ४२:२८\em* \v 19 मिनु योसेफ आ खिं ङा ठेयब गेय पाइब आ नेक्‍था लशा, लाप्‍चो रे मेको नु लोव़ पामे बाक्‍त। \v 20 मिनु “हजुर, गोपुकी ङोंइती खेयप का जचा थोव़क ग्‍याप्‍थ जाक्‍तक। \v 21 मिनु गोपुकी बास बाक्‍तीके जाक्‍दीश्‍शा, आंइ धोक्रो रोक्‍शा, कोव़कानु, आंइ क्‍येट नेल्‍ल आंइ धोक्रो धोक्रोम थित्‍तक। \v 22 मुल गो लेंशा चाक्‍तक। अर्को जचा थोव़क ग्‍याप्‍चा कली यो क्‍येट चाक्‍तक। सुम आंइ क्‍येट आंइ धोक्रोम कुर पवा, गो मतुइक्‍नीकी” दे ठेयब गेय पाइब कली देंमा बाक्‍त। \v 23 मिनु मेकोमी “इन थुं नाइक्‍तीने, महिनीने। इन परमप्रभु, इन आफ आ परमप्रभुमी इन क्‍येट इन धोक्रोम कुर पवा माइ। गो इन क्‍येट ताक्‍ता” देंमाक्‍त। मिनु मेकोमी सिमियोन कली चाक्‍गा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ४२:२४\em* \v 24 मिनु मेको मुरुम मेको आन कली योसेफ आ खिं ओंइशा, खोइल चिक्‍चा कली ब्‍वाक्‍कु गेवा बाक्‍त। आन गधा आन कली थुला बाक्‍त। \v 25 मिनु नाक्‍ती दुम्‍चा चिक्‍तानु, मेको नु काथा जचा माल्‍ब देंशो नेंशा, आन कोसेली गेचा कली ठीक पामे बाक्‍त। \p \v 26 मिनु योसेफ जाक्‍मेनु, मेकोपुकीमी आन कोसेली लाङगा रे ओंइशा, मेको आ ङोंइती वोइश्‍शा, खुम्‍की पा बाप्‍शा ख्रेत्‍मे बाक्‍त। \v 27 मिनु योसेफमी मेको आन कली “दोपा बाक्‍नी? इन आफ, इन देंशो खाल्‍पा, रिम्‍शो बाक्‍मे? मुल सम्‍म ब्रोंइमे?” दे हिल्‍लो पामी बाक्‍त। \v 28 मिनु मेकोपुकीमी “इन गेय पाइब आंइ आफ मुल सम्‍म ब्रोंइशो नु रिम्‍शो बाक्‍ब” देंशा, आन पिया खुक्‍शा, सेउ पामे बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३७:७,९\em* \v 29 मिनु योसेफमी आ लोक्‍ब बेन्‍यामीन, आ ममा आ तौ तशा “इन देंशो इन लोक्‍ब कान्‍छा एकोन बाक्‍बा?” देंशा, बेन्‍यामीन कली “परमप्रभुमी इ कली शिशी पवल, आं तौ” देंमाक्‍त। \v 30 मिनु योसेफमी आ लोक्‍ब तशा, ग्‍येरसीशा ङाक्‍चा कली ते लङ, दे आ कोठा लशा ङाक्‍माक्‍त। \v 31 मिनु आ कुल चिक्‍शा, लेम्‍माक्‍त। मिनु गेय पाइब आन कली “शोब्‍ले ख्रेत्‍तीन” देंमाक्‍त। \v 32 मिनु योसेफ, आ लोक्‍ब नु मेको नु जाइब इजीप्‍त ङा मुर नेल्‍ल आन कली आन पेवा पेवा जचा थोव़क ख्रेत्‍मे बाक्‍त। मारदे हना इजीप्‍त ङा मुर हिब्रू नु जचा मदुम्‍बाक्‍माक्‍त। इजीप्‍त ङा मुरपुकी ग्रांग्रा दीबाक्‍मा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३९:६; उत्‍पत्ती ४६:३४; प्रस्‍थान ८:२२\em* \v 33 मिनु योसेफमी आ लोक्‍ब आन कली ङोंइती जरमेशो, माइला, साइला पा कान्‍छा सम्‍म गार पा निप्‍पदा बाक्‍त। मिनु मेकोपुकी छक लाक्‍मा बाक्‍त। \v 34 मिनु योसेफ आ ङोंइती रे जचा ब्‍वचा थोव़क लाइश्‍शा, मेको आन कली ख्रेप्‍पदा बाक्‍त। बेन्‍यामीन आ भाग अरु आन क्‍येङा ५ भाग खोइ शुश बाक्‍माक्‍त। मिनु मेकोपुकी योसेफ नु जशा तूशा, ग्‍येरशा बाक्‍मा बाक्‍त। \c 44 \s1 योसेफ नु आ लोक्‍बपुकी \p \v 1 मिनु योसेफमी आ खिं ङा ठेयब गेय पाइब कली “मेको मुर आन धोक्रो प्रिंपतो। गिश कुरने चाप्‍नीमी, मिश प्रिंपतो। मिनु आन क्‍येट अन्‍न आ शोव़म वोतो। \v 2 मिनु आं चांदी के कचौरा, आ क्‍येट नु मेको नेल्‍ल क्‍येङा ठिटा आ धोक्रो आ शोव़म वोतो” दे मदा बाक्‍त। मिनु मेकोमी योसेफ आ देंशो खोदेंशो पा पवा बाक्‍त। \v 3 मिनु सुनी कना रिम्‍शो पा नां मसोव़थु, मेको मुर नु आन गधा आन कली लचा गेमे बाक्‍त। \v 4 मिनु सहर रे लमानु, योसेफम आ ठेयब गेय पाइब कली “बोक्‍को, मेको आन नोले खोतो। मिनु मेको आन कली थिश्‍शा ‘मारदे गे रिम्‍शो पाइब कली मरिम्‍शो पनी? \v 5 मारदे आं प्रभु आ मार मार तूतीक नु लिंक्‍यु कोव़तीक चांदी के कचौरा खुइ पनी? गे मरिम्‍शो पाइतीनी’ दे माइक्‍मी” दे मदा बाक्‍त। \v 6 मिनु मेको आन कली थिश्‍शा, मोदेंशो लोव़ पवा बाक्‍त। \v 7 मिनु मेकोपुकीमी “आंइ प्रभुम मारदे मोदेंशो लोव़ पाइबा? गो मो मपक। \v 8 नेनीन, आंइ धोक्रोमी थिश्‍शो क्‍येट कनान रागी रे लेंशा चाक्‍तक। गो दोपा इन प्रभु आ खिं रे सुन चांदी खुइ पाइनीकी? \em उत्‍पत्ती ४३:२१\em* \v 9 गो इन गेय पाइब सु नु मेको कचौरा बाक्‍मे, मेको बेक्‍ल। मिनु गोपुकी यो इन वाइल दुम्‍कल” दे मदमे बाक्‍त। \v 10 मिनु मेकोमी “इन देंशो खोदेंशो दुम्‍ल। सु आ धोक्रोम थिंसीबा, मेको आं वाइल दुम्‍ब। अरु मो लाइनीनी” देंमाक्‍त। \v 11 मिनु नोले मेकोपुकीमी रीब रीब पा आन धोक्रो गधा रे शोल्‍शा, रोक्‍शा कोव़ङमे बाक्‍त। \v 12 मिनु मेकोमी ङोंइती जरमेशो आ धोक्रोमी, नोले नेल्‍ल आन धोक्रोमी का का पा माल्‍शा, कान्‍छा ला लीमाक्‍त। मिनु कचौरा बेन्‍यामीन आ धोक्रोमी थिदा बाक्‍त। \v 13 मिनु मेकोपुकीमी आन वा खाक्‍शा, आन अन्‍न लेंशा गधा तार वोइश्‍शा, सहर लेम्‍मा बाक्‍त। \p \v 14 मिनु यहूदा नु आ लोक्‍बपुकी योसेफ आ खिं जाक्‍मानु, योसेफ मेक उइ बाक्‍माक्‍त। मेको आ ङोंइती खुम्‍की पा बाम्‍मा बाक्‍त। \v 15 योसेफम मेको आन कली “गे मार पनी? आं खोदेंशो मुरुम नेल्‍ल तुइक्‍ब, दे मतुइक्‍तीनी?” दे मेको आन कली हुइक्‍ता बाक्‍त। \v 16 मिनु यहूदामी “आंइ प्रभु कली मार देंनीकी? मार लोव़ पाइनीकी? गोपुकी ‘ठीक मुर बाक्‍नीकी’ दे दोपा देंने चाप्‍नीकी? परमप्रभुमी इन गेय पाइब आन मरिम्‍शो कोंइताक्‍व। नेनीन, गोपुकी नु कचौरा धोक्रोम बाक्‍ब, गो नेल्‍ल आंइ प्रभु इन वाइल दुम्‍तक” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ४२:२१-२२\em* \v 17 मिनु योसेफमी “ममाइ, मेको मपाइनुङ। तन्‍न सु मुर नु आं कचौरा बाक्‍मे, मेको ला आं वाइल दुम्‍चा माल्‍ब। गेपुकी चहिं थुं नाइश्‍शा, इन आफ आ बाक्‍तीक लने” देंमाक्‍त। \p \v 18 मिनु यहूदा मेको आ नेक्‍था लशा “आं प्रभु, लोव़ का पचा गेयीनी। इन गेय पाइब आ पर्बम मगाइक्‍तीने। गे फाराओ खोदेंशो बाक्‍नीनी। \v 19 आं प्रभुमी ङोंइती आ गेय पाइब आन कली ‘इन के आफ बाक्‍बा? अर्को लोक्‍ब यो बाक्‍बा?’ दे हिल्‍लो पाइतीनी। \em उत्‍पत्ती ४२:७,१३; उत्‍पत्ती ४३:७\em* \v 20 मिनु गोपुकीमी आंइ प्रभु कली ‘आंइ के आफ खाल्‍पा दुम्‍शो बाक्‍ब। मिनु खाल्‍पाम थिशो तौ का यो बाक्‍ब। मेको आ लोक्‍ब चहिं बेक्‍त। मेको लीशो आ ममा आ का ला तौ बाक्‍ब। मिनु आ आफोमी मेको कली शुश दाक्‍ब’ दे इन कली देंतक। \v 21 मिनु गेमी ‘आं कली कोंइचा कली मेको एक चाक्‍कीन’ देंतीनी। \v 22 गोपुकीमी आंइ प्रभु कली ‘मेको वोंइश आलमी आ आफ कली प्रोंइने मचाप्‍ब। प्रोंइतु हना, आ आफ बेक्‍ब’ देंतक। \v 23 मिनु गेमी इन गेय पाइब आन कली ‘इन लोक्‍ब कान्‍छा मचाक्‍तीनी हना, गे आं कली ग्रुम्‍थ मपिने’ देंतीनी। \em उत्‍पत्ती ४२:१५; उत्‍पत्ती ४३:३-५\em* \v 24 गोपुकी आंइ आफ इन गेय पाइब आ बाक्‍तीके जाक्‍दीश्‍शा, इन लोव़ नेल्‍ल माइक्‍तक। \v 25 आंइ आफोमी ‘लेंशा जचा थोव़क ग्‍याप्‍थ लने’ देंत। \v 26 मिनु गोपुकीमी ‘आंइ लोक्‍ब कान्‍छा मलाइक्‍तक हना, गो लने मचाप्‍नीकी। मारदे हना आंइ कान्‍छा भाइ गोपुकी नु मलत हना, ग्रुम्‍चा मदुम्‍ब’ देंतक। \v 27 मिनु इन गेय पाइब आंइ आफोम आंइ कली ‘आं मीशेम तौ निक्‍शी थिप्‍तु, गे तुइक्‍नीनी। \v 28 का आं बाक्‍तीक रे लत। जन्‍तुमी मेको कली ब्‍वाम्‍तेक्‍मे। गो मेको कली लेंशा मतङ। \em उत्‍पत्ती ३७:३२-३३\em* \v 29 मिनु गे एको कली यो लाइक्‍तीनी हना, लांम बेक्‍बा कों, बेक्‍त हना, गे आं बोइश्‍शो चां श्‍येतम प्रिंशा, तुरसुम वोइक्‍चा माल्‍नीनी’ दे लोव़ पाप्‍तु। \em उत्‍पत्ती ४२:३८\em* \v 30 मिनु गो इन गेय पाइब आंइ आफ आ बाक्‍तीक जाक्‍दी‍कानु, एको वोंइश आल, आ आफ आ थुं नेल्‍लेमी दाक्‍ब। मोपतीके गोपुकी नु मबाक्‍त हना, \v 31 मेको तशा, आ आफ बेक्‍ब। मिनु गोपुकीमी आंइ आफ, चां बोइश्‍शो इन गेय पाइब कली सुर्ता पपाइश्‍शा, श्‍येत जपाइश्‍शा तुरसुम वोइक्‍चा माल्‍नीकी। \v 32 गो मेको आ जमानी बाक्‍शो बाक्‍नुङ। गो आफ कली ‘मेको आल मचाक्‍ता हना, आं मरिम्‍शो पशो गेना हना यो आं तारी लील’ देंती। \em उत्‍पत्ती ४३:९\em* \v 33 मोपतीके एको वोंइश आल ममाइ, आं प्रभु, आं कली इन वाइल वोतीन। एको वोंइश आल आ लोक्‍बपुकी नु लचा गेने। \v 34 गो आं आफ आ ङोंइती एको वोंइश आल मलाइक्‍थु, दोपा लने चाप्‍नुङा? आं आफ आ श्‍येत तशा, गो यो फाल्‍ने मचाप्‍नुङ” दे यहूदामी योसेफ कली देंमाक्‍त। \c 45 \s1 योसेफमी तुइक्पांइसी‍शो \p \v 1 मिनु नोले योसेफमी आ मुर नेल्‍ल आन ङोंइती फाल्‍ने मचबा बाक्‍त। मिनु “आं गेय पाइब नेल्‍ल एकेर रे लने” दे सोइक्‍पदा बाक्‍त। मिनु योसेफमी आंम कली आ लोक्‍ब आन कली तुइक्‍पदानु, कोठामी सुइ मबाक्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। \v 2 मिनु ठेयब सेंदामी ङाक्‍मेनु, फाराओ आ खिंम बाक्‍ब इजीप्‍त ङा मुर नेल्‍लेम नेन्‍मे बाक्‍त। \v 3 मिनु योसेफमी आ लोक्‍ब आन कली “गो योसेफ नङ। आं आफ मुल सम्‍म ब्रोंइमे?” देंमाक्‍त। आ लोक्‍बपुकीमी लोव़ लेन्‍ने मचाप्‍मे बाक्‍त। मारदे हना शुश हिंमा बाक्‍त। \p \v 4 मिनु योसेफमी आ लोक्‍ब आन कली “आं नेक्‍था पिने” देंमाक्‍त। मिनु मेकोपुकी आ नेक्‍था जाक्‍मा बाक्‍त। मिनु योसेफमी “गो इन इजीप्‍त रागीम लेयशो लोक्‍ब योसेफ नङ। \v 5 गे आं कली लेयशो आ पर्बम सुर्ता मपने। आंम कली दोस मगेने। मारदे हना परमप्रभुमी आं कली नेल्‍ल ब्रोंइमल, दे इन ङोंइती सोइश्‍शो बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ५०:२०\em* \v 6 एको अन्‍काल मुल बर्स निक्‍शी दुम्‍त। मिनु मुल ५ बर्स सम्‍म तेइ वाक्‍शो नु रिक्‍शो मतांइसीब। \v 7 परमप्रभुमी आं कली गेपुकी ब्रोंइनील। रागीम जात का लीनील। इन पर्बम शुश ब्रोंइमल, दे इन क्‍येङा ङोंइती एक सोइक्‍ताक्‍यी। एको ठेयब श्‍येत रे प्रोंइतीके बाक्‍ब। \v 8 मोपतीके गेपुकीमी आं कली एक सोइश्‍शो ममाइ, परमप्रभुमी सोइश्‍शो बाक्‍त। मेकोमी आं कली फाराओ आ आफ खोदेंशो सेल्‍शा, आ खिं ङा होव़प नु इजीप्‍त रागी नेल्‍ल ङा हुकुम पाइब सेल्‍ती। \v 9 गेपुकी मुल रीब पा इं आफ आ बाक्‍तीके लने। मिनु मेको कली ‘परमप्रभुमी इन तौ योसेफ कली इजीप्‍त रागी नेल्‍ल ङा ठेयब मुर सेला बाक्‍त। एक यिचा मरिम्‍दीन। \v 10 आं नेक्‍था बाक्‍चा कली गे, इन आल, इन चच, इन क्‍यारश भेडा, बी ब्‍यफ नु मारेइ मारेइ नेल्‍ल चाक्‍शा, गोशेन माइक्‍तीकेमी जाक्‍चा माल्‍नीनी। \v 11 आं नेक्‍था बाक्‍कीन। गो इन कली थुल्‍नुङ। मारदे हना अन्‍काल मुल ५ बर्स सम्‍म दुम्‍ब। गे मयीतीनी हना, गे, इन खिं ङा मुर नु गेपुकी नु बाक्‍ब नेल्‍ल शुश प्रुङग दुम्‍नीनी’ देंत, दे इं आफ कली माइक्‍चा माल्‍नीनी। \v 12 मिनु गेपुकी नु आं लोक्‍ब बेन्‍यामीनम तशो ‘गो योसेफ नङ। गो इन कली लोव़ पाता’ दे तुइक्‍नीनी। \v 13 गो इजीप्‍त रागीमी गिश रिम्‍शो बाक्‍ङा, इन तशो नेल्‍ल, गेपुकीमी इं आफ कली देंचा माल्‍नीनी। रीब पा इं आफ कली एक चाक्‍कीन” दे आ लोक्‍ब आन कली माइक्‍मी बाक्‍त। \v 14 मिनु आ लोक्‍ब बेन्‍यामीन कली मुप्‍शा ङाक्‍माक्‍त। मिनु बेन्‍यामीन यो ङाक्‍माक्‍त। \v 15 मिनु नोले आ लोक्‍ब नेल्‍ल आन कली मुप्‍शा, पुक्‍पु पाइश्‍शा ङाक्‍माक्‍त। मिनु नोले आ लोक्‍बपुकीमी लोव़ पचा गोव़मे बाक्‍त। \p \v 16 मिनु “योसेफ आ लोक्‍बपुकी जाक्‍तेक्‍म” देंशो लोव़ फाराओ आ खिंम यो जाक्‍दीम्‍माक्‍त। मिनु फाराओ नु आ गेय पाइब नेल्‍ल ग्‍येरसमा बाक्‍त। \v 17 मिनु फाराओमी योसेफ कली “गेमी इन लोक्‍ब आन कली ‘इन गधापुकीमी अन्‍न कुरपाइश्‍शा, कनान रागी लने। \v 18 मिनु इन आफ नु इन खिं ङा मुर नेल्‍ल आं नेक्‍था जाक्‍कीन। गो इजीप्‍त रागी ङा नेल्‍ल क्‍येङा रिम्‍शो रू इन कली गेनुङ। मिनु गे रागी ङा नेल्‍ल क्‍येङा ब्रोव़शो जचा ताइनीनी’ दे माइक्‍चा माल्‍नीनी। \v 19 इन कली अरेशो एकोन बाक्‍ब। इन आइक्‍च आल नु इन मीश आन कली ङोइक्‍चा कली इजीप्‍त रागी रे बग्‍गीपुकी लतीन। इन आफ चाक्‍कीन। \v 20 ‘इन मारेइ मारेइ ममिम्‍तीन। मारदे हना इजीप्‍त ङा रिम्‍शो नेल्‍ल इन के बाक्‍ब’ दे माइक्‍मी” दे योसेफ कली मदा बाक्‍त। \p \v 21 मिनु इस्राएल आ तौपुकीमी योसेफ आ देंशो पामे बाक्‍त। मिनु फाराओम मार देंमे मेको पा, योसेफमी मेको आन कली बग्‍गी नु लां कली लाम्‍जी गेवा बाक्‍त। \v 22 मेको आन कली जोड का का फेक्‍तीक नक वा गेवा बाक्‍त। बेन्‍यामीन कली चहिं सहे सां चांदी के शेकेल नु ५ जोड फेक्‍तीक वा गेवा बाक्‍त। \v 23 मिनु आ आफ कली १० ओटा गधैनीमी इजीप्‍त रागी ङा नेल्‍ल क्‍येङा ब्रोव़शो जचा थोव़क नु लांम जचा कली १० ओटा गधाम अन्‍न, शोब्‍ले नु श्‍ये कुर पा सोइक्‍ता बाक्‍त। \v 24 मिनु लचा ङोंइती मेको आन कली “लांमी मजिने” दे अरेवा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ४२:२२\em* \p \v 25 मिनु मेकोपुकी इजीप्‍त रागी रे पा कनान रागी आन आफ याकूब आ बाक्‍तीके जाक्‍दीम्‍मा बाक्‍त। \v 26 मिनु आन आफ कली “योसेफ मुल यो ब्रोंइशो बाक्‍त। इजीप्‍त रागीम हुकुम पाइब मेको बाक्‍माक्‍त” दे लोव़ पामे बाक्‍त। याकूबम चहिं आन देंशो थमा मसुदा बाक्‍त। \v 27 मिनु मेकोपुकीमी योसेफ आ लोव़ नेल्‍ल शोव़ङमे बाक्‍त। मिनु याकूबम आ कली ङोइक्‍चा, दे योसेफमी सोइश्‍शो बग्‍गी तशा, आ थुं लेत्‍ता बाक्‍त। \v 28 मिनु इस्राएलमी “आं तौ योसेफ ब्रोंइशो थमा बाक्‍ब। आं बेक्‍चा क्‍येङा ङोंइती मेको आ कुल कोव़नुङ” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ४६:३०\em* \c 46 \s1 याकूब इजीप्‍त लशो \p \v 1 मिनु इस्राएल नु आ खिं ङा मुर नेल्‍ल इजीप्‍त गे लमा बाक्‍त। मिनु बेयर-शेबा जाक्‍दीश्‍शा, आ आफ इसहाक आ परमप्रभु कली चढ़ेवा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २६:२३-२५\em* \v 2 मिनु मेको नाक्‍दो परमप्रभुमी इस्राएल कली “याकूब, याकूब” देंमाक्‍त। मिनु इस्राएलमी “गो नेंता” दे लोव़ लेत्‍ता बाक्‍त। \v 3 मिनु परमप्रभुमी “गो परमप्रभु, इ आफ आ परमप्रभु नङ। इजीप्‍त लचा महिनो। मारदे हना गे उइ बाक्‍ङेनु, इ रे पा ठेयब जात सेल्‍नुङ। \em उत्‍पत्ती ४७:२७; प्रस्‍थान १:७\em* \v 4 गो गे नु इजीप्‍त रागी लाइनुङ। मिनु इ कली थमा पा लेप्‍पाइक्‍नुङ। बेक्‍शा नोले योसेफमी इ मिक्‍च ख्रेप्‍ब” दे परमप्रभुमी देंमाक्‍त। \v 5 मिनु याकूब बेयर-शेबा रे लमाक्‍त। मिनु इस्राएल आ तौपुकीमी आन आफ, आन आइक्‍च आल नु आन मीश फाराओमी सोइश्‍शो बग्‍गीम ङोइक्‍पदमे बाक्‍त। \v 6 मिनु आन बस्‍तु भाव, कनान रागीम आन चाक्‍शो मारेइ मारेइ नु याकूब नु आ मुर नेल्‍ल इजीप्‍त रागी जाक्‍दीम्‍मा बाक्‍त। \v 7 याकूबमी आ तौपुकी नु मेको आन तौपुकी, आ तमीपुकी नु आ तौ आन तमीपुकी नु चच युइ नेल्‍ल इजीप्‍त रागी चाक्‍दीम्‍मी बाक्‍त। \s1 याकूब आ तौ नु चच युइ \p \v 8 मिनु इजीप्‍त रागीम जाक्‍दीश्‍शो इस्राएल आ आल आन नें एको बाक्‍नीमी। आ ङोंइती जरमेशो तौ रूबेन बाक्‍माक्‍त। \em प्रस्‍थान ६:१४-१६\em* \v 9 रूबेन आ तौपुकी हनोक, फल्‍लु, हेस्रोन नु कारमी बाक्‍मा बाक्‍त। \v 10 सिमियोन आ तौपुकी येमुएल, यामीन, ओहद, याकीन नु सोहार, कनान ङा मीश रे जरमेशो शावल, नेल्‍ल सिमियोन आ तौ बाक्‍मा बाक्‍त। \v 11 लेवी आ तौपुकी गेरशोन, कोहाथ नु मेरारी बाक्‍मा बाक्‍त। \v 12 यहूदा आ तौपुकी एर, ओनान, शेलाह, पेरेस नु जेराह बाक्‍मा बाक्‍त। एर नु ओनान चहिं कनान रागीम बेक्‍सा बाक्‍त। पेरेस आ तौ हेस्रोन नु हामुल बाक्‍सा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३८:३,४,२९,३०\em* \v 13 इस्‍साकार आ तौपुकी तोला, पुवा याशुब नु शिम्रोन बाक्‍मा बाक्‍त। \v 14 जबूलून आ तौपुकी सेरेद, एलोन नु याहलेल बाक्‍मा बाक्‍त। \v 15 मेको नेल्‍ल लेआमी याकूब के पदान-अराममी थिशो तौ बाक्‍मा बाक्‍त। आ तमी दीना यो बाक्‍माक्‍त। याकूब नु आ तमी तौ नेल्‍ल पा ३३ जना बाक्‍मा बाक्‍त। \p \v 16 मिनु गाद आ तौपुकी सिफ्‍‍योन, हाग्‍गी, शुनी, एस्‍बोन, एरी, अरोदी नु अरेली बाक्‍मा बाक्‍त। \v 17 आशेर आ तौपुकी इम्‍नाह, इश्‍वाह, इश्‍वी, बेरीआ नु आ तमी सेराह बाक्‍मा बाक्‍त। मिनु बेरीआ आ तौ निक्‍शी हेबेर नु माल्‍कीएल बाक्‍सा बाक्‍त। \v 18 मिनु लाबान आ तमी लेआ कली गेशो गेय पाइब जिल्‍पाम याकूब के थिशो तौपुकी बाक्‍मा बाक्‍त। मेको १६ जना बाक्‍मा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २९:२४\em* \p \v 19 मिनु याकूब आ मीश राहेल आ तौ योसेफ नु बेन्‍यामीन बाक्‍सा बाक्‍त। \v 20 योसेफमी इजीप्‍त रागीमी मनस्‍से नु एफ्राइम थि‍माक्‍त। आ मीश ओन सहर ङा नाक्‍सो पोतीफेरा आ तमी आसेनाथ बाक्‍माक्‍त। \v 21 बेन्‍यामीन आ तौपुकी बेला, बेकेर, अश्‍बेल, गेरा, नामान, एही, रोश, मुप्‍पीम, हुप्‍पीम नु आरद बाक्‍मा बाक्‍त। \v 22 मेको नेल्‍ल राहेल आ थिशो तौ बाक्‍मा बाक्‍त। मेको नेल्‍ल पा १४ जना बाक्‍मा बाक्‍त। \p \v 23 दान आ तौ हुशीम बाक्‍माक्‍त। \v 24 नाप्‍ताली आ तौपुकी याहसेल, गुनी, येसेर नु शिल्‍लेम बाक्‍मा बाक्‍त। \v 25 मेको लाबानमी आ तमी राहेल कली गेशो गेय पाइब बिल्‍हाहम याकूब के थिशो तौ बाक्‍मा बाक्‍त। मेको नेल्‍ल ७ जना बाक्‍मा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २९:२९\em* \p \v 26 मिनु याकूब आ चाइमीपुकी महिक्‍थु, याकूब नु इजीप्‍त रागी जाक्‍शो मुर नेल्‍ल पा ६६ जना बाक्‍मा बाक्‍त। \v 27 इजीप्‍त रागीमी योसेफमी तौ निक्‍शी थि‍माक्‍त। मोपा इजीप्‍त रागीमी जाक्‍शो याकूब आ खिं ङा मुर ७० जना बाक्‍मा बाक्‍त। याकूब नु योसेफ नु आ तौ निक्‍शी यो हिक्‍शो बाक्‍मा बाक्‍त। \s1 याकूब नु योसेफ ग्रुम्‍शो \p \v 28 मिनु याकूबमी यहूदा कली गोशेन लां शेंसीचा नु योसेफ ग्रुम्‍चा, दे आन ङोंइती ग्रुम्‍थ सोइक्‍ता बाक्‍त। मिनु मेकोपुकी गोशेन माइक्‍तीके जाक्‍दीम्‍मानु, \em उत्‍पत्ती ४५:१०\em* \v 29 योसेफ आंम बग्‍गी ठीक पा आ आफ इस्राएल कली गोशेनम ग्रुम्‍थ जाक्‍माक्‍त। मिनु मेको कली ग्रुम्‍शा, मुप्‍शा शुश ङाक्‍सा बाक्‍त। \v 30 मिनु इस्राएलमी योसेफ कली “मुल गो बेक्‍ने चाप्‍नुङ। मारदे हना गे ब्रोंइशो बाक्‍ते, गो इ कुल कोव़चा ताता” दे आ तौ कली देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ४५:२८\em* \v 31 मिनु योसेफम आ लोक्‍ब नु आ आफ आ खिं ङा मुर आन कली “गो फाराओ आ बाक्‍तीके लाइनुङ। मिनु मेको कली ‘कनान रागीम बाक्‍शो आं आफ, आं लोक्‍बपुकी नु आं आफ आ खिं ङा मुर नेल्‍ल जाक्‍तेक्‍म। \v 32 मेकोपुकी भेडा गोठला नु बस्‍तु भाव थुल्‍ब बाक्‍नीम। मेको आन क्‍यारश भेडा, बी ब्‍यफ नु आन मारेइ मारेइ चाक्‍शो बाक्‍तेक्‍मे’ देंनुङ। \v 33 मिनु फाराओम इन कली ब्रेत्‍ताक्‍व हना, मिनु इन कली इन गेय आ पर्बम हिल्‍लो पाप्‍तु हना, \v 34 गेपुकीमी ‘इन गेय पाइब आन आल रेन मुल सम्‍म बस्‍तु भाव थुल्‍ब बाक्‍नीम। आंइ किकी पिपी यो मोदेंशो गेय पशो बाक्‍मा बाक्‍त’ देंचा माल्‍नीनी। नोले मेकोमी इन कली गोशेनमी बाक्‍तीके गेब। मारदे हना इजीप्‍त ङा मुर गोठला आन कली तशा ग्रांग्रा दीनीम” दे योसेफमी आ लोक्‍ब आन कली देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ४३:३२\em* \c 47 \s1 याकूब फाराओ आ ङोंइती \p \v 1 मिनु नोले योसेफमी फाराओ कली “आं आफ, आं लोक्‍बपुकी, आन क्‍यारश भेडा, बी ब्‍यफ, आन मारेइ मारेइ नेल्‍ल कनान रागी रे चाक्‍शा, गोशेनमी जाक्‍शो बाक्‍नीमी” दे शेंदा बाक्‍त। \v 2 मिनु आ लोक्‍ब आन दाते रे ५ जना योव़शा, फाराओ आ ङोंइती राप्‍पदा बाक्‍त। \v 3 मिनु फाराओमी मेको आन कली “इन गेय मार बाक्‍बा?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। मिनु मेकोपुकीमी “गो, इन गेय पाइबपुकी, भेडा गोठला बाक्‍नीकी। गो आंइ किकी पिपी रे गोठला बाक्‍तक” दे फाराओ कली देंमा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ४६:३३-३४\em* \v 4 मिनु लेंशा “कनान रागीमी ठेयब अन्‍काल दुम्‍तीके, गो अर्को रागी ङा मुर दुम्‍शा, एक बाक्‍थ जाक्‍तक। मारदे हना आंइ क्‍यारश भेडा आन कली जोतीके मबा। मोपतीके आंइ कली गोशेन माइक्‍तीकेमी बाक्‍चा गेने, दे पुंइनीकी” दे पुंइदमे बाक्‍त। \v 5 मिनु फाराओम योसेफ कली “इ आफ नु इ लोक्‍बपुकी इ बाक्‍तीक रागी जाक्‍तेक्‍मे। \v 6 इजीप्‍त रागी इ रागी खोदेंशो मिम्‍तो। नेल्‍ल क्‍येङा रिम्‍शो जोतीके गोशेनमी मेको आन कली बाक्‍पतो। मिनु मेको इ मुर आन दातेमी रिम्‍शो गेय पाइब बाक्‍तेक्‍म हना, आं बस्‍तु भाव आन कली यो कोव़पतो” दे मदा बाक्‍त। \p \v 7 मिनु नोले योसेफमी आ आफ कली फाराओ आ ङोंइती राप्‍पदा बाक्‍त। मिनु याकूबमी फाराओ कली आसीक गेवा बाक्‍त। \v 8 मिनु फाराओमी “गिश बर्स दुम्‍नी?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \v 9 मिनु याकूबमी “गो मुल सम्‍म रागीम बाक्‍शो, सहे का ३० बर्स दुम्‍ती। आं किकी पिपी खोदेंशो पा शुश बर्स मदुम्‍ङ। गो मरिम्‍शो नाक्‍त यो ताता” देंमाक्‍त। \em हिब्रू ११:१३\em* \v 10 मिनु आसीक गेशा, फाराओ रे लमाक्‍त। \v 11 मिनु योसेफमी फाराओ आ दें‍शो खोदेंशो पा आ आफ नु आ लोक्‍ब आन कली इजीप्‍त रागीमी रू गेवा बाक्‍त। रागी ङा नेल्‍ल क्‍येङा रिम्‍शो बाक्‍तीके रामे‍सेस आ रागी गोशेनमी बाक्‍पाइक्‍मी बाक्‍त। \v 12 मिनु योसेफम आ आफ, आ लोक्‍ब नु आ आफ आ खिं ङा मुर नेल्‍ल आन कली आन खिं खिं कली गाप्‍चा ङा पा जचा थोव़क गेशा थुल्‍मी बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ४५:११\em* \s1 इजीप्‍त ङा मुरपुकी प्रुङग दुम्‍शो \p \v 13 रागी नेल्‍लेमी जचा थोव़क मथिदमे बाक्‍त। मारदे हना मेको अन्‍काल बारना बारन ल‍माक्‍त। मिनु इजीप्‍त नु कनान रागी ङा मुर शुश श्‍येत जामे बाक्‍त। \v 14 मिनु योसेफमी इजीप्‍त नु कनान रागी ङा अन्‍न ग्‍याप्‍थ जाक्‍ब आन गुइ रे क्‍येट ताक्‍शा, फाराओ आ खिंमी वोदा बाक्‍त। \v 15 मिनु इजीप्‍त नु कनान ङा मुर आन क्‍येट नुप्‍शा, योसेफ आ बाक्‍तीकेमी जाक्‍शा, मेकोपुकीमी “जचा थोव़क गेकी। आंइ के क्‍येट नुप्‍त। गे जचा थोव़क मगेतीनी हना, गो इन ङोंइती बेक्‍चा माल्‍नीकी” दे मदमे बाक्‍त। \v 16 मिनु योसेफमी “इन के क्‍येट मबाक्‍त हना, इन बस्‍तु भाव चाक्‍कीन। मेको रे पा जचा थोव़क ताइनीनी” देंमाक्‍त। \v 17 मिनु आन बस्‍तु भाव योसेफ आ बाक्‍तीके चाक्‍ग्‍मे बाक्‍त। मिनु योसेफमी शारापुकी, क्‍यारश भेडा, बी ब्‍यफ, गधा ताक्‍शा, जचा थोव़क गेमी बाक्‍त। मेको बर्समी मेको आन कली आन बस्‍तु भाव आन पा ङा अन्‍न गेवा बाक्‍त। \v 18 मिनु मेको बर्स नुप्‍शा ङा मिन, अर्को बर्स लेंशा जाक्‍शा योसेफ कली मेकोपुकीमी “गो आंइ प्रभु आ ङोंइती आंइ क्‍येट नुप्‍त, आंइ क्‍यारश भेडा, बी ब्‍यफ नेल्‍ल आंइ प्रभु केन दुम्‍तेक्‍म। मुल आंइ के रूपुकी नु आंम रां ला लीब। \v 19 मारदे गो इन ङोंइती बेक्‍नीकी? आंइ कली नु आंइ रू कली यो अन्‍न गेशा ग्‍यापीन। गोपुकी फाराओ आ वाइलीम वाइल दुम्‍नीकी। गोपुकी ब्रोंइचा नु आंइ रागीम मुरपुकी लीचा कली वांचेर गेने” देंमा बाक्‍त। \p \v 20 मिनु योसेफमी इजीप्‍त रागी नेल्‍ल फाराओ कली ग्‍यबा बाक्‍त। मारदे हना ठेयब अन्‍काल आ पर्बम इजीप्‍त ङा मुरपुकीमी आन रू नेल्‍ल लेयङमे बाक्‍त। मिनु रू नेल्‍ल फाराओ के दुम्‍माक्‍त। \v 21 मुर नेल्‍ल आन कली वाइलीम वाइल सेल्‍शा, आन बाक्‍तीक रे याक्‍शा वोदा बाक्‍त। \v 22 नाक्‍सो आ रू चहिं मग्‍यबा बाक्‍त। मारदे हना आन जचा फाराओ आ गुइ रे तामे बाक्‍त। मोपतीके आन रू यो लेयचा ममाल्‍मा बाक्‍त। \em गन्‍ती १८:२०; यहोसु १३:१४; इजीकीएल ४४:२८; इजीकीएल ४५:१-५\em* \v 23 मिनु योसेफम मुर आन कली “नेनीन, मुलाक्‍ती रे गेपुकी नु इन रू नेल्‍ल फाराओ के दुम्‍त। गो ग्‍याप्‍ता। एको वांचेर लाइश्‍शा, शोक्‍कीन। \v 24 मिनु रिक्‍ची ना ५ भाग ङा भाग १ फाराओ कली गेचा माल्‍नीनी। अर्को ४ भाग वांचेर कली नु इन कली, इन खिं ङा मुर नु आइक्‍च आल नेल्‍ल आन कली थुल्‍चा कली लीब” दे माइक्‍मी बाक्‍त। \em एफाह का २२ लिटर खोदेंशो बाक्‍ब।\em* \v 25 मिनु मेकोपुकीमी “गे आंइ कली बेक्‍चा रे प्रोंइतीनी। गे आंइ कली थम रिम्‍शो पाइतीनी। गो फाराओ आ वाइल बाक्‍नीकी” देंमा बाक्‍त। \v 26 मिनु योसेफमी इजीप्‍त रागी ङा ऐन कानुनमी “फाराओ कली ५ भाग ङा भाग का गेचा माल्‍नीम। नाक्‍सोपुकीमी चहिं गेचा ममाल्‍नीम। मारदे हना आन रू फाराओ के मदुम” दे ब्रेक्‍पदा बाक्‍त। मेको मुल सम्‍म मोदेंशो बाक्‍ब। \p \v 27 मिनु इस्राएल इजीप्‍त रागी ङा गोशेनमी बाक्‍मेनु, आन मारेइ मारेइ नु मुरपुकी सोशा बोशा, शुश दुम्‍मा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ४६:३; प्रस्‍थान १:७,१२\em* \v 28 याकूब इजीप्‍त रागीमी १७ बर्स ब्रोंइमाक्‍त। मेको आ ब्रोंइतीक नेल्‍ल पा सहे का ४७ बर्स बाक्‍माक्‍त। \v 29 मिनु आ बेक्‍ची जाक्‍माक्‍त। मिनु आ तौ योसेफ कली ब्रेश्‍शा “गे आं कली शिशी पाप्‍तीवी हना, इ गुइ आं फिला तार वोइश्‍शा, जोल मपथु, आं कली रिम्‍शो पावो। आं कली इजीप्‍त रागीम मथिम्‍यी, दे पुंइनुङ। \em उत्‍पत्ती ५०:५\em* \v 30 गो बेक्‍शा, आं कली इजीप्‍त रगी रे कुरशा, आं कली आं किकी पिपी आन तुरसुम थिम्‍यी” दे पुंइदा बाक्‍त। मिनु योसेफमी “इन देंशो पाइनुङ” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २३:२०\em* \v 31 मिनु मेकोमी “कसम जावो” दे मदा बाक्‍त। मिनु योसेफमी कसम जवा बाक्‍त। मिनु इस्राएल ब्राख्‍येम बाक्‍शा, खुम्‍की पांइसे बाक्‍त। \em हिब्रू ११:२१\em* \c 48 \s1 याकूब, एफ्राइम नु मनस्‍से \p \v 1 मिनु नोले मुर कामी योसेफ कली “इन आफ रोइ पाप्‍तु” दे शेंदा बाक्‍त। मिनु योसेफमी मनस्‍से नु एफ्राइम आ तौ निक्‍शी लाइश्‍शा, ग्रुम्‍थ लमाक्‍त। \v 2 मिनु मुर कामी याकूब कली “नेनीन, इन तौ योसेफ इन कली ग्रुम्‍थ जाक्‍त” दे नेंपदा बाक्‍त। मिनु इस्राएल बोल पा बोक्‍शा, आ ब्राख्‍येम निस्‍से बाक्‍त। \v 3 मिनु याकूबमी योसेफ कली “नेल्‍ल सक्ति पाइश्‍शो परमप्रभुमी कनान रागी ङा लूज सहरम ग्रूशा, आं कली आसीक गेती। \em उत्‍पत्ती २८:१७-१९\em* \v 4 मेकोमी आं कली ‘नेनीन, गो इन कली सोशा बोशा, शुश सेल्‍नुङ। गो इ रे शुश थर ङा मुर सेल्‍नुङ। इ कली नु इ चच युइ आन कली मेको रागी गेना हना यो इन केन बाक्‍ब, दे गेनुङ’ देंत। \em उत्‍पत्ती ३५:११-१२\em* \v 5 आं जाक्‍चा ङोंइती, इजीप्‍त रागीम जरमेशो एफ्राइम नु मनस्‍से, इ तौ निक्‍शी आं मुर दुम्‍चा माल्‍नीस। रूबेन नु सिमियोन खोदेंशो पा आं केन दुम्‍चा माल्‍नीस। \em उत्‍पत्ती ४१:५०-५२\em* \v 6 इ नोले थिशो आल चहिं इ के दुम्‍मल। मिनु आन लोक्‍ब आन जात ङा नें वोइश्‍शो, इजीप्‍त रागीम अङस ताइब दुम्‍मल। \v 7 गो पदान रे गाक्‍ङानु, कनान रागी ङा एफ्राथ आ ङोंइती राहेल बेक्‍त। मिनु गो मेको कली एफ्राथ माइश्‍शो बेथलेहेम सहर लतीक लांमी थिम्‍ता” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३५:१९\em* \v 8 मिनु इस्राएलमी योसेफ आ तौ निक्‍शी आस कली तशा “मेको निक्‍शी सु नसी?” दे हिल्‍लो पवा बाक्‍त। \v 9 मिनु योसेफमी आ आफ कली “परमप्रभुमी आं कली गेशो तौ बाक्‍नीसी” देंमाक्‍त। मिनु याकूबमी “मेको आस कली एक चाक्‍सी। मिनु गो मेको आस कली आसीक गेनुङ” दे मदा बाक्‍त। \v 10 इस्राएल खाल्‍पा दुम्‍शा, आ मिक्‍च रिम्‍शो मताइब दुम्‍शो बाक्‍माक्‍त। मोपतीके मेको आस कली मतुइक्‍ता बाक्‍त। मिनु योसेफमी मेको आस नेक्‍था चाक्‍दीस्‍सी बाक्‍त। मिनु इस्राएलमी मेको आस कली पुक्‍पु पाइश्‍शा, मुबा बाक्‍त। \v 11 मिनु योसेफ कली “गो इ कुल ताइनुङ दे ममिम्‍शो नङ। तन्‍न परमप्रभुमी आं कली इ आल आन कली यो कोंइताक्‍यी” देंमाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३७:३३-३५; उत्‍पत्ती ४५:२६; भजन संग्रह १२८:६\em* \v 12 मिनु योसेफम मेको आस कली आ आफ आ थुकु रे याक्‍शा, खुम्‍की पा सेउ पवा बाक्‍त। \v 13 मिनु योसेफमी आ तौ निम्‍फा आस कली लाइश्‍शा, एफ्राइम आ ग्‍युरा गुइ नु मनस्‍से आ पेरा गुइ ग्‍याइश्‍शा लाइश्‍शा आ आफ आ ङोंइती वोदा बाक्‍त। मोपा मनस्‍से याकूब आ ग्‍युरा गुइ नु एफ्राइम याकूब आ पेरा गुइ आ नेक्‍था वोदा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ४१:५१-५२\em* \v 14 तन्‍न इस्राएलमी आ गुइ ख्राक्‍शा आ ग्‍युरा गुइ एफ्राइम आ पिया तारी नु आ पेरा गुइ मनस्‍से आ पिया तारी वोदा बाक्‍त। मनस्‍से चहिं योसेफ आ ङोंइती जरमेशो तौ बाक्‍माक्‍त। \v 15 मिनु याकूबमी योसेफ कली आसीक गेशा “आं किकी पिपी अब्राहाम नु इसहाक परमप्रभु आ ङोंइती गाक्‍शो बाक्‍ताक्‍से। मेको परमप्रभुमी आं कली आं ब्रोंइतीक नाक्‍त नेल्‍ल मुल सम्‍म कोव़ती। \em उत्‍पत्ती ३२:१०; भजन संग्रह २३:१\em* \v 16 आं कली श्‍येत रे प्रोंइब परमप्रभु यावे आ स्‍वर्ग ङा गेय पाइबम एको वोंइश आल आस कली आसीक गेवल। मिनु एको आस पतीके आं नें नु आं किकी पिपी अब्राहाम नु इसहाक आस नें मप्रेंसेक्‍ल। एको निक्‍शी रे पा रागीमी शुश दुम्‍मल” दे आसीक गेम्‍सी बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ३२:२५-३०; यसैया ४१:१४\em* \v 17 मिनु योसेफमी आ आफ आ ग्‍युरा गुइ एफ्राइम आ पिया तारी वोइश्‍शो तशा, आ थुं मनुमाक्‍त। मिनु आ आफ आ गुइ एफ्राइम आ पिया रे शोल्‍शा, मनस्‍से आ पियाम वोइक्‍नुङ, दे मिम्‍ता बाक्‍त। \v 18 मिनु योसेफम आ आफ कली “ममाइ आं आफ, मेको आं ङोंइती जरमेशो बाक्‍ब। इन ग्‍युरा गुइ एको आ पिया तारी वोतीन” देंमाक्‍त। \v 19 तन्‍न आ आफ मबित्‍थु “गो तुइक्‍नुङ, आं तौ, गो तुइक्‍नुङ। एको यो थर का दुम्‍ब, एको यो ठेयब दुम्‍ब। तन्‍न एको क्‍येङा आ लोक्‍ब एफ्राइम ठेयब दुम्‍ब। मिनु आ चच युइ शुश ठेयब जात दुम्‍नीम” दे आसीक गेम्‍सी बाक्‍त। \em गन्‍ती १:३३,३५; ब्‍यवस्‍था ३३:१७\em* \v 20 मिनु मेको नाक्‍ती मेको आस कली आसीक गेशा “इस नें थिशा इस्राएलीमी आसीक गेनीम। मेकोपुकीमी ‘परमप्रभुमी इ कली एफ्राइम नु मनस्‍से खोदेंशो सेलल’ दे आसीक गेनीम” देंमाक्‍त। मोपा याकूबमी मनस्‍से क्‍येङा एफ्राइम ङोंइती वोदा बाक्‍त। \em हिब्रू ११:२१\em* \v 21 मिनु इस्राएलमी योसेफ कली “नेनो, गो बेक्‍नुङ। मिनु परमप्रभु गे नु बाक्‍शा, इ कली लेंशा इ किकी पिपी आ रागी लाइक्‍ब। \v 22 गो इ कली इ लोक्‍ब आन क्‍येङा निक्‍शी अङस गेतन। आं तरवार नु लिब्रामी एमोरी आन गुइ रे रोइश्‍शो रू इ कली गेतन” दे याकूबमी योसेफ कली मदा बाक्‍त। \em यूहन्‍ना ४:५\em* \c 49 \s1 याकूब आ तौ आन आसीक \r ब्‍यवस्‍था ३३:- \p \v 1 मिनु याकूबमी आ तौ आन कली ब्रेश्‍शा मेको आन कली “नोले इन कली मार मार दुम्‍बा, नेंचा कली एकेर बुक्‍कीन। \v 2 याकूब आ तौपुकी बुक्‍शा, इन आफ इस्राएल, आं लोव़ नेनीन। \s1 रूबेन \p \v 3 रूबेन, गे आं ङोंइती जरमेशो तौ नवे। ङोंइती ङा आं बोल नु सक्ति बाक्‍नेवे। नेल्‍ल क्‍येङा शिरशो नु सक्ति पाइश्‍शो ङोंइती ङा बाक्‍ते। \em उत्‍पत्ती २९:३२; ब्‍यवस्‍था २१:१७\em* \v 4 समुन्‍द्र ङा छाल खोदेंशो पा गे हिम्‍सीशो थुं पाइश्‍शो मुर दुम्‍नेवे। मारदे हना गे इ आफ आ खाट ङोइश्‍शा, बिथोलो पाप्‍तीवी। आं इप्‍तीकेम बाक्‍ते। गे मान मताइब दुम्‍नेवे। \em उत्‍पत्ती ३५:२२\em* \s1 सिमियोन नु लेवी \p \v 5 सिमियोन नु लेवी वोबु बाक्‍नीसी। गे हुश ख्राक्‍श पोक्‍ब बाक्‍नीसी। \em उत्‍पत्ती ३४:२५\em* \v 6 आं थुं इस ख्रुइश्‍शा अरेशोम गेनायो मबिस्‍सेक्‍ल, आं नें इस ग्रुम्‍तीकेमी गेनायो मदेंमल। थुं का मदुमीसे। मारदे हना इस चुरतीकेमी मुर साइक्‍तीसी। महिंब दुम्‍शा, ब्‍यफ कली गाक्‍ने मचाप्‍ब सेल्‍तीसी। \v 7 इस गाइश्‍शोम सराप राइब। मारदे हना मेको ठेयब बाक्‍ब। इस चुरचाम सराप राइब। मारदे हना मेको शिशी मपाइश्‍शो मरिम्‍शो बाक्‍ब। थुं का मदुमीस। इस्राएल रागीमी ब्राशा बाक्‍कीस। \em यहोसु १९:१-९; २१:१-४२\em* \s1 यहूदा \p \v 8 यहूदा, इ लोक्‍बपुकीमी इ कली ठेयब सेल्‍मेक्‍ल। इ गुइमी इ जोरी सत्रु आन क्रोक्‍क्रो निप्‍नेवे। इ आफ आ आल इ ङोंइती खुम्‍की पा बाप्‍नीम। \em गन्‍ती १०:१४; न्‍यायाधीस १:१-२\em* \v 9 यहूदा गुप्‍स आ चाइक्‍ब खोदेंशो बाक्‍ब। सिखार ब्‍वशा ठेयब दुम्‍ते। ठेयब गुप्‍स खोदेंशो पा खुम बाप्‍ब। गुप्‍सनी खोदेंशो पा इप्‍ब। सुम मेको कली बोक्‍पाइक्‍ने चाप्‍बा? \em गन्‍ती २३:२४; इजीकीएल १९:२; प्रकाश ५:५\em* \v 10 ठेयब श्‍येत रे प्रोंइब मजाक्‍म सम्‍म आ राज दन्‍ड आ सासन पतीके आ गुइमी लीब। जात जात ङा मुर मेको आ नोले खोइक्‍नीम। \em गन्‍ती २४:१७; १इतिहास ५:२; हिब्रू ७:१४; इजीकीएल २१:३२\em* \v 11 मेकोमी आ गधा अङगुर आ बोटम पाइक्‍ब, आ गधा आ चाइक्‍ब नेल्‍ल क्‍येङा रिम्‍शो अङगुर बोटम पाइक्‍ब। आ फेक्‍तीक वा अङगुर शांबुम मुरब। आ वा अङगुर आ रसम ख्रुम्‍ब। \em योएल ४:१८\em* \v 12 आ मिक्‍च अङगुर क्‍येङा रिम्‍शो रङ ङा बाक्‍ब। आ ख्रुइ दूध क्‍येङा बुश बाक्‍नीम। \s1 जबूलून \p \v 13 जबूलून समुन्‍द्र नु डोंगा वोइक्‍तीकेमी बाक्‍ल। सीदोन सहर सम्‍म आ बाक्‍तीके दुम्‍ल। \em यहोसु १९:१०-१६\em* \s1 इस्‍साकार \p \v 14 इस्‍साकार बोल्‍यो गधा दुम्‍शा, भारी आस दातेमी इप्‍ब। \v 15 मेकोमी नाइक्‍तीके रिम्‍शो नु रागी दारशो बाक्‍ब, दे ताप्‍तु। मेकेर कुरब दुम्‍शा, अर्को आन गेय पाइब दुम्‍त। \s1 दान \p \v 16 दान इस्राएल आ जात ङा ठेयब मुर दुम्‍शा, अरु आन कली निसाफ पाइब दुम्‍ल। \em न्‍यायाधीस १३:२,२४,२५\em* \v 17 दान लांमी बाक्‍शो बुस्‍स खोदेंशो दुम्‍‍शा, मेको बीस पाइश्‍शो बुस्‍स खोदेंशो दुम्‍शा, आइक्‍च लांम बाक्‍ब। शारा ङोइक्‍ब मुर तोक्‍चा कली शारा आ गेंग्रेम कोक्‍ब। मिनु शारा ङोइक्‍ब मुर नोले गे दोक्‍ब। \v 18 परमप्रभु यावे, गे आं मरिम्‍शो पशो रे प्रोंइनीनी, दे रिम्‍शा बाक्‍ती। \em भजन संग्रह ११९:१६६; हबकुक २:३\em* \s1 गाद \p \v 19 रोइक्‍ब मुरपुकी गाद कली रोइक्‍चा कली जाक्‍नीम। गादमी मेको आन कली खेदा पा मेको आन के रोइक्‍ब। \s1 आशेर \p \v 20 आशेर आ जचा थोव़क शुश ब्रोव़शो बाक्‍ब। पिपम खोदेंशो पा ब्रोव़शो जचा गेब। \em यहोसु १९:२४-३१\em* \s1 नाप्‍ताली \p \v 21 नाप्‍ताली प्रोंइशो रोकोश बाक्‍ब। मेकोमी दारदारशो चाइक्‍ब पाइब। \em न्‍यायाधीस ४:६-१०\em* \s1 योसेफ \p \v 22 योसेफ फल सिप्‍ब रवा का बाक्‍ब। आ राशी गारो तारी बाक्‍शा, ब्‍वाक्‍कु बुक्‍तीकेमी ख्रुम्‍शो रवा का बाक्‍ब। \v 23 ब्रा आप्‍बपुकीमी मेको कली ब्रा आप्‍तेक्‍म। मेको कली आप्‍शा, खेदा पशा, काइ मदाक्‍तेम। \v 24 तन्‍न आ लिब्रा बोल्‍यो बाक्‍ब, आ गुइ बोल्‍यो बाक्‍नीम। सक्ति पाइश्‍शो याकूब आ परमप्रभु, इस्राएल आ गोठला नु सेरथे फुल्‍लुम, मेको कली वारच पाप्‍तु। \em ब्‍यवस्‍था ३२:१८\em* \v 25 इ आफ आ परमप्रभुमी इ कली वारच पाइब। नेल्‍ल क्‍येङा सक्ति पाइश्‍शो परमप्रभुमी इ कली सरीङ रे नु खप रे आसीक गेब। शुश आल थिचा ङा आसीक यो गेवल। \em ब्‍यवस्‍था २८:३-६; ब्‍यवस्‍था ३३:१३\em* \v 26 गेना हना यो बाक्‍ब डांडा ङा आसीक क्‍येङा इ आफ आ गेशो आसीक ठेयब बाक्‍ब। योसेफ आ लोक्‍ब खोदेंशो मदुम्‍थु, एको आसीक आ पिया तारी दुम्‍ल। \s1 बेन्‍यामीन \p \v 27 बेन्‍यामीन ब्रुप्‍शा ग्‍याइक्‍ब फर खोदेंशो बाक्‍ब। मिनु सुनी आ सिखार ब्‍वाइब, नाक्‍दो आ रोइश्‍शो योक्‍ब” दे याकूबम आ तौ नेल्‍ल आन कली आसीक गेमी बाक्‍त। \em न्‍यायाधीस २०:२५; १सामुएल ९:१-२\em* \s1 इस्राएल बेक्‍शो \p \v 28 एको इस्राएल आ १२ थर बाक्‍नीम। आन आफोम मेको आन कली आसीक गेशा पशो लोव़ एकोन बाक्‍ब। मेकोमी मेको आन कली का का पा आसीक गेवा बाक्‍त। \v 29 मिनु मेको आन कली “गो आं किकी पिपी आन बाक्‍तीके लाइनुङ। हित्ती ङा एफ्रोन आ रूमी बाक्‍शो पुक्‍खी, आं किकी पिपी आन कली थिम्‍तीकेमी आं कली वोतीन। \em उत्‍पत्ती २३:१३-२०\em* \v 30 मेको पुक्‍खी कनान रागीमी माम्रे आ पूर्ब ङा माक-पेलामी बाक्‍ब। अब्राहाममी मेको थिम्‍तीक हित्ती ङा एफ्रोन रे ग्‍यबा बाक्‍त। \v 31 अब्राहाम नु आ मीश सारा मेक थिम्‍शो बाक्‍नीस। इसहाक नु आ मीश रेबेका यो मेक थिम्‍शो बाक्‍नीस। मेकेर लेआ यो थिम्‍ता। \em उत्‍पत्ती २५:९; उत्‍पत्ती ३५:२९\em* \v 32 मिनु मेको रू नु पुक्‍खी हित्ती मुर रे ग्‍याप्‍शो बाक्‍त” देंमाक्‍त। \v 33 याकूबमी आ तौ आन कली मोदें लोव़ पशा नोले, खाटमी आ खोइल दिंशा, बेक्‍माक्‍त। मिनु आ किकी पिपी आन बाक्‍तीक लमाक्‍त। \c 50 \s1 याकूब कली थिम्‍शो \p \v 1 मिनु योसेफ आ आफ आ कुल तार गुर ब्‍वेशा, पुक्‍पु पाइश्‍शा, ङाक्‍माक्‍त। \v 2 मिनु आ गेय पाइब नु डाक्‍टर आन कली “आं आफ आ रां कली ख्रेक्‍तीन” दे माइक्‍मी बाक्‍त। मिनु मेकोपुकीमी बेक्‍शो मुर आ रां ख्रेक्‍तमे बाक्‍त। \v 3 मिनु ४० नाक्‍त ख्रेक्‍तमे बाक्‍त। मारदे हना ख्रेक्‍चा कली ४० नाक्‍ती माल्‍बाक्‍माक्‍त। इजीप्‍त ङा मुरपुकी यो ७० नाक्‍ती रोंका पामे बाक्‍त। \v 4 मिनु रोंका पतीक नाक्‍ती नुम्‍मेनु, योसेफमी फाराओ आ खिं ङा मुर आन कली “गो इन ङोंइती शिशी ताइनुङ हना, गे फाराओ कली आं पर्बम लोव़ पने। \v 5 आं आफोम आं कली ‘गो बेक्‍ङानु, कनान रागीम आं कली थिम्‍तीके ठीक पाता, मेकेर थिम्‍चा माल्‍नेवे’ दे कसम जपाइक्‍ती। मोपतीके आं आफ थिम्‍चा कली मेकेर लचा गेयीनी। मिनु गो थिम्‍शा लेत्‍नुङ। एको लोव़ फाराओ कली देनीन” दे मेको आन कली मदा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ४७:२९-३०\em* \v 6 मिनु फाराओमी “इ कसम जशो खोदेंशो पा इ आफ कली थिमो” दे योसेफ कली देंमाक्‍त। \v 7 मिनु योसेफ, फाराओ आ गेय पाइबपुकी, मेको आन ठेयब मुरपुकी, इजीप्‍त रागी ङा ठेयब मुरपुकी, \v 8 योसेफ आ खिं ङा मुर नेल्‍ल, आ लोक्‍बपुकी नु आ आफ आ खिं ङा मुर नेल्‍ल आ आफ थिम्‍थ लमा बाक्‍त। आन आइक्‍च आलपुकी नु आन क्‍यारश भेडा, बी ब्‍यफ ला गोशेनमी बाक्‍मा बाक्‍त। \v 9 मिनु योसेफ नु बग्‍गी नु शारा ङोइक्‍बपुकी लमा बाक्‍त। मिनु शुश मुर दुम्‍मा बाक्‍त। \v 10 मिनु मेकोपुकी आताद आ चेरब तुप्‍तीके यर्दन खोला आइक्‍ची हांबु जाक्‍दीश्‍शा, ठेयब रोंका पामे बाक्‍त। मिनु योसेफमी आ आफ कली ७ नाक्‍त सम्‍म रोंका पवा बाक्‍त। \v 11 मिनु मेकेर बाक्‍ब कनान रागी ङा मुरपुकीम आताद आ चेरब तुप्‍तीक खलाम मेको रोंका पाइब आन कली तशा “एको इजीप्‍त ङा मुर आन ठेयब रोंका का बाक्‍ब” देंमा बाक्‍त। मोपतीके मेको यर्दन आइक्‍ची हांब ङा बाक्‍तीके कली आबेल-मिस्रैम नें वोदमे बाक्‍त। \em आबेल-मिस्रैम आ अर्थ “ठेयब रोंका पतीके” बाक्‍ब।\em* \v 12 मोपा याकूब आ तौपुकीमी आन आफ आ अरेशो खोदेंशो पामे बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती ४९:२९\em* \v 13 मिनु आ तौपुकीम आन आफ आ रां कनान रागी चाक्‍दीश्‍शा, अब्राहाममी मुर थिम्‍चा कली हित्ती ङा एफ्रोन रे ग्‍याप्‍शो माम्रे आ नेक्‍था माक-पेला ङा रूमी थिम्‍मे बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २३:१३-२०\em* \v 14 मिनु आ आफ थिम्‍शा नोले, योसेफ नु आ नु गाक्‍ब नेल्‍ल इजीप्‍त रागी लेम्‍मा बाक्‍त। \v 15 मिनु आन आफ बेक्‍म नोले योसेफ आ लोक्‍बपुकीम “मुल योसेफमी इं कली क्‍येक्‍क लेप्‍बा कों। मारदे हना गोपुकीमी मेको कली मरिम्‍शो पाइतय” दे लोव़ पमुमा बाक्‍त। \em उत्‍पत्ती २७:४१\em* \v 16 मिनु आ लोक्‍बपुकीमी लोव़ पचा कली मुर का योसेफ आ बाक्‍तीके सोइक्‍तमे बाक्‍त। मेकोमी “इन आफ आ बेक्‍चा क्‍येङा ङोंइती मार अरेवा बाक्‍त देंशा हना, \v 17 गे योसेफ कली ‘इन लोक्‍ब आन मरिम्‍शो पशो आ पर्बम माफ गेने। मारदे हना इन कली मरिम्‍शो पाम्‍तेक्‍मे। मिनु इन आफ आ परमप्रभु आ गेय पाइब आन कली आन पाप माफ गेने’ दे माइक्‍चा” दे सोइश्‍शो मुरुमी योसेफ कली देंमाक्‍त। मिनु योसेफमी मेको आ लोव़ नेंशा ङाक्‍माक्‍त। \v 18 मिनु आ लोक्‍बपुकी यो जाक्‍मा बाक्‍त। मिनु आ ङोंइती खुम्‍की पा बाप्‍शा “इन वाइल नकी” दे सेउ पामे बाक्‍त। \v 19 मिनु योसेफमी “महिनीन, गो परमप्रभु मनङ। \v 20 गेपुकीमी आं कली मरिम्‍शो पाइतीनी। परमप्रभुमी चहिं रिम्‍शो सेल्‍ती। मो दुम्‍शा परमप्रभुमी शुश मुर आन कली ब्रोंइचा गेप्‍तु। \em उत्‍पत्ती ४५:५,७\em* \v 21 मोपतीके महिनीन, गो इन कली नु इन आल आन कली कोव़नुङ” दे आ लोक्‍ब आन कली लेम्‍शा, रिम्‍शो लोव़ पवा बाक्‍त। \p \v 22 योसेफ नु आ खिं ङा मुर नेल्‍ल इजीप्‍त रागीमी बाक्‍मा बाक्‍त। मिनु योसेफ सहे का १० बर्स ब्रोंइमाक्‍त। \v 23 मिनु आ तौ एफ्राइम आ चच युइ यो तवा बाक्‍त। आ ङोंइती जरमेशो, मनस्‍से आ तौ माकीर आ तौ आ थुकुम वोदा बाक्‍त। \v 24 मिनु योसेफमी आ लोक्‍ब आन कली “गो बेक्‍नुङ। परमप्रभुमी इन कली कोव़ब। परमप्रभुमी अब्राहाम, इसहाक नु याकूब कली ‘इन कली कनान रागी लेप्‍पाइक्‍नुङ’ दे कसम जशा, लोव़ पशो बाक्‍ब” देंमाक्‍त। \v 25 मिनु योसेफमी आ लोक्‍ब आन कली “परमप्रभुमी इन कली थमा पा एकेर रे लेप्‍पाइक्‍ब। मेना आं रुश यो लतीने” दे कसम जपाइक्‍मी बाक्‍त। \em प्रस्‍थान १३:१९; यहोसु २४:३२\em* \v 26 मिनु योसेफ सहे का १० बर्स दुम्‍शा बेक्‍माक्‍त। मिनु आ रां कली मराक्‍चा ङा पा ओख्‍ती ख्रेक्‍शा, इजीप्‍त रागीमी बाकसम कुर पा वोदमे बाक्‍त।