\id ECC - Susu Translation
\ide UTF-8
\h Kawandila
\toc1 Kawandila xa Kitaabui
\toc2 Kawandila
\toc3 Kaw
\mt Kawandila xa Kitaabui
\imt Masenyi nde yi Kitaabui xa fe ra
\ip Annabi Sulemani yi kitaabui nan sɛbɛxi a xa bannaya, a xa nɔɛ, nun a xa lɔnni belebele nan xa fe ra. Na birin findixi masenyi hagigɛ nan na a bɛ Alatala xa maragiri kui. A naxa a fahaamu na birin findixi «fe fufafu» nan na. Birafe na fe mɔɔli fɔxɔ ra, na luxi alɔ mixi «naxan birama foye fɔxɔ ra.» Foye na na, kɔnɔ a sigama nɛ, a mu buma. A suxufe mu sɔɔnɛyama. A na na ki nɛ won ma duniɲɛigiri kui.
\ip Yi kitaabui xa masenyi tide gbo barima to mixie mu taganma birade fe wuyaxi fɔxɔ ra naxan mu findixi Alatala xa sɛriyɛ ra. E birin katama nɛ naafuli sɔtɔde. E lɔnni fenma alako na tan fan xa findi kɔbiri ra. Na kira xɔn ma e fe mɔɔli birin nabama naxee nɔma rafande e fate ma. Na ɲɛrɛ ki kui adamadi luma yunubi raba ra.
\ip Alatala naxan masenma won bɛ Annabi Sulemani saabui ra a findixi yi nan na: A lanma adamadi xa bira Alatala xa sɛriyɛ fɔxɔ ra yi duniɲa bɛndɛ fuɲi fari. Ala duniɲa naxan daaxi a fan adama bɛ, kɔnɔ a mu lanma a xa findi a xa ala ra. Alatala ɲɛlɛxinyi fima mixi ma, kɔnɔ a wama nɛ e xa a kolon a tan nan findixi e Marigi ra. A lanma adama xa duniɲa igiri, a ya tixi Ala nan na. A xa a kolon duniɲa see mu buma, e luxi nɛ alɔ «foye» naxan lɔɛma yen.
\ip Yi kitaabui a masenma nɛ won bɛ a lanma won Marigi xa findi Alatala Daali Mangɛ nan na, a naxa findi daali se nde ra. Ala xa won mali na kolonfe ra won bɔɲɛ kui. Amina.
\imte Kawandila xa Kitaabui
\c 1
\s Duniɲa fu na a ra!
\d
\v 1 Dawuda xa di Darisalamu mangɛ xa kawandi nan ya:
\q
\v 2 Duniɲa findixi fe fufafu nan na.
\q Duniɲa fee tide yo mu na,
\q na birin findixi fuyan nan na.
\q N tan kawandila xa masenyi nan nan ki.
\b
\q
\v 3 Adamadi geeni mundun sɔtɔma a xa wali ma soge bun ma?
\q
\v 4 Ndee faxama, ndee barima, duniɲa fan na kɛɲa keren lɔxɔɛ birin.
\q
\v 5 Soge tema, a goroma, a man gbilen a texi dɛnnaxɛ.
\q
\v 6 Foye fan minima, a sigama yirefanyi ma, a a mafindima kɔɔla ma.
\q A na gɛ mafindide, a man gbilen a kelide.
\q
\v 7 Xure birin xun tixi baa nan na, kɔnɔ baa mu rafema.
\q Xuree kelima dɛnnaxɛ, e man gbilenma mɛnni nɛ.
\q
\v 8 Fe birin ɲɛrɛma, a mu taganma, a mu masarama.
\q Adama ya mu wasama fe matode,
\q a tuli fan mu lugama fe ramɛde.
\q
\v 9 Naxan bara dangi nu,
\q na nan man gbilenma a ra.
\q Naxan bara raba nu, na nan man nabama.
\q Fe nɛɛnɛ mu rabama duniɲa ma naxan ɲɔndɔn mu nu raba.
\q
\v 10 Fe nɛɛnɛ yo mu na naxan a niyama mixi xa a fala,
\q «Yi mato, fe nɛɛnɛ na a ra!»
\q N xa a fala wo bɛ, na fe mɔɔli ɲan nu na beenun won tan xa bari.
\q
\v 11 Ɲama mu ratuma fe dangixi ma,
\q fe naxan sa fama rabade, ɲama nɛɛmuma nɛ na fan na.
\p
\v 12 N tan Kawandila, n bara findi mangɛ ra Isirayila bɔxi ma Darisalamu. 
\v 13 N natɛ tongoxi nɛ, fe naxee birin nabafe yi duniɲa ma, n xa e mato a fanyi ra. Na kui n a to nɛ a Ala kote xɔrɔxɔɛ nan saxi adamadie fari. 
\v 14 N bara wali birin mato naxan nabama yi duniɲa ma. Fufafu na a birin na! Birafe na wali fɔxɔ ra, a luxi nɛ alɔ mixi na birafe foye nan fɔxɔ ra.
\q
\v 15 Naxan kuntinxi, na mu nɔma matinxinde,
\q naxan luxi, na mu nɔma kamalide.
\p
\v 16 N naxa a maɲɔxun n yɛtɛ ma, a n tan bara lɔnni fen dangi Darisalamu mangɛ birin na, naxee singe fa n tan yara. N bara lɔnni nun fe kolonyi gbegbe sɔtɔ duniɲa xa fe ma. 
\v 17 N naxa natɛ tongo n xa xaxilimaya nun xaxilitareɲa fan mato. Kɔnɔ n bara a to na fan luxi alɔ birafe foye nan fɔxɔ ra.
\q
\v 18 Xaxilimaya nun kɔntɔfili nan ɲɛrɛma kira keren xɔn ma.
\q Fe kolonyi gboma ki naxɛ, tɔɔrɛ fan gboma na ki nɛ.
\c 2
\s Adamadi waxɔnfe
\p
\v 1 N a fala nɛ n yɛtɛ bɛ, «N xa ɲɛlɛxinyi mato, n xa a kolon naxan fan.» N naxa a to a ɲɛlɛxinyi fan mu buma. 
\v 2 N naxa n yɛtɛ maxɔrin, «Yelefe tun mu findixi fe kamalixi ra. Ɲɛlɛxinyi tide na munse ra?» 
\v 3 N naxa natɛ tongo n ma lɔnni fenfe kui, n xa ɲɛlɛxinyi fen wɛni ra. N nu wama a kolonfe munse munafanyi gbo adamadie bɛ e xa duniɲɛigiri kui.
\p
\v 4 N naxa wali xungbe ndee suxu alɔ banxi tife nun xɛ safe. 
\v 5 N naxa yire tofanyie yailan naafuli kanyi e malabuma dɛnnaxɛ sansi tofanyie ya ma. 
\v 6 N naxa ye yire ge naxee a niyama ye xa sa n ma sansie ma. 
\v 7 N naxa konyie sara, naxee bara die sɔtɔ naxee findixi n gbe ra, e fa lu n xɔnyi. N naxa xuruse gbegbe sɔtɔ, dangi Darisalamukae birin na naxee nu na beenu n xa bari. 
\v 8 N naxa gbeti, xɛɛma, nun naafuli mɔɔli birin sɔtɔ. N naxa yelibae sɔtɔ, a nun ginɛ gali adama waxɔnfe xa fe ra. 
\v 9 N naxa findi mixi xungbe ra dangife Darisalamukae birin na naxee nu na beenu n xa bari. N naxa na birin naba lɔnni fenfe ra.
\q
\v 10 N naxa n waxɔnfe mɔɔli birin fen,
\q n mu tondi sese ra naxan nu rafanxi n ma.
\q N ma wali yati nu rafanxi n ma,
\q na nan findixi n ma geeni ra.
\q
\v 11 Kɔnɔ n to n ma wali birin mato,
\q n naxan nabaxi tɔɔrɛ kui,
\q n naxa a to na birin fufafu.
\q A nu luxi nɛ alɔ mixi naxan birama foye fɔxɔ ra
\q a mu sese suxu.
\b
\q
\v 12 Na tɛmui n naxa n ɲɔxɔ sa xaxilimaya nun xaxilitareɲa xɔn ma.
\q Naxan tima mangɛ ra n ɲɔxɔɛ ra,
\q na fama munse rabade?
\q
\v 13 N naxa a to xaxilimaya fan dangi xaxilitareɲa ra,
\q alɔ naiyalanyi fan to fanxi dimi bɛ.
\q
\v 14 Xaxilima se toma a ya ra,
\q xaxilitare tan a ɲɛrɛma dimi nan kui.
\q Kɔnɔ e firin birin faxama nɛ.
\q
\v 15 Na nan a ra n naxa a maɲɔxun,
\q xa n tan nun xaxilitare birin faxama nɛ,
\q n ma xaxilimaya tide fa na munse ra?
\q N naxa a fala n yɛtɛ bɛ, «Xaxilimaya fan fe fufafu nan a ra.»
\q
\v 16 Xaxilima nun xaxilitare xa fe mu ratuma mixie ra,
\q e nɛɛmuma nɛ e firin birin ma, e firin birin faxama nɛ.
\p
\v 17 Na kui duniɲɛigiri naxa raɲaaxu n ma, barima n bara a kolon n ma wali mu buma. A luxi nɛ alɔ mixi naxan birama foye fɔxɔ ra, e mu a suxu. 
\v 18 N ma wali naxa raɲaaxu n ma, barima n bara a kolon fo n xa na birin lu mixi gbɛtɛ yi ra. 
\v 19 Na mixi findima xaxilima nan na, ka xaxilitare ra? Nde nɔma na kolonde? Kɔnɔ a tan yati nɔɛ sɔtɔma nɛ n ma wali birin xun ma! Fe fufafu nan na ki. 
\v 20 Na kui n naxa nimisa wali birin xa fe ra n naxan naba yi duniɲa ma.
\p
\v 21 Mixi naxan walixi lɔnni nun fatɛ ra, a fa na wali lu mixi nde yi ra naxan mu sese raba na wali kui, na findixi fe fufafu nan na naxan xɔrɔxɔ ki fanyi ra. 
\v 22 Mixi geeni mundun sɔtɔma a xa wali nun a xa katɛ kui a naxan nabaxi yi duniɲa ma? 
\v 23 A xa wali findixi tɔɔrɛ xɔrɔxɔɛ nan na a bɛ. Hali kɔɛ ra a bɔɲɛ mu malabuma. Fe fufafu nan na ki.
\p
\v 24 A lanma mixi xa a dɛge, a xa a min, a xa a xa wali raba sɛɛwɛ kui. N bara a kolon na birin kelixi Ala nan ma. 
\v 25 Mixi mu nɔma a dɛgede, a fe fanyi kolon xa Ala mu a mali? 
\v 26 Mixi naxan nafan Ala ma, Ala a kima xaxili fanyi, fahaamui, nun sɛɛwɛ nan na. Kɔnɔ xaxilitare tan, Ala a niyama nɛ a xa a harige birin so mixi gbɛtɛ yi ra naxan nafan Ala ma. Yi fan findixi fe fufafu nan na, alɔ mixi naxan birama foye fɔxɔ ra.
\c 3
\s Tɛmui na fe birin ma
\q
\v 1 Tɛmui na fe birin ma,
\q fe birin duniɲa ma, a xa waxati na na.
\q
\v 2 Waxati nde na di barife ma,
\q waxati nde na faxafe ma.
\q Waxati nde na sansi sife ma,
\q waxati nde na sansi xabafe ma.
\q
\v 3 Waxati nde na faxɛ tife ma,
\q waxati nde na dandan tife ma.
\q Waxati nde na se kanafe ma,
\q waxati nde na se yailanfe ma.
\q
\v 4 Waxati nde na wafe ma,
\q waxati nde na yelefe ma.
\q Waxati nde na yaye raminife ma,
\q waxati nde na fare boronfe ma.
\q
\v 5 Waxati nde na gɛmɛe rayensenfe ma,
\q waxati nde na gɛmɛe malanfe ma.
\q Waxati nde na sunbu tife ma,
\q waxati nde na a titareya ma.
\q
\v 6 Waxati nde na se fenfe ma,
\q waxati nde na a lufe ma.
\q Waxati nde na se ragatafe ma,
\q waxati nde na a wɔlɛfe ma.
\q
\v 7 Waxati nde na se ibɔɔfe ma,
\q waxati nde na a dɛgɛfe ma.
\q Waxati nde na wɔyɛnfe ma,
\q waxati nde na dundufe ma.
\q
\v 8 Waxati nde na xanu tife ma,
\q waxati nde na xɔn tife ma.
\q Waxati nde na geresofe ma,
\q waxati nde na saatafe ma.
\p
\v 9 Walikɛ geeni mundun sɔtɔma a xa katɛ kui? 
\v 10 N bara kote to Ala naxan dɔxɔxi adamadie xun. 
\v 11 A bara se birin natofan a waxati ma. A bara a niya adamadi xaxili xa siga abadan fe ma, hali a mu nɔ Ala xa walie kolonde keli a fɔlɛ ma han a raɲɔnyi. 
\v 12 N a kolon fefe mu na naxan fan adamadi bɛ, fo a sɛɛwa, a fe fanyi raba a xa duniɲɛigiri kui. 
\v 13 Mixi a dɛgefe, a a min, a sɛɛwa a xa wali kui, na nan findixi Ala xa ki ra adamadi bɛ. 
\v 14 N a kolon Ala xa wali birin buma nɛ abadan. Sese mu sama a xun ma, sese mu bama a ra. Ala fe rabama nɛ alako adamadi xa gaaxu a ya ra.
\q
\v 15 Naxan na na, na ɲan nu na nu.
\q Naxan fama rabade, na ɲan nu na nu.
\q Adamadi naxan nabaxi, Ala fama nɛ na makiitide.
\p
\v 16 N bara fe gbɛtɛ fan to yi duniɲa ma:
\q Nɔndi mafindima wule ra,
\q tinxinyi mafindima tinxintareya ra.
\q
\v 17 N naxa a maɲɔxun n xaxili kui,
\q Ala tinxintɔɛ nun tinxintare makiitima nɛ,
\q barima fe birin a waxati na na.
\p
\v 18 N man naxa a maɲɔxun n xaxili kui, Ala na mixie matofe nɛ, alako e xa a kolon daalise nan lanxi e ma alɔ wulai subee. 
\v 19 E firin birin fama nɛ raɲɔnde yire keren, e firin birin faxama nɛ. E firin birin ɲɛngima ki keren, adama yo sube yo, e birin lan. Fe fufafu na na birin na. 
\v 20 E birin sigade keren. E kelixi bɛndɛ nɛ, e man gbilenma bɛndɛ nɛ. 
\v 21 Nde a kolon xa mixi faxaxi xaxili tema koore nɛ, xa sube faxaxi xaxili goroma bɔxi nɛ?
\p
\v 22 N a kolon fefe mu na naxan fan adamadi bɛ, fo a sɛɛwa a xa wali kui. Na nan findixi Ala xa maragiri ra adamadi bɛ. Nde nɔma a masende a bɛ naxan fama rabade a dangi xanbi?
\c 4
\s Faxafe nun balofe
\p
\v 1 N man bara n xaxili rasiga ɲaxankatɛ birin ma, naxan na rabafe yi duniɲa ma.
\q Mixi ɲaxankataxi na wafe,
\q e madunduma yo mu na.
\q Nɔɛ na mixie bɛ naxee na e ɲaxankatafe.
\q E madunduma yo mu na.
\q
\v 2 N bara a maɲɔxun, mixi faxaxi nan sɛɛwaxi dangife mixi baloxi ra.
\q
\v 3 Mixi naxan mu barixi sinden,
\q nee xa hɛɛri dangi mixi faxaxi nun mixi baloxi ra,
\q barima e mu ɲaxankatɛ kolon naxan na rabafe yi duniɲa ma.
\p
\v 4 N bara a to, mixi walima e xunnakeli fenma milɛ kui. Yi fan findixi fe fufafu nan na, alɔ birafe foye fɔxɔ ra.
\q
\v 5 Xaxilitare a bɛlɛxɛe findigilinxi a ma, a mu walima,
\q han a xun nakana.
\q
\v 6 Bɔɲɛsa dondoronti fisa katɛ gbegbe bɛ.
\q Na katɛ luxi nɛ alɔ mixi naxan birama foye fɔxɔ ra.
\p
\v 7 N bara fe fufafu gbɛtɛ fan to yi duniɲa ma.
\q
\v 8 Xɛmɛ nde nu na naxan nu na a kerenyi ma,
\q mixi yo mu nu na a bɛ.
\q A nu walima tɛmui birin, kɔnɔ a mu wasa a xa naafuli ra.
\q A naxa a yɛtɛ maxɔrin,
\q «N na walife tɔɔrɛ kui nde bɛ?»
\q Yi mɔɔli fan findixi fe fufafu nan na.
\b
\q
\v 9 Mixi firin malanxi sɔɔnɛya dangife mixi ra naxan luma a keren.
\q Na firinyie xa wali dangi na mixi kerenyi gbe ra.
\q
\v 10 Xa a sa li keren bira, a boore a rakelima nɛ.
\q Kɔnɔ mixi naxan birama, a malima mu na,
\q na tɔɔrɔma nɛ a ɲaaxi ra.
\q
\v 11 Na maniyaxi mixi firin nan na,
\q naxee saxi e boore fɛ ma xinbeli tɛmui,
\q e nu wuyenyi sɔtɔ e boore saabui ra.
\q Kɔnɔ mixi naxan na a kerenyi ma, na xinbeli bama di?
\q
\v 12 Mixi ɲaaxi nɔma nɛ mixi keren na,
\q kɔnɔ mixi firin tan tima nɛ a kanke.
\q Luuti xɔri saxan malanxi mu bolonma mafuren.
\p
\v 13 Misikiinɛ xa di naxan xaxili fan, a sɛnbɛ gbo mangɛ bɛ naxan mu fata marasi fanyi nun a ɲaaxi tagi rasade. 
\v 14 Na mixi mɔɔli nɔma minide geeli kui, a findi mangɛ ra. A barixi setareɲa nan kui, a fa mangɛya sɔtɔ. 
\v 15 Duniɲa mixi birin saxanyi nan nabama, i na dangi mixi gbɛtɛ fa ti i ɲɔxɔɛ ra. 
\v 16 Mixi wuyaxi dangixi nɛ beenun na kanyi xa bari. Mixi naxee fama a xanbi ra, a xa fe mu fama rafande e ma. Na fan findixi fe fufafu nan na, alɔ mixi naxan birafe foye fɔxɔ ra.
\c 5
\p
\v 1 I na siga salide Ala xa banxi, i xa i yɛtɛ mato a fanyi ra. I na siga, i xa i tuli mati masenyi ra naxan tima naa. Na tide gbo dangife sɛrɛxɛ bafe ra naxan nabama xaxilitareɲa kui, barima xaxilitaree mu a kolon, a e na fe kobi nan xun ma na ki.
\s Laayidi tongofe Ala bɛ
\q
\v 2 I naxa gbata i dɛ rabide wɔyɛnyi xili ma,
\q i naxa gbata laayidi tongode Ala bɛ,
\q barima Ala tan na koore nɛ, kɔnɔ i tan na bɔxi nan ma.
\q Awa, i xa wɔyɛnyi naxa wuya.
\q
\v 3 Alɔ xiye to kelima maɲɔxunyi gbegbe ma,
\q xaxilitareɲa fan kelima dɛ wuya nan ma.
\p
\v 4 Xa i bara laayidi tongo Ala bɛ, i naxa dugundi a rakamalide. Xaxilitareɲa mu rafan Ala ma. A lanma i xa i xa laayidi rakamali. 
\v 5 Laayidi tongotareɲa fisa laayidi rakamalitareɲa bɛ. 
\v 6 I naxa tin i xa wɔyɛnyi xa findi yunubi ra. I naxa a fala Ala xa xɛɛra bɛ, «N mu nu wama laayidi yati tongofe.» Na fe mɔɔli Ala raxɔnɔma nɛ, a a niya i xa wali xun xa rakana. 
\v 7 Xiye wuyaxi safe nun wɔyɛnyi tife findixi fe fufafu nan na. Na kui a lanma i xa gaaxu Ala ya ra.
\p
\v 8 I naxa tɛrɛnna xa a sa li i mixie toma taa kui naxee fuma misikiinɛe ma, e sɛriyɛ kana, e kiiti ɲaaxi sa tinxintɔɛe ma. Mangɛ a boore mangɛ nan malima, han a mangɛya xungbe sɔtɔ. 
\v 9 E birin geenima xɛ samae nan saabui ra, hali mangɛ xungbe.
\q
\v 10 Kɔbiri rafan mixi naxan ma, a mu wasama.
\q Bannaya rafan naxan ma, a naafuli mu a ralima.
\q Fe fufafu nan na ki.
\b
\q
\v 11 Harige gboma ki naxɛ, a donmae fan gboma na ki nɛ.
\q Na kui munafanyi mundun na harige kanyi bɛ,
\q ba a ya tife ra a harige ra?
\b
\q
\v 12 Walikɛ luga ba, a mu luga ba, a xixɔli fanyi rabama nɛ.
\q Kɔnɔ banna xa naafuli a niyama nɛ a mu xixɔli fanyi raba.
\q
\v 13 N fe magaaxuxi nde rakɔrɔsixi yi duniɲa ma:
\q Kankanfe bannaya ma han a banna tɔɔrɔ,
\q
\v 14 xa na mu a ra, bannaya lɔɛfe tɔɔrɛ nde saabui ra,
\q a fa li banna xa di mu kɛ sɔtɔ.
\q
\v 15 Adamadi mini ki naxɛ a nga tɛgɛ,
\q a man gbilenma bɛndɛ a mageli ra na ki nɛ.
\q A mu sese xaninma a xun ma a naxan sɔtɔ a xa wali kui.
\q
\v 16 Yi fe xɔrɔxɔ.
\q Adamadi fa ki naxɛ yi duniɲa ma,
\q a man sigama na ki nɛ.
\q A xa katɛ findixi fe fufafu nan na.
\q
\v 17 A duniɲa igirima dimi nan kui,
\q kɔntɔfili, tɔɔrɛ, nun bɔɲɛ maɲaaxui kui.
\p
\v 18 Na kui n naxa a fahaamu a fan adama bɛ xa a a dɛge, a a min, a sɛɛwa a xa wali ra, a naxan nabama duniɲa ma a xa simaya kui, Ala naxan nagirixi a ma na nan findixi a xa geeni ra. 
\v 19 Xa Ala a ragiri mixi ma a xa harige sɔtɔ, a fa sɛɛwa na ra han a wasa, na bara findi Ala xa ki nan na. 
\v 20 Na kui, a mu kɔntɔfilima a xa simaya xa dunke xa fe ra, barima Ala bara a niya a bɔɲɛ xa lu sɛɛwɛ kui tun.
\c 6
\s Bannaya nun sɛɛwɛ
\p
\v 1 N fe xɔrɔxɔɛ gbɛtɛ nan to yi duniɲa ma: 
\v 2 Ala bannaya nun binyɛ ragirixi mixi nde ma han a wasa na birin na, kɔnɔ Ala fa a niya a mu xan a yi, a fa a lu mixi gbɛtɛ yi ra. Fe fufafu nan na ki naxan xɔrɔxɔ a gbe ra.
\p
\v 3 Hali mixi di kɛmɛ sɔtɔ, a naxa simaya xɔn kuye sɔtɔ, xa a mu nɔma sɛɛwade a harige ra, ɲama mu fa a ragata gaburi kui a ragata ki ma, diyɔrɛ naxan baxi a nga furi, na fisa na kanyi bɛ. 
\v 4 Na diyɔrɛ mu findima a ra, a kelima dimi nan kui, a xili yati mu falama. 
\v 5 A mu soge xa naiyalanyi toxi, a mu sese kolonxi, kɔnɔ a xa fe fisa na naafuli kanyi bɛ, 
\v 6 hali naafuli kanyi fa lu duniɲa ma ɲɛ wulu firin sɛɛwɛtareɲa kui. E birin mu sigama aligiyama xɛ?
\q
\v 7 Mixi xa katɛ birin nabama furi fe nan ma fe ra,
\q kɔnɔ a mu wasama feo.
\q
\v 8 Munse luma xaxilima yi ra
\q naxan mu na xaxilitare yi ra?
\q Munse luma misikiinɛ bɛ xa a ɲɛrɛ ki fan a boore ya xɔri?
\q
\v 9 Se toxi fisa maɲɔxunyi bɛ?
\q Fe fufafu nan na ki
\q naxan luxi alɔ mixi naxan birafe foye fɔxɔ ra.
\b
\q
\v 10 Daalise birin ɲan bara xili sɔtɔ,
\q adama naxan nu na, a ɲan bara kolon.
\q Adama mu nɔma mixi ra naxan sɛnbɛ gbo a bɛ.
\q
\v 11 Wɔyɛnyi na gbo, fe fufafu fan gboma nɛ.
\q A mu mixi yo malima.
\p
\v 12 Nde a kolon fe naxan fan adamadi bɛ a xa duniɲɛigiri kui, naxan dangima mafuren mafuren alɔ niini? Nde nɔma a falade a bɛ fe naxan nabama a faxa xanbi?
\c 7
\s Xaxili fanyi
\q
\v 1 Xili fanyi fan dangi labundɛ fanyi ra.
\q I faxa lɔxɔɛ fan dangi i bari lɔxɔɛ ra.
\q
\v 2 Sofe kaaɲɛ banxi fisa sofe xulun banxi bɛ,
\q barima faxɛ ragirixi adama birin bɛ.
\q A lanma mixi baloxi xa ratu na ma.
\q
\v 3 Sunnunyi fisa yele bɛ,
\q barima mixi bɔɲɛ fanyi sɔtɔma nɛ sunnunyi kui.
\q
\v 4 Xaxilima a ɲɔxɔ rasigama nɛ faxɛ ma,
\q xaxilitare tan na yelefe nan tui.
\q
\v 5 Xaxilima xa xurui fisa xaxilitare xa matɔxɔɛ bɛ.
\q
\v 6 Xaxilitare xa yele luxi nɛ
\q alɔ bolee naxee mabulama tunde bun ma.
\q Fe fufafu nan na ki.
\q
\v 7 Kɔbiri tinxintare a niyama nɛ xaxilima xa findi xaxilitare ra,
\q ye dɔxɔɛ a bɔɲɛ mafindima nɛ.
\b
\q
\v 8 Fe raɲɔnyi fisa a fɔlɛ bɛ.
\q Mixi sabarixi fisa yɛtɛ igboe bɛ.
\q
\v 9 I bɔɲɛ naxa gbata tede,
\q barima xaxilitaree bɔɲɛ nan tema.
\b
\q
\v 10 I naxa lu a fala ra,
\q «Singe dangi yakɔsi ra.»
\q Xaxilimaya wɔyɛnyi mu na na ra.
\b
\q
\v 11 Xaxilimaya luxi nɛ alɔ kɛ,
\q a munafanyi na duniɲa mixi birin bɛ.
\q
\v 12 Xaxilimaya findixi mixi xa kantari nan na,
\q kɔbiri fan findixi mixi xa kantari nan na,
\q kɔnɔ xaxilimaya nan fisa,
\q barima a xaxilima rakisima.
\q
\v 13 Ala xa wali mato.
\q A naxan madalin, nde nɔma na matinxinde?
\q
\v 14 I xa sɛɛwa hɛɛri tɛmui.
\q Tɔɔrɛ tɛmui na a li, i xa ratu a ma,
\q a Ala nan na firinyi birin daaxi.
\q Na kui adamadi mu nɔma a xa tina kolonde.
\b
\q
\v 15 N ma simaya fufafu kui,
\q n a toxi nɛ tinxintɔɛ nde faxa simaya dunke kui hali a to tinxinxi,
\q tinxintare nde bu duniɲa hali a to mu tinxin.
\q
\v 16 I naxa i yɛtɛ findi tinxintɔɛ ra,
\q i naxa i yɛtɛ findi lɔnnila ra,
\q xa na mu a ra i i yɛtɛ kanama nɛ.
\q
\v 17 I naxa findi tinxintare ra,
\q xa na mu a ra i faxama nɛ beenu i xa waxati xa a li.
\q
\v 18 A lanma i xa i ɲɔxɔ sa na marasi firinyi xɔn ma.
\q Ala xa yaragaaxui xa fe sɔɔnɛyama nɛ na birin kui.
\b
\q
\v 19 Xaxilima xa xaxilimaya a sɛnbɛ gboma nɛ dangi taa mangɛ fu ra.
\q
\v 20 Tinxintɔɛ mu na yi duniɲa ma,
\q naxan fe fanyi tun nabama, a mu yunubi yo raba.
\b
\q
\v 21 I naxa i tuli mati mixi xa wɔyɛnyi birin na,
\q xa na mu a ra i fama i xa konyi xui mɛde a i dankama,
\q
\v 22 alɔ i tan yati bara a raba sanya wuyaxi mixie ra.
\q
\v 23 N na birin igbɛxi nɛ xaxilimaya ra.
\q N naxa a fala, «N xa findi xaxilima ra,» kɔnɔ n mu nɔ.
\q
\v 24 Xaxilimaya tan tilin, a makuya won na,
\q nde nɔma a fahaamude?
\q
\v 25 Na kui n naxa kata na kolonde,
\q n xa so xaxilimaya kui, n xa fahaamui sɔtɔ,
\q n xa a kolon tinxintareya findixi xaxilitareɲa nan na,
\q xaxilitareɲa fan findixi daxuɲa nan na.
\b
\q
\v 26 N bara fe nde to naxan xɔnɔ dangi faxɛ ra.
\q Ginɛ na a ra naxan findixi yɛlɛ ra,
\q naxan bɔɲɛ findixi gantanyi ra,
\q naxan bɛlɛxɛe luxi alɔ luuti balanxi.
\q Mixi naxan nafan Ala ma,
\q a kelima nɛ na ginɛ xun ma,
\q kɔnɔ na ginɛ yunubitɔɛ nan masɔtɔma.
\q
\v 27 N tan kawandila yi nan to n ma fe matoxi birin kui:
\q
\v 28 N naxa xɛmɛ tinxinxi keren to xɛmɛ wulu ya ma,
\q n naxa a fen han,
\q kɔnɔ n mu ginɛ yo to ɲama ya ma naxan tinxin.
\q
\v 29 N yi nan gbansan to kɔrɛ:
\q Ala adamadie daaxi nɛ e tinxinxi,
\q kɔnɔ e tan naxa e yɛtɛ madaxu.
\c 8
\s Xaxilimaya nun mangɛya
\q
\v 1 Xaxilima maniyɛ mu na.
\q Nde fata fe tilinxi fatanfaside?
\q Xaxilima yatagi nɔrɔma a xa xaxilimaya saabui nan na,
\q a lahalɛ masarama nɛ.
\p
\v 2 N xa a fala wo bɛ, a lanma wo xa mangɛ xa yaamari rabatu, barima wo bara wo rakali Ala ya xɔri. 
\v 3 I naxa gbata kelide mangɛ ya xɔri. I naxa ti fefe xanbi ra naxan mu fan. Mangɛ a waxɔnfe nan nabama. 
\v 4 A lu ki yo ki, nɔɛ na mangɛ nan yi. Nde nɔma a matandide?
\q
\v 5 Mixi naxan mangɛ xa yamari rabatuma,
\q fe ɲaaxi yo mu a sɔtɔma.
\q Xaxilima a ɲɛrɛ ki nun ɲɛrɛ waxati kolon.
\q
\v 6 Fe birin lanma a xa raba a waxati nun a kɛɲa ma,
\q hali na fa findima fe xɔrɔxɔɛ ra mixi bɛ.
\b
\q
\v 7 Mixi to mu a kolon fe naxee fama rabade,
\q nde nɔma nee tagi rabade a bɛ?
\q
\v 8 Mixi yo mu nɔma a ɲɛngi yamaride,
\q mixi yo mu nɔma a faxa lɔxɔɛ sugandide.
\q Mixi mu nɔma kelide gere xun ma,
\q tinxintareya mu fe kobi rabae bɛɲinma.
\p
\v 9 N bara yi birin rakɔrɔsi duniɲa ma. N naxa mixi to a na a boore yamarife, a fa a yɛtɛ tɔɔrɔ na kui. 
\v 10 N naxa mixi ɲaaxie to naxee ragatama binyɛ kui, mixie nu naxee matɔxɔma hɔrɔmɔlingira yire taa kui. Fe fufafu nan na ki.
\p
\v 11 Xa fe kobi rabae mu ɲaxankatɛ sɔtɔ a tɛmui, ɲama fan fama nɛ birade e waxɔnfe ɲaaxie fɔxɔ ra. 
\v 12 N a kolon hali fe kobi rabae gbilen fe ɲaaxi rabafe ra han sanmaya kɛmɛ, sɔɔnɛya tan nabama nɛ mixi bɛ naxan gaaxuma Ala ya ra, naxan luma a batu ra. 
\v 13 Kɔnɔ fe mu sɔɔnɛyama mixi ɲaaxie bɛ naxee mu gaaxuma Ala ya ra, e xa simaya xɔn mu kuyama alɔ mixi niini.
\p
\v 14 Fe fufafu gbɛtɛ na na yi duniɲa ma: Fe xɔrɔxɔɛ naxan lan a xa dɔxɔ mixi ɲaaxi ma, na nan dɔxɔma tinxintɔɛ ma. Fe fanyi naxan lan a xa raba tinxintɔɛ bɛ, na nan nabama mixi ɲaaxi bɛ. N xa a fala wo bɛ, na fe mɔɔli findixi fe fufafu nan na. 
\v 15 Na kui a lanma adama xa sɛɛwa a xa duniɲɛigiri kui. Fe yo mu na naxan fisa yi bɛ: Mixi lanma e xa e dɛge, e xa e min, e xa sɛɛwa. Na ki a sɛɛwama nɛ a xa wali ra a xa duniɲɛigiri kui, Ala naxan fixi a ma duniɲa bɛndɛ fuɲi fari.
\p
\v 16 N to natɛ tongo n xa fahaamui sɔtɔ adamadi xa wali xa fe ra, a naxan nabama kɔɛ nun yanyi, 
\v 17 n naxa Ala xa wali mato. Mixi yo mu nɔma sode fe birin kui naxan nabama duniɲa ma. Hali a kata han, a mu a kolonma feo. Hali xaxilima naxan a falama a bara gɛ na kolonde, a mu nɔma na kolonde yati yati.
\c 9
\s Adamadi mu yare kolon
\p
\v 1 N to n maɲɔxun na fe birin ma, n a toxi nɛ tinxintɔɛe, xaxilimae, nun e xa katɛ birin kelima Ala nan ma. Adamadi mu a kolon a fama naxan lide a yara, xanunteya xa na mu a ra xɔnnanteya. Na birin na Ala nan yi. 
\v 2 Adamadi birin sigama nɛ aligiyama. Tinxintɔɛ ba, tinxintare ba, sɛniyɛntɔɛ ba, sɛniyɛntare ba, sɛrɛxɛba ba, sɛrɛxɛbatare ba.
\q Mixi fanyi ba, mixi ɲaaxi ba
\q e birin sigama nɛ aligiyama.
\q Mixi naxan laayidi tongoma ba,
\q mixi naxan mu suusama na tongode ba,
\q e birin sigama nɛ aligiyama.
\p
\v 3 Fe xɔrɔxɔɛ nan yi ki fe birin ya ma duniɲa ma: maraɲɔn ki keren nan na nee birin bɛ. Adamadie bɔɲɛ rafexi fe ɲaaxi nan na, e walima xaxilitareɲa nan na e xa duniɲɛigiri kui. Na dangi xanbi, e faxamixie lima nɛ aligiyama. 
\v 4 Mixi baloxi gbansan nɔma a xaxili tide fe nde ma. Bare ɲiɲɛ fisa yɛtɛ faxaxi bɛ.
\q
\v 5 Naxee baloxi, nee a kolon a e faxama nɛ,
\q kɔnɔ mixi faxaxie tan mu fefe kolon.
\q Sare fi yo mu na e bɛ sɔnɔn,
\q e xa fe yati bara nɛɛmu mixie ra.
\q
\v 6 E xa xanunteya, e xa xɔnnanteya, e waxɔnfe, nee birin bara ɲɔn.
\q E tan gbe yo mu na yi duniɲa fee tan ya ma sɔnɔn.
\p
\v 7 Siga, i i dɛge sɛɛwɛ kui, i i xa wɛni min bɔɲɛ fanyi kui. Ala wama na nan xɔn i bɛ. 
\v 8 I xa sose fiixɛ ragoro i ma, i xa labundɛ fanyi sa i fate ma. 
\v 9 I xa duniɲa igiri sɛɛwɛ kui wo nun i xanuntenyi ginɛ. Ala bara yi simaya nan fi i ma. Hali a to dangima alɔ foye, hali a xɔrɔxɔ, Ala xa maragiri na a ra i bɛ. 
\v 10 I nɔma wali naxan na, i xa na raba i sɛnbɛ birin na, barima i naxan nabama duniɲa ma, alɔ walife, fe matofe, fe fahaamufe, nun fe kolonfe, na sese mu na aligiyama i sigafe dɛnnaxɛ.
\p
\v 11 N man bara fe gbɛtɛ to yi duniɲa ma:
\q Naxan xulun dangi a boore ra, a mu gbata geenima tɛmui birin xɛ,
\q naxan sɛnbɛ gbo dangi a boore ra, a mu gere geenima tɛmui birin xɛ,
\q naxan xaxili fan a boore bɛ, a mu donse sɔtɔma tɛmui birin xɛ,
\q naxan ma lɔnni dangi a boore ra, a mu naafuli sɔtɔma tɛmui birin xɛ,
\q naxan xa fahaamui gbo a boore bɛ, a mu hinnɛ sɔtɔma tɛmui birin xɛ.
\q Ala xa maragiri tan fe birin nabama a waxati nɛ.
\p
\v 12 Mixi yo mu a kolon fe fama a lide tɛmui naxɛ:
\q Yɛxɛ suxuma nɛ yɛlɛ xɔrɔxɔɛ kui,
\q xɔni suxuma nɛ gantanyi ra.
\q Na ki fe xɔrɔxɔɛ adamadi tɛrɛnnama nɛ kerenyi ra.
\p
\v 13 N man bara yi xaxilimaya misaali to duniɲa ma naxan tide gbo. 
\v 14 Taa xuri nde nu na, mixi mu nu gbo dɛnnaxɛ. Mangɛ sɛnbɛma nde naxa na taa gere, a fa tede yailan na taa tɛtɛ bunyi. 
\v 15 Na taaka nde nu na, naxan findixi setare xaxilima ra. A naxa na taa rakisi a xa xaxilimaya saabui ra, kɔnɔ na dangi xanbi mixi yo mu ratu a xa fe ma. 
\v 16 Na kui n naxɛ,
\q Xaxilimaya fisa ɲalamaya bɛ,
\q kɔnɔ setare xa xaxilimaya maberema nɛ,
\q mixi mu a xa masenyi suxuma.
\b
\q
\v 17 Xaxilima xa masenyi raxaraxi ramɛfe,
\q na fisa mangɛ xa sɔnxɔɛ rate bɛ xaxilitaree tagi.
\q
\v 18 Xaxilimaya fisa geresosee bɛ,
\q kɔnɔ yunubitɔɛ keren gbansan nɔma fe fanyi gbegbe xun nakanade.
\c 10
\s Taali wɔyɛnyi
\q
\v 1 Tugitugi na faxa labundɛ xun ma, labundɛ xiri kanama nɛ.
\q Xaxilitareɲa nan xui mɛma dangife xaxilimaya xui ra.
\b
\q
\v 2 Xaxilima bɔɲɛ matinse,
\q xaxilitare bɔɲɛ ɲaaxu.
\q
\v 3 Xaxilitare a xa xaxilitareɲa masenma nɛ birin bɛ a xa ɲɛrɛ kui.
\q
\v 4 Xa i xa mangɛ xɔnɔ i ma, i naxa keli i xa wali xun ma,
\q i xa sabari fe xɔrɔxɔɛ rabɔrɔxɔma.
\b
\p
\v 5 N fe xɔrɔxɔɛ nde fan toxi yi duniɲa ma naxan kelixi mangɛ ma:
\q
\v 6 A nɔɛ fima nɛ xaxilitare nde ma,
\q banna nde tan mu nɔɛ yo sɔtɔ.
\q
\v 7 N bara konyi nde to a soe ragima,
\q mangɛ nde fa a ɲɛrɛ a sanyi ra.
\b
\q
\v 8 Yili ge nɔma birade a xa yili gexi kui,
\q mixi naxan yale tima tɛtɛ ma, bɔximase nɔma na fan xinde.
\q
\v 9 Mixi naxan gɛmɛ masolima, a nɔma a maxɔnɔde gɛmɛ ra.
\q Mixi naxan yege bɔɔma, a nɔma a maxɔnɔde yege ra.
\q
\v 10 Xa beera kole torixi, a mu ralugan, na a niyama nɛ wali xa xɔrɔxɔ.
\q Xaxilimaya xunnakeli fima mixi ma na ki nɛ.
\q
\v 11 Xa bɔximase mixi xin beenun bɔximase suxuma xa a suxu,
\q mixi naxan bɔximase suxuma, a mu geenima.
\b
\q
\v 12 Hinnɛ gbegbe na xaxilima xa masenyi kui,
\q kɔnɔ xaxilitare tan xa wɔyɛnyi a yɛtɛ bɔnɔma nɛ.
\q
\v 13 A xa masenyi fɔlɔma lɔnnitareɲa ra,
\q a raɲɔn daxuɲa ra.
\q
\v 14 Xaxilitare xa wɔyɛnyi wuya.
\b
\q Adamadi mu a kolon fe naxan fama fade.
\q Nde a rakolonma fe ra naxan fama a lide?
\b
\q
\v 15 Xaxilitare a yɛtɛ rataganma,
\q hali taa kira, a mu a kolon.
\b
\q
\v 16 Ɲaxankatɛ na taa bɛ naxan xa mangɛ findixi fonike yɔrɛ ra,
\q naxan xa kuntigie kurunma xulunyi tife ra.
\q
\v 17 Ɲɛlɛxinyi na taa bɛ naxan xa mangɛ fatanxi mangɛ bɔnsɔɛ ra,
\q naxan xa kuntigie e dɛgema a waxati ma sɛnbɛ sɔtɔfe ra, e mu siisi.
\b
\q
\v 18 Xa banxi kanyi tunnaxɔnɔ, banxi xunyi birama nɛ,
\q xa a mu a findi tunnabɛxi ra, a xa banxi fama nɛ minide.
\q
\v 19 Mixi donse rafalama nɛ alako a xa ɲɛlɛxin,
\q a wɛni minma nɛ alako a xa sɛɛwa,
\q a kɔbiri sɔtɔma nɛ alako a hayi birin xa fan.
\b
\q
\v 20 I naxa mangɛ danka hali i xa maɲɔxunyi kui,
\q i naxa banna danka hali i xa konkoe kui,
\q barima xɔni nde i xui xaninma nɛ, a na fala mixi nde bɛ.
\c 11
\s Wakilife
\p
\v 1 Taali ndee nan yi ki:
\q Xa i taami woli ye ma,
\q i fama nɛ a masɔtɔde lɔxɔɛ nde.
\q
\v 2 I xa i xa sɔtɔse taxu mixi solofere ra,
\q xa na mu a ra, mixi solomasaxan,
\q barima i mu a kolon ɲaxankatɛ naxan fama duniɲa lide.
\q
\v 3 Xa nuxui rafexi ye ra,
\q tunɛ fama nɛ birade bɔxi ma.
\q Xa wuri bira yire fanyi ma, xa a bira kɔɔla ma,
\q a luma naa nɛ.
\q
\v 4 Mixi yo bɔnbɔ foye rabɛnfe ra, na mu sansi sima.
\q Mixi yo bɔnbɔ nuxui matofe ra, na mu fama sansi xabade.
\b
\q
\v 5 I mu ɲɛngi nun xɔrie rafala ki kolon furi ginɛ furi kui,
\q i man mu Ala Daali Mangɛ xa wali fan kolon.
\b
\q
\v 6 I xa wakili kelife gɛɛsɛgɛ han nunmare sansi sife ra,
\q barima i mu a kolon i xa wali mundun fama sɔɔnɛyade.
\b
\q
\v 7 Naiyalanyi tofe ɲɔxun.
\q
\v 8 A lanma mixi xa sɛɛwa a xa simaya ra,
\q kɔnɔ a naxa nɛɛmu dimi ma naxan nu na a xa simaya kui.
\q Fe naxan birin fama, fe fufafu na a ra.
\b
\q
\v 9 Fonike, i xa ɲɛlɛxin i xa fonikeya kui,
\q i sondonyi xa sɛɛwa i xa fonikeya waxati kui.
\q I xa bira i bɔɲɛ nun i waxɔnfe fɔxɔ ra,
\q kɔnɔ i xa a kolon a Ala i makiitima nɛ na birin ma.
\q
\v 10 Na kui kɔntɔfili makuya i ra,
\q tɔɔrɛ keri i fɔxɔ ra.
\q Fonikeya findixi fe fufafu nan na.
\c 12
\s Faxɛ makɔrɛ
\q
\v 1 I xa ratu i Daali Marigi ma i xa fonikeya kui,
\q beenun i nimisa lɔxɔɛ xa fa,
\q beenun tɔɔrɛ waxati xa i li, i fa a fala,
\q «Sɛɛwɛ yo mu na n bɛ sɔnɔn.»
\q
\v 2 I xa ratu a ma beenun soge xa dimi,
\q beenun kike nun tunbuie xa ifɔɔrɔ,
\q beenun nuxui xa siga tunɛ bira xanbi.
\b
\q
\v 3 Na tɛmui banxi kantɛe sɛrɛnma nɛ,
\q xɛmɛ ɲalamae e felenma nɛ,
\q maale dinmae xurunma nɛ,
\q mixi naxee se igbɛma e luma nɛ dimi kui,
\q
\v 4 banxi naadɛe balanma nɛ,
\q maale din xui danma nɛ,
\q xɔni xui dunduma nɛ naxan nu mixie raxunuma,
\q
\v 5 xɛmɛ fama nɛ gaaxude yire itexi ra,
\q e fama nɛ gaaxude fe xɔrɔxɔɛ ra kira xɔn ma,
\q xɛmɔxi xunsɛxɛ fama nɛ fiixɛde,
\q katoe bama nɛ kasarɛ tife,
\q seri mu dandanyi tima sɔnɔn.
\b
\q Na tɛmui mixi sigama nɛ a xa lingira dɔnxɔɛ,
\q wa xui minima nɛ kirae xɔn ma.
\q
\v 6 Na rabama nɛ beenun gbeti xa bolon,
\q beenun xɛɛma tɔnbili xa kana,
\q beenun fɛɲɛ xa ibɔɔ dulonyi ma,
\q beenun ye bɛndun se xa kana kolonyi yire,
\q
\v 7 beenun adamadi xa gbilen bɛndɛ a daaxi naxɛ,
\q a nii fan xa gbilen Ala ma naxan a raso a fate i.
\b
\q
\v 8 N tan Kawandila xa a fala wo bɛ,
\q «Fe fufafu nan na na birin na. A birin luxi nɛ alɔ foye!»
\b
\p
\v 9 Wo xa a kolon yi Kawandila findixi xaxilima nan na, naxan bara ɲama xaran. A bara taalie mato, a e yailan. 
\v 10 Yi Kawandila kata nɛ a xa masenyi fanyie nun sɛbɛli tinxinxie sɔtɔ naxee nɔndi masenma. 
\v 11 Xaxilimae xa masenyie luxi nɛ alɔ wuri rameluxi naxee xurusee raɲɛrɛma. Na masenyie malanxi luxi nɛ alɔ lantuma naxee mabanbanxi wuri ma. Na birin fatanxi Xuruse dɛmadonyi keren nan na.
\p
\v 12 N ma di, naxan dangi na masenyie ra, i xa i yɛtɛ ratanga na ma. Danyi mu na sɛbɛli yailanfe ma. Xaranyi gbegbe mixi rataganma nɛ.
\q
\v 13 A birin xundusuxi yi masenyi nan na:
\q Won xa gaaxu Ala ya ra, won xa a xa yaamarie rabatu,
\q barima adamadi xa wali lanma a xa findi na nan na.
\q
\v 14 Won xa gaaxu Ala ya ra barima a tan nan mixi xa wali birin makiitima,
\q hali fe naxan birin nɔxunxi,
\q a findi a fanyi ra ba, a findi a ɲaaxi ra ba.