\id MAT - Revised Susu Gospels \ide UTF-8 \h Matiyu \toc1 Inyila Isa Annabi Matiyu naxan sɛbɛxi \toc2 Matiyu \mt Inyila Isa \mt Annabi Matiyu naxan sɛbɛxi \imt Masenyi nde yi Kitaabui xa fe ra \ip Kitaabui naxan xili «Inyila Isa,» a dɔxɔ naani na a ra. Namiɲɔnmɛ naani nan taruxuie sɛbɛ Ala Xaxili Sɛniyɛnxi saabui ra naxee lanxi Inyila Isa nan ma. E xili nɛ Matiyu, Maraki, Luki, nun Yaya. \ip Isa keli xanbi duniɲa, Annabi Matiyu naxa yi Kitaabui sɛbɛ, a xa Isa xa duniɲɛigiri birin masen alako mixie xa a kolon, a Isa findixi Ala xa Mixi Sugandixi nan na. A a sɛbɛ Girɛki xui nɛ, kɔnɔ muxu bara a madangi Soso xui alako Sosoe fan xa nɔ a fahaamude. \ip Isa xa kaabanako gbegbe sɛbɛxi yi Kitaabui kui alako mixie xa a sɛnbɛ kolon, Ala sɛnbɛ naxan fixi a ma. A furemae rayalan nɛ, a ɲinnɛ ragbilen mixie fɔxɔ ra. Annabi Matiyu bara wa mixie xa Isa xa kawandie fan kolon. Isa to mixie xaran Ala xa masenyi ra, e naxa a kolon, a a nɔndi yati yati nan masenma. A dɔnxɔɛ ra, yi Kitaabui Isa faxa ki nan dɛntɛgɛ sama nun a keli ki faxɛ ma. \ip Na birin nɔma fahaamui fide won ma, won xa a kolon nde na Isa ra. Won lɔnni naxan sɔtɔma yi Kitaabui kui, a nɔma won malide won ma duniɲɛigiri kui, a man nɔma won malide aligiyama. Ala xa a lu won xaxili ma. Amina. \imte Inyila Isa \imte Annabi Matiyu naxan sɛbɛxi \cl Sora \c 1 \s Isa benbae \r (Luki 3:23-38) \p \v 1 Isa, Ala xa Mixi Sugandixi naxan fatan Dawuda nun Iburahima bɔnsɔɛ ra, a benbae xilie nan yi ki: \q \v 2 Iburahima naxa Isiyaga sɔtɔ. \q Isiyaga naxa Yaxuba sɔtɔ. \q Yaxuba naxa Yuda nun a taarae nun a xunyae sɔtɔ. \q \v 3 Yuda naxa Peresi nun Sera sɔtɔ, Tamari xa die. \q Peresi naxa Xesiron sɔtɔ. \q Xesiron naxa Arami sɔtɔ. \q \v 4 Arami naxa Aminadabo sɔtɔ. \q Aminadabo naxa Naxason sɔtɔ. \q Naxason naxa Salimon sɔtɔ. \q \v 5 Salimon naxa Boosu sɔtɔ, Raxabi xa di. \q Boosu naxa Obedo sɔtɔ, Ruti xa di. \q \v 6 Obedo naxa Yisayi sɔtɔ. \q Yisayi naxa Dawuda sɔtɔ. \b \q Mangɛ Dawuda naxa Sulemani sɔtɔ \q Uriya xa ginɛ saabui ra. \q \v 7 Sulemani naxa Robowami sɔtɔ. \q Robowami naxa Abiya sɔtɔ. \q Abiya naxa Asa sɔtɔ. \q \v 8 Asa naxa Yehosafati sɔtɔ. \q Yehosafati naxa Yehorami sɔtɔ. \q Yehorami naxa Yusiya sɔtɔ. \q \v 9 Yusiya naxa Yotami sɔtɔ. \q Yotami naxa Axasi sɔtɔ. \q Axasi naxa Xesekiya sɔtɔ. \q \v 10 Xesekiya naxa Manasi sɔtɔ. \q Manasi naxa Amon sɔtɔ. \q Amon naxa Yosiya sɔtɔ. \q \v 11 Yosiya naxa Yekoniya nun a xunyae sɔtɔ, \q Isirayilakae xaninxi Babilɔn tɛmui naxɛ. \b \q \v 12 E to siga Babilɔn, Yekoniya naxa Salatiyeli sɔtɔ. \q Salatiyeli naxa Sorobabeli sɔtɔ. \q \v 13 Sorobabeli naxa Abiyudi sɔtɔ. \q Abiyudi naxa Eliyakimi sɔtɔ. \q Eliyakimi naxa Asoro sɔtɔ. \q \v 14 Asoro naxa Sadɔki sɔtɔ. \q Sadɔki naxa Aximi sɔtɔ. \q Aximi naxa Eliyudi sɔtɔ. \q \v 15 Eliyudi naxa Eleyasari sɔtɔ. \q Eleyasari naxa Matan sɔtɔ. \q Matan naxa Yaxuba sɔtɔ. \q \v 16 Yaxuba naxa Yusufu sɔtɔ. \q Yusufu naxa Mariyama dɔxɔ. \q Mariyama nan findi Isa nga ra, \q naxan xili Ala xa Mixi Sugandixi. \b \p \v 17 A birin nalanxi benba dɔxɔ fu nun naani, keli Iburahima ma sa dɔxɔ Dawuda ra. A birin nalanxi benba dɔxɔ fu nun naani, keli Dawuda ma, han Isirayilakae siga tɛmui naxɛ Babilɔn. A birin nalanxi benba dɔxɔ fu nun naani, keli Isirayilakae siga tɛmui ma Babilɔn, han a sa dɔxɔ Ala xa Mixi Sugandixi xa waxati ra. \s Isa bari ki naxɛ \r (Luki 1:26-38, 2:1-7) \p \v 18 Ala xa Mixi Sugandixi Isa xa bari raba yi ki nɛ: Yusufu nu bara Isa nga Mariyama xa kote dɔxɔ, kɔnɔ beenun e xa kafu, Mariyama naxa tɛɛgɛ Ala Xaxili Sɛniyɛnxi xa kaabanako saabui ra. \v 19 A xa mɔri Yusufu to findixi tinxintɔɛ ra, a mu nu waxi Mariyama xili kanafe. A naxa natɛ tongo e xa fatan gundoɲɔxɔɲa kui. \v 20 A nu a maɲɔxunma na fe ma tɛmui naxɛ, Marigi xa malekɛ nde naxa mini a ma xiye kui, a a masen a bɛ, «Yusufu, i tan naxan kelixi Dawuda bɔnsɔɛ, i naxa gaaxu i xa ginɛ Mariyama futife ra, barima a tɛɛgɛxi di naxan ma, a fatanxi Ala Xaxili Sɛniyɛnxi xa kaabanako nan na. \v 21 Mariyama fama di xɛmɛ nan baride. I xa a xili sa Isa, barima a tan nan fama a xa ɲama rakiside e xa yunubie ma.» \p \v 22 Na birin naba nɛ alako Marigi naxan masen namiɲɔnmɛ saabui ra, a xa kamali alɔ a sɛbɛxi Kitaabui kui ki naxɛ, \q \v 23 «Ginɛdimɛdi tɛɛgɛma nɛ, a di xɛmɛ bari. \q E a xili falama nɛ Emanuwɛli.» \m Na nan na ki, «Ala na won ya ma.» \p \v 24 Yusufu to xunu, a naxa Marigi xa malekɛ xa yaamari rabatu, a a xa ginɛ xa futi xiri. \v 25 Kɔnɔ a mu a kolon ginɛ ra han Mariyama xa di xɛmɛ bari xanbi. A naxa na di xili sa Isa. \c 2 \s Karamɔxɔe Isa binyafe \p \v 1 Isa bari Bɛtɛlɛɛmu taa nan kui, Yudaya bɔxi ma, mangɛ Herode xa ɲamanɛ. Na waxati, karamɔxɔ ndee naxa fa Darisalamu keli sogetede biri ra, \v 2 e naxa maxɔrinyi ti, e naxɛ, «Yuwifie xa mangɛ naxan baxi baride, a na minden? Muxu faxi nɛ muxu xa fa suyidi a bɛ, barima muxu bara a xa tunbui to sogetede biri.» \v 3 Mangɛ Herode to na fe mɛ, a tan nun Darisalamuka birin naxa kɔntɔfili. \v 4 A naxa sɛrɛxɛdubɛ kuntigie nun sɛriyɛ karamɔxɔe malan, a xa e maxɔrin Ala xa Mixi Sugandixi barima dɛnnaxɛ. \v 5 E naxa a yaabi, «A barima Bɛtɛlɛɛmu taa nan kui, Yudaya bɔxi ma, barima namiɲɔnmɛ a sɛbɛxi, \q \v 6 ‹I tan Bɛtɛlɛɛmu, naxan na Yudaya bɔxi ma, \q i tide mu xurun Yudaya taa xungbee ya ma, \q barima mangɛ fama kelide i tan Bɛtɛlɛɛmu nɛ, \q naxan n ma Isirayila ɲama raɲɛrɛma, \q alɔ xuruse dɛmadonyi xurusee raɲɛrɛma ki naxɛ.›» \p \v 7 Na kui, Herode naxa na karamɔxɔe xili gundo ra, a e maxɔrin tunbui minixi waxati naxan ma. \v 8 Na dangi xanbi, a naxa e xɛɛ Bɛtɛlɛɛmu yi xɛɛraya ra, «Wo siga, wo xa sa wakili yi diyɔrɛ fenfe ra. Wo na a to, wo xa fa n nakolon alako n fan xa sa suyidi a bɛ.» \p \v 9 Karamɔxɔe to gɛ mangɛ xui ramɛde, e naxa siga. E man naxa tunbui to, e sa naxan to sogetede biri ra. Tunbui naxa ɲɛrɛ e ya ra han a naxa ti diyɔrɛ yire xun ma. \v 10 E to tunbui to, e naxa sɛɛwa ki fanyi ra. \v 11 E naxa so banxi kui, e naxa diyɔrɛ to a nga Mariyama yi ra. E naxa e magoro bɔxi, e suyidi diyɔrɛ bɛ. Na tɛmui, e naxa sanbasee ramini e xa kote kui, e xɛɛma, surayi fanyi, nun miri labundɛ fi diyɔrɛ ma. \v 12 Na dangi xanbi, Ala to nu bara e rakolon xiye kui a a mu lanma e xa gbilen Herode yire, e naxa gbilen e xa bɔxi ma kira gbɛtɛ ra. \s Isa xaninfe Misira \p \v 13 Karamɔxɔe siga xanbi, Marigi xa malekɛ naxa mini Yusufu ma xiye kui, a a masen a bɛ, «Keli. Diyɔrɛ nun a nga xanin Misira bɔxi ma. Wo xa lu mɛnni han n wɔyɛnma i bɛ tɛmui naxɛ, barima Herode diyɔrɛ fenma nɛ alako a xa a faxa.» \v 14 Yusufu naxa keli kɔɛ ra, a diyɔrɛ nun a nga xanin Misira. \v 15 E naxa lu mɛnni han Herode naxa faxa, alako Marigi naxan masen namiɲɔnmɛ saabui ra, a xa kamali, \q «N bara n ma di xili, \q a xa keli Misira.» \s Herode diyɔrɛe faxafe \p \v 16 Herode to a kolon a karamɔxɔe bara a madaxu, a bɔɲɛ naxa te a ɲaaxi ra. A naxa yaamari fi, di xɛmɛ birin xa faxa Bɛtɛlɛɛmu nun a rabilinyi birin, naxee mu nu ɲɛ saxan sɔtɔ sinden. A na natɛ tongo na karamɔxɔe xa tunbui to tɛmui nan ma. \v 17 Na kui, Annabi Yeremi xa masenyi naxa kamali, \q \v 18 «Xui nde bara mɛ Rama, \q wa xui nun sunnunyi gbegbe na a ra. \q Raxele wama a xa die nan ma fe ra, \q a mu tinxi mixi yo xa a madundu \q barima die mu a bɛ sɔnɔn duniɲɛ.» \s Isa nun a barimixie gbilenfe \p \v 19 Herode to faxa, Marigi xa malekɛ naxa mini Yusufu ma xiye kui Misira bɔxi ma. \v 20 A naxa a masen a bɛ, «Keli, diyɔrɛ nun a nga tongo, i xa gbilen e ra Isirayila bɔxi ma, barima naxee nu waxi diyɔrɛ faxafe, e bara faxa.» \v 21 Yusufu naxa keli, a naxa diyɔrɛ nun a nga tongo, e gbilen Isirayila bɔxi ma. \v 22 Kɔnɔ Yusufu to a mɛ a Araxelusi nan findixi Yudaya mangɛ ra a baba Herode ɲɔxɔɛ ra, a naxa gaaxu sode naa. Ala to wɔyɛn a ra xiye kui, a naxa siga Galile bɔxi ma, \v 23 a sa sabati Nasarɛti. Na raba nɛ alako namiɲɔnmɛe xa masenyi xa kamali, naxan a masenxi, «A xili falama nɛ, ‹Nasarɛtika.›» \c 3 \s Annabi Yaya kawandi tife \r (Maraki 1:2-11, Luki 3:1-22, Yaya 1:19-34) \p \v 1 Na waxati Annabi Yaya Xunxa naxa kawandi ti fɔlɔ Yudaya gbengberen yire. \v 2 A nu a masen, «Wo tuubi, barima Ala xa mangɛya niini bara makɔrɛ.» \v 3 Annabi Esayi nu Annabi Yaya nan ma fe falafe, a to a masen, \q «Mixi nde a xui itema gbengberen yire, \q ‹Wo kira yailan Marigi bɛ, \q wo kirae matinxin a ya ra.›» \p \v 4 Ɲɔxɔmɛ xabe donma nan nu ragoroxi Yaya ma, bɛlɛti kiri daaxi nu xirixi a tagi. A nu baloma katoe nun wula kumi nan na. \v 5 Darisalamukae, Yudayakae, nun mixi naxee birin nu sabatixi Yurudɛn xure rabilinyi, e nu sigama a yire. \v 6 E nu e xa yunubie masenma kɛnɛ ma, Yaya fan nu e xunxama Yurudɛn xure xɔɔra Ala xa fe ra. \p \v 7 Kɔnɔ Annabi Yaya to Farisɛnie nun Saduseni gbegbe to fa ra e xa e xunxa ye xɔɔra, a naxa a masen e bɛ, «Wo tan bɔximase bɔnsɔɛ! Nde wo rakolonxi wo xa wo gi Ala xa xɔnɛ ma naxan na fafe? \v 8 Wo xa fe fanyi nan naba naxan a masenma a wo bara tuubi. \v 9 Wo naxa a fala wo yɛtɛ ma, ‹Iburahima nan na muxu benba ra,› barima Ala nɔma yi gɛmɛe mafindide Iburahima xa die ra. \v 10 Beera ɲan na wurie sanke ma a xa e bilie sɛgɛ. Wuri naxan yo mu bogi fanyi raminima, a sɛgɛma nɛ, a woli tɛ i. \v 11 N tan wo xunxama ye nan xɔɔra wo xa tuubi xa fe ra, kɔnɔ naxan fama fade n xanbi ra, na sɛnbɛ gbo n tan bɛ. Na binyɛ mu na n tan yi ra hali a xa sankiri maxaninfe ra. A tan nan Ala Xaxili Sɛniyɛnxi ragoroma wo ma, a tan nan wo xunxama tɛ ra. \v 12 A xa segerenyi suxuxi a yi ra, a maale nun a lagi yegetima naxan na lɔnyi ma. A maale rasoma a xa bili kui, kɔnɔ a lagi tan ganma tɛ ra naxan mu xubenma.» \s Isa xunxafe \r (Maraki 1:9-11, Luki 3:21-22, Yaya 1:32-34) \p \v 13 Na tɛmui Isa naxa keli Galile, fafe ra Yaya yire Yurudɛn xure, alako Yaya xa a xunxa ye xɔɔra. \v 14 Kɔnɔ Yaya mu nu tinxi na fe ra. A naxa a fala, «N tan nan hayi a ma i tan xa n xunxa ye xɔɔra, kɔnɔ i tan nan fa faxi n tan xa i xunxa ye xɔɔra?» \v 15 Isa naxa a yaabi, «Yakɔsi, a xa raba yi ki, barima a lanma won xa fe birin naba a sɛriyɛ ki ma.» Na kui, Yaya naxa tin a ra. \v 16 Isa xun to xa, a naxa te ye xɔɔra, koore naxa rabi, a naxa Ala Xaxili Sɛniyɛnxi to goro ra a ma alɔ ganbɛ. \v 17 Xui nde naxa mɛ keli koore ma, a a masen, «N ma Di maxanuxi nan yi ki naxan n kɛnɛnxi ki fanyi ra.» \c 4 \s Sentanɛ katafe a xa Isa ratantan \r (Maraki 1:12-13, Luki 4:1-13) \p \v 1 Ala Xaxili naxa Isa xun ti gbengberenyi ma alako Ibulisa xa sa kata a xa a ratantan. \v 2 Isa to nu bara sun xi tongo naani, kɔɛ nun yanyi, kaamɛ nu na a ma. \v 3 Maratantanma to maso a ra, a naxa a fala a bɛ, «Xa Ala xa Di nan i ra, yaamari fi yi gɛmɛe xa findi taami ra.» \v 4 Isa naxa a yaabi, «A sɛbɛxi Kitaabui kui, ‹Mixi mu baloma taami gbansan xa ra. Ala xa masenyi birin findixi baloe nan na adama bɛ.›» \p \v 5 Ibulisa naxa a xanin Darisalamu, taa sɛniyɛnxi, a a ti Ala xa hɔrɔmɔbanxi fari, yire itexi. \v 6 A naxa a fala a bɛ, «Xa Ala xa Di nan lanxi i ma, tugan, barima a sɛbɛxi, \q ‹Ala yaamari fima nɛ a xa malekɛe ma i xa fe ra,› \q ‹e e bɛlɛxɛe rasoma nɛ i bun ma, \q e i ralaxun alako i sanyi naxa din gɛmɛ ra.›» \m \v 7 Isa naxa a yaabi, «Iyo, kɔnɔ a man sɛbɛxi Kitaabui kui, ‹I naxa i Marigi Ala mato.›» \p \v 8 Ibulisa man naxa a xanin geya itexi fari, a fa duniɲa mangɛya birin masen a bɛ, e nun e xa dariyɛ. \v 9 A naxa a fala a bɛ, «N yi birin fima nɛ i ma xa i suyidi n bɛ, i n batu.» \v 10 Isa naxa a yaabi, «Sentanɛ, keli be! A sɛbɛxi Kitaabui kui, ‹I xa i Marigi Ala gbansan nan batu, i xa suyidi a keren nan bɛ.›» \v 11 Na wɔyɛnyi dangi xanbi, Ibulisa naxa keli a xun. Malekɛe naxa e maso Isa ra, e a sɛnbɛ so. \s Isa a xa wali fɔlɔfe Galile bɔxi ma \r (Maraki 1:14-20, Luki 4:14-15) \p \v 12 Isa to a mɛ a Yaya bara sa geeli, a naxa gbilen Galile bɔxi ma. \v 13 A naxa keli Nasarɛti taa kui, a sa sabati Kapɛrɛnamu, taa nde naxan nu na baa dɛ ra, Sabulon nun Nafatali bɔxi ma. \v 14 Na naxa raba alako Annabi Esayi xa masenyi xa kamali, \q \v 15 «Sabulon nun Nafatali bɔxi, \q naxee na kira ra sigafe baa dɛ ra Yurudɛn naakiri, \q wo findixi Galile bɔxi nan na naxan na si gbɛtɛe bɛlɛxɛ. \q \v 16 Ɲamanɛ naxan dɔxɔxi dimi kui, \q e bara naiyalanyi belebele to. \q Naxee dɔxɔxi faxɛ xa dimi kui, \q naiyalanyi bara mini e bɛ.» \p \v 17 Keli na tɛmui ma, Isa naxa kawandi ti fɔlɔ, a nu a fala, «Wo tuubi, barima Ala xa mangɛya niini bara makɔrɛ.» \s Isa a fɔxirabirɛ singee xilife \r (Maraki 1:16-20, Luki 5:1-11) \p \v 18 Isa to nu ɲɛrɛfe Galile baa dɛ ra, a naxa xɛmɛ firin to e na yɛlɛ wolife. Yɛxɛsuxuie nan nu e ra, Simɔn, naxan xili Piyɛri, a nun a xunya Andire. \v 19 Isa naxa a fala e bɛ, «Wo bira n fɔxɔ ra. Tɛmui dangixi wo nu yɛxɛ nan suxuma, kɔnɔ yakɔsi n a niyama wo xa nu mixie nan sɔtɔ n bɛ.» \v 20 E naxa e xa yɛlɛe lu na keren na, e bira Isa fɔxɔ ra. \v 21 E to siga, e naxa xɛmɛ firin gbɛtɛ to, Sebede xa di Yaki nun a xunya Yaya. E nu na yɛlɛe madɛgɛfe kunkui kui e baba Sebede fɛ ma. Isa naxa e xili, \v 22 e fan naxa kunkui nun e baba lu na keren na, e bira Isa fɔxɔ ra. \s Isa mixie kawandife nun furemae rayalanfe \r (Luki 6:17-19) \p \v 23 Na xanbi Isa naxa Galile bɔxi birin isa fɔlɔ. A nu mixie xaranma e xa salidee kui, a nu e kawandi Ala xa mangɛya niini xa xibaaru fanyi ra, a nu furema mɔɔli birin nayalan ɲama ya ma. \v 24 A xili naxa te Siriya bɔxi birin ma. Mixie naxa fa furema mɔɔli birin na a xɔn ma. E nu fama mixie ra naxee nu na tɔɔrɔfe a ɲaaxi ra, ɲinnɛ nu naxee fɔxɔ ra, bira fure nu na naxee ma, a nun namatɛe. Isa nu e birin nayalanma. \v 25 Ɲama gbegbe naxa bira a fɔxɔ ra kelife Galile bɔxi ma, Taa Fu bɔxi, Darisalamu, Yudaya, nun bɔxi naxan na Yurudɛn naakiri ma. \c 5 \s Isa xa kawandi geya fari \r (Maraki 3:13, Luki 6:12-13) \p \v 1 Isa to ɲama to, a naxa te geya fari, a a magoro. A fɔxirabirɛe naxa e makɔrɛ a ra. \v 2 A naxa masenyi ti fɔlɔ e bɛ. \s2 Ala sɛɛwɛ fima naxee ma \r (Luki 6:20-26) \q \v 3 «Sɛɛwɛ na mixie bɛ naxee e yɛtɛ magoroma, \q barima e fama nɛ sode Ala xa mangɛya niini bun ma. \q \v 4 Sɛɛwɛ na mixie bɛ naxee wama, \q barima e fama nɛ madundude. \q \v 5 Sɛɛwɛ na mixie bɛ naxee diɲɛma, \q bɔxi findima e tan nan kɛ ra. \q \v 6 Sɛɛwɛ na mixie bɛ naxee wama tinxinyi xɔn, \q alɔ kaamɛtɔɛ wama donse xɔn ma ki naxɛ, \q barima e a sɔtɔma nɛ. \q \v 7 Sɛɛwɛ na mixie bɛ naxee kinikinima e booree ma, \q barima Ala kinikinima nɛ e fan ma. \q \v 8 Sɛɛwɛ na mixie bɛ naxee bɔɲɛ fiixɛ, \q barima e Ala toma nɛ a xa fonisireya kui. \q \v 9 Sɛɛwɛ na mixie bɛ naxee lanyi fenma e nun mixie tagi, \q barima e xili falama nɛ Ala xa die. \q \v 10 Sɛɛwɛ na mixie bɛ naxee ɲaxankataxi tinxinyi xa fe ra, \q barima e soma nɛ Ala xa mangɛya niini bun ma.» \p \v 11 «Sɛɛwɛ na wo bɛ e na wo konbi, e na wo ɲaxankata, e na wule nun fe kobi mɔɔli birin fala wo xun ma n ma fe ra. \v 12 Wo xa ɲɛlɛxin, wo xa sɛɛwa, barima wo baraayi gboma nɛ ariyanna. Beenun wo xa bari, e namiɲɔnmɛe fan ɲaxankata na ki nɛ.» \s2 Fɔxɛ nun naiyalanyi \r (Maraki 9:50, 4:21, Luki 14:34-35, 8:16, 11:33) \p \v 13 «Wo maniyaxi fɔxɛ nan na yi duniɲa adamadie ya ma, kɔnɔ xa fɔxɛ mɛxɛmɛxɛnyi bara ba, a fa mɛxɛmɛxɛnma di? A tide yo mu na kɔrɛ, fo a woli tande, mixie ɲɛrɛ a fari. \v 14 Wo maniyaxi naiyalanyi nan na yi duniɲa adamadie ya ma. Taa naxan dɔxɔxi geya fari, na mu nɔma nɔxunde. \v 15 Lanpui mu radɛxɛma a xa dɔxɔ debe bun ma. A dɔxɔma lanpui dɔxɔse nan fari alako a xa banxi kui iyalan birin bɛ. \v 16 Wo xa naiyalanyi fan xa yanba na ki adamadie ya ma, alako e xa wo xa kɛwali fanyie to, e wo Baba matɔxɔ naxan na ariyanna.» \s2 Annabi Munsa nun namiɲɔnmɛe xa sɛriyɛ \p \v 17 «Wo naxa a maɲɔxun a n faxi nɛ n xa Tawureta Munsa nun namiɲɔnmɛe xa sɛriyɛ ba a i. N mu faxi e bade xɛ, n faxi nɛ alako n xa e rakamali. \v 18 N xa nɔndi fala wo bɛ, danmi koore nun bɔxi na na, hali sigirɛ keren mu bama Ala xa sɛriyɛ ra, fo a birin kamali. \v 19 Na kui, mixi yo Ala xa yaamari keren matandi, na yaamari xurun kiyoki, a man fa mixi gbɛtɛe ratantan na kui, a kanyi fan xili xurunma nɛ birin bɛ Ala xa mangɛya niini bun ma. Kɔnɔ mixi yo Ala xa sɛriyɛ rabatu, a mixi gbɛtɛe xaran na ra, na kanyi xunnakeli nan sɔtɔma Ala xa mangɛya niini bun ma. \v 20 N xa a fala wo bɛ, xa wo xa tinxinyi mu dangi sɛriyɛ karamɔxɔe nun Farisɛnie gbe ra, wo mu soma Ala xa mangɛya niini bun ma abadan.» \s2 Faxɛ tife, xɔnɛ, nun lanyi \r (Maraki 11:25, Luki 12:57-59) \p \v 21 «Wo a kolon wo benbae yamari naxan na, ‹Wo naxa faxɛ ti. Faxɛti makiitima nɛ.› \v 22 Kɔnɔ n tan xa a fala wo bɛ, naxan yo bɔɲɛ na te a ngaxakerenyi xili ma, na kanyi makiitima nɛ. Naxan na a fala ngaxakerenyi bɛ, ‹I tan dugula›, na kanyi makiitima nɛ kiitisa xungbee ya i. Naxan na a fala a bɛ, ‹I tan xaxilitare!›, na kanyi wolima nɛ yahannama tɛ xɔɔra.» \p \v 23 «Na kui, xa wo bara siga sɛrɛxɛ bade, wo fa ratu a wo ngaxakerenyi xɔnɔxi wo ma fe nde ma, \v 24 wo xa wo xa sɛrɛxɛ lu sɛrɛxɛbade fɛ ma sinden, wo siga wo ngaxakerenyi yire. Wo xa lanyi xiri wo nun wo ngaxakerenyi tagi, wo fa gbilen wo xa sɛrɛxɛ bade.» \p \v 25 «I xa kata wo nun i kalamuma xa lan sinnanyi ma, wo na kira xɔn ma tɛmui naxɛ. Xa na mu a ra a i xaninma kiitisa yire, kiitisa fan i so kɔsibili yi ra, na fan i sa geeli. \v 26 N xa nɔndi fala i bɛ, i mu minima mɛnni fo i kɔbiri birin fi han batanka dɔnxɔɛ.» \s2 Yɛnɛ nun mixi ratantanse \r (Matiyu 18:8-9, Maraki 9:43, 9:47-48) \p \v 27 «Wo a kolon wo benbae yamari naxan na, ‹Wo naxa yɛnɛ raba.› \v 28 Kɔnɔ n tan xa a fala wo bɛ, naxan yo a ya ti ginɛ nde ra milɛ kui, na kanyi bara gɛ yɛnɛ rabade a bɔɲɛ kui. \v 29 Xa i yirefan ya findima i ratantanse ra, a ba na, a wɔlɛ. Fate yire nde bafe na, na fisa dinɛ i fate gundi birin wolife yahannama. \v 30 Xa i yirefan bɛlɛxɛ findima i ratantanse ra, a bolon, a wɔlɛ. Fate salonse nde bolonfe, na fisa dinɛ i fate gundi birin wolife yahannama.» \s2 Xɛmɛ nun ginɛ fatanfe \r (Matiyu 19:7-9, Maraki 10:4-5, 10:10-12, Luki 16:18) \p \v 31 «A man masenxi nɛ, ‹Naxan wama mɛɛfe a xa ginɛ ra, a xa fatan kɛɛdi so a yi ra.› \v 32 Kɔnɔ n tan xa a fala wo bɛ, naxan yo mɛɛ a xa ginɛ ra, xa a xa ginɛ mu yɛnɛ xa rabaxi, na kanyi bara a niya na ginɛ xa findi yɛnɛla ra a na dɔxɔ xɛmɛ gbɛtɛ xɔn ma tɛmui naxɛ. Xɛmɛ naxan fan na ginɛ dɔxɔma e mɛɛxi naxan na, a fan bara findi yɛnɛla ra.» \s2 Marakali \p \v 33 «Wo a kolon wo benbae yamari naxan na, ‹Wo naxa wo xa marakali kana, wo xa a rakamali nɛ Marigi bɛ.› \v 34 Kɔnɔ n tan xa a fala wo bɛ, wo naxa wo kali feo! Wo naxa wo kali koore ra, barima Ala xa kibanyi nan a ra. \v 35 Wo naxa wo kali bɔxi ra, barima Ala sanyi tide na a ra. Wo naxa wo kali Darisalamu ra, barima Mangɛ Xungbe xa taa nan a ra. \v 36 Wo naxa wo kali wo yɛtɛ xunyi ra, barima wo mu nɔma xunsɛxɛ keren nafugade, wo mu nɔma a fɔɔrɔde. \v 37 Wo xa nɔndi fala. Xa iyo nan a ra, wo xa a fala ‹iyo›. Xa ade nan a ra, wo xa a fala ‹ade›. Sese sa na xun ma, a fatanxi Sentanɛ nan ma.» \s2 Gbeɲɔxɔɛ \r (Luki 6:29-30) \p \v 38 «Wo a kolon wo yamari naxan na, ‹Wo xa ya ɲɔxɔ ya ra, wo xa ɲinyi ɲɔxɔ ɲinyi ra.› \v 39 Kɔnɔ n tan xa a fala wo bɛ, wo naxa mixi kobi gere. Xa mixi nde wo xɛrɛ garin, wo xa boore sɛɛti fan ti a bɛ. \v 40 Xa mixi nde wama wo xaninfe kiiti banxi, alako a xa donma ba wo yi ra, wo xa wo xa guba fan lu a yi. \v 41 Xa mixi nde wo karaxan wo xa a mati ɲɛrɛ kui kilo keren, wo xa a mati kilo firin. \v 42 Naxan na i makula, i xa a ki. Naxan wama se nde yofufe i ma, i naxa tondi a bɛ.» \s2 Yaxuie xanufe \r (Luki 6:27-28, 6:32-36) \p \v 43 «Wo a kolon wo yamarixi naxan na, ‹Wo xa wo boore xanu, wo xa wo yaxui xɔn.› \v 44 Kɔnɔ n tan xa a fala wo bɛ, wo xa wo yaxuie xanu, wo xa Ala maxandi mixie bɛ naxee wo ɲaxankatama. \v 45 Na kui, wo findima wo Baba xa die ra naxan na ariyanna, naxan kuye ibama tinxintɔɛe nun tinxintaree bɛ, naxan tunɛ ragoroma mixi fanyie nun mixi kobie bɛ. \v 46 Xa wo sa mixie gbansan nan xanuma, naxee wo fan xanuxi, wo baraayi mundun sɔtɔma na kui? Hali duuti maxili kobie na mɔɔli rabama. \v 47 Xa wo sa wo ngaxakerenyie gbansan nan xɛɛbuma, wo munfe rabafe naxan findi fe nɛɛnɛ ra na kui? Hali kaafirie na mɔɔli rabama. \v 48 Na kui, wo xa tinxinyi nun marafanyi xa kamali, alɔ wo naxan toxi wo Baba ra naxan na ariyanna.» \c 6 \s2 Mixi kife \p \v 1 «Wo naxa fe fanyi raba mixie ya tode ra e xa wo xa tinxinyi to, xa na mu a ra wo mu baraayi yo sɔtɔma wo Baba ra, naxan na ariyanna. \v 2 Na kui, i nɛ mixi kima, i naxa a sigi sa duniɲa birin bɛ alɔ filankafuie a rabama ki naxɛ salide nun taa ma, alako mixie xa e matɔxɔ. N xa nɔndi fala wo bɛ, e bara gɛ e xa wali sare birin sɔtɔde. \v 3 I nɛ mixi kima i yirefanyi ra, kɔɔla naxa a kolon. \v 4 I xa mixi ki suturɛ nan na. Na kui, i Baba Ala naxan gundo birin kolon, a fama nɛ na sare ragbilende i ma.» \s2 Ala maxandife \r (Luki 11:2-4) \p \v 5 «Wo nɛ salima, wo naxa lu alɔ filankafuie naxee salima, e tixi salidee kui nun kira dɛ ra alako mixie xa e to. N xa nɔndi fala wo bɛ, e bara gɛ e xa wali sare birin sɔtɔde. \v 6 Kɔnɔ i tan nɛ salima, siga i xa banxi yire nde nɔxunyi kui, i naadɛ ragali, i Ala maxandi naxan mu toma. Na kui, i Baba Ala naxan gundo fe birin toxi, a fama nɛ i sare fide.» \p \v 7 «Wo nɛ Ala maxandima, wo naxa wo xa wɔyɛnyi rawuya fufafu, alɔ kaafiri naxee laxi a ra a e xa duba suxuma e xa wɔyɛnyi radiganxie nan saabui ra. \v 8 Wo naxa lu alɔ e tan, barima wo Baba Ala wo hayi kolon beenun wo xa a maxandi.» \p \v 9 «Wo lan wo xa sali yi ki nɛ: \q ‹Muxu Baba naxan na ariyanna, \q duniɲa birin xa i xili sɛniyɛnxi kolon. \q \v 10 I xa mangɛya xa fa. \q I sago xa raba duniɲa ma, \q alɔ a rabama ariyanna ki naxɛ. \q \v 11 Baloe fi muxu ma to lɔxɔɛ, \q muxu hayi na naxan ma. \q \v 12 Diɲɛ muxu xa yunubie ma, \q alɔ muxu fan diɲɛxi mixie haakɛe ma ki naxɛ, \q naxee bara fe kobi niya muxu ra. \q \v 13 I naxa muxu ti maratantanyi kira xɔn, \q i xa muxu ratanga Sentanɛ ma. \q I tan nan gbe na mangɛya, sɛnbɛ, nun binyɛ ra abadan. \q Amina.›» \p \v 14 «Xa wo diɲɛ mixie haakɛe ma, wo Baba naxan na ariyanna, a fan diɲɛma nɛ wo ma, \v 15 kɔnɔ xa wo mu diɲɛ mixie ma, wo Baba naxan na ariyanna, a fan mu diɲɛma wo xa yunubie ma.» \s2 Sunyi suxufe \p \v 16 «Wo nɛ sunyi suxuma, wo naxa wo yatagi ixɔnɔ alɔ filankafuie e yatagi ixɔnɔma ki naxɛ, mixie xa a kolon a e na sunyi. N xa nɔndi fala wo bɛ, e bara gɛ e xa wali sare birin sɔtɔde. \v 17 Kɔnɔ i tan nɛ sunyi suxuma, i xa ture sa i xunyi ma, i i yatagi maxa, \v 18 alako mixie naxa a kolon a i na sunyi. Na kui, i Baba Ala naxan mu toma, naxan man gundo fe birin toxi, a fama nɛ i sare fide.» \s2 Harige \r (Luki 11:33-36, 16:13) \p \v 19 «Wo naxa wo harige malan duniɲa ma, nimasee nun xɔrixɔri a xun nakanama dɛnnaxɛ, xa na mu a ra muɲɛtie nɔma a muɲade banxi kui dɛnnaxɛ. \v 20 Wo xa wo harige malan ariyanna nɛ, nimasee nun xɔrixɔri mu kanari sama dɛnnaxɛ, muɲɛtie fan mu muɲɛ tima dɛnnaxɛ. \v 21 Wo harige na dɛnnaxɛ, wo bɔɲɛ fan luma naa nɛ.» \p \v 22 «Ya nan na fate xa lanpui ra. Xa i ya fan, i fate birin iyalanma nɛ, \v 23 kɔnɔ xa i ya mu fan, i fate luma dimi nan kui. Na kui, xa i xa naiyalanyi bara findi dimi ra, na dimi ifɔɔrɔ de!» \p \v 24 «Mixi yo mu nɔma lude marigi firin xa yaamari bun ma, barima a fama marigi keren xɔnde, a boore maxanu. A xirima keren na, a boore rabolo. Wo mu nɔma Ala nun naafuli batude tɛmui keren.» \s2 Kɔntɔfili \r (Luki 12:22-32) \p \v 25 «Na nan a toxi, n xa a fala wo bɛ, wo naxa kɔntɔfili baloe xa fe ra wo hayi na naxan ma yi duniɲɛigiri kui, xa na mu a ra, dugie xa fe ra wo naxee ragoroma wo fate ma. Wo xa duniɲɛigiri tide mu gbo donse bɛ? Wo fate tide mu gbo dugie bɛ? \v 26 Wo xɔnie mato koore ma. E mu sansi sima, e mu xɛ xabama, e mu donse ragatama bilie kui, kɔnɔ wo Baba naxan na ariyanna, a e baloma. Wo tan mu dangi na xɔnie ra? \v 27 Nde nɔma hali xi keren sade a xa simaya xun a xa kɔntɔfili saabui ra? \v 28 Munfe ra wo kɔntɔfilima wo xa sosee xa fe ra? Wo sansi fuge tofanyie mato, e minima wula sansie ma ki naxɛ. E mu walima, e mu woligɛsɛ yailanma, \v 29 kɔnɔ n xa a fala wo bɛ, hali mangɛ Sulemani xa dariyɛ birin kui, a xa sosee mu nu tofan alɔ na sansi fuge keren. \v 30 Xa Ala sansi mɛɛnima yi ki nɛ, sansi naxan na na to, tina a gan, a mu mɛɛnima wo fan ma? Wo xa danxaniya xurun!» \p \v 31 «Na kui, wo naxa kɔntɔfili a falafe ra, ‹Muxu munse donma? Muxu munse minma? Muxu munse ragoroma muxu ma?› \v 32 Kaafirie birama na fe mɔɔli nan tun fɔxɔ ra. Anun, wo Baba naxan na ariyanna, a a kolon wo hayi na na se birin ma. \v 33 Na kui, wo xa Ala xa mangɛya niini nun a xa tinxinyi nan singe fen, a na se dɔnxɔɛ birin fan fima nɛ wo ma. \v 34 Wo naxa kɔntɔfili tina xa fe ra, barima tina a ɲɔxɔ sama a yɛtɛ xɔn. Lɔxɔɛ birin nun a xa tɔɔrɛ nan a ra.» \c 7 \s2 Wuri fuɲi nun xebenyi \r (Luki 6:37-42) \p \v 1 «Wo naxa wo yɛtɛ findi wo boore adama kɛwalie makiitima ra, alako kiiti naxa kana wo fan na Ala yi. \v 2 Wo mixi makiitima ki naxɛ, wo fan makiitima na ki nɛ. Wo maniyase naxan nawalima booree bɛ, na nan nawalima wo fan bɛ. \v 3 Munfe ra i wuri fuɲi toma i ngaxakerenyi ya ma, a fa li i mu xebenyi toxi naxan na i tan yɛtɛ ya ma? \v 4 I nɔma a falade i ngaxakerenyi bɛ di, ‹A lu n xa wuri fuɲi ba i ya ma,› xa a sa li xebenyi nan na i tan yɛtɛ ya ma? \v 5 I tan filankafui, xebenyi nan singe ba i yɛtɛ ya ma. Na ba xanbi, i nɔma nɛ se igbɛde a fanyi ra, alako i xa wuri fuɲi ba i ngaxakerenyi fan ya ma.» \s2 Se sɛniyɛnxi sofe baree yi ra \p \v 6 «Wo naxa se sɛniyɛnxi so baree yi ra, xa na mu a ra e e ya rafindima nɛ wo ma, e wo maxin. Wo naxa gɛmɛ tofanyie woli xɔsɛe bun ma, xa na mu a ra e e maboronma nan tui.» \s2 Baba Ala maxandife \r (Luki 11:9-13) \q \v 7 «Wo maxandi ti, wo a sɔtɔma nɛ. \q Wo fenyi ti, wo a toma nɛ. \q Wo naadɛ kɔnkɔn, a rabima nɛ wo bɛ. \q \v 8 Mixi naxan birin maxandi tima, a a sɔtɔma nɛ. \q Mixi naxan fenyi tima, a a toma nɛ. \q Mixi naxan naadɛ kɔnkɔnma, a rabima nɛ a bɛ.» \m \v 9 «Babɛ mundun na wo ya ma naxan xa di taami maxɔrinma a ma, a sa gɛmɛ so a yi ra? \v 10 Xa na mu a ra, a bɔximase so a yi, a xa di na a maxɔrin yɛxɛ ma? \v 11 Xa wo tan mixi kobie fata se fanyie fide wo xa die ma, wo Baba Ala naxan na ariyanna, a dangi wo ra pon! A fe fanyie fima nɛ a maxandimae ma.» \s2 Mixi lanma a xa naxan naba a boore adama bɛ \r (Luki 6:31) \p \v 12 «Wo wama mixie xa naxan birin naba wo bɛ, wo fan xa na nan naba e bɛ. Tawureta Munsa nun namiɲɔnmɛe xa Kitaabuie birin nalanxi nan na ki.» \s2 Naadɛ ixutuxi nun a igbe \r (Luki 13:23-24) \p \v 13 «Wo xa so naadɛ ixutuxi nan na, barima naadɛ igbe mixi rasigama gbaloe nan ma. Kira naxan mixi xaninma gbaloe ma, a ɲɛrɛ mu xɔnɔ. Mixi gbegbe soma naadɛ igbe nan na, mixi gbegbe gbaloe kira nan suxuma. \v 14 Kɔnɔ naadɛ ixutuxi rabima kisi nan ma. Kira naxan mixi xaninma kisi ma, a ɲɛrɛ xɔnɔ. Mixi mu gbo naxee na naadɛ nun na kira toma.» \s2 Wuri bili kolonma a bogi nan ma \r (Luki 6:43-44) \p \v 15 «Wo wo yɛtɛ ratanga wule falɛe ma naxee e yɛtɛ findixi namiɲɔnmɛe ra. E fama wɔyɛnyi ɲɔxunmɛ ra wo ma, kɔnɔ e ɲanige mu fan feo! \v 16 Wo e kolonma e xa kɛwali nan ma. Kusu bama baagi bili kɔn na? Xɔrɛ bama tunbe bili ma? \v 17 Sansi fanyi bogi fanyi nan naminima, sansi kobi fan bogi kobi nan naminima. \v 18 Sansi fanyi mu nɔma bogi kobi raminide, sansi kobi fan mu nɔma bogi fanyi raminide. \v 19 Sansi naxan mu bogi fanyi raminima, a sɛgɛma nɛ, a woli tɛ i. \v 20 Na kui, wo na mixie kolonma e xa kɛwali nan ma.» \s2 Naxee mu Ala sagoe rabama \r (Luki 6:46, 13:25-27) \p \v 21 «Mixi naxee a falama n bɛ, ‹N Marigi, n Marigi,› e birin xa mu soma Ala xa mangɛya niini bun ma, fo naxee n Baba sago rabama naxan na ariyanna. \v 22 Na lɔxɔɛ mixi gbegbe a falama nɛ n bɛ, ‹Muxu Marigi, muxu Marigi, muxu mu wɔyɛn xɛ i xili ra? Muxu mu ɲinnɛe keri xɛ i xili ra? Muxu mu kaabanako gbegbe raba xɛ i xili ra?› \v 23 Na tɛmui n nee yaabima nɛ, ‹N mu wo kolon feo! Wo tan fe kobi rabae, wo keli n ya i.›» \s2 Banxiti firin xa taali \r (Luki 6:47-49) \p \v 24 «Na kui, mixi naxan na n ma masenyi ramɛ, a fa a rabatu, na kanyi maniya xaxilima ra naxan a xa banxi bili ti fanye ma. \v 25 Tunɛ naxa fa, xuree naxa banbaran yɛ, foye naxa mini a nu banxi mabɔnbɔ, kɔnɔ banxi mu bira, barima a nu tixi fanye nan fari. \v 26 Kɔnɔ mixi naxan n ma masenyi ramɛ, a mu a rabatu, na kanyi maniya mixi xaxilitare ra naxan a xa banxi tixi mɛyɛnyi fari. \v 27 Tunɛ naxa fa, xuree naxa banbaran yɛ, foye naxa mini a nu banxi mabɔnbɔ, banxi fan naxa bira, a kana a ɲaaxi ra.» \b \p \v 28 Isa to gɛ yi fe birin masende, ɲama naxa kaaba a xa xaranyi ma, \v 29 barima a mu nu luxi alɔ e xa sɛriyɛ karamɔxɔe. A tan nu wɔyɛnma mangɛ sɛnbɛ nan na. \c 8 \s Isa kunɛ kanyi rayalanfe \r (Maraki 1:40-45, Luki 5:12-14) \p \v 1 Isa to goro geya fari, ɲama gbegbe naxa bira a fɔxɔ ra. \v 2 Kunɛ kanyi nde naxa a maso Isa ra, a suyidi a bɛ, a a fala a bɛ, «N Marigi, xa i tin, i nɔma n nasɛniyɛnde.» \v 3 Isa naxa a bɛlɛxɛ itala, a a sa kunɛ kanyi ma, a a fala a bɛ, «N tinxi. Findi mixi sɛniyɛnxi ra.» Kunɛ fure naxa ba a ma keren na. \v 4 Isa man naxa a masen a bɛ, «I naxa yi fe fala mixi yo bɛ. Siga i sa i yɛtɛ dɛntɛgɛ sɛrɛxɛdubɛ bɛ, i sɛrɛxɛ ba alɔ Annabi Munsa a yamarixi ki naxɛ. Na findima seedeɲɔxɔya nan na e bɛ.» \s Sɔɔri xunmati xa danxaniya \r (Luki 7:1-10) \p \v 5 Isa to so Kapɛrɛnamu, sɔɔri mixi kɛmɛ xunmati naxa fa a yire, a a maxandi, \v 6 «Marigi, n ma walikɛ saxi banxi, a bara namata, a ɲaxankataxi ki fanyi ra.» \v 7 Isa naxa a fala a bɛ, «N xa siga, n xa sa a rayalan.» \v 8 Sɔɔri mixi kɛmɛ xunmati naxa a yaabi, «Marigi, na binyɛ mu na n yi ra i tan xa so n ma banxi kui. I xa yaamari gbansan nan fi, n ma konyi yalanma nɛ. \v 9 N a kolon barima n fan na mangɛ ndee nan xa yaamari bun ma, sɔɔri ndee man na n fan yi, naxee na n ma yaamari bun ma. N na a fala sɔɔri nde bɛ, ‹Siga,› a sigama nɛ. N na a fala, ‹Fa,› a fama nɛ. N na n ma konyi nde yamari, ‹Yi fe raba,› a a rabama nɛ.» \p \v 10 Isa to na sɔɔri xa masenyi mɛ, a naxa kaaba, a fa a fala a fɔxirabirɛe bɛ, «N xa nɔndi fala wo bɛ, n mu yi danxaniya mɔɔli toxi Isirayila bɔxi dɛdɛ. \v 11 N xa a fala wo bɛ, mixi gbegbe fama nɛ keli sogetede nun sogegorode biri, e e dɛge e nun Iburahima, Isiyaga, nun Yaxuba Ala xa mangɛya niini bun ma. \v 12 Kɔnɔ mangɛ xa die tan wolima nɛ tande dimi kui, wa nun ɲinyi raxinyi na dɛnnaxɛ.» \v 13 Na tɛmui Isa naxa a fala sɔɔri mixi kɛmɛ xunmati bɛ, «Siga, a xa raba i bɛ alɔ i laxi a ra ki naxɛ.» Na waxati kerenyi yati, sɔɔri xa konyi naxa yalan. \s Isa mixi gbegbe rayalanfe \r (Maraki 1:21-34, Luki 4:31-41) \p \v 14 Na dangi xanbi, Isa naxa siga Piyɛri xɔnyi. A naxa Piyɛri bitanyi ginɛma to, a saxi, a fate wolenxi ki fanyi. \v 15 Isa to a bɛlɛxɛ suxu, fure naxa a bɛɲin keren na. A naxa keli, a fa kuri so e bɛ. \p \v 16 Nunmare tɛmui, e naxa fa mixi gbegbe ra Isa xɔn ma ɲinnɛ nu naxee fɔxɔ ra. A naxa ɲinnɛe keri a xa wɔyɛnyi ra, a furemae birin nayalan. \v 17 Na kui, Annabi Esayi xa masenyi naxa kamali, naxan sɛbɛxi, \q «A naxa won ma tɔɔrɛ ba won ma, \q a won ma furee dɔxɔ a xun.» \s Birafe Isa fɔxɔ ra \r (Luki 9:57-62) \p \v 18 Isa to ɲama gbegbe to a rabilinyi, a naxa a fɔxirabirɛe yamari e xa baa igiri. \v 19 Sɛriyɛ karamɔxɔ nde naxa a maso Isa ra, a a fala a bɛ, «Karamɔxɔ, i siga dɛdɛ, n na i fɔxɔ ra.» \v 20 Isa naxa a yaabi, \q «Xulumase xima a yili kui. \q Xɔni xima a tɛɛ kui. \q Kɔnɔ dɛdɛ mu na Adama xa Di bɛ a a xunyi sama dɛnnaxɛ.» \m \v 21 A fɔxirabirɛ nde fan naxa a fala a bɛ, «Marigi, a lu n xa siga n baba ragatade sinden.» \v 22 Kɔnɔ Isa naxa a yaabi, «Bira n fɔxɔ ra. A lu faxamixie xa e xa faxamixie ragata.» \s Isa foye belebele raxarafe \r (Maraki 4:35-41, Luki 8:22-25) \p \v 23 Isa naxa baki kunkui kui, a fɔxirabirɛe naxa bira a fɔxɔ ra. \v 24 Foye belebele naxa keli baa ma, mɔrɔnyi nu fa sa kunkui kui. Kɔnɔ Isa tan nu na xife. \v 25 A fɔxirabirɛe naxa fa a raxunu, e a fala a bɛ, «Marigi, won nakisi, won faxafe nɛ yi ki!» \v 26 A naxa e yaabi, «Wo gaaxuxi munfe ra? Wo xa danxaniya xurun!» A naxa keli, a foye nun baa yamari, baa naxa xinbeli yen! \v 27 A fɔxirabirɛe naxa kaaba, e e bore maxɔrin, «Mixi mɔɔli mundun lanxi yi ma? Hali foye nun baa, e a xui rabatuma.» \s Ɲinnɛ kanyi rayalanfe \r (Maraki 5:1-20, Luki 8:26-39) \p \v 28 E to naakiri li Gadara bɔxi ma, mixi firin naxa mini gaburi longori ra ɲinnɛe nu naxee fɔxɔ ra, e sa Isa ralan. E nu magaaxu ki fanyi, mixi yo ɲan mu nu nɔma dangide na biri. \v 29 E naxa sɔnxɔ, «Ala xa Di, i waxi munse xɔn ma muxu bɛ? I faxi be muxu ɲaxankatade nɛ beenun a lɔxɔɛ xa a li?» \v 30 Xɔsɛ gali nu na e dɛmadonfe na longori. \v 31 Ɲinnɛe naxa Isa mayandi, «Xa i sa muxu keri, muxu raso yi xɔsɛ gali.» \v 32 Isa naxa a fala e bɛ, «Wo siga.» E naxa mini na xɛmɛ firinyie, e so na xɔsɛe i. Xɔsɛ gali birin naxa goro e gi ra tentenyi ra, e sa sin baa ma, e madula. \v 33 Naxee nu na xɔsɛe dɛmadonfe, e naxa e gi. E to so taa kui, e naxa dɛntɛgɛ sa fe ma naxan dangixi, e a fala taakae bɛ ɲinnɛe gbilenxi na xɛmɛ firin fɔxɔ ra ki naxɛ. \v 34 Na tɛmui taa birin naxa mini Isa ralande. E to a to, e naxa a mayandi a xa keli e xa bɔxi ma. \c 9 \s Namatɛ rayalanfe \r (Maraki 2:1-12, Luki 5:17-26) \p \v 1 Isa to baki kunkui kui, a naxa baa igiri, a so a xɔnyi taa kui. \v 2 Mixi ndee naxa fa namatɛ nde ra Isa xɔn ma, a saxi dagi ma. Isa to e xa danxaniya to, a naxa a fala namatɛ bɛ, «N ma di, limaniya tongo, i xa yunubie bara xafari.» \v 3 Na kui, sɛriyɛ karamɔxɔ ndee naxa a fala e bɔɲɛ ma, «Yi xɛmɛ na Ala rasɔtɔfe nɛ yi ki.» \v 4 Kɔnɔ Isa to nu e xa maɲɔxunyi kolon, a naxa a masen e bɛ, «Munfe ra maɲɔxunyi kobie na wo bɔɲɛ ma? \v 5 Wɔyɛnyi mundun sɔɔnɛya, a falafe ‹I xa yunubie bara xafari,› ka a falafe ‹Keli, i xa i ɲɛrɛ›? \v 6 N xa a masen wo bɛ a Adama xa Di nɔma yunubi xafaride duniɲa ma.» Isa naxa a masen namatɛ bɛ, «Keli, i xa i xa dagi tongo, i xa siga i xɔnyi.» \v 7 Namatɛ naxa keli, a siga a xɔnyi. \v 8 Ɲama to na to, e naxa gaaxu, e nu fa Ala matɔxɔ, naxan na sɛnbɛ mɔɔli fixi adamadie ma. \s Matiyu birafe Isa fɔxɔ ra \r (Maraki 2:13-17, Luki 5:27-32) \p \v 9 Isa to keli na, a naxa xɛmɛ nde to naxan xili Matiyu, a dɔxɔxi duuti maxilide. Isa naxa a fala a bɛ, «Bira n fɔxɔ ra.» Matiyu naxa keli, a bira a fɔxɔ ra. \p \v 10 Lɔxɔ nde Isa nun a fɔxirabirɛe nu na e dɛgefe Matiyu xɔnyi. Duuti maxilie nun yunubitɔɛ gbegbe naxa fa, e birin naxa e dɛge fɔlɔ yire keren. \v 11 Farisɛnie to na to, e naxa Isa fɔxirabirɛe maxɔrin, «Munfe ra wo karamɔxɔ nun duuti maxilie nun yunubitɔɛe e dɛgema yire keren?» \v 12 Isa to na mɛ, a naxa a fala, «Mixi yalanxi hayi mu na seriba ma. Furema nan hayi na seriba ma. \v 13 Wo siga, wo sa fahaamui sɔtɔ yi masenyi ma, ‹Hinnɛ rafan n ma dangife sɛrɛxɛ ra.› N mu faxi tinxintɔɛe xa xilide. N faxi yunubitɔɛe nan xilide.» \s Isa maxɔrinfe sunyi ma \r (Maraki 2:18-22, Luki 5:33-39) \p \v 14 Na tɛmui Annabi Yaya fɔxirabirɛe naxa fa Isa yire, e a maxɔrin, «Munfe ra muxu tan nun Farisɛnie sunyi suxuma, kɔnɔ i fɔxirabirɛe tan mu sunma?» \v 15 Isa naxa e yaabi, «Ginɛfenyi xa futixiri xulunyi, a booree nɔma sunnunde a na e fɛ ma tɛmui naxɛ? Lɔxɔɛ fama, ginɛfenyi bama nɛ e yi ra. Na waxati tan, e sunyi suxuma nɛ. \v 16 Mixi yo mu dugi fori lonpoma dugi nɛɛnɛ ra, xa na mu a ra na dugi nɛɛnɛ xuntunyi nan dugi fori ibɛndunma, dugi ibɔɔ dangi a singe ra. \v 17 Mixi man mu wɛni nɛɛnɛ sama lɛbɛ fori kui, xa na mu a ra na wɛni nɛɛnɛ na funtu, wɛni lɛbɛ fori bulama nɛ, wɛni fili, a sase fan kana. Wɛni nɛɛnɛ sama lɛbɛ nɛɛnɛ nan kui, alako wɛni yo, wɛni sase yo, e birin xa ragata a fanyi ra.» \s Ginɛdimɛdi rakelife faxɛ ma \s nun ginɛ gbɛtɛ rayalanfe \r (Maraki 5:21-43, Luki 8:40-56) \p \v 18 Isa to nu na na fee masenfe e bɛ, mangɛ nde naxa fa, a suyidi Isa bɛ, a a fala a bɛ, «N ma di ginɛ baxi faxade ya, kɔnɔ xa i siga, i naxa i bɛlɛxɛ sa a ma, a man kelima nɛ.» \v 19 Isa naxa keli, e nun a fɔxirabirɛe naxa bira na mangɛ fɔxɔ ra. \p \v 20 Na tɛmui, ginɛ nde naxan xa kike wali mu nu a itima ɲɛ fu nun firin bun ma, a naxa fa Isa xanbi ra, a a bɛlɛxɛ din a xa donma sanbunyi ra, \v 21 barima a nu a falafe a yɛtɛ ma, «Xa n nɔ n bɛlɛxɛ dinde Isa xa donma gbansan na, n yalanma nɛ.» \v 22 Isa to a mafindi, a ginɛ to, a naxa a fala a bɛ, «N ma di, limaniya, i xa danxaniya bara i rayalan.» Keren na, ginɛ naxa yalan. \p \v 23 Isa to so mangɛ xɔnyi, a naxa ɲama li naa, e sɔnxɔfe, xule femae fan bara fa ɲɔn yire. A naxa a fala e bɛ, \v 24 «Wo siga, barima yi ginɛdimɛdi mu faxaxi. A na xife nɛ.» E naxa yo a ma, e a mayele. \v 25 A to ɲama ramini tande, a naxa so banxi kui. A naxa ginɛdimɛdi bɛlɛxɛ suxu, ginɛdimɛdi naxa keli. \v 26 Na xibaaru naxa yensen na yire birin na. \s Isa dɔnxui firin nayalanfe \p \v 27 Isa to keli mɛnni, dɔnxui firin naxa bira a fɔxɔ ra, e nu e xui ite a bɛ, «Dawuda xa Di, kinikini muxu ma!» \v 28 Isa to so banxi, dɔnxuie naxa e maso a ra. A naxa e maxɔrin, «Wo laxi a ra a n nɔma wo rayalande?» E naxa a yaabi, «Iyo, Marigi.» \v 29 Isa naxa a bɛlɛxɛe sa e ya ma, a a fala e bɛ, «Wo waxɔnfe xa raba wo bɛ alɔ wo laxi a ra ki naxɛ.» \v 30 E yae naxa rabi keren na. Isa naxa a matintin e ra a xɔrɔxɔɛ ra, «Mixi yo naxa yi fe kolon.» \v 31 Kɔnɔ e to mini, e naxa siga Isa xa fe fala ra na bɔxi yire birin. \s Boboe rayalanfe \r (Luki 11:14-15) \p \v 32 Isa nun a fɔxirabirɛe to nu kelife naa, mixi nde naxa fa xɛmɛ nde ra a xɔn ma ɲinnɛ nu bara naxan findi boboe ra. \v 33 Isa to na ɲinnɛ keri, boboe naxa wɔyɛn. Ɲama naxa kaaba, e a fala, «Yi fe mɔɔli singe mu nu to Isirayila bɔxi ma.» \v 34 Kɔnɔ Farisɛnie tan naxa a fala, «A ɲinnɛe kerima ɲinnɛ mangɛ nan saabui ra.» \s Isa kinikinife ɲama ma \r (Maraki 6:6, 6:34, Luki 8:1) \p \v 35 Isa naxa taae birin iɲɛrɛ, a xungbe nun a xuri. A nu mixie xaranma e xa salidee kui, a nu e kawandi Ala xa mangɛya xa xibaaru fanyi ra, a nu furema mɔɔli birin nayalan. \v 36 A nu ɲama toma tɛmui naxɛ, a nu kinikinima e ma, barima sɛnbɛ nun limaniya birin nu baxi e yi. E nu luxi nɛ alɔ yɛxɛɛ naxee makantama mu na. \v 37 Na kui, a naxa a fala a fɔxirabirɛe bɛ, «Xɛ xaba wali belebele nan na, kɔnɔ walikɛe tan xurun. \v 38 Wo xɛ kanyi maxandi alako a xa walikɛe rasanba a xa xɛ xabade.» \c 10 \s Isa xa xɛɛra fu nun firinyie \r (Maraki 3:13-19, Luki 6:12-16) \p \v 1 Isa naxa a fɔxirabirɛ fu nun firinyie xili, a nɔɛ so e yi ra alako e xa nɔ ɲinnɛe keride mixie fɔxɔ ra, e man xa nɔ furema mɔɔli birin nayalande. \p \v 2 Na xɛɛra fu nun firinyi xilie nan ya: a singe, Simɔn, naxan man xili Piyɛri, nun a xunya Andire, Sebede xa di Yaki, nun a xunya Yaya, \v 3 Filipu nun Barotolome, Tomasi nun Matiyu duuti maxili, Alifa xa di Yaki nun Tadayo, \v 4 Simɔn naxan xili Seloti, nun Yudasi Isikariyoti naxan Isa yanfa. \s Isa a xa xɛɛra fu nun firinyie xɛɛfe \r (Maraki 6:7-13, Luki 9:1-6) \p \v 5 Isa naxa yi xɛmɛ fu nun firinyie xɛɛ yi yaamari ra: «Wo naxa siga mixie yire Yuwifie mu naxee ra, wo naxa so Samarikae xa taae kui. \v 6 Wo xa siga Isirayilakae nan xɔn, naxee luxi alɔ yɛxɛɛ lɔɛxie. \v 7 Wo xa kawandi ti kira xɔn a Ala xa mangɛya niini bara makɔrɛ. \v 8 Wo xa furemae rayalan, wo xa faxamixie rakeli, wo xa kunɛ kanyie rasɛniyɛn, wo xa ɲinnɛe keri. Wo kixi nɛ, wo mu sese fi. Wo fan xa mixi ki na ki. \v 9 Wo naxa xɛɛma, gbeti, xa na mu a ra kɔbiri xanin wo xun ma. \v 10 Wo man naxa gbɔnfɔɛ, donma firin nde, sankiri, xa na mu a ra xuli xanin wo xun ma. A lanma baloe xa fi walikɛ ma.» \p \v 11 «Wo na so taa naxan kui, wo xa mixi fanyi nde fen naxan wo yigiyama, wo lu naa han wo siga taa gbɛtɛ. \v 12 Wo na so mixie xɔnyi, wo xa e xɛɛbu. \v 13 Xa na fɔxɔɛ mixie fan, Ala xa wo xa duba suxu e xa fe ra. Kɔnɔ xa naakae mu fan, Ala naxa na duba suxu. \v 14 Xa mixie mu tin wo rasɛnɛde, xa na mu a ra e tondi e tuli matide wo xa masenyi ra, wo nɛ kelima na banxi xa na mu a ra na taa kui, wo xa mɛnni bɛndɛ rakɔnkɔn wo sanyie ra. \v 15 N xa nɔndi fala wo bɛ, kiiti sa lɔxɔɛ, kiiti fanma Sodoma nun Gomora taakae ra dangife na taa mixie ra.» \s Isa fɔxirabirɛe fama ɲaxankatade \r (Maraki 13:9-13, Luki 12:11-12, 21:12-19) \p \v 16 «Wo wo tuli mati, n na wo xɛɛfe nɛ alɔ yɛxɛɛ naxee soma wula baree tagi. Na kui, wo xa kɔɔta alɔ yere, wo yuge xa fan alɔ turunna xɔni. \v 17 Wo xa wo yɛtɛ matanga mixie ma, barima e wo soma nɛ kiitisae yi ra, e wo bɔnbɔma nɛ sɛbɛrɛ ra e xa salidee kui, \v 18 e wo xaninma nɛ gominae nun mangɛe yire n ma fe ra. Na kui, wo findima nɛ n ma seedee ra e tan bɛ, a nun si gbɛtɛe bɛ. \v 19 E na wo so nee yi ra, wo naxa kɔntɔfili wo xa masenyi xa fe ra, wo naxan falama nun wo a falama ki naxɛ, barima na birin fima nɛ wo ma na waxati yati. \v 20 Wo tan xa mu wɔyɛnma, wo Baba Ala Xaxili nan wɔyɛnma wo saabui ra.» \p \v 21 «Mixi fama a ngaxakerenyi yanfade, a a sa mixie bɛlɛxɛ, e xa a faxa. Babɛ fan na mɔɔli niyama a xa di ra, die fan kelima nɛ e barimae xili ma, e xa e faxa. \v 22 Mixi birin fama wo xɔnde n xili xa fe ra, kɔnɔ naxan na wakili han a raɲɔnyi, na kanyi kisima nɛ. \v 23 Xa e wo ɲaxankata yire nde, wo xa wo gi, wo siga taa gbɛtɛ. N xa nɔndi fala wo bɛ, wo mu gɛma Isirayila taa birin iɲɛrɛde a fa lu Adama xa Di mu fa.» \p \v 24 «Taalibi mu dangima a karamɔxɔ ra, konyi fan mu dangima a marigi ra. \v 25 A lanma taalibi xa lu alɔ a karamɔxɔ, konyi fan xa lu alɔ a marigi. Xa fɔxɔɛ xunyi xili fala ɲinnɛ Bɛlɛsɛbulu, e naxan falama a xa fɔxɔɛ mixie xun ma, a ɲan dangima na ra.» \s Gaaxufe Ala ya ra \r (Maraki 8:38, Luki 9:26, 12:2-9) \p \v 26 «Wo naxa gaaxu mixie ya ra, barima fefe nɔxunxi mu na naxan mu fama makɛnɛnde, gundo yo mu na naxan mu fama kolonde. \v 27 N naxan falama wo bɛ kɔɛ ra, wo xa na masen yanyi ra. Wo naxan mɛma makɔyikɔyi ra, wo xa duniɲa birin nakolon a ra. \v 28 Wo naxa gaaxu mixie ya ra naxee nɔma mixi fate bɛndɛ nan tun faxade, a fa li e mu nɔma wo nii tan masɔtɔde. Wo xa gaaxu Ala nan ya ra, naxan nɔma fate bɛndɛ nun nii sɔntɔde yahannama. \v 29 Turunna firin xa mu sarama batanka keren na? Kɔnɔ hali xɔni di keren mu birama bɔxi ma xa wo Baba Ala sago mu a ra. \v 30 Wo xunsɛxɛ yati kɔntixi. \v 31 Na kui, wo naxa gaaxu, barima wo tide gbo dangi turunna xɔni gali ra.» \p \v 32 «Mixi yo naxan n kolonma a Marigi ra adamadie ya xɔri, n fan na kanyi kolonma n Baba ya xɔri ariyanna. \v 33 Kɔnɔ naxan na tondi n kolonde a Marigi ra adamadie ya ma, n fan tondima nɛ na kanyi rakolonde n Baba ra naxan na ariyanna.» \s Isa fɔxirabirɛe nun tɔɔrɛ \r (Luki 12:51-53, 14:26-27, 9:23-24, Maraki 8:34-35) \p \v 34 «Wo naxa a maɲɔxun a n faxi bɔɲɛsa nan na duniɲa. N mu faxi bɔɲɛsa xa ra, n faxi santidɛgɛma nan na. \v 35 N faxi fatanyi nan na di xɛmɛ nun a baba tagi, di ginɛ nun a nga tagi, mamadi nun a mama tagi. \v 36 Mixi ngaxakerenyie nan findima a yaxuie ra. \v 37 Mixi naxan a baba nun a nga xanuma dangife n tan na, na kanyi mu daxa a xa lu n sɛɛti ma. Mixi naxan a xa di xanuma dangife n tan na, na kanyi mu daxa a xa lu n sɛɛti ma. \v 38 Xa mixi naxan mu tin tɔɔrɛ nun faxɛ ra, a mu bira n fɔxɔ ra, na kanyi mu daxa a xa lu n sɛɛti ma. \v 39 Mixi naxan wama a yɛtɛ rakisife, na kanyi lɔɛma nɛ. Naxan a yɛtɛ ralɔɛma n tan ma fe ra, na kanyi kisima nɛ.» \s Isa fɔxirabirɛe rasɛnɛfe \r (Maraki 9:37,41, Luki 9:48, 10:16, Yaya 13:20) \p \v 40 «Mixi naxan na wo rasɛnɛ, a n tan nan nasɛnɛxi. Mixi naxan na n nasɛnɛ, a n xɛɛma nan nasɛnɛxi. \v 41 Mixi naxan na namiɲɔnmɛ rasɛnɛ a xa namiɲɔnmɛɲa ma, a baraayi sɔtɔma nɛ alɔ namiɲɔnmɛ. Mixi naxan na tinxintɔɛ rasɛnɛ a xa tinxinyi ma, a baraayi sɔtɔma nɛ alɔ tinxintɔɛ. \v 42 Mixi naxan na hali ye xinbeli pɔɔti ya keren fi yi mixi xuri keren ma a to findixi n fɔxirabirɛ ra, n xa nɔndi fala wo bɛ, na kanyi mu ganma a baraayi ra muku.» \c 11 \s Annabi Yaya xa maxɔrinyi \r (Luki 7:18-35) \p \v 1 Isa to gɛ yi yaamarie fide a fɔxirabirɛ fu nun firinyie ma, a naxa keli mɛnni, a siga Yuwifie xa taae alako a xa mixie xaran, a e kawandi. \p \v 2 Annabi Yaya to Isa Ala xa Mixi Sugandixi xa fe mɛ geeli kui, a naxa a fɔxirabirɛ ndee xɛɛ Isa ma. \v 3 E naxa a maxɔrin, «I findixi Ala xa Mixi Sugandixi nan na naxan lanma a xa fa, ka muxu xa mixi gbɛtɛ nan mamɛ?» \v 4 Isa naxa e yaabi, «Wo fe naxan mɛxi nun wo fe naxan toxi, wo sa na dɛntɛgɛ sa Yaya bɛ. \v 5 Dɔnxuie se toma, namatɛe ɲɛrɛma, kunɛ kanyie yalanma, tulixɔrie fe mɛma, faxamixie kelima, fuxarilae kawandima xibaaru fanyi ra. \v 6 Sɛɛwɛ na mixi bɛ naxan mu siikɛma n ma fe ra.» \p \v 7 Annabi Yaya fɔxirabirɛe to siga, Isa naxa ɲama maxɔrin Yaya xa fe ma, «Wo siga munse matode wula i? Kale, foye naxan namaxama? \v 8 Xa na mu a ra, wo siga munse matode? Dugi tofanyi kanyi? Dugi tofanyi kanyie toma mangɛ banxie nan kui. \v 9 Wo fa siga munse matode? Namiɲɔnmɛ? Iyo, n xa a fala wo bɛ, a ɲan dangi namiɲɔnmɛ ra. \v 10 A tan nan xa fe sɛbɛxi Kitaabui kui, ‹N fama n ma xɛɛra rasanbade i ya ra alako a xa kira yailan i bɛ.› \v 11 N xa nɔndi fala wo bɛ, ginɛ yo mu di bari naxan dangi Yaya Xunxa ra. Kɔnɔ n man xa a fala wo bɛ, mixi naxan na Ala xa mangɛya niini bun ma, a xurun kiyoki, a fan dangi Yaya ra. \v 12 Kabi Yaya Xunxa xa waxati han to, Ala xa mangɛya sɛnbɛ nan tun sɔtɔma. Sɛnbɛmae nan luma a niini bun ma. \v 13 Namiɲɔnmɛe birin nun Tawureta Munsa bara Ala xa mangɛya niini xa fe fala han Annabi Yaya waxati. \v 14 Xa wo tinma nɔndi ra, wo xa a kolon Kitaabui to a fala a Annabi Eliya gbilenma fa ra, a nu Yaya nan ma fe falafe. \v 15 Xa wo tuli fe mɛma, wo xa wo tuli mati yi masenyi ra.» \p \v 16 «N nɔma to mixie misaalide munse ra? E maniyaxi dimɛdie nan na naxee dɔxɔxi taa kui, e nu a fala e booree bɛ, \q \v 17 ‹Muxu bara xule fe wo bɛ, \q kɔnɔ wo mu fare boronxi. \q Muxu bara ɲɔn bɛɛti ba, \q kɔnɔ wo mu sunnunxi.›» \p \v 18 «Annabi Yaya to nu sunma, e naxa a fala a xa fe ra, ‹Ɲinnɛ na a fɔxɔ ra.› \v 19 Adama xa Di to fa, a tan mu tondi sigade xulunyi yire. Na kui, e bara a fala, ‹Furi ɲaaxi siisila mato! E nun duuti maxilie nun yunubitɔɛe nan a ra!› Kɔnɔ xaxilimaya kolonma a kɛwali nan ma.» \s Taa danxaniyataree xa gbaloe \r (Matiyu 10:15, Luki 10:12-15) \p \v 20 Na tɛmui Isa naxa xɔnɔ mixie ma naxee nu sabatixi taae kui a kaabanako gbegbe rabaxi dɛnnaxɛ, barima e mu tuubi. \v 21 «Gbaloe na wo bɛ, Korasinkae! Gbaloe na wo fan bɛ, Betesayidakae! Kaabanako naxee raba wo tagi, xa nee sa raba Tire nun Sidɔn nɛ nu, a a lima e tan bara tuubi nu a rakuya, e sunnun donma ragoro e ma, e tɛ xube maso e ma e xa tuubi tɔnxuma ra. \v 22 Na nan a ra n xa a fala wo bɛ, kiiti sa lɔxɔɛ xɔrɔxɔma wo tan ma dangi Tirekae nun Sidɔnkae ra. \v 23 I tan Kapɛrɛnamu go, i ɲɔxɔ a ma a i tema han ariyanna kui? Ade, i ragoroma nɛ han yahannama, barima kaabanako naxee raba i tagi, xa nee sa raba Sodoma nɛ nu, a a lima na taa mu sɔntɔma nu. \v 24 Na nan a ra, n xa a fala wo bɛ, kiitisa lɔxɔɛ xɔrɔxɔma wo tan ma dangi Sodomakae ra.» \s Fafe Isa ma \r (Luki 10:21-22) \p \v 25 Na tɛmui Isa naxa a fala, «Baba Ala, koore nun bɔxi Marigi, n bara i tantu i to yi fee nɔxunxi lɔnnilae nun xaxilimae ma, i e masen dimɛdie bɛ. \v 26 Iyo, n Baba, n bara i tantu barima i kɛnɛn fe nan ya.» \p \v 27 «N Baba bara fe birin taxu n na. Mixi yo mu Ala xa Di kolon, fo Baba Ala. Mixi yo mu Baba Ala kolon, fo Ala xa Di, a nun Di nu tin a masende naxan bɛ. \v 28 Wo fa n ma, wo tan naxee taganxi, kote binye naxee xun, n xa malabui fi wo ma. \v 29 Wo xa n ma karafoe nan nagoro wo kɔn ma, wo xa findi n ma taalibie ra, barima n bɔɲɛ bɛɛxi, a mu tema. Na kui, wo bɔɲɛ malabui sɔtɔma nɛ, \v 30 barima n karafoe naxan nagoroma wo kɔn, a mu xɔrɔxɔ, n kote naxan dɔxɔma wo xun, a mu binya.» \c 12 \s Malabu lɔxɔɛ xa sɛriyɛ \r (Maraki 2:23-28, Luki 6:1-11) \p \v 1 Na waxati, malabu lɔxɔɛ ma, Isa nu ɲɛrɛfe xɛe tagi. Kaamɛ to nu a fɔxirabirɛe suxuxi, e naxa mɛngi tɔnsɔɛ ndee ba, e xa e don. \v 2 Farisɛnie to na to, e naxa wɔyɛn Isa bɛ, «A mato, i fɔxirabirɛe na malabu lɔxɔɛ sɛriyɛ matandife.» \v 3 A naxa e yaabi, «Wo mu nu a xaran Dawuda naxan naba kaamɛ to a suxu, a tan nun naxee nu na a fɔxɔ ra? \v 4 A so nɛ Ala xa banxi kui, a taami don naxan fixi Ala ma, hali a to mu daxa a tan nun a fɔxirabirɛe xa na don, fo sɛrɛxɛdubɛe. \v 5 Wo man mu nu a xaran Tawureta Munsa kui, a sɛrɛxɛdubɛe walima malabu lɔxɔɛ hɔrɔmɔbanxi kui, kɔnɔ e mu yunubi sɔtɔma na kui? \v 6 N xa a fala wo bɛ, naxan na wo yire be, a tide gbo hɔrɔmɔbanxi bɛ. \v 7 Xa wo fahaamui sɔtɔxi sɛbɛli ma nu, naxan a masenxi, ‹Hinnɛ rafan n ma dangife sɛrɛxɛ ra,› wo mu tinxintɔɛe tɔɔɲɛgɛma nu. \v 8 Adama xa Di nan na malabu lɔxɔɛ marigi ra.» \p \v 9 Isa to keli mɛnni, a naxa so e xa salide kui. \v 10 A naxa xɛmɛ nde li naa, naxan bɛlɛxɛ tuuxi a ma. E naxa Isa maxɔrin, «A daxa mixi xa furema rayalan malabu lɔxɔɛ?» E nu katafe nɛ e xa nɔ Isa kalamude. \v 11 Isa naxa e yaabi, «Xa wo xa yɛxɛɛ nde sin yili kui malabu lɔxɔɛ ma, nde na wo ya ma naxan tondima a ratede? \v 12 Adama tide gbo dangi yɛxɛɛ ra pon! Na nan a ra, fe fanyi rabafe daxa malabu lɔxɔɛ ma.» \v 13 Na kui, a naxa a fala bɛlɛxɛ tuuxi kanyi bɛ, «I bɛlɛxɛ itala.» A naxa a itala, a naxa yalan alɔ a bɛlɛxɛ boore. \v 14 Kɔnɔ Farisɛnie to mini, e naxa e malan, e xa sa kira fen Isa faxafe ma. \s Isa, Ala xa walikɛ sugandixi \p \v 15 Isa to na kolon, a naxa keli naa. Mixi gbegbe naxa bira a fɔxɔ ra. A naxa furema birin nayalan, \v 16 a naxa e ratɔn e naxa a xa fe fala mixie bɛ. \v 17 Na kui, Annabi Esayi xa masenyi naxa kamali, a to a masen, \q \v 18 «N ma walikɛ sugandixi nan ya, \q n xanuntenyi naxan nafanxi n bɔɲɛ ma. \q N nan n Xaxili ragoroma nɛ a ma, \q a fan tinxinyi masen sie bɛ. \q \v 19 A mu sɔnxɔɛ ratema, \q a mu gbelegbelema, \q mixi yo mu a xui itexi mɛma taa kui. \q \v 20 A mu kale kɔnkɔrɔnxi girama, \q a mu lanpui dɛxɛ xuri raxubenma, \q han a tinxinyi xunnakelima tɛmui naxɛ. \q \v 21 Si birin e xaxili tima nɛ a xili ra.» \s Xaxili Sɛniyɛnxi matandife \r (Maraki 3:20-27, 7:16-17, Luki 11:14-23, 6:44-45) \p \v 22 Mixi nde naxa fa xɛmɛ nde ra Isa xɔn ɲinnɛ nu bara naxan findi dɔnxui nun boboe ra. Isa naxa a rayalan, a ya naxa se to, a tuli naxa fe mɛ. \v 23 Ɲama birin naxa kaaba, e nu e bore maxɔrin, «Dawuda xa Di xa mu yi ra?» \v 24 Farisɛnie to e xui mɛ, e naxa a fala, «Yi xɛmɛ ɲinnɛ kerima ɲinnɛ mangɛ Bɛlɛsɛbulu nan saabui ra.» \v 25 Isa to e xaxili ma fe kolon, a naxa a masen e bɛ, «Ɲamanɛ yo a yɛtɛ gere lantareya kui, na ɲamanɛ xun nakanama nɛ feo! Taa fan, xa na mu a ra denbaya, xa e e yɛtɛ gere lantareya kui, e mu xanma. \v 26 Xa Sentanɛ Sentanɛ keri, a na a yɛtɛ nan gerefe. A xa mangɛya fa xanma di? \v 27 Xa n tan ɲinnɛe kerima Bɛlɛsɛbulu nan saabui ra, wo tan xa mixie e kerima nde saabui ra? Na kui e tan nan yati wo makiitima. \v 28 Kɔnɔ xa n tan ɲinnɛe kerima Ala Xaxili nan saabui ra, na nan na ki Ala xa mangɛya niini yati nan bara wo li. \v 29 Mixi nɔma sode sɛnbɛma xa banxi kui, a a harige ba a yi ra, xa a mu a xiri sinden? Kɔnɔ xa mixi banxi kanyi xiri, a nɔma nɛ a harige birin muɲade.» \p \v 30 «Mixi naxan mu birama n fɔxɔ ra, a tixi n kanke nɛ. Naxan mu n malima mixi malande, a na mixie rayensenfe nɛ. \v 31 Na nan a toxi, n xa a fala wo bɛ, adamadie xa yunubie nun marasɔtɔɛe birin nɔma nɛ xafaride, kɔnɔ Ala Xaxili rasɔtɔfe tan mu xafarima mixi bɛ muku. \v 32 Mixi na Adama xa Di rasɔtɔ, na yunubi nɔma nɛ xafaride a kanyi bɛ. Kɔnɔ mixi na Ala Xaxili Sɛniyɛnxi rasɔtɔ, na yunubi mu nɔma xafaride na kanyi bɛ duniɲa, a mu nɔma xafaride aligiyama.» \p \v 33 «Xa sansi findi a fanyi nan na, a bogi fanyi nan naminima. Xa sansi findi a kobi nan na, a bogi kobi nan naminima. Sansi kolonma a bogi nan ma. \v 34 Wo tan bɔximase bɔnsɔɛ, wo mu nɔma wɔyɛn fanyi falade, barima wo bɔɲɛ kobi. Mixi bɔɲɛ rafexi naxan na, na nan minima a dɛ i. \v 35 Fe fanyi to ragataxi mixi fanyi bɔɲɛ kui, a fe fanyi nan naminima. Fe kobi to ragataxi mixi kobi bɔɲɛ kui, a fe kobi nan naminima. \v 36 N xa a fala wo bɛ, kiitisa lɔxɔɛ, adamadie dɛntɛgɛ sama nɛ wɔyɛn kobi birin ma naxee mini e dɛ i. \v 37 I wɔyɛnyi naxan falama duniɲɛigiri kui, na nan kiiti fanma i ra, na nan kiiti kanama i ra.» \s Annabi Yunusa xa tɔnxuma \r (Matiyu 16:1-4, Maraki 8:11-12, Luki 11:29-32) \p \v 38 Na xanbi, sɛriyɛ karamɔxɔe nun Farisɛnie naxa wɔyɛnyi tongo, e a fala Isa bɛ, «Karamɔxɔ, muxu wama i xa kaabanako nde tofe, a xa findi tɔnxuma ra muxu bɛ.» \v 39 Isa naxa e yaabi, «To mixie kobi, e bara gbilen Ala fɔxɔ ra. E wama tɔnxuma makaabaxi tofe, kɔnɔ tɔnxuma yo mu fima e ma bafe Annabi Yunusa xa tɔnxuma ra. \v 40 Annabi Yunusa xi saxan, kɔɛ saxan nadangi yɛxɛ xungbe furi kui ki naxɛ, Adama xa Di fan xi saxan, kɔɛ saxan nadangima na ki nɛ bɔxi bun ma. \v 41 Kiiti lɔxɔɛ, Ninewekae tima nɛ e nun to mixie, e seedeɲɔxɔya ba wo xili ma, barima e tan tuubi nɛ Annabi Yunusa xa kawandi saabui ra, a fa li naxan na wo yire yi ki be, a tide gbo Annabi Yunusa bɛ. \v 42 Kiiti lɔxɔɛ, Seeba mangɛ ginɛ fan tima nɛ e nun to mixie, a seedeɲɔxɔya ba wo xili ma, barima a tan fa nɛ kelife yire makuye Sulemani xa lɔnni ramɛde, a fa li naxan na wo yire yi ki be, a tide gbo Sulemani bɛ.» \s Ɲinnɛ gbilenfe a lingira fori \r (Luki 11:24-26) \p \v 43 «Ɲinnɛ na gbilen mixi fɔxɔ ra, a sigama yire maxare nɛ lingira gbɛtɛ fende, kɔnɔ a mu a toma. \v 44 Na tɛmui a a falama a yɛtɛ bɛ, ‹N xa gbilen n ma banxi kui n kelixi dɛnnaxɛ.› A na gbilen mɛnni a a lima nɛ na banxi makɔxi, a raxunmaxi a fanyi ra, ɲinnɛ gbɛtɛ yo mu na. \v 45 Na tɛmui, a sigama nɛ a sa fa ɲinnɛ solofere gbɛtɛe ra naxee ɲaaxu a bɛ, e birin so na banxi kui, e sabati naa. Na kui, na mixi xa fe ɲaaxuma nɛ dangife a singe ra. Na nan mɔɔli rabama to mixi kobie bɛ.» \s Isa nga nun a xunyae \r (Maraki 3:31-35, Luki 8:19-21) \p \v 46 Beenun Isa xa gɛ wɔyɛnde ɲama bɛ, a nga nun a xunya xɛmɛmae naxa fa, e ti tande, e nun Isa xa dɛ masara. \v 47 Mixi nde naxa a fala a bɛ, «I nga nun i xunyae na tande, e wama wo xa dɛ masara.» \v 48 Kɔnɔ Isa naxa na kanyi yaabi, «Nde findixi nga ra? Nde findixi n xunyae ra?» \v 49 Na tɛmui Isa naxa a bɛlɛxɛ ti a fɔxirabirɛe ma, a a masen, «A mato, n nga nun n xunyae nan ya. \v 50 Mixi yo naxan n Baba sago rabama naxan na ariyanna, na kanyi nan findixi n xunya xɛmɛma, n maaginɛ, nun n nga ra.» \c 13 \s Xɛ rawali xa taali \r (Maraki 4:1-20, Luki 8:4-15) \p \v 1 Na lɔxɔɛ, Isa naxa mini banxi, a sa dɔxɔ baa dɛ ra. \v 2 Ɲama gbegbe to malan a yire, a naxa sa dɔxɔ kunkui kui, ɲama naxa lu baa dɛ ra. \v 3 A naxa fe wuyaxi masen e bɛ taalie ra. \p A naxa a masen, «Wo wo tuli mati. Xɛ rawali nde nan mini sansi xɔri garansande. \v 4 A to nu sansi xɔri garansanma, xɔri ndee naxa bira sankira xɔn, xɔnie naxa fa, e e don gbiki. \v 5 Xɔri ndee fan naxa bira gɛmɛ yire, bɛndɛ mu gbo dɛnnaxɛ. Nee naxa bula mafuren na, barima na bɛndɛ mu tilin. \v 6 Kɔnɔ soge to xɔnɔ, na sansie naxa ragan, e xara gben, barima sanke mu nu na e bɛ. \v 7 Sansi xɔri ndee fan naxa bira tunbe kunsie tagi. Tunbe kunsie naxa gbo, e sansie ixɛtɛn, e e kana. \v 8 Sansi xɔri ndee fan naxa bira bɛndɛ fanyi ma. Na xɔrie tan, e keren keren birin naxa sansi tɔnsɔɛ ramini, ndee naxa xɔri kɛmɛ ramini, ndee xɔri tongo senni, ndee xɔri tongo saxan. \v 9 Xa wo tuli fe mɛma, wo wo tuli mati yi masenyi ra.» \p \v 10 Isa fɔxirabirɛe naxa e maso a ra, e a maxɔrin, «Munfe ra i wɔyɛnma ɲama bɛ taali ra?» \v 11 Isa naxa e yaabi, «Ala bara fahaamui fi wo ma wo xa a xa mangɛya niini gundo kolon, kɔnɔ na fahaamui mu fixi mixi gbɛtɛe tan ma. \v 12 Mixi fahaamuxi xa fahaamui xun masama, kɔnɔ mixi fahaamutare, hali a naxan maɲɔxun a gbe ra, na fama bade a yi ra. \v 13 Na nan a toxi n wɔyɛnma mixie bɛ taali wɔyɛnyi ra, barima e ya se toma, kɔnɔ e mu a igbɛma, e tuli fe mɛma, kɔnɔ e mu a fahaamuma. \v 14 Na kui, Annabi Esayi xa masenyi bara rakamali e xa fe ra, naxan a masenxi, \q ‹Wo fe mɛma, \q kɔnɔ wo mu a fahaamuma. \q Wo fe toma, \q kɔnɔ wo mu a igbɛma. \q \v 15 Yi ɲama bɔɲɛ bara xɔrɔxɔ. \q E bara e tuli dɛsɛ, e bara e ya raxi, \q alako e ya naxa fa fe igbɛ, e tuli naxa fa fe mɛ, \q e bɔɲɛe naxa fa fe kolon, \q e naxa fa e ya rafindi n ma n xa e rayalan.›» \p \v 16 «Kɔnɔ ɲɛlɛxinyi na wo tan bɛ, barima wo yae se igbɛma, wo tulie fe mɛma. \v 17 N xa nɔndi fala wo bɛ, namiɲɔnmɛ nun tinxintɔɛ gbegbe bara wa e xa fee to wo naxee tofe, kɔnɔ e mu e to. E bara wa e xa fee mɛ wo naxee mɛfe, kɔnɔ e mu e mɛ.» \p \v 18 «Wo wo tuli mati, wo xa fahaamui sɔtɔ xɛsa xa taali ma. \v 19 Mixi na Ala xa mangɛya niini xa masenyi mɛ, a mu a fahaamu, Sentanɛ fama nɛ na masenyi bade a bɔɲɛ ma. Na kanyi misaalixi sansi xɔri nan na naxan biraxi kira xɔn ma. \v 20 Sansi xɔri naxee bira gɛmɛ yire, nee misaalixi mixi nan na naxan Ala xa masenyi mɛma, a a suxu mafuren sɛɛwɛ ra. \v 21 Kɔnɔ sanke to mu na a bɛ, a xa danxaniya mu buma. Tɔɔrɛ nun ɲaxankatɛ na a li Ala xa masenyi xa fe ra, a gbilenma Ala xa fe fɔxɔ ra keren na. \v 22 Sansi xɔri naxan bira tunbe kunsie tagi, na misaalixi mixi nan na naxan Ala xa masenyi mɛma, kɔnɔ yi duniɲa kɔntɔfili nun naafuli xɔli a suxu han a Ala xa masenyi bɛɲin. Na kui, Ala xa masenyi mu nɔma a bɔɲɛ masarade. \v 23 Sansi xɔri naxan bira bɛndɛ fanyi tan ma, na misaalixi mixi nan na naxan Ala xa masenyi mɛma, a a fahaamu, a a bɔɲɛ masara. Na sansi xɔri a bogi raminima nɛ, nde xɔri kɛmɛ ramini, nde tongo senni, nde tongo saxan.» \s Ɲooge ɲaaxi xa taali \p \v 24 Isa naxa taali gbɛtɛ masen e bɛ, «Ala xa mangɛya luxi nɛ alɔ xɛmɛ naxan a xa xɛ garansan sansi xɔri fanyi ra. \v 25 Kɔnɔ mixie nu xife tɛmui naxɛ, a yaxui naxa fa, a ɲooge ɲaaxi xɔri garansan sansi fanyi xɔri longori ra, a siga. \v 26 Sansie to bula, e te han e dendenyi bara mini fɔlɔ, walikɛe naxa ɲooge ɲaaxi fan to sansie longori ra. \v 27 E naxa xɛ kanyi maxɔrin, ‹Marigi, i mu sansi xɔri fanyi xa garansan i xa xɛ ma? Na ɲooge ɲaaxi fa kelixi minden?› \v 28 A naxa e yaabi, ‹N yaxui nde nan na rabaxi.› Walikɛe naxa a maxɔrin, ‹I wama muxu xa sa a tala?› \v 29 A naxa a fala, ‹Ade, xa na mu a ra sansi fanyi fan talama nɛ ɲooge ɲaaxi fɔxɔ ra. \v 30 Wo xa a lu e birin xa mɔ han xɛ xaba lɔxɔɛ. Na tɛmui n a falama nɛ xɛ xabae bɛ, wo ɲooge ɲaaxi nan singe tala, wo a raxiri alako a xa gan. Kɔnɔ wo sansi fanyi tan xaba, wo a xɔri ragata n ma bili kui.›» \s Konde xɔri nun lɛbini xa taalie \r (Maraki 4:30-32, Luki 13:18-21) \p \v 31 Isa naxa taali gbɛtɛ masen e bɛ, «Ala xa mangɛya maniyaxi konde xɔri nan na, mixi naxan si a xa daaxa. \v 32 A xɔri xurun sansi xɔri birin bɛ, kɔnɔ a na mɔ, a bili xungbo bɔxi sansi birin bɛ. A findima wuri bili nan na, xɔnie fama e tɛɛe sade naxan salonyie kɔn na.» \p \v 33 Isa naxa taali gbɛtɛ masen e bɛ, «Ala xa mangɛya maniyaxi lɛbini nan na, ginɛ naxan sa farin busali tagi xun ma, na fa farin birin nate.» \s Isa nun taali wɔyɛnyie \r (Maraki 4:33-34) \p \v 34 Isa naxa na fe birin masen ɲama bɛ taalie ra. A ɲan mu nu masenyi yo tima e bɛ a mu a fala taali daaxi. \v 35 Na kui, namiɲɔnmɛ xa masenyi naxa kamali, \q «Taali wɔyɛnyie nan minima n dɛ i. \q N fee masenma nɛ naxee nu nɔxunxi kabi duniɲa daa tɛmui.» \s Isa ɲooge ɲaaxi xa taali tagi rabafe \p \v 36 Na tɛmui, Isa naxa keli ɲama xun ma, a so banxi. A fɔxirabirɛe naxa e makɔrɛ a ra, e a fala a bɛ, «Ɲooge ɲaaxi xa taali tagi raba muxu bɛ.» \v 37 A naxa e yaabi, «Naxan sansi fanyi garansanma, na misaalixi Adama xa Di nan na. \v 38 Xɛ misaalixi duniɲa nan na. Sansi fanyi misaalixi mixie nan na, naxee na Ala xa mangɛya niini bun ma. Ɲooge ɲaaxi misaalixi Sentanɛ xa die nan na. \v 39 Yaxui naxan ɲooge xɔri garansan, a misaalixi Ibulisa nan na. Xɛ xabɛ misaalixi duniɲa raɲɔnyi nan na. Xɛ xabae misaalixi malekɛe nan na. \v 40 Na ɲooge ɲaaxi talama ki naxɛ, a woli tɛ i, duniɲa raɲɔnyi fan luma na ki nɛ. \v 41 Adama xa Di fama a xa malekɛe xɛɛde, e mixi ratantanyie nun mixi kobie ba mixi gbɛtɛe ya ma, naxee na Ala xa mangɛya niini bun ma. \v 42 E e wolima nɛ tɛ mankanɛ xɔɔra, wa nun ɲin maxinyi na dɛnnaxɛ. \v 43 Na tɛmui tinxintɔɛe tan yanbama nɛ alɔ soge e Baba xa mangɛya niini bun ma. Xa wo tuli fe mɛma, wo wo tuli mati yi masenyi ra.» \s Harige xungbe xa taalie \p \v 44 «Ala xa mangɛya man luxi nɛ alɔ naafuli xungbe naxan nu nɔxunxi xɛ ma. Mixi nde to mini a ma, a naxa gbilen a nɔxun na, a siga ɲɛlɛxinyi kui. A naxa a sɔtɔse birin mati a fa na xɛ sara.» \p \v 45 «Ala xa mangɛya man luxi nɛ alɔ yulɛ naxan diyaman tofanyi fenfe. \v 46 A to diyaman hagigɛ keren to, a naxa sa a sɔtɔse birin mati, a fa na diyaman sara.» \s Yɛlɛ xa taali \p \v 47 «Ala xa mangɛya man luxi nɛ alɔ yɛlɛ naxan bara sa baa ma, a yɛxɛ mɔɔli birin suxu. \v 48 Yɛlɛ to rafe, mixie naxa a mabɛndun baa dɛ ra. E naxa dɔxɔ, e yɛxɛe mayegeti, e a fanyie sa paanie kui, e a ɲaaxie wɔlɛ. \v 49 Duniɲa raɲɔnyi luma na ki nɛ. Malekɛe fama mixi kobie nun mixi tinxinxie mayegetide, \v 50 e mixi kobie woli tɛ mankanɛ xɔɔra, wa nun ɲin maxinyie na dɛnnaxɛ.» \s Lɔnni fori nun a nɛɛnɛ \p \v 51 Isa naxa e maxɔrin, «Wo bara na birin fahaamu?» E naxa a yaabi, «Iyo.» \v 52 A naxa a masen e bɛ, «Na nan a toxi, sɛriyɛ karamɔxɔ naxan bara fahaamui sɔtɔ Ala xa mangɛya niini xa fe ma, a luxi alɔ banxi kanyi naxan se nɛɛnɛe nun se forie raminima a harige ya ma.» \s Nasarɛtikae tondife lade Isa ra \r (Maraki 6:1-6, Luki 4:16-30) \p \v 53 Isa to gɛ na taalie masende, a naxa siga, \v 54 a sa so a xɔnyi, a mɔxi dɛnnaxɛ. A to na mixie xaran e xa salide kui, e dɛ naxa ixara. E naxa e bore maxɔrin, «Yi xɛmɛ yi lɔnni sɔtɔxi minden? A nɔxi yi kaabanako fee rabade di? \v 55 Kamudɛri xa di xa mu yi ki? A nga xa mu xili Mariyama? A xunyae xa mu findi Yaki, Yusufu, Yuda, nun Simɔn na? \v 56 A xunya ginɛmae fan mu na won ya ma be? A fa yi birin sɔtɔxi minden?» \v 57 Na kui, e naxa xɔnɔ a ma, e tondi lade a ra. \p Isa naxa a masen e bɛ, «Namiɲɔnmɛ binyaxi yire birin fo a xɔnyi, a ngaxakerenyie tagi.» \v 58 A mu kaabanako gbegbe raba naa e xa danxaniyatareɲa xa fe ra. \c 14 \s Annabi Yaya xa faxɛ \r (Maraki 6:14-29, Luki 9:7-9) \p \v 1 Na waxati, Galile mangɛ Herode naxa Isa xa fe mɛ. A naxa a fala a xa mixie bɛ, \v 2 «Yaya Xunxa nan kelixi faxɛ ma. Na nan a toxi nɔɛ na a yi a xa kaabanakoe raba.» \p \v 3 A na fala nɛ, barima a tan Herode nu bara yaamari fi Yaya xa suxu, yɔlɔnxɔnyi xa sa a ma, a xa sa geeli Herodiyasi xa fe ra, a taara Filipu xa ginɛ. \v 4 Yaya nu a falama Herode bɛ, «A mu daxa i xa yi ginɛ tongo.» \v 5 Herode nu wama Yaya faxafe nɛ, kɔnɔ a nu gaaxuxi ɲama ya ra, barima e nu laxi a ra a namiɲɔnmɛ nan nu Yaya ra. \p \v 6 Na tɛmui, e to nu Herode bari ɲɛ xungbilenyi xulunyi tife, Herodiyasi xa di ginɛ naxa fare boron mixie bɛ. A naxa rafan Herode ma \v 7 han a naxa a kali a a na sese maxɔrin a ma, a a fima nɛ a ma. \v 8 Herodiyasi xa marasi ma, a xa di naxa a fala Herode bɛ, «Yaya Xunxa xunyi so n yi ra pileti ma.» \v 9 Mangɛ naxa nimisa, kɔnɔ a xa marakali nun a xa xɔɲɛe xa fe ra, a naxa yaamari fi e xa Yaya xunyi so na ginɛdimɛdi yi ra. \v 10 A naxa mixie xɛɛ geeli, e xa Yaya xunyi bolon a dɛ i. \v 11 E naxa fa a xunyi ra pileti ma, e a so ginɛdimɛdi yi ra. Ginɛdimɛdi fan naxa a xanin a nga xɔn ma. \v 12 Yaya fɔxirabirɛe naxa sa a fure tongo, e sa a ragata, e naxa sa na dɛntɛgɛ sa Isa bɛ. \s Isa donse fife xɛmɛ mixi wulu suuli ma \r (Maraki 6:30-44, Luki 9:10-17) \p \v 13 Isa to na fe mɛ, a naxa keli mɛnni kunkui kui, a siga a kerenyi ma wula i. Ɲama to a kolon, e fan naxa keli e xa taae, e siga a fɔxɔ ra e sanyi ra. \v 14 Isa to goro kunkui kui, a naxa ɲama gbegbe to naa. A naxa kinikini e ma, a e xa furemae rayalan. \p \v 15 Nunmare to so fɔlɔ, Isa fɔxirabirɛe naxa e maso a ra, e a fala a bɛ, «Won na wula nɛ yi ki, kɔɛ fan bara so. Ɲama rayensen alako e xa siga donse sara taae kui.» \v 16 Isa naxa e yaabi, «Hali e mu siga. Wo tan nan xa donse fi e ma.» \v 17 Kɔnɔ e naxa a fala a bɛ, «Taami gundi suuli nun yɛxɛ firin gbansan nan na muxu yi ra.» \v 18 A naxa a fala e bɛ, «Wo fa nee ra n xɔn ma be.» \v 19 Isa naxa ɲama yamari e xa e magoro na ɲooge xinde ma. A naxa na taami suuli nun na yɛxɛ firin tongo, a a ya rate koore ma, a fa Ala nuwali sa. A naxa taamie igira, a fa e so a fɔxirabirɛe yi ra, e xa e itaxun ɲama ma. \v 20 Ɲama birin naxa e dɛge han e wasa. Donse dɔnxɔɛ xuntunyie to matongo, debe fu nun firin nan nafe. \v 21 Mixi naxee e dɛge, xɛmɛ wulu suuli ɲɔndɔn nan nu e ra, bafe ginɛe nun dimɛe ra. \s Isa ɲɛrɛfe ye fari \r (Maraki 6:45-52, Yaya 6:15-21) \p \v 22 Na xanbi Isa naxa a fala a fɔxirabirɛe bɛ, a e xa baki kunkui kui, e xa siga a ya ra naakiri ma, a tan xa nu ɲama ragbilen. \v 23 Isa to gɛ ɲama ragbilende, a naxa te geya fari a kerenyi ma, alako a xa Ala maxandi. Kɔɛ naxa a li naa, a keren. \v 24 A a lixi kunkui nu bara makuya xare ra, mɔrɔnyie nu na a mabɔnbɔfe ki fanyi ra barima foye ya nu rafindixi a ma. \p \v 25 Subaxɛ ma, Isa ɲɛrɛfe baa fari. \v 26 A fɔxirabirɛe to a to ɲɛrɛ ra ye fari, e naxa gaaxu ki fanyi. E naxa gbelegbele, e a fala, «Tubari nan a ra!» \v 27 Kɔnɔ Isa naxa a masen e bɛ keren na, «Wo naxa kɔntɔfili, n tan nan a ra. Wo naxa gaaxu.» \v 28 Piyɛri naxa a yaabi, «Marigi, xa i tan nan a ra, yaamari fi n xa siga i yire ye fari.» \v 29 Isa naxa a fala a bɛ, «Fa.» Piyɛri to goro kunkui kui, a naxa ɲɛrɛ ye fari sigafe ra Isa yire. \v 30 Kɔnɔ a to foye belebele mato, a naxa gaaxu, a madula fɔlɔ. A naxa gbelegbele, «N Marigi, n nakisi!» \v 31 Isa naxa a bɛlɛxɛ itala keren na, a Piyɛri suxu. A naxa a masen a bɛ, «I xa danxaniya xurun. I siikɛxi munfe ra?» \v 32 E to baki kunkui kui, foye naxa raxara. \v 33 Isa fɔxirabirɛ naxee nu na kunkui kui, e naxa suyidi Isa bɛ, e a fala, «Ala xa Di yati nan lanxi i ma.» \s Isa Genesareti furema birin nayalanfe \r (Maraki 6:53-56) \p \v 34 E to gɛ baa igiride, e naxa so Genesareti. \v 35 Naakae to a kolon Isa nan a ra, e naxa na rabilinyi mixi birin nakolon. Mixie naxa fa furemae birin na Isa xɔn. \v 36 E nu a mayandima furemae xa e bɛlɛxɛ din a xa donma sanbunyi gbansan na. Furema birin naxee na raba, e birin naxa yalan. \c 15 \s Ala xa sɛriyɛ nun adama xa naamunyi \r (Maraki 7:1-23) \p \v 1 Farisɛni nun sɛriyɛ karamɔxɔ ndee naxa fa Isa yire kelife Darisalamu. E naxa a maxɔrin, \v 2 «Munfe ra i fɔxirabirɛe luma forie xa naamunyie matandi ra? E mu e bɛlɛxɛ raxama beenun e xa e dɛge alɔ forie xa naamunyie a masenxi ki naxɛ.» \v 3 Isa naxa e yaabi, «Munfe ra wo tan Ala xa sɛriyɛ matandima wo xa naamunyie xa fe ra? \v 4 Ala bara a masen, ‹Wo xa wo baba nun wo nga binya.› A man bara a masen, ‹Mixi yo naxan na a baba nun a nga konbi, a lan nɛ na kanyi xa faxa.› \v 5 Kɔnɔ wo tan naxɛ, xa mixi nde a fala a baba xa na mu a nga bɛ, ‹I nu lanma i xa naxan sɔtɔ n na i malise ra, n bara a fi Ala ma,› \v 6 hali na kanyi mu fefe raba a baba bɛ. Na kui, wo Ala xa sɛriyɛ matandima wo xa naamunyi saabui ra. \v 7 Wo tan filankafuie! Annabi Esayi nɔndi yati nan masen wo xa fe ra, \q \v 8 ‹Yi ɲama n binyama e dɛ nɛ, \q kɔnɔ e bɔɲɛ makuya n na pon! \q \v 9 E xa sali fufafu nan a ra, \q barima e mixi xaranma adamadie xa maɲɔxunyie nan na \q alɔ na maɲɔxunyie findixi n tan ma sɛriyɛ nan na.›» \p \v 10 Isa naxa ɲama xili, a a masen e bɛ, «Wo wo tuli mati, wo xa fahaamui sɔtɔ. \v 11 Se naxan soma mixi dɛ kui, na xa mu a findima mixi sɛniyɛntare ra. Naxan minima a dɛ kui, na nan a findima mixi sɛniyɛntare ra.» \p \v 12 Na tɛmui Isa fɔxirabirɛe naxa e maso a ra, e a fala a bɛ, «I mu a kolon i xa masenyi bara Farisɛnie raxɔnɔ?» \v 13 Isa naxa e yaabi, «N Baba naxan na ariyanna, a sansi birin talama nɛ a tan mu naxan sixi. \v 14 Wo e lu na. Dɔnxui nan na e ra naxee dɔnxuie raɲɛrɛma. Xa dɔnxui dɔnxui raɲɛrɛ, e firin birin birama nɛ yili kui.» \p \v 15 Piyɛri naxa a fala a bɛ, «Yi taali tagi raba muxu bɛ.» \v 16 Isa naxa a yaabi, «Han ya wo fan mu fahaamui sɔtɔ? \v 17 Wo mu a kolon a se naxan birin soma mixi dɛ kui, a goroma furi nan kui, a fa mini fate i? \v 18 Kɔnɔ masenyi naxan minima mixi dɛ kui, a kelima a bɔɲɛ nan ma. Na nan nɔma a findide mixi sɛniyɛntare ra. \v 19 Barima maɲɔxun kobie, faxɛ tife, yɛnɛ, langoeɲa, muɲɛ, tɔɔɲɛgɛ, mixi xili kanafe, nee birin fatanma mixi bɔɲɛ nan na. \v 20 Nee nan mixi findima mixi sɛniyɛntare ra, kɔnɔ mixi a dɛgefe a bɛlɛxɛ raxatare ra, na xa mu a findima mixi sɛniyɛntare ra.» \s Kanaan ginɛ xa danxaniya \r (Maraki 7:24-30) \p \v 21 Isa naxa keli mɛnni, a siga Tire nun Sidɔn bɔxi ma. \v 22 Kanaan ginɛ nde naxan kelixi na longori, a naxa fa Isa yire a a xui ite, «Marigi, Dawuda xa Di, kinikini n ma. Ɲinnɛ bara n ma di ginɛ ɲaxankata feo!» \v 23 Kɔnɔ Isa mu sese fala a bɛ. A fɔxirabirɛe naxa e maso Isa ra, e a fala a bɛ, «Yi ginɛ keri, a na gbelegbelefe won fɔxɔ ra.» \v 24 Isa naxa a masen, «N xɛɛxi Isirayila bɔnsɔɛ gbansan nan ma, naxee luxi alɔ yɛxɛɛ lɔɛxie.» \v 25 Kɔnɔ ginɛ naxa fa a suyidi a bɛ, a a fala, «Marigi, i xa n mali!» \v 26 Isa naxa a yaabi, «A mu lan taami xa ba dimɛdie yi ra, a sa baree bun ma.» \v 27 Ginɛ naxa a fala, «Marigi, i nɔndi, kɔnɔ hali baree, e donse xuntunyi nde sɔtɔma naxan birama e kanyi xa teebili ra.» \v 28 Na kui, Isa naxa a masen a bɛ, «Ginɛ, i xa danxaniya gbo! I waxɔnfe bara raba i bɛ.» A xa di ginɛ naxa yalan keren na. \s Isa nɛmɛ fife xɛmɛ mixi wulu naani ma \r (Maraki 8:1-10) \p \v 29 Isa to keli mɛnni, a naxa ɲɛrɛ Galile baa dɛ ra han a naxa geya li. A naxa te geya fari, a dɔxɔ. \v 30 Ɲama gbegbe naxa fa a yire naa, e fa namatɛe ra, a nun dɔnxuie, mabɛnyie, boboe, nun furema gbɛtɛe gbegbe ra. E naxa furemae sa Isa bun ma, a fan naxa e rayalan. \v 31 Ɲama to a to boboe wɔyɛnma, mabɛnyie yalanma, namatɛe ɲɛrɛma, dɔnxuie se toma, e naxa kaaba. E naxa Isirayila Marigi Ala matɔxɔ. \p \v 32 Isa naxa a fɔxirabirɛe xili, a a masen e bɛ, «N bara kinikini yi ɲama ma, barima xi saxan nan yi ki, e na n yire be, kɔnɔ donse mu na e naxan donma. N mu wama e xa gbilen e xɔnyi kaamɛ ra e ma, xa na mu a ra e tɔɔrɔma nɛ kira xɔn ma.» \v 33 A fɔxirabirɛe naxa a maxɔrin, «Won donse sɔtɔma yi ɲama gbegbe bɛ minden? Won na wula nɛ yi ki.» \v 34 Isa naxa e yaabi, «Taami gundi yeri na wo yi?» E naxa a fala, «Solofere, a nun yɛxɛ xunxuri ndee.» \p \v 35 Isa naxa a fala ɲama bɛ e xa dɔxɔ bɔxi. \v 36 A naxa na taami gundi solofere nun na yɛxɛe tongo, a Ala nuwali sa. A to e igira, a naxa e so a fɔxirabirɛe yi ra, e xa e itaxun ɲama ma. \v 37 Ɲama birin naxa e dɛge han e wasa. Donse dɔnxɔɛ fan naxa matongo han debe solofere naxa rafe. \v 38 Xɛmɛ mixi wulu naani nan e dɛge, bafe ginɛe nun dimɛe ra. \p \v 39 Isa to gɛ ɲama ragbilende, a naxa baki kunkui kui, a siga Magadan bɔxi ma. \c 16 \s Farisɛnie nun Sadusenie xa danxaniyatareɲa \r (Maraki 8:11-21) \p \v 1 Farisɛnie nun sɛriyɛ karamɔxɔe naxa fa Isa yire. E to nu wama gantanyi safe a bɛ, e naxa a maxɔrin a xa tɔnxuma makaabaxi nde masen e bɛ kelife koore ma. \v 2 Isa naxa e yaabi, «Nunmare na a li wo naxɛ, ‹Kuye fanma tina, barima koore igbeelixi.› \v 3 Kuye nɛ iba wo naxɛ, ‹Tunɛ nun foye minima nɛ to, barima koore igbeelixi, nuxuie ifɔɔrɔ.› Wo fata koore ɲingi tagi rabade, kɔnɔ wo mu fata yi waxati fee tan tagi rabade. \v 4 To mixie kobi, e bara gbilen Ala fɔxɔ ra. E wama tɔnxuma makaabaxi tofe, kɔnɔ tɔnxuma yo mu fima e ma bafe Annabi Yunusa xa tɔnxuma ra.» \p Na xanbi Isa naxa keli e xun ma, a siga. \p \v 5 Isa fɔxirabirɛe naxa giri naakiri ma, e nɛɛmu taami ma. \v 6 Isa naxa a masen e bɛ, «Wo wo yɛtɛ ratanga Farisɛnie nun Sadusenie xa lɛbini ma.» \v 7 Isa fɔxirabirɛe naxa na fe mato, e fa a fala e bore bɛ, «A na falaxi nɛ barima won mu faxi taami ra.» \v 8 Isa to nu e xa maɲɔxunyi kolon, a naxa a masen e bɛ, «Wo taami fe falama wo bore bɛ munfe ra? Wo xa danxaniya xurun. \v 9 Han ya wo mu xaxili sɔtɔ? Ka wo nɛɛmuxi nɛ taami gundi suuli to xɛmɛ wulu suuli wasa? Wo to na taami dɔnxɔɛ matongo, wo debee yeri rafe? \v 10 Ka wo man nɛɛmuxi nɛ taami gundi solofere to xɛmɛ wulu naani wasa? Wo to na fan dɔnxɔɛ matongo, wo debee yeri rafe? \v 11 Munse a toxi wo mu a kolon a n mu taami fe xa falafe wo bɛ? Wo xa wo yɛtɛ ratanga Farisɛnie nun Sadusenie xa lɛbini ma.» \v 12 Na kui, e naxa a fahaamu a Isa mu a falaxi xɛ e bɛ a e xa e yɛtɛ ratanga taami lɛbini daaxi ma. A nu a falafe nɛ e xa e yɛtɛ ratanga Farisɛnie nun Sadusenie xa xaranyi ma. \s Isa findixi nde ra? \r (Maraki 8:27-30, Luki 9:18-21) \p \v 13 Isa to Sesareya Filipi bɔxi li, a naxa a fɔxirabirɛe maxɔrin, «Mixie munse falama Adama xa Di xa fe ra? Nde lanxi a ma?» \v 14 E naxa a yaabi, «Ndee a falama Annabi Yaya Xunxa. Ndee a falama Annabi Eliya. Ndee a falama Annabi Yeremi, xa na mu a ra namiɲɔnmɛ gbɛtɛ.» \v 15 Isa naxa e maxɔrin, «Kɔnɔ wo tan naxɛ a di? Nde n na?» \v 16 Simon Piyɛri naxa a yaabi, «Ala xa Mixi Sugandixi nan na i ra, Abadan Ala xa Di.» \v 17 Isa naxa a fala a bɛ, «Sɛɛwɛ na i bɛ, i tan Yunusa xa di Simɔn, barima ibunadama xa mu na masenxi i bɛ. N Baba naxan na ariyanna, na nan a masenxi i bɛ. \v 18 N xa a fala i bɛ, i findixi Piyɛri nan na, naxan falaxi ‹gɛmɛ.› N nan n ma danxaniyatɔɛ ɲama tima na gɛmɛ nan fari. Hali faxɛ, a mu nɔma n ma ɲama ra. \v 19 N Ala xa mangɛya saabi soma nɛ i yi ra. I na tɔnyi dɔxɔ fe naxan ma duniɲa, Ala naxan na ariyanna, a fan tɔnyi dɔxɔma nɛ na fe ra. I na tin fe naxan na duniɲa, Ala naxan na ariyanna, a fan tinma nɛ na fe ra.» \v 20 Na tɛmui a naxa a matintin a fɔxirabirɛe ra, a e naxa a fala mixi yo bɛ, a a tan nan findixi Ala xa Mixi Sugandixi ra. \s Isa a xa faxɛ nun marakeli xa fe masenfe \r (Maraki 8:31-33, Luki 9:22) \p \v 21 Keli na tɛmui ma, Isa naxa a tagi raba fɔlɔ a fɔxirabirɛe bɛ, a fo a xa siga Darisalamu, a xa tɔɔrɛ gbegbe sɔtɔ Yuwifie xa forie, sɛrɛxɛdubɛ kuntigie, nun sɛriyɛ karamɔxɔe ra, e a faxa, kɔnɔ a man xa keli faxɛ ma a xi saxan nde ma. \v 22 Piyɛri to a bɛndun, e sa ti e xati ma, a naxa so wɔyɛnfe Isa ra, a a fala a bɛ, «Ala xa i tanga na ma, n Marigi! Na fe mɔɔli mu i sɔtɔma feo!» \v 23 Isa naxa a ya rafindi Piyɛri ma, a a fala, «Keli n ya i, i tan Sentanɛ! I katafe nɛ i xa n natantan, barima i xaxili mu tixi Ala fee xa ra, a tixi adama fee nan na.» \s Birafe Isa fɔxɔ ra \r (Maraki 8:34-9:1, Luki 9:23-27) \p \v 24 Na tɛmui Isa naxa a masen a fɔxirabirɛe bɛ, «Xa mixi wa birafe n fɔxɔ ra, a xa a yɛtɛ waxɔnfe gere, a xa tondi a yɛtɛ ma, a tin tɔɔrɛ nun faxɛ ra, a bira n fɔxɔ ra. \v 25 Mixi naxan wama a yɛtɛ rakisife, na kanyi lɔɛma nɛ. Naxan a yɛtɛ ralɔɛma n tan ma fe ra, na kanyi kisima nɛ. \v 26 Duniɲa birin sɔtɔɛ munse fanma mixi ma, xa a sigama yahannama? Fe mundun na, mixi nɔma a xa ariyanna masarade naxan na? \v 27 Adama xa Di fama fade a Baba xa nɔrɛ kui, e nun a xa malekɛe. Na tɛmui a mixi birin sare fima nɛ, kankan nun a kɛwali. \v 28 N xa nɔndi fala wo bɛ, mixi ndee tixi wo ya ma be, naxee mu faxama fo e Adama xa Di to fa ra a xa mangɛya kui.» \c 17 \s Isa nɔrɔfe \r (Maraki 9:1-13, Luki 9:28-36) \p \v 1 Xi senni dangi xanbi, Isa naxa Piyɛri, Yaki, nun Yaki xunya Yaya xanin e doro ma geya itexi nde fari. \v 2 Mɛnni Isa naxa masara, a nɔrɔ e ya xɔri. A yatagi naxa yanba alɔ soge, a xa sosee naxa fiixɛ alɔ naiyalanyi. \v 3 Na tɛmui, Annabi Eliya nun Annabi Munsa naxa mini fɔxirabirɛe ya xɔri, e naxa e to e nun Isa wɔyɛnfe. \p \v 4 Piyɛri naxa a fala Isa bɛ, «Marigi, fe fanyi nan a ra muxu to na be yi ki. Xa i wa, n lingira saxan yailanma be, keren i gbe, keren Annabi Munsa gbe, keren Annabi Eliya gbe.» \v 5 A nu wɔyɛnfe tɛmui naxɛ, nuxui yanbaxi naxa goro e xun na, xui nde fan naxa mini nuxui kui, a a masen, «N ma Di maxanuxi nan yi ki naxan n kɛnɛnxi ki fanyi ra. Wo wo tuli mati a ra.» \v 6 Fɔxirabirɛe to na xui mɛ, e naxa gaaxu ki fanyi, e e yatagi rafelen bɔxi ma. \v 7 Kɔnɔ Isa naxa a maso e ra, a a bɛlɛxɛ sa e ma, a a fala, «Wo keli. Wo naxa gaaxu.» \v 8 E to e ya rakeli, e mu mixi yo to fo Isa. \p \v 9 E to nu na gorofe geya fari, Isa naxa a matintin e ra, «Wo fe naxan toxi, wo naxa a fala mixi yo bɛ, han beemanun Adama xa Di xa keli faxɛ ma.» \v 10 Isa fɔxirabirɛe naxa a maxɔrin, «Munfe ra sɛriyɛ karamɔxɔe a falama a fo Annabi Eliya nan singe xa fa?» \v 11 A naxa e yaabi, «Nɔndi nan a ra. Annabi Eliya nan singe fama yati, a fe birin yailan. \v 12 Kɔnɔ n xa a fala wo bɛ, Annabi Eliya ɲan bara fa, kɔnɔ e mu a kolonxi, e bara e waxɔnfe birin niya a ra. E man fafe Adama xa Di tɔɔrɔde na ki nɛ.» \v 13 Na kui, Isa fɔxirabirɛe naxa a kolon a a nu na Yaya Xunxa nan ma fe falafe e bɛ. \s Ɲinnɛ kerife naxan nu dimɛdi fɔxɔ ra \r (Maraki 9:14-32, Luki 9:37-45) \p \v 14 E to ɲama yire li, xɛmɛ nde naxa fa Isa xɔn, a a xinbi sin a bun ma, \v 15 a a fala, «Marigi, kinikini n ma di ma, xaxili fure a ɲaxankataxi ki fanyi. A luma bira ra tɛ xɔɔra, a nun ye xɔɔra. A na rabama han. \v 16 N bara fa a ra i fɔxirabirɛe xɔn, kɔnɔ e mu nɔxi a rayalande.» \v 17 Isa naxa e yaabi, «Wo tan bɔnsɔɛ danxaniyatare, wo kobi! N xa lu wo sɛɛti ma han mun tɛmui? N xa ti wo bun ma han mun lɔxɔɛ? Wo fa na di ra n xɔn.» \v 18 Isa naxa ɲinnɛ yamari, ɲinnɛ naxa gbilen dimɛdi fɔxɔ ra, dimɛdi naxa yalan keren na. \p \v 19 Isa fɔxirabirɛe naxa e maso Isa ra, e a maxɔrin e doro ma, «Munfe ra muxu tan mu nɔ na ɲinnɛ keride?» \v 20 Isa naxa e yaabi, «Wo xa danxaniya nan xurun. N xa nɔndi fala wo bɛ, xa danxaniya na wo bɛ, hali a xurun alɔ konde xɔri, wo na a fala yi geya bɛ, ‹Keli be, i i masiga mɛnni,› a masigama nɛ. Fefe mu na wo mu nɔma naxan nabade. \v 21 Kɔnɔ yi ɲinnɛ mɔɔli tan mu kerima fo Ala maxandi nun sunyi saabui ra.» \s Isa a xa faxɛ nun marakeli xa fe masenfe sanmaya firin nde \r (Maraki 9:30-32, Luki 9:43-46) \p \v 22 Isa fɔxirabirɛe to malan Galile, Isa naxa a fala e bɛ, «Adama xa Di sama nɛ mixie bɛlɛxɛ, \v 23 e a faxa. A xa faxɛ xi saxan nde ma, a man kelima nɛ faxɛ ma.» A xa wɔyɛnyi naxa a fɔxirabirɛe nimisa ki fanyi. \s Isa nun Piyɛri hɔrɔmɔbanxi duuti fife \p \v 24 Isa nun a fɔxirabirɛe to so Kapɛrɛnamu, hɔrɔmɔbanxi duuti maxilie naxa Piyɛri maxɔrin, «Pe, i karamɔxɔ mu hɔrɔmɔbanxi duuti fima?» \v 25 Piyɛri naxa e yaabi, «Iyo, a a fima.» Piyɛri to so banxi, Isa nan singe wɔyɛn a bɛ, «Piyɛri, i a toxi di? Duniɲa mangɛe duuti maxilima nde ma, e xa die ka mixi gbɛtɛe?» \v 26 Piyɛri naxa a yaabi, «Mixi gbɛtɛe.» Isa fan naxa a masen, «Na kui, mangɛ xa die tan mu duuti fima. \v 27 Kɔnɔ alako won naxa yi mixie raxɔnɔ, i xa siga baa dɛ ra, i kɔnyi woli. I na yɛxɛ naxan singe suxu, a rate, i a dɛ rabi. I kɔbiri kole toma nɛ a dɛ kui. I xa na so duuti maxilie yi ra, a xa findi won firin ma duuti ra.» \c 18 \s Mixi naxan tide gbo \r (Maraki 9:33-37, Luki 9:46-48) \p \v 1 Na tɛmui Isa fɔxirabirɛe naxa e maso Isa ra, e a maxɔrin, «Nde binyaxi dangi birin na Ala xa mangɛya niini bun ma?» \v 2 Isa naxa dimɛdi nde xili, a a ti e tagi, \v 3 a a masen e bɛ, «N xa nɔndi fala wo bɛ, xa wo mu wo yɛtɛ magoro, wo lu alɔ dimɛdie, wo mu soma Ala xa mangɛya niini bun ma. \v 4 Na kui, mixi yo naxan a yɛtɛ magoroma alɔ dimɛdi, na nan findixi mixi xungbe ra dangi birin na Ala xa mangɛya niini bun ma. \v 5 Mixi yo naxan yi dimɛdi mɔɔli rasɛnɛma n xili ra, na kanyi bara n tan yɛtɛ yati rasɛnɛ.» \s Mixi ratantan saabui \r (Maraki 9:42-48, Luki 17:1-2) \p \v 6 «Mixi yo yi mixi xuri keren natantan, naxan danxaniyaxi n ma, a fisa na kanyi bɛ gɛmɛ binye xa xiri a kɔn ma, a rasin baa ma. \v 7 Gbaloe na duniɲa mixie bɛ e xa maratantanyi xa fe ra. A fɛɛrɛ mu na tan, fo maratantanyi xa mini, kɔnɔ gbaloe na mixi bɛ naxan findima na saabui ra. \v 8 Xa i bɛlɛxɛ, xa na mu i sanyi findi i ratantanse ra, a bolon, i a wɔlɛ. I sofe ariyanna i bɛlɛxɛ, xa na mu i sanyi bolonxi, na fisa i bɛ dinɛ i bɛlɛxɛ firin nun i sanyi firin luxi na, kɔnɔ i woli yahannama, tɛ mu xubenma dɛnnaxɛ. \v 9 Xa i ya findi i ratantanse ra, a ba na, i a wɔlɛ. I sofe ariyanna i ya keren kanaxi, na fisa i bɛ dinɛ i ya firin lu na, kɔnɔ i woli yahannama.» \s Yɛxɛɛ lɔɛxi xa taali \r (Luki 15:3-7) \p \v 10-11 «Wo naxa yo yi mixi xuri sese ma, barima n xa a fala wo bɛ, e xa malekɛe n Baba yatagi toma tɛmui birin, naxan na ariyanna.» \p \v 12 «Wo a toxi di? Xa yɛxɛɛ kɛmɛ na mixi nde yi ra, keren fa lɔɛ e ya ma, a mu na yɛxɛɛ tongo solomanaani nun solomanaani luma xɛ geya fari, a siga na kerenyi fende? \v 13 N xa nɔndi fala wo bɛ, xa a sa a to, a ɲɛlɛxinma nɛ na yɛxɛɛ kerenyi xa fe ra, dangife yɛxɛɛ tongo solomanaani nun solomanaani boore ra, naxee mu lɔɛ. \v 14 A na na ki nɛ fan, wo Baba naxan na ariyanna, a mu tinma yi mixi xuri sese xa lɔɛ.» \s Haakɛ bafe \p \v 15 «Xa i ngaxakerenyi bara haakɛ sɔtɔ i ra, siga, wo firin xa sa lu yire keren, i xa a masen a bɛ a tantanxi ki naxɛ. Xa a sa i xui mɛ, i ngaxakerenyi bara ragbilen i ma. \v 16 Kɔnɔ xa a tondi i xui mɛde, i xa mixi keren xa na mu mixi firin fen, wo birin xa siga a yire alako kiiti xa sa seede firin, xa na mu seede saxan xui ma. \v 17 Xa a tondi nee fan xui mɛde, na fe masen danxaniyatɔɛ ɲama bɛ. Xa a tondi danxaniyatɔɛ ɲama xui fan mɛde, a xa lu wo bɛ alɔ kaafiri, xa na mu a ra, duuti maxili. \v 18 N xa a fala wo bɛ a nɔndi ki ma, wo na naxan xiri duniɲa, a xirima nɛ koore fan ma. Wo na naxan fulun duniɲa, a fulunma nɛ koore fan ma. \v 19 N man xa a fala wo bɛ, xa mixi firin lan fefe ma wo ya ma yi duniɲa ma, e Ala maxandi, n Baba naxan na ariyanna, a na fe rabama nɛ e bɛ. \v 20 Mixi firin, xa na mu a ra mixi saxan nu malan n xili ra dɛdɛ, n na e ya ma.» \s Diɲɛfe ngaxakerenyi ma nun diɲɛtareɲa xa taali \p \v 21 Na tɛmui, Piyɛri naxa a maso Isa ra, a a fala a bɛ, «N Marigi, n lanma n xa diɲɛ n ngaxakerenyi xa haakɛ ma sanmaya yeri? Han sanmaya solofere?» Isa naxa a yaabi, \v 22 «N xa a fala i bɛ, sanmaya solofere xa mu a ra de! I xa diɲɛ a ma sanmaya solofere dɔxɔ tongo solofere.» \p \v 23 «Ala xa mangɛya maniyaxi mangɛ nde nan na, naxan nu wama a xa kɔbiri fe ya ibafe a tan nun a xa walikɛe tagi. \v 24 A to a fɔlɔ, e naxa fa a xa walikɛ nde ra a xɔn, mangɛ xa doni nu naxan ma han gbeti kilo wulu kɛmɛ saxan, kilo wulu tongo naani. \v 25 Konyi to mu nu nɔma a xa doni fide, a xa mangɛ naxa yaamari fi, a tan yo, a xa ginɛ yo, a xa die yo, e nun a harige birin xa mati alako na doni xa fi. \v 26 Na walikɛ naxa a igoro bɔxi, a suyidi mangɛ bɛ, a a maxandi, ‹Yandi, diɲɛ n ma. N fama i xa doni birin fide.› \v 27 Na kui, mangɛ naxa kinikini a xa walikɛ ma, a diɲɛ na doni birin ma, a a xa walikɛ rabɛɲin.» \p \v 28 «Kɔnɔ a tan walikɛ to mini, a naxa a boore walikɛ nde to a xa gbeti kilo tagi doni nu na naxan ma. A naxa bagan a ma, a a kɔnyi dekun, a sɔnxɔ a ra, ‹N ma doni fi!› \v 29 A boore naxa suyidi a bɛ, a a maxandi, ‹Yandi, diɲɛ n ma. N i xa doni fima.› \v 30 Kɔnɔ a naxa tondi. A naxa a raso geeli kui, a xa lu mɛnni han a xa gɛ doni fide.» \p \v 31 «A boore walikɛe to na to, e naxa kinikini. E naxa na birin dɛntɛgɛ sa mangɛ bɛ naxan nu e birin xun ma. \v 32 Na kui, mangɛ naxa na walikɛ singe xili, a a fala a bɛ, ‹I tan walikɛ kobi! I to n mayandi, n tan diɲɛ nɛ i xa doni birin ma. \v 33 A di, a mu lanma xɛ nu i fan xa kinikini i boore ma, alɔ n kinikinixi i tan ma ki naxɛ?› \v 34 A xa mangɛ to xɔnɔ a ma, a naxa a so kɔsibilie yi, e xa a sa geeli, e xa a ɲaxankata han a xa gɛ doni birin fide.» \p \v 35 «N Baba naxan na ariyanna, a na nan niyama wo fan na, xa wo mu diɲɛ wo ngaxakerenyi ma wo bɔɲɛ birin na.» \c 19 \s Futi nun fatanyi \r (Maraki 10:1-12) \p \v 1 Isa to gɛ yi fe birin masende, a naxa keli Galile bɔxi ma, a siga Yudaya bɔxi nde ma naxan nu na Yurudɛn naakiri ma. \v 2 Ɲama gbegbe naxa bira a fɔxɔ ra naa, a fan naxa furemae rayalan. \p \v 3 Farisɛnie naxa fa a yire alako e xa gantanyi te a bɛ. E naxa a maxɔrin, «A daxa xɛmɛ xa mɛɛ a xa ginɛ ra fe birin ma?» \v 4 Isa naxa e yaabi, «Kitaabui naxan masenxi wo mu nu a xaran? Fe fɔlɔ fɔlɛ ra, Daali Mangɛ naxa xɛmɛ nun ginɛ daa, \v 5 a fa a masen, ‹Na kui, xɛmɛ kelima a baba nun a nga xun ma, a a xa ginɛ xa futi xiri, e firin findi keren na.› \v 6 Na nan a toxi, mixi firin xa mu e ra sɔnɔn, e firin bara findi keren na. Ala bara naxee xiri e boore ra, adama naxa nee rafatan.» \p \v 7 E man naxa Isa maxɔrin, «Munfe ra fa Annabi Munsa a yamarixi, xɛmɛ naxan wama mɛɛfe a xa ginɛ ra, a lan a xa fatan kɛɛdi so a yi ra, a mɛɛ a ra?» \v 8 Isa naxa e yaabi, «Wo bɔɲɛe nan xɔrɔxɔ, na nan a niyaxi Annabi Munsa naxa fɛɛrɛ fi wo ma, wo xa nɔ mɛɛde wo xa ginɛe ra, kɔnɔ a mu nu na na ki xɛ a fɔlɛ ra. \v 9 N xa a fala wo bɛ, naxan yo mɛɛ a xa ginɛ ra, xa a xa ginɛ mu yɛnɛ xa rabaxi, a fa ginɛ gbɛtɛ dɔxɔ, na xɛmɛ bara yɛnɛ raba.» \p \v 10 Isa fɔxirabirɛe naxa a fala a bɛ, «Xa a na na ki nɛ xɛmɛ bɛ a xa ginɛ mabiri ra, hali a mu ginɛ dɔxɔ.» \v 11 Isa naxa a masen e bɛ, «Birin xa mu nɔma yi masenyi suxude, fo Ala a fɛɛrɛ fi naxan ma. \v 12 Wo a kolon, xɛmɛ ndee bari ki nan a niyaxi e mu nɔma ginɛ dɔxɔde. Ndee na na e e banaxi nɛ. Ndee fan na, e natɛ nan tongoxi e naxa ginɛ dɔxɔ Ala xa wali xa fe ra. Mixi naxan nɔma yi masenyi suxude, a xa a suxu.» \s Isa nun dimɛdi xunxurie \r (Maraki 10:13-16, Luki 18:15-17) \p \v 13 Na tɛmui mixie naxa fa dimɛdie ra Isa xɔn, alako a xa a bɛlɛxɛ sa e ma, a duba e bɛ. Kɔnɔ a fɔxirabirɛe naxa wɔyɛn na mixie ma. \v 14 Na kui, Isa naxa a masen, «Wo a lu dimɛdie xa fa n yire. Wo naxa tɔnyi dɔxɔ e ma, barima naxee maniyaxi e ra, nee nan na Ala xa mangɛya niini bun ma.» \v 15 A naxa a bɛlɛxɛ sa e ma, a duba e bɛ. Na xanbi, a naxa siga. \s Sɛgɛtala bannaxi \r (Maraki 10:17-31, Luki 18:18-30) \p \v 16 Sɛgɛtala nde naxa fa Isa xɔn, a a maxɔrin, «Karamɔxɔ, a lan n xa fe fanyi mundun naba alako n xa abadan kisi sɔtɔ?» \v 17 Isa fan naxa a maxɔrin, «I n maxɔrinma fe fanyi ma munfe ra? Ala keren peti nan fan. Xa i wama i xa kisi, Ala xa sɛriyɛ nan nabatu.» Xɛmɛ naxa a maxɔrin, «Ala xa sɛriyɛ mundue?» \v 18 Isa naxa a yaabi, «I naxa faxɛ ti. I naxa yɛnɛ raba. I naxa muɲɛ ti. I naxa mixi tɔɔɲɛgɛ. \v 19 I baba nun i nga binya. I xa i ngaxakerenyi xanu alɔ i yɛtɛ yati.» \p \v 20 Sɛgɛtala naxa Isa yaabi, «N bara na birin nabatu. Munse fa luxi?» \v 21 Isa naxa a masen a bɛ, «Xa i wama i xa gɛ kamalide i xa kɛwalie kui, siga, sa i sɔtɔse birin mati, i a kɔbiri fi setaree ma. Na kui, i fama bannaya sɔtɔde ariyanna. I na na raba, fa, i bira n fɔxɔ ra.» \v 22 Sɛgɛtala to na mɛ, a naxa siga sunnunyi kui, barima harige gbegbe nu na a yi ra. \p \v 23 Isa naxa a masen a fɔxirabirɛe bɛ, «N xa nɔndi fala wo bɛ, naafuli kanyi sofe Ala xa mangɛya niini bun ma a xɔrɔxɔ. \v 24 N man xa a fala wo bɛ, ɲɔxɔmɛ so ɲɔxun sɛnbɛ yale ra, dinɛ bannamixi sofe Ala xa mangɛya niini bun ma.» \v 25 E to na mɛ, Isa fɔxirabirɛe dɛ naxa ixara ki fanyi ra, e maxɔrinyi ti, «Nde, fa nɔma kiside?» \v 26 Isa naxa e mato, a fa a masen, «Adama mu nɔma a yɛtɛ rakiside, kɔnɔ Ala tan nɔma fe birin na.» \p \v 27 Na kui, Piyɛri naxa a fala a bɛ, «A mato, muxu bara keli se birin xun ma, muxu bira i fɔxɔ ra. Munse fa luma muxu bɛ?» \v 28 Isa naxa e yaabi, «N xa nɔndi fala wo bɛ, duniɲa fe birin na masara a nɛɛnɛ ra, Adama xa Di naxa magoro a xa nɔrɛ kibanyi kui, wo tan n fɔxirabirɛe fan magoroma nɛ kibanyi fu nun firin kui, wo fa Isirayila bɔnsɔɛ fu nun firin makiiti. \v 29 Mixi yo naxan na sa keli a xa se nde xun ma n tan ma fe ra, a findi banxie ra ba, xunyae ba, taarae ba, baba ba, nga ba, bɔxie ba, na kanyi nee ɲɔxɔ kɛmɛ kɛmɛ nan sɔtɔma, a man abadan kisi sɔtɔ kɛ ra. \v 30 Yarerati wuyaxi fama findide xanbiratie ra, xanbirati fan findi yareratie ra.» \c 20 \s Wali sare xa taali \p \v 1 «Ala xa mangɛya misaalixi xɛ kanyi nan na, naxan mini subaxɛ ma alako a xa walikɛe tongo a xa xɛ walife ra. \v 2 E to lan a ma fɛɛɲɛn keren xa wali sare xa findi gbeti kɔbiri kole keren na, xɛ kanyi naxa walikɛe xɛɛ a xa xɛ yire. \v 3 A man to mini gɛɛsɛgɛ, soge to nu bara mate, a naxa walikɛ gbɛtɛe li, e tixi taa kui, wali yo mu e yi. \v 4 A naxa a fala e bɛ, ‹Wo fan xa siga walide n ma xɛ ma. N wali sare tinxinxi fima nɛ wo ma.› \v 5 E fan naxa siga. Xɛ kanyi man naxa mini yanyi tagi, a walikɛ gbɛtɛe man tongo. Nunmare, a man naxa mixi gbɛtɛe sɔtɔ. \v 6 A dɔnxɔɛ ra, lɛɛri ndee beenu kɔɛ xa so, a naxa mini, a walikɛ gbɛtɛe li, e tixi. A naxa e maxɔrin, ‹Fɛɛɲɛn, wo tixi be, wo mu walife. Munfe ra?› \v 7 E naxa a yaabi, ‹Mixi yo nan mu muxu tongoxi walide.› Xɛ kanyi naxa a fala e bɛ, ‹Wo fan xa siga walide n ma xɛ yire.›» \p \v 8 «Nunmare to so, xɛ kanyi naxa a fala a xa walikɛ xunyi bɛ, ‹Walikɛe xili, i xa e sare fi. A fɔlɔ dɔnxɔɛ rasoe ma, a raɲɔn a singe ma.› \v 9 Naxee wali fɔlɔxi lɛɛri ndee beenu kɔɛ xa so, kankan naxa gbeti kɔbiri kole keren sɔtɔ. \v 10 Na kui, walikɛe naxee singe tongo, nee to fa e ɲɔxɔ a ma a e kɔbiri sɔtɔma dangi booree ra, kɔnɔ e fan naxa gbeti kɔbiri kole keren sɔtɔ. \v 11 E to a rasuxu, e naxa wɔyɛn xɛ kanyi ma, \v 12 e a fala, ‹Yi walikɛ dɔnxɔɛe, e waxati keren gbansan nan walixi, kɔnɔ i bara wali sare fi e ma naxan nun muxu gbe lan. Anun, muxu tan nan fɛɛɲɛnxi wali ra soge xɔnɛ bun!› \v 13 A naxa mixi keren yaabi e ya ma, ‹N boore, n mu fefe kobi niyaxi i ra. Won mu lan gbeti kɔbiri kole keren xa ma? \v 14 I gbe tongo, i siga. N tan nan waxi a xɔn yi walikɛ dɔnxɔɛ xa wali sare xa lan i gbe ma. \v 15 N mu nɔma n waxɔnfe rabade n ma kɔbiri ra? Ka i tɔɔnɛxi nɛ n to fe fanyi rabaxi mixi gbɛtɛ nde bɛ?› \v 16 Na kui, xanbiratie fama findide yareratie ra, yareratie fan findi xanbiratie ra.» \s Isa a xa faxɛ nun marakeli xa fe masenfe sanmaya saxan nde \r (Maraki 10:32-34, Luki 18:31-34) \p \v 17 Isa nun a xɛɛra fu nun firinyie to nu tefe Darisalamu, Isa naxa e xun lan, a fa a masen e doro bɛ kira xɔn ma, \v 18 «Wo a mato, won na tefe Darisalamu nɛ yi ki. Adama xa Di sama nɛ sɛrɛxɛdubɛ kuntigie nun sɛriyɛ karamɔxɔe bɛlɛxɛ, e a makiiti a xa faxa, \v 19 e a so kaafirie yi ra. E a mayelema nɛ, e a bɔnbɔ sɛbɛrɛ ra, e fa a mabanban wuri magalanbuxi ma, kɔnɔ a xa faxɛ xi saxan nde ma, a man kelima nɛ faxɛ ma.» \s Yaki nun Yaya nga xa maxandi \r (Maraki 10:35-45, Luki 22:25-27) \p \v 20 Na tɛmui Sebede xa die nga naxa fa Isa yire, a nun a xa die. A naxa suyidi a bɛ, a xa a maxandi fe nde ma. \v 21 Isa naxa ginɛ maxɔrin, «I wama munse xɔn?» A naxa a fala Isa bɛ, «I xa tin, i na i xa mangɛya sɔtɔ, n ma yi di firinyie xa dɔxɔ i sɛɛti ma, keren i yirefanyi ma, boore i kɔɔla ma.» \v 22 Isa naxa a masen di firinyie bɛ, «Wo mu a kolon wo fe naxan maxɔrinfe. N fafe tɔɔrɛ naxan tode, wo tinma na ra?» E naxa a yaabi, «Iyo, muxu tinma a ra.» \v 23 Isa naxa a masen e bɛ, «Wo fan yati fama ɲaxankatɛ sɔtɔde alɔ n tan, kɔnɔ dɔxɔfe n yirefanyi nun n kɔɔla ma, na mu fatanma n tan xa ra. Na na mixie nan bɛ, n Baba naxee sugandixi.» \p \v 24 Isa fɔxirabirɛ fu dɔnxɔɛe to na fe mɛ, e naxa xɔnɔ na ngaxakerenyi firin ma. \v 25 Kɔnɔ Isa naxa e xili a yire, a a masen e bɛ, «Ɲamanɛ mangɛe mixie yamarima a xɔrɔxɔɛ ra, e e sɛnbɛ raminima mixie ma alako e xa mangɛya xa kolon. \v 26 Kɔnɔ a naxa lu na ki wo tan tagi. Mixi naxan wama a tide xa gbo wo ya ma, a xa findi wo xa konyi nan na. \v 27 Mixi naxan wama findife wo xa yarerati ra, a xa findi wo xa konyi nan na. \v 28 Wo xa lu nɛ alɔ Adama xa Di. A tan mu faxi xɛ mixie xa wali a tan bɛ. A faxi nɛ alako a tan nan xa wali mixie bɛ, a xa mixi gbegbe xunsara a xa faxɛ saabui ra.» \s Dɔnxui firin nayalanfe Yeriko \r (Maraki 10:46-52, Luki 18:35-43) \p \v 29 Isa nun a fɔxirabirɛe to mini Yeriko, ɲama gbegbe naxa bira a fɔxɔ ra. \v 30 Dɔnxui firin nu dɔxɔxi kira dɛ ra. E to a mɛ a Isa na dangife, e naxa e xui ramini, «Marigi, Dawuda xa Di, kinikini muxu ma!» \v 31 Ɲama naxa wɔyɛn e ma, e xa e sabari, kɔnɔ e ɲan naxa e xui ite dangi a singe ra, «Marigi, Dawuda xa Di, kinikini muxu ma!» \v 32 Isa naxa ti, a e xili, a e maxɔrin, «Wo wama n xa munse raba wo bɛ?» \v 33 E naxa a yaabi, «Marigi, muxu wama muxu yae xa se to.» \v 34 Isa naxa kinikini e ma, a a bɛlɛxɛ sa e yae ma. Keren na, e yae naxa se to, e naxa bira Isa fɔxɔ ra. \c 21 \s Isa sofe Darisalamu \r (Maraki 11:1-11, Luki 19:28-40, Yaya 12:12-16) \p \v 1 Isa nun a fɔxirabirɛe to makɔrɛ Darisalamu ra, e naxa Betifage li, Oliwi geya mabiri. Isa naxa a fɔxirabirɛ firin xɛɛ, \v 2 a a fala e bɛ, «Wo xa so taa kui naxan na yare. Wo nɛfɛ so naa, wo sofale ginɛ nde lima a xirixi naa, a xa di na a fɛ ma. Wo xa e fulun, wo fa e ra n xɔn ma. \v 3 Xa mixi nde fa wo maxɔrin, wo xa a fala a bɛ, ‹Marigi nan hayi na e ma. A e ragbilenma ya.›» \p \v 4 Na rabaxi nɛ, alako namiɲɔnmɛ xa masenyi xa kamali, naxan a falama, \q \v 5 «Wo a fala Siyoni di ginɛ bɛ, \q ‹A mato, i xa mangɛ na fafe i ma. \q A fama yɛtɛ magore kui, \q a dɔxɔxi sofale nun a yɔrɛ fari.›» \p \v 6 Isa fɔxirabirɛe naxa siga, e sa Isa xa xɛɛraya raba. \v 7 E to fa sofale nun sofale xa di ra, e naxa e xa donmae sa e fari, Isa fa a magoro sofale fari. \v 8 Ɲama gbegbe naxan nu na, e fan naxa e xa donmae itala kira xɔn ma, ndee fan naxa fɛnsɛ sɛgɛ, e nee fan sa kira xɔn ma Isa binyafe ra. \v 9 Ɲama naxee nu ɲɛrɛfe Isa ya ra, a nun naxee nu ɲɛrɛfe a xanbi ra, e birin nu e xui itefe, e a fala, \q «Tantui na won Nakisima bɛ, Dawuda xa Di! \q Baraka na a bɛ naxan fafe Marigi xili ra! \q Tantui na won Nakisima bɛ naxan na koore ma!» \p \v 10 Isa to so Darisalamu, taakae birin naxa kaaba, e nu maxɔrinyi ti, «Nde yi ki?» \v 11 Ɲama naxa e yaabi, «Annabi Isa nan yi ki, naxan kelixi Nasarɛti, Galile bɔxi ma.» \s Isa sigafe hɔrɔmɔbanxi kui \r (Maraki 11:15-19, Luki 19:45-48, Yaya 2:13-22) \p \v 12 Isa naxa so hɔrɔmɔbanxi kui, a sarematie nun saresoe birin keri naxee nu na na. A naxa kɔbiri masarɛe xa teebilie a nun ganbɛ matie xa dɔxɔsee rabira, \v 13 a a masen e bɛ, «A sɛbɛxi, ‹N ma banxi xili falama nɛ, salide banxi,› kɔnɔ wo tan bara a findi muɲɛtie dɔxɔde ra.» \p \v 14 Dɔnxuie nun namatɛe naxa fa Isa xɔn hɔrɔmɔbanxi kui, a naxa nee rayalan. \v 15 Kɔnɔ sɛrɛxɛdubɛ kuntigie nun sɛriyɛ karamɔxɔe tan naxa xɔnɔ ki fanyi e to Isa xa kaabanakoe to, e man to dimɛe to e xui itema hɔrɔmɔbanxi kui, «Tantui na won Nakisima bɛ, Dawuda xa Di!» \v 16 E naxa a fala Isa bɛ, «I mu e xui mɛxi?» Isa naxa e yaabi, «Iyo. Wo fan mu nu a xaran Kitaabui kui a to sɛbɛxi, ‹I bara a niya dimɛdie nun diyɔrɛe xa i matɔxɔ?›» \v 17 Na tɛmui, Isa naxa keli e xun taa kui, a siga Betani, a kɔɛ radangi naa. \s Isa xɔrɛ bili dankafe \r (Maraki 11:12-14,20-25) \p \v 18 Na kuye iba, Isa to nu gbilenfe taa kui, kaamɛ naxa a suxu. \v 19 A to xɔrɛ bili nde to kira ra, a naxa a maso a ra kɔnɔ a mu bogi yo to a kɔn na, fo a burɛxɛe. Isa naxa a fala xɔrɛ bili bɛ, «I tan mu bogima sɔnɔn!» Xɔrɛ bili naxa xara keren na. \v 20 Isa fɔxirabirɛe to na to, e naxa kaaba, e a maxɔrin, «Yi xɔrɛ bili xaraxi a ikɔrɛxi ra di?» \v 21 Isa naxa e yaabi, «N xa nɔndi fala wo bɛ, xa danxaniya na wo bɛ, wo mu siikɛ, wo nɔma nɛ yi fe mɔɔli nabade n naxan nabaxi xɔrɛ bili ra. Kɔnɔ dangi na ra, xa wo a fala yi geya bɛ, ‹Keli be, i sa sin baa ma,› a rabama nɛ. \v 22 Na nan a ra, xa danxaniya na wo bɛ, wo fefe maxandi Ala ma, wo a sɔtɔma nɛ.» \s Isa walima nde xa yaamari ma? \r (Maraki 11:27-33, Luki 20:1-8) \p \v 23 Isa man naxa so hɔrɔmɔbanxi kui. A to nu na mixie xaranfe, sɛrɛxɛdubɛ kuntigie, nun Yuwifie xa forie naxa fa a yire, e a maxɔrin, «I yi fee rabama nde xa yaamari ma? Nde yi sɛnbɛ fixi i ma?» \v 24 Isa naxa e yaabi, «N fan xa wo maxɔrin fe keren ma. Xa wo n yaabi, n a falama nɛ wo bɛ n yi fee rabama naxan ma yaamari ma. \v 25 Yaya nu mixie xunxama ye xɔɔra nde xa yaamari ma? Ala nan a xɛɛxi ba, ka adama?» Na kui, e naxa so wɔyɛnfe e bore tagi, «Xa won na a yaabi, won naxɛ, ‹Ala,› a a falama nɛ won bɛ, ‹Munfe ra wo mu fa la a ra?› \v 26 Kɔnɔ xa won na a yaabi, won naxɛ, ‹Adama,› won gaaxuma nɛ ɲama ya ra, barima birin Yaya maɲɔxunxi namiɲɔnmɛ nan na.» \v 27 Na kui, e naxa Isa yaabi, «Muxu mu a kolon.» A fan naxa a masen e bɛ, «N fan mu a falama wo bɛ n yi fee rabama naxan ma yaamari ma.» \s Di xɛmɛ firinyie xa taali \p \v 28 «Wo yi taali toxi di? Di xɛmɛ firin nu na xɛmɛ nde yi. A naxa a fala di singe bɛ, ‹N ma di, siga i sa wali xɛ ma to.› \v 29 Di naxa a yaabi, ‹N tondi.› Kɔnɔ na dangi xanbi, a xaxili naxa masara, a siga walide. \v 30 Babɛ to na yaamari fi a xa di firin nde fan ma, a naxa a yaabi, ‹N Baba, awa, n sigafe.› Kɔnɔ a mu siga. \v 31 Yi mixi firinyie ya ma, nde a baba sago rabaxi?» E naxa a yaabi, «Na di singe.» Isa man naxa a masen e bɛ, «N xa nɔndi fala wo bɛ, duuti maxilie nun langoee singe soma wo bɛ Ala xa mangɛya niini bun ma. \v 32 Annabi Yaya fa nɛ kira tinxinxi masende wo bɛ, wo mu fa la a ra. Kɔnɔ duuti maxilie nun langoee tan la nɛ a ra. Hali wo to na to, wo mu tin natɛ masarade, wo xa la a ra.» \s Bɔxi rawali kobie xa taali \r (Maraki 12:1-12, Luki 20:9-19) \p \v 33 «Wo wo tuli mati taali gbɛtɛ fan na. Xɛ kanyi nde naxa wɛni bilie si. A naxa tɛtɛ rabilin bɔxi ra, a baye ti, a yili ge wɛni bogi bunduma dɛnnaxɛ. Na xanbi, a naxa na hɛri bɔxi rawalie ma, a fa biyaasi. \v 34 Wɛni bogi ba tɛmui to a li, bɔxi kanyi naxa konyi ndee xɛɛ bɔxi rawalie xɔn ma, e xa a gbe wɛni bogi so a yi ra. \v 35 Kɔnɔ bɔxi rawalie naxa na konyie suxu. E naxa keren bɔnbɔ, e boore faxa, e boore magɔnɔ gɛmɛe ra. \v 36 Bɔxi kanyi man naxa konyi gbɛtɛe xɛɛ dangi a singe ra. Bɔxi rawalie naxan naba booree ra, e naxa na raba nee fan na. \v 37 A dɔnxɔɛ ra, bɔxi kanyi naxa a maɲɔxun, a a fala, ‹E n ma di tan binyama nɛ.› Na kui, a naxa a xa di xɛɛ bɔxi rawalie xɔn ma. \v 38 Kɔnɔ e to bɔxi kanyi xa di to, e naxa a fala e bore bɛ, ‹Yi nan na kɛ tongoma ra. Wo fa, won xa a faxa alako a kɛ xa findi won gbe ra.› \v 39 E to a suxu, e naxa sa a xanin tɛtɛ xanbi ra, e a faxa.» \p \v 40 «Na kui, bɔxi kanyi na siga e yire, a munse rabama na bɔxi rawalie ra?» \v 41 E naxa Isa yaabi, «A na bɔxi hɛrie sɔntɔma nɛ a ɲaaxi ra, a a xa bɔxi so bɔxi hɛri gbɛtɛe yi, naxee a mabiri soma a yi ra a waxati ma.» \p \v 42 Isa naxa e yaabi, «Wo mu nu yi masenyi xaran Kitaabui kui? \q ‹Banxitie mɛɛ gɛmɛ naxan na, \q a bara findi tuxui gɛmɛ hagigɛ ra. \q Marigi fɔxi nan a ra. \q Fe makaabaxi nan ya won bɛ.›» \p \v 43 «Na nan a toxi, n xa a fala wo bɛ, wo bama nɛ Ala xa mangɛya niini bun ma, si gbɛtɛ fa raso naa naxan birama Ala xa yaamarie fɔxɔ ra. \v 44 Naxan na bira yi gɛmɛ ma, a kanyi magirama nɛ gbɛsɛxu. Yi gɛmɛ na bira naxan fan ma, a kanyi butuxunma nɛ.» \p \v 45 Sɛrɛxɛdubɛ kuntigie nun Farisɛnie to a xa taalie mɛ, e naxa a kolon a Isa nu na wɔyɛnfe e tan nan ma fe ra. \v 46 E nu katafe e xa a suxu, kɔnɔ e nu gaaxuxi ɲama ya ra, barima ɲama nu laxi a ra, a namiɲɔnmɛ nan na Isa ra. \c 22 \s Futixiri xulunyi xa taali \r (Luki 14:15-24) \p \v 1 Isa man naxa so wɔyɛnfe e bɛ taalie ra. A naxa a masen, \v 2 «Ala xa mangɛya misaalixi mangɛ nan na, naxan xulunyi ti a xa di xa futi xirife ma, donse fanyi gbegbe donma dɛnnaxɛ. \v 3 A naxa a xa konyie xɛɛ e xa mixie xili, yi fe binyɛ nu bara ragbilen naxee ma, kɔnɔ na mixie mu tin fade. \v 4 Mangɛ man naxa konyi gbɛtɛe xɛɛ, e xa a fala na mixi maxilixie bɛ, ‹Wo ya ti, donse bara gɛ rafalade, n bara n ma ninge bɔrɔgɛxie faxa, fe birin bara gɛ yailande. Wo fa n ma di xa futixiri xulunyi.› \v 5 Kɔnɔ e mu xɛɛrae danxun. Ndee naxa siga e xa xɛ yire, ndee fan naxa siga e xa yulɛya rabade. \v 6 Naxee lu, e naxa mangɛ xa konyie suxu, e e ɲaxankata, e e faxa.» \p \v 7 «Mangɛ naxa xɔnɔ, a a xa sɔɔrie xɛɛ, a e xa na faxatie birin faxa, e e xa taa gan. \v 8 Na dangi xanbi, a naxa a fala a xa konyie bɛ, ‹N ma di xa futixiri xulunyi xa fe birin bara gɛ yailande. Donsee birin nafalaxi, kɔnɔ mixi naxee nu maxilixi, a mu daxa e xa na binyɛ sɔtɔ. \v 9 Na kui, wo xa siga taa kui, wo sa mixie xili wo naxee yo toma naa, e xa fa n ma di xa futixiri xulunyi.› \v 10 Konyie naxa mini kirae ma, e naxa mixi birin xili e xa fa. Mixi fanyi yo, mixi kobi yo, e birin naxa fa futixiri xulunyi, mangɛ xɔnyi naxa rafe ɲama ra.» \p \v 11 «Mangɛ to so na mixi maxilixie ya ma, a naxa xɛmɛ nde to xulunyi donma mu nu ragoroxi naxan ma. \v 12 A naxa a fala a bɛ, ‹N ma di, i soxi be di, i to mu maxirixi a xulunyi ki ma?› Kɔnɔ xɛmɛ mu nɔ yaabi yo fide. \v 13 Na kui, mangɛ naxa a fala a xa walikɛe bɛ, ‹Wo a sanyie nun a bɛlɛxɛe xiri, wo a woli tande dimi kui, wa nun ɲin maxinyi na dɛnnaxɛ.› \v 14 Mixi gbegbe maxilixi, kɔnɔ naxee sugandixi, e xurun.» \s Gantanyi tefe Isa bɛ duuti xa fe ra \r (Maraki 12:13-17, Luki 20:20-26) \p \v 15 Na tɛmui, Farisɛnie naxa sa e malan, e natɛ tongo e gantanyi tema Isa bɛ ki naxɛ, e xa a masɔtɔ wɔyɛnyi kui. \v 16 E naxa e fɔxirabirɛe nun Herode xa mixi ndee xɛɛ Isa xɔn. Nee naxa a fala Isa bɛ, «Karamɔxɔ, muxu a kolon nɔndi falɛ nan i ra. I mixie xaranma Ala xa kira ra a nɔndi ki ma. I mu gaaxuma mixi yo xɔn, barima i mu mixi rafisama e booree bɛ. \v 17 Na kui, a fala muxu bɛ, i a toxi di? A lanma ka a mu lanma muxu xa duuti fi Rɔma mangɛ ma?» \v 18 Isa to nu e xaxili kobi kolon, a naxa e yaabi, «Wo tan filankafuie, wo katafe n masɔtɔde munfe ra? \v 19 Wo kɔbiri kole masen n bɛ duuti fima naxan na.» E naxa gbeti kole ramini a bɛ. \v 20 Isa naxa e maxɔrin, «Nde xili nun nde misaali na yi kɔbiri kole ma yi ki?» \v 21 E naxa a yaabi, «Rɔma Mangɛ.» A fan naxa a fala e bɛ, «Wo mangɛ gbe ragbilen mangɛ ma, wo Ala fan gbe ragbilen Ala ma.» \v 22 E to a xa yaabi mɛ, e naxa kaaba. E naxa keli a xun, e siga. \s Sadusenie Isa maxɔrinfe faxamixie xa marakeli ma \r (Maraki 12:18-27, Luki 20:27-40) \p \v 23 Na lɔxɔɛ kerenyi, Sadusenie naxa fa Isa xɔn. E tan nan a falama a faxamixie mu kelima faxɛ ma. E naxa Isa maxɔrin, \v 24 «Karamɔxɔ, Annabi Munsa a masen nɛ, ‹Xa xɛmɛ nde taara faxa, a naxa a xa ginɛ lu a mu di yo bari, a na xunya nan na ginɛ dɔxɔma, alako a xa bɔnsɔɛ fi a taara ma.› \v 25 Na kui, xɛmɛ nde naxa di xɛmɛ solofere sɔtɔ muxu ya ma be. A xa di singe naxa ginɛ dɔxɔ, a faxa, a mu bɔnsɔɛ yo lu. A xanbiratoe naxa a xa kaaɲɛ ginɛ tongo, \v 26 kɔnɔ na fan naxa faxa, a mu bɔnsɔɛ yo lu. Na nan man naba na fan xanbiratoe ra, a nun na mixi naani dɔnxɔɛ birin. E birin naxa faxa, e sese mu bɔnsɔɛ lu. \v 27 A dɔnxɔɛ ra, ginɛ fan naxa faxa. \v 28 Na kui, marakeli lɔxɔɛ, na ginɛ to dɔxɔxi yi mixi solofere birin xɔn ma, a findima nde gbe ra?» \p \v 29 Isa naxa e yaabi, «Wo na tantanyi kui, barima wo mu Kitaabui kolon, wo mu Ala sɛnbɛ fan kolon. \v 30 Mixie na keli faxɛ ma marakeli lɔxɔɛ, xɛmɛ mu ginɛ dɔxɔma, ginɛ fan mu dɔxɔma xɛmɛ xɔn. E luma nɛ alɔ malekɛe na ariyanna ki naxɛ. \v 31 A falafe tan, a faxamixie mu kelima faxɛ ma, Ala naxan masen wo bɛ, wo mu nu a xaran? \v 32 A a masen nɛ, ‹N tan nan na Marigi Alatala ra, Iburahima, Isiyaga, nun Yaxuba naxan batuma.› Faxamixie xa mu Ala batuma, fo mixi ɲiɲɛ.» \v 33 Ɲama to Isa xa yaabi mɛ, e naxa kaaba a xa fasari ma. \s Yaamari naxan tide gbo a birin bɛ \r (Maraki 12:28-34, Luki 10:25-37) \p \v 34 Farisɛnie to a mɛ a Isa nu bara Sadusenie dɛ balan yaabi fanyi ra, e naxa e malan. \v 35 Ala xa sɛriyɛ lɔnnila nde nu na e ya ma. Na naxa kata Isa masɔtɔde maxɔrinyi ra, a naxɛ, \v 36 «Karamɔxɔ, yaamari mundun tide gbo a birin bɛ Tawureta Munsa kui?» \v 37 Isa naxa a yaabi, «‹I xa i Marigi Ala xanu i bɔɲɛ birin na, i nii birin na, a nun i xaxili birin na.› \v 38 Na nan tide gbo, a findi yaamari singe nan na Ala xa sɛriyɛ birin ya ma. \v 39 A firin nde maniya na singe ra, ‹I xa i ngaxakerenyi xanu alɔ i i yɛtɛ xanuxi ki naxɛ.› \v 40 Tawureta Munsa nun namiɲɔnmɛe xa sɛriyɛ birin gbakuxi yi yaamari firin nan na.» \s Dawuda nun Ala xa Mixi Sugandixi \r (Maraki 12:35-37, Luki 20:41-44) \p \v 41 Farisɛnie to nu malanxi naa, Isa naxa e fan maxɔrin, \v 42 «Wo Ala xa Mixi Sugandixi xa fe toxi di? Nde xa di a ra?» E naxa a yaabi, «Dawuda nan xa di a ra.» \v 43 Isa fa e maxɔrin, «Munfe ra fa, Ala Xaxili Sɛniyɛnxi saabui ra, Dawuda yɛtɛ naxa Ala xa Mixi Sugandixi xili ‹N Marigi›? A tan Dawuda naxa a masen, \q \v 44 ‹Marigi bara a masen n Marigi bɛ, \q “I magoro n yirefanyi ma, \q han beemanun n xa i yaxuie ragoro i sanyi bun.”›» \m \v 45 «Xa Dawuda yɛtɛ yati naxɛ a bɛ ‹N Marigi›, a tan Ala xa Mixi Sugandixi nɔma findide Dawuda xa di ra di?» \v 46 Mixi yo mu nɔ yaabi yo fide. Fɔlɔ na lɔxɔɛ ma, mixi yo mu suusa maxɔrinyi tide Isa ma sɔnɔn. \c 23 \s Diinɛla kobie \r (Maraki 12:38-40, Luki 11:38-52, 20:45-47) \p \v 1 Isa naxa a masen ɲama nun a fɔxirabirɛe bɛ, \v 2 «Sɛbɛlitie nun Farisɛnie mixie xaranma Annabi Munsa xa sɛriyɛ nan na. \v 3 Na kui, wo xa nu e xui rabatu, wo ɲɛrɛ a ma. Kɔnɔ wo naxa e wali fɔxi tan naba de, barima e naxan falama, e mu na xa rabama. \v 4 E kote binyee raxirima, e e sa mixie fari, kɔnɔ e tan mu tinma e malide hali e bɛlɛxɛsole keren na. \v 5 E e xa kɛwalie birin nabama alako mixie xa e to. E e xa sɛbɛe rabelebelema e naxee xirima e tigi nun e bɛlɛxɛ ra. Luuti dɛnbɛxie naxee singanma donma sanbunyi ra Ala xa fe ma, e nee rakuyama han a dangi a i. \v 6 E na siga e dɛgede mixi xɔnyi malanyi na dɛnnaxɛ, xa na mu e na so salide banxi, binyɛ dɔxɔde rafan e ma ki fanyi. \v 7 E na siga taa kui, a rafan e ma mixie xa e xɛɛbu binyɛ ra, e na a fala e bɛ, ‹Karamɔxɔ.›» \p \v 8 «Kɔnɔ mixie naxa a fala wo tan bɛ ‹Karamɔxɔ,› barima karamɔxɔ keren peti nan na wo bɛ, wo fan birin findixi ngaxakerenmae nan na. \v 9 Wo naxa yi duniɲa adamadi xili ‹N Baba,› barima Babɛ keren peti nan na wo bɛ, wo Baba naxan na ariyanna. \v 10 Mixie man naxa a fala wo tan bɛ ‹Mangɛ,› barima Mangɛ keren peti nan na wo bɛ, Ala xa Mixi Sugandixi. \v 11 Naxan na mixi xungbe ra wo ya ma, a xa findi wo xa walikɛ nan na. \v 12 Naxan na a yɛtɛ igbo, a xa fe fama nɛ igorode. Naxan a yɛtɛ magoroma, a xa fe fama nɛ itede.» \p \v 13-14 «Kɔnɔ gbaloe na wo bɛ, wo tan sɛriyɛ karamɔxɔe nun Farisɛni filankafuie, barima wo naadɛ balanma mixie ya ra alako e naxa so Ala xa mangɛya niini bun ma. Na kui, wo tan yɛtɛ mu soma, wo man mu tinma mixi gbɛtɛe fan xa so naa naxee waxi sofe.» \p \v 15 «Gbaloe na wo bɛ, wo tan sɛriyɛ karamɔxɔe nun Farisɛni filankafuie! Wo baa igirima, wo bɔxi birin isa alako wo xa mixi keren naso wo xa dinɛ, kɔnɔ a na so, wo a findima yahannama di nan na, naxan kobi dɔxɔ firin wo tan na.» \p \v 16 «Gbaloe na wo bɛ, wo tan yarerati dɔnxuie! Wo a falama, ‹Xa mixi a kali hɔrɔmɔbanxi ra, fefe mu a ra, hali a kanyi mu a xui rakamali. Kɔnɔ xa mixi a kali xɛɛma ra naxan na hɔrɔmɔbanxi kui, fo a kanyi xa a xui rakamali teku.› \v 17 Wo tan dɔnxui xaxilitaree! Mundun tide gbo, xɛɛma, ka hɔrɔmɔbanxi naxan xɛɛma findixi se sɛniyɛnxi ra? \v 18 Wo man a falama, ‹Xa mixi nde a kali sɛrɛxɛbade ra, fefe mu a ra hali a kanyi mu a xui rakamali. Kɔnɔ xa mixi a kali sɛrɛxɛ ra naxan na sɛrɛxɛbade fari, fo a kanyi xa a xui rakamali teku.› \v 19 Wo tan dɔnxuie! Mundun tide gbo, sɛrɛxɛ, ka sɛrɛxɛbade naxan sɛrɛxɛ findixi se sɛniyɛnxi ra? \v 20 Na kui, naxan yo na a kali sɛrɛxɛbade ra, a bara a kali na ra, a nun sɛrɛxɛ fan naxan birin saxi a fari. \v 21 Naxan yo na a kali hɔrɔmɔbanxi ra, a bara a kali na ra, a nun naxan fan sabatixi a kui. \v 22 Naxan yo na a kali ariyanna ra, a bara a kali Ala xa kibanyi ra, a nun naxan fan magoroxi a kui.» \p \v 23 «Gbaloe na wo bɛ, wo tan sɛriyɛ karamɔxɔe nun Farisɛni filankafuie! Wo sansi xunxurie farilɛ bama, alɔ salaxui, suloɲi, nun digiyanyi, kɔnɔ fe naxee findixi a hagigɛe ra Ala xa sɛriyɛ kui, alɔ tinxinyi, kinikini, nun danxaniya, wo gbilenxi nee nan fɔxɔ ra. A lanma nɛ nu wo xa na sɛriyɛ hagigɛe rabatu, wo man mu nɛɛmu na sɛriyɛ xunxurie dɔnxɔɛe ma. \v 24 Yarerati dɔnxuie! Wo minse rasɛnsɛnma kuli di xa fe ra, wo fa ɲɔxɔmɛ gundi gerun!» \p \v 25 «Gbaloe na wo bɛ, wo tan sɛriyɛ karamɔxɔe nun Farisɛnie filankafuie! Wo pɔɔti nun pileti fari maxama, kɔnɔ e kui rafexi balose naxan na, wo a sɔtɔxi muɲɛ nun wasatareya nan saabui ra. \v 26 I tan farisɛni dɔnxui! Pɔɔti nun pileti kui rasɛniyɛn sinden, na tɛmui a fari fan sɛniyɛnma nɛ.» \p \v 27 «Gbaloe na wo bɛ, wo tan sɛriyɛ karamɔxɔe nun Farisɛni filankafuie! Wo maniyaxi gaburie nan na, naxee fari ratofanxi, kɔnɔ e kui rafexi faxamixi xɔrie nun sɛniyɛntareɲa mɔɔli birin na. \v 28 Wo fan, mixi na wo to, e wo maɲɔxunma tinxintɔɛe nan na, kɔnɔ wo bɔɲɛ kui rafexi filankafuiɲa nun kobiɲa ra.» \p \v 29 «Gbaloe na wo bɛ, wo tan sɛriyɛ karamɔxɔe nun Farisɛni filankafuie! Wo gaburi fanyie yailanma namiɲɔnmɛe bɛ, wo tinxintɔɛe xa gaburie raxunmama, \v 30 wo a fala, ‹Xa muxu nu na duniɲa ma muxu benbae waxati, muxu mu kafuma e ma nu namiɲɔnmɛe faxafe ra.› \v 31 Na kui, wo bara seedeɲɔxɔya ba wo yɛtɛ xili ma, a falafe ra a wo findixi namiɲɔnmɛ faxɛe xa die nan na. \v 32 Wo wo benbae xa kɛwalie rakamali yire! \v 33 Wo tan bɔximase bɔnsɔɛ, wo ratangama yahannama ma di?» \p \v 34 «Na kui, n xa a fala wo bɛ, n fafe namiɲɔnmɛe, lɔnnilae, nun karamɔxɔe xɛɛde wo yire, kɔnɔ wo ndee faxama nɛ, wo ɲan nee ndee mabanbanma nɛ wuri magalanbuxie ma. Wo ndee bɔnbɔma nɛ sɛbɛrɛ ra wo xa salidee kui, e man siga taa yo kui, wo birama e fɔxɔ ra e ɲaxankatafe ra. \v 35 Na nan a ra, tinxintɔɛe xa wuli naxan ifilixi duniɲɛ, a birin luma wo tan nan ma, kelife Habila ma dɔxɔ Berekiya xa di Sakari ra, wo naxan faxa hɔrɔmɔbanxi nun sɛrɛxɛbade tagi. \v 36 N xa nɔndi fala wo bɛ, yi ɲaxankatɛ birin fama nɛ to mixie sɔtɔde.» \s Isa sunnunfe Darisalamu xa fe ra \r (Luki 13:34-35) \p \v 37 «Darisalamu, Darisalamu, taa naxan namiɲɔnmɛe faxama, naxan Ala xa xɛɛrae magɔnɔma. Sanmaya wuyaxi n bara wa i xa die malanfe n yire, alɔ tɔxɔɛ a xa die rasoma a gabutenyi bun ma ki naxɛ, kɔnɔ wo naxa tondi! \v 38 Na kui, Ala bara keli wo xa banxi xun ma. \v 39 N xa a fala wo bɛ, wo mu n toma sɔnɔn, han wo a falama tɛmui naxɛ, ‹Baraka na mixi bɛ naxan fafe Marigi xili ra!›» \c 24 \s Hɔrɔmɔbanxi xa kanɛ \r (Maraki 13:1-2, Luki 21:5-6) \p \v 1 Isa naxa mini hɔrɔmɔbanxi kui. A nu sigafe tɛmui naxɛ, a fɔxirabirɛe naxa e maso a ra, e wɔyɛn a bɛ a xa hɔrɔmɔbanxi mato a nun banxie naxee na a rabilinyi, e ti ki to tofanxi. \v 2 Kɔnɔ Isa naxa a masen e bɛ, «Wo yi birin toxi? N xa nɔndi fala wo bɛ, yi gɛmɛ keren mu fama lude a boore fari be, a birin nabirama nɛ.» \s Duniɲa raɲɔnyi tɔnxumae \r (Maraki 13:3-23, Luki 21:7-24) \p \v 3 Isa nu magoroxi Oliwi geya fari tɛmui naxɛ, a fɔxirabirɛe naxa siga a yire, e a maxɔrin e doro ma, «Na fe sa rabama mun tɛmui? A man sa kolonma tɔnxuma mundun ma a i fa waxati nun duniɲa raɲɔnyi bara makɔrɛ?» \v 4 Isa naxa e yaabi, «Wo mɛnni wo yɛtɛ ma, mixi yo naxa fa wo ratantan. \v 5 Mixi wuyaxi fama n xili falade e yɛtɛ xun ma a falafe ra, ‹N tan nan na Ala xa Mixi Sugandixi ra.› Na kui, e fama mixi gbegbe ratantande.» \p \v 6 «Wo gere fe mɛma nɛ, wo gere ndee xili mɛ, kɔnɔ wo naxa kɔntɔfili, barima fo na fe mɔɔlie xa raba. Na xa mu findima duniɲa raɲɔnyi ra sinden. \v 7 Sie kelima nɛ e boore xili ma, ɲamanɛe e boore gere. Kaamɛ sinma nɛ bɔxi wuyaxi ma, bɔxi fan sɛrɛn yire gbegbe. \v 8 Na fe birin findima mantɔɔrɔlie fɔlɛ nan na.» \p \v 9 «Na tɛmui, mixie wo soma nɛ mangasanyi yi, e xa wo ɲaxankata, e wo faxa. Sie birin wo xɔnma nɛ n xili xa fe ra. \v 10 Danxaniyatɔɛ gbegbe birama nɛ tantanyi kui na waxati, e e booree yanfa xɔnnanteya kui. \v 11 Wule falɛ gbegbe fan e yɛtɛ findima nɛ namiɲɔnmɛe ra, e mixi gbegbe ratantan. \v 12 Kobiɲa gboma nɛ han mixi gbegbe xa xanunteya xinbeli, \v 13 kɔnɔ naxan na a tunnabɛxi han a raɲɔnyi, na kanyi kisima nɛ. \v 14 Ala xa mangɛya niini xibaaru fanyi kawandima nɛ duniɲa birin kui, a findi seedeɲɔxɔya ra sie birin bɛ. Na xanbi, duniɲa raɲɔnyi fama a lide.» \p \v 15 «Wo tan naxee na yi xaranfe, wo wo tuli mati de! Wo na se haramuxi ɲaaxi to kasarɛ na naxan xanbi ra, a tixi yire sɛniyɛnxi kui, Annabi Daniyɛli naxan ma fe fala, \v 16 wo tan naxee na Yudaya, wo lanma wo xa wo gi geyae fari. \v 17 Naxan na tande, a naxa so sese tongode a xa banxi kui. \v 18 Naxan na xɛ ma, a naxa gbilen a xa xinbeli donma tongode. \v 19 Na waxati findima gbaloe nan na furuginɛe nun dingɛe bɛ! \v 20 Wo Ala maxandi na naxa wo li ɲɛmɛ tɛmui, xa na mu a ra malabu lɔxɔɛ. \v 21 Barima tɔɔrɛ a lima na waxati ma naxan maniyɛ singe mu nu to kabi duniɲa daa, a man mu gbilenma to ra abadan. \v 22 Xa Marigi mu a ragirixi nu nde xa ba na xi kɔnti ra, adama yo mu kisima nu. Kɔnɔ a nde bama a kɔnti ra mixi sugandixie nan ma fe ra.» \p \v 23 «Na waxati, xa mixi nde sa a fala wo bɛ, ‹A mato, Ala xa Mixi Sugandixi na be›, xa na mu a ra, ‹Ala xa Mixi Sugandixi na mɛnni›, wo naxa la a ra. \v 24 Barima wule falɛe fama Ala xa Mixi Sugandixi xili falade e yɛtɛ xun, xa na mu e e yɛtɛ findi namiɲɔnmɛe ra. E fama tɔnxuma makaabaxie nun kaabanakoe rabade alako e xa Ala xa mixi sugandixie ratantan, xa e sa nɔma. \v 25 Wo wo tuli ti, n bara a masen wo bɛ beenun a waxati xa a li.» \p \v 26 «Na kui, xa e sa a fala wo bɛ, ‹A mato, a sa na wula i›, wo naxa siga de! Xa e sa a fala wo bɛ, ‹A mato, a na banxi kui be›, wo naxa la a ra de! \v 27 Adama xa Di na fa, a luma nɛ alɔ seyamakɔnyi naxan yanbama koore ma kelife sogetede han sogegorode. \v 28 ‹Binbi na lu dɛnnaxɛ, yubɛe sa e malanma mɛnni nɛ.›» \s Isa xa gbilenyi nun xɔrɛ bili xa misaali \r (Maraki 13:24-31, Luki 21:25-33) \p \v 29 «Na ɲaxankatɛ waxati dangi xanbi, \q ‹soge ifɔɔrɔma nɛ, \q kike yanbɛ bama nɛ, \q tunbuie birama nɛ bɔxi, \q se naxan birin na koore ma e sɛrɛnma nɛ.›» \m \v 30 «Na tɛmui, Adama xa Di xa tɔnxuma minima nɛ koore ma. Duniɲa bɔnsɔɛ birin sunnunma nɛ. E Adama xa Di toma nɛ fa ra nuxui kui sɛnbɛ nun nɔrɛ ra. \v 31 A a xa malekɛe xɛɛma nɛ han duniɲa dande, e xa sa a xa mixi sugandixie malan sara xui ra keli duniɲa tunxun naani birin ma.» \p \v 32 «Wo xɔrɛ bili mato misaali ra, wo xa xaxili sɔtɔ. A salonyi na ɲingi, a burɛxɛ nɛɛnɛ mini, wo a kolonma ɲɛmɛ tɛmui bara makɔrɛ. \v 33 Adama xa Di fafe fan na na ki nɛ. Wo na yi fe birin to, wo xa a kolon a a bara makɔrɛ, a ɲan tixi naadɛ ra. \v 34 N xa nɔndi fala wo bɛ, to mixie mu dangima fo na fe birin naba. \v 35 Koore nun bɔxi dangima nɛ, kɔnɔ n ma masenyi tan mu dangima abadan, a mu kanama muku.» \s Duniɲa raɲɔnyi waxati kolonfe \r (Maraki 13:32-37, Luki 17:26-30, 17:34-36, 12:41-48) \p \v 36 «Mixi yo mu a kolon yi fee sa rabama lɔxɔɛ nun waxati yo ma. Hali malekɛ naxee na ariyanna, e mu a kolon, Ala xa Di fan mu a kolon, fo Baba Ala keren peti. \v 37 Adama xa Di fa lɔxɔɛ luma nɛ alɔ Annabi Nuha xa waxati. \v 38 Beenun na banbaranyi belebele xa duniɲa li, mixie nu e dɛgema, e nu e minma, e nu ginɛe dɔxɔma, e nu e xa die fima xɛmɛe ma, han Annabi Nuha so kunkui kui lɔxɔ naxɛ. \v 39 E mu nu kɔntɔfilixi fefe ra, han banbaranyi naxa e li, a e birin xanin. Adama xa Di fafe fan nabama na ki nɛ. \v 40 Xa xɛmɛ firin na xɛ ma na waxati, keren tongoma nɛ, boore lu naa. \v 41 Xa ginɛ firin na se dinfe mulunyi keren kui, keren tongoma nɛ, boore lu naa. \v 42 Na kui, wo naxa yanfa, barima wo mu wo Marigi fa lɔxɔɛ kolon. \v 43 Wo xa a fahaamu a fanyi ra, xa banxi kanyi a kolon nɛ nu muɲɛti fama tɛmui naxɛ kɔɛ kui, a mu xima nu, alako muɲɛti naxa nɔ sode a xɔnyi. \v 44 Na nan a ra, wo fan xa wo tagi ixiri, wo naxa yanfa, barima Adama xa Di fama waxati nan ma wo ɲɔxɔ mu naxan ma.» \p \v 45 «Nde luma alɔ konyi naxan findixi xaxilima dugutɛgɛ ra? A marigi bara a ti a xa banxi walikɛe birin xun ma, a xa donsee taxun e ra a waxati. \v 46 Ɲɛlɛxinyi na na konyi bɛ, naxan marigi a lima na wali ra. \v 47 N xa nɔndi fala wo bɛ, na marigi a harige birin taxuma nɛ na konyi ra.» \p \v 48 «Kɔnɔ xa na konyi findi a kobi ra, a a falama nɛ a yɛtɛ ma, ‹N marigi buma nɛ fafe ra,› \v 49 a fa a boore konyie bɔnbɔ fɔlɔ, a nu lu a dɛge ra, a a min, e nun siisilae. \v 50 Lɔxɔ nde fama, a tan konyi mu naxan kolon, a ɲɔxɔ man mu lɔxɔɛ naxan ma, a marigi gbilenma nɛ. \v 51 A na fa, a na konyi ɲaxankatama nɛ a ɲaaxi ra, konyi gbaloe sɔtɔ e nun filankafuie, a woli wa nun ɲin maxinyi na dɛnnaxɛ.» \c 25 \s Ginɛdimɛdi fu xa taali \p \v 1 «Na waxati, Ala xa mangɛya luma nɛ alɔ ginɛdimɛdi mixi fu, naxee e xa lanpuie tongo sigafe ra ginɛdɔxɔɛ ralande, e xa sa lan a xa futi xiri ma. \v 2 Na ginɛdimɛdie ya ma, suuli, xaxilitaree, suuli, xaxilimae. \v 3 Naxee findi xaxilitaree ra, e naxa e xa lanpuie xanin, kɔnɔ e mu ture xanin e xun naxan sama lanpuie kui. \v 4 Naxee tan findi xaxilimae ra, kankan naxa ture bitirɛ xanin a xun, a nun e xa lanpuie.» \p \v 5 «Ginɛdɔxɔɛ to bu fafe ra, xi xɔli naxa ginɛdimɛdie suxu, e naxa xi. \v 6 Kɔɛ tagi, sɔnxɔɛ xui naxa mini, ‹Ginɛdɔxɔɛ bara fa! Wo sa a ralan!› \v 7 Ginɛdimɛdie naxa keli, e e xa lanpuie yailan. \v 8 Xaxilitaree naxa a fala xaxilimae bɛ, ‹Wo muxu ki wo xa ture nde ra, barima muxu xa lanpuie na xubenfe.› \v 9 Kɔnɔ xaxilimae naxa e yaabi, ‹Ade, a mu won birin nalima. Wo siga ture matie xɔn wo xa sa wo gbe sara.› \v 10 Nee to siga ture sarade, ginɛdɔxɔɛ naxa fa. Ginɛdimɛdi naxee nu bara ture sa e xa lanpuie kui, nee tan naxa bira a fɔxɔ ra, e so futixiri xulunyi, naadɛ fa balan e xanbi ra.» \p \v 11 «Na dangi xanbi, ginɛdimɛdi xaxilitaree fan naxa fa, e a fala, ‹Marigi, marigi, naadɛ rabi muxu bɛ.› \v 12 Kɔnɔ a naxa e yaabi, ‹N xa nɔndi fala wo bɛ, n mu wo kolon.›» \p \v 13 «Na kui, wo naxa yanfa, barima wo mu na lɔxɔɛ nun na waxati kolon.» \s Harige taxuxi xa taali \r (Luki 19:11-27) \p \v 14 «A luma nɛ alɔ xɛmɛ nde naxan nu fafe biyaaside. A naxa a xa konyie xili, a a harige taxu e ra. \v 15 A naxa xɛɛma kilo suuli so konyi keren yi, a firin so boore yi, a keren so a saxan nde yi ra. A to kankan bɛrɛ so a yi, a naxa biyaasi.» \p \v 16 «Xɛɛma kilo suuli taxu konyi naxan na, a naxa siga keren na, a xa sa na harige rawali. A naxa xɛɛma kilo suuli gbɛtɛ sɔtɔ geeni ra. \v 17 Xɛɛma kilo firin taxu konyi naxan na, a fan naxa na harige rawali, a xɛɛma kilo firin gbɛtɛ sɔtɔ geeni ra. \v 18 Kɔnɔ xɛɛma kilo keren taxu konyi naxan na, a tan naxa sa yili ge, a a marigi xa kɔbiri nɔxun na kui.» \p \v 19 «A to bu han, konyie marigi naxa gbilen e yire alako e xa dɛntɛgɛ sa a bɛ. \v 20 Xɛɛma kilo suuli taxu konyi naxan na, a naxa fa a marigi harige ra, a a fala, ‹N marigi, i xɛɛma kilo suuli nan taxu n na. A mato, n bara kilo suuli man sa a xun geeni ra.› \v 21 A marigi naxa a fala a bɛ, ‹I nuwali. Konyi dugutɛgɛ nan i ra, walikɛ fanyi. N to harige dondoronti taxu i ra, i mu lanlanteya kana, n fa harige gbegbe nan taxuma i ra. Fa n xɔnyi, wo nun i marigi xa lu sɛɛwɛ kui.›» \p \v 22 «Na xanbi, xɛɛma kilo firin taxu konyi naxan na, a fan naxa fa, a a fala, ‹N marigi, i xɛɛma kilo firin nan taxu n na. A mato, n bara kilo firin man sa a xun geeni ra.› \v 23 A marigi naxa a fala a bɛ, ‹I nuwali. Konyi dugutɛgɛ nan i ra, walikɛ fanyi. N to harige dondoronti taxu i ra, i mu lanlanteya kana, n fa harige gbegbe nan taxuma i ra. Fa n xɔnyi, wo nun i marigi xa lu sɛɛwɛ kui.›» \p \v 24 «A dɔnxɔɛ ra, xɛɛma kilo keren taxu konyi naxan na, a fan naxa fa, a a fala, ‹N marigi, n a kolon i xa fe maxɔrɔxɔ. I sansi xabama, i mu naxan garansan. I sansi bogi bama, i mu naxan si. \v 25 N gaaxu nɛ. N naxa sa i xa xɛɛma kilo keren nɔxun yili kui. A mato, a tan nan yi ki. I harige sese mu lɔɛxi.› \v 26 A marigi naxa a yaabi, ‹I tan konyi kobi tunnaxɔnɛ! I nu a kolon a n sansi xabama, n mu naxan garansan, n man sansi bogi bama, n mu naxan si? \v 27 A lan nɛ nu i n ma kɔbiri so kɔbiri rawalie yi ra, alako n na fa i yire tɛmui naxɛ, i n harige ragbilen n ma, geeni saxi a xun ma. \v 28 Na kui, wo xɛɛma kilo rasuxu a yi, wo a so konyi yi ra, xɛɛma kilo fu na naxan yi, \v 29 barima a na naxan yo yi ra, a gbe xun masama nɛ, a gbo ki fanyi. Kɔnɔ a mu na naxan yi ra, hali naxan di na a yi, na yati bama nɛ a yi ra. \v 30 Wo yi konyi fufafu woli tande dimi kui, wa nun ɲin maxinyi na dɛnnaxɛ.›» \s Kiiti dɔnxɔɛ \p \v 31 «Adama xa Di na fa a xa nɔrɛ kui, a nun a xa malekɛe, a a magoroma nɛ a xa kibanyi nɔrɔxi kui. \v 32 Si birin malanma nɛ a ya ra. A mixi mayegetima nɛ alɔ xuruse dɛmadonyi yɛxɛɛe nun sie mayegetima ki naxɛ. \v 33 A yɛxɛɛe tima nɛ a yirefanyi ma, a sie fan ti a kɔɔla ma.» \p \v 34 «Na tɛmui, mangɛ a falama nɛ mixie bɛ naxee na a yirefanyi ma, ‹Wo fa, n Baba naxee barakaxi. Wo fa mangɛya sɔtɔ wo kɛ ra, mangɛya naxan yailanxi wo bɛ kabi duniɲa fɔlɛ. \v 35 Barima kaamɛ to nu n ma, wo naxa n ki donse. Ye xɔli to nu n ma, wo naxa n ki ye. Xɔɲɛ to nu n na, wo naxa n yigiya. \v 36 N mageli to nu a ra, wo naxa dugie fi n ma. N to nu furaxi, wo naxa fa mɛɛni n ma. N to nu saxi geeli, wo naxa fa n yire matode.›» \p \v 37 «Na tɛmui, tinxintɔɛe a maxɔrinma nɛ, ‹Marigi, muxu i to kaamɛ kui mun tɛmui, muxu fa i ki donse, xa na mu ye xɔli ra, muxu fa i ki ye? \v 38 Muxu i to xɔɲɛya ra mun tɛmui, muxu fa i yigiya, xa na mu i mageli ra, muxu fa dugie fi i ma? \v 39 Muxu i furaxi to mun tɛmui, xa na mu i saxi geeli, muxu fa siga i yire matode?› \v 40 Mangɛ e yaabima nɛ, ‹N xa nɔndi fala wo bɛ, wo naxan yo raba n ngaxakerenyi mixi xuri nde bɛ, wo a rabaxi n tan nan bɛ.›» \p \v 41 «Na xanbi, a a falama nɛ mixie bɛ naxee na a kɔɔla ma, ‹Wo wo makuya n na, wo tan mixi dankaxie, wo sa so tɛ xɔɔra naxan yailanxi Ibulisa nun a xa malekɛe bɛ, naxan mu xubenma abadan. \v 42 Barima kaamɛ to nu n ma, wo mu n ki donse. Ye xɔli to nu n ma, wo mu n ki ye. \v 43 Xɔɲɛ to nu n na, wo mu n yigiya. N mageli to nu a ra, wo mu dugie fi n ma. N furaxi to nu a ra, n man to nu saxi geeli, wo mu fa mɛɛnide n ma.›» \p \v 44 «Na tɛmui, e fan a maxɔrinma nɛ, ‹Marigi, muxu i to mun tɛmui kaamɛ na i ma, xa na mu ye xɔli, xa na mu i findixi xɔɲɛ ra, xa na mu i mageli ra, xa na mu i furaxi, xa na mu i saxi geeli, muxu fa tondi i malide?› \v 45 Mangɛ e yaabima nɛ, ‹N xa nɔndi fala wo bɛ, wo mu naxan yo raba n ngaxakerenyi mixi xuri nde bɛ, wo tondixi a rabade n tan nan bɛ.› \v 46 Ɲaxankatɛ nan nagataxi na mixie bɛ abadan, kɔnɔ tinxintɔɛe tan abadan kisi nan sɔtɔma.» \c 26 \s Yanfanteya Isa bɛ \r (Maraki 14:1-2, Luki 22:1-2, Yaya 11:45-53) \p \v 1 Isa to gɛ yi fe birin masende, a naxa a fala a fɔxirabirɛe bɛ, \v 2 «Wo a kolon, xi firin nan luxi Sayamalekɛ Dangi Sali xa a li. Na tɛmui, Adama xa Di sama nɛ mixie bɛlɛxɛ e xa a banban wuri magalanbuxi ma.» \p \v 3 Na waxati, sɛrɛxɛdubɛ kuntigie nun Yuwifie xa forie nu malanxi Kayafa xɔnyi, sɛrɛxɛdubɛ kuntigie xunyi. \v 4 E naxa lan a ma e xa Isa suxu yanfanteya saabui ra, e xa a faxa. \v 5 Kɔnɔ e naxa a fala, «Won naxa a suxu sali lɔxɔɛ, xa na mu a ra ɲama a xunyi ikelima nɛ.» \s Ginɛ nde fe fanyi rabafe Isa bɛ \r (Maraki 14:3-9, Yaya 12:1-8) \p \v 6 Isa to nu na Betani, Simɔn kunɛ kanyi xɔnyi, \v 7 ginɛ nde naxa fa a yire. Labundɛ ture nu na a yi ra, naxan sare xɔrɔxɔ ki fanyi. A nu saxi a bitirɛ tofanyi kui naxan nu rafalaxi alabatira gɛmɛ ra. Isa nu na teebili ra tɛmui naxɛ, ginɛ naxa fa, a na labundɛ ture ifili Isa xunyi ma. \v 8 Isa fɔxirabirɛe to na to, e naxa xɔnɔ, e a fala, «Yi birin makanaxi munfe ra? \v 9 Xa yi labundɛ ture sa mati nu, kɔbiri gbegbe nan sɔtɔma nu a xa fe ra, na fan nɔ fide setaree ma.» \p \v 10 Isa to nu a kolon e naxan falafe e bore bɛ, a naxa a masen e bɛ, «Wo na yi ginɛ tɔɔrɔfe munfe ra? Kɛwali fanyi nan yi ki, a naxan nabaxi n bɛ. \v 11 Setaree luma nɛ wo ya ma tɛmui birin, kɔnɔ n tan mu luma wo yi ra be abadan xɛ. \v 12 Yi ginɛ to labundɛ ture saxi n fate ma, a a rabaxi n fure ragatafe nan xa fe ma. \v 13 N xa nɔndi fala wo bɛ, Ala xa xibaaru fanyi sa kawandima dɛdɛ duniɲa birin kui, yi ginɛ xa kɛwali xa fe fan falama nɛ, mixie xa e ratu a xa fe ma.» \s Yudasi xa yanfanteya \r (Maraki 14:10-11, Luki 22:3-6) \p \v 14 Na tɛmui, Yudasi Isikariyoti, naxan nu na Isa fɔxirabirɛ fu nun firinyie ya ma, a naxa siga sɛrɛxɛdubɛ kuntigie xɔn ma, \v 15 a e maxɔrin, «Wo munse soma n yi n xa Isa sa wo bɛlɛxɛ?» E fan naxa gbeti kole tongo saxan so a yi. \v 16 Keli na tɛmui ma, a naxa so waxati fenfe a nɔma Isa sode e yi ra tɛmui naxɛ. \s Sayamalekɛ Dangi Sali \r (Maraki 14:12-21, Luki 22:7-13, 22-23, Yaya 13:21-30) \p \v 17 Taami Lɛbinitare Sali to a li, a lɔxɔɛ singe ma, Isa fɔxirabirɛe naxa sa a maxɔrin, «I wama muxu xa Sayamalekɛ Dangi Sali donyi rafala i bɛ minden?» \v 18 A naxa e yaabi, «Wo siga taa kui xɛmɛ nde xɔn, wo a fala a bɛ, ‹Karamɔxɔ naxɛ a a xa waxati bara makɔrɛ. A wama Sayamalekɛ Dangi Sali rabafe i xɔnyi, a nun a fɔxirabirɛe.›» \v 19 Isa fɔxirabirɛe naxa a raba alɔ Isa e yamari ki naxɛ, e Sayamalekɛ Dangi Sali donyi rafala. \p \v 20 Nunmare to so, Isa nun a fɔxirabirɛ fu nun firinyie nu na teebili ra. \v 21 E nu e dɛgefe tɛmui naxɛ, a naxa a masen, «N xa nɔndi fala wo bɛ, mixi keren na wo ya ma naxan fama n yanfade.» \v 22 Na naxa e sunnun ki fanyi, kankan naxa a maxɔrin, «Kɔnɔ n Marigi, n tan mu a ra de, ka?» \v 23 A naxa e yaabi, «N nun naxan bara bɛlɛxɛ ragoro paani keren kui, na kanyi nan n yanfama. \v 24 Adama xa Di sigama nɛ alɔ a xa fe sɛbɛxi ki naxɛ, kɔnɔ gbaloe nan na Adama xa Di yanfama bɛ. A fisa na kanyi bɛ hali a mu bari nu.» \v 25 Yudasi naxan nu fafe a yanfade, a naxa Isa maxɔrin, «Karamɔxɔ, n tan mu a ra de, ka?» Isa naxa a yaabi, «I tan nan a falaxi.» \s Marigi xa sɛrɛxɛ tɔnxuma \r (Maraki 14:22-26, Luki 22:14-20, Korinti I 11:23-25) \p \v 26 E to nu e dɛgefe, Isa naxa taami tongo. A to tantui rasiga Ala ma, a naxa taami igira, a a so a fɔxirabirɛe yi ra, a a masen e bɛ, a naxɛ, «Wo n ko, wo a don. Yi findixi n fate nan na.» \v 27 Na dangi xanbi, Isa naxa tɔnbili fan tongo. A man to tantui rasiga Ala ma, a naxa tɔnbili so e yi ra, a a fala e bɛ, «Wo birin xa a min. \v 28 Yi findixi n wuli nan na, saatɛ wuli naxan baxi mixi gbegbe bɛ e xa yunubie xafarife ra. \v 29 N xa a fala wo bɛ, n to yi wɛni minma, n mu yi minma sɔnɔn, han won birin man sa a minma lɔxɔ naxɛ n Baba xɔnyi ariyanna.» \p \v 30 E to gɛ bɛɛti bade, e naxa te Oliwi geya fari. \s Isa a falafe Piyɛri bɛ a a yɛtɛ rasanma nɛ a ma \r (Maraki 14:27-31, Luki 22:31-34, Yaya 13:36-38) \p \v 31 Na tɛmui Isa naxa a masen e bɛ, «Wo birin gbilenma nɛ n fɔxɔ ra to kɔɛ ra, wo mɛɛ n ma fe ra, barima a sɛbɛxi, ‹N xuruse dɛmadonyi faxama nɛ, yɛxɛɛe fan yensen.› \v 32 Kɔnɔ n na keli faxɛ ma, n sigama wo ya ra Galile.» \v 33 Piyɛri naxa a fala a bɛ, «Hali birin gbilen i fɔxɔ ra, n tan mu gbilenma i fɔxɔ ra.» \v 34 Isa naxa Piyɛri yaabi, «N xa nɔndi fala i bɛ, to kɔɛ yati, beenun konkore xa a rate, i i yɛtɛ rasanma nɛ n ma sanmaya saxan.» \v 35 Piyɛri man naxa a yaabi, «Hali won birin nan sa faxama, n mu n yɛtɛ rasanma i ma!» Isa fɔxirabirɛ birin naxa na wɔyɛn keren fala. \s Isa Ala maxandife Getesemani \r (Maraki 14:32-42, Luki 22:39-46) \p \v 36 Na dangi xanbi Isa nun a fɔxirabirɛe naxa siga yire nde, dɛnnaxɛ xili Getesemani. Isa naxa a fala e bɛ, «Wo dɔxɔ be. N tan xa siga mɛnni Ala maxandide.» \v 37 A naxa Piyɛri nun Sebede xa di firinyie xanin a xun ma. Sunnunyi nun kɔntɔfili to Isa bɔɲɛ suxu, \v 38 a naxa a masen e bɛ, «Sunnunyi bara nɔ n bɔɲɛ ra alɔ a xa n faxa. Wo lu be, kɔnɔ wo naxa xi.» \p \v 39 Isa naxa a masiga dondoronti, a a yatagi rafelen bɔxi ma, a Ala maxandi, «N Baba, xa a sa nɔma rabade, i xa n natanga yi ɲaxankatɛ ma. Kɔnɔ n sago naxa raba, i tan nan sago xa raba.» \v 40 A to gbilen a fɔxirabirɛe yire, a naxa e li e na xife. A naxa a fala Piyɛri bɛ, «I mu nɔxi waxati keren xi xɔli kanade n ma fe ra? \v 41 Wo naxa xi. Wo Ala maxandi nɛ alako wo naxa bira tantanyi kui. Maɲɔxun fanyi na adama bɛ, kɔnɔ a fate bɛndɛ tan sɛnbɛ mu na.» \p \v 42 Isa man to a masiga e ra, a naxa gbilen Ala maxandi ra, «N Baba, xa yi ɲaxankatɛ mu nɔma bade n yi ra, fo n xa tin a ra, i sago nan xa raba.» \v 43 A to gbilen a fɔxirabirɛe yire, a man naxa e li e xife, barima xi xɔli nu bara nɔ e ra. \v 44 A naxa e lu naa, a siga sanmaya saxan nde, a sa Ala maxandi na maxandi kerenyi ra. \v 45 Na tɛmui, a naxa gbilen a fɔxirabirɛe yire, a a masen e bɛ, «Wo xife nɛ? Wo na wo malabufe han ya? Wo a mato, waxati bara a li. Adama xa Di fafe sade yunubitɔɛe bɛlɛxɛ. \v 46 Wo keli, won xɛɛ. Wo a mato, n yanfama bara fa.» \s Isa suxufe \r (Maraki 14:43-50, Luki 22:47-53, Yaya 18:3-12) \p \v 47 Isa ɲan mu nu gɛxi wɔyɛnde, Yudasi, naxan nu na a fɔxirabirɛ fu nun firinyie ya ma, a naxa fa e nun ɲama gbegbe, santidɛgɛmae nun gbengbetae suxuxi e yi ra. Sɛrɛxɛdubɛ kuntigie nun Yuwifie xa forie nan nu e xɛɛxi. \v 48 Isa yanfama nun na ɲama nu bara lan a ma, a a xa Isa matɔnxuma e bɛ. A nu bara a fala e bɛ, «N na mixi naxan sunbu, a tan nan na ki. Wo na suxu.» \v 49 Na kui, Yudasi naxa a maso Isa ra keren na, a a fala, «Karamɔxɔ, i nuwali,» a fa a sunbu. \v 50 Isa naxa a masen a bɛ, «N boore, i faxi naxan nabade, a raba.» Na tɛmui, na mixie naxa e maso Isa ra, e a suxu. \v 51 Isa fɔxirabirɛ nde naxa a xa santidɛgɛma ramini, a sɛrɛxɛdubɛ kuntigi xa konyi tuli bolon. \v 52 Isa naxa a fala a bɛ, «Santidɛgɛma raso a tɛɛ i. Naxan yo na findi a xa geresose ra, na kanyi fan faxama santidɛgɛma nan saabui ra. \v 53 Ka i ɲɔxɔ a ma a n mu nɔma n Baba xilide, a malekɛe rasanba n ma keren na, naxee dangi malekɛ gali fu nun firin na? \v 54 Kɔnɔ xa na raba, Kitaabuie xa masenyie fa kamalima di? Barima e a masenxi nɛ a fo a xa raba yi ki nɛ.» \p \v 55 Na xanbi, Isa naxa a fala ɲama bɛ, «Wo to minixi n xili ma santidɛgɛma nun gbengbeta suxuxi wo yi ra, suute nan na n na? Lɔxɔ yo lɔxɔ, n dɔxɔxi hɔrɔmɔbanxi kui, n kawandi tima, wo mu n suxu. \v 56 Kɔnɔ yi birin nabaxi nɛ alako namiɲɔnmɛe naxan sɛbɛxi Kitaabui kui, a xa kamali.» \p Na xanbi, Isa fɔxirabirɛe birin naxa e gi a xun ma. \s Isa tife Yuwifi kuntigie ya i \r (Maraki 14:53-65, Luki 22:54-55,63-71, Yaya 18:12-24) \p \v 57 Mixi naxee Isa suxu, e naxa a xanin sɛrɛxɛdubɛ kuntigi Kayafa xɔnyi, sɛriyɛ karamɔxɔe nun forie nu malanxi dɛnnaxɛ. \v 58 Piyɛri fan, a nu biraxi Isa fɔxɔ ra, kɔnɔ a ndedi nu makuyaxi ɲama ra. A naxa bira a fɔxɔ ra han a so sɛrɛxɛdubɛ kuntigie xunyi xa tɛtɛ kui. A naxa dɔxɔ hɔrɔmɔbanxi kantamae fɛ ma, alako a xa a mato Isa xa fe dangima ki naxɛ. \p \v 59 Sɛrɛxɛdubɛ kuntigie nun Yuwifie xa kiitisa dɔnxɔɛ birin, e nu wule seede nde nan fenfe naxan bama Isa xili ma, e sa nɔma a faxade naxan ma. \v 60 Kɔnɔ e mu se to, hali tɔɔɲɛgɛti gbegbe to fa. A dɔnxɔɛ ra, xɛmɛ firin naxa fa, \v 61 e a fala, «Yi xɛmɛ a fala nɛ, ‹N tan nɔma Ala xa hɔrɔmɔbanxi kanade, n man fa a ti xi saxan bun ma.›» \v 62 Sɛrɛxɛdubɛ kuntigi xunyi naxa keli, a Isa maxɔrin, «Pe, i mu e yaabima? Yi xɛmɛe munse safe i xun ma yi ki?» \v 63 Kɔnɔ Isa mu sese fala. Sɛrɛxɛdubɛ kuntigie xunyi naxa a fala a bɛ, «N bara i yamari i xa i kali Ala Ɲiɲɛ ra, i a fala muxu bɛ xa i findixi Ala xa Mixi Sugandixi nan na, Ala xa Di.» \v 64 Isa naxa a yaabi, «I tan nan a falaxi. N man xa a fala wo bɛ, keli yi waxati ma, wo fama Adama xa Di tode, a dɔxɔxi Ala Sɛnbɛma yirefanyi ma, wo a toma fa ra nuxuie kui.» \p \v 65 Na kui, sɛrɛxɛdubɛ kuntigi naxa a yɛtɛ xa donma suxu, a ibɔɔ xɔnɛ ra, a a fala, «A bara Ala rasɔtɔ! Won hayi na seede gbɛtɛe ma yire? Wo bara a mɛ a Ala rasɔtɔxi ki naxɛ. \v 66 Wo kiiti toxi di?» E naxa a yaabi, «A lanma a xa faxa nɛ.» \v 67 Na tɛmui, e naxa dɛye bɔxun Isa yatagi, e kamui sin a ma. Ndee naxa a dɛ ragarin, e nu a fala, \v 68 «I tan, Ala xa Mixi Sugandixi, namiɲɔnmɛɲa raba! A fala ba, naxan i bɔnbɔxi!» \s Piyɛri a yɛtɛ rasanfe Isa ma \r (Maraki 14:66-72, Luki 22:56-62, Yaya 18:15-18,25-27) \p \v 69 Piyɛri nu dɔxɔxi tande, sɛrɛxɛdubɛ kuntigi xa tɛtɛ kui. Konyi ginɛ nde naxa a makɔrɛ a ra, a a fala, «I tan, wo nun Isa Galileka birin nan nu a ra.» \v 70 Kɔnɔ Piyɛri naxa a matandi birin ya xɔri, a a fala, «N mu a kolon i na fefe falafe!» \v 71 Piyɛri to mini fɔlɔ tɛtɛ naadɛ ra, konyi ginɛ gbɛtɛ nde naxa a to, a a fala mixie bɛ naxee nu na naa, «Yi xɛmɛ naxan yi ki, e nun Isa Nasarɛtika nan nu a ra.» \v 72 Piyɛri man naxa a matandi, a a kali, «N mu na xɛmɛ kolon!» \v 73 A mu bu, naxee nu tixi naa, e naxa e maso Piyɛri ra, e a fala a bɛ, «Nɔndi nan a ra, a tan mixi nde nan yati i ra, barima i wɔyɛnma alɔ Galileka.» \v 74 Piyɛri naxa so a kalife, a a fala «Ala xa n danka! N tan mu na xɛmɛ kolon feo!» Na fala xanbi, konkore naxa a rate. \v 75 Piyɛri naxa ratu fa Isa xa wɔyɛnyi ma, «Beemanun konkore xa a rate, i i yɛtɛ rasanma nɛ n ma sanmaya saxan.» Na kui, a naxa mini, a sa wa han. \c 27 \s Yuwifie Isa xaninfe Pilati xɔn \r (Maraki 15:1, Luki 22:63-71, Yaya 18:28-32) \p \v 1 Kuye to iba, sɛrɛxɛdubɛ kuntigie birin nun Yuwifie xa forie to nu malanxi, e naxa natɛ tongo e xa Isa faxa. \v 2 E to Isa xiri, e naxa a xanin gomina Pilati xɔn. \s Yudasi xa faxɛ \p \v 3 Yudasi, Isa yanfama, a to a to e bara Isa makiiti a lan a xa faxa, a naxa nimisa a xa yanfanteya xa fe ra. A naxa na gbeti kole tongo saxan nagbilen sɛrɛxɛdubɛ kuntigie nun forie ma, \v 4 a a fala, «N bara yunubi raba! Xɛmɛ naxan faxama yi ki, sɛniyɛntɔɛ nan a ra, a fa li n tan nan a yanfaxi!» E naxa a yaabi, «Na mu muxu tan matoxi. Na i tan nan matoxi.» \v 5 A to gbeti kolee woli hɔrɔmɔbanxi kui, Yudasi naxa siga a yɛtɛ gbakude wuri kɔn na. \v 6 Sɛrɛxɛdubɛ kuntigie to gbeti kolee matongo, e naxa a fala, «A mu daxa muxu xa yi gbeti kolee sa hɔrɔmɔbanxi xa kɔbiri xun ma, barima nii sare nan a ra.» \v 7 E to wɔyɛn, e naxa fɛɲɛ yailanyi xa xɛ yire sara na kɔbiri ra, na xa findi gaburi yire ra xɔɲɛe bɛ. \v 8 Na nan a toxi, han to na xɛ xili falama «Wuli Bɔxi.» \v 9 Na kui, Annabi Yeremi xa masenyi naxa kamali, a to a masen, «E naxa gbeti kole tongo saxan tongo, Isirayilakae ndee sare naxan saxi a xun, \v 10 e fɛɲɛ yailanyi xa xɛ sara na kɔbiri ra, alɔ Marigi n yamari ki naxɛ.» \s Isa tife Pilati ya i \r (Maraki 15:2-15, Luki 23:2-5,13-25, Yaya 18:28-19:16) \p \v 11 Isa to ti gomina Pilati ya i, gomina naxa a maxɔrin, «I tan nan findixi Yuwifie xa mangɛ ra?» Isa naxa a yaabi, «I tan nan a falaxi.» \v 12 Kɔnɔ sɛrɛxɛdubɛ kuntigie nun forie nu a tɔɔɲɛgɛma tɛmui naxɛ, Isa mu yaabi yo fi. \v 13 Na tɛmui Pilati naxa a maxɔrin, «I mu yi fee mɛxi e naxan birin safe i xun ma yi ki?» \v 14 Kɔnɔ Isa mu e xa wɔyɛnyi yo yaabi. Na naxa gomina kaaba ki fanyi. \p \v 15 Ɲɛ yo ɲɛ, sali tɛmui, gomina darife nan nu a ra, a xa geelimani keren nabɛɲin ɲama bɛ, e na wa naxan yo xɔn. \v 16 Na waxati, geelimani nde nu na, birin nu naxan kolon a xa ɲaaxuɲa ma. A nu xili Barabasi. \v 17 Ɲama to malan, Pilati naxa e maxɔrin, «Wo wama n xa nde rabɛɲin wo bɛ, Barabasi ba, ka Isa, naxan xili falama Ala xa Mixi Sugandixi?» \v 18 Pilati nu a kolon a sɛrɛxɛdubɛ kuntigie nu Isa saxi a bɛlɛxɛ tɔɔnɛ nan ma. \v 19 Ba na ra, a to nu dɔxɔxi kiiti sade, a xa ginɛ naxa xɛɛra rasiga a ma, a a fala a bɛ, «I naxa so yi tinxintɔɛ xa fe kui fefe ma, barima n bara xiye sa a xa fe ra, xiye naxan bara n tɔɔrɔ to ki fanyi.» \p \v 20 Kɔnɔ sɛrɛxɛdubɛ kuntigie nun Yuwifie xa forie naxa ɲama kui iso e xa Barabasi maxɔrin Pilati ma, Isa tan xa faxa. \v 21 Gomina man naxa e maxɔrin, «Yi mixi firin ya ma, wo wama n xa mundun nabɛɲin wo bɛ?» E naxa a yaabi, «Barabasi!» \v 22 Pilati fan naxa e maxɔrin, «N xa munse raba Isa ra, naxan xili falama Ala xa Mixi Sugandixi?» Ɲama birin naxa a yaabi, «A banban wuri magalanbuxi ma!» \v 23 A man naxa e maxɔrin, «Munfe ma? A fe ɲaaxi mundun nabaxi?» Kɔnɔ e tan sɔnxɔɛ nan tun xun masa, «A banban wuri ma!» \p \v 24 Pilati to a to a a mu nɔxi fefe ra, ɲama fan nu waxi kelife a ra, a naxa ye tongo, a a bɛlɛxɛ raxa e ya xɔri, a a fala e bɛ, «Yi xɛmɛ faxafe mu na n tan ma de! A luma wo tan nan ma.» \v 25 Ɲama birin naxa a yaabi, «A xa faxɛ wuli xa lu muxu nun muxu xa die xun ma!» \v 26 Na kui, Pilati naxa Barabasi rabɛɲin e bɛ. A naxa yaamari fi sɔɔrie xa Isa bɔnbɔ sɛbɛrɛ ra. Na xanbi, a naxa Isa so e yi e xa sa a banban wuri magalanbuxi ma. \s Sɔɔrie Isa mayelefe \r (Maraki 15:16-20, Yaya 19:2-3) \p \v 27 Rɔma sɔɔrie to Isa xanin gomina xɔnyi, e naxa e boore sɔɔrie birin xili, e gali naxa ti a rabilinyi. \v 28 E naxa Isa xa sose ba a ma, e mangɛ guba gbeeli ragoro a ma. \v 29 E naxa tunbee mafilin, e e yailan mangɛ katanyi maniyɛ ra, e a sa a xun ma. E naxa wuri raso a yirefanyi bɛlɛxɛ kui, e a mayele, e nu e xinbi sin a bun ma, e nu a fala, «I kɛna, Yuwifie xa mangɛ.» \v 30 E naxa dɛye bɔxun a ma, e na wuri ba a yi, e nu a xunyi bɔnbɔ a ra. \v 31 E to gɛ Isa mayelede, e naxa mangɛ guba rate a ma, e a gbe dugi ragoro a ma, e fa a ramini e xa sa a banban wuri magalanbuxi ma. \s Isa banbanfe wuri magalanbuxi ma \r (Maraki 15:21-32, Luki 23:26-43, Yaya 19:17-27) \p \v 32 E to nu minife taa ra, e naxa Sirenika xɛmɛ nde to naxan nu xili Simɔn. Sɔɔrie naxa a yamari, a tan xa Isa xa wuri magalanbuxi xanin. \v 33 E to yire li naxan xili Gologota, na nan falaxi e xa xui, «xunkonkota yire,» \v 34 e naxa wɛni so a yi, seri saxi naxan xun, kɔnɔ a to a nɛmunnɛmun, a mu tin a minde. \p \v 35 E to gɛ a mabanbande wuri ma, e naxa kanda bun a xa dugie xa fe ra, alako e xa a kolon kankan naxan sɔtɔma. \v 36 Na dangi xanbi, e naxa dɔxɔ a kantade. \p \v 37 E to nu wama birin xa a kolon e a banbanxi fe naxan ma, e yi sɛbɛli nan gbaku a xun ma, «Isa nan ya, Yuwifie xa mangɛ.» \v 38 Na tɛmui, e naxa suute mixi firin fan banban wuri magalanbuxie ma Isa fɛ ma, keren a yirefanyi ma, boore a kɔɔla ma. \p \v 39 Mixie nu dangima Isa konbi ra, e nu e xunyi lintan a ma, \v 40 e a fala, «I tan naxan hɔrɔmɔbanxi rabirama, i man fa a ti xi saxan bun ma, i yɛtɛ rakisi! Xa Ala xa Di nan i ra, goro wuri kɔn na!» \v 41 Sɛrɛxɛdubɛ kuntigie, sɛriyɛ karamɔxɔe, nun Yuwifie xa forie fan nu a mayelefe, e nu a fala, \v 42 «A bara mixi gbɛtɛe rakisi, kɔnɔ a mu nɔma a yɛtɛ tan nakiside. Isirayila mangɛ xa mu a ra? A xa goro wuri kɔn na be ya, alako muxu xa la a ra. \v 43 A bara a xaxili ti Ala ra, a man fa a fala, ‹N findixi Ala xa Di nan na.› Yakɔsi, xa a rafanxi Ala ma, a xa a rakisi!» \v 44 Suute naxee nu banbanxi a fɛ ma, e fan nu Isa konbife na ki nɛ. \s Isa xa faxɛ \r (Maraki 15:33-41, Luki 23:44-49, Yaya 19:28-30) \p \v 45 Yanyi tagi, dimi naxa sin bɔxi birin ma lɛɛri saxan bun ma. \v 46 Na waxati ma, Isa naxa gbelegbele sɛnbɛ ra, «Eloyi, Eloyi, lɛma sabaxatani?» Na nan falaxi e xa xui, «N Marigi Ala, n Marigi Ala, i n nabɛɲinxi munfe ra?» \v 47 Mixi naxee nu na naa, e to a xui mɛ, e naxa a fala, «A na Annabi Eliya nan xilife!» \v 48 Mixi nde naxa a gi, a sa dunkobi rasin wɛni xɔnɛ xɔɔra, a a so wuri dɛ i, a fa a ti Isa bɛ alako a xa a min. \v 49 Kɔnɔ booree naxa a fala, «Wo a lu, won xa a mato xa Annabi Eliya fama a rakiside.» \v 50 Isa man naxa a xui ite sɛnbɛ ra, a fa laaxira. \p \v 51 Na waxati, dugi xungbe naxan singanxi hɔrɔmɔbanxi kui, a naxa ibɔɔ firin na, keli a fuge han a laabe. Bɔxi naxa sɛrɛn, gɛmɛe naxa ibɔɔ, \v 52 gaburie fan naxa rabi. Sɛniyɛntɔɛ laaxiraxi gbegbe naxa keli faxɛ ma, \v 53 e mini gaburie kui. Isa to keli faxɛ ma, e so nɛ Darisalamu, taa sɛniyɛnxi kui, e fa mini mixi wuyaxi ma. \v 54 Sɔɔri mangɛ nun a boore sɔɔrie naxee nu Isa kantafe, e to bɔxi xa sɛrɛnyi to, a nun naxan naba Isa faxa tɛmui, e naxa gaaxu ki fanyi, e a fala, «Nɔndi nan a ra yati, Ala xa Di nan nu yi xɛmɛ ra!» \p \v 55 Ginɛ wuyaxi fan nu na naa, e ndedi makuyaxi Isa yire ra, e yi fe birin matoma. E nu bara bira Isa fɔxɔ ra kelife Galile bɔxi ma, e nu a mali. \v 56 Mariyama Magidalaka nu na e ya ma, a nun Mariyama Yaki nun Yusufu nga, a nun Sebede xa die nga. \s Isa xa maragatɛ \r (Maraki 15:42-47, Luki 23:50-56, Yaya 19:38-42) \p \v 57 Nunmare to so, Arimateka bannamixi nde naxa fa naxan nu xili Yusufu. Isa fɔxirabirɛ nde nan nu a fan na. \v 58 A naxa siga Pilati yire, a Isa fure maxandi a ma. Pilati naxa yaamari fi e xa a so a yi ra. \v 59 Yusufu naxa Isa fure tongo, a a mafilin kasange fanyi kui, \v 60 a a bɛlɛ gaburi nɛɛnɛ kui, naxan nu gexi gɛmɛ kui a tan Yusufu bɛ. A to gɛmɛ xungbe maɲindigilin, a a dɔxɔ gaburi dɛ ma, a naxa siga. \v 61 Mariyama Magidalaka nun boore Mariyama nu na naa, e dɔxɔxi gaburi ya ra. \s Sɔɔrie tife Isa xa gaburi kantade \p \v 62 Malabu lɔxɔɛ see rafala lɔxɔɛ kuye iba, sɛrɛxɛdubɛ kuntigie nun Farisɛnie naxa siga Pilati yire. \v 63 E naxa a masen a bɛ, «Mangɛ, muxu ratuxi a ma yi wule falɛ, beenun a xa faxa, a a fala nɛ, ‹Xi saxan dangi xanbi, n kelima nɛ faxɛ ma.› \v 64 Na kui, i xa yaamari fi a xa gaburi xa makanta han a xi saxan nde, alako a fɔxirabirɛe naxa fa a fure muɲa, e fa a fala ɲama bɛ, ‹A bara keli faxɛ ma.› Xa na sa raba, wule dɔnxɔɛ dangima nɛ wule singe ra.» \v 65 Pilati naxa e yaabi, «Awa, n bara sɔɔrie so wo yi. Wo sa gaburi makanta alɔ wo wama a xɔn ma ki naxɛ.» \v 66 E naxa siga, e sa tɔnxuma sa gɛmɛ ma naxan nu na gaburi dɛ ma, alako xa gaburi fa sa rabi, a kolonma nɛ. E naxa sɔɔrie lu naa, na kantafe ra. \c 28 \s Isa xa marakeli faxɛ ma \r (Maraki 16:1-10, Luki 24:1-12, Yaya 20:1-10) \p \v 1 Malabu lɔxɔɛ kuye iba, sande lɔxɔɛ subaxɛ ma, Mariyama Magidalaka nun boore Mariyama, e naxa siga gaburi matode. \v 2 Na tɛmui, bɔxi naxa sɛrɛn sɛnbɛ ra, barima Marigi xa malekɛ nde nu bara goro keli koore, a gɛmɛ maɲindigilin, a a ba gaburi dɛ ma, a fa dɔxɔ a fari. \v 3 Malekɛ nu yanbama alɔ seyamakɔnyi, a xa sosee nu fiixɛ fɔɛn. \v 4 Sɔɔri naxee nu na kantafe, e naxa gaaxu han e sɛrɛn, e lu alɔ faxamixie. \v 5 Kɔnɔ malekɛ naxa a masen ginɛe bɛ, «Wo naxa gaaxu, barima n a kolon wo na Isa nan fenfe, e naxan banban wuri magalanbuxi ma. \v 6 A mu be, a bara keli faxɛ ma, alɔ a a fala ki naxɛ. Wo fa, wo a mato a nu saxi dɛnnaxɛ. \v 7 Wo man xa siga mafuren, wo sa a masen a fɔxirabirɛe bɛ, ‹A bara keli faxɛ ma. A na sigafe wo ya ra Galile. Wo a toma mɛnni nɛ.› A tan nan na ki, n bara a ragbilen wo ma.» \p \v 8 Ginɛe naxa e xulun, e keli gaburi yire, gaaxui nun sɛɛwɛ gbegbe ra, e siga e gi ra na xibaaru masende Isa fɔxirabirɛe bɛ. \v 9 Kɔnɔ Isa naxa e ralan, a e xɛɛbu, «Wo mama.» E to e maso a ra, e naxa suyidi a bɛ, e a sanyie suxu. \v 10 Isa naxa a masen e bɛ, «Wo naxa gaaxu. Wo sa a fala n ngaxakerenyie bɛ e xa siga Galile. E n toma mɛnni nɛ.» \s Sɔɔrie nun Yuwifi kuntigie wule xabufe \p \v 11 Ginɛe nu sigafe tɛmui naxɛ, sɔɔri nde naxee nu gaburi kantafe, e naxa so taa kui. Fe naxan birin naba, e naxa sa a dɛntɛgɛ sɛrɛxɛdubɛ kuntigie bɛ. \v 12 Nee nun forie fan to e malan yire keren, e naxa natɛ tongo, e kɔbiri gbegbe fi sɔɔrie ma \v 13 yi yaamari ra, «Wo xa yi nan fala, ‹Isa fɔxirabirɛe nan fa kɔɛ ra, e a fure muɲa muxu nu na xife tɛmui naxɛ.› \v 14 Xa a sa li gomina naxa yi fe mɛ, muxu sa wɔyɛnma a bɛ alako sese naxa wo to.» \v 15 Na kui, sɔɔrie naxa kɔbiri rasuxu, e fe birin naba alɔ a falaxi e bɛ ki naxɛ. Na masenyi naxa yensen yɛ Yuwifie tagi. Han to na fe mɛma. \s Isa xɛɛraya fife a fɔxirabirɛe ma \r (Maraki 16:14-18, Luki 24:36-49, Yaya 20:19-23, Taruxui 1:6-8) \p \v 16 Isa fɔxirabirɛ fu nun kerenyie naxa siga Galile bɔxi ma, e te geya fari Isa dɛnnaxan masen e bɛ. \v 17 E to a to, e naxa suyidi a bɛ, kɔnɔ e man nu siikɛxi. \v 18 Isa naxa a maso e ra, a a masen e bɛ, «Sɛnbɛ birin bara so n yi ra koore nun duniɲa ma. \v 19 Na kui, wo xa siga, wo sa si birin findi n fɔxirabirɛe ra. Wo xa e xunxa ye xɔɔra Baba Ala, a xa Di, nun a Xaxili Sɛniyɛnxi xili ra. \v 20 Wo xa e tinkan n ma yaamari birin nabatude. Wo a mato, n na wo fɛ ma tɛmui birin, han duniɲa raɲɔnyi.»