\id RUT \ide UTF-8 \h Ruti xa Taruxui \toc1 Ruti xa Taruxui \toc2 Ruti \toc3 Rut \mt Ruti xa Taruxui \imt Masenyi nde yi Kitaabui xa fe ra \ip Yi kitaabui findixi taruxui di nan na ginɛ firin xa fe ra. Ginɛ nde nun a xa mɔri nan keli e xɔnyi Isirayila bɔxi ma, e tunu Mowaba bɔxi ma. Mɛnni, na xɛmɛ nun a xa di xɛmɛ firinyie naxa faxa. Na kaaɲɛ ginɛ nun a xa die xa ginɛe naxa lu naa e keren setareɲa kui. A raɲɔnyi, na kaaɲɛ ginɛ naxa natɛ tongo a xa gbilen a xɔnyi. A xa mamadi Ruti naxa bira a fɔxɔ ra xanunteya xa fe ra. E to so Isirayila bɔxi ma e xa sunnunyi kui, Alatala naxa kaabanakoe nde raba naxan a masenma a tɔɔrɔmixie xanuma. A naxa mɛɛni na ginɛ firinyie ma a fanyi ra, alako e naxa lu setareɲa kui e kerenyi ma. \ip Yi taruxui nɔma limaniya fide to mixie ma, naxee nɔma a maɲɔxunde a Ala bara nɛɛmu e ma. Xa mixi bira Ala fɔxɔ ra, e a sago rabama, Ala mu nɛɛmuma e ma fefe ma. Tɔɔrɛ nde nɔma e lide, kɔnɔ Alatala nɔma na tɔɔrɛ mafindi fe fanyi ra. Yi taruxui fɔlɛ makinikini, kɔnɔ a raɲɔnyi a Ala sɛnbɛ nun a xa xanunteya masenma won bɛ. Ala xa won mali na kolonde won ma duniɲɛigiri kui. Amina. \imte Ruti xa Taruxui \c 1 \s Elimeleki xa denbaya tunufe Mowaba \p \v 1 Alatala xa kiitisae xa waxati, kaamɛ din nɛ Isirayila bɔxi ra. Xɛmɛ nde naxa keli Bɛtɛlɛɛmu, naxan nu na Yudaya bɔxi ma. A naxa tunu Mowaba bɔxi ma, a tan, a xa ginɛ, nun a xa di firinyie. \v 2 Na xɛmɛ xili Elimeleki, a xa ginɛ Nowemi, a xa die, Maxalɔn nun Kiliyon. E fatan Efarata xabilɛ nan ma. E naxa sa sabati Mowaba bɔxi ma. \p \v 3 Na tɛmui Nowemi xa mɔri Elimeleki naxa faxa. Nowemi naxa lu naa fa, a nun a xa di firinyie. \v 4 Na di firinyie naxa Mowaba ginɛe dɔxɔ. Ginɛ singe xili Oropa, a firin nde Ruti. E naxa lu mɛnni han ɲɛ fu. \v 5 Na xanbi Maxalɔn nun Kiliyon fan naxa faxa. Nowemi naxa lu naa fa a keren. Xɛmɛ mu na, di mu na. \p \v 6 Nowemi to a mɛ a Alatala bara a xa ɲama mali baloe fe ra, \v 7 Nowemi nun a xa die xa ginɛ firinyie naxa keli Mowaba bɔxi ma, e nu sabatixi dɛnnaxɛ. E to kira li naxan sigama Yudaya bɔxi ma, \v 8 Nowemi naxa a fala a xa die xa ginɛe bɛ, «Wo xa gbilen wo ngae xɔnyi. Alatala xa hinnɛ wo ra, alɔ wo a rabaxi n tan nun n ma die bɛ ki naxɛ. \v 9 Alatala xa xɛmɛ fi wo ma, wo sabatima naxan xɔn bɔɲɛsa kui.» Nowemi naxa findigilin e ma, kinikini naxa e rawa. \p \v 10 E naxa a fala a bɛ, «Ade, na mu lanma. Won birin xa siga i bɔnsɔɛ yire.» \v 11 Nowemi naxa e yaabi, «N ma mamadie, wo xa gbilen. Munfe ra wo wama birafe n fɔxɔ ra? N tan nɔma di gbɛtɛe baride sɔnɔn wo dɔxɔma naxee xɔn? \v 12 N ma mamadie, fo wo xa gbilen wo xɔnyi. N bara fori. N mu nɔma xɛmɛ gbɛtɛ sɔtɔde sɔnɔn. Hali n sa xɛmɛ gbɛtɛ sɔtɔ to, n fa di bari to kɔɛ ra, \v 13 wo nɔma na di mɛmɛde han a mɔ wo fa dɔxɔ a xɔn ma? Wo nɔma na ra? N ma mamadie, wo mu nɔma na ra. Na xɔrɔxɔ. Wo nɔma tondide xɛmɛ gbɛtɛ bɛ, han n ma die mɔ? Alatala naxan nagirixi n ma, a xɔrɔxɔ dangife wo xa tɔɔrɛ ra. Alatala bara n tɔɔrɔ ki fanyi.» \p \v 14 Na kui Oropa nun Ruti man naxa wa fɔlɔ. Oropa naxa findigilin Nowemi ma, a fa gbilen a xɔnyi, kɔnɔ Ruti tan naxa kankan Nowemi ma. \v 15 Nowemi naxa a fala a bɛ, «Ruti, Oropa bara gbilen a xa mixie xɔnyi. A bara gbilen a xa diinɛ ma. I tan fan, i xa bira a fɔxɔ ra.» \v 16 Ruti naxɛ, «I naxa n karaxan n xa gbilen i fɔxɔ ra. I naxa n keri. I nu siga dɛdɛ, n fan sigama mɛnni nɛ. Won sabatima nɛ yire keren. I xa mixie findima n ma mixie nan na. I Marigi Ala findima n fan Marigi nan na. \v 17 N luma i sɛɛti ma han i faxa, n fa ragata i xa gaburi sɛɛti ma. Xa n i bɛɲin, Alatala xa i haakɛ mini n i. Saya gbansan xa won nafatan.» \p \v 18 Nowemi to a kolon, Ruti xa natɛ mu masarama, a naxa dundu. \v 19 E firin naxa ti kira xɔn ma han Bɛtɛlɛɛmu. E to so taa kui, ɲama naxa tɛrɛnna e tofe ra. Ginɛe nu fa maxɔrinyi ti, «Nowemi nan ya?» \v 20 Nowemi nu fa e yaabi, «N mu xilima Nowemi sɔnɔn. Wo xa n xili Mara, barima Ala Sɛnbɛma bara n ma duniɲɛigiri raxɔrɔxɔ n ma.» («Nowemi» wama a falafe nɛ «a ɲɔxun.» «Mara» wama a falafe nɛ «a xɔnɔ.») \v 21 «N siga sigama, n nun fe fanyi nan siga, kɔnɔ Alatala bara n nagbilen n bɛlɛxɛ igeli ra. Munfe ra wo n xilima Nowemi? Alatala Sɛnbɛma bara ti n kanke, a bara ɲaxankatɛ dɔxɔ n ma.» \p \v 22 Nowemi gbilen a xɔnyi na ki nɛ, a tan nun a xa di xa ginɛ Ruti Mowabaka. E soxi Bɛtɛlɛɛmu funden maniyɛ xaba tɛmui nɛ. \c 2 \s Boosu Ruti malife \p \v 1 Sɛnbɛma nde nu na Isirayila bɔxi ma, naxan xili Boosu. A fatan Elimeleki xabilɛ nan na. \v 2 Ruti Mowabaka naxa a fala Nowemi bɛ, «N wama sigafe xɛ ma funden maniyɛ dɔnxɔɛe matongode. Tɛmunde n xɛ kanyi nde toma naxan hinnɛma n na.» Nowemi naxɛ, «Awa n ma mamadi, i n lima be.» \p \v 3 Ruti naxa siga funden maniyɛ dɔnxɔɛe matongode xɛ walikɛe xanbi ra. Alatala naxa a ragiri, a xa a xun ti Boosu, Elimeleki xabilɛ mixi nde xa xɛ ra. \v 4 Na waxati Boosu nu baxi sode keli Bɛtɛlɛɛmu. A naxa a xa walikɛe xɛɛbu, «Wo nu wali, Alatala xa wo ratanga.» E naxa a ratin, «Amina, Alatala xa barakɛ fi i fan ma.» \v 5 Boosu naxa maxɔrinyi ti walikɛe xunyi ma, «Nde na na sungbutunyi ra?» \v 6 A naxa a yaabi, «Na sungbutunyi Mowabaka na a ra, naxan fa Nowemi matide keli Mowaba bɔxi ma. \v 7 A mayandi nan ti a xa funden maniyɛ dɔnxɔɛe matongo walikɛe xanbi ra. Kafi a fa gɛɛsɛgɛ, han yakɔsi a na walife, fo a to a malabufe yi ki bage bun ma.» \p \v 8 Na tɛmui Boosu naxa a fala Ruti bɛ, «N ma di, i tuli mati. I xa lu be n ma walikɛ ginɛe xanbi ra. Hali i mu siga xɛ gbɛtɛ ma funden maniyɛ dɔnxɔɛe matongode. \v 9 E na siga xɛ naxan ma, i fan xa bira e fɔxɔ ra. N bara ɲungui lu n ma xɛmɛe ma, e naxa i tɔɔrɔ. Xa ye xɔli i suxu, i xa siga ye minde, walikɛe xa ye naxan saxi fɛɲɛ kui.» \p \v 10 Ruti naxa a igoro bɔxi ma ɲɛlɛxinyi saabui ra, a fa a fala, «N tan, beka mu n na, kɔnɔ i bara hinnɛ n na. I hinnɛxi n na munfe ra?» \v 11 Boosu naxa a yaabi, «Mixie bara a fala n bɛ, i naxan nabaxi i mama bɛ kafi i xa mɔri naxa faxa. E naxɛ, i bara i baba yo, i nga yo, nun i baride, i bara a birin bɛɲin, i fa siga mixie xɔnyi i mu dɛnnaxɛ kolon. \v 12 Ala xa i baraayi. Isirayila Marigi Ala xa i sare rakamali, i xaxili tixi Marigi naxan na.» \v 13 Ruti naxa a fala Boosu bɛ, «N ma mangɛ, i bara hinnɛ n na, i bara nde ba n ma tɔɔrɛ ra. I xa wɔyɛnyi bara so n tan i xa konyi bɔɲɛ kui, na binyɛ gbo n tan bɛ.» \p \v 14 E dɛge waxati Boosu naxa a fala Ruti bɛ, «Fa be, i xa taami nun bɔrɛ nde don.» Ruti naxa dɔxɔ walikɛe fɛ ma. Boosu naxa funden maniyɛ gilinxi nde so a yi ra. A naxa na don han a luga, a fa a dɔnxɔɛ ragata. \v 15 A man to siga funden maniyɛ matongode, Boosu naxa yaamari fi a xa walikɛe ma. A naxɛ, «Hali a so a xabatare fan xɔɔra, wo naxa sɔnxɔ a ma. \v 16 Wo na funden maniyɛ raxiri, wo xa nde lu naa, a xa na fan matongo. Hali wo mu sese fala a bɛ.» \p \v 17 Ruti naxa wali han nunmare. A to gɛ walide, a naxa funden maniyɛ bɔnbɔ, a konbo ya firin nan sɔtɔ. \v 18 Ruti to so na birin na taa kui, a naxa a masen Nowemi bɛ. A donse naxan don Boosu yire, a naxa na dɔnxɔɛ fan so Nowemi yi ra. \v 19 Nowemi naxa Ruti maxɔrin, «I walixi xɛ mundun ma to? I yi funden maniyɛ matongoxi minden? Ala xa na mixi baraayi naxan hinnɛxi i ra.» Ruti naxa a birin ya maxaran a mama bɛ. A man naxa a fala, «Mixi naxan n malixi, a xili nɛ Boosu.» \v 20 Nowemi naxa a fala a xa di xa ginɛ bɛ, «Ala xa a baraayi, Ala naxan mu a xa saatɛ fanyi kanama, a fa hinnɛ a xa mixie ra naxee na duniɲa a nun naxee na aligiyama. Yi xɛmɛ lanxi won xabilɛ mixi nde nan ma. Won xabilɛ ratangama nan a ra.» \p \v 21 Ruti Mowabaka naxa a yaabi, «Na xɛmɛ naxɛ, a n xa wakili a xa walikɛe fɔxɔ ra han funden maniyɛ xabɛ xa ba a ra.» \v 22 Nowemi naxa a fala a xa di xa ginɛ bɛ, «N ma di, a lanma i xa bira a xa walikɛ ginɛe fɔxɔ ra, alako mixi yo naxa i tɔɔrɔ xɛ gbɛtɛe ma.» \p \v 23 Na kui Ruti naxa lu Boosu xa walikɛ ginɛe fɔxɔ ra han funden maniyɛ nun mɛngi maniyɛ xabɛ naxa ɲɔn. Ruti sabati Nowemi xɔnyi, na ki nɛ. \c 3 \s Ruti nun Boosu xa lanyi \p \v 1 Nowemi naxa a fala a xa di xa ginɛ bɛ, a naxɛ, «Ruti, n wama i xa xɛmɛ taa fanyi sɔtɔ. \v 2 I a kolon, Boosu, i sa walixi naxan xɔnyi nun a xa walikɛ ginɛe ra, won xabilɛ nan a ra. To nunmare ra, Boosu sigama lonyi ma funden maniyɛ bɔnbɔde. \v 3 I naxan nabama, i xa i yailan a fanyi ra. I xa i maxa, i labundɛ sa i ma, i i maxiri dugi fanyi ra. Na tɛmui i xa siga lonyi yire. I i ya manɔxun Boosu ma han a xa gɛ a dɛgede. \v 4 A na so a sade, i xa a mato a saxi dɛnnaxɛ. A na xi, i xa a xa dugi ba a sanyie ma, i i sa a san labe ra. A fama i rabafe falade i bɛ.» \v 5 Ruti naxa a yaabi, «Awa, n a birin nabama nɛ alɔ i a falaxi ki naxɛ.» \p \v 6 Na tɛmui Ruti naxa siga na lonyi ma. A mama naxan falaxi a bɛ, a naxa na raba. \v 7 Boosu to gɛ a dɛgede, a naxa a sa funden maniyɛ kuruxi fɛ ma ɲɛlɛxinyi kui. Ruti naxa a maso a ra dɔyin dɔyin, a dugi ba a sanyie ma, a fa a sa a san labe ra. \v 8 Kɔɛ tagi, Boosu naxa xunu, a naxa ginɛ to a san labe ra. \v 9 A naxa a maxɔrin, «Nde a ra?» Ruti naxa a yaabi, «I xa konyi nan n na. N xili Ruti. N faxi nɛ, xa i nɔma n futide, barima muxu xabilɛ ratangama na i ra.» \p \v 10 Boosu naxa a masen a bɛ, «N ma di, Ala xa i baraayi. Yi hinnɛ fan i xa hinnɛ singe bɛ, barima i mu sigaxi sɛgɛtala se kanyi fɔxɔ ra, i mu sigaxi sɛgɛtala setare fɔxɔ ra. \v 11 N ma di, xanmɛri yo naxa lu i yi ra. N a birin nabama nɛ i bɛ i naxan maxɔrinxi, barima ɲama birin a kolon ginɛ fanyi nan i ra. \v 12 I bara nɔndi fala. N tan, wo xabilɛ ratangama nan n na, kɔnɔ xabilɛ ratangama gbɛtɛ na naxan makɔrɛ i ra n tan bɛ. \v 13 Kɔɛ radangi be to. Gɛɛsɛgɛ, xa na mixi tin i ratangade, awa. Xa a mu tin, n tan i ratangama nɛ. N bara n kali Alatala ra! I xa xi be han kuye xa iba.» \p \v 14 Ruti naxa a sa Boosu san labe ra han subaxɛ ma. A naxa keli beenun soge xa te, barima Boosu mu nu wama mixi xa a kolon yi ginɛ nu na lonyi ma. \v 15 A naxa a fala a bɛ, «I xa mafelenyi tongo, a dɛ suxu.» Ruti to a xa mafelenyi dɛ suxu, Boosu naxa funden maniyɛ konbo ya keren sa a kui. Boosu naxa Ruti rate na kote ma, Ruti fa siga taa kui. \p \v 16 A naxa gbilen a mama Nowemi xɔnyi. Nowemi naxa a maxɔrin, «N ma mamadi, fe bara dangi a fanyi ra?» Ruti naxa a ya maxaran Boosu naxan birin nabaxi a bɛ. \v 17 A naxɛ, «A bara yi funden maniyɛ konbo ya keren fi n ma. A naxɛ n bɛ, ‹I mu gbilenma i mama xɔnyi i bɛlɛxɛ igeli.›» \v 18 Nowemi naxa a fala a bɛ, «N ma mamadi, i xa lu be han won xa a kolon yi fe raɲɔnma ki naxɛ. Na xɛmɛ mu a raxarama, fo yi fe xa yailan to yati nɛ.» \c 4 \s Boosu Ruti futife \p \v 1 Boosu naxa siga taa naadɛ ra, taakae malanma dɛnnaxɛ, a dɔxɔ. Na xabilɛ ratangama, Boosu nu naxan xa fe falama, na naxa fa. Boosu naxa a fala a bɛ, «N ba, fa i magoro be.» A naxa fa, a dɔxɔ. \v 2 Boosu man naxa a fala taa kuntigi fu bɛ, «Wo fa, wo wo magoro be.» E to dɔxɔ, \v 3 Boosu naxa a masen na xabilɛ ratangama bɛ, «Nowemi, naxan kelixi Mowaba, a wama Elimeleki xa bɔxi matife. I a kolon, Elimeleki won taara na a ra. \v 4 N nu wama i xa kolon sɔtɔ na fe ma, i xa na bɔxi xun sara taakae nun taa kuntigie ya xɔri. Xa i nɔma a xun sarade, i xa a raba. Xa i mu nɔma na ra, a fala n bɛ, alako n xa a kolon, barima mixi gbɛtɛ mu nɔma a xun sarade fo i xa i xui fi. N tan nan i xanbi ra.» Na xɛmɛ naxa a yaabi, «N a xun sarama nɛ.» \p \v 5 Na tɛmui Boosu naxa yi wɔyɛnyi sa na fari, a naxɛ, «I nɛ yi bɔxi sarama lɔxɔɛ naxɛ Nowemi nun Ruti Mowabaka ma, i man xa na kaaɲɛ ginɛ fan dɔxɔ, alako faxamixi xili naxa lɔɛ na bɔxi xun ma.» \v 6 Na xabilɛ ratangama naxa a yaabi, «Na kui n mu nɔma a xun sarade, xa na mu a ra n yɛtɛ kɛ kanama nɛ. I xa a xun sara, n tan mu nɔma.» \v 7 Singe ra Isirayila bɔxi ma, xa mixi nde nu wama lanyi xirife, fo a xa sankiri ba, a xa a so a boore yi ra. Na nan a masenma lanyi bara gɛ xiride. \v 8 Na kui, na xabilɛ ratangama to a fala Boosu bɛ, «I xa na bɔxi xun sara i yɛtɛ bɛ,» a naxa a xa sankiri ba, a a so Boosu yi ra. \p \v 9 Na dangi xanbi Boosu naxa a masen taa kuntigie nun ɲama bɛ, «Wo bara findi seedee ra to. Elimeleki, Kilɔn, nun Maxalɔn xa see, n bara e birin sara Nowemi ma. \v 10 Maxalɔn xa ginɛ, Ruti Mowabaka, n bara na fan dɔxɔ alako faxamixi xili naxa lɔɛ a xa bɔxi xun ma, a xabilɛ nun a xa taa mixie naxa nɛɛmu a xa fe ma. To wo bara findi yi fe seedee ra.» \v 11 Ɲama nun kuntigie naxa a yaabi, «Muxu bara tin findide seedee ra! Muxu bara Alatala maxandi yi ginɛ bɛ naxan sofe i xɔnyi. \q Alatala xa a lu alɔ Raxele nun Leya naxee bara die sɔtɔ, \q e findi Isirayila ɲama ra. \q Alatala xa sɛnbɛ fi i ma Efarata xabilɛ ya ma. \q Alatala xa xili xungbe fi i ma Bɛtɛlɛɛmu taa kui. \q \v 12 Alatala xa di gbegbe fi i ma yi sungbutunyi saabui ra. \q Alatala xa wo xa die findi denbaya ra alɔ Peresi xa denbaya, \q Peresi naxan Tamari barixi Yuda bɛ.» \p \v 13 Na tɛmui, Boosu naxa Ruti xa futi xiri. E to lu yire keren, Alatala naxa a ragiri Ruti xa tɛgɛ, a di sɔtɔ. \v 14 Na kui ginɛe naxa a fala Nowemi bɛ, «Ala tantu, barima Alatala bara xabilɛ ratangama fi i ma. Isirayilakae xa tantui rasiga Ala ma! \v 15 Yi di fama mɛɛnide i ma, a i kantama i xa ɲɛlɛxɛforiɲa kui. I xa mamadi Ruti, naxan yi di sɔtɔxi i bɛ, a fan i xanuma, a tide gbo i bɛ dangi di solofere ra.» \p \v 16 Nowemi naxa na diyɔrɛ tongo, a a sa a kanke ma, a findi a mɛɛnima ra. \v 17 Nowemi dɔxɔboore ginɛe naxa xili sa yi diyɔrɛ xun ma, a falafe ra, «Nowemi bara di sɔtɔ, a xili Obedo.» Obedo xa di nan Yisayi ra. Yisayi xa di nan Dawuda ra. \p \v 18 Peresi xa taruxui nan ya: \q Peresi naxa Heseron sɔtɔ. \q \v 19 Heseron naxa Rami sɔtɔ. \q Rami naxa Aminadabo sɔtɔ. \q \v 20 Aminadabo naxa Naxason sɔtɔ. \q Naxason naxa Salimon sɔtɔ. \q \v 21 Salimon naxa Boosu sɔtɔ. \q Boosu naxa Obedo sɔtɔ. \q \v 22 Obedo naxa Yisayi sɔtɔ. \q Yisayi naxa Dawuda sɔtɔ.