\id MRK Satawalese \ide UTF-8 \h Mark \toc3 Mark \toc2 Mark \toc1 Fangkenio We Foatogiaen Mark \mt Fangkenio We Foatogiaen Mark \rem Book introduction has been temporarily moved to the XXA book. Later it can be placed back here. (Paulus Kieviet, January 2019) \c 1 \s Aaen John Baptist Fenai \r (Mat 3.1-12; Luke 3.1-18; John 1.19-28) \p \v 1 Ieei iiy Kkepas Mwamwaai we iwe kkepesaen Jesus Kristus iwe Naiun Deus. \v 2 Erhaepetae reen miniwe profeta Isaiah a foatogitiw pwe, \q “Deus a kkepas, ‘Ngaang ipwene fang tiw naeyi rhooan pweipwogin kkepas me weni mmwoamw pwe epwe noa maeneti ennepoamw.’ \q \v 3 Erhai a iyaekkepwas me noan \tl desert\tl* we pwe, \q ‘Oawpwe oamoannatae ennepaen Soamwoon, \q oawpwe awenecchera eew aan epwe faaeraeg wooan.’ ” \p \v 4 John a no noan \tl desert\tl* we, a paptismus me epwan fenai. A aengaeniir aeremas kkewe pwe, “Oawpwe toagun saengi monofitimi nge oawwa paptismus. Ina nge, Deus epwe saeneti noa aaemi monofit.” \v 5 Rhooanap we re itto saengi faniuwaen Judea me taeninimwen Jerusalem ra noa reen John. Ra pwuwafayiuw noa aar monofit, nge John a paptismusaar noan pwupwu we Jordan. \p \v 6 John e memmengaag mengaag effeeor saengi iunaen \tl camel\tl*, nge pwaanto na aan effeeor saengi ginin maan, nge anan mwongo ina manni neeiin waniwan ina nirhiugiunpweon me \tl honey\tl*. \v 7 Iwe, a aengaeniir aeremas pwe, “Mwaaen ee epwe wareto me mwiriy ina e taegias saengiaei, ngaang mwo nge ese fin ipwe ppwoarotiw pwe ipwe pwaeisi geeogeeon nokkaan. \v 8 Ngaang i paptismus aeginigaemi reen rhaan, nge iiy epwe paptismus aeginigaemi reen Espritu Santus.” \s Aan Paptismus me Aan Sessoat Jesus \r (Mat 3.13 — 4.11; Luke 3.21-22; 4.1-13) \p \v 9 Ese pwongiy noa mwo nge Jesus a itto me Nazareth noan Galilee pwe epwe paptismus reen John noan rhan pwupwu we Jordan. \v 10 Igiwe rhag Jesus a teeotae me noan rhan we, a weri pwe a susu noa naaeng, iwe nge Espritu santus a ittiw wooan nge eweei rhag erhai \tl dove\tl*. \v 11 Iwe nge eew mangiungiu a ittiw me naaeng a aepesa pwe, “Een naeyi mwaaen aerhaengerhaeng, iye efin tipaei reen.” \p \v 12 Iwe rhag nge Espritu Santus a fangenoa Jesus noan \tl desert\tl* we. \v 13 A no igiwe noan iugiugiun faaeig raaen nge Saetan a aegina aan soatoni. Iwe a no neeiir maan mwoarho, iwe nge angkenus ra itto tipaengi. \s Jesus a Faingiir Faaman Rhooan Fita \r (Mat 4.12-22; Luke 4.14-15; 5.1-11) \p \v 14 Mwirin aaen John toonong noan kanepwus, Jesus a noa Galilee a noa fenaiuw Kkepas Mwamwaai we e itto me reen Deus. \v 15 A aepesa pwe, “A itto oatowe, Mweoiun Deus a arapeto. Oawpwe toagun saengi aaemi monofit nge oawwa niugiuw Kkepas Mwamwaai een.” \p \v 16 Igiwe Jesus a faaeraeg oaroi meoneoiniuniun Galilee nge a weriir riiurhai pwipwi, Simon me Andrew, iir rhooan fita, rewuug fetaen noan meoneoiniun we. \v 17 Iwe, Jesus a aengaeniir pwe, “Oaw itto tapweaei pwe ipwe kapwiung ngaenigaemi wunuunun aaemi oawpwe fita aeremas.” \v 18 Iwe rhag nge ra siusaengi wuug kkewe aar nge ra tapweei noa mwirin Jesus. \p \v 19 Ese pwan taaw noa aan faaeraeg nge a pwan weriir riiurhai pwipwi, James me John, ikkiwe naiun Zebedee. Reno wooan pwoot we waar nge refeeori naiiur wuug. \v 20 Nge igiwe rhag Jesus a giuneer, a faingiir. Ra siusaengi Zebedee we semeer wooan pwoot we waar me rhooan engaang kkewe nge ra tapweei noa mwirin Jesus. \s Erhai Mwaaen Ewartae Aniu Aenneew Wooan \r (Luke 4.31-37) \p \v 21 Jesus me rhooan kkayeo kkewe naiun ra toori taeninimwen Capernaum. Nge igiwe a toori raaenin Sabbath, Jesus a toonong noan eew wutteer Jews nge a rhaepetae aan fenai. \v 22 Iir aeremas kkewe re rongorong ra riutae reen aan fenai, pwe aan fenai ese weei taeppen aar fenai sinsein anniug kkewe, pwe a taeppen erhai eyor maemaewan. \p \v 23 Reen rhag oatowe erhai mwaaen a yor erhai aniu aenneew wooan a toonong noan wutteer Jews we nge a itinong aekkepwas, \v 24 “Meeta oamw mwerhaen ngaenigemaem, Jesus re Nazareth? Wa itto pwe wopwe oatoaropagemaem? Ngaang i giuneei een iyo: een mwaaenessoar we rhooan pweipwogin kkepas we aaen Deus!” \p \v 25 Iwe, Jesus a anniugiu ngaeni aniuwe pwe, “Wopwe anniug noa nge wa siunoa me wooan mwaaen na.” \p \v 26 Iwe nge iiy aniu aenneew we a feeori mwaaen we pwe epwe ngoong fetaen, nge a aekkepwas nge a tiwtiw me wooan. \v 27 Iwe aeremas towunap ra riutae nge ra rhaepetae aar kkepas nee fineer, “Meeta eei? Pwan eew taeppen fenai ffeo minneei? Mwaaen een eyor maemaewan pwe e iura rhag eew nge aniu aenneew re tapweei.” \p \v 28 Iwe miniwe kkepesaen Jesus a rheeoi mwetekkaei noa wooan Galilee. \s Jesus a Aecchipwa Towunepaen Aeremas \r (Mat 8.14-17; Luke 4.38-41) \p \v 29 Mwirin, Jesus me James me John me rhooan kkayeo kkewe ra noa saengi wutteer Jews we nge ra noa noan imwaen Simon me Andrew. \v 30 Iwe niewe inaen pwiuniuwaen Simon e wonon semwaai reen pwerhikkeraen ginin. Etonong rhag Jesus nge ra aengaeni wunuunun niewe. \v 31 Iwe, Jesus a toonong reen, a ammwarhiu paiun nge a tipaengitae. Iwe, a saer noa pwerhin niewe iwe a ittae engaang ngaeniir. \p \v 32 Mwirin tupwunoan aenet pwe a nee oatofaaef noa, aeremas ra pweipwog to rhooa semwaai reen Jesus, pwan rhooawe eyor aniu aenneew wooar. \v 33 Iwe oanongeer rhooan aepinoamw we ra itto mweoiu noa mesaen iimw we. \v 34 Iwe Jesus a aecchipwaar tae towunepeer rhooa semwaai kkewe saengi mesemesaen aar semwaai. A asiiur noa towunepaen aniu aenneew, nge ese fang ngaeniir mwo nge epat pwe repwe aepesa, pwe ra fasiun giuneei iiy iyo. \s Jesus a Fenai Noan Galilee \r (Luke 4.42-44) \p \v 35 Weni mmwaei raaenin we eraaen, igiwe aenet esaaen teeotae, Jesus a mmasetae nge a toowow me reen iimw we. A noa eew pwiuneoi ne iiy noa rhag nge a noa maeipin e. \v 36 Nge Simon me rhooawe rhinan ra noa giutta Jesus. \v 37 Oatowe ra weri, ra aengaeni pwe, “Oanongeer aeremas ra giuttoag.” \p \v 38 Nge Jesus a aengaeniir pwe, “Oaw sipwe pwan noa noan aekkaew soapw, pwe ipwe noa fenai e, pwe ina faan aaei itto.” \p \v 39 Iwe a noa noan oanongaen Galilee, a noa fenai noan wutteer Jews we nge a asiiur wow aniu aenneew. \s Jesus a Aecchipwa Erhai Mwaaen Maemerhoar \r (Mat 8.1-4; Luke 5.12-16) \p \v 40 Iwe, erhai mwaaen kaenepaai a itto reen Jesus, a foatotiw me mmwan nge a aeffaenipirhe ngaeni pwe epwe tipaengi. A aepesa pwe, “Aere wo mwerhaen, wa aecchipwanoa aaei semwaai.” \p \v 41 Iwe Jesus a igin faayeow, e angenoa nge a geotteopa mwaaen we, nge a paniuwaeni pwe, “Ngaang i mwerhaen, wone cchipw noa!” \v 42 Reen rhag oatowe nge kaenepaai we a rhiuw saengi mwaaen we, iwe a nimegacch noa. \v 43 Mwirin, Jesus a igin feneow mwaaen we nge a mwetekkaein aefenganoa, \v 44 moannon aan aengaeni pwe, “Pipiiy, wosoapw aengaeni mwo nge erhai minneei, nge wa faaeraeg uwen noa reen patere pwe epwe weriug. Iwe nge a feeori oasoar we Moses e akkiuneo, pwe epwe pwaeri ngaeniir aeremas pwe wa nimegacch noa.” \p \v 45 Nge mwaaen we a noa nge a noa aepesa faaeraegiy wunuunun miniwe a wen ngaeni. Ina faaen Jesus esa mmwenen noa no fenai noan taeninimw kkewe reen. Nge a noa rhag no noan pwiuneoi ne iiy noa rhag. Iwe, aeremas saengi oanongaen pwiuneoi ra itto reen. \c 2 \s Jesus a Aecchipwa Erhai Mwaaen Maemerhoar \r (Mat 9.1-8; Luke 5.17-26) \p \v 1 Fitowu noa raaen me mwirin nge Jesus a sefaaeniti Capernaum, iwe nge kkepas we a rheeoi noa pwe a no nee iimw. \v 2 Iwe a igin towunap aeremas maegeto, iwe esa rhiuwen yor no neniy. Pwan paen asam we mwo nge epwan sseog noa. Iwe nge Jesus a fenai ngaeniir. \v 3 Faaman mwaaen ra pwigito reen, erhai mwaaen e maemerhoar.\fig |alt=". . ." src="LB00305B.tif" size="span" loc=". . ." copy=". . ." ref="Mark 2.3"\fig* \v 4 Nge pwonno igiwe ra igin towunap aeremas esa mmwen no pwe repwe pwigito mwaaen we reen Jesus. Iwe ra ngetaeni wooan oason iimw we wenewenen igiwe Jesus eno ee. Iwe ra atairaetiw mwaaen maemerhoar we ewon noan giegiy. \v 5 Igiwe Jesus a weri nepaen aar niugiuniug, a aengaeni mwaaen we e maemerhoar pwe, “Naeyi, monofitimw a mwusunoa.” \p \v 6 Nge aaemweoi sinsein anniug kkewe remooat igiwe ra niuwaennei nong nee tipeer pwe, \v 7 “Meeta mwaaeneei a ieei wunuunun aan kkepas reen? Pwe ina nge a aepesa aenneewa Deus. Deus rhag minne emmwen epwe oamwusa noa monofit!” \p \v 8 Reen rhag oatowe nge Jesus a giuneei niunniuwaen kkewe aar, iwe a aengaeniir pwe, “Meeta oaw niuwaennei minikkena e aenneew reen? \v 9 Ifa minna e mererhaeg, aaei ipwe aengaeni mwaaen ee e maemerhoar pwe, ‘Monofitimw a mwusunoa,’ aere aaei ipwe aengaeni pwe, ‘Wopwe iutae, pwigi giemw nge wa faaeraeg noa?’ \v 10 Ngaang ipwe pwaeri ngaenigaemi, pwe mwaaen we Naiun Aeremas eyor maemaewan wooan soanop pwe epwe oamwusa noa monofit.” Iwe a aengaeni mwaaen maemerhoar pwe, \v 11 “Ipwe aengaeniug, iutae, pwigi giemw nge wa noa noan imwoamw.” \p \v 12 Igiwe oanongeer nge re maegin emwaamw, mwaaen we a iutae, a pwigi gien iwe a noa. Iwe ra igin riutae reen feoffeeor we, nge ra aepingepinga Deus, nge ra aepesa pwe, “Esaaen yor mwo aemaem giuneei taeppen minneei.” \s Jesus a Faingi Levi \r (Mat 9.9-13; Luke 5.27-32) \p \v 13 Iwe Jesus a sefaaeniti miniwe meoneoiniuniun Galilee. Iwe aeremas towunap ra maegeto reen, iwe, a rhaepetae aan fenai ngaeniir. \v 14 Nge igiwe a feffaaeraeg noa, a weri Levi iwe naiun Alphaeus, erhai rhooan iyoiyon \tl tax\tl*, emooat noan aan \tl office\tl*. Jesus a aengaeni pwe, “Itto tapweaei.” Iwe Levi a iutae nge a tapweei noa mwirin. \p \v 15 Mwirin noa nge Jesus a noa mwongo noan imwaen Levi. Towunepaen rhooan iyoiyon \tl tax\tl* me rhooa monofit ra ttapw noa mwirin Jesus. Iwe towunepeer ra mwongo reen Jesus me rhooan kkayeo kkewe naiun reen \tl table\tl* we. \v 16 Iwe aaemweoi sinsein anniug, iwe iir pwan Pharisees, ra giuneei pwe Jesus me rhooa monofit kkewe me rhooan iyoiyon \tl tax\tl* ra mwongo fengaen, iwe ra aeiineeor rhooan kkayeo kkewe naiun pwe, “Meeta faan naimi sinsei a mwongo ngaeniir rhooan iyoiyon \tl tax\tl* me rhooa monofit kena reen?” \p \v 17 Jesus a rongorong aar kkepas nge a aengaeniir pwe, “Rhooakka rese semwaai rese noa reer toagota, pwe rhooakka refaer semwaai. Ngaang ise itto pwe ipwe faingiir rhooa mwamwaai, pwe faer rhooa monofit.” \s Kkepas Aeiineon Aecchigipin \r (Mat 9.14-17; Luke 5.33-39) \p \v 18 Reen eew oat nge rhooan kkayeo kkewe naiun John Baptist me Pharisees kkewe ra aecchigipin. Iwe, aaemweoi aeremas ra itto reen Jesus ra aeiineow pwe, “Meeta naiun John rhooan kkayeo me naiiur Pharisees rhooan kkayeo ra aecchigipin, nge rhooan kkayeo kkomwu noawumw rese aecchigipin reen?” \p \v 19 Jesus a paniuwaeniir pwe, “Oaw niuwaennei pwe rhooa itto ngaeni gupwunon appwiuniupai eei repwe aecchigipin? Aapw, pwe iga \tl bridegroom\tl* een eno reer nge resoapw aecchigipin. \v 20 Nge epwe itto raaenin na repwe pwigi saengiir \tl bridegroom\tl* we, nge ina oatona repwene aecchigipin noa. \p \v 21 “Esooar erhai epwe aeyae mengaag ffeo aan epwe pinisa tae wooan erheo mengaag maerhiy, nge aere epwe feeori taeppen eei, iwe mengaag ffeo we epwe fereei noa mengaag maerhiy we, nge miniwe taeringen epwene faer gin temoag noa. \v 22 Esooar erhai epwe aenianong \tl wine\tl* ffeo noan nenien \tl wine\tl* maerhiy, pwe \tl wine\tl* ffeo we epwe taeringatiw nenien \tl wine\tl* maerhiy we, iwe \tl wine\tl* we epwe niytiw ne ppweon. Ina minne \tl wine\tl* ffeo epwe pwan aekikki nong rhag noan nenien \tl wine\tl* ffeo.” \s Kkepas Aeiineon Sabbath \r (Mat 12.1-8; Luke 6.1-5) \p \v 23 Jesus e feffaaeraeg noa noan aekkaew maetaen \tl wheat\tl* wooan raaenin Sabbath. Nge rhooan kkayeo kkewe naiun ra rhaepetae ne ferhiy iuwoapwon \tl wheat\tl* kkewe. \v 24 Iwe Pharisees kkewe ra aengaeni Jesus pwe, “Pipiiy, ese gacch ngaeni aarh anniug pwe rhooan kkayeo kkomwu noawumw repwe feeori minna wooan raaenin Sabbath!” \p \v 25 Jesus a paniuwaeniir pwe, “Oawsaaen aeraegi meeta we David efeeori noan oaton we e tipaeni epwe mwongo? Iiy me rhooawe rhoaniuwan ra igin pecchai, \v 26 iwe a toonong noan imwaen Deus a itinong angi fenoawa kkewe ra aeni oasoar ngaeni Deus. Minneen ewen reen oatowe Abiathar minne Soamwoonin Patere. Noan aarh anniug nge rhooawe patere rhag minne repwe mmwenen angi — nge David e angi nge a pwan ngaenneer mwaaen kkewe rhoaniuwan.” \p \v 27 Iwe Jesus a soapwei noa pwe, “Sabbath effeeor pwe faan ngaeniir aeremas, nge aeremas rese ffeeor pwe faan ngaeni Sabbath. \v 28 Iwe mwaaen we Naiun Aeremas ina pwan iiy Soamwoonin Sabbath.” \c 3 \s Erhai Mwaaen e Maemerhoar Paiun \r (Mat 12.9-14; Luke 6.6-11) \p \v 1 Iwe Jesus a sefaaeniti wutteer Jews we, eno erhai mwaaen e maemerhoar paiun ee. \v 2 Iwe nge aaemweoi aeremas ra pwan no igiwe, pwe re giutta aekkaew rhaepin minikka repwe oaturu Jesus wooan; ina faan ra pipiiy gacchiuw Jesus aere epwe aecchipwa mwaaen we wooan raaenin Sabbath we. \v 3 Iwe, Jesus a aengaeni mwaaen we e maemerhoar paiun pwe, “Itto weni mmweer aeremas kaan.” \v 4 Iwe a aeiineeor aeremas kkewe pwe, “Meeta aarh anniug e aengaenigirh sipwe mmwenen feeori noan raaenin Sabbath? Sipwe tipaengiir, aere sipwe oawoasuur? Sipwe aemenewa erhai, aere sipwe niiy noa?” \p Nge iir ra anniug noa rhag. \v 5 Jesus a igin soong igiwe e wegitaeg fetaen wooar, nge pwan reen oatowe rhag nge a pwan igin faayeeor, pwe igiwe e cchemaw nee tipeer nge ese pwiung reer. Iwe a aengaeni mwaaen we pwe, “Aeitiwow poawumw.” Iwe a aeitiwow paiun, iwe a mamaaw sefaaen. \v 6 Iwe Pharisees kkewe ra siusaengi wutteer Jews we nge ra noa rhu fengaen me aaemweoi rhinaen Erotes, iwe ra noa pwiungiuw wunuunun aar repwe niiy noa Jesus. \s Eew Pwuwa me Oaroi Meoneoiniun we \p \v 7 Jesus me rhooan kkayeo kkewe ra noa ppaei meoneoiniuniun Galilee, nge eew pwuwaen aeremas a ttapw noa mwiriir. Ra itto saengi Galilee me Judea, \v 8 me Jerusalem, me Idumea, me eew faniuwaen eotiwen Jordan me ikkiwe faniuwaen oaron taeninimwen Tyre me Sidon. Oanongeer aeremas kaan nge ra itto reen Jesus, pwe re rongorong meeta kkewe efeeori. \v 9 Reen aan igin towunap aeremas, iwe Jesus a aengaeniir rhooan kkayeo kkewe naiun pwe repwe oamoannatae efoarh pwoot faaen itan, pwe aeremas kkewe rete aepettanoa. \v 10 A aecchipwaar tae pwuwaen aeremas, nge rhooawe re semwaai ra pwan aetietiy rhag pwe repwe geotteopa. \v 11 Nge igiwe aeremas kkewe eyor aniu aenneew wooar ra weri Jesus, nge ra gaen ppiungtiw me mmwan nge ra aepwesaegini pwe, “Een Naiun Deus!” \p \v 12 Nge Jesus a kkepas sseor ngaeniir aniu aenneew kkewe pwe resoapw pwaeri ngaeni mwo nge erhai aere iiy iyo. \s Jesus a Finiir Seig me Riiurhai Oapostonus \r (Mat 10.1-4; Luke 6.12-16) \p \v 13 Iwe Jesus a faaeraeg tae wooan eew rhug nge a faingiir to mwaaen kkewe iiy e tipaeniir. Iwe ra itto reen, \v 14 nge a finiir seig me riiurhai, ikkiwe a pwan aeita ngaeniir pwe oapostonus. A aengaeniir pwe, “Iya finigaemi pwe oawpwe no reei, ipwene aefengaegaemi noa pwe oawpwe noa fenai, \v 15 nge epwe pwan yor maemaewaemi pwe oawpwe asiiur wow aniu aenneew.” \p \v 16 Ikkaan iir rhooawe seig me riiurhai a finiir tae: Simon, (Jesus a aeita ngaeni pwe Peter,) \v 17 James me John iwe re pwipwi, iir naiun Zebedee, (Jesus a aeita ngaeniir “Boanerges” wewen nge “Mwaaenin Pacch”), \v 18 Andrew, Philip, Bartholomew, Matthew, Thomas, James naiun Alphaeus, Thaddaeus, Simon, iwe erhai man menat,\f + \fr 3.18 \fr*\fq man menat: \fq*\ft erhai mwaaen e fiiow ngaeniir sonotawaen Rome faaen itaen faniuwan.\ft*\f* \v 19 me Judas Iscariot, iwe e fangenoa tinnimaen Jesus. \s Jesus me Beelzebul \r (Mat 12.22-32; Luke 11.14-23; 12.10) \p \v 20 Iwe Jesus a sefaaen noa nee iimw. Iwe pwuwaen aeremas kkewe repwan sefaaeneto, nge ra igin aetietiy aeremas iwe Jesus me rhooan kkayeo kkewe naiun resa taween mwongo no. \v 21 Igiwe rhooawe aeremesan ra rongorong miniwe, ra noa pwe repwe noa aemmwena, pwe aeremas ra aepesa pwe, “A pwurhunoa!” \p \v 22 Iwe aaemweoi sinsein anniug re itto saengi Jerusalem ra aepesa pwe, “A wartae aniuwe Beelzebul wooan. Soamwoonin aniu aenneew minne efang maemaewan pwe epwe asiiur noa aniu aenneew.” \p \v 23 Iwe Jesus a faingiir to reen nge a fioang ngaeniir noan fioangon awewe: “Ifa wusun Saetan epwe pwan asiuw noa Saetan? \v 24 Aere eew faniuw a ginigin fesaeng nge ra fiiow fengaen, faniuw een epwe toarop noa. \v 25 Aere eew famini e ginigin fesaeng nge regaen fiiow fengaen, famini een epwe toarop noa. \v 26 Iwe aere mweoiun Saetan a ginigin fesaeng, esoapw tongaeni ssiunaei noa, nge epwe ffeir noa aere rhiuw noa. \p \v 27 “Esooar erhai epwe tongaeni toonong noan imwaen erhai mwaaen mamaaw pwe epwe pwigi noa pisaegin; aere epwe mmwaen geoni noa mwo mwaaen we, ina nge epwapw mmwenen piraf me noan iimw we. \p \v 28 “Ennetaen, ipwe aengaenigaemi, pwe oanongaen monofitiir aeremas epwe mmwenen mwusunoa, pwan kkepas aenneew kkewe re aepesa. \v 29 Nge aere erhai e aepesa aenneewa Espritu Santus, esoapw tongaeni mwusunoa, pwe a feeori eew monofit kkewe esooar iaenin.” \v 30 (Jesus a aepesa taeppen kkepas kkeei pwe iga aaemweoi aeremas ra aepesa pwe, “Erhai aniu aenneew a no wooan.”) \s Inaen Jesus me Rhooawe Pwiin \r (Mat 12.46-50; Luke 8.19-21) \p \v 31 Iwe rhooawe inaen Jesus me pwiin ra wareto. Ra iu niugiun iimw we nge ra tengaeg nong pwe epwe itiwow. \v 32 Iwe rhooanap we oaron Jesus ra aengaeni pwe, “Pipiiy, inoamw me rhooawe pwiimw me rhooapwutomw ra no niugiun, nge ra mwerhaen rhuungiug.” \p \v 33 Jesus a paniuwaeniir pwe, “Iyo inaei me iyo pwiiy?” \v 34 A wegitaeg ngaeniir aeremas kkewe remooat oaron nge a aengaeniir pwe, “Oaw wonoa, ikkaan iir inaei me pwiiy! \v 35 Pwe iyo na a feeori nee tipaen Deus, nge iiy pwiiy, me mwengeaei me inaei.” \c 4 \s Fioangon Awewen Erhai Rhooan Aeperes Faiun Foat \r (Mat 13.1-9; Luke 8.4-8) \p \v 1 Iwe Jesus a rhaepiy sefaaeniy aan fenai oaron meoneoiniuniun Galilee. Iwe nge pwuwaen aeremas ra itto roangei noa oaron, nge iiy a teeotae wooan efoarh pwoot a ittae mooat wooan. Iwe pwoot we a no noan nooamw we, nge rhooa towunap we ra no ngaerhei nooamw we. \v 2 A fioang awewe ngaeniir towunepaen aegiaeg, iwe a aengaeniir pwe: \p \v 3 “Oaw aiussaening! Erhai mwaaen a noa pwe epwe noa aeperes faiun foat. \v 4 Igiwe e aeperes fetaen foat kkewe, nge aekkaefai faiun foat ra ppiungiutiw wenepeigin aan we, nge man aeniaen ra itto anginoa. \v 5 Aekkaefai ra ppiungiutiw wooan kaenefai, igiwe ese maniueon ppweon ee. Aekkaaemweoi ra mwetekkaein pwaechetae, pwe igiwe rese no ppweon ttonoa. \v 6 Nge enoa ttinitae aenet nge a aeppwesa noa foat kkewe, pwe igiwe ese ttonoa waeran nee ppweon, iwe a mwetekkaein mae noa. \v 7 Aekkaefai ra ppiungiutiw neeiin irae towfanfan. Iwe irae towfanfan kkewe ra menawtae nge ra fittitae wooar iwe resa mmwenen uuwa no. \v 8 Nge aekkaefai ra ppiungiutiw noan ppweon mwamwaai we, iwe ra pwaechetae nge ra uuwa. Aekkaefai neeiir ra uwaeni eniig, aekkaefai woneig, nge aekkaefai epwiugiuw.” \p \v 9 Iwe Jesus a aepesa pwe, “Iyo eyor saeningan, epwe rongorong!” \s Faaen Aaen Jesus Kkepesaen Fioangon Awewe \r (Mat 13.10-17; Luke 8.9-10) \p \v 10 Igiwe Jesus a iiy noa rhag, rhooawe re tapweei me rhooawe seig me riiurhai ra itto reen nge ra tingoar ngaeni, pwe epwe aweweei ngaeniir faaen fioang kkewe. \v 11 Jesus a aengaeniir pwe, “Deus a fang ngaenigaemi pwe oawpwe giuneei kkepas mwoanomwoanon minna Mweoiun Deus. Nge aaemweoi me niugiunoan repwe rongorong rhag oanongan noan fioangon awewe, \q \v 12 pwe minni, ‘repwe pipiiy me pipiiy nge resoapw weri; \q repwe aiussaening me aiussaening nge resoapw metaf. \q Pwe ngaere re metaf, nge repwe toagun ngaeni Deus, \q pwe iiy epwe oamwusaar noa.’ ” \s Jesus e Aemmetefa Fioangon Awewen Rhooan Foat we \r (Mat 13.18-23; Luke 8.11-15) \p \v 13 Iwe Jesus a aeiineeor pwe, “Oawse metefaaegini fioangon awewe een? Aere oawse metefaaegini ieei, nge epwe ifa wusun aaemi oawpwe metefaaegini fioangon awewe kka aekkaew? \v 14 Rhooan foat we a aeperessa kkepesaen Deus. \v 15 Aaemweoi aeremas ra aeffitaeg ngaeni faiun kkewe re ppiungiutiw wenepeigin aan; oate ra rongorong kkepesaen Deus, Saetan a mwetekkaein itto pwigi saengiir. \v 16 Aaemweoi re aeffitaeg ngaeni faiun kkewe re ppiungiutiw wooan kaenefai. Iga ra rongorong miniwe kkepesaen Deus, ra aetiwa noan aar kker. \v 17 Nge kkepas we ese waaraar me nee tipeer, iwe ese ssiunaei wooar. Pwe nipwaen a yor fitigogo me waeiraes faaen itaen miniwe kkepesaen Deus, ra mwetekkaein fangetae. \v 18 Aaemweoi aeremas ra aeffitaeg ngaeni faiun kkewe re ppiungiutiw neeiin irae towfanfan kkewe. Ikkaan iir rhooa kkewe re rongorong miniwe kkepesaen Deus, \v 19 nge aiunaeng reen menaw e igina me mwecheniaen senaapiy me mesemesaen aegiaeg ra toonong noan nee tipeer ra oamoapwu miniwe kkepesaen Deus, pwe esoapw mmwenen uuwa. \v 20 Nge aaemweoi aeremas re aeffitaeg ngaeni faiun kkewe re ppiungiutiw wooan ppweon mwamwaai. Re rongorong miniwe kkepesaen Deus, ra aetiwa iwe a uuwa. Aaemweoi ra uwaeni eniig, aaemweoi woneig, nge aaemweoi epwiugiuw.” \s Eew Oappwun me Faei Saepiy \r (Luke 8.16-18) \p \v 21 Iwe, Jesus a soapwei noa aan fenai, “Meeta, eyor erhai ne epwe pwigito eew oappwun nge a iseni nong faaen eew saepiy aere faaen eew pooa? Nge saapw wooan nenien foaton? \v 22 Oanongaen meeta ewop noa epwene pwae noa, nge oanongaen meeta e pwanipwan nge epwe pwae noa noan seram. \v 23 Iyo eyor saeningan, epwe rongorong.” \p \v 24 Jesus a pwan aengaeniir pwe, “Oaw aiussaening gacch minne oawwa rongorong! Meeta rhag oaw apwiungiiur aaemweoi wooan, epwan ina rhag meeta Deus epwe aeyae ngaenigaemi, nge epwe faer cchoaw noa egius. \v 25 Pwe iyo a yor meeta aan nge repwe pwan fang ngaeni, nge iyo ese yor meeta aan nge repwe pwigi saengi mwo nge iwe egius iwe eyor reen.” \s Fioangon Foat we e Menaw \p \v 26 Jesus a soapwei noa aan kkepas ngaeniir, “E ieen wunuunun minne Mweoiun Deus. Erhai mwaaen e aeperes faiun foat wooan aan menaai. \v 27 A maiur nee pwoong nge emmas nee raaen, nge faiun foat we ina e memmenaw tae rhag. Nge iiy esoapw metefaaegini ifa wunuunun aaen faiun foat we memmenaw tae. \v 28 Ppweon we minne e sipegin feeori meeta irae we epwe menawtae me uuwa reen, mmwan a sumwunutae, mwirin a yor aetin, nge oarosan a yor uwaan. \v 29 Nge igiwe minikkewe faiun ra maaw, iwe ra gopin, pwe a toori oaton gin.” \s Fioangon Awewen Faiun \tl Mustard\tl* \r (Mat 13.31-32, 34; Luke 13.18-19) \p \v 30 Jesus a pwan aepesa pwe, “Meeta sipwe mmwenen awewe ngaeni miniwe Mweoiun Deus? Aere ifa taeppen fioangon awewe sipwe aeyae pwe sipwe mmwenen aemmetefa? \v 31 A aweweei ngaeni efai faiun \tl mustard\tl*, iwe e oarosaen mwittig saengi pwiginnin oanongaen irae. Erhai mwaaen a pwigi faiun \tl mustard\tl* we a noa foatogitiw ne ppweon. \v 32 Mwirin a menawtae faiun \tl mustard\tl* we iwe a ssiuwen ngaeni efoarh irae e faeregit saengi oanongaen irae kkewe noan menaai we. A gin raerae noa, nge man aeniaen ra itto ffeeor feseer noan nniuriun irae we.” \p \v 33 Jesus a fenaiuw ngaeniir aeremas kkepesaen Deus nge e aeyae taeppen fioangon awewe kkeei. A kkepas ngaeniir reen nepaen minne repwe mmwenen metefaaegini. \v 34 Aan kkepas ngaeniir, nge e kkepas rhag noan fioangon awewe. Nge nipwaen a iiy noa rhag reer rhooan kkayeo kkewe naiun, a aemmetefa ngaeniir wewen iiy kkepas kkewe. \s Jesus a Oapoassaetiw Eew Aaeng Cchoaw \r (Mat 8.23-27; Luke 8.22-25) \p \v 35 Noan faefin we rhag nge Jesus a aengaeniir rhooan kkayeo kkewe naiun pwe, “Oaw sipwe noa epeig meoneoiniun eei.” \v 36 Iwe ra siusaengi mwirhaen aeremas kkewe, iwe nge rhooan kkayeo kkewe ra teeotae wooan pwoot we Jesus eno wooan, iwe ra pwigi noa. Epwan yor aekkaew pwoot igiwe. \v 37 Iwe rhag nge eew aaeng cchoaw a itto nge noa a nniunong noan pwoot we, iwe a arapakkaan epwene mweoiusiutiw. \v 38 Jesus eno mwirin pwoot we pwe e maiur e wonotae rhimwen wooan eew iuniun. Iwe rhooan kkayeo kkewe ra faingitae ra aengaeni pwe, “Sinsei, wose aetenaegiy aarh sipwene mae?” \p \v 39 Iwe Jesus a iutae nge a kkepas sseor ngaeni aaeng we, “Anniug noa!” A pwan aengaeni noa, “Maniuweniuw tiw.” Iwe aaeng a seotiw, nge a pwan rhoaraeg noa weei saaet. \v 40 Iwe Jesus a aengaeniir rhooan kkayeo kkewe naiun pwe, “Meeta oawwa mesag reen? Esaaen yor rhag aaemi niugiuniug?” \p \v 41 Iwe ra piungiun mesag nge ra aeiineo wooar pwe, “Iyo mwaaen een? Aaeng mwo me noa nge re tapweei mwaenian!” \c 5 \s Jesus a Aecchipwa Erhai Mwaaen Eyor Aniu Aenneew Wooan \r (Mat 8.28-34; Luke 8.26-39) \p \v 1 Jesus me rhooan kkayeo kkewe naiun ra toori noa epeig meoneoiniuniun Galilee noan faniuwaen Gerasa. \v 2 E teeotiw rhag Jesus me wooan pwoot we, nge erhai mwaaen a itto reen nge etowow me noan paeyi kkewe. Mwaaen een eno erhai aniu aenneew wooan, \v 3 nge e nonno rhag weni niipw. Esooar erhai ne emmwenen feoti ngaeni ccheen; \v 4 faaen fitowu mwo aar geoni paiun me pirheen, nge esooaw feffereei noa rhag, iwe me egaen ripiy parang we ammwarhiun ngaeni pirheen. Mwaaen een e igin mamaaw iwe esooar erhai ne epwe mmwenen ammwarhiu. \v 5 Nee pwoong me nee raaen aan mwetefetaen rhag neeiin paeyi kkewe me weei rhug, aan gaen iyaekkepwas me wunei oanongan ngaeni faai. \p \v 6 E rhiuwen taaw noa nge a weri Jesus, nge a fattapw ngaeni, nge a foat pwiugiuwtiw me weni mmwan, \v 7 nge a aekkepwas temoag tae, “Jesus, Naiun Deus iwe e oarosaen Taegias! Meeta minne wo tipaeni me reei? Iya tingoar ngaeniug mmwaen mesaen Deus pwe wosoapw aewwaeiraesiaei.” \v 8 (E iura kkepas een pwe igiwe Jesus a faer kkepas ngaeni pwe, “Aniu aenneew, toowow me reen mwaaen na!”) \p \v 9 Iwe, Jesus a aeiineow pwe, “Meeta itoamw?” \p Mwaaen we a paniuwaeni pwe, “Itaei nge Cchon, pwe aemaem aei igin towunap!” \v 10 Nge aniu aenneew we e tingoar maaw ngaeni rhag Jesus pwe esoapw asiiur wow me noan faniuw we. \p \v 11 Eyor eew cchon sino arapeto pwiuneoi we re mwongo wooan rhoangorhoang we. \v 12 Iwe aniu aenneew kkewe ra aeffaenipirhe ngaeni Jesus pwe, “Fangenoa aemaem neeiir sino kenaan, wa fang ngaenigemaem pwe aeipwe wartae wooar.” \v 13 Jesus a fangenoa iir, nge aniu aenneew kkewe ra toowow saengi mwaaen we nge ra noa wartae wooar sino kkewe. Oanongaen cchon sino kkewe, iwe re aerepa riiungeras ra fattapw tiw me wenepeigin rhug we ittiw noan meoneoiniun we nge remoapw noa. \p \v 14 Mwaaen kkewe rhooan ffooanon sino ra fattapw noa nge ra noa oaronga fetaeneei miniwe ewen noan aepinoamw we me menaai kkewe. Aeremas ra noa ngaeni neniy we pwe repwe noa pipiiy miniwe a wen, \v 15 nge igiwe ra itto reen Jesus, ra giuneei mwaaen we eyor cchon aniu aenneew wooan. A mooat igiwe nge e memmengaag, nge iiy man reepiy, iwe oanongeer ra maegin mesag. \v 16 Iwe rhooawe reweri meeta we ewen ra fioangei ngaeniir aeremas meeta we a wen ngaeni mwaaen we eyor aniu aenneew wooan me sino kkewe. \p \v 17 Iwe ra tingoar ngaeni Jesus pwe epwe siusaengi miniwe faniuweer. \p \v 18 Nge igiwe Jesus a teeotae wooan pwoot we, mwaaen we eyor aniu aenneew wooan a tingoar ngaeni pwe, “Emmwen pwe ipwe tapweog?” \p \v 19 Nge Jesus ese mwerhaen. A aengaeni pwe, “Sefaaen noa noan imwoamw reen oamw famini nge wa fioangei ngaeniir minikka Soamwoon a feeori ngaeniug, iwe me aan igin gacch ngaeniug.” \p \v 20 Iwe mwaaen we a siusaengi, a noa noan oanongaen miniwe Seig Aepinoamw, a noa aepesa miniwe Jesus a feeori ngaeni. Oanongeer rhooa kkewe re rongorong nge ra igin riutae. \s Naiun Jairus Rhooapwut me Rhooapwut we e Geotteopa Mengaagiun Jesus \r (Mat 9.18-26; Luke 8.40-56) \p \v 21 Jesus a sefaaen noa epeig nooamw we. Reen ngaerhen meoneoiniun we nge regin towunap aeremas kka ra mwirhito reen. \v 22 Jairus, erhai soamwoonin noan wutteer Jews we a itto, nge igiwe a weri Jesus, a aesirowu tiw me oaron pirheen \v 23 nge a tingoar aeffaenipirhe ngaeni pwe, “Aeterhooapwut mwittig na naeyi a igin cchoaw aan semwaai. Faaen pirhemw itto wopwe iseni tae poawumw wooan pwe epwe takketae me epwe menaw!” \p \v 24 Iwe Jesus a tapweei noa mwaaen we. Re igin towunap aeremas kka ra tapweei noa Jesus ra aetietiy ngaeni oanongaen wenepeigin. \p \v 25 Eno erhai rhooapwut neeiir eseiug aan peitaeg noa noan seig me ruwowu raeg, \v 26 inamwo igiwe a sefaaen me reer towunepeer toagota. A pwan naini oanongaen naiun senaapiy, nge faer egius mwo nge efaer kkaein noa. \v 27 Oatowe rhooapwut we a rongorong wunuunun kkepesaen Jesus, a itto me niugiusagiuriun neeiin pinowun aeremas kkewe, \v 28 nge a maengiy noan tipan pwe, “Aere i geotteopa rhag mengaagiun, nge ipwe mamaaw tae.” \p \v 29 Reen rhag oatowe e geotteopa mengaagiun, nge semwaai we aan a iug noa, nge a meyaefi wooan oanongan pwe a rhigar saengi waeiraes we aan. \v 30 Iwe rhag nge Jesus a meyaefi pwe eew kkeman a toowow saengi, iwe a toagun ngaeniir aeremas kkewe nge a aeiineeor pwe, “Iyo we a geotteopa mengaagiuy?” \p \v 31 Rhooan kkayeo kkewe naiun ra paniuwaeni pwe, “Woweriir aeremas kka re aetietiy ngaeniug rhag, nge meeta wa aeiineo iyo we a geotteopoag reen?” \p \v 32 Nge Jesus a fanefetaen pwe epwe giuneei iyo we a feeori miniwe. \v 33 Nge igiwe rhooapwut we a giuneei meeta we a wen ngaeni, a ngongotae reen aan mesag, iwe a itto foatotiw me oaron pirheen iwe a pwaeri ngaeni weneccheran meeta we a wen ngaeni. \v 34 Iwe Jesus a aengaeni pwe, “Naeyi, oamw niugiuniug minne a aecchipwoag tae. Wonoa noan oapoas pwe wa rhigar saengi oamw waeiraes.” \p \v 35 Nge igiwe Jesus e rhiuwen kekkepas, aaemweoi rhooan pweipwogin kkepas ra itto me reen imwaen Jairus ra aengaeni pwe, “A mae noa rhooapwut we noawumw. E rhiuwen meeta ipitaen oamw itiwow angiurhiu no ngaeni sinsei na?” \p \v 36 Nge Jesus ese aefaenniy meeta we re aepesa, nge a aengaeni Jairus pwe, “Wote mesag, niugiuniug rhag.” \v 37 Jesus esa tipaeni no nge erhai epwe tapweei, pwe aaen Peter rhag me James me John iwe pwiin. \v 38 Igiwe ra tooto reen imwaen Jairus, Jesus a giuneei aar pwurhopwurh fetaen me rongorong aar oacchorong me ngiuraegin aar saeng. \v 39 Iwe a toonong noan iimw we a aengaeniir pwe, “Meeta oawwa pwurhopwurh fetaen reen? Meeta oawwa saeng reen? Aeteen nge ese mae, pwe aan rhag maiur.” \p \v 40 Iwe ra kekkaei aegini, iwe a asiiur wow oanongeer me noan iimw we, nge a paeniir seman me inaen aeterhooapwut we, me eoniurhai naiun rhooan kkayeo, iwe a paeniir nong noan sengkin we aeterhooapwut we ewon ee. \v 41 A ammwarhiu tae paiun nge a aengaeni pwe, “Talitha koum!” faaen minneen nge, “Aeterhooapwut, i aengaeniug wopwe rhimwitae!” \p \v 42 E iutae rhag nge a faaeraeg fetaen. (Iya seig me ruwowu raegin.) Nge igiwe a wen miniwe oanongaen aeremas kkewe ra igin riutae. \v 43 Nge Jesus a aetiwenigiy ngaeniir pwe resoapw aengaeni mwo nge erhai, nge a pwan aengaeniir pwe, “Oaw ngaenneei meeta epwe angi”. \c 6 \s Rhooan Nazareth Rese Aetiwa Jesus \r (Mat 13.53-58; Luke 4.16-30) \p \v 1 Jesus a siusaengi pwiuneoi we nge a sefaaen ngaeni pwugusan, nge rhooan kkayeo kkewe naiun ra pwan tapweei noa. \v 2 Wooan raaenin Sabbath nge a rhaepiy tae aan fenai noan wutteer Jews we. Re towunap aeremas igiwe nge igiwe rhooa rongorong aan fenai ra igin mwaar reen. Ra aeiineo pwe, “Iya minne e pwigi minikkeei me ee? Meeta taeppen reepiy e refang ngaeni? Ifa wusun nge a mmwen ngaeni aan feeori kkeman kaan? \v 3 Saapw ieen taikusang we naiun Maria, iwe pwiin James, Joseph, Judas me Simon? Me saapw mwengeyan rhooapwut kka reno igeei?” Iwe resa aetiwa no. \p \v 4 Jesus a aengaeniir pwe, “Profeta eyor aesirowuur me noan oanongaen pwiuneoi, nge ese yor aesirowuur me noan sipegin pwuguseer, me reer aeremeseer me aar famini.” \p \v 5 Ese mmwen epwe feeori kkeman me igiwe, pwe efaer aetekkaar tae rhag aaemweoi rhooa semwaai reen aan iseni tae paiun wooar. \v 6 A gin ssef tae nee tipan reer aeremas kkewe esooar aar niugiuniug. \s Jesus a Fangenoa Seig me Riiurhai Rhooan Kkayeo \r (Mat 10.5-15; Luke 9.1-6) \p Iwe Jesus a noa noan pwugos kkewe e arapeto, nge a fenai ngaeniir oanongeer aeremas. \v 7 A faingi fengaenniir rhooawe seig me riiurhai rhooan kkayeo nge a aefengaar noa riiurhai me riiurhai. A fang ngaeniir maemaeweer pwe repwe asiiur aniu aenneew me wooar aeremas, \v 8 nge a pwan anneogiu ngaeniir pwe, “Oawsoapw pwigi mwo nge eew meeta wooan aaemi saei pwe eew rhag yoyo, esoapw yor aenaemi, aaemi pwetoaw, esoapw yor senaapiy noan pwoarsaemi. \v 9 Oaw nokka, nge oawsoapw pwigi mwo epeo ssiuwenin mengaagiumi.” \v 10 A pwan aengaeniir pwe, “Ese tiwegin iya re aetiwaegaemi me ee, oawno noan iimw naan toori aaemi oawpwe siu me reen aepinoamw naan. \v 11 Ngaere oaw toori eew taeninimw, nge rese aetiwaegaemi aere aiussaening ngaenigaemi, oaw siusaengi pwiuneoi we nge oawwa iurhiugi noa ppweoniun pwiuneoi we me wooan pirhemi. Minna ina epwene no pwe eew atapeonneog ngaeniir.” \p \v 12 Iwe ra noa fenaiuw ngaeniir aeremas pwe repwe toagun saengi aar monofit. \v 13 Ra asiiur noa towunepaen aniu aenneew me wooar aeremas, nge ra aepiti ngaeniir tiikka towunepaen rhooa semwaai kkewe iwe ra aecchipwaar tae. \s Maenoan John Baptist \r (Mat 14.1-12; Luke 9.7-9) \p \v 14 Igiwe \tl king\tl* Erotes a rongorong wunuunun kkepesaen Jesus, pwe itan a rheeoi noa wooan oanongaen pwiuneoi. Aaemweoi aeremas ra aepesa pwe “John Baptist a menaw sefaaen saengi mae noa! Ina faaen minne eyor maemaewan pwe epwe feeori kkeman kkeei reen.” \p \v 15 Aaemweoi re aepesa pwe, “Iiy Elijah.” \p Nge aaemweoi re aepesa pwe, “Iiy erhai profeta, taeppeer profeta kkewe mweoiwe.” \p \v 16 Igiwe Erotes a rongorong miniwe, a aepesa pwe, “Iiy John Baptist we i gopiy noa iiuwan nge imwu a menaw sefaaen!” \v 17 Erotes miniwe e akkiuneo pwe repwe torofi John nge ra geoni iwe ra oatoranong noan kanepwus. Erotes a feeori minneei faaen itaen Herodias iwe a pwiuniuwaeni, nge rhooapwut een nge pwan pwiuniuwaen Philip iwe pwiin. \v 18 John Baptist a aepini ngaeni Erotes pwe, “Ese fin pwe wopwe pwiuniuwaeni rhooapwut mwu pwiuniuwaen pwiimw!” \p \v 19 Iwe Herodias a gin soong wooan John nge a gin mwerhaen pwe epwe niiy noa, nge ese mmwen ngaeni pwe reen Erotes. \v 20 Erotes e mesagiu John, pwe a giuneei pwe iiy erhai mwaaen mwamwaai nge essoar, iwe e aemmwena fetaeneei rhag. Erotes e aerhaengi aan epwe rongorong ngaeni aaen John fenai, inamwo aere egaen kkaein noa aenneewaen tipan iga egaen rongorong ngaeni. \p \v 21 Oarosan nge Herodias a yo ngaeni niunniuwaen we aan. Wooan raaenin wupwutiwen Erotes, igiwe efeeori eew gupwunnap faaen iteer naiun naiwiis, naiun soamwoonin sonotaw me aeremas kkewe re taegias me noan Galilee. \v 22 Oatowe rhooapwut we naiun Herodias a toonong nge a itinong pwaai, Erotes me rhooawe rhoaniuwan ra gin kker reen. Iwe \tl king\tl* we a aengaeni aeterhooapwut we pwe, “Meeta wo tipaeni wopwe aeni? Ngaang ipwe ngaenneog ese tiwegin minne wo tipaeni.” \v 23 A pwan ppwon ngaeni pwe, “Ngaang ipwe ngaenneog ese tiwegin meeta wo tingoar, inamwo esoapw me reen minne nemaeniaei!” \p \v 24 Iwe aeterhooapwut we a noa aeiineow miniwe inan pwe, “Meeta ngaang ipwe tingoar?” \p Rhooapwut we inan a paniuwaeni pwe, “Minna rhimwen John Baptist.” \p \v 25 Iwe aeterhooapwut we a mwetekkaein sefaaen noa reen \tl king\tl* we nge a tingoar ngaeni pwe, “I mwerhaen pwe igina rhag nge wopwe ngaenneaei rhimwen John Baptist noan eew saepiy.” \p \v 26 Minneen nge a gin aenneewa noa nee tipan \tl king\tl* we, nge ese mmwen pwe epwe aesefaaeni pwe reen ppwon kkewe a feeori faaen meseer rhooa towunap kkewe. \v 27 Iwe a fangenoa rhag erhai sonotaw nge a aengaeni pwe epwe pwigito rhimwen John. Iwe sonotaw we a noa, a noa reen noan kanepwus we, a noa gopiy noa iiuwaen John; \v 28 iwe a pwigito rhimw we noan eew saepiy a itto ngaenneei aeterhooapwut we, nge iya ngaenneei miniwe inan. \v 29 Nge igiwe rhooawe naiun John rhooan kkayeo ra rongorong, ra itto pwigi miniwe oanongan nge ra noa paeia noa. \s Jesus e Oamwongoor Nimingeras Aeremas \r (Mat 14.13-21; Luke 9.10-17; John 6.1-14) \p \v 30 Oapostonus kkewe ra sefaaeneto reen Jesus nge ra aengaeni oanongaen meeta ra feeori, pwan minikka ra aeni fenai. \v 31 Igiwe a gin towunap aeremas kka re maegeto me maegenoa, Jesus me rhooan kkayeo kkewe naiun esa mmwen no repwe mwongo. Iwe a aengaeniir pwe, “Oawsa noa oaw giirh rhag eew pwiuneoi taaw noa, pwe oawpwe egius mmwenen aseoseo.” \v 32 Iwe iir noa rhag ra noa wooan efoarh pwoot nge ra noa ngaeni eew pwiuneoi esooar aeremesan. \p \v 33 Nge towunepeer aeremas kka reweriir aar siunoa nge re giuneer pwe iir iyo, iwe ra siusaengi aepinoamwoor, ra fattapw noa me weni faniuw nge ra toori pwiuneoi we memmweer Jesus me rhooan kkayeo kkewe naiun. \v 34 Nge igiwe Jesus a teeotiw me wooan pwoot we, a giuneei pwuwaen aeremas kkewe, iwe nge a igin faayeeor, pwe ra aeffitaeg ngaeniir \tl sheep\tl* kkewe esooar rhooan neginegiir. Iwe a rhaepiy tae aan fenaiuw ngaeniir towunepaen aegiaeg. \v 35 Noan faefin we, rhooan kkayeo kkewe naiun ra itto reen nge ra aengaeni pwe, “E igin anniug noa igeei, nge a pwan pwoong. \v 36 Wone fangenoa aeremas kena noan maat me pwugos kkomwu e arapeto pwe repwe noa chuwaai aeneer mwongo.” \p \v 37 Nge Jesus a aengaeniir pwe, “Aaemi oawpwe ngaenneer meeta repwe mwongo.” \p Iwe ra aeiineow pwe, “Wo mwerhaen aeipwe noa chuwaai fenoawa ngaeni riiuwapwiugiuw faiun \tl silver\tl*, pwe repwe mwongo?” \p \v 38 Iwe Jesus a aeiineeor pwe, “Fitifai fenoawa eyor reemi? Oawnoa pipiiy.”\fig |alt=". . ." src="HK00155B.tif" size="col" loc=". . ." copy=". . ." ref="Mark 6.38"\fig* \p Nge igiwe ra giuneei, ra aengaeni Jesus pwe, “A yor niffai fenoawa me riiurhai iig.” \p \v 39 Jesus aepesa ngaeniir rhooan kkayeo kkewe naiun pwe, “Oaw aengaeniir aeremas kena pwe repwe mooat tiw wooan fetin nge epwe imweoi noa aaemweoi me aaemweoi.” \v 40 Iwe rhooanap we ra mooat tettaen noa, nge aaemweoiut aepwiugiuw, nge aaemweoiut aenimeig. \v 41 Iwe Jesus a pwigi fenoawa we niffai me iig kkewe riiurhai, a fattae naaeng nge a fang ngaeni Deus aan aerhigerhig. A giniiy fenoawa kkewe a ngaenneer rhooan kkayeo kkewe naiun pwe repwe inetiy ngaeniir aeremas kkewe. A pwan giniiy iig kkewe riiurhai pwe epwe toaw wooar aeremas kkewe. \v 42 Oanongeer nge ra maegin mwongo iwe ra faeyemwaai noa. \v 43 Iwe rhooan kkayeo kkewe ra ioni fengaenniy iwe ra oawuta seig me ruwowu rhiug reen nusegin fenoawa me iig kkewe. \v 44 Iwe nepeer mwaaen kkewe re mwongo nge nimingeras. \s Jesus e Faaeraeg Noa Weei Saaet \r (Mat 14.22-33; John 6.15-21) \p \v 45 Iwe noan rhag oatowe nge Jesus a aepekkaar rhooan kkayeo kkewe naiun pwe repwe teeotae wooan pwoot we, nge ra gommwonoa Bethsaida iwe epeig meoneoiniun we, nge iiy a aefengaar noa aeremas kkewe pwe repwe sefaaen ngaeni nenieer. \v 46 Mwirin aan koapwong ngaeniir aeremas kkewe, a faaeraeg tae wooan eew rhug pwe epwe noa maeipin. \v 47 Oatowe a pwongonoa, pwoot we a toori nugunupaen meoneoiniun we, nge Jesus a iiy noa rhag weni faniuw. \v 48 Iwe a giuneei pwe rhooan kkayeo kkewe naiun ra aerhigaen fatiun, pwe iga re fatiun ngaeni aaeng; nge nepetaen enuuw me wonowu konook nee oatosor raaen nge a itto reer, nge e faaeraeg to weei saaet. Nge aetae epwene oanuuw saengiir, \v 49 nge ra weri pwe a faaeraeg weei saaet. Ra maengiy pwe erhai aniu, nge ra aekkepwastae. \v 50 Ra maegin mesag tae igiwe ra weri. \p Reen rhag oateen nge Jesus a kkepas ngaeniir pwe, “Oaw aemenetaegaemi! Ngaang minneei. Oawsoapw mesag!” \v 51 Iwe Jesus a teeotae reer wooan pwoot we, nge aaeng we a maseoseotiw. Rhooan kkayeo kkewe ra mwaar, \v 52 pwe rese metefaaegini meeta faaen miniwe Jesus enoa mmwenen oamwongoor rhooawe nimingeras reen, iwe rese iit faan. \s Jesus a Aecchipwaar Rhooa Semwaai me Wooan Gennesaret \r (Mat 14.34-36) \p \v 53 Iwe ra seraeg noa epeig meoneoiniun we iwe ra itto noan Gennesaret, nge ra noa feotaegini waa we waar me ee. \v 54 Re tiwenong rhag me wooan pwoot we waar, nge aeremas ra aeginna Jesus. \v 55 Iwe ra peres fetaen wooan oanongaen faniuw, pwe ese tiwegin iga re rongorong pwe eno e, nge ra pwigiir to rhooa semwaai kka rewon noan gieer. \v 56 Iwe nge oanongaen pwiuneoi e Jesus enoa ee, noan pwugos, aere noan aepinoamw aere noan maat, nge aeremas repwe pweipwog to mane semwaai noan nenien chuwaai nge ra itto tingoar ngaeni Jesus pwe aere uwen aar mwo man semwaai geotteopa soapwon mengaagiun. Iwe oanongeer iyo kkewe re geotteopa ra mamaaw noa. \c 7 \s Aar Fenai Rhaepeto Kkewe \r (Mat 15.1-9) \p \v 1 Aaemweoi Pharisees me sinsein anniug kkewe re itto me Jerusalem ra mwirhito reen Jesus. \v 2 Ra giuneei pwe aaemweoi me neeiir naiun Jesus rhooan kkayeo kkewe ra mwongo wooan paiiur nge e nimaenneew, pwe rese toafi paiiur taeppen minna Pharisees re aengaeniir aeremas pwe repwe feeori. \p \v 3 (Pwe Pharisees me oanongeer Jews, re tapweei rhag miniwe rhaepeto kkewe aar ra aeni fenai ngaeniir: Re fasiun gaen toafi paiiur taeppen wunuunun toatoan pai na iir re fasiun feoffeeori weni mmwaen aar repwe mwongo; \v 4 nge rese pwan mwongo minikka e itto me noan imwaen chuwaai igine rese nniuwan mwo. Iwe nge repwan tapweei rhag ssowun anniug kkewe re fasiun aengaeniir, wunuunun aar toafi kkap, raaw, saepiy me gieer.) \p \v 5 Iwe Pharisees me sinsein anniug kkewe ra aeiineow Jesus pwe, “Meeta rhooan kkayeo kkomwu noawumw rese tapweei aar fenai rhaepeto kkewe aarh reen, nge ra faer mwongo wooan paiiur min nimaenneew?” \p \v 6 Jesus a paniuwaeniir pwe, “A gin weneeti meeta we Isaiah a faer fenaiuw pwe wunuunumi. Aaemi rhooa oatupwutupw, taeppen rhag aan foatogi: \q ‘Deus a aepesa pwe: Aeremas kkeei ra oassoamwooniaei rhag reen aar kkepas, \q nge nee tipeer a igin taaw saengiaei. \q \v 7 Esooar ipitaen aar aesirowuwaei, \q pwe re fenaiuw aar aeremas anniug, \q nge ra feeori pwe aetae gaen aaei anniug.’ \p \v 8 “Aaemi oawwa oatoranoa aaen Deus anniug, nge oawwa tapweei feeoriaen aeremas.” \p \v 9 Nge Jesus a soapwei noa pwe, “Oaw igin angmwamwaai reen aaemi oawpwe arhiuwa noa anniug kkewe aaen Deus minni aaemi oawpwe aemaemaewa kkomi. \v 10 Pwe Moses a aepesa pwe, ‘Wopwe aesirowu semoamw me inoamw,’ iwe me, ‘Iyo a oari seman aere inan, nge repwe niiy noa.’ \v 11 Nge aaemi oawwa aepesa pwe aere erhai a yor reen aekkaew meeta epwe tipaengi ngaeni seman aere inan, nge a aepesa pwe, ‘Minneen nge Corban,’ (faaen minneen nge aaen Deus), \v 12 iwe a yor pweniun pwe esoapw tipaengi seman aere inan. \v 13 Reen taeppen fenai e oawwa aengaeniir aeremas nge e oamoai noa mwaeniaen Deus. Nge e towunap aegiaeg oawfeeori ikka e ieei wusun.” \s Minikka e Aenimaenneewa Aeremas \r (Mat 15.10-20) \p \v 14 Iwe Jesus a faingiir to pwuwaen aeremas kkewe nge a aengaeniir pwe, “Oaw aiussaening ngaeniaei oanongaemi, pwe oawpwe metaf. \v 15 Esooar meeta minne epwe toonong nee rhiumi nge epwe aenimaenneewagaemi noa. Pwe faer minne etowow me nee rhiumi minne epwe aenimaenneewagaemi. \v 16 [Iyo a yor saeningan, epwe rongorong.]\f + \fr 7.16 \fr*\ft Petenan eei nge e soano noan aekkaew petenan kka e foatofoat noan kkepesaen Greek.\ft*\f*” \p \v 17 Igiwe a mwet saengi aeremas kkewe a noa toonong nee iimw, iwe rhooan kkayeo kkewe naiun ra tingoar ngaeni pwe epwe aemmetefa ngaeniir faaen kkepas kkewe. \v 18 Jesus a aengaeniir pwe, “Iwe aaemi mwo nge oawse metaf pwan taeppen rhag ikkina aaemweoi? Oawse metaf? Esooar minne epwe toonong nee rhiumi nge epwe aenimaenneewagaemi, \v 19 pwe ese toonong noan pwunnomi pwe etonong noan upwaemi, mwirin a toowow saengi oanongaemi.” (Reen kkepas een nge Jesus a pwaeritae pwe oanongaen mwongo nge egacch pwe aeremas repwe mwongo.) \p \v 20 Nge a soapwei noa nge aepesa pwe, “Meeta a toowow saengi nee rhiumi minne e aenimaenneewagaemi. \v 21 Pwe saengi nee rhiumi me pwunnomi, a toowow niunniuwaen aenneew, feoffeeor aenneew fetaen, mwoarho, nni menaw, \v 22 maiur ngaeni pwiuniuwaen erhai, rhegoaw me towunepaen min aenneew, oatupwutupw, mwechenia, noanowo, kkepas aenneew, oangonongon me tipoarorh. \v 23 Oanongan feoffeeor kkeei nge etowow saengi nee rhiumi a itiwow aenimaenneewagaemi.” \s Aaen Erhai Rhooapwut Niugiuniug \r (Mat 15.21-28) \p \v 24 Iwe Jesus a noa saengi igiwe a noa eew pwiuneoi e arap ngaeni aepinoamwon Tyre. A toonong noan eew iimw nge ese tipaeni pwe erhai epwe giuneei pwe a no igiwe, nge ese mmwenen wop ssiunaei igiwe. \v 25 Iwe nge erhai rhooapwut eyor naiun aeterhooapwut ewartae aniu aenneew wooan, a rongorong wunuunun Jesus nge a itto reen nge a itto foatotiw oaron pirheen. \v 26 Rhooapwut een nge erhai rhooapwuton Gentile, a wupwutiw noan faniuwaen Phoenicia iwe noan Syria. A tingoar aeffaenipirhe ngaeni Jesus pwe epwe asiuw wow aniu aenneew we me reen aeterhooapwut we naiun. \v 27 Nge Jesus a paniuwaeni pwe, “Sipwe mmwaen oamwongoor wonigaet. Ese mwamwaai pwe sipwe pwigi aeneer wonigaet mwongo nge sa oatora ngaeniir gonaag.” \p \v 28 Rhooapwut we a paniuwaeni pwe, “Menap, gonaag mwo nge re mwongo peipeyin aeneer wonigaet me faaen \tl table\tl*.” \p \v 29 Iwe Jesus a aengaeni pwe, “Pwonno reen minimwu mwaenioamw, wone sefaaen noa nee iimw, pwe e aniu aenneew we a toowow me reen aeterhooapwut we noawumw.” \p \v 30 Iwe rhooapwut we a noa nee iimw nge a noa weri aetewe naiun pwe ewon noan gien, nge ennetaen pwe aniu aenneew we a siunoa me wooan. \s Jesus a Aecchipwa Erhai Niparh Ewan me Saeningan \p \v 31 Jesus a noa saengi faniuwaen Tyre a noa ngaeni Sidon toori meoneoiniuniun Galilee, nge a mwet nong noan faniuwaen Decapolis. \v 32 Aaemweoi aeremas ra noa pwigito reen Jesus erhai mwaaen e saeningapiung nge egin waeiraes epwe kkepas, nge ra aeffaenipirhe ngaeni Jesus pwe epwe iseni tae paiun wooan. \v 33 Iwe Jesus a paeninoa mwaaen we saengiir aeremas kkewe, a tugunong noan saeningaen mwaaen we, nge a oattuffa, nge a geotteopa rheoniuwan. \v 34 Mwirin Jesus a fattae naaeng, a nngas faeregit noa, nge a aengaeni mwaaen we pwe, “Ephphatha!” faaen nge “Sugaeg tae!” \p \v 35 Iwe rhag nge mwaaen we a mmwen epwene rongorong, a saenetaeg noa rheon ngaerhen, nge a rhaepetae aan kkepas. \v 36 Iwe Jesus a anniugiu ngaeniir aeremas kkewe pwe resoapw fioangei ngaeni mwo nge erhai; nge nepaen aan anniugiu ngaeniir, nge nepaen aar noa aepesa fetaeneei. \v 37 Oanongeer rhooawe re rongorong kkepas we ra gin mwaar. Ra aepesa pwe, “A igin mwamwaai oanongaen minikka a feeori. Epwan feeori mwo nge rhooa piung repwene rongorong, me rhooa parh eweri repwene kkepas.” \c 8 \s Jesus e Oamwongoor Faangeras Aeremas \r (Mat 15.32-39) \p \v 1 Ese pwongiy mwo me mwirin nge pwuwaen aeremas ra itto rhu fengaen. Oatowe a rosonoa aeneer mwongo, nge Jesus a faingiir to rhooan kkayeo kkewe naiun nge a aengaeniir pwe, \v 2 “Iya faayeeor rhooa eei, pwe iga ra no reei noan eoniuraen, nge iye igina a rosonoa aeneer mwongo. \v 3 Aere ipwe aesefaaeniir noa nee pwuguseer nge ise oamwongoor, nge repwe niyoarorhrorh, pwe aaemweoi e gitaaw nenieer.” \p \v 4 Iwe, rhooan kkayeo kkewe naiun ra aeiineow pwe, “Iya me noan pwiuneoi anniug noa eei iye sipwe rhurhu mwongo me ee nge epwe nap wooar rhooa eei?” \p \v 5 Jesus a aeiineeor pwe, “Fitifai fenoawa eyor reemi?” \p Ra paniuwaeni pwe “Fiusiufai.” \p \v 6 A anniugiu ngaeniir rhooanap we pwe repwe mooat tiw weni ppweon. Iwe a pwigi fiusiufai fenoawa nge a aengaeni Deus aan aerhigerhig, a giniytiw nge a ngaenneer rhooan kkayeo kkewe pwe repwe inetiy ngaeniir rhooanap we, iwe ra feeori. \v 7 Epwan yor reer fitiman iig paecchig. Jesus a pwan fang aan aerhigerhig, iwe a ngaenneer rhooan kkayeo kkewe naiun pwe repwe inetiy ngaeniir rhooanap we. \v 8-9 Oanongeer re mwongo nge ra faeyemwaai. Nnepeer aeremas kkewe nge epwe sooaw faangeras. Iwe rhooan kkayeo kkewe ra oawuta fisuuw rhiug reen nusegin mwongo kkewe. Iwe Jesus a aefengaar noa aeremas kkewe nee pwuguseer, \v 10 Nge Jesus me rhooan kkayeo kkewe naiun ra teeotae wooan efoarh pwoot, ra saei ngaeni faniuwaen Dalmanutha. \s Pharisees Kkewe ra Tingoar Eew Kkeman \r (Mat 16.1-4) \p \v 11 Aaemweoi Pharisees ra itto reen Jesus nge ra rhaepeta aar appaniuwaeni. Re mwerhaen repwe aegina, iwe ra tingoar ngaeni pwe epwe feeori eew kkeman, pwe epwe pwae pwe Deus e tipieew ngaeni. \v 12 Nge Jesus a nngas faeregit noa nge aepesa pwe, “Meeta minne aeremesaen mweoi e igina ra tingoar eew kkeman reen? Ennetaen, ipwe aengaenigaemi pwe esoapw yor eew kkeman epwe pwae ngaeniir aeremas kkeei.” \p \v 13 A nigitiir, a teeotae wooan pwoot we a noa peig we epeig me reen meoneoiniun we. \s Aar \tl Yeast\tl* Pharisees me Erotes \r (Mat 16.5-12) \p \v 14 Rhooan kkayeo kkewe re maniuwegi noa repwe oayora pwigieer fenoawa, iwe efoarh rhag fenoawa minne eno reer wooan pwoot we. \v 15 Iwe Jesus a atapeonneogiiur pwe, “Oawpwe aefaennigaemi reen \tl yeast\tl* we aar Pharisees me Erotes.” \p \v 16 Iwe ra rhaepetae aar fioang wooar pwe, “A aepesa minneen pwe iga esooar fenoawa reerh.” \p \v 17 Jesus e fasiun giuneei meeta we re aepesa, iwe a aeiineeor pwe, “Meeta faan aaemi aepesa aan esooar fenoawa reen? Oawsaaen giuneei aere oawsaaen metaf mwo? E rhiuwen roorh noan rhimwemi? \v 18 Eyor mesaemi, oawse weriwer? Eyor saeningaemi, oawse rongorong? Oawse maengiy \v 19 oatowe i giniiy niffai fenoawa wooar rhooawe nimingeras? Fitowu rhiug oawwa oawuta reen nusegin mwongo?” Iwe, ra paniuwaeni pwe, “Seig me riuwarhiug.” \p \v 20 Jesus a aeiineeor pwe, “Nge oatowe i giniiy fiusiufai fenoawa wooar rhooawe faangeras, nge fitowu rhiug esseog reen minikkewe nusegin mwongo?” Iwe ra paniuwaeni pwe, “Fisuuw rhiug.” \p \v 21 “Oawsaaen metaf mwo?” aaen Jesus aeiineo. \s Jesus a Aeffetanoa Mesaen Erhai Mwaaen me Wooan Bethsaida \p \v 22 Ra itto Bethsaida, nge aaemweoi aeremas ra pwigito reen Jesus erhai mwaaen parh nge ra aeffaenipirheei pwe epwe geotteopa. \v 23 Jesus a ammwarhiu paiun mwaaen we a paeni wow me niugiun pwugos we. Mwirin aan oattuffa mesaen mwaaen we, nge a iseni tae paiun wooan, nge a aeiineow pwe, “Yor minne wa weri?” \p \v 24 Mwaaen we a mmas noa nge a iura pwe, “Ooa, iya weriir aeremas, nge nigiti pwe reweei waniwan kka re faaeraeg fetaen.” \p \v 25 Jesus a pwan iseni sefaaen tae paiun wooan mesaen mwaaen we. Reen oateen nge mwaaen we a fan wenewen noa, pwe a ffat sefaaen minikkiwe mesan pwe a weri oanongaen aegiaeg. \v 26 Jesus a fangenoa mwaaen we nee pwugusan nge a ammwir ngaeni pwe, “Wosoapw rhiuwen sefaaen noa reen oasoasoa na.” \s Peter e Iura pwe Jesus Ina Kristus \r (Mat 16.13-20; Luke 9.18-21) \p \v 27 Iwe nge Jesus me rhooan kkayeo kkewe naiun ra noa noan aepinoamw kkewe ngaerhen Caesarea Philippi. Noan aar feffaaeraeg noa, nge a aeiineeor pwe, “Oaw aengaeniaei, aeremas re iura pwe ngaang iyo?” \p \v 28 Iwe nge ra aengaeni pwe, “Aaemweoi re iura pwe een John Baptist, aaemweoi re iura pwe een Elijah, nge pwan aaemweoi re iura pwe een erhai profeta kkewe.” \p \v 29 Jesus a aeiineeor pwe, “Nge aaemi, oaw iura pwe ngaang iyo?” Peter a paniuwaeni pwe, “Een Kristus.” \p \v 30 Iwe nge Jesus a oasoapwosoapw ngaeniir pwe, “Esooar ne oawpwe aengaeni wunuunun mmwenei.” \s Jesus a Aepesa Waeiraesin me Maenoan \r (Mat 16.21-28; Luke 9.22-27) \p \v 31 Iwe Jesus a rhaepiy aan fenaiiur rhooan kkayeo kkewe naiun nge e iura pwe, “Minna Naiun Aeremas ina epwe kkaein aan affayeo nge epwe serhoawun me reer mwaaen kkewe aar, soamwooniir patere kkewe me sinsein anniug kkewe. Repwe niiy noa, nge mwirin eoniuraen nge epwe menaw sefaaen.” \v 32 E igin aeffeta ngaeniir wunuunun minneei. Iwe Peter a wummwuw noa egius a noa soong ngaeni. \v 33 Nge Jesus a toagun ngaeniir rhooan kkayeo kkewe naiun nge a soong ngaeni Peter. E iura pwe, “Rhiuw me oaroi, Saetan, pwe oamw niunniuwaen ese itto me reen Deus, pwe e itto me reen aeremas.” \p \v 34 Iwe Jesus a faingi pwuwa we me rhooan kkayeo kkewe naiun. Iwe a aengaeniir pwe, “Erhai ne e mwerhaen tapweaei, epwe aerheei noa niunniuwaennen wooan oanongan, a aiufera aan kurus nge a tapweeito mwiriy. \v 35 Pwe iyo e mwerhaen ammwarhiu menewan epwe ppiung saengi, nge iyo eppiung saengi menewan faaen itaei pwan faaen itaen Kkepas Mwamwaai we nge epwe menaw. \v 36 Epwe meeta ipitan aaen yo faeinaengiy nniuw noa ngaeni erhai, nge ese yo ngaeni menewan? Esooar ngaere! \v 37 Esoapw yor meeta erhai epwe tongaeni fangenoa pwe epwe pwigi sefaaeniy menewan. \v 38 Aere wosaew aeginiaei me fenai kena aaei faaen mweoi e sseogiun monofit, ina nge mwaaen we Naiun Aeremas epwe pwan saew aeginiug oatona epwe itto noan nningen minna Seman fengaen me angkenus kena ressoar.” \c 9 \p \v 1 Iwe a pwan aepesa pwe, “Ennetaen, ipwe aengaenigaemi, pwe eyor aaemweoi aeremas igeei resoapw mae, toori oatona repwe weri itton minna Mweoiun Deus epwe itto noan mamaaw.” \s Nniuwen Noan Wunuunun Jesus \r (Mat 17.1-13; Luke 9.28-36) \p \v 2 Mwirin wonowu raaen nge Jesus a paeniir tae Peter, James me John wooan eew rhug taegias, nge a iir noa rhag ee. Igiwe re rhiuwen oawruru Jesus, nge a nniuwen noa wunuunun, \v 3 mengaagiun a moanuponup reen aan pwerheraeg noa, pwerheraeg saengi mwo nge wupwuwaen erhai mengaag me noan faeinaengiy. \v 4 Iwe nge rhooan kkayeo kkewe eoniurhai ra weri Elijah me Moses aar kkepas ngaeni Jesus. \v 5 Iwe Peter a aengaeni Jesus pwe, “Sinsei, a igin gacch pwe sino igeei. Aeipwe aiuwtae enuuw iimw tampwoning, eew imwoamw, eew imwaen Moses, me eew imwaen Elijah.” \v 6 Iiy me rhooa kkewe rhoaniuwan ra igin mesag, iwe Peter esa giuneei no meeta epwe rhiuwen aepesa. \p \v 7 Iwe eew toapw a itto pwaniiur noa, nge ra rongorong eew mangiungiu e itto me noan toapw we, “Ieei Naeyi mwaaen aerhaengerhaeng, oaw aiussaening ngaeni!” \v 8 Ra mwetekkaein wegitaeg fetaen nge esooar ne reweri, pwe aaen Jesus rhag minne eno reer. \p \v 9 Igiwe ra ittiw me wooan rhug we, Jesus a igin ammwir ngaeniir pwe, “Oawsoapw aengaeni mwo nge erhai meeta oawwa weri, toori aaen mwaaen we Naiun Aeremas epwe menaw sefaaen me reen maenoa.” \p \v 10 Ra tapweei meeta we e Jesus e ammwir ngaeniir, nge a rhaepetae aar kkepas aeiyeg fengaen wooar, “Meeta faan minne menaw sefaaen saengi mae noa?” \v 11 Iwe ra aeiineow Jesus, “Meeta sinsein anniug ra aepesa, pwe Elijah epwe gommwoto reen?” \p \v 12 A paniuwaeniir pwe, “Epwe fasiun gommwoto Elijah pwe epwe itto oamoannatae oanongaen aegiaeg. Nge meeta rhag a foatofoat noan Pwapwior we e Santus pwe Naiun Aeremas epwe toonong noan waeiraes faeregit me aar oasoarhoawuna? \v 13 Ipwe aengaenigaemi pwe Elijah a fasiun itto, nge aeremas ra feeori ngaeni meeta aar mwerhaen, taeppen rhag meeta we Pwapwior we e Santus e aepesa.” \s Jesus e Aecchipwa Erhai Aetemwaaen Eyor Aniu Aenneew Wooan \r (Mat 17.14-21; Luke 9.37-43a) \p \v 14 Igiwe ra rhu fengaen me rhooan kkayeo kkewe aaemweoi, ra giuneei pwuwaen aeremas kkewe re pwaeniaeniir me aaemweoi sinsein anniug re aengiingi ngaeniir. \v 15 Igiwe aeremas kkewe ra giuneei Jesus, ra riutae, ra fattapw noa reen ra noa aewenimmwa. \v 16 Jesus a aeiineeor rhooan kkayeo kkewe naiun pwe, “Meeta mwu oaw aengiingi fengaen wooan?” \p \v 17 Erhai mwaaen me neeiir rhooa towunap we a paniuwaeni pwe, “Sinsei, iya pwigito aete naeyi reemw, pwe eyor aniu aenneew wooan nge ese mmwenen kkepas. \v 18 Oate aniu aenneew een epwe wartae wooan, a oatoratiw ne ppweon, nge a pwuropwur wow me noan ewan, e iin noa ngiin iwe me e cchemaw noa oanongaen. Iya aeiyegiir rhooan kkayeo kka noawumw pwe repwe oatowowuw aniu een me wooan, nge ese mmwen ngaeniir.” \p \v 19 Jesus a aengaeniir pwe, “Ifa mwo aaemi se niugiuniug faaen oateei! Epwe ifa ssiunaein aaei ipwe no reemi? Epwe ifa wusun aaei noaneenaei reemi? Oaw pwigito aetena reei!” \v 20 Ra pwigito aet we reen Jesus. \p Igiwe rhag aniu aenneew we eweri Jesus, a ngong noa aetewe, iwe a ppiungiutiw ne ppweon a ittiw soagopenipen fetaen nge a pwuropwur wow me noan ewan. \v 21 Jesus a aeiineow mwaaen we semaen aetewe pwe, “A ifa pwongiaen aan ieei wusun?” \p Mwaaen we semaen aetewe a paniuwaeni pwe, “Saengi rhag ne wonigaeten. \v 22 A faei towunap aaen aniu aenneew een menaen epwe niiy noa reen aan aerheei nong noan aengaet me ne rhaan. Faayeogemaem me tipaengi gimaem, aere emmwen ngaeniug!” \p \v 23 Jesus a paniuwaeni pwe, “Ooa, aere een emmwen ngaeniug! Oanongaen aegiaeg nge emmwen ngaeni erhai ne eyor aan niugiuniug.” \p \v 24 Mwaaen we semaen aetewe a aekkepwas temoag tae pwe, “Ngaang i niugiuniug nge egius rhag, tipaengiaei epwe temoag noa aaei niugiuniug.” \p \v 25 Jesus a giuneei pwe aeremas towunap kkewe ra arapeto reer, iwe a asiuw aniu aenneew we. “Aniun oawparh me saeningapiung, i aengaeniug pwe wopwe toowow me reen aetena, nge wosoapw rhiuwen sefaaeniti no!” \p \v 26 Aniu aenneew we a aekkepwas tae, nge a ngong noa aetewe nge a tiw noa me wooan. A weei rhag erhai manimae kkewe, nge rhooa towunap kkewe ra aepesa pwe, “A maenoa!” \v 27 Nge Jesus a ammwarhiu paiun aet we nge a tipaengitae, iwe aetewe a iutae. \p \v 28 Mwirin aaen Jesus toonong nee iimw, rhooan kkayeo kkewe naiun ra aeiineow igiwe a iir noa rhag pwe, “Meeta aemaem aeise mmwenen oatowowuw aniu aenneew we reen?” \p \v 29 Jesus a paniuwaeniir pwe, “Aeggaen maeipin rhag minne emmwen epwe oatowowuur aniu kaan, esooar pwan eew me niugiunoan.” \s Jesus a Pwan Aepesa Wunuunun Aan Maenoa \r (Mat 17.22-23; Luke 9.43b-45) \p \v 30 Jesus me rhooan kkayeo kkewe naiun ra noa saengi pwiuneoi we nge ra mwetenoa wooan Galilee. Jesus ese mwerhaen pwe aeremas repwe giuneei iga eno e, \v 31 pwe iga e fenaiiur rhooan kkayeo kkewe naiun pwe: “Mwaaen we Naiun Aeremas epwene yonong nee paiiur aeremas kena repwe niiy noa. Nge mwirin enuuw raaen epwe menaw sefaaen.” \p \v 32 Nge rese metefaaegini faaen miniwe e aeni fenai, nge re mesag aar repwe aeiineow. \s Iyo e oarosaen Taegias? \r (Mat 18.1-5; Luke 9.46-48) \p \v 33 Igiwe ra itto Capernaum, nge ra toonong nee iimw, Jesus a aeiineeor rhooan kkayeo kkewe naiun pwe, “Meeta we oaw aengiingi fengaen wooan me wooan ennap?” \p \v 34 Nge iir resa paniuwaeni no, pwe iga re aengiingi me wooan ennap aere iyo e oarosaen taegias me neeiir. \v 35 Iwe Jesus a mooat tiw, a faingiir rhooan kkayeo kkewe seig me riiurhai nge a aengaeniir pwe, “Aere erhai ne e mwerhaen pwe epwe gommw, nge iiy epwe oarosaen noa aeremas nge epwe pwan engaang ngaeniir oanongeer aeremas.” \v 36 A pwigi erhai wonigaet a aiuwtae me weni mmweer. A ammwarhiu aetewe nge a aengaeniir pwe, \v 37 “Iyo e aetiwa erhai wonigaet kaan faaen itaei e aetiwaeyaei, nge iyo e aetiwaeyaei ese aetiwaeyaei rhag pwe epwan aetiwa iyo we efangeto ngaang.” \s Iyo Ese Appaniuwaenigirh Iiy Rhoaniuwarh \r (Luke 9.49-50) \p \v 38 John a aengaeni pwe, “Sinsei, aeiweri erhai mwaaen a oatowowuw aniu aenneew faaen itoamw, nge aeiya aengaeni pwe epwe iug noa, pwe iiy saapw rhoaniuwarh.” \p \v 39 Jesus a aengaeniir pwe, “Oawsoapw aiugiu noa mwaaen na, pwe esooar erhai ne epwe feeori eew manaman faaen itaei, nge epwe sor sefaaen nge aepesa eew min aenneew faaen itaei. \v 40 Pwe iyo ese appaniuwaenigirh nge iiy rhoaniuwarh. \v 41 Ennetaen, ipwe aengaenigaemi pwe iyo e aiuniu gaemi rhaan pwe iga aaemi naeyi, iiy epwe yo ngaeni minna paniuwaenin.” \s Sessoaton Monofit \r (Mat 18.6-9; Luke 17.1-2) \p \v 42 “Aere erhai efeeori pwe erhai maan mwittig kaan epwe maniuwegini noa aan niugiuniug reei, nge efaer gacch pwe epwe geeogeeotae efai faai faaen iiuwan nge a noa aekkaerh noa nee metaw.\fig |alt=". . ." src="HK00146B.tif" size="col" loc=". . ." copy=". . ." ref="Mark 9.42"\fig* \v 43 Aere poawumw efeeori pwe epwe ppiung noa oamw niugiuniug, gopiy noa! Efaer gacch oamw wopwe pai efoarh nge wotonong noan menaw na esooar iyaenin, mmwaen oamw wopwe pai riiufoarh nge wonoa noan nifierno, noan aengaet we ese mmwenen gunnoa. \v 44 [Igiwe mwussoa kkewe egaen worheer nge rese mmwenen maenoa, nge aengaet na egaen figiir ese mmwenen gunnoa.]\f + \fr 9.44, 46 \fr*\ft Petenan eei nge e soano noan aekkaew petenan kka e foatofoat noan kkepesaen Greek.\ft*\f* \v 45 Aere pirhemw efeeori pwe epwe ppiung noa oamw niugiuniug, gopiy noa. Efaer gacch oamw wopwe pirhe efoarh nge wotonong noan menaw na esooar iyaenin, mmwaen oamw wopwe pirhe riiufoarh nge ra aerheog nong noan nifierno. \v 46 [Igiwe mwussoa kkewe egaen worheer nge rese mmwenen maenoa, nge aengaet na egaen figiir ese mmwenen gunnoa.] \v 47 Aere mesoamw efeeori pwe epwe ppiung noa oamw niugiuniug, oannusuwow! Efaer gacch oamw wopwe toonong noan minna Mweoiun Deus reen oamw maseyefai, mmwaen oamw wopwe maseriufai nge ra aerheog nong noan nifierno. \v 48 Igiwe mwussoa kkewe egaen worheer nge rese mmwenen maenoa, nge aengaet na egaen figiir ese mmwenen gunnoa. \p \v 49 “Aeremas towunap repwene nimegacch noa reen aengaet, taeppen eew oasoar e nimegacch noa reen aesiig. \p \v 50 “Aesiig egacch; nge igine epwe rhiuw noa saaetiin, nge epwe mmwen sipwe aesaaeti sefaaeniy? \p “Oayora aesigaen aerhaengerhaeng nee finaemi, nge oawno rhag noan oapoas ngaeni erhai me erhai aaemi.” \c 10 \s Jesus e Fenaiuw Mweoimweoyiun Appwiuniupai \r (Mat 19.1-12; Luke 16.18) \p \v 1 Iwe Jesus a siusaengi igiwe nge a noa noan faniuwaen Judea iwe nge a saei noa wooan rhan pwupwu we Jordan. Aeremas towunap ra pwan mweoiuto reen, nge iya fenaiiur taeppen rhag minna e fasiun gaen feeori. \p \v 2 Aaemweoi Pharisees ra itto reen pwe repwe soatoni, nge ra aeiineow pwe, “Aengaenigemaem, egacch me noan aarh anniug pwe erhai mwaaen epwe mweoi saengi pwiuniuwan?” \p \v 3 Nge Jesus a paniuwaeniir ngaeni pwan eew aeiyeg pwe, “Meeta taeppen anniug Moses a ngaennegaemi?” \p \v 4 Ra paniuwaeni pwe, “Moses e saeneti ngaeni erhai mwaaen pwe epwe foatogi pwapwioron mweoinoa, iwe a nigiti noa pwiuniuwan.” \p \v 5 Jesus a aengaeniir pwe, “Moses e foatogi anniug een faaen itaen aaemi se rongorong ngaeni aan fenai. \v 6 Pwe saengi rhag rhaepetaen feeoriun feoniufan, ‘Deus a feeoriir mwaaen me rhooapwut,’ taeppen rhag miniwe Pwapwior we e Santus e iura. \v 7 Ieei minne erhai mwaaen epwe nigitiir noa seman me inan nge a noa rhuu ngaeni pwiuniuwan, \v 8 nge iir me riiurhai repwene eew rhag. Ina minne iir resoapw rhiuwen riiurhai no, pwe ra erhai rhag. \v 9 Esooar erhai aeremas ne epwe mweoiti fesaenngiy meeta e Deus a oarhuw fengaenniy.” \p \v 10 Igiwe ra teeo sefaaen nong noan iimw we, rhooan kkayeo kkewe ra aeiineow Jesus faaen kkepas kkewe. \v 11 Iwe a aengaeniir pwe, “Erhai mwaaen e mweoi saengi pwiuniuwan, nge a noa pwiuniuwaeni pwan erhai rhooapwut, iya monofit ngaeni pwiuniuwan. \v 12 Epwan aeffitaeg rhag aere erhai rhooapwut e mweoiti aan appwiuniupai nge a noa pwan pwiuniuwaeni pwan erhai mwaaen, iya monofit ngaeni mwaaen we pwiuniuwan.” \s Jesus a Maeipinaar Wonigaet \r (Mat 19.13-15; Luke 18.15-17) \p \v 13 Aaemweoi aeremas ra pwigito naiiur wonigaet reen Jesus pwe epwe iseni tae paiun wooar, nge rhooan kkayeo kkewe ra soong ngaeniir. \v 14 Igiwe Jesus a weri meeta we ra feeori, a igin soong iwe a aengaeniir pwe, “Fangeto aetekkena reei, nge oawsoapw aiugiiur, pwe minna Mweoiun Deus ina aar aeremas kka reweer wonigaet. \v 15 Ennetaen, ipwe aengaenigaemi, pwe iyo na ese aetiwa Mweoiun Deus taeppen erhai wonigaet, nge esoapw mmwenen toonong noan.” \v 16 Iwe a roamito aetekkewe noan paiun, a iseni tae paiun wooan erhai me erhai iir, nge a maeipinaar. \s Erhai Mwaaen Naiwiis \r (Mat 19.16-30; Luke 18.18-30) \p \v 17 Igiwe Jesus a pwan rhaepiy aan faaeraeg, erhai mwaaen a fattapweto reen, a foatotiw me mmwan nge a tingoareei pwe, “Sinsei mwamwaai, meeta ipwe feeori nge epwe yo ngaeniaei menaw na esooar iaenin?” \p \v 18 Jesus a aengaeni pwe, “Meeta wo iura pwe i mwamwaai reen? Esooar erhai ne e mwamwaai pwe aeggaen Deus rhag. \v 19 Wo giuneei anniug kkewe: ‘Wosoapw nni aeremas, wosoapw ffeeor manetemwaai, wosoapw mwoarho, wosoapw oatupwutupw tae kkepas wooan erhai, wosoapw riugiuriug, wopwe aesirowuur semoamw me inoamw.’ ” \p \v 20 Mwaaen we a iura pwe, “Sinsei, saengi rhag nee nipwaen wonigaeteei nge ngaang i tapweei oanongaen anniug kkeei.” \p \v 21 Jesus a aenneta wenewenei noan aerhaengerhaeng nge a aengaeni pwe, “Eew rhag minne wopwe feeori. Wonoa ameow noa oanongaen meeta oamw nge wa fang senaapian ngaeniir rhooa affayeo, nge epwe yor wiinoamw me wooan naaeng. Iwe nge wa itto tapweaei.” \v 22 Igiwe mwaaen we e rongorong kkepas kkewe, a mas affayeo noa, iwe a siunoa noan aan tip aenneew, pwe igiwe iiy erhai man naiwiis. \p \v 23 Jesus a wegitaeg fetaen neeiir rhooan kkayeo kkewe naiun nge a aengaeniir pwe, “Epwe ifa mwo waeiraesin aar rhooakka re pisaegisaeg repwe toonong noan Mweoiun Deus.” \p \v 24 Rhooan kkayeo kkewe ra riutae reen kkepas kkewe, nge Jesus a soapwei noa aan iura pwe, “Aaemi naeyi, epwe ifa mwo waeiraesin toonongon noan Mweoiun Deus! \v 25 Egin mererhaeg aaen erhai \tl camel\tl* epwe toonong noan ngetaen efoarh oaguwa, me mmwaen aaen erhai mwaaen pisaegisaeg epwe toonong noan minna Mweoiun Deus.” \p \v 26 Reen minneen nge rhooan kkayeo kkewe ra igin riutae reen iwe ra aeiineo fengaen wooar pwe, “Iwe, iyo rhag epwe mmwenen menaw?” \p \v 27 Jesus a fan wenewen ngaeniir nge a paniuwaeniir pwe, “Minneen nge ese mmwen ngaeniir aeremas nge emmwen ngaeni Deus; pwe oanongaen meeta nge emmwen ngaeni.” \p \v 28 Peter a kkepas tae pwe, “Pipiiy, aemaem aeiya siusaengi oanongaen aegiaeg nge aeiya itto tapweog.” \p \v 29 Jesus a aengaeniir pwe, “Ennetaen, ipwe aengaenigaemi pwe iyo e siusaengi imwan, aere pwiin, aere mwengeyan, aere inan, aere seman, aere naiun, aere faniuwan faaen itaei me Kkepas Mwamwaai we, \v 30 nge epwe pwigi faeregitin reen oate igina. Epwe pwigi meoniun epwe temoag saengi epwiugiuw imwan, pwiin, mwengeyan, inan, naiun me faniuwan, pwan niniy aenneewa; nge noan oatona epwe itto epwe pwan pwigi menaw na esooar iaenin. \v 31 Pwe towunepeer rhooawe re amwirimwir repwene gommw, nge towunepeer rhooawe regommw repwene amwirimwir.” \s Aeinuwaen Aaen Jesus Aepesa Aan Maenoa \r (Mat 20.17-19; Luke 18.31-34) \p \v 32 Jesus me rhooan kkayeo kkewe naiun ra faaeraeg wooan aan we enoa ngaeni Jerusalem. Jesus a gommwonoa memmweer rhooan kkayeo kkewe, iwe nge iir ra riutae; nge ikkiwe re tapweto mwirin nge ra mesag. Jesus a pwan paeniir rhooawe seig me riiurhai rhooan kkayeo nge a aengaeniir wunuunun meeta kka epwene wen ngaeni. \v 33 A aengaeniir pwe, “Oaw aiussaening, sipwene faaeraeg tae Jerusalem nge mwaaen we Naiun Aeremas epwene noa yonong nee paiiur soamwoonin patere kkewe me sinsein anniug kkewe. Repwene apwiungiu pwe epwe maenoa, nge ra fangenoa nee paiiur Gentiles, \v 34 nge repwene aeni aegekkaei nge re oattuffa, repwe wirhiy nge reniiy noa; nge mwirin enuuw raaen nge epwe menaw sefaaen tae.” \s Aar James me John Tingoar \r (Mat 20.20-28) \p \v 35 Iwe James me John, naiun Zebedee, ra itto reen Jesus. Ra aengaeni pwe, “Sinsei, eyor meeta aei mwerhaen wopwe feeori ngaenigemaem.” \p \v 36 Jesus a aeiineeor pwe, “Meeta naan?” \p \v 37 Ra paniuwaeni pwe, “Oate wa mooat wooan cchia na oamw noan minna Mweoiumw, aei tipaeni pwe wopwe oamooatagemaem oaromw, erhai peig mwaaenemw, nge erhai peig rhooapwutomw.” \p \v 38 Nge Jesus a aengaeniir pwe, “Aaemi oawse giuneei meeta mwu oawwa tingoar. Oawmmwenen iun me reen kkepaen aewwaeiraes e ngaang ipwe iuniumi? Emmwen oawpwe paptismus noan taeppen paptismus e ngaang ipwe aeni?” \p \v 39 Iir ra paniuwaeni pwe, “Ooa, emmwen ngaenigemaem.” \p Jesus a aengaeniir pwe, “Oawmmwenen iun me reen kkap e ngaang ipwe iuniumi, me oawpwan mmwenen paptismus taeppen aaei paptismus. \v 40 Nge saapw ngaang minne ipwe finitae iyo epwe mooat peig mwaaeneei me peig rhooapwutoi. Neniy kkeei nge nenieer rhooakkena minna Semaei a fasiun feeori pwe nenieer.” \p \v 41 Igiwe rhooan kkayeo kkewe seig ra rongorong kkepas kkewe, ra igin soong wooar James me John. \v 42 Iwe Jesus a faingi fengaenniir nge a aengaeniir pwe, “Oaw giuneei pwe rhooakka refeeoriir pwe re nemaeniir re Gentiles ina eyor maemaeweer wooar aeremas, iwe nge iir soamwoon kaan ina re nemaeniir noa oanongeer aeremas. \v 43 Nge esoapw ieei wunuunun nee finaemi. Pwe iyo a mwerhaen taegias me neeimi, iiy epwe no pwe rhooan engaang ngaenigaemi oanongaemi; \v 44 nge iyo a mwerhaen pwe epwe gommw me neeimi, iiy epwe \tl slave\tl* ngaenigaemi oanongaemi. \v 45 Pwe miniwe Naiun Aeremas mwo nge ese itto pwe aeremas repwe engaang ngaeni, pwe efaer itto pwe epwe engaang ngaeniir aeremas me fangenoa menewan faaen iteer towunepaen aeremas.” \s Jesus e Aeffeta Noa Mesaen Bartimaeus \r (Mat 20.29-34; Luke 18.35-43) \p \v 46 Ra toori Jericho, nge Jesus me rhooan kkayeo kkewe naiun me mwirhaen aeremas kkewe ra mwet saengi igiwe, nge erhai mwaaen parh mesan itan Bartimaeus naiun Timaeus, emooat wenepeigin aan pwe e tingoar noa rhag aemmwenen. \v 47 Igiwe a rongorong pwe Jesus re Nazareth we a itto, a rhaepetae ne iyaekkepwas, “Jesus, Naiun David, faayeowaei!” \p \v 48 Towunepeer aeremas kkewe ra soong ngaeni nge ra aengaeni pwe epwe anniug noa. Nge egius mwo nge oatomoga noa aan iyaekkepwas, “Naiun David, faayeowaei!” \p \v 49 Jesus a iug noa nge a iura pwe, “Oaw faingito.” \p Iwe ra faingi mwaaen we eparh nge ra aengaeni pwe, “Aemenetoag! Iutae pwe Jesus a faingiug.” \p \v 50 Iwe a pwinititiw mengaagiun niugiun we, a nnustae nge enoa reen Jesus. \p \v 51 Iwe Jesus a aengaeni pwe, “Meeta wo tipaeni ipwe feeori ngaeniug?” \p Iwe mwaaen we eparh a paniuwaeni pwe, “Sinsei, ngaang i tipaeni ipwe weriwer sefaaen.” \p \v 52 Jesus a aengaeni pwe, “Wonoa, pwe oamw niugiuniug a aecchipwoag.” \p Iwe rhag nge mwaaen we a ffatenoa mesan nge a tapweei noa mwirin Jesus wooan aan we. \c 11 \s Toonongon Jesus Noan Jerusalem \r (Mat 21.1-11; Luke 19.28-40; John 12.12-19) \p \v 1 Igiwe ra aerepato Jerusalem, oaron aepinoamw kkewe Bethphage me Bethany, reen rhugun \tl Olives\tl*. Jesus a fangenoa riiurhai rhooan kkayeo kkewe naiun, \v 2 nge a aengaeniir pwe, “Oawnoa noan pwugos mwu mmwaemi. Nge igine oawpwe toonong, nge oawpwe weri erhai \tl donkey\tl* mwittig e feotaeg ina esaaen yor mwo erhai ne e waawa. Oaw pwaeisi oawwa pwigito igeei. \v 3 Nge aere eyor ne e aeiyegigaemi aere meeta oawfeeori minna reen, oaw aengaeni pwe Soamwoon e mwerhaen waawa mwo nge ennaen aesefaaenito.” \p \v 4 Iwe ra noa nge ra noa weri erhai \tl donkey\tl* mwittig e iu wooan ennap, nge e feotaeg ngaeni iuraen aesemaen eew iimw. Nge igiwe re pweppwaeisi, \v 5 nge aaemweoi aeremas kkewe reno igiwe ra aeiineeor pwe, “Meeta mwu oawfeeori imwu oawwa pwaeisi noa \tl donkey\tl* na?” \p \v 6 Iir ra paniuwaeniir taeppen rhag ititin kkepas kkewe Jesus e aengaeniir, iwe aeremas kkewe ra nigitiir noa. \fig |alt=". . ." src="LB00315B.tif" size="span" loc=". . ." copy=". . ." ref="11.6-10"\fig* \v 7 Ra pwigito \tl donkey\tl* we reen Jesus nge ra iseni tae mengaagiiur wooan, nge Jesus a teeotae wooan. \v 8 Aeremas towunap kkewe ra mmeraeg tiw mengaagiiur wooan aan we, nge aaemweoi ra gopogop tiw paeiniu me wooan aar maat pwe enenaen wooan aan we. \v 9 Aeremas kkewe regommw me rhooawe re tapweto mwirin ra aekkepwas, “Aepingepinga Deus! Deus epwe aewenepwuwa aeremas na epwe itto faaen itaen Soamwoon! \v 10 Deus epwe aewenepwuwa minna mweoiun \tl king\tl* David, na semarh ina epwene itto. Aepingepinga Deus na oarosaen taegias!” \p \v 11 Igiwe Jesus a toorito Jerusalem nge a toonong noan \tl Temple\tl* we, nge a fanefetaen reen oanongaen meeta. Nge pwonno igiwe a mwirin oanowas iwe a noa Bethany iiy me rhooan kkewe seig me riiurhai. \s Jesus a Soong Ngaeni \tl Fig\tl* we \r (Mat 21.18-19) \p \v 12 Mmasetaen raaenin we eew, igiwe ra sefaaen to me Bethany, nge Jesus a pecchai. \v 13 A wori noa me itaaw efoarh waniwan we \tl fig\tl* pwe a pwanipwan noa faaen rheon, iwe a faaeraeg ngaeni pwe epwe pipiiy aere e uwa. Nge igiwe a toori \tl fig\tl* we, a weri pwe rheon rhag, pwe esaaen toori mwo oaton aan epwe uwa. \v 14 Jesus a kkepas ngaeni \tl fig\tl* we pwe, “Esooar erhai ne epwe rhiuwen mwongo uwoamw.” \p Nge rhooan kkayeo kkewe naiun re rongorong minikkewe mwaenian. \s Jesus a Noa Reen \tl Temple\tl* we \r (Mat 21.12-17; Luke 19.45-48; John 2.13-22) \p \v 15 Igiwe ra toorito Jerusalem, Jesus a toonong noan \tl Temple\tl* we nge a rhaepetae aan asiiur wow rhooawe re chuwaai me ameomeo pisaeg me igiwe. A aerheppa noa \tl table\tl* kkewe aar rhooan ssiuwen senaapiy me nenien mooat kkewe aar rhooan chuwaai \tl pigeons\tl*, \v 16 ese fang ngaeni mwo nge erhai epwe pweipwog fetaen aegiaeg noan \tl Temple\tl* we. \v 17 Iwe a fenaiiur aeremas kkewe pwe: “E foatofoat noan Pwapwior we e Santus pwe Deus e aepesa pwe, ‘\tl Temple\tl* e aaei nge epwe ffai pwe imwaen maeipin faaen iteer oanongeer aeremesaen faniuw.’ Nge aaemi oawwa ssiuweniy ngaeni eew nenien wopoor rhooa mwoarho.” \p \v 18 Igiwe soamwoonin patere kkewe me sinsein anniug kkewe ra rongorong kkepas kkewe, a rhaepetae aar giutta meeta repwe niiy noa Jesus reen. Nge iir re mesagiu, pwe igiwe pwuwaen aeremas kkewe remwaar reen aan fenai. \p \v 19 Igiwe a nee oatofaaef noa, Jesus me rhooan kkayeo kkewe naiun ra siusaengi aepinoamw we. \s Fenaiun Aemmetefaen \tl Fig\tl* we \r (Mat 21.20-22) \p \v 20 Nee oatosoraen raaenin we eraaen, igiwe ra faaeraeg noa wooan aan we, ra weri \tl fig\tl* we. A ppwass noa oanongaen waniwan we tooritiw minikkewe waeran. \v 21 Peter a maengiy miniwe a wen iwe a aengaeni Jesus pwe, “Sinsei, pipiiy, \tl fig\tl* we wosoong ngaeni ina a ppwass noa.” \p \v 22 Jesus a paniuwaeniir pwe, “Oawpwe niugiuniug ngaeni Deus. \v 23 Ennetaen, ipwe aengaenigaemi pwe aere erhai epwe aengaeni rhug een pwe, ‘Wopwe mwagiut wa noa oatoranoa oanongoamw nee metaw,’ nge ese tip mwaramwar noan pwunnon, pwe e niugiuniug pwe meeta rhag e aepesa pwe epwe wen, ina nge epwe mmwen ngaeni. \v 24 Ina faan minne ipwe aengaenigaemi pwe: Ngaere oaw maeipin nge oawwa tingoar eew meeta, oaw niugiuw pwe oawwa pwigi, ina nge epwe toorigaemi ese tiwegin meeta oaw tingoar. \v 25 Ngaere oaw iun maeipin, oaw saeneti oanongaen soong kena aaemi wooan erhai, pwe ina nge Semaemi wooai naaeng epwe pwan saeneti noa oanongaen meeta mini aenneew kka aaemi oawpwan feeori. \v 26 [Ngaere oawse saenetiir noa aaemweoi, Semaemi wooai naaeng esoapw pwan saeneti noa mini aenneew kena oawpwan feeori.]”\f + \fr 11.26 \fr*\ft Petenan eei nge e soano noan aekkaew petenan kka e foatofoat noan kkepesaen Greek.\ft*\f* \s Kkepas Aeiineon Nemaeniaen Jesus \r (Mat 21.23-27; Luke 20.1-8) \p \v 27 Iwe ra pwan sefaaen to Jerusalem. Nge igiwe Jesus a faaeraeg fetaen noan \tl Temple\tl* we, nge soamwoonin patere me sinsein anniug me mwaaen kkewe aar ra itto reen \v 28 nge ra aeiineow pwe, “Meeta nemaenioamw pwe wopwe feeori minikkeei? Iyo a ngaenneog oamw nemenem?” \p \v 29 Jesus a aengaeniir pwe, “Ngaang ipwe aeiineogaemi eew kkepas aeiineo, nge aere oawpwe aengaeniaei paniuwaen, ngaang ipwe pwan aengaenigaemi iya iga i pwigi aaei nemenem me ee pwe ipwe feeori minikkeei. \v 30 Oaw aengaeniaei iya e itto aaen John nemenem pwe epwe paptismus fetaen: saengi Deus aere saengi aeremas?” \p \v 31 Ra rhaepetae aar aengimaw fengaen wooar: “Meeta sipwe iura? Aere sipwe iura pwe, ‘Saengi Deus,’ nge iiy epwe aeiineogirh pwe, ‘Nge meeta rhag oawse niugiuniug ngaeni John reen?’ \v 32 Nge aere sipwe iura pwe, ‘Saengi aeremas…’ ” (Re mesagiiur aeremas, pwe igiwe oanongeer nge re niugiuw pwe John nge ennetaen erhai profeta.) \v 33 Iwe ra paniuwaeni Jesus pwe, “Aeise giuneei.” \p Jesus a aengaeniir pwe, “Iwe ngaang isoapw pwan aengaenigaemi iya iga i pwigi me ee nemaeniaei pwe ipwe feeori minikkeei.” \c 12 \s Fioangon Awewen Rhooan Aemmwenen Maat we \r (Mat 21.33-46; Luke 20.9-19) \p \v 1 Iwe Jesus a kkepas ngaeniir noan fioangon awewe: “Eno erhai mwaaen a foatogi eew maetaen \tl grape\tl*, a feeori gurun niugiun, a genengi eew niipw pwe nenien wongowongin uwaen \tl grape\tl*, iwe a aiuwtae eew imwaen poos taegias me noan. Mwirin a ngaenneer aaemweoi rhooan maat pwe repwe aefaenniy. Iwe rhag nge a saei taaw noa. \v 2 Nge igiwe a toori oaton gin, a fangenoa erhai rhooan akkiuneo reer rhooan maat kkewe, pwe epwe noa pwigi wiwiin me reen uwaen maat we. \v 3 Iwe rhooan maat ra torofi rhooan akkiuneo we, ra wirhiy nge ra aefengafeta noa, esooar meeta e pwigi. \v 4 Mwirin wonowe aan maat we a fangenoa pwan erhai naiun rhooan akkiuneo; iwe rhooan maat kkewe ra wirhiy rhimwen nge ra feeori ngaeni aekkaew wegitaeg aessaew. \v 5 Iwe wonowe a pwan fangenoa erhai rhooan akkiuneo, nge iir ra niiy noa. Nge pwan ina rhag minne refeeori ngaeniir rhooa kkewe aaemweoi, aaemweoi ra wirhiir, aaemweoi ra niir noa. \v 6 Iwe nge a noa notiw erhai, iwe sipegin naiun mwaaen aecchaeng. Oarosan nge a fangenoa mwaaen we sipegin naiun, nge a iura pwe, ‘I niugiuw, nge repwe aesirowu mwaaen e naeyi.’ \v 7 Nge rhooan maat kkewe ra iura fengaenniy wooar pwe, ‘Ieei mwaaen we naiun mwaaen we aan maat eei iwe epwe pwugusaeni minneei. Oaw itto sipwe niiy noa, pwe sipwe pwigi minne pwugusaen pwe pwugusarh!.’ \v 8 Iwe ra torofi mwaaen we naiun, ra niiy noa nge ra oatorawow niugiun maat we.” \p \v 9 Iwe Jesus a aeiineeor pwe, “Meeta mwaaen we aan maat we epwene feeori? Epwene itto nge a niir noa rhooawe, nge a ngaenneer aaemweoi maat we. \v 10 Oawsaaen aeraegi mwo kkepas e noan Pwapwior we e Santus? \q ‘Fai we rhooan kaiu iimw re aerheei noa, \q nge faer ina fai we egin yor ipitan me mmwaen oanongan. \q \v 11 Minneen nge feeoriaen Soamwoon, \q a inamwo amwaraeran nningen!’ ” \p \v 12 Iwe, rhooawe soamwooniir Jews aetae repwe torofi Jesus, pwe igiwe re giuneei pwe fioangoor miniwe a aengaeniir. Nge ra mesag reer rhooa towunap we iwe ra nigiti Jesus iwe ra noa. \s Kkepas Aeiineon \tl Tax\tl* \r (Mat 22.15-22; Luke 20.20-26) \p \v 13 Iwe ra fangenoa aaemweoi Pharisees me aaemweoi rhinaen Erotes, pwe repwe oatupwu Jesus noan aan kkepas. \v 14 Iwe, ra itto reen Jesus nge ra aengaeni pwe, “Sinsei, aemaem aei giuneei pwe e wenewen oamw kkepas, nge wose niuwaennei minikka aeremas ra aeni niunniuwaen. Wose aefaenniy wunuunun erhai me erhai, nge wa fenaiuw wenewenen nee tipaen Deus ngaeniir aeremas. Aengaenigemaem, e mwamwaai aarh sipwe fang \tl tax\tl* ngaeni Soamwoonin Rome, aere aapw? Ifa wusun, sipwe fang \tl tax\tl* aere aapw?” \p \v 15 Nge Jesus a giuneei wunuunun aar niunniuwaen iwe a paniuwaeniir pwe, “Meeta menaen oawpwe soatoniaei reen? Oaw pwigito efai senaapiy \tl silver\tl*, pwe ipwe pipiiy.” \p \v 16 Iwe ra pwigito efai senaapiy reen nge a aeiineeor pwe, “Mesaen iyo me itaen iyo een?” \p Iir ra paniuwaeni pwe, “Soamwoonin Rome.” \p \v 17 Iwe Jesus a aengaeniir pwe, “Iwe nge oaw ngaenneei Soamwoonin Rome meeta aaen Soamwoonin Rome, nge oaw ngaenneei Deus meeta aaen Deus.” \p Iwe ra igin mwaar noa reen. \s Kkepas Aeiineon Menaw Sefaaen \r (Mat 22.23-33; Luke 20.27-40) \p \v 18 Aaemweoi Sadducees kkewe, iwe re aepesa pwe esooar menaw sefaaen me reen mae, ra itto reen Jesus nge ra aengaeni pwe, \v 19 “Sinsei, Moses minne e foatogi anniug eei pwe aemaem: ‘Aere erhai mwaaen a mae nge esooar naiun wooan rhooapwut we pwiuniuwan, ina nge mwaaen we pwiin epwe pwiuniuwaeni rhooapwut we pwe epwe yor naiun pwe epwe ffai pwe naiun mwaaen we a mae.’ \v 20 Reno fiusiuman pwipwi. Iwe mwaaen we e tugufaeyi a pwiuniuwaeni erhai rhooapwut, nge a maenoa nge esaaen yor naiun. \v 21 Mwirin iwe ariiurhaiun a pwiuniuwaeni rhooapwut we, iwe a pwan maenoa nge ese pwan yor naiun. Ieei rhag taeppen minne epwan wen ngaeni iwe aeiniurhaiun, \v 22 pwan ina rhag miniwe ewen ngaeniir oanongeer noa: Rhooawe fiusiuman re pwiuniuwaeni rhooapwut we nge ra pwan maenoa oanongeer nge esooar naiiur wooan niewe. Mwirin noan, nge rhooapwut we a maenoa. \v 23 Igina, noan raaenin na manimae repwene menaw sefaaen, iyo me neeiir epwe pwiuniuwaeni rhooapwut we? Pwe igiwe rhooawe fiusiuman nge re pwiuniuwaeni niewe.” \p \v 24 Jesus a paniuwaeniir pwe, “Aaemi oaw mwaerhei me igeei! Nge oaw giuneei faaen? Pwe iga oawse giuneei Pwapwior we e Santus aere aaen Deus mamaaw. \v 25 Pwe oate rhooa mae repwe menaw sefaaen, nge repwene aeffitaeg ngaeniir rhag angkenusun naaeng, pwe resoapw pwiuppwiuniuw no. \v 26 Igina, reen manimae aar repwe menaw sefaaen: oawsaaen aeraegi mwo me noan Pwapwior kkewe foatogiaen Moses wunuunun waniwan we e ppwunuwow aengaet me noan? Iginaan minne e foatogi me ee aaen Deus aengaeni Moses pwe, ‘Ngaang aaen Abraham Deus, aaen Isaac Deus me aaen Jacob Deus.’ \v 27 Iiy aar Deus rhooawe re menaw, nge saapw aar rhooawe ra maenoa. Aaemi oawwa igin mwaerhei me igeei.” \s Anniug we Oarosaen Taegias \r (Mat 22.34-40; Luke 10.25-28) \p \v 28 Erhai sinsein anniug eno igiwe nge e rongorong meeta kkewe re iyaekkepesa. E giuneei pwe egacch paniuwaen kkepas aeiineo we aar me reen Jesus, iwe a itto reen pwe epwe aeiineow: “Ifa anniug e oarosaen taegias meneiin oanongaen?” \p \v 29 Jesus a paniuwaeni pwe, “Ieen minne oarosaen taegias me neeiin, ‘Wopwe aiussaening Israel! Soamwoon na aarh Deus ina iiy rhag minne aarh Soamwoon. \v 30 Wopwe aerhaengi Soamwoon na oamw Deus reen oanongaen nee tipoamw, reen oanongaen ngeoniumw, reen oanongaen oamw niunniuwaen pwan reen oanongaen maemaewoamw.’ \v 31 Nge oaruwowwaen anniug epwan igin taegias nge, ‘Wopwe aerhaengiir rhooan weni oaromw taeppen rhag oamw sipegin aerhaengi oanongoamw.’ Esooar eew anniug e e taegias saengi ikka ruwowu.” \p \v 32 Sinsein anniug we a aengaeni Jesus pwe, “E mwamwaai, sinsei! Egin nnet meeta mwu wa faer aepesa, pwe Soamwoon rhag minne Deus, nge esooar erhai Deus me peig noan. \v 33 Nge een wopwe aerhaengi Deus reen oanongaen nee tipoamw, reen oanongaen oamw niunniuwaennen me oanongaen maemaewoamw, me wopwe pwan aerhaengi rhooan weni oaromw taeppen rhag oamw sipegin aerhaengi oanongoamw. E igin yor ipitan aaen erhai epwe aiussaening firhiy anniug kka ruwowu, mmwaen aan epwe aeni oasoar maan wooan antar me mesemesaen oasoar ngaeni Deus.” \p \v 34 Jesus e meyaefi gacchiun paniuwaenin kkepas kkewe aan, iwe a aengaeni pwe, “Een wose taaw saengi miniwe Mweoiun Deus.” \p Mwirin nge ra mesag repwe rhiuwen kkepas aeiineo ngaeni Jesus. \s Kkepas Aeiineon Iyo na Kristus \r (Mat 22.41-46; Luke 20.41-44) \p \v 35 Igiwe Jesus e fenai noan \tl Temple\tl* we, a aeiineo eew kkepas, “Epwe ifa wusun nge sinsein anniug kkewe repwe aepesa pwe Kristus nge iiy teoteeon David? \v 36 Espritu Santus minne e aemeyaefi ngaeni David pwe epwe aepesa: \q ‘Soamwoon a aengaeniaei Soamwoon: \q Mooat tiw peig mwaaeneei \q toori aaei ipwe iseniir tiw rhooan oapwutoag faaen pirhemw.’ \m \v 37 David wooan oanongan e sipegin faingi Kristus pwe iiy ‘Soamwoon’, iwe epwe ifa wusun nge Kristus epwe no pwe teoteeon David?” \s Jesus a Atapeonneogiiur Reer Sinsein Anniug Kkewe \r (Mat 23.1-36; Luke 20.45-47) \p Ekker tipeer aeremas towunap kkewe re aiussaening ngaeni aaen Jesus fenai. \v 38 Igiwe e fenaiuw ngaeniir pwe, “Oawpwe aefaennigaemi reer sinsein anniug kkewe re aerhaengi aar faaeraeg fetaen faaen mengaagiiur min enaenaei, nge re aerhaengi aar aeremas repwe aewenimmwaar me aesirowuur me noan imwaen chuwaai, \v 39 nge re fini rhag neniy kkena nenieer rhooa taegias me noan wutteer Jews me pwiuneoi mwamwaai me noan gupwun. \v 40 Re oapwurhaar rhooapwut kka ra mae pwiuniuweer nge ra pirifa saengiir pwuguseer, nge re oangona ngaeni aeremas aar maeipin enaei. Iwe nge aegaeregaeriir ina epwene igin waeiraes!” \s Aaen Erhai Rhooapwut Maenigaech \r (Luke 21.1-4) \p \v 41 Igiwe Jesus emooat oaron nenien maenigaech we me noan \tl Temple\tl* we, a pippipiir aeremas kkewe re iseis nong aar maenigaech. Towunepeer aeremas kkewe re naiwiis re iseis nong towunepaen naiiur senaapiy; \v 42 nge erhai rhooapwut mwaenene pwe a mae pwiuniuwan a itto iseis nong riiufai manfaifai, ina epwe aeffitaeg ngaeni oawton efai checcha. \v 43 Jesus a faingiir rhooan kkayeo kkewe naiun nge a aengaeniir pwe, “Ennetaen, ipwe aengaenigaemi pwe miniwe rhooapwut mwaenene we efang nge e temoag saengi aar oanongeer aeremas towunap kkewe. \v 44 Pwe oanongeer nge re iseni nong nusegin wiineer, nge rhooapwut een inamwo iga e igin affayeo nge a fangenoa oanongaen meeta eno reen — a fangenoa oanongaen minikka epwe menaw wooan.” \c 13 \s Jesus e Aepesa Toaroponoan \tl Temple\tl* we \r (Mat 24.1-2; Luke 21.5-6) \p \v 1 Igiwe Jesus a siusaengi \tl Temple\tl* we, erhai me neeiir rhooan kkayeo kkewe naiun a iura pwe, “Sinsei, pipiiy nningen faai me iimw kaan!” \p \v 2 Jesus a paniuwaeni pwe, “Woweri iimw faeregit kaan? Esooar efai faai kaan ne epwe notiw nenien; oanongan noa nge repwene toaropotiw.” \s Affayeo me Aewwaeiraes \r (Mat 24.3-14; Luke 21.7-19) \p \v 3 Jesus emooat wooan miniwe rhugun \tl Olives\tl* peiginoan \tl Temple\tl* we, igiwe Peter, James, John me Andrew renoa reen nge iir noa rhag. \v 4 Ra aeiineow pwe, “Aengaenigemaem ineeta minikkeei epwe wen, me aengaenigemaem meeta minne epwe pwaeri noa pwe oaton minikkeei nge epwene wen.” \p \v 5 Jesus a aengaeniir pwe, “Oaw aefaennigaemi, pwe esoapw yor erhai epwe oatupwugaemi. \v 6 Towunepeer aeremas repwene itto faaen itaei nge repwe aepesa pwe, ‘Ngaang iiy!’ Iwe nge pwuwaen aeremas repwe tupw noa reer. \v 7 Oawsoapw mesag igine oaw rongorong oacchorongon moawun arapeto aere kkepesaen moawun taaw noa. Oanongaen minikkeei nge repwe mmwaen wen, nge saapw reen a arapeto ne soapwonoan. \v 8 Faniuw me faniuw repwe fiiow fengaen nge mweoi me mweoi repwe pwan moawun fengaen. Epwe yor fanemwar oanongaen pwiuneoi me naengeta. Minikkaan nge eweei pweoneotaen metaegin erhai rhooapwut iga epwe nainai. \p \v 9 “Aaemi wooan oanongaemi oawpwe sipegin aefaennigaemi. Repwe torofigaemi nge re pwigigaemi nong noan nenien apwiung. Repwe wirhigaemi me noan wutteer Jews; oawpwe iutae mmweer soamwoonin anniug me \tl king\tl* kkewe faaen itaei, pwe oawpwe aengaeniir Kkepas Mwamwaai we. \v 10 Nge weni mmwaen epwe tooto minna nee soapwonoan, nge Kkepas Mwamwaai een epwe gommwaen fenai ngaeniir oanongeer aeremesaen feoniufan wunus. \v 11 Aere ra torofigaemi nge re isenigaemi nong noan nenien apwiung, oawsoapw pireiir reen meeta oawpwe aepesa; pwe oatona epwe noa toori oatonaan, nge oawpwe aepesa meeta na eno reemw. Pwe petenaen kkepas kena oaw aepesa nge saapw mwaeniaemi, pwe e itto me reen Espritu Santus. \v 12 Aeremas repwene afangmaei noa pwiir ngaeni maenoa, nge saam repwe pwan feeori taeppen minneen ngaeni naiiur. Nge naiiur repwene pwan appaniuwaeni semeer me ineer nge re fangenoa iir repwe noa niir noa. \v 13 Oanongeer aeremas nge repwene oapwutaegaemi faaen itaei. Nge iyo e aetemaegin toori nee soapwonoan nge epwe menaw. \s Eew Min Aemmesagsag \r (Mat 24.15-28; Luke 21.20-24) \p \v 14 “Aaemi oawpwe weri eew Min Oarosaen Aemmesagsag epwe iu eew pwiuneoi saapw fasiun nenien. (Ngaeni rhooan aeraegraeg: metefaaegini minneen!) Iwe rhooawe reno Judea repwe fattapwetae weei rhug. \v 15 Erhai ne eno wooan wungaen iimw, esoapw teeotiw noan imwan pwe epwe ittiw pweipwog meeta me ee. \v 16 Nge erhai ne eno noan maat, esoapw sefaaen ngaeni imwan pwe epwe pweipwog mengaagiun. \v 17 Epwe ifa mwo aar affayeo rhooapwut pwoopwo me ikka re nayigit noan oaton naan! \v 18 Oawpwe maeipin ngaeni Deus pwe minikkeei nge esoapw wen noan oaton patapat. \v 19 Pwe waeiraesin noan raaenin kkewe epwe faer igin waeiraes saengi me mmwaen ikkiwe rhaepetaen igiwe Deus a feeori feoniufan toorito igina. Nge esoapw rhiuwen yor taeppen epwe rhiuwen itto. \v 20 Pwe Soamwoon a oamworhomworha nepaen raaen; ngaere ese feeori, nge esooar ne epwe menaw. Nge pwonno faaen iteer rhooawe a finiir tae a oamworhomworhanoa nepaen raaen. \p \v 21 “Iwe ngaere erhai e aepesa ngaenigaemi pwe, ‘Pipiiy, ieei iiy Kristus!’ aere ‘Pipiiy, inaan iiy!’ oawsoapw niugiuniug ngaeni. \v 22 Pwe aaemweoi aeremas repwene oatupwutupw pwe iir Kristus, aere erhai profeta, nge repwene feeori min amwaraar me manaman, pwe repwe oatupwu rhooawe Deus a finiir tae aere repwe mmwenen feeori. \v 23 Oawpwe aefaennigaemi! Ngaang iya pwaeri ngaenigaemi minikkeei mmwaen aar repwe wen. \s Itton Mwaaen we Naiun Aeremas \r (Mat 24.29-31; Luke 21.25-28) \p \v 24 “Noan raaenin kkewe mwirin oaton waeiraes, aenet epwene rorhonoa, meram esoapw rhiuwen ttin, \v 25 nge fiiu repwene ppiungiutiw me noan naaeng, nge minikkiwe maemaewaen noan naaeng repwene mwagiut saengi nenieer. \v 26 Iwe nge miniwe Naiun Aeremas epwene pwaeto me neeiin toapw reen maemaewan me nningen. \v 27 Epwene fangenoa angkenus reen oanongaen pwaeisiisin faeinaengiy pwe repwe ioni fengaenniy rhooawe Deus a finiir me reen esoapw feoniufan toori esoapw. \s Fenaiun Waniwan e \tl Fig\tl* \r (Mat 24.32-35; Luke 21.29-33) \p \v 28 “Oaw kapwiung saengi waniwan e \tl fig\tl*. Oate minikkena raaen ra arawaraw me mechecchoar noa nge a pwiugiuw wow rheon, oawwa giuneei pwe a arapeto neraeg. \v 29 Epwan taeppen rhag, igine oawweri minikkeei pwe a wen, oawpwene giuneei pwe oatowe ina a arapeto, oamoannatae pwe epwene rhaep. \v 30 Ennetaen, ipwe aengaenigaemi pwe oanongaen minikkeei nge epwe wen weni mmwaen iga aeremesaen igina repwe maenoa. \v 31 Naaeng me soanop repwe soapwonoa, nge aaei kkepas esoapw soapwonoa. \s Esooar Erhai e Giuneei Raaenin Aere Awa \r (Mat 24.36-44) \p \v 32 “Esooar erhai e giuneei raaenin aere awa na epwe wen minikkeei reen, angkenusun naaeng mwo nge resoapw giuneei, aere miniwe Naiun, pwe aaen Saam rhag. \v 33 Oaw mmas nge atapeonneogiugaemi, pwe oawse giuneei ineet oatona epwe itto noan. \v 34 Epwe taeppen rhag aaen erhai mwaaen saei saengi pwugusan nge a siusaengi naiun rhooan engaang pwe repwe nemaeni oanongaen, mwirin a fang ngaeni erhai me erhai aan engaang, nge a anneogiu ngaeni poosun asam we pwe epwe pippipiir. \v 35 Iwe ina minne oawpwe atapeonneogiugaemi reen, pwe oawse giuneei ineet mwaaen we imwan epwe war, aere epwe war nee oatofaaef, aere nugaenipwoong, aere weni mmwaei raaen, aere nee oatosor. \v 36 Aere epwe mwetekkaein itto, ese gacch aan epwe werigaemi pwe oaw maiur. \v 37 Meeta iya aengaenigaemi, iya pwan aengaeniir oanongeer: Oaw atapeonneogiugaemi.” \c 14 \s Aar Rhiu Aenneewa Jesus \r (Mat 26.1-5; Luke 22.1-2; John 11.45-53) \p \v 1 Igina nge a no rhag ruwowu raaen mmwaen miniwe gupwunon \tl Passover\tl* me gupwunon fenoawa we esooar \tl yeast\tl* reen. Nge soamwooniir patere me sinsein anniug kkewe ra pwiungiuw noan mwoanomwoan wunuunun aar repwe torofi Jesus, pwe repwe noa niiy noa. \v 2 Ra iura pwe, “Sisoapw feeori minneei oaton gupwunon \tl Passover\tl* pwe aeremas rete aefitigogo tae.” \s Rhooapwut we e Aepiti Jesus \r (Mat 26.6-13; John 12.1-8) \p \v 3 Jesus eno noan Bethany noan imwaen Simon, erhai mwaaen kaenepaai mwo igiwe. Oaton we Jesus a mwongo, erhai rhooapwut a toonong faaen eew neo effeeor saengi \tl alabaster\tl* nge e oawut ngaeni neoningas e igin cchoaw paniuwan effeeor saengi eew irae itan \tl nard\tl*. Rhooapwut we a ripiy neo we iwe a aeniatiw wooan rhimwen Jesus. \v 4 Aaemweoi aeremas kkewe reno reer ra soong iwe ra kkepas fengaen nee fineer, “Meeta ipitan aan oasonopa noa neoningas naan? \v 5 Aere efaer chuwaiuw noa nge epwe nigiti eniupwiugiuw senaapiy we \tl silver\tl* nge ra ngaenneer man affayeo!” Iwe iir ra igin aepesa aenneewa rhooapwut we. \p \v 6 Nge Jesus a aengaeniir pwe, “Oaw siusaengi rhooapwut na! Meeta oaw amwagiutiu reen? Egin mwamwaai minne a feeori ngaeniaei. \v 7 Pwe rhooa affayeo repwe fasiun yor reemi oanongaen oat, nge oatona rhag oaw tipaeni oawpwe tipaengiir iwe oawwa feeori. Nge ngaang isoapw no rhag reemi oanongaen oat. \v 8 A feeori iugiugiun meeta a mmwen ngaeni; a aeniatiw neo we wooan oanongaei pwe epwe oamoann ngaeni oaton aaei nipwaenipw. \v 9 Ennetaen, ipwe aengaenigaemi pwe ese tiwegin iga repwe fenaiuw Kkepas Mwamwaai een me ee, nge minne nieei a feeori nge aeremas repwene fioangei pwe aemaengimaengin faaen itan.” \s Judas a Tipaeni Epwe Fangenoa Tinnimaen Jesus \r (Mat 26.14-16; Luke 22.3-6) \p \v 10 Iwe Judas Iscariot, erhai me neeiir rhooan kkayeo kkewe seig me riiurhai, a noa reer soamwoonin patere kkewe faaen itaen aan epwene fangenoa tinnimaen Jesus. \v 11 Ra igin kker reen meeta we a aengaeniir, nge ra ppwon ngaeni pwe repwe ngaenneei naiun senaapiy. Iwe Judas a giutta eew oaton ne egacch pwe epwe fang ngaeniir Jesus. \s Jesus e Mwongo Mwongoon \tl Passover\tl* we me Rhooan Kkayeo Kkewe Naiun \r (Mat 26.17-25; Luke 22.7-14, 21-23; John 13.21-30) \p \v 12 Noan aeyewaen raaenin gupwunon fenoawa we esooar \tl Yeast\tl* reen, noan raaenin we ra niir noa \tl lambs\tl* kkewe pwe mwongoon \tl Passover\tl* we, rhooan kkayeo kkewe naiun ra aeiineow pwe, “Iya iga wo mwerhaen pwe aeipwe noa oamoannatae mwongoon \tl Passover\tl* me ee?” \p \v 13 Iwe Jesus a fangenoa riiurhai me neeiir rhooan kkayeo kkewe naiun nge a aengaeniir pwe, “Oawpwe noa noan aepinoamw na, nge oawpwe rhuungi erhai mwaaen e pwigi eew ruumen rhaan. Oawwa tapweei noa \v 14 noan iimw na epwe noa toonong noan, nge oawwa aengaeni mwaaen na imwan iimw naan pwe: ‘Sinsei e iura pwe: Ifa sengkin na rhooan kkayeo kena naeyi me ngaang aeipwe mwongoon \tl Passover\tl* me ee?’ \v 15 Ina epwene pwaeri ngaenigaemi eew sengkin faeregit ina wooan tae, ina a fasiun moannotae noan, nge ina igina oawpwene noa oamoannatae me ee.” \p \v 16 Iwe rhooan kkayeo kkewe ra noa noan aepinoamw we, ra noa weri oanongaen meeta we Jesus e aengaeniir; iwe ra oamoannatae mwongoon \tl Passover\tl* we. \p \v 17 Igiwe a pwoongtiw, Jesus me rhooan kkayeo kkewe seig me riiurhai ra itto.\fig |alt=". . ." src="LB00320B.tif" size="span" loc=". . ." copy=". . ." ref="14.17-25"\fig* \v 18 Igiwe remooat reen \tl table\tl* we pwe re mwongo, Jesus a iura pwe, “Ennetaen, ipwe aengaenigaemi, erhai me neeimi epwene fangenoa tinnimaei, mwaaen naan nge e tapweaei reen mwongo igina.” \p \v 19 Rhooan kkayeo kkewe a aenneew noa nee tipeer reen kkepas kkewe, nge erhai me erhai a rhaepetae aan aeiineo ngaeni Jesus, “Saapw ngaang?” \p \v 20 Jesus a paniuwaeniir pwe, “Epwe erhai me neeimi rhooamwu seig me riiurhai, iiy e tapweaei reen rhirinong anan fenoawa noan saepiy een. \v 21 Minna Naiun Aeremas epwe maenoa taeppen rhag meeta we Pwapwior we e Santus e aepesa; nge epwe ifa mwo aenneewaen mwaaen na iiy e afangmaei noa mwaaen we Naiun Aeremas! Egacch rhag igine rese nainitiw mwaaen een!” \s Aaen Soamwoon Mwongoon Faaef \r (Mat 26.26-30; Luke 22.14-20; 1 Cor 11.23-25) \p \v 22 Igiwe re rhiuwen mwongo, Jesus a pwigi fenoawa we, a fang aan maeipinen aerhigerhig, iwe a giniiy nge a ngaenneer rhooan kkayeo kkewe naiun nge a iura pwe, “Oaw pwigi, pwe ieen minne oanongaei.” \p \v 23 Mwirin a pwigi eew kkap, a fang aan maeipinen aerhigerhig, nge a fang ngaeniir; iwe oanongeer ra iun me reen. \v 24 Jesus a aepesa pwe, “Ieen minne cchaei epwe nipinoa pwe faaen iteer towunepeer aeremas, minne cchaei epwene no pwe tiweginin ppwon we aaen Deus ngaenigaemi. \v 25 Ennetaen, ipwe aengaenigaemi, pwe isoapw rhiuwen iuniumi \tl wine\tl* een toori raaenin na ipwe iuniumi \tl wine\tl* na effeo me noan minna Mweoiun Deus.” \p \v 26 Mwirin ra aeni erheo keoniun aerhigerhig, nge ra toowow ngaeni miniwe rhugun \tl Olives\tl*. \s Jesus e Aepesa Aaen Peter Iura pwe Ese Giuneei \r (Mat 26.31-35; Luke 22.31-34; John 13.36-38) \p \v 27 Jesus a aengaeniir pwe, “Oanongaemi nge oawpwe nigitiaei noa, pwe Pwapwior we e Santus e aepesa pwe, ‘Deus epwe niiy noa rhooan neginegin \tl sheep\tl* we, nge \tl sheep\tl* kkewe repwene toaropas fetaen.’ \v 28 Nge mwirin aaei menaw sefaaen, ipwe gommwonoa Galilee me mmwaemi.” \p \v 29 Peter a paniuwaeni pwe, “Ngaang isoapw nigitiug noa, inamwo me oanongeer nge re nigitiug noa!” \p \v 30 Jesus a aengaeni Peter pwe, “Ennetaen, ipwe aengaeniug, pwe nee pwongiy mmwaen aaen maniug we epwe keokkeok faaen ruwowu, nge epwe faaen enuuw oamw iura pwe wose giuneaei.” \p \v 31 Peter a egius mwo nge e aengimaaw ngaeni, “Esooar faaen eew ipwe aepesa minna, inamwo aere ipwe tapweog reen maenoa!” \p Nge oanongeer a pwan ina rhag meeta re iura. \s Jesus e Maeipin Noan Gethsemane \r (Mat 26.36-46; Luke 22.39-46) \p \v 32 Iwe ra itto reen eew pwiuneoi itan Gethsemane, nge Jesus a aengaeniir rhooan kkayeo kkewe naiun pwe, “Oawmooat igeei iga ngaang ipwe maeipin.” \v 33 A paeniir noa Peter, James me John. Waeiraes me nee tip cchoaw a itto reen, \v 34 nge a aengaeniir pwe, “Waeiraesin noan minne nee tipaei egin temoag, arapakkaan rhag epwe niaei noa. Oawno igeei nge oawwa mmas.” \p \v 35 A sooar mwet saengiir egius, a oatoratiw nee ppweon nge a maeipin, aere emmwen pwe esoapw toonong noan oaton waeiraes. \v 36 Iwe a maeipin, “Saam, Semaei! Oanongaen meeta nge emmwen ngaeniug. Pwigi saengiaei kkepaen waeiraes een. Nge soapw minna ngaang i tipaeni, pwe minna een wo tipaeni.” \p \v 37 Iwe a sefaaen nge a rhuungiir rhooawe eoniurhai pwe ra maiur. Iwe a aengaeni Peter pwe, “Simon, wa maiur? Ese mmwen mwo nge wopwe mmas noan eew rhag awa? \v 38 Oaw mmas nge oawwa maeipin pwe oawte ppiungiunong noan sessoat. Ngeon a mwerhaen, nge oanong a apwangapwang.” \p \v 39 A pwan sefaaen noa maeipin nge epwan aeni rhag taeppen kkepas kkewe e aeni mmwan. \v 40 Iwe a sefaaenitiir rhooan kkayeo kkewe nge a pwan giuneer pwe ra pwan maiur; pwe ra igin cchoaw. Nge rese giuneei meeta repwe aengaeni. \p \v 41 Enoa aeinuwaen aan sefaaeneto, a aengaeniir pwe, “Oaw rhiuwen maiur me aseoseo? A gacch nepan! Awa we ina a tooto! Pipiiy, miniwe Naiun Aeremas ina repwene fangenoa nee paiiur rhooa monofit. \v 42 Oaw rhimwitae, oaw sia noa. Pipiiy, ieei iiy mwaaen we e fangenoa menewaei!” \s Aar Torofi Jesus \r (Mat 26.47-56; Luke 22.47-53; John 18.3-12) \p \v 43 Jesus e rhiuwen kekkepas, nge Judas iwe erhai me neeiir rhooawe seig me riiurhai a war. Pwuwaen aeremas kkewe re tapweei faaen naiiur saeitan me soapwon irae. Nge re itto faaen iteer soamwoonin patere me sinsein anniug me mwaaen kkewe aar. \v 44 Rhooan afangmaei noa we a fang aeginn ngaeniir pwuwa we: “Mwaaen na ipwe faeisongei ina mwaaen na oaw tipaeni. Oaw torofi nge oawwa paeninoa nge oawwa posuw.” \p \v 45 Igiwe rhag Judas a tooto, a faaeraeg wenewen ngaeni Jesus nge a aengaeni pwe, “Sinsei!”, nge a faeisongei. \v 46 Iwe ra torofi Jesus nge ra ammwarhiu neogiuw. \v 47 Nge erhai me neeiir rhooawe re iu a waeitiwow naiun saeitan, nge a fena rhooan akkiuneo we naiun Soamwoonin Patere iwe gopiy noa eew saeningan. \v 48 Jesus a kkepas tae nge a aengaeniir pwe, “Meeta oawnoa itto faaen naimi saeitan me soapwon irae pwe oawpwe torofiaei, pwe iga aetae ngaang erhai man mwoarho? \v 49 Raaen me raaen nge ngaang ino reemi i fenai noan \tl Temple\tl* we, nge aaemi oawse torofiaei. Nge ina nigiti pwe meeta we e foatofoat noan Pwapwior we e Santus epwe nnet noa.” \p \v 50 Iwe rhag nge oanongeer rhooan kkayeo kkewe naiun ra siusaengi nge ra fattapw noa. \p \v 51 Erhai anian e memmengaag eew mini mmis, e tettapw noa mwirin Jesus. Igiwe ra menaen pwe repwe torofi, \v 52 a fattapw noa wooan aan esooar mengaagiun, pwe a siusaengi tiw. \s Jesus me Weni Mmweer Soaw Kapwiung Kkewe \r (Mat 26.57-68; Luke 22.54-55, 63-71; John 18.13-14, 19-24) \p \v 53 Iwe ra paeninoa Jesus noan imwaen Soamwoonin Patere we. Iwe soamwoonin patere kkewe, me mwaaen kkewe aar me sinsein anniug ra mwiirh fengaen. \v 54 Peter e tapweei noa mwirin Jesus me taaw noa nge a noa toonong noan wororaen iimw we imwaen Soamwoonin Patere we. A mooat tiw reer rhooan poos kkewe nge a raengiy reen aengaet we. \v 55 Soamwooniir patere me oanongeer rhooan council kkewe re giutta meeta eew teren Jesus, pwe repwe niiy noa, nge esooar meeta ne reweri. \v 56 Towunap rhooa oatupwutupw tae kkepas wooan Jesus, nge aar kkepesaen oatupwutupw nge ese aeffitaeg fengaen. \p \v 57 Aaemweoi mwaaen ra iutae nge ra oatupwutupw tae kkepas wooan Jesus, nge ra iura pwe, \v 58 “Aemaem aeiya rongorong aan aepesa pwe, ‘Ngaang ipwe fereei \tl Temple\tl* eei feeorieer aeremas, nge mwirin enuuw raaen ipwe aiusefaaeniy tae pwan eew nge soapw feeorieer aeremas.’ ” \v 59 Pwan iir mwo nge ese aeffitaeg fengaen mwaenieer. \p \v 60 Soamwoonin Patere we a iutae memmweer oanongeer nge aeiineow Jesus, “Esooar minne wopwe paniuwaeni ngaeni kkepas kka mwaaen kaan ra tipi ngaeniug?” \p \v 61 Nge Jesus a anniug noa rhag nge esooar no eew kkepas ne e iura. Iwe Soamwoonin Patere we a pwan aeiineo sefaaeniy, “Een minne Kristus, Naiun Deus na Esooar?” \p \v 62 Jesus a paniuwaeni pwe, “Ooa ngaang. Aaemi oawpwene giuneei Naiun Aeremas epwene mooat mwaaenen firhin iwe e oarosaen Mamaaw nge epwe ittiw me weei naaeng wooan toapw.” \p \v 63 Iwe Soamwoonin Patere we a fereeitiw mengaagiun nge a iura pwe, “Meeta si rhiuwen pwigiir to rhooan oatuttur reen? \v 64 Oawwa sipegin rongorong aan aepesa aenneewa Deus. Meeta aaemi mwerhaen?” \p Oanongeer nge ra pwiungiuw pwe: iiy e monofit nge epwe mae noa. \p \v 65 Aaemweoi me neeiir a rhaepetae aar oattuffa, nge re pwaniuw noa mesan nge re peosepa. “Iura iyo e peosepoag!” aar aepesa. Nge poos kkewe ra noa peosepa. \s Peter e Aepesa pwe Ese Giuneei Jesus \r (Mat 26.69-75; Luke 22.56-62; John 18.15-18, 25-27) \p \v 66 Peter eno rhag noan wororaen iimw we nge erhai rhooapwut naiun Soamwoonin Patere we rhooan engaang a itto reen. \v 67 Igiwe a weri Peter pwe a raengiy oanongan, a fan wenewen ngaeni nge a iura pwe, “Een pwan rhoaniuwaen Jesus rhooan Nazareth we.” \p \v 68 Nge iiy a iura pwe, “Aapw, ise giuneei aere metefaaegini meeta mwu wo aepesa,” iwe a toowow niugiun. Iwe rhag nge e keokkeok noa maniug we. \p \v 69 Rhooapwut we rhooan engaang a pwan weri sefaaeniy Peter me igiwe nge a pwan aepini ngaeniir rhooawe oaron pwe, “Iiy erhai rhoaniuwaar!” \v 70 Nge Peter a pwan aepesa pwe ese nnet. \p Ese ssiunaei noa mwo nge rhooawe oaron ra pwan aengaeni Peter pwe, “Ennet, een pwan erhai rhoaniuwaen mwaaen naan, pwe een pwan erhai re Galilee.” \p \v 71 Nge Peter a iura pwe, “Iya aekkepan pwe ngaang i aepesa minne ennet! Deus epwe apwiungiuwaei aere i oatupwutupw! Ise giuneei mwaaen mwu oaw iyaepesa.” \p \v 72 Iwe rhag nge a keokkeok maniug we oaruwowwan, nge Peter a maengiy meeta we Jesus e aengaeni, “Weni mmwaen epwe keokkeok maniug, nge een wopwe aepesa faaen enuuw pwe wose giuneaei.” Eppwoar tiw rhag nge esaeng. \c 15 \s Jesus me Weni Mmwaen Pilate \r (Mat 27.1-2, 11-14; Luke 23.1-5; John 18.28-38) \p \v 1 Nee oatosor moawugowug nge soamwooniir patere me mwaaen kkewe aar ra mwiirh fengaen me sinsein anniug me iir ikkiwe aaemweoi oawuton \tl Council\tl* we re pwiungiuw meeta repwene feeori. Ra geoni Jesus nge ra noa fangenoa reen Pilate. \v 2 Iwe Pilate a aeiineow pwe, “Een minne aar \tl king\tl* re Jews?” Jesus a paniuwaeni pwe, “Een minimwu wo aepesa.” \p \v 3 Soamwooniir patere kkewe ra tipitae wooan Jesus towunepaen aegiaeg, \v 4 iwe Pilate a pwan aeiyegiy sefaaeniy pwe, “Wosoapw paniuwaeni? Wo rongorong oanongaen kkepesaen oatuttur kka ra tipi ngaeniug!” \p \v 5 Jesus esa paniuwaeni no, nge Pilate a mwaar noa. \s Ra Aettiweginiy Aaen Jesus Mae Noa \r (Mat 27.15-26; Luke 23.13-25; John 18.39 — 19.16) \p \v 6 Oanongaen raeg reen gupwunon \tl Passover\tl*, Pilate egaen saeneti noa erhai rhooan kanepwus, iyo we aeremas re tingoar. \v 7 Noan oaton naan nge eno erhai mwaaen noan kanepwus itan Barabbas, eno neeiir aaemweoi rhooa aenneew iwe resooaw nni aeremas faei oaton moawun. \v 8 Igiwe aeremas towunap ra rhu fengaen, ra tingoar ngaeni Pilate pwe epwe feeori wunuunun minne a fasiun feoffeeori, \v 9 iwe Pilate a aeiineeor pwe, “Oaw mwerhaen pwe ipwe saeneti ngaenigaemi \tl king\tl*aaen Jews een?” \v 10 Pilate e giuneei pwe soamwooniir patere kkewe minne re fangenoa Jesus reen pwe epwe noa apwiung faaen itaen aar noanowo ngaeni. \p \v 11 Nge soamwooniir patere kkewe ra aetemaeginiy ngaeniir aeremas kkewe pwe repwe tingoareei Pilate, pwe epwe saeneti ngaeniir Barabbas. \v 12 Iwe Pilate a pwan aeiineo sefaaen ngaeniir pwe, “Nge meeta ipwe feeori ngaeni aeremas e oaw faingi pwe \tl king\tl*aaen Jews?” \p \v 13 Ra iyaekkepwas temoag tae, “Kurusuw noa!” \p \v 14 Pilate a pwan aeiineeor pwe, “Meeta taeppen wegitaeg aenneew e a feeori?” Nge iir ra pwan oatomoga aar iyaekkepwas pwe, “Kurusuw noa!” \p \v 15 Pilate e tipaeni pwe epwe amwamwaaiuw nee tipeer aeremas kkewe, iwe a saeneti ngaeniir Barabbas, nge ra wirhiy Jesus nge a fangenoa pwe repwe noa kurusuw noa. \s Sonotaw Kkewe ra Aeni Aegekkaei Jesus \r (Mat 27.27-31; John 19.2-3) \p \v 16 Sonotaw kkewe ra paeninoa Jesus noan wororaen iimw we imwaen \tl governor\tl* nge ra faingiir to oanongeer sonotaw kkewe rhoaniuwaar. \v 17 Ra aememmengaagiu ngaeni erheo mengaag siungiurhoan, nge ra pwan fiti eew mwaer saengi irae towfanfan iwe ra ngaettae wooan rhimwen. \v 18 Iwe ra rhaepetae ne aesirowu: “Sirow woamw, Kingaen Jews!” \v 19 Ra wirhiy rhimwen ngaeni efoarh irae, nge ra oattuffa, nge ra foatotiw nge ra aesirowu ngaeni. \v 20 Igiwe ra moann reen aar aeni aegekkaei, ra pwiniti saengi mengaag siungiurhoan we, nge ra aememmengaagiu ngaeni ikkiwe sipegin mengaagiun. Iwe ra paeninoa pwe repwene noa kurusuw noa. \s Ra Kurusuw Noa Jesus \r (Mat 27.32-44; Luke 23.26-43; John 19.17-27) \p \v 21 Igiwe re faaeraeg noa wooan aan we, nge ra noa rhuungi erhai mwaaen itan Simon saengi Cyrene, e itto saengi eew soapw pwe epwe toonong noan taeninimw we, nge sonotaw kkewe ra aengimaw ngaeni pwe epwe aiufera kurus we aaen Jesus. (Simon semaen Alexander me Rufus.) \v 22 Ra paeninoa Jesus reen eew pwiuneoi itan Golgotha, wewen nge “Nenien Peopeoi Rhimw.” \v 23 Igaan iga ra itto aiuniu ngaeni Jesus eew \tl wine\tl* e nofit fengaen me aekkaew saefei itan \tl myrrh\tl*, nge ese mwerhaen iuniumi. \v 24 Ra kurusuw noa Jesus, nge ra inetiy mengaag kkewe wooar, nge re aekkaerh \tl dice\tl* wooar ngaere iyo epwe pwigi ifa. \v 25 A kiung tiwowu nee oatosor iga re kurusuw noa. \v 26 Foatofoaton minne ra tipi ngaeni e iura pwe: “Ieei Kingaen Jews.” \v 27 Repwan kurusuw noa riiurhai rhooa mwoarho oaron Jesus, erhai peig mwaaenen, nge erhai peig rhooapwuton. \v 28 [Ieei wunuunun pwe epwe pwaenoan miniwe Pwapwior we e Santus e iura pwe, “Refeeori pwe iiy erhai aeremas aenneew.”]\f + \fr 15.28 \fr*\ft Petenan eei nge e soano noan aekkaew petenan kka e foatofoat noan kkepesaen Greek.\ft*\f* \p \v 29 Aeremas kkewe re faaeraeg noa me oaron Jesus re iurhiugi rhimweer nge re aepesa aenneewa Jesus, “Aa! Een miniwe wo iura pwe wopwe fereeitiw \tl Temple\tl* we nge wa aiusefaaeniy tae noan enuuw raaen! \v 30 Iwe teeotiw me wooan kurus na pwe wopwe aemenewoag!” \p \v 31 Epwan ina rhag wunuunun soamwoonin patere me sinsein anniug kkewe re aeni aegekkaei Jesus reen aar aepesa pwe, “A aemenewaar aaemweoi, nge ese mmwenen aemenewa oanongan! \v 32 Oawsa pipiiy Kristus een, iwe Kingaen Israel, aan epwe teeotiw saengi kurusuna igina, ina nge sipwe niugiuniug ngaeni!” \p Nge pwan rhooa kkewe re tapweei reen kurus repwan aessaewa Jesus. \s Maenoan Jesus \r (Mat 27.45-56; Luke 23.44-49; John 19.28-30) \p \v 33 Saengi nugunupaen oanowas nge oanongaen faniuw we a rorhappiung noa noan enuuw konook. \v 34 Igiwe a enuuw konook nge Jesus a iyaekkepwas temoag tae pwe, “Eloi, Eloi, lama sabachthani?” faan nge, “Aaei Deus, aaei Deus, meeta wa nigitiaei noa reen?” \p \v 35 Aaemweoi aeremas kkewe re iu oaron ra rongorong kkepas kkewe, ra iura pwe, “Oaw rongorong, a faingi Elijah!” \v 36 Erhai me neeiir a fattapweto reen faaen eew faerewa, a rhirinong noan \tl wine\tl* emwaenn, nge a iseni tae nee soapwon efoarh irae. A aeititae irae we ngaeni ewaen Jesus nge a iura pwe, “Weti sipwe pipiiy aere Elijah epwe itto ateeotiwei me wooan kurus na!” \p \v 37 E apwas temoag noa rhag faaen eew, nge a nurh noa aan ngasangas. \p \v 38 Mengaag we e tteoraeg noan \tl Temple\tl* we mwo nge e taeringatiw faaen ruwowu, saengi wooan ittiw faan. \v 39 Erhai soamwoonin sonotaw e iu mmwaen kurus we eweri wunuunun aaen Jesus maenoa, a iura pwe, “Ennetaen pwe mwaaen een nge Naiun Deus!” \p \v 40 Aaemweoi rhooapwut reno igiwe, re oawruruto me itaaw. Neeiir rhooapwut kkewe nge Maria Magdalene, Maria we inaen James me Joseph iwe me pwan Salome. \v 41 Re tapweei Jesus me noan Galilee reen aar tittipaengi. Towunepeer rhooapwut kkewe re tapweeito Jesus me Jerusalem repwan no igiwe. \s Paeyinoan Jesus \r (Mat 27.57-61; Luke 23.50-56; John 19.38-42) \p \v 42-43 A faaeraeg ngaeni nee oatofaaef nge Joseph re Arimathea we a tooto. Iiy erhai e regin oawoai me noan \tl Council\tl* we, iwe e wewweti itton minna Mweoiun Deus. A raaenin Aenimowu miniwe (eew raaen mmwaen raaenin Sabbath), noan maemaewaen nee tipaen Joseph a itto reen Pilate a itto tingoar miniwe oanongaen Jesus. \v 44 Nge Pilate a riutae igiwe e rongorong pwe Jesus a fasiun maenoa. A tengaeg soamwoonin sonotaw we nge a aeiineow aere a ssiunaei aaen Jesus maenoa. \v 45 Mwirin aan rongorong meeta we sonotaw we e iura reen mmwenen Jesus, Pilate a aengaeni Joseph pwe epwe noa pwigi mini oanongaen Jesus. \v 46 Joseph meoni erheo mengaag pwerh ffeo, a iseni tiw miniwe oanongan Jesus me wooan kurus we nge a tiugiumi ngaeni mengaag we, a oawnanong noan paeyi we ekken wow me neeiin faai. Iwe a oasoagopeniy to efai faai gin temoag reen aesemaen paeyi we. \v 47 Maria Magdalene me Maria we inaen Joseph re pipiiy nge ra giuneei iya re paeiaeni miniwe oanongaen Jesus ee. \c 16 \s Aaen Jesus Menaw Sefaaen \r (Mat 28.1-8; Luke 24.1-12; John 20.1-10) \p \v 1 Mwirin raaenin Sabbath, nge Maria Magdalene, Maria we inaen James iwe me Salome ra chuwaai neoningas, pwe repwe noa aepiti miniwe oanongaen Jesus. \v 2 Weni mmwaei raaenin Sunday, oatowe aenet epwene teeotae, ra noa reen paeyi we. \v 3-4 Wooan aar faaeraeg noa, ra kkepas fengaen nee fineer, “Iyo epwe peniy ngaenigirh fai we mesaen paeyi we?” (Egin faeregit fai we.) Nge renoa fannoai paeyi we, ra giuneei pwe fai we a faer mwagiut saengi aesemaen paeyi we.\fig |alt=". . ." src="LB00329B.tif" size="col" loc=". . ." copy=". . ." ref="16.4"\fig* \v 5 Igiwe ra toonong noan paeyi we, ra weri erhai mwaaen anian emooat peig mwaaenen paeyi we, e memmengaag min pwerhepwerh, nge ra mesag reen. \p \v 6 A aengaeniir pwe, “Oawsoapw mesag. I giuneei pwe oaw giutta Jesus re Nazareth we re kurusuw noa. Esa nono igeei, a menaw sefaaen! Oaw pipiiy, igaan igiwe re oawnatiw ee. \v 7 Iwe oawnoa aengaeniir rhooan kkayeo kkewe naiun me pwan Peter: ‘Iiy ina epwene gommw noa Galilee me mmwaemi; iginaan minne oawpwene noa weri me ee, taeppen rhag meeta we e aengaenigaemi.’ ” \p \v 8 Iwe ra toowow nge ra fattapw saengi paeyi we, noan aar mesag me riu. Nge rese aepesa ngaeni mwo nge erhai, pwe ra igin mesag. \s Eew Soapwonoan Kkepas Mwamwaai we \s Jesus a Pwae Ngaeni Maria Magdalene \r (Mat 28.9-10; John 20.11-18) \p \v 9 [Mwirin aaen Jesus menaw sefaaen nee oatosoron raaenin Sunday we, egommwaen pwae ngaeni Maria Magdalene, iwe e oatowowuw fiusiuman aniu aenneew me reen. \v 10 Niewe a noa iwe a noa aengaeniir rhooawe rhinaan. Rhooawe re sessaeng reen aenneewaen nee tipeer; \v 11 nge igiwe ra rongorong pwe Jesus a menaw sefaaen pwe iiy a weri, nge rese niugiuniug ngaeni. \s Jesus a Pwae Ngaeniir Riiurhai Rhoaniuwan \r (Luke 24.13-35) \p \v 12 Mwirin minneei nge Jesus a pwaenoan pwan eew taeppen wegitaeg ngaeniir riiurhai rhooan kkayeo kkewe igiwe re faaeraeg ngaeni aepinoamw we. \v 13 Ra sefaaen nge ra aengaeniir ikkiwe aaemweoi, nge iir rese niugiuniug reer. \s Jesus a Pwae Ngaeniir Rhooawe Seig me Erhai \r (Mat 28.16-20; Luke 24.36-49; John 20.19-23; Feof 1.6-8) \p \v 14 Oarosan noa nge Jesus a pwae ngaeniir rhooawe seig me erhai igiwe iir re mwongo. A songetiir, pwe esooar aar niugiuniug, ra pwan tipoarorh, pwe rese niugiur rhooawe ra weri pwe Jesus a menaw sefaaen. \v 15 Iwe a aengaeniir pwe, “Oawnoa wooan oanongaen faniuw oawpwe noa fenaiuw Kkepas Mwamwaai een ngaeniir oanongeer aeremas. \v 16 Iyo e niugiuniug nge a paptismus nge epwe menaw, nge iyo ese niugiuniug nge epwe aegaeregaer. \v 17 Rhooakka re niugiuniug repwe fang maemaeweer pwe repwe feeori manaman: repwe asiiur aniu aenneew faaen itaei; nge repwe kkepesaen noa eew me eew faniuw, \v 18 ngaere repwe pweipwog sowufaeng aere iun pwoisiun, nge resoapw woas; nge repwe iseni tae paiiur wooar rhooa semwaai nge repwe cchipw tae.” \s Jesus a Ittae Naaeng \r (Luke 24.50-53; Feof 1.9-11) \p \v 19 Mwirin aaen Soamwoon Jesus kkepas ngaeniir, a ittae naaeng a ittae mooat peig mwaaenen Deus. \v 20 Rhooan kkayeo kkewe ra noa fenai wooan oanongaen pwiuneoi, nge Soamwoon e engaang neeiir nge e pwaeri noa aar fenai pwe ennet reen oanongaen manaman kkewe ra feeori.]\f + \fr 16.9-20 \fr*\ft Petenan eei nge e soano noan aekkaew petenan kka e foatofoat noan kkepesaen Greek.\ft*\f* \s Pwan Eew Aigiugiun Kkepas Mwamwaai we \p \vp 9a\vp* [Rhooapwut kkewe ra noa reen Peter me rhooawe rhinan ra noa fioangei ngaeniir oanongaen meeta kkewe re rongorong. \vp 10a\vp* Mwirin minneei nge Jesus wooan oanongan a fang wow rhooan kkayeo kkewe naiun pwe repwe noa fenai fetaeneei saengi eotiw toori netow kkepas mwamwaai we kkepesaen menaw na esooar ssiaaenin.]\f + \fr 16.9a-10a \fr*\ft Petenaen eei nge e soano noan aekkaew petenan kka e foatofoat noan kkepesaen Greek\ft*\f*