\id DEU \h ब्‍यवस्‍था \toc1 ब्‍यवस्‍था \toc2 ब्‍यवस्‍था \toc3 ब्‍यवस्‍था \mt1 ब्‍यवस्‍था \ip \bd ब्रेक्‍ब मुर:\bd* एको किताब यो मोसा आ ब्रेक्‍शो बाक्‍ब। मोसा परमप्रभु आ अरेशो लोव़ ब्रेक्‍ब नु कुम्‍सो सेल्‍ब बाक्‍त। \em ब्‍यवस्‍था ३१:९,२२,२४\em* मोसा बेक्‍म नोले अरु मुरपुकीम ब्रेक्‍शो बाक्‍तेक्‍म। का निक्‍शीम “यहोसुम ब्रेक्‍शो बाक्‍ब” देंनीम। मोसामी डांडा ङोइक्‍चा क्‍येङा ङोंइती आंमा ब्रेक्‍शो बाक्‍ब, दे यो मिम्‍नीम। \ip \bd गेना ब्रेक्‍शो:\bd* एको किताब इस्राएलीपुकी गोरशो रागीम हिरशा ४० बर्स ११ महिना ङा ङोंइती नाक्‍त रे ३० नाक्‍त सम्‍म ङा ब्रेक्‍स बाक्‍ब। मोसामी आ बेक्‍चा क्‍येङा ङोंइती ब्रेक्‍शो कि ब्रेक्‍पाइश्‍शो बाक्‍त। \ip \bd मार ब्रेक्‍शो:\bd* एको किताब परमप्रभु आ अरेशो लोव़ लेंशा शेंतीक ला ममाइ, परमप्रभु आ देंशो नेल्‍ल टिचा आ पर्बम लोव़ बाक्‍ब। एको नेल्‍ल मोसा आ पशो लोव़ बाक्‍ब। \c 1 \s1 होरेब रे कादेश सम्‍म गाक्‍शो \p \v 1 मोसामी एको ब्रेक्‍शो लोव़ इस्राएली नेल्‍ल आन कली शेंशो बाक्‍ब। मिनु मेना मेकोपुकी सुफ माइश्‍शो दिंम आ ओंथ हांबुम बाक्‍तेक्‍म। मेको बाक्‍तीके अराबाहम, पारान, तोफेल, लाबान, हसेरोथ नु दी-साहाब आन दातेमी यर्दन खोला आइक्‍ची हांबु ङा रागीम बाक्‍ब। \v 2 होरेब रे पा कादेश-बारनेआ सम्‍म, सेइर ङा लां रे लचा कली ११ नाक्‍त माल्‍ब। \p \v 3 मिनु परमप्रभु यावेमी मोसा कली मार मार शेंदा, मेको मोसामी ४० बर्स नु ११ महिना ङा ङोंइती ङा नाक्‍तीमी मेको इस्राएली नेल्‍ल आन कली शेंताक्‍व। \em गन्‍ती ३३:३८\em* \v 4 ङोंइती मेकोपुकीमी हेश्‍बोन ङा एमोरी आन पिप सीहोन नु अश्‍तारोथ नु एद्रेइ सहरम बाक्‍ब बाशान ङा पिप ओग नु लडाइ पा ग्रातेक्‍म। \em गन्‍ती २१:२१-३५\em* \v 5 मिनु यर्दन खोला आइक्‍ची हांबुम, मोआब रागीम बाक्‍शा, मोसामी परमप्रभु यावे आ अरेशो लोव़ शेंचा गोप्‍तु। \p \v 6 मिनु मोसामी “होरेब डांडाम बाक्‍शो परमप्रभु यावे, इं परमप्रभुमी ‘गेपुकी एको पहाडम शुश नाक्‍त बाक्‍तीनी। \em गन्‍ती १०:११-१२\em* \v 7 मुल गे गाक्‍चा गोने। कनानी आन रागी लने। एमोरी आन पहाड नु दिंमम लने। मेको आ नेक्‍था ङा अराबाह माइक्‍तीके यो लने। मेको पहाड बाक्‍ब। मेको शेफेलाह, नेगेब नु समुन्‍द्र आ नेक्‍था ङा कनानी आन रागी बाक्‍ब। गे लेबानोन नु युफ्रेटीस माइश्‍शो ठेयब खोला सम्‍म लने’ देंत। \v 8 मिनु लेंशा परमप्रभु यावेमी ‘कोव़ङीन, मेको रागी इन ङोंइती बाक्‍ब। मेकेर ओव़शा, मेको रागी आंम के सेलीन। मारदे हना गो मेको रागी इन किकी पिपी अब्राहाम, इसहाक, याकूब नु आन चच युइ आन कली गेनुङ’ दे कसम जाता” देंत। \em उत्‍पत्ती १२:७; गन्‍ती ११:१४\em* \s1 मोसामी निसाफ पाइब वोइश्‍शो \p \v 9 मिनु गो इन कली “गो आं का ला इन कली कोव़ने मचाप्‍नुङ। \em प्रस्‍थान १८:१८\em* \v 10 मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली शुश सेल्‍शा, गे मुल सरीङ ङा सोरुल खोदेंशो पा शुश दुम्‍शो बाक्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था १०:२२; उत्‍पत्ती १५:५\em* \v 11 परमप्रभु यावे, इन किकी पिपी आन परमप्रभुमी इन कली का का पा हजार क्‍येङा शुश सेलल। आ देंशो खोदेंशो पा इन कली आसीक गेवल। \v 12 दोपा गो का ला इन श्‍येत तशा, इन जिशो खेशो नेल्‍ल गारपाइक्‍ने चाप्‍नुङा ङा? \v 13 मिनु गे इन थर थर रे निप्‍स पाइश्‍शो, लोव़ रुप्‍ब नु मारेइ मारेइ तुइक्‍ब मुर योव़ङीन। मिनु गो मेको आन कली इन कली कोव़ब सेल्‍नुङ। \v 14 मिनु गेपुकीमी आं कली ‘इन देंशो लोव़ रिम्‍शो बाक्‍ब’ देंतीनी। \v 15 मोपतीके गो इन थर ङा निप्‍स पाइश्‍शो, तुइक्‍ब नु ठेयब मुरपुकी योव़शा, इन कली कोव़ब सेल्‍ता। मिनु इन थर थर ङा हजार का, सहे का, ५० नु १० जना मुर आन कली का का पा कोव़ब ठेयब मुरपुकी सेल्‍ताक्‍मी। आंम इन थर थर ङा मुरपुकी यो योव़ताक्‍मी। \em प्रस्‍थान १८:२५\em* \v 16 मेना गो इन कली निसाफ पाइब आन कली ‘इन लोक्‍ब आन दातेमी जिशो खेशो रिम्‍शो पा नेंशा, ठीक पा निसाफ पने। इस्राएली नु रागी ङा मुर जिशो यो नेल्‍ल आन कली ठीक पा निसाफ पने। \em लेवी १९:१५\em* \v 17 निसाफ पनीनु, मुर आन कुल मकोव़ङीन। गेपुकीमी आइक्‍च नु ठेयब मुर, नेल्‍ल आन लोव़ नेनीन। सुइ कली महिनीन। मारदे हना निसाफ परमप्रभु आ गुइमी बाक्‍ब। इन मचाप्‍शो निसाफ चहिं गो नेंनुङ। मेको कली आं बाक्‍तीक चाक्‍कीन’ दे माइक्‍ताक्‍मी। \em ब्‍यवस्‍था १६:१९; २इतिहास १९:६-७; प्रस्‍थान २१:६\em* \v 18 मेना गो इन पचा माल्‍शो गेय नेल्‍ल अरेतन्‍नी। \s1 मोसामी क्‍यारी पाइब सोइश्‍शो \p \v 19 मिनु नोले परमप्रभु यावे, इं परमप्रभुमी दें‍शो खोदेंशो पा गोपुकी होरेब डांडा रे पा एमोरी आन बाक्‍तीक पहाड लाइतक। गोपुकी एको हिंचा ङा ठेयब गोरशो रागी लकानु, गे मेको नेल्‍ल तुइक्‍नीनी। मोपा गो कादेश-बारनेआम जाक्‍तक। \em गन्‍ती २०:१\em* \v 20 मिनु गो इन कली ‘परमप्रभु यावे, इं परमप्रभुमी इं कली गेशो एमोरी आन पहाड रागीमी जाक्‍तीनी। \v 21 कोव़ङीन, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी एको रागी इन कली गेशो बाक्‍त। मिनु परमप्रभु यावे, इन किकी पिपी आन परमप्रभुमी देंशो खोदेंशो पा मेकेर इर लशा, आंम के सेलीन। गेपुकी महिनीन। सुर्ता मपने’ देंती। \p \v 22 मिनु गे नेल्‍लेमी आं कली ‘मेको रागी ङा मारेइ मारेइ तुइक्‍चा कली आंइ ङोंइती क्‍यारी पाइबपुकी सोइक्‍तीन। मेकोपुकीम तेको लां गाक्‍चा नु तेको सहर जाक्‍दीत्‍नीकी, दे शेंने चाप्‍नीमी’ देंतीनी। \em गन्‍ती १३:२\em* \v 23 मिनु गो मेको लोव़ ठीक लाक्‍ती। गो इन थर थर ङा का का पा १२ जना मुर योव़ताक्‍मी। \v 24 मिनु मेकोपुकी पहाड गे लशा, एश्‍कोल ङा दिंमम जाक्‍दीश्‍शा, क्‍यारी पथ लाम्‍‍तेक्‍म। \v 25 मिनु मेकोपुकीमी मेको रागी ङा फल फुल कुरशा चाक्‍शा, आंइ कली ‘परमप्रभु यावे, इं परमप्रभुमी गेशो रागी शुश रिम्‍शो बाक्‍ब’ देंतेक्‍म। \s1 इस्राएलीपुकीमी मटिशो \p \v 26 तन्‍न गेपुकी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी देंशो मटिथु, मेको रागी लचा मबिस्‍सी‍नी। \v 27 मिनु गे इन बाक्‍तीक ताम्‍बुमी गन गन पा ‘परमप्रभु यावेमी आंइ कली मदाक्‍तीके नु एमोरी आन गुइ रे पा साइक्‍पाइक्‍चा कली आंइ कली इजीप्‍त रे ग्रुंइशा, एक चाक्‍शो बाक्‍ब। \em गन्‍ती १४:-\em* \v 28 मारदे मेकेर लचा? मेको क्‍यारी पाइबपुकीमी आंइ कली मेकेर ङा मुरपुकी आंइ क्‍येङा लाइश्‍शो नु बोल्‍यो बाक्‍नीम। मेको आन सहर आन गारो सरीङ थिचा ङा पा लाइश्‍शो बाक्‍नीम। मिनु मेकेर गोपुकीमी अनाकीम ङा मुर यो ताइतक, दे हिंच कोंइताक्‍म’ दे गन गन पाइतीनी। \em ब्‍यवस्‍था ९:१-२; गन्‍ती १३:३३\em* \v 29 मिनु गो इन कली हिंशा, ख्रिंख्रि मपने। मेको आन कली तशा महिनीन। \em प्रस्‍थान १४:१४-२५; यहोसु १०:१४\em* \v 30 इन ङोंइती गाक्‍ब, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन पा ङा लडाइ पाइब। दोपा इजीप्‍त रागीमी इन ङोंइती मार मार पवा, मोपा पाइब। \v 31 मिनु गोरशो रागीम गेपुकी गाक्‍नीनु, आफोम आ तौ कली कुरशो खोदेंशो पा, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली एक जाक्‍ची सम्‍म कुरशो बाक्‍त। गे आंमा तुइक्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था ८:५; प्रस्‍थान १९:४\em* \v 32 मोदेंशो दुम्‍त हना यो गे परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली थमा मसुइक्‍नी। \v 33 मेको इन ङोंइती इन कली बाक्‍तीके कोंइथ गाक्‍त हना यो, गे थमा मसुइक्‍नी। मिनु लां कोंइचा कली नाक्‍दोम मी नु नाक्‍तीम गोस्‍स दुम्‍शा इन कली लां कोंइताक्‍व। \em प्रस्‍थान १३:२१\em* \s1 थमा मसुइक्‍ब सजाइ तशो \p \v 34 मिनु परमप्रभु यावेमी इन रेय‍के पा लोव़ पशो नेंशा गाइश्‍शा \v 35 ‘एको मरिम्‍शो मुर आन दातेमी मुर का ला मेको आन किकी पिपी आन कली गेशो रिम्‍शो रागी लचा ताइब। \em गन्‍ती १४:२३-२४\em* \v 36 मेको यपुन्‍ने आ तौ कालेब बाक्‍ब। मेको नु आ तौ चचम मेको आ थेक्‍शो रागी ताइनीम। मारदे हना मेकोमी आं कली, परमप्रभु यावे कली थमा पा नोले खोइश्‍शो बाक्‍त’ दे कसम जशा देंत। \v 37 मिनु परमप्रभु यावेमी इन पशो तशा, आं पर्बम यो गाइक्‍ताक्‍व। मिनु मेकोमी आं कली ‘गे यो मेको रागी ओव़चा मताइनेवे। \em गन्‍ती २०:१२\em* \v 38 इ के गेय पाइब नून आ तौ यहोसु चहिं ओव़चा ताइब। गे मेको आ थुं बारपाइक्‍चा माल्‍नेवे। मारदे हना यहोसुमी इस्राएली आन कली मेको रागी योक्‍शा गेचा माल्‍ब’ दे परमप्रभुमी कसम जशा देंत। \em गन्‍ती ३४:१७\em* \v 39 मिनु गेपुकीमी इन आल ब्रेप्‍च आन पर्बम ‘मेको गोरशो रागीमी बेक्‍नीम’ देंतीनी। तन्‍न मेकोपुकी ओव़चा ताइनीम। इन आइक्‍च तौपुकी ओव़चा ताइनीम। मेको रागी मेको आन कली गेनुङ। मिनु मेकोपुकीमी मेको रागी आंम के सेल्‍नीम। \v 40 मिनु गेपुकी चहिं लेश्‍शा गोरशो रागी लल समुन्‍द्र गे लने। \em गन्‍ती १४:२५\em* \p \v 41 मिनु गेपुकीमी आं कली ‘गो परमप्रभु यावे कली पाप पाइतक। परमप्रभु यावे, इं परमप्रभुमी शें‍शो खोदेंशो पा गो लडाइ पथ लाइनीकी’ देंतीनी। मिनु गे नेल्‍ले इन या पिम्‍साक्‍नी। मिनु गो ग्रानीक, दे मिम्‍शा, पहाडी रागी कली लडाइ तोचा, दे ग्‍येत्‍थ लाइतीनी। \em गन्‍ती १४:४०\em* \v 42 मिनु परमप्रभु यावेमी आं कली ‘गेपुकी इन जोरी सत्रु रे ब्रुइनीनी, गे मेको डांडा ङोइश्‍शा मलने। लडाइ मपने। मारदे हना गो इन दातेमी मबाक्‍शो बाक्‍नुङ, दे मेको आन कली माइक्‍मी’ देंत। \v 43 मिनु गो इन कली मेको लोव़ पाता। तन्‍न गेपुकीमी नेंसीन मनेंनी। ठेयब लेश्‍शा, परमप्रभु यावे आ लोव़ मबित्‍थु मटिथु, गे डांडा ङोंइसाक्‍नी। \v 44 मिनु मेको डांडाम बाक्‍ब एमोरीपुकीमी गेपुकी नु लडाइ पाम्‍तेक्‍म। मिनु मेकोपुकीमी सुरब आन हुल खोदेंशो पा इन कली खेदा पाम्‍तेक्‍म। मिनु सेइर नु होरमा सम्‍म खेदा पा इन कली फ्रुम्‍तेक्‍म। \em गन्‍ती १४:४५\em* \v 45 मिनु गेपुकी लेश्‍शा जाक्‍शा, परमप्रभु यावे आ ङोंइती ङाक्‍तीनी। तन्‍न मेकोमी इन ङाक्‍शो मनेन। इन पुंइशो लोव़ यो मगेवो। \v 46 मिनु नोले गे शुश नाक्‍त कादेशम बाक्‍तीनी। \em ब्‍यवस्‍था २:१४\em* \c 2 \s1 इस्राएलीपुकी गाक्‍शो \p \v 1 मिनु परमप्रभु यावेमी आं कली देंशो खोदेंशो पा गोपुकी गोरशो रागी लल समुन्‍द्र गे लाइतक। मिनु शुश नाक्‍त सम्‍म सेइर डांडा हिरना हिरन बाक्‍तक। \em गन्‍ती २१:४\em* \p \v 2 मिनु परमप्रभु यावेमी आं कली \v 3 ‘गेपुकी शुश नाक्‍ती एको डांडा कली हिरना हिरन बाक्‍तीनी। मुल उत्तर गे लने। \v 4 गे मुर आन कली मुल गे सेइरम बाक्‍ब, इन लोक्‍बपुकी एसाव आ चच युइ आन रागी लाइनीनी। मेकोपुकी इन कली तशा हिंनीम। मिनु गेपुकी होस पचा माल्‍नीनी। \em गन्‍ती २०:१४\em* \v 5 मेकोपुकी नु काइ मजिने। मारदे हना गो मेको आन रागी रे इन कली खोइल थेक्‍तीक खो‍मो रू यो मगेनुङ। गो सेइर पहाड एसाव कली गेशो बाक्‍नुङ। \em उत्‍पत्ती ३६:८\em* \v 6 मिनु इन माल्‍शो जचा थोव़क मेको आन के ग्‍याप्‍शा ला जने। ब्‍वाक्‍कु यो मेको आन के ग्‍याप्‍शा तूङीन। \p \v 7 मारदे हना परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन पशो नेल्‍लेमी इन कली आसीक गेशो बाक्‍ब। गेपुकी मेको ठेयब गोरशो रागीम गाक्‍नीनु, इन कली कोव़तु। मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु ४० बर्स सम्‍म गेपुकी नु बाक्‍त। इन माल्‍शो नेल्‍ल ताइतीनी’ दे परमप्रभुमी देंत। \em गन्‍ती १४:३३\em* \p \v 8 मिनु गो, सेइरम बाक्‍ब एसाव आ चच युइ, आंइ लोक्‍ब आन बाक्‍तीक दिंम ङा अराबाह ङा लां रे पा एलाथ नु एस्‍योन-गेबेर रे मगाक्‍थु, गो मोआब ङा गोरशो रागी गे लाइतक। \v 9 मिनु परमप्रभु यावेमी आं कली ‘मोआब नु लडाइ मपने। मेकोपुकी नु काइ मजिने। मेको रागी इ कली मगेनन। मारदे हना गो आर सहर लोत नु आ चच युइ आन कली गेता। \em उत्‍पत्ती १९:३६-३७\em* \p \v 10 मिनु ङोंइती मेकेर एमीमपुकी बाक्‍तेक्‍म। मेको शुश नु लाइश्‍शो मुर बाक्‍तेक्‍म। अनाकीम ङा मुर खोदेंशो शुश लाइश्‍शो कोल्‍शो मुर बाक्‍तेक्‍म। \em ब्‍यवस्‍था १:२८\em* \v 11 मिनु अनाकीम ङा मुर आन कली खोदेंशो पा रेफाइम माइश्‍शो मुरपुकी शुश कोल्‍शो मुर देंनीम। मिनु मोआबीम मेको आन कली एमीम देंनीम। \v 12 ङोंइती होरीपुकी यो सेइरम बाक्‍शो बाक्‍तेक्‍म। मिनु नोले एसाव आ मुरपुकीम मेको आन कली साइश्‍शा, मेको आन रागीम बाक्‍तेक्‍म। परमप्रभु यावेमी इस्राएली आन कली गेशो रागी मेकोपुकीम आंम के सेल्‍शो खोदेंशो पा, मोआब ङा मुरपुकीमी मेको रागी आंम के सेल्‍शो बाक्‍तेक्‍म’ देंत। \em उत्‍पत्ती १४:६\em* \v 13 मिनु नोले परमप्रभुमी ‘गेपुकी जेरेद खोल्‍सा शोक्‍सीन’ देंत। मिनु गो जेरेद खोल्‍सा शोक्‍साक्‍क। \em गन्‍ती २१:१२\em* \v 14 मिनु ङोंइती परमप्रभु यावेमी कसम जशो खोदेंशो पा कादेश-बारनेआ रे जेरेद खोल्‍सा आइक्‍ची हांबु सम्‍म जाक्‍चा नु लडाइ पाइब नेल्‍ल मनुम्‍मा सम्‍म आंइ कली ३८ बर्स माल्‍ताक्‍व। \em गन्‍ती १४:३४\em* \v 15 थमा पा परमप्रभु यावेमी मेको लडाइ पाइब आन कली आंमान क्‍याम्‍ताक्‍व। \em गन्‍ती १६:३१-३२; गन्‍ती २१:६; गन्‍ती २५:३-५\em* \p \v 16 मिनु मुर आन दाते ङा लडाइ पाइब नेल्‍ल बेक्‍ने थुम्‍मे नोले \v 17 परमप्रभु यावेमी आं कली \v 18 ‘गे मुलाक्‍त मोआब ङा सांद आर सहर लाक्‍शा, लचा माल्‍नीनी। \em गन्‍ती २१:१३,१५\em* \v 19 मिनु गे अम्‍मोनी आन रागी जाक्‍दीत्‍नीनी। मेको नु लडाइ मपने। काइ मजिने। मारदे हना अम्‍मोनी आन रागी इन कली मगेनुङ। मेको लोत नु आ चच युइ आन कली गेतामी। \em उत्‍पत्ती १९:३८\em* \p \v 20 मेको रागी यो लाइश्‍शो कोल्‍शो मुर आन रागी बाक्‍त। ङोंइती मेकेर रेफाइम माइश्‍शो मुर बाक्‍तेक्‍म। तन्‍न अम्‍मोनीपुकीमी मेको आन कली जाम्‍जुम्‍मीम देंनीम। \v 21 मेको शुश दुम्‍शो नु लाइश्‍शो अनाकीम ङा मुर खोदेंशो बाक्‍तेक्‍म। मिनु परमप्रभु यावेमी मेको आन कली अम्‍मोनी आन ङोंइती खतम सेल्‍तु। मिनु मेको नेल्‍ल आन कली खेरशा, अम्‍मोनी मेको आन बाक्‍तीकेम बाक्‍तेक्‍म। \v 22 परमप्रभुम सेइरम बाक्‍ब एसाव आ खिं खिं ङा मुर आन पर्बम यो मोदेंशोन पाप्‍तु। मेको आन ङोंइती होरी आन कली खतम सेल्‍तु। मिनु होरी नेल्‍ल आन कली खेरशा, मुल सम्‍म एसाव आ खिं खिं ङा मुर मेकेर बाक्‍नीम। \v 23 मिनु मेको मोदेंशो पा गाजा ङा काफ्‍तोर सहर रे जाक्‍शो काफ्‍तोरीपुकीमी आव्‍वीम सहर ङा मुर आन कली साइक्‍तेक्‍म। मिनु मेको आन बाक्‍तीकेमी बाक्‍तेक्‍म’ देंत। \em उत्‍पत्ती १०:१४; यहोसु १३:३\em* \s1 पिप सीहोन नु लडाइ पा ग्राशो \p \v 24 मिनु परमप्रभुमी ‘बोक्‍कीन। गाक्‍चा गोने। मिनु अरनोन खोल्‍सा शोक्‍सीन। मारदे हना गो हेश्‍बोनम बाक्‍शो एमोरी आन पिप सीहोन नु आ रागी इन कली गेता। मेको इन के सेल्‍ना सेल्‍न लडाइ पने। \v 25 मुलाक्‍त रे गो जात जात ङा मुर नेल्‍ल आन कली इन लोव़ नेंशा, इन क्‍येङा हिंशा, ख्रिंख्रि पाइब सेल्‍नुङमी’ देंत। \em प्रस्‍थान २३:२७\em* \v 26 मिनु गो केदेमोथ माइश्‍शो गोरशो रागी रे हेश्‍बोन ङा पिप सीहोन नु दुचा गारचा आ पर्बम मुरपुकी लोव़ पथ सोइक्‍ताक्‍ङमी। \em गन्‍ती २१:२१-२६\em* \v 27 मार लोव़ सोइक्‍ताक्‍ङमी देंशा हना ‘आंइ कली इन रागी रे लचा गेकी। गो एर ओंथ मपथु, ठेयब लां खोइश्‍शा गाक्‍नीकी। \v 28 गे जचा थोव़क क्‍येट ताक्‍शा आंइ कली लेयङीन। ब्‍वाक्‍कु यो क्‍येट ताक्‍शा गेकी। आंइ कली गाक्‍तीक लां ला गेकी। \v 29 मोपा सेइरम बाक्‍ब एसाव आ खिं खिं ङा मुरपुकीमी नु आर सहरम बाक्‍ब मोआबी ङा मुरपुकीमी गाक्‍चा गेम्‍तेक्‍म। परमप्रभु यावे, इं परमप्रभुमी गेशो यर्दन खोला आइक्‍ची हांबु ङा रागी जाक्‍दीचा सम्‍म लां गेने’ देंथ, मुरपुकी सोइक्‍ताक्‍ङमी। \v 30 तन्‍न हेश्‍बोन ङा पिप सीहोनमी आंइ कली गाक्‍तीक लां मगेव। मारदे हना परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन पा ङा लडाइ पा ग्राचा कली मेको आ थुं खकटा नु मटीब सेला बाक्‍त। मिनु मोदेंशो दुम्‍त। \em प्रस्‍थान ४:२१\em* \p \v 31 मिनु परमप्रभु यावेमी आं कली ‘गो सीहोन नु आ रागी इन कली जिम्‍मा गेचा गोव़ता। मेको आ रागी लडाइ पा आंम के के सेलीन’ देंत। \em यहोसु १०:१२; येरमीया २४:८; रोमी १:२४; रोमी ४:२५; ८:३२\em* \v 32 मिनु सीहोन नु आ मुर नेल्‍ल गोपुकी नु लडाइ पथ याहास माइक्‍तीकेमी जाक्‍‍तेक्‍म। \v 33 मिनु परमप्रभु यावे, इं परमप्रभुमी मेको कली साइक्‍च, दे इं कली जिम्‍मा गेप्‍तु। मिनु गोपुकीमी मेको कली, मेको आ तौ नु मेको आ मुर नेल्‍ल आन कली साइक्‍तक। \v 34 मेना गो मेको आन सहर नेल्‍ल आंइ के सेल्‍तक। आन मुर नेल्‍ल कली साइक्‍तक। वोंइश मुर, मीश मुर नु आल नेल्‍ल साइक्‍तक। का कली यो मप्रोंइ‍थु, नेल्‍ल आन कली साइक्‍तक। \v 35 गो आंइ ग्राशो सहर ङा मारेइ मारेइ आंम के सेल्‍शा, बी ब्‍यफ, क्‍यारश भेडा यो आंइ कली वोंइसाक्‍क। \v 36 अरनोन खोल्‍सा ङा दिंमम बाक्‍ब आरोएर सहर रे गिलाद सम्‍म आंइ ग्राने मचाप्‍चा ङा सहर कान मबाक्‍म। परमप्रभु यावे, इं परमप्रभुमी मेको नेल्‍ल आंइ कली ग्राचा गेप्‍तु। \em यहोसु १३:९; २सामुएल २४:५\em* \v 37 यब्‍बोक खोल्‍सा आ नेक्‍था बाक्‍ब अम्‍मोनी आन रागी, पहाड ङा सहरपुकी नु परमप्रभु यावे, इं परमप्रभुमी इं कली मलचा देंशो रागी ला मलक। \c 3 \s1 पिप ओग कली ग्राशो \p \v 1 मिनु नोले गो बाशान ग्‍येत्‍थ लाइतक। मिनु बाशान ङा पिप ओग नु आ मुर नेल्‍ले गोपुकी नु लडाइ पथ एद्रेइम जाक्‍तेक्‍म। \em गन्‍ती २१:३३-३५\em* \v 2 मिनु परमप्रभु यावेमी आं कली ‘मेको आन कली तशा महिनो। मारदे हना गो मेको नु आ मुर नेल्‍ल आन कली इन गुइमी गेता। मेको आ रागी नु आ मुरपुकी इन के दुम्‍त। मिनु गे हेश्‍बोनम बाक्‍शो एमोरी आन पिप सीहोन कली खोदेंशो पा मेको कली यो पने’ देंत। \p \v 3 मिनु परमप्रभु यावे, इं परमप्रभुमी बाशान ङा पिप ओग कली यो नु आ मुर नेल्‍ल आन कली इं गुइमी गेप्‍तु। मेकेर यो का कली यो मप्रोंइथु, नेल्‍ल आन कली साइक्‍तक। \v 4 मेना गो मेको आ सहर नेल्‍ल ग्रातक। का यो मली। बाशान ङा ओग आ राज्‍यम अरगोब माइश्‍शो रागी नेल्‍ल पा ६० ओटा सहर ग्रातक। \v 5 मेको सहर नेल्‍ले लाइश्‍शो गारो हिरशो बाक्‍तेक्‍म। मेको गारो ङा ठेयब लाप्‍चो आग्‍लो पाइश्‍शो बाक्‍तेक्‍म। मेको प्रोंइशा, अरु गारो महिरशो शुश गाउं यो ग्रातक। \v 6 मिनु हेश्‍बोन ङा पिप सीहोन कली खोदेंशो पा मेको सहर ङा वोंइश मुर, मीश मुर नु आल नेल्‍ल साइक्‍तक। \v 7 मिनु बी ब्‍यफ, क्‍यारश भेडा नु सहर ङा मारेइ मारेइ आंइ कली वोंइसाक्‍क। \em ब्‍यवस्‍था २०:१३-१८\em* \v 8 मोपा गो यर्दन ओंथ हांबु ङा एमोरी पिप निक्‍शी आस रागी ग्रातक। अरनोन खोल्‍सा रे हेरमोन डांडा सम्‍म ङा रागी ग्रातक। \em ब्‍यवस्‍था ४:४८; १इतिहास ५:२३; भजन संग्रह २९:६\em* \v 9 सीदोनीपुकीमी हेरमोन डांडा कली सिरीयोन नु एमोरीपुकीमी सेनीर देंनीम। \v 10 गोपुकी दिंम ङा सहर नेल्‍ले, गिलाद रागी नेल्‍ल, बाशान, साल्‍का नु एद्रेइ सम्‍म, बाशानम बाक्‍शो ओग आ राज्‍य नेल्‍ल ग्रातक। \v 11 मिनु बाशान ङा पिप ओग चहिं मेको लाइश्‍शो मुर, रेफाइम आन दातेमी नेल्‍ल क्‍येङा नोले साइक्‍चा पुंइसाक्‍व। मिनु मेको आ फलाम के खाट मुल सम्‍म अम्‍मोनी आन सहर रब्‍बाहम बाक्‍ब। मेको खाट ९ कुबीत लाइश्‍शो नु ४ कुबीत ब्रेम्‍शो बाक्‍ब। \em कुबीत का आधा मिटर कि हात का खोदेंशो बाक्‍ब।\em* \s1 यर्दन आ पूर्ब ङा रागी योक्‍शो \r गन्‍ती ३२:- \p \v 12 मिनु मेना तेको तेको रागी आंइ के सेल्‍तक देंशा हना, अरनोन खोल्‍सा आ नेक्‍था दिंमम बाक्‍शो आरोएर रे गिलाद पहाड आधा नु मेकेर ङा सहरपुकी सम्‍म गो रूबेन आ थर नु गाद आ थर ङा मुर आन कली गेतामी। \v 13 गिलाद ङा लीशो, ओग आ राज्‍य, बाशान रागी नेल्‍ल, मनस्‍से आ उइक्‍थ थर ङा मुर आन कली गेतामी। बाशान नु अरगोब रागी नेल्‍ल रेफाइम माइश्‍शो, लाइश्‍शो मुर आन रागी देंनीम। \v 14 मनस्‍से आ युइ याइरमी अरगोब ङा रागी नेल्‍ल, गेशुरी नु माकाथी आन सांद सम्‍म लाइक्‍तु। मेको बाशान कली आ नें हव्‍वोथ-याइर वोइक्‍तु। मेको मुल सम्‍म बाक्‍ब। \v 15 मिनु गो माकीर कली गिलाद गेता। \v 16 मिनु गो रूबेन आ थर नु गाद आ थर ङा मुर आन कली मार गेतामी देंशा हना, गिलाद रे अरनोन खोल्‍सा आ दाते सम्‍म नु आ नेक्‍था ङा दिंम यब्‍बोक खोल्‍सा सम्‍म गेतामी। मेको अम्‍मोनी आन सांद बाक्‍ब। \v 17 मिनु मेको अराबाह दिंम, यर्दन नु आ नेक्‍था ङा किन्‍नेरेथ रे अराबाह समुन्‍द्र, मेको हिक्‍सी समुन्‍द्र यो देंनीम, सम्‍म नां दाप्‍तीके ङा पिस्‍गा डांडा रूबेन आ थर नु गाद आ थर ङा मुर आन कली गेतामी। \em यहोसु ११:२; यहोसु १९:३५; मर्कूस ६:५३\em* \s1 रूबेन नु गाद आस कली लोव़ पशो \p \v 18 मेना गो इन कली ‘परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी एको रागी इन के दुम्‍चा कली गेशो बाक्‍ब। मो हना यो इन दाते ङा लडाइ पाइब वोंइश मुरपुकी इन या पिम्‍सीशा, इन लोक्‍ब इस्राएली आन ङोंइती यर्दन खोला शोक्‍चा माल्‍नीनी। \v 19 मिनु इन मीश, इन आलपुकी नु इन बी ब्‍यफ, क्‍यारश भेडा गो इन कली गेशो सहरम ला बाक्‍चा ताइनीम। इन के बी ब्‍यफ, क्‍यारश भेडा शुश बाक्‍नीम, दे तुइक्‍नुङ। \v 20 परमप्रभु यावेमी इन कली खोदेंशो पा इन लोक्‍ब आन कली मनाइक्‍पदा सम्‍म मोदेंशो दुम्‍चा माल्‍ब। मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी यर्दन आइक्‍ची हांबु मेको आन कली गेशो रागी आंम के मसेल्‍मे सम्‍म गेपुकीमी मो पचा माल्‍नीनी। मिनु नोले गोम इन कली गेशो रागी लेश्‍शा, जाक्‍ने चाप्‍नीनी’ दे माइक्‍मी” देंत। \s1 मोसाम यहोसु कली लोव़ पशो \p \v 21 मिनु मेना गो यहोसु कली “परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी एको पिप निक्‍शी आस कली मार मार पवा, गे मेको नेल्‍ल ताप्‍तीवी। मुल गे आइक्‍ची हांबु शोक्‍सेनु, परमप्रभु यावेमी मेकेर ङा राज्‍य नेल्‍ल आन कली यो मोदेंशोन पाइब। \em गन्‍ती २७:१८-२२\em* \v 22 मेको आन क्‍येङा महिनीन। मारदे हना परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन पा ङा लडाइ पाइब” दे माइक्‍ता। \em ब्‍यवस्‍था १:२९-३०\em* \s1 मोसामी परमप्रभु नु लोव़ पशो \p \v 23 मिनु मेना गो परमप्रभु यावे कली \v 24 “परमप्रभु, परमप्रभु यावे, गे इन गेय पाइब कली इन ठेयब पतीके नु सक्ति कोंइचा गोइतीनी। मिनु स्‍वर्ग नु रागीम बाक्‍ब तेको प्रभु इन खोदेंशो पा ठेयब पतीके नु सक्ति पाइश्‍शो गेय पने चाप्‍बा ङा? \v 25 मेको यर्दन आइक्‍ची हांबु ङा रिम्‍शो रागी, ठेयब पहाड नु लेबानोन तङल, दे आं कली यर्दन खोला आइक्‍ची हांबु शोक्‍चा गेयीनी” दे पुंइता। \p \v 26 तन्‍न इन पतीके परमप्रभु यावे गो नु गाइश्‍शो बाक्‍त। मिनु मेकोमी आं पुंइशो मनेन। मिनु परमप्रभु यावेमी आं कली “मुल रे एको आ पर्बम लोव़ मपावो। \em गन्‍ती २०:१२\em* \v 27 गे पिस्‍गा डांडा ङोइश्‍शा, पच्‍छिम, उत्तर दक्‍खिन नु पूर्ब गे कोव़ङो। मारदे हना गे यर्दन आइक्‍ची हांबु शोक्‍चा मताइनेवे। \v 28 मिनु गे यहोसु कली अरेशा, लोव़ पा ठेयब थुं पाइश्‍शो सेलो। मारदे हना मेकोमी मुर आन ङोंइती शोक्‍शा, इ तशो रागी मेको आन के दुम्‍चा कली योव़ब” दे परमप्रभुम आं कली देंत। \em ब्‍यवस्‍था ३१:३,७;\em* \v 29 मिनु गोपुकी बेथ-पेओर आ ङोंइती ङा दिंमम बाक्‍तक। \c 4 \s1 लेंशा परमप्रभु आ लोव़ शेंशो \p \v 1 मिनु मोसामी “मिनु गे इस्राएली नेल्‍ले, गो इन कली परमप्रभु यावे आ फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ नु आ निसाफ पतीक लोव़ शेंनुङ। इन नोफा दाइक्‍तीन। मिनु आ शेंशो पने। मेको पाइतीनी हना, गे ब्रोंइचा ताइनीनी। मिनु गे परमप्रभु यावे, इन किकी पिपी आन परमप्रभुमी इन कली गेशो रागी ओव़चा नु इन के सेल्‍चा ताइनीनी। \v 2 मिनु गो इन कली परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ लोव़ शेंशा ‘परमप्रभु आ शेंशो पचा माल्‍ब’ दे अरेनुङ। गेपुकीमी आं शेंशो लोव़ कली का यो मतेम्‍दीन। का यो मशोलीने। \em ब्‍यवस्‍था १३:१; हितोपदेस ३०:६; प्रकाश २२:१८-१९\em* \v 3 मिनु परमप्रभु यावेमी बाल-पेओर मूर्ति आ नोले खोइक्‍ब आन कली मार पवा, गे आंमा ताइतीनी। मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी बाल-पेओर आ नोले खोइक्‍ब वोंइश मुर नेल्‍ल साइक्‍तु। \em गन्‍ती २५:३-९\em* \v 4 गे परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली आ नोले खोइक्‍बपुकी चहिं नेल्‍ल ब्रोंइशो बाक्‍नीनी। \p \v 5 मिनु परमप्रभु यावे, आं परमप्रभुमी आं कली अरेशो खोदेंशो पा, गो इन कली आ फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ नु आ निसाफ पतीक लोव़ शेंतान्‍नी। मारदे शेंतान्‍नी देंशा हना, गे जाक्‍शा इन के सेल्‍चा चिक्‍शो रागीमी मेको नेल्‍ल पचा, दे शेंतान्‍नी। \v 6 मोपतीके गेपुकीमी एको लोव़ होस पा, टिने। मेकोमी इन कली तुइक्‍ब नु रुप्‍ब मुर सेल्‍ब। मिनु जात जात ङा मुरपुकी मेको फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ नेल्‍ल नेंशा, मेकोपुकीमी ‘मेको ठेयब जात ङा मुर थमा पा तुइक्‍ब नु रुप्‍ब मुर बाक्‍नीम’ देंनीम। \em यसैया २:३\em* \v 7 मिनु परमप्रभु यावे इं परमप्रभुमी आंइ नेक्‍था बाक्‍शो नु आंइ पुंइशो लोव़ नेंब खोदेंशो पा तेको अर्को ठेयब जात ङा देवी देवताम मोदेंशो पाइनीमी? \em २सामुएल ७:२३\em* \v 8 मुलाक्‍त गो इन कली परमप्रभु यावे आ अरेशो लोव़ नेल्‍ले नेंपाइक्‍नुङ। मिनु तेको ठेयब जात ङा मुर इं खोदेंशो रिम्‍शो पचा कली फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ नु निसाफ पतीक लोव़ नेंचा ताइनीमी। \em येरमीया ८:८\em* \s1 परमप्रभु आ अरेशो लोव़ \p \v 9 इन आंम तशो इन थुंम वोइश्‍शा, मप्रेंथु, होस पा बाक्‍कीन। गे ब्रोंइनी सम्‍म इन थुंम वोतीन। इन आल नु चच युइ आन आन कली शेंदीन। \em भजन संग्रह १०३:२\em* \p \v 10 मिनु गेपुकी काबु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ ङोंइती होरेब डांडा तार राप्‍शो बाक्‍तीनी, मेको मिम्‍तीन। मिनु परमप्रभु यावेमी आं कली मुर आन कली आं ङोंइती पुक्‍मी। गो मेको आन कली आं लोव़ नेंपाइक्‍नुङमी। मिनु मेकोपुकी रागीम मबेक्‍मा सम्‍म आं कली मान पा हिंचा शेंसामल। मिनु मेकोपुकीमी एको लोव़ आन तमी तौ आन कली शेंचा माल्‍नीम” देंत। \em प्रस्‍थान १९:१७; ब्‍यवस्‍था ६:७\em* \v 11 मिनु गे आ नेक्‍था जाक्‍शा, डांडा आ पुंम राप्‍तीनी। मेको डांडाम सरीङ सम्‍म मी ब्रत। मिनु छिङछिङ, ठेयब गोस्‍स नु नाक्‍दो खोदेंशो बाक्‍त। \v 12 मिनु परमप्रभु यावेमी मी आ दाते रे गेपुकी नु लोव़ पाप्‍तु। गे मेको आ लोव़ नेंतीनी, तन्‍न मारेइ मतनी। \em ब्‍यवस्‍था ५:४,२४\em* \v 13 मिनु मेकोमी गे नु कबल पाप्‍तु। आ अरेशो १० ओटा लोव़ गे टिशा पने, दे गेप्‍तु। मिनु मेकोमी मेको लोव़ फुल्‍लु निक्‍शी तार मुशा गेप्‍तु। \em प्रस्‍थान ३१:१८\em* \v 14 मिनु मेना परमप्रभु यावेमी आं कली “मेको आन कली आं फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ नु निसाफ पतीक लोव़ शेंदो। नोले आन गाक्‍शो आंम के सेल्‍शो रागीमी मेको लोव़ टिशा पचा, दे मेको लोव़ शेंदो” दे माइक्‍ती। \p \v 15 मिनु परमप्रभु यावेमी इन कली होरेब डांडाम मी रे लोव़ पवानु, गे मारेइ मतनी। \v 16 मिनु गे इन कली मूर्ति सेल्‍शा, खतम मसेल्‍सीन। गे होस पा बाक्‍कीन। तेकोइ वोंइश मुर, मीश मुर, \em प्रस्‍थान २०:४\em* \v 17 रागी ङा बी ब्‍यफ, क्‍यारश भेडा, जन्‍तु सरीङम बेरब चिक्‍ब, \v 18 खपीम गाक्‍ब, ब्‍वाक्‍कुम बाक्‍ब ङांइ के मूर्ति काइ मसेलीन। \v 19 मिनु गे सरीङ इर कोव़शा, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी जात जात ङा मुर नेल्‍ल आन कली गेशो नां, तास्‍ला, सोरुल नेल्‍ल तशा, मेको आन ङोंइती सेउ पा पूजा मपने। होस पा बाक्‍कीन। \em ब्‍यवस्‍था १७:३; रोमी १:२३\em* \v 20 परमप्रभु यावेमी इन कली आंम मुर सेल्‍चा, दे फलम चोतीके खोदेंशो इजीप्‍त रागी रे ग्रुंइताक्‍व। मोदेंशो पा मुलाक्‍त बाक्‍ब, दे तुइक्‍नीनी। \em १राजा ८:५१; यसैया ४८:१०; येरमीया ११:४; प्रस्‍थान १९:५-६; यसैया १९:२५\em* \p \v 21 मिनु परमप्रभु यावे इन पतीके, आं पर्बम गाइक्‍ताक्‍व। मेकोमी आं कली “गे यर्दन खोला मशोक्‍थु, इस्राएली आन कली गेशो रिम्‍शो रागी लचा मताइ‍नेवे” दे कसम जाप्‍तु। \em ब्‍यवस्‍था ३:२६\em* \v 22 मिनु गो यर्दन खोला मशोक्‍थु, मुल बाक्‍शो रागीमी बेक्‍चा माल्‍नुङ। तन्‍न गेपुकी यर्दन शोक्‍शा, मेको रिम्‍शो रागी इन के सेल्‍नीनी। \v 23 मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी गे नु पशो कबल मप्रेक्‍थु, होस पा बाक्‍कीन। गे मप्रेंथु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी देंशो टिशा मारेइ के मूर्ति मसेलीन। \v 24 मारदे हना परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु ठेयब मी खोदेंशो नु रुश पाइब परमप्रभु बाक्‍ब। \em ब्‍यवस्‍था ९:३; प्रस्‍थान २४:१७; यसैया १०:१७; हिब्रू १२:२९; प्रस्‍थान २०:५\em* \s1 दूली पाइब परमप्रभु गे लेश्‍शो \p \v 25 मिनु गेपुकी मेको रागीमी शुश बर्स बाक्‍शा, तमी तौ, चच युइ थिशा बाक्‍नीनी। तन्‍न परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी मदाक्‍चा ङा पा मारेइ के मूर्ति सेल्‍शा, परमप्रभु यावे कली गाइक्‍पाइक्‍तीनी हना, \v 26 गो मुलाक्‍ती सरीङ नु रागी कली इन दूली पशो आ पर्बम सांकछी वोइक्‍नुङ। गे यर्दन आइक्‍ची हांबु ङा इन के सेल्‍चा चिक्‍शो रागीम रीब पा खतम दुम्‍नीनी। गे शुश नाक्‍त मेकेर बाक्‍चा मताइनीनी। गे क्‍याम्‍चा पुंइसीनीनी। \em ब्‍यवस्‍था ३०:१९; ब्‍यवस्‍था ३१:२८; ब्‍यवस्‍था ३२:१;\em* \v 27 मिनु परमप्रभु यावेमी इन कली जात जात ङा मुर आन दातेमी ब्रपाइक्‍ब। मिनु परमप्रभु यावेमी इन कली कोंइशो रागी रागी आन दातेमी इच्‍का ला लीनीनी। \v 28 मिनु गेपुकीमी मेकेर ङा मुर आन सेल्‍शो शी के, फुल्‍लु के मताइब, मनेंब, मजाइब नु मनाम्‍ब मूर्ति आन कली पूजा पाइनीनी। \em ब्‍यवस्‍था २८:३६; भजन संग्रह ११५:४-७\em* \p \v 29 तन्‍न गे मेकेर बाक्‍शा, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली माल्‍नीनी। मिनु गे थमा पा इन थुं नेल्‍लेम माल्‍तीनी हना, गे मेको कली थित्‍नीनी। \em भजन संग्रह २७:८; येरमीया २९:१३-१४\em* \v 30 आं देंशो लोव़ मोदेंशो पा दुम्‍शा, श्‍येत जनीनु, गे नोले ङा नाक्‍तीम परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु गे लेत्‍नीनी। आं देंशो लोव़ टीनीनी। \em ब्‍यवस्‍था ३०:२\em* \v 31 मारदे हना परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु, शिशी पाइब परमप्रभु बाक्‍ब। इन किकी पिपी नु कसम जशा पशो कबल मप्रेंब। मेकोमी इन कली मप्रोंइथु, खतम मसेल्‍ब। \p \v 32 मिनु गे इन क्‍येङा ङोंइती ङा नाक्‍त मिम्‍तीन। परमप्रभुमी मुर नु रागी सेल्‍शो रे मुल सम्‍म ओदेंशो ठेयब गेय पशो आ पर्बम लोव़ नेंनी? तनी? \v 33 अरु सुइ मुरुम गे इन खोदेंशो पा परमप्रभुमी मी रे लोव़ पशो नेंन्‍मे?। मिनु गे नेंशा यो ब्रोंइशो बाक्‍नीनी। \em प्रस्‍थान २०:१,१९\em* \v 34 मिनु तेको देवी देवतामी इन कली खोदेंशो पा शुश रागी आन दाते रे आंम मुर सेल्‍चा कली योव़शो बाक्‍बा? मुर आन कली नाक्‍शा, चिनु कोंइ‍शा, छक लाक्‍चा ङा गेय पा, मेको आन पर्बम लडाइ पा, शुश हिंचा ङा सक्तिमी, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली इजीप्‍त रागी रे ग्रुंइशो गे ताइतीनी। \em ब्‍यवस्‍था ७:१९; ब्‍यवस्‍था २९:२\em* \v 35 गे मारदे मेको ताइतीनी देंशा हना, परमप्रभु यावे, का ला परमप्रभु बाक्‍ब। मेको क्‍येङा लाक्‍शा अर्को परमप्रभु मबाक्‍ब, दे तुइक्‍पाइक्‍चा कली इन कली कोंइताक्‍व। \v 36 मिनु मेकोमी सरीङ रे इन कली शेंचा, दे आ सेंदा नेंपाइक्‍तु। मिनु खपीम इन कली आ ठेयब मी कोंइताक्‍व। गे मी आ दाते रे आ लोव़ पशो नेंतीनी। \em प्रस्‍थान २०:१,१८,२०\em* \v 37 मिनु इन किकी पिपी आन कली दाक्‍तीके, आन चच युइ आन कली योव़शा, मेकोमी आंमान आ ठेयब सक्तिमी इन कली इजीप्‍त रे ग्रुंइताक्‍व। \em प्रस्‍थान ३३:१४\em* \v 38 इन कली रागी गेचा, दे इन ङोंइती इन क्‍येङा सक्ति पाइश्‍शो नु शुश मुर आन कली आन रागी रागी रे ग्रुंइताक्‍व। मिनु गे रागी इन के सेल्‍चा कली ठीक दुम्‍शो बाक्‍नीनी। मोदेंशो मुलाक्‍ती बाक्‍ब, दे तुइक्‍नीनी। \v 39 मिनु गे मुलाक्‍ती परमप्रभु यावे, का ला सरीङ नु रागी ङा परमप्रभु बाक्‍ब। मेको ङा लाक्‍शा अर्को सुइ परमप्रभु मबाक्‍ब। एको लोव़ गे मुलाक्‍ती थमा पा तुइक्‍तीन। मिनु इन थुंम लील। \v 40 मुलाक्‍त गो इन कली माइश्‍शो परमप्रभु यावे आ फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ नु आ शेंशो टिने। मो पाइतीनी हना, इन आल नु चच आन कली रिम्‍शो दुम्‍ब। मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली गेना हना यो बाक्‍चा कली गेशो रागीम गे शुश नाक्‍ती बाक्‍चा ताइनीनी। \s1 मुर साइश्‍शा प्रोक्‍तीक सहर \p \v 41 मिनु मोसामी यर्दन खोला नां दाप्‍तीक गे सहर सां योव़तु। \em ब्‍यवस्‍था १९:२-१३; गन्‍ती ३५:६-२९\em* \v 42 ङोंइती मगाइक्‍मुशो, मतुइक्‍थु मुर का कली साइक्‍ब मुर मेकेर प्रोक्‍शा लने चाप्‍ब। मोदेंशो मुर मेको सहरम प्रोक्‍शा, ब्रोंइचा ताइब। \v 43 मोसामी रूबेन आ थर ङा मुर आन कली गोरशो रागी ङा दिंमम बेसेर सहर योव़तु। गाद आ थर ङा मुर आन कली गिलाद ङा रामोथ सहर योव़तु। मनस्‍से आ थर ङा मुर आन कली बाशान ङा गोलान सहर योव़तु। \s1 परमप्रभु आ अरेशो मिम्‍पाइश्‍शो \p \v 44 मोसामी इस्राएली आन कली परमप्रभु यावे आ अरेशो लोव़ शेंताक्‍व। \v 45 मिनु मेको परमप्रभु यावे आ आ देंशो, आ फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ नु आ निसाफ पतीक लोव़ बाक्‍नीम। मोसामी मेको नेल्‍ल इस्राएली आन कली इजीप्‍त रे ग्रुंइची ना शेंताक्‍व। \v 46 मिनु मेना मेकोपुकी यर्दन ओंथ हांबु, बेथ-पेओर आ ङोंइती बाक्‍शो बेंसीम बाक्‍तेक्‍म। मेको ङोंइती हेश्‍बोनम बाक्‍शो सीहोन, एमोरी आन पिप आ रागी बाक्‍त। मेको रागी मोसा नु इस्राएलीपुकीमी इजीप्‍त रे गाक्‍मा नोले लडाइ पा ग्राशो बाक्‍तेक्‍म। \em गन्‍ती २१:२४\em* \v 47 मेको रागी आंम के सेल्‍शा, बाशान ङा पिप ओग आ रागी यो आंम के सेल्‍शो बाक्‍तेक्‍म। मेको निक्‍शी एमोरी आन पिप बाक्‍ताक्‍स। मेको रागी यर्दन ओंथ हांबु नां दाप्‍तीके गे बाक्‍त। \v 48 मेको रागी अरनोन खोल्‍सा आ नेक्‍था बाक्‍ब आरोएर सहर रे सिरीयोन माइश्‍शो, हेरमोन पहाड, \em ब्‍यवस्‍था ३:८-९\em* \v 49 मिनु यर्दन आ ओंथ हांबु नां दाप्‍तीके गे अराबाह नेल्‍ल पिस्‍गा डांडा नु आ दिंमम अराबाह समुन्‍द्र माइश्‍शो, हिक्‍सी समुन्‍द्र सम्‍म इस्राएलीपुकीमी आंम रागी सेल्‍ने थुम्‍शो बाक्‍तेक्‍म। \c 5 \s1 १० ओटा अरेशो लोव़ \r प्रस्‍थान २०:- \p \v 1 मिनु मोसामी इस्राएली नेल्‍ल आन कली ब्रेश्‍शा, मेको आन कली “इस्राएली नेनीन। परमप्रभु यावे आ फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ नु आ निसाफ पतीक लोव़ नेनीन। मुलाक्‍ती गो मेको इन कली शें‍नुङ। गे मेको लोव़ शेंसीशा, होस पने। \v 2 मिनु परमप्रभु यावे, इं परमप्रभुमी होरेब डांडाम गोपुकी नु कबल का पाप्‍तु। \em प्रस्‍थान १९:५\em* \v 3 परमप्रभु यावेमी इं किकी पिपी नु एको कबल मपथु, मुलाक्‍त एकेर बाक्‍शो गोपुकी नु पशो बाक्‍त। \em ब्‍यवस्‍था २९:१४\em* \v 4 परमप्रभु यावेमी गो आंइ नेक्‍था डांडाम बाक्‍शो, मी आ दाते रे लोव़ पाप्‍तु। \em ब्‍यवस्‍था ५:२४\em* \v 5 मारदे हना गे मी तशा हिंतीनी, डांडा मङोंइसीनी। गो परमप्रभु यावे आ लोव़ इन कली शेंचा, दे परमप्रभु यावे नु इन दातेम, राप्‍शो बाक्‍ती” देंत। \p \v 6 मिनु परमप्रभुमी इन कली “वाइलीम वाइल दुम्‍शा बाक्‍शो इजीप्‍त रे ग्रुंइशा एक चाक्‍ब, गो परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु नङ। \p \v 7 आं क्‍येङा लाक्‍शा सुइ देवी देवता आन कली ठेयब सेल्‍शा ममानेचा। \em ब्‍यवस्‍था ११:१६,२८\em* \v 8 सरीङमी, रागीमी, रागी आ आगामी ब्‍वाक्‍कुम बाक्‍ब मारेइ जन्‍तु के गेपुकीमी आंम कली मूर्ति मसेल्‍सीन। \em ब्‍यवस्‍था २७:१५\em* \v 9 मेको आन ङोंइती मबपीन। मेको आन कली पूजा मपने। मारदे हना गो परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु रुश पाइब परमप्रभु नङ। आ कली मटीब आम आफ बाक्‍ताक्‍स हना, मेको आ आल, चच, युइ नु युइ आन युइ सम्‍म सजाइ ताइनीम। \em ब्‍यवस्‍था ४:२४\em* \v 10 मिनु सुम आं कली दाक्‍बा नु आं शेंशो लोव़ टीबा, मेको आन चच युइ आन हजार हजार पाला सम्‍म गेना हना यो दाक्‍नुङमी। \p \v 11 गे परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ नें मो मथिने। मारदे हना सुमी परमप्रभु यावे आ नें मोशा थिप्ब, मेकोम पाप पाइब” देंत। \p \v 12 परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी अरेशो खोदेंशो पा नाइक्‍तीक नाक्‍ती परमप्रभु आ नाक्‍ती बाक्‍ब, दे नाइक्‍सीन। \v 13 ६ नाक्‍त गे इन गेय पने। \v 14 मिनु मेको आ नोले ङा ७ नाक्‍ती चहिं परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ नाइक्‍तीक नाक्‍त बाक्‍ब। मेको नाक्‍ती मारेइ गेय मपने। गे इन तमी तौ, वाइलीम वाइल, ब्‍यफ, गधा, क्‍यारश भेडा नेल्‍ल नु इन सहरम बाक्‍शो अर्को रागी ङा मुर नेल्‍ल आन कली इन खोदेंशो पा गेय मपपतीन। \v 15 मिनु गेपुकी इजीप्‍तमी वाइल दुम्‍तीके मप्रेंदीन। परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी शुश सक्ति पाइश्‍शो नु आ ठेयब बोल पतीकेमी इन कली ग्रुंइशा, एक चाक्‍तु। मोपतीके परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली नाइक्‍तीक नाक्‍ती नाइक्‍चा माल्‍ब, दे अरे‍शो बाक्‍ब। \em ब्‍यवस्‍था १५:१५; ब्‍यवस्‍था १६:१२; ब्‍यवस्‍था २४:१६,२२\em* \p \v 16 परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी अरेशो खोदेंशो पा इन आंम आफ कली मान पने। मो पाइतीनी हना, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली गेशो रागीम रोइ मपथु, शुश नाक्‍त ब्रोंइशा बाक्‍नीनी। \p \v 17 मुर मसाइक्‍चा। \p \v 18 आंम मीश क्‍येङा अरु नु मइप्‍चा। \p \v 19 खुइ मपचा। \p \v 20 आंम नेक्‍था ङा मुर आन पर्बम जोल पा सांकछी मबाक्‍चा। \p \v 21 आंम नेक्‍था ङा मुर आ खिं, आ मीश, आ रू, आ वाइलीम वाइल, आ बी ब्‍यफ, गधा मेको के मार बाक्‍त हना यो, मेको तशा मवाल्‍चा। \em मीका २:२\em* \s1 परमप्रभु आ लोव़ मिम्‍पाइश्‍शो \p \v 22 परमप्रभु यावेमी डांडाम नेल्‍ल इन कली एको लोव़ नेंपाइक्‍तु। मेकोमी मी, गोस्‍स नु हिंचा ङा छिङछिङ खोदेंशो पा आ दाते रे ठेयब सेंदामी इन कली लोव़ पाप्‍तु। मिनु मेकोमी मारेइ मतेम्द। मिनु नोले मेकोमी मेको अरेशो लोव़ फुल्‍लु निक्‍शीम ब्रेक्‍शा, गेती। \em प्रस्‍थान ३१:१८\em* \p \v 23 मिनु गेपुकीमी डांडाम मी ब्रशो तशा, छिङछिङ रे सेंदा नेंनीनु, गे इन थर थर ङा ठेयब मुरपुकी नु खाल्‍पापुकी आं नेक्‍था जाक्‍तेक्‍म। \v 24 मिनु गेपुकीमी “परमप्रभु यावे, इं परमप्रभुमी इं कली आ ठेयब पतीके नु आ छेङछेङ कोंइताक्‍व। मिनु गोपुकीमी मेको आ सेंदा मी आ दाते रे नेंतक। मुलाक्‍त मार ताइतक देंशा हना, परमप्रभुमी मुर नु लोव़ पाइब। मो हना यो मुर मबेक्‍म, दे ताइतक। \em ब्‍यवस्‍था ४:१२-१३,३३\em* \v 25 मुल गोपुकी एको ठेयब मीमी मारदे बेक्‍चा? गोपुकी मुल यो परमप्रभु यावे, इं परमप्रभु आ सेंदा नेंना नेंन बाक्‍तय हना, बेक्‍नय। \v 26 मिनु सु मुरुम इं खोदेंशो पा ब्रोंइशा बाक्‍ब परमप्रभु आ सेंदा मी आ दाते रे पा नेंशा यो ब्रोंइशो बाक्‍बा? \v 27 गे आ नेक्‍था लने। मिनु परमप्रभु यावे, इं परमप्रभु आ देंशो लोव़ नेंशा, आंइ कली नेल्‍ल शेंदीन। मिनु मेको नेंशा पाइनीकी” देंतीनी। \p \v 28 मिनु परमप्रभु यावेमी इन पशो लोव़ नेंतु। मिनु आं कली “मुरपुकीम इ कली देंशो लोव़ नेंता। आन देंशो नेल्‍ल रिम्‍शो बाक्‍ब। \v 29 आं कली मान पा हिंतेक्‍म हना, आं शेंशो गेना हना यो टिम्‍तेक्‍म हना, मेको नु आन आल आन कली गेना हना यो रिम्‍शो दुम्‍ब। \em ब्‍यवस्‍था २९:३\em* \v 30 मेकेर लावो। मिनु मेको आन कली ‘इन ताम्‍बुम लेत्‍तीन’ दे माइक्‍मी। \v 31 तन्‍न गे आं नेक्‍था बाक्‍को। मिनु गेमी आं शेंशो नेल्‍ल, आं फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ नु आं निसाफ पतीक लोव़ इ कली देंनन। मिनु मेकोपुकीमी मेको आन कली गेशो रागीम मेको पचा माल्‍नीम” दे परमप्रभुम देंत। \p \v 32 मोपतीके इन परमप्रभु यावेमी इन कली शें‍शो होस पा टिने। गेपुकी ग्‍युरा पेरा गे मलथु, आ लां खोतीन। \em ब्‍यवस्‍था ४:२; ब्‍यवस्‍था २८:१४; यहोसु १:७; हितोपदेस ४:२७\em* \v 33 परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली कोंइशो लां ठीक पा गाक्‍कीन। मो पाइतीनी हना, गे ब्रोंइनीनी, इन कली रिम्‍शो दुम्‍ब नु इन के सेल्‍चा चिक्‍शो रागीम शुश नाक्‍ती ब्रोंइनीनी। \c 6 \s1 नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब अरेशो लोव़ \p \v 1 मिनु मोसामी “परमप्रभु यावेमी इन कली माइश्‍शो फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ नु निसाफ पतीक लोव़ बाक्‍ब। मिनु गो इन कली शेंचा माल्‍नुङ, दे आं कली माइक्‍ती। गेपुकी मुल इन लशा, इन के सेल्‍चा चिक्‍शो रागीम बाक्‍नीनु, मेको पचा माल्‍नीनी। \v 2 गेपुकी मबेक्‍नी सम्‍म परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली मान पा हिंचा माल्‍नीनी। गो इन कली माइश्‍शो परमप्रभु आ फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ नु आ शेंशो नेल्‍ले थुंम वोइक्‍चा माल्‍नीनी। गे, इन तौ नु इन चच युइ नेल्‍लेमी होस पा टिचा माल्‍नीमी। मो पाइतीनी हना, शुश नाक्‍त ब्रोंइनीनी। \v 3 मोपतीके इस्राएलीपुकी, इन नोफा दाइश्‍शा, एको पचा कली होस पा बाक्‍कीन। गे शुश सोशो बोशो दुम्‍शा इन कली रिम्‍शो दुम्‍ल। ङोंइती परमप्रभु यावे, इन किकी पिपी आन परमप्रभुमी मेको आन कली मोदेंशो पा लोव़ पाप्‍तु। मेको दूध नु खुदो शुश बाक्‍शो रागी इन के दुम्‍ब। \em लूका ११:२८\em* \p \v 4 इस्राएलीपुकी, नोफा दाइश्‍शा, नेनीन। परमप्रभु यावे, का ला इं परमप्रभु बाक्‍ब। \em मर्कूस १२:२९; १कोरिन्‍थी ८:४-६\em* \v 5 मिनु गेपुकी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली इन थुं नेल्‍लेमी, इन सोक्‍त नेल्‍लेमी नु इन बोल नेल्‍लेमी दाक्‍चा माल्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था १०:१२; २राजा २२:२५; मत्ती २२:३७\em* \v 6 मिनु गो इन कली मुलाक्‍ती अरेशो लोव़ इन थुंम वोइक्‍चा माल्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था ११:१८-२०\em* \v 7 मिनु गेपुकीम मेको लोव़ इन आल आन कली शेंचा माल्‍नीनी। मिनु खिंम बाक्‍नीनु, लांम गाक्‍नीनु, इप्‍शा बाक्‍नीनु, बोक्‍नीनु, मेको अरेशो लोव़ आन पर्बम लोव़ पने। \em उत्‍पत्ती १८:१९\em* \v 8 मिनु मेको मिम्‍चा कली इन गुइम फ्रेंशा वोतीन। मेको इन कुप्‍फीम फ्रेंचा माल्‍नीनी। \em प्रस्‍थान १३:९; मत्ती २३:५\em* \v 9 मिनु मेको इन खिं ङा थाम नु इन लाप्‍चोपुकीम ब्रेक्‍शा वोतीन। \p \v 10 मिनु ङोंइती परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन किकी पिप अब्राहाम, इसहाक नु याकूब आन कली ‘मेको रागी इन चच युइ आन कली गेनुङ’ दे कसम जाप्‍तु। मुल मेकेर गे इन मसेल्‍शो ठेयब रिम्‍शो सहर, \v 11 इन मसेल्‍शो रिम्‍शो थोव़कीम ब्रीशो खिं, इन मदोशो इनारपुकी, इन मख्रुम्‍शो अङगुर रू नु तेल रवा रू ताइनीनी। मिनु गे शुश जचा तूचा तशा, \em ब्‍यवस्‍था ८:३०\em* \v 12 परमप्रभु यावे कली मप्रेंचा, दे होस पा बाक्‍कीन। मेकोमी इन कली इन वाइलीम वाइल दुम्‍शो इजीप्‍त रे ग्रुंइताक्‍व। \p \v 13 गेपुकी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली मान पा हिनीन। मेको कली गेय पने। मिनु मेको आ नेंम ला कसम जने। \em ब्‍यवस्‍था १०:२०; मत्ती ४:१०\em* \v 14 गे इन एर ओंथ ङा रागीम बाक्‍शो जात जात ङा मुर आन देवी देवता आन नोले मखोतीन। \v 15 मारदे हना परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु, रुश पाइब परमप्रभु इन दातेमी बाक्‍ब। मो पाइतीनी हना, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु इन पर्बम शुश गाइक्‍ब। मिनु मेकोमी इन कली रागी रे क्‍याम्‍ब। \em प्रस्‍थान २०:५\em* \p \v 16 गेपुकीमी मास्‍साहमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली नाक्‍शो खोदेंशो पा, मेको कली मनाक्‍तीन। \em मत्ती ४:७; प्रस्‍थान १७:२-७\em* \v 17 गेपुकीमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली माइश्‍शो आ शेंशो लोव़, आ देंशो नेल्‍ल नु आ फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ शुश होस पा पने। \v 18 मिनु परमप्रभु यावे आ ङोंइती तेको ठीक नु रिम्‍शो बाक्‍बा, मेको पने। मोपा इन कली रिम्‍शो दुम्‍ब। मिनु परमप्रभु यावेमी इन किकी पिप नु कसम जशो, रिम्‍शो रागी इन के सेलीन। \v 19 मेको नोले परमप्रभु यावेमी देंशो खोदेंशो पा इन जोरी सत्रु नेल्‍ल आन कली इन ङोंइती रे खेरब। \em प्रस्‍थान २३:२७-२८\em* \s1 परमप्रभु आ ठेयब पतीके \p \v 20 मिनु नोले इन तौपुकीमी इन कली ‘परमप्रभु यावे, इं परमप्रभुमी आ देंशो लोव़, आ फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ नु आ निसाफ पतीक लोव़ आन अर्थ मार में?’ दे हिल्‍लो पाम्‍तेक्‍म हना, \em प्रस्‍थान १३:१४\em* \v 21 गे मेको आन कली ‘गो इजीप्‍त ङा पिप फाराओ आ वाइलीम वाइल बाक्‍तय। मिनु शुश सक्ति पाइश्‍शो परमप्रभु यावेमी मेक रे ग्रुंइताक्‍व। \em भजन संग्रह ४४:२\em* \v 22 मिनु परमप्रभु यावेम गोपुकीम तचा ङा पा इजीप्‍ती ङा पिप फाराओ नु आ खिं ङा मुर नेल्‍ल कली खतम सेल्‍चा, दे ठेयब नु हिंचा ङा चिन्‍ड नु छक लाक्‍चा ङा गेय पाप्‍तु। \v 23 मिनु आंइ किकी पिपी आन कली गेनुङ देंशा कसम जशो रागीम इं कली चाक्‍चा कली मेकेर रे ग्रुंइताक्‍व। \v 24 मिनु परमप्रभु यावेमी एको फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ नेल्‍ल पचा माल्‍ब, दे माइश्‍शो बाक्‍त। गोपुकी परमप्रभु यावे, इं परमप्रभु कली मान पा हिंतय हना, आंइ कली नेल्‍ल नाक्‍त रिम्‍शो दुम्‍ब। मिनु आंइ कली ब्रोंइचा गेब। मुलाक्‍त मोदेंशो बाक्‍ब। \v 25 मिनु गोपुकी मेको आ शेंशो नेल्‍ल परमप्रभु यावे, इं परमप्रभु आ ङोंइती पाइतय हना, मेकोमी रिम्‍शो दुम्‍ब’ दे इन तौ आन कली देंचा माल्‍नीनी” देंत। \em ब्‍यवस्‍था ९:५-६; रोमी २:१३, १९-२४\em* \c 7 \s1 कनानी नु मखाल्‍सीचा \p \v 1 मिनु मोसामी “परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली गेशो रागीम चाक्‍दीत्ची ना, इन ओव़चा क्‍येङा ङोंइती हित्ती, गिरगाशी, एमोरी, कनानी, परि‍जी, हिव्‍वी नु यबुसी आन कली खेरब। मेको नेल्‍ल इन क्‍येङा बोल्‍यो नु शुश मुर पाइश्‍शो ७ रागी ङा मुर बाक्‍नीम। \em ब्‍यवस्‍था ३१:३\em* \v 2 मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी मेको आन कली इन गुइमी जिम्‍मा गेप्‍तु हना, गे मेको नेल्‍ल आन कली साइक्‍चा माल्‍नीनी। मेकोपुकी नु कबल मपने। मिनु शिशी यो मपने। \v 3 मेकोपुकी नु ग्‍युंबे मपचा। इन तमी मेको आन तौ कली ग्‍युंबे पा मगेन। इन तौ कली आन तमी मचाक्‍चा। \em प्रस्‍थान ३४:१५-१६\em* \v 4 मारदे हना मेकोपुकीमी इन तौ आन कली आंम देवी देवता गे कीनीम। परमप्रभु यावे कली गेय मपथु, देवी देवता आन नोले खोइक्‍पाइक्‍नीम। मो दुम्‍मेनु, परमप्रभु यावे शुश गाइश्‍‍शा, इन कली रीब पा साइक्‍ब। \v 5 मेको आन कली मार पचा माल्‍नीनी देंशा हना, मेको आन चढ़ेतीक प्रेत्‍चा माल्‍नीनी। मेको आन लाइश्‍शो मूर्ति जिक्‍चा माल्‍नीनी। मेको आन अशेराह देवी आ मूर्ति ख्रोइक्‍चा माल्‍नीनी। मेको आन शी मुशा सेल्‍शो मूर्तिपुकी मीम हुम्‍चा माल्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था १२:२-३\em* \v 6 मारदे हना गे परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ आंम मुर बाक्‍नीनी। परमप्रभु यावेमी नेल्‍ल जात जात ङा मुर आन दाते रे इन कली आंम मुर सेल्‍चा, दे योव़तु। \em प्रस्‍थान १९:५-६\em* \p \v 7 मिनु परमप्रभु यावेमी जात जात आन क्‍येङा गे शुश मुर बाक्‍तीके इन कली दाक्‍शा योव़शो ममाइ। थमा पा, गे जात जात ङा मुर आन क्‍येङा आइक्‍च जात बाक्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था १०:१५\em* \v 8 तन्‍न परमप्रभु यावेमी इन कली दाक्‍ब। मिनु मेकोमी ‘इन किकी पिपी नु पशो कबल खाप्‍नुङ’ देंत। मोपतीके परमप्रभु यावेमी शुश सक्ति पाइश्‍शोमी इन कली वाइलीम वाइल सेल्‍शो इजीप्‍त ङा पिप फाराओ रे प्रोंइशा, ग्रुंइताक्‍व। \em होसे ११:१\em* \p \v 9 परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी आ कबल काइ मप्रोंइब आ देंशो पाइब परमप्रभु बाक्‍ब। मिनु परमप्रभु कली दाक्‍ब नु आ शेंशो टीब आन कली हजार पाला सम्‍म आ पशो कबल खाप्‍ब नु आ शिशी कोंइना कोंइन बाक्‍ब। \em प्रस्‍थान २०:६\em* \v 10 मेकोमी आ कली मदाक्‍ब आन कली चहिं क्‍येक्‍क लेश्‍शा, साइक्‍ब। आ कली मदाक्‍ब आन कली शुश मफाल्‍थु, मेको आन कली शोल्‍मो पा साइक्‍ब। \em नहुम १:२\em* \v 11 मोपतीके गो मुलाक्‍त इन कली माइश्‍शो आ शेंशो, आ फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ नु आ निसाफ पतीके लोव़ होस पा पने। \v 12 मिनु गेपुकीमी एको ठीक पतीके लोव़ होस पा नेंशा टिशा, पाइतीनी हना, इन परमप्रभुमी इन किकी पिपी नु कसम जशा, पशो कबल खाप्‍शा इन कली मप्रोंइब। \em प्रस्‍थान २३:२२-३१\em* \v 13 मेकोमी इन कली दाक्‍शा, आसीक गेशा, शुश सेल्‍ब। मेकोमी इन आल आन कली आसीक गेब। इन किकी पिपी आन कली कसम जशा गेशो रागीमी इन रू ङा फल फुल, इन अन्‍न, इन अङगुर शांबु नु तेल, इन बी ब्‍यफ आन बाछा नु इन क्‍यारश भेडा आन चाइक्‍ब नेल्‍ल आन कली आसीक गेब। \em होसे २:७-१२\em* \v 14 गे नेल्‍ल जात जात ङा मुर आन क्‍येङा आसीक राइब दुम्‍नीनी। इन दातेमी सुइ वोंइश मुर नु मीश मुर आल मथीब मबाक्‍नीम। इन बी ब्‍यफ, क्‍यारश भेडा थारा मदुम्‍नीम। \v 15 मिनु परमप्रभु यावेमी रोइ नेल्‍ल इन क्‍येङा ङोन वोइक्‍ब। गे इन तशो इजीप्‍त ङा हिंचा ङा रोइ इन कली मपपाइक्‍ब। तन्‍न इन कली मदाक्‍ब आन कली मेको रोइ कोप्‍ब। \em प्रस्‍थान ९:१-१२\em* \v 16 मिनु गे परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली जिम्‍मा गेशो जात जात ङा मुर नेल्‍ल कली रीब पा साइक्‍नीनी। मिनु गे मेको आन कली शिशी मपने। मेको आन देवी देवता आन कली सेउ मपने। मारदे हना मो पाइतीनी हना, गे खतम दुम्‍नीनी। \em प्रस्‍थान २३:३३; प्रस्‍थान ३४:१२; यहोसु २३:१३\em* \p \v 17 मिनु गे इन थुंमी ‘एको रागी रागी ङा मुर आंइ क्‍येङा शुश बाक्‍नीम। गो मेको आन कली दोपा ग्रुंइशा, खेरने चाप्‍नीकी ङा?’ मदेनीन। \em गन्‍ती १३:३१; गन्‍ती १४:१-४\em* \v 18 मेको आन क्‍येङा महिनीन। परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी फाराओ नु इजीप्‍त रागी ङा मुर नेल्‍ल कली मार मार पवा, मेको मिम्‍तीन। \v 19 गेपुकीमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी आ ठेयब नाक्‍तीक, आ पशो चिन्‍ड नु छक लाक्‍चा ङा गेय, आ शुश सक्ति पाइश्‍शो नु ठेयब बोल पतीकेमी इन कली ग्रुंइताक्‍व। गे आंमा तशो बाक्‍नीनी। मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन हिंशो जात जात ङा मुर नेल्‍ल आन कली इजीप्‍ती आन कली खोदेंशो पाइब। \em ब्‍यवस्‍था ४:३४; ब्‍यवस्‍था २९:२\em* \v 20 मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी मेको आन के लीशो नु इन कली तशा हिंशा ख्रुइश्‍शा बाक्‍शो मुरपुकी यो मुर साइक्‍ब रोइ सोइश्‍शा साइक्‍ब। \v 21 गेपुकी चहिं मेको आन क्‍येङा महिनीन। मारदे हना परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु इन दातेमी बाक्‍ब। मेको ठेयब नु मान पा हिंचा ङा परमप्रभु बाक्‍ब। \v 22 मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी मेको रागी रागी ङा मुर आन कली इन ङोंइती रे का का पा ग्रुंइब। गेपुकीमी मेकेर ङा मुर आन कली कालेम साइक्‍चा मताइनीनी। मो पाइतीनी हना, इन एर ओंथ ङा ब्‍‍वाकी ङा जन्‍तु शुश दुम्‍नीम। \v 23 मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी मेको जात जात ङा मुर आन कली शुश वाम ग्‍याम सेल्‍शा, का का पा साइक्‍चा सम्‍म, इन कली जिम्‍मा गेब। \v 24 मिनु मेकोमी मेको आन पिप यो इन कली जिम्‍मा गेब। मिनु गे मेको आन नें रागी रे क्‍याम्‍नीनी। इन ङोंइती सुइ मबाक्‍नीम। \v 25 गेपुकीमी मेको आन शी मुशा सेल्‍शो मूर्तिपुकी मीम हुम्‍चा माल्‍नीनी। मूर्तिम बाक्‍शो सुन चांदी बाक्‍त हना, वाल्‍शा आंम कली मवोंइसीन। मारदे हना मोदेंशो पाइतीनी हना, इन कली मरिम्‍शो दुम्‍ब। मेको परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली ग्रांग्रा बाक्‍ब। \v 26 मिनु गेपुकीमी मारेइ ग्रांग्रा दिचा ङा थोव़क इन खिंम मचाक्‍कीन। मो पाइतीनी हना गेपुकी यो मेको आन खोदेंशो पा सराप राइब दुम्‍नीनी। गेपुकीमी मेको नेल्‍ल कली ग्रांग्रा दिशो दुम्‍तीके, तिल्‍चा माल्‍नीनी” देंत। \em यहोसु ७:११-१२\em* \c 8 \s1 परमप्रभु आ अरेशो नेंशा टिचा \p \v 1 मिनु मोसामी “गो मुलाक्‍त इन कली परमप्रभु आ शेंशो नेल्‍ल माइक्‍तन्‍नी। गेपुकीमी मेको होस पा पचा माल्‍नीनी। मो पाइतीनी हना, गेपुकी ब्रोंइचा ताइनीनी, सोशा बोशा शुश दुम्‍नीनी नु परमप्रभु यावेमी इन किकी पिपी आन कली ‘मेको गेनुङ’ दे कसम जशो रागी ओव़शा इन के सेल्‍शा बाक्‍चा ताइनीनी। \v 2 मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली ४० बर्स सम्‍म गोरशो रागीमी बाक्‍पाइक्‍तु। इन कली मारदे मोदेंशो पाप्‍तु देंशा हना, इन कली ब्रेम्‍पाइक्‍चा, इन थुं नाक्‍चा नु गे इन नेल्‍ल थुंमी आ शेंशो पाइनीनी देय मपाइनीनी, दे तुइक्‍चा कली इन कली मेको ४० बर्स सम्‍म मेकेर गाक्‍पाइक्‍तु। \em ब्‍यवस्‍था १३:४; उत्‍पत्ती २२:१; प्रस्‍थान १६:४; प्रस्‍थान २०:२०; न्‍यायाधीस २:२२\em* \v 3 मिनु मेकोमी इन कली ब्रेम्‍पाइक्‍चा, दे शोव़लु बेक्‍पाइक्‍तु। मिनु मेकोमी इन किकी पिपी कली इन मतुइश्‍शो मन्‍ना जपाइक्‍तु। मारदे इन कली मन्‍ना जपाइक्‍तु देंशा हना, मुरुम जचा थोव़क जशा ला मब्रोंइनीम, तन्‍न परमप्रभु यावे आ लोव़ रे ब्रोंइनीम, दे तुइक्‍पाइक्‍चा कली मन्‍ना जपाइक्‍तु। \em प्रस्‍थान १६:१३-१५; मत्ती ४:४\em* \v 4 मेको ४० बर्स सम्‍म इन फेक्‍शो वा मजे। इन खोइल महोम्‍म। \em ब्‍यवस्‍था २९:४\em* \v 5 मिनु मुरपुकीमी दोदेंशो पा आन तौ आन कली शेंचा, दे सजाइ गेनीमी, मोदेंशो पा परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली शेंचा, दे सजाइ गेप्‍तु। मेको तुइक्‍चा माल्‍नीनी। \em यसैया २८:२६; येरमीया ३०:११; येरमीया ४६:२८\em* \v 6 मिनु गेपुकीमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ शेंशो पना पन बाक्‍कीन। परमप्रभु आ लां गाक्‍शा, मेको कली मान पा हिनीन। \v 7 परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली रिम्‍शो रागी लाइक्‍ब। मेकेर खोला, दिंम नु पहाड रे बुक्‍शो ब्‍वाक्‍कु नु दोम्‍ली बाक्‍नीम। \v 8 मेको रागीम चेरब, क्‍योव़ज, अङगुर बोट, फोव़शी रवा, दारीम बोट, तेल रवा नु खुदो बाक्‍ब। \v 9 मेको रागीम गे काइ श्‍येत मजथु, मारेइमी खांचो मदुम्‍नीनी। मेको रागी ङा फुल्‍लुमी फलाम बाक्‍ब। मेको आ पहाड रे गे तांबा ग्रुंइनीनी। \v 10 मिनु गेपुकीमी मरूनी सम्‍म जशा तूशा, इन कली गेशो रिम्‍शो रागी आ पर्बम परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली ठेयब सेल्‍चा माल्‍नीनी। \p \v 11 मिनु गे परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली मप्रेंदीन। मिनु मुलाक्‍त गो इन कली देंशो आ शेंशो, आ निसाफ पतीके लोव़ नु आ फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ यो मप्रेंचा, दे होस पा बाक्‍कीन। \v 12 मिनु गेपुकी जशा तूशा, रूशा, रिम्‍शो खिं सेल्‍शा बाक्‍नीनी, \v 13 मिनु इन बी ब्‍यफ नु क्‍यारश भेडा शुश दुम्‍शा, इन सुन चांदी नु इन मारेइ मारेइ शुश दुम्‍मेनु, \v 14 गेपुकी ठेयब लेश्‍शा, वाइलीम वाइल दुम्‍तीक इजीप्‍त रे ग्रुंइब परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली मप्रेंचा, दे होस पा बाक्‍कीन। \v 15 मेकोमी इन कली ठेयब हिंचा ङा गोरशो रागीम बाक्‍पाइक्‍तु। मेकेर बीस पाइश्‍शो बुस्‍स नु बिच्‍छी बाक्‍तेक्‍म। मेकोमी इन कली सोव़शो रागीम हिरताक्‍व। मिनु इन पर्बम ठेयब फुल्‍लु रे ब्‍वाक्‍कु बुक्‍पाइक्‍तु। \em गन्‍ती २१:६; प्रस्‍थान १७:६\em* \v 16 मिनु मेकोमी इन कली गोरशो रागीम मन्‍ना जचा गेप्‍तु। मेको इन किकी पिपी आन मतुइश्‍शो जचा थोव़क बाक्‍त। मारदे मोदेंशो पाप्‍तु देंशा हना, मेको नेल्‍ल इन कली ब्रेम्‍पाइक्‍चा, नाक्‍चा नु नोले रिम्‍शो पचा कली पाप्‍तु। \v 17 मिनु गे नोले इन थुंमी ‘गो आंम आंइ सक्तिम एको शोंप चेम्‍तक’ दे मदेनीन। \v 18 तन्‍न परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी आंइ कली शोंप चेम्‍तीक सक्ति गेप्‍तु, दे मिम्‍तीन। मेकोमी इन किकी पिपी नु कसम जशा पशो कबल गेना हना यो लीपाइक्‍ब। मोदेंशो पा मुलाक्‍त बाक्‍ब, दे तुइक्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था ४:३१\em* \v 19 मिनु गे परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली प्रेंशा, देवी देवता आन नोले खोइक्‍तीनी, मेको आन कली पूजा पाइतीनी नु मेको आन ङोंइती बाप्‍तीनी हना, गो इन कली ‘गेपुकी थमा पा साइक्‍चा पुंइसीनीनी’ दे मुलाक्‍ती लोव़ का पाइनुङ। \v 20 मिनु परमप्रभु यावेमी इन ङोंइती रागी रागी ङा मुर आन कली खतम सेल्‍शो खोदेंशो पा, गेपुकीमी आ लोव़ मनेंथु, मटीतीनी हना, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली यो खतम सेल्‍ब” देंत। \c 9 \s1 परमप्रभुमी लडाइ पशो \p \v 1 मिनु मोसामी “गे इस्राएलीपुकी, नोफा दाइश्‍शा, नेनीन! मुल गे मेको रागी ओव़चा कली यर्दन खोला शोक्‍नीनी। इन क्‍येङा ठेयब नु सक्ति पाइश्‍शो रागी रागी, सरीङ थिचा चिक्‍शो गारो हिरशो सहरपुकी इन के सेल्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था १:२८\em* \v 2 मेकेर अनाक आ चच युइ बाक्‍नीमी। मेकोपुकी ठेयब नु लाइश्‍शो मुर बाक्‍नीम, दे तुइक्‍नीनी। गे ङोंइती ‘अनाकीम ङा मुर आन ङोंइती सु राप्‍ने चाप्‍बा ङा’ दे लोव़ पशो नेंतीनी। \v 3 परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु इन ङोंइङोंइती शोक्‍शा लाइब, दे तुइक्‍चा माल्‍नीनी। मेको नेल्‍ल ग्रु दाक्‍ब मी खोदेंशो बाक्‍ब। मिनु मेको आन कली मी खोदेंशो पा दाक्‍ब। मेकोमी इन कली जिम्‍मा गेब। मिनु परमप्रभु यावेमी देंशो खोदेंशो पा, गे मेको आन कली खेरशा रीब पा साइक्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था ४२४\em* \p \v 4 मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी मेको आन कली इन ङोंइती रे खेरानु, गे इन थुंमी ‘परमप्रभु यावेमी आंइ ठीक पतीके एको रागीम चाक्‍तु’ दे ममिम्‍तीन। मेको रागी रागी ङा मुर आन मरिम्‍शो पतीके परमप्रभु यावेमी मेको आन कली इन ङोंइती रे खेरब। \em ब्‍यवस्‍था ८:१७; उत्‍पत्ती १५:१६\em* \v 5 गेपुकी इन ठीक पतीक नु इन ठीक थुं दुम्‍तीके मेको आन रागी इन के सेल्‍चा तशो मननी। तन्‍न मेको रागी रागी ङा मुर आन मरिम्‍शो पतीके परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी मेको आन कली खेरब। मिनु इन किकी पिप अब्राहाम, इसहाक नु याकूब नु जशो कसम खाप्‍चा कली मो पाइब। \em ब्‍यवस्‍था ६:२५\em* \p \v 6 परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन ठीक पतीक आ पर्बम इन कली मेको रिम्‍शो रागी इन के सेल्‍चा कली मगेवो। मारदे हना गे शुश मटीब मुर बाक्‍नीनी। \em प्रस्‍थान ३२:९\em* \v 7 मिनु गेपुकी गोरशो रागीम परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली दोपा गाइक्‍पाइक्‍नी, मेको मप्रेंदीन। इजीप्‍त रागी रे गे एक जाक्‍नी सम्‍म गे परमप्रभु यावे आ देंशो मटिशो बाक्‍तीनी। \p \v 8 मिनु होरेब डांडामी यो गे परमप्रभु यावे कली गाइक्‍पाइक्‍तीनी। मिनु परमप्रभु यावेमी इन कली क्‍याम्‍चा ङा पा शुश गाइक्‍ताक्‍व। \em प्रस्‍थान ३२:१-२४\em* \v 9 मिनु गो परमप्रभु यावेमी गेपुकी नु पशो कबल ङा लोव़ ब्रेक्‍शो फुल्‍लु ब्रथ डांडा ङोंइसाक्‍यी। मिनु गो ४० नाक्‍त नु ४० नाक्‍दो मेकेर बाक्‍ती। शोब्‍ले मजङ, ब्‍वाक्‍कु यो मतूङु। \em प्रस्‍थान ३४:२८\em* \v 10 मिनु परमप्रभु यावेमी, आंम गुइम ब्रेक्‍शो फुल्‍लु निक्‍शी गेती। मिनु मेको फुल्‍लु तार मार ब्रेक्‍शो बाक्‍त देंशा हना, परमप्रभु यावेमी डांडामी इन कली पशो लोव़ नेल्‍ल ब्रेक्‍शो बाक्‍त। परमप्रभुमी मेको ग्रुम्‍ची नाक्‍त डांडाम ब्रशो मी आ दाते रे इन कली लोव़ पशो बाक्‍त। \v 11 मिनु मेको ४० नाक्‍ती नाक्‍दो थुम्‍ची ना परमप्रभु यावेमी मेको कबल ङा लोव़ ब्रेक्‍शो फुल्‍लु निक्‍शी आं कली गेती। \v 12 मिनु परमप्रभु यावेमी आं कली ‘बोक्‍को, रीब पा एक रे ब्रुपो। मारदे हना इ इजीप्‍त रे ग्रुंइशो मुरपुकीमी आं देंशो लां रीब पा प्रोंइतेक्‍म। आंम आन कली खतम सेल्‍तेक्‍म। गोम मेको आन कली मपचा देंशो पाम्‍तेक्‍म नु आंम कली सुन के मूर्ति सेल्‍तेक्‍म’ देंत। \v 13 मिनु परमप्रभु यावेमी आं कली ‘गो एको मुर आन कली कोव़ता। मिनु एकोपुकी काइ मटीब बाक्‍नीम। \v 14 मुल आं कली पुंइचा प्रोंइयी। मिनु गो मेको आन कली खतम सेल्‍नुङ। मिनु मेको आन नें रागी रे क्‍याम्‍नुङ। मिनु गे रे पा मेको आन क्‍येङा ठेयब नु सक्ति पाइश्‍शो जात का सेल्‍नुङ’ देंत। \p \v 15 मिनु गो डांडा रे ब्रुप्‍ती। मेको डांडाम मी ब्रस ङा ब्रस बाक्‍त। मिनु गो मेको कबल ङा लोव़ ब्रेक्‍शो फुल्‍लु निक्‍शी कुरता। \v 16 मिनु गेपुकीमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली पाप पा, आंम कली बाछा आ मूर्ति सेल्‍सीशो बाक्‍तीनी। परमप्रभु यावेमी इन कली अरेशो लां रीब पा प्रोंइशा दूली लां खोइक्‍नी बाक्‍त। \v 17 मिनु गो मेको फुल्‍लु निम्‍फा ताइश्‍शा, इन ङोंइती प्रोल्‍ता। \p \v 18 मिनु ङोंइती खोदेंशो पा, गो परमप्रभु यावे आ ङोंइती बाप्‍शा, ४० नाक्‍ती ४० नाक्‍दो शोब्‍ले मजङ, ब्‍वाक्‍कु यो मतूङु। इन पशो पाप आ पर्बम मोदेंशो पा बाक्‍ती। गे परमप्रभु यावे कली काइ मरिम्‍शो पा गाइक्‍पाइक्‍तीनी। \v 19 मारदे हना गो परमप्रभु यावेमी इन पर्बम गाइश्‍शा, चुरशा पशो तशा, साप्‍पा हिंती। मेकोमी इन कली थमा पा साइक्‍च, दे मिम्‍शो बाक्‍त। मिनु परमप्रभु यावेमी मेना यो आं पुंइशो लोव़ नेंतु। \em हिब्रू १२:२१\em* \v 20 परमप्रभु यावे हारून आ पर्बम यो शुश गाइश्‍शा ‘मेको कली साइक्‍नुङ’ दे मिम्‍शो बाक्‍त। गो हारून आ पर्बमी यो पुंइता। \v 21 मिनु इन पशो पाप, मेको बाछा लाइश्‍शा, मीम हुम्‍ताक्‍ङ। मेको कली तुप्‍शा, फस सेल्‍ता। मिनु मेको फस पहाड रे यिशो खोलाम ताइक्‍ताक्‍ङ। \p \v 22 मिनु गेपुकीमी तबेरा, मास्‍साह नु किब्रोथ-हत्तावामी यो परमप्रभु यावे कली गाइक्‍पाइक्‍तीनी। \em गन्‍ती ११:३; प्रस्‍थान १७:७; गन्‍ती ११:३४\em* \v 23 मिनु परमप्रभु यावेमी गे कादेश-बारनेआ रे लशा, इन कली ‘मेकेर लने। मिनु इन कली गेशो रागी इन के सेलीन’ दे सोइक्‍ताक्‍व। मिनु गेपुकीमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ अरेशो मबित्‍थु, गन गन पा मेको कली थमा मसुइक्‍नी। मेको आ लोव़ यो मटिनी। \em गन्‍ती १३:२,३१; गन्‍ती १४:१-४\em* \v 24 गो इन कली तुइक्‍तु रेन गे परमप्रभु यावे आ लोव़ मटिथु गन गन पाइतीनी। \s1 मोसामी इस्राएली आन पर्बम पुंइशो \p \v 25 मोपतीके परमप्रभु यावे आ ङोंइती गो ४० नाक्‍ती ४० नाक्‍दो सम्‍म बाप्‍शा बाक्‍ती। मारदे हना परमप्रभु यावेमी ‘गे इन कली क्‍याम्‍नुङ’ देंशो बाक्‍त। \em ब्‍यवस्‍था ९:१८\em* \v 26 मिनु गो परमप्रभु यावे कली ‘परमप्रभु, इन मुर आन कली मक्‍याम्‍दीन। गे मेको आन कली प्रोंइशा इन शुश सक्ति पाइश्‍शोमी इजीप्‍त रागी रे ग्रुंइताक्‍नी। \v 27 इन वाइल अब्राहाम, इसहाक नु याकूब आन कली मिम्‍तीन। एको मुर आन खकटा थुं, इन अरेशो मटितीके नु आन मरिम्‍शो पतीके मकोव़ङीन। \v 28 गे मेको आन कली क्‍याम्‍ताक्‍नी हना, आंइ कली ग्रुंइशो रागी ङा मुरपुकीमी “परमप्रभु यावेमी मेको आन कली देंशो रागी चाक्‍दीन्‍ने मचाप्‍तीके, मेको आन कली मदाक्‍तीके गोरशो रागीम साइक्‍चा कली एक रे ग्रुंइशा लाइक्‍तु” देंनीम। \em गन्‍ती १४:१६\em* \v 29 मेको इन मुर बाक्‍नीम। मिनु गे शुश सक्ति नु ठेयब बोलमी ग्रुंइशा चाक्‍तीनी’ दे परमप्रभु कली पुंइशा, लोव़ पाता” देंत। \c 10 \s1 लेंशा फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ \p \v 1 मेना परमप्रभु यावेमी आं कली “ङोंइती ङा खोदेंशो पा फुल्‍लु निक्‍शी चे‍तो। मिनु आं कली ग्रुम्‍थ, डांडा ङोंइसो। मिनु शी के सन्‍दोस का यो सेलो। \em प्रस्‍थान ३४:१; प्रस्‍थान २५:१०\em* \v 2 मिनु गो ङोंइती ङा इ प्रोल्‍शो फुल्‍लुम ब्रेक्‍शो लोव़ खोदेंशो पा, नक फुल्‍लुम लेंशा ब्रेक्‍नुङ। मिनु गे मेको कली सन्‍दोसम कुर पा वोतो” माइक्‍ती। \em प्रस्‍थान ३२:१९\em* \v 3 मिनु गो बोल्‍यो शी के सन्‍दोस का सेल्‍ता। मिनु ङोंइती ङा खोदेंशो पा फुल्‍लु निक्‍शी चेत्‍ता। मिनु मेको चेश्‍शो फुल्‍लु निक्‍शी कुरशा, डांडा ङोंइसाक्‍यी। \v 4 मिनु परमप्रभु यावेमी ङोंइती डांडाम लोव़ पशो खोदेंशो पा मेको १० ओटा लोव़ लेंशा ब्रेक्‍ताक्‍व। मेको लोव़, गेपुकीम डांडा ङा मी आ दाते रे नेंशो ननी। मिनु परमप्रभु यावेमी मेको ब्रेक्‍स पाइश्‍शो चेश्‍शो फुल्‍लु निक्‍शी गेती। \v 5 मिनु मेको कुर‍शा गो डांडा रे ब्रुप्‍ती। मिनु गो मेको चेश्‍शो फुल्‍लु निक्‍शी कली आं सेल्‍शो सन्‍दोस आगाम कुर पा वोइक्‍ता। मिनु परमप्रभु यावेमी आं कली अरेशो खोदेंशो पा मेको फुल्‍लु सन्‍दोस आगाम बाक्‍नीस। \em प्रस्‍थान २५:२१\em* \s1 हारून बेक्‍शो \p \v 6 मिनु इस्राएलीपुकी बेयरोथ-बेने-याकान रे गाक्‍शा, मोसेराह माइक्‍तीके जाक्‍तेक्‍म। मेकेर हारून बेक्‍त। मिनु मेको कली मेकेर थिम्‍तेक्‍म। मिनु आ तौ एलाजरमी आ पा ङा चढ़ेतीक गेय पचा गोप्‍तु। \em गन्‍ती ३३:३१-३३; गन्‍ती २०:२८; गन्‍ती ३३:३७-३९\em* \v 7 मिनु इस्राएलीपुकी मेकेर रे गाक्‍शा, गुदगोदा गे लाम्‍तेक्‍म। मिनु गुदगोदा रे गाक्‍शा, शुश ब्‍वाक्‍कु बाक्‍तीके योत्‍बाथाह जाक्‍तेक्‍म। \p \v 8 मेना परमप्रभु यावेमी लेवी आ थर ङा मुर आन कली योव़तीमी। मार कली योव़तीमी देंशा हना, परमप्रभु यावे आ कबल ङा लोव़ कुरपाइश्‍शो सन्‍दोस कुरचा, परमप्रभु यावे कली गेय पचा कली आ ङोंइती राप्‍चा नु आ नेंम मुर आन कली आसीक गेचा कली योव़तीमी। मुल सम्‍म मोदेंशो बाक्‍ब। \em ब्‍यवस्‍था १८:५; गन्‍ती ६:२३-२७\em* \v 9 मोपतीके लेवीपुकीम आन लोक्‍ब खोदेंशो पा रागी ङा रू मतामे। परमप्रभु यावे मेको आन शोंप बाक्‍ब। परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी दोदेंशो देंमे, मोदेंशो दुम्‍त। \em गन्‍ती १८:२०\em* \s1 परमप्रभुमी मोसा आ पुंइशो गेशो \p \v 10 मिनु गो ङोंइती ङा खोदेंशो पा ४० नाक्‍ती ४० नाक्‍दो डांडाम बाप्‍शा बाक्‍ती। मेना यो परमप्रभु यावेमी आं लोव़ नेंतु। मिनु इन कली मसद। \v 11 मिनु परमप्रभु यावेमी आं कली “मुल बोक्‍शा लावो। मुर आन ङोंइती गाक्‍चा कली लावो। मिनु गो मेको आन किकी पिपी आन कली कसम जशा गेशो रागी मेकोपुकी ओव़शा, आंम के सेल्‍चा माल्‍नीम” दे माइक्‍ती। \s1 परमप्रभु आ दाक्‍शो \p \v 12 मिनु गे इस्राएलीपुकी, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली मार पशो दाक्‍ब देंशा हना, गेपुकी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली मान पा हिंचा माल्‍नीनी। गेपुकी मेको आ लां गाक्‍शा, मेको कली दाक्‍चा नु इन थुं नु सोक्‍त नेल्‍लेमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली गेय पचा माल्‍नीनी। \em मीका ६:८\em* \v 13 दोपा दाक्‍चा नु गेय पचा देंशा हना, गो मुलाक्‍ती इन कली देंशो परमप्रभु यावे आ शेंशो नु आ फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ पचा माल्‍नीनी। मेको इन कली थम रिम्‍शो दुम्‍ब। \v 14 मिनु नेनीन, स्‍वर्ग नु सरीङ नु रागी नु मेकेर बाक्‍ब मारेइ मारेइ नेल्‍ल परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु केन बाक्‍ब। \v 15 मो हना यो परमप्रभु यावेमी इन किकी पिपी आन कली तशा, दाक्‍ताक्‍व। मिनु मेको आन चच युइ, इन कली जात जात ङा मुर नेल्‍ल आन दाते रे योव़तु। मोदेंशो पा मुलाक्‍ती बाक्‍ब, दे तुइक्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था ७६\em* \v 16 मोपतीके इन थुं कली ख्रोइक्‍तीक चिनु ख्रोतीन। मिनु मटीब मदुमीन। \v 17 मारदे हना परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु देवी देवता आन परमप्रभु बाक्‍ब। मेको प्रभु आन प्रभु बाक्‍ब। मेको नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब, सक्ति पाइश्‍शो नु हिंचा ङा परमप्रभु बाक्‍ब। मेकोमी सुइ आन कुल मकोव़ब। मेकोमी घूस मताक्‍ब। \v 18 मेकोमी रोम रोइक्‍च नु वोंइश बेक्‍शो मीश मुर आन कली ठीक निसाफ पाइब। मेकोमी अर्को रागी ङा मुर आन कली दाक्‍ब। मिनु मेको आन कली जचा फेक्‍चा गेब। \v 19 मिनु गेपुकी यो अर्को रागी ङा मुर आन कली दाक्‍तीन। मारदे हना गे यो इजीप्‍तमी अर्को रागी ङा मुर बाक्‍तीनी। \em प्रस्‍थान २२:२०-२३\em* \v 20 गेपुकीमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली मान पा हिंचा माल्‍नीनी। मेको आ गेय पचा माल्‍नीनी। मेको आ नोले खोइश्‍शा, आ नेंमी कसम जचा माल्‍नीनी। \v 21 मेकोन इन कली ठेयब सेल्‍तीके बाक्‍ब। मिनु इन परमप्रभु दुम्‍शा, इन पर्बम हिंचा ङा ठेयब गेय पाइब मेकोन बाक्‍ब। गे मेको नेल्‍ल आंमा तशो बाक्‍नीनी। \v 22 इन किकी पिपी इजीप्‍त रागी लमानु, ७० जना मुर ला लशो बाक्‍तेक्‍म। मिनु मुल परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली सरीङ ङा सोरुल खोदेंशो पा शुश सेल्‍तु। \em उत्‍पत्ती ४६:२७; ब्‍यवस्‍था १:१०\em* \c 11 \s1 परमप्रभु यावे आ ठेयब गेय \p \v 1 मिनु मोसामी “गे परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली दाक्‍चा माल्‍नीनी। गे नाक्‍त किंत किंत मेको आ ब्रेक्‍शा अरेशो लोव़, आ फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़, आ निसाफ पतीक लोव़ नु आ शेंशो नेल्‍ल टिने। \v 2 मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन आल आन ङोंइती मारेइ यो छक लाक्‍चा ङा गेय नु सजाइ मकोंइद। तन्‍न मेकोमी दोपा आ ठेयब पतीकेमी शुश सक्ति पाइश्‍शो नु ठेयब बोल पतीकेमी इन कली इजीप्‍त रागी रे ग्रुंइशो, गे नेल्‍लेम तशा तुइश्‍शा मिम्‍चा माल्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था ४:३६\em* \v 3 मिनु इजीप्‍त रागी नु आ पिप फाराओ नु मेको आ मुर नेल्‍ल आन कली कोंइशो चिन्‍ड नु आ पशो गे नेल्‍ले तशो तुइश्‍शो बाक्‍नीनी। \v 4 मिनु मेकोमी इजीप्‍त ङा लडाइ पाइक्‍ब, शारा नु बग्‍गी आन कली पशो नेल्‍ल तुइक्‍नीनी। इन कली खेदा पामेनु, मेकोमी मेको आन कली लल समुन्‍द्र ङा ब्‍वाक्‍कुम साइक्‍चा कली ख्रुम्‍तु, मेको यो तशो बाक्‍नीनी। मुल सम्‍म मेको लडाइ पाइब आन हुल खतम दुम्‍शो बाक्‍नीम। \em प्रस्‍थान १४:२५,२७\em* \v 5 मिनु एको रागी मजाक्‍शो सम्‍म गोरशो रागीम मेकोमी इन कली मार मार पवा, मेको गे तुइश्‍शो बाक्‍नीनी। \v 6 मिनु मेकोमी रूबेन आ चच निक्‍शी, एलीआब आ तौ दाथान नु अबीराम आस कली पशो तुइक्‍नीनी। दोपा खपीम आ शोव़ पाक्‍शा इस्राएली आन दातेमी मेको आस कली दाक्‍गा। मिनु आस खिं ङा मुर नु आस ताम्‍बु नु मेको आस मारेइ मारेइ दाक्‍शो गेपुकीम तुइश्‍शो बाक्‍नीनी। \em गन्‍ती १६:२५-३४\em* \v 7 गेपुकी परमप्रभु यावेमी पशो ठेयब गेय नेल्‍ले तशो बाक्‍नीनी। \p \v 8 मोपतीके गो मुलाक्‍ती इन कली दें‍शो परमप्रभु यावे आ शें‍शो नेल्‍ल टिशा पने। मेको पाइतीनी हना, गेपुकी बोल्‍यो दुम्‍नीनी। मिनु खोला शोक्‍शा इन के सेल्‍चा चिक्‍शो रागीम ओव़शा, थमा पा इन के सेल्‍ने चाप्‍नीनी। \v 9 मोपा गे परमप्रभु यावेमी इन किकी पिपी नु आन चच युइ, इन कली, गेशो रागीम शुश ब्रोंइशा बाक्‍चा ताइनीनी। मेको रागीम शुश दूध नु खुदो बाक्‍ब। \em प्रस्‍थान ३:१७\em* \v 10 मारदे हना मेको इन के सेल्‍चा चिक्‍शो रागी, इन ग्रूशा पिशो इजीप्‍त रागी खोदेंशो ममाइ, मेकेर वांचेर शोक्‍शा, गिग खाइ रू कली ब्‍वाक्‍कु कुर पचा माल्‍ताक्‍नी। \v 11 मेको गे शोक्‍चा, इन के सेल्‍चा चिक्‍शो रागी, डांडा नु बेंसी ङा रागी बाक्‍ब। मेकेर रेउ यिशा, रागी जिप्‍पाइक्‍ब। \v 12 परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी मेको रागी कली कोव़ब। मेकोमी बर्स ङा ङोंइती ङा नाक्‍त रे नोले ङा नाक्‍त सम्‍म, गेना हना यो कोव़ब। \p \v 13 मिनु मुलाक्‍ती गो इन कली दें‍शो आं शें‍शो नेंतीनी, गे परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली इन थुं सोक्‍त नेल्‍लेमी दाक्‍शा नु मेको कली गेय पाइतीनी हना, \em लेवी २६:३-५; येरमीया ५:२४\em* \v 14 मेना परमप्रभु यावेमी इन कली ‘गो इन रू कली गारचा ङा रेउ गेनुङ। ङोंइती नु नोले ङा रेउ ठीक पा गेनुङ। मोपा इन अन्‍न, इन अङगुर नु तेल रवा आन फल खुप्‍ने चाप्‍नीनी। \v 15 मिनु गो इन बी ब्‍यफ, क्‍यारश भेडा आन कली योव़तीकेम घांस वापाइक्‍नुङ। मिनु गे जशा तूशा रूनीनी’ दे परमप्रभुमी इन कली देंत। \v 16 मोपतीके सुइम इन कली हेंथे गाक्‍पाइक्‍चा मगेने, होस पा बाक्‍कीन। गेपुकी परमप्रभु क्‍येङा ङोन लाइतीनी नु देवी देवता आन कली सेउ पाइतीनी हना, \v 17 परमप्रभु यावेमी गाइश्‍शा रागीम रेउ मयिपाइक्‍ब। मिनु मारेइ खुप्‍चा मताइनीनी। मिनु परमप्रभु यावेमी इन कली गेशो रिम्‍शो रागी रे क्‍याम्‍ब। \em ब्‍यवस्‍था २८:२३-२४; लेवी २६:१९-२०\em* \s1 आसीक नु सराप \p \v 18 मिनु गेपुकीमी आं देंशो लोव़ इन थुंम वोतीन। मेको मिम्‍चा कली इन गुइमी चिन्‍ड फ्रेंदीन। मिनु कुप्‍फीम फ्रेंतीके खोदेंशो पा फ्रेंचा माल्‍नीम। \em ब्‍यवस्‍था ६:६-९\em* \v 19 आंम खिंम बाक्‍नीनु, लां गाक्‍नीनु, इप्‍थ लनीनु नु बोक्‍नीनु इन तमी तौ आन कली मेको अरेशो आ पर्बम लोव़ पा शेंदीन। \v 20 इन खिं ङा थाम तारी नु लाप्‍चो तारी ब्रेक्‍तीन। \v 21 मिनु गे नु इन आलपुकी परमप्रभु यावेमी इन किकी पिपी आन कली ‘गेनुङ’ दे कसम जशो रागीमी शुश ब्रोंइनीनी। रागी तार सरीङ बाक्‍म सम्‍म शुश ब्रोंइनीनी। \p \v 22 गेपुकीमी गो इन कली दें‍शो अरेशो लोव़ नेल्‍ल होस पा पाइतीनी नु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली दाक्‍ताक्‍नी हना, मेको आ लां नेल्‍ल गाक्‍शा, मेको कली मप्रोंइतीनी हना, \v 23 परमप्रभु यावेमी मेकेर ङा रागी रागी ङा मुर नेल्‍ल कली इन ङोंइती रे खेरब। मिनु गे इन क्‍येङा शुश नु सक्ति पाइश्‍शो रागी रागी ङा मुर आन रागी इन के सेल्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था ७:१-२\em* \v 24 गे इन खोइलीम थेक्‍शो रागी नेल्‍ल गे इन के दुम्‍ब। गोरशो रागी रे लेबानोन सम्‍म नु ठेयब खोला युफ्रेटीस रे पच्‍छिम ङा समुन्‍द्र सम्‍म इन के सांद दुम्‍ब। \v 25 गे नु लडाइ पा सुइ मग्रानीम। परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी आ देंशो खोदेंशो पा तेको रागी थेक्‍नीनी, मेकेर ङा मुर आन कली इन कली तशा हिंतीक थुं गेब। \em प्रस्‍थान २३:२७\em* \p \v 26 नेनीन, मुलाक्‍त गो आसीक नु सराप इन ङोंइती वोइक्‍नुङ। \em ब्‍यवस्‍था ३०:१,१५,१९\em* \v 27 गे परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ शेंशो टीतीनी हना, आसीक राइनीनी। \em ब्‍यवस्‍था २८:२,१५\em* \v 28 परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ शेंशो मटिथु, गो मुलाक्‍ती इन कली देंशो लचा माल्‍शो लां रे हेंथे गाक्‍तीनी नु इन मतुइश्‍शो देवी देवता आन नोले खोइक्‍तीनी हना, सराप राइनीनी। \p \v 29 मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली इन के सेल्‍चा चिक्‍शो रागीम ओंइचानीनु, गेरीजीम डांडा रे आसीक गेचा नु एबाल डांडा रे सराप पचा माल्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था २७:१२-१३; यहोसु ८:३३-३४\em* \v 30 मेको डांडापुकी यर्दन आइक्‍ची हांबु, नां रिक्‍तीक गे यर्दन बेंसी ङा लां आ नोले, अराबाहमी बाक्‍शो कनानी आन रागीम बाक्‍नीस। मेको गिल्‍गाल आ ङोंइती मोरेह माइश्‍शो ब्‍वाकी आ नेक्‍था बाक्‍नीस। \em उत्‍पत्ती १२:६\em* \p \v 31 मिनु गेपुकी यर्दन शोक्‍शा, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली गेशो रागी ओव़नीनी। मिनु गे मेको इन के सेल्‍शा, मेकेर बाक्‍नीनी। \v 32 मुलाक्‍त गो इन कली शेंशो फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ नु ठीक पतीक लोव़ नेल्‍ल पशा, होस पा बाक्‍कीन” देंत। \c 12 \s1 परमप्रभु यावे आ बाक्‍तीके \p \v 1 मिनु मोसामी “मेको परमप्रभु यावे आ फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ नु आ ठीक पतीक लोव़ बाक्‍नीम। गे मेको नेल्‍ल परमप्रभु यावे, इन किकी पिपी आन परमप्रभुमी इन के सेल्‍चा कली गेशो रागीम मबेक्‍नी सम्‍म टिचा माल्‍नीनी। \p \v 2 मिनु गे तेको रागी ङा मुर आन कली खेरनीनी, मेको आन देवी देवता आन थान नेल्‍ल प्रेत्‍चा माल्‍नीनी। मेको लाइश्‍शो डांडाम, पहाडीम नु नेल्‍ल रवा आन पुंम बाक्‍शो बाक्‍नीम। \em ब्‍यवस्‍था ७५,२५; प्रस्‍थान ३४:१३\em* \v 3 गे मेको आन चढ़ेतीक प्रेत्‍चा माल्‍नीनी। मेको आन लाइश्‍शो मूर्तिपुकी जिक्‍चा माल्‍नीनी नु मेको आन मूर्ति मीम हुम्‍चा माल्‍नीनी। मिनु मेको शी के सेल्‍शो मूर्तिपुकी खोल्‍शा बिग्रेचा माल्‍नीनी। मिनु आन नें क्‍याम्‍चा माल्‍नीनी। \v 4 मिनु गेपुकीमी मेको आन देवी देवता आन कली ठेयब सेल्शो खोदेंशो पा परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली ठेयब मसेलीन। \v 5 परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन थर थर आन बाक्‍तीक रागीमी ते बाक्‍चा दाक्‍बा, मेको माल्‍शा मेकेर लचा माल्‍नीनी। \v 6 मिनु इन चोशा चढ़ेशो, क्‍योरशा चढ़ेशो, इन १० भाग ङा भाग का, इन गेचा ङा चढ़ेशो, इन देंशो चढ़ेशो नु इन आंम दाक्‍शो चढ़ेशो, इन बी ब्‍यफ आन ङोंइती जरमेशो नु इन क्‍यारश भेडा आन ङोंइती जरमेशो मेकेर लाइक्‍चा माल्‍नीनी। \v 7 मिनु गे नु इन खिं ङा मुर नेल्‍लेमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली आसीक गेशो गेय मिम्‍चा, दे मेकेर परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ ङोंइती जशा तूशा, ग्‍येरसीचा माल्‍नीनी। \p \v 8 गोपुकीम मुल सम्‍म ‘आंम पशो ठीक बाक्‍ब’ दे पशो खोदेंशो पा मुल मपने। \v 9 मारदे हना गेपुकी मुल सम्‍म परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी गेशो नाइक्‍तीके नु रागी मजाक्‍दीश्‍शो बाक्‍नीनी। \v 10 तन्‍न यर्दन शोक्‍शा, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली गेशो रागीमी बाक्‍नीनी, मिनु इन एर ओंथ बाक्‍शो इन जोरी सत्रु रे ब्रोंइशा, श्‍येत मजथु बाक्‍नीनी। \em यहोसु १:१३; यहोसु २१:४४; १राजा ५:५; भजन संग्रह ९५:११; होसे २:२०; हिब्रू ४:११\em* \v 11 मेना परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुम आ बाक्‍तीके का योव़ब। गो इन कली अरेशो इन चोशा चढ़ेशो, इन क्‍योरशा चढ़ेशो, इन १० भाग ङा भाग का, इन गेचा ङा चढ़ेशो नु इन मार मार परमप्रभु यावे कली देंशो चढ़ेशो मेकेर चाक्‍चा माल्‍नीनी। \v 12 मिनु गेपुकी, इन तमी तौ, वाइलीम वाइल, इन सहरम बाक्‍शो आंम कली शोंप मतशो लेवी नेल्‍ल परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ ङोंइती ग्‍येरसीचा माल्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था १०:९\em* \p \v 13 इन चोशा चढ़ेतीक ते ते थिन्‍नी मेक मेक मचढ़ेन, गे होस पा बाक्‍कीन। \v 14 तन्‍न परमप्रभु यावेमी इन थर थर आन दातेमी योव़शो आ बाक्‍तीकेम ला चढ़ेने चाप्‍नीनी। मेकेर ला इन चोशा चढ़ेतीके चाक्‍चा माल्‍नीनी। गो आं अरेशो गेय नेल्‍ल मेकेर पचा माल्‍नीनी। \p \v 15 तन्‍न गेपुकी श्‍ये ब्‍वचा दाक्‍तीनी हना, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली आसीक गेशो खोदेंशो पा इन सहर सहरमी क्‍योरशा, ब्‍वने चाप्‍नीनी। ग्रांग्रा दिशो नु ग्रांग्रा मदि‍शो मुर नेल्‍लेमी ब्‍वने चाप्‍नीम। गेपुकीम कि‍श्‍श नु रोकोश खोदेंशो पा ब्‍वने चाप्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था १२:२२; ब्‍यवस्‍था १४:५\em* \v 16 तन्‍न हुश चहिं मब्‍वने। मेको ब्‍वाक्‍कु खोदेंशो पा खपीम ताइक्‍तीन। \em लेवी ३:१७; लेवी १७:११\em* \v 17 इन अन्‍न, अङगुर शांबु नु तेल आन १० भाग ङा भाग का चढ़ेशो, बी ब्‍यफ नु क्‍यारश भेडा आन ङोंइती जरमेशो, इन देंशो चढ़ेशो, इन आंम दाक्‍शा गेशो नु इन गेचा माल्‍शो चढ़ेशो चहिं आंम सहरम मजने मब्‍वने। \v 18 तन्‍न परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ ङोंइती, आ योव़शो बाक्‍तीकेमी मेको गेपुकी नु इन तमी तौ, वाइलीम वाइल नु इन सहरम बाक्‍शो लेवीपुकी नु जने ब्‍वने। गेपुकी इन पशो नेल्‍लेमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ ङोंइती ग्‍येरसीने। \em ब्‍यवस्‍था १४:२३\em* \v 19 इन रागीम गेना सम्‍म बाक्‍नीनी, मेना सम्‍म लेवी आ थर ङा मुर आन कली रिम्‍शो कोव़ङीन। \em ब्‍यवस्‍था १२:१२; ब्‍यवस्‍था १४:२७\em* \p \v 20 मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुम आ कबल पशो खोदेंशो पा इन रागी बारपाइक्‍ब। गेपुकी श्‍ये ब्‍वचा दाक्‍तीनी हना, रूचा ङा पा ब्‍वने। \v 21 परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ योव़शो बाक्‍तीके इन क्‍येङा ङोन बाक्‍त हना, परमप्रभु यावेमी इन कली गेशो बी ब्‍यफ नु क्‍यारश भेडा आ अरेशो खोदेंशो पा इन सहरम क्‍योरशा ब्‍वने चाप्‍नीनी। \v 22 मिनु किश्‍श नु रोकोश ब्‍वशो खोदेंशो पा परमप्रभु आ ङोंइती ग्रांग्रा दि‍शो नु ग्रांग्रा मदिशो नेल्‍लेमी ब्‍वने चाप्‍नीम। \em ब्‍यवस्‍था १२:१५\em* \v 23 होस पा हुश गेनायो ब्‍वचा मदुम्‍ब। मारदे हना हुशेमी ब्रोंइतीक सोक्‍त बाक्‍ब। श्‍ये नु ब्रोंइतीक सोक्‍त ब्‍वचा मदुम्‍ब। \em ब्‍यवस्‍था १२:१६\em* \v 24 मेको ब्‍वचा मदुम्‍ब। मेको कली ब्‍वाक्‍कु खोदेंशो पा खपीम ताइक्‍चा माल्‍नीनी। \v 25 गेपुकीम मेको मब्‍वचा। मिनु गे परमप्रभु यावे आ ङोंइती मार ठीक बाक्‍मे, मेको पतीके, गेपुकी नु इन नोले ङा इन आल आन कली रिम्‍शो दुम्‍ल। \v 26 तन्‍न गेपुकी इन परमप्रभु कली गेशो थोव़कपुकी नु इन गेचा माल्‍शो, इन दाक्‍शा गेशो कुरशा परमप्रभु यावे आ योव़शो बाक्‍तीकेम लचा माल्‍नीनी। \v 27 मिनु इन चोशा चढ़ेशो श्‍ये नु मेको आ हुश परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली चढ़ेतीकेम चढ़ेचा माल्‍नीनी। इन क्‍योरशा चढ़ेशो आ हुश परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली चढ़ेतीके आ पुंम जारचा माल्‍नीनी। मेको आ श्‍ये गे ब्‍वने चाप्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था १२:६\em* \v 28 गेपुकीमी होस पा आं अरेशो लोव़ नेल्‍ल नेनीन। मिनु टिशा पाइतीनी हना, इन कली नु इन नोले ङा इन तमी तौ आन कली गेना हना यो रिम्‍शो दुम्‍ब। परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ ङोंइती रिम्‍शो नु ठीक पाइबपुकी रिम्‍शो दुम्‍नीम। \p \v 29 परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी मेको रागी रागी ङा मुर आन कली इन ङोंइती क्‍याम्‍ब। गे मेको आन कली खेरचा कली जाक्‍नीनी। मिनु थमा पा खेरशा, मेको आन बाक्‍तीकेम बाक्‍नीनी। \v 30 इन ङोंइती क्‍याम्‍शो मुर आन देवी देवता आन पर्बम मेको रागी रागी ङा मुरपुकीमी आन देवी देवता कली दोपा ठेयब सेल्‍मे? गो यो मोदेंशो पाइनीकी, दे हिल्‍लो पा लोव़ मपने। होस पा बाक्‍कीन। गे यो मेको आन खोदेंशो पा हेंथे गाक्‍तीनी हना, मेको आन खोदेंशो पा साइक्‍चा पुंइसीनीनी। \em प्रस्‍थान २३:२४; इजीकीएल २०:३२\em* \v 31 गेपुकीमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली मोदेंशो मपने। मारदे हना मार मार परमप्रभु यावे आ ङोंइती ग्रांग्रा दित्‍चा ङा बाक्‍मे, मेकोपुकीमी आन देवी देवता आन कली नेल्‍ल पाम्‍तेक्‍म। मेकोपुकीमी आंम तमी तौ आन कली मेको आन देवी देवता आन पर्बम मीम चोशा चढ़ेम्‍तेक्‍म। \v 32 गो इन कली दोशो अरेङा, मेको नेल्‍ल होस पा पने। गेपुकीमी मारेइ मतेम्‍दीन, मारेइ मशोलीने” देंत। \c 13 \s1 मूर्ति पूजा मपने \p \v 1 मिनु मोसामी “इन दातेमी परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब, ङोमु शेंब ‘चिन्‍ड नु छ‍क लाक्‍चा ङा गेय दुम्‍ब’ देंब। \v 2 मिनु आन देंशो खोदेंशो पा दुम्‍शा मेकोपुकीमी ‘गोपुकी आंइ ङोंइती मतुइश्‍शो देवी देवता आन नोले खोइय्‍या। मेको आन कली ठेयब सेल्य‍’ दे लोव़ पाम्‍तेक्‍म हना, \v 3 गेपुकीमी मेको परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब, ङोमु शेंब, आन लोव़ काइ मनेनीन, मटिने। मारदे हना परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी गे इन थुं नु सोक्‍त नेल्‍लेमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली दाक्‍नीनी देय मदाक्‍नीनी, दे इन थुं नाक्‍शो बाक्‍ब। \v 4 गेपुकी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली ला खोतीन। मिनु मेको कली ला मान पा हिनीन। मिनु मेको आ शेंशो पचा माल्‍नीनी। मेको आ देंशो टिशा, मेको कली गेय पशा, मप्रोंइथु बाक्‍कीन। \em ब्‍यवस्‍था ८:२\em* \v 5 मिनु गेपुकीमी परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब मेको ङोमु ङा लोव़ शेंब कली साइक्‍चा माल्‍नीनी। मारदे हना मेकोमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली प्रोंइपाइक्‍चा, दे इन कली दूली शेंताक्‍व। मिनु इन कली वाइलीम वाइल दुम्‍तीके रे इजीप्‍त रे ग्रुंइशा एक चाक्‍ब परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु बाक्‍ब। मोदेंशो मुरपुकीमी इन कली परमप्रभु यावे आ कोंइ‍शो लां रे हेंथे गाक्‍पाइक्‍चा दाक्‍नीम। \v 6 मिनु सुइमी इ कली ख्रुइश्‍शोमी हें‍थे गाक्‍चा कली लेम्‍ब, मेको इ लोक्‍ब बाक्‍त हना, इ आफ आ तौ बाक्‍त हना, इ आंम आ तौ बाक्‍त हना, इ आंम आ तमी बाक्‍त हना, इ दाक्‍शो मीश बाक्‍त हना, इ शुश दाक्‍शो वारच बाक्‍त हना, नु मेकोमी ‘गे नु इ किकी पिपीमी मतुइश्‍शो देवी देवता आन कली सेउ पय’ देंतेक्‍म हना, \em ब्‍यवस्‍था १८:२०; १कोरिन्‍थी ५:९,१३\em* \v 7 इन एर ओंथ बाक्‍शो जात जात ङा इन नेक्‍था रागी ङा बाक्‍ल कि ङोन रागी ङा बाक्‍ल आन देवी देवता बाक्‍तेक्‍म हना यो, \v 8 मेको लेम्‍ब आ लोव़ मनेंचा, आ देंशो मटिचा। गे मेको कली शिशी मपथु, मेको कली मख्रुइक्‍थु, \v 9 मेको कली थमा पा साइक्‍चा माल्‍नीनी। मिनु गे नेल्‍ल क्‍येङा ङोंइती मेको कली साइक्‍च, दे आप्‍चा माल्‍नेवे। नोले ला इ मुर नेल्‍लेम आप्‍शा साइक्‍चा माल्‍नीनी। \v 10 मिनु नेल्‍लेमी मेको कली मबेक्‍म सम्‍म फुल्‍लु आप्‍चा माल्‍नीम। मारदे हना इन वाइलीम वाइल दुम्‍तीके इजीप्‍त रे ग्रुंइब परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु रे हेंथे गाक्‍ब सेल्‍चा माल्‍शो बाक्‍त। \em ब्‍यवस्‍था १७:७\em* \v 11 मिनु इस्राएली नेल्‍ल मेको नेंशा, हिंचा माल्‍नीम। मिनु इन दातेमी मोदेंशो मरिम्‍शो गेनायो मपमेक्‍ल। \p \v 12 मिनु परमप्रभु यावे, परमप्रभुमी इन कली बाक्‍चा कली गेशो सहर काम \v 13 इन दाते रे मरिम्‍शो वोंइश मुरपुकी बोक्‍शा, सहर ङा मुर आन कली दूली पपाइश्‍शा, मेकोपुकीमी ‘लय, देवी देवता आन कली पूजा पय’ देंतेक्‍म हना, गेपुकी मेको देवी देवता गेनायो मतुइश्‍शो बाक्‍तीनी हना, \v 14 गेपुकीम रिम्‍शो पा खोदील निदील पा हिल्‍लो पचा माल्‍नीनी। मिनु मेको मरिम्‍शो थमा पा इन दातेमी पशो बाक्‍त हना, \v 15 गेपुकीमी मेको सहर ङा मुर आन कली थमा पा क्‍योरशा साइक्‍चा माल्‍नीनी। मेको सहर नेल्‍ल कली खतम सेल्‍चा माल्‍नीनी। मिनु मेकेर बाक्‍शो बी ब्‍यफ, क्‍यारश भेडा नेल्‍ल यो साइक्‍चा माल्‍नीनी। \v 16 मेकेर बाक्‍शो मारेइ मारेइ, मेको सहर आ दातेम खुप्‍चा माल्‍नीनी। मिनु मेको खुप्‍शो नु सहरम मी सुइक्‍तीन। मेको परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली चोशा चढ़ेशो खोदेंशो दुम्‍ल। मेको सहर गेना हना यो फोहोर ताइक्‍तीके दुम्‍ल। मिनु मेको सहर कली लेंशा मसेलीन। \em ब्‍यवस्‍था २०:१६-१८\em* \v 17 मिनु गेपुकीमी मथिचा देंशो थोव़क मारेइ मलतीन। मिनु परमप्रभु यावे आ गाइश्‍शो नाइक्‍ब कों, इन कली शिशी पा दाक्‍ब। इन किकी पिपी नु कसम जशो खोदेंशो पा इन कली शुश सेल्‍ब। \v 18 गेपुकी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ देंशो टीतीनी, मुलाक्‍ती गो इन कली देंशो आं शेंशो नेल्‍ल पाइतीनी हना, गेपुकी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ ङोंइती ठीक पाइब दुम्‍नीनी” देंत। \em यहोसु ७:-\em* \c 14 \s1 ब्‍वचा नु मब्‍वचा ङा श्‍ये \r लेवी ११:- \p \v 1 मिनु मोसामी “गेपुकी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ तमी तौ ननी। बेक्‍शो मुर आ पर्बम इन कुशुल प्रेक्‍चा मदुम्‍ब। इन चां प्रेक्‍चा मदुम्‍ब। \em लेवी १९:२७-२८; येरमीया ४७:५; इजीकीएल ७:१८\em* \v 2 मारदे हना गेपुकी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ आंम मुर बाक्‍नीनी। मिनु परमप्रभु यावेमी जात जात ङा मुर नेल्‍ल आन दाते रे इन कली आ मुर सेल्‍चा कली योव़तु। \p \v 3 गेपुकीमी मारेइ ग्रांग्रा दिचा ङा थोव़क मजने मब्‍वने। \v 4 गेपुकीमी ब्‍वचा दुम्‍ब जन्‍तु तेको बाक्‍नीम देंशा हना, ब्‍यफ, क्‍यारश, भेडा, \v 5 रोकोश, किश्‍श, बरांट, कौरो किश्‍श, साबर, चितल नु थार बाक्‍नीम। \v 6 मिनु गेपुकीमी जन्‍तु आन दातेमी तेको नेल्‍ल गेंच चेश्‍शो नु शोकोल हेक्‍ब बाक्‍नीमी, मेको आन कली ब्‍वचा दुम्‍ब। \v 7 तन्‍न शोकोल हेक्‍ब नु गेंच जेश्‍शो आन दातेमी तेको मब्‍वचा देंशा हना, दल‍ओंठ, खरायो, रोंगु ङा खरायो मब्‍वचा। मारदे हना मेकोपुकी शोकोल हेक्‍नीम हना यो, आन गेंच मजेश्‍शो बाक्‍नीम। मेको इन कली ग्रांग्रा बाक्‍ब। \v 8 मिनु पोव़ आन गेंच जेश्‍शो बाक्‍नीम हना यो, शोकोल महेक्‍नीम। मेको इन कली ग्रांग्रा बाक्‍ब। मेको आन श्‍ये मब्‍वचा, आन सिनु यो थिचा मदुम्‍ब। \p \v 9 ब्‍वाक्‍कुम बाक्‍बपुकीमी फ्रां नु कत्‍ला पाइश्‍शो ब्‍वचा दुम्‍ब। \v 10 तन्‍न फ्रां नु कत्‍ला मपाइश्‍शो मब्‍वने। मेको इन कली ग्रांग्रा बाक्‍ब। \v 11 गेपुकीमी ग्रांग्रा मदि‍चा ङा चिक्‍ब नेल्‍ल ब्‍वने चाप्‍नीनी। \v 12 तन्‍न गेपुकीमी ब्‍वचा मदुम्‍शोपुकी चहिं ककाकुली, ब्‍वारदे, गिद, कुही, \v 13 नेल्‍ल खाल ङा ब्‍वारदे, \v 14 खद, \v 15 सुतुमुर्ग, हुहुचील, हांस, नेल्‍ल खाल ङा बेसारा, \v 16 हुहुचील, कोइरालो नु बुक्‍स, \v 17 धनेस, सिनु ब्‍वाइ‍ब गिद हांडगील, \v 18 सारस, नेल्‍ल खाल ङा बोकुला, फाप्रे चिक्‍बी नु पकातिक्‍ती चहिं मब्‍वने। \v 19 फ्रां पाइश्‍शो माले फटेङग्रा नेल्‍ल इन कली ग्रांग्रा बाक्‍ब। मेकोपुकी मब्‍वचा। \v 20 तन्‍न ग्रांग्रा मदिचा ङा फ्रां पाइश्‍शो नेल्‍ल ब्‍वने चाप्‍नीनी। \p \v 21 गेपुकीमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुम आ कली योव़शो मुर बाक्‍नीनी। मोपतीके आंमा बेक्‍शो जन्‍तुपुकी ब्‍वचा मदुम्‍‍नीनी। गे नु बाक्‍शो अर्को रागी ङा मुर आन कली मेको गेने चाप्‍नीनी। मेकोपुकीमी मेको ब्‍वाम्‍तेक्‍म हना यो, लेयतेक्‍म हना यो, ठीक दुम्‍ब। क्‍यारश आ पाठा आ ममा आ दूधम मक्‍येने। \em प्रस्‍थान २२:३०; प्रस्‍थान २३:१९\em* \s1 १० भाग ङा भाग का चढ़ेचा \p \v 22 गेपुकीमी गेनायो मप्रोंइचा ङा पा बर्स बर्स ङा इन रूम नु खेतम वाशा सिश्‍शो नेल्‍ल रे १० भागम भाग का तिल्‍शा वोइश्‍‍शा, गेचा माल्‍नीनी। \em लेवी २७:३०\em* \v 23 मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ योव़शो बाक्‍तीकेमी मेको आ ङोंइती जचा माल्‍नीनी। मार जचा ब्‍वचा माल्‍नीनी देंशा हना, इन १० भाग ङा भाग का अन्‍न, इन अङगुर शांबु, इन तेल, इन कली ङोंइती जरमेशो ब्‍यफ नु क्‍यारश भेडा जचा ब्‍वचा तूचा माल्‍नीनी। मो पाइतीनी हना, गे मबेक्‍नी सम्‍म परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली मान पा हिंचा शेंसीनीनी। \em ब्‍यवस्‍था १२:१७-१८; ब्‍यवस्‍था १९:२३\em* \v 24 मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ योव़शो बाक्‍तीक इन बाक्‍तीके रे शुश ङोन बाक्‍त हना, नु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली आसीक गेप्‍तु नु इन १० भागम भाग का मेकेर लाइक्‍ने मचाप्‍तीनी हना, \v 25 मेको इन तिल्‍शा वोइश्‍शो १० भागम भाग का लेयङीन। मेको रे ताक्‍शो क्‍येट लाइश्‍शा, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ योव़शो बाक्‍तीके लने। \v 26 मिनु इन दाक्‍शो खोदेंशो पा बी ब्‍यफ, क्‍यारश भेडा, अङगुर शांबु, रकसी मेको क्‍येटीमी ग्‍यापीन। मिनु गे नु इन खिं ङा मुर परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ ङोंइती जशा ब्‍वशा ग्‍येरसीने। \v 27 इन सहरम बाक्‍ब लेवी आ थर ङा मुर आन कली रिम्‍शो पा कोव़ङीन। मारदे हना मेकोपुकी इन खोदेंशो पा शोंप मतामे। \em ब्‍यवस्‍था १२:१२,१९;\em* \p \v 28 मिनु बर्स सां नोले गे इन रुप्‍शो ङा १० भागमी भाग का इन सहर ङा वोइक्‍तीकेम वोइक्‍चा माल्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था २६:१२-१५; लेवी २७:३२-३३\em* \v 29 मिनु इन खोदेंशो पा शोंप मताइब लेवी आ थर ङा मुरपुकी, अर्को रागी ङा मुर, रोम रोइक्‍च नु वोंइश बेक्‍शो मीश मुरपुकी मेकेर जाक्‍शा, रूथ्री जचा ब्‍वचा तामेक्‍ल। मो पाइतीनी हना, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली इन पतीक नेल्‍लेमी आसीक गेब” देंत। \c 15 \s1 ७ बर्स नु जेर \p \v 1 मिनु मोसामी “गे इन कली ७ बर्स नोले जेर क्‍याम्‍तीक बर्स बाक्‍ब। \em प्रस्‍थान २३:१०-११\em* \v 2 मेको मथाप्‍तीक माफ गेतीक बर्स दोपा पचा माल्‍नीनी देंशा हना, सु सुमी आ वारच, दे लोक्‍ब आन कली जेर गेम्‍तेक्‍म हना, मेको गेबपुकीमी जेर ताक्‍ब आन कली गेशो जेर मथाप्‍पाइक्‍थु प्रोन्‍मेक्‍ल। मेकोमी आ वारच नु आ लोक्‍ब आन कली जेर आ पर्बम गेन कि गेन, दे पुंइचा मदुम्‍ब। मारदे हना परमप्रभु यावे रे पा जेर क्‍याम्‍तीक ङा बर्स बाक्‍ब। \em नेहेम्‍याह ५:१०; नेहेम्‍याह १०:३२\em* \v 3 अर्को रागी ङा मुर आन कली चहिं गेन कि गेन, दे पुंइने चाप्‍नीनी। तन्‍न इन लोक्‍ब आन कली चहिं दोशो जेर बाक्‍मे मेको प्रोंइचा माल्‍नीनी। \v 4 इन दातेमी सुइ प्रुङग मबाक्‍म कों? मारदे हना परमप्रभु यावेमी योव़शा गेशो इन के सेल्‍शो रागीम इन कली शुश आसीक गेब। \v 5 गेपुकीमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ देंशो होस पा टीतीनी हना, इन कली अरेशो नेल्‍ल पाइतीनी हना, सुइ प्रुङग मदुम्‍नीनी। \v 6 मारदे हना परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली देंशो खोदेंशो पा इन कली आसीक गेब। मिनु गे शुश रागी रागी ङा मुर आन कली जेर गेब दुम्‍नीनी। गेपुकीम चहिं जेर पुंइचा ममाल्‍नीनी। मिनु गेपुकीमी शुश रागी रागी ङा मुर आन कली हुकुम पाइनीनी। तन्‍न मेकोपुकीमी इन कली हुकुम मपाइ‍नीम। \em ब्‍यवस्‍था २८:१२\em* \p \v 7 मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली गेशो रागीम, सहर कामी बाक्‍शो इन लोक्‍ब का प्रुङग बाक्‍त हना, इन थुं खकटा पा मबाक्‍कीन। ‘काइ मगेनुङ’ दे मदेनीन। \em १यूहन्‍ना ३:१७\em* \v 8 तन्‍न गे शिशी पा मेको कली आ माल्‍शो नेल्‍ल जेर गेने। \em लूका ६:३४-३५\em* \v 9 मिनु इन थुंमी ‘जेर क्‍याम्‍तीक बर्स जाक्‍चा चिक्‍ताक्‍व’ दे इन प्रुङग लोक्‍ब आ पर्बम गन गन पा, मेको कली वारच पा जेर गेचा मदाक्‍नीनी हना, होस पने। मेको प्रुङगुमी इन पर्बम परमप्रभु यावे कली पुंइब। मिनु गे पापी दुम्‍नीनी। \v 10 गेपुकीमी मेको कली हाइश्‍शो थुं पा गन गन मपथु गेने। मारदे हना ओं पतीकेन परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली इन पशो नेल्‍लेमी आसीक गेब। \em २कोरिन्‍थी ९:६-७\em* \v 11 मारदे हना रागीम श्‍येत जशो प्रुङगपुकी गेना हना यो बाक्‍नीम। मोपतीके गो इन कली इन रागीम बाक्‍शो श्‍येत जाइब इन लोक्‍ब नु प्रुङग आन कली तशा, हाइश्‍‍शो मुर दुम्‍शा गेन। \em मत्ती २६:११; यसैया ५८:७; याकूब २:१५-१६\em* \s1 ७ बर्स ङा वाइलीम वाइल \r प्रस्‍थान २१:१-६ \p \v 12 मिनु इन हिब्रू आन दाते ङा लोक्‍ब, मीश मुर वोंइश मुर, आंम कली इन गुइमी लेयसीनीम हना, मेकोमी इन कली ६ बर्स गेय पचा माल्‍नीम। मेको ७ बर्समी मेको आन कली प्रोंइशा लचा गेचा माल्‍नीनी। \em येरमीया ३४:१४\em* \v 13 मिनु गे मेको प्रोंइनीनु, श्‍येत्‍थ गुइ मसोइक्‍तीन। \v 14 परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली आसीक गेशो रे इन क्‍यारश भेडा इन अन्‍न नु अङगुर शांबु रे मेको कली शुश गेशा सोइक्‍तीन। \v 15 गेपुकी इजीप्‍त रागीमी वाइलीम वाइल दुम्‍शा बाक्‍तीनी। मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली प्रोंइतु, मेको मिम्‍तीन। मोपतीके गो मुलाक्‍ती दोपा पचा, दे गो इन कली शेंनुङ। \em ब्‍यवस्‍था ५:१५\em* \v 16 मिनु मेकोमी इन कली नु इन मुर आन कली दाक्‍शा, मेकोमी ‘गो इन कली मप्रोंइथु, एकेन गेय पाइनुङ’ देंत हना, \v 17 गे मेको मुर कली लाप्‍चोमी राप्‍पाइश्‍शा लूजे का लाइश्‍शा, मेको आ नोफा लाप्‍चो ङा शी तारी ख्रित्‍चा माल्‍नीनी। मिनु मेको मबेक्‍म सम्‍म इन वाइल दुम्‍ब। वाइलीम कली यो मोदेंशो पचा माल्‍नीनी। \v 18 गेपुकीमी मेको आन कली प्रोंइशा सोइक्‍चा श्‍येत मलाक्‍कीन। मारदे हना गाल्‍च ताक्‍शा गेय पाइब आन क्‍येङा निक्‍शी खेयप हिक्‍शो खोदेंशो पा मेकोमी ६ बर्सम गेय पने थुम्‍शो बाक्‍ब। गेपुकीमी इन प्रोंइशो वाइलीम वाइल कली रिम्‍शो पा गेतीनी हना, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली इन पशो नेल्‍लेमी आसीक गेब। \s1 ङोंइती जरमेशो ब्‍यफ नु सांड \p \v 19 इन बी ब्‍यफ आ ङोंइती जरमेशो बाछा नु इन क्‍यारश भेडा आ ङोंइती जरमेशो पाठा परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली गेचा माल्‍नीनी। इन ङोंइती जरमेशो ब्‍यफ लाइश्‍शा गेय मपचा। ङोंइती जरमेशो सांड आन कली ऊन मप्रेक्‍चा। \em प्रस्‍थान १३:२,१३-१६\em* \v 20 मिनु बर्स बर्सम गेपुकी नु इन खिं ङा मुर नेल्‍लेमी परमप्रभु यावे आ बाक्‍तीकेमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ ङोंइती ब्‍वचा माल्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था १४:२३\em* \v 21 तन्‍न मेको ब्‍यफ, सांड कली मारेइ दुम्‍शो बाक्‍त हना, कोङटे बोङटे बाक्‍त हना, नु मिक्‍च मताइब मारेइ दुम्‍शो बाक्‍त हना, गेपुकीमी मेको कली परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली चढ़ेचा मदुम्‍ब। \em लेवी २२:२०\em* \v 22 गेपुकीमी इन सहरमी किश्‍श नु रोकोश ब्‍वशो खोदेंशो पा परमप्रभु आ ङोंइती ग्रांग्रा दिशो नु मदिशो नेल्‍लेमी ब्‍वने चाप्‍नीम। \em ब्‍यवस्‍था १२:१५,२२\em* \v 23 मेको आ हुश ला मब्‍वचा। मेको ब्‍वाक्‍कु खोदेंशो पा खपीम ताइक्‍चा माल्‍नीनी” देंत। \em ब्‍यवस्‍था १२:१६\em* \c 16 \s1 पास्‍सा चाड मानेतीके \r प्रस्‍थान २३:१४-१७; प्रस्‍थान ३४:१८-२४ \p \v 1 मिनु मोसामी “गेपुकीमी आबीब महिनाम परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ पास्‍सा चाड मानेचा माल्‍नीनी। मारदे हना परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी आबीब महिना ङा नाक्‍दो इन कली इजीप्‍त रे ग्रुंइताक्‍व। \em प्रस्‍थान १२:-\em* \v 2 मिनु गेपुकीमी परमप्रभु यावे आ नें वोइक्‍चा कली आ योव़शो बाक्‍तीकेमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली बोका नु ब्‍यफपुकी क्‍योरशा पास्‍सा चाड मानेचा माल्‍नीनी। \v 3 गेपुकीमी ग्‍युरशो बोरब ओख्‍ती सुप्‍शो शोब्‍ले मेको श्‍ये नु मजने। गेपुकी ७ नाक्‍त सम्‍म ग्‍युरशो बोरब ओख्‍ती मसुप्‍शो शोब्‍ले जचा माल्‍नीनी। मेको इन श्‍येत ङा शोब्‍ले बाक्‍ब। मारदे हना गे इजीप्‍त रे चुइश्‍शा ग्रूतीनी। मिनु गेपुकीमी मबेक्‍नी सम्‍म इजीप्‍त रे ग्रूशो नाक्‍ती मिम्‍चा कली मेको पास्‍सा चाड मानेचा माल्‍नीनी। \em प्रस्‍थान १२:११\em* \v 4 मिनु ७ नाक्‍त सम्‍म इन रागी नेल्‍लेमी ग्‍युरशो बोरब ओख्‍ती बाक्‍चा मदुम्‍ब। मिनु गेपुकी ङोंइती ङा नाक्‍दो क्‍योरशो श्‍ये सुनी सम्‍म मारेइ हेंचा मदुम्‍ब। \v 5 परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली गेशो सहरमी मेको पास्‍सा चाड ङा मार मार क्‍योरने मचाप्‍नीनी। \v 6 परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी आ नें वोइक्‍चा कली नोले योव़शो बाक्‍तीकेमी मेको पास्‍सा चाड ङा मार मार क्‍योरचा माल्‍नीनी। गे मेको इजीप्‍त रे ग्रुंइशा, नां रिक्‍ची ना पचा माल्‍नीनी। \v 7 मिनु गे मेको श्‍ये कली वाल्‍शा, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी नोले योव़शो बाक्‍तीकेम चोचा माल्‍नीनी। मिनु सुनी लेश्‍शा, आंम आंम ताम्‍बु लने। \v 8 गे ६ नाक्‍त सम्‍म ग्‍युरशो बोरब ओख्‍ती मसुप्‍शो शोब्‍ले जचा माल्‍नीनी। मिनु ७ नाक्‍तीम परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ पर्बम बुक्‍तीक नाक्‍त बाक्‍ब। मेको नाक्‍ती मारेइ गेय मपने। \s1 पास्‍सा आ ७ हप्‍ता नोले ङा चाड \p \v 9 मिनु मीशो बाली रिक्‍चा गोशो नाक्‍त रे गेपुकीमी ७ हप्‍ता हिक्‍चा माल्‍नीनी। \v 10 मिनु गेपुकी हप्‍तापुकी ङा चाड परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली मानेचा माल्‍नीनी। परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली आसीक गेशो खोदेंशो पा इन ग्‍येरसीशो थुंमी चढ़ेशा चाड मानेचा माल्‍नीनी। \em प्रस्‍थान ३४:२२ \em* \v 11 मिनु गेपुकी, इन तमी तौपुकी, वाइलीम वाइल, इन सहरम बाक्‍शो लेवी आ थर ङा मुरपुकी, इन दातेमी बाक्‍शो अर्को रागी ङा मुरपुकी, रोम रोइक्‍च नु आन वोंइश बेक्‍शो मीश मुर नेल्‍ल परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ नें वोइक्‍चा कली नोले योव़शो बाक्‍तीकेमी मेको आ ङोंइती ग्‍येरसीचा माल्‍नीनी। \v 12 गेपुकी इजीप्‍त रागीम वाइलीम वाइल दुम्‍शो मिम्‍चा माल्‍नीनी। गे मेको फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ होस पा टिचा माल्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था ५:१५\em* \s1 बाली नाली ओंइतीक चाड \p \v 13 मिनु इन रू ङा अन्‍न अङगुर मारेइ मारेइ खुम्‍ने थुम्‍शा, गेपुकीमी बाली नाली ओंइतीक चाड ७ नाक्‍त सम्‍म मानेचा माल्‍नीनी। \v 14 मिनु गेपुकी, इन तमी तौ, इन वाइलीम वाइल, इन सहरम बाक्‍शो लेवीपुकी, अर्को रागी ङा मुरपुकी, रोम रोइक्‍च नु आन वोंइश बेक्‍शो मीश मुरपुकी, नेल्‍लेमी ग्‍येरसीशा मेको चाड मानेचा माल्‍नीम। \em ब्‍यवस्‍था २६:११; यसैया ३०:२९\em* \v 15 मिनु गेपुकीमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ योव़शो बाक्‍तीकेमी ७ नाक्‍त सम्‍म मेको चाड मानेचा माल्‍नीनी। मारदे हना परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली बाली नाली शुश गेब नु इन मारेइ मारेइ पशोमी इन कली आसीक गेब। मोपतीके गेपुकी शुश ग्‍येरसीचा माल्‍नीनी। \p \v 16 मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी आ नोले योव़शो बाक्‍तीकेमी इन दाते ङा वोंइश मुर नेल्‍ले सां खेयप परमप्रभु यावे आ ङोंइती जाक्‍दीत्‍चा माल्‍नीम। ग्‍युरशो बोरब ओख्‍ती मसुप्‍शो शोब्‍ले ङा पास्‍सा माइश्‍शो चाड, ७ हप्‍ता नोले ङा हप्‍ता ङा चाड नु बाली नाली ओंइतीक गोठ सेल्‍तीक चाडम जाक्‍दीत्‍चा माल्‍नीम। मिनु परमप्रभु यावे आ ङोंइती श्‍येत्‍थ गुइ जाक्‍चा मदुम्‍ब। \v 17 परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी आसीक गे‍शो खोदेंशो पा नेल्‍लेमी आन चाप्‍शो गेचा माल्‍नीम। \s1 निसाफ पतीके \p \v 18 मिनु मुर आन कली ठीक निसाफ पचा कली गेपुकीमी इन थर थर ङा नु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली गेशो सहर सहरम निसाफ पाइब नु ठेयब मुर योव़शा वोइक्‍चा माल्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था १:१६-१८; गन्‍ती ११:१६\em* \v 19 निसाफ हेंथे मपने। कुल मकोव़ङीन। घूस मजने। मारदे हना घूसमी जोक्‍ब तुइक्‍ब मुर आन मिक्‍च सिल्‍ब। मिनु ठीक पाइबमी घूस जशा दूली लोव़ पाइब। \em १सामुएल ८:३\em* \v 20 मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी गेशो रागीम ब्रोंइचा नु इन के सेल्‍चा, दे ठीक पतीक लां खोतीन। \s1 चढ़ेतीके परमप्रभु कली ला बाक्‍ब \p \v 21 गेपुकीमी अशेराह देवी आ लाइश्‍शो मूर्ति परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली चढ़ेतीक आ नेक्‍था ख्रुक्‍चा मदुम्‍ब। \em ब्‍यवस्‍था ७:५; २राजा २३:४\em* \v 22 गेपुकीमी तेकोइ अर्को मूर्ति वोइक्‍चा मदुम्‍ब। मारदे हना मेको नेल्‍ल परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी कली ग्रांग्रा दीब” देंत। \em लेवी २६:१; येरमीया २:२७\em* \c 17 \nb \v 1 मोसामी “गेपुकीमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली कोङटे बोङटे गाक्‍ब मिक्‍च मताइब, मारेइ दुम्‍शो ब्‍यफ भेडा चढ़ेचा मदुम्‍ब। मोदेंशो परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली ग्रांग्रा बाक्‍ब। \em लेवी २२:२०; मलाकी १:६-९\em* \s1 मूर्ति पूजा आ पर्बम \p \v 2 मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली गेशो सहरमी सुइ वोंइश मुर मीश मुरुमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ ङोंइती मरिम्‍शो पा आ कबल कली प्रोंइशा, \em ब्‍यवस्‍था १३:७-१२\em* \v 3 मेकोपुकीमी देवी देवता खोइश्‍शा, मेको आन कली ठेयब सेल्‍शा, नां, तास्‍ला, सोरुल आन ङोंइती बाप्‍शा गोम ‘मपन देंशो’ पाम्‍तेक्‍म हना, \em ब्‍यवस्‍था ४:१९\em* \v 4 मिनु मुरपुकीम मेको आन पर्बम इन कली शेंताक्‍म हना, गेपुकीम रिम्‍शो पा खोदील निदील पा हिल्‍लो पचा माल्‍नीनी। मिनु मेको थमा पा इन इस्राएलमी मोदेंशो ग्रांग्रा दिचा ङा गेय पशो बाक्‍त हना, \v 5 मेको मोदेंशो ग्रांग्रा पाइब वोंइश मुर हना यो, मीश मुर हना यो इन सहर रे ग्रुंइशा, फुल्‍लु आप्‍शा साइक्‍चा माल्‍नीनी। \em लेवी २४:१४\em* \v 6 साइक्‍चा पुंइसीब आन पर्बम मुर निक्‍शी नु सांमी ‘गो ताता, सांकछी दुम्‍ती’ देंतेक्‍म हना, ला साइक्‍चा दुम्‍ब। का ला सांकछी बाक्‍त हना साइक्‍चा मदुम्‍ब। \em ब्‍यवस्‍था १९:१५; १राजा २१:१०; हिब्रू १०:२८\em* \v 7 मेको आन पशो ताइब सांकछीपुकीमी नेल्‍ल क्‍येङा ङोंइती मेको आन कली साइक्‍चा, दे फुल्‍लु आप्‍चा माल्‍ब। मेको नोले ला नेल्‍ल अरुम पचा माल्‍नीम। मिनु मोपा गेपुकीमी मरिम्‍शो नेल्‍ल इन दाते रे ग्रुंइचा माल्‍नीनी। \s1 नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब निसाफ \p \v 8 मिनु इन सहरम मुर साइक्‍तीके, रू योक्‍तीके, तुम्‍मुतीके नु मारेइ मारेइ मचाप्‍चा ङा निसाफ बाक्‍त हना, इन सहर रे परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ योव़शो बाक्‍तीकेम लचा माल्‍नीनी। \v 9 मिनु गेपुकी चढ़ेब, लेवी आ थर ङा मुर नु मेना गेय पाइब निसाफ पाइब कली ‘मार पचा’ दे हिल्‍लो पचा कली ग्रुम्‍थ लचा माल्‍नीनी। मेकोमी इन कली दोपा निसाफ पचा शेंनीम। \em २इतिहास १९:८,११\em* \v 10 मिनु परमप्रभु यावे आ योव़शो बाक्‍तीकेमी मेकोपुकीमी इन कली मार देंनीम, मेको मोदेंशो पा ठीक पा निसाफ पचा माल्‍नीनी। मिनु इन कली दोपा शेंदमे, मोपा होस पा पचा माल्‍नीनी। \v 11 मेको इन कली शेंशा अरेशो लोव़ नु निसाफ पतीके गे पचा माल्‍नीनी। मेको लोव़ नेंशा, ग्‍युरा नु पेरा गे मलने। \v 12 सुइम ठेयब लेश्‍शा, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ गेय पचा कली वोइश्‍शो चढ़ेब, निसाफ पाइब आन लोव़ मटिप्‍तु हना, मेको साइक्‍चा पुंइसीब। मिनु मोपा गेपुकीमी इस्राएली, इन दाते रे मरिम्‍शो नेल्‍ल ग्रुंइचा माल्‍नीनी। \v 13 मिनु मुर नेल्‍लेमी मेको नेंशा हिंशा मोदेंशो मपाइक्‍नीम। \s1 पिप योव़तीके आ पर्बम \p \v 14 मिनु गेपुकी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली गेशो रागी जाक्‍दीश्‍शा, इन के सेल्‍शा बाक्‍नीनु, गेपुकीमी ‘एर ओंथ ङा रागी रागी खोदेंशो पा आंइ कली यो पिप का वोइक्‍चा माल्‍नीक’ देंतीनी हना, \em १सामुएल ८:५-९\em* \v 15 परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी योव़शो मुर कली ला वोइक्‍चा दुम्‍ब। इन लोक्‍ब आन दाते रे योव़शा पिप वोइक्‍चा माल्‍नीनी। अर्को जात ङा मुर पिप सेल्‍चा मदुम्‍ब, इन लोक्‍ब कली ला सेल्‍चा माल्‍ब। \v 16 मेकोमी शुश शारा आंम कली मवोदल। मिनु मेकोमी शारा ग्‍याप्‍चा कली मुर आन कली इजीप्‍त मसोइक्‍तल। मारदे हना परमप्रभु यावेमी ‘मेको लां गेनायो लेश्‍शा मलने’ देंत। \em १राजा १०:२६-२९\em* \v 17 मिनु परमप्रभु यावे रे ङोन मलल, दे मीश मुर शुश चाक्‍चा मदुम्‍ब। मिनु मेकोम आंम कली शुश सुन चांदी मखुप्‍तल। \em १राजा ११:१-८; १राजा १०:१४\em* \v 18 मिनु मेको पिपमी सासन पवानु, चढ़ेब, लेवी आ थर ङा मुर आन किताब रे परमप्रभु यावे आ अरेशा लोव़ किताब काम ब्रेक्‍चा माल्‍ब। \v 19 मेको लोव़ मेको नु बाक्‍चा माल्‍ब। मिनु मेकोमी परमप्रभु यावे, आ परमप्रभु कली मान पा हिंचा कली शेंसीचा कली मबेक्‍म सम्‍म नाक्‍त किंत किंत पढेचा माल्‍ब। मेको अरेशो लोव़ नेल्‍ल नु फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ होस पा पचा माल्‍ब। \v 20 मेकोमी आंम लोक्‍ब आन दा‍तेमी आंम कली ठेयब मसुदल। परमप्रभु यावे आ शेंशो लोव़ रे ङोन मलल। ग्‍युरा पेरा गे मलल। मिनु आं तौ चचपुकीमी इस्राएल ङा राज्‍य कली शुश नाक्‍ती सम्‍म सासन पामेक्‍ल” देंत। \em ब्‍यवस्‍था ५:२९\em* \c 18 \s1 लेवी आ थर ङा चढ़ेब आन गेय \p \v 1 मोसामी “लेवी आ थर ङा चढ़ेब, नु लेवी आ थर ङा मुर नेल्‍लेमी रू मथेरनीम। परमप्रभु यावे कली चोशा चढ़ेशो नु मेको कली गेशो मेकोपुकीम जामेक्‍ल। \em ब्‍यवस्‍था १०:९; गन्‍ती १८:८-२०; १सामुएल २:२८; १कोरिन्‍थी ९:१३\em* \v 2 मेको आन लोक्‍ब आन दातेमी मारेइ शोंप मताइनीम। आं देंशो खोदेंशो पा परमप्रभु यावे मेको आन शोंप बाक्‍ब। \p \v 3 मिनु मुरपुकीमी ब्‍यफ, भेडा, क्‍यारश क्‍योरशा चढ़ेमेनु, चढ़ेब कली मार गेचा माल्‍नीम देंशा हना, आ बला रे खोइल सम्‍म, शांपे निक्‍शी नु कोव़ज गेचा माल्‍नीम। \v 4 मिनु इन ङोंइती रिक्‍शो अन्‍न, ङोंइती ङा अङगुर शांबु, ङोंइती ङा ख्राक्‍शो तेल नु भेडा आन ङोंइती प्रेक्‍शो ऊन गेचा माल्‍नीम। \em प्रस्‍थान २३:१९\em* \v 5 मारदे हना परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी नेल्‍ल इन थर रे लेवी आ थर योव़शो बाक्‍त। मारदे योव़शो बाक्‍त देंशा हना, मेको नु आ तौपुकी गेना हना यो परमप्रभु यावे आ ङोंइती राप्‍शा, आ गेय पचा कली योव़शो बाक्‍त। \p \v 6 मिनु इस्राएलम बाक्‍ब लेवी आ थर ङा मुर तेको तेको सहर रे परमप्रभु यावे आ योव़शो बाक्‍तीके जाक्‍शा, \em न्‍यायाधीस १७:७; न्‍यायाधीस १९:१\em* \v 7 परमप्रभु यावे आ ङोंइती राप्‍ब आ लोक्‍ब नेल्‍ल खोदेंशो पा परमप्रभु यावे, आ परमप्रभु कली गेय पने चाक्‍ब। \v 8 मेको नु आ मार मार लेयशो क्‍येट बाक्‍त हना यो, अरु चढ़ेब खोदेंशो पा उइक्‍थ उइक्‍थ जचा ताइब। \s1 मपचा ङा ग्रांग्रा दिशो गेय \p \v 9 परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली गेशो रागी जाक्‍दीन्‍नी नोले मेकेर ङा रागी रागी ङा मुर आन पशो ग्रांग्रा दिशो गेय शेंसीशा काइ मपने। \v 10 मेको ग्रांग्रा दिशो गेय मार बाक्‍ब देंशा हना, आंम तमी तौ आन कली मीम चोशा चढ़ेशा, लिंक्‍यु कोव़चा, टुना मुना पचा, मन्‍तर तन्‍तर पचा, \em लेवी १८:२१; लेवी १९:२६,३१\em* \v 11 ठेयब मिक्‍च पचा, बेक्‍शो मुर रे लोव़ पचा नु बेक्‍शो मुर आ अर्ती नेंथ माल्‍चा मेको नेल्‍ल ग्रांग्रा दिचा ङा गेय बाक्‍ब। मोदेंशो पाइब इन दातेमी काइ मदुम्‍ब। \em लेवी २०:२७; १सामुएल २८:३-२०\em* \v 12 मोदेंशो पाइब मुर परमप्रभु यावे आ ङोंइती ग्रांग्रा दिचा ङा बाक्‍नीम। मेको ग्रांग्रा दिचा ङा गेय आ पर्बम परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी मेको मुर आन कली इन ङोंइती रे ग्रुंइब। \v 13 परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ ङोंइती गेपुकी थमा सुइक्‍चा पुंइसीब रिम्‍शो पाइब दुमीन। \em उत्‍पत्ती ६:९; उत्‍पत्ती १७:१\em* \v 14 मारदे हना गे खेरचा चिक्‍शो रागी रागी ङा मुरुम टुना मुना पाइनीम नु लिंक्‍यु कोव़नीम। परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली मोदेंशो पचा मगेब। \s1 परमप्रभु आ लोव़ पाइब \p \v 15 परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन दाते रे आं खोदेंशो पा आ लोव़ पाइब का योव़ब। गेपुकीमी मेको आ लोव़ नेंचा माल्‍नीनी। \em गन्‍ती १२:६-८; यूहन्‍ना १:४५; यूहन्‍ना ६:१४; यूहन्‍ना ७:४०; प्रेरित ३:२२; प्रेरित ७:३७\em* \v 16 मिनु होरेब डांडाम ग्रुम्‍या नाक्‍त परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली मार पुंइतीनी देंशा हना ‘गो परमप्रभु यावे, आंइ परमप्रभु आ सेंदा लेंशा नेंचा मदाक्‍नीक। मिनु मेको ठेयब मी लेंशा तचा मदाक्‍नीकी। लेंशा, ताइताक हना, बेक्‍नीकी, कों’ दे हिंशा पुंइतीनी। \em प्रस्‍‍थान २०:१९; हिब्रू १२:१९\em* \v 17 मिनु परमप्रभु यावेम आं कली ‘मेकोपुकीमी रिम्‍शो लोव़ पाम्‍तेक्‍म’ देंत। \em ब्‍यवस्‍था ५:२५\em* \v 18 मिनु परमप्रभु यावेमी आं कली ‘इ खोदेंशो पा आं लोव़ पाइब, आन लोक्‍ब आन दाते रे का योव़नुङ। आं देंचा माल्‍शो लोव़ गो मेको कली देंपाइक्‍नुङ। मिनु आं अरेशो लोव़ मेकोमी नेल्‍ले मुर आन कली देंब। \em प्रस्‍थान ४:१२; यसैया ६:८; येरमीया १:९; मत्ती १०:१९\em* \v 19 मिनु सुमी मेको आं नेंम, देंशो लोव़ मटीबा, मेको कली गो सजाइ गेनुङमी। \v 20 तन्‍न तेको आं लोव़ पाइबमी आं मदेंशो लोव़ देंशा नु अरु देवी देवता आन देंशो लोव़ पाप्‍तु हना, मेको आं लोव़ पाइब कली साइक्‍चा माल्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था १३:२-६; येरमीया १४:१३-१५\em* \v 21 मिनु गे इन थुंमी “परमप्रभु यावे आ लोव़ बाक्‍बा देय मबाक्‍बा मेको दोपा तुइक्‍नय?” दे मिम्‍ताक्‍नी हना, \v 22 मेको परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइबमी परमप्रभु यावे आ नेंमी लोव़ पाइब, तन्‍न मेको लोव़ मगाप्‍त नु मदुम्‍त हना, मेको आं देंशो ममाइ। मेको आं लोव़ पाइबमी आंमा थुं ङा लोव़ पाप्‍तु। गेपुकी मेको कली तशा महिनीन’ दे परमप्रभुमी देंत” दे मोसामी इस्राएली आन कली लोव़ पाप्‍तु। \em येरमीया २३:१४; येरमीया २८:-; इजीकीएल १३:३-१६\em* \c 19 \s1 मुर साइश्‍शा प्रोक्‍तीक सहर \p \v 1 मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी रागी रागी ङा मुर आन कली खेरशा इन कली गेशो रागीमी आन सहर नु खिंपुकी इन के दुम्‍‍मेनु, \v 2 मेना परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली गेशो रागीम गे सहर सां तिल्‍चा माल्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था ४:४१-४३\em* \v 3 मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुम इन कली गेशो रागी कली का का पा प्रोक्‍तीक सहर योव़चा, दे भाग सां सेल्‍चा माल्‍नीनी। मेको का का पा सहर सांम मुर साइक्‍ब मुर प्रोक्‍शा, लशा बाक्‍तीक सहर सेल्‍चा माल्‍नीनी। \p \v 4 मिनु सुइमी गेहे मपथु, साइक्‍चा ममिम्‍थु मुर का कली साइक्‍तु हना, मेकेर प्रोक्‍शा लशा ब्रोंइल। \v 5 दोदेंशो दुम्‍ने चाप्‍ब देंशा हना, आन वारच नु शी ख्रोइक्‍थ ब्‍वाकी लमानु, रवा तिम्‍मेनु, मेको खा ङा फलम बुइश्‍शा, लशा, ख्रशा आ वारच बेक्‍त हना, मोदेंशो पा मुर साइक्‍ब मुर मेको सहरम प्रोक्‍शा लने चाप्‍नीम। \v 6 मेको सहर ङोन बाक्‍त हना बेक्‍ब मुर आ मुरपुकीम मेको कली क्‍येक्‍क लेत्‍चा कली लांमी खेदा पा साइक्‍ब। तन्‍न मेको मुर साइक्‍चा मपुंइसीब बाक्‍ब। मारदे हना मेको आ वारच बाक्‍त। \v 7 मोपतीके गो इन कली “सहर सां तिल्‍चा माल्‍नीनी” दे माइक्‍तन्‍नी। \p \v 8 मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन किकी पिपी नु कसम जशो खोदेंशो पा इन रागी बारपाइक्‍तु हना, \v 9 मिनु गे मुलाक्‍ती शेंशो परमप्रभु यावे आ अरेशो नेल्‍ल होस पा पाइतीनी हना, मिनु गे परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली दाक्‍ताक्‍नी हना, गे नेल्‍ल नाक्‍ती मेको आ लांम गाक्‍तीनी हना, मेको सहर सां कली अर्को सहर सां तेम्‍चा माल्‍नीनी। \v 10 मोपा परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली गेशो रागीम दोस मताइब कली मसदमेक्‍ल। दोस मताइब कली साइक्‍नीम हना, इन दातेमी साइक्‍चा ङा पाप राइब। \p \v 11 तन्‍न मुरुम ङोंइती रे ईख कुरशा, गेहे पशा, बाप्‍शा मुर कली तुप्‍शा साइक्‍तु हना, प्रोक्‍तीक सहर काम प्रोक्‍त हना, \v 12 मेको मुर आ सहर ङा खाल्‍पापुकीमी मेको कली चाक्‍पाइश्‍शा, क्‍येक्‍क लेप्‍ब आन गुइमी साइक्‍पाइक्‍चा कली जिम्‍मा गेमेक्‍ल। \v 13 मेको कली शिशी मपन। मिनु इस्राएलम सुम मारेइ दोस मतशो मुर कली हुश ख्राक्‍श पोक्‍शो पाप मोदेंशो पा क्‍याम्‍चा माल्‍ब। \em ब्‍यवस्‍था २१:८-९\em* \s1 सांद याक्‍चा मदुम्‍ब \p \v 14 मिनु गे परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली इन के सेल्‍चा कली गेशो रागीम बाक्‍तीनी हना, इन किकी पिपीमी वोइश्‍शो इन नेक्‍था ङा मुर आन सांद याक्‍चा मदुम्‍ब। \em ब्‍यवस्‍था २७:१७\em* \s1 सांकछी आन लोव़ गारचा माल्‍ब \p \v 15 मुर कामी दोस ताइब दुम्‍शो बाक्‍त देंतेक्‍म हना, सांकछी का आ लोव़ ला नेंशा मदुम्‍ब। सांकछी निक्‍शी, सां आन लोव़ गारत हना ला मेको कली दोस गेचा। \em ब्‍यवस्‍था १७:६; गन्‍ती ३५:३०; यूहन्‍ना ८:१७; २कोरिन्‍थी १३:१; हिब्रू १०:२८\em* \v 16 मिनु जोल पा सांकछी बाक्‍शा, मुर का कली दोस गेचा कली बोक्‍त हना, \v 17 दोस गेब नु दोस ताइब निम्‍फा, परमप्रभु यावे आ ङोंइती, चढ़ेब नु निसाफ पाइब आ नेक्‍था जाक्‍चा माल्‍नीस। \v 18 मेको निसाफ पाइबमी मेको निक्‍शी आस कली खोदील निदील पा हिल्‍लो पचा माल्‍ब। दोस गेब आ लोव़ जोल बाक्‍त हना, दूली पा आ लोक्‍ब कली दोस गेशो बाक्‍त हना, \v 19 मेकोम आंम लोक्‍ब कली मार पचा मिम्‍शो बाक्‍मे, मेको कली मोन पचा माल्‍ब। मोपा गे इन दाते रे मरिम्‍शो पतीके क्‍याम्‍चा माल्‍नीनी। \v 20 मिनु अरु मुरपुकीमी मेको नेंशा हिंचा माल्‍नीम। मिनु नोले इन दातेमी मोदेंशो मरिम्‍शो मपाइनीम। \v 21 मिनु गेपुकीमी शिशी मपने। साइक्‍ब कली साइक्‍चा माल्‍ब। मिक्‍च पुक्‍ब कली आ मिक्‍च पुक्‍चा माल्‍ब। ख्रुइ जिक्‍ब कली आ ख्रुइ जिक्‍चा माल्‍ब। गुइ खोइल जिक्‍ब कली आ गुइ खोइल जिक्‍चा \em प्रस्‍थान २१:२३-२५\em* \c 20 \s1 लडाइ आ पर्बम लोव़ \p \v 1 मिनु मोसामी “गेपुकी लडाइ पथ लनीनु, शारा नु बग्‍गीपुकी तशा, इन जोरी सत्रु इन क्‍येङा शुश बाक्‍तेक्‍म हना, महिनीन। मारदे हना परमप्रभु यावे, इन कली इजीप्‍त रे ग्रुंइब इन परमप्रभु गेपुकी नु बाक्‍ब। \v 2 मिनु लडाइम लचा क्‍येङा ङोंइती चढ़ेबमी लडाइ पथ लाइब आन ङोंइती लशा \v 3 ‘इस्राएलीपुकी नेनीन, गेपुकी मुल लडाइ पथ लचा चिक्‍शो बाक्‍नीनी। मोपतीके आइक्‍च थुं मपने। महिनीन। मेको आन कली तशा, ग्रीचोक पा इन थुं ग्‍येत्‍थ लुक्‍च मदुमीने। \v 4 मारदे हना परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु इन जोरी सत्रु नु लडाइ पा इन कली ग्रापाइक्‍चा कली गेपुकी नु लाइब’ देंचा माल्‍ब। \v 5 मिनु आन ठेयब मुरपुकीमी मुर आन कली ‘सु इन दातेमी नक खिं का सेल्‍शा, ओव़तीक चाड ममानेशो बाक्‍त हना, मेको आ खिं लेश्‍शा, लचा माल्‍ब। मेको लडाइम बेक्‍त हना, आ खिंम अर्को मुर चाड सेल्‍शा ओव़ब, मेको मदुम्‍ब। \em ब्‍यवस्‍था १:१५; ब्‍यवस्‍था १६:१८\em* \v 6 सुइ इन दातेमी अङगुर रू ख्रुम्‍शा, जचा मतशो बाक्‍तीनी हना, इन खिं लेश्‍शा लने। मेको लडाइम बेक्‍त हना, आ अङगुर रू अर्कोम जाइब, मेको मदुम्‍ब। \em ब्‍यवस्‍था २८:३०; लेवी १९:२४-२५\em* \v 7 सुइ इन दातेमी मीश आल का पुंइशा ग्‍युंबे पचा चिक्‍शो बाक्‍तीनी हना, मेको खिं लेश्‍शा लचा माल्‍ब। मेको लडाइम बेक्‍त हना, मेको मीश आल अर्कोम लाइक्‍ब। मेको मदुम्‍ब’ देंचा माल्‍नीम। \em ब्‍यवस्‍था २४:५\em* \v 8 मिनु मेको ठेयब मुरपुकीमी लेंशा मुर आन कली ‘इन दातेमी सुइम हिंब नु आ थुं लुक्‍च लाइब बाक्‍त हना, मेको आ खिं लेश्‍शा लचा माल्‍ब। मेकेर बाक्‍त हना, आ लोक्‍ब आन थुं यो ग्‍येत्‍थ लुक्‍च लपाइक्‍ब’ देंचा माल्‍नीम। \em न्‍यायाधीस ७:३\em* \v 9 मिनु ठेयब मुरपुकीमी मो देंने थुम्‍मे नोले, मेकोपुकीमी लडाइ पाइब आन ङोंइती गाक्‍चा कली, ठेयब मुरपुकी योव़चा माल्‍नीमी। \s1 लडाइ दोपा पचा, दे शेंशो \p \v 10 मिनु गेपुकी सहर का कली लडाइ पथ, आ नेक्‍था जाक्‍दीन्‍नी नोले मेको आन कली ‘लडाइ मपय, गुइ पोक्‍कीन’ देंचा माल्‍नीनी। \v 11 मिनु मेकोपुकीमी ‘दुम्‍ब’ दे गुइ पोक्‍तेक्‍म हना, मेकेर ङा मुर नेल्‍ले आन कली वाइलीम वाइल खोदेंशो पा गेय पाइब सेल्‍चा माल्‍नीनी। \v 12 तन्‍न मेको सहर ङा मुरपुकीमी इन देंशो मबित्‍थु लडाइ पचा दाक्‍ताक्‍म हना, मेको सहर कली पुम्‍दीन। \v 13 मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी मेको सहर इन कली गेप्‍तु हना, गेपुकीमी मेकेर ङा वोंइश मुर नेल्‍ल आन कली तरवारम साइक्‍चा माल्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था ३:६-७; गन्‍ती ३१:७,१४-१८\em* \v 14 तन्‍न मीश मुर, आलपुकी, बी ब्‍यफ, क्‍यारश भेडा नु सहरम बाक्‍शो मारेइ मारेइ इन के दुम्‍ब। मोपा परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी गेशो ग्राशो थोव़क तशा ग्‍येरसीन। \v 15 आंम नेक्‍था ङा रागी रागी कली ममाइ, तन्‍न ङोन ङा सहर कली मोदेंशो पचा माल्‍नीनी। \v 16 तन्‍न परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी मेको जात जात ङा मुर आन सहर इन कली गेशो सहरम मार मार सेस बाक्‍मे, मेको साइक्‍चा माल्‍नीनी। \em गन्‍ती २१:१-३; यहोसु १०:४०\em* \v 17 परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी अरेशो खोदेंशो पा, हित्ती, एमोरी, कनानी, परिज्‍जी, हिव्‍वी नु यबुसी नेल्‍ल आन कली साइश्‍शा क्‍याम्‍चा माल्‍नीनी। \v 18 मो मपाइतीनी हना, मेको आन देवी देवता आन कली ग्रांग्रा दिचा ङा पतीके शेंसीनीनी। मोपा परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली मरिम्‍शो पा पाप पाइनीनी। \p \v 19 मिनु गेपुकीमी सहर का कली लडाइ पा शुश नाक्‍त सम्‍म पुम्‍शा बाक्‍नीनु, मेको सहर ङा रवापुकी मतिम्‍चा। मारदे हना गेपुकीमी नोले मेको आन फल जने चाप्‍नीनी। मार, मेको एर ओंथ ङा रवापुकी मुर खोदेंशो बाक्‍नीमी ङा? \v 20 तन्‍न इन तुइश्‍शो जचा फल मसिप्‍ब रवा तिम्‍ने चाप्‍नीनी। मिनु मग्रानी सम्‍म मेको रे सहर ङा गारो ङोइक्‍तीके सेल्‍ने चाप्‍नीनी” देंत। \c 21 \s1 मतुइक्‍थु साइश्‍शो \p \v 1 मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली गेशो इन के सेल्‍चा चिक्‍शो रागी ङा दिंम मेर बेक्‍शो मुर का थित्‍तीनी नु मेको साइक्‍ब मुर मतुंइ‍साक्‍व हना, \v 2 इन खाल्‍पा नु निसाफ पाइबपुकी लशा, मेको साइश्‍शो मुर तेको एर ओंथ ङा सहर क्‍येङा नेक्‍था बाक्‍बा, पुक्‍चा माल्‍नीम। \v 3 मिनु मेको आ नेल्‍ल क्‍येङा नेक्‍था ङा सहर आ खाल्‍पापुकीमी गेय मपपाइश्‍शो नु हलो मवाक्‍शो बी बाछा का चाक्‍चा माल्‍नीम। \v 4 मिनु मेको खाल्‍पापुकीमी मवाक्‍शो नु वांचेर मशोक्‍शो रू नु गेना हना यो ब्‍वाक्‍कु बाक्‍शो खोला आ नेक्‍था लाइश्‍शा, मेको बाछा आ शुर रोप्‍चा माल्‍नीम। \v 5 मिनु चढ़ेब, लेवी आ तौपुकी मेको आ नेक्‍था जाक्‍चा माल्‍नीम। मारदे हना परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ गेय पचा नु आ नेंमी आसीक गेचा कली योव़तु। मिनु जिशो खेशो बाक्‍त हना, मेको आन देंशो पचा माल्‍नीम। \em ब्‍यवस्‍था १७:८-९\em* \v 6 मिनु मेको साइश्‍शो मुर आ सहर नेक्‍था ङा खाल्‍पापुकी मेको शुर रोप्‍शा साइश्‍शो खोला ङा बी तार आन गुइ चिक्‍‍सीमल। \em मत्ती २७:२४\em* \v 7 मिनु मेकोपुकीमी “गोपुकी आंइ गुइमी हुश ख्राक्‍श मपोक्‍शो। सुम पवा मेको यो मतुइश्‍शो। \v 8 मोपतीके परमप्रभु यावे इन श्‍येत रे प्रोंइशो इन मुर इस्राएली आंइ पाप क्‍याम्‍दीन। इन मुर इस्राएली आन दातेमी एको दोस मतशो मुर कली पोक्‍शो हुश ख्राक्‍श आ पाप गो आंइ दा‍तेमी मलील” दे पुंइचा माल्‍नीम। मिनु मेको हुश ख्राक्‍श पोक्‍तीके पाप क्‍याम्‍सीब। \v 9 मोपा गेपुकीमी दोस मतशो मुर कली साइक्‍चा पुंइसीतीके इन दाते रे ग्रुंइचा माल्‍नीनी। मारदे हना गेपुकीमी परमप्रभु यावे आ ङोंइती ठीक पचा माल्‍नीनी। \em गन्‍ती ३५:३३\em* \s1 लडाइम तशो मीश आल \p \v 10 मिनु गेपुकीमी लडाइम लनीनु, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन जोरी सत्रु आन कली इन गुइमी गेवानु, \v 11 मिनु फ्रेंशा लाइश्‍शो आन दातेमी दारशो मीश आल का ताइतीनी नु मेको नु ग्‍युंबे पचा दाक्‍ताक्‍नी हना, \v 12 मेको कली इन खिंम लतीन। मिनु मेको मीश आलम आ चां फ्रेंचा नु आ ग्‍ये ख्रोइक्‍चा माल्‍ब। \v 13 मिनु नोले मेकोमी आ माइत वा प्रुइश्‍शा नक वा फेक्‍चा माल्‍ब। मेको इन खिंम बाक्‍शा, महिना का सम्‍म आ आंम आफ आन पर्बम रोंका पचा माल्‍ब। मिनु नोले मेको कली ग्‍युंबे पा मेको निक्‍शी मीश वोंइश दुम्‍ने चाप्‍नीम। \v 14 मिनु गे मेको कली तशा ब्रीताक्‍नी हना, मेको कली तिल्‍चा दाक्‍ताक्‍नी हना, मेको कली प्रोंइ‍शा लचा गेन। गे मेको कली लेयचा मताइनीनी। मिनु वाइलीम कली खोदेंशो पचा मताइनीनी। मारदे हना मेको इन मीश बाक्‍त। \s1 ङोंइती जरमेशो तौ \p \v 15 मिनु वोंइश मुर का के मीश निक्‍शी बाक्‍शा, का आ दाक्‍शो नु का आ मदाक्‍शो मीश बाक्‍त हना, मेको निक्‍शीमी तौ का थिशा, आ मदाक्‍शो मीशेम चहिं ङोंइती तौ थिशो बाक्‍त हना, \em उत्‍पत्ती २९:३०-३२\em* \v 16 अङस पशोनु, आ दाक्‍शो मीश आ तौ, मदाक्‍शो आ तौ प्रोंइशा, ङोंइती जरमेशो तौ सेल्‍ने मचाप्‍ब। \v 17 मेकोमी आ मदाक्‍शो मीश आ तौ “ङोंइती जरमेशो तौ बाक्‍ब” दे आ शोंप ङा भाग निक्‍शी गेचा माल्‍ब। मारदे हना मेको आ ङोंइती ङा सक्तिम थिशो बाक्‍ब। ङोंइती जरमेशो तौ आ अधिकार मेको केन बाक्‍ब। \em उत्‍पत्ती ४९:३\em* \s1 हें‍थे गाक्‍ब तौ कली सजाइ \p \v 18 मिनु मुर का हेंथे गाक्‍ब मटीब तौ का बाक्‍त हना, मेको आ आम आफ आस देंशो काइ मटीब बाक्‍त हना, तुप्‍शा, शेंशा यो मेको आस देंशो मटिप्‍तु हना, \em ब्‍यवस्‍था २७:१६; प्रस्‍थान २०:१२\em* \v 19 मेको आ आंम आफोम मेको कली ग्‍याइश्‍शा, सहर ङा खाल्‍पा आन ङोंइती सहर ङा लाप्‍चो आ नेक्‍था चाक्‍चा माल्‍नीम। \v 20 मिनु नोले मेको निक्‍शीमी सहर ङा खाल्‍पा आन कली “एको आंस तौ हेंथे गाक्‍ब नु मटीब बाक्‍ब। एकोमी आंस अरेशो मटीब। एको शुश जाइब नु रकसी शांबु तूब बाक्ब” देंसल। \v 21 मिनु मेको सहर ङा मुर नेल्‍लेमी मेको कली फुल्‍लु आप्‍शा साइक्‍चा माल्‍नीम। मिनु गेपुकीमी इन दाते ङा मरिम्‍शो क्‍याम्‍चा माल्‍नीनी। मिनु इस्राएली नेल्‍लेमी मेको नेंशा, हिंचा माल्‍नीम। \s1 मरिम्‍शो पाइब कली सजाइ \p \v 22 मिनु मुर कामी बेक्‍चा माल्‍शो सजाइ त‍शा, गेपुकीमी मेको कली रवाम क्‍युक्‍तीनी हना, \em गन्‍ती २५:४; यहोसु ८:२९; यहोसु १०:२६-२७; १सामुएल ३१:१०; २सामुएल ४:१२; २सामुएल २१:६,९\em* \v 23 मेको आ लास आ दीसा सुनी सम्‍म रवाम क्‍युक्‍शा, वोइक्‍चा मदुम्‍ब। मेको नाक्‍तीन मेको कली थिम्‍चा माल्‍नीनी। मारदे हना क्‍युक्‍शा साइश्‍शो मुर परमप्रभुम पशो सराप चीले बाक्‍ब। परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी गेशो रागी कली ग्रांग्रा दिशो मसेलीन। \em यहोसु ८:१९; यहोसु १०:२७; यूहन्‍ना १९:३१; गलाती ३:१३\em* \c 22 \s1 वारच पतीके आ पर्बम अरेशो \p \v 1 गे इन लोक्‍ब आन ब्‍यफ, भेडा हें‍थे गाक्‍शो ताइक्‍तीनी हना, गे मेको कली इन लोक्‍ब आ बाक्‍तीकेम चाक्‍दीतीन। \em प्रस्‍थान २३:४\em* \v 2 इन लोक्‍ब इन नेक्‍था मबाक्‍त हना, मेको आ होव़प मतुइक्‍ताक्‍नी हना, गे मेको आन कली इन खिं चाक्‍शा वोतीन। मिनु ममाल्‍मे सम्‍म इन खिंम थुलीन। मिनु मेको मुर ब्रथ जाक्‍त हना, लेत्‍नीन। \v 3 मिनु जाम्‍शो गधा, वासी नु मारेइ मारेइ जाम्‍शो थित्‍तीनी हना, मेको मोदेंशो पचा माल्‍नीनी। वारच पचा मप्रोनीन। \p \v 4 मिनु इन नेक्‍था ङा मुर आ गधा, ब्‍यफ लांम थिश्‍शो ताइतीनी हना, मतशो खोदेंशो मपने। मेको कली पोक्‍चा कली वारच पतीन। \p \v 5 मीश मुरुमी वोंइश मुर आन फेक्‍तीक वा मफेक्‍सीन। वोंइश मुरुमी मीश मुर आन फेक्‍तीक वा मफेक्‍सीन। सु सुमी मेको पाइबा, मेको परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली ग्रांग्रा बाक्‍ब। \p \v 6 मिनु गे, रवाम खपीम चिक्‍ब आ ग्‍योव़ का थित्‍तीनी हना, मेको ग्‍योव़म ब्‍वोफु कि चाइक्‍ब बाक्‍तेक्‍म हना, गे मेको चिक्‍बी नु आ चाइक्‍ब आन कली लाइक्‍चा मदुम्‍ब। \v 7 मेको चिक्‍ब कली बेरचा गेचा माल्‍नीनी। आ चाइक्‍ब आन कली लाइक्‍ने चाप्‍नीनी। मो पाइतीनी हना, गे रिम्‍शो पा बाक्‍चा ताइनीनी। मिनु इन ब्रोंइतीक नाक्‍त शुश दुम्‍नीम। \p \v 8 गे नक खिं सेल्‍तीनी हना, खिं तार एर ओंथ नेल्‍ल थरपु हिरचा माल्‍नीनी। मारदे हना मुर का दोक्‍त हना, गे इन खिं तार दोस मतशो मुर कली साइक्‍तीक पाप राइब। \p \v 9 गेपुकीमी इन अङगुर रूमी अरु वांचेर तेम्‍शा मशोक्‍कीन। मो पाइतीनी हना, इन शोक्‍शो निम्‍फा परमप्रभु कली मगारचा ङा दुम्‍ब। \em लेवी १९:१९\em* \v 10 गे ब्‍यफ नु गधा कालेम वाक्‍चा मदुम्‍ब। \v 11 गे ऊन नु सुती ब्‍वाइश्‍शा प्रोव़शो फेक्‍चा मदुम्‍ब। \p \v 12 गे इन फेक्‍तीक वा आ कुनामी झुम्‍का क्‍युक्‍शा सेलीन। \em गन्‍ती १५:३८\em* \s1 मीश मुर आन पर्बम अरेशो \p \v 13 मिनु मुर कामी ग्‍युंबे पा आ मीश नु बाक्‍शा, नोले मदाक्‍ताक्‍व हना, \v 14 आ मीश प्रोंइचा कली आ मीश आ पर्बम “आं ग्‍युंबे पशो मीश आल नु बाक्‍ङानु, कन्‍ने मबा” देंत हना, \v 15 मेना मेको मीश आल आ आम आफोम आस तमी कन्‍ने दुम्‍तीक चिनु लाइश्‍शा, सहर ङा ठेयब लाप्‍चोम बाक्‍ब खाल्‍पा आन बाक्‍तीके लचा माल्‍नीस। \v 16 मिनु मीश मुर आ आफोम मेको खाल्‍पा आन कली “गो आं तमी मेको मुर कली ग्‍युंबे पा गेता। मिनु मेकोमी मुल आं तमी कली मदाक्‍ब। \v 17 मिनु मेकोमी आं तमी नु ब्रा‍चा कली ‘इ तमी कन्‍ने मबाक्‍शो बाक्‍त’ देंत” देंशा, मेको इप्‍शो वा मेको खाल्‍पा आन ङोंइती ब्रचा माल्ब। \v 18 मिनु सहर ङा खाल्‍पापुकीमी मेको वोंइश मुर कली सजाइ गेचा माल्‍नीम। \v 19 मिनु मेको वोंइश मुरुम मेको मीश मुर आ आफ कली सहे का चांदी के शेकेल थाप्‍चा माल्‍ब। मारदे हना इस्राएल ङा कन्‍ने मीश आल आ नें मरिम्‍शो सेल्‍चा माल्‍शो बाक्‍त। मिनु मेको आ मीश कली मबेक्‍म सम्‍म प्रोंइने मचाप्‍ब। \em शेकेल का ११.५ ग्राम चांदी के क्‍येट बाक्‍ब।\em*\em ब्‍यवस्‍था २२:२९\em* \p \v 20 तन्‍न मेको वोंइश मुर आ देंशो थमा बाक्‍त हना, मिनु कन्‍ने आ चिनु मेको मीश आल नु मबाक्‍शो बाक्‍त हना, \v 21 मेको मीश मुर कली आ आफ आ खिं ङा लाप्‍चोम चाक्‍चा माल्‍नीम। मिनु मेको आ सहर ङा वोंइश मुर नेल्‍लेमी मेको कली फुल्‍लु आप्‍शा साइक्‍चा माल्‍नीम। मारदे हना मेकोमी आ आफ आ खिंम तेल्‍लेम पा इस्राएलम काइ मरिम्‍शो पाप्‍तु। मिनु मोपा गेपुकीमी इन दातेमी पशो मरिम्‍शो क्‍याम्‍चा माल्‍नीनी। \em उत्‍पत्ती ३४:७\em* \s1 वोंइश मुर आ पर्बम अरेशो \p \v 22 मिनु वोंइश मुर का अरु आन मीश नु इप्‍शो थितेक्‍म हना, मेको निम्‍फा आस कली साइक्‍चा माल्‍नीम। मेको मीश मुर नु बाक्‍शो वोंइश मुर यो साइक्‍चा माल्‍नीम। मिनु मोपा गेपुकीमी इन इस्राएलम पशो मरिम्‍शो क्‍याम्‍चा माल्‍नीनी। \em लेवी २०:१०; २सामुएल ११:४\em* \p \v 23 मिनु ग्‍युंबे पचा कली पुंइशो मीश आल का कली सहरम अरु वोंइश मुर काम ग्रुम्‍तु हना, मेको नु इप्‍त हना, \v 24 मेको निम्‍फा आस कली सहर ङा ठेयब लाप्‍चो रे ग्रुंइशा, फुल्‍लु आप्‍शा साइक्‍चा माल्‍नीम। मेको मीश आल वारच पन, दे मग्रीतीके नु मेको वोंइश मुर आ इस्राएली लोक्‍ब आ मीश आल नु बाक्‍तीके, निम्‍फा आस कली साइक्‍चा माल्‍नीम। मिनु मोपा गेपुकीमी इन दातेमी पशो मरिम्‍शो क्‍याम्‍चा माल्‍नीनी। \p \v 25 तन्‍न मेको वोंइश मुरुम मेको ग्‍युंबे पचा कली पुंइशो मीश आल कली रूम थित्‍तु हना, मेको कली ग्‍याइश्‍शा बिथोलो पाप्‍तु हना, मेको वोंइश मुर कली ला साइक्‍चा माल्‍ब। \v 26 मेको मीश आल कली मारेइ मपचा। मारदे हना मेकोमी साइक्‍चा पुंइसीचा ङा पाप मपशो बाक्‍ब। मेको पाप कली साइश्‍शो खोदेंशो बाक्‍ब। \v 27 मेको पुंइशो मीश आल रूमी वाइ ब्रेश्‍शा ग्रीम माइ, तन्‍न सुइमी वारच मपा‍मे माइ। \p \v 28 मिनु वोंइश मुर काम ग्‍युंबे पचा कली मपुंइशो कन्‍ने मीश आल कली ग्‍याइश्‍शा, मेको नु बाक्‍शो, थित्‍तेक्‍म हना, \em प्रस्‍थान २२:१५\em* \v 29 मेको नु बाक्‍शो वोंइश मुरुम मेको मीश आल आ आफ कली ५० शेकेल चांदी थाप्‍चा माल्‍ब। मिनु मेको वोंइश मुरुम मेको मीश आल नु बाक्‍तीके, आ मीश दुम्‍चा माल्‍ब। मेकोमी मेको कली मबेक्‍म सम्‍म प्रोंइने मचाप्‍ब। मारदे हना मेको मेको नु इप्‍त। \p \v 30 मुरुमी आ आफ आ मीश कली चाक्‍ने मचाप्‍ब। आ आफ नु इप्‍शो मीश मुर नु आ तौ इप्‍चा मदुम्‍ब। \em लेवी १८:८; २सामुएल १६:२२\em* \c 23 \s1 परमप्रभु आ अरेशो लीशो लोव़ \p \v 1 मिनु वोंइश मुर कली आल मथीब सेल्‍चा कली आ चारतीक ख्रोइश्‍शो बाक्‍त हना, परमप्रभु यावे आ ग्रुम्‍तीकेमी ओव़ने मचाप्‍ब। \em यसैया ५६:३-४; प्रेरित ८:२७\em* \v 2 तेल्‍लेम पा थिश्‍शो आल परमप्रभु यावे आ ग्रुम्‍तीकेमी ओव़ने मचाप्‍ब। मेको आ १० पाला सम्‍म परमप्रभु यावे आ ग्रुम्‍तीकेमी ओव़चा मताइनीम। \em एज्रा ९:-; एज्रा १०:-\em* \v 3 अम्‍मोनी नु मोआबी परमप्रभु यावे आ ग्रुम्‍तीकेमी ओव़ने मचाप्‍नीम। मेको आ १० पाला सम्‍म परमप्रभु यावे आ ग्रुम्‍तीकेमी ओव़चा मताइनीम। \em उत्‍पत्ती १९:३७-३८\em* \v 4 मारदे हना गे इजीप्‍त रे ग्रूनीनु, मेकोपुकीमी जचा थोव़क नु ब्‍वाक्‍कु कुरशा इन कली ग्रुम्‍थ मपीम। मिनु मेकोपुकीमी यो इन कली सराप पचा, दे बेओर आ तौ बालाम मेसोपोटामीया आ नेक्‍था ङा अराम-नाहाराइम ङा पेथोर सहर रे क्‍येट गेशा ब्रेत्‍ताक्‍म। \em गन्‍ती २२:५-६\em* \v 5 मो हना यो परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी बालाम आ लोव़ मनेन। मेकोमी मेको सराप के आसीक सेल्‍तु। मारदे हना परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली दाक्‍ताक्‍व। \v 6 मोपतीके गेपुकीमी गेनायो मोआबी नु अम्‍मोनी नु मगरीन, वारच मदुमीन। \em एज्रा ९:१२\em* \p \v 7 मिनु गेपुकीमी एदोमी आन कली ग्रांग्रा मदित्‍चा। मारदे हना मेकोपुकी इन लोक्‍ब बाक्‍नीम। गेपुकीमी इजीप्‍ती आन कली ग्रांग्रा मदित्‍चा। मारदे हना गेपुकी मेको आन रागीम बाक्‍शो बाक्‍तीनी। \v 8 मेको आन युइ आन पाला रे परमप्रभु यावे आ ग्रुम्‍तीकेमी ओव़चा गेने चाप्‍नीनी। \s1 लडाइ पाइब आन बाक्‍तीके \p \v 9 मिनु गेपुकी लडाइ पथ लनीनु, इन ताम्‍बुम नेल्‍ल मरिम्‍शो रे ङोन बाक्‍कीन। \v 10 मिनु इन दाते ङा वोंइश मुर का नाक्‍दोम ग्रांग्रा दितीके दुम्‍त हना, मेको बाक्‍तीके रे ङोन लचा माल्‍ब। मिनु लडाइ पाइब आन बाक्‍तीके मओव़चा। \em लेवी १५:१६-१८\em* \v 11 मिनु मेको मुर नाक्‍नाक्‍दो चिक्‍सीशा, नां रिक्‍ची ना लेंशा आ बाक्‍तीके ओव़चा ताइब। \p \v 12 मिनु गेपुकी लडाइ पाइब आन बाक्‍तीक मेर ङाइक्‍तीके का सेल्‍चा माल्‍ब। \v 13 गेपुकी इन थोव़क नु दोतीक का यो बाक्‍चा माल्‍ब। ङाइक्‍चा कली लनीनु, पोव़ला दोशा, आगा ङाइश्‍शा नोले ख्री सुम्‍शा वोतीन। \v 14 मारदे हना इन कली प्रोंइचा नु इन जोरी सत्रु आन कली इन कली जिम्‍मा गेचा कली परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु इन लडाइ पाइब आन बाक्‍तीकेम बाक्‍ब। मेकोमी इन कली इन जोरी सत्रु रे प्रोंइचा नु मेको आन कली इन गुइम गेब। मोपतीके इन बाक्‍तीके रिम्‍शो, आ खोदेंशो दुम्‍चा माल्‍ब। मिनु इन दातेमी ग्रांग्रा दित्‍चा ङा ताप्‍तु हना, इन बाक्‍तीक रे गाक्‍ब। \em लेवी २६:१२\em* \s1 प्रोक्‍शो मुर आन पर्बम शेंशो \p \v 15 मिनु वाइल का आ होव़प रे प्रोक्‍शा, इन बाक्‍तीकेम जाक्‍त हना, गेपुकीमी मेको कली लेंशा आ होव़प कली गेचा मदुम्‍ब। \v 16 मेको इन दातेमी आ दाक्‍शो सहरमी बाक्‍चा गेने। गेपुकीमी मेको कली श्‍येत मगेने। \em फिलेमोन १२-१६\em* \p \v 17 मिनु इस्राएली आन तमी कि तौ मन्‍दीर ङा तेल्‍लेम पाइब दुम्‍चा मदुम्‍ब। \em होसे ४:१४; १राजा १४:२४; २राजा २३:७\em* \v 18 वोंइश मुर, मीश मुर तेल्‍लेम पशो क्‍येट परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ खिंम कबल खाप्‍चा कली चाक्‍चा मदुम्‍ब। मारदे हना मेको परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली ग्रांग्रा बाक्‍ब। \em प्रकाश २२:१५\em* \p \v 19 मिनु गेपुकीमी क्‍येट, जचा थोव़क नु मारेइ मारेइ जेर गेशो इन आंम लोक्‍ब रे मेको आ चाइक्‍ब मताक्‍चा। \em प्रस्‍थान २२:२४; लेवी २५:३६\em* \v 20 अर्को रागी ङा मुर आन कली चाइक्‍ब गेपाइक्‍ने चाप्‍नीनी। तन्‍न इन लोक्‍ब आन कली जेर गेशा आ चाइक्‍ब मथाप्‍पाइक्‍चा। मिनु मेको टीतीनी हना, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी गे लचा चिक्‍शो इन के सेल्‍चा चिक्‍शो रागीमी इन कली आसीक गेब। \p \v 21 मिनु गेपुकीमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु नु कसम जनीनु, मेको खाप्‍शा, थाप्‍चा कली मरिम्‍दीन। मारदे हना परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी कसम खाप्‍शो कोव़चा दाक्‍ब। मो मपाइतीनी हना, गे पाप राइनीनी। \em गन्‍ती ३०:३\em* \v 22 तन्‍न गेपुकी कसम मजाइतीनी हना, गे पाप मराइनीनी। \v 23 गेपुकीमी मार देंनी, मेको खाप्‍शा, पचा माल्‍नीनी। मारदे हना गे परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु नु आंमान कसम जाइतीनी। \v 24 मिनु गेपुकी इन लोक्‍ब आ अङगुर रूमी ओव़तीनी हना, मरूनी सम्‍म सेक्‍शा ब्‍वने चाप्‍नीनी। तन्‍न कुरशा लाइक्‍चा मताइनीनी। \em मत्ती १२:१\em* \v 25 मिनु गेपुकी इन लोक्‍ब आ बाली मीशो रूमी ओव़तीनी हना, जचा कली बाली सेक्‍चा ताइनीनी। तन्‍न रिक्‍चा चहिं मताइ‍नीनी। \c 24 \s1 ग्‍युंबे पा प्रोंइतीक आ पर्बम \p \v 1 मिनु मुर कामी ग्‍युंबे पा आ मीश नु बाक्‍शा, नोले ला मेको मरिम्‍शो बाक्‍त, दे तुइश्‍शा, मेको कली प्रोंइचा कली ब्रा‍चा आ पर्बम ब्रेक्‍स गेशा, आ खिं रे सोइक्‍ताक्‍व हना, \v 2 मेको लशा, अर्को आ मीश दुम्‍मेनु, \v 3 मिनु मेको अर्को वोंइशेम यो मरिम्‍शो बाक्‍त, दे तुइश्‍शा, मेको कली मदाक्‍थु प्रोंइचा कली ब्रा‍चा आ पर्बम ब्रेक्‍स गेशा, आ खिं रे सोइक्‍ताक्‍व हना, कि मेको मुर आंमा बेक्‍त हना, \v 4 मेको आ ङोंइती प्रोंइशो वोंइशेम मेको मीश मुर अरु वोंइश नु बाक्‍शा ग्रांग्रा दुम्‍शो नोले लेंशा चाक्‍ने मचाप्‍ब। मारदे हना मोदेंशो पशो परमप्रभु यावे आ ङोंइती ग्रांग्रा बाक्‍ब। परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली गेशो रागीमी पाप मचाक्‍कीन। \s1 रिम्‍शो दुम्‍चा कली अरेशो \p \v 5 वोंइश मुर कामी नक ग्‍युंबे पशो बाक्‍त हना, मेको लडाइम लचा मदुम्‍ब। अरु गेय यो “मेको कली पावो” दे अरेचा मदुम्‍ब। बर्स का सम्‍म मेको आ खिंम बाक्‍शा आ नक चाक्‍शो मीश नु ग्‍येरसीचा माल्‍ब। \em ब्‍यवस्‍था २०:७\em* \p \v 6 सुइमी सुइ आन यात जाकटी मवोइक्‍चा। मारदे हना मेको मबाक्‍त हना दोपा शोब्‍ले सेल्‍ने चाप्‍नीमी? \p \v 7 सुइ मुरुमी इस्राएली लोक्‍ब कली ग्‍याइश्‍शा खुइ पा आ वाइल सेल्‍तु हना, लेयतु हना, मेको खुइ कली साइक्‍चा माल्‍नीम। मोपा गेपुकीमी इन दाते रे मरिम्‍शो नेल्‍ले ग्रुंइचा माल्‍नीनी। \em प्रस्‍थान २१:१६\em* \p \v 8 कोव़र मुतीक तशा होस पा बाक्‍कीन। चढ़ेब, लेवीपुकीमी मेको आ पर्बम इन कली शेंशो खोदेंशो पा नेल्‍ल पचा माल्‍नीनी। गो मेको आन कली अरेशो खोदेंशो पा होस पा बाक्‍कीन। \v 9 गेपुकी इजीप्‍त रे ग्रूशा पिनीनु, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी लांम मिरयाम कली पशो गेय मप्रेंदीन। \em गन्‍ती १२:१०-१५\em* \p \v 10 मिनु गेपुकीमी इन वारच कली जेर गेनीनु, मेको के मार मार जाकटी पुंइथ आ खिं मओव़ङीन। \v 11 लाङगामीन रिम्‍दीन। मिनु जेर लाइबमी मेको जाकटी लाङगा ग्रुंइशा गेब। \v 12 मेको मुर प्रुङग बाक्‍त हना, मेको आ जाकटी इन खिंम वोइश्‍शा ब्रशा मइपीन। \v 13 नां रिक्‍ची ना मेको जाकटी लेश्‍शा गेने। मिनु मेकोमी मेको आ फेक्‍तीक फेक्‍शा इप्‍थ लने चाप्‍ब। मिनु मेकोम इन कली आसीक गेब। मेको परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ ङोंइती ठीक पतीक बाक्‍ब। \em प्रस्‍थान २२:२५; अय्‍युब २२:६; आमोस २:८; ब्‍यवस्‍था ६:२५\em* \p \v 14 गेपुकीमी इस्राएल ङा कि इन सहरम बाक्‍शो अर्को रागी ङा प्रुङग नु श्‍येत जाइब खेत्‍लाम इन कली गेय पाप्‍तु हना, आ ततीक ठीक पा गेने। \v 15 गेय पची नाक्‍ती नां मरिक्‍थु, आ तचा ङा गाल्‍च गेचा माल्‍नीनी। मेको प्रुङग मुर आ गाल्‍च माल्‍ब बाक्‍ब। ठीक पा मगेतीनी हना, मेकोमी इन मरिम्‍शो पशो आ पर्बम परमप्रभु यावे नु लोव़ पाइब। मिनु गे पाप राइनीनी। \p \v 16 मुर आ तमी तौम साइक्‍चा ङा पाप पाप्‍तु हना, आफ कली मसाइक्‍चा। मिनु आफोमी साइक्‍चा ङा पाप पाप्‍तु हना, आ तमी तौ आन कली मसाइक्‍चा। सुमी पाप पाइबा, मेको ला साइक्‍चा पुंइसीब। \em २राजा १४:६\em* \p \v 17 मिनु अर्को रागी ङा मुर नु रोम रोइक्‍च आन कली निसाफ दूली मपने। मिनु वोंइश बेक्‍शो मीश मुर आन फेक्‍तीक वा जाकटी मवोतीन। \v 18 गेपुकी इजीप्‍त रागीम वाइलीम वाइल दुम्‍शो मिम्‍तीन। मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली मेक रे प्रोंइशो मप्रेंदीन। मोपतीके गो इन कली मोदेंशो पचा, दे अरेता। \em ब्‍यवस्‍था ५:१५\em* \p \v 19 गेपुकीमी खेतम बाली नाली रिक्‍शा, मुठा का खेतम प्रेंताक्‍नी हना, लेश्‍शा ब्रथ मलने। मेको मुठा अर्को रागी ङा मुर, रोम रोइक्‍च नु वोंइश बेक्‍शो मीश मुर आन कली बाक्‍ब। मो पाइतीनी हना, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन गेय नेल्‍लेमी इन कली आसीक गेब। \em लेवी १९:९-१०\em* \v 20 गेपुकीमी तेल रवा आ फल थेप्‍तीनी हना, लेंशा लीशो फल मथेपीन। मेको लीशो फल अर्को रागी ङा मुर, रोम रोइक्‍च नु वोंइश बेक्‍शो मीश मुर आन कली बाक्‍नीम। \v 21 गेपुकीमी इन अङगुर रू ङा अङगुर सेक्‍तीनी हना, लेंशा लीशो फल मसेक्‍कीन। मेको लीशो फल अर्को रागी ङा मुर, रोम रोइक्‍च नु वोंइश बेक्‍शो मीश मुर आन कली बाक्‍नीम। \v 22 गेपुकी इजीप्‍त रागीम वाइलीम वाइल दुम्‍शो, मिम्‍तीन। मोपतीके गो इन कली मोदेंशो पचा, दे अरेता। \c 25 \s1 तुप्‍तीक सजाइ \p \v 1 मिनु मोसामी “वोंइश मुर निक्‍शी जिम्‍ताक्‍स हना, मुददा कोम्‍मुइनीस। मिनु निसाफ पाइबमी का कली रिम्‍शो नु का कली मरिम्‍शो देंब। \em प्रस्‍थान २३:७\em* \v 2 मिनु मरिम्‍शो पाइब का तुप्‍चा सजाइ पुंइसाक्‍व हना, मेको निसाफ पाइब आ ङोंइतीन मेको कली खोल्‍शा, मेको आ पाप गिश खेयप तुप्‍चा ङा बाक्‍मे, मिश खेयप मेको कली तुप्‍चा माल्‍नीम। \v 3 मेकोमी ४० खेयप सम्‍म तुप्‍चा दुम्‍ब। मेको क्‍येङा शुश तुप्‍पाइक्‍तु हना, इन लोक्‍ब इन ङोंइती मुने दोक्‍ब। \em २कोरिन्‍थी ११:२४\em* \s1 बी ब्‍यफ आ पर्बम अरेशो \p \v 4 दांइ पशो ब्‍यफ कली फुङला पाइक्‍चा मदुम्‍ब। \em १कोरिन्‍थी ९:९; १तिमोथी ५:१८\em* \s1 खिं ङा शोंप आ पर्बम अरेशो \p \v 5 मिनु लोक्‍ब निक्‍शी काथा बाक्‍ताक्‍स हना, का तौ मथिथु, बेक्‍त हना, मेको आ मीशेम अर्को खिं ङा मुर नु ग्‍युंबे पचा मदुम्‍ब। बेक्‍शो मुर आ लोक्‍बमी मेको मीश मुर कली ग्‍युंबे पचा माल्‍ब। \v 6 मिनु मेको आ ङोंइती जरमेशो तौ कली मेको बेक्‍शो आ नें वोइक्‍चा माल्‍नीम। मिनु मोपा आ नें इस्राएल रे मक्‍याम्‍सीब। \v 7 तन्‍न आ रिउम आ भोग्‍यु वोइक्‍चा मबिस्‍साक्‍व हना, मेको मीश मुरुमी सहर ङा ठेयब लाप्‍चोम बाक्‍ब खाल्‍पा आन नेक्‍था लशा ‘आं रिउम आ लोक्‍ब आ नें इस्राएलम वोइक्‍ने मबिस्‍से। मेकोमी आ पचा माल्‍शो गेय मपावो’ देंचा माल्‍ब। \v 8 मिनु मेको सहर ङा खाल्‍पापुकीमी मेको कली ब्रेश्‍शा, मेको नु लोव़ पचा माल्‍नीम। मिनु मेकोमी ‘गो एको कली मचाक्‍नुङ’ दे आ थुं मलेत्‍ताक्‍व हना, \v 9 आ भोग्‍युम सहर ङा खाल्‍पा आन ङोंइती मेको आ जुत्ता प्रुइश्‍शा आ कुलम तोक्‍चा माल्‍ब। मिनु मेको मीश मुरुम ‘सुम आ लोक्‍ब आ खिं ङा मुर सेल्‍चा मदाक्‍बा, मेको कली ओं पाइक्‍चा माल्‍ब’ दे लोव़ पचा माल्‍ब। \v 10 मिनु इस्राएलमी मेको आ खिं ङा मुर आन कली ‘जुत्ता प्रुंइसीशो मुर’ दे नें वोइक्‍चा माल्‍नीम। \s1 जी‍ब आस कली हेंथे वारच पशो \p \v 11 मिनु वोंइश मुर निक्‍शी राम्‍शी पाम्‍सेनु, का आ मीश जाक्‍शा, आ वोंइश कली प्रोंइचा, दे अर्को आ ख्रुइश्‍शो थोव़क ग्‍याइक्‍ताक्‍व हना, \v 12 गेपुकीमी मेको कली शिशी मपाइक्थु, आ गुइ ख्रोइक्‍चा माल्‍ब। \s1 पुक्‍तीक नु नाक्‍तीकेम जोल मपने \p \v 13 मिनु इन पुक्‍तीक नाक्‍तीक ठेयब नु आइक्‍च बाक्‍चा मदुम्‍ब। \em लेवी १९:३५-३६; इजीकीएल ४५:१०; आमोस ८:५; मीका ६:११\em* \v 14 इन खिंमी यो निक्‍शी खाल ङा पुक्‍तीके एफाह मदुम्‍ब। \em एफाह का २२ लिटर रिक्‍ब पुक्‍तीके बाक्‍ब।\em* \v 15 तन्‍न इन खिंमी ठीक नाक्‍तीक नु ठीक पुक्‍तीक बाक्‍चा माल्‍नीम। मो पाइतीनी हना, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी गेशो रागीम शुश नाक्‍त ब्रोंइनीनी। \v 16 मारदे हना मरिम्‍शो पुक्‍बपुकी, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ ङोंइती ग्रांग्रा दित्‍चा ङा बाक्‍नीम। \s1 अमालेकी आन नें क्‍याम्‍दीन \p \v 17 मिनु गेपुकी इजीप्‍त रे पिनीनु, अमालेक ङा मुरपुकीमी इन कली लांम मार पामे मेको मप्रेंदीन। \em प्रस्‍थान १७:८-१६\em* \v 18 मेकोपुकीमी इन कली लडाइ तोशा, गेपुकी लांम गाक्‍शो रे दनीनु नोले गाक्‍ब नेल्‍ल आन कली साइश्‍‍शो बाक्‍तेक्‍म। मेकोपुकी परमप्रभु क्‍येङा महिंम। \v 19 मोपतीके परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली योव़शा गेशो इन के सेल्‍चा चिक्‍शो रागीम इन जोरी सत्रु नु लडाइ पशा, नाइक्‍साक्‍नी हना, अमालेकी आन नें रागी रे क्‍याम्‍चा माल्‍नीनी। मेको मप्रेंदीन” देंत। \em १सामुएल १५:२-३\em* \c 26 \s1 ङोंइती मीशो अन्‍न चढ़ेतीक \p \v 1 मिनु मोसामी “परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली गेशो रागी जाक्‍दीश्‍शा, इन के सेल्‍शा, मेक बाक्‍नीनु, \v 2 परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली गेशो रागी ङा ङोंइती मीशो मारेइ मारेइ डालो काम कुर पा परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ योव़शो बाक्‍तीकेम लतीन। \em प्रस्‍थान २३:१९; लेवी २:१४\em* \v 3 मिनु गे मेना गेय पाइब चढ़ेब आन बाक्‍तीक लचा माल्‍नीनी। मिनु मेको कली गो परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ ङोंइती ‘परमप्रभु यावेमी आंइ किकी पिपी नु कसम जशा गे‍नुङ, देंशो रागीम गो मुलाक्‍ती जाक्‍ती’ देंचा माल्‍नीनी। \v 4 मिनु मेको चढ़ेबमी मेको डालो इन गुइ रे ताक्‍शा, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली चढ़ेतीक आ ङोंइती वोइक्‍चा माल्‍ब। \v 5 मिनु गेपुकीमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ ङोंइती ‘आं किकी पिपी हिरब अरामी बाक्‍तेक्‍म। मेको इजीप्‍त रागीम अर्को रागी ङा मुर दुम्‍शा बाक्‍शो बाक्‍त। ङोंइती मेको शुश मुर मबाक्‍म। नोले शोशा बोशा शुश नु बोल्‍यो ठेयब रागी ङा मुर दुम्‍तेक्‍म। \em ब्‍यवस्‍था ६:२०-२५; यहोसु २४:२-१३; भजन संग्रह ७८:-; भजन संग्रह १०५:-; भजन संग्रह १३६:-\em* \v 6 मिनु इजीप्‍तीपुकीम आंइ कली मरिम्‍शो पा दिप्‍शा, आंइ कली शुश गेय पपाइक्‍तेक्‍म। \v 7 मिनु गोपुकीमी परमप्रभु यावे, इं किकी पिप आन परमप्रभु कली पुंइतक। मिनु मेकोमी आंइ पुंइशो नेंशा, आंइ श्‍येत तशा नु दोपा आंइ कली दिप्‍शो बाक्‍मा, मेको ताप्‍तु। \v 8 मिनु परमप्रभु यावेमी शुश सक्ति पाइश्‍शो ठेयब बोल पतीकेमी हिंचा ङा चिन्‍ड नु छक लाक्‍चा ङा गेय कोंइशा, आंइ कली इजीप्‍त रे ग्रुंइशा एक चाक्‍तु। \v 9 मेकोमी एकेर चाक्‍शा, एको रागी आंइ कली गेप्‍तु। मिनु एको रागीम दूध नु खुदो शुश बाक्‍त। \v 10 मिनु परमप्रभु यावे, आं कली गेशो रागी ङा ङोंइती ङा मीशो मारेइ मारेइ इन बाक्‍तीक चाक्‍ता’ देंचा माल्‍तीनी। मिनु मेको नेल्‍ल परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ ङोंइती वोइश्‍शा, मेको परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ ङोंइती बाप्‍शा ठेयब सेल्‍चा माल्‍नीनी। \v 11 मिनु गे परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली नु इन खिं ङा मुर आन कली शुश गे‍शो तशा, लेवीपुकी नु गेपुकी नु बाक्‍ब अर्को रागी ङा मुरपुकी ग्‍येरसीचा माल्‍नीमी। \em ब्‍यवस्‍था १६:११-१४\em* \s1 प्रुङग आन कली गेतीक \p \v 12 मिनु गेपुकीमी बर्स सां सांमी इन बाली नाली ङा मारेइ मारेइ रे इन सहरम १० भाग ङा भाग का तिल्‍शा वोइक्‍चा माल्‍नीनी। मेको इन सहर ङा लेवी आ थर ङा मुर, अर्को रागी ङा मुर, रोम रोइक्‍च नु वोंइश बेक्‍शो मीश मुर आन कली गारचा ङा जचा थोव़क बाक्‍ब। \em ब्‍यवस्‍था १४:२७-२९\em* \v 13 मिनु गेपुकीमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ ङोंइती ‘गो इन भाग आं खिं रे तिल्‍शा, इन शेंशो खोदेंशो पा लेवी आ थर ङा मुर, अर्को रागी ङा मुर, रोम रोइक्‍च नु वोंइश बेक्‍शो मीश मुर आन कली गेता। गो इन शेंशो नेल्‍ल पाता। गो मेको काइ मप्रेंदु’ देंचा माल्‍नीनी। \v 14 रोंका पङानु, मेको रे मारेइ मजङ। गो ग्रांग्रा दिशो बाक्‍ङानु, मेको रे मारेइ मग्रुंइदु। मिनु बेक्‍शो मुर आन कली यो मेकेर रे मारेइ मगेशो बाक्‍ती। गो परमप्रभु यावे, आं परमप्रभु आ देंशो टिशा, इन अरेशो नेल्‍ल खाप्‍शो बाक्‍ती। \em गन्‍ती १९:१४-१५; इजीकीएल २४:१७,२२; होसे ९:४\em* \v 15 इन स्‍वर्ग ङा बाक्‍तीके रे कोव़शा, इन मुर, इस्राएली, आंइ कली आसीक गेने। मिनु आंइ किकी पिपी नु कसम जशा गेशो शुश दूध नु खुदो बाक्‍शो रागी कली यो आसीक गेने” दे परमप्रभु कली लोव़ पचा माल्ब। \s1 परमप्रभु आ कबल ङा लोव़ \p \v 16 मिनु मोसामी “मुलाक्‍त परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली मेको फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ नु निसाफ पतीक लोव़ पचा माल्‍नीनी। गेपुकीमी मेको कली इन थुंम वोइश्‍शा, इन थुं नु सोक्‍त नेल्‍लेमी टिने। \v 17 गेपुकीमी मुलाक्‍ती परमप्रभु यावे कली ‘गे आंइ परमप्रभु बाक्‍नीनी। गो इन लां खोइक्‍नीकी। मिनु इन फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़, इन शेंशो नु इन निसाफ पतीके लोव़ पाइनीकी नु इन देंशो टीनीकी’ दे परमप्रभु कली लोव़ पाइतीनी। \v 18 मिनु मुलाक्‍ती परमप्रभु यावेमी इन कली ‘गो इन कली आं दाक्‍शो मुर सेल्‍ता। आं शेंशो नेल्‍ल टिचा माल्‍नीनी। \v 19 गो आं सेल्‍शो रागी रागी आन दातेमी इन कली नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब सेल्‍नुङ। मान पाइक्‍चा पुंइसीशा, इन नें ठेयब सेल्‍चा नु शुश दारशो सेल्‍नुङ। मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ मुरपुकी दुम्‍चा माल्‍नीनी’ दे परमप्रभु यावेमी इन कली देंशो बाक्‍त” देंत। \em ब्‍यवस्‍था १८:१\em* \c 27 \s1 मिम्‍तीक फुल्‍लु थारशो \p \v 1 मिनु मोसा नु इस्राएल ङा खाल्‍पापुकीमी मुर आन कली “मुलाक्‍ती इन कली देंशो शेंशो लोव़ नेल्‍ल टिशा पने। \v 2 परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली गेशो यर्दन आइक्‍ची हांबु ङा रागीमी शोक्‍सीनी नोले ङा नाक्‍तीमी ठेयब फुल्‍लु थारशा, बुलु ब्रुइक्‍तीन। \v 3 मिनु शोक्‍सीनी नोले गेपुकीमी मेको अरेशो लोव़ नेल्‍ले मेको फुल्‍लु तार ब्रेक्‍चा माल्‍नीनी। मो पाइतीनी हना, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली गेशो रागी ओव़चा ताइनीनी। परमप्रभु यावे, इन किकी पिपी आन परमप्रभुमी इन कली देंशो खोदेंशो पा इन कली दूध नु खुदो शुश बाक्‍शो रागी गेब। \v 4 यर्दन आइक्‍ची हांबु जाक्‍दीन्‍नी नोले गो इन कली अरेशो, मेको फुल्‍लुपुकी एबाल डांडाम थारशा बुलु ब्रुइक्‍तीन। \v 5 मिनु मेकेर रे गेपुकीम परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली फुल्‍लु के चढ़ेतीक का सेलीन। मेको सेल्‍नीनु, मेको फुल्‍लु आन कली फलम के यामी काइ मथिचा। \em प्रस्‍थान २०:२५\em* \v 6 गेपुकीमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली चढ़ेतीक सेल्‍नीनु, मप्रोल्‍शो फुल्‍लु के सेलीन। मिनु मेको तारी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली चोशा चढ़ेतीक मेकेर चढ़ेचा माल्‍नीनी। \v 7 मिनु गेपुकीमी दुशा बाक्‍चा आ पर्बम चढ़ेतीक चढ़ेचा माल्‍नीनी। मिनु गेपुकीमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ ङोंइती मेको जशा ब्‍वशा ग्‍येरसीने। \em ब्‍यवस्‍था १२:७\em* \v 8 मिनु मेको फुल्‍लु आन तारी एको अरेशो लोव़ नेल्‍ल मुशा, रिम्‍शो पा ब्रेक्‍चा माल्‍नीनी” देंत। \s1 परमप्रभुम मुर नु पशो कबल \p \v 9 मिनु मोसा नु चढ़ेब, लेवीपुकीमी इस्राएली नेल्‍ल आन कली “इस्राएलीपुकी ब्‍वालेइ पा, नेनीने। मुलाक्‍ती गेपुकी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ मुर दुम्‍तीनी। \em ब्‍यवस्‍था २६:१८-१९\em* \v 10 मोपतीके परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ देंशो टिने। मुलाक्‍ती गो इन कली माइश्‍शो आ शेंशो लोव़ नु आ फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ नेल्‍ल टिने” देंतेक्‍म। \s1 सराप नु आसीक राइब \p \v 11 मिनु मेको नाक्‍तीम मोसामी मुर आन कली \v 12 “गेपुकी यर्दन आइक्‍ची हांबु शोक्‍सीने थुम्‍नी नोले, सु सुमी मुर आन कली आसीक गेचा कली गेरीजीम माइश्‍शो डांडाम राप्‍शा बाक्‍चा माल्‍नीम देंशा हना, सिमियोन, लेवी, यहूदा, इस्‍साकार, योसेफ नु बेन्‍यामीन राप्‍शा बाक्‍चा माल्‍नीम। \em ब्‍यवस्‍था ११:२९\em* \v 13 मिनु सु सुमी मुर आन कली सराप पचा कली एबाल माइश्‍शो डांडाम राप्‍शा बाक्‍चा माल्‍नीम देंशा हना, रूबेन, गाद, आशेर, जबूलून, दान नु नाप्‍ताली राप्‍शा बाक्‍चा माल्‍नीम। \v 14 मिनु लेवीपुकीमी नेल्‍ल इस्राएल ङा मुर आन कली ठेयब सेंदामी लोव़ पचा माल्‍नीम” देंत। \s1 सराप रचा आ पर्बम शेंशो \p \v 15 मिनु मेकोपुकीमी “सु मुरुमी मुशा, यपाइश्‍शा मूर्ति सेल्‍ब, मेको परमप्रभु यावे कली ग्रांग्रा दित्‍चा ङा बाक्‍ब। मिनु मेको जोक्‍ब मुरुमी आ सेल्‍शो मूर्ति कली ख्रुइश्‍शोमी वोइक्‍ब, मेको मुर सराप राइब” देंतेक्‍म। मिनु मुर नेल्‍लेमी “आमेन, मोदेंशो दुम्‍ल” देंचा माल्‍नीम। \em प्रस्‍थान २०:४,२३\em* \v 16 मिनु “सु मुरुमी आंम आम आफ कली मान मपाइब, मेको मुर सराप राइब” देंतेक्‍म। मिनु मुर नेल्‍लेमी “आमेन, मोदेंशो दुम्‍ल” देंचा माल्‍नीम। \em प्रस्‍थान २१:१७\em* \v 17 मिनु “सु मुरुमी आ नेक्‍था ङा मुर आ रू ङा सांद याक्‍ब, मेको मुर सराप राइब” देंतेक्‍म। मिनु मुर नेल्‍लेमी “आमेन, मोदेंशो दुम्‍ल” देंचा माल्‍नीम। \em ब्‍यवस्‍था १९:१४\em* \v 18 मिनु “सु मुरुमी मिक्‍च मताइब कली हेंथे लां कोंइब, मेको मुर सराप राइब” देंतेक्‍म। मिनु मुर नेल्‍लेमी “आमेन, मोदेंशो दुम्‍ल” देंचा माल्‍नीम। \em लेवी १९:१४\em* \v 19 मिनु “सु मुरुमी अर्को रागी ङा मुर, रोम रोइक्‍च नु वोंइश बेक्‍शो मीश मुर आन कली ठीक निसाफ मपाइबा, मेको मुर सराप राइब” देंतेक्‍म। मिनु मुर नेल्‍लेमी “आमेन, मोदेंशो दुम्‍ल” देंचा माल्‍नीम। \em प्रस्‍थान २२:२०-२१\em* \v 20 मिनु “सु मुर आ आफ आ मीश नु इप्‍बा, मेको मुर सराप राइब। मारदे हना मेकोमी आ आफ कली मुने तोक्‍ब” देंतेक्‍म। मिनु मुर नेल्‍लेमी “आमेन, मोदेंशो दुम्‍ल” देंचा माल्‍नीम। \em लेवी १८:८\em* \v 21 मिनु “सु मुरुमी बी ब्‍यफ, क्‍यारश भेडा नु इप्‍ब, मेको मुर सराप राइब” देंतेक्‍म। मिनु मुर नेल्‍लेमी “आमेन, मोदेंशो दुम्‍ल” देंचा माल्‍नीम। \em लेवी २२:१८\em* \v 22 मिनु “सु मुर आ समी नु इप्‍ब, मेको आ आफ आ तमी बाक्‍त हना यो आ आम आ तमी बाक्‍त हना यो, सराप राइब” देंतेक्‍म। मिनु मुर नेल्‍लेमी “आमेन, मोदेंशो दुम्‍ल” देंचा माल्‍नीम। \em लेवी १८:९,११\em* \v 23 मिनु “सु मुर आ शिमी नु इप्‍ब, मेको मुर सराप राइब” देंतेक्‍म। मिनु मुर नेल्‍लेमी “आमेन, मोदेंशो दुम्‍ल” देंचा माल्‍नीम। \em लेवी १८:१७\em* \v 24 मिनु “सु मुरुमी बाप्‍शा, मुर कली साइक्‍ब, मेको मुर सराप राइब” देंतेक्‍म। मिनु मुर नेल्‍लेमी “आमेन, मोदेंशो दुम्‍ल” देंचा माल्‍नीम। \em प्रस्‍थान २१:१२; गन्‍ती ३५:२०\em* \v 25 मिनु “सु मुरुमी क्‍येट ताक्‍शा, दोस मतशो मुर कली साइक्‍ब, मेको मुर सराप राइब” देंतेक्‍म। मिनु मुर नेल्‍लेमी “आमेन, मोदेंशो दुम्‍ल” देंचा माल्‍नीम। \em प्रस्‍थान २३:८\em* \v 26 मिनु “सु मुरुमी एको अरेशो लोव़ नेल्‍ल खाप्‍शा मपाइब, मेको मुर सराप राइब” देंतेक्‍म। मिनु मुर नेल्‍लेमी “आमेन, मोदेंशो दुम्‍ल” देंचा माल्‍नीम। \em गलाती ३:१०\em* \c 28 \s1 टीबपुकी आसीक राइनीम \p \v 1 मिनु मोसामी “मुलाक्‍त गो इन कली माइश्‍शो परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ देंशो नेल्‍ल होस पा टिशा, आ शेंशो पाइतीनी हना, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली नेल्‍ल रागी रागी ङा मुर आन क्‍येङा ठेयब सेल्‍ब। \em ब्‍यवस्‍था २६:१९\em* \v 2 गे परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ देंशो टिशा पाइतीनी हना, गेपुकी एको आसीक नेल्‍ल राइनीनी। \v 3 गेपुकी सहरम बाक्‍शा, आसीक राइनीनी। मिनु रूम बाक्‍शा, आसीक राइनीनी। \em उत्‍पत्ती ४९:२५-२६\em* \p \v 4 इन आलपुकी, इन बाली नाली, इन बी ब्‍यफ नु इन क्‍यारश भेडा नु गोठ नेल्‍ल आसीक रशा सोशा बोशा लाइनीमी। \v 5 इन फस वोइक्‍तीक डालो नु फस नित्‍तीक बोस आसीक राइनीम। \v 6 गेपुकी खिंङगा ओव़नीनु, आसीक राइनीनी। मिनु लाङगा ग्रूनीनु, आसीक राइनीनी। \em भजन संग्रह १२१:८\em* \v 7 मिनु परमप्रभु यावेमी इन कली लडाइ पाइब इन जोरी सत्रु आन कली इन ङोंइती ब्रुपाइक्‍ब। मेको लां कामी इन कली लडाइ पथ जाक्‍नीम। मिनु ब्रुशा, शाउ शिउ ब्रशा ७ ओटा लां रे प्रोक्‍नीम। \v 8 मिनु परमप्रभु यावेमी इन भकारीमी आसीक गेब। मिनु गे मार मार पाइनीनी रिम्‍शो दुम्‍चा कली आसीक गेब। मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली गेशो रागीमी इन कली आसीक गेब। \em लेवी २५:२१\em* \v 9 मिनु गेपुकीमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ शेंशो लोव़ टिशा पाइतीनी हना नु आ लांमी गाक्‍तीनी हना, आ कसम जशो खोदेंशो पा इन कली आंम मुर सेल्‍शा वोइक्‍ब। \em प्रस्‍थान १९:५-६\em* \v 10 मिनु ‘गेपुकी परमप्रभु यावे आ नें पाइश्‍शो मुर बाक्‍नीनी’ दे जात जात ङा मुर नेल्‍लेम तुइश्‍शा, इन कली तशा, शुश हिंनीम। \v 11 मिनु परमप्रभु यावेमी इन किकी पिपी आन कली गेनुङमी देंशो रागीमी गेपुकी शुश आल थीब दुम्‍नीनी। इन बी ब्‍यफ, क्‍यारश भेडा आन चाइक्‍ब शुश दुम्‍नीम, इन बाली नाली नेल्‍ल सोशा बोशा लाइनीनी। इन रागी रिम्‍शो दुम्‍ब। \p \v 12 मिनु परमप्रभु यावेमी नेल्‍ल सरीङ ङा शोंप वोइक्‍तीक रोक्‍शा, इन रू कली माल्‍ची ना रेउ यिपाइक्‍ब। मिनु गे मार मार पाइनीनी, मेको कली आसीक गेब। मिनु गेपुकीमी शुश रागी रागी ङा मुर आन कली जेर गेनीनी, गे चहिं सुइ आन जेर मताक्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था १५:६\em* \v 13 मिनु मुलाक्‍ती इन कली माइश्‍शो परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ शेंशो होस पा टिशा पाइतीनी हना, परमप्रभु यावेमी इन कली पिया खोदेंशो पा, मुर आन कली अरेब सेल्‍ब। मीलु खोदेंशो पा अरु आन कली खोइक्‍ब ममाइ। मिनु गे शुश ठेयब दुम्‍शा लाइक्‍नीनी। \v 14 मिनु आं देंशो लोव़ नेल्‍ल पाइतीनी हना, आइदी आइक्‍था पा अरु देवी देवता आन हेंथे लां मलाइतीनी हना, मोदेंशो आसीक राइब दुम्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था ५:२९-३२\em* \s1 मटीबपुकी सराप राइनीम \p \v 15 मिनु गे परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ देंशो मटीब दुम्‍तीनी हना, मुलाक्‍ती गो इन कली माइश्‍शो आ शेंशो नु आ फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ नेल्‍ल होस पा मपाइतीनी हना, एको सराप चीले नेल्‍ल राइनीनी। मिनु गेपुकी सराप रशो मुर दुम्‍नीनी। \em दानीएल ९:११\em* \v 16 गेपुकी सहरम बाक्‍शा, सराप राइनीनी। मिनु रूम बाक्‍शा, सराप राइनीनी। \v 17 इन फस वोइक्‍तीस डालो नु इन फस नित्‍तीक बोस सराप राइनीम। \v 18 इन आल, इन बाली नाली, इन बी ब्‍यफ, इन क्‍यारश भेडा गोठ सराप राइनीम। \v 19 गेपुकी खिंङगा ओव़नीनु, सराप राइनीनी, मिनु लाङगा ग्रूनीनु, सराप राइनीनी। \p \v 20 मिनु परमप्रभु यावे कली टिचा प्रोंइशा बाक्‍तीनी हना, इन मार मार पतीकेमी इन थुं ग्‍यशा सराप राइनीनी। इन मरिम्‍शो पतीके गे रीब पा क्‍याम्‍चा पुंइसीनीनी। \v 21 मिनु परमप्रभु यावेमी इन कली गेशो नु इन के सेल्‍शो रागी रे ग्रुंइचा सम्‍म इन कली मुर बेक्‍तीक रोइ पपाइक्‍ब। \v 22 मिनु परमप्रभु यावेमी इन कली रां सोक्‍तीक रोइ, जोरो, शुश गार मुइक्‍तीके, रेउ मयितीके, नेल्‍ल बाली नाली सोव़‍तीके बुंखी ङाइक्‍तीके रोइ सोइक्‍ब। \v 23 मिनु इन तारी बाक्‍शो सरीङ कांसा खोदेंशो दुम्‍ब। मिनु इन रू ङा खप फलम खोदेंशो दुम्‍ब। \em ब्‍यवस्‍था ११:१७\em* \v 24 मिनु परमप्रभु यावेमी इन रागीम रेउ कली फुरक सेल्‍ब। मिनु गेपुकी खतम मदुम्‍नी सम्‍म सरीङ रे मोदेंशो पा फुरक इन तारी यिना यिन बाक्‍ब। \v 25 मिनु परमप्रभु यावेमी इन कली इन जोरी सत्रु आन ङोंइती ब्रुपाइक्‍ब। गेपुकी मेकोपुकी नु लडाइ पथ लां कामी लाइनीनी, मिनु ब्रुशा शाउ शिउ ब्रशा ७ ओटा लां रे प्रोक्‍चा माल्‍नीनी। मिनु राज्‍य राज्‍य ङा मुर नेल्‍ल आन ङोंइती ग्रांग्रा दिशो दुम्‍नीनी। \v 26 मिनु गेपुकी बेक्‍नीनु, चिक्‍बपुकी नु ब्‍वाकी ङा जन्‍तुपुकीमी इन श्‍ये ब्‍वाइनीम। मिनु मेको आन कली खेरब ‘हा हाइ’ दे ग्रीब सुइ मबाक्‍नीम। \v 27 मिनु परमप्रभु यावेमी इन कली इजीप्‍त रागी ङा कान मुपाइक्‍ब, साने मचाप्‍चा ङा पा गार नु लुतो पपाइक्‍ब। \em प्रस्‍थान ९:९\em* \p \v 28 मिनु परमप्रभु यावेमी इन थुं ग्‍यपाइक्‍ब, मिक्‍च मतपाइक्‍ब नु निप्‍स ग्‍यशो दुम्‍पाइक्‍ब। \v 29 मिनु मिक्‍च मताइबमी एर ओंथ सुल्‍ना सुल्‍न गाक्‍शो खोदेंशो पा गेपुकी नाक्‍तीन सुल्‍शा गाक्‍नीनी। मिनु गेपुकीमी मार पाइतीनी हना यो, रिम्‍शो मदुम्‍नीनी। मिनु गेपुकी नाक्‍त किंत किंत तुप्‍चा नु रोइक्‍चा पुंइसीशा बाक्‍नीनी। सुइमी इन कली वारच मपाइब। \em यसैया ५९:१०\em* \v 30 गेपुकी मीश आल का कली पुंइनीनी, तन्‍न अरु वोंइश मुरुम मेको नु इप्‍ब। मिनु खिं का सेल्‍नीनी, तन्‍न आंमान बाक्‍चा मताइ‍नीनी। मिनु गेपुकीम अङगुर रू का ख्रुम्‍नीनी, तन्‍न आंमान ब्‍वचा मताइनीनी। \v 31 मिनु इन ङोंइती इन बी ब्‍यफ क्‍योरनीम, तन्‍न आ श्‍ये ब्‍वचा मताइ‍नीनी। इन गधा इन कली तचा ङा पा रोइक्‍नीम, मलेत्‍नीम। इन क्‍यारश भेडा इन जोरी सत्रु आन कली गेनीम। मिनु इन कली वारच पाइब सुइ मबाक्‍नीम। \p \v 32 इन तमी तौपुकी अर्को रागी ङा मुर आन कली गेनीम। मिनु गे मेको तशा, नाक्‍त किंत किंत मेको आन लां कोव़शा बाक्‍नीनी, तन्‍न मारेइ पने मचाप्‍नीनी। \v 33 इन मतुइश्‍शो मुरपुकीमी इन रू ङा ख्रुम्‍शो जाइनीम। मिनु गेपुकी गेना हना यो श्‍येत जचा नु दिप्‍चा पुंइसीनीनी। \em न्‍यायाधीस ६:३\em* \v 34 मिनु इन मिक्‍चीम तशोपुकीम इन निप्‍स ग्‍यपाइक्‍ब। \v 35 मिनु परमप्रभु यावेमी इन पोक्‍च नु खोइलीम गेनायो मसाब गार मुपाइक्‍ब। मिनु मोदेंशो गारम इन पिया रे दिम्‍ला सम्‍म रां नेल्‍ल सुम्‍पाइक्‍ब। मिनु सुइम इन कली सापाइक्‍ने मचाप्‍ब। \p \v 36 मिनु परमप्रभु यावेमी इन कली नु इन योव़शो पिप कली, गेपुकी नु इन किकी पिपी यो मतुइश्‍शो जात ङा मुर आन रागी कोंइब। मिनु गेपुकीमी मेकेर रे शी नु फुल्‍लु के देवी देवता आन कली गेय पाइ‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था ४:२८\em* \v 37 मिनु परमप्रभु यावेमी इन कली खेरशा जात जात ङा मुर आन दातेमी इन पर्बम शुक्‍शी पा, देंतीके सेल्‍शा, शुक्‍शी पचा पुंइसीनीनी। \em १राजा ९:७; येरमीया २४:९\em* \p \v 38 गेपुकीमी शुश वांचेर शोक्‍नीनी, तन्‍न इच्‍का ला रुप्‍नीनी। मारदे हना मालेपुकीमी मेको नेल्‍ल नेक्‍नीम। \em मीका ६:१५\em* \v 39 गेपुकीमी अङगुर रू ख्रुम्‍नीनी, तन्‍न बुस्‍स जोल्‍शा अङगुर खुप्‍चा नु अङगुर शांबु तूचा मताइनीनी। \v 40 गे इन बाक्‍तीक तेइ तेइ तेल रवा बाक्‍नीम, तन्‍न ख्रेक्‍चा कली तेल मताइनीनी। मारदे हना मेको फल हेम्‍शा दोक्‍नीम। \v 41 गे तमी तौ थीनीनी, तन्‍न मेकोपुकी इन के मदुम्‍नीम। मेकोपुकी ग्‍याइश्‍शा अर्को रागी लाइक्‍चा पुंइसीनीम। \v 42 इन रवा नु बाली नाली नेल्‍ले मालेपुकीमी खतम सेल्‍नीम। \v 43 मिनु गेपुकी नु बाक्‍ब अर्को रागी ङा मुर क्‍येट थीब दुम्‍शा, ङोंइती क्‍येङा ठेयब दुम्‍नीम, तन्‍न गेपुकी दोक्‍ना दोक्‍न लाइ‍नीनी। \v 44 मेकोपुकीमी इन कली जेर गेनीम। तन्‍न गेपुकीमी मेको आन कली जेर गेने मचाप्‍नीनी। मेकोपुकी पिया खोदेंशो दुम्‍नीम, गेपुकी चहिं मीलु खोदेंशो दुम्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था २८:१२-१३\em* \p \v 45 मिनु मेको सराप चीले नेल्‍ल गे मबेक्‍नी सम्‍म राइनीनी। मारदे हना गेपुकीमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ शेंशो लोव़ नु आ फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ नेल्‍ल होस पा मटिनी। \v 46 मिनु मेको सराप इन कली नु इन चच युइ आन कली छ‍क लाक्‍चा ङा नु हिंचा ङा बाक्‍नीमी। \p \v 47 मारदे हना गेपुकी मारेइ मारेइमी गाप्‍शो बाक्‍नीनु, गे परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली ग्‍येरसीशा नेल्‍ल थुंम टिशा गेय मपनी। \v 48 मोपतीके परमप्रभु यावेमी इन कली जोरी सत्रु सोइक्‍ब। गेपुकी शोव़लु बेक्‍शा नु तूतू दाक्‍ना दाक्‍न, फेक्‍चा मतथु नु मारेइ मगाप्‍शो दुम्‍शा, मेको आन गेय पचा माल्‍नीनी। मिनु मेकोमी इन कली मक्‍याम्‍दमे सम्‍म फलम के हलो इन तारी वोइक्‍नीम। \em येरमीया २८:१३-१४\em* \v 49 मिनु परमप्रभु यावेमी नेल्‍ल क्‍येङा ङोन बाक्‍शो रागी रे मरुप्‍शो लोव़ पाइब मुरपुकी बेरशो ककाकुली खोदेंशो पा इन तारी जुक्‍पाइक्‍ब। \em हबकुक १:८; यसैया ३३:१९; येरमीया ५:१५\em* \v 50 मेको मुरपुकी काइ शिशी मपाइश्‍शो बाक्‍नीम। मेकोपुकीमी खाल्‍पा आन कली मान मपाइनीम। मिनु आल आन कली यो काइ शिशी मकोंइनीम। \v 51 मिनु गेपुकी खतम मदुम्‍नी सम्‍म मेकोपुकीमी इन थुल्‍शो बी ब्‍यफ, क्‍यारश भेडा नु बाली नाली जाइनीम। मिनु मेकोपुकीमी इन अन्‍न, अङगुर शांबु, तेल, बी ब्‍यफ आन चाइक्‍ब, क्‍यारश भेडा आन पाठा का यो मगेनीम। \v 52 मिनु मेकोपुकीमी इन सहर नेल्‍ल आन कली पुम्‍नीम। मिनु गेपुकीमी ‘सुइम आंइ कली मफ्रुइब’ दे इन बोल्‍यो नु ग्‍येत्‍थ लाइश्‍शो ठेयब गारो कली थमा सुइक्‍तीनी, तन्‍न मेकोपुकीमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली गेशो रागी ङा सहर नेल्‍ल पुम्‍शा, गारो प्रेत्‍नीम। \v 53 मिनु मोदेंशो पा इन जोरी सत्रुपुकीमी इन कली पुम्‍दमेनु, गे श्‍येत जशा, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली गेशो तमी तौ आन श्‍ये ब्‍वाइनीनी। \em लेवी २६:२९; २राजा ६:२८-२९; येरमीया १९:९; बिलाप २:२०; बिलाप ४:१०; इजीकीएल ५:१०\em* \v 54 मिनु गेपुकी इन दाते ङा नेल्‍ल क्‍येङा रिम्‍शो थुं पाइश्‍शो नु ठीक पाइब वोंइश मुरुमी यो आ लोक्‍ब, आ दाक्‍शो मीश नु आ लीशो आ तमी तौ आन कली शिशी मपथु, जचा थोव़क रोइक्‍ब। \v 55 मिनु मेकोमी मेको आन कली आ ब्‍वचा माल्‍शो आ आल आ श्‍ये सुइ आन कली मगेब। मारदे हना जोरी सत्रुपुकीमी सहर पुम्‍शा जचा थोव़क मारेइ मबाक्‍ब। \v 56 मिनु इन दाते ङा नेल्‍ल आन क्‍येङा शकल मकल पाइश्‍शो नु नेल्‍ल क्‍येङा सुख जशो, आ खोइलीमी खप यो थेक्‍ने मबिप्‍ब मीश मुरुम आ दाक्‍शो वोंइश नु आ तमी तौ कली गेहे पा कोव़ब। \v 57 मारदे गेहे पा कोव़ब देंशा हना, आ नक थिशो आल नु आल आ उम्रो आ पर्बम गेहे पा कोव़ब। मिनु जोरी सत्रुम सहर पुम्‍तीके श्‍येत जशा, मेको मीश मुरुम ख्रुइश्‍शोमी आ उम्रो ‘आंमा ब्‍वाइनुङ’ दे मिम्‍ब। \p \v 58 मिनु गेपुकीमी एको किताबमी ब्रेक्‍शो अरेशो लोव़ नेल्‍ले टिशा मपाइतीनी हना, मेको ठेयब नु हिंचा ङा परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ नें कली मान पा महिंतीनी हना, \v 59 परमप्रभु यावेमी इन कली नु इन चच युइ आन कली गेचा ङा श्‍येत ङोंइती मतशो खोदेंशो पा ठेयब फाल्‍ने मचाप्‍चा श्‍येत गेब। मेको ठेयब श्‍येत नु ठेयब नु मसाचा ङा रोइ पपाइक्‍ब। \v 60 मिनु परमप्रभु यावेमी हिंचा ङा इजीप्‍त रागी ङा मुर बेक्‍तीक रोइ इन कली पपाइक्‍ब। मिनु मेको बेक्‍तीक ङा रोइ इन दातेमी याक्‍सीब। \em ब्‍यवस्‍था २८:२७\em* \v 61 मिनु मेको अरेशो लोव़ ङा किताबम मब्रेक्‍शो रोइ नु बेक्‍तीक रोइ यो इन कली पपाइक्‍ब। परमप्रभु यावेमी गेपुकी खतम मदुम्‍नी सम्‍म मोदेंशो पपाइक्‍ब। \p \v 62 मिनु गेपुकी ङोंइती सरीङ ङा सोरुल खोदेंशो पा शुश बाक्‍तीनी। मिनु नोले इच्‍का ला लीनीनी। मारदे हना गेपुकीमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ देंशो मटिनी। \v 63 मिनु परमप्रभु यावेमी दोपा इन कली रिम्‍शो पचा नु शुश सेल्‍चा कली ग्‍येरसीशो बाक्‍मे, मोपा परमप्रभु यावेमी इन कली खतम सेल्‍चा नु क्‍याम्‍चा कली ग्‍येरसीशो बाक्‍ब। मिनु मेकोमी गे ओव़चा नु इन के सेल्‍चा चिक्‍शो रागी रे इन कली तुल्‍ब। \em हितोपदेस १:२६\em* \v 64 मिनु परमप्रभु यावेमी इन कली जात जात ङा मुर आन दातेमी फ्राइब। मिनु गेपुकीमी मेकेर ङा इन किकी पिपी नु इन मतुइश्‍शो शी नु फुल्‍लु के देवी देवता आन कली गेय पाइनीनी। \v 65 मेको रागी रागी ङा मुर आन दातेमी गे नाइक्‍चा मताइनीनी। इन कली गेना हना यो खेरनीमी। मिनु परमप्रभु यावेमी मेकेर इन कली हिंब थुं गेब। मिनु फाल्‍ने मचाप्‍ब नु थुं लुक्‍च लाइब मुर दुम्‍नीनी। \v 66 मिनु गेपुकी दीसा मार दुम्‍बा ‘ब्रोंइनुङा, मब्रोंइनुङा’ दे मारेइ मतुइक्‍थु, नाक्‍दो नाक्‍ती हिंशा बाक्‍चा माल्‍नीनी। \v 67 मिनु सुनी कना गेपुकीमी ‘नां रिक्‍शो हना, रिम्‍शो दुम वा’ देंनीनी। मिनु नां रिक्‍ची ना ‘नां सोव़शो हना, गिश रिम्‍शो दुम वा’ देंनीनी। मारदे हना मार मार ताइनीनी, गे शुश हिंनीनी। \v 68 परमप्रभु यावेमी इन कली जहाजम इजीप्‍त रागीम लेश्‍शा सोइक्‍ब। गो मेको लां आ पर्बमी ‘गेपुकीमी एको लां गेनायो लेंशा लचा मदुम्‍ब’ दे गो इन कली देंती। मेकेर जाक्‍शा इन कली इन जोरी सत्रु आन कली वाइलीम वाइल सेल्‍चा कली लेयचा दाक्‍नीम, तन्‍न सुइम इन कली मग्‍याप्‍नीम” देंत। \em ब्‍यवस्‍था १७:१६; होसे ८:१३\em* \c 29 \s1 अर्ती गेशो नु हिंच कोंइशो \p \v 1 मिनु होरेब डांडामी परमप्रभु यावेमी इस्राएली नु पशो कबल नु तेम्‍शा, मोआब रागीम मोसा कली इस्राएली आन कली तेम्‍चा ङा लोव़ मार बाक्‍नीम देंशा हना, \em ब्‍यवस्‍था ५:२\em* \p \v 2 मोसामी इस्राएली नेल्‍ल आन कली ब्रेश्‍शा “परमप्रभु यावेमी इजीप्‍तमी फाराओ नु मेको आ गेय पाइब नेल्‍ल नु आ रागी कली पशो गेपुकीमी नेल्‍ल तशो बाक्‍नीनी। \em प्रस्‍थान १९:४\em* \v 3 गेपुकी मेको ठेयब नाक्‍तीके ताइतीनी। मिनु मेको ठेयब चिन्‍ड नु छक लाक्‍चा ङा गेय यो ताइतीनी। \em ब्‍यवस्‍था ४:३४; ब्‍यवस्‍था ७:१९\em* \v 4 तन्‍न मुल सम्‍म परमप्रभु यावेमी इन कली रुप्‍तीक थुं, कोव़तीक मिक्‍च नु नेंतीक नोफा मगेशो बाक्‍ब। \em ब्‍यवस्‍था ५:२६\em* \v 5 मिनु गो इन कली ४० बर्स सम्‍म गोरशो रागीम लां कोंइताक्‍न्‍नी। इन फेक्‍तीक मजे, जुत्ता यो मजे। \em ब्‍यवस्‍था ८:४\em* \v 6 गेपुकीमी शोब्‍ले मजनी, अङगुर शांबु नु रकसी यो तूचा मतनी, तन्‍न ब्रोंइतीनी। मिनु गो परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु नङ, दे गेपुकीमी रुप्‍तीनी। \v 7 मिनु गेपुकी एको रागीम जाक्‍नीनु, हेश्‍बोन ङा पिप सीहोन नु बाशान ङा पिप ओग गोपुकी नु लडाइ पचा कली ग्रुम्‍शा जाक्‍ताक्‍स। मिनु गो मेको आन कली फ्रुइतय। \em गन्‍ती २१:२१-३५\em* \v 8 मिनु गोपुकीमी मेको आन रागी ग्राशा, रूबेन आ थर, गाद आ थर नु मनस्‍से आ थर ङा आधा मुर आन कली आन के सेल्‍चा कली रू गेशो। \em गन्‍ती ३२:-\em* \v 9 मोपतीके एको कबल पशो लोव़ होस पा पने। मिनु मो पाइतीनी हना, गे मार मार पनी, मेको रिम्‍शो दुम्‍ब। \p \v 10 मिनु गे नेल्‍ल परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ ङोंइती राप्‍शो बाक्‍नीनी। इन थर थर ङा ठेयब मुरपुकी, इन खाल्‍पापुकी, ससान पाइबपुकी नु इस्राएली नेल्‍ल, \v 11 इन आलपुकी नु इन मीशपुकी, अर्को रागी ङा इन दातेमी बाक्‍शो मुरपुकी, शी चाक्‍ब नु ब्‍वाक्‍कु कुरब नेल्‍ल बाक्‍नीम। \em यहोसु ९:२७\em* \v 12 मारदे नेल्‍ल बाक्‍शो बाक्‍तीनी देंशा हना, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी गे नु कसम जशो कबल मुलाक्‍त परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी गे नु पाइब। \v 13 दोपा परमप्रभु यावेमी इन किकी पिपी अब्राहाम, इसहाक नु याकूब नु कसम जशो बाक्‍मे, मोपान मुलाक्‍ती इन परमप्रभुमी इन कली आंम के मुर सेल्‍चा कली कबल पाप्‍तु। \v 14 मिनु गो मेको कसम जशो कबल परमप्रभु यावे, इं परमप्रभु आ ङोंइती राप्‍शा बाक्‍ब इन कली ला ममाइ, \em ब्‍यवस्‍था ५:३; उत्‍पत्ती १७:७\em* \v 15 तन्‍न सु सु मुलाक्‍त मबाक्‍तेक्‍म हना, यो मेको कबल पाइनुङ। \v 16 गो दोपा इजीप्‍त रागीम बाक्‍या, तुइक्‍नीनी। गोपुकी रागी रागीम गाक्‍शा, दोपा जाक्‍या, दे यो तुइक्‍नीनी। \v 17 मिनु गे आन ग्रांग्रा दित्‍चा ङा शी, फुल्‍लु, सुन नु चांदी के देवी देवता आन कली यो तशो बाक्‍नीनी। \v 18 मिनु इन दाते रे सुइ वोंइश मुर, मीश मुर, खिं ङा मुर नु थर ङा सुइ आन थुं परमप्रभु यावे, इं परमप्रभु रे नोले शोंइसी‍शा, मेको रागी रागी ङा देवी देवता आन कली पूजा पचा दाक्‍ब बाक्‍नीम कों? इन दातेमी मोदेंशो ओश्‍येर पाइश्‍शो शाक्‍श का बाक्‍बा कों? \em ब्‍यवस्‍था ३२:३२; होसे १०:४; आमोस ६:१२; हिब्रू १२:१५\em* \v 19 मिनु मोदेंशो पाइब मुर मेको कसम ङा लोव़ नेंशा, आ थुंमी ‘गो आंम मिम्‍तीके पशा बाक्‍ती हना यो, गो सराप मराइनुङ। गो आसीक ताइब बाक्‍ती’ दे मिम्‍ब। मोदेंशो मिम्‍तीके नेल्‍ल आन कली खतम सेल्‍ब। \v 20 मिनु परमप्रभु यावेमी मोदेंशो मुर आ पाप मक्‍याम्‍ब। परमप्रभु यावे मेको कली तशा, आ गाइक्‍चा नु आ गेहे पतीके मी खोदेंशो पा ब्राइब। मिनु मेको अरेशो लोव़ ङा किताबम ब्रेक्‍शो सराप नेल्‍ल मेको मुर कली राइब। मिनु परमप्रभु यावेमी मेको आ नें रागी रे क्‍याम्‍ब। \em ब्‍यवस्‍था २८:१५-६८\em* \v 21 मिनु परमप्रभु यावेमी मेको कली इस्राएली आन थर रे तिल्‍शा, मेको अरेशो किताबम ब्रेक्‍शो कबल ङा सराप नेल्‍ल रपाइक्‍ब। \v 22 इन नोले जरमेशो पाला, इन नोले जाक्‍शो तमी तौ नु ङोन रागी ङा मुरपुकीमी मेको रागी ङा श्‍येत नु परमप्रभु यावेमी मेको आन कली गेशो बेक्‍तीक ङा रोइ तशा \v 23 मेको रागी नेल्‍लेम मी ब्रशा गन्‍धक नु हिक्‍सी बाक्‍ब। मारेइ मशोक्‍शो, काइ गिग मग्रूशो मारेइ मवाशो बाक्‍ब। मेको परमप्रभु यावेमी चुरशा गाइश्‍शो सोदोम नु गोमोररा, अदमाह नु सेबोयीम खतम सेल्‍शो रागी खोदेंशो बाक्‍ब। \em उत्‍पत्ती १९:२४\em* \v 24 मिनु रागी रागी ङा मुर नेल्‍लेमी ‘परमप्रभु यावेमी एको रागी कली मारदे ओदेंशो सेला? एको आ पर्बम मारदे मोदेंशो शुश चुरशा गाइक्‍ता?’ दे हिल्‍लो पाइनीम। \v 25 मिनु मेकोपुकीमी ‘मेको परमप्रभु यावे, आन किकी पिपी आन परमप्रभुमी मेको कली इजीप्‍त रे ग्रुंइची ना पशो कबल प्रोंइने थुम्‍शो बाक्‍तेक्‍म। \v 26 मिनु मेकोपुकीमी आन मतुइ‍श्‍शो नु परमप्रभुम मपचा देंशो देवी देवता आन ङोंइती बाप्‍शो बाक्‍तेक्‍म। \v 27 मोपतीके परमप्रभु यावे एको रागी आ पर्बम शुश गाइक्‍ताक्‍व। मिनु मेकोमी एको किताबम ब्रेक्‍शो सराप नेल्‍ल मेको रागी कली रपाइक्‍तु। \v 28 मिनु परमप्रभु यावेमी चुरशा, गाइश्‍शा, आ ठेयब गाइश्‍शोम मेको आन कली आन रागी रे खेरशा, अर्को रागीम ताइक्‍ताक्‍व। मेको मोदेंशो मुलाक्‍त दुम्‍शो बाक्‍ब’ देंनीम। \v 29 मिनु मारेइ मारेइ ख्रुइश्‍‍शो परमप्रभु यावे, इं परमप्रभु के बाक्‍ब। तन्‍न मेको अरेशो लोव़ नेल्‍ल टिचा नु मेको तुइक्‍तीके आंइ के नु आंइ तमी तौ के बाक्‍ब” देंत। \em ब्‍यवस्‍था ३२:३४\em* \c 30 \s1 परमप्रभु यावे गे लेत्‍चा \p \v 1 मिनु गो इन कली देंशो लोव़, दोपा आसीक राइनीनी नु दोपा सराप राइनीनी, गे मेको नोले आंमा तशो, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली रागी रागी ङा मुर आन दाते रे खेरा नु ला तुइक्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था २८:-\em* \v 2 मिनु गो मुलाक्‍ती इन कली अरेशो खोदेंशो पा गे नु इन तमी तौ इन थुं नु सोक्‍त नेल्‍लेमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु गे लेश्‍शा टिचा दाक्‍तीनी हना, \em ब्‍यवस्‍था ४:३०; लेवी २६:४०\em* \v 3 मेना परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन रिम्‍शो नाक्‍ती लेप्‍पाइक्‍ब। मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली शिशी पाइश्‍शा, जात जात ङा मुर आन दातेमी ब्रपाइक्‍तीके रे खुप्‍शा चाक्‍ब। \em इजीकीएल १६:५३; येरमीया २९:१४; आमोस ९:१४; येरमीया ३२:३७\em* \v 4 मिनु गे शुश ङोन रागी सम्‍म खेरचा पुंइसाक्‍नी हना यो परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली खुप्‍शा एक चाक्‍ब। \em ब्‍यवस्‍था २८:६४; नेहेम्‍याह १:९\em* \v 5 मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन कली इन किकी पिपी आन रागीमी चाक्‍ब। मेको रागी इन के बाक्‍ब। मिनु मेकोमी इन कली इन किकी पिपी क्‍येङा शुश नु रिम्‍शो सेल्‍ब। \p \v 6 मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन थुं नु इन तमी तौ आन थुं ख्रोइक्‍तीक चिनु खोदेंशो पा ख्रोइक्‍ब। मोपा ला गे परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली इन थुं नु सोक्‍त नेल्‍लेमी दाक्‍शा, ब्रोंइने चाप्‍नीनी। \em ब्‍यवस्‍था १०:१६; येरमीया ४:४; इजीकीएल ११:१९; रोमी २:२९\em* \v 7 मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी मेको सराप नेल्‍ल इन कली खेदा पाइब, इन कली गेहे पाइब जोरी सत्रु आन कली रपाइक्‍ब। \v 8 मुलाक्‍ती गो इन कली माइश्‍शो गे लेश्‍शा परमप्रभु यावे आ शेंशो नेल्‍ल टीनीनी। \v 9 मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन पतीके नेल्‍लेमी इन कली आसीक गेब। मेकोमी इन कली शुश तमी तौ, बी ब्‍यफ, क्‍यारश भेडा नु इन रू ङा अन्‍न शुश सेल्‍ब। मारदे हना परमप्रभु यावेमी इन किकी पिपी आन कली रिम्‍शो पशो खोदेंशो पा इन कली यो रिम्‍शो पचा दाक्‍ब। \v 10 गेपुकीम परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ देंशो टीतीनी हना, आ शेंशो, आ फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ नु मेको अरेशो लोव़ ङा किताबम ब्रेक्‍शो लोव़ पाइतीनी हना, गे इन थुं नु सोक्‍त नेल्‍लेमी परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु गे लेत्‍तीनी हना, गे लेंशा आसीक राइनीनी। \s1 परमप्रभु आ लोव़ इन नेक्‍था बाक्‍शो \p \v 11 मिनु गो मुलाक्‍त इन कली माइश्‍शो परमप्रभु यावे आ शेंशो मरुप्‍चा ङा नु इन पने मचाप्‍चा ङा मबाक्‍ब। मेको इन नेक्‍था बाक्‍ब। \v 12 मेको लोव़ इर सरीङमी मबाक्‍ब। मिनु गेपुकीमी “सु सरीङ लशा मेको लोव़ आंइ कली चाक्‍बा? मिनु मेको नेंशा, पाइनीकी” देंचा ममाल्‍नीनी। \em रोमी १०:६-८\em* \v 13 मिनु मेको समुन्‍द्र आ आइक्‍ची हांबु यो मबाक्‍ब। गेपुकीमी “सुम आंइ कली समुन्‍द्र आइक्‍ची हांबु मेको ब्रथ लाइबा? मिनु मेको नेंशा, पाइनीकी” देंचा ममाल्‍नीनी। \v 14 मेको अरेशो लोव़ इन नेक्‍था बाक्‍ब। गे मेको आ पर्बम लोव़ पाइनीनी। मिनु मेको पचा कली इन थुंमी बाक्‍ब। \s1 ब्रोंइचा नु बेक्‍चा \p \v 15 मिनु मुलाक्‍ती गो ब्रोंइतीक नु रिम्‍शो दुम्‍तीक, बेक्‍तीक नु मरिम्‍शो दुम्‍तीक इन कली कोंइ‍शो बाक्‍नुङ। \em ब्‍यवस्‍था ११:२६\em* \v 16 मिनु गोम मुलाक्‍त इन कली माइश्‍शो परमप्रभु यावे आ शेंशो, आ फुल्‍लुम मुशा ब्रेक्‍शो लोव़ नु आ निसाफ पतीक लोव़ टीतीनी हना, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली दाक्‍ताक्‍नी हना, मेको आ लां गाक्‍तीनी हना, गे ब्रोंइ‍शा, सोशा बोशा, शुश दुम्‍शा बाक्‍नीनी। मिनु परमप्रभु यावे, इन परमप्रभुमी इन ओव़चा चिक्‍शो रागीमी आसीक गेब। \v 17 तन्‍न गे इन थुं हिरशा मटीब दुम्‍तीनी हना, नु देवी देवता आन ङोंइती बाप्‍शा, गेय पाइतीनी हना, \v 18 गो इन कली मुलाक्‍ती “गेपुकी थमा पा बेक्‍नीनी। मिनु यर्दन आइक्‍ची हांबु इन के सेल्‍शो रागीमी गे शुश नाक्‍ती मब्रोंइनीनी” देंनुङ। \em ब्‍यवस्‍था ८:१९\em* \v 19 गो मुलाक्‍ती सरीङ नु रागी कली इन ङोंइती सांकछी वोइक्‍नुङ। गो इन कली ब्रोंइचा नु बेक्‍चा, आसीक नु सराप इन कली कोंइताक्‍ङ। गे नु इन चच युइ ब्रोंइतीक योव़ङीन। \em ब्‍यवस्‍था ४:२६\em* \v 20 परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली दाक्‍तीन। आ देंशो टिने। मेको कली मप्रोंइथु बाक्‍कीन। मारदे हना मेकोम इन कली ब्रोंइचा नु शुश नाक्‍ती बाक्‍चा गेब। मिनु गेपुकी परमप्रभु यावेमी इन किकी पिपी अब्राहाम, इसहाक नु याकूब आन कली कसम जशा गेशो रागीम बाक्‍ने चाप्‍नीनी। \c 31 \s1 मोसामी यहोसु कली अरेशो \p \v 1 मिनु मोसामी इस्राएली नेल्‍ल आन कली एको लोव़ नेंपाइक्‍तु। \v 2 मिनु मेकोमी “मुलाक्‍ती गो सहे का २१ बर्स गाप्‍ती। गो मुल रे इन कली लां कोंइने मचाप्‍नुङ। मिनु परमप्रभु यावेमी आं कली ‘गे मेको यर्दन मशोक्‍नेवे’ दे माइक्‍ती। \em प्रस्‍थान ७:७; गन्‍ती २०:१२\em* \v 3 परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु इन ङोंइती यर्दन शोक्‍शा, आइक्‍ची हांबु लाइब। मेकोमी इन ङोंइती मेको रागी रागी ङा मुर आन कली क्‍याम्‍ब। मिनु गेपुकीमी मेको आन कली खेरने चाप्‍‍नीनी। मिनु परमप्रभु यावेमी देंशो खोदेंशो पा यहोसु इन ङोंइती शोक्‍ब। \em ब्‍यवस्‍था ३:२२\em* \v 4 मिनु परमप्रभु यावेमी मेको एमोरी आन पिप सीहोन नु ओग नु आन रागी खतम पोक्‍शो खोदेंशो पा, मेको आन कली यो खतम पोक्‍ब। \em गन्‍ती २१:२१-३५\em* \v 5 मिनु परमप्रभु यावेमी मेको आन कली इन जिम्‍मा गेब। गो इन कली माइश्‍शो परमप्रभु यावे आ शेंशो खोदेंशो पा नेल्‍ल गेपुकीमी मेको आन कली पचा माल्‍नीनी। \em प्रस्‍थान २३:३२-३३\em* \v 6 बोल्‍यो नु महिंब दुमीन। मेको आन कली तशा महिनीन मारदे हना परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु गेपुकी नु लाइब। मेकोम इन कली कोव़शा, मप्रोंइब” दे मोसामी देंत। \em ब्‍यवस्‍था १:२९-३०\em* \p \v 7 मिनु मोसामी यहोसु कली ब्रेश्‍शा, इस्राएली नेल्‍ल आन ङोंइती “बोल्‍यो नु महिंब दुमो। मारदे हना परमप्रभु यावेमी मेको इन किकी पिपी आन कली कसम जशा ‘मेको रागी इन कली गेनुङ’ देंशो बाक्‍त। मिनु गे मेको रागी मेको आन कली योक्‍शा गेनीनी। \em ब्‍यवस्‍था ३:२८; यहोसु १:६\em* \v 8 मिनु परमप्रभु यावे इ ङोंइती लाइब। मेको गे नु बाक्‍ब। मेकोम इन कली कोव़शा, मप्रोंइब। महिनीन नु मेको आन कली तशा इन थुं लुक्‍च मलने” दे मोसामी यहोसु कली देंत। \s1 चढ़ेब आन कली अरेशो लोव़ गेशो \p \v 9 मिनु मोसामी परमप्रभु आ अरेशो लोव़ ब्रेक्‍शा, चढ़ेब, लेवी आ थर ङा मुर नु इस्राएली आन खाल्‍पा आन कली गेम्‍तीमी। मिनु लेवी आ थर ङा मुरपुकीमी चहिं परमप्रभु यावे आ सल्‍ला पतीक सन्‍दोस कुरशो बाक्‍तेक्‍म। \v 10 मिनु मोसाम मेको आन कली “७ बर्स ङा प्रोंइतीक बर्समी गोठ सेल्‍तीक चाडमी \em ब्‍यवस्‍था १५:१; ब्‍यवस्‍था १६:१३\em* \v 11 नेल्‍ल इस्राएली परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ योव़शो बाक्‍तीकेमी मेको अरेशो लोव़ इस्राएली नेल्‍ल आन ङोंइती पढेचा माल्‍नीनी। \v 12 गेपुकीमी वोंइश मुर, मीश मुर, आलपुकी नु इन सहरम बाक्‍शो अर्को रागी ङा मुर नेल्‍ल आन कली खुप्चा माल्‍नीनी। मिनु मेकोपुकीमी मेको अरेशो लोव़ नेंशा, शेंशा, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली मान पा हिंब दुम्‍चा माल्‍नीम। मिनु एको अरेशो लोव़ नेल्‍ल तुइश्‍शा पचा माल्‍नीम। \v 13 मिनु एको अरेशो लोव़ मतुइक्‍ब, आन आलपुकीमी यो नेंशा रुप्‍शा, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु कली मान पा हिंचा शेंचा माल्‍नीम। गेपुकीमी यर्दन खोला आ आइक्‍ची हांबु इन के सेल्‍शो रागीम बाक्‍ची ना मोदेंशो पचा माल्‍नीनी” दे माइक्‍तीमी। \s1 यहोसु नु मोसा कली शेंशो लोव़ \p \v 14 मिनु परमप्रभु यावेमी मोसा कली “मुल इ बेक्‍ची नाक्‍ती जाक्‍शो बाक्‍ब। मोपतीके यहोसु कली ब्रेश्‍शा, मेको कली इ गेय जिम्‍मा गेनुङ। मोपतीके ग्रुम्‍तीक ताम्‍बुम जाक्‍शा, राप्‍शा बाक्‍कीस” देंत। मिनु मोसा नु यहोसु लशा ग्रुम्‍तीक ताम्‍बुम राप्‍शा बाक्‍ताक्‍स। \v 15 मिनु परमप्रभु यावे ग्रुम्‍तीक ताम्‍बुम गोस्‍स के थामम ग्रूत। मिनु गोस्‍स के थाम ताम्‍बु आ ओव़तीकेमी बाक्‍त। \em प्रस्‍थान ३२:९\em* \p \v 16 मिनु परमप्रभु यावेमी मोसा कली “गे इ किकी पिपी नु बाक्‍चा चिक्‍शो बाक्‍नेवे। गे बेक्‍ङे नोले मेको मुर आन लशो रागीम जाक्‍दीश्‍शा, मेको रागी ङा आन मतुइश्‍शो देवी देवता आन कली खोइक्‍नीम। आं कली प्रोंइशा, गो नु पशो कबल क्‍याम्‍नीम। \v 17 मिनु गो मेको नाक्‍त मेको आन पर्बम शुश गाइक्‍नुङ। मिनु गो मेको आन कली प्रोंइशा, मेको आन कली वारच मपाइ‍नुङ। मेकोपुकी रोइक्‍चा पुंइसीनीम। मिनु मेकोपुकीमी शुश मरिम्‍शो दुम्‍शा, ठेयब श्‍येत जाइनीम। मिनु मेको नाक्‍त मेकोपुकीमी ‘इं परमप्रभु गोपुकी नु मबाक्‍तीके इं कली मोदेंशो दुम्‍शो बाक्‍ब’ देंनीम। \v 18 मिनु मेकोपुकी शुश मरिम्‍शो पा, देवी देवता आन नोले खोइक्‍ब दुम्‍नीम। मोपतीके गो मेको आन कली वारच मपाइ‍नुङ। \s1 मोसा कली ब्रेक्‍पाइश्‍शो कुम्‍सो \p \v 19 एको कुम्‍सो ब्रेक्‍तो। मिनु इस्राएली आन कली शेंदो। मेको रिम्‍शो तुइक्‍पतो। मारदे हना मेको कुम्‍सो इस्राएली आन पर्बम आं सांकछी दुम्‍चा माल्‍ब। \em ब्‍यवस्‍था ३२:१-४३\em* \v 20 गो मेको आन किकी पिपी आन कली गेनुङ, दे कसम जशो दूध नु खुदो शुश बाक्‍शो रागी मेको आन कली गेनुङ। मिनु मेकोपुकी जशा ब्‍वशा, रूशा दोम्‍नीम। मिनु मेकोपुकीमी देवी देवता खोइश्‍शा, मेको आन गेय पाइनीम। आं कली चहिं आइक्‍च सेल्‍नीम गो नु आं कबल क्‍याम्‍नीम। \v 21 मिनु मेको मरिम्‍शो दुम्‍शा, शुश श्‍येत जाम्‍तेक्‍म हना, मेको कुम्‍सो मेको आन पशो आ पर्बम आं सांकछी दुम्‍ब। मारदे हना आन चच युइ मेको कुम्‍सो शेंसीशा, तुइश्‍शो बाक्‍नीम। ‘मेको आन कली गेनुङ’ दे कसम जशो रागीम चाक्‍चा क्‍येङा ङोंइती आन मिम्‍तीके दूली बाक्‍ब, दे तुइक्‍नुङ” दे परमप्रभु यावेमी मोसा कली देंत। \em भजन संग्रह १३९:२\em* \p \v 22 मिनु मेको नाक्‍ती मोसामी एको कुम्‍सो ब्रेक्‍शा, इस्राएली आन कली शेंताक्‍मी। \v 23 मिनु परमप्रभु यावेमी नून आ तौ यहोसु कली अरेशा “बोल्‍यो नु महिंब दुमो। मारदे हना ‘मेको आन कली गेनुङ’ देंशो रागीम गे इस्राएली आन कली चाक्‍दीत्‍चा माल्‍नेवे। मिनु गो गे नु बाक्‍नुङ” देंत। \s1 अरेशो किताब नु कुम्‍सो \p \v 24 मिनु मोसामी मेको अरेशो लोव़ किताबम ब्रेक्‍ने थुम्‍शा नोले \v 25 मेकोमी परमप्रभु यावे आ सल्‍ला पतीक सन्‍दोस कुरब लेवी आ थर ङा मुर आन कली \v 26 “एको अरेशो लोव़ ङा किताब लाइश्‍शा, परमप्रभु यावे, इन परमप्रभु आ सल्‍ला पतीक सन्‍दोस आ नेक्‍था वोतीन। मोदेंशो पा मेको आन पर्बम सांकछी दुम्‍शा बाक्‍ब। \em यूहन्‍ना ५:४५\em* \v 27 मारदे हना गो इन मरिम्‍शो पतीक नु इन मटितीके तुइक्‍नुङ। गो मुल सम्‍म गेपुकी नु बाक्‍शा यो, गेपुकी परमप्रभु यावे कली गन गन पा मटीब बाक्‍तीनी। गो बेक्‍ङा नोले दोशो मरिम्‍शो पाइनीनी? \v 28 मिनु गे इन थर थर ङा खाल्‍पा नु ठेयब मुर नेल्‍ल आं बाक्‍तीकेम ब्रेश्‍शा खुम्‍सीन। मिनु गो मेको आन कली एको लोव़ नेंपाइक्‍नुङमी। मिनु मेको गो सरीङ नु रागी आन पर्बम सांकछी वोइक्‍नुङ। \em ब्‍यवस्‍था ३२:१\em* \v 29 मारदे हना गो बेक्‍ङा नोले गेपुकी थमा पा दूली पाइब दुम्‍नीनी। मेको गो तुइक्‍नुङ। मिनु गेपुकी आं अरेशो लां रे ङोन लाइनीनी। मिनु गेपुकीमी परमप्रभु यावे आ ङोंइती मरिम्‍शो पाइनीनी। मिनु मेको इन पतीकेमी मेको कली गाइक्‍पाइक्‍नीनी। नोले ङा नाक्‍तीमी इन कली शुश श्‍येत दुम्‍ब” देंत। \v 30 मिनु मोसामी इस्राएली नेल्‍ल आन ङोंइती एको कुम्‍सो थुम्‍चा सम्‍म नेंपाइक्‍तीमी। \c 32 \s1 मोसा आ ब्रेक्‍पाइश्‍शो कुम्‍सो \p मिनु मोसामी \v 1 “सरीङ, गो मार देंनुङा, नोफा दाइश्‍शा नेनो। रागीम, आं लोव़ नेनल। \em यसैया १:२\em* \v 2 आं अरेशो लोव़ रेउ खोदेंशो पा यीब। आं अरेशो लोव़ सीत खोदेंशो पा दोक्‍ब। कल्‍लो घांस तार भूस भुसे रेउ खोदेंशो पा नु सुवा आन तार ठेयब रेउ खोदेंशो पा यीब। \em यसैया ५५:१०-११\em* \v 3 मारदे हना गो परमप्रभु यावे आ नें ठेयब सेल्‍नुङ। इं परमप्रभु ठेयब बाक्‍ब। \p \v 4 मेको सेरथे फुल्‍लु बाक्‍ब। मेको आ गेय नेल्‍ल क्‍येङा रिम्‍शो बाक्‍ब। आ लां नेल्‍ले ठीक बाक्‍नीम। मारदे हना मेको आ देंशो पाइब परमप्रभु बाक्‍ब। जोल मपाइब, कुल मकोव़ब नु ठीक पाइब बाक्‍ब। \v 5 तन्‍न मेको पाला ङा मरिम्‍शो दुम्‍शो मुरपुकीमी मेको कली मरिम्‍शो पाम्‍तेक्‍म। मेको दूली पाइब नु हेंथे गाक्‍ब ला ङा बाक्‍नीम। \em यसैया १:२-४; मत्ती १७:१७\em* \v 6 मूर्ख नु निप्‍स मपाइश्‍शो मुरपुकी, मार, गे परमप्रभु यावे कली क्‍येक्‍क लेत्‍नीनी? मार, इन कली सेल्‍ब इन आफ मेको ममाइ ङा? मेको इन कली सेल्‍ब नु वोइक्‍ब बाक्‍ब। \v 7 साइ ङोंइती ङा नाक्‍त मिम्‍तीन। साइ ङा बर्स कली मिम्‍तीन। इन आफ कली हिल्‍लो पने। मिनु मेकोमी इन कली शेंनीम। इन खाल्‍पा आन कली हिल्‍लो पने। मेकोमी इन कली देंनीम। \v 8 नेल्‍ल क्‍येङा ठेयबमी रागी रागी ङा मुर आन कली आन रागी गेप्‍तु। मेकोमी मुर नेल्‍ल आन कली शुश खाल ङा सेल्‍तु। मेना इस्राएली आन थर ङा खिं खिं ङा मुर कोव़शा, आन सांद योक्‍शा गेप्‍तु। \em उत्‍पत्ती ११:८; प्रेरित १७:२६\em* \v 9 मिनु परमप्रभु यावे आ भाग आ मुरपुकी बाक्‍तेक्‍म। याकूब आ मुर आन भाग आ योव़शो रागी बाक्‍त। \p \v 10 मेकोमी याकूब कली सुइ मबाक्‍शो रागीम थुल्‍तु। गोरशो रागीमी कोव़शा थुल्‍तु। मिनु मेकोमी मेको कली आ एर ओंथ नेल्‍ल रे कोव़तु। मिनु मेको कली आ मिक्‍च कली खोदेंशो पा होस पा कोव़तु। \em भजन संग्रह १७:८; इजीकीएल १६:१०-१४; जकरिया २:१२\em* \v 11 आंम चाइक्‍ब कली रिम्‍शो कोव़शा जचा गेब, फ्रां प्राक्‍शा चाइक्‍ब कली पुप्‍ब नु आ फ्रांम इर कुरब ककाकुली खोदेंशो पा, \em प्रस्‍थान १९:४\em* \v 12 परमप्रभु यावेमी मेको कली लां कोंइताक्‍व। मेको नु अर्को तेकोइ देवता मबाक्‍म। \v 13 मेकोमी मेको कली नेल्‍ल क्‍येङा रिम्‍शो रागीम वोइक्‍तु। मेकोमी रूम शोक्‍शो थोव़कीम थुल्‍तु। मिनु मेको कली रोंगु ङा खुदो नु फुल्‍लु रे तेल जचा गेप्‍तु। \em भजन संग्रह ८१:१७\em* \v 14 मिनु बी आन दूध के दहि, भेडा आन दूध नु पाठा नु सांड आन बोंसो ब्‍वचा गेप्‍तु। बाशान ङा ब्‍यफ नु क्‍यारश आन श्‍ये ब्‍वचा गेप्‍तु। नेल्‍ल क्‍येङा रिम्‍शो चेरब फस जशा, अङगुर शांबु तूशा बाक्‍ते। \v 15 मिनु येशुरुनमी दोम्‍शा ताइक्‍तु। गे दोम्‍ते। गे दोम्‍शा, ठेयब लेश्‍शो दुम्‍ते। मेकोमी आ कली सेल्‍ब परमप्रभु कली प्रोंइतु। मिनु आ श्‍येत रे प्रोंइब सेरथे फुल्‍लु, कली प्रोंइतु। \em येशुरुन याकूब-इस्राएल कली मान पतीक नें बाक्‍ब।\em*\em ब्‍यवस्‍था ३३:५,२६; यसैया ४४:२; ब्‍यवस्‍था ३१:२०; नेहेम्‍याह ९:२५\em* \v 16 मिनु मेकोपुकीमी अर्को देवी देवता आन कली ठेयब सेल्‍शा, मेको कली गेहे पपाइक्‍तेक्‍म। मेकोपुकीमी ग्रांग्रा दिचा ङा थोव़कीम पतीके मेको कली गाइक्‍पाइक्‍तेक्‍म। \v 17 मेकोपुकीमी परमप्रभु कली ममाइ, वोल आन कली चढ़ेम्‍तेक्‍म। आन ङोंइती मतुइश्‍शो देवी देवता आन कली चढ़ेम्‍तेक्‍म। आन किकी पिपीमी महिंशो नक सेल्‍शो देवी देवता आन कली चढ़ेम्‍तेक्‍म। \v 18 मिनु गे इन कली सेल्‍ब सेरथे फुल्‍लु कली ममिम्‍तीनी। इन कली थीब परमप्रभु यावे कली प्रेंताक्‍नी। \em उत्‍पत्ती ४९:२४; भजन संग्रह १८:३२; भजन संग्रह ७८:१५-१६\em* \p \v 19 मिनु परमप्रभु यावे मेको तशा रुश पाप्‍तु। मारदे हना आ तमी तौपुकीम मेको कली आइक्‍च सेल्‍तेक्‍म। \v 20 मिनु मेकोमी ‘गो मेको आन कली वारच मपाइ‍नुङ। मेको दोपा बेक्‍नीमी, मेको कोव़नुङ। मारदे हना मेको दूली पाइब पाला ङा मुर बाक्‍नीम। मेको थमा मसुइक्‍चा ङा बाक्‍नीम। \v 21 देवी देवता आन पर्बमी आं कली रुश पपाइक्‍नीम। मूर्ति पूजा पा आं कली गाइक्‍ब सेल्‍तीमी। मोपतीके गो ङोन ङा मुर आन कली आंम के सेल्‍शा, एको आन कली रुश पपाइक्‍नुङ। रागी ङा मतुइक्‍ब मुर आन कली गुप्‍शा, मेको आन कली गाइक्‍पाइक्‍नुङ। \em भजन संग्रह ७८:५८; येरमीया २:११; रोमी १०:१९\em* \v 22 मारदे हना आं गाइक्‍चा मी खोदेंशो पा ब्रशो बाक्‍ब। रागी आगा सम्‍म ब्राइब। रागी नु मेकेर बाक्‍शो नेल्‍ले नेक्‍ब। मेकोमी डांडा आन जग नेल्‍ल नेक्‍ब। \v 23 गो मेको आन कली शुश श्‍येत गे‍नुङ। गो मेको आन कली ब्रा आप्‍नुङ। दोपा आप्‍नुङ देंशा हना, \v 24 बेक्‍चा ङा शोव़लु, शुश नाप्‍शो जोरो, मुर कली साइक्‍ब रोइ नु मेको आन कली ब्रुप्‍शा ब्‍वाइब जन्‍तुपुकी नु खपीम ग्रे‍शा गाक्‍ब बीस पाइश्‍शो बुस्‍सपुकी सोइक्‍नुङ। \v 25 लां लांमी तरवारम मेको आन कली रोम रोइक्‍च सेल्‍नुङ। खिं खिंम राम्‍शी पोक्‍नुङ। ठिटा ठिटी, दूध तूब आल, चां बोइश्‍शो नेल्‍ल आन कली खाल का ङा पाइ‍नुङ। \em इजीकीएल ५:१७; इजीकीएल १४:२१\em* \v 26 गो मेको आन कली ङोन ङोन सम्‍म ब्रापाइक्‍नुङ। गो मेको आन कली मुर आन दातेम ममिम्पाइक्‍नुङ। \v 27 तन्‍न आन जोरी सत्रुपुकीमी दूली मिम्‍शा “गोपुकीमी इं सक्तिम ग्रातय। एको परमप्रभु यावे आ पशो ममाइ” देंनीम। मिनु आं कली गाइक्‍पाइक्‍नीम। \p \v 28 मारदे हना मेकोपुकी रागी ङा निप्‍स मपाइश्‍शो मुर नम। मेकोपुकी नु मारेइ रुप्‍तीक थुं मबाक्‍ब। \em यसैया २७:११; येरमीया ४:२२\em* \v 29 मेकोपुकी निप्‍स पाइश्‍शो नम हना, एको लोव़ रुबेम वा। मेको आन बेक्‍तीक तुइक्‍तेम वा। \v 30 मेको आन सेरथे फुल्‍लुम मेको आन कली लेयने थुम्‍शो बाक्‍ब। परमप्रभु यावेमी मेको आन कली प्रोंइने थुम्‍शो बाक्‍ब। मोपतीके मुर कामी हजार का आन कली खेदा पाप्‍तु। मुर निक्‍शीमी १० हजार आन कली खेदा पने चाप्‍नीसी। \em लेवी २६:३६-३७; यसैया ३०:१७\em* \v 31 इं जोरी सत्रुमी “मेको आन सेरथे फुल्‍लु आंइ सेरथे फुल्‍लु खोदेंशो ममाइ” दे लोव़ पाम्‍तेक्‍म। \em ब्‍यवस्‍था ३२:४,३७\em* \v 32 मारदे हना मेको आन अङगुर सोदोम ङा अङगुर बाक्‍नीम। मेको गोमोररा ङा अङगुर रू रे दुम्‍शो बाक्‍नीम। मेको आन अङगुर बीखम ब्रीशो बाक्‍नीम। मेको आ गेडा कशो बाक्‍नीम। \v 33 मेको आन अङगुर बुस्‍स आ बीस नु साइक्‍चा ङा बीख बाक्‍ब। \p \v 34 गो एको मिम्‍शा वोइश्‍शो बाक्‍नुङ। आं वोइक्‍तीकेमी छाप थोक्‍शा वोइश्‍शो बाक्‍नुङ। \em ब्‍यवस्‍था २९:२८\em* \v 35 सजाइ नु क्‍येक्‍क लेत्‍तीक आं के बाक्‍ब। मिनु ग्रेक्‍शा थित्‍तीक नाक्‍त नु आन बेक्‍तीक नाक्‍त जाक्‍चा चिक्‍शो बाक्‍ब। मेको आन खतम दुम्‍तीक नाक्‍त जाक्‍चा चिक्‍शो बाक्‍ब। \em भजन संग्रह ९४:१; रोमी १२:१९; हिब्रू १०:३०\em* \p \v 36 परमप्रभु यावेमी आ मुर आन कली थमा पा वारच पाइब। आ मुर आन कली शिशी पाइब। मेको आन सक्ति लत हना, मुर नु वाइलीम वाइल यो खतम दुम्‍नीम। \v 37 मेको आन देवी देवता ते बाक्‍नीमी? मेको आन ख्रुइक्‍तीक सेरथे फुल्‍लु ते बाक्‍बा ङा? \em ब्‍यवस्‍था ३२:३१\em* \v 38 आन क्‍योरशा चढ़ेतीके ङा बोंसो सुमी ब्‍ववा? मिनु तूचा थोव़क चढ़ेतीके रे सुम तूङा? मेकोपुकी बोक्‍शा इन कली वारच पामेक्‍ल। मिनु इन कली प्रोन्‍मेक्‍ल। \em न्‍यायाधीस १०:१४; येरमीया २:२८\em* \p \v 39 मुल कोव़ङीन, गो ला परमप्रभु नङ। आं क्‍येङा लाक्‍शा सुइ परमप्रभु मबाक्‍ब। गो साइक्‍ब नु ब्रोंइपाइक्‍ब नङ। गो गार सेल्‍ब नु सापाइक्‍ब नङ। आं गुइ रे ब्रोंइब सुइ मबाक्‍ब। \em ब्‍यवस्‍था ४:३५; यसैया ४५:५; १सामुएल २:६; प्रस्‍थान १५:२६; अय्‍युब ५:१८; होसे ६:१-२\em* \v 40 मिनु गो आं गुइ सरीङ गे पोक्‍शा, गो गेना हना यो ब्रोंइशा बाक्‍शो खोदेंशो पा कसम जाइनुङ। \v 41 गो आं टल्‍केशो या शेप्‍ता हना, आं गुइमी निसाफ पचा कली ग्‍याइक्‍ताक्‍ङ हना, आं जोरी सत्रु आन कली क्‍येक्‍क लेत्‍नुङ। आं कली काइ मदाक्‍ब आन कली क्‍येक्‍क लेत्‍नुङ। \em येरमीया ४६:१०\em* \v 42 आं ब्रा आन कली ग्‍याइश्‍शा साइश्‍शो मुर आन हुशेमी गिल्‍नुङ। आं या लाइश्‍शो चां पाइश्‍शो आं जोरी सत्रु आन श्‍ये ब्‍वाइब खोदेंशो सेल्‍नुङ’ दे परमप्रभुमी देंत। \p \v 43 गे रागी रागी ङा मुरपुकी, ग्येरसीशो मेको आ मुर बाक्‍नीनी। मिनु नेल्‍लेमी परमप्रभु कली मान पने। मारदे हना मेकोमी आ गेय पाइब आन हुश आ क्‍येक्‍क लेप्‍ब। आ मुर आन कली मरिम्‍शो पाइब आन कली क्‍येक्‍क लेप्‍ब। मिनु मेको आन कली काइ मदाक्‍ब आन कली क्‍येक्‍क लेप्‍ब। मिनु मेकोमी आ मुर आन रागी कली लेंशा रिम्‍शो सेल्‍ब” दे मोसामी कुम्‍सो पाप्‍तु। \em रोमी १५:१०; ब्यवस्‍था २१:८; गन्‍ती ३५:३३-३४\em* \s1 मोसा आ नोले ङा अरेशो लोव़ \p \v 44 मिनु मोसा नु नून आ तौ यहोसु मुर आन ङोंइती एको कुम्‍सो ङा लोव़ नेंपाइक्‍ताक्‍स। \v 45 मिनु मोसामी इस्राएली नेल्‍ल आन कली एको लोव़ नेंपाइक्‍ने थुम्‍शा, \v 46 मेको आन कली “मुलाक्‍त गे इन कली आं देंशो लोव़ नेल्‍ल इन थुंम वोतीन। इन तमी तौ आन कली देनीन। गे मेको आन कली ‘मेको अरेशो लोव़ नेल्‍ल होस पा पचा माल्‍नीनी’ दे मतीन। \em ब्‍यवस्‍था ६:७\em* \v 47 मारदे हना एको इन कली आइक्‍च लोव़ ममाइ। एको इन ब्रोंइतीक बाक्‍ब। एको पशा, गेपुकी यर्दन शोक्‍शा इन के सेल्‍शो रागीम शुश नाक्‍त ब्रोंइनीनी” दे माइक्‍तीमी। \em लेवी १८:५\em* \s1 परमप्रभुमी मोसा कली लोव़ पशो \p \v 48 मिनु मेको नाक्‍ती परमप्रभु यावेमी मोसा कली \v 49 “गे अबारीम डांडा ङोंइसो। यरीको आ नेक्‍था मोआब रागीम बाक्‍शो नेबो डांडा ङोंइसो। मिनु गो इस्राएली आन कली गेशो कनान रागी नेल्‍ल कोव़ङो। \em गन्‍ती २७:१२; गन्‍ती ३३:४८\em* \v 50 मिनु दोपा इ लोक्‍ब हारून होर डांडाम बेक्‍मे नु आ किकी पिपी आ मुर आन बाक्‍तीक लमे, मोपा गे मेको इ ङोइश्‍शो डांडाम बेक्‍नेवे। मिनु बेक्‍शा इ किकी पिपी आन बाक्‍तीक लाइनेवे। \em गन्‍ती २०:२३-२९\em* \v 51 मारदे हना गे निक्‍शीमी जीन ङा गोरशो रागी मेरीबाथ-कादेशमी आं ब्‍वाक्‍कु आ नेक्‍था इस्राएली आन दातेमी आं कली थमा मसुइक्‍यीसी। आं कली टिचा माल्‍नीम, दे इस्राएली आन ङोंइती मकोंइथु, आं कली ठेयब मसेल्‍सी। \em गन्‍ती २०:१२-१३\em* \v 52 गे आं इस्राएली आन कली गेशो रागी ङोन रे ताप्‍तीवी हना यो, गे मेकेर लचा मताइनेवे” दे परमप्रभु यावेमी मोसा कली देंत। \c 33 \s1 मोसामी आसीक गेशो \r उत्‍पत्ती ४९:- \p \v 1 परमप्रभु आ मुर, मोसामी आ बेक्‍चा क्‍येङा ङोंइती इस्राएली आन कली मार आसीक गेप्‍तु देंशा हना \v 2 “परमप्रभु यावे सीनै रे जाक्‍शो बाक्‍ब। मेको सेइर रे पा आंइ ङोंइती ग्रूत। मेको पारान डांडा रे पा टल्‍केसाक्‍व। मेको नु लाख लाख आ मुर बाक्‍तेक्‍म। आ ग्‍युरा गे आंम मुर ङा ठेयब हुल बाक्‍तेक्‍म। \em न्‍यायाधीस ५:४\em* \v 3 थमा पा, मुर आन दातेमी आ मुर शुश दाक्‍शो मुर बाक्‍नीम। गे इन मुर नेल्‍ल आन कली कोव़ब बाक्‍तीनी। मेकोपुकी इन खोइल आ नेक्‍था गाक्‍शो बाक्‍तेक्‍म। इन देंशो नेल्‍ल पाम्‍तेक्‍म। \v 4 मोसामी आंइ कली इन अरेशो लोव़ ‘पचा माल्‍नीनी’ दे माइक्‍तु। मेको अरेशो लोव़ याकूब आ जात ङा मुर नेल्‍ल आन के दुम्‍त। \v 5 मिनु येशुरुन पिप का दुम्‍त। मुर आन ठेयब मुरपुकी बुक्‍तेक्‍म। मिनु इस्राएल आन थर थर नेल्‍ल ग्रुम्‍तेक्‍म। \em येशुरुन याकूब-इस्राएल कली मान पतीक नें बाक्‍ब।\em*\em प्रस्‍थान १५:१८; ब्‍यवस्‍था ३२:१५; प्रस्‍थान १९:७\em* \p \v 6 रूबेन आ मुर शुश मदुम्‍तेक्‍म हना यो, ब्रोंइशा बाक्‍ल, मबेक्‍ल” देंत। \p \v 7 मिनु यहूदा आ पर्बम मार देंशो बाक्‍त, देंशा हना “परमप्रभु यावे, यहूदा आ लोव़ नेनीन। मेको कली आ मुर आन बाक्‍तीक चाक्‍कीन। मेको कली सक्ति गेने। मेको आ जोरी सत्रु आन पर्बम मेको कली वारच पतीन” देंत। \v 8 मिनु लेवी आ पर्बम मार देंशो बाक्‍त, देंशा हना “गे लेवी कली इन थुम्‍मीम गेने। इन ऊरीम इन थमा सुइक्‍चा ङा गेय पाइब कली गेने। गे मेको कली मास्‍साहम नाक्‍ताक्‍नी। गे मेरीबा ङा ब्‍वाक्‍कुम मेको नु जीतीनी” देंत। \em प्रस्‍थान २८:३०; १सामुएल १४:४१; प्रस्‍थान १७:२,७; भजन संग्रह ९५:८\em* \v 9 मेकोमी आ आम आफ आस पर्बम “गो मेको आस कली ममिम्‍नुङ। मेकोमी आं खिं ङा मुर आन कली प्रोंइतु। आ तौ आन कली मतुइक्‍त। मारदे हना मेकोमी इन लोव़ टिप्‍तु। मिनु गे नु कबल पशो बाक्‍त। \em प्रस्‍थान ३२:२७-२९; मत्ती १०:३७\em* \v 10 मेकोपुकीमी याकूब कली इन पतीके लोव़ नु इस्राएली आन कली इन अरेशो लोव़ शेंनीम। मेकोपुकीमी इन ङोंइती धूप चोइनीम। इन कली इन चढ़ेतीके तार नेल्‍ल चोशा चढ़ेतीके चढ़ेनीम। \v 11 परमप्रभु यावे, गे मेको कली आसीक गेने। मेको आन गेय ताक्‍कीन। मेको कली काइ मदाक्‍ब आन कली नु आ जोरी सत्रु आन कली लेंशा मबोक्‍चा ङा पा खतम सेलीन” देंत। \p \v 12 मिनु बेन्‍यामीन आ पर्बम मार देंशो बाक्‍त, देंशा हना “परमप्रभु यावे आ दाक्‍शो महिंचा ङा पा नाइक्‍ब। नेल्‍ल क्‍येङा ठेयबमी मेको कली नाक्‍त रे कोव़ब। मेको आ दाक्‍शो मुर आ बला आस दातेम नाइक्‍ब” देंत। \v 13 मिनु योसेफ आ पर्बमी मार देंशो बाक्‍त, देंशा हना “परमप्रभु यावे आ रू आन कली आसीक गेवल। मेकोमी इर सरीङ नु उइ रागी ङा नेल्‍ल क्‍येङा रिम्‍शो तवल। \em उत्‍पत्ती ४९:२५\em* \v 14 नांम सिश्‍शो फल फुल तवल। महिना महिना ङा रिम्‍शो फल फुल तवल। \v 15 माइत पहाड ङा नेल्‍ल क्‍येङा रिम्‍शो अन्‍न नु गेना हना यो लीब डांडा ङा शुश बाली नाली तवल। \v 16 मेको रू ङा नेल्‍ल क्‍येङा रिम्‍शो सिश्‍शो शुश तवल। मिनु सीनै डांडाम बाक्‍ब आ दाक्‍शो तवल। मिनु मेको आसीक योसेफ आ पिया तार दुम्‍ल। \em प्रस्‍थान ३:२-४; उत्‍पत्ती ४९:२६\em* \v 17 मेको आ लोक्‍ब आन दाते ङा नेल्‍ल क्‍येङा ठेयब मुर, योसेफ आ पिया तार दुम्‍ल। मेको ङोंइती जरमेशो बाछा खोदेंशो बाक्‍ब। मेको ताइब बाक्‍ब। मेको आ ग्रोव़ ब्‍वाकी ङा ब्‍यफ आ ग्रोव़ खोदेंशो बाक्‍ब। मेकोमी जात जात ङा मुर आन कली खेरशा, रागी आ सुर सम्‍म नेप्‍ब। मेकोपुकी एफ्राइम आ लाख लाख ङा मुर नु मनस्‍से आ हजार हजार ङा मुर बाक्‍नीम” देंत। \em उत्‍पत्ती ४६:२०\em* \p \v 18 मिनु जबूलून आ पर्बम मार देंशो बाक्‍त, देंशा हना “जबूलून, लाङगा लशा ग्‍येरसो। मिनु इस्‍साकार इ ताम्‍बुम बाक्‍शा ग्‍येरसो। \v 19 मेकोपुकीमी जात जात ङा मुर आन कली डांडाम ब्रेत्‍नीम। मेकेर ठीक दुम्‍शो चढ़ेतीक चढ़ेनीम। मारदे हना मेकोपुकीमी समुन्‍द्र ङा शोंप नु बाल्‍वाम ख्रुइश्‍शो शोंप जाइ‍नीम” देंत। \p \v 20 मिनु गाद आ पर्बम मार देंशो बाक्‍त, देंशा हना “गाद कली सोशो बोशो दुम्‍शा ग्‍येरसो। गाद गुप्‍स खोदेंशो पा बाप्‍शा बाक्‍ब। मेकोमी गुइ नु पिया रेप्‍ब। \v 21 मेकोमी आंम कली नेल्‍ल क्‍येङा रिम्‍शो रागी योव़तु। मारदे हना मेको कली कप्‍तान आ भाग वोइश्‍शो बाक्‍त। मेको नेल्‍ल इस्राएली आन ङोंइती गाक्‍त। परमप्रभु यावेमी देंशो ठीक पतीके पाप्‍तु” देंत। \em गन्‍ती ३२:२९-३२\em* \p \v 22 दान आ पर्बम मार देंशो बाक्‍त, देंशा हना “दान बाशान रे प्रेक्‍शा, जाक्‍ब, गुप्‍स आ चाइक्‍ब बाक्‍ब” देंत। \p \v 23 मिनु नाप्‍ताली आ पर्बम मार देंशो बाक्‍त, देंशा हना “नाप्‍ताली, गे परमप्रभु यावे आ दाक्‍शो, आसीक ताइब बाक्‍नेवे। गे पच्‍छिम नु दक्‍खिन इ के सेलो” देंत। \p \v 24 मिनु आशेर आ पर्बम मार देंशो बाक्‍त, देंशा हना “मुर आन दातेमी नेल्‍ल क्‍येङा आसीक राइब आशेर बाक्‍ब। मेको आ लोक्‍बपुकीमी मेको कली दाक्‍तमेक्‍ल। मेको आ खोइल तेलम चिक्‍सेक्‍ल। \v 25 इ आग्‍लोपुकी फलाम नु कांसा के बाक्‍नीम। इ नाक्‍त दोदेंशो बाक्‍मे इ सक्ति यो मोदेंशोन बाक्‍ल” देंत। \p \v 26 मिनु “येशुरुन आ परमप्रभु खोदेंशो सुइ मबाक्‍ब। मेको इ कली वारच पाइक्‍चा कली स्‍वर्ग रे पीब। मेको सरीङ मेर रे मान पचा पुंइसीशा पीब। \em येशुरुन याकूब-इस्राएल कली मान पतीक नें बाक्‍ब। आ अर्थ ठीक पाइब बाक्‍ब।\em*\em ब्‍यवस्‍था ३२:१५\em* \v 27 साइ नेसी ङा परमप्रभु ख्रुइश्‍शा बाक्‍तीक बाक्‍ब। इन ङोंइती इन जोरी सत्रु आन हुल कली खेरतु। मिनु मेको आन पर्बम खतम सेलीन, देंत। \v 28 मोपतीके इस्राएली मारेइ मदुम्‍थु, रिम्‍शो पा बाक्‍ब। याकूब आ बाक्‍तीकेमी श्‍येत मजाइनीम। मेको अन्‍न नु अङगुर आ रागीमी सीत यीब। \em लेवी २५:१८; १राजा ५:५; भजन संग्रह ६८:२७-२८; यसैया ५१:१-२; उत्‍पत्ती २७:२८\em* \v 29 गे इस्राएली, ग्‍येरसीने। परमप्रभु यावेमी प्रोंइचा पुंइसीशो इन खोदेंशो जात सु बाक्‍बा? परमप्रभु यावे इन कली वारच पाइब नु तेक्‍तीक बाक्‍ब। मेको इन ग्रातीक तरवार बाक्‍ब। इन जोरी सत्रु इन ङोंइती बाप्‍नीम। मिनु गे मेको आन चीमी थेक्‍शा गाक्‍नीनी” दे आसीक गेशा, देंत। \em ब्‍यवस्‍था ४:७-८; भजन संग्रह ३३:१२; भजन संग्रह १४४:१५\em* \c 34 \s1 मोसा बेक्‍शो \p \v 1 मिनु नोले मोसा मोआब रे यरीको आ नेक्‍था बाक्‍शो नेबो डांडा रे पिस्‍गा डांडा ङोंइसाक्‍व। मेको यरीको एर बाक्‍ब। परमप्रभु यावेमी मेको कली गिलाद रागी नेल्‍ल दान सम्‍म कोंइताक्‍व। \em ब्‍यवस्‍था ३:२७\em* \v 2 नाप्‍ताली आ रागी नेल्‍ल, एफ्राइम नु मनस्‍से, यहूदा आ रागी नेल्‍ल पच्‍छिम गे ङा समुन्‍द्र सम्‍म, \v 3 नेगेब नु दिंम, मेको यरीको ङा दिंम बाक्‍ब। खजूर रवा आ सहर यरीको रे सोआर सम्‍म कोंइताक्‍व। \em इतिहास २८:१५\em* \v 4 मिनु परमप्रभु यावेमी मेको कली “इन चच युइ आन कली गेनुङ, दे अब्राहाम इसहाक नु याकूब नु कसम जशो रागी एकोन बाक्‍ब। गो एको इ कली कोंइतन। तन्‍न गे मेकेर लचा मताइनेवे” देंत। \em उत्‍पत्ती १२:७\em* \v 5 मिनु परमप्रभु यावेमी आ देंशो खोदेंशो पा परमप्रभु यावे आ गेय पाइब मोसा मोआब रागीम बेक्‍त। \em ब्‍यवस्‍था ३२:५०\em* \v 6 मिनु परमप्रभुमी मोसा कली मोआब रागी बेथ-पेओर आ ङोंइती दिंम कामी थिम्‍तु। तन्‍न मुल सम्‍म मोसा आ तुरस सुइमी मतुइक्‍नीम। \v 7 मोसा बेक्‍मेनु, मेको सहे का २१ बर्स दुम्‍शो बाक्‍त। मेको आ मिक्‍च ब्राब्रा मदुम्‍शो बाक्‍त। आ बोल यो मग्‍युम्‍शो बाक्‍त। \em ब्‍यवस्‍था ३१:२\em* \v 8 मोआब ङा दिंमम इस्राएलीपुकीमी ३० नाक्‍त सम्‍म मोसा आ पर्बम रोंका पाम्‍तेक्‍म। नोले मोसा आ पर्बम रोंका पतीक नाक्‍त नुप्‍त। \p \v 9 मिनु नून आ तौ यहोसु रुप्‍तीक तुइक्‍तीक सोक्‍तीम ब्रीशो बाक्‍त। मारदे हना मोसामी आ गुइ मेको आ तार वोइश्‍शो बाक्‍त। मिनु परमप्रभु यावेमी मोसा कली माइश्‍शो खोदेंशो पा इस्राएलीपुकीमी यहोसु कली टिम्‍तेक्‍म। \em गन्‍ती २७:१८-२३; १तिमोथी ४:१४; २तिमोथी १:६\em* \p \v 10 मेना रे मुल सम्‍म इस्राएली आन दातेमी मोसा खोदेंशो परमप्रभु यावे आ लोव़ पाइब सुइ मग्रूम। परमप्रभु यावेमी मेको कली थमा पा तुइक्‍बाक्‍त। \em प्रस्‍थान ३३:११; गन्‍ती १२६-८; १कोरिन्‍थी १३:१२\em* \v 11 मिनु परमप्रभु यावेमी मेको कली इजीप्‍त रागीमी चिन्‍ड नु छक लाक्‍चा ङा गेय पथ सोइक्‍ताक्‍व। मोदेंशो मुल सम्‍म सुइम मपावो मोसामी फाराओ, आ गेय पाइब नु रागी ङा मुर नेल्‍ल आन ङोंइती कोंइताक्‍व। \v 12 मिनु मेकोमी इस्राएली आन दातेमी सक्तिम पाइश्‍शो गेय नु हिंचा ङा गेय कोंइशो बाक्‍त।