\id JHN \h JUAN \toc1 GUX BHAIꞌM KAIꞌCHDHAM ÑIꞌOOK NA BHAAN TU AꞌGA GUCH XOIꞌKAM NAT TU UAꞌNAK GU JUAN \toc2 JUAN \toc3 Jn. \mt2 GUX BHAIꞌM KAIꞌCHDHAM ÑIꞌOOK NA BHAAN TU AꞌGA GUCH XOIꞌKAM NAT TU UAꞌNAK GU \mt1 JUAN \c 1 \s1 Nat maaꞌnkam jup jum duuk yaꞌ oilhimɨk guch Xoiꞌkam na jaꞌxbuiꞌp jir gɇꞌkam na gu Dios \p \v 1 Bɨjɨk dɨr jumai pux jaiꞌch na jaꞌxbuiꞌp jir gɇꞌkam na gu Dios, nam gook dɨt maap pum kɇkɇɇ. Baꞌ guiꞌ miꞌ dhɨr bha jaꞌk jup jich mattuꞌn na jax jir tuꞌm kam gu Dios. \v 2 Guiꞌ mɨt baꞌ gook dɨt bap duu gu Dios dhi oiꞌñgaꞌn, \v 3 gam bɨɨx na jɨꞌk tuꞌ yaꞌx chu jaiꞌch. Nix chuꞌ kux jaiꞌch yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn bhaan nat cham guiꞌp duu, na mɨt guꞌ pu gook dɨt maaꞌn ñiꞌook xip duuk jup tu duu bɨɨx. \v 4 Gu jumai jir diꞌ pɨx guiꞌ na ja maak gu iiꞌmdaꞌ nam kɨꞌn dudua bɨɨx gu jaꞌtkam. Jir diꞌ pɨx ɨp nam kɨꞌn jix chu maax kɨr ji biꞌyaꞌ, na guꞌ guiꞌ na iiꞌmdaꞌ tu maak joidham gɇꞌ tanoor. \v 5 Sia tu tonniꞌñ mu jaꞌp ja bui gu jaꞌtkam nam jix chu tukgam kɨr jup tuꞌiiꞌ, baꞌ cham jɨꞌxdhaꞌ tu saaꞌ gux chukgam dhiꞌ na joidham gɇꞌ tanoor. \p \v 6 Baꞌ pu kaiꞌñkam pɨx bha joot gu Dios maaꞌn gu maaꞌnkam Juan tɨɨgim, \v 7 na sap baꞌ ya jaꞌp ba ja mattudaꞌ gu jaꞌtkam na jax jir tuꞌm kam guiꞌ na joidham gɇꞌ tanoor, nam sap baꞌ cham xijaichdhaꞌ noꞌt yaꞌ ba ai, dai nam ba tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ buiñor bɨɨx ja jujur kɨꞌn. \v 8 Ku guꞌ gu Juan cham tuꞌr jupaabkamuꞌn ji, guꞌ jaꞌpji nat jax dhuuk pɨx bhaan matgɨr ji nat bam ai na paiꞌ dhuuk naiꞌ ji chu aꞌagaꞌ guiꞌ na joidham gɇꞌ tanoor. \v 9 Nat baꞌ bɨɨpɨꞌ xi chu mattuda gu Juan nat baꞌ moo miꞌ dhɨr dɨɨlh naiꞌp ji chu aꞌgaꞌ guiꞌ na joidham gɇꞌ tanoor, nam baꞌx chu maax kɨr ji biꞌyaꞌ gu jaꞌtkam. \p \v 10 Guꞌ ji na mɨt guꞌ cham kɨɨgalh gu jaꞌtkam nat yaꞌ tɨi ba ai maaxik maaꞌnkam jup jum duuk, na mɨt guꞌ cham xim gaa ja jujur am bhaan nam iam ba machiaꞌ gɨt na dhiꞌ pɨx jir diꞌ guiꞌ nat jup duu dhi oiꞌñgaꞌn gio na jɨꞌk tuꞌx chu jaiꞌch bhaan. \v 11 Yaꞌ tɨi ai ja bui gu Israel kam jaꞌtkam nam paiꞌ saak tɨ jɨɨgiꞌñdhaꞌ buiñor guch Gɨꞌkoraꞌ. Pu cham kɨɨgalh jamɨt, tuꞌ pɨx ɨlh jamɨt ja jaaxmakar. \v 12 Jɨꞌmaꞌn siamri tɨ jɨɨꞌñ jamɨt buiñor nam jɨꞌk joidham kɇɇ na jax tu aꞌga. Daipuiꞌ baꞌx joiꞌndak xi ja aagiꞌñ nam cham tuꞌ maiꞌ ka suulhgix, nam guꞌ sap bar maamraꞌn gu Dios. \v 13 Ku guꞌ na puiꞌ jɨꞌ ja tɨtda nam bar maamraꞌn, cham tuꞌ jax kaiꞌñkam jup ja tɨtda ji na jax gu jaroiꞌ noꞌ mɨt ba xim ja joojoi gook dɨt maaꞌn gu tɨyaa nam maap oiꞌñchai mɨkkat ba ja tɨgiaꞌ gu aꞌaalh nam ja maamar jum tɨɨtɨꞌndaꞌ, guꞌ jaꞌpji noꞌt jaroiꞌ ba tɨ jɨɨꞌñ buiñor guiꞌ na joidham gɇꞌ tanoor na baꞌr maraaꞌn kaꞌ gu Dios. \p \v 14 Na guꞌ maaxik yaꞌ xi oilhimɨk guiꞌ na joidham gɇꞌ tanoor maaꞌnkam jup jum duuk. Jir diꞌ pɨx gu jumai na jaꞌxbuiꞌp jir gɇꞌkam na guch Gɨꞌkoraꞌ. Aach jaiꞌ dhɨt jix bhaiꞌx maat, nach guꞌ bɨɨmaꞌn oipimɨk na jɨꞌx juugɨt yaꞌ oilhimɨk. Jix bhaiꞌ tɨɨgɨk jachich na cham tuꞌr jaꞌppɨx maaꞌnkam, nat guꞌ cham jɨꞌxkat iatdaꞌ tu aꞌgimɨk, dai na joidham jix chu joiꞌgɨꞌndaꞌ pɨx. \v 15 Pu dhiꞌ pɨx nɨidhat jup kaiꞌch gu Juan janoꞌ nap ja tɨtda gu jaꞌtkam: \p ―Guꞌjani nañ aagɨt jup kaiꞌch nat muni ba ai, nañ jup jam tɨtda bo na jumai bha jim gatuuk dɨr na giilhim jir gɇꞌkam, na pu ni jɨꞌx kuñ jir jupaabkamuꞌn. Na guꞌ guiꞌ bɨjɨk dɨr pux jaiꞌch, sia kuñ guꞌ aañ tɨir bɨɨpɨꞌ kam paꞌ gu yaꞌ maaxik. \p Jaꞌpni bo na ja tɨtda. \v 16 Jir sɨlhkam dho na giilhim jir gɇꞌkam, puiꞌ ku baꞌ giilhim jir jix bhaiꞌkam gio nax chu joiꞌgɨꞌn. Jaiñ na guꞌ aach nach jɨꞌk ba tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor, gammɨjɨ pɨx jix bhaiꞌ ba tu tatdaꞌ na guꞌch aꞌm tɨ nɨidhim. \v 17 Noꞌ chakui yaꞌ aayaꞌ gɨt, chakui machiaꞌ ich gɨt na jax jaꞌk jix bhaaiꞌ nach dhuuji jir jix bhabhaiꞌkam kaꞌ gam nach jix chu joiꞌgɨꞌndaꞌ. Nach guꞌ cham maatɨt kɇɇkɇt na jax kaiꞌñkam jup jum kaiꞌchdhaꞌ mi uꞌuan taꞌm nat paiꞌ tu uaꞌnak gu Moisees, daipuꞌ na jax jaꞌk jix aaꞌ guch Gɨꞌkoraꞌ nach chuiꞌñgɨdaꞌ nach baꞌ siamri pux maatɨt paꞌ kɇɇkɇꞌ. Janoꞌ ji na paiꞌ dhuuk maaxik yaꞌ xi oilhimɨk guch Xoiꞌkam na chich baꞌ bhaiꞌ ji maat na bach aagiꞌñ. \v 18 Noꞌ chakui jich aagiꞌñdhaꞌ gɨt, pu chakui machiaꞌ ich gɨt. Guꞌ ji nat guꞌ siamri xich joiꞌndak bhaiꞌ xich guguuxdharak, sia ku jaꞌxbuiꞌp jir gɇꞌkam na guch Gɨꞌkoraꞌ, na guꞌ dɨɨlh gu Dios cham jɨꞌxkat yaꞌ paiꞌm maaxdhaꞌ maaxik nach gɨt iam jup ba machiaꞌ na jax jir tuꞌm kam. \s1 Gu Juan jaꞌtkam bopkondam na ba ja mattudaꞌ gu jaꞌtkam na jax jir tuꞌm kam guch Xoiꞌkam \r (Mt. 3:11‑12; Mr. 1:7‑8; Lk. 3:15‑17) \p \v 19 Baꞌ gu Judea kam jaꞌtkam nam bhammɨ oiꞌñkaꞌ Jerusaleen, mu ja joot jamɨt jɨꞌkchi guiꞌ nam mu jaꞌp jir gɇꞌgɇrkam kaꞌ chichiop nam paiꞌ tu daandaꞌ, gio jaiꞌ guiꞌ nam jir bopxiꞌñ gu Lebii nam jir tutpilh kaꞌ, nam sap tɨkkapuꞌ gu Juan jaꞌtkam bopkondam nar tuꞌp tuꞌm daꞌ. Baꞌ guiꞌ mu ɇɇk jup ba tɨkka am, jup tɨtda am: \p ―Aach jaꞌpnich chɨɨdak bhach joot jamɨt gu gɇꞌgɇrkam nap sap jich aagiꞌñdhaꞌ nap jir tuꞌp tuꞌm daꞌ na pich baꞌ yaꞌ pɨx ba ji kaiꞌñcha nap ja bopkon gu jaꞌtkam cham jum ɨlhdham. \p \v 20 Baꞌ guiꞌ cham jax ji chɨꞌɨɨk jup xi ja aagiꞌñ, jup ja tɨtda: \p ―Dho guꞌ aañ pur cham tuꞌ ji moo gux matgam. Cham tuꞌ na pim jax jum aaꞌndaꞌ nañ aañ jir diꞌ guch Xoiꞌkam guiꞌ na saak bha jootsaꞌ guch Gɨꞌkoraꞌ jix dhaam dɨr. \p \v 21 Baꞌ giop xi chɨkka am jix bhaiꞌ pɨx na sap baꞌ ja aagiꞌñdhaꞌ, jup tɨtda am: \p ―¿Jaꞌp moo gux gɨꞌm jir tuꞌp tuꞌm daꞌ ap jiñ jaduuñ? ¿Kaꞌ aap aar diꞌ gu Eliiyas guiꞌ na saak bɨjɨk ya jaꞌp bhaankamuꞌn tu aꞌgimɨk guch Gɨꞌkoraꞌ nat saak bɨɨx tukgaꞌn bɨnkam baidhak jix dhaam jaꞌk? \p Baꞌ gu Juan jup ja tɨtda: \p ―Cham tuꞌr diꞌ iñ, jir jumai iñ ji aañ. \p Baꞌ gio bhaiꞌp ji chɨkka mɨt, jup tɨtda am: \p ―¿Kaꞌ aap aar diꞌ guiꞌ na saak jaiꞌchdhɨlhiaꞌ gatuuk na bhaankamuꞌn jup tu aꞌgaꞌ guch Gɨꞌkoraꞌ jaꞌp na jax gu bɨjɨk dɨr kam? \p Baꞌp ja tɨtda: \p ―Chaam. Jir jumai iñ ji matgam. \p \v 22 Gio mɨt moop ka xi chɨkka, jup tɨtda am: \p ―Gi noꞌp moop xich aagiꞌñ jiñ jaduuñ nap jir tuꞌp tuꞌm daꞌ, nach baꞌ ja aagiꞌñdhaꞌ guiꞌ na mɨt bhach joot nap cham tuꞌ jaꞌp pɨx yaꞌ puiꞌ tu bua. \p \v 23 Baꞌ guiꞌp ja tɨtda: \p ―Aañiꞌ dhor diꞌ guiꞌ na saak mu jaꞌp gampɨx jix chu gak kɨr ba tu ja aꞌgiꞌñdhaꞌ gu jaꞌtkam nat jax tu uaꞌnak gu Isaiiyas guiꞌ na bɨjɨk ya jaꞌp bhaankamuꞌn tu aꞌgimɨk guch Gɨꞌkoraꞌ, nap ja tɨtdaidhaꞌ bo saak: “Gor jix kɨɨꞌ bim duuñ na pim miꞌ puiꞌ ba jimiaꞌ na jax jix aaꞌ guch Gɨꞌkoraꞌ. Bam aajim na paiꞌ dhuuk bha jim. Jaꞌp ji buusniaꞌ na pim jix bhaiꞌ ba tɨ kɨɨꞌmpigaꞌ miꞌ na paiꞌ bhɨɨyaꞌ.” \p \v 24 Baꞌ guiꞌ na mɨt mu ja joot gu gɇꞌgɇrkam nam pariseos jum tɨɨtɨꞌndaꞌ, \v 25 jup tɨtda am ɨp gio gu Juan: \p ―Jaꞌpnich baꞌ tɨip kaiꞌchɨt jiñ jaduuñ nap jich aagiꞌñdhaꞌ na jax jir jum duukam nap baꞌ ja bopkon suudaiꞌ kɨꞌn dhi jaꞌtkam, nap puiꞌ saak cham jir diꞌ guch Xoiꞌkam, ni gu Eliiyas, nix chuꞌ gu jumai na saak jaiꞌchdhɨlhiaꞌ. \p \v 26 Baꞌp ja tɨtda gu Juan: \p ―Dho guꞌ dhiꞌ cham pɨk tuꞌm aꞌga ji nañ yaꞌ tu bopkon dhi suudaiꞌ kɨꞌn, matgam jumai yaꞌ oirɨ ji na pim aapiꞌm chakui maat nar gɇꞌkam. Guꞌ dhiꞌ nañ yaꞌ puiꞌ tu bua na pim bhaan pɨx machiaꞌ ji. \v 27 Pu kani gɨt na guꞌ bhaiꞌ ka jim gatuuk dɨr, sia ku guꞌ gu xib cham paiꞌm mamxiꞌñ. Ku guꞌ aañ cham tuꞌr jupaabkamuꞌn ji nañ iam tuꞌ suuskaꞌn jup ba kookoxdhaꞌ gɨt, sia kuñ guꞌ tɨir bɨɨpɨꞌ kam paꞌ gu yaꞌ maaxik. \p \v 28 Jaꞌpni tum duu mummu miaꞌn Betaania jaꞌpni dhɨr jaꞌk xiaꞌlhbui na paiꞌ bhɨix gu Jordaan Ak, na paiꞌ oirɨt ka ja bopkon gu jaꞌtkam gu Juan. \s1 Gu Jesuus nach aꞌmkam mukiaꞌ sia ku jaꞌxbuiꞌp jir gɇꞌkam na gu Dios \p \v 29 Baꞌ buimgidhak miꞌ ba ai gu Jesuus na paiꞌ ja bopkon suudaiꞌ kɨꞌn gu jaꞌtkam gu Juan. Baꞌ nat ba tɨɨ gu Juan na muiꞌ ba jim gu Jesuus, jup ja tɨtda gu jaꞌtkam: \p ―Dhiꞌñir diꞌ na muni dhɨr bhaiꞌ ba jim guiꞌ nat Dios bha joot nach aꞌmkam mukiaꞌ bɨɨx na jɨꞌk jaꞌtkam yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn, na baꞌ puꞌñi dhuuji tu namkix kaꞌ guch uaꞌtulhdharaꞌ. Dhiꞌ puiꞌ ji buusan na jax maaꞌn gux kɨɨꞌ kasnir, na guꞌm makgartaꞌ gatuuk. \v 30 Dhiꞌ pɨx aagɨt jup kaiꞌch iñ takaab nañ jup jam tɨtda bo: “Jumai bha jim ji matgam gatuuk dɨr na giilhim jix ioꞌm jir gɇꞌkam, cham tuꞌ puiꞌ na aañ, na pu ni jɨꞌx kuñ jir jupaabkamuꞌn, na guꞌ guiꞌ bɨjɨk dɨr pux jaiꞌch, sia kuñ guꞌ aañ tɨir bɨɨpɨꞌ kam paꞌ gu yaꞌ maaxik.” \v 31 Aañ puiꞌ chakuip maatɨt jia na jax baꞌ moo tuꞌm jir diꞌ, puiꞌ ku ñich baꞌ moo xiñ jotmaꞌn na ñich bha ja bopkonam gu Israel kam jaꞌtkam, na baꞌ miꞌ dhɨr puꞌñi ba matgilhiaꞌ na jax chuꞌm jir diꞌ. \p \v 32 Jix bhaiꞌ moo xi ja aagiꞌñ, jup ja tɨtda: \p ―Jix maatɨt jañ moop jam tɨtda, na ñich guꞌ tɨɨ gux Dhuuduꞌ kam jix Uañ Iiꞌmdaꞌ nat bhammɨni dhɨr bhaiꞌ ji chɨm jix dhaam jaꞌp tuꞌm na giodaꞌ, bhaiꞌ baꞌ naiꞌ jim tajaa bhaan. \v 33 Dhiꞌ ñich baꞌ bhaan ba maat na dhiꞌr diꞌ, na guꞌp jiñ chɨtda guiꞌ nat bhañ joot nañ yaꞌ ja bopkonaꞌ gu jaꞌtkam: “Gu jaroiꞌ na bhaan tɨmnɨi gux Dhuuduꞌ kam jix Uañ Iiꞌmdaꞌ bhaiꞌ jim tajaanaꞌ, dhiꞌr diꞌ kaꞌ guiꞌ na ja tajaañdhaꞌ gux Dhuuduꞌ kam jix Uañ Iiꞌmdaꞌ gu jaꞌtkam. Baꞌ jaꞌp ji buusniaꞌ na ja bopkonaꞌ suudaiꞌ kɨꞌn.” \v 34 Xib jañ dho gi baꞌ moo bax maat ji na dhiꞌr diꞌ, baꞌ aañ yaꞌ pu jam tɨtda, na dhiꞌ Dios jir Maraaꞌn. \s1 Guiꞌ nam bɨɨpɨꞌ ba kaichgɨdaꞌ gu Jesuus \p \v 35 Baꞌ buimgidhak na gio mup ba oirɨ gu Juan ja bɨɨm gook guiꞌ nam kaichuꞌ, \v 36 ba tɨɨ gu Jesuus na gama jaꞌk jaꞌp ba jimchuꞌ. Baꞌp ja tɨtda guiꞌ nam kaichuꞌ: \p ―Dhiꞌr diꞌ na muni jaꞌp ba jim guiꞌ nañ jam aagiꞌñ takaab na jaꞌp ji buusan na maaꞌn gux kɨɨꞌ kasnir nat Dios bha joot nam matgartaꞌ gatuuk jich aꞌmkam. \p \v 37 Baꞌ gu gook jaꞌtkam nam kaichuꞌ gu Juan, pu mɨjɨ xi oi mɨt gatuuk dɨr gu Jesuus na mɨt jax kai na puꞌñi jɨꞌ kaiꞌch gu Juan. \v 38 Baꞌ nammɨ gama jaꞌk na ba jimchuꞌ gu Jesuus, ba ja tɨɨ nam gatuuk dɨr mu oiꞌñ gook gu jaꞌtkam, baꞌp ja tɨtda: \p ―¿Tuꞌ pim gaagim jiñ jaaduñ? \p Baꞌ guiꞌp kaiꞌch am: \p ―Chaam tuꞌ. Yaꞌ chich pɨx bham tɨkkam nap paiꞌ kioñ jaduuñ. \p \v 39 Baꞌ gu Jesuus jup ja tɨtda: \p ―Dho mummuni. Pu kani gor maik na pim baꞌ tɨ tɨgiaꞌ. \p Baꞌ guiꞌp ma oi mɨt mu kiaꞌmiꞌñ gu Jesuus. Miꞌm baꞌ xi dharaat alhio, na guꞌ pu puiꞌ ba jurnim, dumaalh pɨx ba duu na mɨt mu ai. \p \v 40 Guiꞌ jɨꞌ gook jaꞌtkam nam kaichgɨt gu Juan na mɨt oi gu Jesuus, Anrees tɨɨꞌ maaꞌn nar jaꞌnniꞌñ gu Simoon Peegro. \v 41 Baꞌ xim jotmaꞌn gu Anrees nat gaagam gu jaꞌnniꞌñ Simoon. Baꞌ nammɨ gama jaꞌk tɨɨgɨk ba aagiꞌñ, jup tɨtda: \p ―Ampɨx maat jachich dho gi ji baꞌ guch Xoiꞌkam guiꞌ na saak Dios bha jootsaꞌ. Kani maik jach tɨɨꞌmpuꞌ. \p \v 42 Baꞌ muiꞌ ba baiꞌñchuꞌ gu Anrees gu jaꞌnniꞌñ Simoon mu na paiꞌ kio gu Jesuus na baꞌ tɨgiaꞌ. Baꞌ nam jax kiaꞌpɨx mu ji aajim, jup tɨtda gu Jesuus gu Simoon: \p ―¡Aa guꞌ aapiꞌ jip tuiꞌdhiꞌ jia Simoon nap jir maraaꞌn gu Juan! Xib dɨr jaꞌp moo Peegro jup ba tɨɨꞌkaꞌ. ―Peegro jaꞌp kaiꞌñkam jup jum kaiꞌch: Jodai. \s1 Gu Jesuus na ba guguuxdhaꞌ gu Piliip gio gu Natanail nam ba kaichgɨdaꞌ \p \v 43 Baꞌ buimgidhak ma jii gu Jesuus maaꞌn kap na paiꞌ Galilea bhaan bipioꞌ. Bhammɨ pɨx ji chɨɨ gu Piliip na oirɨ. Baꞌp tɨtda: \p ―Bañ kaichgɨdaꞌ ap jiñ jaduuñ. \p \v 44 Gu Piliip jir Betsaida kam nar paiꞌ kam gu Anrees gio gu Peegro. \v 45 Gu Piliip jup ma gaagam gu Natanail, jummɨ gama jaꞌk nat ba tɨɨ jup tɨtda: \p ―Ampɨx maat jachich dho gi ji baꞌ xib guiꞌ na saak bha jimdaꞌ jix dhaam dɨr nat jax tu uaꞌnak gu Moisees gio gu jaiꞌ nam bɨjɨk ya jaꞌp bhaankamuꞌn tu aꞌgimɨk guch Gɨꞌkoraꞌ nam dhiꞌ aagɨt jup kaiꞌch. Gu Jesuus bak jir diꞌ, maraaꞌn gu Josee Nasareet kam. \p \v 46 Baꞌ bhaiꞌ ji ñio gu Natanail, jup kaiꞌch: \p ―¿Siamri aa chi moo bhaiꞌ dhɨr jup ba ji buusniaꞌ ja bui gu Nasareet kam jaꞌtkam gu tuꞌ nar jix kɨɨꞌp jum duukam? \p Baꞌp tɨtda gu Piliip: \p ―Dho na baꞌ. Kani gɨt maik jach tɨɨꞌmpuꞌ nap baꞌñ jɨɨgiꞌñdhaꞌ. \p \v 47 Baꞌ nam kiaꞌpɨx mummu ji aajim, jup ja tɨtda gu Jesuus guiꞌ na miꞌ ja bɨɨm jup tuꞌiiꞌ kaixdhat gu Natanail: \p ―Dhiꞌjani nat yaꞌni ba ai na tuꞌ sɨlhkam jir Israel kam, na jax chuꞌm jix kɨɨgalhiꞌñ guñ Gɨꞌkoraꞌ, na cham paiꞌ dhuuk iatdaꞌ tu aꞌga. \p \v 48 Baꞌ gu Natanail jup kaiꞌch: \p ―¿Jax jap baꞌ duukat moop jix maat jiñ jaduuñ nañ jax jir tuꞌm kam, nach guꞌ chakuich mamaat? \p Baꞌ gu Jesuus jup tɨtda: \p ―Dho nañ guꞌ aañ pu bɨɨpɨꞌ dɨr jum nɨiꞌñ jia nap jax mu daa iigɨx bɨtaꞌ nat baꞌ dhi Piliip mu ɇɇk bhaiꞌp bam baidhak. \p \v 49 Baꞌp kaiꞌch ɨp gio gu Natanail: \p ―Xib jañ dho gi bax maat ji nap aap jir diꞌ gu Maraaꞌn gu Dios jiñ jaduuñ. Tɨɨꞌ nap guꞌ jax bɨxchuꞌx chu matdaꞌ. Aap bak baꞌ yaꞌ bar gɇꞌkam kaꞌ ja bui gu Israel kam jaꞌtkam. \p \v 50 Baꞌ gu Jesuus jup tɨtda: \p ―Ku guꞌ cham tuꞌr daipuꞌ ji gu xib nañ jax jum tɨtda. Bɨxchuꞌ ka tɨgiaꞌ ap ji matgam jix bhaiꞌm duukam noꞌp moo cham oodat xiñ kaichuꞌ. Tɨɨꞌ nap guꞌ bɨɨx jum jur kɨꞌn ba tɨ jɨɨgiꞌñ jiñ bui na ñich puiꞌ xim tɨɨꞌn nañ pu bɨɨpɨꞌ dɨr jum nɨiꞌñ nap mu daa iigɨx bɨtaꞌ. \p \v 51 Baꞌ miꞌ dhɨr jup ja tɨtda gu Jesuus bɨɨx nam jɨꞌk miꞌp tuꞌiiꞌ: \p ―Tuꞌ sɨlhkam jañ yaꞌ pu jam tɨɨdaꞌ, na kam aajim na pim paiꞌ dhuuk ja tɨgiaꞌ gu noonbiꞌñ guñ Gɨꞌkoraꞌ nam bhɨjɨmmɨni dhɨr bhaiꞌ ji chɨɨtmiꞌndaꞌ, sɨlh jiimdaꞌ am paiꞌ nañ jup tuiꞌkaꞌ aañ nat bhañ joot, na guꞌ cham xiim ka kupioꞌkaꞌ dhix dhaam. \c 2 \s1 Na bar koiꞌcham kaꞌ mu Kanaa na paiꞌm tɨɨmoꞌ maaꞌn gu maaꞌnkam \p \v 1 Baꞌ miꞌ dhɨr baik jurniꞌñ kɨꞌn dhiꞌ puiꞌ, mam tɨɨmo maaꞌn gu maaꞌnkam bɨɨmaꞌn gu tɨyaa mu Kanaa, na paiꞌ Galilea bhaan bipioꞌ guiꞌ gu dɨbɨɨr. Baꞌ bɨɨx mup oirɨ gu dɨꞌɨɨꞌn gu Jesuus \v 2 gio dɨɨlh gu Jesuus ja bɨɨm guiꞌ nam kaichuꞌ, na mɨt guꞌ ja bai nam sap jaiꞌ muiꞌ xi jiimdaꞌ nam jaiꞌ tu jugiaꞌ. \v 3 Baꞌ jaꞌxpɨx nam ka tu kuaꞌ, mi jaꞌp jix buam bam aaꞌ am jaiꞌ dhɨt gu jaꞌtkam nat ba juum gu biiñ. Baꞌ gu dɨꞌɨɨꞌn gu Jesuus jup tɨtda palhɨɨp jaꞌp xi baabuk: \p ―Cham ka biaꞌ am gu biiñ dhich jaaduñ. \p \v 4 Baꞌ gu Jesuus jup tɨtda gu dɨꞌɨɨꞌn: \p ―Dho jax jach gi pup duuñ jiñ ñaan, nat guꞌ chakuim ai na paiꞌ dhuuk daaxix nam machiaꞌ dhi jaaduñ nañ jir tuꞌp tuꞌm daꞌ. \p \v 5 Baꞌ gu dɨꞌɨɨꞌn gu Jesuus daipuꞌ xi chɨɨdak mu jaꞌk jup ba ja aaꞌñdhim gu koiꞌ bhiadam, jup ja tɨtda: \p ―Moo pim alh miꞌ puiꞌ xi chu duñiidhaꞌ na jɨꞌk jax jam tɨɨdaidhaꞌ guꞌñiñ chioꞌñ. \p \v 6 Baꞌ mi jaꞌp jup ja biaꞌkaꞌ am gu oiꞌñkam xijum maaꞌn gu gɇꞌgɇr jajaꞌ nar jix mamoik joodai sobkoñxim, na chi gook kaꞌ baꞌ baik bapaiꞌñdhakar bhɨɨ gu suudaiꞌ bɨɨx jɨꞌmaꞌn, guiꞌ nam bhaan tuaꞌkaꞌ gu suudaiꞌ nam kɨꞌn jum ikoimiꞌñdhaꞌ gammɨjɨ nam paiꞌ dhuuk ba ji chu jugiaꞌ, nam guꞌ puiꞌ jaꞌk tu jimdaꞌ gu Israel kam jaꞌtkam. \v 7 Baꞌp ja tɨtda gu Jesuus gu koiꞌ bhiadam: \p ―Ea gor miꞌ xi chuaꞌ gu suudaiꞌ dhi gɇꞌgɇr jajaꞌ taꞌm na muni daraa, susdagɨm moo. \p Baꞌ guiꞌ miꞌp xi ja susduiꞌ mɨt jupaaban. \v 8 Baꞌp ja tɨtda ɨp gio: \p ―Xib japim baꞌ alhiꞌch baxbhai muiꞌ xi choiꞌdhikaꞌ guiꞌ na yaꞌ umuaꞌñdhix na tu ja makiaꞌ dhi jaꞌtkam. \p Baꞌ guiꞌ alhiꞌch baxbhak muiꞌp xi bhɨidhak jamɨt. \v 9 Baꞌ na bhaiꞌ xi dhɨꞌnka, jir jix kɨɨꞌ biiñ jix oꞌjoꞌ. Ku guꞌ pu cham maat ji noꞌp jir suudaiꞌ kat nat biiñ jup jum duu, dai gu bhiadam nam miꞌ palhbuiꞌñ nam baꞌx maat nar suudaiꞌ kat pɨx, na mɨt guꞌ dhiꞌ tu tua gu suudaiꞌ, pɨx ji nam guꞌ am cham jax kaiꞌch. Baꞌ nat xi dhɨɨkak nar biiñ, jaꞌp xi baabuk \v 10 jup tɨtda guiꞌ na miꞌm tɨtmu: \p ―¿Kux cham aar am kat nach dhiꞌñix kɨɨꞌ biiñ bɨɨpɨꞌ ja toiꞌdhaꞌ gɨt dhi jaꞌtkam? Gi na guꞌ puiꞌ jaꞌk jum bua. Noꞌm jix ioꞌm bax bɨɨnaꞌ nach baꞌ gu kuugaꞌn muiꞌp ba ja toiꞌdhaꞌ gɨt. Jaiñ nap guꞌ tɨi pu biaꞌ bak, xib na pich baꞌ bhaiꞌ ba ji bax. \p \v 11 Baꞌ dhiꞌ nat puꞌñix bhaiꞌm duukam jup tu duu gu Jesuus, bhaan bhaiꞌ ji matgir na jaꞌxbuiꞌp jir gɇꞌkam na guch Gɨꞌkoraꞌ. Baꞌ pu bɨɨx ja jujur kɨꞌn tɨ jɨɨꞌñ jamɨt guiꞌ nam kaichuꞌ na mɨt tɨɨ nat jax tu duu. \p \v 12 Baꞌ miꞌ dhɨr ba jii gu Jesuus mu jaꞌk Kapernaum ja bɨɨm guiꞌ nam kaichuꞌ gam gu jajaaꞌnniꞌñ gio baꞌ gu dɨꞌɨɨꞌn, miꞌ mɨt xi juruuñdhak jɨꞌk tanoolh. \s1 Gu Jesuus na ba ja sooꞌmchuldhaꞌ gu jaꞌtkam nam cham miꞌ tu gaꞌradaꞌ ɨrban dɨr gu gɇꞌ chiop \r (Mt. 21:12‑13; Mr. 11:15‑18; Lk. 19:45‑46) \p \v 13 Baꞌ na guꞌ bam aajim nam paiꞌ dhuuk tu piastatdaꞌ gu Israel kam jaꞌtkam bhaan paaskua taꞌm nam bhaan tɨꞌñchokaꞌ janoꞌ nat paiꞌ dhuuk ja palhbui gu Dios na mɨt bha bubua mu dɨr Ejipto, muiꞌ ma jii gu Jesuus bhammɨ Jerusaleen na bhammɨ jaꞌk buusaidhaꞌ gu bhaan Paaskua taꞌm. \v 14 Baꞌ nat bhammɨ ɇɇk muiꞌ ji baa bhɨjɨ gɇꞌ chiop, mɨjɨ jaꞌp pɨx jiiñak bɨɨt am gu bhuiꞌmyax gaꞌradam, gio gu kakasnir gaꞌradam, gio baꞌ gu giokdaꞌ gaꞌradam. Gio guiꞌ nam tuumiñ pataasdaꞌ mi jaꞌp pɨx jax jup daraa am. \v 15 Baꞌ gu Jesuus nat jax tɨrbi maaꞌn guiꞌ na kɨꞌn tɨm gɨb na jaꞌp tuꞌm na chipliiñ, kɨꞌn pɨx chaꞌtak ja jimchuꞌn gu bhuiꞌmyax gaꞌradam gio guiꞌ nam kakasnir tu gaꞌra. Gio gu tuumiñ pataasdam pu ja iaꞌlhxichulh guiꞌ nam bhaan ka tuaꞌkat gu ja tuumñiꞌ. Bɨɨx ja bubuax mɨjɨ jaꞌk dɨɨrap. \v 16 Gio gu giokdaꞌ gaꞌradam jup ja tɨtda: \p ―¡Mu pim ja bubuaxdhaꞌ dɨɨrap dhi giokdaꞌ! ¿Jax gi ku pim baꞌ yɨjɨ pu tu duuk na cham tuꞌ pu kaiꞌñkam yaꞌ tu baꞌaak guñ Gɨꞌkoraꞌ na bɨxchuꞌ yɨjɨ tum gaꞌradaꞌ? \p \v 17 Baꞌ guiꞌ nam kaichuꞌ gu Jesuus ba tɨꞌñcho mɨt na bak pɨn puꞌñi tu uaꞌñix gu ñioꞌkiꞌñ gu Dios miꞌ nat paiꞌ tum uaꞌnak nap jum kaiꞌch: “Aañ tɨix aagat na dai nam yaꞌ dɨr jum daandaꞌ gɨt pɨx nap paiꞌ tu chiopiꞌñ Gɨꞌkoraꞌ, cham tuꞌ na bɨɨx aixim yaꞌ tum buadaꞌ.” \p \v 18 Baꞌ gu gɇꞌgɇrkam Israel kam bɨɨx maap jim daagɨt jup tɨtda am gu Jesuus: \p ―Eap jix bhaiꞌm duukam xip tu duuñ jich ñɨiꞌñchudat nach baꞌ moom jɨɨgiꞌñdhaꞌ nap sɨlhkam gɇꞌkam kat yaꞌ pu tu bua. \p \v 19 Baꞌ gu Jesuus jup ja tɨtda: \p ―Dho kani gor iaraiñ dhi chiop nañ aañ baik tanoolh kɨꞌn giop kɨɨsaꞌ. \p \v 20 Baꞌ guiꞌp kaiꞌch am: \p ―¡Jɨɨ chi guꞌ moo baik tanoolh kɨꞌn jup ba kɨi pich dho gi ji! Muiꞌ jaꞌtkam jam saak yaꞌ tu juanaimɨk na mɨt paiꞌ dhuuk kɨi dhi chiop ku mɨt gook ooꞌm daman xijum maaꞌn oidhaꞌ kɨꞌn ka tɨɨmo. Guꞌ aap dɨɨlh gi baꞌ, ¿paa duuk japich jup ba tɨɨmo? \p \v 21 Guꞌ na mɨt guꞌ pu cham maatɨt kai kum baꞌp tɨtda. Jaꞌp jum aaꞌ am na sɨlhkam dhiꞌ aaꞌ gu chiop miꞌ nam paiꞌ dhɨr tu daan. Guꞌ gu chiop na aaꞌ gu Jesuus, gu tukgaꞌn ji na aagat jup kaiꞌch. \v 22 Sia guiꞌ nam kaichuꞌ pu cham maatɨt kai mɨt gu miꞌ jotmodaꞌ. Mɨkkat ji nat paiꞌ dhuuk muukɨk gio duadɨk jup ba bam na mɨt ba tɨꞌñcho na pɨn puꞌñi ja tɨtda nam duñiaꞌ. Miꞌ dhɨr baꞌ ba tɨ jɨɨꞌñ jamɨt na jɨꞌk jax ja tɨtda, na mɨt guꞌ ba maat nar puiꞌ nat jax tum uaꞌnak bɨjɨk gu ñioꞌkiꞌñ gu Dios. \s1 Gu Jesuus nax bhaiꞌx mat kaꞌ nam jax jum aaꞌndaꞌ gu jaꞌtkam ja jujur am bhaan \p \v 23 Baꞌ janoꞌ na bhammɨ oirɨ Jerusaleen gu Jesuus bhaan Paaskua taꞌm na bhaiꞌr piasta, muiꞌ jaꞌtkam tɨi xi chɨ jɨɨꞌñ jamɨt buiñor gu bhaiꞌ jotmodaꞌ nam nɨiꞌñ nat jix bhaiꞌ tu duu na tuꞌr jix bhaiꞌm duukam. \v 24 Guꞌ ji na guꞌ cham ja jɨɨgiꞌñ gu Jesuus, na guꞌx bhaiꞌx maat nam pɨx jap jum bua. \v 25 Na guꞌ giilhim jix bhaiꞌx mat kaꞌ nam jax jum aaꞌndaꞌ gu jaꞌtkam ja jujur am bhaan, cham jaroiꞌm aaꞌ na miꞌ dhɨr jup aagiꞌñdhaꞌ nam jax jir tuꞌm kaꞌ. \c 3 \s1 Gu Jesuus na ba tu aꞌgidhaꞌ gu Nikodeemo \p \v 1 Maaꞌn gu maaꞌnkam Nikodeemo tɨɨgim bhaiꞌ kiokaꞌ Jerusaleen, na maadɨt jir diꞌ kaꞌ gu ja gɇꞌgɇrkam tuk gu Israel kam jaꞌtkam nam pariseos jum tɨɨtɨꞌndaꞌ. \v 2 Baꞌ maaꞌnnim muiꞌ mam dɨkoo gu Nikodeemo nat muiꞌ ma jii tukaaꞌñ chaꞌm mu na paiꞌ tɨbiap gu Jesuus. Mummu ba ji buus, baꞌp tɨtda: \p ―Bax maat ich jiñ jaduuñ nat aap Dios bham joot nap yaꞌ tuch aꞌgidhaꞌ nach jax jaꞌk miꞌ puiꞌ jiimdaꞌ na jax jix aaꞌ, nach guꞌ cham paiꞌ jaroiꞌ puiꞌ nɨidhat nax bhaiꞌ tu bua na tuꞌr jix bhaiꞌm duukam noꞌ cham bhaan tɨ nɨidhim gu Dios jaꞌp na jax aap nap bɨxchuꞌx aichuꞌn nap pu tu duñiaꞌ. \p \v 3 Baꞌ gu Jesuus jup tɨtda: \p ―Tuꞌ sɨlhkam jañ yaꞌ pum tɨɨdaꞌ, na gu jaroiꞌ noꞌ cham xim gaꞌnga na jax jaꞌk duuji giop maaxilhiaꞌ, cham tuꞌ bhaan tɨ nɨidhidhaꞌ gu Dios. \p \v 4 Baꞌp kaiꞌch gu Nikodeemo: \p ―¿Jax gi dhuip kax bhaaiꞌ nañ giop maaxilhiaꞌ noꞌñ puiꞌ bar gɇꞌ maaꞌnkam? Na guꞌ cham ka bhaaiꞌ nañ jax dhui ɨlhiꞌch jup jiñ dhui mɨjɨ baakɨi ɨrban guñ ñaan giop maaxilhiaꞌ. \p \v 5 Baꞌp tɨtda gu Jesuus: \p ―Tuꞌ sɨlhkam jañ yaꞌ pum tɨɨdaꞌ, na gu jaroiꞌ noꞌx aaꞌ na gammɨjɨ bhaan tɨ nɨidhidhaꞌ gu Dios, bɨɨpɨꞌm aaꞌ na xim gaꞌngadaꞌ na jax jaꞌk duuji tajaañdhix kaꞌ gux Dhuuduꞌ kam jix Uañ Iiꞌmdaꞌ, na baꞌ miꞌ dhɨr jaꞌp ji buusniaꞌ na ba bakuañix kaꞌ suudaiꞌ kɨꞌn. \v 6 Guꞌ dhi tuukuꞌ na yaꞌ maaxilhiaꞌ, yaꞌ pur tuukuꞌ kaꞌ ji. Guꞌ aañ gux Dhuuduꞌ kam jix Uañ Iiꞌmdaꞌ ji nañ aagɨt jup kaiꞌch, noꞌt bhaan bam tajaa gu jaroiꞌ noꞌ ba tɨ jɨɨgiꞌñ aañ jiñ bui na jaꞌp ji buusniaꞌ na giop ba maaxilhiaꞌ. \v 7 ¿Giilhim jix xijaim kaiꞌch iñ aa panaas kup baꞌ miꞌ puiꞌ pup tuꞌiiꞌ? Matgam bɨɨx ja aꞌm jum aaꞌ ji gu jaꞌtkam nam giop maaxilhiaꞌ noꞌm moo puiꞌp ɨlhiiꞌñdhaꞌ gɨt nam miꞌ puiꞌ ba jimiaꞌ na jax jix aaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ. \v 8 Dhiꞌ jaꞌp ji buusan jia na jax gu jɨbɨɨlh nap pu cham mat kaꞌ na paiꞌ dhɨr bha jɨbɨɨrdaꞌ sia ku yaꞌni jaꞌp pɨx kuu, ni nap jix mat kaꞌ na pa jaꞌk jax jum duñiidhaꞌ. Puꞌñip ji buusan gu jaroiꞌ noꞌ ba tajaañdhix gux Dhuuduꞌ kam jix Uañ Iiꞌmdaꞌ, panaas ku giop ba maaxilhiaꞌ. \p \v 9 Baꞌ gio bhaiꞌp ji ñio gu Nikodeemo, jup kaiꞌch: \p ―Chaam ji nañ maatɨt jum kɇɇ ni jɨꞌx na jax jir jum duukam nap jax kaiꞌch jiñ jaduuñ. \p \v 10 Baꞌ gu Jesuus jup tɨtda: \p ―¿Gi jax jum duu pich jiñ jaduuñ? Nap saak aap maadɨt jir diꞌ gu ja gɇꞌgɇrkam tuk gu jaꞌtkam yaꞌ dhi Israel, na baꞌ puiꞌ ni jɨꞌx kup jix maatɨt jiñ kɇɇ nañ jax kaiꞌñkam jup jum tɨtda. \v 11 Tuꞌ sɨlhkam jañ yaꞌ pum tɨɨdaꞌ, na aañ bɨɨx nañ jɨꞌk jax tu aꞌga, nɨidhix kam jup kaiꞌch iñ, cham tuꞌ nañ jax aajim pɨx nañ puiꞌ tu aꞌgim. Muiꞌ dhɨt jam dhox chu maat nañ aañ cham tuꞌ iatdaꞌ tu aꞌga, guꞌ ji na guꞌ aapiꞌm na pim jɨꞌk jir gɇꞌgɇrkam jaꞌp xi dhuukat, ni jɨꞌx ku pim cham jiñ jɨɨgiꞌñ. \v 12 Tɨɨꞌ na pim guꞌp kaiꞌchdhaꞌ na pim cham maatɨt jiñ kɇɇ nañ paiꞌ dhuuk tɨi tu jam aꞌgiꞌñdhaꞌ bhaan ji uaꞌrgidhat gu tuꞌ nar yaꞌ kam dhi oiꞌñgaꞌn. ¿Jax japim baꞌ duujix maatɨt jup kaayaꞌ gɨt noꞌñ dai gu tuꞌ nar jix dhaam kam bhaan ji uaꞌrgidhai bhaiꞌ ji chu jam aꞌgidhaꞌ gɨt? \p \v 13 ’Na guꞌ aañ jix dhaam dɨr jimdat jup kaiꞌch na paiꞌ cham jaroiꞌ tɨ nɨiꞌñ, dai aañ nañ jir bhammɨ kam nat baꞌ bhañ joot guñ Gɨꞌkoraꞌ. \v 14 Jiñ xissapaꞌ am baꞌ kuruus taꞌm jaꞌp na jax gu koꞌ gup duñiixim nat uux chaꞌm sissapak bɨjɨk gu Moisees mummu na paiꞌ oilhimɨk gampɨx ja bɨɨm gu Israel kam jaꞌtkam. \v 15 Na baꞌ guiꞌ nam jɨꞌk tɨ jɨɨgiꞌñdhaꞌ aañ jiñ bui gammɨjɨ ja aꞌm ba tɨ nɨidhidhaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ, nam baꞌ cham kam tulhiiñaꞌ, dai nam ba jimiaꞌ jix dhaam jaꞌk. \s1 Gu Dios nat jix ja joiꞌgɨlh gu jaꞌtkam \p \v 16 Na guꞌ giilhim tɨix ja joiꞌgɨꞌn gu Dios bɨɨx na jɨꞌk gu jaꞌtkam, puiꞌ kut baꞌ bha joot gu dai maaꞌn maraaꞌn yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn, na sap baꞌ bɨɨx guiꞌ nam jɨꞌk tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ buiñor, cham tuꞌ kam tulhiiñaꞌ am, dai nam ba jimiaꞌ jix dhaam jaꞌk. \v 17 Cham tuꞌ nat jax kaiꞌñkam bha joot gu Dios gu maraaꞌn na yaꞌ ɇɇji ja tulhiiñchudaꞌ gu jaꞌtkam, guꞌ jaꞌpji na yaꞌ tu ja uañdhaꞌ ji gu ja uaꞌtulhdharaꞌ nam baꞌ puꞌñi duuji cham kam tulhiiñaꞌ. \p \v 18 Na baꞌ gu jaroiꞌ noꞌt ba tɨ jɨɨꞌn puꞌñi buiñor gu Maraaꞌn, cham tuꞌ ka tulhiiñchudaꞌ guch Gɨꞌkoraꞌ. Guꞌ ji noꞌt guꞌ jax dhuuk cham tɨ jɨɨꞌñ buiñor, dho gi guꞌ pɨx am tɨꞌñchokaꞌ ji na tulhiiñchudaꞌ. \v 19 Na guꞌ giilhim jix ioꞌm jum tulhiiñaꞌ gu jaroiꞌ noꞌ cham tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor guiꞌ na joidham gɇꞌ tanoor na yaꞌ tɨi oirɨ. Baꞌ xib guiꞌ nam pu cham tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor, giilhim jamɨt dho gɇꞌ bam uaꞌtulh, na guꞌ dai nam jix joiꞌñ nam bɨɨx aixim tu bua na tuꞌr jix buam jum duukam. \v 20 Baꞌ cham kɨɨgalhiꞌñ am guiꞌ na joidham gɇꞌ tanoor puiꞌ xi chu buaꞌt. Pu cham paiꞌ miꞌ paiꞌ guꞌnguk am baꞌ taaꞌban nam jix xiꞌɨrdat, na guꞌ pu ja tɨɨdaꞌ na cham jir am gu puiꞌ nam jɨꞌk jax tu bua. \v 21 Dai guiꞌ nam jɨꞌk tuꞌ kaꞌm nɨiꞌñ nam baꞌ buiñor xip tuiꞌdhiꞌ guiꞌ na joidham gɇꞌ tanoor. Dhiꞌ baꞌ bhaan jix maatɨꞌ nam miꞌ puiꞌ jiimchuꞌ na jax jix aaꞌ gu Dios. \s1 Gu Juan na giop ba ja mattudaꞌ gu jaꞌtkam na jax jir tuꞌm kam guch Xoiꞌkam \p \v 22 Baꞌ miꞌ dhɨr na puiꞌ jɨꞌ xi chu aꞌgidhimɨk gu Nikodeemo, ba jii gu Jesuus ja bɨɨm gu noonbiꞌñ mummu jaꞌk maaꞌn kap na paiꞌx jaiꞌch gu suudaiꞌ na Judea bhaan bipioꞌ guiꞌ gu dɨbɨɨr. Miꞌ mɨt baꞌ juruuñ jɨꞌk tanoolh nam ja bopkondaꞌ gu jaꞌtkam guiꞌ nam jɨꞌk tɨ jɨɨꞌñdhidhaꞌ na jɨꞌk jax tu ja aꞌgiꞌñdhaꞌ. \v 23 Gu Juan mummu jaꞌk Enoon jup ja bopkondaꞌ miaꞌn na paiꞌ Salim tɨ tɨɨꞌ, na guꞌ jaꞌp moo joidham sabaar jup mɨrdaꞌ mummu gu suudaiꞌ. Dɨɨlh pɨx ji aajidhaꞌ am ji guꞌ gu jaꞌtkam nam xim bopkonak kaꞌ, nam guꞌ tɨ jɨɨgiꞌñdhaꞌ na jɨꞌk jax tu ja aꞌgiꞌñdhaꞌ. \v 24 Janoꞌ chakui kuu mɨt gu Juan. \p \v 25 Baꞌ jɨꞌkchi guiꞌ nam cham kaichuꞌ gu Juan ma ja ñiokbuix jamɨt guiꞌ nam kaichuꞌ gu Juan nam puiꞌ ji kaiꞌchɨt na puiꞌ jaꞌk tu daaxix nam muiꞌkim jum ikoimiꞌñ nam paiꞌ dhuuk ba ji chu jugiaꞌ. Cham jum aaꞌ nam moop jum bopkonaꞌ, nam guꞌ sap maakam tu jim. \v 26 Miꞌ puiꞌ xi kaiꞌchimɨk mummu jaꞌk maakam jup ba tu aꞌgidhim am gu Juan guiꞌ nam kaichuꞌ, jup tɨtda am: \p ―Guiꞌ nap aaꞌ janoꞌ na bhammɨ dɨr oirɨ baasɨꞌn dɨr gu Jordaan Ak, guiꞌ bo na pich saak bha ja mattudam gu jaꞌtkam nar tuꞌp tuꞌm daꞌ, xib puiꞌp ba ja bopkon gu jaꞌtkam. Puiꞌ muiꞌp ba kaichuꞌ am. \p \v 27 Baꞌp ja tɨtda gu Juan: \p ―Dho guꞌ bhaan tɨ nɨidhim ji guch Gɨꞌkoraꞌ ku baꞌp tu bua, cham tuꞌ na moo jaꞌp pɨx na mu paiꞌ puiꞌp ba tu bua dɨɨlh pɨx na jax ɨlhiiꞌñ. \v 28 ¿Kux cham tɨꞌñcho pim aa nañ jup kaiꞌch janoꞌ: Aañ cham tuꞌr diꞌ guch Xoiꞌkam? Matgam aañ bhaiꞌ pɨx jiñ joot ji guch Gɨꞌkoraꞌ nañ bɨɨpɨꞌ kat ya jaꞌp ba ja mattudaꞌ gu jaꞌtkam na cham xiim bha jim. Dhiꞌ dhor diꞌ na pim mu paiꞌ aaꞌ. \v 29 Baꞌ aañ xib giilhim jix bhaiꞌñ chaat nat yaꞌ ba ai. Jaꞌpniñ jix bhaiꞌñ chaat na jax gu jaroiꞌ na umuaꞌñdhix kaꞌ na bhaankamuꞌn tu ja maakdaꞌ gu jaꞌtkam na paiꞌ dhuuk bar bhaan kaꞌ na bam tɨɨmoꞌ gu biapmaꞌ bɨɨmaꞌn gu tɨyaa. \v 30 Guꞌ baꞌ gu xib aañ pur cham tuꞌ dho kiaꞌ, nat guꞌ bam kuugalh na jax tu daaxix kat nañ jax tu ja aꞌgidhimɨk gu jaꞌtkam. Dai ji nam muiꞌ xim dɨkooꞌñdhaꞌ nam muiꞌ xi kaayaꞌ guiꞌ nar gɇꞌkam nat yaꞌ ba ai. Cham jax bua sia ñich aañ yaꞌ pɨx jaꞌp ji bii, nañ guꞌ aañ cham tuꞌr jupaabkamuꞌn. \s1 Guiꞌ nat jix dhaam dɨr bha jii \p \v 31 Guiꞌ nat jix dhaam dɨr bha jii na giilhim jir gɇꞌkam, bɨɨx jix chu maat na jax tu tuꞌiiꞌ bhammɨ. Cham tuꞌ puiꞌ na jax gu jaꞌtkam nam dai gu tuꞌ ya jaꞌp kam dhi oiꞌñgaꞌn bhaan jim iatat gɇꞌgɇrkam jum ɨlhiiꞌñdhaꞌ, guꞌ guiꞌ ji nat jix dhaam dɨr bha jii na baꞌ puiꞌm tɨɨtɨꞌ nar gɇꞌkam. \v 32 Na guꞌ bɨɨx jix chu maat na jɨꞌk tuꞌ bhammɨx chu jaiꞌch jix dhaam nach aach tuꞌ cham maat. Guꞌ ji nam guꞌ muiꞌ jaꞌtkam cham tɨ jɨɨgiꞌñ, nam guꞌ jaꞌp jum aaꞌ na pɨx jap kaiꞌch, \v 33 nam guꞌ cham tɨ jɨɨgiꞌñ na jax kaiꞌch gu Dios bhaan gu uꞌuan taꞌm na tu uaꞌñix. Noꞌm guꞌ moo tɨ jɨɨgiꞌñdhaꞌ gɨt na jax jum kaiꞌch, matgam ba tɨ jɨɨꞌñdhaꞌm gɨt ji buiñor guiꞌ nat jix dhaam dɨr bha jii. \v 34 Nat guꞌ pu kaiꞌñkam bha joot gu Dios maakak gux Dhuuduꞌ kam jix Uañ Iiꞌmdaꞌ gɇꞌ cham daaxix kam, na baꞌ yaꞌ bhaankamuꞌn tu aꞌgaꞌ. \v 35 Baꞌ na guꞌx dhaꞌdat jix kɨɨgalhiꞌñ guch Gɨꞌkoraꞌ gu Maraaꞌn, bɨɨx chu maa na tuꞌ ɨlhiiꞌñ. Dai guiꞌ bhaan jup tu tuꞌiiꞌ gu xib bɨɨx nach jɨꞌk tuꞌ cham ɨlhiiꞌñ aach. \v 36 Baꞌ gu jaroiꞌ na tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ buiñor gu Maraaꞌn gu Dios, pu baidhikaꞌ jix dhaam jaꞌk na paiꞌp tuꞌiiꞌ. Dai gu jaroiꞌ noꞌ cham tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor dho gi guꞌ cham tuꞌ baidhikaꞌ ji, dai na pɨx am tɨꞌñchokaꞌ na tulhiiñchudaꞌ. \c 4 \s1 Gu Jesuus na ba taandaꞌ gu suudaiꞌ gu ubii Samaaria kam \p \v 1 Baꞌ ba maat gu Jesuus nam puiꞌ ba tɇ kɇɇ guiꞌ nam pariseos jum tɨɨtɨꞌndaꞌ na amuub oirɨ, sap jup kaiꞌchdhaꞌ am gu jaꞌtkam: “Puiꞌp ba ja bopkon gu Jesuus gu jaꞌtkam, dai guiꞌ pɨx jam baꞌ mu jaꞌk ba kaichuꞌ bɨɨx, gu Juan miꞌ pɨx jaꞌp ji biꞌiim.” \v 2 Ku guꞌ puiꞌ pɨx ɨlhiiꞌñ am ji na gu Jesuus ja bopkon gu jaꞌtkam, sia ku guꞌ tɨi gu noonbiꞌñ pɨx na ja chian. \v 3 Baꞌ puiꞌ ma jii gu Jesuus miꞌ dhɨr Judea, sɨlh mummu jaꞌk bhɨi Galilea. \p \v 4 Miꞌ baꞌ moo buusnichuꞌ na paiꞌ Samaaria tɨ tɨɨꞌ. \v 5 Baꞌ mummu ba ai na paiꞌr kikcham, Sikaar tɨ tɨɨgim, na Samaaria dɨbɨɨr bhaan bipioꞌ, miaꞌn nat paiꞌ iimchudak gu dɨbɨɨr gu Jakob gu maraaꞌn Josee, \v 6 nat paiꞌ kolhbixdhak gu suudaiꞌ. Baꞌ gu Jesuus jimdat mi jaꞌp jim jɨɨp na paiꞌ kolhbixdhix gu suudaiꞌ na bax magoontuꞌ nat guꞌ mɨk ba jii, nat guꞌ puiꞌx dhaam ba ji dhuu nat baꞌ miꞌ ka bhɨi. \v 7 Baꞌ miꞌ puiꞌ na kam jɨɨpiꞌñ gu Jesuus, miꞌ ba ji buus maaꞌn gu ubii nat muiꞌ ba baiꞌgam nar miꞌ kam Samaaria. Baꞌ gu Jesuus jup tɨtda: \p ―Noꞌ pich miꞌ dhɨr iam alhiꞌch bhañ baxbhi gu suudaiꞌñ jaduuñ na pich kapbhaiꞌ yaꞌ ba ai. Mooñ pɨk jaꞌp ba tonmoim ji kux baꞌ puiꞌ aa. \p \v 8 Guꞌ na guꞌ dɨɨlh miꞌp ka daa gu Jesuus na mɨt ka tu taanim gu koiꞌ guiꞌ nam kaichuꞌ mu gɇꞌ kiicham. \v 9 Baꞌ nam guꞌ iam pɨx cham jum kɨkɨɨgalhiꞌñdhaꞌ gu Israel kam jaꞌtkam gio gu Samaaria kam, puiꞌ ku baꞌp kaiꞌch pɨx gu ubii na tɨi taan gu suudaiꞌ gu Jesuus: \p ―¿Jax jap baꞌm aagɨt bhaiꞌp bañ chaan gu suudaiꞌ nañ jum baxbhidhaꞌ? Nap guꞌ aap jir Israel kam, cham tuꞌr yaꞌ kam ap Samaaria. Nap guꞌx maat nam cham jum kɨkɨɨgalhiꞌñ bo gu Israel kam gio gu yaꞌ oiꞌñkam. \p \v 10 Baꞌ gu Jesuus jup tɨtda: \p ―Aap guꞌ moo cham jax ji kaiꞌchɨt alhiꞌch xiñ baxbhidhaꞌ jiñ jaduuñ, nap guꞌ cham maat nañ jir tuꞌp tuꞌm daꞌ aañ nañ yaꞌm taan gu suudaiꞌ, ni kup jix maat na tuꞌm makiaꞌ gu Dios noꞌp moo soiꞌm ɨlhdhai ba taandaꞌ gɨt. Pu kani noꞌ pich aap soiꞌm ɨlhdhak jiñ chaa gu suudaiꞌ, jix kɨɨꞌ ji nañ jum makiaꞌ na jax chuꞌm kɨꞌn jix bhaiꞌ ba tum jimdaꞌ noꞌ pich ba ii. \p \v 11 Baꞌ gio bhaiꞌ ji chu aꞌga gu ubii, jup kaiꞌch: \p ―¿Tuꞌp baꞌ kɨꞌn ɨlhiiꞌñ nap baxbhaꞌ, na guꞌr tuukab mɨjɨmmɨ na paiꞌ suuꞌn dhi suudaiꞌ? Tɇb jum aaꞌ gu tuꞌ nañ kɨꞌn giaꞌrgidhai mu baasaꞌ gu baiꞌñdhakar nañ baꞌ ba tu baiꞌgiaꞌ. Aap gi baꞌ nap cham uaꞌ na tuꞌ kɨꞌn, ni nap tuꞌ kaꞌm baxbhaꞌ. ¿Kaꞌ paap gi nɨidhat jup kaiꞌch ji gux kɨɨꞌ gu suudaiꞌ na puiꞌ kɨꞌn jix bhaiꞌ ba tuñ jimdaꞌ noꞌ ñich ba ii? \v 12 Jaꞌp moo nap pɨx jap kaiꞌch dho jia nap gɇꞌkam tɨi xim ɨlhiiꞌñ nap ɨlhdhat nañ moop bam kaayaꞌ, jaꞌp na jax guch boxii kat Jakob nach kaichgɨt, guiꞌ nat yaꞌch iimchudak dhi suudaiꞌ kolhbixdhak. Na guꞌ guiꞌ yaꞌ tu baꞌiiꞌndat ja bɨɨm gu maamraꞌn, gam gu sasoigaꞌn na yaꞌ tu iꞌchdat. ¿Kaꞌ giilhim gɇꞌkam tu tatdaꞌ aa panaas? \p \v 13 Baꞌp tɨtda gu Jesuus: \p ―Aa guꞌ matgam dhi suudaiꞌ nap aaꞌ aap, cham tuꞌm aꞌga ji, na guꞌ dhiꞌ cham tuꞌ am tu juꞌngiꞌñ, na guꞌ jaꞌxpɨx giop bax chanoom kaꞌ gu jaroiꞌ sia kut tɨi xi ii. \v 14 Guꞌ gu suudaiꞌ nañ aañ jax chuꞌm tu maak, cham tuꞌ ka tanoom kaꞌ ji gu jaroiꞌ noꞌt ba ii, na guꞌ gammɨjɨ pu bhaan ba baꞌpundaꞌ, na guꞌ bhaan ba tɨ nɨidhidhaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ na baꞌ cham tuꞌ ka tulhiiñchudaꞌ, dai na ba baidhikaꞌx dhaam jaꞌk. \p \v 15 Baꞌp kaiꞌch gu ubii: \p ―Eap alhiꞌch jiñ maak ku gi gu suudaiꞌ gu pu chuꞌm nap puiꞌ tu maak nañ kɨꞌn cham jɨꞌxdhaꞌ ka tanoom kaꞌ, kat jañ chi iam cham bhaiꞌ ka jimmɨdaꞌ nañ bha tu baꞌiiꞌndaꞌ yaꞌ. \p \v 16 Baꞌp tɨtda ɨp gio gu Jesuus: \p ―Dho eap baiꞌñmɨr guiꞌ nap bɨɨmaꞌn daañ jaduuñ. Xib jañ yaꞌ jam nɨɨra bɨɨx gook. \p \v 17 Baꞌp kaiꞌch gu ubii: \p ―Jax dhui nañ aañ cham tɨ bɨɨnaꞌ. ¿Paañ gi dhɨr bhaiꞌp baidhaꞌ? \p Baꞌ gu Jesuus jup tɨtda: \p ―Jir puiꞌ dho nap jax kaiꞌch jiñ jaduuñ nap puiꞌ cham tɨ bɨɨnaꞌ. \v 18 Na pich guꞌx chamaamim maiꞌ ba ja iabu, jumaip pɨx jix bhaiꞌp ba tɨɨdaꞌ gu maaꞌnkam gio jumai. Guꞌ baꞌ dhiꞌ nap xib oiꞌñ, cham tuꞌ dhor jum bɨɨnaꞌ. Jir sɨlhkam dho nap jax kaiꞌch. \p \v 19 Baꞌp kaiꞌch ɨp gio gu ubii: \p ―¿Jax jap duukat jix bhaiꞌx maat jiñ jaduuñ? Aap ji bak bhaankamuꞌn jup ba tu aꞌga jia guch Gɨꞌkoraꞌ jaꞌp na jax saak gu bɨjɨk dɨr kam nam bhaankamuꞌn tu aꞌgimɨk. \v 20 Guꞌp bak bax aaꞌ nach bhammɨ jaꞌk tu daandaꞌ Jerusaleen na paiꞌ saak aagix na pim jax ba kaiꞌchdhaꞌ aapiꞌm na pim jɨꞌk jir Israel kam. Guꞌ ji na guꞌ aach miꞌ puiꞌ tu daaꞌñchuꞌ nam jax tu jimdat guch bopxikat nam bhaꞌñi dhɨr tu daandaꞌ guꞌñi oidhaꞌ daam nach paiꞌ dhɨr tu daan aach xib. \p \v 21 Baꞌp tɨtda gu Jesuus: \p ―Ea nap jix bhaiꞌ xiñ kaayaꞌ bɨɨx jum jur kɨꞌn jiñ jaduuñ nañ jɨꞌk jax jum tɨɨdaꞌ. Kam aajim na paiꞌ dhuuk cham kam aaꞌndaꞌ na pim dai bhaiꞌ dhɨr dhi oidhaꞌ daam mu daandaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ, ni bhammɨ dɨr jaꞌk Jerusaleen. \v 22 Aapiꞌm guꞌ jaꞌp jum aaꞌ nar am na pim jax tu daan. Chaam tuꞌr puiꞌ ji matgam, na pim guꞌ cham maat noꞌ moop jir diꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ na pim daan. Guꞌ aach matgam jix maat ji, gam na puꞌñi bhaiꞌ dhɨr buusniaꞌ ja bui gu Israel kam jaꞌtkam guiꞌ na uanaꞌ gu ja uaꞌtulhdharaꞌ bɨɨx na jɨꞌk jaꞌtkam. \v 23 Baꞌ xib yaꞌ bam ai nam paiꞌ dhuuk ampɨx machiaꞌ gu jaꞌtkam nam jax jaꞌk bɨɨx ja jujur kɨꞌn ba tu daandaꞌ buiñor guñ Gɨꞌkoraꞌ, na guꞌ ka ja tajaañdhaꞌ gux Dhuuduꞌ kam jix Uañ Iiꞌmdaꞌ na ja guguuxdhatgɨdaꞌ nam gammɨjɨ tu daandaꞌ jix dhaam na paiꞌp tuꞌiiꞌ. \v 24 Gu Dios pu cham maax jia, na guꞌ giilhim jir jix uañ. Baꞌ bɨɨpɨꞌm aaꞌ nam buiñor tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ gu jaꞌtkam bɨɨx ja jujur kɨꞌn na baꞌ bhaiꞌ ji ja mattudaꞌ gux Dhuuduꞌ kam jix Uañ Iiꞌmdaꞌ nam jax jaꞌk tu daandaꞌ. \p \v 25 Baꞌ gio bhaiꞌp ji ñio gu ubii, jup kaiꞌch: \p ―Dho guꞌ aach yaꞌ pɨx tɨi nɨɨra ji guch Xoiꞌkam na saak bha jimdaꞌ na baꞌ yaꞌ tuch aꞌgidhaꞌ na jax jaꞌk jix bhaiꞌ nach tuiꞌñgɨdaꞌ. \p \v 26 Baꞌ gu Jesuus jup tɨtda: \p ―Aañiꞌ dhor diꞌ nañ yaꞌ tum aꞌgiꞌñ. \p \v 27 Baꞌ moo miꞌp ba ai mɨt guiꞌ nam kaichuꞌ na mɨt jaꞌk ba suulh mu dɨr jaꞌk na mɨt tu taanpuk gu koiꞌ. Baꞌ miꞌ puiꞌ pup tuꞌiiꞌ am na mɨt ba tɨɨ gu Jesuus na gu ubii bɨɨmaꞌn tu aꞌgichuꞌ, ku guꞌ cham maadɨt jum guguux ji na moo xi chɨkkaꞌ gɨt nam tuꞌ tu aꞌga, na jax tɨɨdaꞌ gɨt: “¿Tuꞌp baꞌ tɨkkaꞌn dhi ubii?” Piam na jax tɨɨdaꞌ gɨt: “¿Tuꞌ pim baꞌ tu aꞌga?” \v 28 Baꞌ pu cham ji chu baiꞌgɨk gu ubii puiꞌ mi jaꞌp xi dhaasak gu baiꞌñdhakaruꞌn pu jii mummu na paiꞌr kikcham nat ja aaꞌñdham gu jaꞌtkam na jɨꞌk jax tɨtda gu Jesuus, jup ja tɨtdaim: \p \v 29 ―Muni dhaa maaꞌn gu maaꞌnkam na paiꞌ tum baꞌiiꞌ na giilhim bɨɨx jix bhaiꞌx maat nañ jax jiñ buaꞌt oirɨdaꞌ. ¿Cham aa chir diꞌ guch Xoiꞌkam guiꞌ na saak bha jimdaꞌ? Pu ka gor maik jach tɨɨꞌmpuꞌ. \p \v 30 Baꞌ gu jaꞌtkam miꞌ oiꞌñkam pɨx chuꞌp jum duu mɨt na mɨt ba tɨɨgim noꞌ moor sɨlhkam na jax ja tɨtda gu ubii. \v 31 Guꞌ baꞌ guiꞌ nam kaichuꞌ gu Jesuus, mu jaꞌk tɨi tu aagiꞌñ am gu koiꞌ soiꞌ tɨtdat jup tɨtda am: \p ―Yaꞌ jaiꞌ bi chu juꞌñ jaduuñ. ¿Cham bax bhioꞌ ap? \p \v 32 Guꞌ ji na guꞌ gu Jesuus jup ja tɨtda pɨx: \p ―Aañ matgam biaꞌ ji nañ tuꞌ jugiaꞌ na pim aapiꞌm cham maat jiñ jaaduñ. \p \v 33 Baꞌ miꞌ pu cham bhaaiꞌ nam jax ka tɨɨdaꞌ guiꞌ nam kaichuꞌ. Tɨim tɨ tɨkkaꞌ am dɨɨlh, jup kaiꞌch am: \p ―¿Jaroo baꞌ yaꞌ tu aichulh chi gu koiꞌ dhich jaduuñ ku baꞌ puiꞌ biaꞌ na tuꞌ jugiaꞌ? \p \v 34 Guꞌ ji na guꞌx bhaiꞌ xi ja aagiꞌñ gu Jesuus, jup ja tɨtda: \p ―Matgam cham ji na tu bhioꞌmodaꞌ noꞌñ moo tuꞌ sɨlhkam soiꞌñ ɨlhiiꞌñ jaꞌp na jax aañ xib, nañ guꞌ cham paiꞌ iam pɨx am jix bhioꞌ, na guꞌ dai nañ tɨix jotma nañ ba tɨɨmoꞌ gɨt nat jax jiñ chɨɨdak bhañ joot guñ Gɨꞌkoraꞌ. \v 35 Guꞌp kaiꞌchdhaꞌ am gu jaꞌtkam na maakob masaaꞌn kɨꞌn jir oꞌrabhak kaꞌ, guꞌ jaꞌpji pu xiib ji na yaꞌ bar bhaan, nat guꞌ dhiꞌx bhaiꞌ ba kabka. Gu jaꞌtkam jañ dho ja aagat jup kaiꞌch na bɨɨx ja aꞌm bam aaꞌ nam kaayaꞌ gu ñioꞌkiꞌñ gu Dios, cham tuꞌ gu tuꞌ na ya jaꞌp tɨm ɨs. \v 36 Na baꞌ guꞌ nam paiꞌ dhuuk ba tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ aañ jiñ bui, noꞌ jaroiꞌ mu jaꞌp paiꞌ ba tu ja aꞌgidhim gu ñioꞌkiꞌñ guñ Gɨꞌkoraꞌ jiñ aꞌmkam, jix bhaiꞌ bhaiꞌ jim ɨlhdhaꞌ am, nam guꞌ bhaiꞌ ji machiaꞌ na ja aꞌm ba tɨ nɨidhidhaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ na baꞌ miꞌ dhɨr cham tuꞌ ka ja tulhiiñchudaꞌ, dai na ba ja baidhikaꞌx dhaam jaꞌk. Gio gu jaroiꞌ na tu ja aꞌgiꞌñdhaꞌ, puiꞌx bhaiꞌp jum taat kaꞌ ja bɨɨm. Baꞌ dhiꞌ iam pɨx jaꞌp ji buusan na jax gu jaroiꞌ noꞌt gɇꞌ tɨ ɨi nax bhaiꞌm taat kaꞌ, gio jaiꞌ dhɨt noꞌm nɨiꞌñ nax bhaiꞌ tu kaibhaim, puiꞌx bhaiꞌp jum taat kaꞌ am, nam guꞌ jaiꞌ miꞌ ba tu bagiataꞌ. \v 37 Puiꞌ nam jax ba kaiꞌchdhaꞌ ɨp yaꞌ gu jaꞌtkam, na saak sia kut dɨɨlh miꞌ paiꞌ tɨ ɨi maadɨt, jaꞌp ji buusniaꞌ nam muiꞌ jaꞌtkam jup jum duñiaꞌ na paiꞌ dhuuk bhaiꞌ ji chu oraaꞌ. \v 38 Baꞌ aañ xib jam guguuxiꞌñ jiñ jaaduñ na pim naiꞌ xi jimiaꞌ na pim tu ja aꞌgiꞌñpuꞌ gu jaꞌtkam mu jaꞌp nam paiꞌ tu ja aꞌgidhimɨk gu jaiꞌ bɨjɨk. Na guꞌm aaꞌ nam jaiꞌ naiꞌp xi jimiaꞌ nam ja guguuxdhaꞌ nam baꞌ pɨk moo ba tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ aañ jiñ bui jɨꞌk nam jix aaꞌndaꞌ, na pim baꞌ puiꞌ ji bubuakiaꞌ na gu bagiatdam. \p \v 39 Baꞌ jaiꞌ dhɨt gu jaꞌtkam mummu pu tɨ jɨɨꞌñ jamɨt buiñor gu Jesuus gu miꞌ oiꞌñkam Samaaria na ba ja aagiꞌñ gu ubii, nap ja tɨtda: “Giilhim bɨɨx jix bhaiꞌx maat nañ jɨꞌk jax jiñ buaꞌt oirɨdaꞌ.” \v 40 Baꞌ jaꞌxpɨx miꞌ ba ai mɨt na paiꞌp tuꞌiiꞌ gu Jesuus guiꞌ na mɨt mu tɨɨgim, baꞌp tɨtda am na sap miꞌ xi juruuñdhai ja bui. Gu Jesuus baꞌ miꞌp xi juruuñdhak gook tanoolh. \v 41 Jix ioꞌm muiꞌ ba tɨ jɨɨꞌñ jamɨt dho gi ji baꞌ buiñor nat bhaiꞌ ji chu ja aꞌgi, sia gu jaiꞌ bɨɨx ba tɨ jɨɨꞌñ jamɨt guiꞌ nam cham jɨɨgiꞌñdhat gu ubii na tɨi ja aagiꞌñ bɨɨpɨꞌ dɨr na jax tɨtda gu Jesuus. \v 42 Baꞌp tɨtda am gu ubii: \p ―Xib jach dho gi ba tɨ jɨɨgiꞌñ ji nar dhiꞌ guch Xoiꞌkam na yaꞌ uañchudaꞌ guch uaꞌtulhdharaꞌ. Ku guꞌ cham tuꞌ ji na moo dai aap nap jup jich chɨtda na puiꞌx bhaiꞌx maat nap jax jum buadaꞌ, jaꞌpji na chich dɨɨlh ba kai na giilhim joidham xi bua na xi chu aꞌga. \s1 Gu Jesuus na ba duaꞌñdhaꞌ gu maraaꞌn gu nobiiꞌñ gu gɇꞌkam \p \v 43 Miꞌ dhɨr baꞌ nat miꞌ xi juruuñdhak Samaaria gu Jesuus gook tanoolh, giop ba jii mu jaꞌk Galilea nat pa jaꞌk ba jii, \v 44 sia ku tɨix maat nam cham pɨk kɨɨgalhiꞌñ na jax ba kaiꞌch, nam saak cham jɨɨgiꞌñdhaꞌ gu jaroiꞌ noꞌm jir maap jum oiꞌdhagɨm, sia kux ja joiꞌndat tɨi ja aagiꞌñ gu ñioꞌkiꞌñ guch Gɨꞌkoraꞌ. \v 45 Ku baꞌ guꞌ nat paiꞌ dhuuk mu ai Galilea, siamri pɨx jaꞌx jup ji chɨ jɨɨꞌn jamɨt ji gu miꞌ oiꞌñkam, cham tuꞌ na moo pu ni jɨꞌx, nam guꞌ bɨɨpɨꞌ dɨr pu ba nɨiꞌñ nam bhammɨ oipimɨk Jerusaleen nat jix bhaiꞌm duukam jup tu duu, na guꞌ ampɨk bɨɨx bhammɨp oilhimɨk gu Jesuus na bhaiꞌr piasta kat gu bhaan Paaskua taꞌm. \p \v 46 Miꞌ dhɨr baꞌ moo naiꞌ jaꞌp bhɨi nammɨ jaꞌk Kanaa tɨ tɨɨgim na paiꞌ maaꞌn na jax Galilea bhaan bipioꞌ, nat paiꞌ bɨɨpɨꞌ dɨr biiñ jup duu gu suudaiꞌ. Baꞌx ioꞌm jaꞌpni jaꞌk mɨk na paiꞌ Kapernaum tɨ tɨɨꞌ, miꞌx kaꞌook gu maraaꞌn gu nobiiꞌñ gu gɇꞌkam. \v 47 Baꞌ puiꞌ ba tɨ kai gu nobiiꞌñ gu gɇꞌkam na gio miꞌp ba oirɨ gu Jesuus Galilea jaꞌk gɨɨsɨk mu dɨr jaꞌk Judea na xi oilhimɨk. Baꞌ muiꞌ ma jii nat gaagam miꞌ na paiꞌ oirɨ, miꞌ ji buusnɨk soiꞌ ba tɨtdaim na sap iam duaꞌñdharaꞌ gu maraaꞌn na ba muukim nax ioꞌm jix kaꞌook. \v 48 Baꞌp tɨtda gu Jesuus: \p ―Jax dhui na pim cham jɨꞌxkat tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ aañ jiñ bui noꞌñ cham jam nɨiꞌñchudat jup tu bua gu tuꞌ nar jix bhaiꞌm duukam. \p \v 49 Baꞌ gu nobiiꞌñ gu gɇꞌkam jup tɨtda gu Jesuus na puiꞌ ka kaiꞌch: \p ―Gi noꞌ pich moom guguux jiñ jaduuñ nach muiꞌ xi jimɨi muñ kiꞌaam na cham ba mukiaꞌ guñ alhii chuk, na guꞌx ioꞌm ba xi bhɨichuꞌ. \p \v 50 Baꞌ gu Jesuus jup tɨtda: \p ―Bax kɨɨꞌ ji matgam gum alhii chuk jiñ jaduuñ. Jaꞌk jap ba gɨxiaꞌ cham jax jim aagɨt. \p Baꞌ guiꞌ pu jii ɨp nat jax pu tɨɨꞌn gu Jesuus, na guꞌx maat na sɨlhkam jup tɨtda, cham tuꞌ na pɨx jap kaiꞌch. \v 51 Baꞌ buimgidhak na nammɨ ba jimchuꞌ na iam pɨx ba aajim mu kiaꞌmiꞌñ, miꞌ ba nam jamɨt gu dɨɨlh tujuandam tugiꞌñ, baꞌ miꞌ ba aagiꞌñ am nat ba dua gu maraaꞌn, jup tɨtda am: \p ―Bax kɨɨꞌ gum alhii chuk jiñ jaduuñ. \p \v 52 Baꞌ guiꞌ xi ja tɨkka na paiꞌ dhuuk dɨr bax kɨɨꞌ, jup ja tɨtda: \p ―¿Paa duuk dɨr bax kɨɨꞌ? \p Baꞌ guiꞌp tɨtda am: \p ―Takaab dho mia duuk dɨr cham ka jɨbaamuk. \p \v 53 Baꞌ xi chɨ tɨꞌñcho gu taataꞌn gu alhii, jir bhaiꞌ jaꞌp duuk na paiꞌ dhuuk jup tɨtda gu Jesuus: “Bax kɨɨꞌ ji matgam gum alhii chuk jiñ jaduuñ.” Baꞌ dai nat ba tɨ jɨɨꞌñ bɨɨx juraaꞌn kɨꞌn buiñor, gio gu jajaaꞌnniꞌñ dappaam jamɨt pu tɨ jɨɨꞌñ ɨp. \p \v 54 Baꞌ dhiꞌ nat puiꞌ jɨꞌ tu duu gu Jesuus nat jaꞌk gɨɨsɨk miꞌ ba ai Galilea mu dɨr jaꞌk Judea na xi oilhimɨk, dhiꞌ kɨꞌn baꞌ bar gookim nat jix bhaiꞌm duukam jup tu duu. \c 5 \s1 Gu Jesuus na ba duaꞌñdhaꞌ maaꞌn gux maꞌmkulhiꞌ bhammɨ Betesda \p \v 1 Baꞌ mɨkkat giop ma jii gu Jesuus bhammɨ jaꞌk Jerusaleen, nat guꞌ bam ai nam paiꞌ dhuuk tu piastat gu Israel kam jaꞌtkam. \v 2 Baꞌ nat bhammɨ ba ai juꞌñdharan gu gɇꞌ kiicham na paiꞌ xikoolh tu kuup, moo bhaiꞌ dhɨr mu baakim nam paiꞌ Kakasnir tu Kiꞌñgobiꞌ kɨꞌn jix chu mat kaꞌ gu bhaiꞌ oiꞌñkam, miꞌ na paiꞌ dhɨr bar miaꞌn gama jaꞌk na paiꞌ suuꞌnkaꞌ gu suudaiꞌ nam ebreo ñiꞌook kɨꞌn Betesda tɨ tɨɨtɨꞌndaꞌ, mu na paiꞌ joidham bɨɨx xikoolh dhɨr tɨ ɨkgidhix kaꞌ nax bhaaiꞌ nam miꞌm jɨppiꞌñdhaꞌ gu jaꞌtkam noꞌm mi jaꞌp oipo. \v 3 Baꞌ gu Jesuus jimdat miꞌ pɨx ji ja tɨɨ muiꞌ gu cham ñiññia kam, jaiꞌx mamaꞌmkulhiꞌ gam jaiꞌ guiꞌ nam jix xosoꞌsolhik kaꞌ nam dɨkoo pɨx tu oipodaꞌ. Bɨɨx aixim tuꞌm kɨꞌn jix kakoꞌk kat mi jaꞌp pɨx jaꞌx boobok am nam sap miꞌ nɨɨra na guꞌngukiaꞌ gu suudaiꞌ. \v 4 Na guꞌ paiꞌ jɨꞌ guꞌngukdaꞌ na sap miꞌ tɨmiikdaꞌ gu nobiiꞌñ guch Gɨꞌkoraꞌ, na sap baꞌ gu jaroiꞌ na bɨɨpɨꞌ mi bakiaꞌ na ka guꞌngukdaꞌ, pu dodhiaꞌ gu jax chuꞌm koꞌkdaiꞌ na kɨꞌn kax kaꞌook kaꞌ. \v 5 Baꞌ maaꞌn mi jaꞌp jup boꞌ gu maaꞌnkam na iam pɨx gook ooꞌm oidhaꞌ ba aichdhim na dɨr bax kaꞌook, gook oidhaꞌ pɨx bam aagɨt na ba aichdhaꞌ. \v 6 Baꞌx joiꞌndak tɨɨ gu Jesuus na miꞌ soiꞌ tuꞌiiꞌ, na guꞌx maat nat muiꞌ oidhaꞌ bap duu na dɨr bax kaꞌook. Baꞌp tɨtda: \p ―¿Tɨi aap jix dhuadhim jiñ jaduuñ? \p \v 7 Baꞌ gux koꞌkkam bhaiꞌ ji ñio, jup kaiꞌch: \p ―Tɨi dho, guꞌ ji na guꞌ cham jaroiꞌ jaiꞌch kaꞌ nañ gɨt iam ba umuaꞌñdhaꞌ na muñ baasaꞌ suudaiꞌ chɨr na paiꞌ dhuuk bhaiꞌ ji guꞌngukiaꞌ, na guꞌ jumai bɨɨpɨꞌ miꞌ ba bakiaꞌ nañ aañ kiaꞌpɨx yaꞌ dɨr mu ji jimiaꞌ. \p \v 8 Baꞌ gu Jesuus jup tɨtda: \p ―Dho xib baꞌ bi bamiiꞌñ jaduuñ. Muni paꞌp ba oirɨdaꞌ tu uꞌji dhim bapakxidharaꞌ. \p \v 9 Baꞌx kɨɨꞌ bhaiꞌ ji bam gux koꞌkkam nat jax pu tɨɨꞌn gu Jesuus, tu baapmiꞌñdhak gu bapakxidharuꞌn mu jaꞌp xi oirɨ. Guꞌ ji na guꞌ moo janoꞌ pɨk cham jup tum juandaꞌ. \v 10 Baꞌ pu ñiok jamɨt gu gɇꞌgɇrkam Israel kam guiꞌ nat duaꞌñ gu Jesuus na mɨt ba tɨɨ na mi jaꞌp ba jimchuꞌ tu uaꞌdat gu bapakxidharuꞌn, jup tɨtda am: \p ―¿Jax kup baꞌ yaꞌ pu tu duiñchuꞌ dhim bapakxidharaꞌ? ¿Kup jix cham maat aa na xib cham tum juan? Jix maat ap na puiꞌ tu daaxix na saak cham jaroiꞌ tu baapmigiꞌñdhaꞌ sia gu tuꞌ palhɨɨp jup jum duukam. \p \v 11 Baꞌ gu maaꞌnkam jup ja tɨtda: \p ―Jax dhui na cham paiꞌ jax jiñ chɨtda guiꞌ nat jiñ dhuaꞌñ noꞌ tuꞌp jix xidhuu xib na saak cham tum juan. Dai nap jiñ chɨtda: “Munip jaꞌp ba oirɨdaꞌ tu uꞌji dhim bapakxidharaꞌñ jaduuñ.” \p \v 12 Baꞌ bhaakuk jix bhaiꞌ bhaiꞌ ji chɨkka mɨt, jup tɨtda am: \p ―¿Jaroo baꞌ daꞌ gu jaroiꞌ na puiꞌm tɨtda nap puiꞌ mu jaꞌp ba oirɨdaꞌ tu uꞌji gum bapakxidharaꞌ? \p \v 13 Guꞌ ji na guꞌ cham maat gu maaꞌnkam noꞌp jir diꞌ gu Jesuus nat duaꞌñ. Miꞌ pu cham bhaaiꞌ na jax dhuuji ja aagiꞌñdhaꞌ nam tɨix bhaiꞌ bhaiꞌ ba tɨkka, nat guꞌ mɨjɨ jaꞌp paiꞌ ji dhuu gu Jesuus nat jax xi dhuaꞌñdhak. Pu cham maatɨꞌ guꞌ na pa jaꞌk oirɨ, na guꞌ muiꞌ mi jaꞌp tum oipo. \v 14 Mɨkkat ji na mɨt baꞌ giop bam tɨtgɨ bhammɨ jaꞌk gɇꞌ chiop na baꞌp tɨtda gu Jesuus: \p ―Xib jap moo tuꞌ kaꞌm xi chɨ nɨidhat jiñ jaduuñ na pich kapbhaiꞌ ba dua, na baꞌ cham gio tuꞌp bam duñiaꞌ jix ioꞌm jix buam jum duukam noꞌr maaꞌn nap jax jum uaꞌtulhiꞌñ. \p \v 15 Miꞌ ji nat baꞌ ampɨx maat gu maaꞌnkam nar diꞌ gu Jesuus guiꞌ nat duaꞌñ, miꞌ dhɨr dho guꞌ dai nat ba ja aaꞌñdham gu gɇꞌgɇrkam Israel kam. \v 16 Baꞌ guiꞌx bhaiꞌ pɨx jup jum ɨlh jamɨt na ba ja aagiꞌñ, dai dho guꞌ nam bax chu chianik nam muꞌaaꞌ. Jotmodaꞌ naiꞌ xi jii mɨt mɨjɨ jaꞌp na mɨt gaagam na pa jaꞌk oirɨ. Baꞌ nammɨ gama jaꞌk ji chɨɨgɨk ba tɨkka am na sap jax kut baꞌ duaꞌñ gu maaꞌnkam, na guꞌx maat na janoꞌ cham tum juan. \v 17 Baꞌ gu Jesuus jup tɨtda: \p ―Dho na guꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ cham paiꞌ dhuuk daaxix na cham tuꞌ jax bua noꞌ moo jaꞌp xi chum aagaim jaꞌp na jax xib. Baꞌ aañ puꞌñi ɨp, cham jiñ jɨɨpiꞌñ iñ. \p \v 18 Baꞌ giilhim jix ioꞌm bhaak jamɨt nat puiꞌ xi ja tɨɨꞌn, aaꞌndaꞌ gɨt nam ba tu chiñiaꞌ nam muꞌaaꞌ. Nam guꞌ jaꞌp jum aaꞌ na dɨɨlh pɨx gɇꞌkam jum taatɨt cham tuꞌ kaꞌm nɨiꞌñ na paiꞌ dhuuk cham tum juandaꞌ, nam guꞌ cham tɨ jɨɨgiꞌñ na jaꞌxbuiꞌp jir gɇꞌkam na gu Dios ku baꞌ puiꞌ iim nar Gɨꞌkorgaꞌn. \s1 Guch Xoiꞌkam na jaꞌxbuiꞌp jir gɇꞌkam na guch Gɨꞌkoraꞌ \p \v 19 Baꞌp ja tɨtda gu Jesuus: \p ―Tuꞌ sɨlhkam jañ yaꞌ pu jam tɨɨdaꞌñ jaaduñ, ni jɨꞌx kur puiꞌ iam na pim jax jum aaꞌ. Na guꞌ aañ cham tuꞌp tu bua gu tuꞌ nar jix bhaiꞌm duukam gu aañ dɨɨlh pɨx, sia kuñ jir maraaꞌn gu Dios, guꞌ ji noꞌt puiꞌ ba tɨi guñ Gɨꞌkoraꞌ nañ tuꞌ jax duñiaꞌ nañ baꞌ aañ miꞌ dhɨr puiꞌp tu duñiaꞌ bhaankamuꞌn. Na guꞌ bɨɨx na jɨꞌk tuꞌ jax buadaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ, aañ miꞌ dhɨr bhaankamuꞌn puiꞌp tu duñiidhaꞌ. \v 20 Ka gɨt na pim guꞌ ka tɨgiaꞌ palhɨɨp gama jaꞌk iam na pim tuꞌ cham paiꞌ nɨiꞌñ, na guꞌ kap tu duñiaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ bhaan jim uaꞌrgidhai aañ jiñ bui, na guꞌ giilhim xiñ kɨɨgalhiꞌñ. Miꞌ pim dho puiꞌ pup tuiꞌkaꞌ noꞌ pimɨt ba tɨɨ. \v 21 Jaꞌp na jax gu koiꞌñgaꞌn na guꞌ ja duduaꞌñdhat ja baapmigiꞌñ guñ Gɨꞌkoraꞌ na baꞌ miꞌ dhɨr ba ja baidhikaꞌx dhaam, baꞌ aañ xib puꞌñi ɨp, ja duduaꞌñdhat jañ dho ja baapmigiꞌñ gu koiꞌñgaꞌn nañ baꞌ miꞌ dhɨr ba ja baidhikaꞌ ɨp. \v 22 Na guꞌ aañ pɨx bhaankamuꞌn yaꞌ ja mattudaꞌ gu jaꞌtkam nam jɨꞌk miꞌ puiꞌ jiimdaꞌ na jax jix aaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ, gio nam jɨꞌk cham miꞌ puiꞌ jiimdaꞌ, cham tuꞌ guiꞌ dɨɨlh. \v 23 Dhiꞌ baꞌ bhaan jix maatɨꞌ kaꞌ nañ jaꞌxbuiꞌp jir gɇꞌkam na guñ Gɨꞌkoraꞌ nam baꞌ puꞌñi dhuuji tuꞌ kaꞌm jiñ ñɨiꞌñdhaꞌ gu jaꞌtkam. Baꞌ gu jaroiꞌ noꞌ cham tuꞌ kaꞌm jiñ ñɨiꞌñ, bɨɨx guñ Gɨꞌkoraꞌ nat bhañ joot cham tuꞌ kaꞌm nɨiꞌñdhaꞌ. \p \v 24 ’Tuꞌ sɨlhkam jañ yaꞌ pu jam tɨɨdaꞌ, gu jaroiꞌ nax maatɨt jiñ kɇɇ nañ jax kaiꞌñkam jup kaiꞌch, jir am na miꞌ puiꞌ ba jimiaꞌ gio na ba tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ buiñor guiꞌ nat bhañ joot, na baꞌ gammɨjɨ bhaan ba tɨ nɨidhidhaꞌ, na baꞌ miꞌ dhɨr cham ka tulhiiñchudaꞌ, dai na ba baidhikaꞌ jix dhaam jaꞌk. Na guꞌ noꞌt puꞌñi ba tɨ jɨɨꞌñ gu jaroiꞌ, cham jɨꞌxdhaꞌ ka mukiaꞌ gu iiꞌmdagaram bhaan, na guꞌx chu maax kɨr bap tuiꞌñgɨdaꞌ. \v 25 Tuꞌ sɨlhkam jañ yaꞌ pu jam tɨɨdaꞌ aañ nañ jir maraaꞌn gu Dios, kam aayaꞌ nam paiꞌ dhuuk maaxik jiñ chɨɨgɨi kañ kaayaꞌ gu jaꞌtkam, guiꞌ nam jaꞌp ji buusan nam koꞌiix, nam jix chukgam kɨr jup tuꞌiiꞌ. Pu xib dho guꞌ yaꞌ bam ai, cham tuꞌ na paiꞌ dhuuk. Tɨɨꞌ nat guꞌ pɨx ya jaꞌp jim tɨi. Baꞌ guiꞌ nam jiñ kɇɇji miꞌ puiꞌ ba jimiaꞌ, gammɨjɨ pu ba duduakaꞌ am gu ja iꞌiiꞌmdaꞌ am bhaan, \v 26 na guꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ ja tajaañiꞌñ gu iiꞌmdaꞌ na jax chuꞌm ɨlhiiꞌñdhaꞌ nam baꞌ kɨꞌn duduakaꞌ. Aañ baꞌ bhaankamuꞌn jix chu maax kɨr jaꞌk ja boosoꞌ nam baꞌ gammɨjɨ miꞌ bap tuiꞌñgɨdaꞌ na paiꞌ cham ka tu muukiꞌ. \v 27 Na guꞌ bɨɨx jiñ aꞌm jup tu tuꞌiiꞌ na pim tuꞌ cham ɨlhiiꞌñ, pu kaiꞌñkam bhañ joot guñ Gɨꞌkoraꞌ nañ bhaankamuꞌn yaꞌ ja mattudaꞌ gu jaꞌtkam na jɨꞌk cham ka ja tulhiiñchudaꞌ, dai na ba ja baidhikaꞌx dhaam jaꞌk, gio guiꞌ na jɨꞌk pu gammɨjɨ ba ja tulhiiñchudaꞌ. \v 28 ¿Jax ku pim baꞌ miꞌ puiꞌ pup tuꞌiiꞌ? ¿Giilhim jix xijai aa panaas gu puiꞌ nañ jax kaiꞌch? Matgam kam aajim ji nam paiꞌ dhuuk bɨɨx jiñ chɨɨgɨi kañ kaayaꞌ gu koiꞌñgaꞌn mu jaꞌp nam jax yassap nat jɨꞌk bam jaꞌbsu gu ja tutkuꞌ. \v 29 Nañ guꞌ ka ja baapmiꞌñdhaꞌ nañ baꞌ moo ba ja aagiꞌñdhaꞌ na mɨt jɨꞌk miꞌ puiꞌ jii na jax jix aaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ nañ baꞌ cham ka ja tulhiiñchudaꞌ, dai nañ ba ja baidhikaꞌ na paiꞌ cham ka tu muukiꞌ. Guꞌ baꞌ guiꞌ na mɨt jɨꞌk cham tuꞌ kaꞌm tɨɨ guñ Gɨꞌkoraꞌ, pɨx am tɨꞌñchokaꞌ am nañ ja jootsaꞌ mu nam paiꞌ miꞌ pup jum tulhiiñdhaꞌ gammɨjɨ. \s1 Na jax jaꞌk jix maatɨꞌ nar sɨlhkam na jaꞌxbuiꞌp jir gɇꞌkam guch Xoiꞌkam na guch Gɨꞌkoraꞌ \p \v 30 Jaꞌpni baꞌ moop ja tɨtda gu Jesuus: \p ―Aañ pɨx bhaankamuꞌn guñ Gɨꞌkoraꞌ yaꞌ ja mattudaꞌ gu jaꞌtkam nam jɨꞌk miꞌ puiꞌ jiim na jax jix aaꞌ, gio nam jɨꞌk cham miꞌ puiꞌ jiim. Ku guꞌ cham tuꞌ aañ dɨɨlh ji nañ jax ɨlhiiꞌñdhaꞌ, guꞌ jaꞌpji dai na jax jiñ chɨɨdaidhaꞌ pɨx guiꞌ nat bhañ joot. Dhiꞌ baꞌ bhaan jix maatɨꞌ kaꞌ nar sɨlhkam nañ jax tu aꞌga, \v 31 na guꞌ tuꞌ gi kuñ bap tu aꞌgadaꞌ gɨt noꞌñ cham bhaankamuꞌn tu aꞌgadaꞌ gɨt guñ Gɨꞌkoraꞌ, na guꞌr iatdaꞌ kaꞌ gɨt pɨx jia. \v 32 Jaꞌpji na guꞌx maatɨꞌ nar sɨlhkam nañ jax tu aꞌga, na guꞌ guiꞌ nat bhañ joot puiꞌp jam mattuꞌn. ¿Cham aa dhiꞌ kat bap jum kaiꞌch? \v 33 Na guꞌ janoꞌ na pimɨt mu tu joot nam tɨkkapuꞌ gu Juan nar tuꞌp tuꞌm daꞌ, jir sɨlhkam nap kaiꞌch na bar miaꞌn nañ bha jim bhaankamuꞌn guñ Gɨꞌkoraꞌ. \v 34 Ku guꞌ aañ cham tuꞌñ aꞌm jum aaꞌ ji nañ aꞌmkamuꞌn ñiokdaꞌ gu jaroiꞌ yaꞌ kam dhi oiꞌñgaꞌn. Guꞌ ji na pim guꞌ aapiꞌm cham maat nañ jir gɇꞌkam, guꞌ baꞌm aaꞌ na jaroiꞌ jam mattudaꞌ na pim baꞌx chu maax kɨr bap tuiꞌñgɨdaꞌ, na guꞌ ba uañchudhix kaꞌ gu jam uaꞌtulhdharaꞌ noꞌ pim jix aaꞌndaꞌ gɨt. \v 35 Jaꞌp na gu Juan nax chu maax kɨr jup tuiꞌñgɨt janoꞌ nat paiꞌ dhuuk ya jaꞌp tu mattudak nañ jir gɇꞌkam, na guꞌ jaꞌp ji buusandaꞌ na gammɨjɨ tɨ bɨꞌñdhatgɨdaꞌ, puiꞌ nam baꞌ bɨɨx pɨx joidham kɇɇkɇt na jax tu aꞌgimɨk. \v 36 Ku guꞌ cham tuꞌ ji na dai dhiꞌ bhaan jix maatɨꞌ na jax tu aꞌgimɨk gu Juan, matgam japim ji ba nɨiꞌñ ji nañ jup tu bua na tuꞌr jix bhaiꞌm duukam nat jax jiñ chɨɨdak bhañ joot guñ Gɨꞌkoraꞌ. ¿Cham aa dhiꞌ sɨlhkam kat bap jum kaiꞌch? \v 37 Gio na guꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ nat bhañ joot, tɨi pu jam mattuꞌnkaꞌ ɨp nañ aañ jaꞌxbuiꞌp jir gɇꞌkam, sia ku guꞌ cham tuꞌ moo gu maaxik na yaꞌ paiꞌ jimdat ba tu jam aꞌgidhim, na guꞌ giilhim jir jix uañ, pu cham maax guꞌ. \v 38 Dai gu uꞌuan taꞌm na bhaan jim uaꞌrgidhat tɨi jam aagiꞌñ na pim jax jaꞌk tuiꞌñgɨdaꞌ. Guꞌ ji na pim guꞌ aapiꞌm jaꞌp xi dhuukat gu ñioꞌkiꞌñ na pim guꞌ cham bɨɨx jam jujur kɨꞌn tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor. Jaꞌpni dhuukat japim baꞌ puiꞌ cham jup tɨ jɨɨgiꞌñ nat guiꞌ bhañ joot, \v 39 sia ku tɨir maaꞌn na pim tu jiñkuiꞌñdhaꞌ gu ñioꞌkiꞌñ guñ Gɨꞌkoraꞌ na pim sap pɨk baꞌ tɨix maachik na jax jaꞌk gammɨjɨ jam aꞌm tɨ nɨidhidhaꞌ. Matgam gɇɇꞌ jam aꞌm kam aaꞌ ji na pim baꞌx bhaiꞌ ba machiaꞌ. Tɨɨꞌ na pim guꞌ chakui maatɨt kɇɇ na aañ jiñ aagɨt jup kaiꞌch mi uꞌuan taꞌm na tu uaꞌñix, \v 40 puiꞌ ku pim baꞌ cham aaꞌ na pim jɨɨꞌñdhaꞌ aañ jiñ bui. Guꞌ noꞌ pim tɨ jɨɨgiꞌñdhaꞌ gɨt, aañ dho jam aagiꞌñdhaꞌ gɨt na jax jaꞌk jix bhaaiꞌ na pim duñiaꞌ na baꞌ gammɨjɨ jam aꞌm ba tɨ nɨidhidhaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ. \p \v 41 ’Ku guꞌ aañ cham tuꞌ ji nañ jix aagɨt puiꞌ jam tɨtda na pim puiꞌñ chɨɨtɨꞌn nañ jir gɇꞌkam. \v 42 Nañ guꞌx maat na pim jax jir tuutuꞌm, pu cham tuꞌ kaꞌm nɨiꞌñ japim gu Dios. \v 43 Guꞌ aapiꞌm guꞌ iatdaꞌ ji na pim joidham ɨlhiiꞌñ noꞌ jaroiꞌ ya jaꞌp paiꞌ ba tu aꞌgim dɨɨlh pɨx na jax ɨlhiiꞌñdhaꞌ, guꞌ baꞌ gu jaroiꞌ noꞌ tɨi sɨlhkam xi chu aꞌga, gampaiꞌ pɨx biaꞌkaꞌ pim. Jaꞌp na jax aañ xib nañ bhaankamuꞌn ya jaꞌp tɨi ba tu aꞌga guñ Gɨꞌkoraꞌ, tuꞌ pɨx jiñ ɨlhiiꞌñ japim jam jaaxmakar. \v 44 Jaꞌp jum aaꞌ pim na pim tuꞌ pɨk mi chɨgiaꞌ na pim dɨɨlh xi chu aꞌgat na pim jax ɨlhiiꞌñdhaꞌ, guꞌ baꞌ na jax jix aaꞌ gu Dios jaꞌp xi dhuukat japim, panaas ku pu cham tuꞌ bhaiꞌ. \v 45 Ku baꞌ guꞌ kam aayaꞌ ji na paiꞌ dhuuk jam tulhiiñchudaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ, na guꞌ ka matgilhiaꞌ na pim cham tuꞌ kaꞌm nɨiꞌñ, na guꞌ ka aagiꞌñdhaꞌ gu Moisees na pim cham tuꞌ miꞌ puiꞌ jiimchuꞌ nat jax tu uaꞌnak. Sia kuñ guꞌ aañ tɨi cham aagiꞌñ, guiꞌ dho gi guꞌx bhaiꞌ aagiꞌñdhaꞌ ji. Gu xib puiꞌm aaꞌ pim na pim panaas miꞌ puiꞌ tu daaꞌñchuꞌ nat jax tu uaꞌnak. Chaam tuꞌr puiꞌ ji matgam. \v 46 Guꞌ noꞌ pim miꞌ puiꞌ jiimdaꞌ gɨt nat jax tu uaꞌnak, ba tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ pim gɨt ji aañ jiñ bui cham jax ji chɨꞌji. Na guꞌ gu Moisees aañ jiñ aagɨt jup kaiꞌch mi uꞌuan taꞌm nat tu uaꞌnak na saak puꞌñi jumai bha jimdaꞌ nax ioꞌm jir gɇꞌkam kaꞌ. \v 47 Guꞌ ji na pim guꞌ jaꞌp xi dhuukat nat jax tu uaꞌnak, puiꞌ ku pim baꞌ cham tɨ jɨɨgiꞌñ nañ jax tɨi tu jam aꞌgiꞌñ. \c 6 \s1 Gu Jesuus na muiꞌdhalhdhai gu koiꞌ tu ja makiaꞌ gu muiꞌ jaꞌtkam \r (Mt. 14:13‑21; Mr. 6:30‑44; Lk. 9:10‑17) \p \v 1 Baꞌ gatuuk na puiꞌ jɨꞌ xi chu aꞌgimɨk gu Jesuus, ma jii baasɨꞌn dɨr jaꞌk nam paiꞌ gook kɨꞌn jix chu mat kaꞌ, suudaiꞌ gɇꞌ suuꞌn na Galilea bhaan bipioꞌ, gio baꞌ suudaiꞌ gɇꞌ suuꞌn na Tibeeriyas bhaan bipioꞌ. \v 2 Baꞌ muiꞌ jaꞌtkam mu oiꞌñchuꞌ am, nam guꞌ bɨɨpɨꞌ dɨr ba nɨiꞌñ nax bhaiꞌ tu bua na tuꞌr jix bhaiꞌm duukam, puiꞌ na jax gux kakoꞌkkam na ja duduadhiꞌñdhaꞌ. \v 3 Baꞌ gu Jesuus jimɨɨk bhammɨ jim jɨɨp oidhaꞌ juraab na paiꞌx kotboraꞌ ja bɨɨm guiꞌ nam kaichuꞌ. \v 4 Baꞌ moo janoꞌ pɨk jup bar miaꞌn bhaan Paaskua taꞌm nam paiꞌ dhuuk tu piastat gu Israel kam jaꞌtkam. \v 5 Baꞌ muiꞌ pɨx jax ji ai mɨt gu jaꞌtkam nat ba ja tɨɨ gu Jesuus guiꞌ nam gatuuk dɨr mu jiimchuꞌ. Baꞌ gu Jesuus xi chɨkka gu Piliip, jup tɨtda: \p ―¿Jax jach baꞌ dui tu ja makiaꞌ dhi jaꞌtkam? ¿Tuꞌch kɨꞌn tu sabaꞌdaꞌ gu koiꞌ nach ja makiaꞌ? \p \v 6 Ku guꞌ pɨx jap tɨtda ji, ea jax pɨk sap tɨꞌyaꞌ, na guꞌ pux maat gu Jesuus na jax dhui tu ja makiaꞌ. \v 7 Baꞌp kaiꞌch gu Piliip: \p ―Dho pu ni jax dhui dho, nach guꞌ cham muiꞌ uaꞌ gu tuumiñ. ¿Tuꞌch gi kɨꞌn jup tu sabaꞌdaꞌ gu koiꞌ? Sia ku chich chi moo tɨi ma chu jua jɨꞌk xijum baik masaaꞌn, pu cham dho ja aix gu koiꞌ, sia ñich chi bɨɨx kaꞌm tu sabaꞌlh nañ jɨꞌk maiꞌchiaꞌ gu tuumiñ. \p \v 8 Baꞌ gu jumai miꞌ dhɨr jaꞌp bhaiꞌp ji ñio Anrees tɨɨgim, na puiꞌp jir nobiiꞌñ gu Jesuus, nar sɨpdhiꞌñ gu Simoon Peegro, jup kaiꞌch ɨp: \p \v 9 ―Muni tɨi uaꞌ ji maaꞌn gu alhii jix chamaam gu paan gio gook gu boptop. ¿Tuꞌ gip ja aix, nam guꞌ giilhim jir muiꞌ dhi jaaduñ? \p \v 10 Baꞌ gu Jesuus jup ja tɨtda: \p ―Ea na pim xi ja chiñiaꞌ nam bɨɨx xi dharaibuꞌ. \p Baꞌ guiꞌ xi ja chia mɨt ɨp. Baꞌ pɨx mi jaꞌp jup ji dharaibu mɨt saiꞌ dhaam gu jaꞌtkam, na guꞌ jaꞌp moo joidham jup jix xaꞌiiꞌ kaꞌ bhaiꞌ. Alh moo siamrir muiꞌ am dho baꞌ ji gu jaꞌtkam, jix chamaam mambhɨɨx jix chaꞌtman ooꞌm (5000) aix am dai gu chichioꞌñ, gu uꞌuub guꞌ cham daaxix kam ji gam aꞌaalh. \v 11 Baꞌ gu Jesuus nat jax daa gu paan xi chu taxchaabgidhak jix dhaam jaꞌk pɨx muiꞌ ji ja maa gu noonbiꞌñ. Baꞌ guiꞌ miꞌ dhɨr pɨx naiꞌp ji ja maa mɨt gu jaꞌtkam nam mi jaꞌp pɨx jaꞌx dharaa. Gio miꞌ dhɨr gu boptop bɨɨx pɨx muiꞌp ji ja maa mɨt. Bɨɨx jam tu koiꞌmɨk nam jɨꞌx ɨlhiiꞌñ. \v 12 Baꞌ jaꞌxpɨx na xi ja nɨiꞌñ gu Jesuus nam jaiꞌ mi jaꞌp cham ka jugiokkar na mɨt xiꞌ ba kakoob, jup ja tɨtda gu noonbiꞌñ: \p ―Jumpadaꞌ pim gu taꞌtak na mɨt cham jugio jaiꞌ dhɨt mɨjɨ jaꞌp, na cham tuꞌ kub miꞌ maiꞌ gɨxiaꞌ. \p \v 13 Baꞌ guiꞌp ma chu jumaap jamɨt, mambhɨɨx daman gook bapaalh jamɨt ja susduiꞌ gu taꞌtak. Giilhim muiꞌp jum duu gux chamaan gu paan gio gu gook gu boptop. \v 14 Baꞌ gu jaꞌtkam na mɨt tɨɨ nat puiꞌ jɨꞌ tu duu gu Jesuus, jup kaiꞌch am: \p ―Dhiꞌ ji bak jir diꞌ guiꞌ na saak bha jimdaꞌ na yaꞌ bhaankamuꞌn tu aꞌgaꞌ guch Gɨꞌkoraꞌ. \p \v 15 Bɨɨx aixim ba ji chɨi mɨt, jup kaiꞌch am na sap jir am nam gɇꞌkam kɨꞌn daasaꞌ sia ku cham aaꞌ. Guꞌ ji na guꞌx maat gu Jesuus nam jax kaiꞌch, baꞌ pu jii cham ji ja aaꞌñdhak baasɨꞌn jaꞌk jix ioꞌm oidhaꞌ daam na paiꞌ cham jaroiꞌ oirɨ. \s1 Gu Jesuus na joidham suudaiꞌ dhaam pɨx jimdaꞌ \r (Mt. 14:22‑27; Mr. 6:45‑52) \p \v 16 Baꞌ jaꞌxpɨx nat paiꞌ ba ji dhɨdɨmpu, ba jii mɨt gu noonbiꞌñ gu Jesuus bhaiꞌ dhɨr oidhaꞌ juraab na paiꞌx kotboraꞌ. Mummu mɨt ba juur na paiꞌ gɇꞌ suuꞌn gu suudaiꞌ. \v 17 Miꞌ dhɨr na mɨt jax bha tɨɨtɨs kanuub taꞌm, gamaiꞌ pu bhɨi mɨt bɨɨx suudaiꞌ dhaam sɨlh baasɨꞌn dɨr jaꞌk Kapernaum. Jix ioꞌm bax chukgam ji guꞌ. Gu Jesuus pui bhammɨ paiꞌ pɨx maiꞌch, cham paiꞌ joiñ baꞌ. \v 18 Baꞌ na mɨt nammɨ gama jaꞌk ba ji bhɨi, giilhim jix ioꞌm bhaiꞌ ji jɨb, bhaiꞌ ji guꞌngukɨ gu suudaiꞌ. \v 19 Jix ioꞌm gama jaꞌk ɨrban pɨx iam na mɨt ba ji bhɨi nam paiꞌ cham pum aaꞌ, ba tɨɨ mɨt gu Jesuus na joidham bɨɨx suudaiꞌ dhaam pɨx tuꞌ tuiꞌdhiꞌ na muiꞌ ba jim, amuub ba ji bhɨi miꞌ nam paiꞌ jiimchuꞌ. Guiꞌ giilhim bhaiꞌ ji chootoꞌn jamɨt, \v 20 guꞌ ji nat guꞌ jotmodaꞌ mu ñio gu Jesuus, jup ja tɨtda: \p ―¡Chaꞌpim totdon kaꞌ! Aañiꞌ pɨx jup tuiꞌdhiꞌ. \p \v 21 Baꞌ gu noonbiꞌñ jix bhaiꞌm ɨlhdhak jup tɨtda am na bhaiꞌ xi chɨsdiaꞌ kanuub taꞌm. Baꞌ gu Jesuus bhaiꞌp xi chɨs, jotmodaꞌ mɨt pu baasɨꞌn dɨr ai cham jum ɨlhdham. \s1 Gu jaꞌtkam nam ba gaꞌngadaꞌ gu Jesuus \p \v 22 Baꞌ buimgidhak bhammɨ dɨr tɨi nɨɨra am gu Jesuus gu jaꞌtkam guiꞌ na mɨt bhammɨ dɨr pup bii baasɨꞌn dɨr, nam guꞌ ja nɨiꞌñ na mɨt dɨɨlh bhɨjɨ jaꞌk ji dhuu gu noonbiꞌñ, cham tuꞌ bɨɨx bha tɨs kanuub taꞌm gu Jesuus guiꞌ na mɨt bhaan bha jii. Baꞌ cham ɨlhiiꞌñ am noꞌt gatuuk dɨr dɨɨlh bha jii, nam guꞌ daipuꞌ maaꞌn miꞌ ka nɨidhat na sɇꞌ suudaiꞌ dhaam gu kanuub. \v 23 Baꞌ moo ampɨk jaiꞌ gama jaꞌk jup ba ai mɨt gu jaꞌtkam kaknub taꞌm nam mu dɨr jaꞌk jiim Tibeeriyas, nar miaꞌn bhaiꞌ dhɨr oidhaꞌ juraab na paiꞌx kotboraꞌ, nat paiꞌ xi chu taxchaabgidhak gu Jesuus nat tu ja maa gu jaꞌtkam. \v 24 Guꞌ baꞌ na guꞌ cham paiꞌ aajim gu Jesuus nam tɨi nɨɨra, ni gu noonbiꞌñ kum cham paiꞌ joiñ nam mu namkipuꞌ, baꞌ na mɨt jax bha tɨɨtɨs kaknub taꞌm, pu jii mɨt bhammɨ dɨr jaꞌk Kapernaum na mɨt ba gaagam. \s1 Gu Jesuus nap kaiꞌch nar jix dhaam kam gu koiꞌ \p \v 25 Baꞌ na mɨt jax bhammɨ dɨr tɨɨtɨs baasɨꞌn dɨr gu jaꞌtkam, bhaiꞌ pɨx jaꞌp ji chɨɨ mɨt gu Jesuus, baꞌp tɨtda am: \p ―¿Paa pich dhuuk yammɨ dɨr jaꞌk tɨs jiñ jaduuñ? Aach bhammɨ dɨr tɨim nɨɨraimɨk. \p \v 26 Baꞌp ja tɨtda gu Jesuus: \p ―Tuꞌ sɨlhkam jañ yaꞌ pu jam tɨɨdaꞌ na pim jax kaiꞌñkam jiñ gaagim jiñ jaaduñ, na pim giop bax bhioꞌ dho. Guꞌ ni jɨꞌx ji ku pim xim gaꞌnga na jax jir jum duukam nañ baꞌ bɨxchuꞌx aichuꞌn nañ pu tu duñiaꞌ na tuꞌr jix bhaiꞌm duukam, noꞌñ jaxjɨ gɇꞌkam kat baꞌ puiꞌ tu bua, kaꞌ baꞌ guꞌ cham. \v 27 Moo pim cham gam ɨrdat oipodaꞌñ jaaduñ. Xim gaꞌngadaꞌ pim na pim jax jaꞌk duuji biaꞌkaꞌ gu koiꞌ na cham tu juꞌngɨ, cham tuꞌ na pim dai bhaan tɨtɨɨꞌñchokaꞌ gu koiꞌ na ampɨx tu juꞌngɨ na kɨꞌn jum guguuxiꞌñ dhi jam tutkuꞌ. Guꞌ jaꞌpji na pim xim gaꞌngadaꞌ ji na jax jaꞌk gammɨjɨ jam aꞌm ba tɨ nɨidhidhaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ na pim baꞌ ba biaꞌkaꞌ gu koiꞌ guiꞌ na cham tu juꞌngɨ. Aañiꞌ dho tu maak noꞌ jaroiꞌ soiꞌm ɨlhdhat jiñ chaan, nat guꞌ puiꞌñ chɨɨdak bhañ joot guñ Gɨꞌkoraꞌ. \p \v 28 Baꞌ bhaiꞌ ji chɨkka mɨt, jup tɨtda am: \p ―¿Jax gi jaꞌk jix bhaaiꞌ nach dhuuji miꞌ puiꞌ jimiaꞌ na jax jix aaꞌ gu Dios? \p \v 29 Baꞌp ja tɨtda gu Jesuus: \p ―Dho dai na pim bɨɨx jam jujur kɨꞌn tɨ jɨɨgiꞌñdhaꞌ aañ jiñ bui nar sɨlhkam nat guiꞌ bhañ joot. \p \v 30 Baꞌp tɨtda am ɨp gio: \p ―Dho ea nap maaꞌn jup duñiaꞌ gu tuꞌ nar jix bhaiꞌm duukam jich ñɨiꞌñchudat nach tuꞌ cham paiꞌ nɨiꞌñ, nach baꞌ tɨ jɨɨgiꞌñdhaꞌ aap jum bui noꞌ baabuiꞌr sɨlhkam nap jax kaiꞌch. \v 31 Jaꞌp na jax jum kaiꞌch mi uꞌuan taꞌm nat tu uaꞌnak gu Moisees na saak mu paiꞌ oirɨt gampɨx ja bɨɨm gu jaiꞌch bopxikat nabap tanoolh ja maakdaꞌ gux dhaam kam gu koiꞌ guiꞌ na saak manaa tɨɨꞌkaꞌ. \p \v 32 Baꞌp ja tɨtda gu Jesuus: \p ―Tuꞌ sɨlhkam jañ yaꞌ pu jam tɨɨdaꞌ, matgam dhiꞌ alh jaꞌp moo pu cham jum aꞌga ji na pim aapiꞌm tuꞌ aaꞌ. Na guꞌ cham tuꞌ dɨɨlh gu Moisees na ja maakdaꞌ gux dhaam kam gu koiꞌ, guñ Gɨꞌkoraꞌ ji na ja maakdaꞌ, ku guꞌr maaꞌn ji na jax juꞌngɨdaꞌ. Guꞌ matgam dhiꞌ nañ aañ xib yaꞌ aaꞌ nañ jax chuꞌm tu maak bhaankamuꞌn guñ Gɨꞌkoraꞌ, jir jix kɨɨꞌ koiꞌ ji na pu cham tu juꞌngɨ. \v 33 Baꞌ gu koiꞌ na Dios tu maak, jir bhammɨ kam jix dhaam. Aañ baꞌ yaꞌ ja mattudaꞌ gu jaꞌtkam na jax jaꞌk jix bhaaiꞌ nam duñiaꞌ na baꞌ ja makiaꞌ gu Dios gux dhaam kam gu koiꞌ guiꞌ nam kɨꞌn gammɨjɨ pu ba duduakaꞌ gu ja iꞌiiꞌmdaꞌ bhaan. \p \v 34 Baꞌp tɨtda am: \p ―Ea nap jich makiaꞌ gu tuꞌ pux kɨɨꞌ koiꞌ nap aaꞌ. \p \v 35 Baꞌp ja tɨtda gu Jesuus: \p ―Aañiꞌ dhor diꞌ gux kɨɨꞌ koiꞌ nar jix dhaam kam. Baꞌ gu jaroiꞌ noꞌt ba tɨ jɨɨꞌñ aañ jiñ bui, jaꞌp ji buusniaꞌ na cham ka bhioꞌm kaꞌ, ni ku cham ka tanoom kaꞌ, na guꞌ gammɨjɨ bhaan ba tɨ nɨidhidhaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ. \v 36 Ku guꞌ jaiꞌ dhɨt cham tɨ jɨɨgiꞌñ japim ji noꞌt guiꞌ bhañ joot, sia kuñ guꞌ tɨi jam nɨiꞌñchudat jup tu bua na tuꞌr jix bhaiꞌm duukam. \v 37 Dai guiꞌ nat jɨꞌk puiꞌ jaꞌk ja jujurtuda guñ Gɨꞌkoraꞌ nam baꞌ siamrim guguuxiꞌñ nam tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ aañ jiñ bui, baꞌ aañ miꞌ dhɨr ja guguuxdhaꞌ cham jax ji chɨꞌji. \v 38 Na ñich guꞌ aañ cham tuꞌ jax kaiꞌñkam bha jii bhammɨ dɨr jix dhaam nañ yaꞌ ɇɇji bɨɨx aixim ba ji chu buimiaꞌ nañ jax ɨlhiiꞌñ dɨɨlh, guꞌ jaꞌpji nat jax pɨx jiñ chɨɨꞌn ji guiꞌ nat bhañ joot. \v 39 Na guꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ jaꞌpni jaꞌk jix aaꞌ, na guiꞌ nat jɨꞌk puiꞌ jaꞌk ba ja jujurtuda nam ba tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ aañ jiñ bui, jix aaꞌ nam gammɨjɨ bañ kaichgɨdaꞌ, na baꞌ janoꞌ na paiꞌ dhuuk tum kuugalhdhaꞌ yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn, cham ja tulhiiñchudaꞌ iñ, dai nañ pu ja baidhikaꞌx dhaam jaꞌk. \v 40 Gio baꞌ jaꞌpni jaꞌk moop jix aaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ nat bhañ joot, na bɨɨx guiꞌ nam jɨꞌk jix maatɨt jiñ kɇɇ, noꞌ mɨt ba tɨ jɨɨꞌñ nar sɨlhkam nañ jax tu aꞌgadaꞌ, gammɨjɨ ja aꞌm ba tɨ nɨidhidhaꞌ. Aañ baꞌ ja baidhikaꞌx dhaam jaꞌk na paiꞌ dhuuk tum kuugalhdhaꞌ yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn. \p \v 41 Baꞌ pɨx am bhaak jamɨt gu gɇꞌgɇrkam Israel kam nap ja tɨtda gu Jesuus: “Aañ jir diꞌ gux kɨɨꞌ koiꞌ, nañ guꞌ bhammɨ dɨr jim jix dhaam.” \v 42 Bhaiꞌ ji ñiokbo mɨt, jup kaiꞌch am: \p ―¿Jax ku baꞌ puiꞌ kaiꞌch dhi jaduuñ? ¿Cham aar diꞌ gu Jesuus tɨɨgim, maraaꞌn gu Josee, gio gu dɨꞌɨɨꞌn jach jup jix maat ɨp? ¿Jax gi ji ku baꞌp jich chɨtda: “Aañ bhammɨ dɨr jim jix dhaam”? \p \v 43 Guꞌ ji na guꞌ ja kɇɇ gu Jesuus nam jax kaiꞌch, baꞌp ja tɨtda: \p ―Moo pim cham tuꞌ bhaan ñiokbodaꞌñ jaaduñ. \v 44 Na guꞌ cham jɨꞌxkat tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ gu jaroiꞌ aañ jiñ bui noꞌ cham puiꞌ jaꞌk jurtuꞌn guñ Gɨꞌkoraꞌ nat bhañ joot, nañ baꞌ aañ miꞌ dhɨr baidhikaꞌ gɨt jix dhaam jaꞌk janoꞌ na paiꞌ dhuuk tum kuugalhdhaꞌ yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn. \v 45 Na guꞌ puiꞌ jaꞌk tu uaꞌñix mi uꞌuan taꞌm nat paiꞌ tu uaꞌnak maadɨt guiꞌ nam bhaankamuꞌn ya jaꞌp tu aꞌgimɨk guñ Gɨꞌkoraꞌ bɨjɨk, nap jum kaiꞌch: “Gu Dios bɨɨx ka ja mattudaꞌ na jɨꞌk jaꞌtkam gu ñioꞌkiꞌñ.” Baꞌ dhiꞌ jaꞌpni kaiꞌñkam jup jum kaiꞌch, na guiꞌ nam jɨꞌk bɨɨx ja jujur kɨꞌn jix biiñak kaꞌ buiñor guñ Gɨꞌkoraꞌ, dɨɨlh pɨx bhaiꞌx maatɨt ji kaayaꞌ am nañ jax tu ja aꞌgiꞌñ. \p \v 46 ’Ku guꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ cham jaroiꞌ nɨiꞌñ ji gu maaxik, na guꞌ giilhim jir jix uañ. Dai aañ ji nañ baꞌ nɨiꞌñ, nañ guꞌ bhammɨ dɨr jim jix dhaam na paiꞌp tuꞌiiꞌ. \v 47 Tuꞌ sɨlhkam jañ yaꞌ pu jam tɨɨdaꞌ, gu jaroiꞌ noꞌt ba tɨ jɨɨꞌñ aañ jiñ bui, gammɨjɨ bhaan ba tɨ nɨidhidhaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ, \v 48 na guꞌ aañ jir diꞌ gux kɨɨꞌ koiꞌ gux dhaam kam. \v 49 Jir sɨlhkam dho nam tu koiꞌmɨk gu manaa gu bɨjɨk dɨr kam janoꞌ nam mummu oipimɨk gampɨx, ku guꞌ puiꞌ pɨx jup koi mɨt ji. \v 50 Guꞌ aañ gux dhaam kam gu koiꞌ nañ aagɨt jup kaiꞌch, pu cham tu juꞌngɨ ji. Baꞌ gu jaroiꞌ na tu jugiaꞌ, cham ka tu mumkɨdaꞌ gu iiꞌmdagaram bhaan. \v 51 Na guꞌ kaiꞌñkam aañ pɨx jir diꞌ gux kɨɨꞌ gu koiꞌ nar jix dhaam kam, na baꞌ gu jaroiꞌ noꞌt puꞌñi ba tu juu, gammɨjɨ ba duakaꞌ gu iiꞌmdagaram bhaan. Na guꞌ dhiꞌñi dhi koiꞌ nañ aañ tu maak, jir jiñ chuukuꞌ na ñich bha ja maakim nam tu jugiaꞌ bɨɨx na jɨꞌk gu jaꞌtkam, nam baꞌ kɨꞌn gammɨjɨ pu ba duduakaꞌ gu ja iꞌiiꞌmdaꞌ bhaan. \p \v 52 Baꞌ gio bhaiꞌp ji ñio mɨt gu gɇꞌgɇrkam Israel kam, jup kaiꞌch am: \p ―¿Jax baꞌm aagɨt jup kaiꞌch dhi jaduuñ? ¿Jax gi dhuip jich makiaꞌ gu tukgaꞌn nach tu jugiaꞌ? \p \v 53 Guꞌ ji na guꞌ ja kɇɇ gu Jesuus na mɨt giop ba ji ñiokbo, baꞌp ja tɨtda: \p ―Tuꞌ sɨlhkam jañ yaꞌ pu jam tɨɨdaꞌ, gu jaroiꞌ noꞌt cham tu juu dhiñ chuukuꞌ gio noꞌt cham tu ii guñ ɨꞌɨɨr, aañ na ñich jix dhaam dɨr bha jii, cham tuꞌ bhaan tɨ nɨidhidhaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ. \v 54 Na guꞌ gu jaroiꞌ noꞌt ba tu juu dhiñ chuukuꞌ gio noꞌt ba tu ii guñ ɨꞌɨɨr, gammɨjɨ bhaan ba tɨ nɨidhidhaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ, nañ baꞌ aañ miꞌ dhɨr cham tuꞌ ka tulhiiñchudaꞌ, dai nañ pu baidhikaꞌx dhaam janoꞌ na paiꞌ dhuuk tum kuugalhdhaꞌ yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn. \v 55 Na guꞌ dhiñ chuukuꞌ gio dhiñ ɨꞌɨɨr, jir diꞌ pɨx gux kɨɨꞌ koiꞌ. \v 56 Baꞌ gu jaroiꞌ noꞌt ba tu juu dhiñ chuukuꞌ gio noꞌt ba tu ii guñ ɨꞌɨɨr, maap bach kɇkɇɇkɇꞌ ich gook dɨt. \v 57 Baꞌ puiꞌ na jax guñ Gɨꞌkoraꞌ na cham tu mumkɨ, aañ puiꞌ cham jup tu mumkɨ, nañ guꞌ bhammɨ dɨr jim jia. Baꞌ gu jaroiꞌ noꞌt ba tu juu dhiñ chuukuꞌ gio noꞌt ba tu ii guñ ɨꞌɨɨr nañ jax ba kaiꞌch, cham ka tu mumkɨdaꞌ ɨp gu iiꞌmdagaram bhaan. \v 58 Aañiꞌ ji nañ baꞌr diꞌ gux kɨɨꞌ koiꞌ nañ bhammɨ dɨr jim jix dhaam, cham tuꞌ pu chuꞌm na gu manaa nam jax chuꞌm koiꞌmɨk gu bɨjɨk dɨr kam gu jam bopxikat na mɨt puiꞌ pɨx jup koi. Guꞌ matgam noꞌt jaroiꞌ ba tu juu gu koiꞌ nañ aañ jax chuꞌm tu maak, gammɨjɨ ba duakaꞌ ji gu iiꞌmdagaram bhaan. \p \v 59 Jaꞌpni tu ja aꞌgi gu Jesuus guiꞌ nam miꞌp tuꞌiiꞌ Kapernaum nam paiꞌ tu chiopiꞌ gu Israel kam jaꞌtkam. \s1 Gu Jesuus na ba ja aagiꞌñdhaꞌ gu jaꞌtkam na jax jaꞌk jix bhaaiꞌ na gammɨjɨ ja aꞌm tɨ nɨidhidhaꞌ guch Gɨꞌkoraꞌ \p \v 60 Baꞌ muiꞌ jaiꞌ dhɨt guiꞌ nam kaichuꞌ gu Jesuus giilhim jix xijaim ɨlhiiꞌñ am gu puiꞌ nat jax tu aꞌga, jup kaiꞌch am: \p ―¿Jaroo gix maatɨt jup ba kai, na guꞌ giilhim jix xijaim kaiꞌch? \p \v 61 Guꞌ ji na guꞌx bhaiꞌx maat gu Jesuus nam giilhim jix xijaim ɨlhiiꞌñ na jax tu ja aꞌgidhimɨk, baꞌp ja tɨtda: \p ―¿Giilhim jix xijaim kaiꞌch iñ aa panaas na pim xiñ kɇɇ? \v 62 ¿Jax japim baꞌm duñiaꞌ noꞌ guꞌ aañ nat bhañ joot guñ Gɨꞌkoraꞌ nañ yaꞌ ka tu aꞌga, jotmodaꞌ bhaꞌñi pu tɨs jañich bhɨjɨmmɨni jaꞌk jix dhaam na ñich paiꞌ dhɨr bha jii? \v 63 Dhiꞌ moo jam aꞌm jum aaꞌ ji na pim tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ bɨɨx jam jujur kɨꞌn nañ jax jam tɨtda na baꞌ jam tajaañdhaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ gux Dhuuduꞌ kam jix Uañ Iiꞌmdaꞌ na pim baꞌx mat kaꞌ na jax jaꞌk jam aꞌm tɨ nɨidhidhaꞌ. Na guꞌ gu dɨɨlh pɨx cham jɨꞌxkat machiaꞌ pim, na guꞌ dai gu tuꞌ yaꞌ kam dhi oiꞌñgaꞌn na pim bhaan tɨtɨɨꞌñcho. \v 64 Puiꞌ na jax aapiꞌm jaiꞌ dhɨt na pim guꞌ cham tuꞌ bɨɨx jam jujur kɨꞌn tɨ jɨɨgiꞌñ aañ jiñ bui. \p Baꞌ dhiꞌ na puiꞌ jɨꞌ kaiꞌch gu Jesuus, na guꞌ bɨɨpɨꞌ pux bhaiꞌx mat kaꞌ nam jax chuꞌm cham bɨɨx ja jujur kɨꞌn tɨ jɨɨgiꞌñdhaꞌ, jaꞌp na jax guiꞌ na jaroiꞌ maaxik kɨɨsaꞌ nam boi bhɨichdhaꞌ. \v 65 Miꞌ dhɨr baꞌ giop xi ja tɨꞌñchoix na jax ba ja tɨtda, jup kaiꞌch: \p ―Kaiꞌñkam cham jɨꞌxkat tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ aañ jiñ bui gu jaroiꞌ noꞌ cham puiꞌ jaꞌk jurtuꞌn guñ Gɨꞌkoraꞌ. \p \v 66 Baꞌ janoꞌ dɨr muiꞌ cham ka kaichgɨdaꞌ am gu Jesuus guiꞌ nam ka kaichgɨt, cham paiꞌ ka aꞌjɨdaꞌ am. \v 67 Miꞌ dhɨr baꞌ jaꞌxpɨx na mɨt dɨɨlh miꞌ ji bii gu mambhɨɨx daman gook gu noonbiꞌñ gu Jesuus, xi ja tɨkka noꞌm puiꞌp bax ooꞌn nam kaichgɨdaꞌ, jup ja tɨtda: \p ―¿Aapiꞌm aa puiꞌ cham jup kam guguuxiꞌñ na pim jiñ kaichgɨdaꞌ? \p \v 68 Baꞌ bhaiꞌ ji ñio gu Simoon Peegro, jup kaiꞌch: \p ―¿Paach gi chi baꞌ jaꞌk jup bhɨɨyaꞌ? Na guꞌ cham jaroiꞌ jaꞌxbuiꞌr gɇꞌkam na jax aap jich jaduuñ nach aagiꞌñdhaꞌ na jax jaꞌk gammɨjɨch aꞌm tɨ nɨidhidhaꞌ guch Gɨꞌkoraꞌ. \v 69 Guꞌ aach dai aap pɨx bhaiꞌ bam nɨidhim ji, na chich guꞌ bɨɨx jich jujur kɨꞌn ba tɨ jɨɨꞌñ aap jum bui, nach guꞌ bax maat nap aap jir diꞌ guch Xoiꞌkam nap jir Maraaꞌn gu Dios nat bham joot. \p \v 70 Baꞌp ja tɨtda gu Jesuus: \p ―Dho pu kaiꞌñkam jañich dho jam guguux aapiꞌm mambhɨɨx daman gook na pim jir jiñ ñoonob kaꞌ. Guꞌ ji na guꞌ maadɨt cham puiꞌ ɨlhiiꞌñ, na guꞌ dai mu jaꞌk tukgiꞌñ gu jaꞌook. \p \v 71 Baꞌ dhiꞌ na puiꞌ jɨꞌ kaiꞌch gu Jesuus, gu Juudas Iskariote maraaꞌn gu Simoon Iskariote na aagɨt jup kaiꞌch, na guꞌ dhiꞌr diꞌ maadɨt gu mambhɨɨx daman gook gu noonbiꞌñ na maaxik kɨɨsaꞌ gatuuk nam boi bhɨichdhaꞌ. \c 7 \s1 Gu jajaaꞌnniꞌñ gu Jesuus nam cham tɨ jɨɨgiꞌñdhaꞌ buiñor \p \v 1 Bhaiꞌ baꞌ pu oirɨdaꞌ gu Jesuus Galilea, cham jimmɨdaꞌ bhammɨ jaꞌk Judea, na guꞌx maat nam bhaiꞌ gaꞌngadaꞌ gu gɇꞌgɇrkam Israel kam nam jix chu chiañik nam muꞌaaꞌ. \v 2 Baꞌ moo janoꞌ pɨk jup bam aajim nam paiꞌ dhuuk tu oꞌnamtardaꞌ gu Israel kam jaꞌtkam, nam soiꞌm ɨlhdhat tu piastatdaꞌ xijum baik tanoolh. \v 3 Baꞌp tɨtda am gu jajaaꞌnniꞌñ gu Jesuus: \p ―¿Guꞌ aap jax kup baꞌ yaꞌ oirɨ? ¿Cham bhaiꞌ aa nap muiꞌ xi jimiaꞌ bhammɨ Judea nam baꞌ guꞌp jum nɨiꞌñdhaꞌ gu jaꞌtkam nap jɨꞌk tuꞌ jax bua guiꞌ nam kiaꞌpɨx bam guguuxiꞌñ nam jum kaichgɨdaꞌ? \v 4 Na guꞌ cham tuꞌ ɨxchuixim tu aꞌgadaꞌ gu jaroiꞌ noꞌx aaꞌ nam kaichgɨdaꞌ. Aap dho pɨk saak jir gɇꞌkam ji, dho guꞌ dhiꞌm aaꞌ ji nap mu jimɨi bɨɨx aixim tu duñiaꞌ ja nɨiꞌñchudat gu muiꞌ jaꞌtkam nam baꞌ tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ aap jum bui. \p \v 5 Baꞌ dhiꞌ nam puiꞌ jɨꞌ tɨtda, nam cham tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor sia kum tɨi miaꞌn jir jum jajaaꞌnnim. \v 6 Baꞌ bhaiꞌ ji ñio gu Jesuus, jup ja tɨtda: \p ―Chakuim ai ji matgam na paiꞌ dhuuk tu daaxix nam machiaꞌ gu jaꞌtkam nañ jir gɇꞌkam. Guꞌ puiꞌñ ɨlhiiꞌñ japim na jax aapiꞌm na pim mu jaꞌp paiꞌ xi jimiaꞌ paiꞌ na pim duuk ɨlhiiꞌñdhaꞌ. \v 7 Aañ matgam giilhim xiñ bhaamkiꞌñ am ji gu jaꞌtkam nañ xi ja aagiꞌñdhaꞌ nam jix buam pɨx tu buadaꞌ na jax cham jir am. Guꞌ noꞌ cham tuꞌ bhaan tu aꞌga jaroiꞌ jaꞌp na jax aapiꞌm, ¿tuꞌm gi kɨꞌn biaꞌ nam bhaiꞌ ji jam bhaamkidhaꞌ? \v 8 Aapiꞌm dɨɨlh muiꞌ xi jimiaꞌ bhammɨ na paiꞌ tum oꞌnamtaꞌ noꞌ pim mur jiimdam kat jup kaiꞌch. Aañ yaꞌ pɨx ka oirɨ sia bhɨjɨ paiꞌ jax tum bua, nat guꞌ kaiꞌñkam chakuim ai na paiꞌ dhuuk tu daaxix na matgilhiaꞌ nañ jir gɇꞌkam. \p \v 9 Dai puꞌñi pɨx xi ja tɨɨdak miꞌ ji bii Galilea. \s1 Gu Jesuus na bhammɨ ba aayaꞌ na paiꞌ tum dar oꞌnam tɨr \p \v 10 Baꞌ dɨɨlh bhammɨ jaꞌk ji dhuu mɨt gu jajaaꞌnniꞌñ, gu Jesuus baꞌ gatuuk muiꞌp ma jii jix ɨxchuixim na baꞌ cham jaroiꞌ mat kaꞌ. \v 11 Baꞌ gu gɇꞌgɇrkam Israel kam bhammɨ jaꞌk tɨi gaꞌnga am, jup kaiꞌch am bha jaꞌp oipot: \p ―¿Paa jaꞌk jax chuꞌiiꞌ guiꞌ na jaꞌp moo gɇꞌkam jum taat kaꞌ? ¿Cham aa yaꞌ paiꞌ oirɨ? \p \v 12 Gam gu jaꞌppɨx jaꞌtkam bha jaꞌp oipot jum ñiñiokboixiꞌñ am. Jɨꞌmaꞌn jup kaiꞌch am: “Joidham jir jix bhaiꞌkam.” Jaiꞌm maakam jup ɨlhiiꞌñ, jup kaiꞌch am: “Chaam tuꞌ, jaꞌpji na jax dhui ja iatgiꞌñ gu jaꞌtkam.” \p \v 13 Ku guꞌ gu jaꞌtkam nam aꞌga gu Jesuus, cham tuꞌ ji nam ji ja kaixdhat gu gɇꞌgɇrkam, nam guꞌx ja ɨɨbhiꞌñ. \p \v 14 Baꞌ na paiꞌ bar ɨrban na bhaiꞌ tum dar oꞌnam tɨr, bhammɨ ba ai gu Jesuus gɇꞌ chiop, mɨjɨ baakɨk bhaiꞌ ji chu ja aꞌgi gu jaꞌtkam. \v 15 Baꞌ miꞌ puiꞌ pup tuꞌiiꞌ am gu gɇꞌgɇrkam na mɨt kai na giilhim jix bhaiꞌ xi bua na xi chu aꞌga, baꞌp kaiꞌch am: \p ―¿Jax baꞌ duukat bɨxchuꞌx chu maat dhi jaduuñ nach moo cham jɨꞌxkat yaꞌ paiꞌ nɨiꞌñ na tum mamtuxiꞌñ? \p \v 16 Guꞌ ji na guꞌ ja kɇɇ gu Jesuus nam jax kaiꞌch, baꞌp ja tɨtda: \p ―Dho guꞌ cham tuꞌ aañ dɨɨlh ji nañ jax ɨlhiiꞌñ nañ yaꞌ tu jam aꞌgiꞌñ, guꞌ matgam guiꞌ ji nat bhañ joot nar ñioꞌkiꞌñ dhiꞌ nañ jɨꞌk jax tu aꞌga. \v 17 Noꞌ jaroiꞌx maachim na miꞌ puiꞌ jimiaꞌ na jax jix aaꞌ gu Dios na tuiꞌñgɨdaꞌ, ba mattudaꞌ na Dios jir ñioꞌkiꞌñ nañ jax tu aꞌga, cham tuꞌ aañ dɨɨlh pɨx nañ jax ɨlhiiꞌñ. \v 18 Na guꞌ gu jaroiꞌ noꞌ dɨɨlh pɨx naiꞌ tu aꞌgim na jax ɨlhiiꞌñ, cham tuꞌr puiꞌ kaꞌ, na guꞌ dai nax aaꞌndaꞌ nam pɨx bha nɨidhidhaꞌ gu jaꞌtkam. Guꞌ ji noꞌt jumai mu joot, noꞌ miꞌ puiꞌ tu daaꞌñchuꞌ na baꞌr sɨlhkam kaꞌ na jax kaiꞌchdhaꞌ, na guꞌ bhaankamuꞌn pɨx tu aꞌgidhaꞌ. \p \v 19 ’Jaꞌp na jax gu Moisees nat bhaankamuꞌn tu uaꞌnak guñ Gɨꞌkoraꞌ na pim jax jaꞌk tuiꞌñgɨdaꞌ, guꞌ ji na pim guꞌ sia guiꞌ jaꞌp xi dhuukat, cham tuꞌ miꞌ puiꞌ jiim japim nat jax tu uaꞌnak. Guꞌ baꞌ aañ puꞌñi ɨp xib, tuꞌ pɨx jam jaaxmakar jiñ ɨlhiiꞌñ japim, dai na pim bax chu chiañik nam jiñ muꞌaaꞌ. \p \v 20 Baꞌ bhaiꞌ ji ñio mɨt gu jaꞌtkam, jup kaiꞌch am: \p ―Iat ap dho. ¿Jaroo gi paiꞌp jix chu chiañim nam jum muꞌaaꞌ? Jaꞌpji nam aꞌm jup tuiꞌdhiꞌ gu jaꞌook na baꞌ jax ña pɨx ba tu tatdaꞌ. \p \v 21 Baꞌp ja tɨtda gu Jesuus: \p ―¿Guꞌ jax ji na baꞌ janoꞌ na paiꞌ dhuuk cham tum juandaꞌ na ñich xi dhuaꞌñ maaꞌn gu jaduuñ miꞌ puiꞌ pup tuꞌiiꞌ pim? \v 22 ¿Na baꞌ guꞌ aapiꞌm sia ja matgilhiꞌñdhaꞌ gu aꞌaalh puiꞌ xi kaiꞌchɨt na cham tum juandaꞌ? Na guꞌ dai na pim miꞌ puiꞌ tu daaꞌñchuꞌ nam jax tu buaꞌt gu bɨjɨk dɨr kam gu jam bopxikat nat baꞌ moo gu Moisees jup ba tu uaꞌna. \v 23 ¿Guꞌ aapiꞌm baꞌ cham jum nɨiꞌñ ji jia gu puiꞌ na pim tu buadaꞌ? ¿Ɨlhiiꞌñ japim aa na cham xidhuu, kaꞌ dai aa guiꞌ nañ tuꞌ jax buadaꞌ aañ na baꞌx xidhuu na pimɨt baꞌ giilhim bhaak janoꞌ na ñich xi dhuaꞌñ gu jaduuñ nax kaꞌook kat? \v 24 Nɨidhix kam ji na pim aꞌgadaꞌ gu tuꞌ noꞌ pim ɨlhiiꞌñ na cham jir am, cham tuꞌ na pim kuupɨt tu aꞌgadaꞌ. \s1 Gu jaꞌtkam nam tɨim tɨ tɨkkadaꞌ noꞌ gu Jesuus jir diꞌ guch Xoiꞌkam \p \v 25 Baꞌ jaiꞌ dhɨt gu bhaiꞌ kam Jerusaleen jup kaiꞌch am: \p ―¿Cham aar diꞌ nam saak tɨi gaaꞌñchuꞌ nam jix chu chiañik nam muꞌaaꞌ? \v 26 Tɨɨꞌ nam baꞌ cham juan na miꞌ tu aꞌgichuꞌ. Moo chi ba tɨ jɨɨgiꞌñ am gu gɇꞌgɇrkam nar diꞌ guch Xoiꞌkam. \v 27 ¿Gi jax dhuukat baꞌp jix maatɨꞌ nar paiꞌ kam? ¿Cham aa guꞌ cham maatɨꞌ kaꞌ gɨt na paiꞌ dhɨr buusniaꞌ noꞌr diꞌ kaꞌ gɨt guch Xoiꞌkam? \p \v 28 Baꞌ na miꞌ ka tu aꞌgichuꞌ gɇꞌ chiop gu Jesuus, ba ja kai nam jax kaiꞌch, baꞌp ja tɨtda gɇꞌ kɨꞌn nam baꞌ bɨɨx kaayaꞌ: \p ―Cham tuꞌ ji na pim jiñ maat matgam nañ jir paiꞌ kam, na pim guꞌ cham maat na ñich jumai bhaankamuꞌn bha jii, na pim aapiꞌm cham maat nax bhaiꞌ nam buiñor jix biiñak kaꞌ bɨɨx na jɨꞌk jaꞌtkam. \v 29 Dai aañ na ñich bhammɨ dɨr bha jii na paiꞌp tuꞌiiꞌ nat bhañ joot nañ baꞌx maat. \p \v 30 Baꞌ jaiꞌ dhɨt cham ja koꞌraaru nat puiꞌ jɨꞌ xi chɨi gu Jesuus, aaꞌndaꞌ gɨt nam miꞌ pu buuplhiaꞌ, guꞌ jaꞌpji na guꞌ panaas ku alh jaꞌp cham jax jix bhaaiꞌ nam doodaꞌ, guꞌ jaꞌpji nat chakuim ai na paiꞌ dhuuk daaxix nam dagiaꞌ. \v 31 Kum ti guꞌ puiꞌ pɨx muiꞌ jaꞌtkam jup tɨ jɨɨꞌñ ji buiñor, jup kaiꞌch am: \p ―¿Jax gi chi jaꞌk tu buidhaꞌ guch Xoiꞌkam na paiꞌ dhuuk ya aayaꞌ? ¿Cham aa puꞌñi pɨx na jax ba tu bua dhi jaduuñ na jɨꞌk tuꞌr jix bhaiꞌm duukam? \s1 Gu pariseos nam mu ja jootsaꞌ gu tutpilh nam buuprapuꞌ gu Jesuus \p \v 32 Baꞌ ampɨx ja kai mɨt guiꞌ nam pariseos jum tɨɨtɨꞌndaꞌ nam miꞌ ka tu aꞌga guiꞌ nam kiaꞌpɨx am ba tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor gu Jesuus. Baꞌ guiꞌ nam jir ja gɇꞌgɇrkam tuk guiꞌ nam mu jaꞌp tu juan chichiop gio gu pariseos, maap jum daagɨk mu ja joot jamɨt gu tutpilh nam sap buuprapuꞌ. \v 33 Guꞌ ji na guꞌp ja tɨtda gu Jesuus na mɨt mu ba ai nam tɨi bax buuprak: \p ―¿Jax japim baꞌp jiñ dhuñiaꞌ, nañ guꞌ yaꞌ pɨx buusnichuꞌ? Jaꞌp pɨk ba ji jiiñ chi matgam bhammɨ jaꞌk buiñor guiꞌ nat bhañ joot, \v 34 na pim paiꞌ cham kañ chɨgiaꞌ sia pim tɨi bañ gaꞌnga. Na guꞌ giilhim jix xijai na pim jax dhuuji aayaꞌ nañ paiꞌ bap tuiꞌkaꞌ. \p \v 35 Baꞌ ni jɨꞌx ku mɨt jix maatɨt kai gu gɇꞌgɇrkam Israel kam na jax kaiꞌñkam jup ja tɨtda. Mi jaꞌp jam tɨim tɨ tɨkka dɨɨlh, jup kaiꞌch am: \p ―¿Paa baꞌ jaꞌk tu aagat jup kaiꞌch na jimiaꞌ kuch baꞌ puiꞌ cham ka tɨgiaꞌ sia kuch tɨi ba gaꞌnga? ¿Kaꞌ moo bhammɨ dɨr jaꞌk aa bhɨɨyaꞌ momkoran nam paiꞌ jaꞌk oiꞌdhaꞌ guiꞌ nam puiꞌp tu jim na jax aach yaꞌ kam Israel, guiꞌ nam griago ñiꞌook kɨꞌn jup tu aꞌga, na baꞌ jaiꞌ bhammɨ dɨr ji kiichai bha jaꞌp naiꞌ ji chu ja aꞌgidhaꞌ? \v 36 ¿Kaꞌ jax gi kaiꞌñkam jup kaiꞌch ji na baꞌp jich chɨtda: “Na pim paiꞌ cham kañ chɨgiaꞌ sia pim tɨi bañ gaꞌnga, na guꞌ giilhim jix xijai na pim jax dhui aayaꞌ nañ paiꞌ bap tuiꞌkaꞌ”? \s1 Gux kɨɨꞌ gu suudaiꞌ guiꞌ na cham gaꞌkɨ \p \v 37 Baꞌ janoꞌ nam baꞌ moo ba tɨɨmuꞌ nam tu piastat gu Israel kam jaꞌtkam, mi jaꞌp kɨkbuk jup ja tɨtda gu Jesuus gɇꞌ kɨꞌn nam baꞌ bɨɨx kaayaꞌ: \p ―Noꞌ jaroiꞌx chanoom, jum aaꞌ na soiꞌm ɨlhdhaiñ chañiaꞌ gu suudaiꞌ na baꞌ tu iꞌyaꞌ. \v 38 Na guꞌ gu jaroiꞌ noꞌt ba tɨ jɨɨꞌñ aañ jiñ bui, gammɨjɨ bhaan ba baꞌpundaꞌ gux kɨɨꞌ gu suudaiꞌ na cham tu gaꞌkɨ, na kɨꞌn cham ka tu mumkɨdaꞌ gu iiꞌmdagaram bhaan, na jax bam kaiꞌch mi uꞌuan taꞌm nat paiꞌ tum uaꞌnak bɨjɨk. \p \v 39 Baꞌ dhiꞌ na puiꞌ jɨꞌ ja tɨtda gu Jesuus, gux Dhuuduꞌ kam jix Uañ Iiꞌmdaꞌ na aagat jup kaiꞌch na bhaan bam tajaanaꞌ gu jaroiꞌ noꞌt ba tɨ jɨɨꞌñ buiñor. Na guꞌ chakui ja aꞌm tajaañix kaꞌ janoꞌ, nat guꞌ chakui muukɨk giop bam mu dɨr koiꞌñgaꞌn tɨr gu Jesuus. \s1 Nam ba bhaakuꞌ gu jaꞌtkam nam cham maaꞌn ñiꞌook jup duukaꞌ \p \v 40 Baꞌ jaiꞌ dhɨt mɨjɨ jaꞌp sasgidhan jup kaiꞌch am na mɨt kai na puiꞌ jɨꞌ ja tɨtda gu Jesuus: \p ―Dhiꞌ dho bak jir diꞌ na saak jaiꞌchdhɨlhiaꞌ na bhaankamuꞌn jup ba tu aꞌga guch Gɨꞌkoraꞌ jaꞌp na jax saak gu bɨjɨk dɨr kam. \p \v 41 Jɨꞌmaꞌn maakam jup ɨlhiiꞌñ am, jup kaiꞌch am: \p ―Jaꞌpji na pur dhiꞌ guch Xoiꞌkam. \p Guꞌ ji nam guꞌ jaiꞌ cham tɨ jɨɨgiꞌñ, jup kaiꞌch am: \p ―¿Jax dhui miꞌ paiꞌ dhɨr jup ba ji buusniaꞌ Galilea guch Xoiꞌkam? \v 42 Na guꞌ pum kaiꞌch mi uꞌuan taꞌm gu ñioꞌkiꞌñ guch Gɨꞌkoraꞌ na saak guch Xoiꞌkam Beleen maaxilhiaꞌ nar paiꞌ kam gu Dabii guiꞌ nar gɇꞌkam kat bɨjɨk, gio na saak maadɨt jax chuꞌm nar boxiiꞌñ. \p \v 43 Baꞌ cham maaꞌn ñiꞌook jup bua am nam tɨi xi chu aꞌga, nam guꞌ jaiꞌ tɨ jɨɨgiꞌñ nar sɨlhkam na gu Jesuus jir diꞌ guch Xoiꞌkam, jaiꞌ guꞌx bhaamut pɨx kɇɇ am ji, \v 44 dai nam pɨx am jix buuprak nam guꞌ cham kaim gu puiꞌ na jax jaꞌk tu aꞌga. Ku guꞌ cham jum guguux jamɨt ji nam buuplhiaꞌ. \s1 Na giilhim joidham xi buadaꞌ gu Jesuus na tu aꞌgadaꞌ \p \v 45 Baꞌ puiꞌ gio miꞌp ba ai mɨt gu tutpilh na mɨt muiꞌ tɨi ja joot guiꞌ nam jir ja gɇꞌgɇrkam tuk guiꞌ nam mu jaꞌp tu juan chichiop gio guiꞌ nam pariseos jum tɨɨtɨꞌndaꞌ, nam sap buuprai mu bhɨikaꞌ gɨt gu Jesuus. Baꞌp ja tɨtda am: \p ―¿Jax ku pim baꞌ puiꞌ bha jaꞌk jiim? ¿Gi nach jup jam tɨtda na pim buuprai bha bhɨikaꞌ? \p \v 46 Baꞌp kaiꞌch am gu tutpilh: \p ―Jax dhui na giilhim jix bhaiꞌ xi bua na xi chu aꞌga. Cham jɨꞌxkat jaroiꞌ puiꞌ kɇɇkɇt ich. \p \v 47 Baꞌx bhaakut bhaiꞌ ji ñio mɨt gu pariseos, jup kaiꞌch am: \p ―¿Aapiꞌm aap ba jam iatgi? \v 48 ¿Jaroo pim gi nɨiꞌñ na ba tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor guiꞌ nam jɨꞌk jir gɇꞌgɇrkam piam gu pariseos? \v 49 Dai guiꞌ nam jɨꞌk cham maatɨt kɇɇ gu ñioꞌkiꞌñ guch Gɨꞌkoraꞌ nat jax tu uaꞌnak gu Moisees mi uꞌuan taꞌm nam baꞌ alh jaꞌp jix kaim gu ja bɨɨm tuꞌm. Ku guꞌ dhiꞌ cham maatɨꞌ ji na tuꞌ jax ja duñiaꞌ, na guꞌ ka ja tulhiiñchudaꞌ guch Gɨꞌkoraꞌ. \p \v 50 Baꞌ miꞌ dhɨr jaꞌp bhaiꞌ ji ñio gu Nikodeemo na puiꞌp ja kaichgɨdaꞌ gu pariseos, guiꞌ nat maaꞌnnim tukaaꞌñ chaꞌm mu jimɨɨk nat tɨɨꞌmɨrak gu Jesuus mu na paiꞌ tɨbiaput, jup ja tɨtda: \p \v 51 ―¿Guꞌ jax japim baꞌ tɨi xi ɨlhiiꞌñ na pim doodaꞌ gɨt? Na guꞌ maakam jaꞌk tu daaxix mi uꞌuan taꞌm na saak cham bhaiꞌ nach pu tɨꞌyaꞌ na cham jir am nat tuꞌ jax dhuu gu jaroiꞌ noꞌ cham dɨɨlh tu aaꞌ. \p \v 52 Baꞌ giilhim bhaak jamɨt nat puiꞌ xi ja tɨɨꞌn, jup tɨtda am: \p ―¿Aap jup jix ja oiꞌñ aa gu Galilea kam jaꞌtkam? Jix bhaiꞌp tu jiñkaiꞌñdhaꞌ gu ñioꞌkiꞌñ guch Gɨꞌkoraꞌ nap baꞌx mat kaꞌ nat chakui jaroiꞌ miꞌ dhɨr buus na bhaankamuꞌn tu aꞌgimɨk guch Gɨꞌkoraꞌ. ¿Kaꞌ xib baꞌ moop bax bhaaiꞌ aa nat miꞌ dhɨr ba ji buus? \s1 Gu ubii nat maiꞌ xi buak gu bɨngaꞌn jumai oi \p \v 53 Miꞌ baꞌ puiꞌ xi kaiꞌchimɨk ma tu kookxim jamɨt mu jaꞌp ja kiikiaꞌam. \c 8 \p \v 1 Guꞌ baꞌ gu Jesuus jup ba tɨbiapum baasɨꞌn jaꞌk oidhaꞌ taꞌm nam paiꞌ Oliibus kɨꞌn jix chu mat kaꞌ, na paiꞌm jɨɨpiꞌñkaꞌ. \v 2 Baꞌ buimgidhak jix dhaꞌnpam jix chu maaxirɨk giop miꞌp ba ai gɇꞌ chiop. Jaꞌxpɨx baꞌ na mɨt jix ioꞌm muiꞌ miꞌ xi ai gu jaꞌtkam buiñor, mi jaꞌp ji dhaibuk bhaiꞌ ji chu ja aꞌgi. \v 3 Guꞌ baꞌ guiꞌ nam sap jix mat kaꞌ gu ñioꞌkiꞌñ gu Dios, gio guiꞌ nam pariseos jum tɨɨtɨꞌndaꞌ, mu paiꞌ ji chɨɨgɨk jamɨt maaꞌn gu ubii na jumai pɨx ba oiꞌñchuꞌ gu maaꞌnkam, cham tuꞌ guiꞌ nat jaroiꞌ oi bɨɨpɨꞌ dɨr. Mi jaꞌp ba kɨɨs am ja saagiꞌñ, \v 4 baꞌp tɨtda am gu Jesuus: \p ―Aach bha baidhak dhiꞌñi ubii nach ñɨiꞌñ na cham jir am na puiꞌm buaꞌt oirɨdaꞌ. Na guꞌ dhiꞌ tɨ bɨɨnaꞌ, dai nat maiꞌ xi buak jumai ba oiꞌñchuꞌ gu maaꞌnkam. \v 5 Na guꞌ gu Moisees nat tu uaꞌnak puiꞌm kaiꞌch nach sap ja kooꞌndaꞌ ja maꞌyasat joodai kɨꞌn gu pu chuꞌm gu uꞌuub. ¿Aap jax kaiꞌch, muꞌaaꞌch aa? \p \v 6 Baꞌ dhiꞌ nam puiꞌ jɨꞌ tɨtda gu Jesuus nam miꞌ pɨx mamtɨ noꞌt sap moo bhaiꞌ bhaankamuꞌn ji ñio, nam baꞌ ba iattulhdhaꞌ ja bui gu gɇꞌgɇrkam Israel kam noꞌt jax dhuuk cham puiꞌ jaꞌk tɨi na jax tu daaxix. Guꞌ ji na guꞌ cham ñiok gu Jesuus, dai nat gan ji mugia, miꞌ pɨx jaꞌp xi chu uꞌuan nobiiꞌñ kɨꞌn dɨbɨɨr taꞌm. \v 7 Guꞌ ji nam guꞌ kɨɨsaim nam tɨkkatuꞌ. Baꞌ bhaiꞌ xi ja tɨɨgɨk jup ja tɨtda: \p ―Aa dho bhaiꞌ xi maiꞌññaꞌ ku gi bɨɨpɨꞌ gu jaroiꞌ maadɨt na cham jɨꞌx uaꞌtulhdhix. \p \v 8 Miꞌ dhɨr baꞌ puiꞌ xi chɨꞌɨɨk gio naiꞌp ji mugia, maaꞌn na jax tu uꞌuantuꞌ. \v 9 Guꞌ baꞌ na mɨt kai nat puiꞌ jɨꞌ tɨi gu Jesuus, gampaiꞌ ji dhuu mɨt, nam guꞌx maat nam giilhim jix uꞌuaꞌtulhdhix. Cham jamɨt baꞌ paiꞌ ka tɨkka, dai na mɨt pɨx ji bubuax xɨꞌlhim bɨɨpɨꞌ kat guiꞌ nam jir jagɨꞌgɨr. Bɨɨx jamɨt pu bubua, dɨɨlh dai gook jamɨt miꞌ ji bii gu Jesuus gio gu ubii. \v 10 Baꞌ nat gio bhaiꞌp ji chɨ tɨɨ gu Jesuus, ampɨx tu juꞌ, nim maaꞌn maaꞌnkam ku paiꞌ tu jaiꞌch gu muiꞌ nam miꞌ kap tuꞌt, dai dɨɨlh gu ubii pɨx miꞌ kɨɨk. Baꞌp tɨtda: \p ―¿Paa mɨt jaꞌk bhɨi guiꞌ nam yaꞌ pɨx jix baabuiꞌm ka kaiꞌch nam saak xim bhaamkiꞌñ? Cham dho bak jax ka xim doodam am jia. \p \v 11 Baꞌp kaiꞌch gu ubii: \p ―Cham dho chi jia. \p Baꞌp tɨtda gu Jesuus: \p ―Dho aañ ba puiꞌ ɨp, cham biaꞌ iñ nañ jax jum tɨɨdaꞌ. Ba jimiaꞌ ap, dai nap cham kam uaꞌtulhiꞌñdhaꞌ. \s1 Gu Jesuus na joidham gɇꞌ tanoor yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn \p \v 12 Baꞌ gio bhaiꞌp ji chu ja aꞌgi gu Jesuus gu jaꞌtkam, jup ja tɨtda: \p ―Aañ jir diꞌ guiꞌ na joidham gɇꞌ tanoor yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn. Gu jaroiꞌ na bañ kaichgɨdaꞌ, cham tuꞌx chukgam kɨr kap tuiꞌñgɨdaꞌ. Joidham jix chu maax kɨr ba oirɨdaꞌ, na guꞌ ba machiaꞌ na jax jaꞌk miꞌ puiꞌ jimdaꞌ na jax jix aaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ. \p \v 13 Baꞌp tɨtda am guiꞌ nam pariseos jum tɨɨtɨꞌndaꞌ: \p ―Jax dhui na guꞌ aap dɨɨlh nap jum aꞌmkam ñiok. Dhiꞌ cham tuꞌr puiꞌ ji matgam, na guꞌr iatdaꞌ kaꞌ noꞌñ dɨɨlh jiñ aꞌmkam tu aꞌgim. \p \v 14 Guꞌ ji na guꞌp ja tɨtda gu Jesuus: \p ―Dho guꞌ cham jax bua ji sia kuñ dɨɨlh jiñ aꞌmkam ñiok, na guꞌr puiꞌ nañ jɨꞌk jax kaiꞌch, nañ guꞌx maat na ñich paiꞌ dhɨr bha jii gio nañ pa jaꞌk jim. Aapiꞌm na pim guꞌ cham maat nañ paiꞌ dhɨr jaꞌk jim gio nañ pa jaꞌk bhɨichuꞌ. \v 15 Guꞌ jaꞌp jum aaꞌ pim na puiꞌ na jax aapiꞌm na pim pu tu buadaꞌ na pim dɨɨlh jax ɨlhiiꞌñdhaꞌ, cham tuꞌ na jax jix aaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ. Guꞌ aañ matgam cham tuꞌ puiꞌ ji, \v 16 na guꞌ nañ jɨꞌk jax ɨlhiiꞌñ nañ tɨꞌiidhaꞌ sia nar paiꞌ dhuuk, jir puiꞌ kaꞌ, na guꞌ cham tuꞌ aañ dɨɨlh jup kaiꞌchidhaꞌ, guꞌ matgam guñ Gɨꞌkoraꞌ ji nat bhañ joot. \v 17 Dho na pim jax bax maat mi uꞌuan taꞌm na tu uaꞌñix na saak gu jaroiꞌ noꞌt tuꞌ jax dhuu jix buam jum duukam, cham tɨ jɨɨgiꞌñdhaꞌ am gu gɇꞌgɇrkam noꞌ maaꞌn dɨɨlh tɨi xi iattulhiꞌñ, dai noꞌm gook jaꞌtkam puiꞌ ba kaiꞌch na baꞌ. \v 18 Jaꞌp na jax xib nañ dɨɨlh jiñ aꞌmkam ñiok gio guñ Gɨꞌkoraꞌ nat bhañ joot, gook jach dho bap jich bua. \p \v 19 Baꞌp kaiꞌch am gu pariseos: \p ―¿Paa baꞌ jax chuꞌiiꞌ gum Gɨꞌkoraꞌ? \p Baꞌp ja tɨtda gu Jesuus: \p ―Jax dhui na guꞌ ni aañ ku pim xiñ maat nañ jir tuꞌp tuꞌm daꞌ, chi baꞌ pɨk jup bax maat japim guñ Gɨꞌkoraꞌ. Noꞌ pim guꞌ xiñ maat kaꞌ gɨt aañ, puiꞌ pim dhop jix maat kaꞌ gɨt guñ Gɨꞌkoraꞌ. \p \v 20 Jaꞌpni tu ja aꞌgi gu Jesuus mɨjɨ gɇꞌ chiop mi sonpan ji kɨkbuk na paiꞌm tuaꞌbaꞌ gu tuumiñ. Ku guꞌ cham jaroiꞌ juan ji, nat guꞌ chakuim ai na paiꞌ dhuuk tu daaxix nam dagiaꞌ. \s1 Gu Jesuus nap kaiꞌchdhaꞌ nax xijai na aayaꞌ jix dhaam gu jaroiꞌ noꞌ cham tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor \p \v 21 Baꞌp ja tɨtda ɨp gio gu Jesuus: \p ―Aañ matgam yaꞌ puiꞌ xi kaiꞌchimɨi ba jimiaꞌ ji. Sia ku pim aapiꞌm tɨi bañ gaꞌnga gatuuk, cham paiꞌ kañ chɨgiaꞌ pim. Yaꞌ pim pɨx pu koꞌyaꞌ jix uꞌuaꞌtulhdhix kam, na guꞌ giilhim jix xijai na pim jax dhui aayaꞌ bhammɨ nañ paiꞌ bap tuiꞌkaꞌ. \p \v 22 Baꞌp kaiꞌch am dɨɨlh gu gɇꞌgɇrkam Israel kam: \p ―¿Paa baꞌ jaꞌk tɨi xi ɨlhiiꞌñ na bhɨɨyaꞌ gɨt? ¿Kaꞌ baꞌ moo xim muꞌaam aa chi dɨɨlh ku baꞌ puiꞌx xijai nach jax dhuuji aayaꞌ na paiꞌ bap tuiꞌkaꞌ? \p \v 23 Guꞌ ji na guꞌ ja kɇɇ gu Jesuus nam jax kaiꞌch, baꞌp ja tɨtda: \p ―Na pim guꞌ aapiꞌm jir yaꞌ kam dhi dumaalh kɨisap bhaan, guꞌ aañ matgam jir tɇꞌkob kam ji. Aapiꞌm jir yaꞌ kam jia dhi oiꞌñgaꞌn bhaan, aañ guꞌ matgam cham tuꞌr yaꞌ kam ji. \v 24 Puiꞌ kuñ baꞌp jam tɨtda na pim yaꞌ pu koꞌyaꞌ jix uꞌuaꞌtulhdhix kam noꞌ pimɨt cham tɨ jɨɨꞌñ nañ aañ jir diꞌ nañ bɨjɨk dɨr pux jaiꞌch bɨɨmaꞌn guñ Gɨꞌkoraꞌ. Yaꞌ pup jir biꞌxim kaꞌ pim jix uꞌuaꞌtulhdhix kam. \p \v 25 Baꞌp tɨtda am: \p ―¿Jir tuꞌp tuꞌm daꞌ ap gi nap baꞌ puiꞌ kaiꞌch nap bɨjɨk dɨr pux jaiꞌch? \p Baꞌp ja tɨtda gu Jesuus: \p ―Dho nañ jax ba kaiꞌch na ñich jax dhɨr yaꞌ ai. \v 26 Muiꞌx jaiꞌch nañ tuꞌ tu jam aꞌgidhaꞌ, na pim guꞌ cham miꞌ puiꞌ jiimchuꞌ na jax jir am. Ku guꞌ cham tuꞌ ji na aañ dɨɨlh nañ jax ɨlhiiꞌñ, gu jaꞌpji na jax jix aaꞌ guiꞌ nat bhañ joot. Jaꞌpniñ baꞌ pɨx tu jam aꞌgiꞌñ, nañ guꞌ aañ jix maat nar sɨlhkam nat jax jiñ chɨɨꞌn guiꞌ nat bhañ joot. \p \v 27 Guꞌ ji na mɨt guꞌ cham maatɨt kai na guch Gɨꞌkoraꞌ aagɨt jup kaiꞌch gu Jesuus. \v 28 Baꞌp ja tɨtda ɨp gio: \p ―Janoꞌ ji na pim paiꞌ dhuuk bañ xissapaꞌ kuruus taꞌm na pim baꞌ ba machiaꞌ nañ aañ jir diꞌ nañ bɨjɨk dɨr pux jaiꞌch bɨɨmaꞌn guñ Gɨꞌkoraꞌ, nañ cham tuꞌ aañ dɨɨlh pɨx puiꞌ tu bua nañ jax ɨlhiiꞌñ, guꞌ jaꞌpji na jax pɨx jiñ chɨɨdaim ji guñ Gɨꞌkoraꞌ nañ tu jam aꞌgiꞌñ. \v 29 Na guꞌ yaꞌni jaꞌp jiñ xanoop jup tuiꞌdhiꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ guiꞌ nat bhañ joot. Cham jɨꞌxkat paiꞌñ dhoꞌñchoꞌ dɨɨlh, nañ guꞌ aañ miꞌ puiꞌ xi chu buim na jax jaꞌk jix aaꞌ. \p \v 30 Baꞌ muiꞌ jaꞌtkam tɨ jɨɨꞌñ jamɨt buiñor nat paiꞌ dhuuk puiꞌ jɨꞌ tu ja aꞌgi gu Jesuus. \s1 Gu jaꞌtkam na dai mu jaꞌk ja tukgiꞌñkaꞌ gu ja uaꞌtulhdharaꞌ \p \v 31 Baꞌp ja tɨtda gu Jesuus guiꞌ nam jɨꞌk ba tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor: \p ―Noꞌ pim miꞌ puiꞌ jiimchuꞌ nañ jɨꞌk jax tu jam aꞌgiꞌñ, bhaan bax maatɨꞌ kaꞌ na pim bañ kaichuꞌ. \v 32 Baꞌ cham jaroiꞌ jam aꞌmkam aaꞌndaꞌ na pim bha nɨidhidhaꞌ na jax jam tɨɨdaidhaꞌ, na pim guꞌ bax mat kaꞌ na jax jaꞌk jir am na pim tuiꞌñgɨdaꞌ. \p \v 33 Baꞌp kaiꞌch am: \p ―¿Jax jap baꞌ duukat puiꞌch chɨtda na puiꞌ cham jaroiꞌ jich aꞌmkam aaꞌndaꞌ nach bha nɨidhidhaꞌ na jax jich chɨɨdaidhaꞌ? Nach guꞌ aach pui miꞌ puiꞌ tu daaꞌñchuꞌ na jax tu jimdat guch boxii kat Abraam, cham tuꞌ jaroiꞌ bha nɨidhim ich. \p \v 34 Baꞌp ja tɨtda gu Jesuus: \p ―Tuꞌ sɨlhkam jañ yaꞌ jam aagiꞌñdhaꞌ, bɨɨx guiꞌ nam jɨꞌk jum uaꞌtulhiꞌñ, dhiꞌ kat puiꞌ bam kaiꞌch nam dai pɨx bha nɨidhim gu uaꞌtulhdharaꞌ na mu jaꞌk ja tukgiꞌñ. \v 35 Jaꞌp na jax gu jaroiꞌ noꞌ miꞌ paiꞌ pɨx tu juan buiñor maaꞌn gux chumñigam, na pɨx bha nɨidhidhaꞌ noꞌ pui mamka na tuꞌ kaꞌm tu juanaꞌ. Noꞌ guꞌ cham ka mamka, dho guꞌ dai dho na ba jimiaꞌ kiaꞌmiꞌñ. Piam noꞌ guꞌr maraaꞌn, cham paiꞌ jimiaꞌ dho, sia ku cham ka jaiꞌch na tuꞌm kaꞌm tu juanaꞌ, na guꞌr miꞌ kam kaꞌ. \v 36 Guꞌ baꞌ gu xib noꞌ pim moox aaꞌndaꞌ gɨt na pim cham bhaan kam tutkagiꞌñkaꞌ gu jam uaꞌtulhdharaꞌ, piam na pim baꞌ cham mu jaꞌk ka nɨidhidhaꞌ, jam aꞌm jum aaꞌ na pim soiꞌñ chɨɨdaꞌ aañ nañ jir Maraaꞌn gu Dios nañ baꞌ jam boosgaꞌ miꞌ dhɨr jix chu tukgam kɨr na pim paiꞌp tuꞌiiꞌ. \v 37 Jix maat iñ dho nar jam boxii kat gu Abraam, ku pim ji guꞌx chu chiañik ji nam jiñ muꞌaaꞌ, na pim guꞌ cham kaim nañ jɨꞌk jax tu jam aꞌgiꞌñ. \v 38 Sia ku tɨi dai nañ jɨꞌk jax nɨiꞌñ gio na jax jiñ chɨɨdaim guñ Gɨꞌkoraꞌ nañ tu jam aꞌgiꞌñ, jaꞌp xi dhuukat japim pɨx ji guꞌ, na guꞌ aapiꞌm dai mu jaꞌk kaichuꞌ gu jam taat. \s1 Gu Jesuus nap ja tɨɨdaꞌ gu gɇꞌgɇrkam Israel kam na jaꞌook jir ja taat \p \v 39 Baꞌ bhaiꞌ ji ñio mɨt, jup kaiꞌch am: \p ―¿Jaroo gi baꞌp jir jich chaat? Abraam dho. \p Baꞌp ja tɨtda gu Jesuus: \p ―Noꞌ baabuiꞌ Abraam jir jam taat kaꞌ gɨt, miꞌ puiꞌ jiimdaꞌ pim gɨt ji na jax tu jimdat. \v 40 Tɨɨꞌ na pim baꞌ guꞌx chu chiañik nam jiñ muꞌaaꞌ sia kuñ tɨi tu aꞌgim na jax pɨx jiñ chɨɨdaim gu Dios. Jax dhui na guꞌ Abraam cham tuꞌ puiꞌ tomaatɨt na jax aapiꞌm. \v 41 Na guꞌ kaiꞌñkam aapiꞌm dai na pim mu jaꞌk kaichgɨt miꞌ puiꞌ tu daaꞌñchuꞌ jia na jax tu jim gu jam taat. \p Baꞌp tɨtda am: \p ―Jix maat ich dho ɨp na jaroiꞌr jich chaat, cham tuꞌ nach moor saiꞌ chɨr kam. Dios dhor jich chaat. \p \v 42 Baꞌp ja tɨtda gu Jesuus: \p ―Matgam noꞌ Dios jir jam taat kaꞌ gɨt, xiñ kɨɨgalhiꞌñdhaꞌ pim gɨt ji, na ñich guꞌ aañ bhammɨ dɨr bha jii na paiꞌp tuꞌiiꞌ. Cham tuꞌ nañ dɨɨlh pɨx ya jaꞌp jimdat puiꞌ ba tu jam aꞌgidhim, guꞌ jaꞌpji gu Dios nat bhañ joot. \v 43 Guꞌ aapiꞌm jaꞌp jum aaꞌ nañ pɨx jap kaiꞌchim, puiꞌ ku pim baꞌ cham maatɨt jiñ kɇɇ nañ jax tu jam aꞌgiꞌñ, na pim guꞌ cham xim gaꞌnga na jax jir jum duukam. \v 44 Na guꞌ aapiꞌm jaꞌook jir jam taat, jaꞌp moo gu tuꞌx matgam, puiꞌ ku pim baꞌ mu jaꞌk kaichgɨt puiꞌp tu buim na jax jam tɨɨdaim. Na guꞌ gu jaꞌook bɨjɨk dɨr pur tu muaꞌkam nat dɨr maaxir, cham paiꞌ dhuuk miꞌ puiꞌ jim na jax jir am, gam na giilhim jix iatbiꞌ tuꞌ na pɨx bhaan. Cham paiꞌ dhuuk sɨlhkam tu aꞌga, dhiꞌr maꞌooꞌn gu iatdaꞌ. \v 45 Guꞌ baꞌ aañ nañ tɨi sɨlhkam tu aꞌga, cham jiñ jɨɨgiꞌñ japim. \v 46 ¿Aañ japim paa duuk jiñ ñɨiꞌñ na ñich tuꞌ jax ba duu na cham jir am, nar uaꞌtulhdharaꞌ? ¿Piam aa na guꞌ cham? Nañ guꞌ aañ sɨlhkam tu aꞌga, guꞌ ji na pim guꞌ cham tɨ jɨɨgiꞌñ. \v 47 Na guꞌ cham tuꞌ Dios jir jam Gɨꞌkoraꞌ, puiꞌ ku pim baꞌ cham kaim. Guꞌ matgam gu jaroiꞌ noꞌ moo sɨlhkam Dios jir Gɨꞌkorgaꞌn, jix kaim kaꞌ ji gu ñioꞌkiꞌñ. \s1 Gu Jesuus nap kaiꞌchdhaꞌ na pux jaiꞌch bɨjɨk dɨr na baꞌ gu Abraam maaxirɨi gio cham jup ka jaiꞌch kaꞌ \p \v 48 Baꞌ bhaiꞌ ji ñio mɨt gu gɇꞌgɇrkam Israel kam, jup tɨtda am gu Jesuus: \p ―Xib jachich dho gi baꞌ ampɨx jix bhaiꞌ maat ji nap jir Samaaria kam gio nam aꞌm tɨ nɨidhim gu jaꞌook. Tɨɨꞌ nap jax kaiꞌch. \p \v 49 Baꞌp ja tɨtda gu Jesuus: \p ―Jaꞌpji dai nañ gammɨjɨ daan guñ Gɨꞌkoraꞌ, cham tuꞌ ji na tuꞌ jaꞌook jiñ aꞌm tɨ nɨidhim. Guꞌ ji na pim guꞌ aapiꞌm cham tuꞌ kaꞌm jiñ ñɨiꞌñ, giilhim pɨx kaiꞌchdhaꞌ pim. \v 50 Ku guꞌ aañ cham tuꞌ ji nañ jix aagɨt jup kaiꞌch na pim jiñ dhaandaꞌ, guꞌ jaꞌpji guñ Gɨꞌkoraꞌ nax aaꞌ na pim jiñ bui tu daandaꞌ, na guꞌ guiꞌ noꞌt jax ba tɨi, jir puiꞌ kaꞌ. \v 51 Tuꞌ sɨlhkam jañ yaꞌ pu jam tɨɨdaꞌ, gu jaroiꞌ noꞌ miꞌ puiꞌ ba jimchuꞌ nañ jɨꞌk jax tu aꞌga, cham ka tu mumkɨdaꞌ. \p \v 52 Baꞌ gio bhaiꞌp ji ñio mɨt gu gɇꞌgɇrkam Israel kam, jup kaiꞌch am: \p ―¡Jaiñ dho pɨk tuꞌ aaꞌch ji na jaꞌook jum aꞌm jup tuiꞌdhiꞌ! Tɨɨꞌ nat baꞌ gu Abraam muu noꞌ baabuiꞌ, gio gu jaiꞌ nam bhaankamuꞌn jup tu aꞌgimɨk guch Gɨꞌkoraꞌ. Puiꞌ pɨx jup koi mɨt, guꞌ aap jax ɨlhdhat puiꞌch chɨtda nap baꞌp kaiꞌch: “Gu jaroiꞌ noꞌ miꞌ puiꞌ ba jimchuꞌ nañ jɨꞌk jax tu aꞌga, cham ka tu mumkɨdaꞌ.” \v 53 ¿Giilhim gɇꞌkam tu tatdaꞌ aa panaas? Cham tuꞌ puiꞌ na jax guch boxii kat Abraam nat puiꞌ pɨx jup muu, gam gu jaiꞌ nam bhaankamuꞌn tɨip tu aꞌgimɨk guch Gɨꞌkoraꞌ na mɨt puiꞌ pɨx jup koi. Guꞌ aap chi baꞌ pɨk, jɨɨꞌx jup tɨɨꞌ. \p \v 54 Baꞌp ja tɨtda gu Jesuus: \p ―Kux baꞌ noꞌ guꞌ aañ dɨɨlh pɨx ya jaꞌp tu aꞌgadaꞌ gɨt nañ puiꞌ kaiꞌchdhaꞌ nañ jir gɇꞌkam, ¿tuꞌ gi miꞌp jum nɨnɨiꞌñ? Guꞌ jaꞌpji gu Dios na pim aapiꞌm jaroiꞌ aaꞌ na puiꞌ tɨip jir jam Gɨꞌkoraꞌ na puiꞌ ja mattuꞌn gu jaꞌtkam nañ jaꞌxbuiꞌp jir gɇꞌkam na dɨɨlh. \v 55 Ku guꞌ aapiꞌm cham maat ji nañ jir tuꞌp tuꞌm daꞌ, na pim guꞌ cham xim gaꞌnga na jax jaꞌk jix aaꞌ. Aañ dho gi guꞌx bhaiꞌx maat ji, nañ guꞌ miꞌ puiꞌ tu buim na jax pɨx jiñ chɨɨdaim. Noꞌñ guꞌ jax kaiꞌchdhaꞌ gɨt nañ cham maat, jaꞌp dho pɨx ba ji buusandaꞌ iñ gɨt na jax aapiꞌm na pim giilhim jix iatbiꞌ. \v 56 Matgam noꞌ pim miꞌ puiꞌ jiimdaꞌ gɨt na jax jir am, jix bhaiꞌm ɨlhdhaꞌ pim gɨt ji na ñich yaꞌ ba ai, jaꞌp na gu Abraam nat jix bhaiꞌm ɨlh nat paiꞌ dhuuk maat nañ puꞌñi gatuuk bha jim. \p \v 57 Baꞌp tɨtda am gu gɇꞌgɇrkam Israel kam: \p ―¡Jɨɨ, saak jap baꞌ pɨn cham iatdaꞌ tu aꞌga! ¿Jax jap baꞌ duukat jup nɨiꞌñ gu Abraam? Nap guꞌ chakui jɨꞌk gook ooꞌm daman mambhɨɨx oidhaꞌ biaꞌ. \p \v 58 Baꞌp ja tɨtda gu Jesuus: \p ―Tuꞌ sɨlhkam jañ yaꞌ pu jam tɨɨdaꞌ, bɨɨpɨꞌ dɨr pux jaiꞌch iñ aañ nat baꞌ gu Abraam yaꞌ maaxirɨk gio cham jup ka jaiꞌch. \p \v 59 Baꞌ giilhim bhaak jamɨt nat puiꞌ xi ja tɨɨꞌn. Jotmodaꞌ tɨi uꞌaam jamɨt gu joodai nam sap kɨꞌn maꞌyasai muꞌaaꞌ gɨt. Guꞌ ji nat guꞌ mɨjɨ jaꞌp xi baa jaꞌtkam tɨr gu Jesuus, pu jii miꞌ dhɨr gɇꞌ chiop. Mi jaꞌp ba buus ja saagiꞌñ, gammɨjɨ ji dhuu. \c 9 \s1 Gu Jesuus na ba duaꞌñdhaꞌ maaꞌn gu maaꞌnkam na cham ñia kaꞌ \p \v 1 Baꞌ nammɨ gama jaꞌk na ba jimchuꞌ gu Jesuus, ba tɨɨ maaꞌn gu maaꞌnkam cham ñia kam na mi jaꞌp daa, na dɨɨlh pur pu chuꞌm nat dɨr maaxir. \v 2 Baꞌ xi chɨkka am gu noonbiꞌñ, jup tɨtda am: \p ―Jiñ jaduuñ, ¿dɨɨlh aam uaꞌtulh dhi jaduuñ nat baꞌ cham ñia kam maaxir, kaꞌ gu gɨꞌkorgaꞌn aa? \p \v 3 Baꞌ gu Jesuus jup ja tɨtda: \p ―Cham tuꞌ ji na tuꞌ ja uaꞌtulhdharaꞌ gu gɨꞌkorgaꞌn puiꞌ dhuuk am dhiꞌ, nix chuꞌ gu dɨɨlh uaꞌtulhdhargaꞌn. Jaꞌpji nat puiꞌ jaꞌk pu duu gu Dios na baꞌ gatuuk duaꞌñdhaꞌ na bhaan matgilhiaꞌ na cham tuꞌ xijaichuꞌn na pu tu duñiaꞌ. \v 4 Baꞌñ aꞌm jum aaꞌ nañ xip tu buimɨi nat jɨꞌk jax jiñ chɨɨꞌn guiꞌ nat bhañ joot, kapbhaiꞌ na kax chu maax, na guꞌ noꞌ bax chukgam, cham jax kax bhaaiꞌn kaꞌ. \v 5 Na guꞌ xib nañ maaxik yaꞌ ka oirɨ dhi oiꞌñgaꞌn bhaan, joidham gɇꞌ tanoor iñ na kɨꞌn jix chu maax kɨr bap tuiꞌñgɨdaꞌ gu jaroiꞌ noꞌ moox aaꞌndaꞌ gɨt. \p \v 6 Baꞌ puiꞌ xi chɨꞌɨɨk mi jaꞌp xi xixbuk dɨbɨɨr taꞌm palhɨɨp xi dhaꞌmunak bhaiꞌ xi juulh buupuiram gu cham ñia kam. \v 7 Miꞌ dhɨr baꞌp tɨtda: \p ―Xib jap baꞌ xim ikoimdharaꞌ gum buibas muni Siloe, na paiꞌ kolhbixdhix gu suudaiꞌ. ―Siloe jaꞌp kaiꞌñkam jup jum kaiꞌch nat jumai mu jootsak. \p Baꞌ mam ikoimdham gu cham ñia kam mu na paiꞌ tu aagiꞌñ gu Jesuus. Joidham bhaiꞌ ji ñiata nat jax jum ikoim, jix kɨɨꞌ mummu jaꞌk ba ai kiaꞌmiꞌñ. \v 8 Baꞌp kaiꞌch am gu mi jaꞌp oiꞌñkam gio guiꞌ nam mu jaꞌp ka nɨiꞌñdhaꞌ na cham ñia kam mi jaꞌp daakat ka tu taandaꞌ gu tuumiñ nam onbaiꞌñdhaꞌ: \p ―¿Cham aar diꞌ gu yaꞌni kiokam nax joiꞌñdhaꞌ na mi jaꞌp daakat ka ja taandaꞌ gu jaꞌtkam gu tuumiñ? \p \v 9 Baꞌ jɨꞌmaꞌn jup kaiꞌch am: \p ―Dhiiꞌ dhor diꞌ. \p Guꞌ ji nam guꞌ jaiꞌ cham tɨ jɨɨgiꞌñ nar diꞌ, jup kaiꞌch am: \p ―Jir jumai ji dhiꞌ, guꞌ ji na guꞌ pu chuꞌm jup tɨ nɨiꞌñ. \p Baꞌ dɨɨlh jup ba tu aaꞌ guiꞌ na cham ñia kat, jup kaiꞌch: \p ―Aañiꞌ dhor diꞌ. \p \v 10 Baꞌx bhaiꞌ bhaiꞌ ji chɨkka mɨt, jup tɨtda am: \p ―¿Guꞌ jax baꞌ moo duuk joidham jup ba ji dhudua dhim buupui nap cham ñia kat? \p \v 11 Baꞌ guiꞌp ja tɨtda: \p ―Dho maaꞌn gu jaduuñ guiꞌ na saak Jesuus tɨɨꞌ nat jaꞌp jix bhaiꞌ dhuu nat jiñ dhuaꞌñ. Mi jaꞌp pɨx xi xixbuk dɨbɨɨr taꞌm palhɨɨp xi dhaꞌmunak yaꞌ xiñ juulhdhak jiñ buupui am jup jiñ chɨtda: “Xim ikoimdhamɨr baꞌ xib muni Siloe.” Aañ baꞌ mu jimɨɨk jup xiñ ikoim, pu joidham bhaiꞌ ji ñiata ñich. \p \v 12 Baꞌ giop xi chɨkka am, jup tɨtda am: \p ―¿Paa baꞌ jaꞌk bhɨi nach machiaꞌ nar jaroiꞌ dhaꞌ? \p Baꞌ guiꞌ na cham ñia kat jup ja tɨtda: \p ―Dho cham maat iñ nat pa jaꞌk bhɨi. \s1 Nam pɨx bhaiꞌ ji chɨkkadaꞌ gu pariseos guiꞌ na cham ñia kat nat jax dhuuk dua \p \v 13 Miꞌ dhɨr baꞌ nam miꞌ puiꞌ xi kaiꞌchimɨk, ba baidhak jamɨt guiꞌ na cham ñia kat bhammɨ nam paiꞌp tuꞌiiꞌ guiꞌ nam pariseos jum tɨɨtɨꞌndaꞌ, \v 14 nam guꞌx maat na janoꞌ cham tum juandaꞌ nat paiꞌ dhuuk duaꞌñ gu Jesuus, nat palhɨɨp xi dhaꞌmunak gu dɨbɨɨr chiñborgaꞌn kɨꞌn bhaiꞌ xi juulh buupuiram. \v 15 Baꞌ na mɨt bhammɨ ba aich ja bui gu pariseos, bhaiꞌ ji chɨkka mɨt ɨp nat jax dhuuk dua na cham ñia kat. Baꞌ guiꞌp ja tɨtda: \p ―Dho dai nat palhɨɨp xi dhaꞌmunak gu dɨbɨɨr yaꞌ xiñ juulh jiñ buupui am guiꞌ nañ jaroiꞌ ba aaꞌ, gio baꞌ na ñich xiñ ikoimdham, pu joidham bhaiꞌ ji ñiata ñich na pim jax bañ ñɨiꞌñ. \p \v 16 Baꞌ miꞌ ba ji ñiokbo mɨt dɨɨlh gu pariseos, jɨꞌmaꞌn jup kaiꞌch am: \p ―Cham ji nach ɨlhiiꞌñ nat Dios bha joot gu jaroiꞌ nat puiꞌ duaꞌñ dhich jaduuñ, na baꞌ cham tuꞌ kaꞌm nɨiꞌñ na paiꞌ dhuuk cham tum juan. \p Jaiꞌ maakam bhaiꞌp ji chɨi mɨt, jup kaiꞌch am: \p ―¿Guꞌ baꞌ ɨlhiiꞌñ japim aa na gu jax chuꞌm jaꞌppɨx maaꞌnkam jix uaꞌtulhdhix kam puiꞌp ba tu buadaꞌ na tuꞌr jix bhaiꞌm duukam? \p Baꞌ miꞌ puiꞌ xi kaiꞌchimɨk cham maaꞌn ñiꞌook kap duuk am. \v 17 Baꞌ xi chɨkka am ɨp gio guiꞌ na cham ñia kat, jup tɨtda am: \p ―¿Aap gi jax ɨlhiiꞌñ jiñ jaduuñ? ¿Tuꞌ chir jup tuꞌm daꞌ gu jaroiꞌ nat puiꞌm duaꞌñ nap cham ñiakat? \p Baꞌ guiꞌp ja tɨtda: \p ―Aañ ɨlhiiꞌñ na dhiꞌ bhaankamuꞌn jup ba tu aꞌga guch Gɨꞌkoraꞌ jaꞌp na jax saak gu bɨjɨk dɨr kam nam bhaankamuꞌn tu aꞌgimɨk. \p \v 18 Guꞌ ji na guꞌ gu gɇꞌgɇrkam Israel kam cham tɨ jɨɨgiꞌñ am na dhiꞌr diꞌ guiꞌ na cham ñia kat, na guꞌx kɨkɨɨꞌ gu buupuiꞌñ nam bhaiꞌ xi nɨiꞌñ. Puiꞌ mɨt ma tu ja joochxi gu gɨꞌkorgaꞌn nam mu jiimdaꞌ. \v 19 Baꞌ guiꞌ muiꞌp ma jii mɨt. Baꞌ na mɨt bhammɨ ba ai, ba ja tɨkka am, jup ja tɨtda am: \p ―¿Dhiꞌñi aar diꞌ gu jam mar nat saak cham ñia kam maaxir na pim jup kaiꞌchdhaꞌ? ¿Jax dhuuk dua? \p \v 20 Baꞌ bhaiꞌ ji ñio mɨt gu gɨꞌkorgaꞌn, jup kaiꞌch am: \p ―Dho guꞌ jax gip biaꞌ ich nach tɨꞌyaꞌ, nach guꞌx maat na dhiꞌr jich mar nat cham ñia kam maaxir. \v 21 Guꞌ nat jax dhuuk jum kɨɨꞌñdha, cham bhaaiꞌ ji nach jax dhui jax aagiꞌñdhaꞌch jaaduñ, noꞌt jaxjɨ jaroiꞌ duaꞌñ nat baꞌ bhaiꞌ jim kɨkgidha gu buupuiꞌñ, cham jach dho baꞌ maat. Jix maat ji dɨɨlh na pim xi chɨkkaꞌ na jam aagiꞌñdhaꞌ, na guꞌ bar gɇꞌ maaꞌnkam juraaꞌn biaꞌ kam. \p \v 22 Baꞌ dhiꞌ nam puiꞌ jɨꞌ kaiꞌch gu gɨꞌkorgaꞌn, nam jix ja ɨɨbhiꞌñ gu gɇꞌgɇrkam Israel kam, nam guꞌ bɨɨpɨꞌ dɨr pu puiꞌ ba tɇ kɇɇ nam sap jup kaiꞌchdhaꞌ nam cham ka doꞌñchoꞌ gu jaroiꞌ na mu bakiaꞌ nam paiꞌ jax tu daandaꞌ noꞌ jax kaiꞌch na gu Jesuus jir diꞌ guch Xoiꞌkam. \v 23 Puiꞌ kum baꞌp kaiꞌch pɨx: “Jix maat ji dɨɨlh na pim xi chɨkkaꞌ, na guꞌ bar gɇꞌ maaꞌnkam juraaꞌn biaꞌ kam.” \p \v 24 Baꞌ xi baidhak jup tɨtda am ɨp gio guiꞌ na cham ñia kat: \p ―Xi chum uañdhaꞌ ap buiñor gu Dios na pich ba dua, cham tuꞌ gu jaroiꞌ buiñor nat puiꞌ panaas jum duaꞌñ. Nach guꞌ aach jix maat nat giilhim bam uaꞌtulh guiꞌ gu maaꞌnkam. \p \v 25 Baꞌ bhaiꞌ ji ñio guiꞌ na cham ñia kat, jup ja tɨtda: \p ―Aañ cham jup maat ji noꞌx uaꞌtulhdhix, daipuꞌ ji nañ jix maat nañ aañ cham ñia kat. Xib jix kɨkɨɨꞌ guñ buupui nat jiñ dhuaꞌñ. \p \v 26 Baꞌ gio bhaiꞌp ji chɨkka mɨt, jup tɨtda am: \p ―¿Jax moo duuk jum duaꞌñ? ¿Jax bhaiꞌ ji chu duu na baꞌ bax kɨkɨɨꞌ dhim buupui? \p \v 27 Baꞌ guiꞌp ja tɨtda ɨp gio: \p ―Dho gi nañ guꞌ tɨi ba jam aagiꞌñ, guꞌ ji na pim guꞌ cham jiñ jɨɨgiꞌñ. ¿Kaꞌ na pim jix aaꞌ aa na pim tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ buiñor ku pim baꞌx aaꞌ nañ pɨx mu dɨr bhaiꞌ ji kɨksadaꞌ nañ jam aagiꞌñdhaꞌ? \p \v 28 Baꞌ pɨx am bhaak jamɨt nat puiꞌ xi ja tɨɨꞌn, giilhim tɨtda am na jax cham jir am kat nam tɨɨdaꞌ, jup kaiꞌch am: \p ―Aap chi noꞌp jix aaꞌ jia nap mu jaꞌk kaichgɨdaꞌ gum bɨɨm tuꞌm. ¿Jaroo gip jum daaꞌ siap mu kaichuꞌ? Aach nach guꞌ miꞌ puiꞌ tu daaꞌñchuꞌ nat jax tu uaꞌnak gu Moisees, \v 29 nach guꞌx maat nat Dios bha ñioꞌkdhak na baꞌ bhaankamuꞌn tu aꞌgimɨk. Guꞌ guiꞌ gu maaꞌnkam, pu cham maat ich ji na paiꞌ dhɨr jaꞌk jimdat ya jaꞌp pu tu buim. \p \v 30 Baꞌp ja tɨtda: \p ―Jaꞌp moo joidham cham jum ɨlhdham jup bañ dhuaꞌñ jia gu jaduuñ, sia ku pim cham maat na paiꞌ dhɨr jaꞌk jim. Tɨɨꞌ nax kɨkɨɨꞌ xib guñ buupui. \v 31 ¿Jax japim baꞌ duukat maakam ɨlhiiꞌñ? ¿Jax dhui moo joidham jup ba ji palhbuidhaꞌ gu Dios gu jaroiꞌ noꞌx uaꞌtulhdhix, sia ku tɨi xi ɨlhiiꞌñ nap tu duñiaꞌ gu tuꞌ nar jix bhaiꞌm duukam? Dai noꞌ tuꞌ kaꞌm nɨiꞌñ gu Dios gio noꞌ miꞌ puiꞌ jimchuꞌ na jax jix aaꞌ na baꞌ puiꞌ ji chu buusnichgɨdaꞌ na jax ɨlhiiꞌñdhaꞌ. \v 32 ¿Paa gi dhuuk jaroiꞌ mu paiꞌ pɨx ba kaidhaꞌ nat ba duaꞌñ gu jax chuꞌm cham ñia kam? \v 33 Guꞌ dhiꞌx maatɨꞌ ji nat Dios bha joot. ¿Jax dhui puiꞌp ba tu buidhaꞌ gɨt noꞌ dɨɨlh pɨx? \p \v 34 Baꞌ bhaiꞌ ji ñio mɨt gu gɇꞌgɇrkam, jup tɨtda am: \p ―¿Guꞌ aap ba ɨlhiiꞌñ aa nap yaꞌ bach aagiꞌñdhaꞌ nach jax jaꞌk tuiꞌñgɨdaꞌ na pich pux uaꞌtulhdhix kam maaxir? \p Puiꞌ xi chɨɨdak gammɨjɨ xi joot jamɨt. \s1 Guiꞌ nam jaꞌp ji buan nam cham ñiññia \p \v 35 Baꞌ nat puiꞌ ba tɨ kai gu Jesuus na mɨt maiꞌ joot guiꞌ nat duaꞌñ na cham ñia kat, ma gaagam. Nammɨ gama jaꞌk tɨɨgɨk jup tɨtda: \p ―¿Tɨ jɨɨgiꞌñ ap aa buiñor gu Maraaꞌn gu Dios? \p \v 36 Baꞌp kaiꞌch guiꞌ na cham ñia kat: \p ―¿Jaroo gi dhaꞌ? Noꞌ pich iam jiñ aaꞌñ jiñ jaduuñ nañ baꞌ tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ buiñor. \p \v 37 Baꞌ gu Jesuus jup tɨtda: \p ―Aañiꞌ dhor diꞌ nañ yaꞌ tum aꞌgiꞌñ. Xib japich baꞌ bañ maat. \p \v 38 Baꞌ guiꞌ na cham ñia kat nat jax oꞌlhiaꞌn kɨꞌn kɨkbuk jup tɨtda: \p ―Tɨ jɨɨgiꞌñ iñ dho bɨɨx jiñ jur kɨꞌn aap jum bui. \p \v 39 Baꞌ miꞌ dhɨr jup tɨtda gu Jesuus: \p ―Dho guꞌ aañ bhaiꞌ pɨx ja mattudam ji gu jaꞌtkam yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn nam jax chuꞌm miꞌ puiꞌ jiim na jax jix aaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ gio guiꞌ nam jax chuꞌm cham miꞌ puiꞌ jiim, nam baꞌ bhaiꞌ ji chɨ tɨgiaꞌ guiꞌ nam cham ñiññia. Guꞌ baꞌ guiꞌ nam puiꞌm aaꞌ nam jix ñiññia, naiꞌ ji chutkiaꞌ gu ja buupui. \p \v 40 Baꞌ jɨꞌmaꞌn gu pariseos nam mi jaꞌp guꞌkat kɇɇ nat puiꞌ jɨꞌ tɨi gu Jesuus, jup tɨtda am: \p ―¿Aach jap bɨɨx jich aagɨt jup kaiꞌch nach cham ñiññia? \p \v 41 Baꞌ gu Jesuus jup ja tɨtda: \p ―Noꞌ pim aapiꞌm cham ñiññia kaꞌ gɨt, cham tuꞌ kuiñcha biaꞌkaꞌ pim gɨt ji kɨꞌn gu jam uaꞌtulhdharaꞌ. Guꞌ ji na pim guꞌp kaiꞌch na pim jix ñiññia, giilhim jix uꞌuaꞌtulhdhix japim. \c 10 \s1 Gu Jesuus na bhaan ji uaꞌrgidhai tu aꞌgaꞌ gu kakasnir bipiaꞌdam \p \v 1 Baꞌp ja tɨtda gu Jesuus: \p ―Tuꞌ sɨlhkam jañ yaꞌ pu jam tɨɨdaꞌñ jaaduñ, gu jaroiꞌ noꞌt cham miꞌ dhɨr mu baa na paiꞌ kiidhaꞌ gu ja chikiir gu kakasnir, noꞌt guꞌ jaꞌp dɨr jaꞌk mu baa, dhiꞌr diꞌ kaꞌ gux ɨxkum na miꞌx chɨ ɨɨxdham kaꞌ gu kakasnir nam mi kuup. \v 2 Guꞌ noꞌt miꞌ dhɨr jaꞌk mu baa na paiꞌ kiidhaꞌ gu ja chikiir, dho gi guꞌr diꞌ kaꞌ ji gu bipiaꞌdam guiꞌ na jaroiꞌ ja nuukaꞌn, \v 3 na guꞌx maatɨt nɨiꞌñdhaꞌ guiꞌ na miꞌ tu nuukaꞌndaꞌ na paiꞌ kiidhaꞌ gu chikiir noꞌr diꞌ gu bipiaꞌdam, piam ku guꞌr jumai. Baꞌ dai na ba ja kupioꞌkdhaꞌ gu kakasnir noꞌ guꞌr dhiꞌ, guiꞌ baꞌ dai na pɨx ji ja baidhaꞌ nam jax chɨɨꞌ bɨɨx jɨꞌmaꞌn gu kakasnir tugiꞌñ. Baꞌ pɨx muiꞌp ji bubuakiaꞌ am, nam guꞌx maatɨt kaayaꞌ na dhiꞌr diꞌ guiꞌ na gammɨjɨ ja bipiaꞌdaꞌ. \v 4 Miꞌ dhɨr baꞌ nam paiꞌ dhuuk bɨɨx mu bubuakiaꞌ, dai na bɨɨpɨꞌ muiꞌ xi jimiaꞌ gu bipiaꞌdam paiꞌ na jaꞌk jix ja biaꞌram kaꞌ na joidham jix xaꞌiiꞌ, gu kakasnir tugiꞌñ baꞌ dai nam gatuuk dɨr pɨx miaꞌn bhɨɨyaꞌ nam mu oidhaꞌ, nam guꞌx dhaandaꞌ. \v 5 Dai noꞌr jumai gu bipiaꞌdam dho gi guꞌ cham jɨꞌxdhaꞌ mu oidhaꞌ am dho gi ji sia kut mi ɇɇk tɨi ja baidhim, piam ku gamaiꞌ tɨi ja sasdaꞌ. Pu jiboiꞌññiaꞌ am dho totdonɨi nam guꞌx ɨɨbhiꞌñdhaꞌ na cham jir diꞌ kaꞌ guiꞌ na gammɨjɨ ja bipiaꞌdaꞌ, nam guꞌx maatɨt kɇɇkɇꞌ nar jumai kaꞌ na paiꞌ dhuuk tɨi xi ja baiꞌñdhaꞌ. \p \v 6 Jaꞌpni tu ja aꞌgi gu Jesuus gu jaꞌtkam bhaan ji uaꞌrgidhak gu kakasnir, guꞌ ji na mɨt guꞌ pu cham maatɨt kai na gu jaꞌtkam ja aagɨt jup kaiꞌch, nam puiꞌ ji buan na gu kakasnir. \s1 Gu Jesuus nap kaiꞌchdhaꞌ nar diꞌ gux kɨɨꞌ bipiaꞌdam \p \v 7 Baꞌp ja tɨtda ɨp gio gu Jesuus: \p ―Tuꞌ sɨlhkam jañ yaꞌ pu jam tɨɨdaꞌ, aañ jir diꞌ gu kiꞌñgob bhaiꞌ nam paiꞌ dhɨr mu baapak gu kakasnir mɨjɨ jaꞌk ja chikiir am. \v 8 Dai guiꞌ na mɨt bɨɨpɨꞌ yaꞌ tɨi ai dho gi guꞌr diꞌ am ji gux ɨꞌxkum nam ɨlhdat nam tɨ ɨɨxdhaꞌ gɨt gu kakasnir, guꞌ ji na mɨt guꞌ cham jax ja dooda. \v 9 Guꞌ xib aañ jir diꞌ ji gu kiꞌñgob bhaiꞌ na paiꞌ dhɨr mu tum bapkɨ mɨjɨ jaꞌk ɨrban dɨr, na baꞌ gu jaroiꞌ noꞌt jum guguuxdhak bhaiꞌ dhɨr mu baa dhiꞌ bhaan gu kiꞌñgob, joidham jix bhaiꞌ ba tu jimiaꞌ, na guꞌ bhaan ba tɨ nɨidhidhaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ. Jaꞌp ji buusniaꞌ na jax maaꞌn gu kasnir na buusaidhai mɨjɨ dɨr chikiir tɨr gu bipiaꞌdam ba biaꞌraꞌ paiꞌ na joidham jix xaꞌiiꞌ kaꞌ, na baꞌx kɨɨꞌ kaꞌ jix dhuakam. \p \v 10 ’Guꞌ matgam guiꞌ nañ ja aaꞌ nam jaꞌp ji buan na gux ɨꞌxkum na mɨt bɨɨpɨꞌ yaꞌ tɨi ai, jaꞌp ji buus ji na mɨt bha ja koodam gu jaꞌtkam gam na mɨt bha tu ja ɨɨxdham. Guꞌ aañ matgam bha jii ji yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn bhaan nañ yaꞌ ja palhbuidhaꞌ gu jaꞌtkam, nañ ja aagiꞌñdhaꞌ nam jax jaꞌk duñiaꞌ nam baꞌ xib dɨr gammɨjɨ pu ba duduakaꞌ gu ja iꞌiiꞌmdaꞌ bhaan, na guꞌ ja aꞌm tɨ nɨidhidhaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ. \v 11 Aañ jir diꞌ pɨx ɨp gux kɨɨꞌ bipiaꞌdam nañ gammɨjɨ ba ja nuukaꞌndaꞌ guñ kakasniraꞌ, cham jax bua sia ñich puiꞌ ma muu nañ tɨi pup xi ja palhbuidhimɨi noꞌt tuꞌ ba ji ja oi. \v 12 Cham tuꞌ puiꞌ na jax gu jaroiꞌ noꞌ umuaꞌñdhix pɨx na tu bipiaꞌdaꞌ, siam tɨix bhaiꞌ namkidhat chian na ja nuukaꞌndaꞌ gu kakasnir. Bɨɨpɨꞌ kat dho miꞌ dhɨr ji dhaiꞌññiaꞌ noꞌ muiꞌ ba jim gu bhan piam gu sɨɨꞌ. Cham ja joiꞌndai miꞌ xi ja iabui gu kakasnir, na guꞌ cham jir dɨɨlh gaꞌn kaꞌ. Gu bhan baꞌ dai na ba ja daꞌngiaꞌ jɨꞌk na ɨlhiiꞌñdhaꞌ, jaiꞌm pu paiꞌ nam jaꞌk boopoyaꞌ totdonɨi. \v 13 Na guꞌ guiꞌ na puꞌñi umuaꞌñdhix kaꞌ pɨx, cham tuꞌ jaꞌxbuiꞌ puiꞌ ja daꞌdaꞌ gu kakasnir na jax guiꞌ na dɨɨlh jir kakasnir tugiꞌñ kaꞌ. Puꞌñi dho baꞌ na bɨɨpɨꞌ kat ba jimiññolhiaꞌ noꞌt miꞌ ba ai gu sɨɨꞌ piam gu bhan. Tuꞌ gi na guꞌ bhaan pɨx maiꞌchɨkdaꞌ gu tuumiñ. \p \v 14 ’Guꞌ aañ matgam tuꞌ sɨlhkam ji nañ jir jix kɨɨꞌ bipiaꞌdam, cham jum aaꞌ na jaroiꞌñ ñamkiꞌñdhaꞌ. Jix bhaiꞌx ja mat kaꞌ iñ ɨp guiꞌ nam jɨꞌk jir jiñ kakasniraꞌ kaꞌ, gio guiꞌ mu dɨr bha jaꞌk puiꞌx bhaiꞌp xiñ mat kaꞌ am. \v 15 Jaꞌp na guñ Gɨꞌkoraꞌ nat bhañ joot na guꞌx bhaiꞌ xiñ maat aañ, gio aañ yaꞌ dɨr mu jaꞌk puiꞌx bhaiꞌp jix maat. Aañ baꞌ puꞌñix bhaiꞌp jix ja mat kaꞌ guiꞌ nam jɨꞌk bañ kaichuꞌ nam jaꞌp ji buan nam jir jiñ kakasniraꞌ, gam nañ jix ja joiꞌndat jix ja daꞌdaꞌ. Puiꞌ kuñ baꞌñ guguuxiꞌñ nañ mukiaꞌ ja aꞌmkam. \v 16 Ku guꞌ cham tuꞌ daipuꞌ jaꞌkbuiꞌñi pɨx am ji guiꞌ nam jaꞌp ji buan nam jir jiñ kakasniraꞌ nañ jɨꞌk ja biaꞌ xib, jaiꞌ pup ka jaiꞌch am ji matgam gu jaꞌtkam nam puiꞌp ji buan nam jir jiñ kakasniraꞌ, nam guꞌ puiꞌp ba tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ aañ jiñ bui. Dai ji na ñich chakui yaꞌ ja aich jiñ chikiir am, kuñ ji guꞌ ka ja saaꞌnmɨraꞌ ji nañ maap ja bɨɨndaꞌ dhi jaiꞌñ kakasniraꞌ. Maaꞌn kap jañ baꞌ pɨx ba ja kukpadaꞌ, nañ guꞌ aañ dɨɨlh bar bipiaꞌdam kaꞌ xib dɨr. \p \v 17 ’Baꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ gɇꞌkam kɨꞌn xiñ dhaꞌdat xiñ kɨɨgalhiꞌñ nax bhaiꞌm taat nañ aañ dɨɨlh boiñ bhɨichdhaꞌ ja aꞌmkam gu jaꞌtkam, gio nax maat nañ muukɨi duadɨi giop bamgiaꞌ. \v 18 Ku guꞌ aañ chakui jaroiꞌñ muꞌaaꞌ ji gu dɨɨlh pɨx noꞌñ aañ cham aaꞌ, guꞌ jaꞌpji aañ dɨɨlh nañ ba xi chuñ maakim nam boiñ bhɨichdhaꞌ. Mukiaꞌ iñ ja aꞌmkam gu jaꞌtkam, miꞌ dhɨr jañ giop bamgiaꞌ duadɨi, nat guꞌ puꞌñi jaꞌk jiñ chɨɨdak bhañ joot guñ Gɨꞌkoraꞌ nañ tu duñiaꞌ. \p \v 19 Baꞌ gu gɇꞌgɇrkam Israel kam cham maaꞌn ñiꞌook kap duuk am na mɨt puiꞌ jɨꞌ kai na kaiꞌch gu Jesuus, nam guꞌ jaiꞌ dhɨt tɨi pɨx am tɨ jɨɨgiꞌñ. \v 20 Jaiꞌ guꞌx bhaamut pɨx kɇɇ am ji, jup kaiꞌch am: \p ―Chaꞌpim mi kɇɇkɇꞌ dhi maaꞌnkam. Naas ku tuꞌr jix kɨɨꞌ. Bhaan baax ji dhiꞌ gu cham kɨɨꞌ iiꞌmdaꞌ. Tɨɨꞌ na jax pɨk jix ñaanbim kaiꞌch. \p \v 21 Guꞌ ji nam guꞌ jaiꞌp kaiꞌch: \p ―¿Kux baꞌ puiꞌ jaꞌk jup tu aꞌgadaꞌ aa gu jaroiꞌ noꞌ cham kɨɨꞌ iiꞌmdaꞌ bhaan jup tuiꞌdhiꞌ? ¿Cham aa guꞌ maakam tu aꞌgadaꞌ gɨt noꞌ puiꞌ? ¿Jax ji na baꞌ guꞌ dhiꞌ daix bhaiꞌm duukam bhaan tu aꞌga, gio na ja duduadhiꞌñ gu cham ñiññia kam? \s1 Gu gɇꞌgɇrkam Israel kam nam cham kɨɨgalhiꞌñdhaꞌ gu Jesuus \p \v 22 Baꞌ janoꞌ na paiꞌ dhuuk bax jɨɨpdhardaꞌ, ma tu piastatat jamɨt gu Israel kam jaꞌtkam bhammɨ Jerusaleen, nat guꞌ giop bam ai nam paiꞌ dhuuk piastatuꞌn gu gɇꞌ chiop bhaiꞌ nam paiꞌ dhɨr tu daan, nam bhaan tɨꞌñchokaꞌ janoꞌ na mɨt paiꞌ dhuuk tɨɨmu na mɨt kɨi. \v 23 Baꞌ gu Jesuus am pɨk bhɨjɨp ka oirɨ bhaiꞌ na paiꞌ ɨrdiꞌchim tu kuup bɨɨx xikoolh dhɨr gu gɇꞌ chiop na paiꞌ tɨm jɨppiꞌñ, nam Salomoon gaꞌn jix mat kaꞌ gu jaꞌtkam. \v 24 Baꞌ gu gɇꞌgɇrkam Israel kam miꞌ ji sooꞌmdhak bhaiꞌ ba tɨkka am gu Jesuus, jup tɨtda am: \p ―Gi noꞌp jup bach aagiꞌñ noꞌp aap jir diꞌ guch Xoiꞌkam na saak bha jimdaꞌ. ¿Jɨꞌx jach baꞌ mɨk jup ka tɨ nɨɨraꞌ nach baꞌ pɨk ba machiaꞌ? Kuch cham tuꞌ bhaan ka tɨtɨɨꞌñchokaꞌ. \p \v 25 Baꞌ gu Jesuus jup ja tɨtda: \p ―Dho gi nañ guꞌ tɨi bɨjɨk dɨr pu chuꞌm ba tu aꞌga, jaꞌpji na pim guꞌ aapiꞌm cham jiñ jɨɨgiꞌñ. Nɨiꞌñ japim ɨp nañ jix bhaiꞌm duukam jup tu bua bhaankamuꞌn guñ Gɨꞌkoraꞌ. ¿Kux cham aa dhiꞌ puiꞌ kaiꞌñkam bap jum kaiꞌch? \v 26 Guꞌ ji na pim guꞌ aapiꞌm cham tɨ jɨɨgiꞌñ sia kuñ tɨi jam nɨiꞌñchudat jup tu bua na tuꞌr jix bhaiꞌm duukam, na pim guꞌ cham tuꞌr dhiꞌ guiꞌ nam jaꞌp ji buan nam jir jiñ kakasniraꞌ. \v 27 Guꞌ matgam guiꞌ ji nam jɨꞌk tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ aañ jiñ bui nam baꞌ puiꞌ ba ji bubuakiaꞌ nam bar jiñ kakasniraꞌ, pux maatɨt jiñ kaayaꞌ am ɨp noꞌñ ba ja baiꞌñ, nam guꞌx bhaiꞌ xiñ mat kaꞌ, gio aañ yaꞌ dɨr mu jaꞌk puiꞌx bhaiꞌp jix ja mat kaꞌ, baꞌ dai nam gammɨjɨ bañ kaichgɨdaꞌ miꞌ puiꞌ jiimɨt. \v 28 Aañ baꞌ miꞌ dhɨr xi ja aaꞌñdhai xi ja guguuxdhaꞌ nam miꞌ puiꞌ ba jimiaꞌ na jax jaꞌk jix aaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ na baꞌ ja aꞌm ba tɨ nɨidhidhaꞌ, na baꞌ cham ka ja tulhiiñchudaꞌ gatuuk. Baꞌ cham jɨꞌxdhaꞌ jaroiꞌ kañ ɨɨxdhaꞌ sia tɨi ɨlhiiꞌñdhaꞌ gɨt. \v 29 Na guꞌx ioꞌm jir gɇꞌkam guñ Gɨꞌkoraꞌ, cham jɨꞌxdhaꞌ jaroiꞌ ka ɨɨxdhaꞌ gu jɨꞌk noꞌ mɨt jiñ kɇɇk nañ jax tu aꞌga miꞌ puiꞌ ba jii na jax jix aaꞌ, na guꞌ ja aꞌm ba tɨ nɨidhidhaꞌ. \v 30 Na guꞌ aañ gio guñ Gɨꞌkoraꞌ maaꞌn iiꞌmdaꞌ pɨx jup duuk ich gook dɨt. \p \v 31 Baꞌ gu gɇꞌgɇrkam Israel kam na mɨt jax daꞌngɨ gu joodai bax maꞌyasak kat am na mɨt kai na puiꞌ jɨꞌ kaiꞌch. \v 32 Guꞌ ji na guꞌp ja tɨtda gu Jesuus: \p ―¿Jax baꞌ ku pim baꞌ bhaiꞌ bañ ñɨiꞌñchuꞌn gu joodai? Na pim guꞌ tɨiñ ñɨiꞌñ nañ jix bhaiꞌm duukam jup tu bua bhaankamuꞌn guñ Gɨꞌkoraꞌ. ¿Dhiꞌ kɨꞌn aa pim baꞌ moo yaꞌ ba xiñ maꞌyasam? \p \v 33 Baꞌ gu gɇꞌgɇrkam Israel kam jup kaiꞌch am: \p ―Jaꞌpji na chich jum kai nap maakam pɨx ba kaiꞌch nap tɨi tu aꞌga na jax jaꞌk cham kɨɨꞌ kaꞌm nɨiꞌñ gu Dios, nap puiꞌ kaiꞌch na pim saak gook dɨt maaꞌn iiꞌmdaꞌp duuk gu Dios. Na guꞌ dhiꞌ panaas puiꞌ kat pɨx bap jum kaiꞌch nap jaiꞌ Dios jup jum ɨlhiiꞌñ, sia kup jir jaꞌppɨx maaꞌnkam. Cham ji nach jum juandaꞌ gɨt siap jix bhaiꞌm duukam jup tu bua, dai noꞌp cham puiꞌ jaꞌk kaiꞌchdhaꞌ gɨt. \p \v 34 Baꞌ gu Jesuus jup ja tɨtda ɨp gio: \p ―¿Kux aapiꞌm cham jɨꞌxkat tu jiñkaiꞌñ aa miꞌ na paiꞌ tu uaꞌñix gu ñioꞌkiꞌñ gu Dios, nap jum kaiꞌch: “Aapiꞌm jaꞌp ba ji bubuakiaꞌ na didios”? \v 35 ¿Cham aa guꞌ dhiꞌ cham tuꞌ pɨx jap tu uaꞌñix gu ñioꞌkiꞌñ? Guꞌ jaꞌpji maaxik ji puiꞌ ja tɨɨdak gu Dios gu bɨjɨk dɨr kam jam bopxi kat nam sap puꞌñi jaꞌp ji bubuakiaꞌ nam jir didios kaꞌ guiꞌ nam jɨꞌk sɨlhkam tuꞌ kaꞌm nɨiꞌñ. \v 36 Guꞌ baꞌ aañ puꞌñi ɨp xib, miꞌ puiꞌ xi chu duñiim iñ nat jɨꞌk jax jiñ chɨɨdak bhañ joot guñ Gɨꞌkoraꞌ yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn bhaan. Guꞌ ji na pim guꞌ aapiꞌm yaꞌ puiꞌñ chɨtda nañ gɇꞌkam kɨꞌn jiñ uaꞌtulhiꞌñ buiñor nañ puiꞌ xi jam tɨtda nañ guiꞌr maraaꞌn nat bhañ joot. \v 37 ¿Kux baꞌ guꞌ aañ tuꞌx bhaiꞌm duukam jup tu buadaꞌ gɨt aa noꞌ cham guñ Gɨꞌkoraꞌ bhañ jootsaꞌ gɨt? Tuꞌ ku pim baꞌp jiñ jɨɨgiꞌñdhaꞌ gɨt nañ jax tu aꞌga noꞌñ cham jix bhaiꞌm duukam jup tu buadaꞌ gɨt. \v 38 Piam noꞌ pim guꞌ moo jaꞌp cham jɨꞌx jiñ kaim nañ jax tu aꞌga, sia dai dho na pim xi chɨ nɨiꞌñdhaꞌ gux bhaiꞌm duukam nañ jup tu bua bhaankamuꞌn guñ Gɨꞌkoraꞌ na pim baꞌ miꞌ dhɨr ba machiaꞌ na sɨlhkam jiñ buip tuiꞌdhiꞌ nañ baꞌ bhaankamuꞌn jix bhaiꞌm duukam jup tu bua, cham tuꞌ gu aañ dɨɨlh pɨx, gam na pim baꞌ ba machiaꞌ nañ aañ yaꞌ dɨr mu jaꞌk buiñor jup tuiꞌdhiꞌ ɨp. \p \v 39 Baꞌ giilhim jix bhaak am na puiꞌ jɨꞌ ja tɨtda gu Jesuus. Tɨi aaꞌndaꞌ gɨt nam miꞌ pu buuplhiaꞌ, guꞌ ji nat guꞌ miꞌ dhɨr ja nakoo gu Jesuus, pu jii. \p \v 40 Sɨlh pu bhɨi bhammɨ baasɨꞌn dɨr jaꞌk na paiꞌr Jordaan Ak, jaꞌpni xiaꞌlhbui dhɨr na paiꞌ ja bopkonimɨk gu jaꞌtkam gu Juan, bhaiꞌ baꞌ pu oirɨdaꞌ. \v 41 Muiꞌ jaꞌtkam mu jimmɨdaꞌ am ji guꞌ na paiꞌ oirɨdaꞌ gu Jesuus nam jix kaim kaꞌ na joidham tu aꞌgadaꞌ, jup xi kaiꞌchɨt am: \p ―Guꞌ bak ji moor sɨlhkam ji na jax tu aꞌgadaꞌ gu Juan nap kaiꞌchdhaꞌ na saak puꞌñi bha jimdaꞌ dhich jaduuñ na bɨxchuꞌx aichuꞌn. Sia kut guꞌ dɨɨlh gu Juan cham tuꞌ jax dhuuk na tuꞌr jix bhaiꞌm duukam, ku guꞌr sɨlhkam ji na jax tu aꞌgadaꞌ. \p \v 42 Baꞌ muiꞌ tɨ jɨɨꞌñ jamɨt gu miꞌ oiꞌñkam buiñor gu Jesuus. \c 11 \s1 Na ba mukiaꞌ gu Laasar \p \v 1 Baꞌ bhammɨ baasɨꞌn dɨr na paiꞌ Betaania tɨ tɨɨꞌ, bhaiꞌx kaꞌook kaꞌ maaꞌn gu maaꞌnkam Laasar tɨɨgim, nar jaꞌnniꞌñ gu Mariiya gio gu Maarta. \v 2 Dhiꞌr diꞌ pɨx gu Mariiya nar jaꞌnniꞌñ gu Laasar guiꞌ nat janoꞌ mu ai na paiꞌ ka daa gu Jesuus ji uaꞌdat guiꞌ na joidham uub nat miꞌ xi choiꞌdhak tootnaran gio miꞌp xi gakiiꞌñxi kuupaꞌn kɨꞌn. \v 3 Baꞌ gu Mariiya gio gu sɨpdhiꞌñ Maarta mɨjɨ xi chu joot jamɨt nam sap aaꞌñdhapuꞌ gu Jesuus mu na paiꞌ oirɨ nax kaꞌook gu ja jaduuñ Laasar. Baꞌ guiꞌ na mɨt mu ja joot mummup ba aaꞌñdhim am gu Jesuus, jup tɨtda am: \p ―Ma chu ai guiꞌ na pim gook dɨt maap jix bhaiꞌ kaiꞌchdhaꞌñ jaduuñ. Jix kaꞌook. \p \v 4 Baꞌp kaiꞌch gu Jesuus nam ba aagiꞌñ: \p ―Cham tuꞌ pu mukiaꞌ ji matgam guñ jaduuñ noꞌt moo jaꞌp jix ioꞌm jup ma ai guiꞌ gu koꞌkdaiꞌ na jax chuꞌm ɇɇ. Matgam guꞌ dhiꞌ na bhaan pɨx matgilhiaꞌ ji na giilhim bɨxchuꞌx aichuꞌn na pu tu duñiaꞌ gu Dios, gam na bhaan matgilhiaꞌ ɨp nañ aañ jaꞌxbuiꞌp jir gɇꞌkam na guñ Gɨꞌkoraꞌ nat bhañ joot. \p \v 5 Baꞌ sia kux ja joiꞌndat jix ja daꞌ gu Jesuus gu Mariiya gio gu Maarta gio baꞌ gu Laasar nam maap jix bhaiꞌ kaiꞌchdhaꞌ, \v 6 cham tuꞌ ob mu jii bhammɨ nam paiꞌ oiꞌdhaꞌ sia kum tɨi ba aagiꞌñ nax kaꞌook gu Laasar. Gook tanoolh miꞌ kapup xi juruuñ na paiꞌ jax ba oirɨ. \v 7 Gatuuk ji na baꞌ muiꞌp bar jimdam, jup ja tɨtda gu noonbiꞌñ: \p ―Maik gor ɨp gio bhammɨ jaꞌk Judea na chich paiꞌ dhɨr bha jii. \p \v 8 Guꞌ ji nam guꞌ am cham aaꞌ gu noonbiꞌñ, jup kaiꞌch am: \p ―¿Moo cham ja ɨɨbhiꞌñ ap aa jiñ jaduuñ gu Israel kam gɇꞌgɇrkam kup baꞌ moo gio muiꞌp bar jimdam? Na mɨt moo bhaiꞌ tɨip jum maꞌyasa joodai kɨꞌn janoꞌ nach bhammɨ xi oipimɨk. \p \v 9 Baꞌ gu Jesuus jup ja tɨtda: \p ―Dho na guꞌ dhiꞌ jaꞌpni jia na jax gu jaroiꞌ noꞌ tataab mu paiꞌ jimchuꞌ na cham jɨꞌxdhaꞌ moo jutbuip ba ɨlhiaꞌ mu paiꞌ, na guꞌ mu tɨ nɨidhidhaꞌ na paiꞌ jax tɨ kɨispaidhaꞌ, na guꞌx bhaiꞌx chu maax kaꞌ. \v 10 Guꞌ ji noꞌt guꞌ ba tuk na mu paiꞌ tɨi jim, dho guꞌ dai dho na jutbui ba ɨlhiaꞌ piam ku gama jaꞌk pɨx ba jimdaꞌ, na guꞌ cham tu maax kaꞌ na muiꞌ tɨi tɨ nɨidhidhaꞌ, na guꞌx chukgam kaꞌ noꞌt pɨx ba bhiꞌñ gu tanoolh. \p \v 11 Baꞌ miꞌ dhɨr jup ja tɨtda ɨp gio: \p ―Muiꞌ tɨir jimdam iñ bhammɨ Betaania nañ ñiñiichdharaꞌ gu Lasaar guiꞌ nach maap jix bhaiꞌ kaiꞌch, nat tak am xi koi. \p \v 12 Baꞌ gu noonbiꞌñ jup tɨtda am: \p ―¿Cham aa guꞌ dɨɨlh ba ñiñiaꞌ paiꞌ na duuk buusniaꞌ gu kooxmodaꞌ? Cham jum aaꞌ nap moop ñiñiichdhaꞌñ jaduuñ. \p \v 13 Baꞌ dhiꞌ na puꞌñi ja tɨtda gu Jesuus, jaꞌp kaiꞌñkam puiꞌ ja tɨtda nat sap ba muu ji gu Laasar, guꞌ ji na mɨt guꞌ cham maatɨt kai gu noonbiꞌñ, jaꞌp jum aaꞌ am na sɨlhkam gu kooxmodaꞌ bhaan tu aꞌga na jax nañ koosɨi giop ba ñiñiaꞌ. \v 14 Baꞌ sɨlhkam xi ja aagiꞌñ gu Jesuus, jup ja tɨtda: \p ―Jaꞌpji muu ji guch jaduuñ Laasar kat, jaꞌp moo gux gɨꞌm nañ yaꞌ jam aagiꞌñ. \v 15 Ku guꞌ aañ jix bhaiꞌñ chaat ji nañ moo ampɨk cham bhammɨp tuꞌiiꞌ nat paiꞌ dhuuk puiꞌm duu, na pim baꞌ puꞌñi dhuuji miꞌ dhɨr bɨɨx jam jujur kɨꞌn tɨ jɨɨꞌñdhai bax biiñak kaꞌ aañ jiñ bui noꞌ pimɨt ba tɨ tɨɨ nañ tuꞌ jax dhuñiaꞌ. Pu kanich mu jiim. \p \v 16 Baꞌ gu Tomaas, guiꞌ nam Gook Dɨm kɨꞌn jup jix mat kaꞌ, jup ja tɨtda gu jaiꞌ noonbiꞌñ gu Jesuus: \p ―Each mu jiim noꞌm moo jaꞌp jix bhaak gu gɇꞌgɇrkam. Bhaiꞌch dhop koꞌiix kaꞌ bɨɨmaꞌn dhi Jesuus, ¿jax gip bua? \s1 Gu Jesuus nap kaiꞌchdhaꞌ nar diꞌ guiꞌ na ja duduaꞌñdhat ja baapmigiꞌñ gu koiꞌñgaꞌn \p \v 17 Baꞌ nat bhammɨ ba ai Betaania gu Jesuus, bha jaꞌp pɨx jax puiꞌ tum kaiꞌch nat sap maakob tanoolh bap duu nat dɨr jum yaas gu Laasar. \v 18 Guꞌ baꞌ na guꞌ bhaiꞌ dhɨr Jerusaleen amuub baasɨꞌn dɨr jaꞌp bipioꞌ gu Betaania, ni ku chakui jɨꞌx mɨɨkidhaꞌ nañ ba aayaꞌ, \v 19 baꞌ muiꞌ pɨx ji ɇɇdaꞌ am gu Israel kam jaꞌtkam bhammɨ dɨr kiaꞌmiꞌñ gu Mariiya gio gu Maarta nam guguuxiꞌñdhaꞌ nam cham pɨk moo jax xim aaꞌndaꞌ nat muu gu ja jaduuñ Laasar. \v 20 Baꞌ nat puiꞌ ba tɨ kai gu Maarta na mu paiꞌ dhɨr muiꞌ ba jim gu Jesuus, mɨjɨ xi mɨɨ nat namkim, gu Mariiya baꞌ miꞌ pup daa kiicham. \v 21 Baꞌp tɨtda gu Jesuus gama jaꞌk nat paiꞌ ba nam: \p ―¡Ee ja! Noꞌp moo yaꞌp tuiꞌkaꞌ gɨt jiñ jaduuñ, moo chi chakui puiꞌ tuiꞌñgɨdaꞌ gɨt guñ xiix Laasar. \v 22 Ku baꞌ guꞌ nañ guꞌ aañ jix maat na gu Dios jum kɇɇkɇꞌ nap paiꞌ dhuuk taandaꞌ gu tuꞌ, puiꞌ ji chu buusniaꞌ jax noꞌ pich ba tɨɨꞌn. \p \v 23 Baꞌ gu Jesuus jup tɨtda: \p ―Giop dodhiaꞌ ji matgam gum xiix. Aap moo cham jax jum aaꞌndaꞌ. \p \v 24 Baꞌp kaiꞌch gu Maarta: \p ―Aa jɨɨꞌ, janoꞌ jia na paiꞌ dhuuk tum kuugalhdhaꞌ yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn, nam paiꞌ dhuuk duduadɨi giop baapmigiaꞌ bɨɨx na jɨꞌk gu koiꞌñgaꞌn. Jix maat iñ dho. \p \v 25 Baꞌp tɨtda ɨp gio gu Jesuus: \p ―Jaꞌpji pu xiib ji, nañ guꞌ yaꞌ bap tuꞌiiꞌ, aañ nañ jaroiꞌ ja duduaꞌñdhat giop ja baapmigiꞌñ gu koiꞌñgaꞌn. Na guꞌ gu jaroiꞌ noꞌt puꞌñi jotmodaꞌ ma muu noꞌ tɨ jɨɨꞌñdhat aañ jiñ bui, aañ giop bamiiꞌñdhaꞌ duaꞌñdhai, baꞌ miꞌ dhɨr gammɨjɨ pu ba duakaꞌ gu iiꞌmdagaram bhaan. \v 26 Guꞌ baꞌ gu jaroiꞌ noꞌt chakui tuꞌ duu, na yaꞌ kapup oirɨ dhi oiꞌñgaꞌn bhaan, noꞌ puiꞌp tɨ jɨɨgiꞌñ aañ jiñ bui, cham paiꞌ dhuuk ka mukiaꞌ, gammɨjɨ pu ba duakaꞌ gu iiꞌmdagaram bhaan, jaꞌpji noꞌp tɨ jɨɨgiꞌñdhaꞌ gɨt pɨx nañ jax jum tɨtda. \p \v 27 Baꞌp kaiꞌch gu Maarta: \p ―Tɨ jɨɨgiꞌñ iñ ji bɨɨx nap jɨꞌk jax kaiꞌch jiñ jaduuñ, nañ guꞌ aañ jix maat jia nap aap jir diꞌ guch Xoiꞌkam, Maraaꞌn gu Dios, guiꞌ na saak bha jimdaꞌ yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn. \s1 Gu Jesuus na susuakiaꞌ miꞌ na paiꞌ yaasap gu Laasar \p \v 28 Baꞌ daipuꞌ puꞌñi xi chɨɨdak gu Jesuus nat jax jaꞌk gɨi bhaiꞌ pu bhɨi ɨp gio gu Maarta nat baidham gu xioꞌgiꞌñ Mariiya bhammɨ kiicham. Bhammɨ ɇɇk jix dhupiiꞌñ ba aagiꞌñ na baꞌ cham jaroiꞌ kaayaꞌ, jup tɨtda: \p ―Yaꞌ ba ai baꞌ xib guch jaduuñ Jesuus. Muni dhɨr bhaiꞌ ba jim. Bha chu joot nap sap mu jimdaꞌñ xiix. \p \v 29 Baꞌ moo janoꞌ nat jax puiꞌ tɨ kai, miꞌ pu bhɨi gu Mariiya nat ba namkim gu Jesuus mu na paiꞌ dhɨr bha jim. \v 30 Nat guꞌ chakui mu ai kikcham tɨr gu Jesuus, gama jaꞌk pɨx kam jɨɨpiꞌñ juꞌñdharan gu gɇꞌ kiicham nat paiꞌ nam gu Maarta bɨɨpɨꞌ dɨr na jax bhaiꞌ ka jim. \v 31 Baꞌ nam guꞌ muiꞌ miꞌp ka daraa gu Israel kam jaꞌtkam kiaꞌmiꞌñ gu Mariiya nam miꞌ ka guguuxiꞌñ na baꞌ cham pɨk moo xiꞌx buam xi chu tatdaꞌ kaꞌ nat muu gu jaꞌnniꞌñ, jaiꞌ pɨx miaꞌn jup bhɨi mɨt nat miꞌ dhɨr jotmodaꞌ gamaiꞌ bhɨi gu Mariiya, nam guꞌ jaꞌp jum aaꞌ nat mummu ba jii dɨꞌn kɨr na paiꞌ yaasap gu jaꞌnniꞌñ, na chi sap baꞌ mu ɇɇji suakimɨi na jɨꞌx am jum juꞌñdhaꞌ. \p \v 32 Guꞌ baꞌ nat mu ba ai gu Mariiya na paiꞌm jɨɨpiꞌñ gu Jesuus, mi oꞌlhiaꞌn kɨꞌn kɨkbuk bɨɨpɨꞌ dɨr jup tɨtda soiꞌm ɨlhdhat: \p ―Aach tak moo yaꞌ cham puiꞌ tuꞌch doodañ jaduuñ. Chi guꞌ moo chakui puiꞌ tuiꞌñgɨdaꞌ gɨt ji guñ xiix noꞌp yaꞌp tuiꞌkaꞌ gɨt aap. \p \v 33 Baꞌ gu Jesuus jaiꞌ bhaiꞌ joiꞌndaraꞌp ji chum suulh na joiꞌndam kɇɇ gu Mariiya na suakɨt mi oꞌlhiaꞌn kɨꞌn ba kɨɨk nax buam jum aaꞌ, gio gu Israel kam jaꞌtkam nam mi jaꞌp guꞌkat jaiꞌ tɨip suan. \v 34 Baꞌ xi ja tɨkka gu Jesuus, jup ja tɨtda: \p ―¿Paa pimɨt baꞌ yaas? \p Baꞌ guiꞌp xi aagiꞌñ am, jup tɨtda am: \p ―Dho mummuni. Pu kani maik jach tɨ tɨɨꞌmpuꞌñ jaduuñ. \p \v 35 Baꞌ nat mu ba ai gu Jesuus na paiꞌ yaasap, bhaiꞌ ji susua ɨp jaiꞌ. \v 36 Baꞌ kaiꞌch am gu Israel kam jaꞌtkam nam nɨiꞌñ na suak: \p ―Jaiꞌ dho bak alh tɨix buam jup jum aaꞌ, nam guꞌ chi gook dɨt maap jix bhaiꞌm daagich. \p \v 37 Jaiꞌ baꞌp kaiꞌch am: \p ―Chakui dho chi puiꞌ tuiꞌñgɨdaꞌ gɨt dhi Laasar kat noꞌ yaꞌ oirɨdaꞌ gɨt dhich jaduuñ, na guꞌ pu duaꞌñdhaꞌ gɨt jia nat jax bhaiꞌ ji chu ai, jaꞌp na jax guiꞌ na cham ñia kat nat duaꞌñ. Aañ ɨlhiiꞌñ na moo dhiꞌ puꞌñi gɨt ɨp, guꞌ ji na guꞌ janoꞌ pɨk cham yaꞌp oirɨ. \s1 Na duadɨi giop bamgiaꞌ gu Laasar na ka muukix kaꞌ \p \v 38 Baꞌr jix moik aiꞌ dɨꞌn kɨr bhɨjɨ na mɨt paiꞌ yaas gu Laasar, jodai komaarak baꞌ kɨꞌn bha kuup. Baꞌx ioꞌm miaꞌn muiꞌ xi ai gu Jesuus bhaiꞌ na paiꞌ yaasap gu mukdhaꞌ, sia puiꞌ ji ñakgat nax buam tu tatdaꞌ, \v 39 baꞌp kaiꞌch: \p ―Ea gor miꞌ dhɨr jaꞌk xi bua dhi komaarak jodai na kɨꞌn bha kuup. \p Baꞌ gu Maarta guiꞌ nar jaꞌnniꞌñ gu Laasar kat, jup kaiꞌch: \p ―¿Kux baꞌ guꞌ chi giilhim bax uub ji? Na guꞌ maakob tanoolh ba uaꞌ nat dɨr jum yaas. \p \v 40 Baꞌ gu Jesuus jup tɨtda: \p ―Matgam gu Dios cham tuꞌ xijaichuꞌn ji nax bhaiꞌm duukam jup tu duñiaꞌ. Jaꞌpji aapiꞌ noꞌp jix biiñak kat aañ jiñ bui bɨɨx jum jur kɨꞌn tɨ jɨɨgiꞌñ na puiꞌ ji chu buusniaꞌ jax ñap ɨlhiiꞌñdhaꞌ, nañ jax bam tɨtda bo bɨɨpɨꞌ. \p \v 41 Baꞌ jaꞌk xi bua mɨt ɨp gu komaarak jodai na kɨꞌn bha kuupich bha gai dɨꞌn kɨr na paiꞌ yaasap gu Laasar. Baꞌ gu Jesuus jix dhaam jaꞌk xi chɨ tɨɨgɨk bhaiꞌ ji chu aꞌga, jup kaiꞌch: \p ―Jum taxchaabgiꞌñ iñ jiñ Gɨꞌkoraꞌ, aap nap bhammɨ dɨr bhañ kɇɇx dhaam. \v 42 Nañ guꞌ aañ jix maat nap gammɨjɨñ kɇɇkɇꞌñ Gɨꞌkoraꞌ sia nar paiꞌ dhuuk, nañ guꞌ aañ jum aꞌmkam pɨx ya jaꞌp oirɨ. Baꞌ xib jiñ aꞌm jum aaꞌ nañ jix bhaiꞌm duukam jup tu duñiaꞌ ja nɨiꞌñchudat dhi jaꞌtkam nam kapbhaiꞌ muiꞌ yaꞌp tuꞌiiꞌ, nam baꞌ machiaꞌ na pich aap bhañ joot yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn. \p \v 43 Baꞌ puiꞌ xi chɨꞌɨɨk jup tɨtda gu mukdhaꞌ gɇꞌ kɨꞌn: \p ―¡Jiñ jaduuñ Laasar, xi buusaiñ bhɨjɨ dɨr dɨꞌn kɨr! \p \v 44 Baꞌ moo janoꞌ bhɨjɨ dɨr ba ji buus gu Laasar nat jax mu jiñkai gu Jesuus, pu puiꞌ na jax ba bhiibgichuꞌ gu tootnaꞌn gio gu noonbiꞌñ, gio gu buibsaꞌn bhaiꞌ pu iiñixchuꞌ komaarak jannulh kɨꞌn na mɨt jax dhuuk bhɨjɨ pu bai dɨꞌn kɨr. Baꞌp ja tɨtda gu Jesuus guiꞌ nam miꞌp tuꞌiiꞌ: \p ―Gor xi bhippioꞌk ku mu jaꞌp baꞌ oilhiaꞌ. \s1 Nam tɨi chu aꞌgadaꞌ gu gɇꞌgɇrkam na jax dhui muꞌaaꞌ gu Jesuus \r (Mt. 26:1‑5; Mr. 14:1‑2; Lk. 22:1‑2) \p \v 45 Baꞌ muiꞌ jaiꞌ dhɨt tɨ jɨɨꞌñ jamɨt gu Israel kam jaꞌtkam buiñor gu Jesuus na mɨt tɨɨ nat puiꞌ jɨꞌ tu duu, guiꞌ na mɨt mu dɨr bha oi kiaꞌmiꞌñ gu Mariiya nam ampɨk miꞌp ka daraa nam ka guguuxiꞌñ. \v 46 Jaiꞌ guꞌ dai ji na mɨt xi boop na mɨt ja aaꞌñdham guiꞌ nam pariseos jum tɨɨtɨꞌndaꞌ nat jax tu duu gu Jesuus. \v 47 Baꞌ guiꞌ nam jir ja gɇꞌgɇrkam tuk kaꞌ guiꞌ nam bhaiꞌ gɇꞌ chiop ja aꞌmkam tu daandaꞌ dai gu Israel kam jaꞌtkam, maap xim daagɨk guiꞌ nam pariseos jum tɨɨtɨꞌndaꞌ ma tu aꞌga mɨt mu xi jimɨɨk nam paiꞌ tu aꞌgadaꞌ gu daix aꞌaixkam, bɨɨx jamɨt jup xi ja baidhak gu gɇꞌgɇrkam jum aaꞌndam, jup kaiꞌch am: \p ―¿Jax jach baꞌ duñiaꞌ gu maaꞌnkam? Tɨɨꞌ na guꞌ oidhim nax bhaiꞌm duukam jup tu bua. \v 48 Nam guꞌ dhiꞌ bɨɨx mu jaꞌk ji kaayaꞌ gu jaꞌtkam noꞌch miꞌ pɨx xi ñɨiꞌñ. Baꞌ gu gɇꞌgɇrkam Rooma kam dai nam bhaiꞌ ji bhaakuꞌ noꞌ mɨt ba maat, bha jimɨim dho guꞌ yaꞌch koodaꞌ bɨɨx dappaam maaꞌn jimdam nach jɨꞌk yaꞌ oiꞌdhaꞌ, gio nam jich ialhchulhdhaꞌ dhich chiopiꞌ. \p \v 49 Baꞌ gu Kaipaas guiꞌ na janoꞌ pɨk guiꞌ gu oidhaꞌ jir ja gɇꞌkam tuk kaꞌ guiꞌ nam bhaiꞌ gɇꞌ chiop ja aꞌmkam tu daandaꞌ dai gu Israel kam jaꞌtkam, jup ja tɨtda: \p ―¿Aa guꞌ aapiꞌm cham maat ji jia na jax jaꞌk jir am? \v 50 Ni ku pim jax xim aaꞌ panaas nar am na maaꞌn maaꞌnkam pɨx mukiaꞌ jich aꞌmkam bɨɨx na jɨꞌk jaꞌtkam yaꞌ dhi Israel, nam baꞌ cham bɨɨx jich koodaꞌ. \p \v 51 Ku guꞌ gu Dios ji nat puiꞌ jaꞌk jurtuda gu Kaipaas na baꞌ puꞌñi ja tɨtda gu jaiꞌ gɇꞌgɇrkam, na guꞌ janoꞌ guiꞌ gu oidhaꞌ puiꞌp jir ja gɇꞌkam tuk kaꞌ guiꞌ nam bhaiꞌ gɇꞌ chiop ja aꞌmkam tu daandaꞌ dai gu Israel kam jaꞌtkam. Baꞌ dhiꞌ na puiꞌ jɨꞌ kaiꞌch, gu Jesuus na aagɨt jup kaiꞌch na ja aꞌmkam mukiaꞌ gu Israel kam jaꞌtkam, \v 52 gam sia gu jaiꞌ nam mu jaꞌp oiꞌdhaꞌ bɨɨx kap na jɨꞌx oiꞌñgaꞌn, baꞌ jaꞌp ji buusniaꞌ na bɨɨx maap ba ja jumpadaꞌ guiꞌ nam jɨꞌk tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor guch Gɨꞌkoraꞌ. \v 53 Baꞌ puiꞌ jaꞌk maaꞌn ñiꞌook jup duu mɨt nam xi chu aꞌgimɨk gu gɇꞌgɇrkam Israel kam nam sap muꞌaaꞌ gu Jesuus noꞌ mɨt paiꞌ tɨɨ. \p \v 54 Baꞌx ɨxchuixim pɨx ba oirɨdaꞌ gu Jesuus, na guꞌx maat nam jax tu aꞌga gu gɇꞌgɇrkam. Ba jii bhaiꞌ dhɨr Judea nammɨ baas jaꞌk na paiꞌ Eprain tɨ tɨɨꞌ na gɇꞌ paꞌr kiicham, na amuub bipioꞌ na paiꞌr gampɨx jix chu gak kɨr. Miꞌ baꞌ pu oirɨdaꞌ ja bɨɨm gu noonbiꞌñ nam jax ba oiꞌñ. \p \v 55 Baꞌ moop ba miamlhim nam paiꞌ dhuuk tu piastatdaꞌ bhaan paaskua taꞌm gu Israel kam jaꞌtkam. Muiꞌ pɨx ba ji ɇɇ am bhammɨ Jerusaleen mu dɨr jaꞌp kam na jax aꞌlhich jir kikcham, nam sap baꞌ bɨɨpɨꞌ dɨr bhaiꞌ soiꞌ bam ɨlhiiꞌñdhaꞌ ampɨk nam aayaꞌ nam paiꞌ dhuuk bhaiꞌ ji chu piastataꞌ gu bhaan paaskua taꞌm. \v 56 Baꞌ bɨɨx nam jɨꞌk puꞌñi bhammɨ aajim Jerusaleen gu jaꞌtkam, bha jaꞌp tɨi tɨ tɨkkaꞌ am gu Jesuus na paiꞌ jaꞌk jax chuꞌiiꞌ. Tɨim tɨ tɨkkadaꞌ am bhɨjɨ ji baapkɨ gɇꞌ chiop, jup kaiꞌchdhaꞌ am: \p ―¿Paa chi baꞌ moo jaꞌk bhɨi? ¿Kaꞌ baꞌ iam yaꞌ aayaꞌ aa chi janoꞌ na paiꞌ dhuuk pɨk bar piasta kaꞌ? ¿Jax japim ɨlhiiꞌñ aapiꞌm? \p \v 57 Nam guꞌ gu ja gɇꞌgɇrkam tuk guiꞌ nam bhaiꞌ gɇꞌ chiop ja aꞌmkam tu daandaꞌ dai gu Israel kam jaꞌtkam, gio guiꞌ nam pariseos jum tɨɨtɨꞌndaꞌ, puiꞌ pu ja tɨtda am bɨɨx gu jaꞌtkam na sap noꞌ jaroiꞌ maadɨt paiꞌ nɨiꞌñ na oirɨ gu Jesuus, jotmodaꞌ ja aagiꞌñdhaꞌ nam baꞌ dagiaꞌ. \c 12 \s1 Gu ubii na mi choiꞌdhaꞌ guiꞌ na joidham uub tootnaran gu Jesuus \r (Mt. 26:6‑13; Mr. 14:3‑9) \p \v 1 Baꞌ na xijum maaꞌn tanoolh pɨx ba biꞌchuꞌ na baꞌ moo bam aayaꞌ gu bhaan Paaskua taꞌm, muiꞌ ma jii gu Jesuus bhammɨ Betaania na paiꞌ kio gu Laasar guiꞌ nat duaꞌñdhak giop bamiiꞌ na ba muukix kat. \v 2 Baꞌx bhaiꞌm taatɨt ma chu bhaiꞌñ jamɨt gu koiꞌ gu jurnɨk kam nam tu onbaiꞌñdhaꞌ gu Jesuus, nam guꞌx bhaiꞌm taat nat miꞌ ba ai. Gu Laasar jaiꞌp ma chu juu bɨɨmaꞌn gu Jesuus maap ji dharaibuk mi sonpan guiꞌ na bhaan tum kuaꞌ, gu Marta baꞌ dai nat pɨx muiꞌ ji ja bhiiꞌñ. \v 3 Baꞌ gu Mariiya miꞌ ba ai na paiꞌ daakat tu kuaꞌ gu Jesuus ji uaꞌdat guiꞌ na joidham uub nax dhaꞌram namɨɨk, baꞌ miꞌ xi choiꞌdhak tootnaran giop xi gakiiꞌñxi kuupaꞌn kɨꞌn. Joidham ba tu uub ji guꞌ mɨjɨ baꞌk chɨr nam paiꞌ daraa, nat guꞌ bɨɨx kap mɨjɨ jaꞌp jim tɨɨmo. \v 4 Baꞌ gu Juudas Iskariote na maadɨt jir dhiꞌ gu mambhɨɨx gook gu noonbiꞌñ gu Jesuus na gatuuk maaxik kɨɨsaꞌ nam boi bhɨichdhaꞌ, jup kaiꞌch mi jaꞌp daakat: \p \v 5 ―¡Uu guꞌ alh jaꞌp moor tuꞌ kub ji baꞌ dhiꞌ! ¿Cham bhaiꞌ aa na alh jum gaꞌrai jɨꞌk baik jix chaꞌtmam ooꞌm aixim kɨꞌn gu tuumiñ mu jaꞌk ja makiaꞌ guiꞌ na alh cham bhaiꞌ nam paiꞌ dhɨr uꞌji kɨꞌn tu sabaꞌdaꞌ? Na guꞌ dhiꞌx dhaꞌram namɨɨk, na guꞌ giilhim joidham uub. \p \v 6 Ku guꞌ dhiꞌ na puiꞌ jɨꞌ kaiꞌch gu Juudas, cham tuꞌ ji na moo sɨlhkam jix ja joiꞌndat jup kaiꞌch guiꞌ nam cham tuꞌ biaꞌ, jaꞌpji na dɨɨlh tɨix gaamum gu tuumiñ ku baꞌ tɨi aaꞌndagɨt nam gaꞌraꞌ guiꞌ na joidham uub. Na guꞌ puiꞌ pu tu buadaꞌ na tɨi umuaꞌñdhix kaꞌ na kusbiodaꞌ gu ja tumñiꞌ gu jaiꞌ noonbiꞌñ gu Jesuus, dɨɨlh xi gaamui jɨꞌk na ɨlhiiꞌñdhaꞌ. \v 7 Baꞌp tɨtda gu Jesuus: \p ―Aap moo cham jax kaiꞌchdhaꞌ jiñ jaduuñ. Matgam guꞌ dhi Mariiya pu pu kaiꞌñkam ulhiiñ kat ji dhiꞌ na joidham uub na baꞌ puꞌñi miꞌ bañ choiꞌdhaꞌñ chooton am noꞌ ñich yaꞌ ba ai, nat guꞌ xib puiꞌ ba ji buus nam bañ yaaspaꞌ gu jaꞌtkam. \v 8 Guꞌ guiꞌ nam cham tuꞌ biaꞌ, matgam gammɨjɨ yaꞌp tuiꞌkaꞌ am ji jam bui na pim alh jup xi ja palhbuidhat ku gi kɨꞌn gu tuꞌ na ja aꞌm jum aagaidhaꞌ, nam guꞌ cham paiꞌm tɨꞌñcho. Guꞌ aañ matgam yaꞌ pɨx jaꞌp bhɨichuꞌ ji dhi oiꞌñgaꞌn bhaan, jaꞌp pɨk ba ji jiiñ chi guꞌ. \s1 Gu gɇꞌgɇrkam nam bax muꞌaak kaꞌ gu Laasar \p \v 9 Muiꞌ jaiꞌ dhɨt gu Israel kam jaꞌtkam puiꞌ ba tɨ kai mɨt na bhaiꞌ dhɨr oirɨ Betaania gu Jesuus. Baꞌ muiꞌ ma jii mɨt na mɨt tɨ tɨɨgim noꞌ moo sɨlhkam bha oirɨ, gam na mɨt bhaan jim iatak nam jix chɨɨgik gu Laasar guiꞌ nat duaꞌñdhak giop bamiiꞌ gu Jesuus na tɨi ba yaaspich mukxikam. \v 10 Baꞌ giilhim jix bhaak am gu ja gɇꞌgɇrkam tuk guiꞌ nam bhaiꞌ gɇꞌ chiop ja aꞌmkam tu daandaꞌ dai gu Israel kam jaꞌtkam, jup kaiꞌch am nam sap bɨɨx muꞌaaꞌ gu Laasar bɨɨndai gu Jesuus, \v 11 na guꞌ sap dhiꞌr kuiñchaꞌn na gan mumkɨ nam baꞌ muiꞌ jaiꞌ dhɨt gu Israel kam jaꞌtkam mu jaꞌk pɨx ba kaichuꞌ gu Jesuus na mɨt ji chɨɨgɨk nat duaꞌñ, guiꞌ baꞌ miꞌ pɨx jaꞌp ji biꞌiim am. \s1 Na gɇꞌkam kɨꞌn bhammɨ ba aayaꞌ Jerusaleen gu Jesuus \r (Mt. 21:1‑11; Mr. 11:1‑11; Lk. 19:28‑40) \p \v 12 Muiꞌ jaꞌtkam bhaiꞌp tuꞌiiꞌ am ji guꞌ Jerusaleen nam tu piastat gu bhaan paaskua taꞌm. Baꞌ buimgidhak puiꞌ ba tɨ kai mɨt na sap mu jaꞌk ba jim gu Jesuus bhammɨ jaꞌk Jerusaleen. \v 13 Baꞌ na mɨt jax ɨꞌkɨ gu koꞌkmarak jaajaꞌ mɨjɨ xi ji dhuuꞌñ jamɨt na mɨt namkim mu na paiꞌ dhɨr muiꞌ ba jim jup xi kaiꞌchidhat gɇꞌ kɨꞌn: \p ―¡Jaꞌp moor jix uañ ji tuꞌ sɨlhkam dhiꞌ na jaroiꞌr jich gɇꞌkam tuk yaꞌ dhi Israel, na jaroiꞌ bhaankamuꞌn ya jaꞌp oirɨ guch Gɨꞌkoraꞌ! \p \v 14 Baꞌ gu Jesuus maaꞌn xim taiñbuidhak gu bhurru bhaiꞌ xi dhaibuk muiꞌp ba tu jimchudim na mɨt ba tɨɨ gu jaꞌtkam. Puiꞌ ji chu buus na jɨꞌk jax tu uaꞌñix gu ñioꞌkiꞌñ gu Dios miꞌ nat paiꞌ tum uaꞌnak bɨjɨk nap jum kaiꞌch: \q1 \v 15 Aapiꞌm moo cham tuꞌ bhaan jax jum aaꞌndaꞌ ji Jerusaleen oiꞌñkam. \q1 Pu kani gɨt na miꞌñi dhɨr bhaiꞌ ba jimdaꞌ gu jam gɇꞌkam tuk alhiꞌch bhurru taꞌm. \p \v 16 Ku guꞌ gu noonbiꞌñ gu Jesuus pu cham maatɨt kɇɇkɇꞌ am ji na jax baꞌr jum duukam bɨɨx na jɨꞌk jax tu buadaꞌ, ni kum cham maatɨt kɇɇkɇꞌ ɨp guꞌ miꞌ na mɨt paiꞌ tu uaꞌnak gu bɨjɨk dɨr kam nam dhiꞌ aagɨt jup kaiꞌch. Nammɨ ji nat paiꞌ dhuuk muukɨk gio duadɨk jup ba jiix dhaam na mɨt baꞌ bhaiꞌx maatɨt ji kai na bak bɨɨx puiꞌ tu uaꞌñix ji tɨi na jɨꞌk jax tu buimɨk gu Jesuus, pɨx ji nam guꞌ cham maatɨt kɇɇkɇt. \p \v 17 Baꞌ bɨɨx guiꞌ na mɨt jɨꞌk tɨɨ gu Jesuus nat duaꞌñdhak giop bamiiꞌ gu Laasar na tɨi ba yaaspich mukxikam, mu jaꞌp pɨx jaꞌx puiꞌ tu ja aꞌgiꞌñdhaꞌ am gu jaiꞌ nam chakui maat. \v 18 Puiꞌ ku mɨt baꞌx bhaiꞌm ɨlhdhak muiꞌ xi ñam gu Jesuus mu na paiꞌ dhɨr muiꞌ ba jim, nam guꞌ puiꞌ ba tɇ kɇɇ na joidham jix bhaiꞌm duukam jup tu bua. \v 19 Guꞌ guiꞌ nam pariseos jum tɨɨtɨꞌndaꞌ guꞌ giilhim jix bhaak am ji, jup jum tɨ tɨtdaꞌ am mi jaꞌp oipot: \p ―¡Dho jaiñ na pim jax tɨ nɨiꞌñ! ¿Jax jachich gip ba dooda siach chɨi oꞌbhagiꞌñ? Nam guꞌ giilhim bɨɨx pɨx mu jaꞌk ba kaichuꞌ. \s1 Nam ba gaꞌngadaꞌ gu Jesuus jɨꞌkchi guiꞌ nam griago ñiꞌook kɨꞌn tu aꞌga \p \v 20 Baꞌ jɨꞌkchi bhaiꞌp oipo am Jerusaleen guiꞌ nam griago ñiꞌook kɨꞌn tu aꞌgadaꞌ nam paiꞌp tuꞌiiꞌ gu muiꞌ jaꞌtkam, nam bhaiꞌ dhɨr tu daan xi chu piastatdat gu bhaan Paaskua taꞌm ja bɨɨm. \v 21 Baꞌ dhiꞌ jɨꞌ nam griago kɨꞌn tu aꞌga, mu jaꞌp ji chɨɨgɨk ba tɨkka am gu Piliip guiꞌ nar Betsaida kam na Galilea dɨbɨɨr bhaan bipioꞌ, soiꞌ xi chɨtda am na baꞌ ja aagiꞌñdhaꞌ, jup tɨtda am: \p ―¿Paa jaꞌk jax chuꞌiiꞌ gu Jesuus? Noꞌ pich iam jich aaꞌñ jiñ jaduuñ. Aach tɨix ñioꞌkdhak ji. \p \v 22 Baꞌ gu Piliip mu jimɨɨk ba aaꞌñdhim gu Anrees nam tuꞌ tɨkka gu jaꞌtkam, gook dɨt jamɨt baꞌ muiꞌ ma jii na mɨt aaꞌñdham gu Jesuus mu na paiꞌp tuꞌiiꞌ nam tɨ tɨkka guiꞌ nam griago ñiꞌook kɨꞌn tu aꞌga. \v 23 Baꞌp ja tɨtda gu Jesuus: \p ―Dho nat guꞌ xib yaꞌ bam ai jia nañ paiꞌ dhuuk muukɨi giop bamgiaꞌ kum baꞌ ba xiñ maachim nañ jir tuꞌp tuꞌm daꞌ guñ jaaduñ. Yaꞌ bar bhaan guꞌ nañ paiꞌ dhuuk giop ba jimiaꞌx dhaam na paiꞌx ioꞌm gɇꞌkam kɨꞌn bañ dhaasaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ. \v 24 Na guꞌ dhiꞌ jaꞌpni jia na jax baꞌ gu kaiꞌñ gu tiriik, na cham jɨꞌxdhaꞌ muiꞌdhaꞌ noꞌ mu paiꞌ pɨx pu ulhñix, guꞌ dhiꞌm aaꞌndaꞌ ji na mu jaꞌp jum ɨxiaꞌ dɨbɨɨr taꞌm na baꞌ miꞌ dhɨr buusnɨi muiꞌ ba kaichaꞌ. Puꞌñi ɨp baꞌ aañ, bɨɨpɨꞌm aaꞌ nañ jiñ chulhiiñai mukiaꞌ ja aꞌmkam gu jaꞌtkam nam baꞌ miꞌ dhɨr puꞌñi bhaiꞌ ji machiaꞌ nañ jir tuꞌp tuꞌm daꞌ. \v 25 Baꞌ gu jaroiꞌ noꞌ daix aaꞌ na gammɨjɨx bhaiꞌ tu jimdaꞌ yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn bhaan, am tɨꞌñchokaꞌ na cham bhaiꞌ tu jimiaꞌ gatuuk. Guꞌ ji noꞌ guꞌ cham tuꞌ bhaan jax jim aagat tɨ jɨɨgiꞌñ aañ jiñ bui, siat chi bɨɨx aixim jix buam jum duukam bhaiꞌ aꞌmiram ji chu jii, dho gi guꞌx bhaiꞌ tu jimiaꞌ ji gatuuk, nañ guꞌ pu baidhikaꞌx dhaam na paiꞌ gammɨjɨx jɨkgɨm bap tuiꞌkaꞌ. \v 26 Baꞌ gu jaroiꞌ noꞌx aaꞌ nañ kaichgɨt jiñ aꞌmkam ba tu juandaꞌ, jum aaꞌ na bɨɨx juraaꞌn kɨꞌn tɨ jɨɨꞌñdhat miꞌ puiꞌ xi jimdaꞌ nañ jɨꞌk jax tu aꞌga, na baꞌ jaꞌp ji buusniaꞌ na gammɨjɨñ bɨɨm jup tuiꞌñgɨdaꞌ sia nar paiꞌ dhuuk, na guꞌx kɨɨgalhdhat bhaan ba tɨ nɨidhidhaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ. \s1 Gu Jesuus na ba tu aaꞌndaꞌ na jootom mukiaꞌ \p \v 27 ’Aañ moo cham puiꞌ ka tu tatdaꞌ ji xib, ampɨx puiꞌx buam tu tatdaꞌ. Chi na ñich guꞌ pu kaiꞌñkam pɨx bha jii yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn, cham bhaaiꞌ nañ jax jup ba ji chɨɨdaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ: “Jiñ palhbuidhaꞌ ap jiñ Gɨꞌkoraꞌ nam cham jɨꞌxkat jax jiñ dhoodaꞌ guiꞌ nam xiñ bhaamkiꞌñ.” Jax dhui na ñich guꞌ pu kaiꞌñkam bha jii nañ yaꞌ puiꞌ tu kuugalhdhaꞌ nat jɨꞌk jax jiñ chɨɨꞌn. Guꞌ jaꞌpjani nañ tɨɨdaꞌ: “Jiñ palhbuidhaꞌ ap jiñ Gɨꞌkoraꞌ nañ baꞌ puiꞌ tu kuugalhdhaꞌ na pich jɨꞌk jax jiñ chɨɨdak bhañ joot, nam baꞌ machiaꞌ gu jaꞌtkam nap aap giilhim jir gɇꞌkam.” \p \v 28 Baꞌ miꞌ dhɨr bhaiꞌ ji chu aꞌga jix dhaam jaꞌk jup kaiꞌch: \p ―Xiñ palhbuidhaꞌ ap jiñ Gɨꞌkoraꞌ nañ puiꞌ tu kuugalhdhaꞌ na pich jax jiñ chɨɨdak bhañ joot, nam baꞌ machiaꞌ gu jaꞌtkam nap aap giilhim jir gɇꞌkam. \p Baꞌ gɇꞌ kɨꞌn bhaiꞌ ba tum ñio bhammɨ dɨr jix dhaam jup tum kaiꞌch: \p ―Matgam jañich pu puiꞌ ba duu ji. Gɇꞌkam kɨꞌn jix bhaiꞌñ chaat iñ nap miꞌ puiꞌ tu kuugalhdhim nañ jax jum tɨtda. Jix ioꞌm jañ jix bhaiꞌ bañ chaat kaꞌ noꞌ pich bɨɨx puiꞌ ba tu kuugalh. \p \v 29 Baꞌ gu jaꞌtkam nam miꞌp tuꞌiiꞌ na mɨt kai nat bha tum ñio jix dhaam dɨr, jup kaiꞌch am nat sap tuꞌ pɨx gɇꞌ tɨr. Jaiꞌ baꞌ maakam jup tɨi mɨt, jup kaiꞌch am: \p ―Nobiiꞌñ guch Gɨꞌkoraꞌ ji nat bha tu aꞌgi. \p \v 30 Baꞌp ja tɨtda gu Jesuus: \p ―Dho aapiꞌm na bha jam guguuxiꞌñ dhiꞌ nat bha tu aꞌga, cham tuꞌ aañ, na pim sap baꞌ yaꞌ dɨr jaꞌp jaꞌk cham jax kam aaꞌndaꞌ. \v 31 Nat guꞌ xib yaꞌ bam ai na paiꞌ dhuuk ja aagiꞌñdhaꞌ gu Dios bɨɨx gu jaꞌtkam nam jɨꞌk miꞌ puiꞌ jimiaꞌ na jax jix aaꞌ, gio nam jɨꞌk cham miꞌ puiꞌ jimiaꞌ. Gio gu jaꞌook na yaꞌ tu daam kɨɨk dhi oiꞌñgaꞌn, miꞌ pɨx jaꞌp ji biꞌyaꞌ xib dɨr. \v 32 Na guꞌ aañ nam paiꞌ dhuuk jiñ xissapaꞌ kuruus taꞌm, muiꞌ bhaiꞌ ji chɨ jɨɨꞌñdhaꞌ am aañ jiñ bui. \p \v 33 Baꞌ dhiꞌ puꞌñi jaꞌk ja tɨtda gu Jesuus gu jaꞌtkam na ja aagiꞌñ na jax jaꞌk jum duuji mukiaꞌ. \v 34 Baꞌp tɨtda am gu jaꞌtkam: \p ―¿Gi na baꞌp jum kaiꞌch mi uꞌuan taꞌm nach tu jiñkuiꞌñdhaꞌ nat paiꞌ tu uaꞌnak gu Moisees na saak guch Xoiꞌkam na Dios bha jootsaꞌ, cham paiꞌ dhuuk mukiaꞌ noꞌt puꞌñi yaꞌ ba ai? ¿Jax ji kup baꞌp kaiꞌch nam aap jum sissapaꞌ kuruus taꞌm? ¿Kaꞌ guiꞌp jir jumaich Xoiꞌkam aa na bhaan tu aꞌga mi uꞌuan taꞌm na saak cham paiꞌ dhuuk mukiaꞌ? \p \v 35 Baꞌ gu Jesuus jup ja tɨtda ɨp gio: \p ―Aañ pɨx ba jam aagiꞌñ iñ jiñ jaaduñ nañ jax jiñ dhuñiaꞌ jootom, cham jañ moo puiꞌ pɨx jam tɨtda. Baꞌ noꞌ pim jix aaꞌ na pim jix chu maax kɨr bap tuiꞌkaꞌ, miꞌ pim puiꞌ ba jimiaꞌ nañ jɨꞌk jax tu aꞌga, na guꞌ aañ jaꞌp ji buusan nañ joidham gɇꞌ tanoor nañ jɨꞌx yaꞌ kapup oirɨ. Cham maat japim guꞌ na pim pa jaꞌk bhɨichuꞌ na pim guꞌx chu tukgam kɨr jup tuꞌiiꞌ. \v 36 Ba tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ pim aañ jiñ bui nañ yaꞌ kap tuꞌiiꞌ jam bui nañ tu jam bɨꞌñxiꞌñ, na pim baꞌñ bɨɨm bap tuiꞌkaꞌ na paiꞌ joidham jix chu maax. \p Baꞌ miꞌ na puiꞌ xi chu ja aꞌgidhimɨk gu Jesuus, miꞌ pɨx jaꞌp ji bhɨi, pu jii oꞌñchixim. Cham paiꞌ ka tɨɨ mɨt. \s1 Na jax jir jum duukam nam baꞌ cham tɨ jɨɨgiꞌñ gu Israel kam jaꞌtkam buiñor gu Jesuus na tɨi tu ja aꞌgiꞌñ \p \v 37 Baꞌ pu cham tɨ jɨɨgiꞌñ am gu Israel kam jaꞌtkam buiñor gu Jesuus sia ku tɨi ja nɨiꞌñchudat jix bhaiꞌm duukam jup tu bua. \v 38 Puiꞌ ji chu buus nat jɨꞌk jax tu uaꞌnak gu Isaiiyas guiꞌ na bɨjɨk bhaankamuꞌn tu aꞌgimɨk gu Dios, nap jum kaiꞌch: \q1 Cham jɨꞌxkat jiñ jɨɨꞌñ jamɨt gu jaꞌtkam jiñ Gɨꞌkoraꞌ nañ alh tɨi pup tu ja aꞌgidhimɨk, \q1 ni sia kuñ chɨi ja nɨiꞌñchudat jix bhaiꞌm duukam jup tu bua. \p \v 39 Gio baꞌ jaꞌpnip tu uaꞌnak gu Isaiiyas kum baꞌ cham tɨ jɨɨgiꞌñ gu Israel kam jaꞌtkam buiñor gu Jesuus, na jaꞌpni muiꞌ ji kɨksa: \q1 \v 40 Gu Dios pɨx jup tu duu ji guꞌ nam baꞌ cham maatɨt tɨ nɨiꞌñdhaꞌ sia kum tɨi tɨ nɨiꞌñ na tuꞌ jax jum bua, \q1 panaas ku moo kuukup kaꞌ gu ja buupui, \q1 ni nam cham maatɨt kɇɇkɇꞌ na jax jir jum duukam kaꞌ sia kum tɨi kɇɇ na jɨꞌk jax tum aꞌga gu ñioꞌkiꞌñ, \q1 nam jax dhui pɨx cham soiꞌm ɨlhdhaꞌ buiñor na baꞌ cham tu ja uañdhaꞌ gu ja uaꞌtulhdharaꞌ. \p \v 41 Pux maat jia gu Isaiiyas na guch Xoiꞌkam giilhim jir gɇꞌkam, puiꞌ kut baꞌ puꞌñi jaꞌk tu uaꞌnak na dhiꞌ aagɨt jup kaiꞌch na jɨꞌk jax tu duñiaꞌ. \p \v 42 Kum ti guꞌ moo siamri muiꞌ tɨ jɨɨꞌñ ji gu Israel kam jaꞌtkam buiñor gu Jesuus, kux guꞌ iam, gam sia jaiꞌ dhɨt guiꞌ nam jir ja gɇꞌgɇrkam tuk. Dai ji na guꞌx ɨxchuixim pɨx nam cham machiaꞌ guiꞌ nam pariseos jum tɨɨtɨꞌndaꞌ, nam guꞌx ja ɨɨbhiꞌñ nam ja iattulhdhai ja bui gu jaiꞌ gɇꞌgɇrkam pu maiꞌ ja ardimiaꞌ miꞌ dhɨr gɇꞌ chiop noꞌ mɨt jax dhuuk maat. \v 43 Nam guꞌ kax joojoiꞌñ nam miꞌ puiꞌ jiimdaꞌ nam jax jaꞌk jix kɨɨꞌ kaꞌm nɨiꞌñ gu jaꞌtkam, cham tuꞌ na jax jaꞌk jix aaꞌ gu Dios, gam nam kax aaꞌ nam mu dɨr bha jaꞌk bɨɨx pɨx tuꞌ kaꞌm ja nɨidhat pɨx jix bhaiꞌ ja tɨtdadaꞌ gu jaꞌtkam. Guꞌ noꞌ mɨt ba maat nam ba kaichuꞌ gu Jesuus, pu maaꞌn jimdam ja bhaamkidhaꞌ am jia. \s1 Gu Jesuus nap kaiꞌchdhaꞌ nam jum tulhiiñaꞌ gatuuk guiꞌ nam jɨꞌk cham miꞌ puiꞌ jimiaꞌ na jax tu aꞌga \p \v 44 Baꞌp ja tɨtda ɨp gio gu Jesuus gɇꞌ kɨꞌn nam baꞌ kɇɇkɇꞌ: \p ―Gu jaroiꞌ noꞌt ba tɨ jɨɨꞌñ aañ jiñ bui, bɨɨx buiñor tɨ jɨɨꞌñdhaip jum duñiaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ nat bhañ joot. \v 45 Piam noꞌt jaroiꞌx bhaiꞌ bañ maat nañ jir tuꞌp tuꞌm daꞌ, bɨɨx guiꞌ nat bhañ joot jup ba machiaꞌ nar tuꞌp tuꞌm daꞌ, cham tuꞌ dai aañ. \v 46 Na ñich guꞌ aañ bha jii jia yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn nañ yaꞌ tu ja bɨꞌñxidhaꞌ gu jaꞌtkam nam jix chu tukgam kɨr jup tuꞌiiꞌ, na guꞌ aañ jaꞌp ji buusan nañ joidham gɇꞌ tanoor, na baꞌ gu jaroiꞌ na ba tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ aañ jiñ bui, jix chu maax kɨr ji biꞌyaꞌ. \v 47 Cham tuꞌ nañ aañ yaꞌ ɇɇji puiꞌ xi ja tɨtdaimɨi nam giilhim jix uꞌuaꞌtulhdhix ba ja tulhiiñchudaꞌ, guꞌ jaꞌpji nañ jaꞌkbuiꞌ kat yaꞌ ja palhbuidhaꞌ ji nam jax dhuuji cham jum tulhiiñaꞌ gatuuk. Miꞌ dhɨr jam baꞌ dɨɨlh jup bam tɨgiaꞌ noꞌ miꞌ puiꞌ jimiaꞌ nañ jɨꞌk jax tu ja aꞌgidhaꞌ, piam ku guꞌ cham. Dɨɨlh baꞌ bax maat guñ Gɨꞌkoraꞌ na jax ja doodaꞌ. \v 48 Piam kum jaiꞌ dhɨt cham jiñ kaim nañ jɨꞌk jax tɨi tu aꞌga nam cham jiñ kɨɨgalhdhat, cham jax bua dho. ¿Jax jañ gip ja tɨɨdaꞌ aañ? Jumaix jaiꞌch ji guꞌ guiꞌ na pɨk ja aagiꞌñdhaꞌ nam kuiñcha biaꞌ janoꞌ na paiꞌ dhuuk tum kuugalhdhaꞌ yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn, dai na xi ja aaꞌñdhai na mɨt sɨlhkam cham miꞌ puiꞌ jii nañ jɨꞌk jax tu ja aꞌgiꞌñ xib. \v 49 Nañ guꞌ aañ cham tuꞌ dɨɨlh pɨx puiꞌ tu aꞌga jia gammɨjɨ nañ dɨɨlh jax ɨlhiiꞌñ, jaꞌpji daipuꞌ nat jɨꞌk jax pɨx jiñ chɨɨdak bhañ joot guñ Gɨꞌkoraꞌ. \v 50 Na baꞌ gu jaroiꞌ noꞌt jiñ kɇɇk miꞌ puiꞌ ba jii nañ jɨꞌk jax tu aꞌga, pu baidhikaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ jix dhaam jaꞌk na paiꞌp tuꞌiiꞌ, na guꞌ guiꞌ pɨx jir ñioꞌkiꞌñ dhiꞌ nañ jɨꞌk jax tu jam aꞌgiꞌñ, nat guꞌ puꞌñi jaꞌk xiñ aaꞌñdhak bhañ joot. \c 13 \s1 Gu Jesuus na ba ja bopkoñdhaꞌ gu ja tooton guiꞌ nam jɨꞌk kaichuꞌ \p \v 1 Baꞌ takaab dɨr na baꞌ moo bam aayaꞌ gu bhaan Paaskua taꞌm nam paiꞌ dhuuk tu piastatdaꞌ gu Israel kam jaꞌtkam, pux bhaiꞌ bax maat gu Jesuus nat bam ai na paiꞌ dhuuk giop ba jimiaꞌx dhaam buiñor guch Gɨꞌkoraꞌ nat paiꞌ dhɨr bha jii. Cham jax bua sia ku mɨt dɨɨlh yaꞌ ji bii guiꞌ nam jɨꞌk kaichuꞌ, na guꞌ puiꞌ na jax jix ja joiꞌndat bax ja daꞌdaꞌ sia kut ba jii nat jax jix ja joiꞌgɨlh yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn na ja bɨɨm oilhimɨk. \v 2 Baꞌ na mɨt paiꞌ dhuuk ba ji chu juu gu jurnɨk kam, gu jaꞌook puiꞌ jaꞌk ba jurtuda gu Juudas Iskariote maraaꞌn gu Simoon Iskariote na sap maaxik kɨɨsaꞌ gu Jesuus nam boi bhɨichdhaꞌ, dai puiꞌ pɨx bam aaꞌ miꞌ dhaakat na tɨi tu kuaꞌ. \v 3 Gu Jesuus puiꞌ pɨx xim aaꞌ juraꞌram bhaan nat bam ai na paiꞌ dhuuk giop ba jimiaꞌx dhaam buiñor gu Dios nat jaroiꞌ bha joot. Pux bhaiꞌx maat guꞌ na bɨɨx bhaan ji chu biꞌyaꞌ sia nar tuꞌ, gam na bɨɨx tu daam ba kɨɨkaꞌ yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn. \v 4 Puiꞌ xim aagat baꞌ moo jotmodaꞌ nat jax kɨkbo miꞌ na paiꞌ daakat ka tu kuaꞌ gu jurnɨk kam, bhaiꞌ ji kua gu tɇb kutuunaꞌn na daam dɨr tɨiꞌchuꞌ, mi jaꞌp xi dhaasak bhaiꞌ ji bhɨi maaꞌn gu jannulh joidham jix moik. Miꞌ dhɨr baꞌ bha jaꞌp xi buraak jurban \v 5 bhaiꞌ ji ja bopkoñ gu ja tooton gu noonbiꞌñ, dai nat jax jaꞌaa taꞌm tua gu suudaiꞌ, gu jannulh kɨꞌn baꞌ xi ja gakiiꞌñxidhidhat guiꞌ nat bha jaꞌp xi buraak jurban. \p \v 6 Baꞌ na paiꞌ dhuuk gu Peegro tɨip bax bopkoñdham gu tootnaꞌn, cham aaꞌ, jup kaiꞌch pɨx: \p ―¿Aañ aap moo puiꞌ pɨk ba jiñ bopkoñdhaꞌ guñ chooton jiñ jaduuñ? \p \v 7 Baꞌ gu Jesuus jup tɨtda: \p ―Matgam guꞌ saalh ka maachim ap jiñ jaduuñ na jax jir jum duukam nañ baꞌ jam bopkoñiꞌñ gu jam tooton. Gu xib guꞌ chakui ji nap maat. \p \v 8 Baꞌ gio bhaiꞌp ji ñio gu Peegro, jup kaiꞌch: \p ―¿Cham aa guꞌ aañ moo chakuiñ bopkoñdhaꞌ ap tuꞌñ chooton? Nap guꞌ aap giilhim jir gɇꞌkam, cham tuꞌr jum jupaabkam iñ. \p Baꞌp tɨtda gu Jesuus: \p ―Dho bak guꞌ cham tuꞌñ bui kap tuiꞌñgɨdaꞌ ap noꞌp cham aaꞌ nañ jum bopkoñdhaꞌ dhim tooton. \p \v 9 Baꞌ gio muiꞌp ji ñio gu Peegro, jup kaiꞌch: \p ―Xiñ bopkoñiꞌñ ku giñ jaduuñ. Bɨɨx xia dhiñ ñoonob jap jiñ bopkoñdhaꞌ gio baꞌ dhiñ moꞌ. Aañ jix aaꞌ ji nañ gammɨjɨm buip tuiꞌñgɨdaꞌ. \p \v 10 Baꞌ gio muiꞌp ji ñio gu Jesuus, jup tɨtda: \p ―Jax dhui nax kɨkɨɨꞌ gu jam noonob gio gu jam moom, na pimɨt guꞌ kiaꞌpɨx batbia. Cham jum aaꞌ nañ jam bopkoñdhaꞌ, dai ji dhi jam tooton nat ba dɨrbat na pim kɨꞌn jiim nañ baꞌ yaꞌ jam bopkoñiꞌñ, sia ku pim cham tuꞌ moo bɨɨx jix batbix na pim jɨꞌk jiñ kaichuꞌ. \p \v 11 Na guꞌ pu bax maat gu Jesuus na maadɨt maaxik kɨɨsaꞌ nam boi bhɨichdhaꞌ. Puiꞌ ku baꞌp ja tɨtda nam cham tuꞌ bɨɨx batbix nam jɨꞌk kaichuꞌ. \p \v 12 Baꞌ nat paiꞌ bɨɨx ja tɨɨmo nat ja bopkoñ gu ja tooton, gio mup ji dhaibu sonpan guiꞌ na bhaan tum kuaꞌ xi chɨꞌɨɨk ɨp gio gu tɇb kutuunaꞌn. Miꞌ dhɨr baꞌp ja tɨtda: \p ―¿Jix maat japim aa na jax jir jum duukam na ñich baꞌ jam bopkoñ gu jam tooton? \v 13 Aañ sɨlhkam dhor gɇꞌkam na pim jax bañ chɨɨtɨꞌ, gio nañ bɨxchuꞌx aichuꞌn. Cham tuꞌr gama jaꞌk na pim jax kaiꞌch jiñ jaaduñ. \v 14 Kuñ chi guꞌ jam bopkoñ ji gu jam tooton sia kuñ giilhim jir gɇꞌkam gam nañ bɨxchuꞌx aichuꞌn nañ pu tu duñiaꞌ na pim jax bañ ñɨiꞌñ. Aapiꞌm baꞌ dɨɨlh yaꞌ dɨr jaꞌp jaꞌk puiꞌp xim bopkoñdhat gu jam tooton bɨɨx jɨꞌmaꞌn. \v 15 Na pim jax bañ ñɨiꞌñ aañ na ñich jam duu, puꞌñi jaꞌk japim baꞌp tu kuugalhdhidhaꞌ aapiꞌm gammɨjɨ tɨꞌñchokat. \v 16 Na guꞌ dhiꞌ jaꞌpni jia na jax maaꞌn gu tujuandam na miꞌ puiꞌ xi chu duñiidhaꞌ na jɨꞌk jax tɨɨdaidhaꞌ guiꞌ na buiñor tu juandaꞌ, na guꞌ bɨtaꞌn jup tuiꞌkaꞌ, cham tuꞌ jaꞌxbuiꞌp jir gɇꞌkam kaꞌ guꞌ na jax guiꞌ na miꞌ buiñor tu juandaꞌ. Gio baꞌ jaꞌpni ɨp na jax gu jax chuꞌm tujuandam noꞌ mɨt paiꞌ joot na jimiaꞌ, mu jimiaꞌ dho na guꞌx mat kaꞌ jia nar tujuandam kaꞌ pɨx, cham tuꞌ puiꞌ na jax guiꞌ na mu jootsaꞌ. Aapiꞌm baꞌ puꞌñi ɨp jiñ jaaduñ. \v 17 Miꞌ pim puiꞌ xi chu duñiidhat na pim jax jiñ ñɨiꞌñ nañ jam bua gio nañ tu jam aꞌgiꞌñ noꞌ pim jix maat na jax jir jum duukam, na pim baꞌx jɨjɨkgɨm jup tuiꞌkaꞌ. \p \v 18 ’Sia kuñ guꞌ cham tuꞌ moo bɨɨx jup jam tɨtdat jup kaiꞌch na pim jɨꞌk yaꞌp tuꞌiiꞌ, nañ guꞌ aañ jix maat nañ jɨꞌk pɨx ja daaꞌ guiꞌ nam gammɨjɨ bañ kaichgɨdaꞌ. Na guꞌm aaꞌ na puiꞌ tum kuugalhdhaꞌ nat jax tum uaꞌnak bɨjɨk nap jum kaiꞌch: “Maadɨt bhaiꞌ jiñ bhaamki guiꞌ na mɨt jɨꞌk jiñ bɨɨm tu juu.” \v 19 Xib dɨr jañ puiꞌ ba pup xi jam tɨtdañ jaaduñ na pim baꞌ ba pup jix mat kaꞌ, ampɨk na puiꞌ tum kuugalhdhaꞌ, na pim baꞌx ioꞌm ba tɨ jɨɨgiꞌñdhaꞌ noꞌt puiꞌ ba tum duu na aañ pɨx jir diꞌ guch Xoiꞌkam nañ jax pu bar diꞌ sia bɨjɨk dɨr. \v 20 Pu ka nañ moo sɨlhkam yaꞌ pu jam tɨɨdaꞌ, na gu jaroiꞌ noꞌt jix kɨɨgalh gu jax chuꞌm jiñ chujuandam tuk, noꞌ mu jaꞌp paiꞌ jimdat jiñ aꞌmkam tu aꞌgim, jaꞌp ji buusniaꞌ na aañ na xiñ kɨɨgalhdhaꞌ. Guꞌ baꞌ gu jaroiꞌ na xiñ kɨɨgalhdhaꞌ aañ, guñ Gɨꞌkoraꞌ nax dhaam jup tuꞌiiꞌ nax kɨɨgalhdhaꞌ ɨp nat jaroiꞌ bhañ joot. \s1 Gu Jesuus na ba tu aaꞌndaꞌ na sap gu Juudas maaxik kɨɨsaꞌ nam boi bhɨichdhaꞌ \r (Mt. 26:20‑25; Mr. 14:17‑21; Lk. 22:21‑23) \p \v 21 Baꞌ miꞌ na puꞌñi xi kaiꞌchimɨk gu Jesuus, bhaiꞌ pɨx joiꞌndaraꞌ ji chum suulh, jix buam bhaiꞌ jim ɨlh iiꞌmdagaram bhaan. Baꞌp ja tɨtda gu noonbiꞌñ: \p ―Maadɨt aapiꞌm moo maaxik jiñ kɨɨsaꞌ nam boiñ bhɨichdhaꞌ gu jaꞌtkam. Aañ moo yaꞌ pu jam tɨtda. \p \v 22 Baꞌ gu noonbiꞌñ bhaiꞌ pɨx xim nɨnɨiꞌñ am, nam guꞌ cham maat na jaroiꞌ baꞌ aagat jup kaiꞌch na puiꞌ maaxik kɨɨsaꞌ. \v 23 Baꞌ maadɨt guiꞌ nax ioꞌm jix dhaꞌdaꞌ gu Jesuus miꞌ dhɨr jaꞌp daa sonpan. \v 24 Baꞌ gu Peegro jaꞌp xi dhuiñxi na sap miꞌ dhɨr tɨkkaꞌ na jaroiꞌ baꞌ aagat jup kaiꞌch na puiꞌ maaxik kɨɨsaꞌ, na kapbhaiꞌ mi sonpan daa. \v 25 Baꞌ guiꞌ amuub dɨr jup ba tɨkkax dhupiiꞌñ kɨꞌn, jup tɨtda: \p ―¿Jaroo baꞌ daꞌ guiꞌ na puiꞌ maaxik jum kɨɨsaꞌñ jaduuñ? ¿Jax chuꞌm jir diꞌ? \p \v 26 Baꞌ gu Jesuus jup xi aagiꞌñ, jup tɨtda: \p ―Dho nap pɨx nɨiꞌñdhaꞌ nañ jaroiꞌ tɨ bɨꞌñxidhai mu jaꞌk xi makiaꞌ gu tɨmkalh. Dhiꞌr diꞌ kaꞌ. \p Baꞌ puiꞌ xi chɨꞌɨɨk, nat jax daa gu tɨmkalh, xi chɨ bɨꞌñxidhak mu jaꞌk xi maa gu Juudas Iskariote, maraaꞌn gu Simoon Iskariote. \v 27 Baꞌ nat kiaꞌpɨx maaꞌn bhaiꞌ ba kɨi, bhaan pu baa gu jaꞌook. Baꞌp tɨtda gu Jesuus: \p ―Xib jap baꞌ ba jimdaꞌ Juudas nap jax puiꞌx chu duñiim saak, dai na moo jotmodaꞌ gɨt. \p \v 28 Baꞌ pu ni maadɨt gu bɨɨx nam jɨꞌk mi dharaa kut jix maatɨt kai gu Jesuus na jax kaiꞌñkam puiꞌ tɨtda gu Juudas. \v 29 Jaꞌp jum aaꞌ am na jax kaiꞌñkam jup tɨtda na ba tu taañmɨraꞌ gu tuꞌ nam tu bhaidhaꞌ gu bhaan paaskua taꞌm, piam ku na ba ja makiaꞌ jɨꞌk gu tuumiñ guiꞌ nam cham tuꞌ biaꞌ, nam guꞌx maat na guiꞌ umuaꞌñdhix na kusbiodaꞌ gu ja tumñiꞌ bɨɨx nam jɨꞌk jir noonbiꞌñ gu Jesuus. \v 30 Baꞌ nat jax pɨx miꞌ ji jugio gu tɨmkalh nat maa gu Jesuus, mi jaꞌp pu bhɨi gu Juudas nat jax kɨkbo puiꞌ cham jax ji chɨꞌɨɨk. Bar tukaaꞌ ji baꞌ guꞌ. \s1 Gu Jesuus na ba tu daasaꞌ nam sap xim ja joiꞌgɨꞌndaꞌ guiꞌ nam kaichuꞌ \p \v 31 Baꞌ miꞌ dhɨr jup kaiꞌch gu Jesuus nat paiꞌ pu ba jii gu Juudas: \p ―Xib dho gi baꞌ ampɨx jum ai ji nam paiꞌ dhuuk am xi machiaꞌ gu jaꞌtkam nañ aañ jaꞌxbuiꞌp jir gɇꞌkam na guñ Gɨꞌkoraꞌ nat bhañ joot. \v 32 Na guꞌ nañ paiꞌ dhuuk duadɨi giop bamgiaꞌ mu dɨr koiꞌñgaꞌn tɨr, dhiꞌ bhaan bax maatɨꞌ kaꞌ na guiꞌñ buip tuiꞌdhiꞌ na giilhim jir gɇꞌkam. Puꞌñi duuji baꞌ ba matgilhiaꞌ ɨp nañ aañ jaꞌxbuiꞌp jir gɇꞌkam na guñ Gɨꞌkoraꞌ, puiꞌ kuñ baꞌ bɨxchuꞌx aichuꞌn nañ pu tu duñiaꞌ bhaankamuꞌn. \v 33 Baꞌ xib am tɨi pup ba jir boi chaꞌm kam iñ jiñ jaaduñ, cham jañ tuꞌ muiꞌ yaꞌ ka juruuñdhaꞌ jam bui. Aapiꞌm chi baꞌ naiꞌ tɨi ji chu gaagaꞌ na pim gio tɨi ba xiñ chɨɨgik kaꞌ, ji na pim guꞌ cham paiꞌ kañ chɨgiaꞌ, na pim guꞌ cham jɨꞌxdhaꞌ aayaꞌ nañ paiꞌ jaꞌk bap tuiꞌkaꞌ noꞌ ñich yaꞌ dɨr ba jii, puiꞌ nañ jax jup ba ja tɨtda janoꞌ gu Israel kam gɇꞌgɇrkam. \v 34 Dai nañ jaꞌpni jaꞌk xi chu daasai aapiꞌm jam bui na tu aagix kaꞌ xib dɨr, na pim joidham xim ja joiꞌndat jix bhaiꞌ kaiꞌchɨt tu oiꞌñkaꞌ bɨɨx jɨꞌmaꞌn, jaꞌp na jax aañ nañ xi jam joiꞌndat xi jam daꞌ bɨɨx jɨꞌmaꞌn aapiꞌm, \v 35 nam baꞌ bhaiꞌ ji machiaꞌ gu jaꞌtkam na pim aapiꞌm joidham jir jix bhabhaiꞌkam na pim jɨꞌk bañ kaichuꞌ. \s1 Gu Jesuus nap tɨɨdaꞌ gu Peegro na sap pu tɨꞌyaꞌ na cham tuꞌ kaichuꞌ \r (Mt. 26:31‑35; Mr. 14:27‑31; Lk. 22:31‑34) \p \v 36 Baꞌ gu Peegro bhaiꞌ ba tɨkka gu Jesuus, jup tɨtda: \p ―¿Paap gi moo jaꞌk bhɨɨyaꞌñ jaduuñ kuch baꞌ puiꞌ cham paiꞌ kam tɨgiaꞌ? \p Baꞌp tɨtda gu Jesuus: \p ―Dho maakam jaꞌk dho, na paiꞌ jaꞌk cham bhaaiꞌ nap jax jiñ oidhaꞌ gu xib nañ gamaiꞌ ji jimiaꞌ. Ku baꞌ guꞌ aap cham jax jum aaꞌndaꞌ ji, nap guꞌ saalhim bhaiꞌ pɨx puiꞌp bhɨɨyaꞌ, bhammɨp jup ba ji buusniaꞌ nañ paiꞌp tuiꞌkaꞌ. \p \v 37 Baꞌp kaiꞌch gu Peegro: \p ―Pu xiib ji nañ pɨx mi dhaibu aañ nap paiꞌ dhuuk gamaiꞌ ji jimiaꞌñ jaduuñ. ¿Kux baꞌ guꞌ aañ paiꞌp biꞌyaꞌ dɨɨlh? Daas iñ dho nañ mukiaꞌ jum aꞌmkam noꞌñ xi ɨlhiiꞌñ. \p \v 38 Baꞌ gu Jesuus jup tɨtda: \p ―¿Paap gip daas nap mukiaꞌñ aꞌmkam Peegro? Pu ka gɨt nap jaꞌxñi pu baikim puiꞌ ba tɨꞌyaꞌ nap cham tuꞌñ kaichuꞌ na baꞌ pɨk moo ba jiiñkiaꞌ gu takaaruiꞌ, aañ moo yaꞌ pum tɨtda. \c 14 \s1 Gu Jesuus nap kaiꞌchdhaꞌ na guiꞌr diꞌ gux kɨɨꞌ boi \p \v 1 ’Aapiꞌm moo cham tuꞌ bhaan jax jum aaꞌndaꞌñ jaaduñ, Dios japim pɨx tɨꞌñchokat buiñor jix biiñak kaꞌ gammɨjɨ, gio baꞌ aañ jiñ bui ɨp. \v 2 Matgam bhammɨ na paiꞌp tuꞌiiꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ, muiꞌ kap jir baꞌpki chɨr ji na paiꞌx bhaaiꞌ na pim oiꞌñchaꞌ bɨɨx jɨꞌmaꞌn, aañ moo yaꞌ pu jam tɨtda. ¿Kux baꞌ guꞌ aañ puiꞌp ba jam tɨtdadaꞌ gɨt aa gu jaꞌp pɨx noꞌ cham jir sɨlhkam kaꞌ gɨt? Chakui ji nañ puiꞌ jam tɨɨdaꞌ gɨt. Baꞌ aañ bɨɨpɨꞌ muiꞌ xi jimiaꞌ xib nañ ba tɨ kɨɨꞌmpigaꞌ bha jaꞌp na pim jax aayaꞌ bɨɨx jɨꞌmaꞌn. \v 3 Gioñ baꞌ bhaiꞌp jim nañ jɨꞌx jix bhaiꞌ xi chu dui nañ bha jam baiꞌñmɨraꞌ na pim bhammɨ jaꞌk ba oiꞌñchapuꞌ jiñ bɨɨm nañ paiꞌ kio, na pim baꞌ gammɨjɨ jiñ bɨɨm jup tuiꞌkaꞌ. \v 4 Xib japim dho baꞌ bax maat jiñ jaaduñ na pim jax dhui aayaꞌ nañ paiꞌ jaꞌk jim, nañ guꞌ ba jam aagiꞌñ. \p \v 5 Baꞌ bhaiꞌ ji ñio gu Tomaas, jup tɨtda gu Jesuus: \p ―Pu cham maat ich jax dhui nap pa jaꞌk bhɨichuꞌñ jaduuñ. ¿Jax jachich gi dhuip ba ai gu dɨɨlh bhammɨ paiꞌ nap tu aaꞌ, nach guꞌ cham maat gu boi nach paiꞌ jax ji bhɨɨyaꞌ? \p \v 6 Baꞌ gu Jesuus jup tɨtda: \p ―Aañiꞌ dhor diꞌ gux kɨɨꞌ boi na bhaan jum bhɨbhɨɨ jix dhaam jaꞌk na paiꞌ cham ka tu muukiꞌ. Jum aaꞌ na aañ jiñ bui tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ gu jaroiꞌ na baꞌ jimiaꞌ jix dhaam jaꞌk buiñor guñ Gɨꞌkoraꞌ. \v 7 Na guꞌ noꞌ pim jiñ bui tɨ jɨɨꞌñdhat jix bhaiꞌ ba xiñ maat nañ jir tuꞌp tuꞌm daꞌ aañ, bɨɨx bhaiꞌ ji machiaꞌ pim na jɨꞌx jir gɇꞌkam guñ Gɨꞌkoraꞌ bhammɨ na paiꞌp tuꞌiiꞌ. Puiꞌ na jax xib na pim guꞌ bax maat na jɨꞌx jir gɇꞌkam, na pim guꞌ dɨɨlh jam buupui kɨꞌn ba nɨiꞌñ. \p \v 8 Baꞌ gu Piliip bhaiꞌp ji ñio, jup tɨtda ɨp gu Jesuus: \p ―Eap xich chɨɨꞌñchodak gu Dios na jax chuꞌm tɨ nɨiꞌñ jiñ jaduuñ, nach baꞌ cham jax jich aagɨt dai guiꞌ bhaan tɨtɨɨꞌñchokaꞌ pɨx baꞌ. \p \v 9 Baꞌp tɨtda gu Jesuus: \p ―¿Kux chakui aap jiñ maat Piliip nañ moo muiꞌ chanoolh jam bɨɨm ba oirɨ? Gi nañ jup jam tɨtda na gu jaroiꞌ noꞌt jix bhaiꞌ bañ maat aañ nañ jir tuꞌp tuꞌm daꞌ, bɨɨx bhaiꞌp ji machiaꞌ nar tuꞌp tuꞌm daꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ. ¿Jax ji kup baꞌp kaiꞌch nañ puiꞌ jam tɨɨꞌñchodaꞌ na jax chuꞌm tɨ nɨiꞌñ? \v 10 ¿Kaꞌp ji cham tɨ jɨɨgiꞌñ aa Piliip nañ jup kaiꞌch nañ aañ buiñor jup tuiꞌdhiꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ, gio na guñ Gɨꞌkoraꞌ mu dɨr bha jaꞌk jiñ buip tuiꞌdhiꞌ ɨp? Jax dhui nañ moop jam tɨtda ɨp nañ aañ cham tuꞌ puiꞌ tu aꞌga gammɨjɨ nañ dɨɨlh jax ɨlhiiꞌñ pɨx, daipuꞌ ji na jax pɨx jiñ chɨɨdaim guñ Gɨꞌkoraꞌ nañ buip tuiꞌdhiꞌ. Guiꞌ pɨx jiñ aꞌm dɨr jix bhaiꞌm duukam jup tu bua, nach guꞌ gook dɨt maaꞌn iiꞌmdaꞌp duuk. \v 11 ¿Kaꞌ moo jaꞌp jix xijai aa na pim tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ na sɨlhkam aañ jiñ buip tuiꞌdhiꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ, gio nañ aañ yaꞌ dɨr mu jaꞌk buiñor jup tuiꞌdhiꞌ ɨp? Jaꞌpji na pim ba tɨ jɨɨꞌñdhaꞌñ jaaduñ, na pim guꞌ ba tɨ nɨiꞌñ nañ joidham jix bhaiꞌm duukam jup tu bua bhaankamuꞌn, nach guꞌ kaiꞌñkam gook dɨt maaꞌn ñiꞌook jup duuk. \v 12 Pu ka nañ moo tuꞌ sɨlhkam yaꞌ jam aagiꞌñdhaꞌñ jaaduñ, na gu jaroiꞌ noꞌ bɨɨx juraaꞌn kɨꞌn tɨ jɨɨgiꞌñ aañ jiñ bui, puiꞌ bɨxchuꞌp bax chu aichuꞌndaꞌ na pu tu duñiaꞌ jix bhaiꞌm duukam jaꞌp na jax aañ. Jix ioꞌm gɇꞌgɇr jix bhaiꞌm duuꞌnkam ba xip tu buadaꞌ noꞌ ñich aañ ba jiix dhaam buiñor guñ Gɨꞌkoraꞌ. \v 13 Baꞌ noꞌ ñich puꞌñi ba jii, bhammɨ dɨr dai nañ bhaiꞌ ba jam joochxiꞌñdhaꞌ gu tuꞌ na pim yaꞌ dɨr mu taandaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ aañ jiñ bui jix biiñak kat, na baꞌ bhaan jix maatɨꞌ kaꞌ nach sɨlhkam gook dɨt maaꞌn iiꞌmdaꞌ pɨx jup duuk guñ Gɨꞌkoraꞌ na giilhim jir gɇꞌkam. \v 14 Tɨꞌñchokat japim moo na pim aañ jiñ bui pɨx jix biiñak kat mu taandaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ gu tuꞌ na jam aꞌm jum aagaidhaꞌ. Aañ baꞌ pu maaꞌn jimdam bha jam joochxidhaꞌ, nañ guꞌx mat kaꞌ na pim aañ jiñ kaichuꞌ. \s1 Gu Jesuus nap kaiꞌchdhaꞌ na bha ja joochxidhaꞌ gux Dhuuduꞌ kam jix Uañ Iiꞌmdaꞌ guiꞌ nam jɨꞌk ba kaichgɨdaꞌ \p \v 15 ’Guꞌ baꞌ xib na pim bañ kaichuꞌ, dai na pim miꞌ puiꞌ xi jiimɨt nañ jɨꞌk jax jam tɨtda, noꞌ pim dho ji baabuiꞌ sɨlhkam jix aaꞌ na pim tuꞌ kaꞌm bañ ñɨiꞌñdhaꞌ yaꞌ dɨr jaꞌp jaꞌk, piam ku guꞌ cham. \v 16 Aañ baꞌ bhammɨ ɇɇji soiꞌ tɨɨdaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ na bha jam joochxidhaꞌ guiꞌ na gammɨjɨ jam buip tuiꞌñgɨt jam nuukdaidhaꞌ na cham tuꞌ jam duñiaꞌ, gam na jam guguuxdhatgɨdaꞌ, na guꞌ guiꞌ cham paiꞌ ka jimiaꞌ noꞌt pɨx yaꞌ ba ai, cham puiꞌ na jax aañ nañ bar boi chaꞌm kam. \v 17 Gux Dhuuduꞌ kam jix Uañ Iiꞌmdaꞌñ dho aagɨt jup kaiꞌch na jam aꞌm bam tajaanaꞌ noꞌt bhaiꞌ ba jam joochxi guñ Gɨꞌkoraꞌ dai aapiꞌm na pim jɨꞌk bañ kaichuꞌ. Guiꞌ nam jɨꞌk cham tɨ jɨɨgiꞌñ aañ jiñ bui dho gi guꞌ cham jɨꞌxdhaꞌ ja aꞌm jum tajaanaꞌ ji, nam guꞌ cham mat kaꞌ nar tuꞌp tuꞌm daꞌ. Aapiꞌm na pim guꞌx bhaiꞌ bax maat nar tuꞌp tuꞌm daꞌ. \v 18 Ku baꞌ guꞌ cham tuꞌ ji nañ moo gammɨjɨ pu dɨɨlh yaꞌ xi jam iabui noꞌ ñich yaꞌ dɨr ba jii, gioñ bhaiꞌp jim ji matgam yaꞌ aapiꞌm jam bui, puiꞌ nañ jax jam bɨɨm ba oirɨdaꞌ. \v 19 Dai guiꞌ nam jɨꞌk cham tɨ jɨɨgiꞌñ aañ jiñ bui dho gi guꞌ pu cham paiꞌ kañ chɨgiaꞌ am ji noꞌ ñich pɨx yaꞌ dɨr ba jii. Aapiꞌm na pim jɨꞌk bañ kaichuꞌ dho gi guꞌ pux bhaiꞌñ ñɨiꞌñdhaꞌ ji maaꞌn na jax, nañ guꞌ jam buip tuiꞌñgɨdaꞌ, gam na pim gammɨjɨ pu ba duduakaꞌ yaꞌ dɨr jaꞌp jaꞌk gu jam iꞌiiꞌmdaꞌ bhaan jaꞌp na jax aañ. \v 20 Janoꞌ dɨr nañ paiꞌ dhuuk duadɨi giop bamgiaꞌ mu dɨr koiꞌñgaꞌn tɨr, jix bhaiꞌ ba machiaꞌ pim na sɨlhkam jiñ buip tuiꞌdhiꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ, gio aañ yaꞌ dɨr mu jaꞌk buiñor jup tuiꞌdhiꞌ ɨp. Bɨɨx japim bhaiꞌp ji machiaꞌ nañ aañ jam buip tuiꞌdhiꞌ na pim jɨꞌk bañ kaichuꞌ na pim jiñ bui tɨ jɨɨgiꞌñ. \v 21 Na guꞌ gu jaroiꞌ noꞌt jiñ kɇɇk miꞌ puiꞌ ba jii nañ jɨꞌk jax jam tɨtda, dhiꞌ bhaan bax maatɨꞌ kaꞌ na sɨlhkam jix aaꞌ na tuꞌ kaꞌm jiñ ñɨidhat ba xiñ kɨɨgalhiꞌñdhaꞌ gammɨjɨ, miꞌ dhɨr baꞌx bhaiꞌ bhaiꞌ ji machiaꞌ nañ jir tuꞌp tuꞌm daꞌ, gio baꞌ nax joiꞌndat ba tɨgiaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ noꞌ puꞌñi miꞌ puiꞌ ba jim nañ jɨꞌk jax tu aꞌga. \p \v 22 Baꞌ gu Juudas guiꞌ na cham tuꞌ Iskariote jum daꞌnsa bhaiꞌ ba tɨkka gu Jesuus, jup tɨtda: \p ―¿Jax ku baꞌ cham jup bhaaiꞌ nam machiaꞌ nap jir tuꞌp tuꞌm daꞌ guiꞌ nam cham tɨ jɨɨgiꞌñ aap jum bui ku baꞌ moo dai aach pɨx jup jix mat kaꞌ nach jɨꞌk jum kaichgɨdaꞌ? \p \v 23 Baꞌ muiꞌ ji ñio gu Jesuus, jup tɨtda: \p ―Dho nam guꞌ cham jiñ maachim kaꞌ jia, nam guꞌ cham jiñ kɨɨgalhiꞌñdhaꞌ nam cham ji chɨ jɨɨꞌñdhat kaꞌ aañ jiñ bui. Guꞌ guiꞌ noꞌ ba tɨ jɨɨgiꞌñ aañ jiñ bui ba xiñ maachim kaꞌ ji nañ jir tuꞌp tum daꞌ, puiꞌ ku baꞌ miꞌ puiꞌ ba jimdaꞌ nañ jɨꞌk jax tu aꞌga xib, baꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ jix joiꞌndat tɨɨgɨi bax kɨɨgalhiꞌñdhaꞌ ɨp. Baꞌ miꞌ dhɨr dai nach buiñor bap tuiꞌñgɨdaꞌ gammɨjɨ bɨɨmaꞌn guñ Gɨꞌkoraꞌ, jaꞌp ji buusniaꞌ nach bhaiꞌ pu ba oiꞌñkaꞌ bhaan. \v 24 Baꞌ gu jaroiꞌ noꞌ puꞌñi cham jiñ kɨɨgalhdhat cham tɨ jɨɨgiꞌñ aañ jiñ bui, dhiꞌ bhaan jix maatɨꞌ kaꞌ na cham jɨꞌxdhaꞌ miꞌ puiꞌ jimiaꞌ nañ jɨꞌk jax tu aꞌga xib bhaankamuꞌn guñ Gɨꞌkoraꞌ. Na guꞌ nañ jax ba jam tɨtda bo jia na guñ Gɨꞌkoraꞌ jir ñioꞌkiꞌñ dhiꞌ nañ jɨꞌk jax tu jam aꞌgiꞌñ, cham tuꞌ aañ dɨɨlh nañ jax ɨlhiiꞌñ. \p \v 25 ’Aañ daipuꞌ puꞌñi jaꞌk pɨx xi jam aaꞌñdhai nañ jax ba jam tɨtda nañ jɨꞌx yaꞌ kap tuꞌiiꞌ jam bui. \v 26 Guꞌ noꞌt jiñ aꞌmkam bhaiꞌ ba jam joochxi guñ Gɨꞌkoraꞌ gux Dhuuduꞌ kam jix Uañ Iiꞌmdaꞌ, bɨxchuꞌ ji na bhaiꞌ ji jam mattudaꞌ nañ tuꞌ cham jam aagiꞌñ xib, gio na gammɨjɨ jam tɨꞌñchoxiꞌñkaꞌ dhiꞌ nañ jɨꞌk jax tu jam aꞌgiꞌñ na pim baꞌ cham mɨk buaꞌ. \p \v 27 ’Baꞌ aañ dhiꞌ bhaan puiꞌ jam guguuxiꞌñ, na pim baꞌ moo joidham jix jɨjɨkgɨm jup tuiꞌkaꞌ noꞌ ñich aañ ba jii, na pim baꞌ cham tuꞌ bhaan jax jim aagat jix chotdon kaꞌ. Cham puiꞌ na jax guiꞌ nam cham tɨ jɨɨgiꞌñ aañ jiñ bui nam tuꞌ na pɨx bhaan jix buam jum aagɨt jix chotdon kaꞌ, jɨꞌx pɨx jam tɨi sap pɨk baꞌx bhaiꞌ bam taat kaꞌ. \v 28 Gio na guꞌ nañ jax ba jam tɨtdañ jaaduñ nañ jup kaiꞌch bo nañ alhio pɨx bhammɨ xi ñorgirai buiñor guñ Gɨꞌkoraꞌ gio yaꞌp aayaꞌ jam bui nañ jam bɨɨm oirɨdaꞌ. Guꞌ ji na pim guꞌ aapiꞌm panaas jix buam bam aaꞌ nañ puiꞌ xi jam tɨtda nañ bar boi chaꞌm kam. ¿Aa ku pim ji guꞌ pɨx jix bhaiꞌm ɨlhdhaꞌ ji nañ ba jam aagiꞌñ nañ bar jimdam jix dhaam buiñor guñ Gɨꞌkoraꞌ nax ioꞌm jir gɇꞌkam, cham tuꞌ puiꞌ na jax aañ, noꞌ pim baabuiꞌ tuꞌ kaꞌm jiñ ñɨidhat ba xiñ dhaan na pim bax maat nañ jir tuꞌp tuꞌm daꞌ? \v 29 Ku baꞌ guꞌ dhiꞌ puiꞌ tum duñiaꞌ ji kiaꞌ, sia ku pim guꞌ yaꞌ cham pɨk jiñ jɨɨgiꞌñ. Xib dɨr jañ moo puiꞌ ba pup xi jam tɨtda na pim baꞌñ jɨɨgiꞌñdhaꞌ noꞌt puiꞌ ba tum kuugalh. \p \v 30 ’Xib jañ cham tuꞌ mɨk ka tu aꞌgaꞌ aapiꞌm jam bui, na guꞌ amuub ba jimchuꞌ guiꞌ na yaꞌ tu daam kɨɨk na jɨꞌx oiꞌñgaꞌn, sia ku guꞌ tɨi cham tuꞌr jiñ jupaabkam. \v 31 Guꞌ ji na guꞌm aaꞌ na puiꞌ tum kuugalhdhaꞌ nañ jax ba jam tɨtda, nam baꞌ machiaꞌ gu jaꞌtkam nañ aañ tuꞌ kaꞌm nɨidhat miꞌ puiꞌ jim na jax jix aaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ, puiꞌ kuñ baꞌ bɨɨx puiꞌ tu kuugalhdhaꞌ nat jɨꞌk jax jiñ chɨɨdak bañ joot. Jaꞌpni dho. Maigor jach ba jiimdaꞌ. \c 15 \s1 Gu Jesuus nap kaiꞌchdhaꞌ na guiꞌ puiꞌ ji buusan na ɨꞌɨɨx \p \v 1 ’Aañ puiꞌ ji buusan jia na jax maaꞌn gu ɨꞌɨɨx guiꞌ na jax chuꞌm jix iibhaiꞌñchalhiꞌ, guñ Gɨꞌkoraꞌ baꞌ puiꞌp ji buusan nar ɨꞌxchadam, nax bhaiꞌ bua gam na mi chuiꞌchxidhat mi bapga na baꞌ cham gakiaꞌ. \v 2 Baꞌ noꞌ maaꞌn cham iꞌbhaiꞌñchar gu mamragaꞌn dhi ɨꞌɨɨx, ɨɨkɨi maiꞌ buaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ. Piam ku guꞌ iꞌbhaiꞌñchar, dai na jaꞌp jix bhaiꞌ xi kɨɨꞌmpigaꞌ dho, gio na xi kuuꞌmpigaꞌ na baꞌ joidham xiboorkai jix ioꞌm muiꞌ ba iibhaiꞌñchaꞌ. \v 3 Aapiꞌm puꞌñip ji buan jiñ jaaduñ na jax gu mamragaꞌn gu ɨꞌɨɨx, na pim guꞌ ba kɨɨꞌmpigix gu jam jujur am bhaan na pim ba tɨ jɨɨgiꞌñ bɨɨx nañ jɨꞌk jax jam tɨtda. \v 4 Baꞌ xib yaꞌ dɨr jaꞌp jaꞌk dai na pim pɨx bhaan ji baapmigiaꞌ na pim gammɨjɨñ buix biiñak kaꞌ, jaꞌp na jax aañ nañ gammɨjɨ jam buip tuiꞌdhiꞌ, nach baꞌ puꞌñi duuji gook dɨt maaꞌn iiꞌmdaꞌp duukaꞌ. Na guꞌ dhiꞌ jaꞌpni jia na jax maaꞌn gu mamragaꞌn gu ɨꞌɨɨx noꞌ ɨɨkix kam mummu jaꞌp paiꞌ pɨx kaat mɨk, dai na bhaiꞌ pɨx ji gakiaꞌ. Noꞌ bha chu daaꞌ ji toonaram gu ɨꞌɨɨx na baꞌ iꞌbhaiꞌñchardaꞌ. Aapiꞌm baꞌ puꞌñip ji buan jiñ jaaduñ, cham jɨꞌxdhaꞌ tuꞌ jax dhuñiaꞌ pim jix bhaiꞌm duukam gu aapiꞌm dɨɨlh pɨx noꞌ pim cham aañ jiñ buix biiñak kat. Jum aaꞌndaꞌ ji guꞌ na pim bɨɨpɨꞌx biiñak kaꞌ aañ jiñ bui na baꞌ puiꞌ ji chu buusnidhaꞌ jax ña pim jix chu duñiik kaꞌ. \p \v 5 ’Aañ xib puiꞌ ji buusan na jax gu ɨꞌɨɨx nañ jax ba kaiꞌch, aapiꞌm baꞌ na pim jɨꞌk bañ kaichuꞌ jaꞌp ji buan na gu mamragaꞌn. Baꞌ noꞌ pim moo jax dhuuk gammɨjɨ miꞌ puiꞌ jiimɨt jix biiñak aañ jiñ bui, aañ gammɨjɨ jam buip tuiꞌñgɨdaꞌ ɨp. Baꞌ miꞌ dhɨr bɨxchuꞌ bax chu aichuꞌndaꞌ pim na pim pu tu duñiaꞌ na tuꞌr jix bhaiꞌm duukam, ku baꞌ guꞌ noꞌ pim aañ jiñ buix biiñak kat jup tu bua ji na baꞌ puiꞌ tum duñiaꞌ. Noꞌ pim guꞌ aapiꞌm dɨɨlh pɨx puiꞌ tɨix chu duñiik, dho gi guꞌ pu cham tuꞌ jax dhuñiaꞌ pim ji. \v 6 Piam noꞌ guꞌ jaroiꞌ maadɨt cham miꞌ puiꞌ jimdat jiñ buix biiñak, dho guꞌ pu cham tuꞌñ dho buiñor kap tuiꞌñgɨdaꞌ. Dhiꞌ baꞌ jaꞌp ji buusniaꞌ na jax gu ɨꞌɨɨx gu mamragaꞌn noꞌ cham ka iꞌbhaiꞌñchar na ɨɨkɨi mu baas buaꞌ gu ɨꞌxchadam. Miꞌ dhɨr na paiꞌ xi gakiaꞌ, dai na ba mɨidhaꞌ. \p \v 7 ’Guꞌ noꞌ pim moo miꞌ puiꞌ jiimɨt nañ jax tu jam aꞌgiꞌñ gammɨjɨx biiñak kat aañ jiñ bui, jam kɇɇkɇt jam maakidhaꞌ ji guñ Gɨꞌkoraꞌ sia tuꞌ na pim yaꞌ dɨr mu taandaꞌ. \v 8 Gio na guꞌ joidham jix bhaiꞌm taat kaꞌ noꞌ pim aapiꞌm puꞌñi joidham bɨɨx jam jujur kɨꞌn jix biiñak kat aañ jiñ buix bhaiꞌm duukam jup tu bua jiñ aꞌmkam, aapiꞌm baꞌ bar diꞌ kaꞌ guiꞌ nam tuꞌ sɨlhkam bañ kaiꞌchgɨdaꞌ. \v 9 Aañ xi jam joiꞌndat xi jam daꞌ jia jiñ jaaduñ na pim jɨꞌk bañ kaichuꞌ. Jaꞌp na jax xiñ dhaꞌ aañ guñ Gɨꞌkoraꞌ, puꞌñiñ jup xi jam daꞌdaꞌ aapiꞌm noꞌ pim gammɨjɨñ buix biiñak. \v 10 Pu kani gɨt noꞌ pim aapiꞌm moo miꞌ puiꞌ jiimɨt nañ jax ba tu jam aꞌgiꞌñ pɨx bhaan ji baapmigim na pim jiñ buix biiñak, xi jam joiꞌndat jañ dho xi jam daꞌdaꞌ maaꞌn na jax, jaꞌp na jax aañ na guꞌ xiñ dhaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ, na guꞌx maat nañ miꞌ puiꞌ xi jim na jax jaꞌk jix aaꞌ gam nat jax jiñ chɨɨdak bhañ joot. \p \v 11 ’Dhiꞌñ pɨx bhaan jam guguuxiꞌñ jiñ jaaduñ nañ jax ba jam tɨtda, na pim baꞌ moo gammɨjɨx jɨjɨkgɨm pɨx jup tuiꞌkaꞌ aañ jiñ bui, ni palhɨɨp ku pim am tuꞌ bhaan jix buam jum aaꞌndaꞌ. \v 12 Gio jaꞌpniñ baꞌ moo tɨip kaiꞌchɨt jiñ jaaduñ na pim siamrix bhaiꞌ kaiꞌchɨt tu oiꞌñkaꞌ, gam na pim xim jajoiꞌgɨꞌndaꞌ bɨɨx jɨꞌmaꞌn, cham tuꞌ na pim tuꞌ bhaan xim bhabhaakuiꞌñdhaꞌ. Puiꞌ jaꞌk japim jup xi chu jimdaꞌ na jax aañ nañ xi jam joiꞌndat xi jam daꞌ bɨɨx jɨꞌmaꞌn. \v 13 Na guꞌ dhiꞌ jaꞌpni jia noꞌñ moo tuꞌ sɨlhkam baabuiꞌx chu joiꞌgɨꞌn, noꞌ mɨt ba ji gɨɨꞌ piam kum bax muꞌaak guiꞌ nach maap jix bhaiꞌ kaiꞌchdhaꞌ, aañ dho mɨjɨ dɨr jup ji dhaiꞌññiaꞌ nañ palhbuidhaꞌ, cham jax bua sia ku mɨt mañ mua bhaankamuꞌn. Dhiꞌ baꞌ bhaan bax maatɨꞌ kaꞌ nañ tuꞌ sɨlhkam jix chu joiꞌgɨꞌn. \v 14 Aapiꞌm ji baꞌ bar dhiꞌñ jaaduñ guiꞌ nach tuꞌ sɨlhkam maap jix bhaiꞌ bach dhaaꞌ, na pim guꞌ miꞌ puiꞌ ba jiim nañ jɨꞌk jax jam tɨɨdaim. \v 15 Cham jañ tuꞌ puiꞌ ka jam biaꞌkaꞌ na pim jir jiñ chujuandam tuk, nañ guꞌ bɨɨx ba jam aagiꞌñ nañ jax jir tuꞌm kam aañ gio baꞌ na jax jir tuꞌm kam guñ Gɨꞌkoraꞌ. Kux baꞌ noꞌ pim jir jiñ chujuandam tuk kaꞌ gɨt pɨx, pu cham ji nañ jam aagiꞌñdhaꞌ gɨt nañ jax jir tuꞌm kam, ni nañ jɨꞌk tuꞌx maat, daipuꞌ nañ tuꞌ jam chiandaꞌ gɨt palhɨɨp tuꞌ mi jaꞌp, jaꞌp na jax gu jax chuꞌm tujuandam, na guꞌ pu cham mat kaꞌ na tuꞌ jax jup buadaꞌ guiꞌ na miꞌ buiñor tu juandaꞌ. \v 16 Aañ bɨɨpɨꞌ jam tɨɨgɨk jam daa jia bɨɨx jɨꞌmaꞌn na pim bañ kaichgɨdaꞌ xib, cham tuꞌ na pimɨt aapiꞌm bɨɨpɨꞌñ chɨɨgɨk bhaiꞌ jiñ kai. Baꞌ aañ xib puiꞌ ɨlhiiꞌñ na pim naiꞌ xi jimiaꞌ bɨɨx kap na pim jix bhaiꞌm duukam jup tu duiñpuꞌ jiñ aꞌmkam. Gammɨjɨ pim pɨx bhaan ji baapmigiaꞌ, na ñich guꞌ pu chuꞌm kɨꞌn jam aꞌm tɨ tɨɨgɨk ba jam daa bɨɨx jɨꞌmaꞌn. Baꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ dɨɨlh jam maakidhaꞌ jiñ aꞌmkam gu tuꞌ na jam aꞌm jum aagaidhaꞌ na pim paiꞌ dhuuk mu taandaꞌ. \v 17 Tɨꞌñchokat japim na pim joidham jix bhaiꞌ kaiꞌchɨt tu oiꞌñkaꞌ, chaꞌpim tuꞌ bhaan jum kokdat, guꞌ jaꞌpji na pim joidham xim jajoiꞌgɨꞌndaꞌ ji bɨɨx jɨꞌmaꞌn. \s1 Gu Jesuus nap kaiꞌchdhaꞌ nam sap bhaiꞌ ji ja bhaamkidhaꞌ gu jaꞌtkam guiꞌ nam kaichuꞌ na mɨt jax bhaamki dɨɨlh \p \v 18 ’Noꞌ mɨt jax dhuuk cham jiñ kɨɨgalhdhak jiñ bhaamki gu jaꞌtkam, aapiꞌm jam bɨɨx cham jam kɨɨgalhdhai bhaiꞌp ji jam bhaamkidhaꞌ. Tɨꞌñchokat japim moo dhiꞌ. \v 19 Na pim guꞌ aapiꞌm cham tuꞌ kar yaꞌ kam dhi oiꞌñgaꞌn. Jɨɨꞌ ji noꞌ pim puir yaꞌ kam kaꞌ gɨt, dho guꞌ yaꞌni jaꞌp jam dho pɨx jix bhaiꞌ jam tɨtdadaꞌ gu jaꞌtkam nam cham jiñ bui tɨ jɨɨgiꞌñ. Guꞌ ji na ñich guꞌ aañ yaꞌ ɇɇk ba jam umuaꞌ na pim jɨꞌk gammɨjɨ bañ kaichgɨdaꞌ aañ nam cham jiñ kɨɨgalhiꞌñ. Dhoꞌ guꞌ bɨɨx jam dho baꞌ bhaiꞌ ji jam bhaamkidhaꞌ aapiꞌm nam xi jam nɨiꞌñdhaꞌ na pim cham puiꞌ jaꞌk ka tu jimdaꞌ na jax guiꞌ am. \v 20 ¿Cham aa guꞌ tɨꞌñcho pim nañ jup jam tɨtda na gu jax chuꞌm tujuandam jir kɇɇkam kaꞌ pɨx, cham tuꞌ jaꞌxbuiꞌp xim taat kaꞌ na jax guiꞌ na miꞌ buiñor tu juandaꞌ? Guꞌ baꞌ xib puꞌñi ɨp noꞌ mɨt aañ cham jiñ kɨɨgalh gu jaꞌtkam, aapiꞌm jam puiꞌ cham jup jam kɨɨgalhdhaꞌ, nam guꞌx mat kaꞌ na pim aañ jiñ kaichgɨdaꞌ. Piam ku mɨt guꞌ jaiꞌ dhɨt cham jax ji chɨꞌɨɨk miꞌ puiꞌ ba jii na pim jax tu ja aꞌgidhaꞌ jiñ aꞌmkam, dhiꞌ baꞌ jaꞌp ji buusniaꞌ nam aañ xiñ kɨɨgalhdhaiñ kɇɇji miꞌ puiꞌ ba jimaꞌ nañ jax tu aꞌga xib. \v 21 Puꞌñi jaꞌk moo tu jam jimiaꞌ jiñ jaaduñ na pim jɨꞌk bañ kaichuꞌ, jam bhaamkidhai cham jam kɨɨgalhdhaꞌ am gu jaꞌtkam nañ jax ba kaiꞌch, nam guꞌ cham mat kaꞌ guiꞌ nat jaroiꞌ bhañ joot. Jaꞌp jum aaꞌndaꞌ am nañ dɨɨlh pɨx jup kaiꞌchdhaꞌ. \p \v 22 ’Ku baꞌ guꞌ dhiꞌ cham maatɨꞌ ji na tuꞌ ja duñiaꞌ noꞌm cham jiñ jɨɨgiꞌñ nañ jax tɨi tu ja aꞌgiꞌñ, nam guꞌ xib dɨr jix ioꞌm kuiñcha ba biaꞌkaꞌ, na ñich guꞌ aañ yaꞌ ɇɇk tɨi ba tu ja aꞌgi. Noꞌ aañ chakui yaꞌ aayaꞌ gɨt, dho gi guꞌ puiꞌ ja biaꞌkaꞌ gɨt guñ Gɨꞌkoraꞌ nam cham uꞌuaꞌtulhdhix, na guꞌ jaroo gi puiꞌp ba tu ja aꞌgidhaꞌ gɨt dhiꞌ puiꞌ jaꞌk nañ jax ba ja tɨtda. \v 23 Guꞌ ji na mɨt guꞌ bhaiꞌ pɨx cham jiñ kɨɨgalh, jix bhaamut pɨx kai mɨt nañ tɨip ba ja aagiꞌñ. Ku baꞌ guꞌ bɨɨx ji guñ Gɨꞌkoraꞌ nam cham kɨɨgalhiꞌñ, sia kum guꞌ jaꞌp jum aaꞌ nam panaas dai aañ cham jiñ kɨɨgalhiꞌñ. \v 24 Jaiñ nam guꞌ puiꞌ pɨx jup xich bhaamkiꞌñ gook dɨt guñ Gɨꞌkoraꞌ, sia kuñ tɨi yaꞌ oirɨt ja nɨiꞌñchudat jix bhaiꞌm duukam jup tu bua nam jaroiꞌ cham paiꞌ dhuuk puiꞌ nɨiꞌñ na tu bua. Iam chi na mɨt guꞌp ba tɨ jɨɨꞌñ soiꞌm ɨlhdhak na mɨt bañ chɨɨ nañ bɨxchuꞌx aichuꞌn. ¿Guꞌ paa gi baꞌ tuꞌ? Jaꞌkbuiꞌ kat jamɨt dho baꞌ bhaiꞌ ba jiñ oꞌbhaiꞌ ji. Puiꞌ kuñ baꞌp kaiꞌch nam xib dɨr jix ioꞌm kuiñcha ba biaꞌ. \v 25 Ku baꞌ guꞌ dhiꞌ miꞌ pɨx puiꞌ ba jim ji na bhaan pɨx jum kuugalhdhaꞌ na jax jum kaiꞌch mi uꞌuan taꞌm nat paiꞌ tum uaꞌnak bɨjɨk nap jum kaiꞌch: “Jaꞌp pɨx ji guꞌ moo na mɨt bhaiꞌ jiñ bhaamki.” \p \v 26 ’Ku baꞌ guꞌ noꞌt yaꞌ ba ai gux Dhuuduꞌ kam jix Uañ Iiꞌmdaꞌ nañ bha jam joochxidhaꞌ bhaankamuꞌn guñ Gɨꞌkoraꞌ, jix ioꞌm bhaiꞌ ji jam mattudaꞌ ji nañ jɨꞌk jax jir tuꞌm kam aañ, na guꞌ jam aꞌm tajaañix kaꞌ, gammɨjɨ na jam nuukdaidhaꞌ gam na jam guguuxdhatgɨdaꞌ. \v 27 Gio na pim guꞌ aapiꞌm dɨɨlh pu bax maat paꞌ nañ jax jir tuꞌm kam gam nañ jir tuꞌp tuꞌm daꞌ, na pim guꞌ bɨjɨk dɨr jiñ bɨɨm ba oipo na pimɨt jax jiñ kai. Xib baꞌ moo dai na pim naiꞌ xi jimiaꞌ na pim ja aaꞌñdhapuꞌ gu jaꞌtkam na pim jax jix chu maat nañ jɨꞌk jax tu jam aꞌgidhimɨk. \c 16 \p \v 1 ’Pu xib dɨr jañ moo xi jam aagiꞌñ bɨɨx dhiꞌ puiꞌ na pim baꞌ gammɨjɨ tɨ jɨɨꞌñdhat aañ jiñ buix biiñak kaꞌ, na pim baꞌ cham buimuk gu maaxdhi jix oodai cham tuꞌ kap jum buixdhaꞌ. \v 2 Nam guꞌ bhaiꞌ ji jam bhaamkidhaꞌ jia guiꞌ nam bhaiꞌ gɇꞌ chiop ja aꞌmkam ñiokdaꞌ jix dhaam gu jaꞌtkam, noꞌ mɨt ba maat na pim aañ jiñ kaichuꞌ. Maiꞌ jam aadimiaꞌ am noꞌm xi ɨlhiiꞌñ miꞌ dhɨr jam chichiopiꞌ am na pim jax tu daandaꞌ. Gio guꞌ kam aayaꞌ ɨp gu tanoolh nam paiꞌ dhuuk boi jam bhɨichdhaꞌ noꞌ mɨt moop xi ɨlh, puiꞌm xim aagat nam Dios bhaankamuꞌn puiꞌ jam doodaꞌ, nam guꞌ jaꞌp jum aaꞌndaꞌ nam dai guiꞌ miꞌ puiꞌ jiim na jax jix aaꞌ, aapiꞌm baꞌ cham. \v 3 Guꞌ jaꞌpji nam pu cham jich mat kaꞌ ji nach jir tuꞌp tuꞌm daꞌ gook dɨt guñ Gɨꞌkoraꞌ kum baꞌ puiꞌ jam doodaꞌ, cham tuꞌ nam moo sɨlhkam xich mat kaꞌ. \v 4 Xib dɨr jañ moo pu ba jam aagiꞌñ, na baꞌ noꞌt puiꞌ ba ji chu jam dooda, ba machiaꞌ pim nañ cham tuꞌ pɨx jap jam tɨtda. \s1 Gu Jesuus na tu aaꞌndaꞌ na jax jaꞌk tu buadaꞌ gux Dhuuduꞌ kam jix Uañ Iiꞌmdaꞌ noꞌ bhaan ba tajaañix gu jaroiꞌ \p ’Puiꞌ kuñ baꞌ cham paiꞌ puiꞌ jam aagiꞌñ dhiꞌ puiꞌ jaꞌk moo janoꞌ na ñich jax yaꞌ ai, nañ guꞌx maat nañ muiꞌ yaꞌ ka xi juruuñdhai jam bui. \v 5 Xib ji nañ baꞌ puiꞌp ba jam tɨtda nañ paiꞌ moo bar jimdam dho ji jix dhaam buiñor guiꞌ nat bhañ joot. Guꞌ ji na guꞌ ni jɨꞌx ku pim xim guguuxiꞌñ na pim jix bhaiꞌ xiñ chɨkkaꞌ nañ paiꞌ baꞌ moo jaꞌk sɨlh tu aagɨt jup kaiꞌch nañ bhɨɨyaꞌ, \v 6 na guꞌ dai na pim jix buam bam aaꞌ nañ tɨi xi jam aagiꞌñ nañ bar boi chaꞌm kam. \v 7 Guꞌ aañ miꞌx bhaiꞌ jam tɨtda ji. Na guꞌ noꞌñ yaꞌ pu oirɨ, cham jɨꞌxdhaꞌ bha jimiaꞌ guiꞌ nañ aaꞌ na gammɨjɨ jam buip tuiꞌkaꞌ na jam nuukdaidhaꞌ gio na jam guguuxdhatgɨdaꞌ. Guꞌ cham noꞌ ñich mu jii, nañ guꞌ bhammɨ ɇɇji bhɨjɨ xi jam joochxidhaꞌ. \v 8 Noꞌt guiꞌ yaꞌ ba ai dho gi baꞌ guꞌ bhaiꞌ ji ja mattudaꞌ ji gu jaꞌppɨx jaꞌtkam nam cham jiñ bui tɨ jɨɨgiꞌñ nam sɨlhkam jix uꞌuaꞌtulhdhix, nam guꞌ cham miꞌ puiꞌ jiim na jax jaꞌk jix kɨɨꞌ kaꞌm nɨiꞌñ guñ Gɨꞌkoraꞌ nañ jax ba tu ja aꞌgiꞌñ, gio na bhaiꞌ ji ja mattudaꞌ na guñ Gɨꞌkoraꞌ ja tulhiiñchudaꞌ noꞌ mɨt jax dhuuk cham tuꞌ kaꞌm tɨɨ. \v 9 Guiꞌ bhai ji ja mattudaꞌ nar uaꞌtulhdharaꞌ noꞌm cham aaꞌ nam tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ aañ jiñ bui. \v 10 Nañ guꞌ aañ jaꞌxbuiꞌp jir gɇꞌkam kat yaꞌ oirɨt tɨi tu ja aꞌgiꞌñ na jax jaꞌk jix kɨɨꞌ kaꞌm nɨiꞌñ gu Dios nam tuiꞌñgɨdaꞌ. Dhiꞌ bhaan ba matgilhiaꞌ nañ puiꞌp jir tuꞌm na guñ Gɨꞌkoraꞌ, nañ guꞌ pu jimiaꞌx dhaam buiñor, na pu cham jaroiꞌ paiꞌ kañ chɨgiaꞌ. \v 11 Bɨɨx bhaiꞌp ji ja mattudaꞌ na guñ Gɨꞌkoraꞌ jax chuꞌm tanoolh ja aaꞌñdhai nam kuiñcha biaꞌ ja tulhiiñchudaꞌ bɨɨx nam jɨꞌk cham tuꞌ kaꞌm tɨgiaꞌ, nat guꞌ xib dɨr puiꞌ jaꞌk ba tɨi na bɨɨx daagɨi tulhiiñchudaꞌ ɨp guiꞌ na yaꞌ tu daam kɨɨk dhi oiꞌñgaꞌn na ja iatgiꞌñ. \p \v 12 ’Bɨɨx aixim jañ tɨi xi chu jam aꞌgidham jiñ jaaduñ, guꞌ ji na pim chi guꞌ moo cham jɨꞌxdhaꞌ bɨɨx jix maatɨt kaayaꞌ, sia ku ñich tɨi pɨx jup ji bhɨich. \v 13 Gatuuk ji chi baꞌ noꞌt yaꞌ ba ai gux Dhuuduꞌ kam jix Uañ Iiꞌmdaꞌ na baꞌx bhaiꞌ ba jam aagiꞌñdhaꞌ dhiꞌ nañ jɨꞌk jax tɨi xi chu jam aꞌgidham kat xib. Na guꞌ guiꞌ gammɨjɨ jam buip tuiꞌñgɨda na jam aaꞌñdhidhaꞌ na pim jax jaꞌk miꞌ puiꞌ jiimdaꞌ na jax jaꞌk jix kɨɨꞌ kaꞌm nɨiꞌñ gu Dios. Daipuꞌ puiꞌ jam jurtudidhaꞌ na jax pɨx tɨɨdaidhaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ, cham tuꞌ na dɨɨlh jax ɨlhiiꞌñ, gio baꞌ na ba jam aagiꞌñdhaꞌ bɨɨx na jɨꞌk jax tum duñiaꞌ gatuuk. \v 14 Ku guꞌ joidham jix bhaiꞌm taat kaꞌ ji aañ jiñ bui, na guꞌ bɨɨx jix chu mat kaꞌ nañ jɨꞌk tuꞌx maat aañ, miꞌ dhɨr baꞌ mu jaꞌk jup jam aagiꞌñdhaꞌ aapiꞌm. \v 15 Jaꞌp na jax aañ nañ guꞌ bɨɨx jix chu maat na jɨꞌk tuꞌx maat guñ Gɨꞌkoraꞌ, puiꞌ kuñ baꞌp jam tɨtda na gux Dhuuduꞌ kam jix Uañ Iiꞌmdaꞌ bɨɨx jix chu mat kaꞌ nañ jɨꞌk tuꞌx maat aañ, gio na puiꞌ bɨxchuꞌp jix chu aichuꞌndaꞌ. Miꞌ dhɨr mu jaꞌk jup jam aaꞌñdhidhaꞌ aapiꞌm na guꞌ jam buip tuiꞌñgɨdaꞌ. \s1 Gu Jesuus nap ja tɨtdadaꞌ gu noonbiꞌñ nam sap jɨꞌk tanoolh jix buam xim ɨlhdhai gio bhaiꞌx bhaiꞌp jim ɨlhdhaꞌ \p \v 16 ’Aañ cham xiim yaꞌ dɨr pɨx piidhaꞌ gɨxiaꞌ, cham japim paiꞌ ob kañ chɨgiaꞌ. Jɨꞌkchi tanoolh kɨꞌn nañ baꞌ moo gio yaꞌp ba aayaꞌ jam bui na pim baꞌ pɨk moo giop bañ chɨgiaꞌ. Miꞌ dhɨr jañ dho gi baꞌ moo bhaiꞌ pu ba bhɨɨyaꞌ ji jix dhaam jaꞌk buiñor guñ Gɨꞌkoraꞌ nañ gio jaꞌp jup jimiaꞌ, dho gi baꞌ cham ob kañ chɨgiaꞌ pim ji. \p \v 17 Baꞌ jaiꞌ dhɨt guiꞌ nam kaichuꞌ mi jaꞌp tɨim tɨ tɨkkaꞌ am, jup kaiꞌch am: \p ―¿Jax chi baꞌ kaiꞌñkam jup kaiꞌch gu dhiꞌ puiꞌ na jɨꞌk jax jich chɨtda, na puiꞌ cham xiim pɨx piidhaꞌ gɨxiaꞌ, gio nap kaiꞌch nach jɨꞌk tanoolh kɨꞌn gio yaꞌp ba tɨgiaꞌ, na baꞌ puiꞌ miꞌ dhɨr moo ba jimiaꞌx dhaam buiñor guch Gɨꞌkoraꞌ? \v 18 Pu cham maatɨt kɇɇ ich na jax baꞌr jum duukam na puiꞌ cham xiim yaꞌ dɨr pɨx piidhaꞌ gɨxiaꞌ. \p \v 19 Guꞌ ji na guꞌx maat gu Jesuus nam tɨix chɨkkamut jup kaiꞌch nam baꞌ dɨɨlh tɨim tɨ tɨkka, nam guꞌ cham jum guguuxiꞌñ nam moo bhaiꞌ ji chɨkkaꞌ. Baꞌp ja tɨtda ɨp gio gu Jesuus: \p ―¿Cham aa pim maatɨt jiñ kɇɇ nañ jax kaiꞌñkam puiꞌ jam tɨtda nañ cham xiim yaꞌ dɨr pɨx piidhaꞌ gɨxiaꞌ, gio baꞌ nañ jup kaiꞌch na pim jɨꞌk tanoolh kɨꞌn gio yaꞌp bañ chigiaꞌ? Na pim baꞌ panaas tɨi am xiñ chɨkkam kam kaiꞌch. \v 20 Tuꞌ sɨlhkam jañ dho yaꞌ jam aagiꞌñdhaꞌñ jaaduñ na pim aapiꞌm giilhim tɨix buam jum ɨlhdhai bhaiꞌ ji susuañiaꞌ nam paiꞌ dhuuk jam nɨiꞌñchudat mi jaꞌp pɨx tuꞌñ dhoodaꞌ jix bhaiꞌm ɨlhdai gu jaꞌtkam nam cham jiñ bui tɨ jɨɨgiꞌñ nam bañ muaꞌpuꞌ. Ku baꞌ guꞌ jaꞌxpɨx giox bhaiꞌ bhaiꞌp jim ɨlhdhaꞌ pim ji. \v 21 Jaꞌp na jax baꞌ jia maaꞌn gu ubii noꞌt bam ai na paiꞌ dhuuk tɨgiaꞌ gu alhii, na guꞌ giilhim jix chu koꞌklhiaꞌ na bhaiꞌ ji maaxilhiaꞌ. Miꞌ dhɨr guꞌ jɨꞌk tanoolh jurniꞌñ kɨꞌn joidham jix bhaiꞌ bhaiꞌ jim ɨlhdhaꞌ ji na puiꞌ xim aaꞌndaꞌ na joidham maaꞌn ba xi chu mar, panaas ku moo pu cham paiꞌ tu koꞌklhiaꞌ. \v 22 Puꞌñi ɨp baꞌ aapiꞌm, puiꞌ dhox buam ka xi chu tatdaꞌ xib na pim bax maat nam jax jiñ dhoodaꞌ. Noꞌ pimɨt giop bañ chɨɨ guꞌ joidham ji na pim jix bhaiꞌ bhaiꞌ jim ɨlhdhaꞌ nañ jax ba jam tɨtda. Cham jɨꞌxdhaꞌ jaroiꞌ ka jam sooꞌmchuldhaꞌ sia chi tɨi xi jam bhaamkiꞌñ na pim joidham jix jɨjɨkgɨm jup tuꞌiiꞌ. \p \v 23 ’Janoꞌ pim dho gi cham tuꞌ bhaan jax jim aagɨt tuꞌp ka xiñ chɨkkam kaꞌ ji noꞌ ñich gio yaꞌp ba ai duadɨk, na guꞌ dai na pim puꞌñi joidham jix bhaiꞌ bam taat kaꞌ. Baꞌ miꞌ dhɨr noꞌ pim tuꞌ ba taan guñ Gɨꞌkoraꞌ aañ jiñ buix biiñak kat, jam makiaꞌ dho maaꞌn jimdam jiñ aꞌmkam. \v 24 Puiꞌ na jax noꞌ pimɨt chakui tuꞌ mu taa, bar am dho na pim muiꞌ xi chañiaꞌ gu tuꞌ na jam aꞌm jum aaꞌ. Tuꞌ gi na pim guꞌ aañ jiñ bui bax biiñak, na pim baꞌx ioꞌm gɇꞌkam kɨꞌn jix bhaiꞌ bam ɨlhdhaꞌ noꞌt ba jam maa guñ Gɨꞌkoraꞌ. \s1 Gu Jesuus nap kaiꞌchdhaꞌ na sap gampaiꞌ ji biꞌyaꞌ guiꞌ na yaꞌ tu daam kɨɨk dhi oiꞌñgaꞌn \p \v 25 ’Dai xib jañ puꞌñi jaꞌk ka tu jam aꞌgiꞌñ bɨxchuꞌ bhaan ji chu uaꞌrgidhat yaꞌ kam dhi oiꞌñgaꞌn, na guꞌ kam aayaꞌ nañ paiꞌ dhuuk sɨlhkam ba jam aagiꞌñdhaꞌ na jax jir tuꞌm kam guñ Gɨꞌkoraꞌ, cham tuꞌñ tuꞌ bhaan ji uaꞌrgidhat ka tu jam aꞌgiꞌñdhaꞌ na pim baꞌx maatɨt kaayaꞌ. \v 26 Cham tuꞌ kam aaꞌndaꞌ nañ aañ soiꞌ tɨɨꞌntuꞌndaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ na baꞌ jam makiaꞌ gu tuꞌ na pim yaꞌ dɨr mu taandaꞌ, jaꞌpji noꞌ pim aañ jiñ buix biiñak pɨx, pu jotmodaꞌ jam makiaꞌ gu tuꞌ na pim tañiaꞌ. \v 27 Na guꞌ puiꞌp xi jam joiꞌgɨꞌn jia guñ Gɨꞌkoraꞌ, na pim guꞌ tuꞌ kaꞌm jiñ ñɨidhat miꞌ puiꞌ ba jiim nañ jax tu aꞌga, gam na pim ba tɨ jɨɨgiꞌñ nañ aañ bhammɨ dɨr jim buiñor nat bhañ joot. \v 28 Xib jañ dho gio am bhaiꞌ jaꞌk jup ba tɨ nɨiꞌñ buiñor na ñich paiꞌ dhɨr bha jii, nat guꞌ alhio pɨx bhañ joot yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn. \p \v 29 Baꞌp kaiꞌch am guiꞌ nam kaichuꞌ: \p ―Xib jach dho gi bɨɨx jix maatɨt kɇɇ ji nap jɨꞌk jax tu aꞌga jiñ jaduuñ, nap guꞌ cham tuꞌ bɨxchuꞌ bhaan ji chu uaꞌrgidhat ka tuch aꞌgiꞌñ. \v 30 Ba tɨ jɨɨgiꞌñ ich baꞌ xib nap bhammɨ dɨr jim buiñor gu Dios. Tɨɨꞌ nap guꞌ jax joidham bɨxchuꞌx chu maat. Jix bhaiꞌx maatɨt ba kɇɇ ich guꞌ bɨɨx nap jɨꞌk jax tu aꞌga. Cham jum aaꞌ nach kam tɨkkadaꞌ nap jich aagiꞌñdhaꞌ na jax jir jum duukam. \p \v 31 Baꞌp ja tɨtda gu Jesuus: \p ―¿Xib aa pim baꞌ panaas bɨɨx jam jujur kɨꞌn ba tɨ jɨɨgiꞌñ aañ jiñ bui nañ ba jam aagiꞌñ? Moo chi alh cham. \v 32 Pu ka gɨt na pim xiib yaꞌ dɨr pɨx chaꞌtak boopoyaꞌ nam paiꞌ dhuuk bhaiꞌ jiñ bhɨipuꞌ guiꞌ nam jiñ oꞌbhagiꞌñ, dɨɨlh japim dho yaꞌ xiñ bua ji. Ku baꞌ guꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ yaꞌp tuiꞌñgɨdaꞌ ji na guꞌñ aꞌm tɨ nɨidhim, aapiꞌm guꞌ pu paiꞌ ji na pim jaꞌk boopoyaꞌ jix oꞌñchixim, sia ku pim guꞌ xib yaꞌx baabuiꞌm kaiꞌch. \v 33 Dhiꞌñ pɨx bhaan jam guguuxiꞌñ jiñ jaaduñ na pim baꞌ moo aañ jiñ bui pɨx jix biiñak kat cham tuꞌ bhaan jax jum aaꞌndaꞌ. Xi ñakooꞌndaꞌ pim siat bɨɨx aixim jix buam jum duukam bhaiꞌ jam aꞌm ji chu jii. Aañ japim pɨx jiñ bui tɨtɨɨꞌñchokaꞌ, na ñich guꞌ aañ ba maꞌiich guiꞌ na yaꞌ tu daam kɨɨk dhi oiꞌñgaꞌn, miꞌ pɨx jaꞌp ji biꞌyaꞌ xib dɨr. \c 17 \s1 Gu Jesuus na ja aꞌmkam tu aꞌgadaꞌ guiꞌ nam kaichuꞌ jix dhaam jaꞌk \p \v 1 Baꞌ na puꞌñi xi ja tɨtdaimɨk gu Jesuus guiꞌ nam kaichuꞌ, bhaiꞌ ji chu aꞌga jix dhaam jaꞌk xi chɨ tɨɨgɨk, jup kaiꞌch: \p ―Aapiꞌñ Gɨꞌkoraꞌ, yaꞌ moo mam ai na paiꞌ dhuuk daaxix nam boiñ bhɨichdhaꞌ gu jaꞌtkam. Jiñ palhbuidhaꞌ ap nañ jax dhui puiꞌ tu kuugalhdhaꞌ na pich jax jiñ chɨɨdak bhañ joot. Xi ja mattudaꞌ ap dhi jaꞌtkam nam baꞌ machiaꞌ nap jir tuꞌp tuꞌm daꞌ aap gio aañ, gio nam machiaꞌ nañ aañ jaꞌxbuiꞌp jir gɇꞌkam na jax aap jiñ Gɨꞌkoraꞌ. \v 2 Na pich puiꞌñ chɨɨdak bhañ joot nañ aañ yaꞌ ja aꞌmkam mukiaꞌ dhi jaꞌtkam, nam baꞌ miꞌ dhɨr puꞌñi bhaiꞌ ji machiaꞌ nap jir tuꞌp tuꞌm daꞌ. Baꞌ miꞌ dhɨr bax bhaaiꞌn kaꞌ nañ ja baidhikaꞌx dhaam jaꞌk na pich jɨꞌk pɨx pu ja dai bɨjɨk dɨr nam puꞌñi jum bui aayaꞌ, \v 3 ku guꞌ noꞌ mɨt bam maat jiñ Gɨꞌkoraꞌ nap dai aap jir gɇꞌkam na jɨꞌx oiꞌñgaꞌn, gio aañ noꞌ mɨt bañ maat nañ jir tuꞌp tuꞌm daꞌ na pich bhañ joot nañ mu ja baidhikaꞌ. \v 4 Aañ jum aꞌmkam yaꞌx bhaiꞌm duukam bap tu duu jiañ Gɨꞌkoraꞌ ja nɨiꞌñchudat gu jaꞌtkam na pich jɨꞌk jax jiñ chɨɨdak bhañ joot. \v 5 Xib baꞌ dai nañ ba tɨ nɨɨr nap jiñ bamiiꞌñdhaꞌ mu dɨr koiꞌñgaꞌn tɨr noꞌ mɨt bañ yaas, nañ baꞌ gio muiꞌp ba jimiaꞌ bhammɨ aap jum bui nap giilhim jir gɇꞌkam, nach baꞌ gio maap bap tuiꞌkaꞌ, nam baꞌ miꞌ dhɨr ba machiaꞌ gu jaꞌtkam nañ aañ jaꞌxbuiꞌp jir gɇꞌkam na jax aap, sia pu bɨjɨk dɨr na chich baꞌ miꞌ dhɨr bap duu dhi oiꞌñgaꞌn. \p \v 6 ’Bɨɨx jañich puiꞌ ba ja mattuda gu jaꞌtkam nap jax jir tuꞌm kam jiñ Gɨꞌkoraꞌ na pich jɨꞌk pɨx pu ja dai bɨjɨk dɨr nam puꞌñi bañ kaichgɨdaꞌ, nañ baꞌ miꞌ dhɨr puꞌñi ba ja aagiꞌñdhaꞌ nap jir gɇꞌkam. Baꞌ xib dai nam miꞌ puiꞌ ba jiim nañ jax tu ja aꞌgiꞌñ jum aꞌmkam, nañ guꞌ aañ pu kaiꞌñkam yaꞌ oirɨ ja bui. \v 7 Bax maat am nañ aañ puiꞌp jir tuꞌm kam na jax aap nap giilhim jir gɇꞌkam, puiꞌ kuñ baꞌ bɨxchuꞌx aichuꞌn nañ pu tu duñiaꞌ. \v 8 Nañ guꞌ ja aagiꞌñ bɨɨx na pich jɨꞌk jax jiñ chɨɨdak bhañ joot, baꞌ ba tɨ jɨɨgiꞌñ am bɨɨx ja jujur kɨꞌn nañ aañ sɨlhkam bhammɨ dɨr jim aap jum bui na pich bhañ joot, gio nam miꞌ puiꞌ ba jiim na pich jɨꞌk jax jiñ chia nañ tu ja aꞌgidhaꞌ. \p \v 9 ’Baꞌ aañ dhiꞌ ja aꞌmkam soiꞌñ ɨlhiiꞌñ nam jɨꞌk bañ kaichuꞌ nam jiñ bui ba tɨ jɨɨgiꞌñ, cham tuꞌ guiꞌ nam cham jiñ kɨɨgalhdhat cham jiñ bui tɨ jɨɨgiꞌñ. Na guꞌ guiꞌ nam jɨꞌk aañ jiñ bui ba tɨ jɨɨgiꞌñ, bɨɨx jam aap jum buip tɨ jɨɨgiꞌñ jiñ Gɨꞌkoraꞌ. \v 10 Na guꞌ guiꞌ nam jɨꞌk aañ jiñ bui tɨ jɨɨgiꞌñ, jir diꞌ pɨx am guiꞌ nam aap jum bui tɨ jɨɨgiꞌñ. Na guꞌ gu tuꞌ noꞌr aañ gaꞌn, bɨɨx jup jir aap gaꞌn kaꞌ, gio gu tuꞌ noꞌr aap gaꞌn jiñ Gɨꞌkoraꞌ, bɨɨx jup jir aañ gaꞌn kaꞌ. Xib bɨɨx bax maat am dhiꞌ nam jiñ kaichuꞌ nañ aañ jir gɇꞌkam kat ya jaꞌp oirɨ. \p \v 11 ’Aap baꞌ ja aꞌm ka tɨ nɨidhidhaꞌñ Gɨꞌkoraꞌ dhiꞌ nam jɨꞌk bañ kaichuꞌ nam dɨɨlh yaꞌ ji biꞌyaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn bhaan, nañ guꞌ aañ gio mu jaꞌk jup ba bhɨichuꞌ aap jum bui, nam baꞌ cham tuꞌ bhaan jax jim aagat maaꞌn ñiꞌook jup duukat gammɨjɨ miꞌ puiꞌ jiimdaꞌ nap jax jix aaꞌ aapiꞌ Gɇꞌkam nap giilhim jix uañ kɨꞌn kɨɨk, jaꞌp na jax aach nach maaꞌn ñiꞌook jup duukat maap jich dhaaꞌ. \v 12 Na guꞌ aañ nañ jɨꞌx ja bɨɨm oilhimɨk, siamri cham tuꞌ maaꞌn jiñ ñakgak maiꞌ gɨi ji, nañ guꞌx bhaiꞌ ja nuukdaidhat gam nañ ja palhbuiꞌñchuꞌndat bɨɨx aixim bhaan. Dai dho siamri guiꞌ na maaxik jiñ kɨɨsaꞌ nam boiñ bhɨichdhaꞌ na baꞌ maiꞌ ba gɨɨxix, na jax pu pu chuꞌm kɨꞌn daaxix na baꞌ bhaan jum kuugalhdhaꞌ nat jax tum uaꞌnak bɨjɨk nam dhiꞌ aagat jup kaiꞌch. \p \v 13 ’Puꞌñiñ jaꞌk tɨi kaiꞌchɨt jiñ Gɨꞌkoraꞌ ja aꞌmkam dhiꞌ nam jɨꞌk bañ kaichuꞌ, nam baꞌx jɨjɨkgɨm jup tuiꞌkaꞌ jaꞌp na jax aañ, xib nañ kapbhaiꞌ yaꞌ kap tuꞌiiꞌ ja bui alhio pɨx baꞌ nañ baꞌ pɨk moo muiꞌ ba jimiaꞌ bhammɨ nap paiꞌ daa. \v 14 Nam baꞌ cham pɨk moo jax xim aaꞌndaꞌ, nam guꞌ bɨɨx pɨx gu jaꞌtkam bax ja bhaamkiꞌñ nam aañ bañ kaichuꞌ, gam nam cham puiꞌ jaꞌk ka tu jim nam jax tu jim dɨɨlh, nam guꞌ dai puiꞌ pɨx jaꞌk ba tu daaꞌñchuꞌ nañ jax jaꞌk ja aagiꞌñ gum ñiꞌook na pich jɨꞌk jax jiñ chɨɨꞌn. \v 15 Ku guꞌ cham tuꞌ ji nañ moo jax kaiꞌñkam jup kaiꞌch nap pu xib ba ja baidhikaꞌ yaꞌ dɨr dhi oiꞌñgaꞌn, jaꞌpji dai nap ka ja nuukdaidhaꞌ pɨx na cham paiꞌ dhɨr jimdat jup ba ja iatgidhaꞌ gux iatkum. \v 16 Nam guꞌ dhiꞌ bar jaiꞌ, cham tuꞌ puiꞌ jaꞌk ka tu jim am na jax guiꞌ nam cham jiñ bui tɨ jɨɨgiꞌñ. Dai nam miꞌ puiꞌ ba tu daaꞌñchuꞌ nap jɨꞌk jax jix aaꞌ jiñ Gɨꞌkoraꞌ, jaꞌp na jax aañ nañ miꞌ puiꞌ xi jim nap jɨꞌk jax jix aaꞌ. \v 17 Aap baꞌ xi ja nɨidhat ka ja nuukdaidhaꞌ, nam guꞌ tɨ jɨɨꞌñdhat miꞌ puiꞌ ba jiim na pich jɨꞌk jax jiñ chɨɨꞌn nañ tu ja aꞌgidhaꞌ, bax maat am na cham tuꞌr iatdaꞌ gum ñiꞌook. \v 18 Baꞌ dhiꞌ nam jɨꞌk bañ kaichuꞌ, naiꞌ ja joot jañich nam tu ja aꞌgiꞌñpuꞌ gu jaiꞌ jaꞌtkam nam chakui tɨ jɨɨgiꞌñ aañ jiñ bui. Jaꞌp na jax aañ na pich bhañ joot nañ yaꞌ tu ja aꞌgidhaꞌ gu jaꞌtkam dhi oiꞌñgaꞌn bhaan, puꞌñiñ jaꞌk jup ja tɨtda dhiñ jaaduñ. \v 19 Baꞌ aañ xib puiꞌ xi chu kuugalhdhaꞌ na pich jɨꞌk jax jiñ chɨɨdak bhañ joot jiñ Gɨꞌkoraꞌ, nam baꞌñ chɨɨgɨi puiꞌ jaꞌk jup tu kuugalhdhaꞌ dhiꞌ nam jɨꞌk bañ kaichuꞌ na ñich naiꞌ ja joot nam tu ja aꞌgiꞌñpuꞌ gu jaꞌtkam, nañ guꞌ ba ja aagiꞌñ nap jax jaꞌk jix kɨɨꞌ kaꞌm nɨiꞌñ. \p \v 20 ’Ku guꞌ cham tuꞌ ji nañ moo dai dhiꞌ ja aꞌmkam soiꞌm tɨtdañ Gɨꞌkoraꞌ nam jɨꞌk bañ kaichuꞌ xib, jaꞌpji sia guiꞌ nam jɨꞌk tɨ jɨɨꞌñdhaꞌñ bui gatuuk nam paiꞌ dhuuk bhaiꞌ ji chu ja aꞌgidhaꞌ dhiꞌ na ñich naiꞌ ja joot nam tu ja aꞌgiꞌñpuꞌ. \v 21 Aap baꞌ puiꞌ xi ja nɨidhat ja nuukdaidhaꞌñ Gɨꞌkoraꞌ nam baꞌx bhaiꞌ kaiꞌchɨt bɨɨx dhɨt maaꞌn ñiꞌook jup duukaꞌ nam jɨꞌk ba tɨ jɨɨgiꞌñdhaꞌch bui, jaꞌp na jax aach nach maaꞌn iiꞌmdaꞌp duukat maaꞌn ñiꞌook pɨx jup duuk, nam baꞌ puꞌñi duuji bhaiꞌ ji machiaꞌ gu jaiꞌ jaꞌtkam nam cham tɨ jɨɨgiꞌñ na pich sɨlhkam aap bhañ joot nañ ya jaꞌp puiꞌ tu ja aꞌgidhaꞌ gum ñiꞌook, gam nam ba machiaꞌ ɨp nap aap jiñ buip tuiꞌdhiꞌ, gio aañ yaꞌ dɨr mu jaꞌk jum buip tuiꞌdhiꞌ ɨp. \v 22 Nañ guꞌ aañ puiꞌp jix ja joiꞌgɨꞌn dhiꞌ nam bañ kaichuꞌ, puiꞌ ɨp nap jax xiñ joiꞌgɨꞌn aap jiñ Gɨꞌkoraꞌ. Aañ pu chuꞌm jix bhaiꞌm duukam jup ja maa na pich jax chuꞌm jiñ maa aañ, nam baꞌ kɨꞌn jix bhaiꞌ kaiꞌchɨt maaꞌn ñiꞌook jup duukaꞌ gammɨjɨ, jaꞌp na jax aach nach maaꞌn iiꞌmdaꞌp duukat maaꞌn ñiꞌook jup duuk. \v 23 Baꞌ puiꞌ tɨi ɨlhiiꞌñ iñ jiñ Gɨꞌkoraꞌ nañ gammɨjɨ ja buip tuiꞌñgɨdaꞌ gu ja iꞌiiꞌmdaꞌ bhaan, jaꞌp na jax aap nap jiñ buip tuiꞌdhiꞌ, nam baꞌx jɨjɨkgɨm jup tuꞌt maaꞌn iiꞌmdaꞌp duukaꞌ jaꞌp tuꞌ sɨlhkam, nam baꞌ bhaiꞌ ji machiaꞌ dho gi ji baꞌ guiꞌ nam cham tɨ jɨɨgiꞌñ na pich aap bhañ joot yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn nañ puiꞌ tu ja aꞌgidhaꞌ nap jaꞌxbuiꞌp jix ja joiꞌgɨꞌn guiꞌ nam jɨꞌk ba tɨ jɨɨgiꞌñ jiñ bui nap jax xiñ joiꞌgɨꞌn aañ. \p \v 24 ’Baꞌx aaꞌ iñ jiñ Gɨꞌkoraꞌ nam bɨɨx bhammɨ aayaꞌ gatuuk nañ paiꞌp tuiꞌkaꞌ guiꞌ na pich jɨꞌk puiꞌ ba ja jujurtuda nam jiñ bui tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ, nam baꞌ machiaꞌ nañ aañ jaꞌxbuiꞌp jir gɇꞌkam na jax aap jiñ Gɨꞌkoraꞌ, gam nañ bɨjɨk dɨr pux jaiꞌch na baꞌ moo dhi oiꞌñgaꞌn jup ba jaiꞌchdhɨlhiaꞌ. \v 25 Baꞌ guiꞌ nam jɨꞌk cham tɨ jɨɨgiꞌñ na pich aap bhañ joot, pu cham dhom maat am jiñ Gɨꞌkoraꞌ, nam guꞌ cham jɨꞌxdhaꞌm tɨgiaꞌ gu maaxik, nap guꞌ giilhim jix uañ kɨꞌn kɨɨk. Dai guiꞌ nam jɨꞌk ba tɨ jɨɨgiꞌñ na pich aap bhañ joot nam baꞌ xim maat, jaꞌp na jax aañ nañ jix bhaiꞌ xim maat jiñ Gɨꞌkoraꞌ. \v 26 Bɨɨx jañ ba ja aagiꞌñ nap jax jir tuꞌm kam jiñ Gɨꞌkoraꞌ gam nap jir tuꞌp tuꞌm daꞌ, puiꞌ na pich jɨꞌk jax jiñ chɨɨꞌn. Gio nañ jup ja tɨtda na sia ku ñich ba jii aañ yaꞌ dɨr, bha jootsaꞌ iñ jumai nañ aꞌmkam yaꞌ ja guguuxiꞌñdhaꞌ gam na ja mattuꞌnkaꞌ nam jax jaꞌk miꞌ puiꞌ jiimdaꞌ nap jax jix aaꞌ, nam baꞌ miꞌ dhɨr jaꞌp jaꞌk puiꞌp jix ja joiꞌgɨꞌndaꞌ gu jaiꞌ jaꞌp nap jax xiñ joiꞌgɨꞌn aañ. \c 18 \s1 Nam ba dagiaꞌ gu Jesuus \r (Mt. 26:47‑56; Mr. 14:43‑50; Lk. 22:47‑53) \p \v 1 Baꞌ miꞌ dhɨr na puꞌñi xi chu aꞌgimɨk gu Jesuus, pu jii ja bɨɨm guiꞌ nam kaichuꞌ nam jax ba oiꞌñ, sɨlh pu bhɨi baasɨꞌn dɨr jaꞌk na paiꞌr akkɨꞌn na Sedroon tɨ tɨɨꞌ. Bhaiꞌ mɨt ji ai na paiꞌ xikoolh tu kuup na bɨxchuꞌ mi chɨ ɨꞌxchix. \v 2 Baꞌ gu Juudas guiꞌ na iattulhiꞌñ gu Jesuus ja bui gu gɇꞌgɇrkam, jix bhaiꞌx chu maat miꞌ nat paiꞌ ai gu Jesuus ja bɨɨm guiꞌ nam kaichuꞌ, na guꞌ pu ba tɨ nɨiꞌñ bɨɨpɨꞌ dɨr, na guꞌ bhaiꞌ pux joiꞌñdhaꞌ na aꞌjɨdaꞌ gu Jesuus na jax bɨɨx maap ka ja baiꞌñchuꞌndaꞌ nam jɨꞌk kaichuꞌ, bɨɨx gu Juudas. \v 3 Guꞌ baꞌ pu sɨlh jimchuꞌ gu Juudas ja baidhat gu sandaaruiꞌx gam jaiꞌ jɨꞌkchi gu ja oꞌrosiiris tuk gu ja gɇꞌgɇrkam tuk guiꞌ nam bhaiꞌ gɇꞌ chiop ja aꞌmkam tu daandaꞌ dai gu Israel kam jaꞌtkam, gam gu ja tujuandam tuk guiꞌ nam pariseos jum tɨɨtɨꞌndaꞌ, ji chu uaꞌdat am guiꞌ nam kɨꞌn tu kokda, pɨx nammɨ jaꞌk jix chu maaxchuꞌ nam tɨ bɨꞌñdhatuꞌ, na guꞌ bar tukaaꞌ. \v 4 Guꞌ ji na guꞌ pux maat gu Jesuus nam jax kaiꞌñkam mu jiim gu jaꞌtkam, na guꞌ pɨx pum aaꞌ nam jax dhoodaꞌ. Baꞌp ja tɨtda na mɨt miꞌ ba ai: \p ―¿Jaroo pim gaagim? \p \v 5 Guiꞌp kaiꞌch am: \p ―Dho gu Jesuus guiꞌ na saak jir Nasareet kam. \p Baꞌ gu Jesuus jup ja tɨtda ɨp gio: \p ―Dho aañ jir diꞌ. ¿Tuꞌ gɨt? \p Bɨɨx mi jaꞌp eek kɨɨk ji guꞌ gu Juudas Iskarioti ja bɨɨm gu sandaaruiꞌx na miꞌ maaxik kɨksa gu Jesuus nam boi bhɨichdhaꞌ. \v 6 Baꞌ nat paiꞌ dhuuk jup ja tɨɨꞌn gu Jesuus: “Aañiꞌ dhor diꞌ”, muiꞌ pu kuꞌ boop jamɨt gu sandaaruiꞌx gio gu jaiꞌ, pu iaꞌrɨ mɨt, panaas kut jaroiꞌ mu ja nuꞌyasa. \v 7 Baꞌ giop xi ja tɨkka gu Jesuus, jup ja tɨtda: \p ―¿Jarooni aa pim gaꞌnga? \p Guiꞌr maaꞌn nam jax kaiꞌch, jup kaiꞌch am: \p ―Dho kaiꞌñkam gu Jesuus guiꞌ na saak jir Nasareet kam. \p \v 8 Gu Jesuus jup ja tɨtda ɨp gio: \p ―Dho kaiꞌñkam aañ jir diꞌ. Bañ chɨɨ pimɨt baꞌ xib na pim puiꞌñ gaꞌnga. Dai na pim cham ja juanat dhiꞌ nañ ja bɨɨm jim, na pim guꞌ saak dai aañ jiñ gaagim. \p \v 9 Dhiꞌ baꞌ bhaan puiꞌ ba tum kuugalh na jax pu ba kaiꞌch bɨɨpɨꞌ dɨr dɨɨlh gu Jesuus, nap kaiꞌch: “Siamri cham maaꞌn maadɨt maiꞌ gɨi ji guiꞌ na pich jɨꞌk puiꞌ jaꞌk ja jujurtudañ Gɨꞌkoraꞌ nam gammɨjɨ bañ kaichgɨdaꞌ.” \v 10 Baꞌ gu Simoon Peegro nat jax baabu gu tɇb kuxiiruꞌn na baastuꞌ, bhaiꞌ pu soñiich gu kɨɨꞌn dɨr kam naakaꞌn guiꞌ na Malko tɨɨꞌ, nar tujuandam tugiꞌñ gu ja gɇꞌkam tuk guiꞌ nam bhaiꞌ gɇꞌ chiop ja aꞌmkam tu daandaꞌ dai gu Israel kam jaꞌtkam, na guꞌ bɨɨx jup jim ja bɨɨm gu sandaaruiꞌx nat mu joot. \v 11 Guꞌ ji na guꞌp tɨtda gu Jesuus gu Peegro: \p ―Puiꞌ pɨx ka tuiꞌkaꞌñ jaduuñ. Ka xi baasaꞌ ap dhim kuxiir. Aap guꞌ baabuk kɨꞌn jup ba ɨɨkchulh gu naakaꞌn dhiñ jaduuñ. ¿Jax jach gi pup duuñ? Na guꞌ dhiꞌm aaꞌ nañ jiñ chulhiiñaꞌ nat jax jiñ chɨɨdak bhañ joot guñ Gɨꞌkoraꞌ, sia kuñ aañ tɨi cham aaꞌ. Na guꞌ dhiꞌ jaꞌp ji buusan jia na bhañ iꞌchdhaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ gu tuꞌ na giilhim jix xibuꞌ. \s1 Gu Jesuus nam mu ba aichdhaꞌ gu sandaaruiꞌx na paiꞌ gu Anaas \r (Mt. 26:57‑58; Mr. 14:53‑54; Lk. 22:54) \p \v 12 Baꞌ guiꞌ nar ja moꞌ gu sandaaruiꞌx xi chu chia nam dagiaꞌ gu Jesuus. Baꞌ gu sandaaruiꞌx gio gu ja oꞌrosiiris tuk gu ja gɇꞌgɇrkam tuk guiꞌ nam bhaiꞌ gɇꞌ chiop ja aꞌmkam tu daandaꞌ dai gu Israel kam jaꞌtkam, bhaiꞌ ji dhaa mɨt gu Jesuus, ba buupra mɨt. \v 13 Baꞌ miꞌ dhɨr pu bhɨɨk jamɨt, mummu mɨt ba aich buiñor gu Anaas nar oogaꞌn kaꞌ gu Kaipaas guiꞌ na janoꞌ guiꞌ gu oidhaꞌ jir ja gɇꞌgɇrkam tuk guiꞌ nam bhaiꞌ gɇꞌ chiop ja aꞌmkam tu daandaꞌ dai gu Israel kam jaꞌtkam. \v 14 Dhi Kaipaas jir diꞌ pɨx guiꞌ na bɨɨpɨꞌ dɨr jup ja tɨtda gu ja gɇꞌgɇrkam tuk gu Israel kam jaꞌtkam nar am na maadɨt pɨx mukiaꞌ ja aꞌmkam bɨɨx gu jaꞌtkam. \s1 Gu Peegro na puiꞌ ba tɨꞌyaꞌ na cham tuꞌ kaichuꞌ gu Jesuus \r (Mt. 26:69‑70; Mr. 14:66‑68; Lk. 22:55‑57) \p \v 15 Baꞌ gu Peegro gio jumai bɨɨmaꞌn na puiꞌp kaichuꞌ gu Jesuus, gatuuk dɨr mu ja oiꞌñ am na mɨt ba bhɨɨk nam jix chɨɨgik, ea jax pɨk sap doodaꞌ am. Guiꞌ nam maap jiim gu Peegro na puiꞌp kaichuꞌ gu Jesuus, jix mat kaꞌ guiꞌ nar ja gɇꞌgɇrkam tuk guiꞌ nam bhaiꞌ gɇꞌ chiop ja aꞌmkam tu daandaꞌ dai gu Israel kam jaꞌtkam. Cham juan am baꞌ sia kut jaiꞌ mup ji baa kiaꞌmiꞌñ na mɨt paiꞌ ji bai gu Jesuus. \v 16 Gu Peegro baꞌ miꞌ pɨx ji bii dɨɨrap dɨr, cham tuꞌ mu baa, na guꞌx choodon. Baꞌ guiꞌ nam maap jiim nax maat guiꞌ nar ja gɇꞌgɇrkam tuk guiꞌ nam bhaiꞌ gɇꞌ chiop ja aꞌmkam tu daandaꞌ dai gu Israel kam jaꞌtkam, na puiꞌp kaichuꞌ gu Jesuus, mu xi baakɨk ɨrban dɨr gio muiꞌp ma jii mu nat paiꞌ pup bii gu Peegro nat pu tɨɨdam gu ubii guiꞌ na miꞌ tu nuukaꞌndaꞌ kiꞌñgob na sap jup kaiꞌch gu kiokam nax bhaaiꞌ na bɨɨx mu bakiaꞌ gu Peegro. \v 17 Baꞌ nat muiꞌ ba ji baa gu Peegro mɨjɨ baꞌk chɨr, bhaiꞌ ji ñio gu ubii guiꞌ na miꞌ tu nuukaꞌndaꞌ kiꞌñgob, jup tɨtda: \p ―¿Aap aa maadɨt jir diꞌ guiꞌ nam kaichuꞌ dhi jaduuñ nat mɨjɨ jaꞌk jim bai baꞌk chɨr? \p Baꞌp kaiꞌch gu Peegro: \p ―Chaam. Aañ dɨɨlh jup jim ji. \p \v 18 Baꞌ gu tujuandam gio gu oꞌrosiiris mi jaꞌp xi chu naadat juukaꞌ am, na guꞌ janoꞌ pɨk jaꞌk jup jix jɨɨpiꞌñ. Guꞌ baꞌ gu Peegro miꞌ pɨx jup ji juukgɨ ja bɨɨm, na guꞌx jɨɨꞌm. \s1 Gu ja gɇꞌkam tuk guiꞌ nam bhaiꞌ gɇꞌ chiop ja aꞌmkam tu daandaꞌ dai gu Israel kam jaꞌtkam na ba tɨkkadaꞌ gu Jesuus na jax jir jum duukam na jax tu aꞌga \r (Mt. 26:59‑66; Mr. 14:55‑64; Lk. 22:66‑71) \p \v 19 Baꞌ gu ja gɇꞌkam tuk guiꞌ nam bhaiꞌ gɇꞌ chiop ja aꞌmkam tu daandaꞌ dai gu Israel kam jaꞌtkam, bhaiꞌ ji chɨkka gu Jesuus na sap jax ku baꞌx ɨxchuixim pɨx tu ja mamtuxiꞌñdhaꞌ dai guiꞌ nam jɨꞌk kaichuꞌ, gio na jax baꞌ jaꞌk tu ja aꞌgiꞌñdhaꞌ. \v 20 Baꞌ gu Jesuus jup tɨtda: \p ―¿Kux chakui aap maat jiñ jaduuñ nañ moo ya jaꞌp oirɨt pu tu ja aꞌgiꞌñdhaꞌ nam jax tu chichiopiꞌ bɨɨx gu Israel kam jaꞌtkam? Gio yaꞌñ oirɨt pu tu aꞌgadaꞌ ɨp dhi gɇꞌ chiop nam paiꞌx ioꞌm muiꞌ yaꞌm jumpaꞌndaꞌ gu jaꞌtkam Israel kam na jax jir sɨlhkam. Aañ cham paiꞌ dhuuk maakam tu ja aꞌgiꞌñ na jax cham jir puiꞌ. \v 21 Jix chu maat am dho gu jaꞌtkam nañ jɨꞌk jax tu aꞌgaꞌ, nañ guꞌ ja aagiꞌñ, nañ guꞌ kaiꞌñkam yaꞌ oirɨt pu tu ja aꞌgiꞌñdhaꞌ jia. Jaꞌpji guiꞌ nap xi ja tɨkkaꞌñ jaduuñ noꞌp jix maachim na ñich jɨꞌk jax ba tu aꞌga. Jum aagiꞌñdhaꞌ am dho. \p \v 22 Baꞌ nat puiꞌ jɨꞌ xi chɨi gu Jesuus, maadɨt guiꞌ nam jir oꞌrosiiris bhaiꞌ pu kapia nakpan gu Jesuus jup xi chɨɨdak: \p ―¿Jax kup baꞌ moo jaꞌp giilhim pɨx ji kaiꞌch nam miꞌ tum aꞌgiꞌñ? ¿Paa duuk jañ baꞌ moo puiꞌ pɨk jup tɨtda tuꞌ gɇꞌkam? Naas kup cham maat na dhiꞌr ja gɇꞌkam tuk guiꞌ nam bhaiꞌ gɇꞌ chiop ja aꞌmkam tu daandaꞌ dai gu Israel kam jaꞌtkam. \p \v 23 Baꞌ gu Jesuus jup tɨtda guiꞌ nat bha gɨɨꞌ: \p ―¿Moo jaꞌp xiꞌ gɇꞌkam kɨꞌn jix buam ma chɨi ñich aa na jax cham puiꞌ tum ñiok ku pich baꞌ moo maaꞌn bhaiꞌp bañ gɨɨꞌ? Panaas jañ tɨi yaꞌ pɨx tu aaꞌ na jax jir am. \p \v 24 Baꞌ miꞌ dhɨr mu jaꞌk xi chu joot gu Anaas nam bhɨikaꞌ gu Jesuus buiñor gu Kaipaas guiꞌ na puiꞌp jir ja gɇꞌkam tuk kaꞌ guiꞌ nam bhaiꞌ gɇꞌ chiop ja aꞌmkam tu daandaꞌ dai gu Israel kam jaꞌtkam. \s1 Gu Peegro na gio puiꞌp ba tɨꞌyaꞌ na cham tuꞌ kaichuꞌ gu Jesuus \r (Mt. 26:71‑75; Mr. 14:69‑72; Lk. 22:58‑62) \p \v 25 Gu Peegro guꞌ gam juukaꞌ ji mi taikob ja bɨɨm guiꞌ nam miꞌ tu naaꞌn. Baꞌ moo bhaiꞌp ba tɨkkaꞌ am, jup tɨtda am: \p ―¿Kaꞌ guꞌ aap maadɨt jir diꞌ guiꞌ nam kaichuꞌ dhi maaꞌnkam na miꞌ buupulh? \p Guꞌ ji na guꞌ cham tu aaꞌ gu Peegro, jup kaiꞌch: \p ―Chaam tuꞌ. Aañ dɨɨlh ya jaꞌp oirɨt jup paxiar ji. \p \v 26 Guꞌ ji na guꞌ maadɨt guiꞌ nam jir tujuandam tugiꞌñ gu ja gɇꞌkam tuk guiꞌ nam bhaiꞌ gɇꞌ chiop ja aꞌmkam tu daandaꞌ dai gu Israel kam jaꞌtkam, nar jaꞌnniꞌñ pɨx iam guiꞌ nat naakaram soñiich gu Peegro, jup tɨtda: \p ―Kaichuꞌ ap ji. ¿Nap baꞌ bɨɨx mu oirɨ bɨɨmaꞌn na paiꞌ bɨxchuꞌ tɨ ɨꞌxchix na chich paiꞌ dhɨr bha bhɨɨk noꞌ baabuiꞌ? \p \v 27 Guꞌ ji na guꞌ kɨɨk gu Peegro na puiꞌ kaiꞌch na cham tuꞌ kaichuꞌ gu Jesuus. Baꞌ miꞌ na puiꞌ ka kaiꞌch, ba jiiñ gu kɨlhii takaaruiꞌ. \s1 Gu Jesuus nam mu jaꞌk ba aichdhaꞌ buiñor gu Pilaato \r (Mt. 27:1‑2, 11‑14; Mr. 15:1‑5; Lk. 23:1‑5) \p \v 28 Baꞌ miꞌ na mɨt xi aichdhak gu Jesuus buiñor gu Kaipaas, mu jaꞌk jamɨt jup bhɨɨk buiñor gux kaiꞌ Pilaato Rooma kam. Pux dhaꞌnpam ba tu maaxilhim ji guꞌ, kum ti guꞌ cham mu baap ji bhɨjɨ baꞌk chɨr na paiꞌ dhaa gux kaiꞌ, na guꞌ janoꞌ pɨk jup bam aajim nam paiꞌ dhuuk tu piastatdaꞌ gu bhaan Paaskua taꞌm. Jix xidhuutuꞌndaꞌ am guꞌ nam miaꞌn aayaꞌ gu jaroiꞌ noꞌ puꞌñi cham jir Israel kam, na guꞌ puiꞌ jaꞌk tu daaxix kaꞌ. Na guꞌ sap noꞌ mɨt miaꞌn xi ai gu jaroiꞌ noꞌ cham jir Israel kam, ja iaꞌñdhaꞌ gu uaꞌtulhdhargaꞌn, baꞌ cham ka bhaaiꞌn kaꞌ nam jax tu piastataꞌ gu bhaan Paaskua taꞌm. \v 29 Mu dɨr jaꞌp jam baꞌ pɨx guguuk dɨɨrap, baꞌ dɨɨlh muiꞌ ma buus gux kaiꞌ Pilaato nat ja tɨkkam, jup ja tɨtda: \p ―¿Tuꞌ jax dhuu dhi jaduuñ ku pim baꞌ yammɨ jaꞌp jup ba uꞌaim? \p \v 30 Guiꞌp kaiꞌch am: \p ―Dho guꞌch jix maatɨt baꞌ yammɨ jaꞌp puiꞌ ba duiñchuꞌ ji na cham jir am na jɨꞌk tuꞌ jax bua, cham tuꞌ na moo guꞌ jaꞌp pɨx. \p \v 31 Baꞌp ja tɨtda gu Pilaato: \p ―Aa dho, mu pim xi bhɨikaꞌ ku gi. Aapiꞌm baꞌ dɨɨlh jix maat na pim jax dhoodaꞌ, noꞌ pim muꞌaaꞌ piam ku guꞌ cham, noꞌt dho ji baabuiꞌ tuꞌ jax dhuu nar jix buam jum duukam, kaꞌ pim ji baꞌ guꞌ pɨx bap kaiꞌch. \p Guꞌ ji nam guꞌp kaiꞌch gu gɇꞌgɇrkam nam uaꞌ gu Jesuus: \p ―Dho jaꞌpji na guꞌ puiꞌ jaꞌk tu daaxix aapiꞌm jam bui na saak cham bhaiꞌ nach muꞌaaꞌ gu jaroiꞌ noꞌt tuꞌ jax dhuu aach nach jɨꞌk jir Israel kam. \p \v 32 Baꞌ dhiꞌ puꞌñi jaꞌk kaiꞌch am na jax dhui pɨx puiꞌm kuugalhdhaꞌ na jax pu ba kaiꞌch dɨɨlh gu Jesuus nam saak kuruus taꞌm sissapa gu jaꞌtkam nam paiꞌ dhuuk muꞌaaꞌ, nam guꞌ puꞌñi jaꞌk tu jimdaꞌ gu Rooma kam jaꞌtkam, kuruus taꞌm jam ja sissapdaꞌ guiꞌ nam jix buam tu buadaꞌ. \v 33 Baꞌ puiꞌ xi ja tɨɨdak gio mɨjɨ jaꞌk jup ji baa baꞌk chɨr gux kaiꞌ Pilaato, baꞌ dɨɨlh mu jaꞌk xi baidhak ba tɨkka gu Jesuus, jup tɨtda: \p ―¿Aapiꞌ aar ja gɇꞌkam tuk gu Israel kam jaꞌtkam? \p \v 34 Baꞌ gu Jesuus jup tɨtda: \p ―¿Jaroo pɨx am puiꞌ tum aꞌgiꞌñ jiñ jaduuñ? ¿Jaroiꞌ aa nax bhaiꞌ xiñ maat, kaꞌ dɨɨlh pɨx aa nap jix maachim kup baꞌñ chɨkka? \p \v 35 Baꞌp kaiꞌch ɨp gio gu Pilaato: \p ―Dho jaꞌpji nañ cham maat ji na tuꞌ baꞌ kum baꞌ yammɨ jaꞌp bam uꞌaim jiñ bui dhim jaaduñ na pim tɨi maap jir jum oiꞌdhagɨm dai Israel kam. Tɨɨꞌ nam guꞌ jax pɨk jix bhaamut jum aaꞌ dhiꞌ nam jir ja gɇꞌkam tuk guiꞌ nam bhaiꞌ gɇꞌ chiop ja aꞌmkam tu daandaꞌ dai gu Israel kam jaꞌtkam. Cham maat iñ dho baꞌ na tuꞌ baꞌ, nañ guꞌ cham maat na pim jax jir tuutuꞌm, nañ guꞌ aañ cham jir Israel kam. \p \v 36 Baꞌ gu Jesuus jup tɨtda: \p ―Dho nam guꞌ cham maat jia noꞌñ jir gɇꞌkam kat jup oilhim, jaꞌp jum aaꞌ am nañ jir jaꞌppɨx maaꞌnkam. Guꞌ aañ tɨir gɇꞌkam ji, guꞌ ji na guꞌ cham tuꞌ gu yaꞌ maaxik bhaan ja bui dhi jaꞌtkam, na mɨt guꞌ cham tuꞌ yaꞌ paiꞌ gɇꞌkam kɨꞌn jiñ dhai. Puiꞌ kum baꞌ cham maat noꞌñ jup jir gɇꞌkam. ¿Kux baꞌ guꞌ yaꞌ paiꞌ puiꞌp bañ dhuiñchuꞌndaꞌm gɨt aa dhi Israel kam jaꞌtkam noꞌñ aañ yaꞌr gɇꞌkam kaꞌ gɨt maaxik? Nañ guꞌ ja biaꞌkaꞌ gɨt guiꞌ nam tu kokdaꞌñ aꞌmkam, ¿jax jam gip jiñ dhoodaꞌ gɨt? Guꞌ ji nam guꞌ cham maat noꞌñ jup jir gɇꞌkam, puiꞌ kum baꞌ puiꞌñ bua. \p \v 37 Baꞌp tɨtda ɨp gio gu Pilaato: \p ―Jir gɇꞌkam ap dho bak jia, cham tuꞌr jaꞌppɨx maaꞌnkam ap. \p Baꞌ gu Jesuus jup kaiꞌch: \p ―Dhor gɇꞌkam iñ ji kaiꞌñkam nap jax ba kaiꞌch. Aañ jix dhaam dɨr bha jii jia yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn nañ baꞌ yaꞌ maaxirɨi jaꞌp na maaꞌnkam bhaiꞌ ji chu ja aꞌgidhaꞌ gu jaꞌtkam na jax pɨk jaꞌk jir sɨlhkam, nam baꞌ maatɨi miꞌ puiꞌ ba jimiaꞌ na jax jix aaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ. Baꞌ xib dai guiꞌ nam jɨꞌk pu miꞌ puiꞌ jiim na jax jir sɨlhkam xiñ kaim am nañ jax tu aꞌga. \p \v 38 Baꞌp kaiꞌch ɨp gio gu Pilaato: \p ―¿Tuꞌ daꞌ nap ja aagiꞌñdhaꞌ na jax pɨk jaꞌk jir sɨlhkam jiñ jaduuñ? \s1 Nam bax muꞌaak kaꞌ gu Jesuus \r (Mt. 27:15‑31; Mr. 15:6‑20; Lk. 23:13‑25) \p Puiꞌ xi chɨɨdak gio mɨjɨp ji buus dɨɨrap gu Pilaato nam paiꞌp tuꞌiiꞌ gu jaꞌtkam nam iattulhiꞌñ gu Jesuus. Baꞌp ja tɨtda: \p ―Cham ji nañ tɨ jɨɨgiꞌñ nax buam tomaat dhi jaduuñ na pim ya jaꞌp uꞌaim. ¿Jax jach gip ba ji dhoodaꞌ? \v 39 ¿Kaꞌch ji doꞌñchoꞌ ku ba jimiaꞌ? Naguꞌr jam gɇꞌkam tuk bɨɨx na pim jɨꞌk jir Israel kam jaꞌtkam. Gio na pimɨt guꞌ puiꞌ jaꞌk tu dai aapiꞌm dɨɨlh nañ saak maaꞌn doꞌñchoidhaꞌ guiꞌ nam kuup na paiꞌ dhuuk puꞌñim aajidhaꞌ gu piasta bhaan Paaskua taꞌm. ¿Cham aa dhiꞌch baꞌ xi dhoꞌñchoꞌ? \p \v 40 Guꞌ ji nam guꞌ guiꞌ cham tuꞌ puiꞌ ɨlhiiꞌñ, jup kaiꞌch am gɇꞌ kɨꞌn: \p ―Dhiꞌ cham ji. Gu Barrabaas ji nach jix aaꞌ nap doꞌñchoꞌ noꞌp moo maaꞌn jup jix dhoꞌñchom. \p Gu Barrabaas jix ɨxbiꞌ kaꞌ ku mɨt baꞌ kuu. \c 19 \p \v 1 Baꞌ gux kaiꞌ Pilaato puiꞌ ma tu chia nam gɨɨꞌbiaꞌ gu Jesuus. \v 2 Miꞌ dhɨr baꞌ maadɨt gu sandaaruiꞌx nat jax ɨɨ gu bappandam joiꞌ kuruun xip duuk bhaiꞌ eek kɨɨx gu Jesuus, gio maaꞌn gu tɇb kutuun jamɨt jup xi chɨiꞌ jix chukuum jix bɨꞌ. \v 3 Baꞌp tɨtda am miaꞌn dɨr bhaiꞌ ji ñɨidhat: \p ―Jaña alh na jax xi chuꞌiiꞌ dhi ja gɇꞌkam tuk gu Israel kam jaꞌtkam. \p Bhaiꞌ eeg gɨb am baꞌ buibsaram puiꞌ xi chɨtdat. \p \v 4 Baꞌ gu Pilaato gio mɨjɨp ji buus dɨɨrap nat ja tɨkkam gu jaꞌtkam nam sap jax ɨlhiiꞌñ, jup ja tɨtda: \p ―Bhaiꞌñ xi buusaidhaꞌ gu jaduuñ na pimɨt yaꞌñ aichulh. ¿Jax jañ gip ba ji dhoodaꞌ? Na guꞌ panaas tɨi cham tuꞌ jax tomaat. Cham jup maatɨꞌ guꞌ noꞌ moo sɨlhkam tuꞌ jax jam duiñ, kaꞌ baꞌ guꞌ tɨi cham. \p \v 5 Puiꞌ xi chɨꞌɨɨk gio mu jaꞌk jup ji baa gu Pilaato nat baidham gu Jesuus. Baꞌ jaꞌxpɨx bhɨjɨ dɨr bhaiꞌ ji buusaiꞌ mɨt gu Jesuus xi chɨiꞌchuꞌ gu tɇb jannulh na mɨt tɨiꞌ nax chukuum jix bɨꞌ, gio gu bappandam joiꞌ jup xi kɨɨstuꞌ na mɨt bha dhaax moꞌram kuruun xip duuk. Baꞌ miꞌ dhɨr jup ja tɨtda gu Pilaato: \p ―Jaiñ, yaꞌ baꞌ dhi jam kɨꞌdaraꞌ. \p \v 6 Baꞌ gu ja gɇꞌgɇrkam tuk guiꞌ nam bhaiꞌ gɇꞌ chiop ja aꞌmkam tu daandaꞌ dai gu Israel kam jaꞌtkam, gio gu oꞌrosiiris pɨx jiiñak gɨi mɨt na mɨt ba tɨɨ gu Jesuus nat muiꞌ ji buus, jup kaiꞌch am gɇꞌ kɨꞌn: \p ―¡Mu tu chianiñ nam sissapaꞌ kuruus taꞌm! ¡Chaꞌp miꞌ pux joiꞌgɨꞌndaꞌ! \p Baꞌp ja tɨtda gux kaiꞌ Pilaato: \p ―Dho pim mu xi bhɨikaꞌ aapiꞌm. Dɨɨlh japim baꞌx maat noꞌ pim sissapaꞌ kuruus taꞌm, noꞌ pim moo jaꞌp jix bhaamkiꞌñ. Aañ nañ guꞌx maat nat tɨi cham tuꞌ jax dhuu nar jix buam jum duukam. \p \v 7 Baꞌp kaiꞌch am ɨp gio gu Israel kam jaꞌtkam: \p ―Jaꞌpji nach guꞌ aach miꞌ puiꞌ tu daaꞌñchuꞌ na jax jum kaiꞌch mich uꞌuan am na paiꞌ tu daaxix na jax tu aagix aach jich bui nach jɨꞌk jir Israel kam. Na miꞌ paiꞌ puiꞌm kaiꞌch maaꞌn kap na saak jir uaꞌtulhdharaꞌ noꞌ jaroiꞌ jax kaiꞌch nar maraaꞌn gu Dios. Jaiñ guꞌ dhiꞌ jaꞌp pɨx na puiꞌ kaiꞌch nar gɇꞌkam, gio na sap jir maraaꞌn gu Dios na jax dhui pɨx bhaan jum uaꞌtulhiꞌñ. Puiꞌ dho baꞌ pɨx bax bhaiꞌ nach muꞌaaꞌ. \p \v 8 Baꞌ giilhim jix ioꞌm bhaiꞌ ji chooꞌn gu Pilaato nat puiꞌ jɨꞌ ja kai nam kaiꞌch gu jaꞌtkam nam mu jiiñak. \v 9 Baꞌ gio bhɨjɨ jaꞌk jup xi baidhak baꞌk chɨr gu Jesuus, gio baꞌp ba tɨkka, jup tɨtda: \p ―¿Gir pa jaꞌk kam aap jiñ jaduuñ jaꞌp moo gux gɨꞌm? Noꞌp moo sɨlhkam jup xiñ aagiꞌñ. \p Cham ñiok gu Jesuus na tɨi tɨkka. Miꞌ pɨx pu tuꞌiiꞌ. \p \v 10 Baꞌp tɨtda ɨp gio gu Pilaato: \p ―¿Jax kup baꞌ cham jiñ aagiꞌñ? ¿Cham maat ap aa nañ aañ jir gɇꞌkam kat yaꞌ pum tɨtda? Jix bhaiꞌ nañ jum doꞌñchoꞌ noꞌñ xi ɨlhiiꞌñ, piam ku guꞌ nañ tu chiñiaꞌ nam jum sissapaꞌ kuruus taꞌm. Aap guꞌ yaꞌ cham jiñ aagiꞌñ nañ tuꞌ tɨim tɨkka. \p \v 11 Baꞌ gio bhaiꞌp ji ñio gu Jesuus, jup tɨtda gu Pilaato: \p ―Puiꞌp dho kaiꞌch, nat guꞌ gu Dios jiñ Gɨꞌkoraꞌ puiꞌ ba tɨi jia nañ baꞌ yaꞌ jɨꞌ soiꞌ ba tuiꞌkaꞌ jum bui. Noꞌ gɨt chakui pu tɨꞌyaꞌ guñ Gɨꞌkoraꞌ, ¿jax jap gip jiñ dhoodaꞌ gɨt siap chi puꞌñi kaiꞌchdhaꞌ gɨt? Ku baꞌ guꞌ aap cham tuꞌ bhaan kuiñcha biaꞌ ji gu xib, guiꞌ ji nat jaroiꞌ maaxik jiñ kɨi nat baꞌ gɇꞌkam kɨꞌn jum uaꞌtulh. \p \v 12 Baꞌ nat puiꞌ jɨꞌ giop xi chɨɨꞌn gu Jesuus gux kaiꞌ Pilaato, cham bhaaiꞌ na jax kam duñiaꞌ, dai na tɨim gaꞌnga na jax pɨk dui doꞌñchoꞌ gɨt gu Jesuus. Guꞌ ji nam guꞌ gu Israel kam jaꞌtkam giilhim mu jiiñak, jup kaiꞌch am: \p ―Noꞌ pich jax dhuuk doꞌñcho dhi maaꞌnkam nach jum chian nap muꞌaaꞌ, bhaan bax maatɨꞌ kaꞌ nap bak cham tuꞌ kaꞌm nɨiꞌñ gu Seesar gux ioꞌm gɇꞌkam Rooma kam. Na guꞌ gu jaroiꞌ noꞌ dɨɨlh gɇꞌkam jum taat na jax dhi maaꞌnkam, cham tuꞌ kɨɨꞌ kaꞌm nɨiꞌñ gu Seesar gux ioꞌm gɇꞌkam. \p \v 13 Baꞌ nat ja kai gu Pilaato nam puiꞌ jɨꞌ kaiꞌch gu jaꞌtkam, xi chu chia nam buusaidhaꞌ gu Jesuus mu dɨɨrap. Miꞌ dhɨr baꞌ jimɨɨk mu ji dhaibu na paiꞌ dadarrɨ na paiꞌ dhuuk ja sɨlhkaꞌndaꞌ gu jaꞌtkam, na Gabaata tɨm tɨɨtɨꞌ gu ebreo ñiꞌook kɨꞌn, na jaꞌp kaiꞌñkam jup jum kaiꞌch na joodai sobkoñxim mi baapax. \v 14 Baꞌ takaab dɨr na baꞌ buimgidhak bam aayaꞌ gu piasta bhaan Paaskua taꞌm, jup ja tɨtda gu Pilaato gu Israel kam jaꞌtkam: \p ―Yaꞌ baꞌ dhi jam gɇꞌkam tuk. \p \v 15 Gio pɨx jiiñak jup tɨm gɨi, jup kaiꞌch am: \p ―¡Mu gor muꞌaiñ! ¡Sissapaꞌ pim kuruus taꞌm! \p Baꞌ gio bhaiꞌp ji ñio gux kaiꞌ Pilaato, jup ja tɨtda: \p ―¿Kux moo aa nañ ba ji chu chiñiaꞌ baꞌ nam sissapaꞌ kuruus taꞌm dhi jam gɇꞌkam tuk? \p Baꞌp kaiꞌch am guiꞌ nam jir ja gɇꞌgɇrkam tuk guiꞌ nam bhaiꞌ gɇꞌ chiop ja aꞌmkam tu daandaꞌ dai gu Israel kam jaꞌtkam: \p ―Aach daipuꞌ ji gu Seesar nar jich gɇꞌkam tuk. Cham tuꞌ jumai ɨp. \p \v 16 Baꞌx chooꞌnnɨt puiꞌ ma tɨi gu Pilaato nam mu bhɨɨji sissapaꞌ kuruus taꞌm ku gi gu Jesuus nam puiꞌx bhaamkiꞌñ. Mɨjɨ jaꞌp jamɨt baꞌ xi bhɨɨk na mɨt ba sissapam. \s1 Gu Jesuus nam ba sissapaꞌ kuruus taꞌm \r (Mt. 27:32‑44; Mr. 15:21‑32; Lk. 23:26‑43) \p \v 17 Baꞌ na mɨt jax mootoiꞌ gu kuruus gu Jesuus, gamaiꞌ pɨx bɨɨpɨꞌ nuꞌyasim am na mɨt ba sissapam baasɨꞌn daam dɨr na paiꞌ Kakoiꞌ Moꞌ Daa tɨ tɨɨꞌ, nam Golgota kɨꞌn jup jix chu mat kaꞌ gu ebreo ñiꞌook kɨꞌn. \v 18 Bhammɨ na mɨt aichdhak dho guꞌ dai na mɨt ba sissapa kuruus taꞌm. Gio jaiꞌ gook jamɨt bɨxxik dɨr jup ja sissapa puiꞌ kukrus taꞌm ɨp, ɨrban baꞌ gu Jesuus. \v 19 Baꞌ gux kaiꞌ Pilaato nat jax dhaa maaꞌn gu taaꞌmla alhiꞌch komaarak paꞌ, miꞌ xi chu uaꞌna, jup jum kaiꞌch: “Gu Jesuus Nasareet kam, ja gɇꞌkam tuk gu Israel kam jaꞌtkam.” Miꞌ dhɨr baꞌ xi chu chia nam bhammɨ siispapuꞌ moꞌbon gu Jesuus na paiꞌ sissap. \v 20 Muiꞌ gu Israel kam jaꞌtkam tɨɨ mɨt gu dhiꞌ puiꞌ na jax bha tu uaꞌñix moꞌbon gu Jesuus, na guꞌ amuub juꞌñdharan gu gɇꞌ kiicham na mɨt sissapa kuruus taꞌm. Baik ñiiñioꞌk kɨꞌn bha tu uaꞌñix: Griago ñiꞌook kɨꞌn, gio baꞌ ebreo ñiꞌook kɨꞌn ɨp, gio baꞌ gu latiin kɨꞌn. \v 21 Baꞌ gu ja gɇꞌgɇrkam tuk guiꞌ nam bhaiꞌ gɇꞌ chiop ja aꞌmkam tu daandaꞌ dai gu Israel kam jaꞌtkam, pɨx am bhaak jamɨt na mɨt ba tɨɨ na puꞌñi jaꞌk bha tu uaꞌñix moꞌbon gu Jesuus. Mu jimɨɨk jup tɨtda am gux kaiꞌ Pilaato: \p ―¿Jax ku pich baꞌ puiꞌ jaꞌk bha tu uaꞌna taaꞌmla taꞌm na puiꞌ gu Jesuus jir jich gɇꞌkam tuk bɨɨx nach jɨꞌk jir Israel kam jaꞌtkam? Jaꞌpji nap siisbhioꞌkai gio bhaiꞌp tu uaꞌnaꞌ, jaꞌpni nam kaiꞌchdhaꞌ: “Dhiꞌñir diꞌ guiꞌ na puiꞌm ɨlhiiꞌñ na sap jir ja gɇꞌkam tuk gu Israel kam jaꞌtkam.” \p \v 22 Guꞌ ji na guꞌp ja tɨtda pɨx gu Pilaato: \p ―Puuiꞌ ji na bhaiꞌ ba tu uaꞌñix kaꞌ na ñich jax bhaiꞌ ba tu uaꞌna. ¿Jax gi moop jum duñiaꞌ? \p \v 23 Baꞌ gu sandaaruiꞌx na mɨt sissapa kuruus taꞌm gu Jesuus, xi chu jumpadak jamɨt gu jajannulhiꞌñ na tɨ tɨiꞌchgɨt aꞌlhiok xi chu uꞌuuk. Jɨꞌk jup tu uꞌuuk maaꞌn gio gu jumai, nam guꞌr maakobaꞌn. Guꞌ baꞌ gu tɇb kutuunaꞌn na daam dɨr tɨiꞌchgɨt gu Jesuus, cham bhaiꞌ nam jax ɨꞌlhiok uiꞌkaꞌ nam miꞌ tɨi xi nɨiꞌñ, na guꞌ muiꞌ pum daaꞌ. \v 24 Baꞌp jum tɨ tɨtda am: \p ―Cham jach saasasdaꞌ, jaꞌpji nach jich mamaiꞌchiaꞌ, ea jaroiꞌx pɨk bhaan ji biꞌyaꞌ. \p Baꞌ dhiꞌ bhaan puiꞌ ji chum kuugalh nat jax tum uaꞌnak bɨjɨk nap jum kaiꞌch: “Aꞌlhiok jamɨt xi chu uꞌuuk guñ jajannulh, gio gu tɇb jiñ kutuun jamɨt xim mamaiꞌchɨk xi bhɨɨk.” Puiꞌ mɨt dho tu dooda gu sandaaruiꞌx na jɨꞌk jax jum kaiꞌch. \p \v 25 Baꞌ gu dɨꞌɨɨꞌn gu Jesuus mi jaꞌp amuub gam kɨɨk na paiꞌ sissap kuruus taꞌm gu maraaꞌn, bɨɨmaꞌn gu dhixiiꞌñ Mariiya nar bɨngaꞌn gu Kleopas, gio baꞌ gu Mariiya Magdalena. \v 26 Baꞌ gu Jesuus miꞌ pɨx jaꞌp ji chɨɨ na kɨɨk gu dɨꞌɨɨꞌn bɨɨmaꞌn maadɨt guiꞌ nam puiꞌp kaichuꞌ nax ioꞌm jix dhaꞌdaꞌ gu Jesuus. Baꞌp tɨtda gu dɨꞌɨɨꞌn: \p ―Dhiñ jaduuñ na miꞌm sanoop kɨɨk jiñ ñaan, jum mar tuꞌm kɨꞌn ji buusniaꞌ xib dɨr. \p \v 27 Baꞌ guiꞌ na kaichuꞌ jup tɨtda ɨp: \p ―Xib dɨr jum naan tuꞌm kɨꞌn ji buusniaꞌ dhiñ ñaan na miꞌm sanoop kɨɨk jiñ jaduuñ, nap baꞌ moo xi kuaꞌñdhat, nañ guꞌ aañ bar boi chaꞌm kam. \p Baꞌ guiꞌ am jup xi baidhak gu dɨꞌɨɨꞌn gu Jesuus mu jaꞌk kiaꞌmiꞌñ, na guꞌ puiꞌ tɨtda gu Jesuus. \s1 Na ba mukiaꞌ gu Jesuus \r (Mt. 27:45‑56; Mr. 15:33‑41; Lk. 23:44‑49) \p \v 28 Baꞌ miꞌ dhɨr na guꞌx maat gu Jesuus nat bɨɨx puiꞌ ba tum kuugalh nat jɨꞌk jax tum uaꞌnak bɨjɨk, maaꞌn kap pɨx ba bii na puiꞌ tum kuugalhdhaꞌ, baꞌp kaiꞌch: \p ―Tɨix chanoom iñ. \p \v 29 Baꞌ moo ampɨk miꞌp biaꞌ maadɨt gu kuugaꞌn gu biiñ jix jɨꞌɨɨk alhiꞌch jaꞌaa taꞌm. Baꞌ dai na mɨt jax baꞌnni gu tok kɨꞌn gu biiñ, uux chaꞌm xi buraak bhammɨ xi dhaax chiñiꞌram gu Jesuus na baꞌ xioꞌpnaꞌ. \v 30 Baꞌ pɨx muuk sai gu Jesuus, na guꞌx chanoom. Miꞌ dhɨr baꞌp kaiꞌch nat xi iꞌchok: \p ―Xib dho gi baꞌ bɨɨx puiꞌ ba tu kuugalhdhix ji nat jɨꞌk jax tum uaꞌnak bɨjɨk. \p Daipuꞌ xi chɨꞌɨɨk naiꞌ ji mugia, pu muu. \s1 Gu sandaaruiꞌx na ba sɨxiaꞌ janoꞌmaram gu Jesuus \p \v 31 Baꞌ takaab dɨr na baꞌ moo bam aayaꞌ gu bhaan Paaskua taꞌm nam paiꞌ dhuuk tu piastatdaꞌ gu Israel kam jaꞌtkam, mu jimɨɨk jup tɨtda am gu Pilaato na sap ja chiñiaꞌ gu sandaaruiꞌx chugiꞌñ nam ja oꞌmxichulhdhaꞌ gu ja kaakai guiꞌ nam bhammɨ sissap kukrus taꞌm nam baꞌ jotmodaꞌ koꞌyaꞌ kum xi ja yassapai ampɨk na jurniaꞌ, na guꞌ buimgidhak cham ka tum juandaꞌ, dai ji nam ba tu piastatdaꞌ gu bhaan Paaskua taꞌm, nam guꞌ cham aaꞌ nam bhaiꞌ pu sissap kaꞌ buimgidhak bɨx chanoolh. \v 32 Baꞌ gux kaiꞌ Pilaato mɨjɨp xi ja joot gu sandaaruiꞌx chugiꞌñ, baꞌ guiꞌ mu jimɨɨk jup ja oꞌmxichulh jamɨt gu ja kaakai dai gu gook nam bɨxxik dɨr sissap na paiꞌ gu Jesuus. \v 33 Na guꞌ ba muukix nam bhaiꞌ xi ñɨiꞌñ gu Jesuus, puiꞌ mɨt baꞌ cham ka oꞌmxichulh gu kaakaiꞌñ. \p \v 34 Guꞌ ji nat guꞌ maadɨt gu sandaaruiꞌx bhaiꞌ ees sɨi janoꞌmaram gu Jesuus kɨꞌn gu tɇb uux jix muꞌuuk na uaꞌ, sia ku tɨi ba muukix. Baꞌ bhaiꞌ ji mɨɨ gu suudaiꞌ ɨꞌɨɨr bɨnkam. \v 35 Tɨɨgɨk moop kaiꞌch guiꞌ na puiꞌ tu aꞌga bɨɨx dhiꞌ puiꞌ, cham tuꞌ na pɨx jap kaiꞌch, na guꞌ miꞌp tuꞌiiꞌ na tɨ nɨiꞌñ nat paiꞌ dhuuk puiꞌ tum duu, na pim baꞌ aapiꞌm puiꞌp tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ nat sɨlhkam puiꞌ tum duu. \v 36 Baꞌ gu dhiꞌ puiꞌ nat tum duu, bhaan jum kuugalh nat jax tum uaꞌnak gu ñioꞌkiꞌñ gu Dios bɨjɨk nap jum kaiꞌch: “Ku guꞌ cham tuꞌ maaꞌn aꞌooꞌn omñiaꞌ ji nam paiꞌ dhuuk muꞌaaꞌ.” \v 37 Gio jaꞌp iam nap jum kaiꞌch: “Muiꞌ jaꞌtkam tɨgiaꞌ am nam paiꞌ dhuuk jix koꞌkom doodaꞌ.” \s1 Nam ba yaaspaꞌ gu Jesuus \r (Mt. 27:57‑61; Mr. 15:42‑47; Lk. 23:50‑56) \p \v 38 Baꞌ miꞌ dhɨr nat puꞌñi ba muu gu Jesuus, gu Josee guiꞌ nar Arimatea kam muiꞌ ma jii buiñor gux kaiꞌ Pilaato nat kaim noꞌx bhaaiꞌ na tɨbaañdhai bhɨikaꞌ gu tukgaꞌn gu Jesuus. Gu Pilaato jup kaiꞌch nax bhaaiꞌ. Guꞌ na guꞌ gu Josee puiꞌp kaichgɨt gu Jesuus, dai nax ɨxchuixim, na guꞌx ja ɨɨbhiꞌñdhaꞌ gu gɇꞌgɇrkam jum aaꞌndam. Baꞌ mu jimɨɨk tɨbaañdhak xi bhɨɨk gu tukgaꞌn gu Jesuus. \v 39 Gook dɨt am gu Nikodeemo guiꞌ nat bɨɨpɨꞌ dɨr tukaaꞌñ chaꞌm mu jimɨɨk mu na paiꞌ tɨbiap gu Jesuus nax chu aꞌgidham. Gu Nikodeemo gɇꞌ ji kusbiot guiꞌ na joidham uub na mirram tɨɨtɨꞌ gio baꞌ guiꞌ na aaloep jum tɨɨtɨꞌ. \v 40 Baꞌ miꞌ dhɨr dai na mɨt ba juulh guiꞌ na joidham uub gu tukgaꞌn gu Jesuus, gio baꞌ na mɨt jix bhaiꞌ bhiib jajannulh kɨꞌn nam jax jaꞌk ba tu jimdaꞌ gu Israel kam jaꞌtkam nam puꞌñi jaꞌk ja buaꞌt ja yassapdaꞌ guiꞌ nam jɨꞌk koꞌiidhaꞌ. \v 41 Baꞌ amuub miꞌ na mɨt paiꞌ sissapa kuruus taꞌm gu Jesuus, maaꞌn kap xikoolh tu kuup kaꞌ na bɨxchuꞌ miꞌ tɨ ɨꞌxchix. Miꞌ ɨrban dɨr baꞌ moo maaꞌn kap jup dɨꞌlhix gux moik aiꞌ nam jax chuutuꞌm kɨr ja baapas gu koiꞌñgaꞌn, dai nat chakui maaꞌn mɨjɨm jaꞌbsu gu tuukuꞌ, miꞌ pɨx puiꞌ tuiꞌkaꞌ, nat guꞌ janoꞌ pɨk chakui maaꞌn jup muu. \v 42 Miꞌ mɨt baꞌ ulh gu tukgaꞌn gu Jesuus na kapbhaiꞌr amuub, na guꞌ moo jaꞌp jup bam aajim nam paiꞌ dhuuk cham ka tu juandaꞌ gu Israel kam jaꞌtkam. Jotmodaꞌ pɨx jamɨt baꞌ miꞌ xi yaaspak. \c 20 \s1 Gu Jesuus na duadɨi giop bamgiaꞌ \r (Mt. 28:1‑10; Mr. 16:1‑8; Lk. 24:1‑12) \p \v 1 Baꞌ mummu nat paiꞌ buus na paiꞌ dhuuk cham ka tum juandaꞌ na bar tumiiñku taꞌm, kapbhuimuk nat jax kiaꞌpɨx jix dhaꞌnpam bhaiꞌ ji chu maaxir, gio muiꞌp ma jii gu Mariiya Magdaleena mu aiꞌ dɨꞌn kɨr na mɨt paiꞌ ulh gu tukgaꞌn gu Jesuus. Baꞌ mu nat ba ai, bhaiꞌ pɨx pu tɨ dɨꞌ bhɨjɨ dɨꞌn kɨr, mu pɨx jaꞌp kaat gu komaarak jodai na kɨꞌn bha kuupich. \v 2 Baꞌ nat jax jaꞌk gɨi, daiꞌbus nat aaꞌñdham gu Simoon Peegro gio gu jumai guiꞌ nax ioꞌm jix dhaꞌdaꞌ gu Jesuus na puiꞌp kaichuꞌ, jup ja tɨtda mu ɇɇk: \p ―Jaroiꞌ bak baabuk maakam jaꞌk tɨkaam gu tukgaꞌn guch Gɇꞌkam tuk. Cham paiꞌ tu jaiꞌch mu na chich paiꞌ tɨɨ. ¿Jax nach baꞌ dui ka tɨgiaꞌ? \p \v 3 Baꞌ gu Peegro gio gu jumai na puiꞌp kaichuꞌ gu Jesuus, muiꞌ ma jii mɨt mu na mɨt paiꞌ tɨɨ gu Jesuus na mɨt tɨ tɨɨgim noꞌ moor sɨlhkam, daipuꞌ na mɨt jax puiꞌ tɨ kai, \v 4 boopoꞌ am. Baꞌ gama jaꞌk dɨr jix ioꞌm kuudam muiꞌ xi mɨɨ gu jumai nam maap jiim gu Peegro, bɨɨpɨꞌ kat jummɨ ba ai na mɨt paiꞌ ulh gu tukgaꞌn gu Jesuus. \v 5 Ku guꞌ cham tuꞌ mu baa ji mɨjɨ ɨrban dɨr, miꞌ dhɨr pɨx dɨɨrap dumaalh jum tɨkaak muiꞌ xi chɨ nɨiꞌñ mɨjɨ na mɨt paiꞌ tɨɨ. Cham paiꞌ tu jaiꞌch, dai gu jajannulh mi bɨɨt na kɨꞌn bhiibgich. \v 6 Guꞌ baꞌ gu Simoon Peegro jaꞌx dhɨr miꞌp ba ai. Guiꞌ dho gi guꞌ mɨrdat mɨjɨmmɨ pu baa ji dɨꞌn kɨr na mɨt paiꞌ tɨɨ gu tukgaꞌn gu Jesuus. Ba tɨɨ ɨp na cham paiꞌ tu jaiꞌch, dai gu jajannulh pɨx mi jaꞌp tu giopan na kɨꞌn bhiibgich. \v 7 Gio guiꞌ na moꞌram bhiibgix kat, mummu jaꞌp pɨx daa dɨlhkob puiꞌ xikoolh bhiibgix kam na jax bha tuꞌt moꞌram gu Jesuus, cham tuꞌ maap bɨɨt gu jaiꞌ jajannulh na kɨꞌn jup bhiibgich gu tukgaꞌn. \v 8 Baꞌ gu jumai na puiꞌp kaichuꞌ gu Jesuus nat bɨɨpɨꞌ miꞌ ai, jaiꞌ muiꞌp ji baa dɨꞌn kɨr nat ji chɨɨgɨk gu Peegro nat mɨrdat mɨjɨmmɨ ji baa. Mɨjɨmmɨ baakɨk jix bhaiꞌ mi jaꞌp xi chɨ nɨnɨiꞌñ ɨp jaiꞌ, moo guꞌ maaxik ji na dai gu jajannulhiꞌñ pɨx mi bɨɨt na kɨꞌn bhiibgich gu tukgaꞌn gu Jesuus. Baꞌ pu tɨ jɨɨꞌñ nat sɨlhkam duadɨk giop bam miꞌ dhɨr, puiꞌ xim aaꞌ na cham tuꞌ paiꞌ ka muukix. \v 9 Nam guꞌ bɨɨx guiꞌ na jɨꞌk kaichuꞌ gu Jesuus, chakui maatɨt kɇɇkɇt am na jax kaiꞌñkam jup jum kaiꞌch miꞌ na mɨt paiꞌ tu uaꞌnak gu bɨjɨk dɨr kam na puꞌñim kaiꞌch na duadɨi giop bamgiaꞌ sia ku mɨt mua. \v 10 Miꞌm baꞌ tɨi pup xi chɨ nɨnɨidhimɨk puiꞌ giop ma jii mummu nam paiꞌ tɨbiapkaꞌ, nam paiꞌp tuꞌiiꞌ guiꞌ nam puiꞌp kaichuꞌ gu Jesuus. \s1 Gu Jesuus na miꞌ bam maaxdhaꞌ buiñor gu Mariiya Magdaleena \r (Mr. 16:9‑11) \p \v 11 Guꞌ baꞌ gu Mariiya Magdaleena dɨɨlh miꞌ ji biꞌɨɨk suaak mi jaꞌp kɨɨkat nax buam jum aaꞌ na cham tu jaiꞌch gu tukgaꞌn gu Jesuus. Gu Peegro guꞌ ba jii gio gu jumai nam maap jiim. Baꞌ miꞌ puiꞌ na ji suakɨt gu Mariiya gio bhɨjɨp ka xi chɨ tɨɨ dɨꞌn kɨr dumaalh jum tɨkaak. \v 12 Bhɨjɨmmɨ pɨx ji ja tɨɨ nam daraa gook gu noonbiꞌñ gu Dios jix chooto tɨtɨꞌ kam na mɨt paiꞌ ka tɨkaak gu tukgaꞌn gu Jesuus, maaꞌn jaꞌpni dhɨr jaꞌk daa na paiꞌ moꞌtɨkat, gu jumai baꞌ miꞌ dhɨr jaꞌk na paiꞌ tootnatɨkat. \v 13 Baꞌp tɨtda am gu Mariiya na mu dɨr dɨɨrap bha tɨ nɨidhat suak: \p ―¿Tuꞌp baꞌ kɨꞌn moo jaꞌp jix buam jum aaꞌñ jaduuñ nap baꞌ suak? \p Baꞌp ja tɨtda gu Mariiya: \p ―Dho nat tak gu jaroiꞌ yaꞌ dɨr baabuk paiꞌ nat jaꞌk jax dhuu gu tukgaꞌn guiꞌ nar jich gɇꞌkam tuk kat. Cham paiꞌ tu jaiꞌch. Cham maat ich dho baꞌ nat paiꞌ jaꞌk tɨɨ. \p \v 14 Baꞌ nat puiꞌ xi chɨꞌɨɨk bhaiꞌ sɨlh ji kɨkbo, na guꞌ dumaalh kaatɨt bhɨjɨmmɨ ka tɨ nɨiꞌñ dɨꞌn kɨr, miꞌ pɨx jaꞌp ji chɨɨ na kɨɨk gu Jesuus. Ku guꞌ pu cham maat ji gu Mariiya noꞌp jir diꞌ gu Jesuus, jaꞌp jum aaꞌ nar jumai. \v 15 Baꞌ bhaiꞌ ji ñio gu Jesuus, jup tɨtda gu Mariiya: \p ―¿Tuꞌ mam duuñ jaduuñ kup baꞌ moo jaꞌp suak? ¿Tuꞌp tɨi gaꞌnga? \p Baꞌp tɨtda gu Mariiya: \p ―Dho gu tukgaꞌn guch gɇꞌkam tuk kat na miꞌ pɨx cham tu jaiꞌch bhɨjɨni na chich paiꞌ tɨɨ. Jaroiꞌ bak baabuk maakam jaꞌk tɨkaam. ¿Kaꞌp ti aap aa iam baabuk maakam jaꞌk tɨkaam? Jiñ aagiꞌñdhaꞌ ap jiñ jaduuñ na pich paiꞌ tɨɨ noꞌ pich aap bhɨɨk kuñ bhɨirai gio yaꞌp tɨkiaꞌ. \p Guꞌ na guꞌ cham maat gu Mariiya noꞌp jir diꞌ gu Jesuus, jaꞌp jum aaꞌ na gu jaroiꞌ na miꞌ tu nuukaꞌn gu ɨꞌɨɨx na mi jaꞌp tɨ ɨꞌxchix miꞌ ba kɨɨk. \p \v 16 Baꞌp tɨtda gu Jesuus: \p ―¿Cham aap kañ maat Mariiya? \p Baꞌ gu Mariiya miaꞌn dɨr jix bhaiꞌ bhaiꞌ xi ñɨiꞌñ, jir diꞌ gu Jesuus. Baꞌp tɨtda ebreo ñiꞌook kɨꞌn bhaiꞌ xi koomkɨk: \p ―¡Rabuuni! ¿Aapiꞌ aar diꞌ? \p Rabuuni jaꞌp kaiꞌñkam jup kaiꞌch na sap bɨxchuꞌx chu maat. \p \v 17 Baꞌ gu Jesuus jup tɨtda: \p ―Aañiꞌ dhor diꞌ na ñich giop dua. Xi dhaiꞌññiaꞌ ap jiñ jaduuñ nap ja aaꞌñdharaꞌ gu jaiꞌñ jaaduñ nam jiñ kaichuꞌ mu nam paiꞌ tɨbiap. Jaꞌp jap ja tɨɨdaꞌ na ñich aañ ba jiix dhaam buiñor guñ Gɨꞌkoraꞌ guiꞌ na aapiꞌm jup jir jam Gɨꞌkoraꞌ gio baꞌ nar jam Dios tuk, nañ jax pu ba jam tɨtda bɨɨpɨꞌ dɨr. \p \v 18 Baꞌ gu Mariiya Magdaleena miꞌ pu bhɨi nat ja aaꞌñdham nat jax pu tɨɨꞌn gu Jesuus. Mummu ɇɇk nam paiꞌ tɨbiap bɨɨx guiꞌ nam jɨꞌk kaichuꞌ, ba ja aagiꞌñ nat giop ba dua gu Jesuus, bɨɨx jup xi ja aagiꞌñ na jɨꞌk jax tɨtda mu nat paiꞌm maax buiñor. \s1 Gu Jesuus na miꞌ bam maaxdhaꞌ ja bui guiꞌ nam kaichuꞌ \r (Mt. 28:16‑20; Mr. 16:14‑18; Lk. 24:36‑49) \p \v 19 Baꞌ moo janoꞌ gamaiꞌ nat ji jur, na guꞌ kiaꞌpɨx gio muiꞌp bam bhɨichuꞌ na paiꞌ dhuuk giop ba tum juandaꞌ, maaꞌn kap baꞌk chɨr jamɨt bam jumaap bɨɨx guiꞌ nam jɨꞌk kaichuꞌ gu Jesuus. Dai na mɨt jix bhaiꞌ bhaiꞌ xi siispak gu kiꞌñgob nam guꞌx chotdon noꞌ mɨt miꞌ ji bubua gu ja oꞌrosiiris tuk gu gɇꞌgɇrkam Israel kam, nam guꞌ jaꞌp jum aaꞌ nam ja uꞌji ja kuupaꞌ, puiꞌ kum baꞌx bhaiꞌm kuupat mɨjɨ daraa. Baꞌ gu Jesuus miꞌ jim maaxdhak ɨrban dɨr nam paiꞌ daraa muiꞌ ba ja ñioꞌki, jup ja tɨtda: \p ―Aañ moo jaiꞌ ya jaꞌp ɨp jiñ jaaduñ. \p \v 20 Baꞌ xi ja nɨnɨiꞌñchuꞌn gu noonbiꞌñ miꞌ na paiꞌ tɨ dɨɨdɨꞌ na sissapich gio bha janoꞌmaram na mɨt sɨi. Baꞌ guiꞌx bhaiꞌm ɨlh jamɨt na mɨt ba tɨɨ, na mɨt guꞌ ba maat na dhiꞌr diꞌ gu Jesuus nat duadɨk giop bam. \v 21 Baꞌp ja tɨtda ɨp gio gu Jesuus: \p ―Jix bhaiꞌ pim jum taat kaꞌ na ñich yaꞌ ba ai. Aañ bhaiꞌ pɨx puiꞌ jam tɨɨdam na pim jix bhaiꞌm ɨlhdhai naiꞌ xi jimiaꞌ bɨɨx kap na pim tu ja aꞌgiꞌñpuꞌ gu jaꞌtkam. Jaꞌp na jax aañ na ñich bha jii yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn na ñich bha tu jam aꞌgidham nat paiꞌ dhuuk bhañ joot guñ Gɨꞌkoraꞌ, puiꞌ kuñ baꞌ aañ yaꞌ dɨr jup jam jootos aapiꞌm. \p \v 22 Puiꞌ xi ja tɨɨdak naiꞌ xi ja buxcha bɨɨx, baꞌp ja tɨtda: \p ―Jaiñ. Dhiꞌñix Dhuuduꞌ kam jix Uañ Iiꞌmdaꞌ jam aꞌm jup tuiꞌñgɨdaꞌ yaꞌ dɨr jaꞌp jaꞌk \v 23 na jam mattudidhaꞌ na pim jax jaꞌk tu ja aꞌgidhaꞌ gu jaꞌtkam. Baꞌ guiꞌ nam jɨꞌk tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ na pim jɨꞌk jax tu ja aꞌgidhaꞌ, baꞌ uañchudhix kaꞌ gu ja uaꞌtulhdharaꞌ. Guꞌ baꞌ guiꞌ nam jɨꞌk cham tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ, cham tuꞌ ja uañchudhix kaꞌ, puiꞌ nam jax bax uꞌuaꞌtulhdhix kaꞌ, nam guꞌ cham jɨꞌxdhaꞌ uanaꞌ gu dɨɨlh pɨx. \s1 Gu Tomaas na ba tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ nat sɨlhkam giop dua gu Jesuus \p \v 24 Baꞌ gu Tomaas guiꞌ na maadɨt jir diꞌ gu mambhɨɨx gook gu noonbiꞌñ gu Jesuus, guiꞌ nam Gook Dɨm kɨꞌn jup jix mat kaꞌ, janoꞌ pɨk cham miꞌp tuꞌiiꞌ nat paiꞌ dhuuk miꞌ ai gu Jesuus ja bui guiꞌ nam kaichuꞌ. \v 25 Baꞌ guiꞌ xi aagiꞌñ am, jup tɨtda am: \p ―Giop ba dua guch Gɇꞌkam tuk. Ba tɨɨ chich. \p Baꞌp ja tɨtda gu Tomaas: \p ―Chaam ji nañ tɨ jɨɨgiꞌñ nar diꞌ. Jɨɨꞌ ji noꞌ ñich moo dɨɨlh tɨɨ gu noonbiꞌñ miꞌ na paiꞌ sissapich nañ baꞌ jam jɨɨgiꞌñdhaꞌ, nañ miꞌ xi bapsadaꞌ guñ dheeꞌn miꞌ na paiꞌ tɨ dɨɨdɨꞌ gio bhaiꞌ jaꞌk janoꞌmaram na mɨt paiꞌ sɨi. Xib jañ ji chakui tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ ji sia ku pim jax jiñ chɨtda. \p \v 26 Baꞌ gatuuk xijum baik tanoolh jurniꞌñ kɨꞌn gio mɨt maap jup mam jumaap bɨɨx guiꞌ nam jɨꞌk kaichuꞌ gu Jesuus maaꞌn kap baꞌk chɨr jix bhaiꞌ xim kuupak. Janoꞌ dho gi baꞌ bɨɨx miꞌp tuꞌiiꞌ ji gu Tomaas. Baꞌ jaꞌxpɨx nam miꞌ ka tu aꞌgichuꞌ, miꞌ dhɨr jaꞌp pɨx bhaiꞌ ji ñio ja saagiꞌñ gu Jesuus, jup ja tɨtda: \p ―Aañ gio bha jaꞌk ɨp jiñ jaaduñ. \p \v 27 Miꞌ dhɨr baꞌp tɨtda dai gu Tomaas: \p ―Aañ pɨx jir diꞌ na ñich giop duañ jaduuñ. Kanip xi chɨɨꞌ na dɨɨdɨꞌ guñ ñoonob miꞌ nañ paiꞌ sissapich. Miꞌp xi bapsadaꞌ gum deeꞌn nap baꞌ cham jax tɨꞌyaꞌ nar iatdaꞌ, gio yammɨni jaꞌk jap jup xi bapsadaꞌñ janoꞌm am na mɨt paiꞌñ xɨi. ¿Kaꞌ moo jaꞌp jix xijai aa nap bɨɨx jum jur kɨꞌn tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ nañ aañ pɨx jir diꞌ na ñich giop dua? \p \v 28 Baꞌ giilhim jix bhaiꞌm ɨlh gu Tomaas, jup kaiꞌch: \p ―¡Aaja guñ Gɇꞌkam tuk! Giop dua ji bak guꞌ sɨlhkam gu Dios jiñ Gɨꞌkoraꞌ. \p \v 29 Baꞌp tɨtda gu Jesuus: \p ―Na pich paiꞌx bhaiꞌ xiñ chɨɨ Tomaas na pich baꞌ ba tɨ jɨɨꞌñ nañ aañ jir diꞌ na ñich giop dua. Guꞌ cham tɨ jɨɨꞌñdhat ap ji na pich chakui tɨɨgɨk guñ ñoonob. Jaiꞌ joidham pu tɨ jɨɨgiꞌñ am na ñich sɨlhkam giop dua nat jax puiꞌ tɨm tɨi, sia ku mɨt cham paiꞌñ chɨɨ gu maaxik. \s1 Nat jax kaiꞌñkam tum uaꞌna dhi ñiokiꞌñ gu Dios \p \v 30 Muiꞌ ji guꞌ nat tɨix bhaiꞌm duukam jup tu duu gu Jesuus ja nɨiꞌñchudat guiꞌ nam jɨꞌk kaichuꞌ, jaꞌpji na guꞌ cham bɨɨx ya daaxix dhi uꞌuan taꞌm. \v 31 Daipuꞌ dhiꞌ na jɨꞌk pɨx yaꞌ tu daa na pim ba nɨiꞌñ, na pim baꞌ tu jiñkuidhai tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ na gu Jesuus jir diꞌ guch Xoiꞌkam na maaxik yaꞌ xi oilhimɨk dhi oiꞌñgaꞌn bhaan, nar Maraaꞌn gu Dios nat bha joot. Na baꞌ gu jaroiꞌ na tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ buiñor baidhikaꞌx dhaam jaꞌk na paiꞌ gammɨjɨ pu ba duakaꞌ. \c 21 \s1 Gu Jesuus na ja bui bam maaxdhaꞌ xijum gook guiꞌ nam kaichuꞌ \p \v 1 Baꞌ gatuuk jɨꞌkchi tanoolh jurniꞌñ kɨꞌn gio mummɨp bam maax gu Jesuus ja bui xijum gook guiꞌ nam kaichuꞌ, mummu juꞌñdharan gu gɇꞌ suudaiꞌ na Tibeeriyas tɨ tɨɨꞌ. Jaꞌpnim duu. \v 2 Maap miꞌ ka oipo am gu Simoon Peegro, gio baꞌ gu Tomaas guiꞌ nam Gook Dɨm jup jix mat kaꞌ, gio gu Natanail guiꞌ nar Kanaa kam na Galilea dɨbɨɨr bhaan bipioꞌ, gio baꞌ gook gu maamraꞌn gu Sebedeo, gio jaiꞌ gook pup nam puiꞌp kaichuꞌ gu Jesuus. \v 3 Baꞌ maaꞌnnim jup ja tɨtda gu Simoon Peegro gu jaiꞌ: \p ―Aañ chi moo xib tu bhiaꞌ gu boptop. \p Baꞌ guiꞌp kaiꞌch am ɨp: \p ―Aa dho aach bɨɨx jum oidhaꞌ. Aach puiꞌp jix chu bhiak ji chɨi. \p Baꞌ miꞌ pu bhɨi mɨt na mɨt ba tu bhiam, dai na mɨt jax bha tɨɨtɨs kanuub taꞌm. Bɨx chukaaꞌm mu jaꞌp tɨi buppaim gu gɇꞌ asaak suudaiꞌ chɨr nam jaꞌp jum aaꞌ nam joidham pɨx miꞌ jim gaamuꞌ gɨt gu boptop. Guꞌ ji na guꞌ pu nim maaꞌn kut mim gaam, puiꞌ mɨt dho pu cham maaꞌn bhia gu bɨx chukaaꞌ nam mu jaꞌp tɨi chu bhibhiijimɨk. \v 4 Baꞌ nammɨ nax dhaꞌnpam bhaiꞌ ba tu maaxilhim, baasɨꞌn dɨr jaꞌp pɨx ba kɨɨk gu Jesuus juꞌñdharan gu suudaiꞌ, ku guꞌ guiꞌ nam kaichuꞌ pu cham maat am ji noꞌp jir dhiꞌ. \v 5 Baꞌ muiꞌ xi ja jiñkai gu Jesuus, jup ja tɨtda: \p ―¿Jɨꞌk japimɨt ba ja bhia gu boptop jiñ jaaduñ? \p Baꞌ guiꞌp kaiꞌch am: \p ―Pu nim maaꞌn dho. ¿Paa gi ɨp? \p \v 6 Baꞌp ja tɨtda ɨp gio gu Jesuus: \p ―Ea gor gio muiꞌp xi bua suudaiꞌ chɨr gu jam asaak jaꞌpni dhɨr jaꞌk kɨɨꞌn dɨr dhi kanuub, ea noꞌ mɨt cham iam mim gaam. \p Baꞌ guiꞌx oodam gio mɨjɨp xi bua mɨt gu asaak, paa gi baꞌ tuꞌ. Gu jaꞌxpɨx na mɨt gio bhaiꞌ tɨip ji baabu, giilhim jix bɨɨt ji, cham bhaaiꞌ nam jax ka baabuꞌ nam tɨi baissɨn, na mɨt guꞌ giilhim muiꞌ mim iicha gu boptop. \v 7 Baꞌ guiꞌ nax ioꞌm jix dhaꞌdaꞌ gu Jesuus na puiꞌp kaichuꞌ, jup tɨtda gu Simoon Peegro: \p ―Dhiꞌr diꞌ guch Gɇꞌkam tuk na bhammɨ dɨr kɨɨk juꞌñdharan. \p Baꞌ nat jax puiꞌ tɨ kai gu Peegro na dhiꞌr diꞌ gu Jesuus, tɨm tɨiꞌdhak gu jajannulhiꞌñ mummu pu gɨi suudaiꞌ chɨr, muiꞌ pu tɨ gɨi bɨɨx suudaiꞌ dhaam baasɨꞌn dɨr jaꞌk juꞌñdharan na paiꞌ kɨɨk gu Jesuus. \v 8 Guꞌ jaiꞌm baꞌ saalh gatuuk dɨr mu jiim gu kanuub taꞌm puiꞌ ji chɨɨmɨrat gu gɇꞌ asaak nam mi iichixchuꞌ gu boptop, nam guꞌ cham tuꞌ moo jaꞌp jix ioꞌm ɨrban gu suudaiꞌ jup tuꞌiiꞌ, chi jɨꞌk gook ooꞌm daman mambhɨɨx obrasaaꞌn jir mɨk miꞌ dhɨr juꞌñdharan. \v 9 Baꞌ nam jax pɨx bhammɨ dɨr ji chɨɨsdim juꞌñdharan, ba tɨɨ mɨt na joidham gɇꞌ tu naaꞌn gu Jesuus, maaꞌn batoop miꞌ dhɨr jaꞌp jup xi chɨk tuupalh dhaam na tu gɇꞌ, gio tɨmkalh gook mi jaꞌp jup xi chuaꞌ. \v 10 Baꞌp ja tɨtda gu Jesuus: \p ―Bhaiꞌ gor xi uꞌuuk gu boptop na pimɨt ja bhia kuch yaꞌni tu gaꞌyaꞌ. Bax chuplhiꞌ gu tai. \p \v 11 Baꞌ gu Simoon Peegro gio muiꞌp xi jii bhammɨ kanuub taꞌm nat ja palhbuidham gu jaiꞌ nam bha tɨɨmɨr gu asaak nam mi gaamixchuꞌ gu boptop, na guꞌ giilhim jix bɨɨt nam muiꞌ miꞌ jiim giilhim jaꞌx pɨk gɇꞌgɇr, xijum gook ooꞌm daman mambhɨɨx baik jamɨt dho mim gaam. Kut ji guꞌ siamri joidham cham jup sar ji gu asaak sia kum jax jir muiꞌ, puiꞌ mɨt tɨɨmɨrat bhammɨ dɨr pu tɨsaaꞌñ juꞌñdharan. \v 12 Baꞌ miꞌ dhɨr jup ja tɨtda gu Jesuus: \p ―Yaꞌ gor bi chu juꞌ baꞌ xib. Bax bai gu batoop. \p Ku baꞌ guꞌ guiꞌ nam kaichuꞌ pux bhaiꞌx maat am ji na dhiꞌr diꞌ gu Jesuus. Cham paiꞌ jax kaiꞌch am baꞌ nam jup ba tɨkkadaꞌ gɨt nar jaroiꞌ dhaꞌ, nam guꞌ bax maat. \v 13 Baꞌ puiꞌ xi ja tɨɨdak gu Jesuus muiꞌ xi ja maa bɨɨx jɨꞌmaꞌn gu tɨmkalh gio baꞌ gu batoop gaiꞌ nam kɨꞌn tu bisdaꞌ. \p \v 14 Dhiꞌ kɨꞌn baꞌ bar baikim nat ja buim maax gu Jesuus guiꞌ nam kaichuꞌ janoꞌ dɨr nat muukɨk duadɨk giop bam. \s1 Gu Jesuus na ba tɨkkadaꞌ gu Peegro noꞌ tuꞌ kaꞌm nɨidhat jix kɨɨgalhiꞌñ \p \v 15 Baꞌ miꞌ na mɨt xi koiꞌchok, bhaiꞌ ba tɨkka gu Jesuus gu Peegro, jup tɨtda: \p ―Aapiꞌ Simoon nap jir maraaꞌn gu Jonaas, ¿jix ioꞌm aap tuꞌ kaꞌm jiñ ñɨidhat xiñ kɨɨgalhiꞌñ, cham tuꞌ jaꞌxbuiꞌ na jɨꞌx dhi jaiꞌ? \p Baꞌp kaiꞌch gu Peegro: \p ―Jix ioꞌm ji nañ tuꞌ kaꞌm jum nɨidhat xim kɨɨgalhiꞌñ jiñ jaduuñ nap jax bax maat. \p Baꞌp tɨtda gu Jesuus: \p ―Dho aap bak baꞌñ aꞌmkam yaꞌ ka ja guguuxiꞌñdhaꞌ dhiꞌ nam jɨꞌk bañ kaichuꞌ. Jaꞌp ji buusniaꞌ nap ja nuukaꞌndaꞌ. \p \v 16 Puiꞌ xi chɨɨdak gio bhaiꞌp ji chɨkka, jup tɨtda: \p ―¿Jaꞌp aa moo sɨlhkam xiñ kɨɨgalhdhat tuꞌ kaꞌm jiñ ñɨiꞌñ ap Simoon nap jir maraaꞌn gu Jonaas? \p Baꞌp kaiꞌch ɨp gio gu Peegro: \p ―Dho sɨlhkam jañ tuꞌ kaꞌm jum nɨiꞌñ jiñ jaduuñ nap jax bax maat nañ jiñ aaꞌ dhiñ jur am bhaan. \p Baꞌp tɨtda gu Jesuus: \p ―Dho noꞌ sɨlhkam jir puiꞌ nap jax kaiꞌch, aap jiñ aꞌmkam yaꞌ ka ja guguuxiꞌñdhaꞌ bɨɨx guiꞌ nam jɨꞌk ba tɨ jɨɨgiꞌñ aañ jiñ bui nam jaꞌp ji buan nam jir jiñ kakasniraꞌ. \p \v 17 Baꞌ gio puiꞌp ba tɨɨꞌn, bar baikim baꞌ moo, jup tɨtda: \p ―¿Sɨlhkam aap moox ioꞌm tuꞌ kaꞌm jiñ ñɨidhat xiñ kɨɨgalhiꞌñ Simoon nap jir maraaꞌn gu Jonaas? \p Baꞌ gu Peegro bhaiꞌx buam jim ɨlh nat baikim ba ji chɨkka gu Jesuus noꞌ sap sɨlhkam tuꞌ kaꞌm nɨiꞌñ. Baꞌx xusuakim gio bhaiꞌp ji ñio, jup tɨtda: \p ―Dho jɨɨꞌ jiñ jaduuñ nañ jax ba kaiꞌch, nap guꞌx bhaiꞌx maat jia nañ sɨlhkam jup kaiꞌch nañ jax jum tɨtda. Jix bhaiꞌx maat ap nañ cham tuꞌ pɨx jap kaiꞌch. \p Baꞌp tɨtda gu Jesuus: \p ―Dhop kañ ñɨiꞌñxiꞌñkaꞌ ap ku gi dhiꞌ nam jɨꞌk ba tɨ jɨɨgiꞌñ jiñ bui nañ jax bam tɨtda, nam baꞌx jɨjɨkgɨm pɨx jup tuiꞌkaꞌ gammɨjɨ. \v 18 Pu kani nañ moo sɨlhkam yaꞌm aagiꞌñdhaꞌ Peegro, janoꞌ nap paiꞌ dhuuk jir biapmagich, joidham naiꞌ pɨx jimdaꞌ ap paiꞌ nap jaꞌk ɨlhiiꞌñdhaꞌ jix kɨkɨɨꞌ xi chɨm tɨiꞌdhai gu jajannulh, baꞌ cham jaroiꞌ jax jum tɨɨdak. Ku baꞌ guꞌ noꞌ pich am xi jagɨꞌta, cham tuꞌ puiꞌ ji kiaꞌ, jumai pɨx ba tɨm tɨiꞌdhaꞌ gum jajannulh, cham tuꞌ aap dɨɨlh kiaꞌ. Miꞌ dhɨr dai nam bam bhɨikaꞌ gu jaꞌtkam mu jaꞌk nap paiꞌ tɨi cham aaꞌndaꞌ nap jimiaꞌ. ¿Jax gip kax bhaaiꞌ kaꞌ janoꞌ? \p \v 19 Baꞌ dhiꞌ na puiꞌ jɨꞌ tɨtda gu Jesuus gu Peegro, jaꞌp kaiꞌñkam jup tɨtda nam sap muiꞌ tɨgiaꞌ gu jaꞌtkam nam paiꞌ dhuuk muꞌaaꞌ, baꞌ cham jɨꞌxdhaꞌ jaꞌk gɨxiaꞌ sia ku mɨt tulhiiñchuda, puiꞌ na jax bax biiñak kaꞌ buiñor guch Xoiꞌkam, baꞌ joidham jix kɨɨgalhdhaꞌ gu Dios noꞌt bhammɨ ba aix dhaam. Baꞌ jaꞌxpɨx jup tɨtda ɨp gio: \p ―Baꞌ gu xib puiꞌ ɨlhiiꞌñ iñ nap gammɨjɨ pu bañ kaichgɨdaꞌ cham tuꞌ bhaan jax jim aagat. \s1 Gu Jesuus na bhaan ba tu aꞌgaꞌ gu jumai nax ioꞌm jix dhaꞌdaꞌ na puiꞌp kaichuꞌ \p \v 20 Baꞌ jaꞌxpɨx na mɨt ba jii miꞌ dhɨr na mɨt nammɨ gama jaꞌk ba ji bhɨi, kɨkbuk muiꞌ ka xi chɨ tɨɨ gu Peegro mu dɨr jaꞌk nam paiꞌ jiim, ba tɨɨ na gatuuk dɨr mu jim guiꞌ nax ioꞌm jix dhaꞌdaꞌ gu Jesuus na puiꞌp kaichuꞌ, jir diꞌ pɨx guiꞌ na janoꞌ sonpan xi dhaa na mɨt paiꞌ dhuuk tu juu gu bhaan Paaskua taꞌm na mɨt baꞌ moo ba mua, na xi chɨkka nap tɨtda: “¿Jaroo baꞌ daꞌ guiꞌ na puiꞌ maaxik jum kɨɨsaꞌñ jaduuñ?” \v 21 Baꞌp tɨtda gu Peegro gu Jesuus nat tɨɨgɨk gu jumai na gatuuk dɨr mu jim: \p ―¿Dhiꞌñi giñ jaduuñ na yaꞌni dhɨr gatuuk dɨr jim, jax jaꞌk jup tu jimiaꞌ gatuuk? \p \v 22 Baꞌp tɨtda gu Jesuus: \p ―Dho guꞌ dhiꞌ ba aagix ɨp dho na jax jaꞌk jup tu jimiaꞌ. Piam noꞌñ jix aaꞌndaꞌ gɨt na yaꞌ pu duakaꞌ janoꞌ juugɨt nañ paiꞌ dhuuk gio bhaiꞌp jimdaꞌ, yaꞌ dhop oirɨdaꞌ gɨt jia, ¿jax gip bua? Ku guꞌ dhiꞌ aañ dɨɨlh jup bax maat nañ jax jaꞌk jup tu daaxdhaꞌ na tu jimiaꞌ. Aap guꞌ dai ji nap miꞌ puiꞌ xi jimdat gammɨjɨ xiñ kaichgɨdaꞌ. \p \v 23 Baꞌ maakam pɨx ɨlhdhat kai mɨt gu jaiꞌ nam puiꞌp kaichuꞌ gu Jesuus na puꞌñi kaiꞌch, jaꞌp jum aaꞌ am na jax kaiꞌñkam jup kaiꞌch na cham jɨꞌxkat paiꞌ dhuuk ka mukiaꞌ guiꞌ na jaroiꞌ aaꞌ. Guꞌ jaꞌpjani pɨx na kaiꞌch gu Jesuus: “Noꞌñ aañ jix aaꞌndaꞌ gɨt nañ puiꞌ tu duñiaꞌ na yaꞌ pu duakaꞌ janoꞌ juugɨt nañ paiꞌ dhuuk gio bhaiꞌp jimdaꞌ, yaꞌ dhop oirɨdaꞌ gɨt janoꞌ juugɨt. Ku guꞌ dhiꞌ aañ dɨɨlh jup bax maat ji. Aap guꞌ dai ji nap xiñ kaichgɨdaꞌ pɨx cham jax ji kaiꞌchɨt.” \p \v 24 Dhiꞌ baꞌr diꞌ guiꞌ na puiꞌp kaichuꞌ gu Jesuus nat ba tɨɨ gu Peegro na gatuuk dɨr mu ja oiꞌñ, na yaꞌ puiꞌ tuch aꞌgiꞌñ nat jɨꞌk jax tɨ tɨɨ gio na jɨꞌk jax jix chu maat, nat baꞌ yaꞌ tu uaꞌna dhi uꞌuan taꞌm. Jix maat ich nar sɨlhkam dhiꞌ nat jɨꞌk jax tu uaꞌna, nat guꞌ dɨɨlh buupuiꞌñ kɨꞌn tɨ tɨɨ nat jax tu duuk guch Xoiꞌkam. \p \v 25 Muiꞌ ji guꞌ nat tɨix bhaiꞌm duukam jup tu duuk gu Jesuus, guꞌ ji na guꞌ noꞌ bɨɨx dappaam tum uaꞌnaꞌ gɨt na jɨꞌk jax tu buimɨk, jir muiꞌ kaꞌ gɨt gu uꞌuan na bhaan tu daaxix kaꞌ, pu cham yaꞌ aixkaꞌ gɨt bɨɨx kap na jɨꞌx jir oiꞌñgaꞌn, na guꞌ nammɨ ji chuutkaꞌ gɨt gu uꞌuan. Daipuꞌ baꞌ dhiꞌ tum dai na jɨꞌk yaꞌ tu uaꞌñix uꞌuan taꞌm.