\id 1CO \ide UTF-8 \h Korinti I \toc1 Ala xa masenyi singe Annabi Pɔlu naxan sɛbɛ Korinti danxaniyatɔɛ ɲama ma \toc2 Korinti I \mt Ala xa masenyi singe \mt Annabi Pɔlu naxan sɛbɛ \mt Korinti danxaniyatɔɛ ɲama ma \imt Masenyi nde yi Kitaabui xa fe ra \ip Yi Kitaabui findixi Annabi Pɔlu xa bataaxɛ singe nan na danxaniyatɔɛ ɲama bɛ, naxan nu na Korinti taa kui Girɛki bɔxi ma. A nu bara kawandi ti naa a xa biyaasi firin nde kui. Mixi gbegbe naxa danxaniya Isa ma, kɔnɔ e ɲɛrɛ ki mu nu gɛxi fande. Ndee mu nu lanxi e bore ma, ndee nu fe ɲaaxie rabama ginɛe ra, ndee nu wama e yɛtɛ igbofe boore danxaniyatɔɛe ya ma. Na birin findixi yaagi nan na diinɛlae tagi. \ip Kɔnɔ Annabi Pɔlu bara a kolon a adamadi birin nɔma suxude Sentanɛ xa gantanyi ra. Na nan a toxi a mu tondi Korintikae mafurukude alako e xa danxaniya xa sabati Ala xa kira xɔn. A bara bataaxɛ sɛbɛ e ma, naxan findixi marasi fanyi ra e bɛ. Ala Xaxili Sɛniyɛnxi nu bara na masenyi so a yi ra. \ip Na na a ra, Annabi Pɔlu xa masenyi findixi Kitaabui yati yati nan na danxaniyatɔɛ birin bɛ. Won nɔma lɔnni gbegbe sɔtɔde na sɛbɛli saabui ra, naxan nɔma won malide Ala xa kira kolonde a fiixɛ ra. Ala xa won mali alako won xa so na xaranyi kui, a fa findi won ma ɲɛrɛ ki ra. Amina. \imte Ala xa masenyi singe \imte Annabi Pɔlu naxan sɛbɛ \imte Korinti danxaniyatɔɛ ɲama ma \cl Sora \c 1 \s Danxaniyatɔɛe xa lanyi \p \v 1 N tan Pɔlu, Ala naxan ɲanigexi a xa findi a xa Mixi Sugandixi Isa xa xɛɛra ra, a nun Sositene, muxu yi bataaxɛ sɛbɛxi wo tan nan ma, \v 2 Ala xa danxaniyatɔɛ ɲama, naxan na Korinti. Ala xa Mixi Sugandixi Isa bara wo xili wo xa findi Ala gbe ra, wo xa findi sɛniyɛntɔɛe ra. Muxu bara yi sɛbɛ wo ma, a nun mixi birin ma naxee e xaxili tima Ala xa Mixi Sugandixi Isa ra, naxan findixi e tan nun won tan Marigi ra. \v 3 Won Baba Ala nun a xa Mixi Sugandixi Isa, naxan findixi won Marigi ra, e xa hinnɛ nun bɔɲɛsa fi wo ma. \p \v 4 N Ala tantuma tɛmui birin wo xa fe ra, a to hinnɛ wo ra a xa Mixi Sugandixi Isa saabui ra. \v 5 A bara wo xa fe birin nakamali masenyi nun fahaamui kamalixi ra. \v 6 Ala xa Mixi Sugandixi xa nɔndi to sabatixi wo ya ma, \v 7 wo bara Ala xa ki birin sɔtɔ, wo hayi mu na fe gbɛtɛ ma sɔnɔn, beemanu won Marigi Isa fa waxati wo naxan mamɛfe. \v 8 A sɛnbɛ fima nɛ wo ma han duniɲa raɲɔnyi, alako yunubi yo naxa lu wo ma Ala xa Mixi Sugandixi won Marigi Isa fa tɛmui. \v 9 Ala na a xui xanbi ra, a tan naxan wo xilixi alako lanyi xa lu wo nun a xa Di tagi, won Marigi Isa, Ala xa Mixi Sugandixi. \p \v 10 N ngaxakerenyie, n bara wo rasi won Marigi Isa xili ra, Ala xa Mixi Sugandixi, lanyi xa lu wo tagi. Wo naxa mɛɛ wo bore ra, wo xa lan xaxili nun ɲanige keren ma. \v 11 N ngaxakerenyie, Xolowe xa mixie bara a fala n bɛ, a lantareya na wo tagi. \v 12 N bara a mɛ a nde a falama, «N tan biraxi Pɔlu nan fɔxɔ ra,» nde fan a falama, «N tan biraxi Apolosi nan fɔxɔ ra,» nde a falama, «N tan biraxi Kefasi nan fɔxɔ ra,» a nde fan a falama, «N tan biraxi Ala xa Mixi Sugandixi nan fɔxɔ ra.» \v 13 Ala xa Mixi Sugandixi keren xa mu a ra? Pɔlu nan banban wuri magalanbuxi ma wo bɛ? Wo wo xunxaxi ye xɔɔra Pɔlu xili nan na? \v 14 N bara Ala tantu n mu mixi yo xunxaxi ye xɔɔra wo ya ma, bafe Kirisipu nun Gayu ra. \v 15 Na kui, mixi yo mu nɔma a falade a xunxa ye xɔɔra n xili nan na. \v 16 N bara Sitefana xa denbaya fan xunxa ye xɔɔra, kɔnɔ na dɔnxɔɛ, n mu laxi a ra xa n bara mixi gbɛtɛ xunxa ye xɔɔra fa. \v 17 Ala xa Mixi Sugandixi mu n xɛɛ mixi xunxade ye xɔɔra. A n xɛɛxi nɛ n xa a xa xibaaru fanyi kawandi ti. Na mu rabama adamadi xa lɔnni ra de, xa na mu a ra Ala xa Mixi Sugandixi xa wuri magalanbuxi tide yelebuma nɛ. \p \v 18 Isa faxafe wuri magalanbuxi ma, na masenyi findixi xaxilitareɲa nan na mixi lɔɛxie bɛ, kɔnɔ a findixi Ala xa sɛnbɛ nan na muxu tan kisi mixie bɛ. \v 19 A sɛbɛxi Kitaabui kui, «N lɔnnilae xa lɔnni xun nakanama nɛ, n xaxilimae xaxili findi fuyan na.» \v 20 Lɔnnila go? Sɛriyɛ karamɔxɔ go? To xaxilima go? Ala bara yi duniɲa xa lɔnni mafindi xaxilitareɲa ra. \v 21 Duniɲa mixie to mu nɔ Ala xa lɔnni kolonde e yɛtɛ xa lɔnni saabui ra, Ala naxa tin danxaniyatɔɛe rakiside a xa kawandi saabui ra, duniɲa mixie naxan maɲɔxunma xaxilitareɲa ra. \v 22 Yuwifie wama tɔnxumae tofe, Girɛkikae na lɔnni fenfe, \v 23 kɔnɔ muxu tan Ala xa Mixi Sugandixi xa faxɛ nan kawandima. Yuwifie birama nɛ barima e mu lama na ra, si gbɛtɛe fan ɲɔxɔ a ma a daxuɲa na a ra. \v 24 Kɔnɔ Ala naxee xilixi Yuwifie nun si gbɛtɛe ya ma, e lama nɛ a ra a Ala xa Mixi Sugandixi Ala sɛnbɛ nun Ala xa lɔnni nan masenma nɛ. \v 25 Adamadie e maɲɔxunxi a Ala xa lɔnni findixi xaxilitareɲa nan na, kɔnɔ a nɔndi ki ma a dangi adamadie xa lɔnni ra. E maɲɔxunxi a Ala sɛnbɛ mu gbo, kɔnɔ a sɛnbɛ dangi e gbe ra pon! \p \v 26 N ngaxakerenyie, wo xa a mato Ala mixi mɔɔli mundun xilixi wo ya ma. Lɔnnila gbegbe mu na, adamadi ki ma. Sɛnbɛmae fan mu gbo. Bannamixie fan mu wuya. \v 27 Kɔnɔ Ala bara duniɲa lɔnnilae rayaagi. A na raba mixie nan saabui ra, e naxee findixi lɔnnitaree ra. Ala bara duniɲa sɛnbɛmae rayaagi. A na raba mixie nan saabui ra, naxee luxi e bɛ alɔ sɛnbɛtaree. \v 28 Ala bara mixi sugandi, naxan tide mu gbo duniɲa mixie bɛ, naxee mu xili xungbe sɔtɔ, naxee mu kolonxi sese ra, alako na xa findi yaagi ra booree bɛ. \v 29 Na kui, mixi yo mu nɔma a yɛtɛ matɔxɔde Ala ya i. \v 30 Ala nan a niyaxi wo xa lu a xa Mixi Sugandixi Isa i. Ala bara Isa findi won ma lɔnni, won ma tinxinyi, won ma marasɛniyɛnyi, nun won xunsare ra. \v 31 Na nan na ki, won xa a raba alɔ a sɛbɛxi Kitaabui kui ki naxɛ, «Xa mixi wama a yɛtɛ matɔxɔfe fe nde ma, a xa a yɛtɛ matɔxɔ a Marigi xa fe nan na.» \c 2 \s Ala xa lɔnni \p \v 1 N ngaxakerenyie, n to fa wo yire, n mu Ala xa seedeɲɔxɔya masenxi wo bɛ wɔyɛnyi xungbee xa ra, xa na mu a ra adamadi xa lɔnni ra. \v 2 N nu bara natɛ tongo n xa Ala xa Mixi Sugandixi Isa xa fe nun a xa faxɛ xa fe gbansan nan masen wo bɛ. \v 3 N naxa ti wo ya i sɛnbɛtareya ra. Na tɛmui n nu na sɛrɛnfe gaaxui ra. \p \v 4 N ma masenyi nun n ma kawandi mu nu fatanxi adamadi xa lɔnni ra. N mu kawandi tixi wɔyɛnyi xungbee ra. N na ti Ala Xaxili sɛnbɛ nan na, \v 5 alako wo naxa danxaniya adamadi xa lɔnni saabui ra, wo xa danxaniya Ala sɛnbɛ nan saabui ra. \p \v 6 Muxu lɔnni masenma mixi kamalixie bɛ, kɔnɔ lɔnni naxan mu fatanxi to mixie nun to mangɛe ra. E tan xa fe xun fama nɛ rakanade. \v 7 Muxu Ala xa lɔnni nan masenma, Ala lɔnni naxan nɔxunxi kabi duniɲa fɔlɛ, naxan findima won bɛ nɔrɛ ra. \v 8 To mangɛe mu nu fahaamui sɔtɔ na xa fe ma, xa na mu a ra e mu Marigi Nɔrɛ Kanyi mabanbanma wuri magalanbuxi ma nu. \v 9 Na fe luxi alɔ Kitaabui a masenxi ki naxɛ, \q «Ala naxan yailanxi a xanuntenyie bɛ, \q adama ya mu a toma, \q adama tuli mu a mɛma, \q adama xaxili mu a kolonma.» \m \v 10 Ala bara na masen won bɛ a yɛtɛ Xaxili saabui ra. Ala Xaxili fe birin kolon, hali Ala yati xa fe tilinxie. A nee birin kolon. \v 11 Nde adama xa fe kolon, xa a yɛtɛ xaxili mu a ra? Ala xa fe fan, mixi yo mu a kolon. Ala Xaxili gbansan nan na fe mɔɔli kolon. \p \v 12 Won mu nɔma Ala xa hinnɛ fahaamude adamadi xaxili saabui ra. Ala, a Xaxili naxan fixi won ma, na nan nɔma na masende won bɛ. \v 13 Won mu na fe masenma adamadi xa lɔnni ra, won na masenma Ala Xaxili nan ma lɔnni ra. Ala xa fe nan masenma Ala Xaxili saabui ra. \v 14 Kɔnɔ adama naxan mu Ala Xaxili sɔtɔ, a mu nɔma Ala Xaxili xa fe fahaamude. Na luma nɛ a bɛ alɔ daxuɲa, barima a mu nɔma sode a kui Ala Xaxili xanbi. \v 15 Adama naxan Ala Xaxili sɔtɔxi, na kanyi nan nɔma fe birin fahaamude. A booree mu nɔma a makiitide na fee kui. \v 16 Na nan a toxi a sɛbɛxi Kitaabui kui, «Nde Marigi Xaxili kolon, a xa marasi nde fi a ma?» Kɔnɔ Ala xa Mixi Sugandixi Xaxili na won tan bɔɲɛ i. \c 3 \s Ala xa walikɛe \p \v 1 N mu nu nɔma wɔyɛnde wo bɛ alɔ n nu wama a xɔn ma ki naxɛ, barima wo mu luxi alɔ Ala Xaxili kanyie. Wo luxi nɛ alɔ duniɲa mixie, naxee xa danxaniya mu gɛxi kamalide sinden. \v 2 N nu bara wo xaran fe singee ra, alɔ dingɛ xiɲɛ fima a xa diyɔrɛ ma ki naxɛ. N mu wo xaran fe xɔrɔxɔɛ ra, barima wo mu nu nɔma na fahaamude. Dingɛ fan mu sube fima diyɔrɛ ma. Han ya wo mu nɔma xaranyi xɔrɔxɔɛ kolonde, barima wo na birafe duniɲa fee nan fɔxɔ ra. \v 3 Tɔɔnɛ nun lantareya to gbo wo ya ma, na mu a masenma xɛ a duniɲa mixie nan wo ra, naxee na birafe adamadi waxɔnfe fɔxɔ ra? \v 4 Mixi nde to a falama wo ya ma, «N biraxi Pɔlu nan fɔxɔ ra,» mixi gbɛtɛ fan a fala, «N tan biraxi Apolosi nan fɔxɔ ra,» na mu a masenma xɛ a wo luxi nɛ alɔ duniɲa mixie? \v 5 Nde na Apolosi ra? Nde na Pɔlu ra? Muxu findixi Ala xa walikɛe nan tun na Ala naxee xɛɛxi alako wo xa danxaniya. Ala wali naxan soxi muxu yi ra, muxu bara na raba. \p \v 6 N tan bara sansi xɔri si, Apolosi bara ye sa a ma, kɔnɔ Ala nan a niya a xa bula, a xa mɔ. \v 7 Mixi naxan sansi xɔri sima, a nun mixi naxan ye sama a ma, e tide mu gbo. Ala nan tide gbo, barima a tan nan a niya sansi xa mɔ. \v 8 Naxan sansi xɔri sima, nun naxan ye sama a ma, e birin lan, e birin fama nɛ e xa wali sare sɔtɔde. \v 9 Muxu tan findixi Ala xa walikɛe nan na. Wo tan luxi nɛ alɔ Ala xa xɛ, xa na mu a ra a xa banxi. \v 10 Ala bara a ɲanige a xa hinnɛ kui, n xa wali suxu a bɛ. Na misaalixi banxi ti wali nan na. N bara lu alɔ banxiti. N tan nan banxi kɔɔrinma, boore biriki dɔxɔ. Kɔnɔ kankan xa mɛɛni a wali ki ma. \v 11 Mixi yo mu nɔma fe gbɛtɛ findide na banxi bunyi ra, bafe Ala xa Mixi Sugandixi Isa ra. \v 12 Mixi naxee banxi tima na bunyi fari xɛɛma ra, xa na mu a ra gbeti, xa na mu a ra gɛmɛ tofanyi, xa na mu a ra wuri, xa na mu a ra sɛxɛ fanyi, xa na mu a ra sɛxɛ fori ra. Kankan xa wali matoma nɛ. \v 13 Kiiti lɔxɔɛ na wali birin makɛnɛnma nɛ. Na kiiti luma nɛ alɔ tɛ naxan fama kankan xa wali makɛnɛnde. \v 14 Xa banxiti xa wali sa na tɛ imini, a fama nɛ wali sare sɔtɔde. \v 15 Kɔnɔ xa a sa li a xa wali naxa gan na tɛ ra, a tɔɔrɔma nɛ. A fama nɛ kiside alɔ mixi naxan natangaxi tɛ ma. \p \v 16 Wo mu a kolon wo findixi Ala xa hɔrɔmɔbanxi nan na? Ala Xaxili sabatixi wo bɔɲɛ i. \v 17 Xa mixi nde Ala xa hɔrɔmɔbanxi kana, Ala na kanyi fan kanama nɛ, barima a xa hɔrɔmɔbanxi sɛniyɛn. Wo tan nan findixi na hɔrɔmɔbanxi ra. \p \v 18 Wo naxa wo yɛtɛ madaxu. Xa mixi nde a yɛtɛ findixi lɔnnila ra duniɲa ki ma, a xa a yɛtɛ magoro alako a xa lɔnni yati kolon. \v 19 Yi duniɲa mixie xa lɔnni findixi daxuɲa nan na Ala bɛ. A sɛbɛxi Kitaabui kui, «Ala gantanyi tema nɛ lɔnnilae bɛ e yɛtɛ xa lɔnni nan na.» \v 20 A man sɛbɛxi, «Marigi a kolon duniɲa mixie xa lɔnni findixi fe fufafu nan na.» \p \v 21 Wo naxa wo xaxili ti mixi yo ra, barima e findixi wo malima nan na. \v 22 Pɔlu yo, Apolosi yo, Kefasi yo, e birin findixi wo malima nan na. Fe naxan birin na duniɲa, fe naxan birin na wo xa duniɲɛigiri kui, fe naxan birin na na, a nun fe naxan birin sa fama, hali faxɛ, na birin na na wo tan nan malife ra. \v 23 Wo tan na Ala xa Mixi Sugandixi nan bɛ, Ala xa Mixi Sugandixi fan na Ala nan bɛ. \c 4 \s Ala xa kiiti \p \v 1 Na na a ra, wo xa a kolon muxu tan findixi Ala xa Mixi Sugandixi xa walikɛe nan na, Ala xa gundoe taxuxi naxee ra. \v 2 Xa fe nde taxuxi mixi ra, a lanma a xa na rawali a rawali ki ma. \v 3 Xa wo wama n makiitife, xa na mu a ra kiitisa gbɛtɛ wama n makiitife, fefe mu a ra. N mu n yɛtɛ yati makiitima. \v 4 N tan bɛ, n mu fe ɲaaxi yo rabaxi, kɔnɔ n yɛtɛ makiitife tan mu findixi tinxinyi ra n bɛ. N Marigi nan findixi n ma kiitisa ra. \v 5 Na kui, wo naxa kiiti yo sa beenun Marigi xa kiiti waxati. A tan nan fe makɛnɛnma naxan nɔxunxi dimi kui. A tan nan ɲanige makɛnɛnma naxan na mixi bɔɲɛ ma. Na waxati, Ala mixie matɔxɔma e xa wali bɛrɛ nan na. \p \v 6 N ngaxakerenyie, n bara misaali nde masen wo bɛ n tan nun Apolosi xa fe ra, alako wo xa yi sɛbɛli fahaamu, «Wo naxa yaamari sɛbɛxi matandi.» Na kui, wo naxa wo yɛtɛ igbo lufe ra mixi nde xanbi ra. \v 7 Nde i findixi fisamante ra? Munse na i yi ra, i mu naxan sɔtɔxi Ala saabui ra? Xa wo na sɔtɔxi Ala nan saabui ra, munfe ra wo wo yɛtɛ igboma alɔ a fatanxi wo tan nan na? \v 8 A luxi alɔ wo bara wo waxɔnfe birin sɔtɔ muxu xanbi, wo bara banna, wo bara findi mangɛe ra. Xa a sa na na ki nɛ, na birin xa sɔɔnɛya wo bɛ, alako muxu fan xa lu wo sɛɛti ma mangɛya kui. \v 9 A luxi n bɛ alɔ Ala bara a ragiri muxu tan xɛɛrae ma, muxu xa findi xanbiratie ra, alɔ mixie e naxee faxama duniɲa birin ya tode ra, malekɛe nun adamadie ya xɔri. \v 10 A luxi alɔ muxu bara daxu Ala xa Mixi Sugandixi xa fe ra, kɔnɔ wo tan bara findi xaxilimae ra a xa fe ra. Muxu sɛnbɛ bara ɲɔn, kɔnɔ wo tan gbe xun bara masa. Muxu bara mayele sɔtɔ, kɔnɔ wo tan bara binyɛ sɔtɔ. \p \v 11 Han ya muxu tɔɔrɔma kaamɛ nun ye xɔli ma. Dugi mu na muxu yi ra. Mixie muxu bɔnbɔma, e bara muxu findi mixi rabɛɲinxie ra. \v 12 Muxu baloxi muxu yɛtɛ xa wali nan na. Mixie na muxu konbi, muxu dubama nɛ e bɛ. Mixie na muxu ɲaxankata, muxu diɲɛma nɛ e ma. \v 13 Mixie na muxu xili kana, muxu wɔyɛn fanyi falama nɛ e bɛ. Han ya muxu tide mu na duniɲa mixie bɛ, muxu bara lu e bɛ alɔ mixi fufafu. \p \v 14 N mu wama wo ifufe nɛ, kɔnɔ n wama wo rasife nɛ alɔ n ma di maxanuxie. \v 15 Wo nɔma karamɔxɔ gbegbe sɔtɔde Ala xa Mixi Sugandixi xa fe ra, kɔnɔ n keren peti nan findixi wo baba ra, naxan bara Inyila Isa masen wo bɛ, wo xa danxaniya Ala xa Mixi Sugandixi ma. \v 16 N ma marasi nan ya wo bɛ: Wo xa bira n ma misaali nan fɔxɔ ra. \v 17 Na na a ra, n bara Timote xɛɛ wo yire, alako a xa wo ratu n naɲɛrɛ ki ma Isa xa fe kui, n danxaniyatɔɛ ɲamae birin xaranma naxan na yire birin. N ma di maxanuxi Timote danxaniyaxi Marigi keren nan ma. \p \v 18 Ndee bara e yɛtɛ igbo wo ya ma. E ɲɔxɔ a ma n mu sigama wo yire, \v 19 kɔnɔ, xa Ala tin, a gbe mu luxi n xa wo xɔnyi li. Na tɛmui n fama a kolonde xa na yɛtɛ igboe xa wɔyɛnyi fama findide nɔndi ra. \v 20 Ala xa mangɛya mu findixi wɔyɛnyi gbansan xa ra, a findixi sɛnbɛ yati nan na. \v 21 Wo wama munse xɔn? N xa siga wo xɔnyi luxusinyi ra, ka n xa siga xanunteya nun diɲɛ ra? \c 5 \s Yunubi ɲaaxi bafe \p \v 1 N bara a mɛ a fe ɲaaxi mɔɔli nde na wo ya ma, naxan mu toma hali kaafirie ya ma. A xɛmɛ nde luma a baba xa ginɛ kolon na ginɛ ra. \v 2 A nu lan nɛ yi fe xa wo bɔɲɛ tɔɔrɔ, wo fa na kanyi ramini wo tagi, kɔnɔ wo na wo yɛtɛ igbofe tun. \v 3 Hali n tan mu na wo yire, n xaxili tan na wo tagi. N ɲan bara na kanyi makiiti \v 4 Marigi Isa xili nun a sɛnbɛ ra. N na wo xanbi ra. \v 5 Yi mixi mɔɔli xa so Sentanɛ yi ra, na fe ɲaaxi xun xa rakana yakɔsi, alako na kanyi nii xa kisi Marigi xa lɔxɔɛ. \p \v 6 Yɛtɛ igbofe mu fan. Wo mu a kolon lɛbini siyadi farin gbegbe ratema nɛ? \v 7 Wo lɛbini fori ba wo ya ma, alako wo xa lu alɔ farin nɛɛnɛ lɛbini mu saxi naxɛ i. A nɔndi ki ma wo na na ki nɛ. Ala xa Mixi Sugandixi bara findi won ma sɛrɛxɛ ra, naxan misaalixi yɛxɛɛ ra naxan kɔn naxabama Sayamalekɛ Dangi Sali. \v 8 Won xa na sali raba sɛniyɛnyi kui. Won xa fe kobi nun fe ɲaaxi ba won ya ma, alɔ lɛbini fori bama won ma banxie kui ki naxɛ na sali. Nɔndi nun bɔɲɛ fiixɛ xa lu won yi ra. Na kui won misaalima taami lɛbinitare nan na. \p \v 9 N bara a sɛbɛ wo ma bataaxɛ kui, wo nun yɛnɛlae naxa lu dɛfanbooreya kui. \v 10 Kɔnɔ n mu wama a falafe xɛ wo bɛ a wo nun yɛnɛla birin naxee na duniɲa, a nun milantee, muɲɛtie, nun kuye batuie, wo nun nee naxa dɛ masara. Xa a sa na na ki nɛ, a lima na fan fo wo keli duniɲa ma de! \v 11 N waxi a sɛbɛfe nɛ wo ma, dɛfanɲa naxa lu wo nun mixi tagi, naxan a yɛtɛ findima wo boore danxaniyatɔɛ ra, kɔnɔ a fa findi yɛnɛla ra, xa na mu a ra milante, kuye batui, konbiti, siisila, xa na mu a ra muɲɛti. Wo nun na mixi mɔɔli, wo naxa wo dɛge yati yire keren. \v 12 N tan mu nɔma mixie makiitide naxee mu na danxaniyatɔɛ ɲama ya ma, kɔnɔ a lanma won xa won boore danxaniyatɔɛe nan makiiti. \v 13 Naxee mu na danxaniyatɔɛ ɲama ya ma, Ala nan nee makiitima, kɔnɔ a lanma wo tan xa «mixi ɲaaxi keri wo tagi.» \c 6 \s Danxaniyatɔɛ xa kiiti \p \v 1 Fe nde na mini wo tan danxaniyatɔɛe tagi, wo nɔma sigade di na kalamui sade kaafirie xa kiiti banxi kui? Wo mu sigama sɛniyɛntɔɛe xa yire? \v 2 Wo mu a kolon sɛniyɛntɔɛe nan fama duniɲa birin makiitide? Xa wo tan nan duniɲa makiitima, wo fa taganxi yi kiiti xunxurie sade di? \v 3 Wo mu a kolon a won fama nɛ malekɛe yati makiitide? Na kui, won fa taganxi yi duniɲa fee makiitide munfe ra? \v 4 Xa yi duniɲa fe nde bara mini wo tagi gere ra, hali wo mixi xuri nde tongo danxaniyatɔɛ ɲama ya ma, na nɔma nɛ na kiiti sade wo bɛ. \p \v 5 Wo mu yaagima na ra? Lɔnnila yo mu na wo ya ma naxan nɔma kiiti sade danxaniyatɔɛe tagi? \v 6 Kɔnɔ danxaniyatɔɛe e boore kalamuma kaafiri xa kiiti banxi kui. \v 7 Gere to na wo tagi, na bara a masen a wo xun bara rakana. Munfe ra wo mu diɲɛma wo bore haakɛ ma, hali na findixi kasarɛ nan na wo bɛ? \v 8 Kɔnɔ wo tan harige bama wo boore danxaniyatɔɛe yi ra tinxintareya ra. \p \v 9 Wo mu a kolon a mixi ɲaaxi mu ariyanna sɔtɔma kɛ ra? Wo naxa wo yɛtɛ madaxu. Langoe ginɛ yo, kuye batui yo, yɛnɛla yo, langoe xɛmɛ yo, xɛmɛ naxan nun xɛmɛ kafuma, \v 10 muɲɛti, milante, siisila, konbiti, nun mixi madaxui, e sese mu ariyanna sɔtɔma kɛ ra. \v 11 Ndee na wo ya ma naxee nu na na fe mɔɔli kui, kɔnɔ wo bara rafiixɛ, wo bara rasɛniyɛn, wo bara matinxin, won Marigi Isa, Ala xa Mixi Sugandixi xili ra, a nun Ala Xaxili saabui ra. \p \v 12 Fe birin nadaxaxi n bɛ, kɔnɔ a birin xa mu fan n bɛ. Fe birin nadaxaxi n bɛ, kɔnɔ n mu tinma na fe mɔɔli nde xa nɔ n na. \v 13 Ala nan donse daaxi adama xa baloe ra, a adama daaxi nɛ a xa na donse don, kɔnɔ Ala na birin ɲɔnma nɛ. Ala mu adama fate daaxi a xa yɛnɛ raba. A adama daaxi a Marigi nan bɛ. Marigi man mɛɛnima nɛ adama fate ma. \v 14 Ala naxan won Marigi rakelixi faxɛ ma, a fama nɛ won tan fan nakelide faxɛ ma a sɛnbɛ ra. \p \v 15 Wo mu a kolon wo fatuxi Ala xa Mixi Sugandixi nan ma, alɔ wo fate salonyie fatuxi e bore ra ki naxɛ? Xa mixi fatuxi Ala xa Mixi Sugandixi ma, a mu lan na kanyi nun langoe xa kafu. \v 16 Astɔfulahi! Wo mu a kolon mixi naxan nun langoe kafuma, a tan nun na langoe findima fate keren nan na? A sɛbɛxi Kitaabui kui, «Xɛmɛ nun ginɛ findima fate keren nan na.» \v 17 Kɔnɔ mixi naxan bara fatu Marigi ma, e xaxili findima keren nan na. \p \v 18 Wo wo gi langoeɲa ma. Yunubi gbɛtɛ mu findixi haakɛ ra mixi fate ma, kɔnɔ langoeɲa tan haakɛ sɔtɔma mixi fate nan na. \v 19 Wo mu a kolon wo fate findixi Ala Xaxili Sɛniyɛnxi xa hɔrɔmɔbanxi nan na? Ala bara a Xaxili raso wo bɔɲɛ i. Wo mu findixi wo yɛtɛ gbe xa ra sɔnɔn. \v 20 Ala nan wo xunsaraxi xunsare xɔrɔxɔɛ ra. Na nan a toxi wo xa Ala matɔxɔ wo fate nun wo xaxili ra, naxee findixi Ala gbe ra. \c 7 \s Futi sɛriyɛ \p \v 1 N wama wo xa sɛbɛli yaabife. A fan xɛmɛ bɛ a lufe a mu ginɛ dɔxɔ, \v 2 kɔnɔ yɛnɛ to bara gbo, a lanma xɛmɛ tan, kankan xa a gbe ginɛ sɔtɔ. Ginɛ fan, kankan xa a gbe mɔri sɔtɔ. \v 3 Xɛmɛ lanma a xa ginɛ waxɔnfe raba futi ki ma. Ginɛ fan lanma a xa a xa mɔri waxɔnfe raba futi ki ma. \v 4 Ginɛ fate luma a xa mɔri xa yaamari nan bun ma, xɛmɛ fan fate luma a xa ginɛ xa yaamari nan bun ma. \v 5 Wo naxa tondi wo bore bɛ, fo wo firin nalan a ma wo xa Ala maxandi tɛmui naxɛ waxatidi nde bun ma. Na dangi xanbi, wo man xa lu yire keren, xa na mu a ra, xa wo mu fata wo yɛtɛ suxude, Sentanɛ fama nɛ wo ratantande. \v 6 N xa marasi nde fi wo ma, kɔnɔ yaamari mu a ra. \v 7 A xɔli n ma mixi birin xa lu alɔ n tan, kɔnɔ Ala mu mixi birin kima kɛɲa keren. A a ragirixi nde xa nɔ fe nde rabade, boore fan xa nɔ fe gbɛtɛ rabade. \p \v 8 N xa a fala xɛmɛe bɛ, naxee mu nu ginɛ dɔxɔ sinden, xa na mu a ra ginɛ naxee mu na xɛmɛ taa sinden, xa na mu a ra kaaɲɛ ginɛe, xa na mu a ra xɛmɛ naxan xa ginɛ laaxirayaxi, e fan xa bira n ma misaali fɔxɔ ra. \v 9 Kɔnɔ xa wo mu nɔma wo yɛtɛ suxude, wo xa futi xiri. Futi xirife fisa fate waxɔnfe bɛ. \p \v 10 N bara xɛmɛ nun a xa ginɛ yamari, ginɛ naxa mɛɛ a xa mɔri ra. Na yaamari mu fatanxi n tan na, a fatanxi Marigi nan na. \v 11 Xa a sa li ginɛ naxa mɛɛ a xa mɔri ra, a xa lu xɛmɛtareɲa kui, xa na mu a ra a xa gbilen a xa mɔri xɔn ma. Xɛmɛ fan naxa mɛɛ a xa ginɛ ra. \p \v 12 Wo tan naxee luxi, n bara wo fan nasi, Marigi xa yaamari mu a ra. Xa a sa li danxaniyatɔɛ bara ginɛ danxaniyatare dɔxɔ, na ginɛ fa tin lude a yi ra, na xɛmɛ naxa mɛɛ a ra. \v 13 Xa na mu a ra, xa a sa li ginɛ bara dɔxɔ xɛmɛ danxaniyatare xɔn, na xɛmɛ fa tin na ginɛ ra, na ginɛ naxa mɛɛ a xa mɔri ra. \v 14 N a falama fe naxan ma, na ginɛ xa mɔri danxaniyatare nɔma sɛniyɛnde a xa ginɛ danxaniyatɔɛ saabui ra, xa na mu a ra na ginɛ danxaniyatare nɔma sɛniyɛnde a xa mɔri danxaniyatɔɛ saabui ra. Xa danxaniyatɔɛ mɛɛma a xa denbaya ra, a xa die mu sɛniyɛnma nu, kɔnɔ xa a lu a xa denbaya xun ma, e sɛniyɛnma nɛ. \v 15 Xa danxaniyatare bara mɛɛ a xa ginɛ ra, xa na mu a ra a xa mɔri ra, a xa siga. Xɛmɛ danxaniyatɔɛ, xa na mu a ra ginɛ danxaniyatɔɛ, a mu xirixi mixi danxaniyatare ma. Ala wama nɛ won xa lu bɔɲɛsa kui. \v 16 Ginɛ, i a kolon xa i nɔma a niyade i xa mɔri xa kisi? Xɛmɛ, i a kolon xa i nɔma a niyade i xa ginɛ xa kisi? \p \v 17 Kankan xa ɲɛrɛ kira xɔn ma Marigi a tixi naxan xɔn. Kankan xa wali raba Marigi bɛ a naxan soxi a yi ra. N na yaamari nan masenma danxaniyatɔɛ ɲama birin bɛ. \v 18 Xa Ala bara mixi sunnaxi xili danxaniya ma, na kanyi xa tin a xa sunnɛ ra. Xa Ala bara sunnatare xili danxaniya ma, na kanyi xa lu a sunnatareya kui. \v 19 Sunnafe nun sunnatareya, fefe mu a ra. Ala xa yaamari rabatufe, na nan tide gbo. \v 20 Kankan xa lu a kɛɲa, alɔ Ala a xilixi tɛmui naxɛ. \v 21 Konyi nan nu na i ra, Ala i xilixi tɛmui naxɛ? I naxa kɔntɔfili. Xa i nɔma xɔrɛya sɔtɔde, na fan. \v 22 Hali i Marigi Ala i xilixi konyiya nan kui, lasiri nan i ra i Marigi Ala mabiri. Hali i Marigi Ala i xilixi lasiriya nan kui, konyi nan i ra Ala xa Mixi Sugandixi mabiri. \v 23 Wo xunsaraxi sare xɔrɔxɔɛ nan na. Wo naxa findi adama xa konyie ra. \v 24 N ngaxakerenyie, kankan xa lu a kɛɲa, alɔ Ala a xilixi tɛmui naxɛ. \p \v 25 Marigi mu n yamarixi ginɛdimɛdie xa fe ra, kɔnɔ n wama marasi nde fife wo ma, n tan, Ala kinikinixi naxan ma, a naxan matinxinxi. \v 26 N tan bɛ, a fisa xa ginɛdimɛdi mu dɔxɔ xɛmɛ taa sinden, barima yi waxati a xɔrɔxɔ. \v 27 Xa ginɛ kanyi nan i ra, i naxa a bɛɲin. Xa ginɛtare nan i ra, i naxa ginɛ fen. \v 28 Xa i ginɛ fenma, na mu findima yunubi ra. Xa ginɛdimɛdi dɔxɔ xɛmɛ taa, na fan mu findima yunubi ra. Kɔnɔ mixi naxee na mɔɔli rabama, e fama tɔɔrɔde yi duniɲɛigiri kui. N wama e ratangafe na tɔɔrɛ nan ma. \p \v 29 N ngaxakerenyie, n wama naxan masenfe wo bɛ, waxati gbegbe mu luxi sɔnɔn. Keli yakɔsi ma, ginɛ na naxan yi, a xa lu alɔ ginɛtare. \v 30 Naxan na wafe, a xa lu alɔ a mu wafe. Naxan sɛɛwaxi, a xa lu alɔ a mu sɛɛwaxi. Naxan na se sarafe, a xa lu alɔ se mu a yi. \v 31 Naxan na duniɲa fe rawalife, a xa lu alɔ a tide mu na, barima yi duniɲa na ɲɔnfe nɛ yi ki. \v 32 A xɔli n ma wo xa kɔntɔfili birin bɛɲin. Naxan mu futi xirixi, a xa bira Ala xa fee nan fɔxɔ ra, alako Marigi xa ɲɛlɛxin a xa wali ra. \v 33 Kɔnɔ naxan futi xirixi, a tan nan birama duniɲa fee fɔxɔ ra, alako a xa ginɛ xa ɲɛlɛxin a xa wali ra. \v 34 Na tɛmui a na fe firin nan kui na ki. Ginɛ fan, naxan mu na xɛmɛ taa, a findi ginɛdimɛdi ra, a birama Marigi xa fee nan fɔxɔ ra, alako a fate nun a xaxili xa sɛniyɛn. Kɔnɔ naxan dɔxɔxi xɛmɛ taa, a tan nan birama duniɲa fee nan fɔxɔ ra, alako a xa mɔri xa ɲɛlɛxin a xa wali ra. \v 35 N yi fe falama wo xa munafanyi nan xa fe ra. N mu a falama yanfanteya xa ma. A xɔli n ma wo xa lu fe fanyi nan kui, wo xa gbaku Marigi ma, kɔntɔfili gbɛtɛ yo naxa lu wo ma. \p \v 36 Mixi naxan bara ginɛ fen fɔlɔ, a fa a kolon a mu nɔma a yɛtɛ suxude, a a maɲɔxunxi nɛ a a lanma a xa na ginɛ dɔxɔ, a lanma a xa na raba. A mu findixi yunubi ra. Ginɛfenyie xa futi xiri e nun a xa ginɛ tagi. \v 37 Kɔnɔ ginɛfenyi naxan nɔma a yɛtɛ suxude, naxan bara natɛ tongo a yɛtɛ ra a naxa ginɛ dɔxɔ, na kanyi bara fe fanyi raba. \v 38 Na kui, naxan ginɛdimɛdi fenxi dɔxɔma, na bara fe fanyi raba, kɔnɔ naxan mu a dɔxɔma, na bara fe fanyi raba dangife boore ra. \p \v 39 Ginɛ nun a xa mɔri luma a ra han a xa simaya danyi nɛ. Kɔnɔ xa a xa mɔri faxa, a nɔma dɔxɔde xɛmɛ gbɛtɛ xɔn ma. A nɔma dɔxɔde xɛmɛ xɔn a nu wa naxan yo xɔn, kɔnɔ a xa findi Ala xa mixi nan na. \v 40 Kɔnɔ n tan bɛ, a xa sɛɛwɛ xun masama nɛ xa a sa lu kaaɲɛ kui. N laxi a ra a Ala Xaxili na n bɔɲɛ i. \c 8 \s Sɛrɛxɛ donfe naxan baxi kuye bɛ \p \v 1 Won birin bara fahaamui sɔtɔ sɛrɛxɛ sube xa fe ma naxan baxi kuyee bɛ. Fahaamui nɔma findide yɛtɛ igboɲa ra, kɔnɔ xanunteya nan mixie ralimaniyama. \v 2 Mixi naxan ɲɔxɔ a ma a bara gɛ fahaamui sɔtɔde, nde luxi a xa fahaamui ra. \v 3 Kɔnɔ mixi naxan Ala xanuma, Ala bara na kanyi kolon. \p \v 4 N xa fe nde masen wo bɛ sɛrɛxɛ sube donfe ma naxan baxi kuyee bɛ. Won a kolon kuye yo mu na duniɲa naxan findixi Ala ra. Ala keren peti nan na. \v 5 Duniɲa mixie fe gbegbe findima alae ra koore nun bɔxi ma. E e xilima «alae,» e e xilima «marigie.» \v 6 Kɔnɔ won tan bɛ Ala keren peti nan na, Baba Ala naxan se birin daaxi, won findixi naxan gbe ra. Marigi keren peti nan na, naxan findixi Ala xa Mixi Sugandixi Isa ra, se birin daaxi naxan saabui ra, won fan ɲɛngima naxan saabui ra. \p \v 7 Kɔnɔ mixi birin mu gɛxi fahaamui sɔtɔde na fe ma. Mixi naxee nu bara dari kuye fee ra, han yakɔsi e nɛ sɛrɛxɛ sube donma, e tan bɛ a baxi kuye nan bɛ. E xaxili to mu gɛxi fee fahaamude sinden, e yunubi sɔtɔma na sube donfe kui. \v 8 Donse mu mixi makɔrɛma Ala ra. Xa won bara a don, xa won bara a lu na, a birin keren. \v 9 Wo xa a mato a fanyi ra, alako wo xa xɔrɛya naxa a niya fahaamutare xa yunubi sɔtɔ. \v 10 Xa fahaamutare nde bara wo tan fahaamui kanyi to, wo dɔxɔxi teebili ra kuyee banxi kui, na nɔma a niyade fahaamutare fan xa kuye sɛrɛxɛ sube don. \v 11 Na kui, fahaamutare, Ala xa Mixi Sugandixi faxa naxan bɛ, a fama lɔɛde i tan nan ma fahaamui saabui ra. \v 12 Na kui, wo bara yunubi raba wo ngaxakerenyi fahaamutaree ra, wo man bara yunubi raba Ala xa Mixi Sugandixi ra. \v 13 Na nan a toxi, xa donse nde a niyama n ngaxakerenyi xa yunubi tongo, n tan bara diɲɛ na donse ma, alako n naxa n ngaxakerenyi rabira. \c 9 \s Kawanditi xa wali \p \v 1 Lasiri xa mu na n na? Xɛɛra xa mu na n na? N mu won Marigi Isa toxi xɛ? Marigi mu n xɛɛxi wo yire xɛ, alako wo xa danxaniya? \v 2 Tɛmunde booree mu n kolon xɛɛra ra, kɔnɔ wo tan n kolon, barima wo xa danxaniya findixi n ma xɛɛraya tɔnxuma nan na Marigi xa fe ra. \v 3 N ma xunmafalɛ nan na ki mixie bɛ naxee wama n makiitife. \p \v 4 A mu daxa muxu xa muxu dɛge, muxu xa muxu min? \v 5 A mu daxa muxu xa ginɛ danxaniyaxi dɔxɔ, naxan luma muxu sɛɛti ma muxu xa ɲɛrɛ kui, alɔ xɛɛra booree a rabama ki naxɛ, a nun Marigi ngaxakerenyie nun Kefasi? \v 6 Ka n tan nun Baranabasi gbansan nan lan muxu xa wali muxu xa baloe xa fe ra? \v 7 Sɔɔri mundun a yɛtɛ rabaloma? Bɔxi rawali mundun mu a xa sansi bogi donma? Xuruse dɛmadonyi mundun mu a xa xuruse xiɲɛ minma? \v 8 Adama xaxili gbansan nan na ki? Ala xa sɛriyɛ fan mu na mɔɔli masenma xɛ? \p \v 9 A sɛbɛxi Tawureta Munsa kui, «Ninge nɛ mɛngi luxutama, wo mu lan wo xa a dɛ xiri.» Na kui, Ala wama mɛɛnife ningee nan gbansan ma, \v 10 ka a na fala won tan nan fan ma fe ra? Iyo, a na sɛbɛ won tan nan ma fe ra. Walikɛ walima fe nde nan ma. Mixi maale boronma nɛ alako a xa baloe sɔtɔ. \v 11 Xa muxu bara wakili wo bɛ alako wo xa Ala kolon, a mu lanma xɛ muxu xa se sɔtɔ wo yi ra? \v 12 Xa mixi gbɛtɛe na mɔɔli sɔtɔma wo ra, a mu lanma xɛ muxu singe xa na sɔtɔ? Kɔnɔ muxu mu na findixi teku ra wo mabiri. Muxu bara diɲɛ na birin ma, alako Ala xa Mixi Sugandixi xa xibaaru fanyi kawandife naxa matɔɔrɔ. \p \v 13 Wo mu a kolon sɛrɛxɛdubɛe fan baloma sɛrɛxɛe nan na naxee baxi Ala xa hɔrɔmɔbanxi bɛ? Sɛrɛxɛdubɛ naxee sɛrɛxɛ sama sɛrɛxɛbade, e xa baloe minima na sɛrɛxɛe nan kui. \v 14 Na ki Marigi bara yaamari fi a Ala xa xibaaru fanyi kawanditie xa balo e xa kawandi ti kui. \p \v 15 N tan mu na findixi teku ra fefe ma. N man mu yi bataaxɛ sɛbɛxi xɛ alako wo xa n ki. Kawandi tife kɔbiri xanbi a bara findi ɲɛlɛxinyi ra n bɛ. N mu tin mixi yo xa na ɲɛlɛxinyi ba n yi ra, hali na findi faxɛ nan na n bɛ. \v 16 N mu nɔma n yɛtɛ igbode n ma kawandi wali xa fe ra. Kawandi tife findixi Ala xa yaamari nan na n bɛ. Ɲaxankatɛ na n bɛ, xa n mu Ala xa xibaaru fanyi kawandi. \v 17 Xa n keren nan a ɲanigexi nu, a lanma n xa sare sɔtɔ. Kɔnɔ xa a mu fatanxi n yɛtɛ ɲanige xa ra, n na xɛɛraya nan nabafe tun, naxan taxuxi n na. \v 18 Na kui, n sare findima munse ra? N sare findima na ɲɛlɛxinyi nan na, naxan fatanxi Ala xa xibaaru fanyi kawandife ra sare xanbi n nu nɔma naxan maxɔrinde. \p \v 19 Hali lasiri nan n na, n nan n yɛtɛ findima mixi birin xa konyi nan na alako n xa mixi gbegbe sɔtɔ Ala bɛ. \v 20 N nan ɲɛrɛma Yuwifi ki nan ma Yuwifie ya ma alako n xa e sɔtɔ Ala bɛ. N nan ɲɛrɛma Munsa xa sɛriyɛ ki nan ma, hali n mu na na yaamari bun ma, alako n xa mixie sɔtɔ Ala bɛ naxee na na sɛriyɛ bun ma. \v 21 Xa n na mixie ya ma naxee mu na Munsa xa sɛriyɛ bun ma, n fan luma e gbe ki nɛ, alako n xa na mixi mɔɔli sɔtɔ Ala bɛ. N nan ɲɛrɛma na ki nɛ hali n tan to na Ala xa sɛriyɛ bun ma. N na a xa Mixi Sugandixi xa yaamari nan bun ma. \v 22 N bara ɲɛrɛ fahaamutareɲa ki ma fahaamutaree ya ma, alako n xa e fan sɔtɔ Ala bɛ. N bara fe mɔɔli birin naba, n bara ɲɛrɛ mixi mɔɔli birin gbe ki ma, alako n xa mixi ndee sɔtɔ Ala bɛ. \v 23 N fe birin nabama alako Ala xa xibaaru fanyi xa kawandi, n fan xa lu na nɛmɛ kui. \p \v 24 Wo mu a kolon gi mixi naxee gbatama ɲama ya xɔri, mixi keren gbansan nan geenima, a sare sɔtɔ? Wo fan xa ɲɛrɛ a fanyi ra wo xa duniɲɛigiri kui, alako wo xa sare sɔtɔ Ala ra. \v 25 Gi mixi naxee gbata rabama, e fe xɔrɔxɔɛ mɔɔli birin nabama, alako e xa geeni, hali na sare mu bu. Won tan nan sare nde sɔtɔma naxan buma abadan. \v 26 Na nan a toxi n luma n ɲɛrɛ ki mato ra a fanyi ra, n mu bɔnbɔma fe fufafu ra. \v 27 N nan n yɛtɛ suxuma nɛ sɛnbɛ ra, alako n tan kawanditi fan naxa fa Ala xa masenyi matandi, n xa lɔɛ. \c 10 \s Isirayila xa misaali \p \v 1 N ngaxakerenyie, n mu wama wo xa nɛɛmu a ma won babae naxan nabaxi. E naxa ɲɛrɛ nuxui bun ma, e naxa baa igiri. \v 2 E nun Annabi Munsa, e birin naxa fe keren idangi nuxui kui a nun baa igiri kui. \v 3 E birin naxa donse don naxan fatanxi Ala ra. \v 4 E birin naxa minse min, Ala naxan namini fanye ma. Na fanye, Ala xa Mixi Sugandixi nan a ra, naxan nu biraxi e fɔxɔ ra. \v 5 Kɔnɔ mixi gbegbe nu na e ya ma, naxee mu nu gɛxi rafande Ala ma, na nan a to e naxa faxa gbengberenyi ma. \p \v 6 E xa ɲɛrɛ birin findixi misaali nan na won bɛ, alako won naxa bira fe ɲaaxi fɔxɔ ra alɔ e a rabaxi ki naxɛ. \v 7 Wo naxa kuyee batu, alɔ ndee a raba ki naxɛ e tagi. A sɛbɛxi Kitaabui kui, «Ɲama naxa dɔxɔ e dɛgede, e naxa e min, e fa keli yɛnɛ rabade.» \v 8 Won naxa bira yɛnɛ fɔxɔ ra alɔ ndee a raba ki naxɛ e ya ma. Na kui, mixi wulu mɔxɔɲɛn mixi wulu saxan naxa sɔntɔ lɔxɔɛ keren kui. \v 9 Won naxa Marigi mato alɔ ndee a mato ki naxɛ e ya ma, bɔximasee naxee faxa. \v 10 Wo naxa wo mawa, alɔ ndee e mawa ki naxɛ e ya ma, sayamalekɛ fa e faxa. \v 11 Na fe mɔɔli e lixi nɛ, a xa findi misaali ra won tan mixie bɛ naxee na waxati dɔnxɔɛ. A birin sɛbɛxi na nan ma. \p \v 12 Na kui, naxan laxi a ra a tixi, a xa mɛɛni a yɛtɛ ma alako a naxa bira. \v 13 Maratantanyi yo mu wo lixi, adamadi mu nɔma naxan na. Ala na a xui xanbi ra. A mu a luma maratantanyi yo xa wo li, naxan nɔma wo ra. Maratantanyi na wo li, Ala fɛɛrɛ nde fima nɛ wo ma, alako wo xa nɔ minide a kui, wo xa nɔ a ra. \p \v 14 Na kui, n xanuntenyie, wo xa gbilen kuye batufe fɔxɔ ra. \v 15 N na wɔyɛnfe xaxilimae nan bɛ, wo xa wo tuli mati n ma masenyi ra. \v 16 Won Ala tantuma minse naxan ma, na minse mu a masenma xɛ won nun Ala xa Mixi Sugandixi wuli na a ra? Won taami naxan itaxunma won bore ma, na taami mu a masenma xɛ won nun Ala xa Mixi Sugandixi fate na a ra? \v 17 Taami keren nan a ra. Won fan, hali won wuya, won bara boni won bore ra, won bara findi mixi keren na, barima won birin taami keren nan donma. \p \v 18 Wo Isirayilakae yati mato. Naxee sɛrɛxɛ sube donma, e mu lama xɛ na wali ra naxan nabama sɛrɛxɛbade? \v 19 N wama munse masenfe na kui? Sɛrɛxɛ sube naxan fixi kuye ma a tide gbo? Xa na mu a ra na kuye tide gbo? Astɔfulahi. \v 20 N xa a fala wo bɛ, kuye batuie sɛrɛxɛ bama ɲinnɛe nan bɛ, e mu a bama Ala xa bɛ. N tan mu tinma wo nun ɲinnɛe xa lu fe keren. \v 21 Wo mu nɔma minse minde Marigi xili ra, wo man xa minse min ɲinnɛe xili fan na. Wo mu nɔma taami donde Marigi xili ra, wo man xa taami don ɲinnɛe xili ra. \v 22 Wo wama Marigi raxɔnɔfe nɛ, naxan mu wama a firin nde xɔn? Wo ɲɔxɔ a ma won sɛnbɛ dangi a gbe ra? \p \v 23 A birin daxa, kɔnɔ a birin mu fe fanyi raminima. A birin daxa, kɔnɔ a birin mu findima munafanyi ra. \v 24 Mixi naxa a yɛtɛ kan xa munafanyi gbansan xa fen, a xa a boore xa munafanyi fan fen. \v 25 Wo nɔma sube mɔɔli birin donde naxan matima makiiti. Hali wo mu gaaxu, na sese mu findixi yunubi ra, \v 26 barima «Alatala nan gbe na bɔxi nun a ise birin na.» \p \v 27 Xa danxaniyatare nde wo xili wo xa wo dɛge yire keren, xa wo wama sigafe, wo xa siga, wo xa donse mɔɔli birin don a naxan fima wo ma. Na sese mu findima yunubi ra. \v 28 Kɔnɔ xa a sa li mixi nde fa a fala wo bɛ, «Yi donse baxi sɛrɛxɛ nan na,» wo naxa na don na kanyi xa fe ra, barima yunubi nan a ra a bɛ a xaxili ki ma. \v 29 Yunubi fe mu a ra i tan bɛ i xaxili ki ma, kɔnɔ a mu lanma i naxan nabama i xa yɛtɛralu kui, i boore xa na maɲɔxun i bɛ yunubi ra. \v 30 A mu lanma mixi xa fe ɲaaxi maɲɔxun n ma donse xa fe ra, n Ala tantuma naxan ma fe ra. \p \v 31 Na nan na ki, wo naxan yo donma, wo naxan yo minma, wo naxan yo rabama, wo xa na birin naba alako Ala xa matɔxɔɛ sɔtɔ. \v 32 Wo naxa mixi yo ratantan, Girɛki yo, Yuwifi yo, Ala xa danxaniyatɔɛ yo. \v 33 N fan ɲɛrɛma na ki nɛ, alako n ma fe birin xa rafan mixi birin ma. N mu na n yɛtɛ xa munafanyi xa fenfe. N na mixi gbegbe xa munafanyi nan fenfe, alako e xa kisi. \c 11 \s Danxaniyatɔɛe xa malanyi raba ki \p \v 1 Wo xa bira n ma misaali fɔxɔ ra, alɔ n fan biraxi Ala xa Mixi Sugandixi xa misaali fɔxɔ ra ki naxɛ. \v 2 N bara wo matɔxɔ barima wo ratuma n ma fe ma tɛmui birin, wo man n ma yaamarie rabatuma. \p \v 3 A xɔli n ma wo xa a kolon xɛmɛ birin na Ala xa Mixi Sugandixi xa yaamari nan bun ma, ginɛ birin na xɛmɛ xa yaamari nan bun ma, a nun Ala xa Mixi Sugandixi fan na Ala xa yaamari nan bun ma. \v 4 Xɛmɛ naxan birin salima, xa na mu a ra a wɔyɛnma Ala xili ra, a xunyi makotoxi, a bara a Marigi yelebu. \v 5 Ginɛ naxan birin salima, xa na mu a ra a wɔyɛnma Ala xili ra, a xunyi mu makotoxi, a bara a xa mangɛ yelebu. A luxi nɛ alɔ a xunyi bara bi. \p \v 6 Ginɛ naxan mu a xunyi makotoma, hali a xunyi bi. Ginɛ xunyi bife to findixi yaagi ra, xa na mu a ra a xunsɛxɛ maxabafe, a lanma nɛ a xa a xunyi makoto. \v 7 Xɛmɛ tan mu lanma a xa a xunyi makoto, barima a findixi Ala misaali nun a nɔrɛ nan na, kɔnɔ ginɛ tan findixi xɛmɛ xa nɔrɛ nan na. \v 8 Xɛmɛ xa mu minixi ginɛ i. Ginɛ nan minixi xɛmɛ i. \v 9 Xɛmɛ xa mu daaxi ginɛ xa fe ra. Ginɛ nan daaxi xɛmɛ xa fe ra. \v 10 Na nan a toxi ginɛ lanma a xa a xunyi makoto malekɛe xa fe ra. A xunyi makotofe findixi tɔnxuma nan na a a na xɛmɛ xa yaamari nan bun ma. \p \v 11 Kɔnɔ Marigi xa fe kui, ginɛ hayi na xɛmɛ ma, xɛmɛ fan hayi na ginɛ ma. \v 12 Ginɛ minixi xɛmɛ i ki naxɛ, xɛmɛ fan barima ginɛ nan saabui ra. Na birin kelixi Ala nan ma. \v 13 Wo xa na kiiti sa wo yɛtɛ ra. A daxa ginɛ xa sali a xunyi mu makotoxi? \v 14 Wo daa ki yɛtɛ yati a masenxi wo bɛ a xɛmɛ xunsɛxɛ na kuya a findixi yaagi nan na a bɛ, \v 15 kɔnɔ ginɛ tan xunsɛxɛ na kuya, na findixi a bɛ nɔrɛ nan na. Xunsɛxɛ kuye fixi ginɛ ma a xunyi makotose nan na. \v 16 Xa mixi nde wama na fe matandife, a xa a kolon muxu nun Ala xa danxaniyatɔɛ ɲamae birama na sɛriyɛ nan fɔxɔ ra. \p \v 17 Kɔnɔ fe nde na na wo naxan nabama wo xa malanyie kui, n mu nɔma naxan matɔxɔde. Na nde bama wo xa fe fanyi nan na, a findi fe ɲaaxi ra wo bɛ. \v 18 A fɔlɛ, n bara a mɛ a wo mu lanma wo bore ma wo wo malanma tɛmui naxɛ. N laxi a ra nɔndi nde na na kui. \v 19 Lantareya na mini wo tagi, na nɔma nɛ a masende nɔndi na naxee bɛ wo ya ma. \p \v 20 Wo na wo malan, wo naxan donma a mu findixi Marigi xa sɛrɛxɛ tɔnxuma xa ra, \v 21 barima ndee e dɛgema e booree xanbi. Donse nun minse luma ndee yi ra, kɔnɔ e booree tan luma kaamɛ ra. \v 22 Banxie mu na wo yi ra wo wo dɛgema a nun wo wo minma dɛnnaxɛ? Munfe ra wo yoma Ala xa danxaniyatɔɛ ɲama ma, wo fa setaree rayaagi? N xa munse fala wo bɛ? N xa wo matɔxɔ? N mu wo matɔxɔma na xa fe ra. \p \v 23 Marigi naxan masenxi n bɛ, n bara na dɛntɛgɛ wo bɛ. E Marigi Isa yanfa kɔɛ naxan na, a naxa taami tongo, \v 24 a naxa tantui rasiga Ala ma, a fa taami igira, a a so a fɔxirabirɛe yi ra a falafe ra, «Wo n ko, wo a don. Yi findixi n fate nan na, naxan fixi wo bɛ. Wo xa ratu n ma yi saabui ra.» \v 25 E to gɛ e dɛgede, Isa man naxa tɔnbili tongo, a a fala, «N wuli nan ya, saatɛ wuli naxan baxi mixi gbegbe bɛ. Wo na a min tɛmui yo tɛmui, wo xa ratu n ma yi saabui ra. \v 26 Tɛmui yo tɛmui, wo nɛ na taami donma, wo nɛ na minse minma, wo luma Marigi xa faxɛ nan masen na han a gbilen waxati.» \p \v 27 Na na a ra, mixi yo naxan na taami don, a na minse min binyɛtareɲa kui, a bara yunubi sɔtɔ Marigi fate nun a wuli ra. \v 28 Beenun mixi xa na taami don, beenun mixi xa na minse min, a lanma a xa a yɛtɛ mato, \v 29 barima naxan na taami don, a na minse min, a mu a kolon Marigi fate nan a ra, a bara kiiti ɲaaxi sɔtɔ. \p \v 30 Na nan a toxi furemae nun sɛnbɛtaree wuyaxi wo ya ma. Ndee ɲan bara bɛlɛ. \v 31 Xa won luma won yɛtɛ mato ra, won mu fama kiiti ɲaaxi sɔtɔde. \v 32 Marigi won makiitima nɛ, alako a xa won matinxin, won naxa kiiti ɲaaxi sɔtɔ alɔ duniɲa mixie. \v 33 N ngaxakerenyie, na kui, wo xa wo bore mamɛ, wo wo malanma tɛmui naxɛ Marigi xa sɛrɛxɛ tɔnxuma donde. \v 34 Xa kaamɛ na mixi ma, a xa a dɛge a xɔnyi, alako a naxa findi kiiti ɲaaxi ra wo xa malanyi kui. N na fa, n fama na fe gbɛtɛe yailande naxee kanaxi wo tagi. \c 12 \s Ala Xaxili danxaniyatɔɛe malife \p \v 1 N ngaxakerenyie, a xɔli n ma wo xa fahaamui sɔtɔ fee ra Ala Xaxili Sɛniyɛnxi wo kima naxee ra. \v 2 Wo to nu na kaafiriɲa kui, fe nde naxa a niya wo xa bira kuye dunduxie fɔxɔ ra. \v 3 Na na a ra, n xa a fala wo bɛ, mixi naxan wɔyɛnma Ala Xaxili Sɛniyɛnxi saabui ra, a mu nɔma a falade, «Isa dankaxi.» Mixi yo fan mu nɔma a falade, «Isa findixi Marigi nan na,» xa Ala Xaxili Sɛniyɛnxi saabui xa mu a ra. \p \v 4 Ala xa ki dɔxɔɛ wuya, kɔnɔ a birin fatanxi Ala Xaxili keren nan na. \v 5 Ala xa wali dɔxɔɛ wuya, kɔnɔ a birin fatanxi Marigi keren nan na. \v 6 Ala xa fe rabaxi dɔxɔɛ wuya, kɔnɔ a birin fatanxi Ala keren nan na. Ala keren nan a ragirima wo xa nɔ na fee rabade. \p \v 7 Ala Xaxili a yɛtɛ masenma kankan bɛ ɲama xa munafanyi xa fe ra. \v 8 Ala Xaxili ndee kima xaxilimaya masenyi ra, a ndee kima fe kolonyi masenyi ra, \v 9 a ndee kima sɛnbɛ ra naxan fatanxi danxaniya ra, a ndee kima sɛnbɛ ra naxan a niyama e xa nɔ mixi rayalande, \v 10 a ndee kima sɛnbɛ ra naxan findima kaabanakoe rabafe ra, a ndee kima masenyi ra e xa wɔyɛn Ala xili ra, a ndee kima kolonyi ra alako e xa fata Ala xa fe nun Sentanɛ xa fe tagi rasade, a ndee kima sɛnbɛ ra e xa nɔ xui gbɛtɛe falade, a ndee kima na xuie madangife ra. \v 11 Ala Xaxili keren nan na wali mɔɔli birin nabama. A kankan kima alɔ a a ɲanigexi ki naxɛ. \p \v 12 Mixi salonsee wuya, kɔnɔ e findixi fate gundi keren nan na. E birin nadɔxɔxi e bore ra, e findi keren na. Won nun Ala xa Mixi Sugandixi na na ki nɛ. \v 13 Won tan danxaniyatɔɛ birin bara Ala Xaxili kerenyi sɔtɔ. Won birin bara findi fate keren na. Yuwifi yo, Girɛki yo, konyi yo, lasiri yo, won birin baloma Xaxili keren nan saabui ra. \p \v 14 Fate mu findixi salonse keren gbansan xa ra, e wuya. \v 15 Xa a sa li i sanyi a fala, «N mu na i fate ma, barima n mu findixi bɛlɛxɛ ra,» na mu a niyama a xa ba i fate ma. \v 16 Xa a sa li i tuli a fala, «N mu na i fate ma, barima n mu findixi ya ra,» na mu a niyama a xa ba i fate ma. \v 17 Xa fate birin sa findixi ya nan na, mixi fe mɛma di? Xa fate birin sa findixi tuli nan na, mixi se xiri mɛma di? \p \v 18 Ala bara salonse birin dɔxɔ mixi fate ma, alɔ a wama a xɔn ma ki naxɛ. \v 19 Xa na birin findi salonse keren na, fate fa findima a ra di? \v 20 Salonsee wuya, kɔnɔ fate gundi keren na a ra. \v 21 I ya mu nɔma a falade i bɛlɛxɛ bɛ, «N hayi mu na i ma.» I xunyi mu nɔma a falade i sanyi bɛ, «N hayi mu na i ma.» \p \v 22 Na mu nɔma rabade feo! Hali fate salonse naxee sɛnbɛ mu gbo, fate hayi na e ma. \v 23 Won won fate salonse naxee maɲɔxunxi a e tide xurun, won mɛɛnixi nee ma dangi booree ra. Won won fate salonse naxee suturaxi, won mɛɛnixi nee ma dangi booree ra. \v 24 Salonse naxee mu suturaxi, e hayi mu na a ma mixi xa mɛnni e ma a gbe ra. Ala naxa mixi fate yailan alako salonse naxee maɲɔxunxi a e tide xurun, e tide xa dangi booree ra. \v 25 A mu wama won xa fate salonse nde rafisa a boore bɛ. A wama nɛ won xa mɛɛni e birin ma. \v 26 Xa a sa li salonse keren tɔɔrɔ, salonse booree fan tɔɔrɔma nɛ. Xa a sa li salonse keren bara tide sɔtɔ, salonse birin sɛɛwama nɛ na kui. \p \v 27 Wo findixi Ala xa Mixi Sugandixi fate nan na. Wo birin bara findi salonsee ra na fate kerenyi ma. Kankan xa wali na na. \v 28 A fɔlɛ, Ala bara ndee ti Isa xa xɛɛrae ra danxaniyatɔɛ ɲama ya ma. Na dangi xanbi, a bara ndee ti namiɲɔnmɛe ra. A saxan nde, a bara ndee ti karamɔxɔe ra. A man bara a niya ndee xa nɔ kaabanako rabade, ndee xa nɔ mixi rayalande, ndee xa nɔ e booree malide ki gbɛtɛ. A bara ndee ti yareratie ra, a bara ndee ki alako e xa nɔ xui gbɛtɛe falade. \v 29 Nee birin findixi xɛɛrae nan na? Nee birin findixi namiɲɔnmɛe nan na? Nee birin findixi karamɔxɔe nan na? Nee birin nɔma kaabanako rabade? \v 30 Nee birin fata mixi rayalande? Nee birin nɔma xui gbɛtɛe falade? Nee birin nɔma na xuie madangide e booree bɛ? \v 31 Wo xa fe birin naba alako Ala xa wo ki fee ra naxee dangi fe birin na. Yakɔsi n xa kira fisamante masen wo bɛ. \c 13 \s Xanunteya \p \v 1 Hali n nɔma adamae nun malekɛe xui falade, xa xanunteya mu na n bɔɲɛ kui, n xui luma nɛ alɔ paani nun tɔlɔnyi bɔnbɔ xui. \v 2 Hali n masenyi ti Ala xili ra, n gundo birin kolon, n man fe tilinxi birin fahaamu, xa xanunteya mu na n bɔɲɛ kui, mixi fufafu nan n na. Hali n ma danxaniya gbo han n fa nɔ geya tongode a tide, xa xanunteya mu na n bɔɲɛ kui, n tide yo mu na. \v 3 Hali n nan n harige birin itaxun setaree balofe ra, hali n faxa tɛ xɔɔra Ala xa fe ra, xa xanunteya mu na n bɔɲɛ kui, na mu findima geeni yo ra n bɛ. \p \v 4 Xanunteya a niyama nɛ mixi xa findi mixi diɲɛxi ra, a findi mixi malima ra. A mu milama, a mu a yɛtɛ matɔxɔma, a mu a yɛtɛ igboma, \v 5 a mu xurutareɲa rabama, a mu a yɛtɛ xa geeni fenma, a mu xɔnɔma. Gbɛsɛnxɔnnɛya mu luma a bɔɲɛ kui, \v 6 a mu ɲɛlɛxinma wule ra, a ɲɛlɛxinma nɔndi nan na. \v 7 Xanunteya na naxan bɛ, a diɲɛma fe birin ma, a mu tɛgɛ fefe, a a xaxili tima fe fanyi ra tɛmui birin, a tunnabɛxi fe birin ma. \p \v 8 Xanunteya mu ɲɔnma abadan. Wɔyɛnfe Ala xili ra a ɲɔnma nɛ, xui gbɛtɛe falafe danma nɛ, kolonyi fan ɲɔnma nɛ. \v 9 Won mu fe birin kolon, won mu gɛma namiɲɔnmɛ masenyi birin falade, \v 10 kɔnɔ fe kamalixi na a li, fe kamalitare ɲɔnma nɛ. \v 11 N dimɛdi tɛmui, n ma wɔyɛnyi yo, n ma maɲɔxunyi yo, n xaxili yo, a birin nu findixi dimɛdiɲa nan na. Kɔnɔ n to mɔ, n bara dimɛdi fee lu na. \v 12 To won mu fee igbɛma a fanyi ra. A luxi alɔ won na won yɛtɛ matofe kike ma naxan mu igbɛma a fanyi ra. Kɔnɔ waxati na fafe, won fee igbɛma nɛ a fanyi ra, a luma nɛ alɔ won nun na fee na ti yire keren. To n mu fe birin kolon, kɔnɔ waxati na fafe, n ma fahaamui fama kamalide, n fa fe kolon alɔ Ala n kolonxi ki naxɛ. \p \v 13 Fe saxan nan buma: danxaniya, xaxili tide, nun xanunteya. Kɔnɔ xanunteya nan dangi nee birin na. \c 14 \s Xui gbɛtɛe falafe nun wɔyɛnfe Ala xili ra \p \v 1 Xanunteya xa lu wo bɔɲɛ kui. Wo kata wo xa Ala xa kie sɔtɔ a Xaxili Sɛniyɛnxi saabui ra. Wɔyɛnfe Ala xili ra, wo xa na nan singe fen. \v 2 Mixi naxan xui gbɛtɛe falama, a mu wɔyɛnfe adama xa bɛ, a wɔyɛnma Ala nan bɛ, barima adamadi mu na xui mɔɔli mɛma. Na xui naxan findima gundo ra, Ala Xaxili na nan falama. \v 3 Mixi naxan wɔyɛnma Ala xili ra, a tan fe nan falama adamadie bɛ naxan nɔma e xa danxaniya rasabatide, a e ralimaniya, a sunnunyi ba e ma. \v 4 Kɔnɔ mixi naxan wɔyɛnma xui gbɛtɛe ra, a a yɛtɛ gbansan nan malima. Naxan wɔyɛnma Ala xili ra, a danxaniyatɔɛ ɲama nan malima. \p \v 5 A xɔli n ma wo birin xa xui gbɛtɛe fala, kɔnɔ n wama naxan xɔn dangife na ra, wo xa nɔ wɔyɛnde Ala xili ra. Na nan tide gbo dangife xui gbɛtɛe falafe ra, fo na xui gbɛtɛe xa madangi danxaniyatɔɛ ɲama bɛ, alako e xa danxaniya xa sabati. \v 6 Yakɔsi, n ngaxakerenyie, xa a sa li n naxa fa wo yire n xui gbɛtɛe falafe ra wo mu naxee mɛma, na wo malima di? Kɔnɔ xa n fa laamatunyi, kolonyi, Ala xa masenyi, nun xaranyi masende wo bɛ, na nan findima munafanyi ra wo bɛ. \p \v 7 Hali xule nun kɔra, se naxee mu ɲɛngima, xa e sigi sa xui mu fiixɛ, mixi mu nɔma a kolonde. \v 8 Xa sara xui mu fiixɛ, sɔɔri gali mu nɔma a kolonde gere waxati bara a li. \v 9 Wo tan fan, xa wo xui fala mixie mu naxan kolon, e fa fahaamui sɔtɔma na ma di? Wo wɔyɛnma fufafu. \p \v 10 Xui wuyaxi nan na duniɲa, kɔnɔ e birin masenyi nde nan tima. \v 11 Xa mixi wɔyɛn n bɛ xui nde ra n mu naxan kolon, muxu birin bara findi xɔɲɛ ra muxu bore bɛ. \v 12 Na kui, wo tan naxee wama Ala xa wo ki, wo xa kata a xa wo ki ki ra naxan danxaniyatɔɛ ɲama rasabatima. \v 13 Naxan xui gbɛtɛe falama, a xa Ala maxandi alako a man xa fata na xui madangide a booree bɛ. \v 14 Xa n salima xui gbɛtɛe ra, n bɔɲɛ salima, kɔnɔ n salima fahaamutareɲa nan kui. \v 15 A lanma n xa munse raba? A lanma n xa sali n bɔɲɛ ra, n man xa sali fahaamui ra. N xa bɛɛti ba n bɔɲɛ ra, n man xa bɛɛti ba fahaamui ra. \v 16 Xa na mu a ra, i na Ala tantu i bɔɲɛ ra, mixi naxan dɔxɔxi i sɛɛti ma, a mu nɔma «Amina» ratinde, barima a mu i xa xui fahaamuma. \v 17 I tantui fanyi rasigama Ala nan ma, kɔnɔ boore xa danxaniya mu nɔma sabatide na saabui ra. \v 18 N bara Ala tantu, barima n xui gbɛtɛe falama dangife wo birin na, \v 19 kɔnɔ mixi wɔyɛn suuli naxan fahaamuma, e tide gbo xaranyi ki ma dangife wɔyɛn wulu ra, naxee falaxi xui gbɛtɛe danxaniyatɔɛ ɲama mu naxee kolon. \p \v 20 N ngaxakerenyie, wo naxa wali alɔ dimɛdie, wo xa wali nɛ alɔ kuntigie. Fe ɲaaxi ma, wo xa lu alɔ diyɔrɛ gbeeli. Kɔnɔ xaxili ma, wo xa lu alɔ mixi mɔxi. \v 21 A sɛbɛxi Kitaabui kui, \q «Marigi naxa a masen, \q ‹N fama wɔyɛnde yi ɲama bɛ \q xui gbɛtɛ ra naxan fatanxi xɔɲɛe ra, \q kɔnɔ hali n wɔyɛn na ki, \q e mu n xui suxuma.›» \p \v 22 Na nan a toxi, xui gbɛtɛe falafe findixi tɔnxuma ra danxaniyataree nan bɛ, danxaniyatɔɛe xa mu a ra. Kɔnɔ wɔyɛnfe Ala xili ra, na nan findixi tɔnxuma ra danxaniyatɔɛe bɛ, danxaniyataree xa mu a ra. \v 23 Xa a sa li danxaniyatɔɛ ɲama birin na yire keren xui gbɛtɛe falafe ra, danxaniyatare ndee na so, xa na mu a ra mixi gbɛtɛ naxee wama wo xa fe ramɛfe, e mu a falama xɛ a wo bara daxu? \v 24 Kɔnɔ xa wo birin na wɔyɛnfe Ala xili ra, danxaniyatare nde na so, xa na mu a ra mixi gbɛtɛ naxan wama wo xa fe ramɛfe, a a yɛtɛ kolonma nɛ yunubitɔɛ ra, a wo xa masenyi kolon nɔndi ra, \v 25 a gundo birin makɛnɛn. Na kui, a a yɛtɛ igoro bɔxi, a Ala batu, a a fala, «Ala yati na wo ya ma.» \p \v 26 N ngaxakerenyie, a lanma won xa munse raba? Wo na wo malan, ndee xa bɛɛti ba, ndee xa mixie xaran, ndee xa laamatunyi masen, ndee xa wɔyɛn xui gbɛtɛ ra, ndee xa na xui gbɛtɛ madangi. Na birin xa raba alako danxaniyatɔɛ ɲama xa sabati. \v 27 Xa mixie xui gbɛtɛe falama, e naxa dangi mixi firin na, xa na mu a ra mixi saxan. Kankan xa wɔyɛn a wɔyɛn tɛmui, kankan xa mixi sɔtɔ naxan na xui madangima booree bɛ. \v 28 Xa mixi mu na naxan na xui madangima, na kanyi xa a sabari malanyi kui, a xa wɔyɛnyi xa lu a tan nun Ala gbansan tagi. \p \v 29 Xa mixie wɔyɛnma Ala xili ra, e fan naxa dangi mixi firin na, xa na mu a ra mixi saxan. Booree xa na masenyie mato a fanyi ra. \v 30 Xa Ala masenyi fi mixi nde ma a xili ra, boore na wɔyɛnfe tɛmui naxɛ, naxan na wɔyɛnfe a lanma a xa dundu sinden. \v 31 Kankan nɔma wɔyɛnde Ala xili ra a xa waxati, alako birin xa xaranyi nun limaniya sɔtɔ. \v 32 Namiɲɔnmɛ tan, a masenyi tima a ɲanige nan na. \v 33 Ala mu wama xurutareɲa xɔn, a wama nɛ fe birin xa raba a raba ki ma bɔɲɛsa kui. \p Sɛniyɛntɔɛ ɲama birin bara lan a ma, \v 34 a ginɛe xa e sabari malanyie kui. E mu lan e xa wɔyɛn, e xa lu magore kui alɔ Ala xa sɛriyɛ a masenxi ki naxɛ. \v 35 Xa e wama maxɔrinyi tife, e xa e xa mɔri maxɔrin banxi, barima a mu daxa ginɛ xa wɔyɛn malanyi kui. \p \v 36 Ala xa masenyi fatanxi wo tan nan na? A masenxi wo tan nan gbansan bɛ? \v 37 Xa mixi nde a maɲɔxun a namiɲɔnmɛ na a ra, xa mixi nde a maɲɔxun a Ala bara a ki, a xa n ma sɛbɛli kolon Marigi xa yaamari ra. \v 38 Xa a mu na kolon nɔndi ra, Ala fan mu na kanyi kolonma a xa mixi ra. \p \v 39 Na kui, n ngaxakerenyie, wɔyɛnfe Ala xili ra a xa rafan wo ma. Wo naxa tɔnyi dɔxɔ xui gbɛtɛe falafe ra, \v 40 kɔnɔ wo xa na raba a raba ki ma sɛriyɛ ra. \c 15 \s Marakeli \p \v 1 N ngaxakerenyie, n bara wo ratu Ala xa xibaaru fanyi ra, n naxan masenxi wo bɛ, wo danxaniyaxi naxan ma, wo biraxi naxan fɔxɔ ra. \v 2 Xa wo lu na fɔxɔ ra alɔ n a masenxi wo bɛ ki naxɛ, wo fama nɛ kiside na saabui ra. Xa wo mu lu na fɔxɔ ra, wo xa danxaniya bara findi fe fufafu ra wo bɛ. \p \v 3 N nu bara masenyi hagigɛ ti wo bɛ, n naxan sɔtɔ. A tan nan ya. Ala xa Mixi Sugandixi naxa faxa won ma yunubie xafari fe ra, alɔ a nu sɛbɛxi ki naxɛ. \v 4 A naxa ragata gaburi kui, a man naxa keli faxɛ ma a xi saxan nde, alɔ a nu sɛbɛxi ki naxɛ. \v 5 A naxa mini Kefasi nun Isa xa xɛɛra fu nun firinyie ma. \v 6 Na dangi xanbi, a naxa mini danxaniyatɔɛ kɛmɛ suuli ma tɛmui keren. Han ya na danxaniyatɔɛ gbegbe baloxi, kɔnɔ ndee bara laaxira. \v 7 Na dangi xanbi, a naxa mini Yaki ma, a man naxa mini a xa xɛɛra birin ma. \p \v 8 A dɔnxɔɛ ra, a naxa mini n fan ma. N mu nu findixi a xa xɛɛra ra, a booree sugandixi tɛmui naxɛ. \v 9 N tide mu nu gbo alɔ xɛɛra booree. Xɛɛra xili mu lanma a xa fala n xun, barima n nu bara Ala xa danxaniyatɔɛ ɲama ɲaxankata. \v 10 Kɔnɔ n bara findi Isa xa xɛɛra ra Ala xa hinnɛ saabui ra. Na hinnɛ mu findixi fe fufafu ra n bɛ. N bara wali dangife xɛɛra birin na, kɔnɔ n tan mu a ra. Ala xa hinnɛ nan walixi n bɛ n ma duniɲɛigiri kui. \v 11 Xa n tan nan na kawandi tixi ba, xa e tan nan na kawandi tixi ba, na nan kawandixi wo bɛ. Wo bara gɛ danxaniyade na nan ma. \p \v 12 Xa kawandi sa tife a Ala xa Mixi Sugandixi bara keli faxɛ ma, munfe ra ndee a falama wo ya ma a mixi mu kelima faxɛ ma? \v 13 Xa mixi mu kelima faxɛ ma nu, Ala xa Mixi Sugandixi fan mu kelixi faxɛ ma. \v 14 Xa Ala xa Mixi Sugandixi mu kelixi faxɛ ma nu, muxu xa kawandi nun wo xa danxaniya findixi fe fufafu nan na. \v 15 Na kui, muxu bara findi seede wule falɛe ra Ala bɛ, barima muxu bara seedeɲɔxɔya raba a Ala bara a xa Mixi Sugandixi rakeli faxɛ ma. Kɔnɔ xa nɔndi na a ra mixie mu kelima faxɛ ma nu, Ala fan mu a rakelima nu. \v 16 Xa mixie mu kelima faxɛ ma nu, Ala xa Mixi Sugandixi fan mu kelixi faxɛ ma. \v 17 Xa Ala xa Mixi Sugandixi mu kelixi faxɛ ma nu, wo xa danxaniya findixi fe fufafu nan na, wo xa yunubie man na wo ma, \v 18 a nun Isa xa danxaniyatɔɛ laaxiraxie fan bara lɔɛ. \v 19 Xa won won xaxili tima Ala xa Mixi Sugandixi ra yi duniɲɛigiri gbansan nan ma fe ra, a lima nu won ma fe bara makinikini dangi adamadi birin na. \p \v 20 Kɔnɔ n xa a fala wo bɛ, Ala xa Mixi Sugandixi nan kelixi faxɛ ma. A bara findi mixi singe ra naxan kelixi faxamixie ya ma. \v 21 Faxɛ to so duniɲa adama saabui ra, marakeli fan soxi adama nde nan saabui ra. \v 22 Mixi birin faxama Benba Adama nan xa fe ra. Mixi birin man kelima faxɛ ma Ala xa Mixi Sugandixi nan ma fe saabui ra. \v 23 Kɔnɔ kankan kelima a waxati nɛ. Ala xa Mixi Sugandixi singe nan keli. A na fa tɛmui naxɛ, a xa mixie fan kelima nɛ. \v 24 A na mangɛya ragbilen Baba Ala ma, a na gɛ nɔde mangɛya nun sɛnbɛ birin na, duniɲa ɲɔnma nɛ na waxati. \v 25 Ala xa Mixi Sugandixi xa ti mangɛ ra, han Ala xa a sanyi ti a yaxui birin ma. \v 26 A yaxui dɔnxɔɛ a naxan ibutuxunma, na findixi faxɛ nan na. \v 27 Ala nan na birin saxi a xa yaamari bun ma. A to a fala a birin saxi a xa yaamari bun ma, a kolonxi a Ala naxan birin saxi a xa Mixi Sugandixi xa yaamari bun ma, Ala tan mu na na yaamari bun ma. \v 28 Ala xa Mixi Sugandixi na na birin nagbilen Ala ma, a tan fan fama lude Ala xa yaamari nan bun ma, naxan singe nu bara yaamari so a yi ra. Ala fama yaamari rabade na tɛmui fe birin xun ma. \p \v 29 Xa marakeli mu na nu, munfe ra ndee fa e xunxama ye xɔɔra faxamixie bɛ? Xa faxamixie mu kelima faxɛ ma nu, munfe ra ndee e xunxama ye xɔɔra e bɛ? \v 30 Munfe ra muxu tan bara tin lude fe xɔrɔxɔɛ kui tɛmui birin? \v 31 N ngaxakerenyie, n xa a fala wo bɛ a nɔndi ki ma, lɔxɔ yo lɔxɔ n na faxɛ nan dɛ ma. N a falama wo tan bɛ, n sɛɛwaxi wo tan naxee xa fe ra, barima wo danxaniyaxi Ala xa Mixi Sugandixi Isa nan ma, naxan findixi won Marigi ra. \v 32 Munafanyi mundun na n bɛ adama ki ma, xa n bara sube xaaɲɛxie gere Efɛsɛ? Xa faxamixie mu kelima faxɛ ma nu, «won xa won dɛge, won xa won min, barima tina won faxama nɛ.» \p \v 33 Wo naxa tantan. Ɲɛrɛboore kobie nan yuge fanyi masarama. \v 34 Wo xa sɔɔbɛ suxu, wo xa yunubi lu na. Ndee wo ya ma e mu Ala kolon. N xa a fala wo bɛ, na bara findi yaagi ra wo bɛ. \p \v 35 Nde nɔma a yɛtɛ maxɔrinde, a naxɛ, «Mixi faxaxie kelima di? Fate mɔɔli mundun luma e ma?» \v 36 Xaxilitaree, wo mu a kolon sansi xɔri mu nɔma findide sansi ra, fo a faxa sinden? \v 37 Sansi xɔri naxan sima bɔxi, a nun a soli naxan tema, e keren mu a ra. Sansi xɔri tan, a xɔri gbansan na a ra, tɛmunde maale xɛɛta, xa na mu a ra sansi xɔri gbɛtɛ. \v 38 Ala sansi xɔri birin findima sansi ra alɔ a wama a xɔn ma ki naxɛ. Sansi xɔri mɔɔli birin a soli nan naminima. \p \v 39 Nimase fate birin mu luma ki keren. Mixi fate na ki keren. Sube fate na ki gbɛtɛ. Xɔni fate nun yɛxɛ fate fan na e xati ma. \v 40 Se naxee na bɔxi ma, a nun se gbɛtɛ naxee na koore ma, e tagi rasa. E birin daaxi e gbe ki nɛ. \v 41 Soge yanbama ki naxɛ, a nun kike yanbama ki naxɛ, a nun tunbuie yanbama ki naxɛ, e birin keren mu a ra. Hali tunbuie na a ra e mu yanbama ki keren. \p \v 42 Faxamixi rakelixie luma na ki nɛ. Mixi na duniɲa tɛmui naxɛ, a fate nɔma kanade, kɔnɔ a na keli faxɛ ma, a fate mu nɔma kanade sɔnɔn. \v 43 Mixi ragataxi gaburi kui tɛmui naxɛ, a bɔrɔma nɛ, a sɛnbɛ ɲɔn, kɔnɔ a kelima faxɛ ma sɛnbɛ nun nɔrɛ nan na. \v 44 Mixi na ragata a fate na duniɲa ki nan ma, kɔnɔ a kelima a laaxira ki nan ma. Duniɲa fate na na, laaxira fate fan na. \p \v 45 Na nan a toxi a sɛbɛxi, «Adama singe findixi nimase nan na.» Adama dɔnxɔɛ findixi xaxili nan na naxan mixi rakisima. \v 46 Adama singe findixi duniɲa mixi nan na, koore ma daaxi mu a ra. Koore ma daaxi nan fama duniɲa ma daaxi xanbi ra. \v 47 Adama singe fatanxi duniɲa bɛndɛ fuɲi nan na. Adama firin nde fatanxi koore nan na. \v 48 Adamadie maniyaxi won benba Adama nan na, naxan daaxi bɛndɛ ra. Mixi naxee tema koore, e masarama nɛ, e fa lu alɔ na Adama naxan kelixi koore. \v 49 Won to maniya won benba Adama ra duniɲa, won man fama maniyade na Adama nan na naxan kelixi koore ma. \p \v 50 N ngaxakerenyie, n xa a fala wo bɛ, duniɲa fate mu nɔma Ala xa ariyanna sɔtɔde kɛ ra. Nimasee fate mu nɔma ariyanna sɔtɔde kɛ ra. E fate bɔrɔma nɛ, kɔnɔ fate bɔrɔxi mu nɔma sode ariyanna. \v 51 N xa gundo fala wo bɛ. Won birin mu faxama, kɔnɔ won birin masarama nɛ \v 52 mafuren mafuren sara dɔnxɔɛ xui ma. Na sara na fe, faxamixie kelima nɛ faxɛ ma fate nɛɛnɛe ra e ma naxee mu bɔrɔma sɔnɔn. Won fama nɛ masarade. \v 53 Naxan lan a xa bɔrɔ, na mu bɔrɔma sɔnɔn. Naxan lan a xa faxa, na mu faxama sɔnɔn. \p \v 54 Fate bɔrɔxi na findi fate bɔrɔtare ra, fate faxaxi na findi fate faxatare ra, yi sɛbɛli fama kamalide na tɛmui nɛ: \q «Wo bara xunnakeli sɔtɔ faxɛ ma. \q \v 55 Faxɛ xa xunnakeli na minden? \q Faxɛ xa tɔɔrɛ na minden?» \m \v 56 Yunubi findixi tɔɔrɛ nan na naxan bara mixi faxa. Yaamari findixi yunubi xa sɛnbɛ nan na. \v 57 Ala tantu, naxan bara won xun nakeli won Marigi Isa Ala xa Mixi Sugandixi saabui ra. \v 58 Na kui, n ngaxakerenyie, wo xa danxaniya xa sabati. Wo naxa a lu limaniya xa ba wo yi ra. Wo xa wakili Marigi bɛ tɛmui birin, barima wo a kolon a wo naxan nabama a bɛ fe fufafu xa mu a ra. \c 16 \s Pɔlu xa ɲungui \p \v 1 Wo xa kɔbiri malan sɛniyɛntɔɛe bɛ, alɔ n Galati bɔxi danxaniyatɔɛ ɲamae yamarixi ki naxɛ. \v 2 Kankan xa kɔbiri nde sa a xati ma a harige bɛrɛ ra sande lɔxɔɛ birin, alako kɔbiri xa gɛ malande beenun n fa tɛmui. \v 3 N na fa, n bataaxɛ soma mixie yi ra wo naxee sugandima kɔbiri xaninfe ra Darisalamu. \v 4 Xa a lanma n fan xa siga, muxu birin na a ra. \p \v 5 N na dangi Masedon bɔxi ra, alɔ n wama a xɔn ma ki naxɛ, n fama nɛ wo yire. \v 6 Tɛmunde n saxanyi raba wo xɔnyi, xa na mu a ra n ɲɛmɛ radangi naa, alako wo xa nɔ n malide n ma biyaasi kui. \v 7 Xa Ala tin, n mu findima dangimixi tun na. A xɔli n ma n xa lu wo yire dondoronti. \v 8 Kɔnɔ n xa lu be Efɛsɛ han Xɛ Xabɛ Sali xa ba a ra, \v 9 barima n ma wali na sɔɔnɛyafe, hali n yaxuie to wuyaxi n bɛ. \p \v 10 Xa Timote fa wo yire, wo a rasɛnɛ alako a naxa fa gaaxu wo ya ra, barima a walima Marigi nan bɛ alɔ n tan. \v 11 Mixi yo naxa yo a ma. Wo xa a mali a xa biyaasi kui alako a xa n li bɔɲɛsa kui. N tan nun n ngaxakerenyie na a mamɛfe. \p \v 12 Wo xa a kolon n bara won ngaxakerenyi Apolosi karaxan a xa siga wo yire a nun danxaniyatɔɛ ndee. A singe a mu nu tinxi, kɔnɔ yakɔsi a bara natɛ tongo a xa siga a na fɛɛrɛ sɔtɔ tɛmui naxɛ. \p \v 13 Wo xa wo yɛtɛ mato, wo xa wo xa danxaniya rasabati, wo xa limaniya, wo xa wo sɛnbɛ so. \v 14 Wo xa fe birin naba xanunteya ra. \v 15 N ngaxakerenyie, n xa marasi nde sa na xun ma. Wo a kolon a Sitefana xa denbaya nan singe danxaniya Akayi bɔxi ma. E bara wali sɛniyɛntɔɛe bɛ ki fanyi ra. \v 16 Wo xa lu na mixi mɔɔli xa yaamari bun ma, a nun mixi naxan birin Ala xa wali rabama. \p \v 17 N bara ɲɛlɛxin Sitefana, Forotunatu, nun Axayikusu fafe ra, barima e bara n mali wo xanbi. \v 18 E bara limaniya fi won birin ma. Wo xa na kolon e bɛ. \p \v 19 Danxaniyatɔɛ ɲama naxee na Asi bɔxi ma e bara wo xɛɛbu. Akila, Pirisila, nun danxaniyatɔɛ ɲama naxan e malanma e xɔnyi, e fan bara wo xɛɛbu Marigi xili ra. \v 20 Ngaxakerenyi naxee na be, e birin wo xɛɛbu. Wo xa wo bore xɛɛbu danxaniyatɔɛe xa xanunteya kui. \p \v 21 N tan Pɔlu bara yi xɛɛbui sɛbɛ n yɛtɛ bɛlɛxɛ ra. \v 22 Ɲaxankatɛ xa lu mixi bɛ naxan mu Marigi xanuma. Won Marigi xa fa. \v 23 Marigi Isa xa hinnɛ wo ra. \v 24 N bara wo xanu Ala xa Mixi Sugandixi Isa xili ra. Amina.