\id GEN \ide UTF-8 \h Fe Fɔlɔ Fɔlɛ \toc1 Fe Fɔlɔ Fɔlɛ \toc2 Fɔlɛ \toc3 Fɔl \mt Tawureta Munsa \mt Fe Fɔlɔ Fɔlɛ \imt Masenyi nde yi Kitaabui xa fe ra \is1 «Tawureta Munsa» \ip Tawureta Munsa findixi Alatala xa masenyi sɛbɛxi singe nan na. Ala Xaxili Sɛniyɛnxi naxa taruxui gbegbe fi Annabi Munsa ma alako a xa e sɛbɛ. Na taruxuie fe gbegbe masenma won bɛ naxee bara dangi kabi duniɲa fɔlɛ, han Annabi Munsa Isirayilakae xanin e xa bɔxi ma tɛmui naxɛ. \ip Na birin findixi «Tawureta» nan na, naxan falaxi Eburu xui «xaranyi.» Na xaranyi tide gbo mixi birin bɛ, barima Ala lɔnni belebele fima mixi ma a kui. Na lɔnni mu danma fe dangixi kolonfe gbansan xa ma. Won Alatala xa sɛriyɛ yati toma nɛ na taruxuie kui. \ip Tawureta Munsa lanxi kitaabui suuli nan ma. Na singe xili «Fe Fɔlɔ Fɔlɛ,» barima a a masenma won bɛ duniɲa nun diinɛ fɔlɔxi ki naxɛ. A firin nde xili «Isirayila xa Yɛtɛ Sɔtɔɛ,» barima Ala Isirayila ramini naa nɛ konyiya kui Misira bɔxi ma. A saxan nde xili «Lewikae Sɛrɛxɛdubɛ Bɔnsɔɛ xa Sɛriyɛ.» Lewi findixi Isirayila sɛrɛxɛdubɛe benba nan na. Na kitaabui a masenxi a lan Isirayilakae xa sali ki naxɛ. A naani nde xili «Kɔnti Tife.» Isirayila naxan nabaxi kira ra, kelife Misira bɔxi ma sigafe ra e xa bɔxi ma, na birin na yi kitaabui kui. A suuli nde xili «Annabi Munsa xa Masenyi Dɔnxɔɛ.» Beenun Isirayilakae xa so e xa bɔxi ma Ala dɛnnaxɛ fixi e ma, Annabi Munsa naxa a xa masenyi dɔnxɔɛ ti e bɛ. Na masenyi sɛbɛxi na kitaabui suuli nde kui. \is1 «Fe Fɔlɔ Fɔlɛ» \ip Tawureta Munsa xa kitaabui singe xilixi «Fe Fɔlɔ Fɔlɛ.» Sora tongo suuli nan na a kui. E nɔma itaxunde dɔxɔ naani: \is2 Sora 1 han 11, Duniɲa rafɔlɔ ki \ip Alatala naxa duniɲa daa sɛnbɛ ra. Baba Adama nun Nɛnɛ Mahawa findixi a xa daali dɔnxɔɛ nan na. A to e daa, a naxa yaamari nde fi e ma, kɔnɔ a mu bu e naxa Ala matandi. Ibunadama tɔɔrɛ fɔlɔ mɛnni nɛ. Kabi na tɛmui fe birin naxa kana. Duniɲa xa yunubi to gbo, Ala naxa natɛ tongo a xa duniɲa halaki banbaranyi ra. Na natɛ kelixi a xa sɛniyɛnyi nan ma. Yunubi mu rafan Ala ma feo. Kɔnɔ Ala xa marafanyi ma, a mu tin duniɲa birin xa halaki. Na kui a naxa Annabi Nuha rakisi kunkui belebele kui, a nun subee mɔɔli birin. \is2 Sora 12 han 25, Annabi Iburahima xa taruxui \ip Alatala naxa Annabi Iburahima sugandi, a xa findi saabui fanyi ra duniɲa birin bɛ. A naxa barakɛ sa a xa fe alako a xa findi si belebele ra. A man naxa saatɛ tongo a bɛ, Kanaan bɔxi xa findi a bɔnsɔɛ Isirayila gbe ra. \ip Kɔnɔ na saatɛ mu nu nɔma rakamalide fo Iburahima xa di sɔtɔ. Sara to a kolon a mu nɔma di baride a xa mɔri Iburahima bɛ, a naxa a xa konyi ginɛ Hagara fi a ma. Hagara naxa Sumayila bari Iburahima bɛ, kɔnɔ Ala mu tin Sumayila xa findi kɛ tongoma ra. Na kui Ala naxa a niya Iburahima nun Sara xa Isiyaga sɔtɔ e xa foriɲa kui. Ala naxa gbilen a xa saatɛ ma a nu bara naxan tongo Iburahima bɛ, a fa na saatɛ tongo Annabi Isiyaga fan bɛ. \is2 Sora 26 han 36, Annabi Isiyaga nun Annabi Yaxuba xa taruxui \ip Annabi Isiyaga naxa guli firin sɔtɔ a xa ginɛ Rebeka saabui ra. Ala naxa a ragiri Yaxuba ma, naxan bari dɔnxɔɛ ra, a xa findi kɛ tongoma ra dangi a taara Esayu ra. Esayu to na to, a naxa wa a xunya faxafe, kɔnɔ Yaxuba naxa a gi, a siga a nga xabilɛ yire. Mɛnni a naxa Raxele nun Leya dɔxɔ. E naxa di xɛmɛ fu nun firin bari a bɛ, naxee findi Isirayila bɔnsɔɛ fu nun firin xa yareratie ra. \is2 Sora 37 han 50, Annabi Yusufu xa taruxui \ip Annabi Yaxuba xa di Yusufu mu nu rafan a taarae ma, barima Ala nu bara a masen a bɛ a tan nan findima e xunyi ra. Na nan a niya e naxa a mati konyi ra Misirakae ma. Kɔnɔ Ala naxa a ragiri Yusufu xa findi mixi belebele ra Misira bɔxi ma. Alatala man naxa a masen a bɛ a tan nan fama duniɲa birin natangade xɔrɔxɔɛ nde ma naxan fama. Ɲɛ wuyaxi to dangi, kaamɛ naxa sin duniɲa birin ma. Baloe nu na Misira bɔxi gbansan nan ma Annabi Yusufu saabui ra. Annabi Yaxuba to a xa die xɛɛ Misira baloe fende, e naxa Yusufu li naa. Na kui Annabi Yusufu naxa a xabilɛ birin nafa Misira bɔxi ma alako e naxa faxa kaamɛ ra. \ip Mixi nɔma lɔnni belebele sɔtɔde yi kitaabui saabui ra. Alatala a yɛtɛ masenma nɛ yi taruxuie kui. Ala sɛnbɛ gbo dangi birin na. A wama nɛ mixi xa tinxin. Fe ɲaaxi mu rafan a ma feo, a man kiiti sama nɛ yunubitɔɛe ma. Kɔnɔ Ala mu tinma mixi xa halaki. A ibunadama xanuma, a wama e malife alako e xa tuubi, e xa kisi a xa marafanyi saabui ra. Na sɛriyɛ masenxi «Fe Fɔlɔ Fɔlɛ» nan kui. Ala xa won mali na birin kolonde alako won xa findi a xa mixie yati yati ra. \imte Tawureta Munsa \imte Fe Fɔlɔ Fɔlɛ \c 1 \s Duniɲa Fɔlɛ \p \v 1 A fɔlɛ ra, Ala naxa koore nun bɔxi daa. \v 2 Duniɲa mu nu yailanxi, sese mu nu na a ma. Dimi nan nu na baa birin ma, kɔnɔ Ala ɲɛngi naxan luxi alɔ foye nu a malintanma ye xun ma. \p \v 3 Ala naxa a masen, «Naiyalanyi xa mini.» Naiyalanyi naxa mini keren na. \v 4 Ala naxa a mato fa, na naiyalanyi fanxi. Ala naxa naiyalanyi nun dimi itaxun. \v 5 Ala naxa naiyalanyi xili sa «yanyi.» A naxa dimi xili sa «kɔɛ.» Kɔɛ naxa so, kuye naxa iba, lɔxɔɛ singe nan nu na ki. \p \v 6 Ala naxa a masen, «Koore walaxɛ xa lu bɔxi ye nun koore ye tagi.» \v 7 Na bara findi naaninyi ra bɔxi ye nun koore ye tagi. A rabaxi na ki nɛ. \v 8 Ala naxa yi naaninyi xili sa «koore.» Kɔɛ naxa so, kuye naxa iba, lɔxɔɛ firin nde nan nu na ki. \p \v 9 Ala naxa a masen, «Bɔxi ye xa malan yire keren. Xare xa maba.» A rabaxi na ki nɛ. \v 10 Ala naxa na xare xili sa «bɔxi.» A naxa na bɔxi ye xili sa «baa.» Ala naxa a mato fa, na birin fanxi. \p \v 11 Ala naxa a masen, «Sansie xa mini bɔxi ma. Sansi mɔɔli birin xa bula. Sansi xɔri naxan na a bogi kui, a bulama nɛ birin nun a mɔɔli ra.» A rabaxi na ki nɛ. \v 12 Bɔxi naxa rafe sansi mɔɔli birin na, a bogi nun a sansi xɔri na a bili ma, na fan birin nun a mɔɔli. Ala naxa a mato fa, na birin fanxi. \v 13 Kɔɛ naxa so, kuye naxa iba, lɔxɔɛ saxan nde nan nu na ki. \p \v 14 Ala naxa a masen, «Yanbasee xa lu koore ma, yanyi nun kɔɛ itaxunfe ra. Waxati birin kolonma yanbasee saabui nan na. Xi yo xi, ɲɛ yo ɲɛ a kolonma yanbasee nan saabui ra. \v 15 Yanbase na koore ma bɔxi iyalanse nan na.» A rabaxi na ki nɛ. \p \v 16 Ala naxa naiyalanse xungbe firin nafala. Naxan xungbo, na xa yanyi yaamari raba. Naxan xurun, na xa kɔɛ yaamari raba. A naxa tunbuie fan nafala. \v 17 Ala naxa yanbasee sa koore ma alako e xa bɔxi iyalan, \v 18 e xa yanyi nun kɔɛ yaamari raba, e xa dimi nun naiyalanyi rafatan. Ala naxa a mato fa, a birin fanxi. \v 19 Kɔɛ naxa so, kuye naxa iba, lɔxɔɛ naani nde nan nu na ki. \p \v 20 Ala naxa a masen, yɛxɛe xa ye ramaxa. Xɔnie xa ɲɛrɛ koore ma. \v 21 Ala naxa yɛxɛ xungbe mɔɔli birin daa a nun nimase naxan birin na ye xɔɔra. A naxa xɔni mɔɔli birin fan daa. Ala naxa a mato fa, a birin fanxi. \v 22 Ala naxa barakɛ sa e xa fe. A naxɛ, «Wo xa wuya, wo xa yiriwa alako yɛxɛe xa wuya baa ma. Xɔnie fan xa gbo bɔxi ma.» \v 23 Kɔɛ naxa so, kuye naxa iba, lɔxɔɛ suuli nde nan nu na ki. \p \v 24 Ala naxa a masen, «Nimasee mɔɔli birin xa lu bɔxi ma: xurusee, bubusee, a nun buurunyi subee.» A rabaxi na ki nɛ. \v 25 Ala naxa buurunyi subee mɔɔli birin daa, a naxa xurusee mɔɔli birin daa, a naxa bubusee mɔɔli birin daa. Ala naxa a mato fa, a birin fanxi. \p \v 26 Ala naxa a masen, «Won xa adama daa, won xa won fɔxi lu a ma. A xa yaamari raba yɛxɛe xun ma, xɔnie xun ma, xurusee xun ma, bɔxi xun ma, a nun bubusee xun ma.» \v 27 Ala naxa adama daa ginɛ nun xɛmɛ, a a fɔxi lu e ma. \v 28 Ala naxa barakɛ sa e xa fe. A naxɛ, «Wo xa wuya, wo xa yiriwa alako bɔxi xa rafe. Wo xa yaamari raba bɔxi xun ma, yɛxɛe xun ma, xɔnie xun ma, bubusee xun ma.» \p \v 29 A naxɛ, «N bara sansi birin nun sansi bogi birin fi wo ma baloe ra. \v 30 N bara sansi birin fi sube birin ma naxan na bɔxi ma, a nun xɔni birin ma, a nun bubuse birin ma, nimase birin ma naxee ɲɛngima. Sansi birin bara findi e baloe ra.» A rabaxi na ki nɛ. \v 31 Ala naxa a xa daalise birin mato fa, a fanxi han. Kɔɛ naxa so, kuye naxa iba, lɔxɔɛ senni nde nan nu na ki. \c 2 \p \v 1 Koore, bɔxi, nun se birin daa ki nan nu na ki. \v 2 Lɔxɔɛ solofere nde Ala xa wali naxa kamali. A naxa a malabu. \v 3 Ala naxa tide sa na lɔxɔɛ solofere nde ma, a xa findi lɔxɔɛ sɛniyɛnxi ra barima a a malabu na lɔxɔɛ nɛ a xa wali kamalixi xa fe ra. \s Baba Adama nun Nɛnɛ Mahawa \p \v 4 Taruxui nan ya, duniɲa daaxi ki naxɛ. Marigi Alatala bɔxi nun koore daa tɛmui naxɛ, \v 5 fɔtɔnyi yo mu nu na. Sansi yo mu nu na naxan bulaxi bɔxi ma barima Marigi Alatala mu nu tunɛ ye ragoroxi sinden. Adama fan mu nu na naxan bɔxi rawalima, \v 6 kɔnɔ ye nu luma mini ra bɔxi bun, a fa yensen yɛ yire birin ma. \p \v 7 Marigi Alatala naxa adama yailan bɛndɛ ra. Na dangi xanbi a naxa nii raso a fate a ɲɔɛ kui. A findi adama ra na ki nɛ. \p \v 8 Na xanbi Marigi Alatala naxa yire fanyi yailan sogetede mabiri. Na yire xili «Eden.» A naxa adama lu mɛnni. \v 9 Marigi Alatala naxa wuri mɔɔli birin nabula mɛnni, wuri tofanyie, wuri naxee bogi fan a don daaxi ra. Na yire tagi wuri firin nu na. Keren xili «Simaya wuri.» Boore xili «Fe fanyi nun fe ɲaaxi kolon wuri.» \p \v 10 Xure naxan ye rasoxi Eden kui sansie bɛ, a to dangixi, a itaxunxi dɔxɔ naani ra. \v 11 Na singe xili Pison. Na nan dangima Hawila bɔxi birin ma, xɛɛma na dɛnnaxɛ. \v 12 Na xɛɛma fan. Wuri ye xiri ɲɔxunmɛ fan na na, a nun gɛmɛ tofanyi naxan xili onixi. \v 13 Na xure firin nde xili Gixon. Na nan dangima Kusi bɔxi birin ma. \v 14 Na xure saxan nde xili Tigiri. Na nan dangima Asuri bɔxi ma a sogetede biri ra. Na xure naani nde xili Efirati. \p \v 15 Marigi Alatala naxa adama rasabati Eden, alako a xa nɔ na yire rawalide, a man xa mɛɛni na ma. \v 16 Marigi Alatala naxa yaamari so adama yi ra, a naxɛ, «I nɔma yi wuri bogi birin donde naxan na Eden kui, \v 17 kɔnɔ i naxa ‹Fe fanyi nun fe ɲaaxi kolon wuri› bogi don de, barima i nu na don, i faxama nɛ.» \v 18 Marigi Alatala naxa a fala, «A mu fan xɛmɛ xa lu be a keren. N fama malima fanyi daalide a bɛ.» \p \v 19 Buurunyi sube birin nun xɔni birin Marigi Alatala naxan daalixi bɛndɛ ra, a naxa e xanin adama xɔn ma a xa e xili sa. Adama xili naxee sa e xun ma, nee naxa findi e xilie ra. \v 20 A naxa xuruse birin, xɔni birin, a nun buurunyi sube birin xili sa. \p Kɔnɔ na waxati Adama mu a malima fanyi sɔtɔxi sinden. \v 21 Marigi Alatala naxa xi xɔli radangi a ma. A naxa a raxi a fanyi ra. A to xi, Marigi Alatala naxa a ganyanyi xɔri keren ba, a fa mɛnni ragali. \v 22 Na xanbi, Marigi Alatala naxa Adama ganyanyi xɔri findi ginɛ ra, a fa na ginɛ fi Adama ma. \p \v 23 Adama naxa a fala, «Yi ginɛ fatanxi n xɔri nun n sube nan na. A xili nɛ ‹ginɛ›, barima a minixi xɛmɛ nɛ i.» \v 24 Na fe na a toxi, xɛmɛ fama nɛ kelide a baba nun a nga xun ma, a maso a xa ginɛ ra, e findi keren na. \v 25 Xɛmɛ nun a xa ginɛ mageli nan nu a ra, kɔnɔ na fe yaagi mu nu e ma. \c 3 \s Yunubi singe \p \v 1 Bɔximase nan nu kɔɔta Marigi Alatala xa daalise birin bɛ. A naxa ginɛ maxɔrin, «Ala a fala nɛ wo bɛ a wuri bogi naxan birin na Eden kui, a wo naxa a sese don? Nɔndi na a ra?» \v 2 Ginɛ naxa a yaabi, «Wuri naxee na Eden kui, muxu nɔma e birin bogi donde, \v 3 kɔnɔ wuri naxan na Eden tagi, muxu mu nɔma na tan bogi donde, muxu mu nɔma makɔrɛde a ra yɛtɛ yati, xa na mu a ra muxu faxama nɛ.» \v 4 Bɔximase naxa a fala ginɛ bɛ, «Ade, wo mu faxama. \v 5 Ala a kolon, wo na a don, wo ya rabima nɛ. Wo fama fe fanyi nun fe ɲaaxi kolonde alɔ Ala yɛtɛ.» \p \v 6 Ginɛ to wuri bogi to, a tofan, a fan donse ra, a fan xaxili sɔtɔse ra, a naxa keren ba, a don, a nde so a xa mɔri yi, e nun naxan nu a ra. Na fan naxa a don. \v 7 Na waxati e yae naxa rabi. E naxa a kolon, e mageli nan nu a ra. E naxa xɔrɛ burɛxɛe dɛnbɛ e boore ra, e e yɛtɛ sutura a ra. \p \v 8 Na xanbi, xɛmɛ nun a xa ginɛ naxa Marigi Alatala ɲɛrɛ xui mɛ nunmare ra. E naxa e nɔxun wurie xanbi ra. \v 9 Marigi Alatala naxa xili ti, «Adama, i na minden?» \v 10 Adama naxa a yaabi, «N bara i xui mɛ Eden kui, kɔnɔ n bara gaaxu, barima n mageli na a ra. Na nan a ra, n nan n nɔxunxi.» \v 11 Marigi Alatala naxa a maxɔrin, «Nde a masenxi i bɛ i mageli na a ra? Ka i bara na wuri bogi don ba, n naxan ma fe fala i bɛ i naxa a don?» \v 12 Adama naxɛ, «I ginɛ naxan fixi n ma, na nan yi wuri bogi so n yi ra, n naxa a don.» \p \v 13 Na xanbi, Marigi Alatala naxa ginɛ maxɔrin, «I yi rabaxi munfe ra?» Ginɛ naxa a yaabi, «Bɔximase bara n madaxu han n bara na wuri bogi don.» \p \v 14 Awa, Marigi Alatala naxa a fala bɔximase bɛ, «I to bara yi raba, awa, n fan n bara i danka xuruse nun buurunyi sube birin ya ma. I findima bubuse nan na i furi fari. I xube nan donma i xa duniɲɛigiri kui. \v 15 N bara dɛɲaaxui raso i tan nun ginɛ tagi. N bara a raso i xa die nun a xa die tagi. Ginɛ xa di i xunyi butuxunma nɛ. I fan a tingilinyi xinma nɛ.» \p \v 16 Marigi Alatala naxa a fala ginɛ bɛ, «I fan, n i tɔɔrɔma nɛ i xa di bari kui. Na tɔɔrɛ gboma nɛ. I birama nɛ i xa mɔri fɔxɔ ra, a i yamari.» \p \v 17 Marigi Alatala naxa a fala Adama bɛ, «I bara bira i xa ginɛ fɔxɔ ra. I bara na wuri bogi don, n naxan ma fe fala i bɛ, i naxa a don. Yakɔsi n bara bɔxi danka i xa fe ra. I tɔɔrɔma nɛ baloe sɔtɔde i xa duniɲɛigiri kui. \v 18 N tunbe nun baagi raminima nɛ bɔxi ma, i baloe sɔtɔma xɛ nan ma. \v 19 I baloe sɔtɔma i yilenfure nan na han i gbilenma bɛndɛ tɛmui naxɛ i rafalaxi naxan na. Bɛndɛ nan i ra, i man gbilenma na bɛndɛ nɛ.» \p \v 20 Adama naxa a xa ginɛ xili sa «Mahawa,» barima a findima nɛ mixi birin nga ra. \p \v 21 Marigi Alatala naxa dugi kiri daaxie dɛgɛ Adama nun a xa ginɛ bɛ, a naxa e ragoro e ma. \p \v 22 Marigi Alatala naxa a masen, «Adama bara fe fanyi nun fe ɲaaxi tagi raba kolon alɔ won tan. A mu daxa a xa simaya wuri bogi don, xa na mu a ra a mu faxama.» \v 23 Marigi Alatala naxa a ramini Eden, a xa bɔxi rawali Ala a daaxi naxan na. \v 24 A Adama keri xanbi, Marigi Alatala naxa malekɛe yaamari, e xa ti Eden sogetede biri ra. E xa nu santidɛgɛma tɛ daaxi malintan, na simaya wuri kantade. \c 4 \s Kabila nun Habila \p \v 1 Adama nun Mahawa to kafu, Mahawa naxa tɛɛgɛ. E naxa di sɔtɔ naxan xili Kabila. Mahawa naxɛ, «Alatala bara n mali di xɛmɛ sɔtɔfe ra.» \v 2 Na xanbi Mahawa naxa Kabila xanbiratoe xɛmɛma sɔtɔ naxan xili Habila. Xuruse dɛmadonyi nan nu Habila ra. Bɔxi rawali nan nu Kabila ra. \p \v 3 Na tɛmui to dangi, Kabila naxa fa sansi bogi fangadama ra sɛrɛxɛ bade Alatala bɛ. \v 4 Kɔnɔ Habila naxa fa xuruse di singee ra nun e ture. Habila nun a xa sɛrɛxɛ naxa rafan Alatala ma, \v 5 kɔnɔ Kabila nun a xa sɛrɛxɛ mu nu rafan Alatala ma. Alatala mu a ya ti Kabila xa sɛrɛxɛ ra. Na na a ra, Kabila naxa xɔnɔ, a yatagi naxa masara. \p \v 6 Na xanbi Alatala naxa Kabila maxɔrin, «I xɔnɔxi munfe ra? I yatagi masaraxi munfe ra? \v 7 Xa i fe fanyi raba, n na tongoma nɛ, kɔnɔ xa i fe ɲaaxi raba, Sentanɛ i ratantanma nɛ. I kata, i xa i yɛtɛ ba a yi ra.» \p \v 8 Kabila naxa a fala a xunya bɛ, «Won xɛɛ xɛ ma.» E to so xɛ ma, Kabila naxa a xunya Habila suxu, a naxa a faxa. \v 9 Na xanbi Alatala naxa Kabila maxɔrin, «I xunya Habila na minden?» A naxa a yaabi, «N mu a kolon. Fo n xa mɛɛni n xunya ma?» \v 10 Alatala naxa a fala, «I munse rabaxi? N na i xunya wuli gbelegbele xui mɛfe keli bɔxi ma. \v 11 N bara i danka barima i bara i xunya faxa. N i kerima nɛ yi bɔxi ma i xunya wuli na dɛnnaxɛ. \v 12 I na bɔxi rawali, i mu baloe sɔtɔma. I findima ɲɛrɛti nan na.» \p \v 13 Kabila naxa Alatala yaabi, «Na ɲaxankatɛ gbo n tan bɛ. \v 14 Xa i bara n keri yi bɔxi ma to, won tagi ikuyama nɛ. N findima ɲɛrɛti nan na. Mixi naxan na sa n to, a n faxama nɛ.» \v 15 Alatala naxa a yaabi, «Ade, xa mixi yo i faxa, n i gbeɲɔxɔma nɛ dɔxɔ solofere.» Alatala naxa tɔnxuma sa Kabila ma alako xa naxan sa a to a naxa nɔ a gerede. \p \v 16 Na tɛmui Kabila naxa a makuya Alatala ra. A naxa sabati Nodi bɔxi ma Eden fuge ra. \v 17 Kabila nun a xa ginɛ naxa kafu. A xa ginɛ naxa tɛɛgɛ, a naxa di sɔtɔ naxan xili Enoki. Kabila nu na taa tife. A naxa a xa di xili sa na taa xun ma. \p \v 18 Enoki naxa Iradi sɔtɔ. Iradi, Mexuyayeli baba na a ra. Mexuyayeli, Metusayeli baba na a ra. Metusayeli, Lameki baba na a ra. \v 19 Lameki naxa ginɛ firin sɔtɔ, keren xili Ada, boore xili Silahi. \v 20 Ada naxa Yabala sɔtɔ. Yabala, xuruse dɛmadonyie nun kiri banxi kanyie baba na a ra. \v 21 Yabala xunya xili Yubali. Yubali, kɔra bɔnbɔɛe nun xule fee baba na a ra. \p \v 22 Silahi fan naxa di sɔtɔ. A xili Tubali Kabila. Xabui nan nu a tan na. Walise wure gbeeli nun wure daaxi mɔɔli birin xabui nan nu a ra. Tubali Kayini xunya ginɛma xili Nama. \p \v 23 Lameki naxa a fala a xa ginɛe bɛ, «Ada nun Silahi wo xa wo haakɛ to n bɛ. Lameki xa ginɛe, wo xa wo tuli mati n ma wɔyɛnyi ra. \q N bara xɛmɛ nde faxa gbeɲɔxɔɛ ra. \q N bara na sɛgɛtala faxa barima a bara n maxɔnɔ. \q \v 24 Xa mixi solofere nan faxama Kabila gbeɲɔxɔfe ra, \q mixi tongo solofere nun solofere nan faxama n tan Lameki gbeɲɔxɔfe ra.» \p \v 25 Adama nun a xa ginɛ naxa kafu. Mahawa naxa di sɔtɔ naxan xili Seti. A bara na xili sa a xa di xun ma barima Ala bara a xa di Habila ɲɔxɔɛ so a yi ra Kabila naxan faxa. \v 26 Seti fan naxa di sɔtɔ naxan xili Enosi. \p Na waxati mixie naxa Alatala maxandi fɔlɔ. \c 5 \s Adama han Nuha \p \v 1 Adama nun a bɔnsɔɛ xa taruxui nan ya. Ala to ibunadama die daa, a naxa a fɔxi lu e ma. \v 2 A naxa e daa xɛmɛ nun ginɛ. A barakɛ sa e ma. A e xili sa «adama.» \v 3 Adama to bu ɲɛ kɛmɛ ɲɛ tongo saxan, a naxa di sɔtɔ a yɛtɛ misaali ra. A naxa a xili sa Seti. \v 4 Seti xa bari dangi xanbi, Adama naxa bu ɲɛ kɛmɛ solomasaxan. A naxa di xɛmɛ nun di ginɛ gbɛtɛe sɔtɔ. \v 5 Adama xa simaya naxa siga ɲɛ kɛmɛ solomanaani nun ɲɛ tongo saxan. Na xanbi a naxa faxa. \p \v 6 Seti to bu ɲɛ kɛmɛ ɲɛ suuli, a naxa findi Enosi baba ra. \v 7 Enosi xa bari dangi xanbi, Seti naxa bu ɲɛ kɛmɛ solomasaxan ɲɛ solofere. A naxa di xɛmɛ nun di ginɛ gbɛtɛe sɔtɔ. \v 8 Seti xa simaya naxa siga ɲɛ kɛmɛ solomanaani nun ɲɛ fu nun firin. Na xanbi a naxa faxa. \p \v 9 Enosi to bu ɲɛ tongo solomanaani, a naxa findi Kenan baba ra. \v 10 Kenan xa bari dangi xanbi, Enosi naxa bu ɲɛ kɛmɛ solomasaxan ɲɛ fu nun suuli. A naxa di xɛmɛ nun di ginɛ gbɛtɛe sɔtɔ. \v 11 Enosi xa simaya naxa siga ɲɛ kɛmɛ solomanaani nun ɲɛ suuli. Na xanbi a naxa faxa. \p \v 12 Kenan to bu ɲɛ tongo solofere, a naxa findi Mahalaleli baba ra. \v 13 Mahalaleli xa bari dangi xanbi, Kenan naxa bu ɲɛ kɛmɛ solomasaxan ɲɛ tongo naani. A naxa di xɛmɛ nun di ginɛ gbɛtɛe sɔtɔ. \v 14 Kenan xa simaya naxa siga ɲɛ kɛmɛ solomanaani nun ɲɛ fu. Na xanbi a naxa faxa. \p \v 15 Mahalaleli to bu ɲɛ tongo senni a nun suuli, a naxa findi Yeredi baba ra. \v 16 Yeredi xa bari dangi xanbi, Mahalaleli naxa bu ɲɛ kɛmɛ solomasaxan ɲɛ tongo saxan. A naxa di xɛmɛ nun di ginɛ gbɛtɛe sɔtɔ. \v 17 Mahalaleli xa simaya naxa siga ɲɛ kɛmɛ solomasaxan nun ɲɛ tongo solomanaani nun suuli. Na xanbi a naxa faxa. \p \v 18 Yeredi to bu ɲɛ kɛmɛ ɲɛ tongo senni a nun firin, a naxa findi Enoki baba ra. \v 19 Enoki xa bari dangi xanbi, Yeredi naxa bu ɲɛ kɛmɛ solomasaxan. A naxa di xɛmɛ nun di ginɛ gbɛtɛe sɔtɔ. \v 20 Yeredi xa simaya naxa siga ɲɛ kɛmɛ solomanaani nun ɲɛ tongo senni a nun firin. Na xanbi a naxa faxa. \p \v 21 Enoki to bu ɲɛ tongo senni a nun suuli, a naxa findi Metusela baba ra. \v 22 Metusela xa bari dangi xanbi, Enoki naxa bira Ala fɔxɔ ra ɲɛ kɛmɛ saxan. A naxa di xɛmɛ nun di ginɛ gbɛtɛe sɔtɔ. \v 23 Enoki xa simaya naxa siga ɲɛ kɛmɛ saxan nun ɲɛ tongo senni a nun suuli. \v 24 Enoki naxa bira Ala fɔxɔ ra. Na xanbi a mu lu na sɔnɔn, barima Ala bara a xanin. \p \v 25 Metusela to bu ɲɛ kɛmɛ ɲɛ tongo solomasaxan a nun solofere, a naxa findi Lameki baba ra. \v 26 Lameki xa bari dangi xanbi, Metusela naxa bu ɲɛ kɛmɛ solofere ɲɛ tongo solomasaxan a nun firin. A naxa di xɛmɛ nun di ginɛ gbɛtɛe sɔtɔ. \v 27 Metusela xa simaya naxa siga ɲɛ kɛmɛ solomanaani nun ɲɛ tongo senni a nun solomanaani. Na xanbi a naxa faxa. \p \v 28 Lameki to bu ɲɛ kɛmɛ ɲɛ tongo solomasaxan a nun firin, a naxa di sɔtɔ. \v 29 A naxa a xili sa Nuha. A naxa a fala, «A fama won malide won ma tɔɔrɛ nun won ma wali kui, won naxan nabama bɔxi ma Alatala bara dɛnnaxɛ danka.» \v 30 Nuha xa bari dangi xanbi, Lameki naxa bu ɲɛ kɛmɛ suuli ɲɛ tongo solomanaani a nun suuli. A naxa di xɛmɛ nun di ginɛ gbɛtɛe sɔtɔ. \v 31 Lameki xa simaya naxa siga ɲɛ kɛmɛ solofere nun ɲɛ tongo solofere a nun solofere. Na xanbi a naxa faxa. \p \v 32 Nuha to bu ɲɛ kɛmɛ suuli, a naxa findi Semi, Hami, nun Yefeti baba ra. \c 6 \s Ala duniɲa halaki ki naxɛ \p \v 1 Na tɛmui xɛmɛe nun e xa di ginɛe naxa wuya fɔlɔ. \v 2 Ala xa malekɛe naxa yabu yi di ginɛe ra e xa tofanyi ma. Malekɛe naxa ndee sugandi, e naxa e findi e xa ginɛe ra. \p \v 3 Na xanbi, Alatala naxa a fala, «N mu tinma nii xa bu adama fate abadan, barima daalise na a ra. A mu dangima ɲɛ kɛmɛ ɲɛ mɔxɔɲɛn na.» \p \v 4 Na waxati, a nun waxati naxan fa na xanbi ra, nabiyoro bɔnsɔɛ nu na duniɲa ma. Na malekɛe nun na di ginɛe nan nee barixi. Geresoe belebelee nun xili xungbe kanyie nan nu nabiyoro bɔnsɔɛ ra. \p \v 5 Alatala naxa a to adama bara kobi. Tɛmui birin a xa maɲɔxunyie findixi a kobi nan na. \v 6 Na naxa Alatala tɔɔrɔ han a bara a yɛtɛ maxɔrin munfe ra a adama daaxi. Na fe naxa a bɔɲɛ tɔɔrɔ ki fanyi. \v 7 Alatala naxa a fala, «Adama birin n naxan daaxi, n na birin tongoma nɛ duniɲa ma. Mixi yo, sube yo, bubuse yo, xɔni naxan ɲɛrɛma koore ma yo, n na birin tongoma nɛ duniɲa ma, barima n bara nimisa adama daafe ra.» \v 8 Kɔnɔ Nuha tan nu rafan Alatala ma. \s Nuha xa kunkui banbanyi \p \v 9 Nuha xa taruxui nan ya. Nuha nu findixi tinxintɔɛ nun sɛniyɛntɔɛ nan na na waxati mixie tagi. A nu birama Ala nan fɔxɔ ra. \v 10 Di saxan nan nu Nuha yi ra: Semi, Hami, nun Yefeti. \p \v 11 Duniɲa nu bara kana Ala ya i, a xa fe ɲaaxi nu bara gbo yɛ. \v 12 Ala naxa duniɲa to, a kanaxi, mixi birin fe ɲaaxi rabafe. \v 13 Na kui Ala naxa a masen Nuha bɛ, «N wama adama birin tongofe duniɲa ma, barima duniɲa bara kobi a ɲaaxi ra. N wama adama birin nun duniɲa birin kanafe. \v 14 A lanma i xa kunkui banban wuri ra, naxan xili goferi. Konkoe xa lu a kui. Dole xa sa a kui nun a fari. \v 15 I xa a yailan yi ki: I xa kunkui rakuya kanke ya tongo senni nun solofere a nun a tagi. I xa a igbo kanke ya fu nun keren. I xa a ite kanke ya senni nun a tagi. \v 16 I xa kunkui xunyi yailan, nɔngɔn ya keren xa lu kunkui xunyi nun kunkui dɛ kiri tagi. I xa naadɛ ti a sɛɛti keren ma. I xa a kui rabagan dɔxɔ saxan.» \p \v 17 «Na xanbi n tan fama ye radinde duniɲa ma. A mixi birin sɔntɔ. Nimase birin faxama nɛ. \v 18 Kɔnɔ n bara saatɛ tongo i bɛ. I soma nɛ yi kunkui kui, i tan nun i xa die, a nun i xa ginɛ, a nun i xa die xa ginɛe. \v 19 I xa fa nimase mɔɔli birin firin firin na, xɛmɛ nun ginɛ. Na nan a toma e kisima. \v 20 Xɔni bɔnsɔɛ birin firin firin, sube bɔnsɔɛ birin firin firin, bubuse bɔnsɔɛ birin firin firin, e fama i xɔn, i xa e rakisi. \v 21 I xa donse mɔɔli birin baki kunkui kui. I xa sa a ragata i tan bɛ a nun e fan bɛ.» \p \v 22 Nuha naxa a birin naba Ala naxan masenxi a bɛ. \c 7 \s Banbaranyi Belebele \p \v 1 Alatala naxa a masen Nuha bɛ, «So kunkui kui, i tan nun i xa denbaya birin, barima i tan tinxintɔɛ nan i ra yi waxati mixie tagi. \v 2 Sube radaxaxi birin, i xa xɛmɛ solofere nun ginɛ solofere baki. Sube raharamuxi birin, i xa xɛmɛ keren nun ginɛ keren baki. \v 3 Xɔni fan a mɔɔli birin, i xa xɛmɛ solofere nun ginɛ solofere baki. Na kui sube mɔɔli birin xa nɔ lude duniɲa ma banbaranyi dangi xanbi.» \p \v 4 «Xi solofere na dangi, n tunɛ ragoroma bɔxi ma. Xi tongo naani tunɛ fama kɔɛ nun yanyi. Nimase birin n naxan daaxi, na birin sɔntɔma nɛ.» \v 5 Nuha naxa na birin naba Alatala naxan masen a bɛ. \p \v 6 Na tunɛ fama tɛmui naxɛ, Nuha xa simaya nu na ɲɛ kɛmɛ senni. \v 7 Nuha yo, a xa ginɛ, a xa die nun nee fan xa ginɛe, e birin naxa e gi ye ma, e sa so kunkui kui. \v 8 Sube radaxaxie, sube raharamuxie, xɔnie, nun bubusee, e birin \v 9 naxa siga Nuha xɔn ma kunkui kui, xɛmɛe nun ginɛe, e sa so kunkui kui alɔ Ala Nuha yamarixi ki naxɛ. \p \v 10 Xi solofere dangi xanbi, na banbaranyi naxa din duniɲa ma. \v 11 Nuha xa simaya nu na ɲɛ kɛmɛ senni, kike firin, xi fu a nun solofere. Na lɔxɔɛ ye naxan na bɔxi bun ma, na naxa te fɔlɔ, ye naxan na koore ma, na fan naxa goro fɔlɔ. \v 12 Tunɛ naxa bira bɔxi ma xi tongo naani. Kɔɛ a nun yanyi, tunɛ fama. \p \v 13 Na lɔxɔɛ, Nuha nun a xa die, Semi, Hami, Yefeti, a xa ginɛ, nun a xa di saxanyie xa ginɛe, e birin naxa so kunkui kui. \v 14 Buurunyi sube bɔnsɔɛ birin, xuruse bɔnsɔɛ birin, bubuse bɔnsɔɛ birin, a nun xɔni bɔnsɔɛ birin, e naxa so kunkui kui. \v 15 Daalise naxan birin ɲɛngima, a firin firin, e naxa fa Nuha xɔn ma, e sa so kunkui kui. \v 16 Nimase birin, xɛmɛ nun ginɛ, e soxi nɛ kunkui kui alɔ Ala Nuha yamarixi ki naxɛ. Na xanbi Alatala naxa naadɛ balan. \p \v 17 Xi tongo naani banbaranyi tema. A naxa kunkui ite. \v 18 Ye to gbo bɔxi ma, kunkui naxa dɔxɔ ye fari. \v 19 Ye naxa te han a naxa geya birin makoto duniɲa ma. \v 20 Ye naxa dusu geya xun han kanke ya solofere nun a tagi. \v 21 Nimase naxan birin nu ɲɛrɛma duniɲa ma, e birin naxa faxa: xɔnie, xurusee, buurunyi subee, bubusee, a nun adamadie. \v 22 Nimase naxan birin ɲɛngima xare ma, e birin naxa faxa. \v 23 Ala naxa nimase birin ba duniɲa ma. Nimase birin naxa faxa: adamadie, xurusee, bubusee, a nun xɔni naxee ɲɛrɛma koore ma, fo Nuha keren, a nun naxee nu na a xun ma kunkui kui. \v 24 Banbaranyi naxa din duniɲa ma xi kɛmɛ xi tongo suuli. \c 8 \s Banbaranyi ɲɔnyi \p \v 1 Kɔnɔ Ala naxa ratu Nuha ma, a nun buurunyi sube nun xuruse naxee nu na a xun ma kunkui kui. Ala naxa foye radin duniɲa ma, ye fa xɔri fɔlɔ. \v 2 Ye naxan nu kelima bɔxi bun ma, na naxa dan. Ye naxan nu kelima koore ma, na fan naxa dan. \v 3 Lɔxɔ yo lɔxɔ fo nde ba ye ra. Xi kɛmɛ xi tongo suuli kamali xanbi, nde naxa ba ye ra ki fanyi ra. \v 4 Kike solofere, xi fu nun solofere nde, kunkui naxa dɔxɔ geyae fari, geya naxee na Ararati bɔxi ma. \v 5 Kike fu xi keren kamali xanbi, geyae fari naxa maba. \p \v 6 Xi tongo naani dangi xanbi, Nuha naxa wundɛri rabi naxan na kunkui ma. \v 7 A naxa xaxa bɛɲin, a nu siga, a nu fa, han ye naxa xurun. \v 8 Na xanbi a naxa ganbɛ bɛɲin, a xa kolon xa ye bara xɔri. \v 9 Kɔnɔ na ganbɛ naxa yire mato, santide mu na, barima ye dinxi duniɲa birin ma. A naxa gbilen Nuha yire. Nuha naxa ganbɛ tongo, a a raso kunkui kui. \p \v 10 A naxa mamɛ ti han xi solofere, a man naxa ganbɛ bɛɲin a firin nde. \v 11 Nunmare, ganbɛ naxa gbilen Nuha yire, oliwi wuri ɲingi suxuxi a dɛkole ra. Na kui Nuha naxa a kolon ye bara ba duniɲa ma. \v 12 A naxa mamɛ ti xi solofere. A naxa ganbɛ bɛɲin a saxan nde, kɔnɔ ganbɛ mu gbilen. \p \v 13 Nuha xa simaya to siga ɲɛ kɛmɛ senni nun ɲɛ keren, kike keren, xi keren, banbaranyi fa ɲɔn duniɲa ma. Nuha to kunkui xunyi ba naa, a naxa a to xare bara maba. \v 14 Kike firin xi mɔxɔɲɛn a nun solofere to dangi, bɔxi nu bara xara a fanyi ra. \v 15 Ala naxa a masen Nuha bɛ, \v 16 «Wo mini kunkui kui, i tan nun i xa ginɛ, i xa die nun e xa ginɛe. \v 17 I xa nimase birin namini kunkui kui: xɔnie, subee, bubusee, alako e xa yiriwa, e xa wuya duniɲa ma.» \v 18 Na tɛmui Nuha naxa mini fa, a nun a xa die, a xa ginɛ, nun a xa die xa ginɛe. \v 19 Subee fan naxa mini, a nun bubusee, nun xɔnie. Nimase bɔnsɔɛ birin naxa mini e xati xati ma. \p \v 20 Na xanbi, Nuha naxa sɛrɛxɛbade yailan Alatala bɛ. A naxa sube nun xɔni radaxaxi ndee tongo, a nee ba sɛrɛxɛ gan daaxi ra. \v 21 Na tuuri to te, Alatala naxa na gan xiri mɛ. A naxa rafan a ma. A naxa a fala a bɔɲɛ ma, «N mu bɔxi dankama sɔnɔn adama xa fe ra, barima n na kolon adama bɔɲɛ mu fan kafi a dimɛdi tɛmui. N mu nimase birin sɔntɔma sɔnɔn alɔ n na singe raba ki naxɛ. \v 22 Sansi si tɛmui nun sansi xaba tɛmui, xinbeli nun kuyefure, sogofure nun ɲɛmɛ, yanyi nun kɔɛ, n mu na bama sɔnɔn han duniɲa ɲɔn.» \c 9 \s Ala xa saatɛ Nuha bɛ \p \v 1 Na dangi xanbi Ala naxa barakɛ sa Nuha nun a xa die xa fe. A naxa a masen e bɛ, «Wo xa wuya, wo xa yiriwa, wo xa gbo bɔxi ma. \v 2 Sube naxee na duniɲa ma nun xɔni naxee na koore ma, e gaaxuma nɛ wo ya ra. Bubuse naxee na bɔxi ma nun yɛxɛ naxee na baa ma, e e gima nɛ wo ya ra. N bara e birin sa wo sago, \v 3 n bara e birin findi baloe ra wo bɛ alɔ sansie n naxan singe fi wo ma donse ra.» \p \v 4 «Kɔnɔ wo naxa sube don, naxan wuli mu baxi, barima a wuli findixi sube nii nan na. \v 5 Sube yo naxan wo nii bama, xa na mu a ra mixi yo naxan a boore adamadi nii bama, na kanyi nan gbe na na nii kote sare ra. \q \v 6 Mixi naxan adamadi nii bama, \q mixi nan na kanyi fan nii bama, \q barima Ala fɔxi bara lu adama ma. \q \v 7 Wo xa wuya, wo xa yiriwa, wo xa gbo bɔxi ma.» \p \v 8 Na xanbi Ala naxa a masen Nuha nun a xa die bɛ, \v 9 «N bara saatɛ tongo wo nun wo xa die bɛ, \v 10 a nun nimase naxan birin nu na kunkui kui: xɔnie, xurusee, buurunyi subee, nimase naxan birin na duniɲa ma. \v 11 N bara saatɛ tongo wo bɛ, banbaranyi tan mu nii birin bama sɔnɔn, a mu duniɲa birin kanama fa.» \v 12 Ala naxa a masen, «N bara saatɛ tongo wo nun nimase birin bɛ, saatɛ naxan mu kanama abadan. \v 13 Saatɛ tɔnxuma nan ya, n senkui masenma nɛ koore ma. \v 14 Xa n bara kunda sa koore ma, na senkui minima nɛ. \v 15 Na tɛmui n natuma nɛ saatɛ xa fe ma, n saatɛ naxan tongoxi wo nun nimase birin bɛ. N mu nii birin bama duniɲa ma banbaranyi ra sɔnɔn. \v 16 Senkui na mini koore ma, n na toma, n natuma saatɛ xa fe ma, saatɛ naxan mu kanama abadan, n saatɛ naxan tongoxi wo nun nimase birin bɛ naxee na duniɲa ma.» \v 17 Ala naxa a masen Nuha bɛ, «Saatɛ tɔnxuma nan ya, n na saatɛ naxan tongoxi nimase birin bɛ.» \p \v 18 Nuha xa di naxee kelixi kunkui kui, e xili Semi, Hami, Yefeti. Hami findixi Kanaankae baba nan na. \v 19 Duniɲa mixi birin fatanxi Nuha xa di saxanyie nan na. \p \v 20 Nuha to xɛ rawali fɔlɔ, a naxa wɛni sansi si. \v 21 Na sansi to bogi, Nuha naxa wɛni yailan. A to siisi na ra, a naxa a sa kiri banxi kui a mageli. \v 22 Kanaankae benba Hami to a baba mageli to, a naxa na fala a taarae bɛ. \v 23 Na kui Semi nun Yefeti naxa dugi tongo fa, e so e baba xun e xanbi xanbi ma. E naxa dugi felen e baba ma, e mu e ya ti e baba mageli ra. \p \v 24 Nuha xun to mabɔɔ a ra, a naxa keli, a naxa a kolon fa a xa di dɔnxɔɛ naxan nabaxi a ra. \v 25 Nuha naxa a fala, «N bara Kanaan danka. A xa findi konyi birin dɔnxɔɛ ra a taarae bɛ.» \v 26 A man naxa a fala, \q «N bara Semi Marigi Alatala matɔxɔ. \q Kanaan xa findi Semi xa konyi ra. \q \v 27 Ala xa Yefeti xa bɔxi gbo, \q a xa lu Semi xa niini bun ma, \q Kanaan xa findi a xa konyi ra.» \m \v 28 Banbaranyi dangi xanbi, Nuha naxa bu duniɲa ma ɲɛ kɛmɛ saxan ɲɛ tongo suuli. \v 29 Nuha xa simaya to ɲɛ kɛmɛ solomanaani ɲɛ tongo suuli li, a naxa laaxira. \c 10 \s Semi, Hami, nun Yefeti tolobitɛe \p \v 1 Nuha xa die, Semi, Hami, nun Yefeti xa taruxui nan ya, a nun e fan xa die e naxee sɔtɔ banbaranyi dangi xanbi. \p \v 2 Yefeti xa die xilie nan ya: Gomeri, Magogo, Madayi, Yawani, Tubali, Meseki, Tirasi. \v 3 Gomeri xa die xilie nan ya: Asikenasi, Rifati, Togarama. \v 4 Yawani xa die xilie nan ya: Elisaha, Tarasisi, Kitimi, Rodanimi. \v 5 Yefeti xa mixie naxa sabati baa dɛ ra e xabilɛ ki ma, kankan nun a gbe xui. E naxa findi si dɔxɔ wuyaxi ra e xa bɔxi ma. \p \v 6 Hami xa die xilie nan ya: Kusi, Misira, Puti, Kanaan. \v 7 Kusi xa die xilie nan ya: Seba, Hawila, Sabata, Raama, Sabiteka. Raama xa die xilie nan ya: Seeba, Dedan. \v 8 Nimirodi geresoe belebele nan nu a ra. A baba xili Kusi. \v 9 Nimirodi man findi koyinma belebele ra Alatala ya i. Mixie nu a falama, «Koyinma belebele nan Nimirodi ra Alatala ya i.» \v 10 A xa mangɛya taa singee findi Babilɔn, Ereki, Akadi, nun Kalene nan na, naxee nu na Sinari bɔxi ma. \v 11 A naxa keli Sinari, a siga Asiriya bɔxi ma. Mɛnni a naxa taae ti naxee xili Ninewe, Rehoboti, Iri, Kala, \v 12 nun Resen, taa belebele naxan na Ninewe nun Kala tagi. \v 13 Misira naxa findi Ludukae, Anamikae, Lehabakae, Nafatu, \v 14 Patirusukae, Kasaluxukae, (Filisitakae keli dɛnnaxɛ), a nun Kafatorokae benba ra. \v 15 Kanaan naxa findi yi mixie baba ra: Sidɔnkae, a xa di singe, Xitikae, \v 16 Yebusukae, Amorikae, Girigasakae, \v 17 Hiwikae, Arakikae, Sinikae, \v 18 Arawadakae, Semarakae, nun Xamatakae. Bɔnsɔɛ naxan birin keli Kanaan, e naxa yensen yɛ. \v 19 Kanaan xa naaninyi naxa keli Sidɔn sigafe Gerara, a naxa siga han Gasa, a dangi Sodoma, Gomora, Adamaha, nun Seboyimi ra, a siga han Lasa. \v 20 Hami xa mixie nan ya e xabilɛ ki ma, kankan nun a gbe xui. E naxa findi si dɔxɔ wuyaxi ra e xa bɔxi ma. \p \v 21 Yefeti xunya Semi fan naxa die sɔtɔ. Eberi xa die benba nan na Semi ra. \v 22 Semi xa die xilie nan ya: Elama, Asuri, Arafaxadi, Ludu, nun Arami. \v 23 Arami xa die xilie nan ya: Usi, Xulu, Geteri, nun Meseki. \v 24 Arafaxadi naxa findi Selaha baba ra. Selaha naxa findi Eberi baba ra. \v 25 Eberi naxa di firin sɔtɔ. Keren xili Pelegi. Na nan falaxi «maitaxunyi,» barima Ala duniɲa mixie itaxun na waxati nɛ. A xunya xili Yokatan. \v 26 Yokatan xa die xilie nan ya: Alomodadi, Selefa, Hasaramawete, Yera, \v 27 Hadorami, Usali, Dikila, \v 28 Obala, Abimayele, Seeba, \v 29 Ofiri, Hawila, nun Yobabo. Yokatan naxa na die birin sɔtɔ. \v 30 E xa bɔxi kelima Mesa, a siga han Sefare, naxan na geya sogetede mabiri. \v 31 Semi xa die nan ya a xabilɛ ki ma, kankan nun a gbe xui. E naxa findi si dɔxɔ wuyaxi ra e xa bɔxi ma. \p \v 32 Nuha xa die bɔnsɔɛe xa taruxui nan na ki. Banbaranyi dangi xanbi, yi bɔnsɔɛ nan findi duniɲa si birin na. \c 11 \s Xui masunbuxi ki naxɛ \p \v 1 Na tɛmui duniɲa mixi birin nu xui keren nan falama. \v 2 Mixi ndee naxa keli, e siga sogetede mabiri, e geya to Sinari bɔxi ma. E naxa sabati kɛnɛ ma naxan na gulunba kui. \v 3 E naxa a fala e boore bɛ, «Wo fa, won xa biriki bɔnbɔ, won xa e gan.» E naxa biriki findi gɛmɛ ɲɔxɔɛ ra. E naxa mɔta findi dole ɲɔxɔɛ ra. \v 4 Na xanbi e naxa a fala, «Won wali suxu, won xa taa ti won yɛtɛ bɛ, a nun banxi belebele naxan tema han koore ma, alako won xili xa gbo. Na na a ra, won mu lɔɛma won boore ma.» \p \v 5 Kɔnɔ Alatala naxa goro na taa matode, a nun na banxi belebele. \v 6 Alatala naxa a masen, «Xa yi mixie bara kafu e boore ma yi wali rabade, e na xui keren fala, wali birin e wama naxan nabafe, a sɔɔnɛyama nɛ. \v 7 Won xɛɛ, won xa goro e xa xui masunbude alako e naxa e boore wɔyɛn xui fahaamu.» \v 8 Na kui Alatala naxa na gali rayensen yɛ. Na banxi tife naxa dan. \v 9 Na yire xili naxa sa Babeli, barima Alatala duniɲa mixie xuie rawuya mɛnni nɛ, a fa e rayensen yɛ duniɲa birin ma. \s Semi han Tera \p \v 10 Semi xa taruxui nan ya. Banbaranyi dangi xanbi ɲɛ firin, Semi xa simaya naxa ɲɛ kɛmɛ li. A naxa findi Arafaxadi baba ra. \v 11 A to Arafaxadi sɔtɔ, Semi naxa ɲɛ kɛmɛ suuli sa a fari. A naxa di xɛmɛ nun di ginɛ gbɛtɛe sɔtɔ. \p \v 12 Arafaxadi to ɲɛ tongo saxan a nun suuli sɔtɔ, a naxa findi Selaha baba ra. \v 13 A to Selaha sɔtɔ, Arafaxadi naxa bu ɲɛ kɛmɛ naani nun ɲɛ saxan. A naxa di xɛmɛ nun di ginɛ gbɛtɛe sɔtɔ. \p \v 14 Selaha to ɲɛ tongo saxan sɔtɔ, a naxa findi Eberi baba ra. \v 15 A to Eberi sɔtɔ, Selaha naxa bu ɲɛ kɛmɛ naani nun ɲɛ saxan. A naxa di xɛmɛ nun di ginɛ gbɛtɛe sɔtɔ. \p \v 16 Eberi to ɲɛ tongo saxan nun naani sɔtɔ, a naxa findi Pelegi baba ra. \v 17 A to Pelegi sɔtɔ, Eberi naxa bu ɲɛ kɛmɛ naani nun ɲɛ tongo saxan. A naxa di xɛmɛ nun di ginɛ gbɛtɛe sɔtɔ. \p \v 18 Pelegi to ɲɛ tongo saxan sɔtɔ, a naxa findi Ruye baba ra. \v 19 A to Ruye sɔtɔ, Pelegi naxa bu ɲɛ kɛmɛ firin nun ɲɛ solomanaani. A naxa di xɛmɛ nun di ginɛ gbɛtɛe sɔtɔ. \p \v 20 Ruye to ɲɛ tongo saxan a nun firin sɔtɔ, a naxa findi Serugu baba ra. \v 21 A to Serugu sɔtɔ, Ruye naxa bu ɲɛ kɛmɛ firin nun ɲɛ solofere. A naxa di xɛmɛ nun di ginɛ gbɛtɛe sɔtɔ. \p \v 22 Serugu to ɲɛ tongo saxan sɔtɔ, a naxa findi Naxori baba ra. \v 23 A to Naxori sɔtɔ, Serugu naxa bu ɲɛ kɛmɛ firin. A naxa di xɛmɛ nun di ginɛ gbɛtɛe sɔtɔ. \p \v 24 Naxori to ɲɛ mɔxɔɲɛn nun solomanaani sɔtɔ, a naxa findi Tera baba ra. \v 25 A to Tera sɔtɔ, Naxori naxa bu ɲɛ kɛmɛ nun ɲɛ fu nun solomanaani. A naxa di xɛmɛ nun di ginɛ gbɛtɛe sɔtɔ. \p \v 26 Tera to ɲɛ tongo solofere sɔtɔ, a naxa findi Iburama, Naxori, nun Xarani baba ra. \s Tera xa denbaya \p \v 27 Tera xa taruxui nan ya. Tera naxa findi Iburama, Naxori, nun Xarani baba ra. Xarani naxa findi Loti baba ra. \v 28 Xarani singe naxa faxa a baba Tera bɛ Uru, Kalidi bɔxi ma, a barixi dɛnnaxɛ. \v 29 Iburama nun Naxori naxa ginɛe fen, e naxa futi xiri. Iburama xa ginɛ xili Sarayi. Naxori xa ginɛ xili Milika. Milika Xarani xa di na a ra. Di firin nu na Xarani yi ra, Milika nun Isika. \v 30 Sarayi dibaritare nan nu a ra. Di yo mu nu na a bɛ. \p \v 31 Tera naxa a xa di Iburama, a xa mamadi Loti, naxan findixi Xarani xa di ra, nun Iburama xa ginɛ Sarayi tongo, e naxa keli Uru Kalidi bɔxi ma sigafe ra Kanaan bɔxi ma. Kɔnɔ e to Xarani li, e naxa sabati mɛnni. \v 32 Tera xa simaya to ɲɛ kɛmɛ firin ɲɛ suuli li, a naxa laaxira Xarani. \c 12 \s Alatala Iburama xilife \p \v 1 Alatala naxa a masen Iburama bɛ, «I xa bɔxi bɛɲin, i xa mixie bɛɲin, i xabilɛ bɛɲin. I xa siga bɔxi ma n dɛnnaxɛ masenma i bɛ. \v 2 N i findima nɛ si belebele ra. N barakɛ sama nɛ i xa fe. N i xili gboma nɛ. Mixie fan barakɛ sɔtɔma i tan nan saabui ra. \v 3 Mixi naxan dubama i bɛ, n fan barakɛ sama nɛ na kanyi ma. Mixi naxan i dankama, n fan na kanyi dankama nɛ. Duniɲa birin barakɛ sɔtɔma i tan nan saabui ra.» \p \v 4 Na tɛmui Iburama naxa keli Xarani alɔ Alatala a masenxi a bɛ ki naxɛ. Loti fan naxa bira a fɔxɔ ra. \v 5 Iburama to keli Xarani, a xa simaya nu bara ɲɛ tongo solofere nun suuli li. A naxa a xa ginɛ Sarayi, a xunya xa di Loti, a harige birin, nun mixie a naxee sɔtɔ Xarani, a naxa e birin xanin Kanaan bɔxi ma. \p \v 6 Iburama naxa ɲɛrɛ han a naxa wuri bili belebele nde li dɛnnaxɛ xili More, Sikemi mabiri. Kanaankae nu sabatixi mɛnni nɛ. \v 7 Alatala naxa a yɛtɛ masen Iburama bɛ. A naxa a fala, «N yi bɔxi nan fima i bɔnsɔɛ ma.» Na kui Iburama naxa sɛrɛxɛbade yailan Alatala bɛ naxan minixi a ma. \v 8 A naxa siga geya ma Beteli fuge ra. A naxa kiri banxi ti mɛnni, Beteli na a sogegorode, Ayi na a sogetede. A naxa sɛrɛxɛbade yailan Alatala bɛ, a fa a maxandi a xili ra. \v 9 Na xanbi a naxa siga Negewi gbengberen yire biri. \s Iburama sigafe Misira \p \v 10 Na tɛmui, kaamɛ nu bara din Kanaan bɔxi ra. Iburama naxa siga Misira. \v 11 Beenu e xa so Misira bɔxi ma, Iburama naxa a fala a xa ginɛ Sarayi bɛ, «N a kolon, ginɛ tofanyi nan i ra. \v 12 Misirakae na i to ya, e a falama nɛ n ma ginɛ nan i ra. Na xanbi, e n faxama nɛ, alako e xa i tongo. \v 13 I xa a fala e bɛ n xunya nan lanxi i ma, alako e xa mɛɛni n ma i xa fe ra. Na kui, n mu faxama i tan saabui ra.» \p \v 14 Iburama to Misira li, Misirakae naxa a to, Sarayi ginɛ tofanyi nan a ra. \v 15 Misira mangɛ xa sansalae to Sarayi matɔxɔ a bɛ, a naxa a xanin a xɔnyi. \v 16 Mangɛ naxa mɛɛni Iburama ma Sarayi saabui ra. A naxa xuruse lanmae, xuruse xungbee, sofalee, konyie, nun ɲɔxɔmɛe fi a ma. \p \v 17 Kɔnɔ Alatala naxa fure ɲaaxi sa Misira mangɛ nun a xa denbaya ma, Iburama xa ginɛ Sarayi xa fe ra. \v 18 Misira mangɛ naxa Iburama xili. A naxa a fala a bɛ, «I munse rabaxi n na? Munfe ra i mu a fala n bɛ i xa ginɛ nan a ra. \v 19 Munfe ra i a falaxi i xunya na a ra, han n tan bara a findi n ma ginɛ ra? Awa, n ko, i xa ginɛ nan ya. Wo siga!» \v 20 Na xanbi, Misira mangɛ naxa Iburama xa fe fala a xa korogbae bɛ. E naxa a ragbɛngbɛn, a tan, a xa ginɛ, nun a harige birin. \c 13 \s Iburama nun Loti \p \v 1 Na tɛmui Iburama naxa keli Misira, a siga Negewi gbengberen yire mabiri. A naxa a xa ginɛ nun a harige birin xanin a xun ma. A xunya xa di Loti fan naxa a mati naa. \v 2 Iburama nu bara findi banna ra. Xurusee, gbeti, nun xɛɛma nu na a yi ra. \v 3 A naxa keli Negewi, a nu a xa ɲɛrɛ tagi isuxu, sigafe ra \v 4 yire nde Beteli nun Ayi tagi, a nu bara sɛrɛxɛbade ti dɛnnaxɛ. Mɛnni Iburama naxa Alatala maxandi a xili ra. \p \v 5 Loti, naxan nu na Iburama fɔxɔ ra, a fan findixi xurusee nun kiri banxie kanyi nan na. \v 6 Iburama xa xuruse gɔɔrɛ nun Loti xa xuruse gɔɔrɛ nu gbo na bɔxi bɛ. E mu nu nɔma lude yire keren sɔnɔn. \v 7 Sɔnxɔɛ naxa mini Iburama xa xuruse dɛmadonyie a nun Loti xa xuruse dɛmadonyie tagi. Kanaankae nun Perisikae fan nu na mɛnni na waxati. \p \v 8 Iburama naxa a fala Loti bɛ, «Won naxa kɔnɲɛ, won ma xuruse dɛmadonyie fan mu lan e xa kɔnɲɛ, barima won tan ngaxakerenma nan won na. \v 9 Yi bɔxi birin nan i ya i yi ki. Won naxan nabama, won xa fatan. Xa i siga kɔɔla ma, n tan sigama yirefanyi nan ma. Xa i siga yirefanyi ma, n tan siga kɔɔla ma.» \p \v 10 Loti naxa a ya rasiga, a naxa sa Yurudɛn mɛrɛ to. Ye nu na na a fanyi ra. Beenu Alatala xa Sodoma nun Gomora kana, na bɔxie nu fan han Sowari biri. Na nu luxi alɔ Misira bɔxi, alɔ Alatala xa yire yailanxi. \v 11 Na kui Loti naxa Yurudɛn mɛrɛ sugandi a yɛtɛ bɛ. A naxa siga sogetede mabiri. Iburama nun Loti fatan na ki nɛ. \v 12 Iburama naxa lu Kanaan bɔxi ma, Loti naxa lu Yurudɛn mɛrɛ taae tagi. Loti naxa a xa kiri banxie ti Sodoma fɛ ma. \v 13 Sodomakae nu bara kobi a gbe ra, e nu bara findi yunubitɔɛ belebele ra Alatala bɛ. \p \v 14 Iburama nun Loti to fatan, Alatala naxa a masen Iburama bɛ, «I ya ti sogetede ra, sogegorode, yirefanyi, nun kɔɔla. \v 15 I bɔxi naxan birin toxi, n a fima i tan nun i bɔnsɔɛ ma abadan. \v 16 N i bɔnsɔɛ rawuyama nɛ alɔ xube naxan na bɔxi ma. Xa mixi nde nɔma xube kɔntide, a nɔma nɛ i bɔnsɔɛ kɔnti fan kolonde. \v 17 Keli, i bɔxi iɲɛrɛ, a kuyɛya nun a gboya, i xa a birin mato barima n a fima i tan nan ma.» \v 18 Na tɛmui Iburama naxa kiri banxi yire masara. A naxa sabati wuri belebele ndee mabiri naxan na Mamire nun Hebiron fɛ ma. A naxa sɛrɛxɛbade yailan naa Alatala bɛ. \c 14 \s Iburama Loti ratangafe \p \v 1 Na waxati Babilɔn bɔxi mangɛ Amarafeli, Elasari bɔxi mangɛ Ariyoki, Elama bɔxi mangɛ Kedorolameri, nun Goyin bɔxi mangɛ Tidali, yi mangɛ naani naxa saatɛ tongo e boore bɛ mangɛ suuli ndee gerefe ra. \v 2 Na mangɛ suuli nan ya: Sodoma mangɛ Bera, Gomora mangɛ Birisa, Adamaha mangɛ Sinabu, Seboyimi mangɛ Semeberi, nun Bela mangɛ Sowari. \v 3 Yi mangɛ suuli naxa e malan gulunba nde kui naxan xili Sidimi, Fɔxɔɛ Baa na dɛnnaxɛ to. \v 4 Kabi ɲɛ fu nun firin yi mangɛ suuli nu na mangɛ Kedorolameri xa nɔɛ bun ma, kɔnɔ ɲɛ fu nun saxan nde e naxa muruta a xa mangɛya ma. \p \v 5 A ɲɛ fu nun naani nde, mangɛ Kedorolameri nun mangɛ naxee nu na a sɛɛti ma, e naxa siga gere sode. E naxa nɔ a birin na: Refaka naxee nu na Asiteroti Karanayimi, Susika naxee nu na Hami, Emika naxee nu na Sawe Kiriyatayimi, \v 6 a nun Xorika naxee nu na geya ma Seyiri biri han Paran gbengberen yire fɛ ma. \v 7 Na xanbi e naxa gbilen, e naxa siga En Misapati, naxan xili Kadesi. E naxa nɔ Amalɛkikae ra, a nun Amorika naxee nu sabatixi Xasason Tamari. \p \v 8 Na tɛmui, Sodoma mangɛ, Gomora mangɛ, Adamaha mangɛ, Seboyimi mangɛ, a nun Bela mangɛ (Bela xili Sowari), e naxa e malan gulunba kui naxan xili Sidimi yi mangɛ suuli gerefe ma: \v 9 Elama mangɛ Kedorolameri, Goyin mangɛ Tidali, Babilɔn mangɛ Amarafeli, nun Lasa mangɛ Ariyoki. Na mangɛ naani naxa yi mangɛ suuli gere. \v 10 Yilie nu na Sidimi gulunba kui, dole nu na e kui. Sodoma mangɛ nun Gomora mangɛ to e gi, e naxa fa bira na yilie kui. Mixi dɔnxɔɛe naxa e gi sigafe ra geya fari. \v 11 Na mangɛ naani naxee geeni, e naxa Sodoma nun Gomora harige nun e xa baloe birin tongo, e siga. \v 12 E naxa Iburama xunya xa di Loti fan suxu a nun a harige birin, barima a nu sabatixi Sodoma nan kui. \p \v 13 Mixi nde naxa nɔ a gide, a sa na fe birin tagi raba Iburama Eburuka bɛ. Na waxati, Iburama nu sabatixi Mamire Amorika xa wuri bili belebelee nan bun ma. Mamire nun a ngaxakerenyie Esekoli nun Aneri, e nun Iburama nu bara saatɛ tongo e boore bɛ. \v 14 Iburama to a mɛ e bara a xunya xa di xɛmɛma Loti suxu, a naxa sɔɔri kɛmɛ saxan sɔɔri fu nun solomasaxan tongo, naxee nu barixi a xa mixie ya ma. E naxa siga na mangɛe fɔxɔ ra han taa naxan xili Dana. \v 15 Kɔɛ ra Iburama naxa a xa sɔɔrie itaxun, e naxa na mangɛe tɛrɛnna gere ra. E naxa nɔ na mangɛe matutunde han Hoba, Damasi kɔɔla ma. \v 16 Iburama naxa nɔ na harige birin masɔtɔde. A naxa gbilen a xunya xa di Loti ra, a harige, a xa ginɛ, nun a xa mixi birin. \s Iburama nun Melekisedeki \p \v 17 Iburama to gbilen xun nakeli kui kelife mangɛ Kedorolameri gerede nun mangɛ naxee nu na a sɛɛti ma, Sodoma mangɛ naxa siga a ralande gulunba kui naxan xili Sawe. Mɛnni xili nɛ «Mangɛ xa gulunba.» \p \v 18 Na xanbi, Salamu mangɛ Melekisedeki naxa fa taami nun wɛni ra Iburama bɛ. Ala Xili Xungbe Kanyi xa sɛrɛxɛdubɛ nan nu na Melekisedeki ra. \v 19 A naxa duba Iburama bɛ a falafe ra, \q «Ala Xili Xungbe Kanyi, \q naxan koore nun bɔxi daaxi, \q a xa barakɛ sa Iburama ma. \q \v 20 Tantui na Ala Xili Xungbe Kanyi bɛ, \q naxan i yaxuie rayarabixi i bɛ.» \m Na tɛmui, Iburama naxa farilɛ fi Melekisedeki ma a naxan sɔtɔ na gere kui. \p \v 21 Sodoma mangɛ naxa a fala Iburama bɛ, «N ma mixie ragbilen n ma, kɔnɔ naafuli tan xa lu i bɛ.» \v 22 Iburama naxa a yaabi, «N bara n kali Alatala ra, Ala Xili Xungbe Kanyi naxan koore nun bɔxi daaxi, \v 23 n mu sese tongoma naxan findi i gbe ra, hali luuti di, xa na mu a ra sankiri luuti, alako i naxa fa a fala, ‹N bara Iburama findi banna ra.› \v 24 N mu sese tongoma, fo n ma sɔɔrie naxan donxi. I man xa Aneri, Esekoli, nun Mamire gbe so e yi ra, barima e fan nu na n sɛɛti ma.» \c 15 \s Alatala saatɛ tongofe Iburama bɛ \p \v 1 Na xanbi Alatala naxa mini Iburama ma, a naxa a masen a bɛ, «Iburama i naxa gaaxu, n tan nan na i kantama ra. I sare xungbe sɔtɔma nɛ.» \v 2 Iburama naxa a yaabi, «Marigi Alatala, i munse ɲanigexi n bɛ a fife ra n ma? N to yi ki, di yo mu na n bɛ. Mixi mu na n bɛ naxan n kɛ tongoma fo n ma walikɛ Eliyeseri Damasi. \v 3 I mu di yo fixi n tan ma. Naxan barixi n ma banxi kui, na nan findima n kɛ tongoma ra.» \v 4 Alatala naxa a yaabi, «Ade, na mu findima i kɛ tongoma ra de. I bari di yati nan fama findide i kɛ tongoma ra.» \v 5 Alatala naxa Iburama ramini a xa kiri banxi bun ma, a naxa a masen a bɛ, «I ya rate koore ma. I xa tunbuie kɔnti xa i nɔma e kɔnti kolonde.» A man naxa a masen a bɛ, «Tunbuie gboxi ki naxɛ koore ma, i bɔnsɔɛ fan wuyama na ki nɛ.» \v 6 Iburama naxa la Alatala ra. Alatala fan naxa na findi tinxinyi ra a bɛ. \p \v 7 Ala naxa a masen a bɛ, «N tan nan na Alatala ra, naxan i raminixi Uru taa kui Babilɔn bɔxi ma. N bara i xanin bɔxi ma, n dɛnnaxɛ fixi i ma.» \v 8 Iburama naxa a Marigi Alatala maxɔrin, «N na kolonma di, n fama na sɔtɔde?» \p \v 9 Alatala naxa a masen a bɛ, «Fa ninge ginɛ, si ginɛ, nun yɛxɛɛ kontonyi ra, naxee bara ɲɛ saxan saxan sɔtɔ. I man xa fa ganbɛ nun kolokonde lanma ra.» \v 10 Iburama naxa fa na subee ra. A naxa ninge, si ginɛ, nun yɛxɛɛ kontonyi ixaba a tagi. A naxa na sube bolonyie sa e boore ya i, kɔnɔ a mu na xɔnie tan ixaba. \v 11 Yubɛe naxa fa, e goro na sube faxaxi yire, kɔnɔ Iburama naxa e birin keri naa. \v 12 Soge to nu dulafe, xi xɔli naxa dangi Iburama ma dungbɛn. Dimi naxa sin a ma, gaaxui xungbe naxa a suxu. \p \v 13 Alatala naxa a masen a bɛ, «A kolon, i bɔnsɔɛ fama sigade bɔxi gbɛtɛ ma e xɔnyi mu dɛnnaxɛ ra. E findima nɛ konyie ra na bɔxi ma. E fe xɔnɛ mɔɔli birin sɔtɔma nɛ mɛnni ɲɛ kɛmɛ naani bun ma. \v 14 Kɔnɔ n fama nɛ na bɔxikae makiitide, i bɔnsɔɛ findima konyie ra dɛnnaxɛ. Na dangi xanbi, i bɔnsɔɛ kelima nɛ naa, e fa naafuli xungbe xanin e xun ma. \v 15 I tan fama nɛ bɔɲɛsa sɔtɔde, i man simaya xɔnkuye sɔtɔma nɛ, han i sa ragatama tɛmui naxɛ. \v 16 Amorikae xa yunubi na gbo yɛ tɛmui naxɛ, i bɔnsɔɛ tolontolonyie fama gbilende kelife e xa konyiya kui.» \p \v 17 Soge to bara dula, kuye bara ifɔɔrɔ, tuuri nun tɛ naxa dangi sube bolonyie tagi. \v 18 Na lɔxɔɛ, Alatala naxa yi saatɛ tongo Iburama bɛ, «N bara yi bɔxi fi i bɔnsɔɛ ma, keli Misira xure ma, sa dɔxɔ Efirati xure belebele ra.» \v 19 Si dɔxɔ wuyaxi nan nu na na bɔxi ma. Na sie nan ya: Keni, Kenisi, Kadamon, \v 20 Xiti, Perisi, Refa, \v 21 Amori, Kanaan, Girigasa, nun Yebusu. \c 16 \s Sumayila xa bari \p \v 1 Sarayi mu nu di yo bari a xa mɔri Iburama bɛ. Konyi ginɛ Misiraka nu na Sarayi yi ra, naxan xili Hagara. \v 2 Sarayi naxa a fala Iburama bɛ, «I bara a to, Alatala mu di bari fe ragirixi n tan ma. Kɔnɔ tɛmunde n nɔma di sɔtɔde n ma konyi ginɛ saabui ra i bɛ. Wo xa lu yire keren to kɔɛ ra.» Iburama naxa tin Sarayi xa wɔyɛnyi ra. \v 3 Sarayi naxa a xa konyi ginɛ Hagara Misiraka tongo, a naxa a so a xa mɔri Iburama yi ra, a xa findi a xa ginɛ ra. Iburama nu bara ɲɛ fu raba Kanaan bɔxi ma. \p \v 4 Iburama nun Hagara naxa xi yire keren, na nan findi Hagara bɛ tɛɛgɛ ra. Hagara to bara a kolon a a bara tɛɛgɛ, a naxa yo a kanyi ma, a naxa a mato mato ki kobi ra. \v 5 Sarayi naxa a fala Iburama bɛ, «I tan nan a niyaxi yi bɔtɛ raba xa ilan n na! N tan nan n ma konyi ginɛ fixi i ma a xa findi i xa ginɛ ra. Kabi a naxa a kolon a furuxi, a fa fe kobi nan tun ilanma n na. Alatala xa won tan firinyi makiiti.» \v 6 Iburama naxa a xa ginɛ yaabi, «I xa konyi ginɛ na a ra. I wama fe naxan birin xɔn ma, i xa na raba a ra.» Sarayi naxa a waxɔnfe kobi birin naba Hagara ra, han a naxa a gi. \p \v 7 Alatala xa malekɛ naxa Hagara li dulonyi nde fɛ ma Suru kira xɔn ma gbengberen yire. \v 8 Malekɛ naxa Hagara maxɔrin, «Sarayi xa konyi ginɛ Hagara, i kelixi minden? I sigafe minden?» Hagara naxa malekɛ yaabi, «N nan n gixi n kanyi nan ma.» \v 9 Alatala xa malekɛ naxa a masen Hagara bɛ, «I man xa gbilen i kelide, i sa i magoro i kanyi bɛ.» \v 10 Alatala xa malekɛ naxa a fala a bɛ, «N fama bɔnsɔɛ wuyaxi fide i ma, i mu nɔma naxan kɔnti kolonde.» \v 11 Alatala xa malekɛ man naxa a fala a bɛ, \q «I tɛɛgɛxi nɛ yi ki. \q I fama di sɔtɔde. \q I na di xili sama nɛ Sumayila, \q barima Alatala bara i xui mɛ i xa marayaagi kui. \q \v 12 I xa di findima geresoe ra \q alɔ wulai soe a rabama ki naxɛ. \q A mixi birin gerema nɛ, \q birin a tan fan gerema nɛ. \q A xunyae fan a gerema nɛ.» \p \v 13 Hagara naxa xili sa Alatala xun, naxan wɔyɛn a bɛ, «Alatala naxan n toxi.» A naxa a fala, «N bara n toma to.» \v 14 Na nan a toxi e na kɔlɔnyi xili falama, «Ala ɲiɲɛ naxan n toxi.» Na kɔlɔnyi na Kadesi nun Bereda nan tagi. \v 15 Hagara naxa di sɔtɔ Iburama bɛ. Iburama naxa a xili sa Sumayila. \v 16 Iburama nu bara ɲɛ tongo solomasaxan nun senni sɔtɔ simaya ra, Hagara fa na di sɔtɔ a bɛ. \c 17 \s Iburama xili masarafe \p \v 1 Iburama to bara ɲɛ tongo solomanaani nun solomanaani sɔtɔ simaya ra, Alatala naxa mini a ma, a fa yi masen a bɛ, «N tan nan na Ala Sɛnbɛ Kanyi ra. I maɲɛrɛ n ya tode ra tinxinyi kui. \v 2 N fama nɛ saatɛ tongode won firin tagi. N fama bɔnsɔɛ gbegbe fide i ma.» \v 3 Iburama naxa a xinbi sin, a yatagi rafelen bɔxi. Alatala naxa a masen a bɛ, \v 4 «N bara yi saatɛ tongo i bɛ. I fama nɛ findide si wuyaxi baba ra. \v 5 I xili mu falama sɔnɔn Iburama, i xili fama nɛ falade Iburahima, barima n i findima si wuyaxi baba nan na. \v 6 N fama nɛ i findide ɲama gbegbe baba ra. I fama nɛ die sɔtɔde naxee findima si wuyaxi ra, mangɛe fan fama nɛ minide i xa die ya ma. \v 7 N nan n ma saatɛ mabanbanma nɛ won firin tagi, hali i dangi xanbi, a nun i bɔnsɔɛ, gbilen nee fan bɔnsɔɛ bɔnsɔɛ. A findima saatɛ ra dan mu na naxan ma. Na kui, n tan nan na i Marigi Ala ra. N tan nan na i bɔnsɔɛ Marigi Ala ra, hali i dangi xanbi. \v 8 N fama nɛ yi bɔxi fide i tan nun i bɔnsɔɛ ma, wo faxi sabatide dɛnnaxɛ. Kanaan bɔxi birin findima nɛ wo gbe ra abadan. N tan nan na i bɔnsɔɛ Marigi Ala ra.» \p \v 9 Ala man naxa a masen Iburahima bɛ, «I tan nun i bɔnsɔɛ, gbilen na fan bɔnsɔɛ bɔnsɔɛ, wo lan nɛ wo xa n ma saatɛ ratinmɛ. \v 10 Won ma saatɛ nan ya, n naxan saxi wo ma, wo lan wo xa naxan natinmɛ, i tan nun i bɔnsɔɛe: Naxan birin findixi xɛmɛ ra wo ya ma, e birin lan nɛ e xa sunna. \v 11 Wo xa sunna findima saatɛ tɔnxuma nan na wo tan nun n tan tagi. \v 12 Keli wo tan ma, a sa dɔxɔ wo bɔnsɔɛ bɔnsɔɛ ra, di xɛmɛ naxan birin barima, a lanma e xa sunna xi solomasaxan nde. Na sɛriyɛ lan nɛ a xa sa wo xa konyie ma naxee na wo yi ra, naxee barixi wo xɔnyi, a nun konyi naxee saraxi bɔxi gbɛtɛ ma, hali a mu fa na i bɔnsɔɛ xa ya ma. \v 13 Na kui, konyi naxan barixi i xɔnyi a nun i na naxan fan sara, e birin lan nɛ e xa sunna alako n ma saatɛ tɔnxuma xa lu wo fate ma abadan. \v 14 Xɛmɛ naxan na lu a fate mu sunna, a fama nɛ raminide a bɔnsɔɛ ya ma, barima a mu n ma saatɛ rakamalixi.» \p \v 15 Na xanbi, Ala naxa a masen Iburahima bɛ, «I naxa Sarayi xili fala i xa ginɛ xun ma sɔnɔn de, a fa xili nɛ kɔrɛ Sara. \v 16 N barakɛ sama a xa fe, a fa di xɛmɛ bari i bɛ. N barakɛ sama nɛ Sara xa fe, a fama findide si gbegbe nga ra. Si dɔxɔ wuyaxi mangɛe fama nɛ minide a xa die ya ma.» \p \v 17 Iburahima naxa a yatagi rafelen bɔxi ma, kɔnɔ a naxa yele, a fa a fala a bɔɲɛ ma, «N tan naxan bara ɲɛ kɛmɛ sɔtɔ simaya ra, n nɔma di nde sɔtɔde sɔnɔn? Sara naxan bara ɲɛ tongo solomanaani sɔtɔ simaya ra, a fan nɔma di nde baride fa?» \v 18 A naxa a fala Ala bɛ, «I ɲɛngi sa Sumayila xɔn ma. Na bara n wasa.» \v 19 Ala naxa a yaabi, «Ade! I xa ginɛ Sara fama di xɛmɛ baride i bɛ i naxan xili sama Isiyaga. N nan n ma saatɛ mabanbanma nɛ n tan nun a tan tagi, a nun a bɔnsɔɛ ra hali a faxa xanbi. Saatɛ nan na ki naxan mu kanama abadan. \v 20 N bara i xa maxandi suxu Sumayila xa fe ra. N barakɛ sama nɛ a xa fe, n man fa di gbegbe barife ragiri a ma, n bɔnsɔɛ wuyaxi fima nɛ a ma. A findima nɛ mangɛ di fu nun firin baba ra, a nun si xungbe kanyi ra. \v 21 Kɔnɔ, naxan findi n ma saatɛ ra, n fama a mabanbande n tan nun Isiyaga nan tagi, Sara fama di xɛmɛ naxan baride i bɛ tamuna yi waxati.» \v 22 Ala to gɛ na masenyi ra, a naxa keli Iburahima xun ma. \p \v 23 Iburahima naxa a xa di Sumayila tongo, a nun a xa konyi naxee barixi a xɔnyi, a nun a naxee saraxi. Xɛmɛ naxan birin na a xa banxi kui, a naxa e birin sunna na lɔxɔɛ alɔ Ala a yamari ki naxɛ. \v 24 Iburahima fan naxa sunna. Iburahima sunna tɛmui naxɛ, a ɲɛ tongo solomanaani a nun solomanaani nan nu na a ra. \v 25 Sumayila sunnama tɛmui naxɛ, a ɲɛ fu nun saxan. \v 26 E naxa e birin sunna lɔxɔɛ keren, \v 27 a nun xɛmɛ naxan birin nu na Iburahima xa banxi kui, konyi naxee barixi a xɔnyi, a nun a naxee fan saraxi kelife si gbɛtɛe ma. \c 18 \s Alatala xa masenyi Isiyaga bari ki xa fe ra \p \v 1 Alatala mini nɛ Iburahima ma Mamire, wuri bili belebele na dɛnnaxɛ. Na tɛmui, Iburahima nu dɔxɔxi a xa kiri banxi sode dɛ ra kuyefure tɛmui yanyi ra. \v 2 A to xɛmɛ saxan to fa ra, a naxa keli mafuren, a sa e ralan. A naxa a igoro e bɛ bɔxi ma. \v 3 A naxa a masen e bɛ, «N Marigi, n bara wo maxandi, wo xa wo malabu n tan wo xa konyi xɔnyi, \v 4 n xa fa ye ra wo bɛ alako wo xa wo sanyie maxa. Wo man xa foye tongo yi wuri bun ma. \v 5 N xa fa taami ra wo xɔn ma alako wo nɔma sɛnbɛ sɔtɔde ki naxɛ. Na xanbi, wo fa siga wo xa ɲɛrɛ ra. Na kui wo a kolonma wo xa konyi nan n na.» Na xɔɲɛe naxa a ratin, «Won bara lan na ma. I naxan falaxi, a raba.» \p \v 6 Na nan lan, Iburahima naxa gbilen mafuren a xa kiri banxi kui. A naxa a masen a xa ginɛ Sara bɛ, «I xulun. I farin fanyi sigaati ya tongo solofere yailan taami ra.» \v 7 Na xanbi, a naxa a gi, a siga ninge gɔɔrɛ, a sa ninge sube bɔrɔxɔxi fate fanyi keren tongo. A naxa na ninge so a xa walikɛ yi ra, a xa a faxa, a xa a yailan donse ra. \v 8 Na sube to bara gɛ ɲinde, Iburahima naxa a tongo, a a so xɔɲɛe yi ra, a nun xiɲɛ xinbeli nun xiɲɛ bɔnbɔxi. E na na donse donfe, Iburahima naxa ti e sɛɛti ma wuri bun ma. \p \v 9 Na xɔɲɛe naxa Iburahima maxɔrin, «I xa ginɛ Sara na minden?» A naxa e yaabi, «A na kiri banxi bun ma.» \v 10 Na xɔɲɛ mixi keren naxa a masen Iburahima bɛ, «N man gbilenma tamuna yi ɲɔndɔn tɛmui. Na tɛmui i xa ginɛ fama di xɛmɛ baride i bɛ.» Sara nu tixi Iburahima xanbi ra kiri banxi sode dɛ ra, a tuli matixi e xa wɔyɛnyi ra. \v 11 Iburahima nun Sara nu bara gɛ foride. Sara mu nu nɔma di baride sɔnɔn. \v 12 Sara to na mɛ, a naxa yele a yɛtɛ ma, «N tan na ki naxɛ yi ki n bara gɛ tagande. N ma xɛmɛ fan bara findi xɛmɛ fori ra. Muxu tan di bari tɛmui bara dangi.» \p \v 13 Alatala naxa a masen Iburahima bɛ, «Sara yelexi munfe ra? A a falaxi munfe ra, a tan mu nɔma di baride sɔnɔn, barima a bara gɛ tagande? \v 14 Na fe na na Alatala mu nɔma naxan nabade? N na fa tamuna i xɔnyi be yi tɛmui, Sara fama nɛ di baride.» \v 15 Sara naxa gaaxu, a naxa wule fala, «N mu yelexi de.» Alatala naxa a masen a bɛ, «Iyo, i yelexi nɛ!» \p \v 16 Na xɔɲɛe naxa ti kira xɔn ma, e naxa e xunsa Sodoma taa ma. Iburahima naxa siga e matide. \v 17 Alatala naxa a masen, «N nɔma a nɔxunde Iburahima ma, n wama naxan nabafe? \v 18 A fama nɛ findide si belebele sɛnbɛma ra. N fama nɛ barakɛ sade si birin ma a tan saabui ra. \v 19 N na a sugandixi nɛ, alako a xa nɔ yaamari sade a xa die nun a bɔnsɔɛe ma, e xa nɔ e ɲɛngi sade n ma sɛriyɛ xɔn ma tinxinyi kui. Na tɛmui, n tan Alatala, n fama nɛ n ma laayidi rakamalide n naxan tongoxi Iburahima bɛ.» \v 20 Alatala naxa a masen Iburahima bɛ, «Fe naxan falaxi Sodomakae nun Gomorakae xun, fe magaaxuxi na a ra. E xa yunubi bara gbo han, \v 21 n fama gorode n xa sa a mato fe naxan birin falaxi e xun ma, xa a na na ki nɛ.» \p \v 22 Xɔɲɛ firin naxa keli e nu na dɛnnaxɛ, e naxa siga Sodoma. Kɔnɔ Alatala nun Iburahima naxa lu yire keren. \v 23 Iburahima naxa a maso Alatala ra, a naxa a masen a bɛ, «Alatala, i fama nɛ mixi kobi nun mixi tinxinxi birin sɔntɔde? \v 24 Tɛmunde mixi tongo suuli na Sodomakae ya ma naxee findixi mixi matinxinxie ra. I fama nɛ na taa kanade? I mu nɔma diɲɛde Sodoma ɲama ma na mixi matinxinxi tongo suuli xa fe ra? \v 25 Ade, a mu lan i xa mixi kobi nun mixi tinxinxi faxa ki keren. A mu lan kiiti keren xa sa mixi kobi nun mixi tinxinxi ma. A mu lan i xa na raba. Naxan duniɲa birin makiitima, a rabama nɛ tinxinyi kira ra.» \v 26 Alatala naxa yaabi ti, «Xa n mixi matinxinxi tongo suuli li Sodoma taa kui, n fama nɛ diɲɛde Sodoma mixi birin ma na mixi tongo suuli xa fe ra.» \p \v 27 Iburahima man naxa wɔyɛnyi tongo, «N Marigi, n bara i maxandi i xa nɔ diɲɛde n bɛ, n xa nɔ yi masenyi tide i bɛ, ba n tan kelixi xube nun bɛndɛ nɛ. \v 28 I sa a lima mixi tongo suuli xa mu mixi matinxinxi ra, tɛmunde fo mixi tongo naani a nun suuli. Na mixi suuli naxan luma na ki, i fama nɛ na taa kanade nee xa fe ra?» Alatala naxa a masen, «N mu na kanama xa n mixi matinxinxi tongo naani a nun suuli li naa.» \p \v 29 Iburahima man naxa a maxɔrɔxɔ, «Tɛmunde i mixi tongo naani nan lima naa.» Alatala naxa a masen, «N mu fama na kanade na mixi tongo naani xa fe ra.» \p \v 30 Iburahima naxa a fala, «N Marigi, n bara i maxandi, i naxa xɔnɔ xa n man fa wɔyɛnyi nde masen i bɛ. Tɛmunde i fama mixi tongo saxan nan lide naa.» Alatala naxa a masen a bɛ, «N mu fama na kanade xa n mixi matinxinxi tongo saxan li naa.» \p \v 31 Iburahima naxa a masen, «Marigi i xa i haakɛ to n bɛ n ma bɔɲɛ xɔrɔxɔɛ ma. Tɛmunde wo mixi mɔxɔɲɛn nan lima naa.» Alatala naxa a masen, «N mu fama na taa kanade na mixi mɔxɔɲɛn xa fe ra.» \p \v 32 Iburahima man naxa a fala, «N Marigi, n bara i maxandi, i naxa xɔnɔ. N ma maxɔrinyi dɔnxɔɛ nan yi ki i bɛ. Tɛmunde, i mixi fu nan lima naa.» Alatala naxa a masen Iburahima bɛ, «N mu fama na taa kanade na mixi fu xa fe ra.» \v 33 E to gɛ na masenyi ra, Alatala naxa siga, Iburahima fan naxa gbilen a xɔnyi. \c 19 \s Sodoma nun Gomora xa kasarɛ \p \v 1 Nunmare tɛmui, na malekɛ firinyie naxa so Sodoma. Loti nu dɔxɔxi na taa sode dɛ ra. A to malekɛe to fa ra, a naxa keli a sa e ralan kira ra. A naxa a igoro bɔxi ma e bɛ. \v 2 Loti naxa a masen e bɛ, «N bara wo maxandi wo xa tin n xa wo yigiya n xɔnyi. Wo nɔma wo sanyie maxade, wo wo malabu. Tina gɛɛsɛgɛ wo kurun wo xa biyaasi ra.» Malekɛe naxa a yaabi, «Ade! Fo muxu xa xi taa tagi nɛ to kɔɛ ra.» \p \v 3 Kɔnɔ Loti naxa a maxɔrɔxɔ han e naxa siga a xɔnyi. A naxa donse fanyi rafala e bɛ, a naxa taami lɛbinitare gan. E naxa e dɛge. \v 4 Sa tɛmui mu nu a lixi, Sodomakae naxa Loti xa banxi rabilin. Keli sɛgɛtalae ma, a sa dɔxɔ xɛmɔxie ra, e birin nu na naa. \v 5 E naxa Loti xili, e a maxɔrin, «Na mixie na minden, naxee soxi i xɔnyi to nunmare ra? E ramini muxu ma, muxu xa kafu yire keren.» \v 6 Loti naxa mini a xa banxi kui, a ti naadɛ ra, a naadɛ ragali a xanbi ra. \v 7 A naxa a masen e bɛ, «Ade! N ngaxakerenyie, wo naxa fe ɲaaxi raba. \v 8 N ma di ginɛ firinyie na be naxee mu nu xɛmɛ fe kolon. N bara tin a ra n xa nee sa wo sagoe, wo xa wo waxɔnfe birin naba e ra, alako wo naxa sese raba n ma xɔɲɛe ra. N tan bara findi e yatigi ra.» \p \v 9 Na mixie naxa a fala Loti bɛ, «Mini muxu tagi. Xɔɲɛ nan i ra be. I mu nɔma kiiti sade muxu ma. Xa i mu i kata, muxu fama fe xɔnɛ dɔxɔde i ma dangife e tan na.» E naxa sonson Loti ma, alako e xa naadɛ kana. \v 10 Na malekɛ firinyie naxa Loti suxu, e naxa a raso banxi kui, e naadɛ balan e xun ma. \v 11 Malekɛe naxa gali radɔnxu, naxee nu tixi naadɛ ra. Keli sɛgɛtalae ma, sa dɔxɔ xɛmɔxie ra, e mu nu sese toma fa. Kira naxa ifu e ma. \p \v 12 Na malekɛ firinyie naxa Loti maxɔrin, «I xa mixi nde na be? I xa i xa di birin namini yi taa kui. I xabilɛ xa keli be, \v 13 barima muxu fafe yi taa kanade. Yi taakae xa wali kobi bara findi seedeɲɔxɔya ra Alatala bɛ. Alatala man muxu rasanbaxi nɛ, muxu xa fa yi taa kana.» \v 14 Loti naxa siga a fala a xa die xa mɔrie bɛ, «Wo keli be mafuren! Alatala na fafe be kanade yakɔsi.» E naxa a maɲɔxun a na gbɛntɛnfe nɛ. \p \v 15 Na subaxɛ ma, malekɛe naxa gbata Loti ra, e naxa a masen a bɛ, «Keli, i xa ginɛ tongo, a nun i xa di ginɛ firinyi naxee na be. Wo xa keli be alako wo naxa sɔntɔ a nun yi taa mixi kobie ra.» \v 16 A to nu wama bufe, malekɛe naxa Loti suxu a bɛlɛxɛ ma, a nun a xa ginɛ, sa a xa di ginɛ firinyie xun ma. E naxa e ramini taa kui, barima Alatala nu bara kinikini e ma. \p \v 17 Malekɛe to e ramini, keren naxa a masen Loti bɛ, «I gi, alako i xa i nii ratanga. I naxa i kobe rato de! I naxa i mati yi taa yire yoe. Xa i mu wama i xa sɔntɔ, siga na geya yire.» \v 18 Loti naxa a fala, «Ade, n Marigi, n bara i maxandi, n mu nɔma na rabade. \v 19 N a kolon, i bara hinnɛ i xa konyi di ra. I bara kinikini n ma a gbegbe ra. I bara n nii ratanga. Kɔnɔ, n tan mu nɔma n gide han geya ma, xa na mu a ra n faxama nɛ. \v 20 I bara na taa lanmadi to naxan makɔrɛxi won na? N nɔma na tan lide. A lu n xa siga naa, n nii xa ratanga. A mato, taa xurudi xa mu a ra?» \v 21 Malekɛ naxa a yaabi, «N bara tin na birin na. N mu na taa kanama. \v 22 Siga mafuren. Han i sa soma tɛmui naxɛ, n mu fefe rabama.» Na taa xili saxi nɛ Sowari, barima a xurun. \v 23 Soge nu tefe tɛmui naxɛ, Loti naxa so Sowari taa kui. \p \v 24 Na tɛmui, Alatala naxa sooda nun tɛ ragoro Gomora taa nun Sodoma taa ma. \v 25 A naxa na taae tuxunsan, keli sansie ma, a sa dɔxɔ mixie ra naxee birin sabatixi na taae kui. \v 26 Loti xa ginɛ naxa a kobe rato, na nan lan a naxa findi fɔxɛ xuti ra. \p \v 27 Na subaxɛ ma, Iburahima naxa keli, a a xunsa yire ma a nun Alatala dɛ masara dɛnnaxɛ. \v 28 A to a ya rasiga Gomora nun Sodoma ma, a nun na rabilinyi birin, a naxa tuuri gbegbe to te ra. \v 29 Ala to na taae kana Loti nu sabatixi dɛnnaxɛ, a a ratanga na gbaloe ma Iburahima xa fe nan na. \s Loti nun a xa di ginɛ firinyie \p \v 30 Loti nu bara gaaxu lufe ra Sowari taa kui. A naxa keli naa, a siga geya fari. A naxa sabati a nun a xa di ginɛ firinyie ra fɔnmɛ nde kui gɛmɛ longori ra. \v 31 Lɔxɔɛ nde, a xa di ginɛ singe naxa a fala a xunya bɛ, «Won baba bara fori. Won na dɛnnaxɛ yi ki, xɛmɛ yo mu na won dɔxɔma naxan xɔn alɔ adama darixi a ra ki naxɛ. \v 32 Fa be, won xa won baba rasiisi alako won xa xi a xɔn ma, alako won xa di fi a ma naxan findima a bɔnsɔɛ ra.» \v 33 Na kɔɛ ra, e naxa e baba rasiisi. A xa di ginɛ singe naxa xi a baba xɔn ma. A mu a xun ma fe yo kolon, a xa di sa tɛmui, nun a keli tɛmui. \p \v 34 Kuye to iba, a xa di ginɛ singe naxa a fala a xunya bɛ, «A bara ɲɔn, n tan nun n baba bara xi yire keren to. To kɔɛ ra, i nun won baba fama xide yire keren. Na tɛmui won nɔma bɔnsɔɛ fide a ma.» \v 35 Na kɔɛ man na, e naxa e baba rasiisi. A xunya fan naxa xi a baba xɔn ma. A mu a xun ma fe yo kolon, a xa di sa tɛmui, nun a keli tɛmui. \p \v 36 Loti xa di ginɛ firinyie naxa furi tongo e baba xa di ma. \v 37 Na di ginɛ singe to di bari, a xili naxa sa Mowaba. Na nan findi Mowabakae birin benba ra. Han yakɔsi e na na. \v 38 A xa di ginɛ firin nde fan naxa di bari, a xili naxa sa Ben Ami. Na nan findi Amonikae birin benba ra. Han yakɔsi e na na. \c 20 \s Iburahima nun Abimeleki \p \v 1 Iburahima naxa siga Negewi bɔxi ma, a sabati Kadesi nun Suru tagi. Na dangi xanbi a naxa siga Gerara, a saxanyi raba mɛnni. \v 2 Iburahima naxa a fala mɛnnikae bɛ a xa ginɛ Sara xa fe ra, «N xunya ginɛma nan a ra.» Na kui Gerara mangɛ Abimeleki naxa Sara tongo. \p \v 3 Kɔɛ to so, Ala naxa a masen Abimeleki bɛ xiye kui, «I fama nɛ faxade yi ginɛ xa fe ra, i naxan tongoxi, barima xɛmɛ taa idɔxɔɛ na a ra.» \v 4 Na tɛmui Abimeleki mu nu a makɔrɛxi a ra. A naxa a yaabi, «N Marigi, i fama nɛ si tinxinxi xa fe kanade? \v 5 Iburahima a masen nɛ n bɛ, a yi ginɛ a xunya ginɛma nan lanxi a ma. Ginɛ fan naxa a fala n bɛ, a taara nan lanxi Iburahima ma. N naxan nabaxi, n na rabaxi n bɔɲɛ fiixɛ nan na.» \v 6 Ala man naxa a masen a bɛ na xiye kui, «N tan yati, n na kolon i fe naxan nabaxi, fe kobi xa mu a ra. N tan nan man a niyaxi, i mu nɔxi yunubi fe rabade n na. Na nan a toxi n mu a luxi i xa a findi i xa ginɛ ra. \v 7 Yakɔsi, yi ginɛ ragbilen a xa mɔri ma. Namiɲɔnmɛ nan a ra. A fama nɛ Ala maxandide i bɛ, alako i nii ratangama ki naxɛ. Kɔnɔ xa i mu a ragbilen a xa mɔri ma, a kolon i fama nɛ faxade wo nun i xa denbaya birin.» \p \v 8 Abimeleki naxa keli sinnanyi ma, a naxa a xa konyie birin malan. Fe naxan birin dangixi, a na tagi raba e bɛ. Gaaxui gbegbe naxa e suxu. \v 9 Abimeleki naxa Iburahima xili a xɔnyi. A naxa a maxɔrin, «N yunubi mundun nabaxi i ra, i xa nɔ n tan nun n ma ɲama findide yunubitɔɛ belebelee ra? I bara fe raba n na, fe naxan mu lan a xa raba. \v 10 Munfe a niyaxi i na rabaxi?» \v 11 Iburahima naxa a yaabi, «N a fala nɛ mixi naxee birin na be, e mu gaaxuma Ala ya ra, e fama nɛ n faxade n ma ginɛ xa fe ra. \v 12 Nɔndi nan a ra, n xunya nan man lanxi a ma. Muxu birin baba keren, kɔnɔ muxu nga keren mu a ra. Na nan a toxi a findixi n ma ginɛ ra. \v 13 Ala to bara n tongo n baba xɔnyi, n naxa a masen n ma ginɛ bɛ, ‹Won na siga dɛdɛ, yandi n bara i maxandi i xa a fala, n xunya nan lanxi i ma.›» \p \v 14 Abimeleki naxa yɛxɛɛe, sie, ningee, nun konyie tongo, a naxa e birin so Iburahima yi ra. A man naxa a xa ginɛ Sara ragbilen a ma. \v 15 A naxa a fala Iburahima bɛ, «N ma bɔxi bara rabi i bɛ. I na wa lufe dɛdɛ yi bɔxi ma, i xa lu naa.» \v 16 A naxa a fala Sara bɛ, «I bara a to, n bara kɔbiri kole wulu firin so i taara yi ra, alako yaagi xa ba i ya ra, i tan nun i malan boore birin tagi. Na kui i xun nakeli sɔtɔma nɛ.» \v 17 Iburahima to Ala maxandi, Ala naxa Abimeleki, a xa ginɛ, nun a xa konyie yalan, alako e man xa nɔ di baride. \v 18 Alatala nu bara dibaritareɲa ragiri Abimeleki xa mixie ma Iburahima xa ginɛ Sara xa fe ra. \c 21 \s Isiyaga xa bari \p \v 1 Alatala naxa hinnɛ Sara ra, a a xa laayidi rakamali a bɛ. \v 2 Sara naxa tɛɛgɛ. A xa mɔri xa xɛmɛforiɲa kui, a naxa di bari Iburahima bɛ Ala waxati naxan fala a bɛ. \v 3 Iburahima naxa a xa di xili sa Isiyaga, Sara naxan sɔtɔxi a bɛ. \p \v 4 A naxa a xa di sunna a xi solomasaxan lɔxɔɛ alɔ Ala a yamari ki naxɛ. \v 5 Iburahima nu bara ɲɛ kɛmɛ sɔtɔ simaya ra, Isiyaga barixi tɛmui naxɛ. \v 6 Sara naxa a fala, «Ala bara n nasɛɛwa. Mixi yo na n ma di Isiyaga barife mɛ, muxu birin sɛɛwama nɛ.» \v 7 A man naxa a fala, «Nde nu nɔma a falade Iburahima bɛ na tɛmui, lɔxɔɛ nde fama a lide, Sara findima nɛ dingɛ ra? Kɔnɔ n tan bara di fi a ma a xa xɛmɛforiɲa kui.» \s Iburahima Hagara nun Sumayila kerife \p \v 8 Isiyaga to mɔ, e naxa a dɛ ba xiɲɛ ra. Iburahima naxa ɲɛlɛxin xulunyi belebele sa, a xa diyɔrɛ dɛ ba lɔxɔɛ. \v 9 Na tɛmui Sara naxa Sumayila to yele ra, Misiraka Hagara di naxan barixi Iburahima bɛ. \v 10 Sara naxa a fala Iburahima bɛ, «Yi konyi ginɛ keri, a nun a xa di. Yi naxan yi ki, a mu lan a nun n ma di Isiyaga xa lu kɛ keren.» \v 11 Na wɔyɛnyi mu rafan Iburahima ma a xa di xa fe ra, \v 12 kɔnɔ Ala naxa a masen Iburahima bɛ, «I bɔɲɛ naxa raɲaaxu i ma i xa konyi ginɛ nun a xa di xa fe ra. Sara na fe naxan birin fala i bɛ, a birin naba a bɛ, barima Isiyaga nan fama findide i bɔnsɔɛ ra. \v 13 N si fan naminima nɛ i xa konyi ginɛ xa di, barima i xa di nan lanxi a fan ma.» \p \v 14 Iburahima naxa keli subaxɛ ma. A naxa taami tongo a nun kiri gbɔnfɔɛ, ye na kui. A naxa na birin dɔxɔ Hagara xun ma, a naxa di so a yi ra, a fa e birin nasiga. Hagara naxa a xun ti gbengberen yire ra dɛnnaxɛ xili Beriseeba. \v 15 Ye to bara ɲɔn a xa kiri gbɔnfɔɛ kui, a naxa a xa di lu wuri nde bun ma. \v 16 A naxa siga, a sa dɔxɔ a xati ma yaamilɛ keren ɲɔndɔnyi. A naxa a fala, «N mu nɔma n ya tide n ma di ra, a xa faxa n ya xɔri.» A naxa siga a sa dɔxɔ a xati ma a nu wa ra. \v 17 Ala naxa na di wa xui mɛ koore ma. Ala xa malekɛ naxa Hagara xili, a naxa a maxɔrin, «Hagara munse i sɔtɔxi? I naxa gaaxu barima Ala bara i xa di wa xui mɛ koore ma. \v 18 Keli, i xa mɛɛni i xa di ma, barima n fama a findide si belebele kanyi nan na.» \p \v 19 Ala naxa Hagara ya rabi, a naxa kɔlɔnyi nde to. A naxa kiri gbɔnfɔɛ tongo, a ye sa a kui, a nde fi a xa di ma. \v 20 Ala naxa a ɲɛngi sa Sumayila xɔn ma. A naxa mɔ, a sa sabati gbengberen yire, dɛnnaxɛ xili Paran. A naxa findi xali woli yi matinxinxi ra. \v 21 A nga naxa Misira ginɛ keren fen a bɛ. \s Iburahima nun Abimeleki xa saatɛ \p \v 22 Na tɛmui Abimeleki nun a xa sɔɔri mangɛ Pikoli naxa a fala Iburahima bɛ, «I fefe yo rabama wo nun Ala na a ra. \v 23 I rakali n bɛ Ala xili ra, fa sa xili ma i mu fama n yanfade, i mu n ma die yanfama, i mu n ma mamadie fan yanfama. I xa fe fanyi raba n bɛ a nun yi bɔxi mixie bɛ i na dɛnnaxɛ, alɔ n na raba i bɛ ki naxɛ.» \v 24 Iburahima naxa a yaabi, «N bara n kali Ala ra.» \p \v 25 Iburahima naxa kɔrɔsi raba Abimeleki ra fe ma a xa mixie naxan niyaxi a ra, a xa kɔlɔnyi bafe a gbeɲa. \v 26 Abimeleki naxa a yaabi, «N mu a kolon naxan na fe rabaxi i ra. I mu yi wɔyɛnyi falaxi n bɛ, fo to n tan fa na kolon.» \p \v 27 Na nan lan, Iburahima naxa yɛxɛɛe nun ningee fi Abimeleki ma, e xa saatɛ tongo e boore bɛ. \v 28 Iburahima naxa yɛxɛɛ solofere tongo, a naxa e sa a xati ma. \v 29 Abimeleki naxa a maxɔrin, «I na yɛxɛɛ solofere saxi a xati ma munfe ra?» \p \v 30 Iburahima naxa a yaabi, «N nee sofe nɛ i yi ra, alako i xa a kolon, fa sa xili ma, yi kɔlɔnyi naxan yi ki, n tan nan a gexi.» \p \v 31 Na nan a toxi, na taa xili falama Beriseeba, barima na mixi firinyie e rakali e boore bɛ mɛnni nɛ. \v 32 E to na saatɛ tongo e boore bɛ Beriseeba, Abimeleki nun a xa sɔɔri mangɛ Pikoli naxa ti kira xɔn ma gbilenfe Filisita bɔxi ma. \v 33 Iburahima naxa tamare wuri bili keren si Beriseeba. A naxa Alatala maxandi a xili ra, Ala naxan na na. \v 34 Iburahima ɲɛ gbegbe raba nɛ Filisita bɔxi ma. \c 22 \s Iburahima xa sɛrɛxɛ \p \v 1 Na fe dangi xanbi, Ala naxa Iburahima mato. A naxa a xili, «Iburahima.» Iburahima naxa a ratin, «N tan nan ya.» \p \v 2 Ala man naxa a masen a bɛ, «I xa di Isiyaga tongo, i xa di kerenyi, naxan nafanxi i ma, i xa a xanin bɔxi ma dɛnnaxɛ xili Moriya, geya fari n na dɛnnaxɛ masen i bɛ. I xa a fi n ma sɛrɛxɛ gan daaxi ra.» \p \v 3 Subaxɛ ma Iburahima naxa keli, a naxa dɔxɔse yailan a xa sofale fari. A naxa a xa walikɛ firin tongo a nun a xa di Isiyaga. Iburahima naxa yege ibɔɔ naxan findima tɛ xuruse ra sɛrɛxɛ bade. A naxa biyaasi fɔlɔ sigafe ra yire Ala dɛnnaxɛ masenxi a bɛ. \v 4 Na xi saxan lɔxɔɛ, Iburahima ya naxa ti na yire makuye ra, a sigafe dɛnnaxɛ. \v 5 A naxa a fala a xa walikɛ firinyie bɛ, «Wo tan nun sofale xa lu be. N tan nun n ma di, muxu na sigafe geya fari salide. Na tɛmui muxu man gbilenma han be.» \p \v 6 Iburahima naxa na yege dɔxɔ a xa di Isiyaga xun ma. A man naxa tɛ wole nun finɛ xanin. E ɲɛrɛfe e firin. \v 7 Isiyaga naxa a baba Iburahima xili, «N baba.» A naxa a ratin, «N tan nan ya, n ma di.» Isiyaga naxa a baba maxɔrin, «N bara a to yege nun tɛ xuruse na won yi ra, kɔnɔ yɛxɛɛ na minden won naxan bafe sɛrɛxɛ ra?» \p \v 8 Iburahima naxa a yaabi, «N ma di, Ala yati nan yɛxɛɛ soma won yi ra, won naxan bama sɛrɛxɛ gan daaxi ra.» E ɲɛrɛfe e firin. \p \v 9 E to yire li Ala dɛnnaxɛ masenxi Iburahima bɛ, Iburahima naxa sɛrɛxɛbade yailan, a yege sa a fari. A naxa a xa di Isiyaga xiri, a a sa sɛrɛxɛbade kɔn na, na yege fari. \v 10 Na xanbi, Iburahima naxa finɛ tongo, a naxa a bɛlɛxɛ itala a xa a xa di kɔn naxaba, \v 11 kɔnɔ Alatala xa malekɛ naxa a xili koore ma, «Iburahima, Iburahima!» Iburahima naxa a ratin, «N tan nan ya.» \p \v 12 Malekɛ naxa a fala, «Yi sɛgɛtala lu naa. I naxa fefe ɲaaxi yo raba a ra. N bara a kolon i gaaxuma Ala ya ra. N man bara la a ra, i mu tondixi i xa di kerenyi fide n ma sɛrɛxɛ ra.» \p \v 13 Iburahima naxa a ya ragbilen a xanbi ra, a naxa yɛxɛɛ kontonyi to sansi longori ra, a feri firinyi kankanxi sansi firi ra. A naxa siga, a sa na yɛxɛɛ kontonyi tongo, a fa a ra. A naxa na ba sɛrɛxɛ ra a xa di ɲɔxɔɛ ra. \v 14 Iburahima naxa na yire xili sa «Alatala mixi kima.» Na nan a toxi han yakɔsi a falama «Alatala mixi kima a xa geya fari.» \p \v 15 Alatala xa malekɛ man naxa gbilen Iburahima xili ra koore ma. \v 16 A naxa a masen a bɛ, «N bara n kali n yɛtɛ ra, Alatala xa masenyi nan ya. I to bara yi raba, i mu tondi i xa di kerenyi ma n bɛ, \v 17 n barakɛ sama nɛ i ma. I bɔnsɔɛ wuyama nɛ alɔ tunbui naxee na koore ma, xa na mu a ra e gboma nɛ alɔ mɛyɛnyi naxan malanxi baa dɛ ra. I bɔnsɔɛ fama nɛ nɔde e yaxuie ra. \v 18 N fama nɛ barakɛ sade duniɲa si birin ma i bɔnsɔɛ saabui ra, barima i bara n xui ratinmɛ.» \p \v 19 Iburahima naxa gbilen a xa konyie yire. E birin naxa siga Beriseeba, barima Iburahima nu sabatixi mɛnni nɛ. \p \v 20 Na fe birin to dangi, Iburahima naxa a mɛ Milika die bari nɛ Iburahima xunya Naxori bɛ. \v 21 E xili nan ya: A xa di singe Usi, na xanbiratoe Busi, Arami baba Kemuweli, \v 22 Kesede, Haso, Pilidasi, Yidilafi nun Betuweli. \v 23 Betuweli findi Rebeka baba nan na. Na di solomasaxanyi, Milika nan nee bari Iburahima xunya Naxori bɛ. \v 24 Naxori xa konyi ginɛ nu xili nɛ Reyuma. A yi die nan bari: Teba, Gaxami, Taxasa, nun Maaka. \c 23 \s Iburahima xa mixi ragatade \p \v 1 Sara to ɲɛ kɛmɛ ɲɛ mɔxɔɲɛn a nun solofere nan sɔtɔ simaya ra, \v 2 a naxa laaxira Kiriyati Araba, Hebiron mabiri, Kanaan bɔxi ma. Iburahima naxa a xa ginɛ ɲɔn fe raba. \v 3 Iburahima to gɛ wade a xa ginɛ bɛ, a naxa siga Xitikae xɔn ma, a a fala e bɛ, \v 4 «Xɔɲɛ nan lanxi n ma wo ya ma be. N bara wo maxandi, wo gaburi yire fi n ma, n nɔma n ma ginɛ ragatade dɛnnaxɛ.» \p \v 5 Xitikae naxa a yaabi, \v 6 «I tuli mati muxu ra a fanyi ra. Ala xa mixi nan i ra muxu ya ma. I na wa i xa ginɛ ragatafe muxu xa gaburi yire yoe, i sago na a ra. Muxu tan ya ma be, mixi yo mu na naxan nɔma tondide i bɛ i xa ginɛ ragatade a xa gaburi yire.» \p \v 7 Iburahima naxa keli, a igoro bɔxi ma Xiti bɔnsɔɛ ya i, naxee nu sabatixi na bɔxi ma. \v 8 A naxa a fala e bɛ, «Xa wo bara tin, n xa n ma ginɛ ragata wo xa bɔxi ma, wo xa n ma maxandi radangi Soxara xa di Eferon ma, \v 9 alako a xa Makipela fɔnmɛ so n yi ra gaburi ra naxan na a xa xɛ fɛ ma. N a kolon a tan nan gbe lanxi mɛnni ma. A xa na sara n ma wo ya xɔri, alako birin xa a kolon na bɔxi bara findi n ma mixi ragatade ra.» \p \v 10 Eferon Xitika nu tixi naa ɲama tagi. A naxa Iburahima yaabi a xui itexi ra, alako Xitika naxee birin nu malanxi taa sode dɛ ra, e xa nɔ a xa wɔyɛnyi ramɛde. \v 11 A naxɛ, «N baba, n bara i maxandi, i tuli mati n na. N bara na xɛ nun na fɔnmɛ fi i ma n bɔnsɔɛ ya xɔri. I xa i xa ginɛ ragata mɛnni.» \p \v 12 Iburahima man naxa a igoro bɔxi ma ɲama birin ya xɔri, \v 13 a a fala Eferon bɛ, «I xa i haakɛ to n bɛ. I xa xɛ masundi nan ya. Yandi, a rasuxu, alako n xa nɔ n ma ginɛ ragatade mɛnni.» \p \v 14 Eferon naxa a yaabi, \v 15 «N baba, i tuli mati n na a fanyi ra. Bɔxi naxan sare lanma gbeti kilo naani nun a tagi, sese mu na ki i tan nun n tan tagi. I xa ginɛ ragata naa tun!» \p \v 16 Iburahima naxa tin na sare ra Xitikae ya xɔri. A naxa gbeti kilo naani nun a tagi maniya a bɛ. \v 17 Na xɛ naxan na Makipela fɛ ma, Mamire sogetede biri, fɔnmɛ naxan na a nun wuri bili naxan birin sixi na naaninyi ra, \v 18 na birin naxa findi Iburahima gbe ra. Na Xitika naxee birin nu malanxi taa sode dɛ ra, e birin findixi na fe seede ra. \p \v 19 Na birin dangi xanbi, Iburahima naxa a xa ginɛ Sara ragata na fɔnmɛ kui Makipela xɛ fɛ ma, naxan na Mamire yatagi Hebiron mabiri Kanaan bɔxi ma. \v 20 Na xɛ nun na fɔnmɛ naxa ba Xitikae gbeɲa, a findi Iburahima gbe ra, alako a xa nɔ a xa mixie ragatade mɛnni. \c 24 \s Isiyaga xa futi xiri a nun Rebeka \p \v 1 Na waxati Iburahima nu bara gɛ foride. Alatala nu bara barakɛ sa Iburahima xa fe birin. \v 2 Iburahima naxa a masen a xa walikɛe xunyi bɛ, naxan a ɲɛngi saxi a harige birin xɔn ma, «I bɛlɛxɛ sa n tabe bun ma kali ki ma. \v 3 N fafe i rakalide koore nun bɔxi Marigi Alatala ra, alako i naxa Kanaan ginɛ fen n ma di bɛ n sabatixi dɛnnaxɛ. \v 4 A xɔli n ma i xa siga n bari bɔxi nan ma, i fa mɛnni ginɛ nde fen n bɔnsɔɛ ya ma n ma di Isiyaga bɛ.» \p \v 5 A xa walikɛ naxa a yaabi, «Xa a sa li na ginɛ mu tin birade n fɔxɔ ra fafe yi bɔxi ma, n xa i xa di xanin i xa bɔxi ma, i kelixi dɛnnaxɛ?» \v 6 Iburahima naxa a yaabi, «I naxa n ma di ragbilen mɛnni de! \v 7 Alatala naxan na koore ma, naxan n tongoxi n bari mixie ya ma, naxan n nakelixi n ma bɔxi ma, a fa a kali a yi bɔxi fima nɛ n bɔnsɔɛ ma, a tan yati fama nɛ a xa malekɛ xɛɛde i malife ra, alako i xa nɔ ginɛ tongode mɛnni n ma di bɛ. \v 8 Xa na ginɛ mu fa sa tin birade i fɔxɔ ra, i fama nɛ ratangade n ma marakali ma, i naxan tongoxi n bɛ. Kɔnɔ i naxa n ma di xanin mɛnni de!» \p \v 9 Na walikɛ naxa a bɛlɛxɛ sa a marigi Iburahima tabe bun ma, a naxa a rakali. \v 10 A naxa ɲɔxɔmɛ fu tongo Iburahima xa ɲɔxɔmɛ gɔɔrɛ ya ma, a kote gbegbe sa e fari. A naxa keli, a siga Naxori xa taa Padan Arami bɔxi ma. \p \v 11 Iburahima xa walikɛ to mɛnni li, a naxa ɲɔxɔmɛe ragoro taa fari ma kɔlɔnyi nde sɛɛti ma. Nunmare tɛmui nan nu a ra, ginɛe minima ye bade tɛmui naxɛ. \v 12 A naxa Ala maxandi, «N marigi Iburahima Marigi Alatala, n bara i maxandi alako n ma ɲɛrɛ xa findi n bɛ xun nakeli ra to lɔxɔɛ. I man xa hinnɛ n marigi Iburahima ra. \v 13 I bara n to n na kɔlɔnyi sɛɛti ma, taa ginɛ dimɛe na fafe ye bade. \v 14 N fama nɛ ginɛ dimɛ nde maxɔrinde a xa a xa ye base so n yi ra, n xa ye min. Xa a sa n yaabi, ‹Ye min, n xa ye so i xa ɲɔxɔmɛe fan yi ra,› n fama nɛ a kolonde na tɛmui, i na ginɛ yati nan sugandixi i xa konyi Isiyaga bɛ. Na tɛmui n fama a kolonde i bara hinnɛ n marigi Iburahima ra.» \p \v 15 Beenun a xa gɛ na wɔyɛnyi ra, na nan lan Betuweli xa di ginɛ Rebeka naxa fa. Iburahima xunya Naxori xa mamadi nan lanxi a ma. A xa fɛɲɛ dɔxɔxi a tunki fari. \v 16 Ginɛ dimɛdi tofanyi nan nu a ra, naxan mu xɛmɛ fe kolon. A naxa goro kɔlɔnyi yire, a naxa a ye base rafe ye ra, a man naxa te. \v 17 Iburahima xa walikɛ naxa a gi a sa a ralan. A naxa a fala a bɛ, «N bara i maxandi, a lu n xa ye nde min, naxan na i xa fɛɲɛ kui.» \v 18 A naxa a yaabi, «N ba, ye min.» A naxa a xa fɛɲɛ ragoro a tunki fari, a ye so a yi ra. \v 19 A to gɛ na ra, a naxa a fala a bɛ, «N ye bama nɛ i xa ɲɔxɔmɛe fan bɛ, alako e birin xa ye min a fanyi ra.» \v 20 Mafuren, a naxa a xa fɛɲɛ ibagan kuurɛ kui, a man a gi sigafe kɔlɔn dɛ ra a xa ye gbɛtɛ ba. A naxa ye ba han ɲɔxɔmɛ birin naxa wasa. \p \v 21 Iburahima xa walikɛ nu fa a maɲɔxun, «Tɛmunde Alatala bara n ma biyaasi sɔɔnɛya n bɛ.» \v 22 Ɲɔxɔmɛe to bara gɛ ye minde, Iburahima xa mixi naxa ɲɔɛrasoe xɛɛma daaxi so Rebeka ɲɔɛ ra, naxan xa binyɛ giramu senni lima. A man naxa bɛlɛxɛrasoe firin xɛɛma daaxie so a bɛlɛxɛ ra, naxan keren xa binyɛ dangi giramu kɛmɛ ra. \v 23 A naxa ginɛdimɛdi maxɔrin, «Nde xa di lanxi i ma? Yandi, a fala n bɛ, i baba nɔma muxu yigiyade to kɔɛ ra?» \v 24 Rebeka naxa a yaabi, «Betuweli xa di nan lanxi n ma, Milika nun Naxori xa mamadi.» \v 25 A man naxa a fala, «Muxu xɔnyi sɛxɛ nun ɲooge gbegbe na na, yigiya fan na na wo luma dɛnnaxɛ.» \v 26 Iburahima xa walikɛ naxa a igoro bɔxi ma Alatala bɛ. \v 27 A naxa a fala, «N marigi Iburahima Marigi Alatala, n bara i tantu. I mu tagan hinnɛde n marigi Iburahima ra, i xa lanlanteya mu kana. Alatala n xun tixi n marigi Iburahima xabilɛ nan xɔnyi ra.» \p \v 28 Rebeka naxa siga a gi ra a nga yire, alako fe naxan dangixi, a xa a tagi raba a bɛ. \v 29 Rebeka taara Laban naxa a xulun sigafe ra kɔlɔn yire, Iburahima xa walikɛ nu tixi dɛnnaxɛ. \v 30 Laban nu bara a maaginɛ to, ɲɔɛrasoe a ɲɔɛ ra, bɛlɛxɛrasoe a bɛlɛxɛ ra. A man nu bara a xa dɛntɛgɛ mɛ, xɛmɛ naxan falaxi a bɛ. Na kui, a naxa siga na xɛmɛ ralande kɔlɔnyi fɛ ma, ɲɔxɔmɛe nu na dɛnnaxɛ. \v 31 Laban naxa a fala a bɛ, «Alatala bara baraka sa i tan naxan ma fe, i tixi be munfe ra, dɛnnaxɛ makuya taa ra? I xa so n xɔnyi. N bara banxi yailan i yigiya ra, n bara yire rafala i xa ɲɔxɔmɛe luma dɛnnaxɛ.» \v 32 Iburahima xa walikɛ naxa so Laban xɔnyi. Laban naxa ɲɔxɔmɛe xa kote ragoro, a fa donse so e yi ra, a yire yailan e bɛ. A naxa ye fan so Iburahima xa mixie yi ra, alako e xa e sanyie maxa. \p \v 33 Laban to fa donse ra e bɛ, Iburahima xa walikɛ naxa a fala, «N mu n dɛgema sinden, fo n xa n dɛntɛgɛ wo bɛ.» Laban naxa a fala a bɛ, «Awa yire, dɛntɛgɛ sa.» \v 34 Iburahima xa walikɛ naxa a masen, «N tan nan na Iburahima xa walikɛ ra. \v 35 Alatala bara barakɛ sa n marigi Iburahima xa fe ki fanyi. A bara findi banna ra, barima Alatala bara xuruse mɔɔli birin fi a ma, a nun gbeti, xɛɛma, konyie, ɲɔxɔmɛe, nun sofalee. Alatala bara na birin fi a ma. \v 36 N marigi Iburahima xa ginɛ Sara bara di fan bari a bɛ a xa foriɲa kui. Iburahima a harige birin fixi na di nan ma.» \p \v 37 «Iburahima n nakalixi nɛ, ‹I naxa ginɛ tongo n ma di bɛ naxan findi Kanaanka ra n sabatixi dɛnnaxɛ. \v 38 I xa siga n baba bariboore yire n xabilɛ tagi, alako i xa ginɛ tongo n ma di bɛ mɛnni.› \v 39 N marigi to na fala n bɛ, n naxa a maxɔrin, ‹Xa na ginɛ fa tondi birade n fɔxɔ ra go?› \v 40 A naxa n yaabi, ‹N ɲɛrɛma Alatala naxan ya i, a fama a xa malekɛ birade i fɔxɔ ra i xa ɲɛrɛ kui alako a xa sɔɔnɛya. I fama nɛ ginɛ tongode n ma di bɛ n xabilɛ tagi n baba xɔnyi. \v 41 I na siga n xabilɛ ra, xa e mu fa sa ginɛ dimɛdi so i yi ra feo, i bara ratanga n ma marakali ma.›» \p \v 42 «N to kɔlɔn yire li, n naxa Ala maxandi, ‹Alatala, n marigi Iburahima naxan batuma, n bara i mayandi i xa n ma biyaasi sɔɔnɛya. \v 43 I ya ti n na yi kɔlɔnyi sɛɛti ma. N fama nɛ ginɛ dimɛdi nde maxɔrinde naxan fafe ye bade, a xa ye so n yi ra naxan na a xa fɛɲɛ kui alako n xa a min. \v 44 Xa a n yaabi, «Ye min, n ye bama nɛ i xa ɲɔxɔmɛe fan bɛ, e min,» n a kolonma na tɛmui, Alatala na ginɛ dimɛdi yati nan sugandixi n marigi Iburahima xa di bɛ.›» \p \v 45 «Beenun n xa gɛ na wɔyɛnyi raɲɔnde n yɛtɛ ma, na nan lan Rebeka naxa fa, fɛɲɛ dɔxɔxi a tunki fari. A naxa goro kɔlɔnyi ra, a ye ba. N naxa a fala a bɛ, ‹N bara i maxandi, n ki ye, n xa a min.› \v 46 A naxa a xa fɛɲɛ ragoro mafuren a tunki fari, a naxa a fala n bɛ, ‹Ye min. I na gɛ ye minde n ye soma nɛ i xa ɲɔxɔmɛe fan yi ra.› \v 47 N naxa a maxɔrin, ‹Nde xa di na i ra?› A naxa n yaabi, ‹Betuweli xa di ginɛ nan n na, Naxori nun Milika xa mamadi.› Na kui n naxa xɛɛma so a ɲɔɛ ra, n naxa xɛɛma bɛlɛxɛrasoe so a bɛlɛxɛ ra. \v 48 N naxa n igoro bɔxi ma Alatala bɛ. N naxa n marigi Iburahima Marigi Alatala tantu, barima a bara n xun ti n marigi xunya xa di ginɛma ra, n xa a futi a xa di bɛ. \v 49 Yakɔsi, Laban, a fala n bɛ xa i bara tin fe fanyi nun fe tinxinxi rabafe n marigi bɛ. Xa na mu a ra n sigama nɛ yire gbɛtɛ.» \p \v 50 Laban nun Betuweli naxa a yaabi, «Alatala nan yi fe ragirixi. Muxu mu fama na maxɔrɔxɔde. \v 51 Rebeka nan tixi i ya i yi ki. A xanin i xun ma, alako a xa findi i marigi xa di xa ginɛ ra, alɔ Alatala a masenxi ki naxɛ.» \v 52 Iburahima xa walikɛ to na wɔyɛnyi mɛ, a naxa a igoro bɔxi ma Alatala bɛ. \v 53 Na xanbi, a naxa bunse gbeti daaxi, bunse xɛɛma daaxi, a nun dugie fi Rebeka ma. A naxa sanbɛ fanyie fi Rebeka nga nun a taara fan ma. \v 54 Na dangi xanbi, Iburahima xa walikɛ nun a xa mixie naxa e dɛge, e min, e fa so e sade. \p E to keli gɛɛsɛgɛ, Iburahima xa walikɛ naxa a masen Rebeka nga nun a taara bɛ, «Wo a lu fa n xa gbilen n marigi xɔnyi.» \v 55 E naxa a fala, «Rebeka xa xi fu ɲɔndɔn naba be sinden, na tɛmui wo fa siga.» \v 56 Iburahima xa walikɛ naxa e yaabi, «Wo naxa n makankan be. Alatala bara n ma biyaasi sɔɔnɛya. Wo a lu fa n xa gbilen n marigi xɔnyi.» \p \v 57 E naxa a fala, «Won xa Rebeka xili, won xa a kolon ɲanige naxan na a bɛ.» \v 58 E naxa Rebeka xili, e naxa a maxɔrin, «I wama sigafe wo nun yi xɛmɛ ra?» Rebeka naxa e yaabi, «Iyo, n wama sigafe.» \v 59 Na kui e naxa e xunya Rebeka nun a mɛɛnima so Iburahima xa walikɛ nun a xa mixie yi ra. \p \v 60 E naxa duba Rebeka bɛ a falafe ra, \q «Muxu xunya nan lanxi i ma. \q Ala xa i findi ɲama gbegbe barima ra. \q I bɔnsɔɛ xa nɔ i yaxuie ra.» \m \v 61 Rebeka nun a xa ginɛe naxa dɔxɔ ɲɔxɔmɛe fari, e naxa bira Iburahima xa walikɛ fɔxɔ ra. E birin naxa siga. \p \v 62 Isiyaga nu bara keli kɔlɔn yire naxan xili «Ala ɲiɲɛ naxan n toxi.» A nu bara sabati Negewi bɔxi ma. \v 63 Lɔxɔɛ nde, Isiyaga to mini a maɲɛrɛde daaxa nunmare tɛmui, a naxa Iburahima xa walikɛ xa ɲɔxɔmɛe to fa ra. \v 64 Rebeka to bara Isiyaga to, a naxa goro ɲɔxɔmɛe fari, \v 65 a fa walikɛ maxɔrin, «Nde na na xɛmɛ ra naxan sa fafe na ki, keli daaxa longori ra won nalande?» \v 66 Iburahima xa walikɛ naxa a yaabi, «N marigi nan a ra.» Na nan lan, Rebeka naxa a ya makoto a xa mafelenyi ra. \p Iburahima xa walikɛ naxa dɛntɛgɛ sa Isiyaga bɛ, a fe naxan birin nadangixi. \v 67 Na xanbi, Isiyaga naxa Rebeka xanin a nga xa kiri banxi kui, a a findi a xa ginɛ ra. Isiyaga naxa a xanu a bɔɲɛ birin na, han a nga xa faxɛ sunnunyi naxa ba a ma. \c 25 \s Iburahima xa faxɛ \p \v 1 Iburahima man naxa ginɛ gbɛtɛ dɔxɔ naxan xili Ketura. \v 2 Na ginɛ naxa die bari a bɛ. Na die nu xili: Simiran, Yokosan, Medan, Madiyan, Yisebaki, nun Suwa. \v 3 Yokosan naxa Seeba nun Dedan bari. Dedan bɔnsɔɛ findi Asurikae, Letusikae, nun Leyumikae nan na. \v 4 Madiyan xa die lanxi Efa, Efere, Hanoki, Abida, nun Elidaa nan ma. Ketura xa die nan lanxi e ma. \p \v 5 Iburahima naxa a harige birin fi Isiyaga ma. \v 6 A naxa se gbegbe fan fi a xa ginɛ booree xa die ma, a fa e makuya a xa di Isiyaga ra, a e rasiga bɔxi nde ma naxan na sogetede mabiri. \p \v 7 Iburahima xa simaya naxa siga han ɲɛ kɛmɛ ɲɛ tongo solofere nun suuli. \v 8 Na xanbi, a naxa faxa hɛɛri kui, a a benbae li aligiyama. \v 9 A xa die Isiyaga nun Sumayila naxa a ragata Makipela fɔnmɛ kui, Soxara Xitika xa di Eferon xa bɔxi ma Mamire fɛ ma. \v 10 Iburahima na bɔxi sara Xitikae bɔnsɔɛ nan ma. E nun a xa ginɛ Sara, e birin nagataxi mɛnni nɛ. \v 11 Iburahima faxa xanbi, Ala naxa barakɛ sa a xa di Isiyaga ma. A nu sabatixi kɔlɔnyi fɛ ma, naxan xili «Ala ɲiɲɛ naxan n toxi.» \s Sumayila xa taruxui \p \v 12 Xilie nan ya naxee findi Sumayila bɔnsɔɛ ra. Sara nu bara a xa konyi ginɛ Misiraka Hagara fi Iburahima ma. Hagara naxa Sumayila sɔtɔ di ra. \v 13 Sumayila xa die nan ya, e barixi ki naxɛ e boore fɔxɔ ra: Nebayoti, Sumayila xa di singe, Kedari, Adabeeli, Mibisami, \v 14 Misima, Duma, Masa, \v 15 Hadada, Tema, Yeturi, Nafisi, nun Kedema. Na di fu nun firinyi findi Sumayila xa die nan na. \v 16 Na mixi keren keren ma findi bɔxi mangɛe nan na. E naxa e xilie sa e xa taae xun ma a nun e xa mixie. \v 17 Sumayila xa simaya dan ɲɛ kɛmɛ ɲɛ tongo saxan nun solofere nɛ. A naxa laaxira, a sa a benbae li aligiyama. \v 18 Sumayila bɔnsɔɛ nu sabatixi bɔxi nan ma, dɛnnaxɛ nu na Hawila nun Suru tagi. Suru ya rafindixi Misira nan ma Asuri kira ra. E nu sabatixi e ngaxakerenyie nan sɛɛti ma. \s Esayu nun Yaxuba \p \v 19 Isiyaga xa taruxui nan ya: Isiyaga findi Iburahima xa di nan na. \v 20 A to bara ɲɛ tongo naani sɔtɔ simaya ra, a naxa Rebeka dɔxɔ, Laban xunya ginɛma, Betuweli xa di ginɛ. Aramikae nan na e ra, kelife Padan Arami. \v 21 Kɔnɔ Rebeka mu nu nɔma di baride Isiyaga bɛ. Isiyaga naxa Alatala maxandi a xa ginɛ xa fe ra a xa nɔ di baride. Alatala naxa a xa duba suxu, Rebeka naxa tɛɛgɛ. \v 22 Na die nu fa gere e nga tɛɛgɛ. A naxa a yɛtɛ maxɔrin, «Munfe rabafe n bɛ yi ki?» Na kui a naxa siga Alatala maxɔrinde. \v 23 Alatala naxa a masen a bɛ, \q «Si dɔxɔ firin nan na i tɛɛgɛ. \q Keren sɛnbɛ gboma nɛ boore bɛ. \q Taara nan fama lude a xunya xa nɔɛ bun ma.» \p \v 24 A di bari tɛmui to a li, Rebeka naxa gulie bari. \v 25 A xa di singe findixi mixi gbeeli nan na. Fate maxabe gbegbe kanyi nan nu a ra. E naxa a xili sa Esayu. \v 26 Na xanbi a xunya fan naxa bari. A bɛlɛxɛ raxutuxi a taara tingilinyi ma. E naxa a fan xili sa Yaxuba. Isiyaga na die barima tɛmui naxɛ, a nu na ɲɛ tongo senni nɛ. \p \v 27 Na di xɛmɛ firinyi naxa mɔ. Esayu naxa findi koyinma fanyi ra naxan nu wula i sama. Naxan findi Yaxuba tan na, mixi maxinbelixi nan nu a ra, a tan nu dɔxɔma kiri banxi nan bun ma. \v 28 Esayu nan nu rafan Isiyaga ma, barima a nu fama sube ra a bɛ. Yaxuba tan nu rafan Rebeka nan ma. \p \v 29 Lɔxɔɛ nde Yaxuba nu bara supi yailan. Esayu naxa so, a taganxi kelife koyinde. \v 30 A naxa a fala a bɛ, «N mu nɔma fefe ra yi ki. A lu n xa yi supi gbeeli nde min.» Na nan toxi a Edon xili naxa sa a xun ma, na nan na ki «a gbeeli.» \v 31 Yaxuba naxa a yaabi, «I xa foriɲa tide fi n ma sinden.» \v 32 Esayu naxa a masen, «N na faxafe, kaamɛ nan na n ma yi ki. Na foriɲa tide munse fanma n ma?» \v 33 Yaxuba man naxa a fala, «Fo i xa i kali.» Esayu naxa a kali a a bara a xa foriɲa tide fi a ma. \v 34 Yaxuba naxa taami nun na toge supi nde so a yi ra. Esayu to gɛ a dɛgede, a a min, a naxa siga. Esayu mu tide yo toxi a xa foriɲa ma. \c 26 \s Isiyaga nun Abimeleki \p \v 1 Kaamɛ naxa so bɔxi kui, bafe kaamɛ singe ra naxan naba Iburahima xa waxati. Isiyaga naxa siga Filisita mangɛ Abimeleki xɔnyi, naxan nu na Gerara. \v 2 Alatala naxa mini Isiyaga ma, a a masen a bɛ, «I naxa siga Misira bɔxi ma de. I xa lu bɔxi ma n na dɛnnaxɛ masen i bɛ. \v 3 Lu be. Won birin na a ra. N barakɛ sama nɛ i xa fe, barima n fama yi bɔxi fide i tan nun i bɔnsɔɛe nan ma. N laayidi naxan tongo i baba Iburahima bɛ, n na rakamalima nɛ. \v 4 N i bɔnsɔɛ rawuyama nɛ alɔ tunbui naxee na koore ma. N yi bɔxi fima nɛ i bɔnsɔɛ ma. N barakɛ sama nɛ duniɲa si birin ma i bɔnsɔɛ saabui ra. \v 5 Iburahima n xui ramɛ nɛ. A naxa a ɲɛngi sa n ma sɛriyɛ, n ma mangɛya, n ma yaamarie, nun n ma tɔnyie xɔn ma.» \p \v 6 Na kui Isiyaga naxa sabati Gerara. \v 7 Mixi naxee dɔxɔxi mɛnni, nee naxa a maxɔrin a xa ginɛ xa fe ma. A naxa e yaabi, a a xunya ginɛma nan lanxi a ma. A mu suusa a falade e bɛ, a xa ginɛ nan lanxi Rebeka ma alako mɛnni mixie naxa fa a faxa. A bara gaaxu a falade a xa ginɛ na a ra barima Rebeka ginɛ tofanyi nan nu lanxi a ma. \p \v 8 Isiyaga to bara bu naa, lɔxɔɛ nde Filisitakae xa mangɛ Abimeleki naxa a ya ramini wundɛri ra, a naxa a to Isiyaga na Rebeka mafurukufe. \v 9 Abimeleki naxa a xili a xɔnyi. A naxa a fala a bɛ, «I xa ginɛ yati nan lanxi yi ma! Munfe ra i fa a fala muxu bɛ i xunya ginɛma nan a ra?» Isiyaga naxa a yaabi, «N nu gaaxuxi nɛ wo naxa fa n faxa. Na nan a to n naxa na fala.» \v 10 Abimeleki man naxa a maxɔrin, «I munse rabaxi muxu ra yi ki? Xa mixi nde fa mini n ma ɲama ya ma go, a naxa i xa ginɛ findi a yɛtɛ ra? Na tɛmui i bara muxu ratantan.» \v 11 Abimeleki naxa yaamari fi a xa ɲama birin ma, «Mixi yo na din yi xɛmɛ nun a xa ginɛ ra, n na kanyi faxama nɛ.» \p \v 12 Na ɲɛ ra, Isiyaga naxa xɛ sa na bɔxi ma. A to na xɛ xaba, a naxa a xa sansi wolixi ɲɔndɔn kɛmɛ sɔtɔ, barima Alatala bara barakɛ sa a xa fe. \v 13 A harige xun naxa masa, a findi banna ra. \v 14 Yɛxɛɛ, si, ninge, nun konyi gbegbe nu na a yi ra. Na kui Filisitakae naxa Isiyaga tɔɔnɛ. \p \v 15 Filisitakae naxa kɔlɔnyi birin nafe bɛndɛ ra, Isiyaga baba Iburahima xa konyi naxee ge Iburahima xa waxati. \v 16 Abimeleki naxa a fala Isiyaga bɛ, «Fo i xa keli be. I bara sɛnbɛ sɔtɔ dangi muxu tan na.» \p \v 17 Isiyaga naxa keli naa, a sa sabati Gerara gulunba kui. \v 18 Isiyaga naxa kɔlɔnyie iba, naxee nu gexi a baba waxati, Filisitakae naxee dɛsɛ Iburahima faxa xanbi. A baba nu na kɔlɔnyie xili falama ki naxɛ, Isiyaga man naxa na xilie fala e xun ma. \v 19 Isiyaga xa konyie man naxa kɔlɔnyi gbɛtɛ ge na gulunba yire, dulonyi fa mini a kui. \v 20 Gerara xa xuruse dɛmadonyie nun Isiyaga xa xuruse dɛmadonyie naxa kɔnɲɛ na kɔlɔnyi xa fe ra. E birin nu fa a fala e boore bɛ, «Muxu tan nan gbe na na kɔlɔnyi ra.» Isiyaga naxa na kɔlɔnyi xili fala «sɔnxɔɛ,» barima sɔnxɔɛ bara bira a xa fe ra. \v 21 A xa konyie man naxa kɔlɔnyi gbɛtɛ ge, sɔnxɔɛ man naxa bira na fan xa fe ra. A naxa a xili fala Sitina, na nan na ki «galanbui kɔlɔnyi.» \v 22 Isiyaga naxa keli naa, a sa kɔlɔnyi ge yire gbɛtɛ. Na kɔlɔnyi to ge, sɔnxɔɛ mu bira na tan xa fe ra. A naxa a xili fala Rehoboti kɔlɔnyi, na nan na ki «makuye kɔlɔnyi,» barima a naxɛ, «Alatala bara won makuya bekae ra alako won ma fe xa sɔɔnɛya yi bɔxi ma.» \p \v 23 Isiyaga to keli mɛnni sigafe ra Beriseeba, \v 24 Alatala naxa mini a ma kɔɛ ra. A naxa a masen a bɛ, «I baba Iburahima Marigi Ala lanxi n tan nan ma. I naxa gaaxu fefe ra, won tan nan a ra yire birin. N man barakɛ sama nɛ i xa fe. N i bɔnsɔɛ rawuyama nɛ n ma konyi Iburahima xa fe ra.» \v 25 Isiyaga naxa sɛrɛxɛbade yailan na yire, a nu fa Alatala maxandi a xili ra. A naxa sabati naa, a xa konyie man naxa kɔlɔnyi gbɛtɛ ge. \p \v 26 Abimeleki boore Ahusati, nun a xa sɔɔri mangɛ Pikoli naxa keli Gerara, e siga Isiyaga yire. \v 27 Isiyaga naxa e maxɔrin, «Wo faxi n yire munfe ra yi ki? Wo bara n naɲaaxu han wo bara n keri wo xɔnyi.» \v 28 E naxa a yaabi, «Muxu bara a kolon Alatala xa mixi nan lanxi i ma. Muxu man bara a maɲɔxun, fo won xa saatɛ tongo won boore bɛ marakali ra. \v 29 I rakali muxu bɛ, i mu fama fe xɔnɛ rabade muxu ra, barima muxu fan mu fe kobi yo rabaxi i ra, fo fe fanyi. Muxu man naxa i lu, i xa siga bɔɲɛsa kui. Yakɔsi Alatala bara barakɛ sa i ma.» \v 30 Isiyaga naxa donse gbegbe yailan e bɛ. E birin naxa e dɛge, e naxa e min. \v 31 Kuye to iba, e naxa e rakali e boore bɛ. Isiyaga naxa a ɲungu e ma, e naxa fatan lanyi kui. \p \v 32 Na lɔxɔɛ kerenyi, Isiyaga xa konyie naxa kɔlɔnyi nde xa fe dɛntɛgɛ sa a bɛ e naxan gexi. E naxɛ, «Muxu bara ye li na kɔlɔnyi ra.» \v 33 Isiyaga naxa na kɔlɔnyi xili fala Siba kɔlɔnyi, na nan falaxi «marakali.» Na nan a toxi muxu yi taa xili falama han yakɔsi Beriseeba, na nan falaxi «marakali kɔlɔnyi.» \p \v 34 Esayu to ɲɛ tongo naani rakamali, a naxa Beeri xa di Yudita nun Elon xa di Basamati dɔxɔ. Na firinyi Xitikae nan na e ra. \v 35 E naxa Isiyaga nun Rebeka bɔɲɛ raɲaaxu e ma. \c 27 \s Isiyaga dubafe Yaxuba bɛ \p \v 1 Isiyaga nu bara gɛ foride, a yae nu bara rafɔɔrɔ. A mu nɔma sese tode fa. A naxa a xa di singe Esayu xili, «N ma di!» Esayu naxa a ratin, «N tan nan ya!» \v 2 Isiyaga naxa a fala a bɛ, «I bara a to, n bara gɛ foride. N mu a kolon n faxama tɛmui naxɛ. \v 3 Tanbɛ sase nun xali tongo, i xa siga wulai sube fende n bɛ. \v 4 I xa na sube ɲin alɔ a rafanxi n ma ki naxɛ. I xa fa a ra n xɔn ma, alako n xa nɔ dubade i bɛ beenu n xa faxa.» \v 5 Na tɛmui Rebeka tixi a tuli matixi Isiyaga ra, a naxan falaxi Esayu bɛ. Esayu naxa siga wulai sube bunde a baba bɛ. \p \v 6 Rebeka naxa a fala a xa di Yaxuba bɛ, «N bara i baba xui mɛ a yi wɔyɛnyi falama Esayu bɛ, \v 7 ‹Sa sube bun n bɛ, i xa a ɲin a fanyi ra, n xa a don. N na gɛ na sube donde, n dubama i bɛ Alatala ya i beenun n xa faxa.› \v 8 Yakɔsi, n ma di, i tuli mati n na a fanyi ra. N naxan falama i bɛ, i xa a raba. \v 9 Siga gɔɔrɛ, i xa fa si fanyi firin na. N xa e ɲin a fanyi ra alɔ i baba wama a xɔn ma ki naxɛ. \v 10 N na gɛ na ra, i xa a xanin i baba xɔn ma, alako a xa duba i bɛ beenun a xa faxa.» \p \v 11 Yaxuba naxa a nga Rebeka yaabi, «Esayu fate maxabe kanyi nan a ra. N tan fate maxabe mu na n bɛ. \v 12 N baba na n masuxu, a kolonma nɛ Esayu xa mu a ra, n findima wule falɛ nan na a tan bɛ. Beenun n xa duba sɔtɔ, n fama dankɛ nan sɔtɔde.» \v 13 A nga naxa a fala, «Ade, na dankɛ xa gbilen n tan nan ma, n ma di. I naxan nabama, i tuli mati n na. Siga, i sa fa na si fanyi firinyie ra.» \p \v 14 Yaxuba naxa siga, a naxa fa si fanyi firinyie ra a nga xɔn ma. A nga naxa na donse yailan alɔ a rafanxi Isiyaga ma ki naxɛ. \v 15 Na xanbi, Rebeka naxa a xa di singe Esayu xa donma tongo, donma naxan fan a xa dugie ya ma banxi kui. A naxa na ragoro Yaxuba ma, a xa di firin nde. \v 16 A naxa a xa di bɛlɛxɛe nun a kɔnyi masalaxunxi maxiri si kiri ra. \v 17 A naxa sube nun taami so a xa di Yaxuba yi ra, a naxan yailanxi. \p \v 18 Na tɛmui Yaxuba naxa siga a baba yire, a a fala a bɛ, «N baba, n tan nan ya.» A baba naxa a maxɔrin, «N ma di mundun lanxi i tan ma?» \v 19 Yaxuba naxa a baba yaabi, «Esayu nan lanxi n ma, i xa di singe. I naxan maxɔrinxi n ma, n bara fa a ra. Yandi, keli, i dɔxɔ, i xa n ma sube yailanxi don. Na tɛmui i xa duba n bɛ.» \v 20 Isiyaga naxa a fala a xa di bɛ, «N ma di, i yi sube toxi yi ikɔrɛxi ra di?» Yaxuba naxa a yaabi, «I Marigi Alatala nan yi fixi n ma sɔɔnɛya ra.» \p \v 21 Isiyaga naxa a fala Yaxuba bɛ, «N ma di, i maso n na, n xa i masuxu, alako n xa la a ra a n ma di Esayu yati nan i ra.» \v 22 Yaxuba naxa a maso a baba ra. Isiyaga naxa a fate masuxu. A naxa a fala, «I xui maniya Yaxuba xui ra, kɔnɔ i bɛlɛxɛ tan Esayu bɛlɛxɛ na a ra.» \v 23 Isiyaga mu nɔ Yaxuba kolonde, barima a bɛlɛxɛe nu maxirixi xabe ra, alɔ a taara Esayu na ki naxɛ. Na kui Isiyaga naxa duba Yaxuba bɛ. \p \v 24 Isiyaga man naxa a maxɔrin, «N ma di Esayu yati nan i ra?» Yaxuba naxa a yaabi, «Iyo.» \v 25 Isiyaga naxa a fala, «Fa donse ra, i naxan yailanxi, n xa a don, n fa duba i bɛ.» Yaxuba naxa donse so a baba yi ra, Isiyaga naxa a don. Yaxuba naxa wɛni fan so a yi ra, a naxa na fan min. \v 26 Na tɛmui, a baba Isiyaga naxa a fala a bɛ, «N ma di, i makɔrɛ n na, i xa findigilin n ma.» \v 27 Yaxuba naxa a maso a ra, a naxa findigilin a ma. Isiyaga naxa a xa sose xiri mɛ. Na dangi xanbi, a naxa duba a bɛ. A naxa a masen, \q «Iyo, n ma di xiri luxi nɛ \q alɔ Alatala barakɛ saxi xɛ naxan ma. \q \v 28 Ala xa xini fi i ma naxan kelima koore ma. \q Ala xa bɔxi daxamui fi i ma. \q Ala xa barakɛ sa i xa xɛ ma. \q Ala xa wɛni gbegbe fi i ma. \q \v 29 Ala xa ɲama birin lu i sagoe. \q Ala xa si birin magoro i bɛ. \q I xa findi i ngaxakerenyie xa yarerati ra. \q E birin xa e magoro i bɛ. \q Mixi yo na i danka, na dankɛ xa gbilen a kanyi ma. \q Mixi yo na duba i bɛ, Ala xa barakɛ sa na kanyi ma.» \p \v 30 Isiyaga to bara gɛ dubade a bɛ, Yaxuba naxa mini. A mu bu, Yaxuba taara Esayu fan naxa so kelife sube fende. \v 31 A fan naxa na sube yailan a fanyi ra alɔ a baba wama a xɔn ma ki naxɛ. A to fa a ra a baba xɔn, a naxa a fala a baba bɛ, «N baba, keli, i xa dɔxɔ, i sube don n naxan yailanxi i bɛ alako i xa duba n bɛ.» \v 32 A baba Isiyaga naxa a maxɔrin, «Nde na i tan na?» Esayu naxa a yaabi, «Esayu nan na n na, i xa di singe.» \v 33 Na fe naxa Isiyaga ifu a fanyi ra. A fate birin naxa sɛrɛn a ma. A naxa a fala a bɛ, «Kɔnɔ nde tan faxi sube yailanxi ra n bɛ, n naxan donxi yakɔsi beenun i tan xa so be yi ki? N bara duba na kanyi bɛ. A tan nan fama barakɛ sɔtɔde.» \p \v 34 Esayu to a baba xa masenyi mɛ, a bɔɲɛ naxa mini, a naxa sɔnxɔɛ gbegbe rate. A naxa a baba mayandi, «N baba, duba n fan bɛ.» \v 35 Isiyaga naxa a yaabi, «I xunya bara n madaxu. N bara gɛ dubade a tan nan bɛ.» \v 36 Esayu naxa a fala, «A xili yati na a xun ma, Yaxuba, ‹mixi mayanfɛ›. A sanmaya firin nan ya a n mayanfama. A bara n ma foriɲa tide tongo. Yakɔsi a bara n ma dubɛ fan sɔtɔ.» Esayu man naxa a maxɔrin, «Dubɛ yo mu na i yi ra sɔnɔn, i lan i xa naxan naba n tan bɛ?» \p \v 37 Isiyaga naxa a masen Esayu bɛ, «N bara a tan findi i xunyi ra, n man bara a ngaxakerenyi birin so a yi ra e xa lu a bun ma. N bara barakɛ gbegbe fi a ma, a nun wɛni fanyi. N ma di, n nɔma munse rabade i tan bɛ?» \v 38 Esayu naxa a fala a baba bɛ, «Dubɛ keren peti nan na i yi ra? N baba, duba n tan fan bɛ.» A naxa wa a xui itexi ra. \v 39 A baba Isiyaga naxa a yaabi, \q «A kolon, i mu fama bɔxi daxamui sɔtɔde, \q a nun xini naxan kelima koore ma. \q \v 40 I baloma i xa santidɛgɛma nan xun na. \q I fama walide i xunya xa nɔɛ nan bun ma, \q kɔnɔ yare i fama i yɛtɛ sɔtɔde. \q A na nɔɛ naxan sa i ma, \q i tondima nɛ a ra.» \p \v 41 Esayu nu a xunya Yaxuba rafenfe gere ra, a xa dubɛ sɔtɔfe xa fe ra e baba ra. Esayu naxa a fala a bɔɲɛ ma, «N baba xa ɲɔnfe na ba a ra tɛmui naxɛ, n Yaxuba faxama nɛ.» \v 42 Rebeka to bara a xa di singe Esayu xa natɛ tongoxi kolon, a naxa a xa di firin nde Yaxuba xili. A naxa a fala a bɛ, «I bara a to, i taara Esayu wama a gbeɲɔxɔfe i ma, a xa i faxa. \v 43 Yakɔsi n ma di, i tuli mati n na a fanyi ra. Keli be, i xa siga Xarani, n taara Laban xɔnyi. I xa sa lu naa. \v 44 I xa lu a xɔnyi yi saxanyi han beemanu i taara bɔɲɛ fama gorode tɛmui naxɛ. \v 45 I taara bɔɲɛ na goro i ma tɛmui naxan ma, a na nɛɛmu i raba fɔxi ra, na tɛmui n nan ɲunguma i xa fa. N mu wama ganfe wo firinyi birin na lɔxɔɛ keren.» \p \v 46 Rebeka naxa a fala Isiyaga bɛ, «N bɔɲɛ bara raɲaaxu n ma Xiti xa di ginɛe xa fe ra. Xa a sa li Yaxuba fan ginɛ tongo e ya ma yi bɔxi ma, na tɛmui tide yo mu na n tan ma fe ma sɔnɔn.» \c 28 \s Yaxuba sigafe Laban xɔnyi \p \v 1 Isiyaga naxa Yaxuba xili, a duba a bɛ. A naxa a yamari, «I naxa ginɛ dɔxɔ de naxan findi Kanaanka ra. \v 2 Keli, i xa siga Padan Arami, i nga baba Betuweli xɔnyi. Mɛnni i xa i nga taara Laban xa di ginɛ nde dɔxɔ. \q \v 3 Ala Sɛnbɛ Kanyi xa barakɛ sa i xa fe, \q a xa di gbegbe fi i ma, \q a xa i findi si gbegbe benba ra. \q \v 4 Ala xa barakɛ sa i xa fe, a nun i bɔnsɔɛ, \q alɔ a laayidixi Iburahima bɛ ki naxɛ, \q alako yi bɔxi xa findi i gbe ra, \q i saxanyi rabafe dɛnnaxɛ, \q Ala bɔxi naxan fi Iburahima ma.» \m \v 5 Na kui Isiyaga naxa Yaxuba xɛɛ Padan Arami bɔxi ma Betuweli Aramika xa di Laban xɔnyi. Laban findixi Rebeka taara nan na, Yaxuba nun Esayu nga. \p \v 6 Esayu naxa a kolon a baba bara duba Yaxuba bɛ, a xɛɛfe Padan Arami a xa mɛnni ginɛ dɔxɔ. A man naxa kolon sɔtɔ a ma, a baba bara Yaxuba yamari a naxa Kanaan ginɛ dɔxɔ, \v 7 Yaxuba fan bara a baba nun a nga xui ratinmɛ sigafe ra Padan Arami. \v 8 Na kui Esayu naxa a fahaamu Kanaan ginɛ mu rafan a baba Isiyaga ma. \v 9 Na na a ra a naxa siga Iburahima xa di Sumayila yire, a sa na xa di ginɛ Mahalata dɔxɔ, naxan findixi Nebayoti xunya ra. \p \v 10 Yaxuba naxa keli Beriseeba sigafe ra Xarani. \v 11 Kɔɛ to so a ra kira i, a naxa a sa yire nde, a gɛmɛ findi a xa xunsase ra. \v 12 Kɔɛ ra a naxa xiye sa, samɛ tixi bɔxi fari a xunyi sa dɔxɔxi koore ra. Ala xa malekɛe nu tefe samɛ kɔn na, e man nu goro. \v 13 Alatala nu tixi samɛ fuge ra. A naxa a masen Yaxuba bɛ, «N tan nan na i tanun Iburahima nun i baba Isiyaga Marigi Alatala ra. I saxi bɔxi naxan fari yi ki, n a fima nɛ i tan nun i bɔnsɔɛ ma. \v 14 I bɔnsɔɛ fama nɛ wuyade alɔ xube. Wo xa bɔxi fama nɛ gbode kelife sogetede ma a sa dɔxɔ sogegorode ra, keli kɔɔla ma sa dɔxɔ yirefanyi ra. N fama hɛɛri fide si birin ma i tan nun i bɔnsɔɛ saabui ra. \v 15 I siga dɛdɛ, won birin na a ra. N i kantama yire birin. N man i ragbilenma nɛ yi bɔxi ma. N mu i raboloma fefe ma. N nan n ma laayidi birin nakamalima nɛ i bɛ.» \p \v 16 Yaxuba to xunu, a naxa a fala, «Yakɔsi n bara a kolon Alatala na be, kɔnɔ singe n mu nu a kolonxi.» \v 17 A naxa gaaxu, a fa a fala, «Yire magaaxuxi nan na be ra. Be findixi Ala xa banxi naadɛ nan na, sigafe ra koore ma.» \v 18 Yaxuba to keli subaxɛ ma, a naxa na gɛmɛ tongo a xunyi nu saxi naxan ma. A naxa a rakeli, a a ti tɔnxuma ra, a naxa ture maso gɛmɛ xunyi ma. \v 19 A naxa na yire xili sa Beteli, «Ala xa banxi.» Beenun na xa raba, na yire xili nu falama nɛ Lusi. \v 20 Yaxuba naxa laayidi tongo Ala bɛ a falafe ra, «Xa Ala n kantama kira xɔn ma, a fa donse nun sose fi n ma, \v 21 n gbilen bɔɲɛsa kui n baba xɔnyi, na tɛmui n Alatala nan findima n Marigi Ala ra. \v 22 N bara yi gɛmɛ ti be tɔnxuma ra, yi yire xa findi Ala batude ra. Alatala, i harige naxan birin fima n ma, n farilɛ bama nɛ a ra, n na fi i ma.» \c 29 \s Yaxuba futi xirife \p \v 1 Na dangi xanbi Yaxuba naxa a xa biyaasi dɛ idɔxɔ. A to bɔxi li naxan na sogetede, \v 2 a naxa kɔlɔnyi nde to wula i. Yɛxɛɛ nun si gɔɔrɛ saxan nu malanxi na kɔlɔnyi fɛ ma, kɔnɔ gɛmɛ xungbe nan nu kɔlɔnyi dɛ makotoxi. \v 3 E nu darixi naxan na, xuruse birin na malan na yire, xuruse dɛmadonyie na kɔlɔnyi dɛrakote gɛmɛ maɲindigilinma, a ba naa. Xuruse na gɛ ye minde, xuruse dɛmadonyie man nu gɛmɛ ragbilenma kɔlɔnyi dɛ ra. \p \v 4 Yaxuba naxa xuruse dɛmadonyie maxɔrin, «N ngaxakerenyie, wo kelixi minden yi ki?» E naxa a yaabi, «Muxu kelixi Xarani nɛ.» \v 5 A naxa e maxɔrin, «Wo Laban kolon, Naxori xa di xɛmɛ?» E naxa a yaabi, «Iyo, muxu a kolon.» \v 6 A naxa e maxɔrin, «Tana mu na a ma?» E naxa a yaabi, «Sese mu a toxi. A xa di ginɛ Raxele nan fafe na ki e nun xurusee ra.» \p \v 7 A naxa a fala e bɛ, «Won na yanyi nɛ yi ki. Xurusee malan tɛmui mu yi ki. Wo ye fi xurusee ma mafuren, wo man xa gbilen e ra e dɛmadonde.» \v 8 E naxa a yaabi, «Muxu mu nɔma fefe yo rabade yi ki, fo xuruse birin na malan. Na tɛmui, muxu fa yi gɛmɛ ba kɔlɔnyi dɛ ra naxan a makotoxi, muxu ye fi xuruse birin ma.» \p \v 9 Yaxuba to nu na wɔyɛnfe e bɛ, Raxele fan naxa fa a baba xa xurusee ra, barima xuruse dɛmadonyi nan nu lanxi a fan ma. \v 10 Yaxuba to Raxele to fa ra, Yaxuba nga taara Laban xa di ginɛ, a nun a xa xurusee, a naxa a maso kɔlɔnyi ra. A naxa gɛmɛ ba kɔlɔnyi dɛ ra, a naxa ye fi Laban xa xuruse birin ma. \v 11 Yaxuba naxa Raxele xɛɛbu sunbui ra, a nu wa a xui itexi ra. \v 12 A naxa a fala Raxele bɛ, «I baba xunya xa di nan lanxi n ma, Rebeka xa di xɛmɛ.» \p Raxele to na mɛ, a naxa a gi rakɔɛ, a sa na tagi raba a baba bɛ. \v 13 Laban to bara a xunya ginɛma xa di Yaxuba xa fe mɛ, a naxa siga a sa a ralan. A naxa findigilin a ma, a a xanin banxi. Yaxuba naxa dɛntɛgɛ sa Laban bɛ. \v 14 Laban naxa a fala a bɛ, «Won birin wuli keren fasɛ keren.» Yaxuba naxa kike keren naba Laban xɔnyi. \p \v 15 Na lɔxɔɛ Laban naxa a fala Yaxuba bɛ, «N ma mamadi nan lanxi i ma, kɔnɔ sɛriyɛ yo mu a falaxi i xa wali n bɛ a fa lu n mu i sare fi. A fala n bɛ, a lanma n xa i sare fi naxan na.» \v 16 Na tɛmui di ginɛ firin nan nu na Laban yi ra. A xa di ginɛ singe xili nɛ Leya, a firin nde Raxele. \v 17 Leya ya nu xurun, kɔnɔ Raxele tan ginɛ tofanyi nan nu lanxi a ma. \v 18 Raxele nan nu rafan Yaxuba ma ki fanyi ra. A naxa a fala Laban bɛ, «N ɲɛ solofere nan walima i bɛ, alako i xa i xa di ginɛ firin nde Raxele fi n ma.» \v 19 Laban naxa a yaabi, «Beenun n xa n ma di fi mixi gbɛtɛ ma, n lan n xa a fi i tan nan ma. Lu n xɔnyi be.» \v 20 Yaxuba naxa ɲɛ solofere wali raba Laban yi ra Raxele xa fe ra. Kɔnɔ na ɲɛ solofere lu nɛ a bɛ alɔ xi solofere gbansan, barima Raxele nu rafanxi a ma ki fanyi ra. \p \v 21 Na ɲɛ solofere dangi xanbi, Yaxuba naxa a fala Laban bɛ, «N ma kɛrɛ tongoxi bara kamali. N ma ginɛ so n yi ra fa, n xa a findi n yɛtɛ ra.» \v 22 Laban naxa mɛnnika birin xili, e xa fa e dɛge, e xa ɲɛlɛxinyi xulunyi raba. \v 23 Nunmare ra, a naxa a xa di ginɛ singe Leya tongo, a naxa a xanin Yaxuba xɔn ma. Yaxuba naxa a findi a yɛtɛ ra. \v 24 Laban naxa Silipa so a xa di Leya yi ra, a xa findi a xa konyi ra. \v 25 Kuye to iba, Yaxuba naxa a to Leya na a ra. A naxa a fala Laban bɛ, «I munse rabaxi n na yi ki? N mu walixi i bɛ Raxele xa fe xa ra? I n yanfaxi munfe ra?» \v 26 Laban naxa a yaabi, «Muxu tan ma naamunyi mu tinma a ra di ginɛ firin nde xa dɔxɔ xɛmɛ taa, a singe mu xɛmɛ sɔtɔxi. \v 27 Yi lɔxɔxunyi raba sinden wo nun Leya. Xa i man ɲɛ solofere wali raba n bɛ, n nan n ma di ginɛ firin nde fan fima nɛ i ma, a findi i xa ginɛ ra.» \p \v 28 Yaxuba naxa na raba. E nun Leya to lɔxɔxunyi raba yire keren, Laban naxa Raxele fan fi a ma, \v 29 a Bila so Raxele yi ra a xa findi a xa konyi ra. \v 30 Yaxuba naxa Raxele findi a yɛtɛ ra, a a xanu dangife Leya ra. Na dangi xanbi a man naxa ɲɛ solofere wali raba Laban bɛ. \p \v 31 Alatala to bara a to Leya mu gɛxi rafande Yaxuba ma alɔ Raxele, a naxa Leya findi dibari ra, a Raxele findi dibaritare ra. \v 32 Leya naxa tɛɛgɛ, a di xɛmɛ bari. A naxa na di xili sa Ruben, a falafe ra, «Alatala bara n ma yaagi to. Yakɔsi n fa rafanma nɛ n ma xɛmɛ ma.» \v 33 A man naxa tɛɛgɛ di firin nde ma. A to na di bari, a naxa a fala, «Alatala fan yati a kolon, n mu rafan n ma xɛmɛ ma. Na nan a toxi a yi di firin nde fan fixi n ma.» A naxa na di xili sa Simeyɔn. \v 34 A man naxa tɛɛgɛ di saxan nde ma. A to a bari, a man naxa a fala, «Yi biyaasi, fo n xa rafan nɛ n ma xɛmɛ ma sɔnɔn, barima n bara di saxan sɔtɔ a bɛ.» Na nan a to, a naxa na di xili sa Lewi. \v 35 A naxa tɛɛgɛ di naani nde ma. A to na fan bari, a naxa a fala, «Yi biyaasi n Alatala tantuma nɛ.» A naxa na di xili sa Yuda. A xa di barife dan na di naani nan ma. \c 30 \s Yaxuba di sɔtɔfe \p \v 1 Raxele to bara a to, a mu fa di barife, a naxa a taara tɔɔnɛ. A naxa a fala Yaxuba bɛ, «Di fi n fan ma, xa na mu a ra n faxama nɛ.» \v 2 Yaxuba naxa xɔnɔ a xa wɔyɛnyi ma. A naxa a fala a bɛ, «I tan a maɲɔxunxi nɛ a Ala na n tan nan na? Ala na a niyaxi i mu di barife!» \v 3 Raxele naxa a yaabi, «N ma konyi ginɛ Bila tongo, alako a xa di bari n bɛ. A xa findi n ma saabui ra di barife ra.» \p \v 4 Raxele naxa a xa konyi ginɛ tongo, a a so a xa xɛmɛ Yaxuba yi ra. E to kafu, \v 5 Bila naxa tɛɛgɛ, a naxa di xɛmɛ bari Yaxuba bɛ. \v 6 Raxele naxa a fala, «Ala bara n ma kiiti sa. A bara n ma wɔyɛnyi mɛ. Na nan a toxi a di fixi n ma.» A naxa na di xili sa Dana. \p \v 7 Raxele xa konyi ginɛ Bila man naxa tɛɛgɛ. A naxa di xɛmɛ firin nde bari Yaxuba bɛ. \v 8 Raxele naxa a fala, «Ala bara n mali katɛ birin na alako n xa xun nakeli sɔtɔ n taara ginɛma xun ma.» A naxa a xa di xili sa Nafatali. \p \v 9 Leya to bara a kolon a mu di barima fa, a naxa a xa konyi ginɛ Silipa tongo, a naxa a so Yaxuba yi ra a xa findi a xa ginɛ ra. \v 10 Silipa naxa di xɛmɛ bari Yaxuba bɛ. \v 11 Leya naxa a fala, «Hɛɛri bara fa n ma.» A naxa na di xili sa Gadi. \p \v 12 Silipa naxa di firin nde sɔtɔ Yaxuba bɛ. \v 13 Leya naxa a fala, «N bara ɲɛlɛxin. Yakɔsi, ginɛ birin bara a kolon n bara hɛɛri gbegbe sɔtɔ.» A naxa a xili sa Aseri. \p \v 14 Mɛngi xaba tɛmui to bara a li, Ruben naxa siga xɛ ma. A naxa bogise nde li naa, naxan xili marafanyi bogise. A naxa fa a ra a nga xɔn. Na nan lan Raxele naxa a fala Leya bɛ, «N bara i maxandi, i xa i xa di xa marafanyi bogise ndee fi n ma.» \v 15 Leya naxa a yaabi, «I bara n ma xɛmɛ ba n yi ra. Na mu i wasaxi? I man waxi n ma di xa marafanyi bogise nan fan tongofe?» Raxele naxa a fala, «To kɔɛ ra, wo nun Yaxuba nan fama xide i xa di xa marafanyi bogise ɲɔxɔɛ ra.» \v 16 Yaxuba to so nunmare ra kelife xɛ ma, Leya naxa a ralan. A naxa a fala a bɛ, «I xima n tan nan xɔn ma to kɔɛ ra. N bara to kɔɛ sare fi n ma di xa marafanyi bogise ra.» A tan nun Yaxuba naxa kafu na kɔɛ ra. \p \v 17 Ala naxa Leya xa maxandi tongo, a naxa tɛɛgɛ. Na naxa findi a xa di suuli nde ra Yaxuba bɛ. \v 18 A naxa a fala, «Ala bara n sare fi n ma konyi ginɛ sofe ra n ma xɛmɛ yi.» A naxa a xa di xili sa Isakari. \v 19 Leya man naxa tɛɛgɛ di senni nde ma. A naxa na di bari Yaxuba bɛ. \v 20 Leya naxa a fala, «Ala bara n ki. Yi biyaasi n ma xɛmɛ n binyama nɛ, barima n bara di senni bari a bɛ.» A naxa na di xili sa Sabulon. \v 21 Na xanbi a man naxa di ginɛ bari. A naxa a xili sa Dina. \p \v 22 Na tɛmui Ala naxa a ɲɛngi rasiga Raxele xa fe xɔn. A naxa a xa kɔntɔfili mɛ, a a findi di bari ra. \v 23 Raxele naxa tɛɛgɛ, a naxa di bari. A naxa a fala, «Ala bara n namini n ma yaagi kui.» \v 24 A naxa na di xili sa Yusufu. Na xili yati nan findixi a xa maxandi ra, fa a falafe, «Alatala man xa di xɛmɛ gbɛtɛ fan fi n ma.» \s Yaxuba nun Laban fatanfe \p \v 25 Raxele to Yusufu bari, Yaxuba naxa a fala Laban bɛ, «A lu n xa gbilen n ma bɔxi ma. \v 26 A lu n xa n ma ginɛe xanin a nun n ma die, n walixi i bɛ naxee xa fe ra. I a kolon n wali naxan xasabi rabaxi i bɛ.» \v 27 Laban naxa a fala a bɛ, «Yandi, xa n nafan i ma, i xa diɲɛ, i xa lu be. N bara a kolon sematoe saabui ra, Alatala barakɛ saxi n ma i tan nan xa fe ra. \v 28 A fala n bɛ i wama wali sare naxan xɔn. N na fima nɛ i ma.» \p \v 29 Yaxuba naxa a fala a bɛ, «I tan yɛtɛ yati a kolon n walixi i bɛ ki naxɛ han i xa gɔɔrɛ bara findi a ra. Na saabui kelixi n tan nan ma. \v 30 Dondoronti nan nu na i yi ra beenu n xa fa, a gbegbe bara sa a xun ma. Alatala bara barakɛ sa i xa fe kabi n naxa so i xɔnyi. Yakɔsi, i mu a luma n xa wali nde raba n ma denbaya fan bɛ?» \p \v 31 Laban naxa a maxɔrin, «A lan n xa yeri fi i ma?» Yaxuba naxa a yaabi, «I naxa sese fi n ma. Xa i bara tin fe ra n naxan falaxi i bɛ i xa a raba, n fan bara tin n ɲɛngi safe ra i xa gɔɔrɛ xɔn ma. \v 32 N sigama to, n xa i xa xuruse birin mato. Yɛxɛɛ nun si makatunxi birin ti sɛɛti keren, a nun naxee birin nafɔɔrɔxi. N masundi findima nee nan na. \v 33 N ma tinxinyi fama makɛnɛnde i fama xuruse matode tɛmui naxɛ. Si naxee birin mu makatunxi nun yɛxɛɛ yɔrɛ birin naxee mu fɔɔrɔ, nee bara findi muɲɛ ra n mabiri.» \p \v 34 Laban naxa a fala, «N bara tin na ra. I naxan falaxi na ki, won bara lan na ma.» \v 35 Na lɔxɔɛ Laban naxa si xɛmɛe nun ginɛe mayegeti, sarinyi saxi naxee ma a nun naxee makatunxi. A man naxa yɛxɛɛ rafɔɔrɔxi mayegeti. A naxa na xuruse birin so a xa die yi ra. \v 36 Na xanbi a naxa nee xanin yire xi saxan ɲɛrɛ rabama dɛnnaxɛ kira xɔn e nun Yaxuba tagi. Yaxuba nu fa Laban xa xuruse dɔnxɔɛe dɛmadon. \p \v 37 Na tɛmui Yaxuba naxa wuri bili mɔɔli saxan salonyi xinde gira. A naxa e kobolee ba e ma yire nde alako sarinyi fiixɛ xa makɛnɛn. \v 38 A naxa e sa xurusee ye minde alako xuruse xa e yae ti e ra e ye minma tɛmui naxɛ. Xurusee na siga ye minde, xuruse xɛmɛe xa te xuruse ginɛe ma salonyie ya i. \v 39 Na nan a toxi, na xurusee naxa die bari, sarinyie nun katunyie na e ma. \v 40 Yaxuba naxa na xuruse yɔrɛe sa e xati ma, kɔnɔ booree ti Laban xa xurusee ya ra sarinyi na naxee ma, a nun naxee mafɔɔrɔxi. Na ki a gɔɔrɛ firin nan yailanxi. A mu tin a gbe xa lu Laban xa xurusee ya ma. \v 41 Xuruse sɛnbɛmae nu tema ginɛmae ma tɛmui naxɛ, Yaxuba naxa na salonyi mɔɔli sa xuruse ye minde alako e xa te ginɛe ma salonyie ya i. \v 42 Yaxuba mu nu na wali rabama xuruse xurie ra. Na nan a niyaxi xuruse xurie naxa findi Laban gbe ra, a sɛnbɛmae naxa findi Yaxuba gbe ra. \v 43 Na kui Yaxuba bara findi bannamixi belebele ra. Xurusee, konyie, ɲɔxɔmɛe, nun sofale gbegbe bara lu a yi ra. \c 31 \s Yaxuba sigafe Kanaan \p \v 1 Na tɛmui Yaxuba nu bara Laban xa di xɛmɛe xui mɛ e naxan falama, «Se naxan birin findixi won baba gbe ra, Yaxuba bara a birin tongo. Na nan a toxi a bara findi banna mixi ra.» \v 2 Yaxuba yati naxa a kolon, a mu rafan Laban ma sɔnɔn alɔ singe. \p \v 3 Alatala naxa a masen Yaxuba bɛ, «Gbilen i babae nun i baribooree xa bɔxi ma i kelixi dɛnnaxɛ. Won birin na a ra.» \v 4 Yaxuba naxa Raxele nun Leya xili. E nu na a xa xurusee dɛmadonfe. \v 5 A naxa a fala e bɛ, «N bara a kolon n mu rafan wo baba ma alɔ singe, kɔnɔ n baba Marigi Alatala bara hinnɛ n na. \v 6 Wo a kolon yati n bara wali wo baba bɛ n sɛnbɛ ra. \v 7 A bara n madaxu n wali sare masarafe dɔxɔ fu ra, kɔnɔ Ala mu tin a xa fe ɲaaxi raba n na. \v 8 Xa wo baba fa a fala, ‹Katunyi na xuruse naxee ma, nee nan findima Yaxuba gbe ra,› xuruse birin di barima naxee makatunxi. Xa wo baba fa a fala, ‹Sarinyi na xuruse naxee ma, nee nan findima Yaxuba gbe ra,› xuruse birin di barima sarinyi na naxee ma. \v 9 Ala bara wo baba xa xurusee ba a yi ra, a naxa e fi n tan ma.» \p \v 10 «Yi xurusee nu tema e boore ma tɛmui naxɛ, n bara a to xiye kui, xuruse xɛmɛ naxee texi xuruse ginɛe ma, sarinyi nun katunyi na e birin ma. \v 11 N ma xiye kui, Ala xa malekɛ naxa n xili, ‹Yaxuba›. N naxa a ratin, ‹N tan nan ya.› \v 12 A naxa a masen, ‹I ya rakeli, i xa a mato. Xuruse xɛmɛ naxee birin texi xuruse ginɛe ma, sarinyi nun katunyi na e ma, barima Laban naxan birin nabaxi i ra, n na toxi. \v 13 N tan nan na Ala ra naxan mini i ma Beteli, i gɛmɛ tixi tɔnxuma ra dɛnnaxɛ. Mɛnni i bara laayidi tongo n bɛ. Yakɔsi, keli yi bɔxi ma. I xa siga bɔxi ma i barixi dɛnnaxɛ.›» \p \v 14 Raxele nun Leya naxa Yaxuba yaabi, «Muxu baba mu kɛ yo luxi muxu tan bɛ. \v 15 Xɔɲɛ xa mu na muxu ra muxu baba xɔnyi? A bara muxu mati, a man bara muxu xa kɔbiri fan don. \v 16 Ala harige naxan birin baxi muxu baba yi ra, a gbilenma nɛ muxu ma a nun muxu xa die. Yakɔsi Ala fe naxan birin masenxi i bɛ, na birin naba.» \p \v 17 Yaxuba naxa a xa ginɛe nun a xa die baki ɲɔxɔmɛe fari. \v 18 A naxa a xa xuruse nun a harige birin xanin, a naxan sɔtɔ Padan Arami sigafe ra a baba Isiyaga xɔnyi Kanaan bɔxi ma. \v 19 Laban to siga a xa xurusee xabe maxabade e ma, Raxele nu bara a xa kuyee muɲa. \v 20 Yaxuba fan Laban Aramika mayanfa nɛ, barima a siga nɛ a mu ɲungui rabira a ma. \v 21 Yaxuba naxa a gi, a nun se naxan birin findi a gbe ra. A to dangi Efirati xure ra, a naxa siga Galadi geya mabiri. \p \v 22 A xi saxan lɔxɔɛ, mixi nde naxa a fala Laban bɛ a Yaxuba bara a gi. \v 23 Laban naxa a ngaxakerenyie tongo, e naxa mini Yaxuba fende xi solofere bun ma. E naxa a li Galadi geya biri ra. \v 24 Kɔnɔ kɔɛ ra, Ala naxa mini Laban Aramika ma xiye kui. A naxa a masen a bɛ, «I yɛtɛ ratanga fe mɔɔli birin falafe ra Yaxuba bɛ.» \p \v 25 Laban naxa Yaxuba li, a xa kiri banxi italaxi geya yire Galadi bɔxi ma. Laban nun a ngaxakerenyie fan naxa e gbe itala mɛnni nɛ. \v 26 Laban naxa a fala Yaxuba bɛ, «I munse rabaxi yi ki? Munfe ra i n mayanfaxi, i fa n ma die xanin alɔ geelimanie? \v 27 I gixi nɔxunyi kui munfe ra? I bara yanfanteya niya n na. I mu i ɲungui rabira n ma. Xa i n nakolon nu, n xulunyi nan tima i bɛ, n i ti kira ra ɲɛlɛxinyi kui boote nun kɔra xui ra. \v 28 Kɔnɔ i tan mu tinxi yati n xa n ma die nun n ma mamadie sunbu. Xaxili fanyi mu na ki. \v 29 N nɔma fe kobi rabade wo ra, kɔnɔ i baba Marigi Alatala bara a masen n bɛ to kɔɛ ra, ‹I yɛtɛ ratanga fe mɔɔli birin falafe ra Yaxuba bɛ.› \v 30 Kɔnɔ i to gbataxi sigafe ra i baba xɔnyi, i n ma alae tan xaninxi i xun ma munfe ra?» \p \v 31 Yaxuba naxa Laban yaabi, «N mu n ɲungu i ma, barima n gaaxu nɛ i fa i xa di ginɛe bafe n yi ra. \v 32 Kɔnɔ i na i xa alae to n ma mixi yo yi ra, n na kanyi faxama nɛ. I xa n ma kote birin mato won ngaxakerenyie ya xɔri. Naxan birin findixi i gbe ra, i xa a xanin.» Yaxuba mu nu a maɲɔxunma a Raxele nan a baba xa kuyee tongoxi. \p \v 33 Laban naxa Yaxuba xa kiri banxi kui mato. A man naxa Leya xɔnyi, Leya xa konyi xɔnyi, nun Raxele xa konyi xɔnyi mato, kɔnɔ a mu a gbe se yo to naa. A to mini e xɔnyi, a naxa so Raxele xa kiri banxi kui. \v 34 Raxele yati nan yi kuyee tongo. A nu bara e nɔxun dɔxɔse bun ma naxan sama ɲɔxɔmɛ fari, a fa dɔxɔ a fari. Laban naxa kiri banxi kui mato, kɔnɔ a mu a gbe se yo toxi naa. \v 35 Raxele naxa a fala a baba bɛ, «N baba i naxa xɔnɔ n ma de, i na to n mu kelixi n ti. N na kike wali nɛ.» Laban fenyi mɔɔli birin ti nɛ, kɔnɔ a mu kuyee to. \p \v 36 Yaxuba naxa xɔnɔ, a naxa wɔyɛn xɔnɛ fala Laban bɛ. A naxɛ, «N gbaloe mundun nabaxi, n sɛriyɛ mundun kanaxi naxan a niyama i xa mini n fende yi mɔɔli ra? \v 37 I bara n ma kote birin kui mato. I gbe see mundun toxi e kui? A masen n bɛ n ngaxakerenyie ya xɔri a nun i fan ngaxakerenyie ya xɔri alako e xa won makiiti. \v 38 N ɲɛ mɔxɔɲɛn nan nabaxi i xɔnyi, kɔnɔ i xa yɛxɛɛ nun si keren mu di barixi n yi ra a fa faxa. N man mu i xa xuruse kontonyi yo donxi. \v 39 N mu faxi xuruse ra i xɔn ma wulai subee naxan faxaxi. Xuruse naxee muɲaxi kɔɛ nun yanyi ra, n tan nan na kote birin tongoxi n yɛtɛ ra. I nu na birin maxɔrinma n tan nan ma. \v 40 Yanyi ra kuyefure naxa n tɔɔrɔ, kɔɛ ra xinbeli naxa n tɔɔrɔ, han n mu nu nɔma xide a fanyi ra. \v 41 N bara ɲɛ mɔxɔɲɛn naba i yi ra. N ɲɛ fu nun naani walixi nɛ alako n xa i xa di ginɛ firinyie dɔxɔ. N man naxa ɲɛ senni fan sa a fari i xa gɔɔrɛ kantafe ra. Kɔnɔ i bara n sare masara dɔxɔ fu. \v 42 Xa n tanun Iburahima Marigi Ala mu n mali nu, Ala naxan nu n baba Isiyaga rasɛrɛnma, n sigama n bɛlɛxɛ igeli nan na nu. Kɔnɔ Ala bara n ma marayaagi to, a bara n ma tɔɔrɛ kolon. Yi kɔɛ dangixi a bara n ma kiiti sa.» \p \v 43 Laban naxa Yaxuba yaabi, «I xa ginɛe nan lanxi n ma die ma, e xa die, won ma die nan e ra. Yi xurusee n gbe na e ra, i se naxan birin toxi yi ki, n tan nan gbe e ra. Kɔnɔ to xanbi, n nɔma munse rabade n ma die nun n ma mamadie bɛ? \v 44 Yakɔsi, won xa saata. Seede xa lu won tagi.» \p \v 45 Yaxuba naxa gɛmɛ tongo, a naxa a ti saatɛ tɔnxuma ra. \v 46 A naxa a fala a ngaxakerenyie bɛ e fan xa gɛmɛe matongo. E naxa e matongo, e e malan yire keren. E naxa e dɛge na gɛmɛ kotoxi sɛɛti ma. \v 47 Laban naxa na yire xili fala Yegara Sahaduta. Yi xili nan falaxi «koto seede» Arami xui ra. Yaxuba naxa na xili fala Galede. Yi xili nan falaxi «koto seede» Isirayila xui ra. \v 48 Laban naxa a fala, «Yi gɛmɛ kotoxi naxan yi ki, a findixi seede nan na i tan nun n tan tagi.» Na nan a toxi be xili falaxi Galede, «seede gɛmɛ kotoxi.» \v 49 Misipa xili fan saxi na yire nan xun. Na xili nan falaxi «ɲɛngi sa yire,» barima Laban a fala mɛnni nɛ, «Alatala xa a ɲɛngi sa won tan firinyi xa fe xɔn ma, hali won fatan xanbi. \v 50 Xa i n ma die tɔɔrɔ, xa na mu a ra i ginɛ gbɛtɛe dɔxɔ, i xa ratu a ma a Ala nan findixi seede ra won tagi, adamadi xa mu a ra.» \p \v 51 Na xanbi Laban naxa a fala Yaxuba bɛ, «I ya ti yi gɛmɛ kotoxi ra. Yi tɔnxuma gɛmɛ mato n naxan tixi won tagi. \v 52 Yi gɛmɛ kotoxi nun yi tɔnxuma gɛmɛ findixi seede nan na. N mu lan n xa dangi be ra i xa fe ɲaaxi ra n furi kui. I fan mu lan i xa dangi yi gɛmɛ kotoxi nun yi tɔnxuma gɛmɛ ra n ma fe ɲaaxi ra i furi kui. \v 53 Iburahima Marigi Ala nun Naxori Marigi Ala xa findi won tan firinyi makiitima ra.» Na tɛmui Yaxuba naxa a yɛtɛ rakali Ala ra, a baba Isiyaga gaaxuxi naxan ya ra. \v 54 Yaxuba naxa sɛrɛxɛ ba geya yire. A naxa a ngaxakerenyi birin xili e xa e dɛge. E to gɛ e dɛgede, e naxa xi mɛnni na kɔɛ ra. \s Yaxuba sigafe Esayu yire \p \v 55 Laban to keli subaxɛ ma, a naxa findigilin a xa die nun a xa mamadie ma. A naxa duba e bɛ. Na xanbi, Laban naxa gbilen a xɔnyi. \c 32 \p \v 1 Yaxuba to nu sigafe kira xɔn, Ala xa malekɛe naxa mini a ma. A to bara e to, a naxa a fala, «Ala xa yonkinde nan yi ki.» \v 2 A naxa yi yire xili sa Maxanayimi. \p \v 3 Yaxuba naxa xɛɛrae xɛɛ a taara Esayu xɔn ma Edon daaxa, Seyiri bɔxi ma. \v 4 A naxa a fala e bɛ, «Wo yi nan falama n marigi Esayu bɛ, ‹I xa konyi di Yaxuba naxɛ, N bara bu Laban xɔnyi han ya. \v 5 Ningee, sofalee, yɛxɛɛe, nun sie nan n yi ra. Konyi xɛmɛe nun konyi ginɛe fan nan n yi ra. N marigi, n xɛɛrae xɛɛxi nɛ i xɔn ma alako i xa diɲɛ n bɛ.›» \p \v 6 Na xɛɛrae to gbilen, e naxa a fala Yaxuba bɛ, «Muxu bara i taara Esayu to. A na fafe i yire, a nun gbangbalanyi mixi kɛmɛ naani.» \v 7 Na masenyi naxa Yaxuba bɔɲɛ ramini. Ɲama naxan nu a fɔxɔ ra, a naxa e itaxun dɔxɔ firin. A naxa yɛxɛɛe nun sie itaxun dɔxɔ firin, a nun ningee nun ɲɔxɔmɛe. \v 8 A naxa a fala, «Xa Esayu ɲama keren gere, ɲama boore xa nɔ a gide.» \p \v 9 Na xanbi Yaxuba naxa Ala maxandi, «N tanun Iburahima Marigi Ala, n baba Isiyaga Marigi Alatala, i a fala nɛ n bɛ, ‹Gbilen i xa bɔxi ma, i ngaxakerenyie yire. I na siga, n fe fanyi rabama nɛ i bɛ.› \v 10 Kɔnɔ yakɔsi n Marigi, n tan xurun yi fe sɔtɔfe ma i naxan nagirixi n ma. I bara i xui rasabati n tan bɛ i xa konyi. N ma yisuxuwuri gbansan nan nu suxuxi n yi ra n Yurudɛn igirima tɛmui naxɛ, kɔnɔ yakɔsi muxu nun ɲama firin nan gbilenfe. \v 11 N natanga n taara Esayu ma, barima n bara gaaxu a ya ra. N gaaxuxi nɛ a naxa fa n faxa, n tan nun dingɛe nun e xa die. \v 12 I bara a masen n bɛ, ‹N fe fanyi rabama nɛ i bɛ. N i bɔnsɔɛ rawuyama nɛ alɔ mɛyɛnyi naxan kɔnti mu nɔma kolonde baa dɛ ra.›» \p \v 13 Yaxuba naxa kɔɛ radangi na yire. A naxa sanbase fanyi mayegeti a harige birin ya ma a naxan fima a taara Esayu ma: \v 14 Si kɛmɛ firin, si kontonyi mɔxɔɲɛn, yɛxɛɛ kɛmɛ firin, yɛxɛɛ kontonyi mɔxɔɲɛn, \v 15 ɲɔxɔmɛ ginɛ tongo saxan, e xa die, ninge tongo naani, tuura fu, sofale ginɛ mɔxɔɲɛn, a nun sofale xɛmɛ fu. \v 16 A naxa yi xurusee itaxun, a nde so a xa konyie yi ra. A naxa a fala e bɛ, «Wo dangi yare. Wo xa naaninyi lu gɔɔrɛe tagi.» \p \v 17 A naxa a fala a xa konyi singe bɛ, «Wo nun n taara Esayu na naralan, a fama i maxɔrinde, ‹Wo nun nde a ra? I na sigafe minden? Nde gbe na yi xurusee ra naxee tixi i ya ra yi ki?› \v 18 I fama nɛ a yaabide, ‹N marigi Esayu, i xa konyi Yaxuba nan gbe na e ra. A i sanbaxi yee nan na. A fan na n xanbi ra.›» \v 19 A naxa na masenyi ti a firin nde fan bɛ, a nun a saxan nde, a nun mixi naxee birin biraxi xurusee fɔxɔ ra. «Wo nun Esayu na naralan tɛmui naxɛ, wo xa na masenyi ti a bɛ. \v 20 Wo xa a fala, ‹I xa konyi Yaxuba na fafe muxu xanbi ra.›» Na kui Yaxuba nu na a maɲɔxunfe, «Yakɔsi, n a bɔɲɛ magoroma yi sanbasee nan na. Na tɛmui, a na n to, tɛmunde a nɔma nɛ n nasɛnɛde.» \v 21 Yaxuba xa sanbasee naxa ti a ya ra, a tan naxa kɔɛ radangi yonkinde kui. \p \v 22 Kɔɛ kui, Yaxuba naxa keli. A naxa a xa ginɛ firinyie tongo, e xa konyi firinyie, a nun a xa di fu nun kerenyi. E naxa Yaboko igiri. \v 23 A naxa e ragiri Yaboko xure a nun se naxan birin na a yi ra. \v 24 A naxa lu mɛnni a keren. Na tɛmui, xɛmɛ nde naxa mini a ma, e naxa gere han kuye iba tɛmui. \v 25 Na xɛmɛ to bara a to a mu nɔma nɔla sɔtɔde Yaxuba ma e xa gere kui, a naxa a garin a tɔnxɔnyi ma. A tɔnxɔnyi naxa te a kui. \v 26 Xɛmɛ naxa a fala, «A lu n xa siga, ba kuye bara iba.» Yaxuba naxa a fala, «N mu i bɛɲinma, fo i duba n bɛ.» \v 27 Xɛmɛ naxa a maxɔrin, «I xili di?» A naxa a yaabi, «Yaxuba.» \v 28 Xɛmɛ naxa a fala, «I xili mu falama sɔnɔn Yaxuba. A fa falama nɛ kɔrɛ Isirayila, ba wo nun Ala nan gerexi, wo nun mixie fan bara gere. I tan bara nɔ e ra.» \v 29 Yaxuba naxa maxɔrinyi ti, «I xili di?» Xɛmɛ naxa a fala, «Munfe ra i n maxɔrinma n xili ma?» Na xanbi, a naxa duba Yaxuba bɛ. \p \v 30 Yaxuba naxa na yire xili Peniyeli, barima a naxɛ, «N Ala toxi nɛ n ya i, kɔnɔ n tan nan man ɲɛngife yi ki.» \v 31 Soge tema tɛmui naxɛ, Yaxuba nu bara dangi Peniyeli ra, a goroma a sɛɛti ma. \v 32 Na nan a toxi han yakɔsi Isirayilakae mu laare donma naxan na tɔnxɔnyi ma, barima Ala Yaxuba masɔtɔxi a tɔnxɔn laare nan ma. \c 33 \s Yaxuba nun Esayu xa lanyi \p \v 1 Yaxuba to Esayu to fa ra e nun xɛmɛ mixi kɛmɛ naani, a naxa a xa die itaxun Leya nun Raxele ma, a nun e xa konyi ginɛ firinyie. \v 2 A naxa konyi ginɛ firinyie ti yare, e nun e xa die. Nee xanbi ra, Leya fan naxa ti nun a xa die. Raxele nun Yusufu naxa lu dɔnxɔɛ ra. \v 3 Yaxuba tan naxa siga yare. A to makɔrɛ a taara ra, a naxa a igoro bɔxi ma sanya solofere. \v 4 Na nan lan Esayu naxa a gi a sa Yaxuba ralan. A naxa findigilin a ma, a fa a masunbu. E birin nu fa wa ra. \p \v 5 Esayu to bara ginɛe nun dimɛe to, a naxa maxɔrinyi ti, «Nde yee ra naxee biraxi i fɔxɔ ra yi ki?» Yaxuba naxa a yaabi, «Ala di naxee fixi i xa konyi di ma a xa marafanyi saabui ra.» \v 6 Na kui Leya nun Raxele xa konyi ginɛe naxa e maso Esayu ra, e nun e xa die, e fa e igoro bɔxi ma. \v 7 Leya nun a xa die fan naxa e maso, e naxa e igoro bɔxi ma. Na xanbi Yusufu nun Raxele naxa e maso Esayu ra, e igoro bɔxi ma. \p \v 8 Esayu naxa Yaxuba maxɔrin, «I munse rabama yi xuruse birin na, n naralanxi naxee ra yi ki?» Yaxuba naxa a yaabi, «N wama nɛ i tan naxan na n marigi ra, i xa n nafan.» \v 9 Esayu naxa a fala, «N xunya, harige gbegbe na n fan yi ra. I gbe ragata.» \v 10 Yaxuba naxa a yaabi, «Ade, n bara i maxandi. Xa i bara n nafan, n i sanbaxi se naxee birin na, i xa e rasuxu. Won tan firinyi xa maralanyi luxi nɛ n bɛ alɔ muxu nun Ala nan luxi yire keren. I bara n nasɛnɛ a fanyi ra. \v 11 N bara i maxandi, i xa yi sanbasee rasuxu, barima Ala bara n waxɔnfe birin naba n bɛ. N hayi mu na sese ma sɔnɔn.» Yaxuba naxa a maxɔrɔxɔ han Esayu naxa tin nee ra. \p \v 12 Esayu naxa a fala, «Won xɛɛ kira xɔn ma, n xa sa i mati.» \v 13 Yaxuba naxa a yaabi, «N marigi, a kolon dimɛe xa fe xɔrɔxɔ. Yɛxɛɛ ginɛe nun ninge ginɛe na xiɲɛ fife e xa die ma. Xa won gbata e ra lɔxɔɛ keren, nee birin fama nɛ faxade. \v 14 N marigi, i tan xa ti yare. N tan xa bira n ma xurusee fɔxɔ ra dɔyin. N xa siga n ma xurusee nun n ma die yaya ra, han muxu soma i xɔnyi tɛmui naxɛ Seyiri bɔxi ma.» \v 15 Esayu naxa a fala, «N xa n ma mixi ndee lu i yi ra be.» Yaxuba naxa a yaabi, «Munfe ra? N marigi, n tan wama naxan xɔn, n xa rafan i ma gbansan.» \v 16 Na kui Esayu naxa gbilen na lɔxɔɛ Seyiri. \v 17 Yaxuba tan naxa siga Sukɔti. Mɛnni a naxa banxi keren ti a yɛtɛ bɛ, a nun gɔɔrɛ a xa xurusee luma dɛnnaxɛ. Na nan a toxi na yire xili falama Sukɔti, na nan falaxi na ki «banxi xunxuri.» \p \v 18 Yaxuba to so hɛɛri Sikemi taa kui Kanaan bɔxi ma kelife Padan Arami, a naxa a xa kiri banxi itala taa fari ma. \v 19 A xa kiri banxi nu tixi dɛnnaxɛ, a naxa na bɔxi sara Hamori xa die ma kɔbiri kole kɛmɛ ra. Hamori nan findi Sikemi Baba ra, naxan singe sabati na bɔxi ma. \v 20 A naxa sɛrɛxɛbade yailan mɛnni, a na yire xili «Isirayila Marigi Ala sɛnbɛ gbo.» \c 34 \s Dina xa marayaagi \p \v 1 Yaxuba xa di ginɛ Dina, Leya naxan barixi a bɛ, na naxa siga Sikemi taa kui ginɛe xɛɛbude. \v 2 Mangɛ Hamori Hiwika xa di Sikemi to Dina to, a naxa a madutun, a naxa a futi kana. \v 3 Na kui Yaxuba xa di ginɛ Dina xa xanunteya naxa lu Sikemi fate. Sikemi naxa wɔyɛn Dina bɛ marafanyi kui. \v 4 Na tɛmui Sikemi naxa a fala a baba Hamori bɛ, «Yi tɛmɛdi maxandi n bɛ alako n xa a dɔxɔ.» \v 5 Yaxuba a mɛ tɛmui naxɛ Sikemi bara a xa di ginɛ Dina futi kana, a xa di xɛmɛe nu na xɛ ma xurusee fɔxɔ ra. A mu sese fala han nee so tɛmui. \p \v 6 Sikemi baba Hamori naxa siga Yaxuba xɔnyi a xa sa wɔyɛn a bɛ. \v 7 Yaxuba xa die to a mɛ naxan dangixi, e naxa keli xɛ ma keren na, e gbilen banxi. E bɔɲɛ naxa te ki fanyi ra barima Sikemi fe mayaagixi nan nabaxi Isirayila bɔxi ma, a fe niya Yaxuba xa di ginɛ ra naxan mu lanma a xa raba. \p \v 8 Hamori naxa a fala e bɛ, «Wo xa di ginɛ bara rafan n ma di Sikemi ma. N bara wo maxandi, wo xa a fi a ma, a xa findi a xa ginɛ ra. \v 9 Won xa lu fe keren, wo wo xa di ginɛe fi muxu ma alako muxu xa e dɔxɔ. Na tɛmui wo fan nɔma muxu gbee dɔxɔde. \v 10 Wo xa sabati yi bɔxi ma muxu sɛɛti ma. Be xa findi wo xɔnyi ra, wo xa yulɛya raba, wo xa harige sɔtɔ.» \p \v 11 Sikemi naxa a fala Dina baba nun a taarae bɛ, «Wo xa hinnɛ n na. Wo wama se naxan yo xɔn, n a fima wo ma. \v 12 Wo nɔma fe belebele maxɔrinde n ma naxan findima kote dɔxɔse ra, sa se gbegbe fan fari. Wo na se naxan birin maxɔrin n ma, n nɔma a birin fide wo ma alako n xa yi sungbutunyi dɔxɔ.» \p \v 13 Yaxuba xa die naxa wɔyɛn furuxi fala Sikemi nun a baba Hamori bɛ, barima Sikemi nu bara e xunya Dina rayaagi. \v 14 E naxa a fala e bɛ, «Muxu mu nɔma muxu xunya ginɛma fide mixi ma naxan mu sunnaxi. A findima yaagi nan na muxu bɛ. \v 15 Muxu mu nɔma wo waxɔnfe rabade, fo wo xa lu alɔ muxu tan. Mixi naxan birin na wo xɔnyi, e lan nɛ e xa sunna alɔ muxu tan. \v 16 Na tɛmui muxu nɔma muxu xa di ginɛe fide wo ma, wo xa e dɔxɔ. Muxu fan wo gbee dɔxɔ. Muxu luma wo sɛɛti ma na tɛmui. Won birin findi ɲama keren na. \v 17 Kɔnɔ xa wo mu fa sa tin wo sunnade, muxu muxu xunya ginɛma rasuxuma nɛ, muxu keli be.» \p \v 18 Hamori nun a xa di Sikemi naxa tin e xa masenyi ra. \v 19 Na sɛgɛtala mu bu na fe rabafe ra, barima Yaxuba xa di ginɛ bara rafan a ma. A tan nan nu wurugente ra a ngaxakerenyie tagi. \p \v 20 Hamori nun Sikemi naxa siga e xa malan yire taa sode dɛ ra. E naxa a masen e xa ɲama bɛ, \v 21 «Yi mixie won ma fe fanyi na e bɛ. E xa lu yi bɔxi ma, e xa yulɛya raba, barima won ma bɔxi gbo. Won nɔma e xa di ginɛe dɔxɔde, won fan won ma di ginɛe fima e ma. \v 22 Xa yi mixie sabatima be, won xa findi ɲama keren na, fo won xa yi nan naba. Xɛmɛ naxan birin na won xɔnyi be, e birin lan nɛ e xa sunna alɔ e tan. \v 23 Xa won bara tin e xa masenyi ra, na tɛmui e sabatima won xɔnyi. E xa xurusee nun e sɔtɔse birin findi won birin gbe ra.» \v 24 Mixi naxan birin nu na taa sode dɛ ra na lɔxɔɛ, e birin naxa tin Hamori nun a xa di Sikemi xa masenyi ra. Xɛmɛ naxan birin nu na taa kui, e birin naxa e sunna. \p \v 25 E xa sunnɛ xi saxan lɔxɔɛ, yi xɛmɛe sunnade to nu na e xɔnɔfe, Yaxuba xa di xɛmɛ firinyie Simeyɔn nun Lewi, Dina taara xɛmɛmae naxa e xa santidɛgɛmae tongo, e so taa kui, e xɛmɛ birin faxa santidɛgɛma ra tɛrɛnna ra. \v 26 E naxa Hamori nun a xa di Sikemi fan faxa. E naxa Dina tongo Sikemi xɔnyi, e naxa fa a ra. \v 27 Yaxuba xa di booree naxa se birin tongo naxee findi na mixi faxaxie gbe ra, barima e nu bara e xunya ginɛma futi kana. \v 28 E naxa e xa yɛxɛɛe tongo a nun e xa sie, e xa ningee nun e xa sofalee, naxee nu na taa kui a nun daaxa. \v 29 Se naxan birin nu na, e naxa a birin xanin. E naxa dimɛe nun ginɛe xanin. Banxi naxan birin nu na, e naxa a birin kana. \p \v 30 Yaxuba naxa a fala Simeyɔn nun Lewi bɛ, «Wo bara kɔntɔfili ti n ma n lufe ra xɔnnanteya dɔxɔɛ kui Kanaankae nun Peresikae tagi. Xɛmɛ gbegbe mu na n yi ra. E fama nɛ lande n xun ma, e n bɔnbɔ, e n xabilɛ birin halaki.» \v 31 E naxa a yaabi, «A nu lanma yi mixi xa muxu xunya findi langoe ra?» \c 35 \s Yaxuba sigafe Beteli \s Raxele nun Isiyaga xa faxɛ \p \v 1 Ala naxa a masen Yaxuba bɛ, «Keli, i siga Beteli. I xa sɛrɛxɛbade yailan n bɛ mɛnni, n nan n yɛtɛ masen i bɛ dɛnnaxɛ, i nu i gima waxati naxɛ i taara Esayu ma.» \v 2 Yaxuba naxa a fala a xa denbaya bɛ a nun a fɔxirabirɛe, «Wo gbilen kuye fe fɔxɔ ra, wo xa wo yɛtɛ sɛniyɛn, wo xa wo xa sosee fan masara. \v 3 Wo wo yailan, won xa siga Beteli. N xa sɛrɛxɛbade yailan Ala bɛ, naxan a yɛtɛ masen n bɛ n nu na kɔntɔfili kui tɛmui naxɛ. A naxa a ɲɛngi sa n ma fe xɔn n siga dɛnnaxɛ birin.» \p \v 4 Na tɛmui e naxa e xa kuye birin so Yaxuba yi ra a nun e xa tulirasoe. Yaxuba naxa e birin biri wuri belebele bun ma naxan na Sikemi sɛɛti ma. \v 5 Yaxuba nun a xa die to bara e xa yonkinde ba, Ala naxa gaaxui lu taa mixi birin bɔɲɛ ma, mixi yo mu suusa birade e fɔxɔ ra. \p \v 6 Yaxuba nun a fɔxirabirɛe naxa siga Lusi, Beteli nan na ki, Kanaan bɔxi ma. \v 7 A naxa sɛrɛxɛbade yailan mɛnni. A naxa na yire xili fala «Beteli Marigi Ala,» barima Ala a yɛtɛ masen a bɛ mɛnni nɛ a nu a gife a taara ma tɛmui naxɛ. \v 8 Rebeka xa di masuxui Debora naxa faxa. E naxa a ragata Beteli mabiri wuri belebele na dɛnnaxɛ. Na wuri belebele xili nɛ «wa tide.» \p \v 9 Ala man naxa mini Yaxuba ma, a to gbilen kelife Padan Arami. A naxa barakɛ sa a xa fe. \v 10 Ala naxa a fala a bɛ, \q «I xili falafe nɛ Yaxuba, \q kɔnɔ a mu falama na ki sɔnɔn. \q To xanbi i xili fa falama nɛ Isirayila.» \q Ala naxa a xili sa Isirayila. \p \v 11 A man naxa a masen a bɛ, \q «N tan nan na Ala ra Sɛnbɛ Kanyi. \q N di gbegbe fima nɛ i ma, \q alako i xa findi si nde benba ra. \q I man findima nɛ si gbegbe benba ra. \q Mangɛe fama nɛ minide i bɔnsɔɛ ya ma. \q \v 12 N bɔxi naxan fi Iburahima nun Isiyaga ma, \q n bara a fi i fan ma, \q a nun i bɔnsɔɛ ma naxan fama i xanbi ra.» \p \v 13 Na nan lan, Ala naxa keli yire, a wɔyɛn Yaxuba bɛ dɛnnaxɛ. \v 14 Yaxuba naxa gɛmɛ tɔnxuma ti naa, a naxa ture nun wɛni ifili a ma sɛrɛxɛ ra, alako a xa findi gɛmɛ magaaxuxi ra. \v 15 A naxa yi yire xili fala Beteli, Ala wɔyɛn a bɛ dɛnnaxɛ. \p \v 16 Yaxuba nun a xa denbaya to keli Beteli, beenu e xa makɔrɛ Efarata ra, Raxele naxa di sɔtɔ. Na di barife naxa findi a bɛ fe xɔrɔxɔɛ ra. \v 17 Raxele nu na di barima tɛmui naxɛ xɔnɛ kui, di rasuxui naxa a fala a bɛ, «Hali i mu gaaxu, yi biyaasi i man xɛmɛ nan barixi.» \p \v 18 Raxele nu bara lu alɔ mixi faxaxi. A nu a nii magagama tɛmui naxɛ, a naxa a xa di xili sa Ben Oni, «nimisa di.» Kɔnɔ a baba tan naxa a xili sa Bunyamin, «di barakaxi.» \v 19 Raxele to faxa, e naxa a ragata Efarata kira dɛ. Na yire xili falama nɛ yakɔsi Bɛtɛlɛɛmu. \v 20 Yaxuba naxa gɛmɛ sa gaburi fari tɔnxuma ra, na na mɛnni han to. \p \v 21 Isirayila naxa siga a sa yonkin Migidali Ederi xanbi ra. \v 22 Isirayila nu na mɛnni tɛmui naxɛ, Ruben naxa a baba xa ginɛ Bila kolon ginɛ ra. Isirayila naxa kolon sɔtɔ na ma. \p Isirayila di xɛmɛ fu nun firin nan sɔtɔ. \v 23 Leya naxa Ruben bari di singe, na xanbi ra Simeyɔn, Lewi, Yuda, Isakari, nun Sabulon. \v 24 Raxele naxa Yusufu nun Bunyamin bari. \v 25 Raxele xa konyi Bila naxa Nafatali nun Dana bari. \v 26 Leya xa konyi Silipa naxa Gadi nun Aseri bari. Nee birin findixi Yaxuba xa die nan na, a naxee sɔtɔ Padan Arami. \p \v 27 Yaxuba naxa siga a baba Isiyaga xɔnyi Mamire, Kiriyati Araba mabiri. Mɛnni fa xili nɛ kɔrɛ Hebiron. Iburahima nun Isiyaga sabati nɛ naa. \v 28 Isiyaga xa simaya nu bara siga ɲɛ kɛmɛ ɲɛ tongo solomasaxan. \v 29 A to gɛ simaya xɔnkuye sɔtɔde, a naxa faxa, a a benbae masagata aligiyama. A xa di Esayu nun Yaxuba naxa a ragata. \c 36 \s Esayu bɔnsɔɛ \p \v 1 Esayu, naxan man xili falama Edon, a xa taruxui nan ya. \q \v 2 Esayu Kanaan ginɛe dɔxɔ nɛ: \q Ada, naxan findixi Elon Xitika xa di ra, \q nun Oholibama, naxan findixi Ana xa di ra, \q Sibeyon Hiwika xa mamadi. \q \v 3 A naxa Sumayila xa di ginɛ Basamati fan dɔxɔ, \q Nebayoti xunya ginɛma. \q \v 4 Elifasi findi Ada xa di nan na. \q Reyuweli findi Basamati xa di nan na. \q \v 5 Oholibama naxa di xɛmɛ saxan bari a bɛ: \q Yeyusi, Yalami, nun Kora. \q Nee birin findi Esayu xa die nan na \q naxee barixi Kanaan bɔxi ma. \p \v 6 Esayu naxa a xa ginɛe xanin a xun ma, a xa di ginɛe, a xa di xɛmɛe, a xa konyie, a xa xurusee, nun a harige naxan birin sɔtɔ Kanaan bɔxi ma. A naxa a birin xanin bɔxi gbɛtɛ ma, dɛnnaxɛ makuya a xunya Yaxuba yire ra, \v 7 barima e harige nu bara gbo, e mu nu nɔma lude e boore sɛɛti ma. E nu na dɛnnaxɛ, e xa xuruse birin mu nu nɔma ɲooge sɔtɔde. \v 8 Na nan a to Esayu, naxan findi Edon na, a naxa siga a sa sabati Seyiri geya bɔxi ma. \p \v 9 Esayu naxan findi Edon bɔnsɔɛ baba ra, na nu sabatixi geyae nan ma Seyiri bɔxi ma, a xa taruxui nan ya. \q \v 10 Esayu xa die nan ya: \q Elifasi, Ada naxan barixi Esayu bɛ, \q Reyuweli, Basamati naxan barixi Esayu bɛ. \q \v 11 Elifasi xa die nan ya: \q Teman, Omaru, Sefo, Gatami, nun Kenasi. \q \v 12 Timina, Elifasi xa konyi ginɛ, \q a Amalɛki bari nɛ Elifasi bɛ. \q Esayu nun a xa ginɛ Ada xa mamadie nan na ki. \q \v 13 Reyuweli xa die nan ya: \q Naxati, Sera, Sama, nun Misa. \q Esayu nun a xa ginɛ Basamati xa mamadie nan na ki. \q \v 14 Esayu xa die nan ya Oholibama naxan barixi a bɛ: \q Yeyusi, Yalami, nun Kora. \q Oholibama findixi Ana xa di ginɛ nan na. \q Ana findixi Sibeyon xa di ginɛ nan na. \b \q \v 15 Mangɛ naxee keli Esayu bɔnsɔɛ nee nan ya: \q Esayu xa di singe Elifasi xa die nan ya: \q Mangɛe Teman, Omaru, Sefo, Kenasi, \q \v 16 Kora, Gatami, nun Amalɛki. \q Mangɛe nan na ki naxee fatanxi Elifasi Edonka ra. \q Ada xa mamadie nan e ra. \q \v 17 Esayu xa di Reyuweli xa die nan ya: \q Mangɛe Naxati, Sera, Sama, nun Misa. \q Mangɛe nan na ki naxee fatanxi Reyuweli Edonka ra. \q Basamati xa mamadie nan e ra. \q \v 18 Esayu xa ginɛ Oholibama xa die nan ya: \q Mangɛe Yeyusi, Yalami, nun Kora. \q Mangɛe nan na ki naxee fatanxi Esayu xa ginɛ Oholibama ra. \q Oholibama nan findixi Ana xa di ra. \q \v 19 Esayu, naxan man xili falama Edon, \q a xa die nan na ki, \q a nun mangɛ naxee fatanxi Esayu bɔnsɔɛ ra. \b \q \v 20 Seyiri Xorika xa die nan ya, \q naxee nu na yi bɔxi ma: \q Lotan, Sobali, Sibeyon, Ana, \q \v 21 Dison, Eseri, nun Disan. \q Xori mangɛe nan na ki \q naxee fatanxi Seyiri bɔnsɔɛ ra Edon bɔxi ma. \q \v 22 Lotan xa di xɛmɛe nan ya: \q Xori nun Hemami \q Timina findixi Lotan xunya ginɛma nan na. \q \v 23 Sobali xa di xɛmɛe nan ya: \q Aliban, Manaxati, Ebali, Sefo, nun Onan. \q \v 24 Sibeyon xa di xɛmɛe nan ya: \q Aya nun Ana, \q naxan dulonyi furaxie toxi gbengberen yire, \q a to nu Sibeyon xa sofalee dɛmadonfe. \q \v 25 Ana xa die nan ya: \q Dison nun Oholibama, \q Ana xa di ginɛ. \q \v 26 Dison xa di xɛmɛe nan ya: \q Hendan, Eseban, Yitiran, nun Keran. \q \v 27 Eseri xa di xɛmɛe nan ya: \q Bilihan, Saban, nun Akan. \q \v 28 Disan xa di xɛmɛe nan ya: \q Usi nun Aran. \q \v 29 Xori mangɛe nan ya: \q Lotan, Sobali, Sibeyon, Ana, \q \v 30 Dison, Eseri, Disan. \q Xori mangɛe nan na ki Seyiri bɔxi ma. \b \q \v 31 Edon mangɛe nan ya, \q naxee nu na beenu mangɛ ndee xa lu Isirayila: \q \v 32 Beyori xa di Bela naxa findi Edon mangɛ ra. \q A xa taa xili nu fala nɛ Dinhaba. \q \v 33 Bela to faxa, Sera xa di Yobabo naxan keli Bosara, \q na naxa findi mangɛ ra. \q \v 34 Yobabo to faxa, Xusama naxan keli Teman bɔxi ma, \q na naxa findi mangɛ ra. \q \v 35 Xusama to faxa, Bedada xa di Hadada, \q naxan bara nɔ Madiyan na Mowaba bɔxi ma, \q na naxa findi mangɛ ra. \q A xa taa xili nu fala nɛ Abiti. \q \v 36 Hadada to faxa, Samala Masareka naxa findi mangɛ ra. \q \v 37 Samala to faxa, Sawulu Rehobotika, naxan nu na xure dɛ ra, \q na naxa findi mangɛ ra. \q \v 38 Sawulu to faxa, Akibori xa di Bali Hanan, \q na naxa findi mangɛ ra. \q \v 39 Akibori xa di Bali Hanan to faxa, \q Hadara naxa findi mangɛ ra. \q A xa taa xili nu fala nɛ Pawu. \q A xa ginɛ xili nu fala nɛ Mehetabeli, \q Matirɛdi xa di ginɛ, Mesahabi xa mamadi. \q \v 40 Mangɛe nan ya naxee kelixi Esayu bɔnsɔɛ ma: \q Timina, Aliba, Yeteti, \q \v 41 Oholibama, Ela, Pinon, \q \v 42 Kenasi, Teman, Mibisari, \q \v 43 Magadiyɛli, nun Irami. \p Edon mangɛe nu mangɛya raɲɛrɛma e xa bɔxie nan ma. Esayu xa taruxui nan na ki naxan findixi Edonkae benba ra. \c 37 \s Yusufu xa xiye singee \p \v 1 Yaxuba sabati nɛ Kanaan bɔxi ma, a baba nu na dɛnnaxɛ. \v 2 Yaxuba bɔnsɔɛ xa taruxui nan ya. Yusufu, naxan xa simaya nu bara ɲɛ fu nun solofere li, a nu xurusee nan kantama a nun a taarae, nun a baba xa ginɛe Bila nun Silipa xa die. Yusufu nu a taarae xa fe ɲaaxie dɛntɛgɛ sama a baba bɛ. \v 3 Yusufu nan nu rafan Isirayila ma dangi a xa di birin na, barima a tan bari a xa xɛmɛforiɲa nan kui. Na kui a naxa donma kuye tofanyi fi a ma. \v 4 Yusufu taarae naxa a kolon e xunya nan nafan e baba ma dangi e birin na. E naxa a raɲaaxu fɔlɔ, e mu nu wɔyɛn fanyi falama a bɛ kɔrɛ. \p \v 5 Na tɛmui Yusufu naxa xiye nde sa. A to na iba a taarae bɛ, e naxa a raɲaaxu dangife a singe ra. \v 6 A naxa a fala e bɛ, «Wo tuli mati n ma xiye ra, n naxan saxi. \v 7 Won birin nu na xɛ nan ma mɛngi raxiride. Na nan lan, n ma mɛngi xiri naxa keli, a ti. Mɛngi xiri naxee nu suxuxi wo tan yi ra, e naxa n gbe xiri rabilin, e birin fa e kuntin n ma xiri bun.» \v 8 A taarae naxa a maxɔrin, «Pe, i wama findife muxu xa mangɛ nan na, alako i xa nu muxu yamari?» E naxa a raɲaaxu dangife a singe ra a xa xiye nun a xa masenyi xa fe ra. \p \v 9 Yusufu to xiye gbɛtɛ sa, a naxa na fan iba a taarae bɛ. A naxa a fala e bɛ, «N man bara xiye sa. Soge, kike, nun tunbui fu nun keren nu na n bun ma.» \v 10 A naxa na xiye tagi raba a baba nun a taarae bɛ. A baba naxa xaaɲɛ a ma, a fa a fala a bɛ, «I xiye naxan saxi yi ki, a findixi xiye mɔɔli mundun na? I waxi nɛ i nga, i taarae, nun n tan, muxu xa fa muxu igorode bɔxi ma i bɛ?» \v 11 A taarae naxa bira a tɔɔnɛ fe fɔxɔ ra, kɔnɔ a baba naxa a ɲɛngi sa a xiye xɔn ma. \p \v 12 Yusufu taarae naxa siga Sikemi e baba xa xurusee dɛmadonde. \v 13 Isirayila naxa a fala Yusufu bɛ, «I taarae bara siga xurusee dɛmadonde Sikemi. N naxan nabama, n xa i xɛɛ e xɔn ma.» Yusufu naxa a yaabi, «Awa.» \v 14 Isirayila naxa a masen a bɛ, «Siga mafuren i xa sa a mato xa i taarae mu furaxi, xa se mu xurusee fan toxi alako i xa fa na dɛntɛgɛ sa n bɛ.» A naxa a xɛɛ keli Hebiron lanbanyi sigafe ra Sikemi. \p \v 15 Xɛmɛ nde naxa Yusufu to Sikemi bɔxi ma, a na ɲɛrɛfe wula i. Na xɛmɛ naxa a maxɔrin, «I munse fenfe?» \v 16 A naxa a yaabi, «N na n taarae nan fenfe. Yandi, a fala n bɛ e na xurusee dɛmadonfe dɛnnaxɛ.» \v 17 Na xɛmɛ naxa a fala a bɛ, «E mu na be. N bara e xui mɛ a fala ra e xa siga Dotan.» Na kui Yusufu naxa bira a taarae fɔxɔ ra han a sa e li Dotan. \p \v 18 E to sa a to yire makuye, e naxa lan a ma e xa a faxa. \v 19 E nu fa a fala ra e boore bɛ, «Yi xiye sa mangɛ nan na fafe yi ki. \v 20 Wo fa be, won xa a faxa, won xa a ragoro kɔlɔnyi nde kui. Won nɔma a falade sube xaaɲɛ nde bara a ibɔɔ. Na tɛmui won fama a kolonde a xa xiye findima a bɛ fe naxan na.» \p \v 21 Ruben to na mɛ, a naxa a ba e yi ra yi masenyi ra, «Won naxa a faxa de. \v 22 A mu lanma wo xa a wuli ramini. Wo xa a ragoro yi kɔlɔnyi kui naxan na yi gbengberen yire. Mixi yo naxa a bɛlɛxɛ din a ra.» A nu wama a bafe nɛ e yi ra alako a xa nɔ a ragbilende a baba xɔn. \p \v 23 Yusufu to a taarae yire li, e naxa a xa donma kuye tofanyi rate a ma. \v 24 E naxa Yusufu ragoro kɔlɔnyi nde kui, ye mu nu na naxan kui. \p \v 25 Na dangi xanbi, e nu na e dɛgefe tɛmui naxɛ, e naxa Sumayila di ndee to fa ra kelife Galede. E nu na surayi, seri, nun labundɛ xaninfe Misira bɔxi ma ɲɔxɔmɛe fari. \v 26 Yuda naxa a masen a xunyae bɛ, «Won na won xunya faxa gundo kui, na munse fanma won tan ma? \v 27 Wo fa, won xa a mati Sumayila bɔnsɔɛ mixie ma. Won naxa a faxa, barima won xunya na a ra. Won wuli keren fasɛ keren.» A xunyae birin naxa tin a xa masenyi ra. \p \v 28 Na Madiyan yulɛe to e yire li, Yusufu taarae naxa a rate kɔlɔnyi kui, e fa a mati nee ma kɔbiri kole mɔxɔɲɛn na. Na yulɛ naxee fatanxi Sumayila bɔnsɔɛ ra, nee naxa Yusufu xanin Misira bɔxi ma. \p \v 29 Na dangi xanbi Ruben naxa gbilen kɔlɔnyi yire Yusufu fɔxɔ ra, kɔnɔ a mu a li naa. A naxa a xa donma birin ibɔɔ a ma sunnunyi kui. \v 30 A naxa gbilen a xunyae yire, a a fala e bɛ, «Yusufu mu na yire won na lu dɛnnaxɛ, n fa munse rabama kɔrɛ?» \v 31 E naxa si keren faxa, e fa Yusufu xa donma kuye tofanyi maturuxun na sube wuli. \v 32 Na xanbi, e naxa na donma kuye tofanyi xanin e baba xɔn ma. E naxa a fala a bɛ, «Muxu bara yi to. Yi donma mato ba xa i xa di nan gbe a ra.» \v 33 Yaxuba naxa na donma kolon, a fa a fala, «N ma di xa donma na a ra! Wula sube xaaɲɛ nde bara n ma di Yusufu faxa! A bara a ibɔɔ!» \v 34 Yaxuba naxa a xa donma ibɔɔ a ma sunnunyi kui. A naxa sunnun dugi ragoro a ma, a a xa di ɲɔn fe raba xi wuyaxi. \v 35 A xa di xɛmɛe nun a xa di ginɛe naxa fe birin naba a bɛ alako sunnunyi xa ba a ma, kɔnɔ Yaxuba mu dundu. A naxa a fala, «N nan n ma di xa sunnunyi xaninma han n sa a lima tɛmui naxɛ aligiyama.» Yaxuba naxa wa a xa di bɛ. \p \v 36 Madiyankae to Misira li, e naxa Yusufu mati Potifari ma, naxan findixi Misira mangɛ kantamixie xunyi ra. \c 38 \s Yuda nun Tamari \p \v 1 Na tɛmui, Yuda naxa keli a ngaxakerenyie xun ma, a siga Adulamaka nde xɔnyi naxan xili Hira. \v 2 Mɛnni Yuda naxa Suwa Kanaanka xa di ginɛ to. A naxa a findi a xa ginɛ ra. E naxa lu e boore ra. \v 3 Na ginɛ naxa tɛɛgɛ, a naxa di xɛmɛ bari. Yuda naxa na di xili sa Eri. \v 4 Na ginɛ man naxa tɛɛgɛ di firin nde ma, a naxa di xɛmɛ bari. A naxa na di xili sa Onan. \v 5 Na xanbi, a man naxa di xɛmɛ gbɛtɛ bari. A naxa na di xili sa Selaha. Yuda xa ginɛ na di bari Kesibe nɛ. \p \v 6 Yuda naxa ginɛ nde fen, a a so a xa di singe Eri yi ra. Na ginɛ xili Tamari. \v 7 Mixi kobi nan nu lanxi Yuda xa di singe Eri ma Alatala ya i. Alatala naxa a ragiri a xa faxa. \v 8 Na xanbi Yuda naxa a fala Onan bɛ, «I taara xa ginɛ tongo, a xa findi i xa ginɛ ra. I xa nimɔxɔ wali raba, alako i xa di fi i taara ma.» \v 9 Kɔnɔ Onan a kolon na di mu fama findide a gbe ra. Na nan a to, e nun a nimɔxɔ na kafu, a a xa maniye sama bɔxi nan ma alako a naxa fa di fi a taara ma. \v 10 A nu naxan nabama, na mu nu rafan Alatala ma. Na nan a ra, Ala naxa a ragiri a fan xa faxa. \p \v 11 Na tɛmui Yuda naxa a fala a xa mamadi Tamari bɛ, «Kaaɲɛ xanin i baba xɔnyi, beenun n ma di Selaha mɔma tɛmui naxɛ.» A a maɲɔxun nɛ, tɛmunde Selaha fan faxama alɔ a taarae faxaxi ki naxɛ. Na kui Tamari naxa siga, a sa lu a baba xɔnyi. \v 12 A mu bu Yuda xa ginɛ naxa fa, naxan nu lanxi Suwa xa di ginɛ ma. Ɲɔn fe to ba a ra, Yuda naxa siga Timina e nun a boore Hira Adulamaka. E naxa siga Yuda xa xuruse yire, Yuda xa walikɛe nu xurusee xabe maxabafe dɛnnaxɛ. \p \v 13 Mixi nde naxa a fala Tamari bɛ, «I tanun na sigafe Timina a xa xurusee xabe maxabade.» \v 14 Tamari naxa a xa kaaɲɛ donma rate a ma, a naxa a yatagi makoto mafelenyi ra, a sa dɔxɔ Enayima sode dɛ ra Timina kira xɔn. A nu bara a to, Selaha bara a ginɛ dɔxɔde li, kɔnɔ Yuda mu Tamari fi a ma, a xa findi a xa ginɛ ra. \p \v 15 Yuda to bara Tamari to kira dɛ ra, a yatagi makotoxi mafelenyi ra, a naxa a maɲɔxun langoe ra. \v 16 A naxa a fala a bɛ kira ra, «Won xɛɛ, won xa sa kafu.» A mu nu a kolonxi a xa mamadi nan a ra. Kɔnɔ Tamari naxa Yuda maxɔrin, «I munse fima n ma won na kafu?» \v 17 A naxa a yaabi, «N si keren tongoma n ma xurusee ya ma, n fa a ra i xɔn ma.» Tamari naxa a yaabi, «Awa, sɛɛkɛ se nde lu n yi ra be sinden, beenun i fama si ra tɛmui naxɛ.» \v 18 A naxa a maxɔrin, «I wama n xa munse dɔxɔ i xɔn ma sɛɛkɛ ra?» Tamari naxa a yaabi, «I xa i xa tɔnxuma, a luuti, nun i xa yisuxuwuri so n yi ra.» A naxa na see so a yi ra, e fa kafu e boore ra. Tamari naxa tɛɛgɛ a xa di ma. \v 19 Tamari naxa gbilen a xɔnyi. A naxa a xa mafelenyi ba a xun ma, a man naxa a kaaɲɛ ginɛ donma ragoro a ma. \p \v 20 Yuda naxa a boore Adulamaka xɛɛ si tide na ginɛ ma, alako a xa fa see ra a naxan so ginɛ yi ra seedeɲɔxɔya ra. Kɔnɔ a boore mu na ginɛ to. \v 21 A naxa Enayima mixie maxɔrin, «Yi langoe ginɛ naxan nu na Enayima kira ra, a na minden?» E naxa a yaabi, «Langoe yo mu na be.» \v 22 A naxa gbilen Yuda yire, a fa a fala, «N mu a lixi naa. Na longori mixie bara a fala n bɛ a langoe yo mu na na kira xɔn.» \v 23 Yuda naxa a fala, «Na ginɛ xa na see ragata. Won fan naxa won yɛtɛ rayaagi. N bara si rasanba a ma, kɔnɔ i mu a lixi naa.» \p \v 24 Kike saxan dangi xanbi, mixi nde naxa a fala Yuda bɛ, «I xa mamadi Tamari bara findi langoe ra, a bara furi tongo a xa langoeɲa saabui ra.» Yuda naxa a fala, «Wo a ramini, a xa gan.» \v 25 E nu fafe a ra tɛmui naxɛ, Tamari naxa xɛɛra rasanba a tanun ma, «Yi see mato naxan na n yi ra. Yi tɔnxuma, a luuti, nun yi yisuxuwuri findi mixi nan gbe ra naxan n nafuruxi. I lan nɛ i xa yi kanyi kolon.» \v 26 Yuda naxa kolon sɔtɔ na see xa fe ma. A naxa a fala, «A bara sɛriyɛ rakamali dangife n tan na barima n mu a fixi n ma di Selaha ma.» Na xanbi, a mu a kolon ginɛ ra sɔnɔn. \p \v 27 Tamari nu di barima tɛmui naxɛ, e naxa a kolon a gulie nan na a furi. \v 28 Di bari tɛmui, keren naxa a bɛlɛxɛ ramini. Di rasuxui naxa a bɛlɛxɛ suxu, a gɛsɛ gbeeli xiri a bɛlɛxɛ ra. A fa a fala, «Yi nan singe barixi.» \v 29 Kɔnɔ na diyɔrɛ naxa a bɛlɛxɛ raso, a xunya naxa bari. Di rasuxui naxa a fala, «I faxi sɛnbɛ mundun na yi ki?» Yuda naxa a xili sa Peresi. \v 30 Na xanbi, boore fan naxa bari gɛsɛ gbeeli xirixi a bɛlɛxɛ ra. Yuda naxa a xili sa Sera. \c 39 \s Yusufu na Potifari xɔnyi \p \v 1 Sumayila bɔnsɔɛe to Yusufu xanin Misira, Misira mangɛ kantamae xunyi Potifari naxa a sara konyi ra. \v 2 Alatala nun Yusufu nan nu a ra. Yusufu nu fe naxan birin nabama a xa mangɛ Misiraka xɔnyi, a birin nu fanma nɛ a yi ra. \v 3 A xa mangɛ naxa a kolon a Yusufu nun Alatala na a ra, barima Alatala nu fe birin sɔɔnɛyama a bɛ. \v 4 Potifari naxa ɲɛlɛxin a ra, a naxa a findi a xa banxi mixie xunyi ra. A naxa a harige birin taxu a ra. \p \v 5 Potifari to Yusufu findi a xa banxi nun a harige xunyi ra, Alatala naxa barakɛ sa na Misiraka xa banxi ma Yusufu saabui ra. Alatala naxa barakɛ sa Potifari xa banxi nun a xa xɛe birin ma. \v 6 Na nan a to, Potifari naxa a xa se birin taxu Yusufu ra. A tan mu nu fa a ɲɛngi saxi fefe xɔn ma, fo a nu donse naxan donma. \p Mixi tofanyi nan nu lanxi Yusufu ma. \v 7 Tɛmui nde to dangi, Yusufu xa mangɛ xa ginɛ ya naxa sin a i. A naxa a fala a bɛ, «Fa be, won xa fa kafu.» \v 8 Yusufu naxa tondi, a fa a fala a xa mangɛ xa ginɛ bɛ, «Kafi n naxa fa n ma mangɛ xɔnyi a mu a ɲɛngi saxi fefe xɔn ma kɔrɛ a xa banxi kui. A bara a harige birin taxu n na. \v 9 A xa banxi kui be, n tan nan dangi mixi birin na. A mu sese rafisaxi n bɛ, fo i keren, ba i tan bara findi a xa ginɛ ra. Yakɔsi, n fe ɲaaxi rabama munfe ra naxan findi yunubi fe ra Ala bɛ?» \p \v 10 Kɔnɔ na ginɛ naxa bira Yusufu xa fe dalili fɔxɔ ra. A nu a makatama lɔxɔɛ birin, kɔnɔ Yusufu naxa tondi e xa kafu. \v 11 Lɔxɔɛ nde Yusufu naxa so banxi kui a xa wali rabade. Konyi gbɛtɛ yo mu nu na banxi kui na tɛmui. \v 12 Potifari xa ginɛ naxa a suxu a xa donma ma. A nu fa a fala a bɛ, «Won kafu!» Ginɛ to Yusufu xa donma suxu, Yusufu naxa mini a xa donma kui a a lu ginɛ bɛlɛxɛ, a mini a gi ra tande. \p \v 13 Ginɛ to bara a kolon a bara a gi, a xa donma lu a yi ra, a naxa mini tande, \v 14 a naxa a xa banxi konyie xili, a fa na donma masen e bɛ, «Wo yi to, n ma xɛmɛ faxi Eburu naxan na, na nan wama won mayanfafe kɔɔta ra. A faxi nɛ n yire a muxu xa muxu sa, kɔnɔ n naxa sɔnxɔɛ rate. \v 15 Kabi n bara sɔnxɔɛ rate, a naxa a gi, a xa donma lu n yi ra. A naxa mini a gi ra tande.» \p \v 16 Potifari xa ginɛ naxa Yusufu xa donma ragata han beenun a xa mangɛ so tɛmui. \v 17 A naxa na fe tagi raba a bɛ, a naxɛ, «I faxi Eburu konyi xɛmɛ naxan na yi ki, a faxi nɛ a xa n mayanfa kɔɔta ra. \v 18 Kɔnɔ n to sɔnxɔɛ rate, a naxa a xa donma lu n yi ra, a naxa mini a gi ra tande. \v 19 I xa konyi na nan nabaxi n na.» Yusufu xa mangɛ to a xa ginɛ xa wɔyɛnyi mɛ, \v 20 a bɔɲɛ naxa te a ɲaaxi ra. A naxa Yusufu balan mangɛ xa geelimanie nu na dɛnnaxɛ. \p \v 21 Kɔnɔ mɛnni fan, Alatala mɛɛni nɛ a ma. A naxa a ragiri Yusufu nun geeli mangɛ dɛ xa fan. \v 22 Geeli mangɛ naxa geelimanie taxu Yusufu ra. Fe naxan birin nu rabama, a nu dangima a tan nan ma. \v 23 Geeli mangɛ mu nu Yusufu xa wali xun matoma a ra, barima Alatala nun Yusufu birin na a ra. Alatala nu fe birin sɔɔnɛyama Yusufu bɛ. \c 40 \s Yusufu na geeli \p \v 1 Na dangi xanbi Misira mangɛ xa walikɛ naxan a ɲɛngi saxi a xa minse xɔn ma, a nun a xa taamiganyi naxa fe nde raba naxan mu rafanxi e xa mangɛ ma. \v 2 Misira mangɛ naxa xɔnɔ na walikɛ firinyie ma, naxan ɲɛngi sama a xa minse xɔn ma a nun naxan a xa taami ganma. \v 3 A naxa e suxu, e balan sɔɔri mangɛ xa geeli kui, Yusufu nu na dɛnnaxɛ. \v 4 Sɔɔrie xa mangɛ naxa e taxu Yusufu ra, a xa mɛɛni e ma. \p E to saxanyi raba geeli kui, \v 5 naxan ɲɛngi sama mangɛ xa minse xɔn ma, a nun naxan taami ganma mangɛ bɛ, nee naxa xiye sa geeli kui kɔɛ keren na. Kankan xa xiye nu wama fe nde nan masenfe a kanyi bɛ. \v 6 Na kuye iba Yusufu naxa fa e yire, a naxa e li sunnunyi kui. \v 7 Na tɛmui a naxa na Misira mangɛ xa walikɛ firinyie maxɔrin, naxee taxuxi a ra, «Munfe ra wo sunnunxi to?» \v 8 E naxa a yaabi, «Muxu bara xiye ndee nan sa, kɔnɔ mixi yo mu na be naxan nɔma na fasaride.» Yusufu naxa a fala e bɛ, «Wo mu a kolon Ala nɔma a fasaride wo bɛ? Wo xiye fala n bɛ.» \p \v 9 Naxan ɲɛngi nu sama mangɛ xa minse xɔn ma, a naxa a xiye fala Yusufu bɛ. A naxɛ, «N tan ma xiye kui, n wɛni bili nan to a tixi n ya i. \v 10 Salon saxan na a bili ma. A to fuga, a fuge naxa wɛni bogi mɔxie ramini. \v 11 Misira mangɛ xa wɛni sase suxuxi n yi ra. N naxa na wɛni bogi mɔxie ba, n naxa e bundu Misira mangɛ xa wɛni sase kui, n fa a so a yi ra.» \v 12 Yusufu naxa a fala a bɛ, «Yi xiye yi nan fasarixi: Na salonyi saxan naxan na ki, a xi saxan nan masenxi. \v 13 Xi saxan dangi xanbi, Misira mangɛ i xun nakelima nɛ, a man fa i ragbilen i walide fori. I man fama nɛ wɛni tɔnbili sode Misira mangɛ yi ra alɔ i darixi a ra ki naxɛ. \v 14 Kɔnɔ i naxa nɛɛmu n ma i na hɛɛri sɔtɔ tɛmui naxɛ. I xa findi saabui ra n bɛ, i xa n ma fe fala Misira mangɛ bɛ alako n xa mini geeli kui, \v 15 barima e n tongoxi nɔɛ nan na Eburu bɔxi ma. Be fan, n mu fefe rabaxi naxan a niyama n xa geeli sɔtɔ.» \p \v 16 Naxan taami ganma mangɛ bɛ, a to bara a to Yusufu wɔyɛnyi naxan tagi rabaxi a boore bɛ, a fanxi a bɛ, a naxa a fala Yusufu bɛ, «N tan fan xiye nde saxi. Debe saxan dɔxɔxi n xun ma, taami fiixɛ na e kui. \v 17 Debe naxan dɔxɔxi a fari, taamiganyi donse naxan birin nafalama Misira mangɛ bɛ, a birin nu na a kui. Kɔnɔ xɔnie nu fa na donse masakun naxan dɔxɔxi n xun ma.» \v 18 Yusufu naxa a masen a bɛ, «I xa xiye yi nan fasarixi: Na debe saxanyi naxan na ki, a xi saxan nan masenxi. \v 19 Xi saxan dangi xanbi, Misira mangɛ i xunyi bolonma nɛ a dɛ i. A i gbakuma nɛ wuri ma, xɔnie i sube masakun.» \p \v 20 Xi saxan lɔxɔɛ, Misira mangɛ bari lɔxɔɛ, mangɛ naxa xulunyi belebele ti a xa walikɛe bɛ. Naxan ɲɛngi sama mangɛ xa minse xɔn ma, a nun a xa taamiganyi, Misira mangɛ naxa e xun nakeli walikɛe tagi. \v 21 Naxan ɲɛngi sama minse xɔn ma, a naxa a ragbilen a walide fori, alako a man xa minse so a yi ra. \v 22 Kɔnɔ a naxa a xa taamiganyi gbaku wuri ma alɔ Yusufu nu bara a tagi raba ki naxɛ. \v 23 Naxan ɲɛngi sama mangɛ xa minse xa fe xɔn ma, a mu ratu Yusufu xa fe ma, a nɛɛmu a ma. \c 41 \s Misira Mangɛ xa xiye \p \v 1 Ɲɛ firin dangi xanbi, Misira mangɛ naxa xiye nde sa. Na xiye kui a tixi xure dɛ ra. \v 2 A naxa ninge fate fanyi solofere to mini ra xure kui, e na ɲooge donfe kalee tagi. \v 3 Na dangi xanbi, ninge solofere gbɛtɛ, naxee xɔsixi, nee naxa mini xure dɛ ra boore ningee sɛɛti ma. \v 4 Yi ninge xɔsixi solofere naxa yi ninge fate fanyi solofere don. Na nan lan Misira mangɛ naxa xunu. \p \v 5 A to gbilen a sa ra, a man naxa xiye gbɛtɛ sa. \v 6 Na xiye kui tɔnsɔɛ solofere fanyi tixi bili keren ma. \v 7 Na dangi xanbi, tɔnsɔɛ solofere gbɛtɛ, naxee xun xurun, foye bara e ragan, e tixi boore tɔnsɔɛe sɛɛti ma. Yi tɔnsɔɛ xunxurie naxa yi tɔnsɔɛ rafexi fanyie don. Na nan lan, Misira mangɛ naxa xunu. Na xiye nan na ki. \p \v 8 Na kuye iba, Misira mangɛ bɔɲɛ nu minixi. A naxa mandurulae nun karamɔxɔɛ birin xili. A naxa na xiyee masen e bɛ, kɔnɔ mixi yo mu sɔtɔ e ya ma, naxan nɔ a tagi rabade a bɛ. \v 9 Na tɛmui naxan a ɲɛngi sama mangɛ xa minse xɔn ma, na naxa wɔyɛnyi tongo a fa a fala Misira mangɛ bɛ, «N nan ma kanari ya xaranma nɛ to lɔxɔɛ. \v 10 Tɛmui dangixi, Misira mangɛ xɔnɔ nɛ a xa konyie ma. A naxa n suxu, a n balan sɔɔri mangɛ xa geeli kui, a nun naxan taami ganma mangɛ bɛ. \v 11 A tan nun n tan, muxu birin xiye sa nɛ kɔɛ keren kui naxan tagi lan a xa raba. Kankan xa xiye nu wama fe nde masenfe a kanyi bɛ. \v 12 Sɔɔri mangɛ xa Eburu konyi nde nan nu na geeli kui muxu ya ma. Muxu to na xiyee fala a bɛ, a naxa e birin fasari muxu bɛ. Muxu xiye naxee saxi, a naxa kankan gbe fasari a bɛ. \v 13 A birin dangi nɛ alɔ a xiye tagi raba muxu bɛ ki naxɛ. Misira mangɛ bara n tan nagbilen n walide fori, kɔnɔ a bara boore gbaku wuri ma.» \p \v 14 Misira mangɛ naxa xɛɛrae xɛɛ Yusufu yire. E naxa a ramini geeli kui a ikɔrɛxi ra. E naxa a xunyi bi, e sose gbɛtɛe ragoro a ma, e siga a ra Misira mangɛ yire. \v 15 Misira mangɛ naxa a masen Yusufu bɛ, «N bara xiye nde sa. Mixi yo mu nɔxi a tagi rabade, kɔnɔ n bara a mɛ i tan xiye tagi rabama e na naxan fala i bɛ.» \v 16 Yusufu naxa Misira mangɛ yaabi, «N tan mu a ra. Ala nan Misira mangɛ xa xiye tagi rabama a bɛ.» \p \v 17 Misira mangɛ naxa a masen Yusufu bɛ, «N ma xiye kui n tixi xure dɛ ra. \v 18 N naxa ninge fate fanyi solofere to mini ra xure kui, e na ɲooge donfe kalee longori ra. \v 19 Na nan lan, ninge solofere gbɛtɛ naxa te e xanbi ra, e xɔsixi han. E ganyanxɔri birin saxi kɛnɛ ma. Han to n mu na ninge xɔsixi mɔɔli to Misira bɔxi ma. \v 20 Na ninge xɔsixi xun nakanaxie naxa na ninge solofere fate fanyi don. \v 21 Kɔnɔ na dangi xanbi, mixi yo mu nɔ a kolonde xa e bara e don. E xa xɔsi mu masara. Na nan lan, n naxa xunu.» \p \v 22 «Na tɛmui n man naxa xiye gbɛtɛ sa. Tɔnsɔɛ rafexi fanyi solofere tixi bili keren ma. \v 23 Na dangi xanbi tɔnsɔɛ xunxuri solofere gbɛtɛ, foye naxee raganxi, nee naxa mini booree sɛɛti ma. \v 24 Tɔnsɔɛ ponpoee naxa na tɔnsɔɛ solofere fanyi don. N bara na fala mandurulae bɛ, kɔnɔ mixi yo mu nɔ a fasaride n bɛ.» \p \v 25 Yusufu naxa a fala Misira mangɛ bɛ, «I xa xiye firinyi birin fe keren nan masenxi. Ala bara i rakolon fe ma a fama naxan nabade. \v 26 Na ninge solofere fanyie nun na tɔnsɔɛ solofere fanyie, ɲɛ solofere nan masenxi na ki. Na tan xiye keren nan a ra. \v 27 Na ninge xɔsixi xun nakanaxi solofere nun na tɔnsɔɛ ponpoe solofere foye naxee raganxi, nee fan ɲɛ solofere kaamɛ nan masenxi.» \p \v 28 «N xa nɔndi fala i bɛ, Ala bara fe masen Misira mangɛ bɛ a fama naxan nabade. \v 29 Yi ɲɛ solofere naxan fafe yi ki, e findima ɲɛ fanyi nan na Misira bɔxi bɛ. \v 30 Na na dangi, kaamɛ ɲɛ solofere gbɛtɛ fama fade, won nɛɛmuma nɛ na fe fanyi birin na. Kaamɛ bɔxi halakima nɛ. \v 31 Na findima fe magaaxuxi nan na, a lu alɔ sese fanyi mu nu raba yi bɔxi ma.» \p \v 32 «I yi xiye saxi nɛ dɔxɔ firin, barima Ala xa natɛ na a ra naxan mu kanama, a man mu buma a xa raba. \v 33 Mangɛ, yakɔsi a lanma i xa xaxilima fen naxan lɔnnixi. I xa Misira nɔɛ so na kanyi yi ra. \v 34 Mangɛ, i xa mixie sugandi naxee ɲɛngi fama sade bɔxi rawali xɔn ma yi ɲɛ fanyi solofere bun ma. Bɔxi daxamui busali suuli yo suuli, e xa fa keren na mangɛ xɔn ma, a xa a ragata. \v 35 E xa donse birin malan, e xa a ragata taae kui Misira mangɛ xa nɔɛ bun ma. \v 36 Yi donse ragataxi fama Misira bɔxi ratangade kaamɛ ma, naxan fama fade ɲɛ solofere bun.» \p \v 37 Na wɔyɛnyi naxa rafan Misira mangɛ nun a xa mixi birin ma. \v 38 Misira mangɛ naxa a fala e bɛ, «Won nɔma mixi nde sɔtɔde naxan luma alɔ yi xɛmɛ? Ala Xaxili na a bɛ.» \v 39 Misira mangɛ naxa a fala Yusufu bɛ, «Ala bara na fe birin masen i bɛ. Mixi yo mu na naxan xaxili fan alɔ i tan, a xa lɔnni man xa dangi i gbe ra. \v 40 I tan nan fama findide n ma banxi xunyi ra. N ma ɲama fama birade i xa yaamari nan fɔxɔ ra. N ma mangɛ kibanyi nan tun n nadangixi i ra.» \p \v 41 Misira mangɛ man naxa a fala Yusufu bɛ, «A mato, n bara nɔɛ so i yi ra Misira bɔxi birin ma.» \v 42 A naxa a xa gbeti xurundɛ ba a bɛlɛxɛ ra, a naxa a so Yusufu bɛlɛxɛ ra. A naxa sose fanyi ragoro a ma. A naxa kɔnmagore xɛɛma daaxi ragoro a kɔn ma. \v 43 A naxa a rate gise kui, naxan birama Misira mangɛ ragise fɔxɔ ra. Sɔɔrie nu fa a fala e xui itexi ra ɲama bɛ, «Wo xinbi sin!» Misira mangɛ a xa mangɛya taxu Yusufu ra na ki nɛ. \p \v 44 Misira mangɛ man naxa a fala Yusufu bɛ, «N tan nan mangɛ ra, kɔnɔ xa i mu yaamari fi naxan ma, fefe mu rabama Misira bɔxi ma.» \v 45 Misira mangɛ naxa Yusufu xili sa Safanati Paneya. A naxa Potifera, On sɛrɛxɛdubɛ, xa di ginɛ Asana, fi a ma. Yusufu naxa Misira bɔxi xun mato fɔlɔ a ra. \v 46 Yusufu simaya nu bara ɲɛ tongo saxan li, a fa Misira mangɛ yire tɛmui naxɛ. \p Na tɛmui Yusufu naxa keli Misira mangɛ yire, a sa Misira bɔxi birin iɲɛrɛ. \v 47 Na ɲɛ solofere fanyi kui, bɔxi birin naxa rawali. \v 48 Yusufu naxa donse birin malan naxan sɔtɔxi na ɲɛ solofere bun ma Misira bɔxi ma. A naxa donse ragata taae kui naxan sɔtɔxi daaxa. \v 49 Yusufu naxa donse xɔri gbegbe malan, alɔ mɛyɛnyi naxan na baa dɛ ra. A naxa gbo yɛ han a mu na xasabi sɛbɛ sɔnɔn, barima mixi yo mu nɔma a kɔnti kolonde. \p \v 50 Beenun kaamɛ ɲɛ sin tɛmui, Yusufu xa ginɛ Asana, On sɛrɛxɛdubɛ Potifari xa di ginɛ, naxa di firin bari a bɛ. \v 51 Yusufu naxa a xa di singe xili sa Manasi. Na nan na ki, Ala bara a niya n bara nɛɛmu n ma tɔɔrɛ birin ma, a nun n baba xa denbaya. \v 52 A naxa a xa di firin nde xili sa Efirami. Na nan na ki, Ala bara n findi di bari ra bɔxi ma n xun nu goroxi dɛnnaxɛ. \p \v 53 Ɲɛ fanyi solofere naxa dangi Misira bɔxi ma. \v 54 Kaamɛ ɲɛ solofere naxa a li fɔlɔ, alɔ Yusufu a tagi raba ki naxɛ. Kaamɛ naxa din duniɲa birin na, kɔnɔ baloe nu na Misira bɔxi tan ma. \v 55 Kaamɛ to bara Misira bɔxi birin suxu, ɲama naxa sɔnxɔɛ rate Misira mangɛ ma baloe fe ra. Misira mangɛ naxa a fala Misirakae birin bɛ, «Wo siga a fala Yusufu bɛ, a na fe naxan fala wo bɛ, wo xa na raba.» \v 56 Kaamɛ naxa din bɔxi birin na. Yusufu naxa donse malandee rabi, a naxa mɛngi sara Misirakae ma, barima kaamɛ nu bara sɛnbɛ sɔtɔ Misira bɔxi birin ma. \v 57 Mixie nu fa keli yire birin, fafe mɛngi sarade Yusufu ma, barima kaamɛ nu bara sɛnbɛ sɔtɔ duniɲa birin ma. \c 42 \s Yaxuba xa die sigafe Misira \p \v 1 Yaxuba to bara a mɛ a mɛngi na Misira, a naxa a fala a xa die bɛ, «Wo dɔxɔxi munfe ra? \v 2 N bara a mɛ a mɛngi na Misira. Wo goro, wo sa mɛngi sara won bɛ alako won xa balo, won naxa fa faxa.» \v 3 Yusufu taara mixi fu naxa goro donse xɔri sarade Misira. \v 4 Yaxuba mu tin Bunyamin, Yusufu xunya, xa bira e fɔxɔ ra. A nu fa a fala, «N bara gaaxu fe ɲaaxi naxa fa a sɔtɔ.» \v 5 Isirayila xa die naxa siga mɛngi sarade, e nun mixi gbɛtɛe ra naxee fan nu waxi mɛngi xɔn, barima kaamɛ nu bara din Kanaan bɔxi birin na. \p \v 6 Yusufu nan nu findixi mangɛ xungbe ra Misira. A tan nan nu mɛngi sarama mixi birin ma. Yusufu taarae naxa fa, e e yatagi rafelen bɔxi ma a ya i. \v 7 Yusufu to a taarae to, a naxa e kolon, kɔnɔ a naxa a yɛtɛ rasan e ma. A naxa wɔyɛn e bɛ a xɔrɔxɔɛ ra, «Wo kelixi minden?» E naxa a yaabi, «Muxu kelixi Kanaan bɔxi nan ma, fafe donse sarade.» \v 8 Yusufu naxa a taarae kolon, kɔnɔ e tan mu kolon sɔtɔ a xa fe ma. \v 9 Yusufu naxa ratu a xa xiye ma, a naxan sa a taarae xa fe ra. A naxa a fala e bɛ, «Bɔxi rabɛnyie nan na wo ra. Wo faxi yi bɔxi kobidee nan kolonde.» \p \v 10 E naxa a yaabi, «Ade. Mangɛ, muxu faxi donse na tun sarade. \v 11 Muxu birin, xɛmɛ keren xa die nan lanxi muxu ma. Mixi matinxinxie nan na muxu ra. Muxu na i xa yaamari bun ma, muxu mu findixi bɔxi rabɛnyie xa ra.» \v 12 Yusufu naxa a fala e bɛ, «Wule na a ra. Wo faxi bɔxi kobidee nan fende.» \v 13 E naxa a yaabi, «Muxu tan luxi alɔ i xa konyie. Muxu di fu nun firin nan a ra. Mixi keren ma die nan na muxu birin na Kanaan bɔxi ma. Muxu birin xunya na muxu baba yire, di keren tan bara laaxira.» \p \v 14 Yusufu naxa a fala e bɛ, «N a kolon a bɔxi rabɛnyie nan na wo ra. \v 15 N wo matoma yi nan ma. Misira mangɛ xili ra, wo mu kelima be danmi wo xunya mu fa. \v 16 Wo mixi nde xɛɛ wo ya ma a xa sa fa wo xunya ra. Wo tan dɔnxɔɛe soma geeli nɛ. N fama wo xa wɔyɛnyi matode, n xa a kolon xa wo nɔndi falama, xa na mu Misira mangɛ xili ra, bɔxi rabɛnyie nan na wo ra.» \v 17 A naxa e birin makankan han xi saxan. \p \v 18 Xi saxan lɔxɔɛ, Yusufu naxa a fala e bɛ, «Xa wo bara n xui suxu, wo mu faxama, barima n gaaxuma Ala ya ra. \v 19 Xa mixi matinxinxie nan wo ra, wo mixi keren lu geeli kui, booree xa donse xanin wo xa denbayae xɔn ma, barima e na tɔɔrɛ kui. \v 20 Wo xa fa wo xunya ra n xɔn ma alako n xa a kolon xa nɔndi falɛe nan wo ra, na nan a toma wo mu faxama.» \v 21 Na tɛmui, e nu fa a fala e boore bɛ, «Iyo won tan nan yati fɔxi na won yɛtɛ ma, barima won na won xunya xa yamaɲɔxunyi to nɛ. A naxa won mayandi, kɔnɔ won ɲan mu a danxun. Na fe nan a toxi won na yi tɔɔrɛ kui.» \p \v 22 Ruben to wɔyɛnyi tongo, a naxa a fala e bɛ, «N na a fala nɛ wo bɛ, wo naxa gbaloe fe raba na dimɛdi ra. Kɔnɔ wo mu tin wo tuli matide n na. Yakɔsi a haakɛ nan won bɔnbɔfe yi ki.» \v 23 E mu nu a kolonxi a Yusufu e xa xui mɛma, barima xui madangi nu na e tagi. \v 24 Yusufu naxa a makuya e ra, a nu fa wa. Na dangi xanbi, a naxa fa wɔyɛnde e bɛ. A naxa Simeyɔn tongo e ya ma, a a sa geeli e ya xɔri. \p \v 25 Yusufu naxa yaamari fi a xa walikɛe ma, e xa e xa bɛkie rafe donse xɔri ra, e xa e xa kɔbiri fan sa kankan xa bɛkie kui a nun e fandɛ. Na naxa raba e bɛ. \v 26 Na tɛmui Yusufu xa taarae naxa e xa mɛngi kote sa sofalee fari, e naxa siga. \v 27 E to xide li, keren naxa a xa bɛki rabi alako a xa donse xɔri so a xa sofale yi ra. A naxa a xa kɔbiri to a xa bɛki kui. \v 28 A naxa a fala a taarae bɛ, «E bara n ma kɔbiri ragbilen n ma. A tan nan na n ma bɛki kui yi ki.» E bɔɲɛe naxa mini. E nu fa e boore maxɔrin kɔntɔfili kui, «Ala munse rabaxi won na yi ki?» \p \v 29 E to so e baba Yaxuba yire Kanaan bɔxi ma, e naxa na birin dɛntɛgɛ a bɛ. \v 30 E naxa a fala, «Xɛmɛ naxan na na bɔxi mangɛ ra, a wɔyɛnxi nɛ muxu bɛ a xɔrɔxɔɛ ra. A man fa muxu findi mixie ra naxee faxi a xa bɔxi rabɛnde. \v 31 Muxu naxa a fala a bɛ, ‹Mixi matinxinxie nan na muxu ra, bɔxi rabɛnyie xa mu lanxi muxu ma. \v 32 Muxu di fu nun firin na a ra, muxu birin baba keren. Keren bara laaxira, muxu xunya na muxu baba fɛ ma Kanaan bɔxi ma.› \v 33 Na xɛmɛ naxan na na bɔxi mangɛ ra, a falaxi nɛ muxu bɛ, ‹N wama a kolonfe nɛ xa mixi matinxinxie nan na wo ra. Wo mixi keren lu n yire be. Wo mɛngi xanin wo xa mixie xɔn, barima kaamɛ na e ma. Wo siga, \v 34 kɔnɔ wo man xa fa wo xunya ra n xɔn ma. N fama a kolonde na nan ma mixi matinxinxie nan wo ra, bɔxi rabɛnyie mu wo ra. Na tɛmui, n wo xunya soma wo yi ra, wo man fa yulɛya raba n ma bɔxi kui.›» \v 35 E to e xa bɛkie ibagan, kankan naxa a xa kɔbiri to a xa bɛki kui. E tan nun e baba to na kɔbiri to, e birin naxa gaaxu. \p \v 36 E baba Yaxuba naxa a fala e bɛ, «Wo bara n nagan n ma die ra. Yusufu mu na fa, Simeyɔn fan mu na. Wo man waxi Bunyamin nan fan tongofe yi ki. Yi kote birin findixi n tan nan gbe ra.» \v 37 Ruben naxa a fala a baba bɛ, «Xa n mu Bunyamin nagbilen i ma, i xa n ma di firinyie faxa. Bunyamin so n yi ra, n man fama a ra.» \v 38 Yaxuba naxa a yaabi, «Wo nun n ma di birin mu sigama, barima a taara bara faxa, a keren nan fa luxi. Xa fe nde sa a sɔtɔ wo xa biyaasi kui, n ma simaya raɲɔnyi findima n bɛ sunnunyi nan na wo fɔxi ra.» \c 43 \s Yaxuba xa die xa biyaasi firin nde \p \v 1 Kaamɛ sɛnbɛ nu gboma nan tun Kanaan bɔxi kui. \v 2 Yaxuba nun a xa denbaya to bara gɛ mɛngi birin donde e fa naxan na kelife ra Misira, Yaxuba naxa a fala a xa die bɛ, «Wo man xa siga, wo xa sa donse nde sara won bɛ.» \v 3 Yuda naxa a yaabi, «Misira mangɛ a fala nɛ muxu bɛ a fanyi ra, ‹Wo mu n yatagi toma xa wo nun wo xunya birin mu fa.› \v 4 Xa i bara tin muxu nun Bunyamin birin xa siga, muxu sigama nɛ, muxu sa donse sara i bɛ. \v 5 Kɔnɔ xa i mu tin na ra, muxu mu sigama, barima na xɛmɛ a fala nɛ muxu bɛ, ‹Wo mu n yatagi toma xa wo nun wo xunya birin xa mu fa.›» \p \v 6 Na tɛmui Isirayila naxa a fala, «Munfe ra wo fe kobi ilanxi n na a falafe na xɛmɛ bɛ a xunya gbɛtɛ na wo bɛ?» \v 7 E naxa a yaabi, «Na xɛmɛ muxu maxɔrinxi nɛ a xɔrɔxɔɛ ra muxu bari ki ma. A nu fa a fala, ‹Wo baba man na simaya kui? Wo xunya nde na?› Muxu fan naxa a xa maxɔrinyi birin yaabi. Muxu ɲɔxɔ mu nu a ma, a falama, ‹Wo fa wo xunya ra.›» \v 8 Yuda naxa a fala a baba Isirayila bɛ, «A lu muxu nun dimɛdi xa siga. Muxu xa siga, na tɛmui won baloe sɔtɔma nɛ won mu faxa, i tan, muxu tan, a nun muxu xa die. \v 9 I ya ti n tan na. I fama a maxɔrinde n tan nan ma. Xa n mu fa a ra, n fa a ti i ya i, na kote bara findi n gbe ra i mabiri. \v 10 Yakɔsi, xa yi fe xa mu muxu rabuxi nu, muxu bara sigɛ nun fa firin naba nu.» \p \v 11 E baba Isirayila naxa a fala e bɛ, «Yi nan to fa a ra, wo fan yi nan nabama. Wo bɔxi daxamui ndee sa kote alako wo xa na xɛmɛ sanba wuri dole, kumi, surayi, labundɛ, kusu, nun foote kansi ra. \v 12 Wo xa mɛngi sare singe, wo naxan toxi bɛkie kui, a nun mɛngi gbɛtɛ sare, wo xa na kɔbiri birin xanin wo xun. Tɛmunde na findixi nɛɛmui nan na. \v 13 Wo wo xunya tongo, wo xa siga na xɛmɛ yire. \v 14 Ala Sɛnbɛ Kanyi xa a niya na xɛmɛ xa kinikini wo ma, a xa wo xunya so wo yi ra a nun Bunyamin. Xa n tan fa ganma nɛ n ma die birin na, n bara yɛrɛlɛ.» \p \v 15 Yaxuba xa die naxa na sanbasee yailan. E naxa mɛngi sare singe kɔbiri tongo, a nun e lanma e xa mɛngi gbɛtɛ sara kɔbiri naxan na. E naxa siga Misira a nun Bunyamin, e sa e yɛtɛ dɛntɛgɛ Yusufu bɛ. \v 16 Yusufu to Bunyamin to e ya ma, a naxa a fala a xa konyi bɛ, «Yi xɛmɛe xanin n xɔnyi. I xa xuruse ndee faxa, i donse yailan, alako muxu xa muxu dɛge yire keren to yanyi ra.» \v 17 Yusufu xa konyi naxa a xa yaamari raba keren na. A naxa Yaxuba xa die xanin Yusufu xɔnyi. \v 18 Gaaxui naxa lu e ma a nu e xaninma tɛmui naxɛ Yusufu xɔnyi. E nu fa a fala e boore bɛ, «E na won xaninfe na kɔbiri nan ma fe ra, won naxan to won ma bɛkie kui. E fama nɛ dutunde won ma, e won ma sofalee tongo, e won findi konyie ra.» \p \v 19 Na kui e naxa e maso Yusufu xa banxi konyi ra, e naxa wɔyɛn a ra banxi sode dɛ ra. \v 20 E naxa a fala, «Yandi mangɛ, muxu singe bara fa be nu donse sarade. \v 21 Kɔnɔ muxu to muxu xide li gbilenfe ra muxu xɔnyi, muxu naxa muxu xa bɛkie rafulun, kankan naxa a xa kɔbiri to a xa bɛki kui na donse saraxi naxan na. Yakɔsi muxu man bara fa na kɔbiri ragbilende i ma. \v 22 Muxu bara fa kɔbiri gbɛtɛ fan na, alako muxu man xa donse gbɛtɛ sara. Muxu mu a kolon mixi yo naxan na kɔbiri saxi muxu xa bɛkie kui.» \p \v 23 Mangɛ xa konyi naxa e yaabi, «Wo bɔɲɛ xa sa, wo naxa gaaxu. Ala na a ra, wo baba Marigi Ala nan na harige fixi wo ma wo xa bɛkie kui. N tan yati nan wo xa kɔbiri rasuxu.» Na tɛmui a naxa Simeyɔn ramini e ma, \v 24 a fa e raso Yusufu xɔnyi. A naxa ye so e yi ra, alako e xa e sanyie maxa. A naxa ɲooge so e xa sofalee yi ra donse ra. \v 25 Yusufu taarae naxa sanbasee yailan, beenu Yusufu soma tɛmui naxɛ yanyi ra, barima e nu bara a mɛ e e dɛgema naa nɛ. \p \v 26 Yusufu to so banxi, e naxa a xa sanbasee so a yi ra, e e rafelen bɔxi ma a bɛ. \v 27 Yusufu naxa e maxɔrin xa e yalanxi. A man naxa e maxɔrin, «Wo baba forixi wo naxan xa fe fala n bɛ, se mu a toxi? A man na simaya kui?» \v 28 E naxa a yaabi, «I xa konyi muxu baba, sese mu a sɔtɔxi. A man na simaya kui.» E man naxa e rafelen bɔxi ma a bun ma. \v 29 Yusufu to a ya rakeli, a naxa a xunya Bunyamin to, a nga xa di. A naxa a fala, «Yi nan na wo xunya ra wo naxan xa fe fala n bɛ?» Yusufu naxa a fala Bunyamin bɛ, «N ma di, Ala xa hɛɛri fi i ma.» \v 30 A xunya xa fe kinikini naxa goro a sondonyi kui, wa xɔli naxa a suxu. A naxa keli mafuren, a so a xide a nu fa wa. \p \v 31 Yusufu to gɛ a ya rafurukude, a naxa mini, a na maɲɔxunyi ba a ya ra. A naxa yaamari fi, «Wo donse itaxun.» \v 32 A xa walikɛe naxa a gbe sa a xati ma, e a taarae gbe dɔxɔ e xati ma, e Misirakae gbe fan dɔxɔ e xati ma, barima Misirakae nun Eburu mixie mu e dɛgema yire keren. Misirakae xa naamunyi mu tinma na ra feo. \v 33 Yusufu xa walikɛe naxa a taarae magoro a ya xɔri. E birin nu magoroxi a fori ki ma, keli di singe ma han dimɛdi. Yi fe naxa e birin kaaba. \v 34 Yusufu to yaamari fi donse xa so e yi ra, Bunyamin xa donse nu dangi a taarae gbe ra dɔxɔ suuli. E birin naxa e dɛge, e min, han e wasa. \c 44 \s Yusufu na a taarae matofe \p \v 1 Yusufu naxa yi yaamari so a xa banxi walikɛe xunyi yi ra, a naxɛ, «Yi mixie xa bɛkie rafe donse ra e nɔma naxan xaninde. I man xa e xa kɔbiri sa e xa bɛkie kui. \v 2 I xa n ma ye minse gbeti daaxi fan sa e birin xunya dɔnxɔɛ xa bɛki kui, a nun a xa mɛngi sara kɔbiri.» Yusufu fe naxan birin fala a xa walikɛ bɛ, a naxa a birin naba. \p \v 3 Kuye to iba gɛɛsɛgɛ, Yaxuba xa die naxa siga, e nun e xa sofalee ra. \v 4 E naxa keli taa kui, kɔnɔ beenun e xa makuya, Yusufu naxa a fala a xa walikɛ bɛ, «Keli, i siga na mixie fɔxɔ ra, i xa e suxu. I na e li, a fala e bɛ, ‹Wo fe fanyi masaraxi fe kobi ra munfe ra? \v 5 Munfe ra wo n ma mangɛ xa ye minse gbeti daaxi se matose muɲaxi? Na fe mɔɔli mu fan.›» \v 6 Mangɛ xa walikɛ to e yire li, a naxa na birin fala e bɛ. \v 7 E naxa a yaabi, «Mangɛ, i wɔyɛnma yi mɔɔli ra munfe ra? Muxu tan, i xa konyie mu nɔma na mɔɔli rabade. \v 8 Muxu kɔbiri naxan to bɛkie kui Kanaan, muxu bara fa a ra. Munfe ra muxu gbeti, xa na mu a ra xɛɛma, muɲama i xa mangɛ xa banxi kui? \v 9 I na sese to muxu yi ra naxan findixi Misira mangɛ gbe ra, i xa na kanyi faxa, i xa muxu tan dɔnxɔɛe fan findi i xa konyie ra.» \p \v 10 Mangɛ xa konyi naxa a fala, «Na bara fan. Wo naxan falaxi yi ki, n fan bara tin na ra. N na se keren to mixi naxan yi ra, na tan bara findi n ma konyi ra, wo tan dɔnxɔɛe bara kisi.» \v 11 E birin naxa e xa bɛkie ragoro mafuren, e naxa e rafulun. \v 12 Mangɛ xa konyi naxa e fɛtɛnkɛn fɔlɔ fori ma a sa dɔxɔ dimɛdi ra. Na ye minse gbeti daaxi naxa to Bunyamin xa bɛki kui. \v 13 Na kui Yaxuba xa die naxa e xa donmae ibɔɔ. E birin naxa e xa kote baki sofalee fari, e man naxa gbilen taa kui. \p \v 14 Yuda nun a xunyae to Yusufu xɔnyi li, e naxa e felen a bun bɔxi ma. \v 15 Yusufu naxa a fala e bɛ, «Wo yi rabaxi munfe ra? Wo mu a kolon, mixi alɔ n tan a nɔma se matode fe birin ma?» \v 16 Yuda naxa a yaabi, «N munse falama n ma mangɛ bɛ? N lan n xa munse fala? Muxu nɔma fiixɛde di? Ala bara i xa konyie to fe kobi xun ma. Muxu bara findi n ma mangɛ xa konyie ra, muxu tan nun yi ye minse gbeti daaxi toxi mixi naxan yi.» \v 17 Yusufu naxa a fala, «N mu nɔma na mɔɔli rabade. Yi ye minse gbeti daaxi toxi mixi naxan yi ra, na nan na n ma konyi ra, kɔnɔ wo tan, wo siga xaxilisa kui wo baba yire.» \p \v 18 Na xanbi Yuda naxa makɔrɛ mangɛ ra, a naxa a fala a bɛ, «N bara i mayandi n ma mangɛ, a lu n xa masenyi nde ti i bɛ. I bɔɲɛ naxa te n tan i xa konyi xili ma, barima i luxi nɛ alɔ Misira mangɛ. \v 19 A singe ra i muxu maxɔrin nɛ, fa a fala, ‹Wo baba na na? Wo xunya nde na na?› \v 20 Muxu naxa i yaabi, ‹Muxu baba forixi na na, a nun muxu xunya, a naxan sɔtɔxi a xa xɛmɛforiɲa kui. Bunyamin taara bara faxa, a keren nan fa luxi a nga xa die ya ma, a tan nan nafan muxu baba ma.›» \p \v 21 «I bara a fala muxu tan i xa konyie bɛ, ‹Wo fa a ra n xɔn ma alako n xa a to n ya ra.› \v 22 Muxu naxa n ma mangɛ yaabi, ‹Yi dimɛdi mu kelima a baba sɛɛti ma, xa na mu a ra a baba faxama nɛ.› \v 23 Kɔnɔ i bara a fala i xa konyie bɛ, ‹Xa wo nun wo xunya birin mu fa, n mu n ya tima wo bɛ.› \v 24 Muxu to siga n baba yire, i xa konyi, muxu naxa mangɛ xa dɛntɛgɛ sa a bɛ.» \p \v 25 «Na dangi xanbi, muxu baba man naxa a fala muxu bɛ, ‹Wo siga, wo xa sa donse nde sara won bɛ.› \v 26 Muxu naxa a yaabi, ‹Muxu mu nɔma sigade xa muxu nun muxu xunya birin mu a ra. Xa biyaasi lanma, fo muxu nun muxu xunya xa siga. Xa na mu a ra, yi xɛmɛ mu muxu rasɛnɛma.› \v 27 I xa konyi, n baba, a a fala nɛ muxu bɛ, ‹Wo a kolon n ma ginɛ di xɛmɛ firin nan barixi n bɛ. \v 28 Keren kelixi nɛ n xun ma, n ɲɔxɔ luxi a ma tɛmunde sube nde bara a ibɔɔ, barima han yakɔsi n mu nu a to. \v 29 Xa wo yi di fan tongo n xun ma, fe ɲaaxi nde naxa a sɔtɔ, n faxama nɛ na sunnunyi ra n fate.›» \p \v 30 «Yakɔsi xa n sa gbilen n baba yire, xa muxu nun yi dimɛdi birin xa mu a ra, \v 31 n baba faxama nɛ, barima a nii luuti nan Bunyamin na. A na a to yi dimɛdi mu na muxu fɔxɔ ra, muxu tan i xa konyie bara e baba forixi faxa sunnunyi ra a fate. \v 32 N tan i xa konyi, n dɔxɔxi nɛ sɛɛkɛ ra yi dimɛdi xa fe ra. N nu bara a fala n baba bɛ, ‹Xa n mu gbilen a ra i yire, na bara findi n ma kote ra n ma duniɲɛigiri birin kui.›» \p \v 33 «Yakɔsi n bara i mayandi, i xa tin n tan xa lu yi dimɛdi ɲɔxɔɛ ra, n xa findi i xa konyi ra, alako yi dimɛdi nun a taarae birin xa siga. \v 34 N nɔma sigade n baba yire di, xa muxu nun yi dimɛdi birin xa mu a ra? N mu nɔma a lude sunnunyi xa n baba faxa n ya xɔri.» \c 45 \s Yusufu a yɛtɛ masenfe \p \v 1 Yusufu to mu nu wama wafe a xa konyie ya xɔri, a naxa e yamari e birin xa mini. Na kui, a nu a yɛtɛ masenma a taarae bɛ tɛmui naxɛ, mixi gbɛtɛ yo mu nu na naa. \v 2 Yusufu naxa wa a xui itexi ra, han Misirakae nun Misira mangɛ xa mixi birin naxa na fe kolon. \v 3 Yusufu naxa a masen a taarae bɛ, «Yusufu nan n na! N baba man na duniɲɛ?» Kɔnɔ a taarae mu nɔ a yaabide fefe ma. E dɛ bara ixara, e gaaxu a ya ra. \p \v 4 Yusufu naxa a fala a taarae bɛ, «N bara wo maxandi, wo xa wo maso n na.» E naxa e maso a ra. A naxa a fala, «N tan nan na Yusufu ra, wo xunya, wo naxan mati a xa findi konyi ra Misirakae bɛ. \v 5 Yakɔsi wo bɔɲɛ naxa mini, wo naxa gaaxu, wo to bara n mati konyi ra, n saramae naxa fa n na yi bɔxi ma. Ala nan na ragirixi. A tan nan n xɛɛxi wo ya ra alako n xa wo rakisi. \v 6 Wo bara a to, ɲɛ firin nan yi ki kaamɛ na bɔxi ma, kɔnɔ ɲɛ suuli man luxi. Bɔxi mu rawalima, sansi mu xabama. \v 7 Ala n nasanbaxi nɛ wo ya ra, alako n xa bɔxi donse nde ragata wo bɛ, wo xa nɔ balode maratangɛ kui. \v 8 Wo tan xa mu faxi n na be. Ala na a ra. A tan nan n findi Misira mangɛ baba ra, a xa banxi nun a xa bɔxi birin xa lu n ma yaamari bun ma.» \p \v 9 «Wo xulun, wo xa siga n baba yire. Wo xa a fala a bɛ, ‹I xa di Yusufu yi nan falaxi, «Ala bara n findi Misira mangɛ ra. I xa siga n yire, i naxa dugundi. \v 10 I fama lude Gosen bɔxi nan ma n fɛ ma, i tan, i xa die, i xa mamadie, i xa xurusee, nun i harige birin. \v 11 Ɲɛ suuli kaamɛ man luxi. N i hayi birin fanma nɛ Gosen, alako i nun i xa denbaya naxa findi setaree ra.»›» \p \v 12 «Wo bara a to wo yɛtɛ ya ra, n xunya Bunyamin fan bara a to, a n tan yati nan wɔyɛnfe wo bɛ. \v 13 Wo xa n ma mangɛya sɛnbɛ tagi raba n baba bɛ, n na naxan kui Misira bɔxi ma, a nun wo fe naxan birin toxi. Wo wo xulun, wo xa fa n baba ra han be.» \v 14 Yusufu naxa findigilin a xunya Bunyamin ma, e firin naxa wa a xɔrɔxɔɛ ra. \v 15 Yusufu naxa a taarae fan masunbu, e birin naxa wa. Na xanbi, a taarae naxa suusa wɔyɛnde a bɛ. \p \v 16 Misira mangɛ naxa kolon sɔtɔ a ma, a Yusufu taarae bara fa. Na naxa rafan Misira mangɛ nun a xa mixi birin ma. \v 17 A naxa a masen Yusufu bɛ, «A fala i taarae bɛ, ‹Wo kote baki wo xa sofalee fari, wo xa siga Kanaan bɔxi ma. \v 18 Na tɛmui wo xa gbilen wo nun wo baba nun wo xabilɛ ra n yire. Se fanyi naxan birin na Misira bɔxi ma, n na a soma nɛ wo yi ra, wo man fa bɔxi daxamui fanyi don.› \v 19 I xa a fala i taarae bɛ, ‹Wo xa Misira gisee xanin, wo xa wo baba, wo xa die, nun wo xa ginɛe baki e kui, wo xa fa e ra. \v 20 Wo naxa mɔnɛ sese xa fe ra, barima se fanyi naxan birin na Misira bɔxi ma, a findima wo gbe nan na.›» \p \v 21 Isirayila xa die naxa na raba. Yusufu naxa gisee so a taarae yi ra alɔ Misira mangɛ a fala a bɛ ki naxɛ. A naxa fandɛ fan so e yi ra e naxan donma kira ra. \v 22 A naxa donma fanyie fi a taarae birin ma. Kɔnɔ a kɔbiri kole kɛmɛ saxan nan fi Bunyamin tan ma, a nun donma suuli. \v 23 A naxa Misira daxamui fanyi baki sofale fu fari a baba xa sanbɛ. A man naxa donse xɔri, taami, nun fandɛ gbɛtɛe baki sofale ginɛ fu fari a baba xa biyaasi xa fe ra. \v 24 Na dangi xanbi, a naxa a taarae lu e xa siga. A naxa a fala e bɛ, «Wo naxa galanbu kira xɔn ma de!» \p \v 25 E naxa keli Misira, e te Kanaan bɔxi ma e baba Yaxuba yire. \v 26 E naxa a fala a bɛ, «Yusufu mu faxaxi! A tan nan Misira bɔxi birin yamarima!» Yaxuba to na mɛ, a mu nɔ lade na ra. \v 27 Kɔnɔ e to Yusufu xa masenyi birin dɛntɛgɛ a bɛ, a ya fan naxa gisee to Yusufu naxee rasanbaxi a xaninfe ra, Yaxuba naxa sɛɛwa. \v 28 Isirayila naxa a fala, «N bara ɲɛlɛxin, n ma di Yusufu man na ɲɛngife. Beenun n xa faxa, n fama nɛ a tode.» \c 46 \s Yaxuba sigafe Misira \p \v 1 Yaxuba naxa a harige birin xanin a xun ma. A to Beriseeba li, a naxa sɛrɛxɛ ba a baba Isiyaga Marigi Alatala bɛ. \v 2 Ala naxa Isirayila xili xiye kui, «Yaxuba, Yaxuba.» Isirayila naxa a ratin, «N tan nan ya.» \v 3 Ala naxa a masen a bɛ, «N tan nan na Ala ra, i baba Marigi Ala. Hali i mu gaaxu sigafe ra Misira, barima n i findima si belebele nan na. \v 4 Won birin nan sigama Misira, n tan nan man fama i ragbilende be. Yusufu yati nan fama i yae ragalide i ɲɔn tɛmui.» \p \v 5 Na kui, Yaxuba naxa keli Beriseeba. Isirayila xa die naxa e baba Yaxuba, e xa die, a nun e xa ginɛe baki gisee kui, Misira mangɛ naxee rasanba. \v 6 E naxa e xa xurusee tongo, a nun e se naxan birin sɔtɔ Kanaan bɔxi ma. Yaxuba naxa siga Misira a nun a bɔnsɔɛ birin. \v 7 A naxa a xa die nun a xa mamadie birin xanin a xun ma. A naxa siga a tan nun a bɔnsɔɛ birin. \p \v 8 Isirayila xa die xili nan ya naxee siga Misira. \q Yaxuba nun a xa di xɛmɛe xa taruxui nan ya: \q Yaxuba xa di singe lanxi Ruben nan ma. \q \v 9 Ruben xa die nan ya: \q Hanoki, Palu, Heseron, nun Karimi. \q \v 10 Simeyɔn xa die nan ya: \q Yemuweli, Yamin, Ohadi, Yakin, Soxara, nun Soli. \q Soli findi Kanaan ginɛ xa di nan na. \q \v 11 Lewi xa die nan ya: \q Gerison, Kohata, nun Merari. \q \v 12 Yuda xa die nan ya: \q Eri, Onan, Selaha, Peresi, nun Sera. \q Kɔnɔ Eri nun Onan faxa Kanaan bɔxi nan ma. \q Peresi xa die findi Heseron nun Hamuli nan na. \q \v 13 Isakari xa die nan ya: \q Tola, Puwa, Yasubu, nun Simiron. \q \v 14 Sabulon xa die nan ya: \q Seredi, Elon, nun Yaxaleeli. \q \v 15 Die nan na ki, Leya naxee bari Yaxuba bɛ Padan Arami. \q A man naxa a xa di ginɛ Dina bari naa. \q A xa di xɛmɛe nun di ginɛe \q kɔnti birin nalanxi mixi tongo saxan a nun saxan. \b \q \v 16 Gadi xa die nan ya: \q Sefon, Hagi, Suni, Esibon, Eri, Arodi, nun Areli. \q \v 17 Aseri xa die nan ya: \q Yimina, Yisiwa, Yisiwi, Beriya, \q a nun e xunya ginɛma Sera. \q Beriya xa die findi Heberi nun Malakiyeli nan na. \q \v 18 Die nan na ki, Silipa naxee bari Yaxuba bɛ. \q E birin nalanxi mixi fu nun senni. \q Laban nu bara Silipa so a xa di ginɛ Leya yi ra. \b \q \v 19 Yaxuba xa ginɛ Raxele xa die nan ya: \q Yusufu nun Bunyamin. \q \v 20 Asena naxa di firin sɔtɔ Yusufu bɛ Misira bɔxi ma: \q Manasi nun Efirami. \q Asana nan lanxi On sɛrɛxɛdubɛ Potifari xa di ginɛ ma. \q \v 21 Bunyamin xa die nan ya: \q Bela, Bekeri, Asibeli, Gera, Naaman, \q Eki, Rosi, Xupimi, Mupimi, nun Arade. \q \v 22 Die nan na ki, Raxele naxee bari Yaxuba bɛ. \q E birin nalanxi mixi fu nun naani. \b \q \v 23 Dana xa di nan ya: \q Xusimi. \q \v 24 Nafatali xa die nan ya: \q Yaxaseeli, Guni, Yeseri, nun Silemi. \q \v 25 Die nan na ki, Bila naxee bari Yaxuba bɛ. \q E birin nalanxi mixi solofere. \q Laban nu bara Bila so a xa di ginɛ Raxele yi ra. \b \q \v 26 Yaxuba nun mixi naxee birin siga Misira, \q a bɔnsɔɛ birin nalanxi mixi tongo senni nun senni, \q bafe a xa die xa ginɛe ra. \q \v 27 Yusufu di xɛmɛ firin nan bari Misira. \q Yaxuba xabilɛ naxan siga Misira bɔxi ma, \q e kɔnti birin nalanxi mixi tongo solofere. \b \p \v 28 Yaxuba naxa Yuda xɛɛ a ya ra Yusufu xɔn ma, alako a xa kira yailan e bɛ sigafe ra Gosen. E to so Gosen bɔxi ma, \v 29 Yusufu naxa a gise tongo, a naxa siga a baba Isirayila ralande naa. A to a li, a naxa findigilin a ma, a nu fa wa ra a xɔnkuye ra. \v 30 Isirayila naxa a fala Yusufu bɛ, «Hali n faxa fa, n bɔɲɛ bara sa barima n bara i yatagi to, i man na ɲɛngife.» \p \v 31 Yusufu naxa a fala a taarae bɛ, a nun a baba xa denbaya, «N xa siga, n xa sa a fala Misira mangɛ bɛ, ‹N taarae nun n baba xa denbaya naxee nu sabatixi Kanaan bɔxi ma, e birin bara fa n yire. \v 32 Yi mixie gɔɔrɛ kanyie nan e ra. E xurusee nan dɛmadonma. E bara fa e xa gɔɔrɛe ra, sie, yɛxɛɛe, ningee, nun e harige birin.› \v 33 Misira mangɛ na wo xili tɛmui naxɛ, a wo maxɔrinma nɛ wo xa wali ma. \v 34 Wo xa a yaabi, ‹Muxu tan i xa konyie findixi xuruse maxurie nan na, kabi muxu dimɛdi tɛmui han yakɔsi, alɔ muxu benbae nu a rabama ki naxɛ.› Na kui wo fama lude Gosen bɔxi nan ma, barima xuruse dɛmadonyie raɲaaxu Misirakae ma.» \c 47 \s Yaxuba sabatife Misira \p \v 1 Yusufu naxa siga a sa a fala Misira mangɛ bɛ, «N baba nun n ngaxakerenyie bara fa Gosen kelife Kanaan bɔxi ma. E bara fa e xa xurusee nun e harige birin na.» \v 2 A naxa a taara suuli ndee masen Misira mangɛ bɛ. \v 3 Misira mangɛ naxa Yusufu taarae maxɔrin, «Wo wali mundun nabama?» E naxa Misira mangɛ yaabi, «Muxu tan i xa konyie findixi xuruse dɛmadonyie nan na, alɔ muxu benbae nu a rabama ki naxɛ.» \v 4 E man naxa a fala Misira mangɛ bɛ, «Muxu faxi nɛ, muxu xa lu yi bɔxi ma sinden, barima sɛxɛ mu na muxu xɔnyi kɔrɛ xurusee naxan donma. Kaamɛ bara din Kanaan bɔxi ra. Muxu bara i mayandi i xa muxu tan i xa konyie sago sa, muxu xa lu Gosen bɔxi ma.» \p \v 5 Misira mangɛ naxa a fala Yusufu bɛ, «I baba nun i taarae bara fa i fɔxɔ ra. \v 6 Misira bɔxi na i sagoe. Yire fanyi fen Gosen mabiri, i baba nun i ngaxakerenyie luma dɛnnaxɛ. Xa i mixi matinxinxie kolon e ya ma, e sugandi e xa findi n ma xuruse dɛmadonyie ra.» \p \v 7 Na dangi xanbi, Yusufu naxa a baba xanin Misira mangɛ yire, a a masen a bɛ. Yaxuba naxa duba Misira mangɛ bɛ. \v 8 Misira mangɛ naxa Yaxuba maxɔrin, «I xa simaya ɲɛ yeri a ra yi ki?» \v 9 Yaxuba naxa Misira mangɛ yaabi, «N ma simaya ɲɛ kɛmɛ ɲɛ tongo saxan na a ra yi ki. N simaya dunke naxasixi nan sɔtɔxi. A ɲan mu makɔrɛxi n benbae xa simaya xasabi ra.» \v 10 Yaxuba to duba Misira mangɛ bɛ, a naxa siga. \p \v 11 Yusufu naxa bɔxi fanyi fi a baba nun a taarae ma, alɔ Misira mangɛ a yamari ki naxɛ. E bɔxi naxan sɔtɔ a tan nan fan Misira bɔxi birin bɛ. A xili Ramesesi. \v 12 Yusufu naxa mɛɛni a baba, a taarae, nun a baba xa denbayae birin ma. \p \v 13 Na tɛmui kaamɛ nu bara sɛnbɛ sɔtɔ. Donse mu nu toma keli Misira bɔxi ma han Kanaan. Kaamɛ naxa ɲama halaki. \v 14 Kɔbiri naxan birin nu na Misira nun Kanaan bɔxi ma, Yusufu naxa a masara mɛngi ra. A naxa na kɔbiri ragata Misira mangɛ xa banxi kui. \p \v 15 Misirakae nun Kanaankae xa kɔbiri birin to ɲɔn, Misirakae naxa fa Yusufu yire e a fala, «Donse so muxu yi ra! A lanma muxu xa faxa i ya xɔri? Muxu xa kɔbiri birin bara ɲɔn.» \v 16 Yusufu naxa e yaabi, «Wo fa wo xa xurusee ra, won xa a masara donse ra, barima kɔbiri mu na wo yi ra.» \v 17 E naxa fa e xa xurusee ra Yusufu xɔn ma. E xa soe, sie, yɛxɛɛe, ningee, nun sofalee, e nee birin masara Yusufu ma donse ra. A naxa donse taxun e ra e xa xurusee masarɛ ra. \p \v 18 Na ɲɛ to dangi, e naxa fa a yire, e a fala a bɛ, «Muxu mu nɔma muxu nɔxunde muxu xa mangɛ ma. Kɔbiri yo mu na muxu yi ra. Muxu xa xuruse fan birin na muxu xa mangɛ yi ra. Muxu gundie nun muxu xa bɔxie gbansan nan luxi muxu yi ra donse sare ra muxu xa mangɛ bɛ. \v 19 A lanma muxu xa faxa i ya xɔri, muxu xa bɔxie xun xa rakana? Muxu nun muxu xa bɔxie masara donse ra, muxu xa findi Misira mangɛ xa konyie ra, muxu xa bɔxie fan xa findi a gbe ra. Sansi xɔri so muxu yi ra muxu naxan nawalima, muxu xa balo alako muxu naxa faxa, bɔxi fan naxa rabɛɲin.» \p \v 20 Na kui Yusufu naxa Misirakae xa bɔxi birin sara Misira mangɛ bɛ. Kaamɛ xa xɔrɔxɔɛ nu bara a niya e xa e xa bɔxi birin mati Misira mangɛ ma. \v 21 Yusufu Misira ɲama birin findi konyie ra na ki nɛ. \v 22 Kɔnɔ sɛrɛxɛdubɛe tan mu e gbe bɔxie sara, barima Misira mangɛ nu hinnɛma e ra donse fe ra. \p \v 23 Yusufu naxa a fala ɲama bɛ, «N bara wo sara to a nun wo xa bɔxie Misira mangɛ bɛ. Sansi nan yi ki, wo xa bɔxie rawali. \v 24 A xaba tɛmui, wo a dɔxɔ suuli nde soma Misira mangɛ nan yi ra. Dɔxɔ naani naxee luma, na findima sansi nun baloe nan na, wo tan, wo xa die, a nun wo xa mixi birin bɛ.» \v 25 E naxa a fala, «I bara muxu rakisi! Muxu bara muxu xa mangɛ xa fe fanyi to a naxan nabaxi muxu bɛ. Muxu findima Misira mangɛ xa konyie nan na.» \v 26 Yusufu naxa na findi sɛriyɛ ra. Han to Misira bɔxi daxamui dɔxɔ suuli nde birin findi Misira mangɛ nan gbe ra. Sɛrɛxɛdubɛe xa bɔxie nan gbansan mu findixi Misira mangɛ gbe ra. \p \v 27 Isirayilakae naxa sabati Gosen Misira bɔxi ma. Na bɔxi naxa findi e gbe ra. E bɔnsɔɛ naxa gbo yɛ. \v 28 Yaxuba ɲɛ fu nun solofere nan naba Misira bɔxi ma. A xa simaya naxa ɲɛ kɛmɛ ɲɛ tongo naani nun solofere li. \v 29 Isirayila xa simaya to nu fa ɲɔnfe, a naxa a xa di Yusufu xili, a a fala a bɛ, «Na kui, i xa i bɛlɛxɛ dɔxɔ n tabe bunyi ra, i fa i kali n bɛ fa a falafe ra, i mu n nagatama yi Misira bɔxi ma, i xa mɛɛni n ma tinxinyi kui, i hinnɛ n na. \v 30 N na laaxira tɛmui naxɛ, i xa n namini Misira, i sa n nagata n benbae xa gaburi yire.» Yusufu naxa a yaabi, «I naxan falaxi n bɛ, n na rabama nɛ.» \v 31 Yaxuba naxa a fala, «I rakali n bɛ.» Yusufu naxa a kali a bɛ. Na tɛmui Yaxuba naxa a felen a xa sade xunyi ra. \c 48 \s Yusufu xa die Manasi nun Efirami \p \v 1 Na fe birin to bara dangi, e naxa a fala Yusufu bɛ, «I baba mu yalanxi.» Yusufu naxa siga a baba yire, a nun a xa di xɛmɛ firinyie, Manasi nun Efirami. \v 2 Mixi nde naxa a fala Yaxuba bɛ, «I xa di Yusufu bara fa.» Isirayila naxa sɛnbɛ raba, a keli, a dɔxɔ sade ma. \v 3 Yaxuba naxa a fala Yusufu bɛ, «Ala Sɛnbɛ Kanyi mini nɛ n ma Lusi Kanaan bɔxi ma. A naxa barakɛ sa n ma fe. \v 4 Ala naxa a fala n bɛ, ‹N i findima dibari belebele nan na. N i xa die rawuyama nɛ, han e findi ɲama gbegbe ra. N yi bɔxi fima nɛ i bɔnsɔɛ ma, hali i dangi xanbi, a findi e gbe ra han duniɲa ɲɔn.›» \p \v 5 «Yakɔsi yi di firinyie, i naxee barixi Misira beenun n tan xa fa, n bara e findi n ma die ra. Efirami nun Manasi findima n tan nan gbe ra, alɔ Ruben nun Simeyɔn. \v 6 Kɔnɔ i di naxee barima yee xanbi ra, i gbe lanxi nee nan ma. E fama lude e taarae nan bun ma e kɛ xa fe ra. \v 7 N to keli Padan, Raxele naxa faxa n yi ra kira xɔn Kanaan bɔxi ma. A ɲɔnde mu nu makuya Efarata ra. N naxa a ragata mɛnni, Efarata kira ra, dɛnnaxɛ xili Bɛtɛlɛɛmu.» \p \v 8 Isirayila naxa Yusufu xa die mato, a fa a fala, «Ndee yee ra?» \v 9 Yusufu naxa a baba yaabi, «N ma di xɛmɛe na e ra Ala naxee fixi n ma be.» Isirayila naxa a fala, «I xa e maso n na, alako n xa duba e bɛ.» \v 10 Yaxuba nu bara gɛ foride, a yae mu nu see igbɛma sɔnɔn. Yusufu to a xa die maso a ra, Isirayila naxa e masunbu, a findigilin e ma. \v 11 Isirayila naxa a fala Yusufu bɛ, «N mu nu laxi a ra, xa n i yatagi toma sɔnɔn, kɔnɔ Ala bara a ragiri n bara i xa die fan to.» \v 12 Yusufu naxa a xa die tongo a baba san ma, a fa a rafelen bɔxi fari. \p \v 13 Na dangi xanbi, Yusufu naxa a xa di firinyie tongo e bɛlɛxɛ ma. A naxa Efirami suxu a yirefanyi bɛlɛxɛ ra, Isirayila kɔɔla mabiri. A naxa Manasi suxu a kɔɔla bɛlɛxɛ ra, Isirayila yirefanyi mabiri. A naxa e maso a ra. \v 14 Kɔnɔ Yaxuba naxa a yirefanyi bɛlɛxɛ sa Efirami xunyi fari naxan na dimɛdi ra. A naxa a kɔɔla bɛlɛxɛ sa Manasi xunyi fari naxan na di singe ra. A nu a kolon a nu fe naxan nabama a bɛlɛxɛe ra. \v 15 A naxa duba Yusufu bɛ, a fa a fala, \q «Ala, n benbae Iburahima nun Isiyaga ɲɛrɛ naxan ya xɔri, \q Ala naxan na n kantama ra, kafi n bari lɔxɔɛ han to, \q \v 16 Ala naxan malekɛ xɛɛxi n natangade fe xɔrɔxɔɛ ma, \q a xa barakɛ sa yi dimɛe xa fe. \q Mixie xa e xili n xili ra, \q e xa e xili n benbae Iburahima nun Isiyaga xili ra. \q E bɔnsɔɛ xa wuya a gbegbe ra duniɲa.» \p \v 17 Yusufu naxa a to a baba bara a yirefanyi bɛlɛxɛ sa Efirami xunyi ma. Na fe mu rafanxi a ma. A naxa a baba bɛlɛxɛ suxu, a ba Efirami xunyi ma, a fa a sa Manasi xunyi ma. \v 18 Yusufu naxa a fala a baba bɛ, «N baba, na ki xa mu a ra, barima yi nan na fori ra. I yirefanyi bɛlɛxɛ sama yi nan xunyi ma.» \v 19 A baba naxa tondi, a fa a fala, «N ma di, n a kolon, n a kolon. A fan fama findide bɔnsɔɛ wuyaxi kanyi nan na. A fan gboma nɛ, kɔnɔ a xunya nan fama gbode dangife a ra. A xunya bɔnsɔɛ findima nɛ si wuyaxi ra.» \p \v 20 A naxa duba e bɛ na lɔxɔɛ, a fa a fala, «Isirayilakae duba rabama wo xilie nan na. E fama a falade, ‹Ala xa i lu alɔ Efirami nun Manasi.›» Na kui a naxa Efirami ti yare Manasi bɛ. \p \v 21 Isirayila naxa a fala Yusufu bɛ, «I bara a to, a gbe mu luxi n xa laaxira, kɔnɔ Ala tima nɛ i fanga ra, a fa i ragbilen i benbae xa bɔxi ma. \v 22 N fama kɛ fide i ma dangi i taarae ra. N bɔxi naxan nasuxu Amorikae yi ra n ma santidɛgɛma nun n ma xali saabui ra, n bara na fan sa i kɛ fari.» \c 49 \s Yaxuba xa duba dɔnxɔɛ \p \v 1 Yaxuba naxa a xa die xili, a naxa a fala e bɛ, «Wo xa wo malan, n xa fe fala naxan fama rabade wo bɛ.» \q \v 2 «Yaxuba xa die, wo fa be, \q wo xa wo tuli mati wo baba Isirayila ra. \b \q \v 3 Ruben, i tan, n ma di singe, \q i tan nan na n ma fonike di ra. \q I bara findi fisamante ra lasiriya kui. \q I sɛnbɛ dangi birin na. \q \v 4 Kɔnɔ i to findi xurutare nan na, \q alɔ ye naxan susuma, \q i mu fisamanteya sɔtɔma sɔnɔn, \q barima i bara i sa i baba xa sade ma a nun i nanden. \q Na bara findi sɛniyɛntareɲa ra. \b \q \v 5 Simeyɔn nun Lewi findixi ngaxakerenmae nan na. \q Santidɛgɛma nan na e xa geresose ra. \q \v 6 N mu soma e xa fefe ya ma, \q n mu tinma dɔxɔde e xa malanyi, \q barima e xa bɔɲɛte kui e bara xɛmɛe faxa, \q e xa kalabanteɲa kui e bara tuurae maxɔnɔ fufafu. \q \v 7 N bara e xa bɔɲɛte danka, \q barima geregirie nan e ra. \q E naxan nabama, n bara na danka, \q barima e ya ixara. \q E bɔnsɔɛ mu luma yire keren Yaxuba xɔnyi, \q n e rayensenma nɛ Isirayila bɔxi ma. \b \q \v 8 Yuda, i xunyae i tan nan tantuma. \q I fama nɛ xutu sɔtɔde i yaxuie ma. \q I baba xa di xɛmɛe magoroma nɛ i bɛ. \q \v 9 Yuda, yɛtɛ yɔrɛ nan lanxi i ma. \q N ma di, i baloma sube nan xun na. \q I xinbie kuntanma nɛ alɔ yɛtɛ. \q Nde nɔma suusade a xa i rakeli? \q \v 10 Mangɛ sawuri fama lude Yuda bɔnsɔɛ nan yi. \q Mixi yo mu mangɛ sawuri bama a yi, \q beemanu tɔnxuma kanyi fama tɛmui naxɛ, \q sie suyidima naxan bɛ. \q \v 11 A xa sofale xirima wɛni bili nan na, \q a xa sofale yɔrɛ xirima wɛni bili fanyi nan na. \q A xa donma nun a xa xinbeli donma xama wɛni ye nan na. \q \v 12 A ya maɲingixi alɔ wɛni, \q A ɲinyi fiixɛ alɔ xiɲɛ. \b \q \v 13 Sabulon fama sabatide baa dɛ nɛ. \q A findima wafu dɛ nan na kunkuie bɛ. \q A xa naaninyi luma nɛ Sidɔn nan sɛɛti ma. \b \q \v 14 Isakari sɛnbɛ gbo alɔ sofale, \q naxan a sama gɔɔrɛ firinyie tagi. \q \v 15 A saxi bɔxi naxan ma, \q yire fanyi nan a ra. \q A tunki felenma nɛ kote bun ma, \q a luma yaamari nan bun ma. \b \q \v 16 Dana a xa ɲama yamarima nɛ, \q alɔ Isirayila bɔnsɔɛ nde. \q \v 17 A luma nɛ alɔ bɔximase kira xɔn ma, \q alɔ tanbalunbe sankira ra. \q A na soe tingilinyi xin, \q soe ragi birama nɛ a fari ma. \q \v 18 Alatala, n xaxili tixi i xa kisi ra. \b \q \v 19 Gadi, geresoe a gerema nɛ, \q kɔnɔ a tan nan e raboronma a tingilinyi ra. \b \q \v 20 Aseri xa bɔxi findima daxamui fanyi yire nan na, \q naxan findima mangɛ daxamude ra. \b \q \v 21 Nafatali luma nɛ alɔ xeli ginɛ naxan na a gife, \q a wɔyɛn fanyie falama nɛ. \b \q \v 22 Yusufu luma nɛ alɔ sansi burɛxɛ nɛɛnɛ, \q naxan bogima a fanyi ra xure sɛɛti ma. \q A salonyie tima tɛtɛ nan xun. \q \v 23 Mixie naxa gere giri a ma, \q e naxa xali woli a ma gere ra. \q \v 24 Kɔnɔ a xa xali sɛnbɛ gbo, \q a bɛlɛxɛ fan xɔrɔxɔ \q Yaxuba Marigi Ala Sɛnbɛ Kanyi saabui ra, \q naxan findixi Isirayila kantama ra, \q naxan luxi alɔ fanye. \q \v 25 I baba Marigi Ala fama i malide. \q Ala Sɛnbɛ Kanyi barakɛ sama nɛ i xa fe. \q A koore barakɛ fima nɛ i ma, \q a bɔxi barakɛ fi i ma, \q a dibari barakɛ ragiri i ma. \q \v 26 I baba xa dubɛ dangi baloe nun se fanyi birin na, \q naxan kelima geya fari, \q geya naxan tixi kafi duniɲa fɔlɛ. \q Na barakɛ birin xa lu Yusufu ma, \q naxan findi a ngaxakerenyie xa mangɛ ra. \b \q \v 27 Bunyamin luma nɛ alɔ wulai bare xaaɲɛ. \q A sube faxama gɛɛsɛgɛ, \q a a dɔnxɔɛ don nunmare.» \p \v 28 Isirayila bɔnsɔɛ fu nun firinyie nan na ki, a nun dubɛ e baba naxan nabaxi kankan bɛ. \p \v 29 Na dubɛ dangi xanbi, Yaxuba naxa a ɲungu a xa die ma, a falafe ra, «N fa sigafe n benba faxaxie nan yire. N na faxa, wo n nagata n benbae ragatade, gaburi naxan na Eferon Xitika xa xɛ yire, \v 30 Makipela xɛ fɔnmɛ ra, Mamire fɛ ma, Kanaan bɔxi ma. Iburahima na xɛ saraxi Eferon Xitika nan ma, alako na xa findi a xa mixi ragatade ra. \v 31 Iburahima ragataxi mɛnni nɛ, a nun a xa ginɛ Sara. Isiyaga fan nagataxi mɛnni nɛ a nun a xa ginɛ Rebeka. N tan fan Leya ragataxi mɛnni nɛ. \v 32 Na xɛ nun na fɔnmɛ naxan na naa, e saraxi Xitikae nan ma.» \v 33 Yaxuba to bara gɛ a xa wɔyɛnyi masende a xa die bɛ, a naxa a sa sade ma, a fa laaxira, a a benbae li aligiyama. \c 50 \s Yaxuba xa ɲɔn fe \p \v 1 Yusufu naxa findigilin a baba ma, a masunbu, a wama. \v 2 Na dangi xanbi, Yusufu naxa yaamari fi seribae ma e xa a baba fate sɔxɔ seri ra, alako a fure naxa bɔrɔ. E naxa na wali raba a baba Isirayila ra \v 3 xi tongo naani bun ma e xa naamunyi ki ma. Misirakae naxa a ɲɔnfe raba xi tongo solofere bun. \p \v 4 Ɲɔn fe to bara ba a ra, Yusufu naxa a fala Misira mangɛ xa mixie bɛ, «N bara wo mayandi, xa n ma fe rafan wo ma, wo xa n waxɔnfe masen Misira mangɛ bɛ. \v 5 N baba n nakali nɛ, a naxɛ, ‹N fa na faxafe nɛ. I n nagatama gaburi nan kui n naxan gexi Kanaan bɔxi ma.› Na kui n wama sigafe nɛ n xa sa n baba ragata. N na gɛ, n fama.» \p \v 6 Misira mangɛ naxa a yaabi, «Siga, i xa sa i baba ragata alɔ a i rakalixi ki naxɛ.» \v 7 Yusufu naxa siga a baba ragatade. A naxa siga a nun Misira mangɛ xa konyie, Misira mangɛ xa mixi xungbee, Misira kuntigie, \v 8 a yɛtɛ xa denbaya, a taarae, nun a baba xa denbaya. E xa dimɛdie nun e xa xurusee gbansan naxa lu Gosen bɔxi ma. \v 9 Sɔɔrie nun soe ragie naxa Yusufu mati e xa gisee kui. Ɲama belebele nan nu e ra. \p \v 10 E to Atadi lonyi li Yurudɛn naakiri ma, e naxa ɲɔn fe belebele raba. Yusufu naxa binyɛ fi a baba ma, a ɲɔn fe xanin han xi solofere. \v 11 Kanaankae naxa e ɲɔxɔ dɔxɔ na maragatɛ xɔn ma, naxan nabaxi Atadi xa lonyi ma. E naxa a fala, «Yi ɲɔn fe findi fe belebele nan na Misirakae bɛ.» Na nan a toxi e naxa «Misira Ɲɔn fe» xili fala na yire xun Yurudɛn naakiri ma. \p \v 12 Na kui, Yaxuba xa die naxa e baba waxɔnfe raba alɔ a a fala e bɛ ki naxɛ. \v 13 E naxa a xanin Kanaan bɔxi ma, e naxa a ragata Makipela xa xɛ yire fɔnmɛ kui, Iburahima xɛ naxan sara Eferon Xitika ma alako na xa findi mixi ragatade ra Mamire sɛɛti ma. \v 14 Yusufu to gɛ a baba ragatade, a naxa gbilen Misira bɔxi ma, a nun a taarae nun mixi naxan birin a mati. \p \v 15 Yusufu taarae to bara a to e baba bara faxa, e naxa a fala, «Xa Yusufu fa won findi a gerefa ra, won fe ɲaaxi naxan birin nabaxi a ra, a gbeɲɔxɔma nɛ won ma.» \v 16 Na kui e naxa siga Yusufu yire, e a fala a bɛ, «I baba yi nan falaxi muxu bɛ beenun a xa faxa, a naxɛ, \v 17 ‹Wo yi fala Yusufu bɛ, «N bara i maxandi, diɲɛ i taarae xa gbaloe fe ma a nun e xa yunubi, barima e bara fe ɲaaxi raba i ra. N bara i maxandi, yakɔsi diɲɛ i baba Marigi Ala xa konyie ma.»›» E to na masenyi fala Yusufu bɛ, a naxa wa. \v 18 A taarae naxa e felen a bun ma, e fa a fala, «Muxu tan nan ya, i xa konyie.» \p \v 19 Yusufu naxa a fala e bɛ, «Hali wo mu gaaxu. Ala mu na n tan xa ra. \v 20 Wo lan nɛ n xun wo naxa fe ɲaaxi raba n na, kɔnɔ Ala naxa a masara fe fanyi ra alako n xa fe rakamali ɲama nii ratangafe ra. \v 21 Yakɔsi hali wo mu gaaxu. N wo hayi birin fanma nɛ nun wo xa die.» A xa wɔyɛnyi naxa e bɔɲɛ sa. \s Yusufu xa faxɛ \p \v 22 Yusufu naxa lu Misira, a tan nun a xa denbaya birin. A naxa ɲɛ kɛmɛ ɲɛ fu sɔtɔ simaya ra. \v 23 Yusufu naxa a xa mamadie nun a tolobitɛe to, a xa di Efirami naxee sɔtɔ. A naxa Manasi xa di Makiri xa die to, a nee tongo a gbe die ra. \v 24 Yusufu naxa a fala a taarae bɛ, «N fan na faxafe nɛ, kɔnɔ Ala wo malima nɛ a fanyi ra. A fama nɛ wo tongode Misira, a wo xanin bɔxi ma a dɛnnaxɛ laayidi tongo Iburahima, Isiyaga, nun Yaxuba bɛ.» \v 25 Yusufu naxa Isirayila xa die rakali, a fa a fala, «Ala na wo mali gbilenfe ra Kanaan bɔxi ma, wo xa n fure xanin naa.» \p \v 26 Yusufu laaxira a ɲɛ kɛmɛ ɲɛ fu nan ma. E naxa a fure sɔxɔ seri ra alako a fate naxa bɔrɔ, e a ragata fure kankira kui Misira bɔxi ma.