\id GEN - Siroi NT with OT portions [ssd] -Papua New Guinea 1999 (web version -2013 bd) \h MULUM PASA \toc1 Kuate tuku mulum pasa Mosesŋge kuyarna \toc2 Mulum Pasa \toc3 Mul \mt1 MULUM PASA \mt2 Kuate tuku mulum pasa Mosesŋge kuyarna \c 1 \s1 Kuate nu agaŋ ndende ŋakmba kile-mayokkina \p \v 1 Tugu mbolŋge Kuate nu samba kilke kile-mayokkina. \v 2 Nu kilke te-mayokna ta kilke ake baknu minna. Kule suŋgo kilke ŋakmba soŋga minna le ma make suŋgoŋge kule ta kaimba minmba minna le Kuate tuku Guwa kule ta mbolŋge kine promba minna. \p \v 3 Kile Kuate nu sakina: Ma purfewa ŋgina le ma purfena. \v 4 Ma purfena le Kuate nu kaŋgermba garena. Taŋamba nu ait armba yimyam patike likina ta ande ma purfeŋ tuku ande ma make tuku. \v 5 Taŋana sulumba ma purfeŋ ta mafe ŋgina sulumba ma make ta furir ŋgina. Taŋakina le furir promba kumba ka maratukuk ta ait ndindo. \p \v 6 Kile Kuate nu sakina: Kule purkuwa sulumba ande mbol ambeŋge ka minwa le ande ibeŋŋge minwa. Ma baknu ŋgamu taŋge kule ar ta tukulnikam tuku minamŋgat ŋgina. Taŋakina ta kumuŋgina. \v 7 Kuate nu ma baknu taŋge te-mayokmba kule ar ta ande mbolŋge ande ibeŋŋge patikina. \v 8 Patikina sulumba ma baknu ta samba ŋgina. Taŋakina le furir promba kumba ka maratukuk ta ait arnu. \p \v 9 Kile Kuate nu sakina: Kule suŋgo ibeŋŋge minit ta ka ma ndindo mbolŋge ulendikuwa le kilke pagranu prowaig ŋgina. Taŋakina ta kumuŋgina. \v 10 Kilke pagranu pronaig ta kilke ŋgina sulumba kule suŋgo ulendikina ta yu ŋgina. Taŋakina sulumba kaŋgerka nu garena. \v 11 Kile Kuate nu sakina: Kilke mbol taŋge agaŋ waŋe ŋak prowaig. Aŋga yeki yeki silonu ŋak, ilinzu yeki yeki tumunu ŋak, kumzaŋ ail tiŋnu tumunu ŋak yeki yeki ŋakmba prowaig ŋgina. Taŋakina ta kumuŋgina. \v 12 Aŋga yeki yeki silonu ŋak, ilinzu yeki yeki tumunu ŋak, ail yeki yeki tiŋnu ŋak ta ŋakmba kilke mbolŋge fare prowe likinaig le Kuate nu kaŋgerka garena. \v 13 Taŋana le furir promba kumba ka maratukuk ta ait keŋnu. \p \v 14-15 Kile Kuate nu sakina: Agaŋ bulu ŋak samba mbolŋge mayok kuwaig le buluŋga kilke tugu kilŋawam tuku mafeŋ furir walam tuku mine likuwaig. Ait ŋakmba ki tuku ait, sawe tuku ait, mara tuku ait, piro tugu tuku ait ta ŋakmba tumniŋgam tuku minwaig ŋgina. Taŋakina ta kumuŋgina. \v 16 Kuate nu bulu sugo armba kile-mayokkina ta ande suŋgo ta mafeŋ kulatkam tuku ande fudiŋ ta furir kulatkam tuku kile-mayokka mbai turmba kile-mayokkina. \v 17-18 Nu bulu kame ta samba mbol taŋge kilke tugu kilŋawam tuku mafeŋ furir walmba kulatkam tuku patike likina. Taŋana sulumba kaŋgerka nu garena le \v 19 furir promba kumba ka maratukuk ta ait bailkanu. \p \v 20 Kile Kuate nu sakina: Kule sinamŋge agaŋ abo minam tuku kuasmbi ŋak mayok ke likuwaig. Sar umaŋ mata mayok ke lika samba kumnemŋge buŋga likuwaig ŋgina. Taŋakina ta kumuŋgina. \v 21 Nu kualegaŋ sugo agaŋ abo minam tuku yeki yeki kule sinamŋge likade ta ŋakmba kile-mayokka sar umaŋ yeki yeki ŋakmba turmba kile-mayokkina. Taŋamba nu kaŋgerka garena sulumba \v 22 nyaro niŋmba saniŋgina: Tane tugekap sulumba kule sina yu sina ŋakmba kumuŋgap. Sar umaŋ mata kilke mbolŋge tugekap ŋgina. \v 23 Taŋakina le furir promba kumba ka maratukuk ta ait wai inum sulumba. \p \v 24 Kile Kuate nu sakina: Kilke mbolŋge agaŋ abo minam tuku yeki yeki mayok kuwaig. Agaŋmor tumbraŋok duŋekok agaŋ yeki yeki rabmba likam tuku ta ŋakmba mayok kuwaig ŋgina. Taŋakina ta kumuŋgina. \v 25 Nu agaŋmor tumbraŋok ŋguikok agaŋ yeki yeki rabmba likade ta ŋakmba kile-mayokkina sulumba kaŋgerka garena. \p \v 26 Taŋana sulumba Kuate nu maŋ lato sakina: Kile sine taŋgo kile-mayokkube le siŋgine suk minwaig. Nane kilke tugu ŋakmba agaŋ ndende ŋakmba kulatka gabat minwaig. Kualegaŋ, sar umaŋ, kilke mbolok agaŋmor agaŋ yeki yeki kilke mbolŋge rabmba likade ta ŋakmba tuku gabat minwaig ŋgina. \v 27 Taŋakina sulumba Kuate nu taŋgo nuŋe suk kile-mayokkina. Nu taŋgo pino turmba kile-mayokkina. \v 28 Kile-mayokkina sulumba nyaro nikmba sanikina: Tale kiŋo kame kile-patikap le tugeka kilke tugu ŋakmba kumuŋguwaig. Tane kilke tugu ta ŋakmba kilap sulumba kulatkap. Kualegaŋ, sar umaŋ, agaŋmor ŋguikok ta mata ŋakmba kulatke likap ŋgina. \v 29 Taŋakina sulumba nu maŋ sanikina: Tale kaŋgerap. Nyamagaŋ ŋakmba kilke mbolŋge prode ta ye tane tiŋget. Ilinzu tumunu ŋak ail tiŋnu tumunu ŋak ta ŋakmba tane tuku nyamagaŋ minamŋgaig. \v 30 Agaŋ ŋakmba nzu ŋak ŋak ta ye agaŋmor nyuwaig ŋga nane niŋgen tuku. Agaŋ nzu ŋak ŋak ta sar umaŋ kilke mbolok agaŋmor nane tuku nyamagaŋ minamŋgaig ŋgina. Taŋakina ta kumuŋgina le \v 31 Kuate nu agaŋ ndende ŋakmba kile-mayokkina ta kaŋgerka ŋakmba magenu ndo minnaig le nu ndek gare torna. Taŋana le furir promba kumba ka maratukuk ta ait wai inum sulumba wai ŋgiri ndindo. \c 2 \p \v 1 Kile kilke samba agaŋ ndende ŋakmba kumuŋge likinaig le piro ŋakmba kugana. \v 2 Ait 7-nu mbolŋge Kuate nu piro ŋakmba ke likina ta piroke suglukina sulumba \v 3 mabtina. Ta tuku nu ait ta tukulmba kusem pilna. \v 4 Kuate Suŋgo nu taŋamba samba kilke kile-mayokkina tuku. \p \v 5 Kuate Suŋgo nu samba kilke kile-mayokkina ta nu sawe te-ibeŋ ndana tukunu agaŋ waŋe ŋak mine ndakinaig. Agaŋ kitek mata mbur ndanaig. Taŋgo ande kilke mbolŋge tumtuwam tuku mata mine ndakina. \v 6 Ait ta mbolŋge kule nu kilke sinamŋge nzomba minna le kilke nu bisuknu minna. \s1 Kuate Suŋgo nu Eden kumamŋge piro ande wakeina \p \v 7 Kuate Suŋgo nu taŋgo wakeiyam tuku ŋga kilke tumba tambi taŋgo wakeina. Wakeina sulumba taŋgo ta fumbenu mbolŋge abo guwa Ŋtna le taŋgo ta abo guwa ŋak aboŋga tiŋgina. \v 8 Tiŋgina le Kuate Suŋgo nu Eden kumamŋge ki prote kumam taŋge piro ande wakeina. Wakeina sulumba taŋgo buk wakeina ta tumba piro ta sinamŋge pilna le minna. \p \v 9 Piro ta sinamŋge Kuate Suŋgo nu ail magenu yeki yeki kile-mayokkina. Ail ta ŋakmba kaŋgerka nzali tumba alowaig le nyam tuku. Piro ta ŋgamukŋge nu ail armba turmba patikina le pronaik ta ande alonu nyumba minmba minam tuku ail ande maŋau magenu ŋaigonu pileŋga kila palmbim tuku ail. \v 10 Eden kilke mbolŋge kule suŋgo ande bulbulmba prona sulumba piro ta bisumba minna. Nu Eden kusremba mayok ka wai fet bailkana. \v 11 Wainu suŋgo ande nyunu Pison ta kinit kumba ka Awila kilke laipmba kinit. \v 12 (Awila kilke ta gol, ail ŋair mundur mayenu, ndame magenu ŋak minit). \v 13 Wainu ande nyunu Gion ta Kus kilke laipmba kinit. \v 14 Wainu ande nyunu Tigris ta Asiria kilke ki prote kumam tambi kinit. Wainu ande ta nyunu Yufretis. \p \v 15 Kuate Suŋgo nu taŋgo ta tumba Eden piro ta mbolŋge piroka kulatka minam tuku pilna sulumba \v 16 wam pagumba sana: Ail ŋakmba piro te sinamŋge minig ta alonu ne nyam kumuŋ. \v 17 Ail ndindo ndo ye ne peunumba tukulnet. Ail ta maŋau magenu ŋaigonu pileŋga kila palmbim tuku. Ne ail ta tuku alonu ndanya. Mbula. Ne nyumba ta ait ta mbolŋge ndo ne kumamŋgat ŋgina. \p \v 18 Taŋakina sulumba Kuate Suŋgo nu sakina: Taŋgo te nuŋe ndo minit. Maŋau ta mayenu kuga tukunu ye tur nuŋe ande nu suk wakeiyamŋgit ŋgina. \v 19 Taŋamba sakina sulumba nu kilke tumba sar umaŋ agaŋmor ŋakmba wakeika nuŋge nyu patikuwa ŋga kilmba taŋgo ta tugum prona le nu agaŋmor ta ŋakmba nyu yimyam niŋgina le nane nyu ta ŋak minnaig. \v 20 Nu sar umaŋ agaŋmor tumbraŋok ŋguikok ŋakmba tuku nyu patike likina ta tur nuŋe nu suk ande nda mayok kina le taŋgo ta nu nuŋe ndo minna. \p \v 21 Kile Kuate Suŋgo nu taŋgo ta ginyum pak tuna le nu kinymba gilaiŋgina le Kuate Suŋgo nu taŋgo ta takelnu ande gona sulumba ndemnu tumba takelnu gona ma mbolŋge tukulmba pilna. \v 22 Takelnu tambi nu pino ande wakeina sulumba tumba ka taŋgo tugum taŋge pilna le \v 23 taŋgo ta nu pino ta kaŋgermba sakina: Ese. Agaŋ te ye tuku isu ye tuku ndem minit teŋen. Nu taŋgo tuku ŋgarosu mbolŋge mayok ket tukunu ye nu nyun ta pino ŋgamŋgit ŋgina. \v 24 Ta tuku taŋgo nu ina mam nuŋe kusreka piyo nuŋe ndoŋ muŋgu kile-deŋga minwaik. Nale ŋgarosu ndindo mayok kaŋgaik. \p \v 25 Taŋgo ta piyo nuŋe ndoŋ wagek minnaik ta nale kiko ndanikina. \c 3 \s1 Une maŋau mayok kina \p \v 1 Mbeŋ nu yabri paknu ŋak minmba agaŋmor ŋakmba Kuate Suŋgoŋge patike likina ta nane tuku maŋau liniŋmba mbolŋge minna. Taŋamba mbeŋŋge pino kusnana: Kuate nu tale ndaŋmba satikina? Tale piro te tuku kumzaŋ ail alonu ndanyam tuku satikina e ŋgina le \v 2 pino ta nu mbeŋ tuku pasa lafumba sana: Kuga. Sile piro te tuku kumzaŋ ail ŋakmba alonu nyam tuku sasikina. \v 3 Nu teŋenmba sile sasikina: Tale ail ndindo piro te ŋgamukŋge minit ta ndo alonu kiremba ndanyap. Tale kumpekaik ŋga sasikina ŋgina le \v 4 mbeŋ ta ndek nu sana: Tale kume nda. \v 5 Tale nyap sulumba wamdus pulutikuwa le Kuate suk maŋau magenu ŋaigonu pileŋgam tuku kila ŋak minamŋgaik ta Kuate nu kila. Ta tuku nu tale nda nyam tuku satikina ŋga pino sana le \v 6 pino ta nu nuŋe wamdusmbi sakina: Ail ta mayenu ndo ŋgina sulumba nu alonu ta kaŋgermba am kikoŋ tiŋga wamdus kuyar mayenu ŋak minam tuku nzalina le nu ail ta alonu ande purmba tumba nyina. Tumba nyina sulumba inum tumba taŋgo nuŋe tuna le nyina. \v 7 Nale nyinaik sulumba wamdus pulunikina le nale wagek minnaik ta katesemba kila pilnaik sulumba kikonikina le fik waŋenu kilmba ŋgika malnu tiŋginaik. \p \v 8 Taŋamba minnaik le furiram Kuate Suŋgo nu pro piro ta sinam lika minna le nalekam zigna isnaik sulumba ail sumba kuirkinaik. \v 9 Taŋanaik le Kuate Suŋgo nu taŋgo ta wika sana: Ne aniŋge minit ŋgina le \v 10 nu ndek sakina: Ye ne tuku zigna ismba wagek minet te kuru-kuruka kuirket ŋgina le \v 11 nu ndek kusnana: Ne wagek minit ta imaŋge sanat e? Ne ail alonu tale peunikmba tukultiken ta nyat e ŋgina le \v 12 taŋgo ndek lafumba sana: Pino ye ndoŋ minam tuku ye sina nuŋge ail alonu ta tumba sat le nyit ŋgina. \v 13 Taŋakina le Kuate Suŋgo nu pino ta kusnana: Ne ndaŋam taŋawat ŋgina le nu lafumba sana: Mbeŋŋge ye yabriyat le nyit ŋgina. \s1 Kuate nu nane kasurniŋgina \p \v 14 Kile Kuate Suŋgo ndek mbeŋ ta sana: Ne maŋau ta kat ta agaŋmor ŋakmba ŋgamukŋge ye ne kasurnumba te-yamoknamŋgit. Ne mara mindek fuŋgulmbi ndo lika kilke kutur nyumba taŋamba minmba ma ma kumamŋgat. \v 15 Tale pino ta ndoŋ tale ŋgamukŋge gubra pili le tale muŋgu ŋgueu ŋak minamŋgaik. Ne tuku kutu pino tuku kutu nane mata taŋamba muŋgu ŋgueu ŋak minamŋgaig. Nu ne tuku gabat to fetkuwa le ne nu tuku kupe tugunu makewamŋgat ŋgina. \p \v 16 Taŋakina sulumba nu ndek pino ta sana: Ne kiŋo kile-patinu ait mbolŋge ye ne ŋgaro rar suŋgo tini le tamŋgat ta ne maŋ taŋgo naŋe nzalinamŋgat. Ne nu tuku miŋge kumnemŋge mina le nuŋge ne kulatka minamŋgat ŋgina. \p \v 17 Taŋakina sulumba nu ndek Adam sana: Ne piyo naŋe tuku miŋge ismba dubimba ail alonu peutikmba tukultiken ta tumba nyat tukunu ye ne tuku ŋga kilke kasuramŋgit. Ne nyamagaŋ te-silikam tuku piro kareŋka tumba nyamŋgat. Ne mara mindek taŋamba minmba ma ma kumamŋgat. \v 18 Kilke te mbolŋge aŋga ŋaigonu prowe likuwaig le ne fare fare ilinzu sota nyumba minamŋgat. \v 19 Ta tuku ne piro kareŋka ŋgarosu mundunuwa le kilke mbolŋge nyamagaŋ te-silika nyamŋgat. Taŋamba minmba ma ma ne luka kilkek sinam kaŋgat. Ye ne kilkembi wakeinen tukunu ne tuku ŋgarosu ta kilke. Ne maŋ luka ta sinam kumba kilke kuilkamŋgat ŋga taŋgo sana. \p \v 20 Adam nu piyo nuŋe nyunu Eva ŋgina. Nyu ta tugunu teŋenmba: Nu taŋgo pino ŋakmba tuku ina naŋgine. \p \v 21 Kuate Suŋgo nu agaŋmor ŋgaronumbi tawi wakeika Adam nale piyo nuŋe ndoŋ tiŋgine nikina. \s1 Kuate nu Adam le Eva pitaikina le kilim kinaik \p \v 22 Taŋana sulumba kile Kuate Suŋgo nu sakina: Taŋgo nu maŋau magenu ŋaigonu pileŋgam tuku kila palet tukunu nu sine taŋaŋ minit. Nu minmba minam tuku ail alonu ta turmba nyuwa sulumba minmba minikat ŋgina. \v 23 Nale taŋapekaik ŋga Kuate Suŋgo nu nale Eden piro ta sinamŋge pitaika kukulnikina le kilke tumba taŋgo wakeina ta mbolŋge piroka minnaik. \v 24 Taŋamba minnaik le taŋgo nu ail alonu nyumba minmba minam tuku ta tugum kakat ŋga Kuate nu nuŋe eŋel afu kukulniŋgina le Eden piro ki prote kumam taŋge ndin tukulmba ail ta ŋgailkinaig. Kame bagi suŋgo pa bulu ŋak ta turmba taŋge pilna le kuanyi-kuanyiŋga minna. \c 4 \s1 Kume maŋau mayok kina \p \v 1 Adam nu piyo nuŋe Eva ndoŋ minnaik sulumba pino ta buk fuŋgul ŋakna sulumba kiŋo te-pilmba sakina: Suŋgoŋge ye sinzaŋyat le ye kiŋo ande te-pilit ŋgina. Taŋakina sulumba nu kiŋo ta nyunu Kain ŋgina. \p \v 2 Taŋamba minnaig ma ma nu maŋ kiŋo ande te-pilna ta nyunu Abel ŋgina. Kiŋo ta suŋgoka nu sipsip kulat taŋgo mayok kina le aba nuŋe nu mara mindek nyamagaŋ piroka minanu. \p \v 3 Minnaig ma ma mara ande aba nuŋe nu nyamagaŋ afu kilmba Suŋgo atraukam tuku patikina le \v 4 maib nuŋe nu sipsip mulum mayenu ande balemba ndemnu kuya ŋak ta tumba nu mata Suŋgo atraukam tuku pilna. Pilna le Suŋgo nu kaŋgermba ndek Abel tuku garena sulumba \v 5 Kain tuku atrau agaŋ ta kaŋgermba Kain tuku gare ndana le Kain nu gubra kagli Ŋrka aiŋel pasi kume ŋgurŋgurkina. \v 6 Taŋana le Suŋgo nu ndek Kain kusnana: Ne ndaŋam tuku gubranate e? Ndaŋam ne tuku aiŋel pasi kume ŋgurŋgurkate e? \v 7 Ne maŋau mayete kande ye ne tuku gare-gareket kande. Ne maŋau ŋayote tukunu une ta ne kainumba te-ibeŋnuwa ŋga ne kagmate ta ne saŋgri tiŋga une ta te-ibeŋmba te-siwa ŋga sana. \v 8 Taŋaka sana le Kain nu maib nuŋe wika sana: Sile piro mbol nzi kap ŋgina. Taŋamba nale kinaik ka piro mbol taŋge Kain nu tiŋga maib nuŋe balena le kumna. \p \v 9 Taŋana le Suŋgo nu Kain kusnana: Maib naŋe aniŋge minit ŋgina le nu ndek sana: Iyo. Ye nu kaŋger ndawit. Ndaŋam saka maib yiŋe tuku kusnayate? Ye nu tuku kulat taŋgo kuga ŋgina le \v 10 Suŋgo nu ndek sana: Ne siŋka maŋau ŋayonu kat. Maib naŋe tuku ndare kilke mbolŋge kutuwat ta witite le iset. \v 11 Nu tuku ndare kutuwat ta kilke teŋge ndare ta biyat. Ta tuku ye ne kasurnumba pitaini le ne ma te mbolŋge mine nda. \v 12 Ne kilke mbolŋge nyamagaŋ ŋguka ta alowe nda. Ne mara mindek tumbraŋ tumbraŋ ŋakmba kine promba minamŋgat ŋga sana. \p \v 13 Taŋakina le Kain ndek lafumba Suŋgo sana: Ta tuku lafunu ye pa ta kurawam kumuŋ kuga. \v 14 Ne kilke te mbolŋge ye pitaiya le ye ne ndoŋ mine ndaka kine promba minamŋgit. Taŋgo andeŋge ye ndinŋge kaŋgeryuwa sulumba ye baleyuwa le kumamŋgit ŋgina le \v 15 Suŋgo nu Kain sana: Kuga. Taŋgo inum ne balenuwa ta ye lafumba nu tuku kuasmbi 7 bale farniŋgamŋgit ŋgina. Taŋakina sulumba Suŋgo nu taŋgo ande Kain kaŋgermba ndabalewa ŋga nu tuku ŋgarosu mbolŋge peuka suku kuyar ande pilna. \p \v 16 Taŋana le Kain nu Suŋgo kusremba ka Eden ma ki prote kumamŋge minna. Ma tugu ta nyunu Kine Pro. \s1 Kain tuku ndare \p \v 17 Kain piyo nuŋe nu kiŋo ande nyunu Enok te-pilna. Taŋamba minnaig ma ma Kain nu tumbraŋ suŋgo ulmba wande patikina sulumba tumbraŋ ta mata nyunu Enok ŋgina. \v 18 Enok tuku kiŋo nuŋe nyunu Irad. Irad nu kiŋo ande nyunu Mehuyal te-pilna. Mehuyal nu kiŋo ande nyunu Lamek te-pilna. \p \v 19 Lamek nu pino armba kilna ta ande nyunu Ada ande Zila. \v 20 Ada nu kiŋo ande nyunu Yabal te-pilna. Yabal nu makau kulatkade kuasmbi ta tuku mbuŋ naŋgine. Nane kinenumba baibai patika minanu. \v 21 Mambo nuŋe nyunu Yubal nu gita le tabu tabu usrede kuasmbi ta tuku mbuŋ naŋgine. \v 22 Zila nu kiŋo ande nyunu Tubal-Kain te-pilna. Tubal-Kain nu ain yeki yekimbi piro agaŋ suŋgomba wakeikanu. Zila nu kulim ande turmba te-pilna ta nyunu Nama. \p \v 23 Mara ande Lamek nu piyo kat nuŋe sanikina: Ada le Zila tale isap. Kiŋo ande ye katyina le ye nu balewen le kumna. \v 24 Taŋgo ande Kain balewa ta lafumba taŋgo 7 bale faramŋgaig. Taŋgo ande ye baleyuwa ta lafumba taŋgo 77 bale faramŋgaig ŋgina. \s1 Abel kumna ta tuku lafuknu Set prona \p \v 25 Adam le piyo nuŋe nale maŋ kiŋo ande te-pilnaik sulumba Eva nu sakina: Kain nu Abel balena le kumna. Kile Kuateŋge kiŋo ande ye sat le kiŋo ta Abel tuku ma tamŋgat ŋgina sulumba nu kiŋo ta nyunu Set\f + \fr 4:25 \ft Set nyu ta tugunu Lafunu\f* ŋgina. \p \v 26 Set nu suŋgokina sulumba pino ande tina. Pino ta kiŋo ande nyunu Enos te-pilna. Ait ta mbolŋge taŋgo pino nane Suŋgo tuku nyu te-duŋgam tuku tugu pilnaig. \c 5 \s1 Adam tuku ndare \p \v 1-2 Kuate nu taŋgo pino nuŋe suk kile-mayokkina. Nu taŋgo pino turmba kile-mayokkina sulumba nyaro nikmba nyu ta taŋgo ŋgina. Adam tuku ndare tuturmba teŋenmba kina. \p \v 3-5 Adam nu yar 130 ŋak minna sulumba kiŋo ande nuŋe suk te-pilna. Nu kiŋo ta nyunu Set ŋgina. Taŋana sulumba Adam maŋ lato yar 800 minmba kiŋo kulim afu turmba kile-patikina. Nuŋe yar ulendimba 930 kusrena sulumba nu kumna. \p \v 6-8 Set nu yar 105 ŋak minna sulumba kiŋo ande nyunu Enos te-pilna. Te-pilna sulumba nu maŋ lato yar 807 minmba kiŋo kulim afu turmba kile-patikina. Nuŋe yar ulendimba 912 kusrena sulumba nu kumna. \p \v 9-11 Enos nu yar 90 ŋak minna sulumba kiŋo ande nyunu Kenan te-pilna. Te-pilna sulumba nu maŋ lato yar 815 minmba kiŋo kulim afu turmba kile-patikina. Nuŋe yar ulendimba 905 kusrena sulumba nu kumna. \p \v 12-14 Kenan nu yar 70 ŋak minna sulumba kiŋo ande nyunu Mahalalel te-pilna. Te-pilna sulumba nu maŋ lato yar 840 minmba kiŋo kulim afu turmba kile-patikina. Nuŋe yar ulendimba 910 kusrena sulumba nu kumna. \p \v 15-17 Mahalalel nu yar 65 ŋak minna sulumba kiŋo ande nyunu Yaret te-pilna. Te-pilna sulumba nu maŋ lato yar 830 minmba kiŋo kulim afu turmba kile-patikina. Nuŋe yar ulendimba 895 kusrena sulumba nu kumna. \p \v 18-20 Yaret nu yar 162 ŋak minna sulumba kiŋo ande nyunu Enok te-pilna. Te-pilna sulumba nu maŋ lato yar 800 minmba kiŋo kulim afu turmba kile-patikina. Nuŋe yar ulendimba 962 kusrena sulumba nu kumna. \p \v 21-24 Enok nu yar 65 ŋak minna sulumba kiŋo ande nyunu Metusala te-pilna. Te-pilna sulumba nu maŋ lato yar 300 minmba Kuate biye demba minna. Taŋamba nu kiŋo kulim afu turmba kile-patikina. Nuŋe yar ulendimba 365 kusrena sulumba Kuate ndoŋ sail mayena le Kuateŋge nu ŋgarosu ŋak tina. Nu kume ndakina. \p \v 25-27 Metusala nu yar 187 ŋak minna sulumba kiŋo ande nyunu Lamek te-pilna. Te-pilna sulumba nu maŋ lato yar 782 minmba kiŋo kulim afu turmba kile-patikina. Nuŋe yar ulendimba 969 kusrena sulumba nu kumna. \p \v 28 Lamek nu yar 182 ŋak minna sulumba kiŋo ande te-pilmba sakina: \v 29 Suŋgo nu kilke te kasurna le sine piro kareŋka wamdus pitisiŋgit. Kiŋo te sine tuku wamdus bul sersiŋgamŋgat ŋgina. Taŋakina sulumba kiŋo ta nyunu Noa\f + \fr 5:29 \ft Noa nyu ta tugunu Wamdus Bulok\f* ŋgina. \v 30-31 Lamek nu maŋ lato yar 595 minmba kiŋo kulim afu turmba kile-patikina. Nuŋe yar ulendimba 777 kusrena sulumba nu kumna. \p \v 32 Noa nu yar 500 kusrena sulumba kiŋo keŋmba kile-patikina ta ande nyunu Sem ande Ham ande Yafet. \c 6 \s1 Une maŋau suŋgokina \p \v 1 Taŋgo pino tugeka sili-silinaig sulumba kulim kame kile-patike likinaig le \v 2 Kuate tuku kuasmbi nane kulim kame ta kaŋgerkinaig. Kulim kame ta ŋgarosu tumail pasi magenu ndo le nzaliniŋgina le nane ndoŋ minnaig. \v 3 Taŋanaig le Suŋgo nu sakina: Taŋgo nane ŋgarosu ndo. Nane minmba mine nda. Ye nane tuku ait kuerkamŋgit. Nane tuku yar 120 ndo palmbimŋgit ŋgina. \p \v 4 Kuate tuku kuasmbi nane pino kame ndoŋ minnaig sulumba taŋgo sugo saŋgriknu kile-patikinaig. Ait ta mbolŋge ŋgumneŋga mata taŋgo sugo saŋgri ŋak ta kilke te mbolŋge mine likinaig. Nane saŋgri sugo nyu ŋak minnaig. \s1 Kuate nu waŋ kusam tuku Noa sana \p \v 5 Taŋgo pino ŋakmba nane maŋau ŋaigonu kumba wamdus mata ŋaigonu ndo kumba minanu le Suŋgo nu nane kaŋgerka \v 6 ŋgamuŋgal rarmba wamdus tatrukina sulumba sakina: Ndaŋam saka ye taŋgo pino kile-mayokka kilke te mbolŋge patiken a. \v 7 Ye kile taŋgo pino ŋakmba sar umaŋ agaŋmor tumbraŋok ŋguikok kilke te mbolŋge ma gureŋmba kile-ŋgisike suluwamŋgit. Ye yiŋe wakeika kile-mayokken ta kile ye wamdus tatrukate ŋgina. \v 8 Taŋakina ta Suŋgo nu Noa tuku maŋau kaŋgermba nu ndo nzalina. \p \v 9-10 Noa nu taŋgo purfeŋnu mayenu. Nu Kuate ndoŋ sail mayena. Nu tuku kiŋo keŋmba ta Sem Ham Yafet. Noa tuku ait mbolŋge taŋgo pino ŋakmba maŋau ŋaigonu ndo ke lika minnaig ta nane ŋgamukŋge Noa ndo maŋau purfeŋnu dubimba minna. \v 11 Kilke te mbolŋge Kuate am mbolŋge maŋau ŋaigonu ta tumbraŋ kilke ŋakmba kumuŋgina le naŋgine taŋgo afu ŋaigo siglika minnaig. \p \v 12 Kuate nu taŋgo pino ta tuku maŋau ŋaigonu kaŋgerka nane tuku uneŋge tumbraŋ ŋakmba ŋaigo siglikina ta nu kaŋgerkina sulumba \v 13 nu ndek Noa sana: Ye taŋgo pino ŋakmba pitaike suluwamŋgit. Naŋgine naŋgine taŋgo afu ŋaigo siglikade le nane tuku maŋau ŋaigonu ta kilke tugu ŋakmba kumuŋgade tukunu ye nane ŋakmba kile-ŋgisikamŋgit. \v 14 Ta tuku ne ail magenu pikmba waŋ inum wakeimba kusa. Kusmba wandenu pilmba sinanu afu pugurke lika sulumba waŋ ta sinamŋge kilimŋge gulgol daŋga le tikŋguwa. \v 15 Waŋ ta teŋenmba wakeiya. Kuennu mita 130 wakeiya. Suŋgonu mita 22 wakeiya. Ŋgirpenu arŋeŋ mita 13 wakeika. \v 16 Taŋamba ne funu tukula sulumba ŋgirpenu mbol ta tukul ndawa. Wai dagol ndindo burok waŋ laipmba pale le waŋ sinanu purfeŋnu minwa. Ŋgirpenu mbolŋge malaŋga wakeimba pale sulumba sinamŋge mbain armba kusa le waŋ sinanu keŋmba minwaig. Ande mbolŋge ande ŋgamuŋge ande ibeŋŋge minwaig. \v 17 Yeŋge saki le kule suŋgo prowa sulumba taŋgo pino ŋakmba kilke mbol agaŋ ndende ŋakmba soŋguwa le butoka ŋgisike suluwamŋgaig ta \v 18 ye ne ndoŋ wamdus ulendika siŋka son pasa sanet ta ye siŋka kumuwamŋgit. Ne, piyo naŋe, kiŋo kat naŋe, rugan kat naŋe tane ŋakmba waŋ poŋgap sulumba \v 19 agaŋ nyunu mindek abo minig ta mata turmba kilmba waŋ poŋgap. Ar ar pailnu paŋgarnu nane abo minam tuku kilmba patika. \v 20 Sar umaŋ yeki yeki agaŋmor tumbraŋok ŋguikok ta ŋakmba ar ar kilmba waŋ poŋgap. \v 21 Taŋgine nyamagaŋ agaŋmor tuku nyamagaŋ yeki yeki turmba kilmba patikap ŋga Noa sana. \p \v 22 Taŋakina le Noa nu Kuate tuku miŋge dubimba taŋamba ndo kina. \c 7 \s1 Kule suŋgo prona \p \v 1 Kile Suŋgo nu Noa sana: Ye taŋgo pino ŋakmba kaŋgerket ta nane ŋgamukŋge neŋge ndo maŋau purfeŋnu ŋak minit le ye ne kagmanet. Ta tuku kile ne naŋe gageu turmba waŋ ta poŋgap ŋgina. \v 2 Agaŋmor nyam tuku atraukam tuku ta ar ar pailnu 7 paŋgarnu 7 kilmba waŋ mbolŋge patika. Agaŋmor tane pintiŋgen ta armba ndo pailnu paŋgarnu kila. \v 3 Sar umaŋ ar ar pailnu 7 paŋgarnu 7 kila. Agaŋ ŋakmba tumunu minam tuku kila. \v 4 Kusem ndindo te kugawa le ye saki le sawe suŋgokanu ki 40 furir 40 piymba minamŋgat. Sawe ta mbolŋge ye agaŋ wakeiken le abo minig ta ŋakmba ma gureŋmba kile-ŋgisike suluwamŋgit ŋgina. \v 5 Suŋgo nu Noa wam paguna ta Noa nu miŋge kumumba taŋamba ndo kina. \v 6 Noa nu yar 600 ŋak minna le kule suŋgo ta promba kilke soŋgina. \p \v 7 Noa, kiŋo kat nuŋe, piyo nuŋe, rugan kat nuŋe nane kule prowamŋgat ŋga waŋ poŋginaig. \v 8 Sar umaŋ agaŋmor nyam tuku pinkam tuku \v 9 ar ar pailnu paŋgarnu nane Kuate nu Noa wam paguna ta kumumba Noa ndoŋ waŋ poŋginaig. \v 10 Waŋ poŋginaig le kusem ndindo kugana le kule suŋgo ta kilke mbol prona. \p \v 11 Noa tuku yar 600 tambun arnu ait 17 ait ta mbolŋge kilke puluke lika kule sugokanu bulbulmba kilke mbolŋge prowe likinaig. Samba mata puluka sawe suŋgokanu piyna. \v 12 Ki 40 furir 40 sawe ta pur ndamba piymba minna. \v 13 Ki ait ndui ta mbolŋge Noa nuŋe piyo nuŋe kiŋo kat nuŋe Sem Ham Yafet nuŋe rugan kat nuŋe keŋmba ndoŋ nane waŋ poŋginaig. \v 14-15 Sar umaŋ agaŋmor tumbraŋok ŋguikok nane yeki yeki ar ar ŋakmba Noa nane ndoŋ waŋ poŋginaig. \v 16 Kilke mbol agaŋ nyu mindek pailnu paŋgarnu Kuate buk sana ta kumumba waŋ poŋginaig. Taŋanaig le Suŋgoŋge malaŋga tukulna. \p \v 17 Sawe ta mara 40 piymba minna le kule ta nzomba waŋ te-faitna. \v 18 Taŋamba kule nzomba mbolka waŋ te-faitna le kule mbol mbol lika minna. \v 19 Kule suŋgo ŋayomba tabe sugo funu basleniŋmba biŋ ŋakmba kile-butokina. \v 20 Kile-butokina sulumba maŋ kule mbolke ŋayomba mita 7 mbolŋge kumuŋgina. \v 21 Sar umaŋ agaŋmor tumbraŋok ŋguikok agaŋ ŋakmba kilke mbolŋge likinaig tuku taŋgo pino ŋakmba turmba butoka ŋgisike sulunaig. \v 22 Agaŋ nyunu mindek kilke mbolŋge mabseŋ ŋak ta ŋakmba kume sulunaig. \v 23 Suŋgoŋge kilke mbol mbal ŋakmba ma gureŋmba kile-ŋgisike suluna. Taŋgo pino sar umaŋ agaŋmor tumbraŋok ŋguikok agaŋ afu mine ndakinaig. Noa nane ndo waŋ sinam taŋge abo minnaig. \p \v 24 Kule ta tambun 5 mara 150 taŋamba kilke mbolŋge ibeŋ ndaka suŋgokanu minna. \c 8 \s1 Kule suŋgo ta ibeŋ kina \p \v 1 Kuate nu Noa nane agaŋmor ndoŋ waŋ sinam taŋge minnaig ta nu sina so ndana. Nu nane idusniŋmba minna sulumba bubre sakina le pinderka kule muku serna. \v 2 Taŋamba nu kilke mbolŋge kule bulbulnaig ta mata tukulniŋgina sulumba samba mata tukulna le sawe ta kugana. \v 3 Tambun 5 ta sinamŋge kule ta ibeŋ-ibeŋmba minna. \v 4 Taŋamba minna ka ka tambun 7 ait 17 mbolŋge waŋ ta ndeka Ararat biŋ mbol taŋge minyokina. \v 5 Kule ibeŋ-ibeŋmba minna le tambun 10 ait 1 mbolŋge biŋ funu afu mayok kinaig. \p \v 6 Mara 40 kinaig le Noa nu bubre malaŋga fudiŋndo ta talka \v 7 kal ande kukulna le nu kule parakuwa ŋga ta tairŋga kine promba minmba luka pro ndana. \v 8 Taŋana le Noa nu kilke buk parakina e ŋga idusna sulumba gami ande kukulna le kina \v 9 kumba ka kule ndo minna le tiŋga mabtam tuku ma kugatok le nu maŋ luka waŋ tugum ta prona. Prona le Noa ndek wai kuitka tumba waŋ sinamŋge pilna. \p \v 10 Minna ma ma kusem ndindo kina le nu gami ta maŋ kukulna le kina \v 11 kumba ka furiram maŋ luka olif waŋenu abonu purmba tina ta nzoŋga tumba luka nu tugum ta prona. Taŋana le Noa nu ail waŋe ta kaŋgermba kule buk ibeŋ ket ŋga idusna. \p \v 12 Minna ma ma maŋ kusem ande kugana le maŋ gami ta kukulna le kina sulumba maŋ luka pro ndana. Nu nduiye kina. \v 13 Noa tuku yar 601 tambun ndindo ait ndindo mbolŋge kule kilke mbolŋge ta parakina le Noa nu wande funu buromba burok tambi mambilmba kilke kaŋgerna ta parakina. \v 14 Tambun arnu ait 27 mbolŋge kilke paraka kareŋgina. \p \v 15 Kile Kuate nu Noa sana: \v 16 Ne, piyo naŋe, kiŋo kat naŋe rugan kat naŋe tane ŋakmba waŋ mbolŋge mayok ka ibeŋ kape. \v 17 Agaŋmor ŋakmba tane ndoŋ minig ta sar umaŋ turmba ŋakmba kilmba kile-ibeŋkap. Taŋawap le nane tugeka kilke ŋakmba kumuŋge likamŋgaig ŋgina. \v 18 Taŋakina le Noa, nuŋe kiŋo kat nuŋe, piyo nuŋe, rugan kat nuŋe nane ŋakmba ibeŋ kinaig. \v 19 Sar umaŋ agaŋmor ŋakmba kilke mbolŋge likinaig tuku ta nyu mindek nane mata ibeŋ kinaig. \s1 Noa nu Suŋgo tuku atraukina \p \v 20 Ibeŋ kinaig le Noa nu Suŋgo tuku idusmba ndame afu kilmba atraukam tuku pa laŋlaŋ wakeina. Wakeina sulumba sar umaŋ agaŋmor nyam tuku ndui ndui kilmba bale farmba pa laŋlaŋ ta mbolŋge patika Suŋgo atraukam tuku pasokina le ugmba usarkinaig. \v 21 Usarkinaig le Suŋgo nu mundur mayenu ta kamusna sulumba nu garena le wamdusmbi sakina: Taŋgo pino nane maŋ mbarwaig ta ye kilke te maŋ ŋayo siliwe nda. Nane kiŋo ndo wamdus ŋaigonu ŋak sugoka taŋamba ndo minig. Ye buk agaŋ abo minnaig tuku ta ŋakmba kile-ŋgisike suluwen ta ye maŋ taŋawe nda. \v 22 Kilke te minwa le nyamagaŋ ŋgunu tuku ait, nyamagaŋ mayekam tuku ait, sawe tuku ait, ki tuku ait, mafeŋ tuku ait, furir tuku ait ta ŋakmba kugawe nda. Mara mindek muŋgu dubika minmba minamŋgaig ŋgina. \c 9 \s1 Kuate nu Noa ndoŋ wamdus ulendikina \p \v 1 Kuate nu Noa nuŋe kiŋo kat nuŋe turmba nyaro pasa niŋge lika saniŋgina: Tane kiŋo kulim kile-patikap le tane tuku ndare mbolŋge kilke te kumuŋguwaig. \v 2 Ye kile agaŋ ndende ŋakmba tane kulatkam tuku tiŋget. Sar umaŋ kilke mbolok agaŋmor kualegaŋ ŋakmba tane tuku kuru-kuruka minamŋgaig. \v 3 Agaŋ ŋakmba likade ta tane tuku nyamagaŋ minig. Ye buk ilinzu ŋakmba tiŋgen taŋamba ndo kile agaŋmor ŋakmba tiŋget. \v 4 Tane agaŋmor ndemnu ndare ŋak ŋak ndanyap. Mbulap. Ta ndaŋam? Ndare ta nuŋe abo tugu. Ta tuku tane ndanyap. \v 5 Taŋgo andeŋge ko agaŋmor andeŋge taŋgo inum balewa le kumwa ta nu mata kumamŋgat. \v 6 Kuate nu taŋgo pino kile-mayokkina ta nuŋe suk. Ta tuku taŋgo andeŋge taŋgo inum balewa ta nu mata kumamŋgat. \v 7 Ye tane satiŋget: Tane tugeka kiŋo kulim kile-patikap le kilke kumuŋguwa ŋgina. \p \v 8 Taŋakina sulumba Kuate nu Noa nuŋe kiŋo kat nuŋe ndoŋ teŋenmba saniŋgina: \v 9 Tane isap. Ye kile tane ndoŋ wamdus ulendika siŋka son pasa satiŋget te ye siŋka kumuwamŋgit. Ŋgumneŋga tane tuku ndare mbolŋge mata pasa te kumuwamŋgit. \v 10 Sar umaŋ agaŋmor tumbraŋok ŋguikok kilke mbolok agaŋ ŋakmba abo minig tane ndoŋ waŋ mbolŋge ibeŋ kinaig ta nane mata tane ŋakmba tuku pasa te saket. \v 11 Ye maŋ kule suŋgombi agaŋ ndende ŋakmba kile-ŋgisike nda. Kule suŋgoŋge kilke maŋ ŋayo siliwe nda ŋgina. \p \v 12 Taŋakina sulumba nu maŋ lato saniŋgina: Ye kile tane ŋakmba ndoŋ wamdus ulendiket. Mara mindek taŋamba minmba minamŋgit. \v 13 Ta tuku ye kile wanzu kuambor taŋaŋ gau mbolŋge pilet. Kilke mbol mbal ŋakmba nane wanzu ta kaŋgerwaig sulumba pasa te idusamŋgaig. \v 14 Yeŋge wi le gau tiŋguwa le wanzu prowa ta \v 15 ye siŋka son pasa satiŋget te idusamŋgit. Kule suŋgo maŋ promba tane ŋakmba kile-ŋgisike nda. \v 16 Wanzu ta gau mbolŋge minwa le ye kaŋgeri sulumba pasa te idusamŋgit. Ye siŋka son pasa te agaŋ ŋakmba ŋgarosu ŋak abo minig ta tane satiŋget ta siŋka kumuwamŋgit. \v 17 Ye kilke mbol mbal ŋakmba ndoŋ wamdus ulendika wanzu kuambor taŋaŋ pilet ŋgina. \p \v 18 Noa tuku kiŋo kame waŋ mbolŋge ibeŋ kinaig ta nyu kat naŋgine Sem Ham Yafet. Kanan nu Ham tuku kiŋo. \v 19 Noa tuku kiŋo kame keŋ ta nane tuku ndare tugeka kile sine kilke mbol mbal ŋakmba mineg. \s1 Noa nu Ham kasurna \p \v 20 Noa nu nyam piro ndo kumba minna tuku. Nuŋge tugu pilmba grep piro ande ŋgukina. \v 21 Mara ande nu grep kule afu nyina le grep kuleŋge balena le ŋginŋganka baibai sinamŋge tawi kuklikina le wagek kinymba minna. \v 22 Taŋana le Kanan mam nuŋe Ham nu mam nuŋe wagek kinymba minna ta kaŋgerna sulumba nu ndek kumba ka aba kat nuŋe sanikina le \v 23 Sem nale Yafet ndoŋ nale ndek tawi ande tumba kaika ŋgumnem-ŋgumnem baibai sinam kumba mam nakile kainaik. Nale mam nakile wagek minna ta kaŋgeram mbulmba tumail te-sinaik. \p \v 24 Kile Noa nu ŋgaro purfena le kiŋo ŋgrimbik wam kina ta kubenaik le isna sulumba nu ndek sakina: \v 25 Ye kile Kanan kasuri le nu nuŋe tira kame kumnemŋge nane tuku sanzal taŋgo piroka minamŋgat ŋgina. \p \v 26 Taŋakina sulumba nu maŋ lato sakina: Sine Suŋgo tuku nyu te-duŋgube. Nu Sem tuku Mbara. Kanan nu Sem kumnemŋge nu tuku sanzal taŋgo piroka minamŋgat. \v 27 Kuateŋge Yafet sinzaŋwa le nu tuku ndare tugekamŋgat. Nu tuku mbuŋ kame Sem tuku mbuŋ kame ndoŋ ulendika minwaig le Kanan nu Yafet kumnemŋge nu tuku sanzal taŋgo piroka minamŋgat ŋgina. \p \v 28 Kule suŋgo ta kugana le Noa nu maŋ lato yar 350 minna. \v 29 Nuŋe yar ulendimba ta 950 kusrena sulumba nu kumna. \c 10 \s1 Noa tuku ndare \p \v 1 Noa tuku ndare ta teŋenmba. Noa tuku kiŋo keŋmba ande nyunu Sem ande Ham ande Yafet. Kule suŋgo ibeŋ kina le nane keŋ ta kiŋo afu kile-patikinaig. \s1 Yafet tuku ndare \p \v 2 Yafet tuku kiŋo kat nuŋe nyu naŋgine ta teŋenmba. Gomer, Makok, Madai, Yawan, Tubal, Mesek, Tiras. Ŋgumneŋga nane tuku ndare tugekinaig sulumba mbuŋ kat naŋgine tuku nyu ta tumba naŋgine tumbraŋ yimyam kilmba minnaig. \p \v 3 Gomer tuku mbuŋ kat nuŋe ta Askenas mbal Rifat mbal Tokarma mbal. \p \v 4 Yawan tuku mbuŋ kat nuŋe ta Elisa mbal Spen mbal Siprus mbal Rodes mbal. \v 5 Nane yu make tumba minig mbal le nuy mbolŋge minig mbal ta tuku mbuŋ naŋgine. \p Yafet tuku ndare ta taŋamba ndo. Nane tuku tumbraŋ yimyam, ma tugu yimyam, pasa mata yimyam. \s1 Ham tuku ndare \p \v 6 Ham tuku kiŋo kat nuŋe nyu naŋgine ta teŋenmba. Kus, Isip, Libia, Kanan. Ŋgumneŋga nane tuku ndare tugekinaig sulumba mbuŋ kat naŋgine tuku nyu ta tumba naŋgine tumbraŋ yimyam kilmba minnaig. \p \v 7 Kus tuku mbuŋ kat nuŋe ta Seba mbal Awila mbal Sabta mbal Rama mbal Sabteka mbal. Rama tuku mbuŋ ta Zeba mbal Dedan mbal. \p \v 8 Kus tuku kiŋo ande nyunu Nimrod. Nimrod nu kame bumba tumbraŋ afu kilke yaika kilmba minna tukunu nu gabat suŋgo mayok kina. \v 9 Nu Suŋgoŋge turna le nu kanzerek taŋgo minna. Ta tuku nane afu naŋgine naŋgine teŋenmba sakade. Suŋgoŋge ne turnuwa le kanzerek taŋgo Nimrod suk minamŋgat ŋgade. \p \v 10 O buk Nimrod nu Babilonia kilke ta tuku tumbraŋ keŋmba kulatkina. Tumbraŋ keŋmba ta ande nyunu Babilon ande Erek ande Akad. \v 11 Nu Babilonia kilke kusremba Asiria kina sulumba tumbraŋ sugo bailkamba ninde lika wande patike likina. Tumbraŋ sugo ta ande nyunu Nineve ande Rehobot-Ir ande Kala ande Resan. \v 12 Resan nu Nineve le tumbraŋ suŋgo Kala ŋgamu-ŋgamuŋge minna. \p \v 13-14 Isip tuku mbuŋ kat nuŋe ta Lidia mbal Anam mbal Leab mbal Naftu mbal Patrus mbal Kaslu mbal Kreta mbal. Kreta mbal nane Filistia mbal nane tuku mbuŋ naŋgine. \p \v 15 Kanan nu kiŋo armba ŋak minna. Kiŋo mulum ta Sidon ande nyunu Het. Ŋgumneŋga nale tuku ndare tugekinaik sulumba mbuŋ kat naŋgine tuku nyu ta tumba naŋgine tumbraŋ yimyam kilmba minnaig. \v 16-18 Kanan nu Yebus mbal Amor mbal Girkas mbal Hiwi mbal Arka mbal Sini mbal Arwat mbal Semar mbal Hamat mbal nane tuku mbuŋ naŋgine. Kanan tuku tumbraŋ mboŋ nane sili-silinaig le \v 19 nane tuku tumbraŋ mboŋ makenu ande kumba ka Sidoŋge tiŋgina le ande kumba ka Gerarŋge tiŋgina. Gerar tumbraŋ ta Gasa tumbraŋ patumba. Tumbraŋ make ki prote kumam kina ta kumba ka Sodom, Gomora, Atma, Seboimŋge tiŋgina. Seboim tumbraŋ ta Lasa tumbraŋ patumba minna. \p \v 20 Ham tuku ndare ta taŋamba ndo. Nane tuku tumbraŋ yimyam, ma tugu yimyam, pasa mata yimyam. \s1 Sem tuku ndare \p \v 21 Yafet aba nuŋe Sem nu Hibru mbal ŋakmba tuku mbuŋ naŋgine. \v 22 Sem tuku kiŋo kat nuŋe tuku nyu ta teŋenmba. Elam, Asur, Arpaksad, Lud, Aram. Ŋgumneŋga nane tuku ndare tugekinaig sulumba mbuŋ kat naŋgine tuku nyu ta tumba naŋgine tumbraŋ yimyam kilmba minnaig. \p \v 23 Aram tuku mbuŋ ta Us mbal Hul mbal Geter mbal Mesek mbal. \p \v 24 Arpaksad tuku kiŋo nuŋe nyunu Sela. Sela tuku kiŋo nuŋe nyunu Eber. \v 25 Eber nu kiŋo armba kile-patikina ta ande nyunu Pelek. Pelek tuku ait mbolŋge taŋgo pino ŋakmba sili-silinaig. Eber tuku kiŋo ande nyunu Yoktan. \p \v 26-29 Yoktan tuku mbuŋ ta Almodad mbal Selef mbal Hasarmawet mbal Yera mbal Hadoram mbal Usal mbal Dikla mbal Obal mbal Abimael mbal Seba mbal Ofir mbal Awila mbal Yobab mbal. Nane ŋakmba Yoktan tuku ndare. \v 30 Nane tuku ma tugu makenu ta Mesaŋge tiŋga laipmba kumba ka Sefarŋge tiŋgina. Sefar tumbraŋ ma taknu ki prote kumamŋge minna. \p \v 31 Sem tuku ndare ta taŋamba ndo. Nane tuku tumbraŋ yimyam, ma tugu yimyam, pasa mata yimyam. \p \v 32 Taŋgo kuasmbi ŋakmba ta Noa tuku ndare. Kule suŋgo kugana le Noa tuku kiŋo kat nuŋe tuku ndare puluka tugekina. Nane keŋ ta kilke mbol mbal ŋakmba tuku mbuŋ kat naŋgine. \c 11 \s1 Kuate nu taŋgo tuku mane tugu mbilniŋge likina \p \v 1 O buk tugu mbolŋge taŋgo pino kilke ŋakmba mbolŋge pasa ndindo agaŋ ndende ŋakmba nyu ndindo saka minnaig. \v 2 Nane ki prote kumamŋge kine promba minnaig. Taŋamba minnaig ma ma mara ande nane kinaig ka Babilonia tuku ma gutoŋ ande mbol pronaig sulumba nane taŋge tumbraŋ ulnaig. \v 3 Taŋamba nane naŋgine naŋgine sakinaig: Sine kilke kilmba pasoka ndame wakeikube le kareŋguwaig ŋginaig. Nane taŋamba wakeikinaig sulumba wande palmbim tuku gulgol ta tumba ndame ta pisneniŋginaig le ndame ta deŋginaig. \p \v 4 Kile nane ndek sakinaig: Sine tumbraŋ suŋgo ande ulmba wande patikube sulumba wande suŋgo kuen ŋayo ande pilbe. Funu ka samba kirewa. Taŋamba sine nyu ŋak minbe sulumba sili-silimba ma tugu ŋakmba kine ndakube ŋginaig. \p \v 5 Nane wande ta pilnaig le Suŋgo nu nane tumbraŋ ulmba wande kuen ŋayo pilnaig ta kaŋgeram ndekina sulumba \v 6 sakina: Taŋgo pino nane ndare ndindo pasa kuale ndindo. Nane maŋau te tugu pilmba kade ta ŋgumneŋga naŋgine nzali dubimba maŋau afu kam tuku sakuwaig sulumba ta kamŋgaig. \v 7 Ta tuku sine ndek kab sulumba taŋgo tuku mane tugu mbilniŋbe le nane naŋgine naŋgine pasa katese ndawaig ŋgina. \p \v 8 Taŋakina sulumba Suŋgo nu taŋgo pino ŋakmba tugena le nane wande piro suŋgo ta kusremba sili-silimba kilke tugu ŋakmba mbol kine likinaig. \v 9 Tumbraŋ suŋgo ta nyunu Babilon ŋginaig. Ma ta mbolŋge Suŋgo nu nane tuku mane tugu mbilniŋge likina le nane sili-silimba kilke tugu ŋakmba mbol kine likinaig. \s1 Sem tuku ndare \p \v 10 Sem tuku ndare tuturmba teŋenmba kina. Kule suŋgo ta ibeŋ kina le yar armba kinaig le Sem nu yar 100 ŋak minmba kiŋo ande nyunu Arpaksad te-pilna. \v 11 Te-pilna sulumba nu maŋ lato yar 500 kusremba kiŋo kulim afu turmba kile-patikina. \p \v 12 Arpaksad nu yar 35 ŋak minna sulumba kiŋo ande nyunu Sela te-pilna. \v 13 Te-pilna sulumba nu maŋ lato yar 403 minmba kiŋo kulim afu turmba kile-patikina. \p \v 14 Sela nu yar 30 ŋak minna sulumba kiŋo ande nyunu Eber te-pilna. \v 15 Te-pilna sulumba nu maŋ lato yar 403 minmba kiŋo kulim afu turmba kile-patikina. \p \v 16 Eber nu yar 34 ŋak minna sulumba kiŋo ande nyunu Pelek te-pilna. \v 17 Te-pilna sulumba nu maŋ lato yar 430 minmba kiŋo kulim afu turmba kile-patikina. \p \v 18 Pelek nu yar 30 ŋak minna sulumba kiŋo ande nyunu Reu te-pilna. \v 19 Te-pilna sulumba nu maŋ lato yar 209 minmba kiŋo kulim afu turmba kile-patikina. \p \v 20 Reu nu yar 32 ŋak minna sulumba kiŋo ande nyunu Seruk te-pilna. \v 21 Te-pilna sulumba nu maŋ lato yar 207 minmba kiŋo kulim afu turmba kile-patikina. \p \v 22 Seruk nu yar 30 ŋak minna sulumba kiŋo ande nyunu Nahor te-pilna. \v 23 Te-pilna sulumba nu maŋ lato yar 200 minmba kiŋo kulim afu turmba kile-patikina. \p \v 24 Nahor nu yar 29 ŋak minna sulumba kiŋo ande nyunu Tera te-pilna. \v 25 Te-pilna sulumba nu maŋ lato yar 119 minmba kiŋo kulim afu turmba kile-patikina. \p \v 26 Tera nu yar 70 kusrena sulumba kiŋo afu kile-patikina ta ande nyunu Abram ande Nahor ande Haran. \s1 Tera tuku ndare \p \v 27-29 Tera tuku ndare tuturmba teŋenmba kina. Nu kiŋo keŋmba kile-patikina ta ande Abram ande Nahor ande Haran. Haran nu Lot te-pilna sulumba nu kulim armba turmba kile-patikina ta ande nyunu Milka ande Iska. Mam naŋgine kume ndakina le Haran nu amboŋga nuŋe tumbraŋ tuguk Urŋge minmba kumna. Ma tugu ta nyunu Babilonia. Abram nu Sarai tina le Nahor nu mambo nuŋe Haran tuku kulim Milka tina. \v 30 Sarai nu niŋka kiŋo kugatok minna. \p \v 31 Kile Tera nu kiŋo nuŋe Abram rugan nuŋe Sarai wa nuŋe Lot nane keŋ ta kilmba Babilonia ma tugu Ur tumbraŋ kusremba Kanan kilke mbol kambim saka kinaig kumba ka Haran tumbraŋ promba taŋge minnaig ma ma Tera nu kumna. \v 32 Nu yar ŋakmba 205 kusrena sulumba Haran tumbraŋ taŋge nu kumna. \c 12 \s1 Suŋgo nu siŋka pasa saŋgrinu Abram sana \p \v 1 Mara ande Suŋgo nu Abram sana: Ne naŋe kilke naŋe tumbraŋ tuguk naŋe ndare kusreka ye ma ande tumni le ne ka kilke ta mbolŋge mina. \v 2 Yeŋge ki le ne tuku ndare tugeka taŋgo kuasmbi suŋgokanu mayok kaŋgat. Yeŋge ne nyaro tini le ne taŋgo suŋgo nyu ŋak minamŋgat. Taŋawa le nane ŋgumneŋga ne tuku saka nane afu nyaro niŋge likamŋgaig. \v 3 Nane afu ne nyaro tinwaig ta ye mata nane nyaro niŋgamŋgit. Ko nane afu ne kasurnuwaig ta ye mata nane kasurniŋgamŋgit. Ne mbolŋge ye kilke tugu ŋakmba mbolŋge wam mayenu kamŋgit ŋgina. \p \v 4 Suŋgo nu taŋakina le Abram nu miŋge dubimba tiŋga Haran tumbraŋ kusremba kina le Lot nu dubimba kina. Ait ta mbolŋge Abram nu yar 75 ŋak minna. \v 5 Abram nu kumba piyo nuŋe Sarai, nzamu nuŋe Lot, Haran mbal afu nu piyaniŋmba kilna ta agaŋ ndende ŋakmba kilmba Kanan kambim saka kinaig kumba ka ka Kanan kilke mbol pronaig. \v 6 Pronaig sulumba kilke ŋgamu fetka kumba ka Sekem ma promba More ma tuku ail suŋgo ta tugumŋge minnaig. Ait ta mbolŋge Kanan mbal nane kilke ta mbolŋge mine likinaig. \p \v 7 Minnaig le Suŋgo nu Abram tugum promba sana: Ye ne tuku ndare kilke te siŋka serniŋgamŋgit ŋgina. Taŋakina le Abram nu Suŋgo nu teŋge ye tugum prowat ŋga ndame afu kilmba turŋaŋga atraukam tuku pa laŋlaŋ inum wakeina. \v 8 Taŋana sulumba nu ma ta kusremba kina ka tabe ande poŋga baibai patika taŋge minnaig. Tabe ta Betel tumbraŋ ki butuŋgate kumam Ai tumbraŋ ki prote kumam nu ŋgamuŋge minna. Tabe mbol taŋge Abram nu ndame turŋaŋga Suŋgo atraukam tuku pa laŋlaŋ wakeimba Suŋgo mbariŋmba nu tuku nyu te-duŋga minna. \v 9 Taŋana sulumba nu maŋ tiŋga kumba ka Negeb ma baknu ta kambim saka kina. Negeb ma baknu ta Kanan kilke mbolŋge minit. \s1 Abram nu Isip kilke mbol kina \p \v 10 Nu kina ta Negeb kilke mbolŋge guba suŋgo prona tukunu Abram nane gubak minnaig sulumba ndeka kilke ta kusremba Isip kilke mbol ndekinaig. \v 11 Ndekinaig sulumba Isip kilke mbol prowam bafumba nu piyo nuŋe Sarai sana: Ne pino tumail pasi ŋgarosu mayenu ndo. \v 12 Isip taŋgo kame nane ne kaŋgernumba nuŋe piyo nuŋe ŋga idusmba ne tam tuku ye baleyumba ne kusrenamŋgaig. \v 13 Ta tuku taŋgo te ye tuku leu ŋga saniŋga le nane ne tuku ŋga ye bale ndayuwaig le ye maye minamŋgit ŋga Sarai sana. \p \v 14 Taŋakina sulumba Abram nu Isip kilke mbol prona le Isip mbal mambilmba Sarai kaŋgermba pino ta mayenu ndo ŋginaig le \v 15 Farao tuku mbal afu nane Sarai kaŋgermba kumba ka Farao sanaig. Sanaig le nu ismba taŋgo afu kukulniŋgina le pro Sarai tumba Farao tuku wande mbol kinaig le nu taŋge minna. \p \v 16 Minna le Farao nu Sarai tuku garena le nu Abram kigamba agaŋ ndende suŋgomba tuna. Nu agaŋmor suŋgomba sipsip makau kamel doŋki piro mbal turmba Abram tuna le kilna. \p \v 17 Farao nu Abram piyo nuŋe Sarai pinonu tina tukunu Suŋgo nu Farao nuŋe wande tuma mbal turmba ŋaigo siglikina le guaze sugo kile-likinaig. \v 18 Taŋanaig le Farao ndek Abram wika kusnana: Ne ame maŋau ye mbolŋge kina? Ndaŋam saka ne naŋe piyo naŋe ta ye ndasayina? \v 19 Ne yiŋe kulim ŋga sayina tukunu ye yiŋe pinonu ten. Kile piyo naŋe te tumba kua kaye ŋga Abram sana. \v 20 Taŋakina sulumba nu nuŋe mbal saniŋgina le nane Abram mindemba kumba ndinŋge mbilnaig le Abram nale piyo nuŋe ndoŋ agaŋ ndende ŋakmba kilmba kinaik. \c 13 \s1 Lot nu Abram kusremba Sodom tumbraŋ kina \p \v 1 Abram nu piyo nuŋe Sarai nzamu nuŋe Lot agaŋ ndende ŋakmba kilmba Isip kusremba kina ka Negeb ma baknu mbol prona. \v 2 Abram nu agaŋmor silwa ndametiŋ gol ndametiŋ agaŋ ndende ta suŋgomba ŋak minna. \p \v 3 Nu Negeb ma mbol prona sulumba maŋ tiŋga kumba ka ka Betel tumbraŋ patumba nu o buk baibai patikina ma ta tugum prona. Ma ta Betel tumbraŋ Ai tumbraŋ ŋgamu-ŋgamuŋge minit. \v 4 Minna sulumba o buk atraukam tuku pa laŋlaŋ wakeina ma ndui ta mbolŋge maŋ Suŋgo mbariŋmba nu tuku nyu te-duŋga minna. \p \v 5 Lot nane Abram ndoŋ minnaig ta nu mata agaŋ ndende sipsip makau baibai suŋgomba ŋak minna. \v 6 Nale ar ta agaŋmor suŋgomba ŋak tukunu nale ma ta tuma minam kumuŋ kuga. \v 7 Ta tuku Abram tuku agaŋmor kulat taŋgo nane Lot tuku agaŋmor kulat taŋgo ndoŋ muŋgu gubra ŋak minnaig. Ait ta mbolŋge Kanan mbal Peris mbal nane ma ta mbolŋge minnaig tuku. \p \v 8 Kile Abram nu ndek Lot sana: Ne sile ndare ndui ta ndo. Ta tuku sile ŋgamukŋge muŋgu gubra ŋak mine ndakupe. Sile tuku piro taŋgo mata nane muŋgu gubra ŋak mine ndakuwaig. \v 9 Ma te suŋgokanu. Ne naŋe kilke inum kaŋgermba madiwa le sile purkupe. Ne ma ande mbol kaye ndeta ye ma ande mbol ka ŋgina. \p \v 10 Taŋakina le Lot nu mambilmba Yordan kule kumamŋge ma gutoŋ ta kaŋgerna. Ma ta kule suŋgomba ŋak kumba ka Soar tumbraŋŋge tiŋgina. Ait ta mbolŋge Suŋgo nu Sodom le Gomora ŋaigo sili ndakina. Ma ta mayenu ndo Suŋgo tuku piro Isip mbal tuku kilke taŋaŋ. \v 11 Ta tuku Lot nu ma ta mayenu ndo ŋga Yordan ma gutoŋ ta ŋakmba madimba te-suluna. Taŋamba nu Abram kusremba ki prote kumam ma ta mbolŋge ka minna le nale yimyam minnaik. \p \v 12 Abram nu Kanan kilke mbolŋge minna le Lot nu Yordan ma gutoŋ ta kumba ka taŋge minyokina sulumba nuŋe baibai Sodom tumbraŋ patumba patike likina sulumba nu taŋge minna. \p \v 13 Sodom mbal nane une maŋau suŋgomba kumba Suŋgo tuku miŋge ŋgurmba minnaig. \s1 Suŋgoŋge Abram Kanan kilke ŋakmba tuna \p \v 14 Lot nu Abram kusrena le Suŋgo nu Abram sana: Ne tiŋga mambilmba ma tugu ŋakmba kaŋgerka. \v 15 Ma ŋakmba ne kaŋgerkate ta ne naŋe ndare ŋakmba ndoŋ sertiŋgi le tane tuku kilke minmba minamŋgat. \v 16 Yeŋge ki le ne tuku ndare tugeka ne tuku mbuŋ burnu kumuŋ kuga prowamŋgaig. Kilke mbolŋge tub tub taŋaŋ burnu kumuŋ kuga. \v 17 Kile ne tiŋga kilke tuku kuennu kilke tuku suŋgonu ŋakmba lika kaŋgerka. Ye kilke ta ŋakmba ne tanmbimŋgit ŋga Abram sana. \p \v 18 Taŋakina le Abram nu nuŋe baibai sambriniŋmba ma ta kusremba kumba ka Hebron tumbraŋŋge Mamre tuku ail sugo tugum taŋge minyokina. Minyokina sulumba Suŋgo atraukam tuku pa laŋlaŋ ande wakeina. \c 14 \s1 Abram nu gabat sugo afu ndoŋ kame bunaig \p \v 1 Mara ande Babilonia tuku gabat suŋgo Amrafel, Elasar tuku gabat suŋgo Ariok, Elam tuku gabat suŋgo Kedorlaomer, Goim tuku gabat suŋgo Tidal nane bailka ta \v 2 gabat sugo 5 ndoŋ kame bunaig. Gabat sugo 5 ta Sodom tuku gabat suŋgo Bera, Gomora tuku gabat suŋgo Birsa, Atma tuku gabat suŋgo Sinab, Seboim tuku gabat suŋgo Semeber, Bela tuku gabat suŋgo turmba. Bela tumbraŋ tuku nyu ande Soar ŋginaig. \p \v 3 Gabat sugo 5 ta ulendika pasa katnaig sulumba Sidim tuku ma gutoŋ ta kinaig. Ma ta kile Yu Kagli Ŋayo taŋge te-suluna. \v 4 Kedorlaomer nu yar 12 gabat sugo 5 ta kulatkina le nane ta tuku ndagariniŋgina le yar 13 mbolŋge nane nu ndoŋ kame bunaig. \p \v 5 Yar 14 mbolŋge Kedorlaomer nuŋe gulab kame gabat sugo keŋ ta ndoŋ nane naŋgine kame mbal kile-maŋgurka kinaig ka tumbraŋ afu ndoŋ kame bunaig. Asterot-Karnaim tumbraŋŋge Kedorlaomer nu Refaim mbal ndoŋ kame bumba nane kile-ibeŋkina sulumba ka Ham tumbraŋŋge nu Susim mbal ndoŋ kame bumba nane kile-ibeŋkina sulumba ka Kiriatim tuku ma gutoŋ taŋge nu Emim mbal ndoŋ kame bumba nane kile-ibeŋkina. \v 6 Taŋamba nu maŋ kina ka Edom ma biŋ taŋge nu Hor mbal ndoŋ kame bumba nane yokerkina le nane sili-silinaig le nu nane dubika kina ka Elparan tumbraŋ ma baknu ta makembiŋge lukina. \p \v 7 Lukina sulumba kumba ka Enmispat tumbraŋ pronaig. (Tumbraŋ ta kile nyunu Kades ŋgade). Tumbraŋ taŋge nane Amalek mbal Amor mbal ndoŋ kame bunaig sulumba nane tuku kilke ta yaike likinaig. Amor mbal nane Hasason-Tamar tumbraŋŋge minnaig tuku. \p \v 8 Ait ta mbolŋge Sodom, Gomora, Atma, Seboim, Bela tumbraŋ 5 ta tuku gabat sugo nane naŋgine kame mbal ndoŋ Sidim tuku ma gutoŋ ta kinaig sulumba taŋge nane kame tuku kuaneka minnaig. \v 9 Elam tuku gabat suŋgo Kedorlaomer, Goim tuku gabat suŋgo Tidal, Babilonia tuku gabat suŋgo Amrafel, Elasar tuku gabat suŋgo Ariok nane mata kame tuku kuaneka minnaig. Gabat sugo bailka ta nane gabat sugo 5 ta ndoŋ kame buwam bafunaig. \p \v 10 Sidim tuku gutoŋ ta nane buk ndame dabuk dabuk kolta suk ta sota burok suŋgomba sarke likinaig. Kile kame saŋgri tiŋgina le Sodom tuku gabat suŋgo Gomora tuku gabat suŋgo nale kuru-kuruka nakile kame mbal ndoŋ kua ka bariŋga burok ta sinam kinaig le gabat sugo keŋ ta nane kame kuasmbi afu ndoŋ kua ka ma tabenu ta poŋga kinaig. \v 11 Taŋanaig le gabat sugo bailka ta nane Sodom le Gomora tuku agaŋ ndende, nyamagaŋ, taŋgo pino turmba yomba kilmba kinaig. \v 12 Abram nzamu nuŋe Lot nu Sodomŋge minna le nane nu tumba nu tuku agaŋ ndende turmba kilmba kinaig. \p \v 13 Taŋanaig le taŋgo ande nu wam ta kaŋgermba kua ka Abram sota kina sulumba Abram kila sana. (Abram nu Mamre tuku ail tugum taŋge minna. Mamre nu Amor taŋgo ande. Nu nuŋe mambo kat nuŋe ndoŋ nane keŋ ta Abram tuku gulab kat nuŋe minnaig. Mambo ar ta nyu nakile Eskol le Aner). \v 14 Nane Abram tuku nzamu nuŋe tumba kinaig ta taŋgo taŋge wam kubeu tuna le Abram nu ismba nuŋe kuasmbi kame taŋgo 318 ta ŋakmba kile-maŋgurkina sulumba nane ndoŋ gabat sugo bailka ta dubika Dan tumbraŋ kinaig. \v 15 Furir ŋgamuna le nu nuŋe kuasmbi ta kilmba walna sulumba gabat sugo bailka ta ndoŋ kame bumba nane kile-ibeŋka yokerkinaig le nane sili-silinaig le nane dubika kinaig ka Hoba tumbraŋ pronaig. Hoba tumbraŋ ta Damaskus tumbraŋ patumba minna. \v 16 Nu Sodom le Gomora tuku gabis agaŋ ndende ŋakmba ta kile-luka kilmba nzamu nuŋe Lot turmba tumba Lot tuku agaŋ ndende taŋgo pino ŋakmba turmba kilmba luka kinaig. \v 17 Abram nu gabat sugo bailka ta ndoŋ kame bumba nane kile-ibeŋkina sulumba luka prona le Sodom tuku gabat suŋgo ta Abram sota kina ka Zawe ma gutoŋ taŋge Abram te-silikina. (Ma gutoŋ ta tuku nyu ande Gabat Sugo tuku Gutoŋ ŋgade). \s1 Melkisedek nu Abram nyaro tuna \p \v 18 Salem tuku gabat Melkisedek nu Kuate o mbolok tuku pris minna. Nu bret grep kule kilmba Abram tugum kumba \v 19 nyaro pasa tuna sulumba sakina: Kuate nu o mbolok. Nuŋge samba kilke kile-mayokkina. Nuŋge ne nyaro pasa tinwa. \v 20 Kuate nu o mbolok. Sine nu tuku nyu te-duŋgube. Nuŋge ne sinzaŋnat le naŋe ŋgueu mbal ŋakmba kile-ibeŋkat ŋgina. \p Taŋakina le Abram nu gabis agaŋ ndende ŋakmba kilna ta maŋgur 10 patika ande tumba Melkisedek tuna. \v 21 Taŋana le Sodom tuku gabat suŋgoŋge ndek Abram sana: Taŋgo pino ŋakmba yiŋe kili le gabis agaŋ ndende ŋakmba ne kila ŋgina le \v 22 Abram ndek Sodom tuku gabat suŋgo ta sana: Kuate Suŋgo nu o mbolok. Nuŋge samba kilke kile-mayokkina le ye kile Suŋgo tuku nyu mbolŋge pasa saŋgri pilewet. \v 23 Ne ŋgumneŋga sakikat: Yeŋge Abram agaŋ ndende suŋgomba tuwen le kile nu agaŋ ndende suŋgomba ŋak minit ŋga sakikat tukunu ye ne tuku agaŋ inum te nda. Muli foŋfoŋ afu ko kupe ŋgaro tuku muli ande mata ye te nda. \v 24 Ye mbulit. Ye agaŋ ndende afu kile nda. Ye tuku kuasmbiŋge nyamagaŋ afu kilmba nyinaig ta maye. Ye tuku gulab kame Aner Eskol Mamre nane ndo agaŋ ndende afu niŋga ŋga sana. \c 15 \s1 Kuate nu Abram ndoŋ wamdus ulendinaik \p \v 1 Mara ande Abram nu kiŋatanu suk Suŋgoŋge wika sana: Abram, ne kuru kuru ndaka. Ye ne tuku kandim taŋaŋ ne kulatka minet. Ne lafu mayenu suŋgokanu tamŋgat ŋgina. \v 2 Taŋakina le Abram nu ndek sana: O Kuate Suŋgo, ye kiŋo kugatok minet. Ye kumi le Damaskusnu taŋgo Elieser nuŋge ye tuku agaŋ ndende kilamŋgat. Ta tuku ne ame agaŋ mayenu ye samŋgat? \v 3 Ne ye tuku ndare tumunu ande ndasina tukunu ye tuku kukul taŋgo nuŋge ye tuku agaŋ ndende kilamŋgat ŋgina. \p \v 4 Taŋakina le Suŋgo nu pasa lafumba sana: Kuga. Kukul taŋgo naŋe Elieser nu ne tuku agaŋ ndende kile nda. Naŋe kiŋo ndinok ta nuŋge ne tuku agaŋ ndende kilamŋgat ŋgina. \v 5 Taŋakina sulumba nu Abram tumba kilim kumba sana: Ai ambe. Samba mbol ambe tandeka mambilmba mbai kaŋgerka. Ne ŋakmba burkam kumuŋ e? Ŋgumneŋga ne tuku ndare mbolŋge mbuŋ gudommba mayok kaŋgaig. Samba mbolŋge mbai minig taŋaŋ burnu kumuŋ kuga ŋgina. \v 6 Taŋakina le Abram nu Suŋgo tuku pasa ta ismba nu tuku saŋgri tomba tiŋgina le Suŋgo nu tuku ŋgamuŋgal son ta kaŋgermba nu taŋgo tiŋreknu ŋgina. \p \v 7 Taŋakina sulumba nu Abram sana: Ye Suŋgo. Ye ne Babilonia mbal tuku kilke Ur tumbraŋŋge ye ne mindenumba te prowen. Kilke te ne sernam tuku ŋga ye taŋawen ŋgina le \v 8 Abram ndek lafumba sakina: O Kuate Suŋgo, ye kilke te miro minam tuku sayate ta ye ndaŋmba pasa ta son pasa ŋga kila pili e ŋgina le \v 9 Kuate nu ndek sana: Agaŋmor afu kilmba ye tugum te prowa. Makau paŋgarnu ande, meme paŋgarnu ande, sipsip pailnu ande ŋakmba yar keŋmba ŋak, gami ande, sar umaŋ kitek ande turmba kilmba ye tugum te prowa ŋgina le \v 10 Abram nu pasa ta kumumba agaŋmor ta kilmba nu tugum prona sulumba agaŋmor ta ŋgamuŋge fetke lika inumnu ndinamŋge inumnu ŋaiŋamŋge patike likina sulumba umaŋ armba ta fet ndakina. \v 11 Taŋana le wir afu ndem ta kilam tuku fumba ndekinaig le Abram nu ndem ta ŋgailka nane yokerke likina. \p \v 12 Ki ka butuŋgina le Abram nu kinymba ma make suŋgo kaŋgermba ŋgamuŋgal pitina le nu kuru kuru suŋgo tina. \v 13 Taŋamba minna le Suŋgo nu Abram sana: Ye siŋka sanet. Ne tuku mbuŋ kilke te kusremba kilke kise mbolŋge rawe taŋgo minwaig le kilke ta mbolok mbal nane piro kareŋnu niŋguwaig le piroka nane ait kuen ŋayo yar 400 nane sanzalnu minamŋgaig. \v 14 Ait ta kugawa le ye kilke ta mbolok mbal lafumba piti niŋgi le naŋe mbuŋ kame kusrekuwaig le agaŋ ndende suŋgomba ŋak tiŋga ma ta kusrewamŋgaig. \v 15 Neŋge ndo mine mayemba ma ma saibo pilmba kuma le ŋgunuŋgaig. \v 16 Amor mbal kilke te mbolŋge minig ta naŋgine mbar sugo ke likade ta kumuŋguwaig le naŋe ndare pulumba kinit ta ka bailkanu mbolŋge maŋ luka te prowamŋgaig ŋga Abram sana. \p \v 17 Taŋakina le ki butuŋga furirna le waim ande pa guwa ŋak sati ande turmba mayok kinaik sulumba agaŋmor ndemnu Abrahamŋge fetka patikina ta ŋgamuk ŋgamuk kinaik. \v 18 Taŋanaik le Suŋgo nu Abram ndoŋ wamdus ulendika siŋka son pasa Abram sana: Ne tuku ndare ye kilke te serniŋgamŋgit. Isip tuku kule suŋgo kumamŋge kumba ka kule suŋgo Yufretis kumamŋge tiŋgate kilke ta ŋakmba tane sertiŋgamŋgit. \v 19-21 Ken mbal Kenis mbal Kadmon mbal Hit mbal Peris mbal Refaim mbal Amor mbal Kanan mbal Girkas mbal Yebus mbal nane tuku kilke ta ŋakmba tane sertiŋgamŋgit ŋga Abram sana. \c 16 \s1 Sarai tuku piro pino Hagarŋge kiŋo te-pilna \p \v 1-2 Sarai nu Abram tuku kiŋo ande te-pile ndakina sulumba nu taŋgo nuŋe sana: Suŋgo nu kiŋo ande ndasina tukunu ne ye tuku piro pino ndoŋ minap le nu kiŋo ande te-pilwa le yiŋe kiŋonu tamŋgit ŋgina. (Sarai tuku piro pino ta nyunu Hagar. Hagar nu Isipnu). \p Abram nu Sarai ndoŋ wamdus ulendinaik sulumba \v 3 Sarai nu nuŋe piro pino ta tumba Abram pinonu tuna. Ait ta mbolŋge Abram buk yar 10 Kanan kilke mbolŋge minna. \p \v 4 Abram nu Hagar tumba nu ndoŋ minnaik sulumba Hagar nu kiŋo konna ta kamusmba nu Sarai ake agaŋ taŋaŋ ŋga talana. \v 5 Taŋana le nu ndek Abram sana: Hagarŋge ye talayate ta naŋe mbar. Ye yiŋe piro pino ne tinnen ta nu kile fuŋgulok minmba nu ye talayate. Suŋgoŋge ndo nu sile pilesikuwa ŋga taŋgo nuŋe sana. \v 6 Taŋakina le nu ndek Sarai sana: Pino ta ne tuku piro pino ndo. Ne ame wam nu mbol kam ndeta ka ŋgina. Taŋakina le Sarai nu Hagar sawe lika katna le kua ka nu kusrena. \p \v 7 Hagar nu Sarai kusremba Sur kambim tuku ndin dubimba kina ka ma baknu mbolŋge kule burok tugum taŋge minna le Suŋgo tuku Eŋel nu tugum prona sulumba \v 8 nu kusnana: Hagar, Sarai tuku piro pino, ne aniŋge prowat sulumba animbi kaŋgat e ŋgina le nu ndek eŋel ta sana: Ye yiŋe piro gabat Sarai tuku kuru-kuruka kua ka tembi prowit ŋgina le \v 9 Suŋgo tuku Eŋel nu sana: Ne luka naŋe piro gabat sota kumba naŋe ŋgamuŋgal te-ibeŋmba Sarai kumnemŋge mina. \v 10 Yeŋge ki le ne tuku ndare tugeka kuasmbi suŋgokanu mayok kaŋgat. Burnu kumuŋ kuga ŋgina. \p \v 11 Taŋakina sulumba Suŋgo tuku Eŋel maŋ lato sana: Ne kiŋo te-palmbimŋgat. Suŋgo nu ne tuku malmbi ta isna tukunu ne kiŋo ta nyunu Ismael\f + \fr 16:11 \ft Ismael nyu ta tugunu: Kuate nu isna\f* ŋga. \v 12 Nu doŋki ŋguikok taŋaŋ minmba nu taŋgo pino ŋakmba tuku ŋgueu minamŋgat. Nu nuŋe ndare tuma ndoŋ mata nu mine nda. Nu kasomŋge minamŋgat ŋgina. \v 13 Taŋaka sana le Hagar nu nuŋe wamdusmbi sakina: i ... Ye Kuate kaŋgerit ta ye kume ndakit ŋgina. \p Suŋgo nu Hagar ndoŋ pasatina le Hagar nu sakina: O Kuate, ne tuku am mbolŋge agaŋ ndende ŋakmba mayokŋge minit ŋgina. \v 14 Ta tuku nane kule burok ta nyunu “Suŋgo abo tugu ŋak nu ye kaŋgeryate” ŋgade. Kule burok ta Kades tumbraŋ Bered tumbraŋ ŋgamu-ŋgamuŋge minit. \p \v 15 Abram Hagar fuŋgul te-tuna ta kile nu kiŋo te-pilna le Abram nu kiŋo ta nyunu Ismael ŋgina. \v 16 Abram nu yar 86 ŋak minna le Hagar nu kiŋo ta te-pilna. \c 17 \s1 Kuate nu ŋgaro pikam tuku maŋau te-mayokna \p \v 1 Abram nu yar 99 ŋak minna le Suŋgo nu Abram tugum promba sana: Ye Kuate Saŋgri Ŋayo. Ye ne sanet. Ne ye tuku miŋge dubimba maŋau purfeŋnu ndo ŋak mina. \v 2 Ye ne ndoŋ wamdus ulendika siŋka son pasa pilet ta dubimba kumuwamŋgit. Yeŋge ki le ne tuku ndare tugeka taŋgo pino suŋgomba mayok kaŋgaig ŋgina. \p \v 3 Taŋakina le Abram ndek truk kina le Kuate nu maŋ lato sana: \v 4 Ne isa. Ye tuku siŋka son pasa ne mbolŋge minit tukunu ne taŋgo kuasmbi suŋgomba tuku mbuŋ naŋgine minamŋgat. \v 5 Ta tuku ne tuku nyu Abram kuga. Ne taŋgo kuasmbi suŋgomba tuku mbuŋ minamŋgat tukunu ye ne tuku nyu kitek Abraham pili le minamŋgat. \v 6 Yeŋge ki le ne tuku ndare mbolŋge kuasmbi suŋgomba mayok kaŋgaig. Afu gabat sugo mayok kaŋgaig. \v 7 Ye ne ndoŋ ne tuku ndare kame ndoŋ wamdus ulendika siŋka son pasa te pilet ta kugawe nda. Ye siŋka kumuwamŋgit. Ye ne tuku Mbara, ne tuku ndare pulumba tuturmba kaŋgat ta tuku turmba Mbara minmba minamŋgit. \v 8 Ne kilke te tuku tuguk taŋgo kuga ta ye kilke te nduiye naŋe ndare kame ta ndoŋ tane sertiŋgamŋgit. Kanan kilke ŋakmba te tane tuku kilke minmba minamŋgat. Kugawe nda. Ye siŋka tane tuku Mbara minmba minamŋgit ŋgina. \p \v 9 Kuate nu maŋ lato Abraham sana: Ye siŋka son pasa te sanet. Naŋe ndare puluka tuturmba kuwaig ta tane pasa saket te ismba kumumba dubiwap. \v 10 Ye ne ndoŋ naŋe ndare kame ndoŋ wamdus ulendika pasa dubimba kumuwam tuku ta teŋenmba. Tane taŋgo kiŋo kame ŋakmba tuku ŋgaro pikap sulumba \v 11 ye tane ndoŋ pasa katet te gilai ndaŋgap. \v 12 Tane kiŋo kile-patikap sulumba mara 8 kugawaig le nane tuku ŋgaro pikap. Taŋgine piro taŋgo tuku kiŋo kame tane kasomok taŋgo piyamba kile-likinaig ta ŋakmba tuku ŋgaro pikap. Taŋamba minmba minap le \v 13 ye tane ŋakmba ndoŋ wamdus ulendika minmba minamŋgit. Ta tuku nane ŋakmba tuku ŋgaro pikap le taŋgine ŋgarosu mbolŋge nzilal ta minwaig. \v 14 Taŋgo ande ŋgarosu nzilal ta kugatok ta nu tane ŋgamukŋge mine nda. Nu ye ndoŋ wamdus ulendikam tuku wam ta purmba pitaite ŋga sakina. \p \v 15 Kuate nu maŋ Abraham sana: Ye kile piyo naŋe Sarai tuku sanet. Ne kile nyunu Sarai ndaŋga. Kile nyunu kitek Sara ŋga. \v 16 Yeŋge nu nyaro tuwi le nu ne ndoŋ kiŋo ande te-palmbimŋgaik. Taŋamba nu taŋgo kuasmbi suŋgomba gabat sugo afu turmba tuku ina naŋgine minamŋgat ŋgina. \p \v 17 Taŋakina le Abraham nu truk ka nzumilka wamdusmbi sakina: Yoi. Ye buk saibo pilmba yar 100 ŋak minet ta ndaŋmba ye kiŋo tam tuku sakate? Sara mata buk saibo pilmba yar 90 ŋak minit tukunu nu mata kiŋo te-palmbim kumuŋ kuga ŋga idusna. \v 18 Taŋamba idusna sulumba Abraham nu Kuate sana: Ne ye tuku kiŋo Ismael ndo kulatka le nu maye minwa ŋgina kande \v 19 Kuate ndek Abraham sana: Kuga. Piyo naŋe Sara nu ne tuku kiŋo ndinok te-palmbimŋgat ta ne kiŋo ta nyunu Isak ŋga. Ye kiŋo ta tuku ndare ŋakmba ndoŋ wamdus ulendika yiŋe siŋka son pasa kumumba dubimba minmba minamŋgit. Kugawe nda. \v 20 Ne Ismael tuku sayat ta ye mata isit. Yeŋge nu nyaro tuwi le nu tuku ndare tugekuwaig sulumba nu tuku ndare mbolŋge gabat sugo 12 mayok kaŋgaig. Nu tuku ndare mbolŋge kuasmbi suŋgo mayok kaŋgat. \v 21 Ye Ismael tuku taŋawamŋgit ta ye Isak ndoŋ wamdus ulendika yiŋe pasa kumumba minmba minamŋgit. Yar ande si ait teŋen prowa le Sara nu kiŋo ta te-palmbimŋgat ŋgina. \v 22 Taŋakina sulumba Kuate nu Abraham ndoŋ pasate deŋpurmba nu kusremba kina. \p \v 23 Kile Abraham nu Kuate tuku miŋge dubimba ki ait ndui ta mbolŋge kiŋo nuŋe Ismael tuku ŋgaro pikna sulumba nu tuku wande tuma mbal nu taŋgo ndametiŋmbi piyamba kile-likinaig ta ŋakmba tuku ŋgaro pike likina. \v 24-25 Abraham nu yar 99 ŋak minna le kiŋo nuŋe Ismael nu yar 13 ŋak minna le nane nale tuku ŋgaro piknaig. \v 26 Ki ait ndui ta mbolŋge ndo nane Abraham le Ismael tuku ŋgaro piknaig sulumba \v 27 nu tuku wande tuma mbal nu taŋgo ndametiŋmbi piyamba kile-likinaig ta ŋakmba tuku ŋgaro turmba pike likinaig. \c 18 \s1 Kuate nu maŋ Sara kiŋo te-palmbim tuku Abraham sana \p \v 1 Mara ande ki pa tiŋgina le Abraham nu Mamre tuku ail sugo tugum taŋge nuŋe baibai kawaŋŋge minyok minna le Suŋgo nu tugum prona. \v 2 Abraham nu mambilmba taŋgo keŋmba kaŋgerkina sulumba tiŋga pinderka kumba ka nane tugumŋge dagol tidroŋga loka saniŋgina: \v 3 O taŋgo sugo, mayemba prowaig. Tane ye liyumba ndakape. Tane teŋge mabtumba isukusmba kape. \v 4 Teŋge minap le nane kule fudiŋ tumba prowaig le kupe minyaŋga ail kumnem teŋge minyoka mabtap. \v 5 Mabta minap le ye nyamagaŋmbi tane turtiŋgi le nyumba saŋgri tumba kape ŋgina. Taŋakina le nane sakinaig: Ne sakate taŋamba ka ŋginaig. \p \v 6 Taŋakinaig le Abraham nu pitik ndo nuŋe baibai sinam kina sulumba Sara sana: Pitik ndo plaua mayenu inum kunya sulumba waimbi pipmba bret foŋfoŋ pasoka ŋgina. \v 7 Taŋakina sulumba Abraham nu pinderka nuŋe makau fonde tugum promba fatnu kitek butuknu kuya ŋak ande madimba tumba nuŋe piro taŋgo tuna le nuŋge pre pre balemba kuapikina. \v 8 Taŋana le Abraham nu makau fatnu kuapikina ta tumba bata le amo turmba kilmba nane tugumŋge patikina le nane kilmba nyumba minnaig. \p Nane isukusmba minnaig le Abraham nu nane tugum taŋge ail kumnemŋge nane tairŋga tiŋ minna le \v 9 nane nu kusnanaig: Piyo naŋe Sara nu aniŋge minit ŋginaig le nu ndek sakina: Nu baibai sinam teŋge minit ŋgina le \v 10 taŋgo inum taŋge ndek nu sana: Yar ande si piyo naŋe Sara nu kiŋo tuwa le ye siŋka luka prowamŋgit ŋgina. Taŋakina le Sara nu nu ŋgumnemŋge baibai malaŋga tugum taŋge pasa ta kagmaŋga ismba tiŋ minna. \p \v 11 Abraham nale Sara ndoŋ buk saibo patika yar gudommba kinaig le Sara nu kiŋo te-palmbim kumuŋ kuga tukunu \v 12 nu wamdusmbi nzumilka sakina: Ye buk saibo pilen. Yiŋe gabat mata saibo pilna. Ye ndaŋndaŋmba tuma kinymba kamusi ŋga idusna. \v 13 Taŋamba idusna le Suŋgo nu Abraham sana: Ndaŋam tuku Sara nu nzumilka sakat: Ye buk saibo pilen ta ndaŋmba ye kiŋo tamŋgit ŋga sakat. \v 14 Ye Suŋgo. Ne iduste ye wam ta kam kumuŋ kuga ŋga ne iduste e? Kuga. Ye wam ŋakmba kam kumuŋ. Ye buk sakit. Yar ande si ait teŋen mbolŋge Sara nu kiŋo tuwa le ye luka prowamŋgit ŋgina. \v 15 Taŋakina le Sara nu yabuka sakina: Ye nzumil ndakit ŋgina le nu ndek nu sana: Kuga. Ne siŋka ne nzumilkat ŋgina. \s1 Kuate nu Sodom le Gomora tumbraŋ kile-ŋgisikam sakina \p \v 16 Kile taŋgo keŋ ta tiŋga Sodom tumbraŋ tumail tumba kinaig le Abraham nu nane mindeka ndinŋge mbilniŋgam bafuna le \v 17 Suŋgo nu wamdusmbi sakina: Ye maŋau kam bafuwet te ye Abraham yabuwe nda. Kuga. \v 18 Ŋgumneŋga Abraham tuku ndare mbolŋge taŋgo kuasmbi suŋgo saŋgri ŋak mayok kaŋgaig. Nu mbolŋge kilke tugu ŋakmba mbolŋge ye wam mayenu kamŋgit. \v 19 Ye nu madiwen le nu nuŋe kiŋo kame nuŋe wa kat nuŋe ye tuku maŋau tumniŋguwa le nane maŋau purfeŋnu tiŋreknu ŋak minamŋgaig. Taŋawa le ye nu mbolŋge siŋka pasa sawen ta kumumba tambimŋgit ŋga idusna. \v 20 Taŋamba idusmba nu Abraham sana: Sodom Gomora nale une maŋau sugokanu ŋak. Nale tuku une maŋau ta taŋgo pino ŋakmba naŋgine naŋgine sakade le iset. \v 21 Nane sakade ta kumumba une ta minit e ta ye kumba katesewamŋgit ŋgina. \p \v 22 Taŋakina le taŋgo ar ta Sodom tumail tumba kinaik le Suŋgo nu Abraham ndoŋ minna le \v 23 nu ndek Suŋgo kusnana: Ne taŋgo tiŋreknu ŋaigonu ŋakmba ulendimba bale faramŋgat e? \v 24 Tumbraŋ taŋge taŋgo tiŋreknu 50 minwaig ndeta ne tumbraŋ ta te-ŋgisiwamŋgat e ko nanenu ŋga mapewamŋgat? \v 25 Ne nane tiŋreknu ŋaigonu ŋakmba ulendimba bale faramŋgat e? Ne taŋawam kumuŋ kuga. Ne taŋgo ŋakmba kulatka kumumbi pileŋgate tuku. Ne maŋau mayenu ndo kate tuku ŋgina le \v 26 Suŋgo nu lafumba sana: Ye Sodom taŋgo tiŋreknu burka ka 50 ta ye nanenu ŋga ŋakmba mapenuŋgit ŋgina. \p \v 27 Taŋakina le Abraham nu maŋ lato sana: O Suŋgo, ye maŋ ne kusnani le ne ye tuku ndagari ndanuwa. Ye ake taŋgo ndo. Ne ye tuku ise ndaka. \v 28 Ne taŋgo tiŋreknu burka ka 50 kuga 5 den ndeta ne tumbraŋ ta te-ŋgisiwamŋgat e ŋgina le Suŋgo nu sana: Taŋgo tiŋreknu 45 ndo minwaig ta ye tumbraŋ ta te-ŋgisiwe nda ŋgina. \p \v 29 Kile Abraham nu maŋ lato Suŋgo kusnana: Ata. Taŋgo tiŋreknu 40 ndo nziŋge minwaig ndeta ne ndaŋamŋgat ŋgina le Suŋgo nu lafumba sana: Nane 40 ndo nziŋge minwaig ta ye tumbraŋ ta te-ŋgisiwe nda ŋgina. \p \v 30 Taŋaka sana le Abraham nu maŋ kusnana: O Suŋgo, ye maŋ lato kusnanamŋgit ta ne ye tuku ndagari ndanuwa. Taŋgo tiŋreknu 30 ndo nziŋge minwaig ndeta ne ndaŋamŋgat ŋgina le Suŋgo ndek nu sana: Ye nane 30 ndo kaŋgerkumba ta ye tumbraŋ ta te-ŋgisiwe nda ŋgina. \p \v 31 Kile Abraham maŋ lato nu kusnana: O Suŋgo, ye gabat kuilŋga ne ndoŋ pasatet. Taŋgo tiŋreknu 20 ndo nziŋge minwaig ndeta ne ndaŋamŋgat ŋgina le Suŋgo nu sana: Nane 20 ndo minwaig ta ye tumbraŋ ta te-ŋgisiwe nda ŋgina. \p \v 32 Taŋakina le Abraham nu maŋ lato kusnana: O Suŋgo, ye pasa ndindo te ndo sani le ne ye ndoŋ gubra ndata. Taŋgo tiŋreknu 10 ndo nziŋge minwaig ndeta ne ndaŋamŋgat ŋgina le Suŋgo nu sana: Nane 10 ndo minwaig ta ye tumbraŋ ta te-ŋgisiwe nda ŋgina. \v 33 Taŋakina sulumba Suŋgo nu Abraham ndoŋ pasate deŋpurmba nu kusremba kina le Abraham nu luka nuŋe tumbraŋ kina. \c 19 \s1 Sodom tuku une maŋau \p \v 1 Furirna le eŋel ar ta Sodom pronaik. Lot nu Sodom tumbraŋ fonde malaŋga tugum taŋge minyok minna sulumba nu nale kaŋgerka tiŋga kumba ka nale tugumŋge loka sakina: \v 2 O taŋgo sugo, mayemba prowaik. Tale kupe minyaŋga ye tuku wande mbolŋge kinymba indole mafewa le maŋ kape ŋgina le nale ndek Lot sanaik: Kuga. Sile tumbraŋ ŋgamu mayok siŋge kinyamŋgik ŋginaik kande \v 3 Lot nu nale saŋgrimba sarsarnikmba nu tuku wande mbol kuwaik ŋga sanikina le nale tiŋga nu dubimba nu tuku wande mbol kinaig. Taŋamba Lot nu nuŋe piro mbal saniŋgina le nane nale tuku pagunaig sulumba bret yis kugatok pasokinaig le nu nyamagaŋ ta kilmba nale nikina le nyinaik. \p \v 4 Isukuse deŋpurmba nale kinyam bafunaik le Sodom tumbraŋ taŋgo kiŋo kame ta ŋakmba pro Lot tuku wande kornaig sulumba \v 5 wi kueŋka nu sanaig: Taŋgo ar furirat le ne sota prowaik ta nale aniŋge minik? Ne nale kile-mayokka le sine nale ndoŋ karbe ŋginaig. \p \v 6 Taŋakinaig le Lot nu nane sota kilim kina sulumba malaŋga tukulmba saniŋgina: \v 7 Tira kame, tane maŋau ŋayonu te nale mbolŋge ndakap. \v 8 Ye tuku kulim ar minik te nale taŋgo ande ndoŋ kinye ndakinaik. Ye nale kile-mayokka tane tiŋgi le tane ame maŋau kam ndeta nale mbolŋge kap. Taŋgo ar te mbolŋge maŋau ŋayonu ande ndakap. Nale ye tuku gulab prowaik le ye nale kulatket ŋgina. \v 9 Taŋakina le nane Lot sanaig: Ne kua kaye. Ne tumbraŋ tuguk taŋgo kuga. Ne ndaŋam saka siŋgine maŋau te kusrewam tuku peusiŋgit? Kua kaye. Kuga ta sine ne mata tumba ŋayo silinamŋgig ŋginaig. Taŋakinaig sulumba nane Lot mbiti-mbitimba malaŋga sambriwam bafunaig le \v 10 taŋgo ar taŋge malaŋga talka wai sirmba Lot didikinaik le sinam kina le nale malaŋga tukulnaik. \v 11 Tukulnaik sulumba nale taŋgo kiŋo kame malaŋga tugumŋge minnaig ta ŋakmba am tukulniŋge likinaig le nane malaŋga te-sili ndakinaig. \s1 Lot nane Sodom kusrenaig \p \v 12 Kile nale ndek Lot sanaik: Naŋe ndare afu minig e? Naŋe mbiyel, naŋe kiŋo, naŋe kulim afu turmba minig kande kilmba tumbraŋ te kusremba kua kape. \v 13 Sile tumbraŋ te te-ŋgisiwamŋgik. Tumbraŋ te tuku taŋgo pino nane tuku une maŋau suŋgokina le taŋgo pino nane naŋgine naŋgine sakade le Suŋgo nu isna. Ta tuku Suŋgo nu sile tumbraŋ te te-ŋgisiwam tuku kukulsikina le prowik ŋginaik. \v 14 Taŋakinaik le Lot nu tiŋga kumba taŋgo armba nu tuku kulim kat nuŋe kilam tuku madinikina ta sanikina: Tale tiŋgap le sine tumbraŋ te kile ndo kusremba kua kab. Suŋgo nu tumbraŋ te te-ŋgisiwamŋgat ŋgina kande nale nu usre pasa sakate ŋga idusmba nale numbik ri ndanaik. \p \v 15 Mafena le Suŋgo tuku eŋel ar ta nale saŋgri mbakmba Lot sanaik: Ne tiŋga piyo naŋe, naŋe kulim ar ta kilmba kile ndo tiŋga pitik kua kape. Kuga ta tumbraŋ te tuku une ŋayonu lafunu ne turmba ŋgisinuŋgat ŋginaik. \p \v 16 Taŋakinaik le Lot nu wam nzumbileŋga gitmba minna ta Suŋgo nu Lot sinana le taŋgo ar ta Lot le piyo nuŋe, kulim ar ta nane wainu kilmba kumba tumbraŋ tuku fonde kilimŋge patikinaik. \v 17 Nane kilimŋge patikumba eŋel inum ta nane saniŋgina: Kua ka kape sulumba mbilka ŋgumnem mambil ndawap. Ma gutoŋ teŋge mabte ndakap. Kua ka ka tabe si poŋgap. Tane ŋgisikubekaig ŋgina le \v 18 Lot nu lafumba sakina: O taŋgo suŋgo, taŋamba kuga. \v 19 Tale buk ye tuku sinatikina le ye mbolŋge maŋau mayenu kaik. Tabe si masken ŋayo tukunu ye tabe mbol ambe kua ka kambim fuguwet. Kumba mini le ndinŋge pa ta ye tuwa le kummba ŋgisinuŋgit. \v 20 Ta tuku tale maŋ ye mbolŋge maŋau mayenu kap. Tumbraŋ patuk si kaŋgerap. Si fudiŋndo. Maye ndeta ye siŋge ka mini sulumba kummba ŋgisike nda ŋgina le \v 21 nu lafumba sana: Ta maye. Ne sakat taŋawamŋgit. Ye tumbraŋ si te-ŋgisiwe nda. \v 22 Ne pateŋ kua ka tumbraŋ si kaye. Ye ne tairŋgamŋgit. Ne kumba si prowa le ye ma tugu te te-ŋgisiwamŋgit ŋgina. \p Lot nu tumbraŋ ta fudiŋndo ŋgina tukunu nane tumbraŋ ta nyunu Soar\f + \fr 19:22 \ft Soar nyu ta tugunu Fudiŋndo\f* ŋginaig. \s1 Kuate nu Sodom Gomora kile-ŋgisikina \p \v 23 Ki mbol kina le Lot nu Soar prona le \v 24 Suŋgo nu ndame pa soŋ ŋak sawe piyanu sukmba Sodom Gomora tuku ma tugu ŋakmba kumuŋge likina. \v 25 Tumbraŋ ar ta tuku ma gutoŋ ta taŋgo pino agaŋ ŋakmba kilke mbolŋge prowe likinaig ta ŋakmba usarke sulunaig. \v 26 Taŋanaig le Lot piyo nuŋe mbilka ŋgumnem mambilna kande nuŋe ŋgarosu ta sol kuilka kareŋga makek suk tiŋ minna. \p \v 27 Mafena le Abraham nu maratukuk tiŋga kina ka Suŋgo ndoŋ pasata minnaik ma ta tugum prona sulumba \v 28 mambilmba Sodom Gomora tuku ma gutoŋ kilke ŋakmba kaŋgerkina ta pa guwa suŋgo tafil ŋak tiŋga minna le kaŋgerna. \p \v 29 Kuate nu ma gutoŋ ta te-ŋgisiwam bafuna sulumba nu Abraham idusmba Lot kukulna le nu tiŋga ma kise kina. Taŋana le nu Lot buk minna tumbraŋ ta ŋakmba kile-ŋgisike suluna. \s1 Lot tuku kulim ar ta kiŋo kile-patikinaik \p \v 30 Lot nu Soar tumbraŋŋge minam tuku kuru-kuruka nuŋe kulim ar ta kilmba tumbraŋ ta kusremba tabe poŋga kinaig ka ndame burok ande kaŋgermba sinam taŋge minnaig. \p \v 31 Taŋamba taŋge minnaig sulumba kulim mulum ta mambo nuŋe sana: Mam buk saibo pilna. Kilke te mbolŋge taŋgo ande sile kilam tuku mine ndakate. \v 32 Ta tuku ne isa. Sile mam grep kule tupe le nu nyumba ŋginŋgankuwa le sile nu ndoŋ kinype. Taŋape sulumba sile kiŋo kile-patikupe ŋgina. \v 33 Taŋamba furirna le nale mam nakile grep kule tunaik le nu nyumba ŋginŋgankina. Ŋgin-ŋgankina le kulim nuŋe mulum ta mam nuŋe ndoŋ kinynaik ta mam nuŋe ŋginŋganka nu wam ta katese ndana. \p \v 34 Mafena le kulim mulum ta ndek mambo nuŋe sana: Furir ye mam ndoŋ kinyit. Ŋgilaiŋge sile maŋ mam grep kule tupe le nyumba ŋginŋgankuwa le ne suk mam ndoŋ kinya. Taŋape sulumba sile kiŋo ŋak minpe ŋgina. \v 35 Taŋakina sulumba nale mam nakile maŋ grep kule tunaik le nu nyumba ŋginŋgankina. Ŋgin-ŋgankina le mambo nuŋe suk mam nuŋe ndoŋ kinynaik ta mam nuŋe ŋginŋganka wam ta mata katese ndana. \p \v 36 Taŋana le Lot tuku kulim ar ta mam nakileŋge fuŋgul nikina le kutunaik. \v 37 Kulim mulum ta kiŋo ande te-pilna sulumba kiŋo ta nyunu Moab ŋgina. Kiŋo ta nu Moab mbal tuku mbuŋ naŋgine. \v 38 Mambo nuŋe mata kiŋo ande te-pilna sulumba kiŋo ta nyunu Ben-Ami ŋgina. Ben-Ami nu Amon mbal tuku mbuŋ naŋgine. \c 20 \s1 Abraham le Abimelek \p \v 1 Abraham nu kumba ka Negeb ma baknu mbol prona sulumba Gerar tumbraŋŋge minna. Gerar nu Kades tumbraŋ Sur tumbraŋ ŋgamu-ŋgamuŋge minna. \v 2 Taŋge minna sulumba Abraham nu Sara nu yiŋe kulim ŋgina le Gerar tuku gabat suŋgo Abimelek nu taŋgo afu kukulniŋgina le nane pro Sara tumba ka Abimelek tunaig. \p \v 3 Taŋamba minmba ait ande furir ŋgamu Abimelek nu kinyna sulumba kiŋatina le Kuateŋge sana: Ne isa. Ne pino te taŋgo ŋak tina tukunu ne kumamŋgat ŋgina. \p \v 4 Abimelek nu Sara ndoŋ kinye ndakinaik tukunu nu Suŋgo lafumba sana: O Suŋgo, ye mbar ndawen. Ne taŋgo mbar ndade ta ne baleniŋgam kumuŋ e? \v 5 Abraham nu nuŋe ye sayina: Pino te ye tuku kulim ŋgina le Sara mata ye sayina: Taŋgo te ye tuku leu ŋgina. Ye mbar ndawen. Ye taŋgo pino ŋakmba am mbolŋge ye maŋau te ken ŋgina le \v 6 Kuate nu kiŋambi lafumba sana: Ne taŋgo pino ŋakmba tuku am mbolŋge taŋana ta ye kila. Ta tuku ye ne nu ndoŋ une ndaka ŋga peunen le ne pino ta kire ndana. \v 7 Ne kile pino ta tumba luka ka taŋgo nuŋe tawe. Taŋgo ta nu tuan taŋgo ande. Nu ne tuku yabaŋwa le ne kume nda. Ne pino ta luka nu ndatawe ta ne naŋe kuasmbi ndoŋ tane ŋakmba kume likamŋgaig ŋgina. \p \v 8 Mafena le maratukuk tiŋga Abimelek nu nuŋe piro taŋgo ŋakmba kile-maŋgurka pasa ŋakmba Kuateŋge sana le isna ta saniŋgina le nane kuru kuru suŋgo tinaig. \v 9 Taŋanaig le Abimelek nu Abraham wika sana: Ne ame maŋau sine mbolŋge kina? Ye ame mbar ken le ne sine ŋakmba piti suŋgo te siŋgam bafute? Ne siŋka maŋau ta ŋayonu kina. \v 10 Ne ndaŋam saka maŋau teŋenmba kina ŋgina le \v 11 Abraham lafumba nu sana: Ye idusen tumbraŋ te tuku taŋgo nane Kuate tuku miŋge kumnemŋge minmba nu tuku nyu kurau ndakade tukunu nane ye tuku pino tumba ye baleyubekaig ŋga idusen. \v 12 Pino te son ye tuku kulim. Sile mamŋge kile-patikina ta sile ina yimyam le ye nu pinonu ten.\f + \fr 20:12 \ft Hibru mbal tuku maŋau buk taŋamba minanu. Ina yimyam mam ndindo ta nane muŋgu kilanu (2 Samuel 13 kaŋgerap).\f* \v 13 Kuate nu ye kukulyina le ye yiŋe tumbraŋ tuguk kusrewen sulumba nu sawen: Ne ye mbolŋge maŋau mayenu kumba ma ŋakmba mbolŋge taŋgo ŋakmba teŋenmba saniŋga: Taŋgo te ye tuku leu ŋga saka ŋgen. \p Abraham nu taŋamba Abimelek sana le \v 14 nu kina ka Sara tumba pro Abraham tuna sulumba sipsip makau piro taŋgo piro pino afu turmba kilmba promba Abraham tuna sulumba \v 15 sana: Kilke te ŋakmba ye tuku ndo. Ne ma ani nzalinu minam idusmba ndeta ka taŋge minyoka ŋgina. \v 16 Taŋamba nu ndek Sara sana: Ne mbar ndana. Taŋgo kame ne ndoŋ minig ta nane katesewaig ŋga ye leu naŋe ndametiŋ soŋ 100 tuwet. Ye taŋawi le ne mbar ande ke ndakina ta nane ŋakmba katesemba kila palmbimŋgaig ŋgina. \p \v 17-18 Abimelek nu Abraham piyo nuŋe tina tukunu Kuate nu Abimelek tuku piyo nuŋe, piro pino kat nuŋe nane ŋakmba kiŋo ŋgailniŋgina tukunu Abraham ndek Kuate yabaŋna le Abimelek nale piyo nuŋe ndoŋ, nuŋe piro pino ŋakmba nane wakeikina le nane maŋ kiŋo kile-patike likinaig. \c 21 \s1 Sara nu Isak te-pilna \p \v 1 Suŋgo nu siŋka pasa buk Abraham sana ta nu Sara mbolŋge kina le \v 2 nu fuŋgul ŋakna. Abraham nu buk saibo pilmba yar 100 ŋak minna le piyo nuŋe Sara nu Kuate nu ait sana ta mbolŋge kiŋo ta te-pilna le \v 3 Abraham nu kiŋo ta nyunu Isak ŋgina. \p \v 4-7 Kile Sara ndek sakina: Kuateŋge ye sinzaŋyat le ye kiŋo te-pilit. Ta tuku ŋga ye gare-gareka nzumilket. Nane ŋakmba ye maŋau kit ta iswaig sulumba gare-gareka nzumilkamŋgaig ŋgina. Taŋakina sulumba nu maŋ lato sakina: Nane buk idusnaig Sara nu Abraham tuku kiŋo ande te-pile nda ŋga idusnaig ta ye tuku taŋgo saibo pilna le kile ye nu tuku kiŋo ande te-pilit ŋgina. \p Isak nu mara 8 kusrena le ki ait ta mbolŋge Kuate nu Abraham buk sana ta kumumba nu kiŋo nuŋe tuku ŋgaro pikna. \s1 Abraham nu Hagar nale Ismael ndoŋ pitaikina le kinaik \p \v 8 Kiŋo ta suŋgokina le ina nuŋeŋge nu amo ŋgailna. Ki ait ta mbolŋge Abraham nu kiŋo amo kusrena ta tuku pagumba nye suŋgokina. \v 9 Taŋana le Abraham tuku kiŋo Ismael nu Isipnu pino Hagar ndoŋ te-pilnaik ta nu Isak maim maim pasa tumba minna le Sara nu ismba \v 10 taŋgo nuŋe sana: Kiŋo ta Isak ndoŋ ne tuku agaŋ ndende tuma kile nda. Piro pino ta kiŋo nuŋe ndoŋ pitaika le kasom kuwaik ŋgina le \v 11 nu pasa ta ismba kiŋo nuŋe Ismael tuku wamdus pitina le \v 12 Kuateŋge nu sana: Piro pino ta kiŋo nuŋe ndoŋ ne wamdus piti ndanuwa. Ne Sara tuku pasa ismba dubiwa. Isak tuku ndare mbolŋge ndo ne tuku mbuŋ mayok kaŋgaig. \v 13 Piro pino ta tuku kiŋo nu mata ne tuku kiŋo tukunu yeŋge ki le nu tuku ndare mbolŋge taŋgo kuasmbi suŋgo ande tugekamŋgat ŋga Abraham sana. \p \v 14 Taŋakina le maratukuk tiŋga Abraham nu nyamagaŋ kilmba agaŋmor ŋgarombi kule kunyna ta turmba kilmba Hagar tuku kailmane mbolŋge patika kiŋo nuŋe ndoŋ kukulnikina le kinaik kumba ka Berseba tuku ma baknu mbolŋge kine promba lika minnaik. \v 15 Lika minnaik ma ma kule kugana le kiŋo nuŋe tumba kumba ka ail fudiŋndo ande kumnemŋge pilna le kinymba minna. \v 16 Kinymba minna le Hagar nu kiŋo nuŋe ta kusremba nane tui fat parsiŋgade le kumba tiŋgate taŋamba nu kumba ka minyokina sulumba wamdusmbi sakina: Ye kiŋo kaŋgermba mini le kumwa ta ŋayo ŋgina. Taŋakina sulumba nu taŋge minyok minmba malmbika minna. \p \v 17 Kiŋo ta mata malmbika minna le Kuate nu isna le samba mbolŋge Kuate tuku Eŋel ndek Hagar wika sana: Hagar, ne ndaŋam wamdus pitinate? Ne kuru kuru ndaka. Kiŋo naŋe malmbikate ta Kuate nu o buk isat. \v 18 Ne tiŋga kumba ka kiŋo naŋe tumba wamdus bul sera. Yeŋge ki le nu tuku ndare tugeka taŋgo kuasmbi suŋgo ande mayok kaŋgat ŋgina. \v 19 Taŋakina sulumba Kuate nu Hagar tuku am talkina le kule burok ande kaŋgerna sulumba kumba ka agaŋmor ŋgaro tambi kule kunyna. Kunyna sulumba kiŋo nuŋe kule ta tuna le nyina. \p \v 20 Kuateŋge kiŋo ta kulatka minna le suŋgokina sulumba kumba ka Paran tuku ma baknu mbolŋge minyokumba kanzerek taŋgo minna le \v 21 ina nuŋeŋge Isipnu pino ande tumba Ismael te-tuna. \s1 Abraham nu Abimelek ndoŋ wamdus ulendinaik \p \v 22 Ait ta mbolŋge Abimelek nuŋe kame gabat nyunu Pikol tumba Abraham tugum promba sana: Kuate tuku nyaro ne mbolŋge minit. \v 23 Ta tuku ne kile Kuate tuku nyu tambi pasa saŋgri pilewa sulumba ye mbolŋge maŋau ŋayonu ande ndaka. Ye tuku kutu mbolŋge ye tuku wa kame mbolŋge mata maŋau ŋayonu ande ndaka. Ye buk ne mbolŋge maŋau mayenu ken ta kile ne suk ye mbolŋge, kilke kile ne rawe taŋgo taŋaŋ minit ta mbolŋge maŋau mayenu ndo ka ŋgina le \v 24 Abraham ndek nu sana: Ne sakate taŋamba ye pasa saŋgri pilewet ŋgina. \p \v 25 Taŋakina le Abraham nu kule burok ande Abimelek tuku piro taŋgoŋge tinaig ta tuku nu sana le \v 26 nu ndek Abraham sana: Imaŋge kule burok ta tina ta ye gilai. Ne ye ndasayina. Kile ndo sayate le ye iset ŋgina. \p \v 27 Taŋakina le Abraham nu kina ka sipsip makau turmba kilmba promba Abimelek tuna sulumba nale wamdus ulendinaik. \v 28 Taŋanaik sulumba Abraham nu sipsip fat 7 kilmba yamokŋge patikina le \v 29 Abimelek nu Abraham kusnana: Ne ndaŋam sipsip fat 7 ta yamokŋge patikat e ŋgina le \v 30 Abraham lafumba nu sana: Yeŋge kule burok ta sarken ta ne son ŋga sulumba sipsip fat 7 te kila ŋgina. \v 31 (Nale wamdus ulendinaik tuku ma ta nane kile nyunu Berseba\f + \fr 21:31 \ft Berseba nyu ta tugunu Pasa Katanu Kule Brok\f* ŋgade). \p \v 32 Bersebaŋge wamdus ulendika Abimelek nuŋe kame gabat Pikol ndoŋ nale luka Filistia ma mbol kinaik le \v 33 Abraham nu Bersebaŋge ail ande ŋgukina sulumba Kuate Suŋgo abo tugu ŋak nu tuku nyu te-duŋgina. \v 34 Taŋamba nu yar gudommba Filistia kilke mbolŋge minna. \c 22 \s1 Abraham nu Isak tumba Kuate tuku atraukam bafuna \p \v 1 Mara ande Kuate nu Abraham tuku ŋgamuŋgal son tagomba nu wika sana: Abraham ŋgina le nu woka sakina: Ye minet te ŋgina. \v 2 Taŋakina le Kuate nu sana: Ne tiŋga naŋe kiŋo naŋe ndindo Isak ne nu tuku kume purte ta tumba kumba ka Moria kilke mbolŋge tabe ande ye ne tumnamŋgit ta mbolŋge ne ye tuku atrauka kiŋo ta balemba piya le ugmba usarkuwa ŋgina. \v 3 Taŋamba sana le Abraham nu maratukuk tiŋga kuaneka doŋki inum tumba saŋgilnu mbolŋge kumiŋ depolka kusmba nuŋe piro taŋgo armba kilmba atraukam tuku pa fetka ndaleka tumba Isak ndoŋ Kuate nu ma sakina ta kinaig. \p \v 4 Kumba minnaig le mara armba kinaig le mara keŋnu mbolŋge Abraham nu tiŋga mambilmba Kuate nu ma sakina ta maskenŋge kaŋgerna sulumba \v 5 nuŋe piro taŋgo ar ta sanikina: Tale doŋki tumba teŋge minap. Ye yiŋe kiŋo ndoŋ kumba ambeŋge Kuate mbariŋmba nu tuku nyu te-duŋga maŋ luka ndekamkik ŋgina. \v 6 Taŋaka sanikmba nu pa ndale ŋak tumba Isak tuna le kurana le Abraham nu pa wagmbi bagi turmba kilmba nale kigriŋga kinaik \v 7 kumba ka ndinŋge Isak nu mam nuŋe wika sana: Mam o ŋgina le mam nuŋe ae ŋgina le Isak nu kusnana: Sile pa wagmbi pa ndale ŋak kilkik ta Kuate atraukam tuku sipsip fat aniŋge ŋgina le \v 8 Abraham lafumba sana: Kiŋo, Kuate nuŋe atraukam tuku sipsip fat ande sile sikamŋgat ŋgina. Taŋamba saka nale maŋ kigriŋga kinaik. \p \v 9 Nale Kuate nu ma sakina ta mbol pronaik sulumba Abraham nu ndame turŋaŋga pa laŋlaŋ wakeimba pa ndale ŋak ta kuklimba ta mbolŋge farna sulumba kiŋo nuŋe Isak kupe wai kusmba pa farna ta mbolŋge pilna. \v 10 Taŋana sulumba nu nuŋe kiŋo balewam saka bagi gomba tumba wai sukakina kande \v 11 Suŋgo tuku Eŋel samba mbolŋge wika sana: Abraham, Abraham ŋgina le nu woka sakina: Ye minet te ŋgina le \v 12 Eŋelŋge nu sana: Kiŋo tuku ŋgarosu ŋayo sili ndawa. Ne naŋe kiŋo naŋe ndindo mape ndamba balemba ye atraukam bafuwat ta ye kaŋgerit. Ne ye tuku miŋge dubite ta ye kile kila pilit ŋgina. \v 13 Taŋakina le Abraham nu mbilka mambilmba meme pailnu ande ail fudiŋndo sinamŋge naunu konka minna le kaŋgerna sulumba kumba ka meme ta Isak tuku lafuknu tumba balemba Kuate atraukina. \v 14 Taŋana sulumba Abraham nu ma ta nyunu “Suŋgoŋge sine tursiŋgit” ŋgina. (Kile nane teŋenmba sakade: Suŋgo tuku tabe mbolŋge nu sine tursiŋgit ŋgade). \p \v 15 Kile Suŋgo tuku Eŋel nu samba mbolŋge Abraham wi arnu sana: \v 16 Ye Suŋgo. Ne ye tuku miŋge dubimba naŋe kiŋo naŋe balemba ye atraukam bafuwat tukunu ye yiŋe nyu tambi pasa saŋgri pilewamŋgit ta ne isa. Ye siŋka ne mbolŋge wam mayenu kamŋgit. \v 17 Yeŋge ne tuku ndare te-tugewi le samba mbolŋge mbai minig piyalŋge fulbul minig taŋaŋ suŋgomba mayok kaŋgaig. Ne tuku mbuŋ kat naŋe ŋgueu mbal ndoŋ kame bumba nane kile-ibeŋkamŋgaig. \v 18 Taŋgo kuasmbi ŋakmba nane ne tuku saka nane afu nyaro niŋge likamŋgaig. Ne ye tuku miŋge ismba dubiwat ta tuku ŋga sanet ŋgina. \p \v 19 Taŋakina le Abraham nale maŋ luka nuŋe piro taŋgo ar ta tugum pronaik sulumba nane luka Berseba tumbraŋ kinaig. Taŋamba Abraham nu Bersebaŋge minmba minna. \s1 Nahor tuku kiŋo kat nuŋe \p \v 20 Taŋamba minnaig ma ma mara ande nane afu Abraham tugum promba sanaig: Milka nu maib naŋe Nahor tuku kiŋo 8 kile-patikina. \v 21-22 Kiŋo mulum ta nyunu Us. Nu tuku mambo kat nuŋe ta nyu naŋgine Bus, Kemuel, Kesed, Haso, Pildas, Yidlaf, Betuel. Kemuel tuku kiŋo nuŋe Aram ŋga Abraham sanaig. \p \v 23 Betuel nu Rebeka te-pilna. Milka nu kiŋo 8 ta Abraham maib nuŋe Nahor ndoŋ kile-patikinaik le \v 24 Nahor nu nuŋe pino ande nyunu Reuma ndoŋ Teba, Gaham, Tahas, Maka nane kile-patikinaik. \c 23 \s1 Sara nu kumna \p \v 1 Sara nu yar 127 ŋak minna sulumba \v 2 Kanan kilke Hebron tumbraŋŋge nu kumna. Nu kumna le Abraham nu wamdus tatrukina le nu kumba Sara tugumŋge malmbikina. \v 3 Malmbikina sulumba tiŋga piyo nuŋe tuku mindesiŋ ta kusremba Hit mbal tugum promba nane saniŋgina: \v 4 Ye tumbraŋ tuguk taŋgo kuga. Ye rawe taŋgo minet. Tane kilke ande ye sap le ye piyawi sulumba yiŋe pino ŋguki ŋgina le \v 5 Hit mbal nane lafumba Abraham sanaig: \v 6 O taŋgo suŋgo, ne isa. Ne gabat suŋgo taŋaŋ sine ŋgamukŋge minit. Sine tuku ndame burok mayenu ndo ande kaŋgermba madiwa sulumba kumba ka piyo naŋe ŋguka. Ne piyo naŋe ŋgukam tuku ndame burok ande madiwa ta taŋgo andeŋge ne ŋgailne nda ŋga Abraham sanaig. \p \v 7 Taŋakinaig le Abraham nu Hit mbal ŋakmba tugumŋge loka saniŋgina: \v 8-9 Tane son sakade ndeta tane Sohar tuku kiŋo nuŋe Efron sawap le nu nuŋe ndame burok nyunu Makpela nuŋe kilke make mbolŋge minit ta ye suwa le ye yiŋe pino ŋgukam tuku piyawi. Tane nu sawap le ndame burok ta tuku piyanu giganmba ta sakuwa le ye tane tuku am mbolŋge piyawi sulumba mindesiŋ ŋgunu tuku ti ŋgina. \p \v 10 Efron nu Hit mbal tuku gabat ande minna. Nu nane ŋakmba ndoŋ tumbraŋ ta tuku fonde malaŋga tugumŋge minyok minna sulumba nu sakina: \v 11 O taŋgo suŋgo, ne isa. Kilke sakat ta ndame burok turmba ye kile nane ŋakmba tuku am mbolŋge ne tinet. Ne piyo naŋe tumba kumba ka taŋge ŋguka ŋgina le nane ŋakmba isnaig. \p \v 12 Kile Abraham ndek Hit mbal ŋakmba tugumŋge lokina sulumba \v 13 Efron sana: Ye pasa ande sanamŋgit ta ne isa. Ye kilke ta piyawi sulumba ndametiŋ ne tanmbimŋgit. Taŋawi sulumba ye yiŋe pino taŋge ŋgunuŋgit ŋgina le nane ŋakmba isnaig le \v 14 Efron lafumba Abraham sana: \v 15 O taŋgo suŋgo, sile mbolŋge kilke te tuku piya ta suŋgokanu kuga. Soŋ 40 ndo. Ne kilke ta tumba kumba ka piyo naŋe ŋguka ŋgina le \v 16 Abraham nu pasa ta ismba ndametiŋ Efron sakina le Hit mbal nane ŋakmba isnaig ta nane piyade mbal ndametiŋ pitinu kaŋgerde ta kumumba Efron tuna. \p \v 17 Taŋamba Abraham nu Efron tuku kilke Makpela tumbraŋŋge Mamre tugumŋge minna ta tina sulumba kilke ta tuku ndame burok ail ŋakmba turmba kilna le \v 18 Hit mbal tumbraŋ ta tuku malaŋga tugumŋge minyok minnaig ta nane ŋakmba ismba wokinaig. \v 19 Taŋanaig le Abraham nu piyo nuŋe Sara tumba kumba ka Makpela kilke ndame burok ta sinamŋge pilna. (Ma ta Kanan tuku kilke mbolŋge Hebron tumbraŋ patukŋge minna). \v 20 Taŋamba Hit mbal tuku kilke ta ndame burok turmba mindesiŋ ŋgunu tuku Abraham tunaig. \c 24 \s1 Isak nu Rebeka tina \p \v 1 Suŋgo tuku nyaro mara mindek Abraham mbolŋge minna le nu yar suŋgomba kusremba saibo pilna sulumba \v 2 nuŋe piro taŋgo ambokok Abraham tuku agaŋ ndende kulatkina ta wika sana: Naŋe wai tumba ye tuku fel karaukŋge pale.\f + \fr 24:2 \ft Hibru mbal nane taŋamba pasa saŋgri pilewanu (Mulum Pasa 47.29 kaŋgerap)\f* \v 3 Ne samba le kilke tuku Mbara Suŋgo nuŋe nyu tambi ne pasa saŋgri pilewa sulumba Kananŋge yiŋe kiŋo tuku pino ande ndata. \v 4 Ne kumba ka yiŋe kilke tuguk ta mbolŋge yiŋe ndare tugumŋge Isak tuku pino ande ta ŋgina le \v 5 piro taŋgo taŋge ndek Abraham kusnana: Pino ta nuŋe kuasmbi kusreka ye dubiyam mbulwa ndeta ye kiŋo naŋe kukuli le nu naŋe tumbraŋ tuguk kuwa e ŋgina le \v 6 Abraham lafumba sana: Taŋamba kuga. Ne ye tuku kiŋo kukula le kilke ta mbol ndakuwa. \v 7 Samba tuku Mbara Suŋgo nuŋge ye kukulyina le ye yiŋe ndare yiŋe tumbraŋ tuguk yiŋe kilke kusreken le nuŋge ye siŋka son pasa saŋgrinu teŋenmba sayina: Ne tuku ndare ye kilke te siŋka serniŋgamŋgit ŋga sayina. Nuŋge nuŋe eŋel kukulwa le amboŋga kaŋgat. Ne kumba taŋge yiŋe kiŋo tuku pino ande ta. \v 8 Pino ta ne dubinam mbulwa ndeta pasa ta ake ŋgisikuwa. Ne ye tuku kiŋo ta ndoŋ luka kilke ta mbol ndakape ŋga piro taŋgo nuŋe sana. \v 9 Taŋaka sana le piro taŋgo ta nuŋe gabat Abraham tugum promba wai tumba Abraham tuku fel karaukŋge pilna sulumba Abraham pasa sakina ta kumuwamŋgit ŋga wokina. \p \v 10 Taŋamba piro taŋgo ta nu Abraham tuku kamel 10 kilmba Abraham tuku agaŋ ndende magenu turmba kilna sulumba tiŋga Mesopotamia kilke Nahor tuku tumbraŋ ta kina kumba ka ka ta prona. \v 11 Prona sulumba kamel 10 ta saniŋgina le nane tumbraŋ kilimŋge kule burok ta tugumŋge mabta kinymba minnaig. \p Ki butuŋgina le furiram pino kame nane kule kunyam prowam bafunaig le \v 12 taŋgo ta yabaŋmba sakina: O Suŋgo, yiŋe gabat Abraham tuku Mbara, ne kite yiŋe gabat Abraham idusmba ye turya. \v 13 Ye kule burok te tugumŋge minet le tumbraŋ te tuku pino mbanzo kame nane kule kunyam prode. \v 14 Ye pino ande teŋenmba sawamŋgit: Naŋe waim kule ŋak ta ye sa le ye nyi ŋga sawamŋgit. Pino ta nu sakuwa: Ne ilmba nya le ye ne tuku kamel kame tuku kule afu turmba kunyamŋgit ŋguwa ndeta ye katesewamŋgit. Ne pino ta naŋe piro taŋgo Isak tuku pino madina ŋga katesewamŋgit. Nu taŋakuwa le ne ye tuku gabat buk turat ta ye katesewamŋgit ŋgina. \p \v 15 Nu yabaŋmba minna le Betuel tuku kulim nyunu Rebeka nu kilke waim kuramba prona. (Rebeka mam nuŋe Betuel. Betuel nu Nahor le Milka tuku kiŋo nakile. Nahor nu Abraham tuku maib nuŋe). \v 16 Rebeka nu ŋgarosu tumail pasi mayenu ndo. Nu buk taŋgo ande ndoŋ kinye ndakina. Nu ndeka kule burok ta tugum promba waim kule kunyna sulumba maŋ luka mbuna. \v 17 Taŋana le piro taŋgo ta nu pinderka nu tugum kina sulumba sana: Waim kule ta ye sa le ye kule nyi ŋgina le \v 18 nu ndek sana: O taŋgo suŋgo, ne ilmba nya ŋgina sulumba nu waim kule te-ibeŋmba biye ŋak minmba nu tuna le kule nyina. \p \v 19 Nu kule nye deŋpurna le Rebeka nu sana: Ye ne tuku kamel kame tuku kule afu turmba kunyi le nane mata nyuwaig ŋgina. \v 20 Taŋakina sulumba nu pitik ndo nuŋe waim kule agaŋmor kule nyade tuku nza ta sinamŋge kutuna sulumba pinderka kumba ka kule burok tugum promba taŋgo ta tuku kamel kame tuku kule kunye niŋmba minna le kamel kame ta ŋakmba nyinaig le \v 21 piro taŋgo ta nu ye Suŋgoŋge buk turyat e ŋga idusmba maninok pino ta kaŋgermba minna. \p \v 22 Nu kule kunye deŋpurna le taŋgo ta fumbe sikor ande golmbi wakeiwanu ta tumba nu tuku fumbe mbolŋge pilmba sagi armba golmbi wakeikanu ta turmba kilmba nu tuku wai mban mbolŋge siluk tuna sulumba sana: \v 23 Ne saka. Ne mam naŋe ima? Mam naŋe tuku wandekŋge yiŋe kuasmbi ye ndoŋ sine kinyam tuku ma ŋak e ŋgina le \v 24 nu sana: Ye tuku mam Betuel. Nu Nahor le Milka tuku kiŋo. \v 25 Sine ire suŋgomba kamel kinyam tuku ŋak. Kamel tuku nyamagaŋ mata suŋgomba minig. Tane mata kinyam tuku ma ŋak ŋgina le \v 26 taŋgo ta pasa ta ismba loka Suŋgo tuku nyu te-duŋgina sulumba \v 27 sakina: O Suŋgo, yiŋe gabat Abraham tuku Mbara, sine ne tuku nyu te-duŋgube. Ne mara mara ye tuku gabat turte. Neŋge ye mindeyumba ndin tumyat le ye yiŋe gabat tuku kuasmbi tugum prowit ŋgina. \p \v 28 Kile pino ta pinderka ina nuŋe tuku wande mbol kumba pro taŋge nane wam kubeu niŋgina le \v 29-30 Rebeka tuku leu nuŋe Laban nu kulim nuŋe wam kubeu niŋgina ta isna sulumba fumbe tuku sikor ta kaŋgermba sagi ar kulim nuŋe tuku wai mban mbolŋge minnaik ta turmba kaŋgerka nu pitik ndo kilim ka Abraham tuku piro taŋgo kamel kame ndoŋ kule burok tugum taŋge minnaig ta sota kina sulumba sana: \v 31 Suŋgo tuku nyaro ne mbolŋge minit. Ne ndaŋam kilim teŋge tiŋ minit? Ne yale le sine wande mbol kab. Ye buk tane tuku ma wakeiwit. Ne tuku kamel kame tuku ma mata ŋak ŋgina. \v 32 Taŋakina le piro taŋgo ta nu wande mbol kina le Laban nu kamel kame tuku kumiŋ depol kame ta paske lika ire farniŋgina sulumba nyamagaŋ kilmba pro niŋgina le nyinaig. Taŋanaig le Laban nu maŋ kumba Abraham tuku piro taŋgo, taŋgo kame nu ndoŋ promba minnaig ta tuku kule tumba luka prona le nane kupe minyaŋginaig. \p \v 33 Taŋanaig le nane piro taŋgo ta tuku pagumba tunaig kande nu sakina: Ye pasa ande ŋak. Nyamagaŋ te minwa le ye pasatumba isukusamŋgit ŋgina le Laban ndek sakina: Ta maye. Saka le sine isbe ŋgina. \v 34 Taŋakina le nu ndek sakina: Ye Abraham tuku piro taŋgo. \v 35 Suŋgoŋge ye tuku gabat nyaro mayenu tuna le nu maror taŋgo mayok kina. Nu Suŋgoŋge sipsip meme makau kamel doŋki silwa ndametiŋ, gol ndametiŋ, piro taŋgo, piro pino agaŋ ndende gudommba tuna. \v 36 Yiŋe gabat tuku pino Sara nu saibo pilmba Abraham tuku kiŋo te-pilna le nu nuŋe agaŋ ndende ta kiŋo nuŋe tuna. \v 37 Yiŋe gabat nu ye sayina le ye nu tuku pasa saŋgri pilewen. Nu teŋenmba sayina: Ne Kananŋge yiŋe kiŋo tuku pino ande ndata. \v 38 Ne kumba yiŋe kuasmbi yiŋe ndare kame tugum kaye sulumba nane ŋgamukŋge yiŋe kiŋo tuku pino ande ta ŋga sayina le \v 39 ye ndek yiŋe gabat teŋenmba kusnawen: Pino ta ye dubiyam mbulwa ndeta ye ndaŋi ŋgen le \v 40 nu lafumba sayina: Ye mara mara Suŋgo tuku miŋge dubiwet tuku. Nu nuŋe eŋel kukulwa le ne turnamŋgat. Taŋawa le ne ye tuku kuasmbi mbolŋge ye tuku ndare ŋgamukŋge yiŋe kiŋo tuku pino ande tamŋgat. \v 41 Ne ye tuku pasa saŋgri pilewat ta pur ndawa. Ne ye tuku kuasmbi tugum prowa le nane pino ta ne ŋgailnuwaig ndeta pasa ta ake ka ŋgisikuwa ŋga ye sayina. \p \v 42 Ye kite kule burok tugum nziŋge prowit sulumba teŋenmba yabaŋit: O Suŋgo, yiŋe gabat Abraham tuku Mbara, ye ilit ta tuku agaŋ alonu te-mayokmba tumya le kaŋgeri. \v 43 Ye kule burok te tugumŋge minet. Pino mbanzo ande kule kunyam prowa le ye nu teŋenmba sawamŋgit: Naŋe waim kule ŋak ta ye sa le ye nyi ŋga sawamŋgit. Pino ta nu sakuwa: \v 44 Ne nya le ye ne tuku kamel kame tuku kule afu turmba kunyamŋgit ŋguwa ndeta ye katesewamŋgit. Pino ta neŋge yiŋe gabat tuku kiŋo nuŋe tuku pino madina ŋgit. \p \v 45 Ye wamdusmbi yabaŋmba minit le Rebeka nu waim kuramba prowat sulumba ndeka kule burok sinam taŋge waim kule kunyat le ye nu sawit: Ye kule afu nyam ŋga sawit. \v 46 Taŋakit le nu pitik ndo waim te-ibeŋat sulumba sayat: Ne nya le ye ne tuku kamel kame tuku kule afu turmba kunyi ŋgat. Ye kule tumba nyit le nu kamel kame tuku mata kule kunyat. \v 47 Taŋawat le ye nu kusnawit: Ne mam naŋe ima ŋgit le nu sayat: Ye tuku mam Betuel. Nu Nahor le Milka tuku kiŋo ŋga sayat le ye fumbe sikor ta tumba nu tuku fumbe mbolŋge pilit sulumba sagi armba ta kilmba nu tuku wai mban mbolŋge patikit sulumba \v 48 loka Suŋgo tuku nyu te-duŋgit. Nu yiŋe gabat Abraham tuku Mbara. Nuŋge ye mindeyumba ndin tumyat le ye yiŋe gabat tuku kuasmbi tugum prowit sulumba nzamu nuŋe tuku kulim kaŋgerit ta ye yiŋe gabat nu tuku kiŋo nuŋe tuku pinonu tamŋgit. \v 49 Ta tuku tane ye tuku gabat idusmba pino ta ye sam kumuŋ e ko kuga? Tugusemba ye sayap le ye isi sulumba ame maŋau kam tuku ta kila palmbimŋgit ŋga Laban nane saniŋgina. \p \v 50 Taŋakina le Laban nale Betuel ndoŋ lafumba sakinaik: Suŋgoŋge ne kukulnat le ne te prowat tukunu sine ame pasatube? Sine pasa kuga. \v 51 Rebeka minit te. Ne nu tumba kaye. Nu naŋe gabat tuku kiŋo nuŋe tuku pino minamŋgat. Ne Suŋgo tuku miŋge dubimba taŋamba ka ŋginaik le \v 52 Abraham tuku piro taŋgo ta pasa ta ismba truk kumba Suŋgo tuku nyu te-duŋgina sulumba \v 53 mindepiyam tuku agaŋ ndende silwa golmbi wakeikinaig tuku tawi afu turmba kilmba Rebeka tuna sulumba agaŋ ndende magenu afu leu nuŋe nale ina nuŋe ndoŋ nikina. \v 54 Taŋana sulumba nu taŋgo kame nu ndoŋ pronaig ta nane ŋakmba isukusmba kule nyumba furirna le taŋge kinynaig. \p Mafena le maratukuk tiŋga nu nane saniŋgina: Ye kile luka yiŋe gabat sota kambimŋgit ŋgina le \v 55 Rebeka leu nuŋe nale ina nuŋe ndoŋ sakinaik: Kulim te kusem ndindo ait 10 taŋamba sine ndoŋ minwa le tumba kape ŋginaik. \v 56 Taŋakinaik le nu ndek sanikina: Tane ye ŋgail ndakap. Suŋgoŋge ye turyina le alonu mayok ket tukunu ye dalke nda. Ye kile ndo maŋ luka yiŋe gabat sota kaŋgit ŋgina. \v 57 Taŋakina le nale sakinaik: Sile kulim wika kusnawamkik ŋginaik sulumba \v 58 Rebeka wika kusnanaik: Ne taŋgo te ndoŋ kambimŋgat e ŋginaik le nu sakina: Au. Ye kambimŋgit ŋgina. \p \v 59 Taŋakina le Rebeka nuŋe kulat pino ndoŋ nale Abraham tuku piro taŋgo kame ndoŋ kambim bafunaig le \v 60 nale Rebeka nyaro pasa tumba sakinaik: O sile tuku kulim, ne taŋgo kuasmbi suŋgokanu tuku ina naŋgine minwa. Ne tuku mbuŋ kat naŋe nane ŋgueu mbal ndoŋ kame bumba naŋgine tumbraŋ yaika kilwaig ŋginaik. \v 61 Taŋakinaik le Rebeka nuŋe piro pino mbanzo afu ndoŋ nane kamel poŋga mbolŋge minyokinaig le Abraham tuku piro taŋgo ta Rebeka tumba kinaig. \p \v 62 Ait ta mbolŋge Isak nu Negeb ma baknu mbolŋge minna tuku. Mara ande nu kule burok nyunu “Suŋgo abo tugu ŋak nu ye kaŋgeryate” ta kusremba \v 63 furiram tiŋtiŋka ake kaloymba kina sulumba mambilmba kamel afu promba ilnaig le kaŋgerkina. \v 64 Rebeka nu mambilmba Isak kaŋgermba kamel mbolŋge ibeŋ kina sulumba \v 65 Abraham tuku piro taŋgo ta kusnana: Taŋgo ilit si imaŋge ŋgina le piro taŋgo ta lafumba sana: Taŋgo si yiŋe gabat ŋgina le Rebeka nu kumiŋ tumba tumail pasi soŋgina. \p \v 66 Piro taŋgo ta promba nu maŋau kina ta ŋakmba Isak kubeu tuna le ismba \v 67 Rebeka tumba ina nuŋe Sara tuku baibai sinamŋge pilmba nuŋe pinonu tina. Taŋamba nu Rebeka tuku kume purna sulumba ina nuŋe buk kumna le nu ŋgamuŋgal tatruka minna ta kile nu garena. \c 25 \s1 Abraham tuku ndare \p \v 1 Abraham maŋ pino ande nyunu Ketura tina le \v 2 nu Simran, Yoksan, Medan, Midian, Isbak, Sua nane kile-patikina. \v 3 Yoksan nu kiŋo armba kile-patikina ta ande Seba ande Dedan. Dedan tuku mbuŋ ta Asur mbal Letus mbal Leum mbal. \v 4 Midian nu kiŋo 5 kile-patikina. Nane tuku nyu ta teŋenmba. Efa, Efer, Hanok, Abida, Elda. Kiŋo kame ta ŋakmba Ketura tuku ndare. \p \v 5 Abraham nu nuŋe agaŋ ndende ŋakmba Isak tuku wai mbolŋge kusrekina sulumba \v 6 nuŋe kiŋo kat nuŋe pino afu ndoŋ kile-patike likina ta mata gare agaŋ afu niŋgina sulumba nane kukulniŋgina le kinaig. Abraham nu kume ndaka minna le nane Isak kusremba ki prote kumam kinaig ka taŋge minnaig. \s1 Abraham nu kumna \p \v 7-8 Abraham nu saibo pile mayemba yar 175 ŋak minna sulumba nu kumna. \v 9-10 Kiŋo kat nuŋe ar ta Isak nale Ismael nale mam nakile tuku mindesiŋ tumba ka Makpela ndame burok ta sinamŋge nu tumba pilnaik. Ndame burok ta Abraham nu o buk piyo nuŋe Sara tumba pilna. Makpela kilke ta Mamre tugumŋge minna ta o buk Hitnu taŋgo Soar tuku kiŋo nuŋe Efron nu tuku kilke minna le Abrahamŋge nu tugumŋge piyana tuku. \p \v 11 Abraham nu kumna le Kuate nu Abraham tuku kiŋo nuŋe Isak nyaro tuna le nu mine mayena. Nu kule burok nyunu “Suŋgo abo tugu ŋak nu ye kaŋgeryate” ta tugumŋge minna. \s1 Ismael tuku ndare \p \v 12 Sara tuku piro pino Isipnu Hagar nu Abraham ndoŋ Ismael te-pilnaik. \v 13 Ismael tuku kiŋo kat nuŋe ta teŋenmba. Kiŋo mulum ta nyunu Nebayot. Kiŋo afu nu dubimba pronaig ta nyu naŋgine teŋenmba. Kedar, Adbel, Mibsam, \v 14 Misma, Duma, Masa, \v 15 Hadad, Tema, Yetur, Nafis, Kedema. \v 16 Nane ŋakmba Ismael tuku kiŋo kat nuŋe. Nane tuku ndare tugekinaig sulumba mbuŋ kat naŋgine tuku nyu ta tumba nane afu tumbraŋ yimyam ninde lika minnaig le nane afu ma yimyam mbol kine promba minnaig. Nane 12 ta tumbraŋ mboŋ 12 ta tuku gabat minnaig. \p \v 17 Ismael nu yar 137 ŋak minna sulumba nu kumna. \v 18 Ismael tuku mbuŋ kat nuŋe nane Awila tuku kilke Sur tuku kilke ma ŋgamu-ŋgamuŋge minnaig. (Ma ta Isip limba ki prote kumamŋge Asiria kambim tuku ndin ta tugumŋge minit). Nane Isak tuku mbuŋ kat nuŋe ndoŋ purka yimyam minnaig. \s1 Isak tuku kiŋo armba \p \v 19 Abraham tuku kiŋo nuŋe Isak tuku wam kube ta teŋenmba. \p \v 20 Isak nu yar 40 ŋak minna sulumba Rebeka tina. Rebeka nu Aramnu Mesopotamia kilke mbolok pino. Mam nuŋe Betuel. Leu nuŋe Laban. \p \v 21 Isak nu piyo nuŋe niŋkina le nu Suŋgo yabaŋna le Suŋgo nu tuku yabaŋ pasa ismba piyo nuŋe wakeina le kiŋo konna ta \v 22 fuŋgul sinamŋge kiŋo armba ŋak. Kiŋo ar ta nale fuŋgul sinamŋge suŋgomba muŋgu signa-signaŋga minnaik le nu kamusmba wamdusmbi sakina: Ndaŋam tuku ye tuku kiŋo ar te muŋgu signa-signaŋga minik ŋgina. Taŋakina sulumba nu katesewam tuku Suŋgo kusnawam kina le \v 23 Suŋgoŋge nu sana: Kiŋo armba ne tuku fuŋgul sinamŋge minik ta kile-patika le nale tuku ndare tugeka taŋgo kuasmbi armba mayok ka nane purka yimyam minamŋgaig. Andeŋge ande tuku saŋgri liwamŋgat. Kiŋo mulum nu kiŋo ŋgumneŋgamŋgat ta tuku miŋge kumnemŋge minamŋgat ŋga sana. \p \v 24 Rebeka nu kiŋo te-palmbim tuku ait kumuŋgina le nu kiŋo armba kile-patikina. \v 25 Kiŋo mulum te-pilna ta ŋgarosu gurgurnu ŋgue kumuk. Ta tuku nane nyun ta Esau\f + \fr 25:25 \ft Esau nyu ta tugunu Ŋgue Kumuk\f* ŋginaig. \v 26 Nu dubiknu maib nuŋe nu Esau tuku kupe tugu biymba ŋak prona. Ta tuku nane nyun ta Yakob\f + \fr 25:26 \ft Yakob nyu ta tugunu Kupe Tugu\f* ŋginaig. Isak nu yar 60 ŋak minna le Rebeka nu nale ar ta kile-patikina. \p \v 27 Nale sugokinaik sulumba Esau nu kanzerek taŋgo minmba nu mara mindek sayokam duŋe kambinu le Yakob nu taŋgo mukuknu minmba nu mara mindek tumbraŋŋge ndo minanu. \v 28 Esau nu agaŋmor bale farmba mam nuŋe tambinu le kuapika nyumba minanu tukunu nu Esau tuku kume purna le Rebeka nu Yakob tuku kume purna. \p \v 29 Ait ande Yakob nu pagumba minna le Esau nu duŋeŋge sayokmba minna sulumba guba mayena le luka tumbraŋ prona sulumba \v 30 Yakob sana: Kule pak gurgur ta ye inum sa le nyi. Ye guba mayeyumba isu baklelyumba am kuilkuilyate ŋgina. (Ta tuku nane nu tuku mape nyu ande kitek Edom\f + \fr 25:30 \ft Edom nyu ta tugunu Gurgur\f* ŋginaig). \p \v 31 Taŋakina le Yakob nu lafumba sakina: Ne kiŋo mulum tuku agaŋ ndende nyaro pasa ŋakmba ye samŋgat kande ye kule pak te ne tini le nya ŋgina le \v 32 Esau nu ndek sakina: Ta maye. Ye guba mayeyate. Ye kumi le nyaro pasa ta ye turye nda. Kule pak ta ye inum sa le nyi ŋgina le \v 33 Yakob ndek nu sana: Kuga. Amboŋga ne siŋka son pasa saŋgrinu ye saya ŋgina le Esau nu pasa ta saŋgri pilemba kiŋo mulum tuku agaŋ ndende ta Yakob tuna. \v 34 Taŋakina le Yakob nu kule pak bret afu turmba Esau tuna le nyina. Nyina sulumba nu tiŋga kina. Taŋamba Esau nu mulum maŋau ta ake agaŋ taŋaŋ ŋga bukŋgina. \c 26 \s1 Isak nu Gerar tumbraŋŋge minna \p \v 1 O buk Abraham tuku ait mbolŋge guba suŋgo prona taŋamba kile maŋ guba suŋgo prona le Isak nu Filistia mbal tuku gabat suŋgo Abimelek sota Gerar tumbraŋ kina. \p \v 2 Taŋana le Suŋgo nu Isak tugum promba sana: Ne Isip kilke mbol ndakaye. Ne ye tuku miŋge dubimba kilke te mbolŋge ndo mina le \v 3 ye ne ndoŋ mini sulumba ne nyaro tanmbimŋgit. Kilke te ŋakmba ye ne naŋe ndare ndoŋ sertiŋgi sulumba siŋka son pasa buk mam naŋe Abraham sawen ta kumuwamŋgit. \v 4-5 Yeŋge ne tuku ndare te-tugewi le taŋgo pino gudommba samba mbolŋge mbai minig taŋaŋ mayok kuwaig le ye kilke te ŋakmba nane serniŋgamŋgit. Mam naŋe nu ye tuku miŋge dubina sulumba pasa ŋakmba nu sawen ta kumuna. Ta tuku taŋgo kuasmbi ŋakmba nane tane tuku saka nane naŋgine naŋgine afu nyaro niŋge likamŋgaig ŋga Isak sana. \p \v 6 Isak nu Gerar tumbraŋŋge minna le \v 7 tumbraŋ ta tuku taŋgo kame nane piyo nuŋe tuku Isak kusnanaig le nu nane saniŋgina: Pino te yiŋe kulim ŋgina. Rebeka nu tumail pasi ŋgarosu mayenu ndo tukunu nu taŋgo kame nane Rebeka tam tuku ye baleyamŋgaig ŋga idusmba kuru-kuruka pino te yiŋe pino ŋgam mbulna. \p \v 8 Taŋamba minnaig le mara ande Filistia mbal tuku gabat suŋgo Abimelek nu bubre malaŋgambi mambilna kande Isak nu Rebeka kire-kiremba minna le kaŋgerna. \v 9 Kaŋgerna sulumba nu taŋgo afu kukulniŋgina le pro Isak tumba Abimelek tuku wande mbol kinaig le Abimelek nu sana: Ne ndaŋam saka pino ta yiŋe kulim ŋgina. Pino ta naŋe pino ŋga Isak sana le nu ndek sakina: Ye idusen ye taŋaki le nane ye baleyamŋgaig ŋga idusen ŋgina. \v 10 Taŋakina le Abimelek nu sana: Ne ame maŋau sine mbolŋge kina tuku? Ye tuku taŋgo ande piyo naŋe ndoŋ kinyna kande neŋge sine une siŋgina kande ŋgina. \v 11 Taŋakina sulumba Abimelek nu nuŋe mbal ŋakmba saniŋgina: Taŋgo andeŋge taŋgo te ko piyo nuŋe ŋayo siliwa ta nu kumamŋgat ŋgina. \p \v 12 Suŋgo tuku nyaro Isak mbolŋge minna le Isak nu agaŋ tumunu bareŋniŋgina ta yar ta mbolŋge nyamagaŋ suŋgomba pronaig le kaŋgerkina. \v 13 Taŋamba nu agaŋ ndende suŋgomba kilmba maror taŋgo mayok kina. \v 14 Nu sipsip makau piro mbal suŋgomba ŋak minna le Filistia mbal nane nu kaŋgermba am kikoŋ tiŋginaig le \v 15 nane kule burok kame mam nuŋe Abraham kume ndakina le nuŋe piro taŋgo kameŋge sarke likinaig ta luka kilke kainiŋginaig. \v 16 Taŋanaig le Abimelek nu Isak sana: Ne taŋgo suŋgo nyu ŋak. Ne sine ŋakmba lisiŋgit. Ne sine tuku kilke te kusremba kaye ŋgina. \v 17 Taŋakina le Isak nu ma ta kusremba Gerar tuku ma gutoŋ ta mbol kina sulumba taŋge nane baibai patika minnaig. \p \v 18 Taŋamba minnaig ma ma Isak nane kule burok kame mam nuŋe Abraham tuku ait mbolŋge sarke likinaig le Filistia mbalŋge luka kilke kainiŋginaig ta maŋ luka sarke likinaig. Sarke likinaig sulumba Isak nu mam nuŋe kule burok ta buk nyu patike likina ta taŋamba maŋ nyu ndui ta ndo patike likina. \v 19 Taŋamba Isak tuku piro taŋgo nane ma gutoŋ taŋge burok inum maŋ sarkinaig le kule bulbulmba prona. \v 20 Prona le Gerar tumbraŋ tuku agaŋmor kulat taŋgo nane Isak tuku kulat taŋgo kame ndoŋ kualeyauka kame pasa tumba minnaig sulumba sakinaig: Kule burok te sine tuku ŋginaig. Ta tuku Isak nu kule burok ta nyun ta Kame Pasa ŋgina. \p \v 21 Kile Isak tuku piro taŋgo nane maŋ burok inum sarkinaig le kame pasa maŋ tiŋgina. Ta tuku Isak nu kule burok ta nyun ta Muŋgu Gubra ŋgina. \v 22 Taŋamba nu ma ta kusremba ma ande mbol kina sulumba burok inum sarkina le kile kame pasa pro ndana tukunu Isak nu kule burok ta nyun ta Mine Mayenu ŋgina. Taŋakina sulumba sakina: Suŋgoŋge kilke suŋgokanu siŋgina le sine mine mayewamŋgig ŋgina. \p \v 23 Kile Isak nu ma ta kusremba Berseba tumbraŋ prona le \v 24 furir ŋgamu Suŋgo nu nu tugum promba sana: Ye mam naŋe Abraham tuku Mbara. Ne kuru kuru ndaka. Ye ne ndoŋ minmba siŋka son pasa buk mam naŋe Abraham sawen ta kumuwi sulumba yeŋge ne tuku ndare te-tugewi le taŋgo pino suŋgomba mayok kaŋgaig ŋgina. \v 25 Taŋakina le Isak nu ndame turŋaŋga atraukam tuku pa laŋlaŋ wakeina sulumba Suŋgo mbariŋmba nu tuku nyu te-duŋgina. Taŋamba nane taŋge baibai patika minnaig le nu tuku piro taŋgo kame nane maŋ kule burok ande sarkinaig. \s1 Isak nale Abimelek ndoŋ wamdus ulendinaik \p \v 26 Abimelek nu Ahusat le kame gabat Pikol ndoŋ nane Gerarŋge Isak sota pronaig. (Ahusat nu kame ait mbolŋge nu Abimelek wam paguwanu taŋgo). \p \v 27 Nane pronaig le Isak nu nane kaŋgerka kusnaniŋgina: Tane buk ye kasuryumba pitaiyinaig. Tane kile ndaŋam tuku ye tugum prode ŋgina le \v 28 nane nu sanaig: Suŋgo nu ne ndoŋ minit ta sine kila. Ta tuku sine ne ndoŋ wamdus ulendiwam proweg. Ne pasa saŋgri pilemba \v 29 sine mbolŋge maŋau ŋayonu ande ndaka. Sine mata buk ne mbolŋge maŋau ŋayonu ande ndakigeŋ. Sine ne mbolŋge maŋau mayenu kumba mine mayegeŋ le ne sine kusreka kina. Kile Suŋgo tuku nyaro ne mbolŋge minit ŋginaig. \v 30 Taŋakinaig le nu nane tuku paguna le nane nyinaig. \p \v 31 Mafena le nane pasa katmba ŋgamuŋgal tumanaig sulumba nane kinaig le Isak nu nane mindeka ndinŋge mbilniŋgam kina. \p \v 32 Ki ait ndui ta mbolŋge ndo Isak tuku piro taŋgo kame nane pro kule burok ande sarkinaig ta tuku Isak kila samba sanaig: Sine buk kule inum kaŋgergig ŋginaig le \v 33 nu kule burok ta nyun ta Seba\f + \fr 26:33 \ft Seba nyu ta tugunu Pasa Katanu Kule\f* ŋgina. Ta tuku tumbraŋ ta kile Berseba tumbraŋ ŋgade. \s1 Esau tuku pino afu \p \v 34 Esau nu yar 40 kusremba Hitnu pino armba kilna. Pino ar ta ande Yudit ande Basemat. (Yudit nu Beri tuku kulim nuŋe. Basemat nu Elon tuku kulim nuŋe). \v 35 Esau nu pino ar ta kilna le Isak nale Rebeka ndoŋ nale pino ar ta tuku ŋgamuŋgal piti ŋak minnaik. \c 27 \s1 Isak nu nyaro pasa Yakob tuna \p \v 1 Isak nu saibo pilmba am tukulok minna le nu kiŋo nuŋe mulum Esau wika sana: Mam o ŋgina le nu ndek sakina: Ye minet te ŋgina. \v 2 Taŋakina le mam nuŋe nu sana: Ye buk saibo pilmba kumam tuku ait patukate ta ne kila. \v 3 Ne kile tui tumba duŋe kumba ye tuku agaŋmor ande ŋguikok balewe sumba \v 4 ye nzaliyate taŋamba pagumba tumba pro ye sa le ye nyumba nyaro pasa ne tini sulumba ye kumi ŋgina. \p \v 5 Isak nu Esau wam pagumba minna le Rebeka nu kagmamba ismba minna. Esau nu sayokam kina le \v 6 Rebeka nu kiŋo nuŋe Yakob sana: Mam naŋe aba naŋe Esau ndoŋ pasataik le ye isit. \v 7 Nu teŋenmba aba naŋe sawat: Ne agaŋmor ande balemba ye tuku pagumba tumba pro ye sa le ye nyumba Suŋgo am mbolŋge nyaro pasa ne tini sulumba ye kumi ŋga sawat. \v 8 Ta tuku kiŋo, ne kile ye isa sulumba ame wam kam tuku sani kande ne kumu-kumuwa. \v 9 Ne agaŋmor tuku fonde ta sinam kaye sulumba meme fatnu armba butuknu kilmba ye tugum te prowa le mam naŋe nzalite taŋamba paguwi le \v 10 ne tumba ka mam naŋe tawe. Mam naŋe nyamagaŋ ta nyumba nuŋe nyaro pasa ta ne tinwa sulumba nu kumwa ŋga Yakob sana. \p \v 11 Taŋakina le Yakob ndek ina nuŋe sana: Ye tuku aba Esau nu ŋgue kumuk. Ye ŋgarosu basleŋnu. \v 12 Mamŋge ye kireyuwa sulumba ye nu yabriwi ta nu kateseyumba ye nyaro pasa se nda. Nu ye kasuryumba ŋguspeyamŋgat ŋgina le \v 13 ina nuŋe nu sana: Kiŋo, nu taŋawa ndeta kasur pasa ta ye mbolŋge minamŋgat. Ne kile ndo pasa ne sanit ta kumumba ka meme sakit ta kilmba yale ŋgina. \p \v 14 Taŋakina le Yakob nu kumba meme armba ta kilmba ilmba ina nuŋe tuna le ina nuŋeŋge mam nuŋe nzalina taŋamba paguna sulumba \v 15 Esau tuku tawi mayenu ndo wande mbolŋge minna tuku ta tumba Yakob tuna le silikina. \v 16 Silikina le Rebeka nu meme ŋgaronu kilmba Yakob tuku wai mbolŋge ŋinfok basleŋnu ta mbolŋge turmba patikina sulumba \v 17 nyamagaŋ kikoŋnu kuapikina ta tumba bret piyna ta turmba tumba Yakob tuna. \p \v 18 Taŋana le Yakob nu mam nuŋe tugum kina sulumba sana: Mam a ŋgina le mam nuŋe woka sakina: Ae ne kiŋo ima e ŋgina le \v 19 Yakob nu sakina: Ye kiŋo naŋe mulum Esauŋge. Ne pasa sakat ta ye ne tuku miŋge kumuwit. Ne ndem ye kilmba prowit te nya sulumba ye nyaro pasa sa ŋgina le \v 20 mam nuŋe nu sana: O kiŋo, ne ndaŋmba pitik ndo agaŋmor te-silikat ŋgina le Yakob nu lafumba sana: Ne tuku Mbara Suŋgo nuŋge ye turyat le ye agaŋmor inum te-silikit ŋgina. \v 21 Taŋakina le mam nuŋe nu sana: Ne dirka ye tugum te yale le ye ne kireni. Ne sonndo Esau e ko kuga ŋgina le \v 22 nu dirka mam nuŋe tugum kina le mam nuŋe nu kiremba sakina: Ne tuku ŋin tugu Yakob tuku ŋin tugu taŋaŋ ta wai Esau tuku wai taŋaŋ ŋgina. \v 23 Ta ndaŋam? Yakob tuku wai ta Esau tuku wai taŋaŋ ŋgue kumuk tukunu Isak nu ŋginŋganka Yakob kila pile ndakina sulumba nu Yakob nyaro pasa tambim bafumba \v 24 nu maŋ lato kusnana: Ne sonndo Esauŋge e ŋgina le au ye nuŋge ŋgina. \p \v 25 Taŋakina le mam nuŋe nu sana: Ndem kilmba prowat ta ye sa le ye nyi. Ye isukuse deŋpurmba ne nyaro pasa sani ŋgina. Taŋakina le Yakob nu nyamagaŋ tumba mam nuŋe tuna sulumba nu grep kule tumba turmba mam nuŋe tuna le nyina. \v 26 Nyina sulumba mam nuŋe ndek nu sana: Kiŋo, ne ilmba ye mumuya ŋgina le \v 27 nu dirka mam nuŋe tugum kumba nu mumuna. Taŋana le nu tawi mundur ta kamusmba nyaro pasa tuna sulumba sakina: Yiŋe kiŋo tuku tawi te piro ande Suŋgoŋge nyaro tuna le mundur mayete taŋamba mundurkate. \v 28 Kuateŋge sakuwa le mbai ŋgislu ne tuku piro mbolŋge minwa le nyamagaŋ suŋgomba prowamŋgaig. Nu wit, grep suŋgomba ne tanmbimŋgat. \v 29 Kuasmbi suŋgomba ne naŋe mbuŋ kat naŋe ndoŋ kumnemŋge sanzalnu piroka minamŋgaig. Tane taŋgine tira kame tuku gabat minap le nane tane kumnemŋge minamŋgaig. Nane afu tane kasurtiŋguwaig ta Kuateŋge mata nane kasurniŋgamŋgat. Nane afu tane nyaro tiŋguwaig ta Kuateŋge mata nane nyaro niŋgamŋgat ŋga Yakob sana. \s1 Esau nu mata nyaro pasa tam sakina \p \v 30 Isak nu nyaro pasa saka deŋpurna le Yakob nu mam nuŋe kusremba kina le kile ndo aba nuŋe Esau duŋeŋge luka prona. \v 31 Nu mata nyamagaŋ mayenu kikoŋnu kuapika tumba mam nuŋe tugum promba sana: Mam, ne ndem ye tumba prowit te tumba nya sulumba ye nyaro pasa sa ŋgina. \v 32 Taŋakina le mam nuŋe nu kusnana: Ne imaŋge ŋgina le nu lafumba sana: Ye ne tuku kiŋo naŋe mulum Esauŋge ŋgina le \v 33 mam nuŋe ndek pirerek purka sakina: i ... Imaŋge amboŋga ye tuku agaŋmor inum balemba kuapika tumba prowat le ye nyit? Ye buk nyit le ne prote. Ye buk nyaro mayenu ta nu tuwit. Nyaro pasa ta nduiye nu mbolŋge minamŋgat ŋgina. \p \v 34 Taŋaka sana le Esau nu pasa ta ismba ŋgamuŋgal ŋayoŋgina le suŋgomba mindesimba sakina: Mam, nyaro pasa ande ye sa ŋgina le \v 35 mam nuŋe nu sana: Mambo naŋe promba ye yabriyat le ye nyaro pasa ne tanmbim tuku ta nu tuwit ŋgina le \v 36 Esau ndek sakina: Nu kile buk ye yabriyam aryate. Nu tuku nyu Yakob\f + \fr 27:36 \ft Yakob nyu ta tugunu ande Yabri\f* ŋgade ta kumumbi. Amboŋga nu kiŋo mulum tuku agaŋ ndende ta kilna. Kile maŋ ye tuku nyaro mayenu tat. Nyaro pasa inum ye sam tuku mine ndakate e ŋgina \v 37 le mam nuŋe nu sana: Ye buk nyaro pasa nu tuwit le nu ne tuku gabat minwa le ne nu tuku kumnemŋge minamŋgat. Nu tuku tira kame mata nu kumnemŋge sanzal minamŋgaig. Ye buk wit le grep ŋakmba nu tuwit. O kiŋo, ye kile ne mbolŋge maŋau ande kam kumuŋ kuga ŋgina. \p \v 38 Taŋakina le Esau nu maŋ saŋgri tiŋga mam nuŋe sarsarmba sana: Mam, ne nyaro pasa ndindo not ndo e? Ye mata nyaro pasa inum sa ŋgina sulumba nu suŋgomba malmbikina le \v 39 mam nuŋe nu sana: Mbai ŋgislu ne tuku piro mbolŋge nde ndakuwa le nyamagaŋ suŋgomba prowe nda. \v 40 Ne mbuŋ kat naŋe ndoŋ tane kame bumba nyamagaŋ kilmba nyamgaig. Tane mambo naŋe tuku mbuŋ kat nuŋe kumnemŋge sanzal minamŋgaig. Tane saŋgri tiŋgap ta taŋgine saŋgrimbi minamŋgaig ŋga Esau sana. \s1 Yakob nu ŋga nuŋe Laban sota kina \p \v 41 Esau nu mam nuŋeŋge Yakob nyaro pasa tuna le nu Yakob kasurmba gubra tumba ndek sakina: Mam kumam tuku ait buk patukate. Nu kumwa le nu tuku kuamel minmba ta kugawa le ye Yakob balewamŋgit ŋgina le \v 42 taŋgo ande nu Esau pasatina ta kagmamba minna sulumba kumba ka Rebeka sana le nu taŋgo ande kukulna le kumba Yakob sana le prona. Prona le Rebeka nu sana: Kiŋo, ne isa. Aba naŋe Esauŋge ne maŋau nu mbolŋge kat ta lafumba ne balenam sakate. \v 43 Ta tuku ne kile ye isa. Ne pateŋ tiŋga ŋga naŋe Laban sota Haran kaye \v 44 kumba ka taŋge ŋga naŋe ndoŋ mina le aba naŋe ŋgamuŋgal mukuwa le \v 45 maŋau ne nu mbolŋge kat ta gilaiŋguwa le ye taŋgo ande kukuli le ne tam prowamŋgat. Kuga ta ye tuku kiŋo tale arŋeŋ ait ndindo mbolŋge kumamŋgaik ŋgina. \p \v 46 Taŋakina sulumba Rebeka nu Isak tugum kumba sana: Esau nu Hitnu pino armba kilna tukunu ye nale kaŋgerka kanyum mayeyate. Yakob nu mata Hitnu pino ande tuwa ta ye abo minam para ndayikat ŋgina. \c 28 \p \v 1 Taŋakina le Isak nu Yakob wika wam pagu pasa sana: Kiŋo, ne Kanan pino ande ndata. \v 2 Ne tiŋga wa naŋe Betuel tuku kuasmbi sota Mesopotamia kilke mbol kaye sulumba taŋge ŋga naŋe Laban tuku kulim ande ta. \v 3 Kuate Saŋgri Ŋayo nuŋge kuwa le ne tuku ndare tugeka taŋgo pino gudommba mayok kuwaig le ne kuasmbi suŋgomba tuku mbuŋ naŋgine minamŋgat. \v 4 Kuate o buk wa naŋe Abraham nyaro tuna taŋamba kile ne naŋe mbuŋ kat naŋe ndoŋ mata nyaro tiŋguwa le ne buk Kuateŋge wa naŋe Abraham kilke serna le ne rawe taŋgo taŋaŋ minyokate ta yaika minyokap ŋga Yakob sana. \p \v 5 Taŋamba Isak nu Yakob kukulna le ŋga nuŋe Laban sota Mesopotamia kilke mbol kina. Laban nu Aramnu taŋgo Betuel ta tuku kiŋo nuŋe. Laban tuku kulim Rebeka nu Yakob le Esau tuku ina nakile. \s1 Esau nu maŋ pino ande tina \p \v 6-7 Isak nu Yakob nyaro pasa tumba nu Kanan pino ande ndatuwa ŋga wam pagu pasa sana sulumba nu kukulna le nu ina mam nuŋe tuku miŋge dubimba pino tam tuku Mesopotamia kilke mbol kina le Esau nu wam ta kila pilna sulumba \v 8 mam nuŋe Isak nu Kanan pino tuku nzali kuga ta kamusmba \v 9 nu nzamu nuŋe Ismael sota kina sulumba Ismael tuku kulim Mahalat pinonu tina. Ismael nu Abraham tuku kiŋo ande. Ismael tuku kulim ande nyunu Nebayot. \s1 Yakob nu Betelŋge kiŋatina \p \v 10 Yakob nu Berseba kusremba Haran kambim tuku ŋga kumba \v 11 tukul ma ande mbol promba furirna le ndame ande tumba gabat tatu pilmba nu kinyna. \v 12 Nu kinyna sulumba nu kiŋata mbili ande kuen ŋayo ndumornu samba mbolŋge tugunu kilke mbolŋge tiŋgina ta kaŋgerna. Mbili ta mbolŋge Kuate tuku eŋel kame muŋgu lilika minnaig le kaŋgerkina. \v 13 Taŋana le Suŋgo nu nu tugum taŋge mayok ka ndek sana: Ye wa naŋe Abraham mam naŋe Isak tuku Mbara Suŋgo. Ne kinymba minit kilke te ta ye ne naŋe mbuŋ kat naŋe ndoŋ sertiŋgamŋgit. \v 14 Ne tuku ndare tugeka kilke mbolŋge tub tub minig taŋawamŋgaig. Ma ŋakmba tugeka kumuŋge likamŋgaig. Taŋawaig le taŋgo kuasmbi ŋakmba tane tuku saka nane naŋgine naŋgine afu nyaro niŋge likamŋgaig. \v 15 Ye siŋka sanet. Ye ne ndoŋ mara mindek minmba mini sulumba ne kigraibkamŋgit. Ne ma aniŋge minamŋgat ta ye ne ndoŋ mini sulumba ŋgumneŋga maŋ tumba luka te prowamŋgit. Ye pasa te kumumba ne kusrene nda ŋgina. \p \v 16 Taŋakina le Yakob nu aboŋga sakina: Ake ma ŋgamuŋge ye kinyit ŋga idusit ta Suŋgo nu ma te mbolŋge minit ŋgina sulumba \v 17 nu piriri ŋayomba kuru-kuruka sakina: Ma te tukul ma ande. Kuate minit tuku ma. Samba malaŋga teŋge minit ŋgina. \p \v 18 Mafena le maratukuk tiŋga Yakob nu ndame gabat tatu pilna ta tumba kilke mbolŋge te-timba gureŋ manza ŋak ndame ta mbolŋge kutuna sulumba \v 19 ma ta nyunu Betel\f + \fr 28:19 \ft Betel nyu ta tugunu Kuate tuku Ma\f* ŋgina. (O buk nyunu minna ta Lus). \v 20 Taŋaka sakina sulumba nu Kuate ndoŋ pasa katmba sakina: O Suŋgo, ne ye ndoŋ minmba ye kigraibka sulumba nyamagaŋmbi tawimbi ye turyumba \v 21 ne maŋ ye tumba luka mam tuku tumbraŋ tuguk prowa ndeta ne ye tuku Mbara Suŋgo mina le ye ne tuku miŋge kumnemŋge minamŋgit. \v 22 Ndame te-tiwit ma te ne tuku nyu te-duŋgam tuku ma minamŋgat. Ne agaŋ ndende ŋakmbambi ye turya ta ye agaŋ ndende ta maŋgur 10 patika ande tumba ne tanmbimŋgit ŋgina. \c 29 \s1 Yakob nu ŋga nuŋe Laban tugum prona \p \v 1 Yakob nu maŋ tiŋga ki prote kumam kina ka \v 2 ma baknu mbolŋge kule burok ande tugum prona. Kule burok ta tugumŋge sipsip kuaŋ keŋmba kinymba minnaig le kaŋgerkina. Tumbraŋ ta tuku sipsip kulat taŋgo nane kule burok ta sipsip kule niŋganu ta ndame suŋgo ande tumba kule burok ta tukulanu. \v 3 Tumbraŋ ta tuku sipsip furiram ŋakmba ta prowanu le sipsip kulat taŋgo nane ndame ta barimba talka sipsip kule niŋganu. Nane kule nye deŋpuranu le nane ndame ta maŋ tumba luka kule burok ta tukulanu. \p \v 4 Kile Yakob nu sipsip kulat taŋgo kame ta kusnaniŋgina: Tira kame, tane anikok ŋgina le nane nu sanaig: Sine Harannu ŋginaig. \v 5 Taŋakinaig le nu ndek nane saniŋgina: Tane Nahor tuku kiŋo nuŋe Laban tane kila e ŋgina le nane lafumba sanaig: Au. Sine kila ŋginaig le \v 6 nu nane kusnaniŋgina: Nu maye minit e ŋgina le nane nu sanaig: Au. Nu maye minit. Ai si. Kulim nuŋe Rahel mam nuŋe tuku sipsip kilmba ilit si ŋginaig le \v 7 Yakob nu ndek nane saniŋgina: Ki mbolŋge minit te tane ndaŋam sipsip kile sinam kambim bafude? Tane sipsip kame kule niŋmba kilmba kape le nyamagaŋ sota nyuwaig ŋgina le \v 8 nane nu sanaig: Sineŋge ndo maŋau ta kam kumuŋ kuga. Nane ŋakmba sipsip kilmba prowaig le sine ndame suŋgo si barimba talkube sulumba sipsip kame kule niŋgamŋgig ŋginaig. \p \v 9 Yakob nu nane ndoŋ pasata minna le Rahel nu sipsip kilmba prona. \v 10 Yakob nu Rahel kaŋgermba ŋga nuŋe Laban tuku sipsip turmba kaŋgerkina sulumba kule burok ta tugum kumba ndame suŋgo ta barimba talkumba sipsip kame ta kule niŋgina. \v 11 Taŋamba nu nuŋem nuŋe Rahel mumumba gare tormba malmbikina sulumba \v 12 nu sana: Mam naŋe ta ye tuku ŋga. Kulim nuŋe Rebeka ta yiŋe ina ŋgina. Taŋaka sana le nu pinderka mam nuŋe sota kina le \v 13 mam nuŋe Yakob prona pasa ta ismba nu pinderka ŋga nuŋe te-silika bagailmba mumuna. Taŋamba nu ŋga nuŋe tumba wande mbol kinaik. \p Yakob nu ŋga nuŋe ndoŋ maŋau ŋakmba kina ta kubeu tuna le \v 14 Laban nu ismba sana: Son. Ne siŋka ye tuku ndare ŋgina. Taŋakina le Yakob nu tambun ndindo ŋga nuŋe ndoŋ minna. \s1 Yakob nu Laban tuku piro taŋgo taŋaŋ minna \p \v 15-17 Laban nu kulim armba ŋak minna. Kulim mulum ta nyunu Lea. Mambo nuŋe nyunu Rahel. Lea nu am magenu kuga\f + \fr 29:15-17 \ft Hibru pasa te purfeŋnu kuga. Nu tuku am ŋaigonu e ko magenu ta sine katesewam kumuŋ kuga\f* ta Rahel nu pino ŋgarosu tumail pasi mayenu ndo. \p Kile Laban nu Yakob sana: Ne ake pirokate ta ŋayo. Ne yiŋe ndare. Ne mata piya fudiŋ tam tuku. Ne saka. Ne ame piya tam tuku iduste ŋgina le \v 18 Yakob nu Rahel tuku nzali suŋgokanu ŋak minna tukunu nu ŋga nuŋe sana: Ye yar 7 ne tuku piro taŋgo mini sulumba kulim naŋe Rahel tamŋgit ŋgina le \v 19 Laban nu lafumba sana: Ta maye. Ye tuku kulim neŋge tamŋgat. Ye taŋgo ande tambim tuku idus ndawet. Ne ye ndoŋ piroka mina ŋga Yakob sana. \p \v 20 Taŋakina le Yakob nu Rahel tam tuku yar 7 ŋga nuŋe tuku piro taŋgo taŋaŋ minna ta nu Rahel tuku nzali suŋgokanu ŋak minna tukunu yar 7 ta ait armba ko keŋmba taŋaŋ ŋga idusna. \p \v 21 Ait ta kumuŋgina le Yakob nu ŋga nuŋe sana: Ne ait sakina ta kile kumuŋgat. Ye kile kulim naŋe tamŋgit ŋgina. \v 22 Taŋakina le Laban nu nale muŋgu kilam tuku nane ŋakmba wikina sulumba pagumba nye suŋgokina. \v 23 Isukuse deŋpurmba furir ta mbolŋge Laban nu Lea tumba Yakob tugum kina le nu Lea tumba nu ndoŋ kinynaik.\f + \fr 29:23 \ft Lea nu naŋgine maŋau dubimba tumail soŋgina tukunu Yakob nu Rahel sat ŋga nu tumba kinynaik\f* \v 24 (Laban nu nuŋe piro pino Zilpa tumba kulim nuŋe Lea tuna). \p \v 25 Mafena le Yakob nu Lea tunaig ta kaŋger timba nu kumba ka mbiyel nuŋe Laban tugum kumba sana: Ne ndaŋam saka maŋau te ye mbolŋge kat? Rahel tam tuku ye piroken ta ndaŋam saka ne ye yabriyumba Lea sat ŋgina le \v 26 Laban ndek lafumba nu sana: Sine tuku maŋau ta kulim mulum ta aboŋga taŋgo tuweg tuku. \v 27 Tale muŋgu kilnaik tuku kusem mineg ait 7 te kugawaig le ye ne Rahel tini le ne maŋ lato yar 7 ye tuku piro taŋgo taŋaŋ mina ŋga Yakob sana. \p \v 28 Taŋakina le Yakob nu wokina le muŋgu kilnaik tuku kusem ta ka kugana le Laban nu kulim nuŋe Rahel tumba Yakob tuna. \v 29 (Laban nu nuŋe piro pino Bila tumba kulim nuŋe Rahel tuna). \p \v 30 Yakob nu Rahel ndoŋ kinymba Rahel tuku kume purmba Lea tuku kume pur ndana. Taŋamba nu maŋ lato yar 7 Laban tuku piro taŋgo taŋaŋ minna. \s1 Lea nu kiŋo bailkamba kile-patikina \p \v 31 Yakob nu Lea tuku kume pur ndana ta Suŋgo nu katesemba Lea turna le kiŋo afu kile-patikina le Rahel nu niŋka kiŋo kugatok minna. \p \v 32 Lea nu fuŋgul ŋakna sulumba kiŋo ande te-pilmba sakina: Suŋgo nu ye tuku piti kaŋgerna. Kile yiŋe taŋgo nu ye tuku kume puramŋgat ŋgina. Taŋakina sulumba nu kiŋo ta nyunu Ruben\f + \fr 29:32 \ft Ruben nyu ta tugunu: Piti kaŋgerna\f* ŋgina. \p \v 33 Lea nu maŋ fuŋgul ŋakna sulumba kiŋo ande te-pilmba sakina: Yiŋe taŋgo nu ye tuku kume pur ndate ta Suŋgo nu ismba kiŋo te turmba ye sat ŋgina. Taŋakina sulumba nu kiŋo ta nyunu Simeon\f + \fr 29:33 \ft Simeon nyu ta tugunu: Nu isna\f* ŋgina. \p \v 34 Nu maŋ lato fuŋgul ŋakna sulumba kiŋo ande te-pilmba sakina: Kile yiŋe taŋgo nu ye ndoŋ sailkamŋgat. Ye kile buk nu tuku kiŋo keŋmba kile-patikit ŋgina. Taŋakina sulumba nu kiŋo ta nyunu Levi\f + \fr 29:34 \ft Levi nyu ta tugunu: Sailka minit\f* ŋgina. \p \v 35 Kile nu maŋ lato fuŋgul ŋakna sulumba kiŋo ande te-pilmba sakina: Ye kile Suŋgo tuku nyu te-duŋgamŋgit ŋgina sulumba kiŋo ta nyunu Yuda\f + \fr 29:35 \ft Yuda nyu ta tugunu: Nyu te-duŋga\f* ŋgina. Taŋakina sulumba nu maŋ lato kiŋo ande te-pile ndakina. \c 30 \s1 Lea le Rahel nale Yakob piraibka kiŋo afu kile-patikinaig \p \v 1 Rahel nu Yakob tuku kiŋo ande te-pile ndakina tukunu nu aba nuŋe tuku tirakina sulumba Yakob sana: Ne ye kiŋo ande nda te-sa ta ye kumamŋgit ŋgina. \v 2 Taŋakina le Yakob nu Rahel ndoŋ gubrana sulumba sana: Ye Kuate tuku ma tam kumuŋ kuga. Nuŋge ne kiŋo ŋgailnate ŋgina le \v 3 nu ndek sakina: Ai te. Ye tuku piro pino Bila minit te. Ne nu ndoŋ kinyap le nu ye tuku kiŋo ande te-pile suwa. Taŋawa le ye kiŋo ŋak mini ŋgina. \v 4 Taŋakina sulumba nu Bila tumba taŋgo nuŋe tuna le nu nu ndoŋ kinynaik. \p \v 5 Taŋamba Bila nu fuŋgul ŋakna sulumba Yakob tuku kiŋo ande te-pilna le \v 6 Rahel nu ndek sakina: Kuate nu maŋau tiŋreknumbi ye turyat. Nu ye tuku yabaŋ pasa ismba kiŋo ande ye sat ŋgina sulumba nu kiŋo ta nyunu Dan\f + \fr 30:6 \ft Dan nyu ta tugunu: Kumumbi pileŋgate\f* ŋgina. \p \v 7 Taŋamba minnaig ma ma Bila nu maŋ fuŋgul ŋakna sulumba Yakob tuku kiŋo arnu te-pilna le \v 8 Rahel ndek sakina: Ye yiŋe aba ndoŋ taŋgo piraibkek ta kile ye nu te-ibeŋit ŋgina. Taŋakina sulumba nu kiŋo ta nyunu Naftali\f + \fr 30:8 \ft Naftali nyu ta tugunu: Piraib\f* ŋgina. \p \v 9 Lea nu maŋ kiŋo ande te-pile nda ŋga katesemba nu nuŋe piro pino Zilpa tumba Yakob pinonu tuna. \v 10 Taŋana le Zilpa nu Yakob ndoŋ kinynaik sulumba nu tuku kiŋo ande te-pilna le \v 11 Lea nu sakina: Ye yiŋe mambo liwit ŋgina sulumba nu kiŋo ta nyunu Gat\f + \fr 30:11 \ft Gat nyu ta tugunu: Nu lina\f* ŋgina. \p \v 12 Taŋamba minnaig ma ma Zilpa nu maŋ Yakob tuku kiŋo ande te-pilna le \v 13 Lea nu sakina: Ye siŋka gare suŋgo tet. Pino kame ŋakmba nane sanuŋgaig: Pino ta gare suŋgo ŋak minit ŋga sanuŋgaig ŋgina. Taŋaka nu kiŋo ta nyunu Aser\f + \fr 30:13 \ft Aser nyu ta tugunu: Gare suŋgo\f* ŋgina. \p \v 14 Wit alonu kilam tuku ait mbolŋge Ruben nu piro mbol kumba ail waŋe\f + \fr 30:14 \ft Ail waŋe ta nane pino fuŋgul wakeika pino ŋgirman turmba wakeiwanu\f* afu kilna ta kumba ka ina nuŋe Lea tuna le Rahel nu ndek aba nuŋe sana: Naŋe kiŋo naŋe tuku ŋgirman agaŋ ta inum ye sa ŋgina le \v 15 aba nuŋe nu lafumba sana: Ne buk ye tuku taŋgo tina ta kile ne maŋ yiŋe kiŋo tuku ŋgirman agaŋ te kilam sakate ŋgina le Rahel lafumba nu sana: Ne ŋgirman agaŋ ta inum ye sa ta ne furir Yakob ndoŋ kinyamŋgaik ŋgina le Lea nu wokina. \p \v 16 Furiram bafuna le Yakob nu piro mbolŋge prona le Lea nu tugum kumba sana: Furir te ne ye ndoŋ kinyamkik. Ye yiŋe kiŋo tuku ŋgirman agaŋ tambi ye ne piyanit ŋgina. Ta tuku Yakob nu furir ta mbolŋge Lea ndoŋ kinynaik le \v 17 Kuate nu Lea tuku yabaŋ pasa ta isna le nu fuŋgul ŋakna sulumba Yakob tuku kiŋo 5-nu te-pile tuna. \v 18 Taŋamba Lea nu ndek sakina: Ye buk yiŋe piro pino ta tumba yiŋe taŋgo tuwen le kile Kuate nu ye tuku lafu mayenu sat ŋgina. Taŋakina sulumba nu kiŋo ta nyunu Isakar\f + \fr 30:18 \ft Isakar nyu ta tugunu: Lafu mayenu\f* ŋgina. \p \v 19 Taŋamba minnaig ma ma Lea nu maŋ fuŋgul ŋakna sulumba Yakob tuku kiŋo 6-nu te-pile tuna sulumba \v 20 sakina: Kuate nu agaŋ mayenu ye sat. Kile yiŋe taŋgo ye ndoŋ minamŋgat. Ye buk kiŋo 6 kile-patike tuwit ŋgina sulumba nu kiŋo ta nyunu Sebulun\f + \fr 30:20 \ft Sebulun nyu ta tugunu: Gare agaŋ\f* ŋgina. \v 21 Ŋgumneŋga nu kulim ande te-pilna ta nyunu Dina ŋgina. \p \v 22 Kile Kuate nu Rahel idusna sulumba nu tuku yabaŋ pasa ta ismba Rahel tuku fuŋgul wakeina le nu kiŋo konmba fuŋgulok minna sulumba \v 23 kiŋo ande te-pilmba sakina: Kuateŋge ye tuku kiko pitaiwat ŋgina. \v 24 Taŋakina sulumba nu kiŋo ta nyunu Yosef\f + \fr 30:24 \ft Yosef nyu ta tugunu: Kiko pitaina\f* ŋgina sulumba sakina: Suŋgo nu maŋ kiŋo ande turmba ye suwa ŋgina. \s1 Yakob nu mbiyel nuŋe Laban tuku agaŋmor kulatkina \p \v 25 Rahel nu Yosef te-pilna le Yakob nu mbiyel nuŋe Laban sana: Ne woka le ye maŋ luka yiŋe tumbraŋ tuguk ka. \v 26 Ye yiŋe pino pirokumba kilen ta yiŋe kutu kame ta turmba kilmba kaŋgit. Ye ne sinzaŋ mayenen ta ne kila ŋgina le \v 27 mbiyel nuŋe ndek nu sana: Yauk. Ne isa. Suŋgo nu ne idusnumba ye nyaro mayenu sina ta ye katesemba kila pilen. \v 28 Ne ame piya tam ŋga idusmba ndeta ye saya le ne tini ŋgina le \v 29 Yakob lafumba nu sana: Ye ne tuku piro taŋgo minen le ne tuku agaŋmor ye kulatken ta ŋakmba tugekinaig ta ne kila. \v 30 Ye te nda prowen ta ne agaŋ ndende suŋgomba ŋak nda minna. Ye ne tugum te prowen le ne tuku agaŋmor puluka tugekinaig. Suŋgo nu ye idusyumba ne nyaro mayenu tinna. Ye kile yiŋe kuasmbi idusniŋgamŋgit ŋga mbiyel nuŋe sana. \p \v 31 Taŋakina le mbiyel nuŋe nu sana: Ye ame piya ne tini ŋgina le Yakob ndek sana: Ye ndametiŋ kilam tuku idus ndawet. Ne ye tuku wamdus ismba ye tuku nzali dubiwa ta ye maŋ ne tuku agaŋmor kulatkamŋgit. \v 32 Ye tuku nzali ta teŋenmba. Ye kite ne tuku agaŋmor ta ŋakmba pileniŋgamŋgit. Sipsip fat baseunu ta ye ŋakmba kilmba meme kitek ŋgarosu kalbob ŋak ŋgarosu bagli ŋak ta turmba ŋakmba kilamŋgit. Agaŋmor kame ta ye tuku piya agaŋ taŋaŋ minamŋgaig. \v 33 Ye ne yabrini ta ne pitik ndo katesewamŋgat. Ne ŋgumneŋga ye tuku piya ta pileniŋmba meme ande ŋgarosu bagli kugatok ŋgarosu kalbob kugatok ko sipsip ande baseunu kuga ta kaŋgermba ye agaŋmor ta kuayaren ta ne kila palmbimŋgat ŋgina le \v 34 mbiyel nuŋe ndek nu sana: Ne sakate ta maye. Sile taŋape ŋgina. \p \v 35 Ki ait ta mbolŋge ndo Laban nu kumba ka meme pailnu ŋgarosu mambriŋ ŋak ŋgarosu kalbob ŋak meme paŋgarnu ŋgarosu bagli ŋak ŋgarosu kalbob ŋak ta ŋakmba kilna sulumba sipsip baseunu ta ŋakmba turmba kilna sulumba agaŋmor ta kiŋo kat nuŋe kulatkam tuku niŋgina. \v 36 Taŋamba nu agaŋmor ta kilmba Yakob kusremba ma masken kina. Ait keŋmba kuganaig le ma ta tugum prona le Yakob nu mbiyel nuŋe agaŋmor afu kusrekina ta ndo kulatkina. \p \v 37 Taŋamba Yakob nu ail tugu keŋmba ta tuku wainu afu kilna sulumba bagimbi waswas pike likina le ndemnu kaukauk prowe likinaig. \v 38 Taŋanaig le nu waswas pike likina ta kilmba kumba ka agaŋmor kule nyade tuku nza sinam taŋge patikina. Patikina le agaŋmor kame kule nyam promba pailnuŋge paŋgarnu dubikinaig. \v 39 Meme kame nane waswas patikina ta tugumŋge paŋgarnu dubikanu ta nane meme fatnu ŋgarosu mambriŋ ŋak ŋgarosu bagli ŋak ŋgarosu kalbob ŋak ta ndo kile-patike likinaig. \v 40 Taŋanaig le Yakob nu sipsip kilmba ŋakmba kasomŋge Laban tuku agaŋmor ŋgarosu mambriŋ ŋak baseunu ta tumailamŋge patikina. Taŋana le Yakob tuku agaŋmor tugekinaig le nu ndek agaŋmor kame ta pileŋga mbiyel nuŋe tuku agaŋmor kasomŋge patika nu nuŋe ta kasomŋge patikina. \p \v 41 Agaŋmor ŋgarosu saŋgri ŋak paŋgarnu dubikanu ta Yakob nu waswas pike likina ta kilmba agaŋmor kule nyade tuku nza ta sinamŋge patikanu. Taŋawanu le nane waswas ta tugumŋge paŋgarnu dubikanu. \v 42 Agaŋmor baklelok prowanu ta Yakob nu waswas pike likina ta nane tugumŋge nda patikanu. Taŋawanu le Laban nu agaŋmor baklelok ndo kilna le Yakob nu agaŋmor ŋgarosu saŋgri ŋak ta ŋakmba kilna. \v 43 Wam ta mbolŋge Yakob nu maror taŋgo mayok kumba agaŋmor, piro mbal, kamel, doŋki, agaŋ ndende suŋgomba ŋak minna. \c 31 \s1 Yakob nu mbiyel nuŋe Laban kusremba kua kina \p \v 1 Laban tuku kiŋo kat nuŋe nane naŋgine naŋgine sakinaig: Yakob nu mam tuku agaŋ ndende ŋakmba kile likina. Nu tuku agaŋ ndende ta ŋakmba buk mam tuku minnaig ŋginaig le Yakob nu pasa ta isna. \v 2 Mbiyel nuŋe buk nu ndoŋ gulab mayemba minnaik ta kile nu wamdus kareŋgina ta Yakob nu mata kamusna. \v 3 Taŋana le Suŋgo nu ndek Yakob sana: Ne luka wa mbuŋ tuku kilke mbol naŋe ndare kame sota kaye le ye ne ndoŋ minamŋgit ŋgina. \p \v 4 Ta tuku Yakob nu taŋgo ande kukulna le nu kumba ka Rahel nale Lea kile-siglika sanikina le Yakob sota kinaik ka nu piro mbolŋge agaŋmor kulatka minna le te-silikinaik. \v 5 Te-silikinaik le nu nale sanikina: Mam takile buk ye ndoŋ gulab mayemba minkeŋ ta kile nu wamdus kareŋgate le kamuset ta yiŋe mam tuku Mbara nu ye kusre ndayina. \v 6 Ye mam takile tuku piro taŋgo minmba piro kareŋ suŋgowen ta tale kila. \v 7 Nu ye yabri-yabriyumba ye tuku piya mata mbilmbilam gudomna ta Kuate nu ye kulat mayeyina le nu ye ŋayo sili ndayina. \v 8 Mam takile nu meme ŋgarosu bagli ŋak ta ne tuku piya naŋe ŋgina ta meme ŋakmba fatnu ŋgarosu bagli ŋak ndo kile-patikinaig. Nu ndek meme ŋgarosu mambriŋ ŋak ta ne tuku piya naŋe ŋgina ta meme ŋakmba fatnu ŋgarosu mambriŋ ŋak ta ndo kile-patikinaig. \v 9 Kuateŋge mam takile tuku agaŋmor kilmba ye sina ŋga sanikina. \p \v 10 Taŋakina sulumba nu maŋ lato sanikina: Agaŋmor paŋgarnu dubikam tuku ait mbolŋge ye kinymba kiŋaten sulumba meme paŋgarnu dubikinaig maŋau ta kaŋgeren. Meme pailnu kaŋgerken ta ŋakmba ŋgarosu mambriŋ ŋak ŋgarosu kalbob ŋak ŋgarosu bagli ŋak kaŋgerken le \v 11 Kuate tuku Eŋel kiŋambi ye wika sayina: Yakob ŋgina kande ye minet te ŋgen. \v 12 Nu maŋ lato sayina: Ne kaŋgera. Meme kame paŋgarnu dubikade ta ŋakmba ŋgarosu mambriŋ ŋak ŋgarosu kalbob ŋak ŋgarosu bagli ŋak minig. Laban nu ne mbolŋge maŋau ŋayonu kate ta ye kaŋgeren. Ta tuku maŋau te yeŋge ken. \v 13 Ye Kuate. Ye Betelŋge ne tugum prowen le ne ndame ande pilmba kilke mbolŋge te-timba gureŋ manza ŋak ndame ta mbolŋge kutuna sulumba siŋka son pasa saŋgrinu sakina ta kile ne tiŋga luka naŋe tumbraŋ tuguk kaye ŋgina ŋga nale sanikina. \p \v 14 Taŋakina le nale ndek Yakob sanaik: Mam nu sile tuku wai mbolŋge agaŋ ande kusrewam tuku mine ndakate. \v 15 Nu sile rawe taŋgo taŋaŋ ŋga iduste. Amboŋga nu sile tuku ŋga nu ndametiŋ suŋgokanu tina sulumba ŋgumneŋga maŋ ndametiŋ ta ŋakmba panke suluna. \v 16 Mam tuku agaŋ ndende ŋakmba Kuateŋge yaina ta sine tuku siŋgine kiŋo kame tuku. Kuate ne sanina taŋamba ka ŋginaik. \v 17-18 Taŋakinaik le Yakob nu kuaneka mam nuŋe sota Kanan kilke mbol kambim bafuna sulumba kutu kat nuŋe piyo kat nuŋe ta ŋakmba kilmba kamel mbolŋge patike likina. Taŋamba nu agaŋmor Mesopotamia kilke mbolŋge kilna ta ŋakmba sisilaniŋgina sulumba nu tuku agaŋ ndende ŋakmba ta turmba kilmba kina. \p \v 19 Laban nu nuŋe wande kusremba sipsip ŋguenu kugernu kina le Rahel nu mam nuŋe tuku wande mbol kumba mbara kanunu saike likina ta kuayar kilna. \v 20 Yakob nu mbiyel nuŋe yabrimba nu kila sa ndamba kua kina. \v 21 Nu nuŋe agaŋ ndende ŋakmba kilmba pitik ndo kua ka kina sulumba Yufretis kule ulmba Gilead ma taknu mbol kina. \s1 Laban nu mbiyel nuŋe Yakob ŋgumnem dubimba kina \p \v 22 Ait keŋmba kinaig le Yakob nu kua kina ta sakinaig le Laban nu isna. \v 23 Isna sulumba nu nuŋe gageu ta kilmba mara 7 Yakob dubimba kinaig ka ka Gilead ma taknu mbolŋge nu te-silikinaig. \v 24 Furir ta mbolŋge Laban nu kinymba kiŋatina le Kuate nu tugum promba sana: Ne kurauka. Ne Yakob tuku ŋerŋerka pasa pitinu sa ndawa ŋgina. \p \v 25 Yakob nu nuŋe baibai Gilead ma taknu inum mbolŋge patike likina le Laban nu nuŋe kuasmbi ndoŋ nuŋe baibai ma taknu inum mbolŋge patike likinaig. \v 26 Kile Laban nu Yakob te-silika sana: Ndaŋam ne ye yabriyumba yiŋe kulim ar ta kame ait mbolŋge pino didika kilig taŋamba kilmba kua kina? \v 27 Ne ndaŋam ye yabriyumba ye nda sayumba siŋsiŋndo kua kina? Ne ye sayina kande ye ne mindenumba ndinŋge sine gare-gareka mune ulmba gita katmba tambariŋ katmba mbilnumba ne kusrenigeŋ kande. \v 28 Ne sonndo maŋau ŋayonu kina. Ye mata yiŋe wa kame yiŋe kulim ar ta mumu ndaniŋmba kaŋger ndaken le kinaig. \v 29 Ye ne ŋayo silinam kumuŋ ta furir ŋgamuŋge mam naŋe tuku Mbara nu ye ne ŋerŋerka pasa pitinu nda sanam tuku ŋga riroŋ pasa sat. \v 30 Ne naŋe tumbraŋ tuguk kambim paranina le ye kusreyina ta ye kila ta ndaŋam tuku ne ye tuku mbara kanunu saike liken ta kuayar kilna ŋga Yakob sana le \v 31 nu mbiyel nuŋe tuku pasa lafumba sana: Ne naŋe kulim ar te ŋgailka yaiyikat ŋga ye kuru-kuruka taŋawen ŋgina. \p \v 32 Rahel nu mbara kanunu afu mam nuŋeŋge saike likina ta kuayar kilna ta Yakob nu gilai tukunu nu ndek mbiyel nuŋe sana: Ne kumba kaŋgerka. Andeŋge ne tuku mbara kanunu kilna ndeta nu balewamŋgig. Ne kile ndo taŋgo te ŋakmba tuku am mbolŋge mambila sulumba ne tuku agaŋ inum kaŋgermba ndeta agaŋ ta luka ta ŋgina. \v 33 Taŋakina le Laban nu kumba ka Yakob tuku baibai sinamŋge mambilna sulumba ka Lea tuku baibai sinamŋge mambilmba ka piro pino ar ta tuku baibai sinamŋge mambilna ta agaŋ inum kaŋger ndana. \v 34 Rahel nu mbara kanunu ta kilmba baibai sinamŋge kamel tuku kumiŋ saŋgil mbolŋge depolka kusam tuku pale ta sinamŋge sigrikina sulumba nu ta mbolŋge minyokina. Taŋge minyokina le mam nuŋe pro baibai sinamŋge mambilna ta agaŋ inum kaŋger ndana le \v 35 Rahel ndek nu sana: Mam, ne ye tuku gubra ndanuwa. Ye wandek kat tukunu ye ne tuku am mbolŋge ye tiŋgam kumuŋ kuga ŋgina. Taŋakina le Laban nu mambilna ta nu nuŋe mbara kanu kame ta kaŋger ndakina. \p \v 36 Taŋana le Yakob nu gubra mayena le mbiyel nuŋe sana: Ye ame maŋau mbaren le ne ye agaŋmor yokeranu sukte? \v 37 Ne ye tuku agaŋ ndende ŋakmba kaŋgerka mambilat. Ne naŋe agaŋ inum te-silikat ndeta teŋge pale le sile tuku piro taŋgo te ŋakmba kaŋgerwaig. Taŋamba nane sile tuku maŋau pileŋguwaig. \v 38 Ye yar 20 taŋaŋ ne tuku piro taŋgo minen. Ne tuku sipsip ne tuku meme nane mara mara kutunaig. Ye ne tuku meme pailnu ande kuayarmba nda nyen. \v 39 Agaŋmor ŋguikok ande ne tuku sipsip ande balewanu ta ye ta lafumba yiŋe sipsip inum tumba ne tinmba minen. Agaŋmor ande ki mbol ko furir ŋgamu ŋgisikanu ta ne ye pasa saŋgrinu sayanu le ye yiŋe agaŋmormbi lafumba ne tinen. \v 40 Mara afu ki mbolkanu ta ye ŋgaro pa tiŋganu ko furir ma tido ŋayo prowanu ta ye murkenu kinyam kumuŋ kuga. \v 41 Taŋamba minmba ma ma ye yar 20 ne tuku piro taŋgo taŋaŋ minen. Ye yar 14 ne tuku kulim ar ta kilam tuku piroken sulumba maŋ lato yar 6 ne tuku agaŋmor kilam tuku piroken ta ne ye tuku piya mbilmbilam gudomna. \v 42 Yiŋe mam Isak yiŋe wa Abraham tuku Mbara nu ye nda turyina kande ake sinaŋ ne kusrenen kande. Ta tuku Kuate nu ye tuku piti kaŋgerna sulumba furir ne riroŋ pasa tanet ŋga mbiyel nuŋe sana. \s1 Yakob nu mbiyel nuŋe Laban ndoŋ wamdus ulendinaik \p \v 43 Kile Laban nu ndek mbiyel nuŋe sana: Kulim ar te yiŋe. Kiŋo kame te mata ye tuku. Agaŋmor te ŋakmba mata yiŋe. Agaŋ ndende ŋakmba ne kile kaŋgerkate ta yiŋe ta ye nane ŋgailniŋgam kumuŋ kuga. \v 44 Kile sile wamdus ulendipe sulumba ndame afu kilmba pro teŋge patikupe. Taŋamba sile maŋau ta gilaiŋge nda ŋgina. \v 45 Taŋakina le Yakob nu ndame ande tumba kilke mbolŋge te-tina sulumba \v 46 nuŋe kuasmbi kile-maŋgurka nane saniŋgina: Tane kumba ndame afu kilmba pro te taŋge ndame ta ŋakmba turŋaŋgap ŋgina. Nane taŋanaig le nane ndame turŋaŋginaig ta tugumŋge isukusnaig. \v 47 Taŋamba Laban nu ma ta Yegar Saduta ŋgina le Yakob nu ndek ma ta Galed\f + \fr 31:47 \ft Yegar Saduta ta Aramek pasa. Galed ta Hibru pasa. Nyu tugunu ta ndindo: Pasa katam tuku ndame maŋgur\f* ŋgina. \v 48 Ta ndaŋam? Laban nu Yakob sana: Sile ŋgumneŋga ndame maŋgur ta kaŋgermba wamdus ulendiwik ta idusamŋgik ŋgina. Ta tuku nane ma ta nyunu Galed ŋginaig. \p \v 49 Laban nu maŋ sakina: Sile pur yimyam ka minpe le Kuate nu sile kaŋgerkuwa ŋgina. Ta tuku nane ma ta nyunu ande Mispa\f + \fr 31:49 \ft Mispa nyu ta tugunu: Nu sile kaŋgerkuwa\f* ŋginaig. \p \v 50 Kile Laban maŋ lato mbiyel nuŋe sana: Ne ye tuku kulim ar te ŋaigo siglika ko pino afu kitek kila ta ye kila pile nda ta Kuate nu maŋau ta kaŋgeramŋgat. \v 51 Ai te. Ndame turŋaŋgit ndame ne kilke mbolŋge te-tiwat minig te. \v 52 Agaŋ ta kaŋgerka sile wamdus ulendiwik ta maŋ idusamŋgik. Ye ne ŋayo silinam tuku ndame te liwe nda. Ne mata ye ŋayo siliyam tuku ndame te nda liwa. \v 53 Abraham le Nahor tuku Mbara sile pilesikuwa ŋgina. Taŋakina le Yakob nu mam nuŋe Isak tuku Mbara nyu mbolŋge mbiyel nuŋe ndoŋ pasa katmba saŋgri pilena. \v 54 Taŋamba Yakob ndek kumba ka agaŋmor inum tumba balemba tabe ta mbolŋge atraukina. Atraukina sulumba nuŋe kuasmbi wikina le nane promba isukusnaig. Isukuse deŋpurmba nane tabe ta mbolŋge kinynaig. \p \v 55 Mafena le Laban nu wa kat nuŋe nuŋe kulim ar ta mumuniŋgina sulumba nane kusreka luka nuŋe tumbraŋ kina. \c 32 \s1 Yakob nu aba nuŋe te-silikam tuku kuanekina \p \v 1 Kile Yakob nu tiŋga ndin dubimba kina le Kuate tuku eŋel afu promba nu te-silikinaig le \v 2 nu kaŋgerka sakina: Ma te Kuate nuŋe kuasmbi minig tuku ma ŋgina sulumba ma ta nyunu Mahanaim\f + \fr 32:2 \ft Mahanaim nyu ta tugunu Kuate tuku Ma\f* ŋgina. \v 3-5 Taŋakina sulumba Yakob nu taŋgo afu wam paguka saniŋgina: Tane kumba ka yiŋe aba Esau te-silika teŋenmba sawap: Ye Yakob. Ye ne tuku piro taŋgo. Ye sikile ŋga Laban tugumŋge rawe taŋgo taŋaŋ minen ma ma kile ndo makau doŋki sipsip meme piro taŋgo piro pino suŋgomba kilmba luka prowet. Ye taŋgo afu kukulniŋgen le nane ne kila pasa tinwaig le ne ye mbolŋge maŋau mayenu ka. Tane ka taŋamba nu sawap ŋgina. Nu wam paguniŋge deŋpurmba nu nane kukulniŋgina le amboŋga Esau sota Edom kilke mbol kinaig. \v 6 Kinaig ka ndinŋge nane Esau te-silika maŋ luka Yakob tugum promba sanaig: Sine aba naŋe Esau sota kageŋ ta ka ndinŋge nu taŋgo 400 kilmba ne sota ilit ta kaŋgergeŋ ŋginaig. \p \v 7 Taŋakinaig le Yakob nu ndek kuru kuru suŋgo tumba wamdus pitina le nu nuŋe kuasmbi nuŋe sipsip meme makau kamel agaŋmor ta ŋakmba fet arna sulumba \v 8 nuŋe wamdusmbi sakina: Aba Esau promba kuasmbi ande ndoŋ kame buwa ndeta kuasmbi ande kua kuwa ŋga idusna. \v 9 Taŋamba Yakob nu yabaŋmba sakina: O yiŋe wa Abraham yiŋe mam Isak tuku Mbara ne ye isa. Ne Suŋgo, neŋge ye sayina le ye luka yiŋe tumbraŋ tuguk yiŋe ndare tuma mbal sota ka le ne ye kulatka turyam tuku sayina. \v 10 Ye ame maŋau mayenu ken le ne taŋamba ye turyina? Ye ne am mbolŋge taŋgo mayenu kuga ta ne naŋe pasa dubimba mara mindek ye tuku kume purmba tur mayeyina. O buk ye agaŋ ndende kugatok ndumndum ndo biymba Yordan kule pakarken ta kile ye taŋgo kuasmbi armba ŋak minet. \v 11 O Suŋgo, ye kile ne yabaŋnet. Aba Esauŋge ye yiŋe pino kiŋo kame ndoŋ balesiŋgikat ŋga ye kuru-kuruket. Ta tuku ne sine kigraibka ŋga ne yabaŋnet. \v 12 Ne o buk ye sayina: Ne tuku ndare piyalŋge fulbul minig taŋaŋ gudommba tugekamŋgaig burnu kumuŋ kuga ŋga sayina. Ta tuku neŋge sine kigraibka ŋga yabaŋnet ŋgina. \p \v 13 Furirna le nu kinyna ka mafena le maratukuk tiŋga Yakob nu agaŋ ndende afu Esau tambim tuku walmba patikina. \v 14 Meme paŋgarnu 200 pailnu 20 kilmba sipsip paŋgarnu 200 pailnu 20 kilmba \v 15 kamel paŋgarnu fat ŋak ŋak ta 30 kilmba makau paŋgarnu 40 pailnu 10 kilmba \v 16 agaŋmor ta ŋakmba fetkina sulumba nuŋe piro taŋgo afu agaŋmor kuaŋ ndui ndui kulatkam tuku niŋgina sulumba saniŋgina: Tane kuit nduimba ndakape. Agaŋmor kuaŋ mindek muŋgu dubi-dubikuwaig ŋgina. \v 17 Taŋakina sulumba nu nuŋe piro taŋgo amboŋga kambim tuku ta wam pagumba sana: Ne yiŋe aba te-silika le nu ne kusnanuwa naŋe gabat aniŋge minit? Ne ani kinit? Agaŋmor te ŋakmba ima tuku ŋga ne kusnanuwa kande ne teŋenmba nu tuku pasa lafuwa: \v 18 Agaŋmor te ŋakmba ne tuku piro taŋgo Yakobŋge ne tanmbim tuku patikina le kilmba prowet. Nu mata sine dubika ilit ŋga sawa ŋgina. \p \v 19 Yakob nu taŋgo afu piro taŋgo amboŋga kina ta dubimba agaŋmor kilmba kambim tuku ta mata taŋamba ndo wam pagukina sulumba saniŋgina: Tane yiŋe aba te-silika teŋenmba sawap: \v 20 Naŋe piro taŋgo Yakob nu sine dubika ilit ŋga sawap ŋgina. Yakob nu teŋenmba idusna: Nu agaŋmor te ŋakmba kaŋgerka ye tuku mbar gilaiŋgamŋgat. Taŋamba nu ye kaŋgeryumba ye ndoŋ wamdus tumawamŋgik ŋga idusna. \p \v 21 Yakob nu agaŋmor ta ŋakmba patikina le kilmba kinaig le furir ta mbolŋge nu bubre tam tuku ma ta mbolŋge nu kinyna. \s1 Yakob nu Penielŋge Kuate ndoŋ kame bunaik \p \v 22 Furir ndui ta mbolŋge ndo Yakob nu tiŋga nuŋe pino ar ta, nuŋe piro pino ar ta, nuŋe kiŋo kame 11 ta nane ŋakmba kilmba kumba ka Yabok kule pakarka sim kinaig. \v 23 Taŋamba nu maŋ luka nuŋe piro taŋgo kame tugum kumba nane kukulniŋgina le nu tuku agaŋ ndende ŋakmba kilmba kule ta pakarka kinaig le \v 24 Yakob nu nuŋe ndo taŋge minna. \p Taŋge minna le taŋgo ande nu tugum prona sulumba nu ndoŋ kame bumba muŋgu bagailka minnaik le ka mafena. \v 25 Taŋgo taŋge Yakob te-kinye ndana tukunu nu ndek Yakob tuku manunsu katna le supikina. \v 26 Taŋana le taŋgo ta nu Yakob sana: Mafete le ye kusreya le ka ŋgina le Yakob nu ndek sana: Ne ye nyaro sa ta ye ne kusrenamŋgit ŋgina. \v 27 Taŋakina le taŋgo ta nu Yakob kusnana: Ne tuku nyu ima ŋgina le ye Yakobŋge ŋgina le \v 28 taŋgo ta nu sana: Ne tuku nyu Yakob kuga. Ne tuku nyu kitek Israelŋge. Ne Kuate ndoŋ taŋgo kame ndoŋ mata ne saŋgri muŋgu tumka minna ta ne buk nane kile-ibeŋkina tukunu ne tuku nyu kitek Israel\f + \fr 32:28 \ft Israel nyu ta tugunu: Kuate ndoŋ saŋgri muŋgu tumkam tuku\f* ŋgina. \p \v 29 Kile Yakob nu taŋgo ta kusnana: Ata. Ne tuku nyu ima ŋgina le taŋgo ta nu sana: Ne ndaŋam ye tuku nyu kila palmbim sakate ŋgina. Taŋakina sulumba nu Yakob nyaro tuna. \v 30 Taŋana le Yakob nu sakina: i\f + \fr 32:30 \ft Peniel nyu ta tugunu: Kuate tuku tumail pasi\f* Ye Kuate tuku tumail pasi kaŋgerit ta ye kume ndakit ŋgina. Ta tuku nu ma ta nyunu Peniel ŋgina. \v 31 Maratukuk nu Peniel ma ta kusremba nu grisemka gitmba kumba minna le ki prona. \p \v 32 Taŋgo ta nu Yakob tuku manunsu katna le supikina. Ta tuku kile nane Israel mbal agaŋmor manunsunu nda nyade tuku. \c 33 \s1 Yakob nu aba nuŋe te-silikina \p \v 1 Kile Esau nu nuŋe piro taŋgo 400 ta ndoŋ ilmba minna le Yakob nu nane kaŋgerka nuŋe kiŋo kat nuŋe kilmba walna sulumba afu Lea tumba afu Rahel tumba afu nuŋe piro pino ar ta nikina. \v 2 Taŋamba nu piro pino ar ta nakile kiŋo kat nakile ndoŋ tumailamŋge kile-tidiŋgina le tiŋginaig. Tiŋginaig le kile Yakob nu Lea kiŋo kat nuŋe ndoŋ piro pino ar ta ŋgumnemŋge kile-tidiŋgina le tiŋginaig. Nane ŋgumnemŋge maŋ Rahel nale Yosef ndoŋ kile-tidiŋgina le tiŋginaig. \v 3 Taŋamba Yakob nu nane kusreka kina ka aba nuŋe tuku tumailamŋge truk kam 7-na le \v 4 Esau nu pinderka nu sota kina sulumba Yakob bagailmba mumuna. Taŋamba nale muŋgu malmbi-malmbikinaik. \p \v 5 Kile Esau ndek mambilmba pino kame kiŋo kame ta kaŋgerka mambo nuŋe kusnana: Te ima kate tuku kuasmbi ne ndoŋ prowaig ŋgina le Yakob nu sana: O aba, te yiŋe kuasmbi. Kuate nu ye tur mayeyina sulumba kiŋo kame te ŋakmba ye sina ŋgina. \v 6 Taŋakina le nuŋe piro pino ar ta nakile kiŋo kame kilmba pro Esau tugumŋge lokinaig. \v 7 Lokinaig le kile Lea ndek nuŋe kiŋo kat nuŋe ndoŋ nane dubika pro Esau tugumŋge lokinaig le Yosef nale Rahel ndoŋ nale ndek nane dubika pro Esau tugumŋge lokinaik. \v 8 Taŋanaig le nu mambo nuŋe kusnana: Kuasmbi amboŋga ye tugum prowaig ta ndaŋam tuku ŋgina le mambo nuŋe nu sana: Ye ne tuku wamdus te-ibeŋam tuku nane kukulniŋgit le ne sota kagig ŋgina le \v 9 aba nuŋe nu sana: O aba, ye mata agaŋ ndende suŋgomba ŋak. Agaŋ ndende ta ŋakmba naŋe minwaig ŋgina le \v 10 mambo nuŋe nu sana: Kuga. Sile gulab mayewik ŋga idusmba ndeta ne agaŋ ndende te ŋakmba kila. Ne maŋ ye ndoŋ gulab mayewik tukunu ne tuku tumail pasi kaŋgeret ta Kuate tuku tumail pasi kaŋgeranu suk. \v 11 Agaŋ ndende ne tanmbim tuku kilmba prowit te ne kila. Kuate nu ye tur mayeyina le ye agaŋ ndende suŋgomba ŋak minet ŋgina. Taŋamba Yakob nu aba nuŋe sarsarmba pasa saŋgrinu sana le nu agaŋ ndende ta kilna. \p \v 12 Kile Esau nu sakina: Kile sine kab. Ye amboŋga kaŋgit ŋgina le \v 13 mambo nuŋe nu sana: Kiŋo kame te saŋgri kugatok ta ne kila. Sipsip makau afu mata fat ŋak ŋak. Sine agaŋmor ta mara ndindo mbolŋge suŋgomba sisilaniŋbe ta nane ŋakmba kume suluwamŋgaig. \v 14 Ne amboŋga sila le ye gitmba agaŋmor kiŋo kame te ŋakmba kilmba ne dubinamŋgit. Taŋamba ye Edomŋge ne maŋ te-silikamŋgit ŋgina. \v 15 Taŋakina le aba nuŋe ndek sakina: Taŋamba ndeta ye yiŋe piro taŋgo afu ne ndoŋ kusreki ŋgina le Yakob nu lafumba sana: Kuga. Ye maye. Ne nane ŋakmba kilmba kaye ŋgina. \p \v 16 Taŋakina le ki ait ta mbolŋge Esau nu maŋ tiŋga luka Edom kilke mbol kina le \v 17 Yakob nu Sukot kilke mbol kina sulumba nuŋe wande pilmba agaŋmor tuku baibai afu turmba patikina. Ta tuku nu ma ta nyunu Sukot\f + \fr 33:17 \ft Sukot nyu ta tugunu Baibai\f* ŋgina. \v 18 Yakob nu Mesopotamia kilke kusremba ndinŋge piti ande te-sili ndaka Sehem tumbraŋ Kanan kilke mbolŋge prona sulumba tumbraŋ suŋgo ta tugumŋge nuŋe baibai patike likina. \v 19 Nu silwa ndametiŋ soŋ 10 tambi nuŋe baibai patike likina kilke ta Sehem mam nuŋe Hamor tuku kiŋo kat nuŋe tugumŋge piyana. \v 20 Taŋamba nu taŋge ndame turŋaŋga atraukam tuku pa laŋlaŋ ande wakeina sulumba pa laŋlaŋ ta Israel Mbara tuku nyu tumba El ŋgina. \c 34 \s1 Sehem nu Dina biye timba tumba totona \p \v 1 Mara ande Yakob le Lea tuku kulim Dina nu tiŋga Kanan pino afu kaŋgerkam kina. \v 2 Kilke ta tuku gabat suŋgo ta nyunu Hamor. Hamor nu Hiwinu taŋgo. \p Dina nu ma ta mbol prona le Hamor kiŋo nuŋe Sehem nu Dina kaŋgermba biye timba tumba totona. \v 3 Taŋamba nu kulim ta tuku nzali mayena sulumba nu Dina pinonu tam tuku wamdus suŋgo tumba nu tuwa ŋga sarsarmba saŋgri tiŋgina sulumba \v 4 nu nuŋe mam nuŋe sota kumba sana: Mam, ne kulim ta ye tuku pinonu ta ŋgina. \p \v 5 Yakob nu Dina kiko maŋau tina ta nu buk isna ta nu tuku kiŋo kat nuŋe nane agaŋmor kulatkam tuku ma ande mbol kinaig tukunu Yakob nu nane ndo tairŋga minna. \v 6 Taŋamba minna le Sehem nu mam nuŋe Hamor ndoŋ Yakob ndoŋ pasatam pronaik le \v 7 ait ndui ta mbolŋge ndo Yakob tuku kiŋo kat nuŋe mata luka pronaig. Sehem nu Israel mbal mbolŋge maŋau ŋayonu kumba Yakob tuku kulim nuŋe biye timba tumba totona ta nane ismba wamdus ŋaigoŋginaig sulumba gubra mageniŋgina. \p \v 8 Kile Hamor nu Yakob sana: Yiŋe kiŋo Sehem nu kulim naŋe tuku nzali suŋgo ŋak. Ne kulim naŋe ta ye tuku kiŋo tambim kumuŋ e? \v 9 Sine wamdus ulendika kulim kame kiŋo kame nane muŋgu kile-kile kuwaig. \v 10 Taŋamba tane kilke te mbolŋge minap sulumba ma aniŋge minam ŋga idusmba ndeta ka taŋge minmba agaŋ afu piyawam ŋak ndeta piyawap sulumba agaŋ ndende afu kilap ta taŋgine minmba minwaig ŋgina. \v 11 Taŋakina le Sehem nu ndek Dina mam nuŋe leu kat nuŋe teŋenmba saniŋgina: Tane ye mbolŋge maŋau mayenu kap le ame agaŋ kilam ŋga idusap ta tane tiŋgamŋgit. \v 12 Tane ame piya kilam ŋga idusde ta ye sayap. Kulim ta tuku piya mata suŋgokanu mbolŋge madiwap. Tane taŋgine kulim ye sap le tane ame piya kilam sakap ta tane tiŋgamŋgit ŋgina. \p \v 13 Sehem nu kulim naŋgine Dina kiko maŋau tuna tukunu Yakob tuku kiŋo kat nuŋe nane Sehem le mam nuŋe Hamor yabrinikmba sanikinaik: \v 14 Taŋgo ŋgaro pike ndakanu ta nu sine tuku kulim te nda. Wam ta sine mbolŋge kiko ŋak. \v 15 Sine buk taŋgo ŋakmba tuku ŋgaro pike likigeŋ. Tane taŋamba ndo taŋgo ŋakmba tuku ŋgaro pike likap ta sine siŋgine kulim ta sertiŋgamŋgig. \v 16 Tane taŋawap le sine muŋgu kile-kile kube sulumba tane ndoŋ sine tugu ndindo taŋaŋ ulendika minbe. \v 17 Tane wam sakeg te kam mbulap ndeta sine siŋgine kulim tumba ma tugu te kusrewamŋgig ŋginaig le \v 18 Hamor le kiŋo nuŋe Sehem nale pasa ta ismba maye ŋginaik. \p \v 19 Taŋgo mo ta nu nu nuŋe kuasmbi ŋgamukŋge taŋgo suŋgo nyu ŋak minna. Nu Yakob kulim nuŋe tuku nzali mayena tukunu nu dal ndaka nuŋe mbal kila saniŋgam kina. \p \v 20 Hamor nale kiŋo nuŋe Sehem ndoŋ nale kinaik ka nakile tumbraŋ tuku fonde malaŋga tugum promba nakile mbal maŋgurka minnaig ta saniŋginaig: \v 21 Taŋgo kame ta sine ndoŋ gulab mayenu. Nane sine tuku kilke mbolŋge minwaig sulumba ma ŋakmba mbol kuwaig. Kilke te suŋgokanu sine ŋakmba minam kumuŋ. Sine nane tuku kulim kame kilbe le nane sine tuku kulim kame kilwaig. \v 22 Nane sine wam ndindo ndo kam tuku sasikaig ta teŋenmba. Sine taŋgo ŋakmba tuku ŋgaro pikam tuku sakaig. Nane buk naŋgine taŋgo kame ta ŋakmba tuku ŋgaro pike likinaig. Sine mata taŋamba kube ta nane sine ŋgamukŋge tugu ndindo taŋaŋ minamŋgig. Nane taŋamba sile sasikaig le iskik. \v 23 Sine taŋabe ta nane tuku agaŋmor nane tuku agaŋ ndende ŋakmba sine tuku minamŋgaig. Ta tuku sine wokube le nane sine ŋgamukŋge minwaig ŋginaik le \v 24 tumbraŋ ta tuku taŋgo ŋakmba nane Hamor le Sehem tuku pasa ta ismba pasa katmba wokinaig sulumba nane taŋgo ta ŋakmba tuku ŋgaro pike likinaig. \p \v 25 Mara keŋmba kuganaig le taŋgo kame ŋgaro pike likinaig ta nane ŋgaro rar ŋak minnaig tukunu nane tambik ri ndamba minnaig le Dina tuku leu kat nuŋe ndinok armba Simeon nale Levi ndoŋ nale kame bagi kilmba tumbraŋ ta kinaik sulumba taŋgo ta ŋakmba bale far sulunaik. \v 26 Taŋamba nale Hamor le kiŋo nuŋe Sehem turmba bale farnaik sulumba Sehem tuku wande mbol kumba Dina te-silika tumba kinaik. \v 27 Taŋanaik le Yakob tuku kiŋo afu nane pro kulim naŋgine kiko maŋau tuna ta lafumba tumbraŋ suŋgo ta tuku gabis agaŋ ndende ŋakmba yomba kilmba kinaig. \v 28 Nane sipsip makau doŋki tumbraŋ ta tuku agaŋ ndende ŋakmba kilmba ka piro mbolŋge mata agaŋ ndende ŋakmba yomba kilmba kinaig. \v 29 Taŋamba nane tumbraŋ ta tuku gabis agaŋ ndende ta ŋakmba kilmba kiŋo kame foŋfoŋ pino kame ta ŋakmba turmba kilmba kinaig. \p \v 30 Taŋanaig le Yakob nu ndek Simeon nale Levi sanikina: Kile Kanan mbal Peris mbal kilke te tuku taŋgo ŋakmba nane ye kasuryamŋgaig. Ye mata piro taŋgo suŋgomba kuga. Nane ŋakmba ulendika pro ye ndoŋ kame bumba sine ŋakmba bale farsiŋgamŋgaig ŋgina le \v 31 nale ndek sakinaik: Taŋgo ta nu sine tuku kulim ma ŋgamukok pino taŋaŋ ŋga idusmba nu biye timba tumba totona. Maŋau ta sine mapewam kumuŋ kuga ŋginaik. \c 35 \s1 Kuate nu Yakob Betelŋge nyaro tuna \p \v 1 Kile Kuate nu Yakob sana: Ne tiŋga Betel kaye sulumba kumba ka taŋge mina. Taŋge mina sulumba ne ndame turŋaŋga ye atraukam tuku pa laŋlaŋ ande wakeiwa. Ye Kuate. Ne aba naŋe Esau kusremba kua kina ait ta mbolŋge ye ne tugum prowen ŋgina. \v 2 Taŋakina le Yakob nu nuŋe kuasmbi nuŋe piro taŋgo ta wam paguka saniŋgina: Tane taŋgine mbara kise ta ŋakmba pitaike likap. Ŋgarosu purfeŋnu mayok kuwaig le tawi purfeŋnu silikap. \v 3 Sine ma te kusremba Betel kab kumba ka taŋge ye Kuate atraukam tuku pa laŋlaŋ wakeiwamŋgit. Ye piti suŋgomba ŋak minen le Kuateŋge ye turyina sulumba ye ma ŋakmba liken ta nu mata ye ndoŋ minna ŋgina. \p \v 4 Taŋakina le nane mbara kanu saike likinaig ta ŋakmba Yakob kile tunaig sulumba naŋgine kilba sikor ta turmba nu kile tunaig. Taŋanaig le Yakob nu agaŋ ndende ta ŋakmba kilmba Sekem tumbraŋŋge ail suŋgo ande kumnemŋge ŋguke likina. \v 5 Taŋamba Yakob nane tiŋga ma ta kusrenaig le tumbraŋ sugo ta ŋakmba Kuateŋge kuru kuru serniŋgina le nane dubi ndakinaig. \p \v 6 Yakob nu nuŋe taŋgo kuasmbi ŋak ndoŋ kinaig ka Lus tumbraŋ Kanan kilke mbol pronaig. Lus tumbraŋ ta kile Betel ŋgade. \v 7 Tumbraŋ ta prona sulumba Yakob nu Kuate atraukam tuku pa laŋlaŋ ande wakeina sulumba nu buk aba nuŋe tuku kuru-kuruka kua kina le Kuateŋge nu tugum prona ta idusmba nu ma ta nyunu Betel tuku Mbara ŋgina. \p \v 8 Nane taŋge minnaig ma ma Rebeka tuku piro pino Debora nu kumna le nane nu tumba ail suŋgo ande Betel patumba minna ta kumnemŋge ŋgukinaig sulumba ail ta nyunu Malmbikam tuku Ail ŋginaig. \p \v 9 Yakob maŋ luka Mesopotamiaŋge prona le Kuate maŋ nu tugum promba nu nyaro tuna sulumba \v 10 sana: Ne tuku nyu Yakob ta kile ne tuku nyu Israel palmbimŋgit ŋgina. Taŋamba Kuate nu Yakob nyunu Israel tuna. \v 11 Taŋakina sulumba Kuate nu sana: Ye Kuate Saŋgri Ŋayo. Tane kiŋo kame kile-patikap le ne tuku ndare mbolŋge kuasmbi suŋgomba mayok kaŋgaig. Ne gabat sugo kame tuku mbuŋ naŋgine prowamŋgat. \v 12 Ye o buk Abraham le Isak kilke te serniken ta kile ne tanmbimŋgit. Ŋgumneŋga naŋe ndare kame tuku kilke minamŋgat ŋgina. \v 13 Taŋaka sakina sulumba Kuate nu kusremba kina le \v 14 Yakob nu ndame suŋgo ande tumba Kuate nu Yakob ndoŋ pasatina ma ta mbolŋge te-tina sulumba grep kule tumba gureŋ butol ŋak ta turmba tumba ndame ta mbolŋge kutuna sulumba \v 15 ma ta nyunu Betel ŋgina. \s1 Rahel nu kumna \p \v 16 Yakob nuŋe kuasmbi ndoŋ Betel tumbraŋ kusremba Efrat tumbraŋ patu ndanaig le Rahel nu kiŋo te-palmbim tuku ait kumuŋgina le nu ŋgaro rar torna. \v 17 Ŋgaro rar torna le nuŋe kulat pinoŋge nu sana: Ne kuru kuru ndaka. Nu buk kiŋo te-palet ŋgina. \v 18 Taŋakina le Rahel nu kumam bafuna le nu tuku saŋgri buk kuganaig le nu kiŋo ta Ben-Omi\f + \fr 35:18 \ft Ben-Omi nyu ta tugunu: Sina suŋgo tuku kiŋo\f* ŋgina le mam nuŋeŋge kiŋo ta Benyamin\f + \fr 35:18 \ft Benyamin nyu ta tugunu: Maye minam tuku kiŋo\f* ŋgina. \p \v 19 Rahel nu kumna le nane nu tuku mindesiŋ tumba Efrat tumbraŋ kambim tuku ndin ta tugumŋge ŋgukinaig. (Kile nane tumbraŋ ta nyunu Betlehem ŋgade). \v 20 Taŋamba Yakob nu ndame ande tumba Rahel ŋgukinaig ma ta mbolŋge te-tina. Ndame ta kile minit. \p \v 21 Taŋana sulumba Israel nane tiŋga kumba ka Eder tumbraŋ tuku wande kuen ŋayo ta kusremba bubre tam tuku baibai patika minnaig. \s1 Yakob tuku kiŋo kame 12 \p \v 22 Yakob nu kilke ta mbolŋge minna le Ruben nu mam nuŋe tuku piro pino nyunu Bila ta ndoŋ kinyna. Taŋana le Yakob nu kiŋo nuŋe wam kina ta ismba nu gubra suŋgo tina. \p Yakob tuku kiŋo kame ta ulendika 12 minnaig. \v 23 Piyo nuŋe Lea tuku kiŋo kat nuŋe ta teŋenmba. Yakob tuku kiŋo mulum ta nyunu Ruben ande Simeon ande Levi ande Yuda ande Isakar ande Sebulun. \p \v 24 Piyo nuŋe Rahel tuku kiŋo ar ta Yosef le Benyamin. \p \v 25 Rahel tuku piro pino Bila nuŋe kiŋo ar ta Dan le Naftali. \p \v 26 Lea tuku piro pino Zilpa nuŋe kiŋo ar ta Gat le Aser. \p Yakob nu kiŋo kame ta ŋakmba Mesopotamia kilke mbolŋge kile-patikina. \s1 Isak nu kumna \p \v 27 Kile Yakob nu tiŋga mam nuŋe Isak sota Mamre tumbraŋ Hebron kilke mbol kina. O buk Abraham nale Isak rawe taŋgo taŋaŋ taŋge minnaik. \p \v 28 Isak nu yar 180 kusremba \v 29 saibo pile mayena sulumba nu kumna le kiŋo kat nuŋe ar ta Esau le Yakobŋge nu tumba ŋgukinaik. \c 36 \s1 Esau tuku ndare \p \v 1 Esau tuku ndare tuturmba teŋenmba kina. Esau tuku mape nyu ande Edom. \v 2-3 Esau nu Kanan pino keŋmba kilna ta ande Ada ande Oholibama ande Basemat. \p Ada mam nuŋe Elon nu Hitnu. Oholibama mam nuŋe Ana wa nuŋe Sibeon. Sibeon nu Hiwinu. Basemat nu Ismael tuku kulim nuŋe. Leu nuŋe Nebayot. \p \v 4 Ada nu Elifas te-pilna le Basemat nu Ruel te-pilna le \v 5 Oholibama nu Yeus Yalam Kora nane kile-patikina. Esau tuku kiŋo kame Kanan kilke mbolŋge kile-patikina ta taŋamba ndo. \p \v 6-7 Esau le Yakob nale agaŋmor suŋgomba ŋak minnaig tukunu kilke nale tuma minnaik ta nale turkam kumuŋ kuga. Ta tuku Esau nu pino kat nuŋe, kiŋo kat nuŋe, kulim kat nuŋe, nuŋe wande tuma mbal ta ŋakmba kilmba nuŋe agaŋmor nuŋe agaŋ ndende ŋakmba Kananŋge kile likina ta turmba kilmba maib nuŋe Yakob kusremba kilke ande mbol kinaig. \v 8 Taŋamba Esau nu Edom tuku ma taknu ta mbolŋge minna. \p \v 9 Esau tuku ndare tuturmba teŋenmba kina. Esau nu Edom mbal ŋakmba tuku mbuŋ naŋgine. \p \v 10-13 Esau piyo nuŋe Ada nu kiŋo ndindo te-pilna ta nyunu Elifas. Elifas nu kiŋo kame 5 Teman, Omar, Sefo, Gatam, Kenas nane kile-patikina. Elifas tuku piyo nuŋe ande nyunu Timna nu kiŋo ande nyunu Amalek te-pilna. \p Esau piyo nuŋe Basemat nu kiŋo ande nyunu Ruel te-pilna. Ruel nu kiŋo bailkamba Nahat Sera Sama Misa nane kile-patikina. \p \v 14 Esau piyo nuŋe Oholibama nu Sibeon kiŋo nuŋe Ana tuku kulim. Nu kiŋo keŋmba Yeus Yalam Kora nane kile-patikina. \p \v 15 Esau tuku ndare mbolŋge kuasmbi afu pronaig ta teŋenmba. Esau tuku kiŋo mulum Elifas nu Teman mbal Omar mbal Sefo mbal Kenas mbal \v 16 Kora mbal Gatam mbal Amalek mbal ta ŋakmba tuku mbuŋ naŋgine. Nane ŋakmba Esau piyo nuŋe Ada tuku ndare. \p \v 17 Esau tuku kiŋo nuŋe ande Ruel nu Nahat mbal Sera mbal Sama mbal Misa mbal ta ŋakmba tuku mbuŋ naŋgine. Nane ŋakmba Esau piyo nuŋe Basemat tuku ndare. \p \v 18 Esau piyo nuŋe Oholibama nu Ana kulim nuŋe. Oholibama nu Yeus mbal Yalam mbal Kora mbal ta ŋakmba tuku mbuŋ naŋgine. \p \v 19 Mbal ta ŋakmba Esau tuku ndare. \s1 Seir tuku ndare \p \v 20-21 Edom kilke tuguk mbal nane buk purka tumbraŋ mboŋ 7 minnaig. Tumbraŋ mboŋ 7 ta tuku mbuŋ kat naŋgine ta ŋakmba Hornu taŋgo Seir tuku ndare. Nane tuku nyu naŋgine ta teŋenmba. Lotan, Sobal, Sibeon, Ana, Dison, Eser, Disan. \p \v 22 Lotan nu Hori tumbraŋ mboŋ le Hema tumbraŋ mboŋ ta tuku mbuŋ naŋgine. Lotan tuku kulim nuŋe nyunu Timna. \p \v 23 Sobal nu Alwan tumbraŋ mboŋ, Manahat tumbraŋ mboŋ, Ebal tumbraŋ mboŋ, Sefo tumbraŋ mboŋ, Onam tumbraŋ mboŋ ta tuku mbuŋ naŋgine. \p \v 24 Sibeon nu kiŋo armba. Ande nyunu Aia ande Ana. Mara ande Ana nu mam nuŋe tuku doŋki kame kulatka minna sulumba ma baknu mbol taŋge nu kule mbam paknu kaŋgerkina. \p \v 25-26 Ana tuku kiŋo nuŋe nyunu Dison. Dison nu Hemdan tumbraŋ mboŋ, Esban tumbraŋ mboŋ, Itran tumbraŋ mboŋ, Keran tumbraŋ mboŋ ta tuku mbuŋ naŋgine. Ana tuku kulim nuŋe nyunu Oholibama. \p \v 27 Eser nu Bilan tumbraŋ mboŋ, Sawan tumbraŋ mboŋ, Akan tumbraŋ mboŋ ta tuku mbuŋ naŋgine. \p \v 28 Disan nu Us le Aran tumbraŋ mboŋ tuku mbuŋ naŋgine. \p \v 29 Edom kilke tuku Hor mbal ta teŋenmba. Lotan mbal Sobal mbal Sibeon mbal Ana mbal \v 30 Dison mbal Eser mbal Disan mbal. \s1 Edom tuku gabat sugo \p \v 31 Israel mbal nane buk gabat sugo kugatok. Ait ta mbolŋge Edom tuku gabat sugo afu nane Edom kilke kulatkinaig. \v 32 Gabat sugo dubike likinaig ta teŋenmba. \p Beor kiŋo nuŋe Bela nu Dinabanu. \p \v 33 Sera kiŋo nuŋe Yobab nu Bosranu. \p \v 34 Husam nu Temannu. \p \v 35 Bidad kiŋo nuŋe Hadad nu Awitnu. (Kame suŋgo ande mbolŋge nu Moab kilke mbolŋge Midian mbal ndoŋ kame bumba nane kile-ibeŋkina). \p \v 36 Samla nu Masrekanu. \p \v 37 Saul nu Rehobotnu taŋgo. (Rehobot tumbraŋ ta kule suŋgo ande tugumŋge minna). \p \v 38 Akbor kiŋo nuŋe Baal-Hanan. \p \v 39 Hadad nu Paunu taŋgo. (Hadod piyo nuŋe nyunu Mehetabel. Mehetabel mam nuŋe nyunu Matred. Matred mam nuŋe nyunu Mesahab). \p \v 40 Esau nu Edom tumbraŋ mboŋ suŋgomba tuku mbuŋ naŋgine. Tumbraŋ mboŋ ta tuku nyu naŋgine ta teŋenmba. Timna, Alwa, Yetet, \v 41 Oholibama, Ela, Pinon, \v 42 Kenas, Teman, Mibsar, \v 43 Magdiel, Iram. Naŋgine kilke ta mata tumbraŋ mboŋ ta tuku nyu tinaig. \c 37 \s1 Yosef nu kiŋatina \p \v 1 Yakob nu Kanan kilke mbolŋge minna. O buk mam nuŋe rawe taŋgo taŋaŋ nu kilke ta mbolŋge minna. \v 2 Yakob nuŋe ndare tuku wam kube ta teŋenmba. \p Yosef nu kiŋo mo yar 17 ŋak minmba nu mam nuŋe tuku agaŋmor aba kat nuŋe afu ndoŋ kulatka minnaig. Aba kat nuŋe ta Bila le Zilpa tuku kiŋo kame. (Bila le Zilpa nale Yakob tuku pino kame). Yosef nu maŋau ŋaigonu aba kat nuŋe ke likanu ta pro mam nuŋe tugumŋge kile-mayokka sawanu. \p \v 3 Israel nu saibo pilmba Yosef te-pilna tukunu nu Yosef make pilmba nu tuku kume purna. Kiŋo kame ŋakmba tuku nzalina ta liniŋgina. Taŋamba Israel nu Yosef tuku tawi kuen wainu kuennu ŋak mindepiye yeki yeki ŋak wakeimba tuna. \v 4 Taŋana le Yosef tuku aba kat nuŋe mam naŋgine nu Yosef make pilmba nu tuku kume purna ta kaŋgermba nane Yosef kasurnaig sulumba gulab mayenu taŋaŋ nu ndoŋ pasate ndakinaig. \p \v 5 Furir ande Yosef nu kiŋatina sulumba mafena le maratukuk tiŋga nu kumba ka aba kat nuŋe kubeu niŋgina sulumba \v 6 saniŋgina: Tane ye kiŋatit te kubewi le isap. \v 7 Sine ŋakmba wit ndaleke likig ta ye tuku ndale ta tiŋreknu tiŋgat le tane tuku ndale ta ye tuku ndale ta laipmba loke likaig le kaŋgerkit ŋgina. \v 8 Taŋakina le aba kat nuŋe ndek nu kusnanaig: Ne iduste neŋge ndo gabat suŋgo mina le sine ŋakmba ne kumnemŋge minbe ŋga iduste e ŋginaig. Taŋamba nane Yosef kiŋatina pasa ta tuku nane gubra lato suŋgomba tumba nu kasur mayenaig. \p \v 9 Ŋgumneŋga Yosef nu maŋ kiŋatina sulumba aba kat nuŋe tugumŋge maŋ kiŋa ta kubeu niŋmba saniŋgina: Ye maŋ kiŋatit sulumba ki tambun mbai 11 ŋakmba ye tugumŋge lokaig le ye kaŋgerkit ŋgina. \v 10 Taŋamba nu kumba ka kiŋa ta mam nuŋe ndoŋ mata sakina le mam nuŋeŋge nu sigair-sigairmba kusnana: Anikok kiŋa taŋaŋ. Ne iduste ye, ina naŋe, aba kat naŋe sine ŋakmba ne tugumŋge lokamŋgig ŋga iduste e ŋgina. \p \v 11 Yosef tuku aba kat nuŋe ta nane Yosef ndoŋ tironaig. Mam nuŋe nu Yosef tuku kiŋa ta idus timba minna. \s1 Nane Yosef piyanaig le tumba Isip kinaig \p \v 12 Mara ande Yosef tuku aba kat nuŋe ta nane agaŋmor kulatkam tuku Sekem tumbraŋ kinaig. \v 13 Taŋanaig le Israel nu kiŋo nuŋe Yosef sana: Ne kaye sulumba kumba ka Sekemŋge aba kat naŋe agaŋmor kulatkade ta kaŋgerka ŋgina le nu lafumba sakina: Ta maye. Ye kaŋgit ŋgina le \v 14 Israel nu ndek sana: Ne kaye sulumba aba kat naŋe tuku mine agaŋmor tuku mine kaŋgerka nane mage minwaig kande luka promba ye saya le isi ŋgina. Taŋamba Israel nu Yosef kukulna le nu Hebron ma gutoŋ ta kusremba kina ka Sekem tumbraŋ prona. \v 15 Pro taŋge nu kine promba minna le taŋgo andeŋge nu kaŋgermba kusnana: Ne ima sota te prote ŋgina le \v 16 nu lafumba sana: Ye yiŋe aba kame sotet. Nane agaŋmor kulatka tembi ndekinaig ŋgina. Taŋakina sulumba nu ndek taŋgo ta kusnana: Ne nane kaŋgerkat e ŋgina le \v 17 taŋgo taŋge nu sana: Nane buk ma te kusremba Dotan kambim sakinaig le ye isen ŋgina. Taŋakina le Yosef nu aba kat nuŋe ŋgumnem dubika kina ka Dotanŋge nane kile-siglikina. \p \v 18 Yosef nu maskenŋge ilmba minna le nane nu kaŋgernaig sulumba Yosef balewam tuku pasa katmba \v 19 naŋgine naŋgine sakinaig: Ai si. Kiŋa tugu taŋgo prote si. \v 20 Kile sine nu balemba mindesiŋ nuŋe tumba kule kugatok sambu ande sinamŋge bukŋgube. Taŋamba sine teŋenmba mam sabe: Nu agaŋmor ŋguikok andeŋge balemba nyina ŋgube. Taŋamba sine nu tuku kiŋa alonu prowa le kaŋgerbe ŋginaig. \p \v 21 Nane taŋamba sakinaig ta Ruben nu isendo ka ismba nu Yosef mapewam idusmba nane saniŋgina: Sine nu balemba \v 22 ake sinaŋ nu tuku ndare kutu ndabe. Ake nu biye timba tumba sambuk teŋge bukŋgube le ma ŋgamu teŋge minwa ŋgina. Ruben nu Yosef turmba maŋ luka mam nuŋe sota kukulam tuku ŋga taŋakina. \p \v 23 Kile Yosef nu aba kat nuŋe tugum ta prona le nane nu biye timba tawi kuen wainu kuennu ŋak ta biymba sambrinaig sulumba \v 24 nu tumba kumba ka sambu sakina ta sinamŋge bukŋginaig le minna. Sambu ta kule buk parakina tuku. \v 25 Taŋamba nane isukusmba minnaig le kile ndo Ismael kuasmbi ande Gileadŋge Isip kambim tuku pronaig le kaŋgerkinaig. Nane agaŋ ndende suŋgomba gureŋ magenu afu kilmba kamel mbol patike likinaig. \p \v 26 Kile Yuda ndek aba kat nuŋe saniŋgina: Sine Yosef balemba yubeŋgube wam ta mayenu kuga. \v 27 Sine nu ŋayo sili ndamba nu tumba Ismael mbal prode si nane mbol piyabe. Nu mata sine tuku maib. Sine ndare ndui ta ndo ŋgina. Taŋakina le nane wokinaig le \v 28 Midian mbal pronaig le nane Yosef sambuk sinam taŋge tumba silwa ndametiŋ soŋ armbambi nane mbolŋge piyanaig le tumba Isip kinaig. \p \v 29 Taŋanaig le Ruben nu luka sambu miŋge ta tugum promba mambilna kande Yosef sambu sinam ta mine ndakina le nu nuŋe tawi silikina ta fetfetna sulumba \v 30 luka mambo kat nuŋe sota kumba saniŋgina: Kiŋo ta siŋge mine ndakate. Ye kile ndaŋamŋgit e ŋgina. \p \v 31 Taŋakina le nane meme ande tumba balemba Yosef tuku tawi ta tumba meme ndarenu pisnenaig sulumba \v 32 tawi ta tumba kumba ka mam naŋgine tumnaig sulumba sanaig: Sine agaŋ te-silikig te kiŋo naŋe tuku tawi e ŋginaig le \v 33 Yakob nu tawi ta kaŋgermba katesemba sakina: Son. Tawi te nu tuku tawi. Yiŋe kiŋo ta agaŋmor ŋguikok andeŋge balemba make purpurmba nyina ŋgina. \p \v 34 Taŋakina sulumba Yakob nu sina suŋgona sulumba nuŋe tawi kat fetfetmba tawi ŋayonu ande tumba silikina. Taŋamba nu ait kuen ŋayo kiŋo nuŋe tuku malmbika minna le \v 35 nu tuku kiŋo kat nuŋe kulim kat nuŋe nane ŋakmba mam naŋgine wamdus te-ibeŋam tuku pronaig ta nu nane ise ndakina sulumba sakina: Ye yiŋe kiŋo tuku ninanka malmbika ma ma kumi sulumba kumanu mbal tuku ma mbolŋge nu ndoŋ minamkik ŋgina. Taŋakina sulumba Yakob nu kiŋo nuŋe Yosef tuku wamdus tatrukina le ninanka minna. \p \v 36 Yakob nu kiŋo nuŋe tuku ninanka minna le Midian mbal ta nane Yosef tumba pro Isipŋge taŋgo ande nyunu Potifar nu mbol piyanaig. Potifar nu Farao tuku gabat suŋgo ande. Nu Farao tuku wande kulatkanu gabat minna. \c 38 \s1 Yuda le Tamar tuku wam kube \p \v 1 Ait ta mbolŋge Yuda nu aba kat nuŋe kusreka Adulamnu taŋgo ande nyunu Hira sota kumba nu ndoŋ minnaik. \v 2 Minnaik ma ma nu Kanan kulim ande kaŋgermba pinonu tina. Pino ta mam nuŋe nyunu Sua. \p \v 3 Minnaig ma ma pino ta nu fuŋgul ŋakna sulumba Yuda tuku kiŋo ande te-pilmba nyunu Er ŋgina. \v 4 Taŋamba nu maŋ fuŋgul ŋakna sulumba kiŋo ande te-pilmba nyunu Onan ŋgina. \v 5 Nu maŋ lato fuŋgul ŋakna sulumba kiŋo ande nyunu Sela te-pilna. Yuda nu Kesibŋge minna le piyo nuŋe kiŋo ta te-pilna. \p \v 6 Er nu suŋgokina le mam nuŋe Yuda nu kiŋo nuŋe mulum ta tuku pino ande nyunu Tamar tumba tuna. \v 7 Er tuku mine ŋayonu ta Suŋgo nu kaŋgermba ndagarina le Suŋgoŋge nu balena le kumna. \v 8 Taŋana le Yuda nu kiŋo nuŋe Onan sana: Ne kumba ka siŋgine maŋau ta dubimba aba naŋe tuku pino pinonu tumba nu ndoŋ kinya le aba naŋe tuku kiŋo te-pilwa ŋgina. \p \v 9 Taŋakina le Onan nu kiŋo ta ye tuku kiŋo kuga ŋga idusna sulumba pino ta aba nuŋe tuku kiŋo ande nda te-pilwa ŋga nu pino ta ndoŋ kinymba nuŋe minde kule ta ake kilke mbolŋge kutuna. \v 10 Taŋana le Suŋgo nu maŋau ta kaŋgermba nu gare ndana le nu mata balena le kumna. \v 11 Taŋana le Yuda nu rugan nuŋe Tamar sana: Ne luka mam naŋe sota kaye sulumba pino kuembol taŋaŋ mina le yiŋe kiŋo Sela nu suŋgokuwa le ne tini ŋgina. Sela nu mata kumikat ŋga mam nuŋe nu taŋakina. Taŋakina le Tamar nu luka mam nuŋe sota kina. \p \v 12 Taŋamba minnaig ma ma Yuda piyo nuŋe kumna. Nu tuku kuamel kugana le Yuda ndek nuŋe Adulamnu gulab Hira ndoŋ nuŋe sipsip ŋguenu kugerkam Timna tumbraŋ kinaik. \v 13 Taŋanaik le taŋgo ande pro Tamar sana: Rugan naŋe sipsip ŋguenu kugerkam tuku Timna ket ŋgina. \p \v 14 Yuda tuku kiŋo ŋgrimbik ta buk suŋgokina ta Yuda nu kiŋo ta ŋgailka Tamar nda tuna. Ta tuku Tamar nu kuembol tawi o buk silikina ta paska tawi kitek silika tumail pasi tawimbi soŋgina sulumba kumba ka Timna kambim tuku ndin Enaim tumbraŋ tuku fonde malaŋga ta tugumŋge minyok minna. \v 15 Pino ta tumail pasi soŋgina le Yuda nu kaŋgermba ndin ŋgamukok pino ande ŋga idusmba \v 16 nu tugum ndin dabil inum kumba pino ta rugan nuŋe ta katese ndamba sana: Ye ne ndoŋ kinyamŋgit ŋgina le nu ndek sakina: Ne ame agaŋ ye samŋgat ŋgina. \v 17 Taŋakina le nu sakina: Ye yiŋe meme fatnu inum tumba taŋgo ande tuwi le tumba ilmba ne tanmbimŋgat ŋgina le nu sakina: Ta maye. Naŋe agaŋ inum ye sa le meme fatnu ta prowa le naŋe agaŋ ta maŋ luka tini ŋgina le \v 18 Yuda nu kusnana: Ye ame agaŋ ne tini ŋgina le nu sakina: Naŋe sikor muli ŋak naŋe ndumndum ta turmba ye sa ŋgina le nu agaŋ ndende ta pino ta kile tuna. Taŋamba nu nu ndoŋ kinyna le nu kiŋo konna. \v 19 Taŋamba Tamar nu luka nuŋe tumbraŋ kina sulumba tumail pasi soŋgina tawi ta paska kuembol tawi maŋ silikina. \p \v 20 Kile Yuda nu gulab nuŋe Hira kukulna le meme ande pino ta tambim tuku tumba kina ta nu pino ta kaŋger ndana sulumba agaŋ ndende pino ta kilna ta mata luka kile ndakina. \v 21 Taŋamba nu tumbraŋ ta tuku taŋgo afu kaŋgerka kusnaniŋgina: Pino ande ndin teŋge minyok minna ta kile ani taŋge minit ŋgina kande nane nu sanaig: i ... Pino ande ndin teŋge mine ndakate ŋginaig. \v 22 Taŋamba sanaig le Hira nu luka Yuda tugum kumba sana: Ye pino ta te-sili ndakit. Tumbraŋ ta tuku taŋgo kame nane pino ande kaŋger ndanaig ŋga sakaig ŋgina le \v 23 Yuda nu ndek sakina: Taŋgo kame sine nzumilsiŋbekaig ŋga agaŋ ndende ta nuŋe kilwa ŋgina. Nu nuŋe piya ye tambim tuku sakit ta ne nu te-sili ndakat ŋgina. \p \v 24 Taŋamba minnaig ma ma tambun keŋmba kinaig le nane afu pro Yuda sanaig: Rugan naŋe Tamar nu fare-farekina sulumba kile nu fuŋgul ŋak minit ŋginaig le Yuda ndek nane saniŋgina: Tane kumba ka pino ta tumba te-kilimba pambi piyap le kumwa ŋgina. \p \v 25 Nane nu tumba te-kilimam bafunaig le Tamar nu pino ande kukulna le rugan nuŋe Yuda sota kumba sana: Rugan naŋe teŋenmba sakate. Taŋgo nu fuŋgul ye sina ta nu tuku agaŋ ndende noten. Ne sikor muli ŋak te ndumndum te turmba kaŋgerka ŋga sakate ŋgina. \v 26 Taŋakina le Yuda nu agaŋ ndende ta kaŋgerka katesena sulumba sakina: Pino ta nu son sakate. Ye mbaren. Ye yiŋe kiŋo Sela nu tambim tuku ta tuwe ndaken ŋgina. Taŋamba Yuda nu maŋ Tamar ndoŋ kinye ndakina. \p \v 27 Tamar nu kiŋo te-palmbim tuku ait kumuŋgina le nu kiŋo armba kile-patikam tuku ŋgaro kamusna. \v 28 Nu kutumba minna le kiŋo ande tuku wai prona le kulat pino taŋge wai ta tumba muli ande gurgur wai mbol kusna sulumba sakina: Te ta mulum ŋgina kande \v 29 kiŋo ta wai te-lukina le kiŋo inum ta amboŋga prona. Taŋana le kulat pino ta nu sakina: Ne sonndo sambrimba prote ŋgina. Ta tuku nane kiŋo ta nyunu Peres\f + \fr 38:29 \ft Peres nyu ta tugunu: Sambrimba prote\f* ŋginaig. \v 30 Taŋakinaig le maib nuŋe wainu muli gurgur ŋak ta prona le nyunu Sera\f + \fr 38:30 \ft Sera nyu ta tugunu: Ma tuguramte\f* ŋginaig. \c 39 \s1 Yosef nu Potifar tuku piro taŋgo minna \p \v 1 Ismael mbal nane Yosef tumba Isip pronaig le Isipnu taŋgo Potifar nu Isip tuku gabat suŋgo kumnemŋge nuŋe wande kulatkade mbal ta kulatka minna ta nuŋge Yosef piyamba tina. \p \v 2 Yosef nu nuŋe kulat taŋgo tuku wandekŋge minna le Suŋgo nu Yosef sinzaŋna le nu tuku mine mayenu ndo mayok kina le \v 3 nuŋe kulat taŋgo ta nu tuku piro mayenu ta kaŋgerna sulumba \v 4 nu Yosef tuku garena le Yosef nu nu kumnemŋge pirokina. Taŋamba nu nu tuku wande, wande mbolŋge agaŋ ndende, nu tuku taŋgo kame ta ŋakmba Yosef tuku wai mbolŋge patikina le nuŋge nane kulatkina. \v 5 Taŋana le Suŋgo nu Isip taŋgo ta tuku agaŋ ŋakmba wandekŋge piro mbolŋge nyaro niŋgina le mine mayemba minnaig. \v 6 Taŋamba Yosefŋge nu tuku agaŋ ndende ŋakmba kulatka minna le nuŋe kulat taŋgo ta nu nuŋe agaŋ ndende ta tuku idus ndana. Nu isukusam tuku ta ndo idusmba minna. \p Yosef tuku ŋgarosu tumail pasi maditaknu ndo. \v 7 Mara ande Potifar piyo nuŋe nu Yosef kaŋgermba am kikoŋ tiŋgina le Yosef sana: Ne ilmba ye ndoŋ karpe ŋgina ta \v 8 nu mbulmba wo ndamba nuŋe kulat taŋgo tuku piyo nuŋe ta teŋenmba sana: Yiŋe kulat taŋgo nu wande te mbolŋge agaŋ ndende ŋakmba ye tuku wai mbolŋge patikina le ye kulatka minet. Nu agaŋ ande tuku idus ndate. \v 9 Wande te mbolŋge taŋgo ande ye li ndayate. Agaŋ inum ye ŋgail ndayina. Neŋge ndo nu tuku piyo nuŋe ye ne kulat ndaket. Ta tuku ye ndaŋmba maŋau ŋayonu suŋgo te ki? Ye siŋka Kuate tuku miŋge lukamba une te kam kumuŋ kuga ŋgina. \v 10 Pino ta mara mindek Yosef te-saimba minanu ta Yosef nu nda womba nu ndoŋ minam mbulanu. \p \v 11 Taŋamba minnaig ma ma mara ande Yosef nu pirokam wandek sinam kina. Ait ta mbolŋge piro taŋgo ande mine ndakina le \v 12 pino ta maŋ pro Yosef tuku tawi kuennu silikina ta pakarka biymba sana: Sile karpe ŋgina kande Yosef nu mbulmba nuŋe tawi kuennu ta pino ta tuku wai mbolŋge kusremba kua ka mayok kina. \v 13 Taŋana le pino ta tawi kuen nu tuku wai mbolŋge kusrena ta kaŋgermba \v 14 nuŋe piro taŋgo kame wike lika saniŋgina: Ai te. Hibru taŋgo ta sine kiko pilesiŋgam tuku sine tugum prona. Nu ye ndoŋ minam tuku ye tugum prowat le ye suŋgomba witiwit le \v 15 nu ye tuku wi ismba tawi kusremba kua ka mayok ket ŋgina. \v 16 Taŋamba saniŋmba nu tawi ta pilna le minna. \p Taŋgo nuŋe luka prona le \v 17 nu wam kubeu tumba sana: Ne Hibru taŋgo tumba sine tugum prona ta nu ye kiko pileyam tuku ye tugum prowat le \v 18 suŋgomba witiwit le ismba nu tawi kusremba kua ka mayok ket ŋga sana le \v 19 Yosef tuku kulat taŋgo nu piyo nuŋe tuku pasa ta ismba gubra mayena le \v 20 nu Yosef muliŋtumba wandekŋge pilna le minna. Muli wande ta Farao tuku taŋgo muliŋ kilanu le nane kilmba wandek sinam taŋge patikanu le minanu. \p \v 21 Yosef nu muli wandek sinam taŋge minna le Suŋgo nu mara mindek nu sinzaŋmba nyaro mayenu tambinu. Ta tuku muli wande tuku kulat taŋgo ta nu Yosef tuku garena le \v 22 muliŋ kilanu taŋgo ŋakmba nu tuku wai mbolŋge patikina le nu piro ŋakmba kulatka minna. \v 23 Suŋgo nu Yosef sinzaŋna tukunu muli wande tuku kulat taŋgo ta nu Yosef agaŋ ndende kulatkina ta nu idus ndaniŋgina. Agaŋ ndende ŋakmba nu kulatkina ta mine magenaig. \c 40 \s1 Yosef nu kiŋa tugu kukliniŋgina \p \v 1 Mara afu kuganaig le Isip tuku gabat suŋgo tuku grep kule kulatkanu gabat nale bret pasokanu gabat ndoŋ nale nakile gabat suŋgo Farao tugumŋge maŋau ande mbarnaik le \v 2 Farao nu piro gabat ar ta tuku gubra suŋgo tina sulumba \v 3 nale muliŋ kilmba kame gabat tuku wandekŋge patikina le minnaik. Yosef nu mata muli wande ndui ta sinamŋge minna. \v 4 Taŋamba minnaig ma ma kame gabat suŋgo ta Yosef nale tuku kulat taŋgo minwa ŋga madina. \p \v 5 Furir ait ande Farao tuku bret pasokanu gabat nale grep kule kulatkanu gabat ndoŋ nale kiŋatinaik ta kiŋa ta tugunu yimyam. \v 6 Mafena le maratukuk Yosef nu nale tugum prona le nale wamdus sulumba minnaik le nu katesemba \v 7 nale kusnanikina: Tale ndaŋam tumail pasi kume ŋgurŋgurka minik ŋgina le \v 8 nale ndek sanaik: Sile kiŋatik ta andeŋge sile tuku kiŋa tugu ta bitekŋgam tuku mine ndakate ŋginaik. Taŋakinaik le Yosef ndek nale sanikina: Kuateŋge ndo nu sine tuku kiŋa tugu bitekŋgam kumuŋ. Tane ye ndoŋ kubewap le ye isi ŋgina le \v 9 grep kule kulatkanu gabat ta nu nuŋe kiŋatina ta ndek Yosef kubeu tuna sulumba sana: Ye kiŋatumba grep muli ande ye tugumŋge minat le kaŋgerit. \v 10 Grep muli ta wainu keŋmba. Nu pitik ndo nzumba silo promba alonu mayok ka pitik ndo manderke suluwaig le kaŋgerkit. \v 11 Taŋamba ye ndek Farao tuku murko biye ŋak grep muli alonu afu kilmba waimbi piske likit le kulenu murko sinam ket le murko ŋak tumba ka Farao tuwit ŋga Yosef sana. \p \v 12 Taŋaka sana le Yosef nu ismba sakina: Ne tuku kiŋa tugunu ta teŋenmba. Grep muli wainu keŋmba kaŋgerkat ta mara keŋmba tuku. \v 13 Mara keŋmba ta kuwaig le Farao nu ne maŋ te-luka tamŋgat. Taŋamba nu ne maŋ naŋe piro mbolŋge palmbimŋgat. Taŋawa le ne buk Farao tuku grep kule murko ŋak Farao tumba minna ta ne maŋ piro ta kamŋgat. \v 14 Ta tuku ne isa. Ne taŋamba mine mayewa sulumba ye idusyumba mina. Ne ye tuku ŋga Farao sawa le ye muli wandek sinam teŋge minet ta ye te-kilimyuwa. \v 15 O buk nane ye Hibru mbal tuku kilke mbolŋge ye sanzal taŋgo taŋaŋ kuayar tumba te pronaig. Ye Isip kilke te mbolŋge minen ta ye maŋau ande mbar ndawen. Nane ye ake sinaŋ muliŋtumba wande te sinamŋge pilnaig le ye minet ŋgina. \p \v 16 Taŋakina le bret pasokanu gabat ta kiŋa tugunu mayenu ta ismba nu suk ndek Yosef sana: Ye mata kiŋa ande tit ta teŋenmba. Ye sambe keŋmba kilmba babokit ta sinamŋge bret yeki yeki sambe ta liganu ŋak. \v 17 Sambe keŋnu mbolmba babowit ta Farao tuku bret kikoŋnu foŋfoŋ yeki yeki minaig le sar umaŋŋge pro nye suglukaig le kaŋgerkit ŋgina. \p \v 18 Taŋakina le Yosef nu kiŋa ta isna sulumba sana: Kiŋa ta tugunu teŋenmba. Sambe keŋmba ta mara keŋmba taŋaŋ. \v 19 Mara keŋmba kugawaig le Farao ne tumba te-kilimnuwa le nane ne tuku ŋinfok kat puramŋgaig. Taŋawaig sulumba ne tuku mindesiŋ ta tumba ail darok ande mbolŋge taikuwaig le sar umaŋŋge pro ne tuku ndem paska nyamŋgaig ŋgina. \p \v 20 Mara keŋmba kuganaig le Farao te-pilna tuku pagumba nye suŋgo ait ta mbolŋge nu nuŋe gabat kame ta ŋakmba wike likina. Taŋamba nu muliŋ kilanu taŋgo ar ta turmba kile-kilimka nuŋe gabat kame tumailamŋge kile-tidiŋgina sulumba \v 21 nu grep kule kulatkanu gabat ta maŋ luka tumba nuŋe piro mbolŋge pilna sulumba \v 22 bret pasokanu gabat ta ndo tumba nuŋe kame mbal niŋgina le naneŋge nu tuku ŋinfok kat purnaig le kumna. Yosef nu nale tuku kiŋa tugu kukliniŋgina ta taŋamba ndo kumuŋgina. \v 23 Taŋana le grep kule kulatkanu gabat ta nu Yosef idus ndamba ndo gilai mayena. \c 41 \s1 Yosef nu Farao tuku kiŋa tugu kukliwe tuna \p \v 1 Bret pasokanu gabat ta balenaig le yar armba kinaig le Farao nu kiŋatina sulumba nu Nail kule make mbiŋge tiŋ minna. \v 2 Nu taŋge tiŋ minna le makau butuknu 7 kule sinam taŋge pronaig sulumba pibi nyumba minnaig le kaŋgerkina. \v 3 Kaŋgerka minna le makau nziroŋsu prowanu 7 kule sinam taŋge pronaig sulumba kuasmbi amboŋga prona ta tugumŋge kule make mbiŋge tiŋginaig. \v 4 Taŋamba makau nziroŋsu prowanu kame taŋge makau butuknu ta kile-ŋinke suglukinaig. Taŋanaig le Farao nu birtekŋga aboŋgina. \p \v 5 Taŋamba nu maŋ kinyna sulumba maŋ lato kiŋatumba wit tugu ndindo ta mbolŋge alonu 7 kaŋgerkina. Nane alonu tikŋganu magekinaig. \v 6 Wit tugu ndui ta mbolŋge maŋ alonu 7 pronaig ta nane alo pirik-parak ndo ma paknu tuku bubrenuŋge fruŋniŋgina tuku. \v 7 Taŋamba wit alo pirik-parak taŋge wit alo tikŋganu ta ŋakmba kile-ŋinke suglukinaig. Taŋanaig le Farao nu aboŋga kiŋatina ta idusmba minna. \p \v 8 Mafena le nu kiŋa ta tuku wamdus sulumba minna. Taŋamba nu Isipnu kila taŋgo kagmaikanu mbal ta ŋakmba wike likina le nane promba maŋgurkinaig le nu ndek kiŋa kilna ta kubeu niŋgina ta ande nu kiŋa ta tugunu kukliwam tuku mine ndakina. \p \v 9 Taŋamba minnaig le grep kule kulatkanu gabat ta nu ndek Farao sana: Kile ye mbaren ta ne ndoŋ sanuŋgit. \v 10 O buk ne tuku piro taŋgo ar sile bret pasokanu gabat ndoŋ ne sile tuku gubra tina sulumba ne sile muliŋ kilmba ka kame gabat tuku wandekŋge patikina le sile minkeŋ. \v 11 Taŋge minkeŋ sulumba furir ande mbolŋge sile kiŋatikeŋ. Kiŋatikeŋ ta tugunu yimyam. \v 12 Hibru taŋgo mbanzo ande nu kame gabat tuku piro taŋgo nu sile ŋak minna le sile kiŋatikeŋ ta nu kubeu tukeŋ le nuŋge kiŋa tugunu kukliniŋmba sasikina. \v 13 Sasikina ta kumumba mayok kina. Ne ye luka tina sulumba yiŋe piro mbolŋge pilna. Bret pasokanu gabat ta ne tumba ŋinfok kuerka ail mbolŋge taikina ŋgina. \p \v 14 Taŋakina le Farao ndek taŋgo afu kukulniŋgina le nane pitik ndo kinaig ka muli wandek sinamŋge Yosef te-mayoknaig. Taŋanaig le Yosef ndek gigloka tawi mayenu tiŋmba Farao tugum prona. \v 15 Prona le Farao ndek nu sana: Ye kiŋa ande ten ta taŋgo ŋakmba nane kiŋa tugunu bitekŋgam kumuŋ kuga le taŋgo ande teŋenmba ye sayat: Ne kiŋa ismba ta ne tugunu bitekŋgam kumuŋ ŋgat le ye isit ŋgina. \v 16 Taŋakina le Yosef ndek sakina: O taŋgo suŋgo, yeŋge kumuŋ kuga. Kuate nuŋge ndo ne tuku kiŋa tugu bitek mayewam kumuŋ ŋgina le \v 17 Farao nu sana: Ye kiŋaten ta teŋenmba. Ye Nail kule make mbiŋge tiŋ minen le \v 18 makau butuknu 7 kule sinam taŋge promba kule make mbiŋge pibi nyumba minnaig le kaŋgerken. \v 19 Ŋgumneŋga maŋ makau 7 nziroŋsu prowanu kule sinam taŋge pronaig. Ye buk Isip ma te mbolŋge makau taŋaŋ ande kaŋger ndawen. \v 20 Makau nziroŋsu prowanu taŋge ndek makau butuknu ta ŋakmba kile-ŋinkinaig. \v 21 Nane kile-ŋinkinaig ta nane ndanyanu sukmba nane nziroŋsu prowanu taŋamba ndo minmba minnaig. Taŋamba kaŋgerken sulumba ye aboŋgen. \v 22 Kile ye maŋ kinyen sulumba maŋ kiŋaten. Ye wit tugu ndindo mbolŋge alonu 7 kaŋgerken ta alonu sugokanu tikŋganu. \v 23 Tugu ndui ta mbolŋge maŋ alonu 7 pronaig ta alonu pirik-parak ndo ma paknu tuku bubrenuŋge fruŋniŋgina tuku. \v 24 Kile wit alo pirik-parak taŋge wit alo tikŋganu ta ŋakmba kilmba kile-ŋinke suglukinaig. Ye taŋamba kaŋgeren sulumba kiŋa ta kagmaikade mbal saniŋgen ta nane ŋgamukŋge ande kiŋa tugunu kuklimba sa ndayina ŋgina. \p \v 25 Taŋaka sakina le Yosef ndek Farao sana: Kiŋa armba ta tugunu ndindo ndo. Kuate nu maŋau kam bafute ta ne tumnina. \v 26 Makau butuknu 7 ta yar 7 taŋaŋ. Wit alo tikŋganu 7 ta mata yar 7 taŋaŋ. Kiŋa ar ta tugunu ndui ta ndo. \v 27 Makau 7 nziroŋsu prowanu ŋgumneŋga pronaig le wit alonu pirik-parak ndo 7 bubre paknuŋge fruŋniŋge likina tuku ta teŋenmba. Yar 7 guba suŋgo tuku ait prowamŋgat. \v 28 Ye buk ne sanit taŋamba ndo Kuate maŋau kam bafute ta ne tumnina. \v 29 Yar 7 ta sinamŋge Isip kilke te mbolŋge nyamagaŋŋge ndo kumuŋgamŋgat. \v 30 Yar 7 ta kugawaig le maŋ yar 7 guba suŋgo prowamŋgat. Isip kilke ŋakmba gubak minwaig sulumba nyamagaŋ ŋak ait ta iduse nda. Nane gilaiŋgamŋgaig. Guba ait suŋgoŋge kilke tugu te ŋayo siliwamŋgat. \v 31 Guba ait ta sonndo ait ŋayonu tukunu taŋgo pino nane maro suŋgo te-silikuwaig sulumba nyamagaŋ ŋak ait ta iduse nda. \v 32 Kuate nu o buk wam ta kam tuku wamdus kuyarkina. Nu siŋka maŋau ta kamŋgat. Ta tuku ne kiŋa ta tam arna. Mine minemba Kuate nu wam kame ta kile-mayokkamŋgat. \v 33 Ta tuku ne taŋgo ande wamdus kuyar mayenu ŋak te-silika le nuŋge Isip ma tugu te ŋakmba kulatkuwa. \v 34 Gabat kame afu turmba madiniŋga le nane yar 7 nyamagaŋ suŋgomba ŋak ta sinamŋge nane Isip mbal tuku nyamagaŋ ŋakmba walmba patike likuwaig. Bailkamba taŋgo pino nyam tuku ndindo minam tuku. \v 35 Ne gabat kame ta saniŋga le nane yar magenu 7 ta tuku wit ta ŋakmba kile-maŋgurka patikuwaig sulumba kulat magekuwaig. \v 36 Guba tuku yar 7 ta Isip kilke mbolŋge prowa le Isip taŋgo pino nane nyamagaŋ maŋgurkuwaig ta nyumba nane gubanu kume nda ŋga Farao sana. \s1 Farao nu Yosef tumba Isip tuku gabat suŋgo pilna \p \v 37 Farao nu nuŋe gabat sugo ta ndoŋ pasa ta ismba maye ŋginaig sulumba \v 38 nu ndek nane saniŋgina: Taŋgo te nu Kuate tuku Guwa ŋak. Sine taŋgo teŋen inum animŋge te-silikube ŋgina. \p \v 39 Taŋamba nu ndek Yosef sana: Kuate nu nuŋe miroŋ wam kame te tumnat. Ta tuku taŋgo ande wamdus kuyar mayenu ŋak ne minit taŋaŋ mine ndakate. \v 40 Kile ye ne tumba yiŋe kilke tugu te tuku gabat suŋgo palmbimŋgit. Yiŋe kuasmbi ŋakmba nane ne tuku miŋge kumnemŋge minamŋgaig. Yeŋge ndo ye gabat suŋgo minmba nyu ŋak mbolŋge minamŋgit. \v 41 Kile ye ne tumba Isip kilke tugu te ŋakmba tuku gabat suŋgo madinet ŋgina. \v 42 Taŋakina sulumba Farao nu nuŋe waitok yubi ta paska Yosef tuku waitok mbolŋge pilna. (Waitok yubi ta gabat suŋgo tuku waitok yubi ndo. Farao tuku kuyar ŋak). Taŋamba nu ndek tawi mayenu ande tumba Yosef siluk tuna sulumba kalolai mayenu ande golmbi wakeinaig tuku tumba nu tuku ŋinfok mbolŋge birŋeŋ tuna sulumba \v 43 nu ndek Farao dubiknu tuku karis mayenu ta tumba Yosef tuna le nu tambi likina. Kame mbal nane ŋgumbeyumba kumbaŋge sakinaig: Ndin kusrewap o, ndin kusrewap o ŋginaig. Maŋau ta mbolŋge Farao nu Yosef tumba Isip kilke ŋakmba tuku gabat suŋgo pilna. \p \v 44 Kile Farao nu ndek Yosef sana: Ye gabat suŋgo Farao ye ne sanet. Isipnu taŋgo kame nane naŋgine nzalimbi maŋau afu ke nda. Nane maŋau ande kam idusmba ne kusnanuwaig le ne woka ta nane maŋau ta kamŋgaig ŋgina. \v 45-46 Taŋamba nu Yosef tuku nyu kitek tuna ta Safenat-Paneya ŋgina sulumba nu pino ande tumba Yosef tuna le tina. Pino ta nyunu Asenat. Mam nuŋe nyunu Potifera. Nu Heliopolis tumbraŋ suŋgo tuku pris minna. Yosef nu yar 30 ŋak minna sulumba Farao tuku piro tugu pilna. Nu Farao kusremba Isip tuku ma tugu ŋakmba mbol likina. \p \v 47 Yar magenu 7 ta sinamŋge kilke nyamagaŋŋge ndo kumuŋgina le \v 48 nu nyamagaŋ ta kilmba tumbraŋ ŋakmba tuku nyamagaŋ wandek sinamŋge patike likina sulumba tumbraŋ mindek sinamŋge wit yeki yeki kile-wandek ke likina. \v 49 Yosef nu wit suŋgomba maŋgurkina ta burnu kumuŋ kuga piyalŋge fulbul minig taŋaŋ. \p \v 50 Guba tuku ait ta pro ndamba minna le Yosef piyo nuŋe Asenat nu kiŋo armba kile-patikina. \v 51 Taŋana le Yosef ndek sakina: Kuate nu ye sinzaŋyina le ye yiŋe piti ŋakmba yiŋe ndare tuma tuku maŋau ŋaigonu ta ŋakmba gilaiŋgen ŋgina. Ta tuku nu nuŋe kiŋo mulum ta nyunu Manase\f + \fr 41:51 \ft Manase nyu ta tugunu: Mbar gilaiŋgen\f* ŋgina. \v 52 Taŋamba nu maŋ lato sakina: Ye kilke piti ten te mbolŋge Kuate nu kiŋo te ye sat ŋgina sulumba kiŋo arnu ta nyunu Efraim\f + \fr 41:52 \ft Efraim nyu ta tugunu: Kiŋo ye sina\f* ŋgina. \p \v 53 Kile yar 7 nyamagaŋ ŋak ta kuganaig le \v 54 yar 7 guba tuku ait Yosef tuku pasa kumumba tugu pilna le kilke ŋakmba guba suŋgo te-silikinaig. Isip kilke mbolŋge ndo nane nyamagaŋ ŋak minnaig. \p \v 55 Taŋamba minnaig ma ma Isip mbal nane mata guba suŋgo tinaig sulumba Farao tugum kumba sanaig: Sine nyamagaŋmbi turka ŋginaig le nu ndek nane saniŋgina: Tane Yosef tugum kape le ndaŋmba satiŋguwa ndeta taŋamba kap ŋgina. \p \v 56 Guba ta kile suŋgo ŋayomba Isip ma tugu ŋakmba kumuŋgina le Yosef nu ndek nyamagaŋ wande ŋakmba talke likina le Isip mbal nane pro wit piyawe likinaig. \v 57 Kilke ŋakmba guba suŋgo tinaig tukunu kilke tugu ŋakmba nane mata wit piyawam tuku Isip kilke mbol Yosef tugum prowe likinaig. \c 42 \s1 Yosef aba kat nuŋe wit piyawam Isip kilke mbol kinaig \p \v 1 Kile Yakob Isipŋge wit minnaig ta isna sulumba nuŋe kiŋo kat nuŋe saniŋgina: Ndaŋam saka tane guba tuku ri ndamba ake minig? \v 2 Isipŋge wit minig ŋga sakade le iset. Tane kumba ka afu piyawap. Kuga ta sine gubanu kumamŋgig ŋgina. \v 3 Taŋakina le Yosef tuku aba kat nuŋe 10 ta tiŋga wit piyawam tuku Isip kilke mbol kinaig ta \v 4 Yakob nu Yosef tuku mambo nuŋe ndinok Benyamin piti ande te-silikikat ŋga nane ndoŋ pilna le ndakina. \p \v 5 Kananŋge guba suŋgo prona tukunu Israel tuku kiŋo kat nuŋe mbal afu ndoŋ wit piyawam Isip kilke mbol pronaig. \v 6 Yosef nu Isip tuku gabat suŋgo minna tukunu nuŋge wit ŋakmba kulatka piyamba minna. Ta tuku nuŋe aba kat nuŋe nane pro nu tumailamŋge dagol tidroŋga lokinaig le \v 7 Yosef nu nuŋe aba kat nuŋe kaŋgerka katesena sulumba nu ndek nane-naneniŋmba ŋerŋerka pasa saŋgrimbi nane kusnaniŋgina: Tane aniŋge prowaig ŋgina le nane nu sanaig: Sine Kananŋge nyamagaŋ piyawam tuku te prowig ŋginaig. \p \v 8 Yosef nu aba kat nuŋe kateseniŋgina ta nane nu kaŋgermba wam lislisnaig le \v 9 nu o buk kiŋatina ta kile idusmba saniŋgina: Tane ma wam katesewam tuku likade. Tumbraŋ ndaŋ ndaŋ nu kame buwam tuku saŋgri kuga ta kaŋgermba likade ŋgina le \v 10 nane nu sanaig: O taŋgo suŋgo, taŋamba kuga. Sine ne tuku piro taŋgo ndo. Sine nyamagaŋ piyawam prowig. \v 11 Sine tugu ndindo ndo. Sine ma wam katesewam tuku li ndakeg. Sine yabri pasa sa ndaka son pasa sakeg ŋginaig kande \v 12 Yosef ndek nane saniŋgina: Kuga. Tane sine tuku kilke tugu te ndaŋ ndaŋ nu kame buwam tuku saŋgri kuga ta kaŋgeram prowaig ŋgina. \v 13 Taŋakina le nane ndek sakinaig: O taŋgo suŋgo, sine taŋgo ndindo tuku kutu. Mam nu Kanannu. Sine ŋakmba taŋgo 12 ta sine tuku mambo ande kumna. Siŋgine maib fudiŋ kusregeŋ le mam ndoŋ minit ŋginaig kande \v 14 Yosef ndek nane saniŋgina: Ye sakit not ndo. Tane ma wam katesewam tuku likade. \v 15 Ye katesewam tuku tane teŋenmba tagotiŋgamŋgit. Ye sonndo Farao tuku nyu mbolŋge pasa saŋgri pilewet. Tane tuku maib taŋgine te nda prowa ta tane ŋakmba maŋ luka taŋgine tumbraŋ kine nda. \v 16 Tane tuku ande luka kumba ka maib taŋgine tumba te prowa. Tane afu ŋakmba muli wande kape le tane son sakade e ko yabrikade ta ye kaŋgeramŋgit. Ye siŋka Farao tuku nyu mbolŋge saket. Maib taŋgine nda prowa ta ye kila tane ma wam katesewam tuku likade ŋgina. \v 17 Nu taŋamba sake deŋpurmba nane kilmba muli wandek sinamŋge patikina le ait keŋmba minnaig. \p \v 18 Ait keŋnu mbolŋge Yosef ndek nane saniŋgina: Ye Kuate kumnemŋge minmba nu tuku nyu kurauket tuku. Tane ye tuku miŋge dubiwap ta tane maye minamŋgaig. \v 19 Tane son pasa sakade ndeta tane tuku ande muli wandek sinam teŋge minwa le tane afu ŋakmba taŋgine wit piyanaig ta kilmba ka taŋgine kuasmbi gubak tawondo minig ta niŋgap. \v 20 Taŋamba taŋgine maib taŋgine fudiŋ ta tumba ye tugum prowap. Taŋawap le ye tane son sakade ta kaŋgermba ye tane baletiŋge nda ŋgina. \p \v 21 Taŋakina le Yosef aba kat nuŋe naŋgine naŋgine teŋenmba sakinaig: Son. Sine siŋgine miroŋ siŋgine maib tumba ŋayo siligeŋ le nu wamdus fagka sarsarka ye turyap e ŋgina ta sine ismba nda isanu sukgeŋ. Wam ta tuku kile sine piti teg ŋginaig. \v 22 Taŋakinaig le Ruben ndek sakina: Ye o buk satiŋgen: Siŋgine maib ŋayo sili ndawap ŋgen ta tane ye tuku pasa nda isnaig. Kile ndare ta lafunu piti teg ŋgina. \p \v 23 Yosef nu nane tuku pasa ta kagmaŋga minna ta aba kat nuŋe nane katese ndanaig. Ta ndaŋam? Yosef nu nane ndoŋ Hibru pasa ndatina. Nane pasatanu le pasa mbilam taŋgo andeŋge pasa mbilmba Yosef aba kat nuŋe saniŋganu. \p \v 24 Kile Yosef nu nane kusreka ka malmbikina. Nu malmbi deŋpurmba maŋ pro nane ndoŋ pasatumba minna sulumba Simeon madimba aba kat nuŋe tumailamŋge ndaleka kusnaig. \s1 Yosef aba kat nuŋe luka Kanan kinaig \p \v 25 Kile Yosef ndek nane afu wam pagukina le nu tuku pasa dubimba aba kat nuŋe tuku bek ta wit fuluknye likinaig sulumba nane tuku ndametiŋ mata luka wit bek sinam taŋge sigrikinaig. Taŋanaig sulumba nyamagaŋ afu ndinŋge nyam tuku turmba niŋginaig. \v 26 Taŋanaig le aba kat nuŋe nane wit piyanaig ta kilmba naŋgine doŋki kame mbolŋge patikinaig sulumba kinaig kumba ka \v 27 furirna le kinyanu ma ande mbol promba nane tuku ande nuŋe doŋki tuku nyamagaŋ kilam saka nuŋe bek talka mambilna kande nuŋe ndametiŋ bek sinam taŋge minnaig le kaŋgerkina. \v 28 Kaŋgerkina sulumba aba kat nuŋe wika saniŋgina: Ai te. Ye tuku ndametiŋ luka sigrikaig te ŋgina. Taŋakina le nane wamdus fulilka kuru-kuruka naŋgine naŋgine sakinaig: i ... Kuate nu ame maŋau sine mbolŋge teŋenmba kat ŋginaig. \p \v 29 Nane ndek kumba ka Kanan kilke mbol promba mam naŋgine tugum kinaig sulumba wam ŋakmba ta nu kubeu tumba sakinaig: \v 30 Isip tuku gabat suŋgo ta ŋerŋerka pasa saŋgrimbi sine ndoŋ pasatina sulumba tane ma wam katesewam tuku likade ŋgina le \v 31 sine lafumba sakigeŋ: Sine ma katesewam tuku mbal kuga. Sine son pasa ndo sakeg. \v 32 Sine taŋgo ndindo tuku kutu. Sine ŋakmba taŋgo 12 ta mambo ande kumna le sine tuku maib fudiŋ kile mam ndoŋ Kananŋge minit ŋga sageŋ le \v 33 taŋgo ta nu sakina: Tane son sakade e ko kuga ta ye kaŋgeramŋgit. Tane ande ye ndoŋ minwa le tane afu ŋakmba wit kilmba ka taŋgine kuasmbi gubak tawondo minig ta niŋgap. \v 34 Taŋamba taŋgine maib taŋgine tumba ye tugum prowap le tane ma katesewam tuku mbal kuga tane son pasa sakade ta ye kaŋgeramŋgit. Tane taŋawap le ye taŋgine aba taŋgine paska luka tane tiŋgi le tane teŋge ndo nyamagaŋ piyamba minap ŋga sasiŋgina ŋginaig. \p \v 35 Nane taŋamba mam naŋgine sanaig sulumba naŋgine bek wit ŋak ta kutuniŋmba naŋgine pale fat yimyam ndametiŋ ŋak ŋak ta kaŋgerka mam naŋgine ndoŋ kuru kuru suŋgo tinaig sulumba \v 36 mam naŋgine ndek saniŋgina: Tane ndaŋam saka yiŋe kiŋo kame ŋakmba kile-ŋgisikade e? Yosef buk ŋgisikina. Simeon kile maŋ ŋgisikat. Kile tane maŋ Benyamin tumba kambim tuku sakade. Ye sonndo piti suŋgomba kile-sigliket ŋgina. \p \v 37 Taŋakina le Ruben ndek mam nuŋe sana: O mam, ne isa. Ye Benyamin nda tumba ne tugum luka prowi ndeta ne yiŋe kiŋo ar ta bale fara. Sine kumba yeŋge Benyamin kulatki sulumba maŋ luka ne tugum prowamŋgit ŋgina le \v 38 Yakob nu sana: Yiŋe kiŋo ta tane ndoŋ kine nda. Aba nuŋe buk kumna. Kile nu nuŋe ndo minit. Nu mata ndinŋge piti ande te-silikikat. Ye buk saibo pilen. Nu kumwa ta tane ye tuku ŋgamuŋgal kuerkap le ye wamdus tatrukuwa le kumamŋgit ŋgina. \c 43 \s1 Yosef aba kat nuŋe nane Benyamin tumba luka Isip kilke mbol kinaig \p \v 1 Kile Kananŋge guba ait ta suŋgokina le \v 2 Yakob tuku kuasmbi wit Isipŋge kilnaig ta buk nye suglukinaig sulumba Yakobŋge kiŋo kat nuŋe kukulniŋgina le maŋ luka nyamagaŋ piyawam tuku Isip kuwaig ŋgina. \v 3 Taŋakina le Yudaŋge nu sana: Mam, sine buk ne pasa sanigeŋ ta Isip tuku gabat suŋgo ta nu sine kaŋgerka ŋerŋerka pasa saŋgrinu sasiŋgina. Nu sakina sine maib tumba kine ndakube ta nu sonndo sine kaŋgerke nda. \v 4 Ne siŋgine maib fudiŋ ta ŋgail ndaka ta sine maŋ kumba ka ne tuku nyamagaŋ afu piyaniŋgamŋgig. \v 5 Kuga ta sine kine nda. Isip tuku gabat ta nu buk sakina sine maib nda tumba kab ta nu sine kaŋgerke nda ŋga mam nuŋe sana. \p \v 6 Taŋakina le Israel ndek sakina: Tane ndaŋam tuku gabat suŋgo ta mambo taŋgine tuku sanaig le ye kile piti suŋgoyate ŋgina le \v 7 nane ndek nu sanaig: Taŋgo ta nu sine kusnasiŋmba lok ndeka minna sulumba nu sine tuku tugu mata kusnaŋgina le sine maŋau ke fugugeŋ. Ne tuku mata kusnaŋgina. Nu teŋenmba sakina. Tane mambo taŋgine ande minit e ko kuga ŋgina. Taŋakina le sine nu sageŋ. Nu siŋgine mambo tumba nu tugum kambim tuku ta sine kila kande nu sa ndageŋ kande ŋginaig. \p \v 8 Taŋakinaig sulumba Yuda nu maŋ mam nuŋe sana: Mam, Benyamin sine ndoŋ kukula le yeŋge kulatki. Ne taŋawa le sine kile ndo kaŋgig. Taŋamba sine gubanu kume nda. \v 9 Ye nu kulat maye ndamba luka tumba pro ndawi ndeta piti ta ye mbolŋge minmba minamŋgat. \v 10 Sine dal ndakigeŋ kande sine buk Isip kilke mbol kumba lukam argeŋ kande ŋgina. \p \v 11 Taŋamba sana le Mam naŋgineŋge nane saniŋgina: Taŋamba ndeta tane siŋgine nyamagaŋ magenu kikoŋnu afu kilmba sigrika gabat suŋgo ta tambim tuku kilmba kape. Grep alonu pagranu, ŋguimzaŋ kulenu, agaŋ ndende mundur magenu afu ta ŋakmba kilmba kape sulumba kaŋair alonu pistasio le amon afu turmba kilmba kumba nu tape. \v 12 Tane ndametiŋ soŋ amboŋga nyamagaŋ tuku kilnaig ta kilmba maŋ nyamagaŋ kitek tuku ta ulendimba kilmba maŋ luka kape. Nane mbarmba ndametiŋ ta luka sigrikinaig inde. \v 13 Mambo taŋgine te tap sulumba pitik taŋgo ta sota luka kape. \v 14 Kuate Saŋgri Ŋayo nuŋge taŋgo ta wamdus biye mbilwa le nu tane sinatiŋmba Benyamin nale aba taŋgine ande ta turmba maŋ patikuwa le luka prowap. Yiŋe kiŋo kame ŋakmba ŋgisikuwaig ndeta taŋaig ta Kuate nuŋe agaŋ ŋgina. \p \v 15 Taŋakina le Israel tuku kuasmbi nane Isip gabat tuku gare tambim tuku agaŋ ndende ta kilmba ndametiŋ armba ta turmba kilmba Benyamin tumba Isip kilke mbol kinaig ka taŋge Yosef tugum pronaig. \v 16 Yosef nu ndek mambilmba aba kat nuŋe Benyamin turmba kaŋgerka nuŋe wande kulatkanu taŋgo ta sana: Ne taŋgo kame te kilmba yiŋe wande mbol kaye. Nane ki mbol ye ndoŋ isukusamŋgig. Ne kumba ka agaŋmor ande balemba kuapika ŋgina. \v 17 Taŋakina le piro taŋgo ta Yosef pasatina ta kumumba kina. Nu nane ta kilmba Yosef tuku wande mbol kinaig le \v 18 nane kuru-kuruka teŋenmba idusnaig: Ndametiŋ buk nyamagaŋ piyageŋ ta luka sigrikinaig ta tuku sine kilmba wande te mbolŋge patikate inde. Ŋgilaiŋge nane sine ndoŋ kame bumba sine tuku doŋki kilamŋgaig. Taŋawaig le sine nane tuku piro taŋgo taŋaŋ minamŋgig ŋga idusnaig. \p \v 19 Taŋamba idusmba nane kumba ka Yosef tuku wande kulatkanu gabat ta tugum kumba sanaig: \v 20 O taŋgo suŋgo, sine buk pro teŋge nyamagaŋ piyageŋ sulumba \v 21 kumba ka furirna le kinyam saka ndinŋge sine bek miŋgenu talka sine siŋgine ndametiŋ ta ŋakmba kaŋgerkigeŋ. Kile sine ndametiŋ ta maŋ kilmba lukig sulumba \v 22 ndametiŋ kitek afu turmba nyamagaŋ piyawam tuku kilmba prowig. Imaŋge ndametiŋ ta luka sigrikina ta sine gilai ŋginaig. \v 23 Taŋakinaig le piro taŋgo taŋge ndek nane saniŋgina: Tane ta tuku kuru-kuruka wamdus suŋgo te ndakap. Tane tuku Mbara, mam taŋgine tuku Mbaraŋge maŋau ta kina kande. Tane tuku ndametiŋ ambokok ta yeŋge buk kilen ŋgina. Taŋamba nu kumba ka Simeon tumba prona. \p \v 24 Kile nu ndek nane kilmba Yosef tuku wandek sinam kina sulumba nu kule kilmba nane niŋgina le kupe minyaŋginaig. Taŋanaig le nu doŋki kame ta nyamagaŋ niŋge likina le nyinaig. \v 25 Taŋamba nane ki mbol Yosef ndoŋ isukusam tuku pasa ta ismba nane Yosef gare tambim tuku agaŋ ndende kilmba pronaig ta kilmba kuaneka \v 26 wande mbol taŋge minnaig le Yosef prona le nane gare tambim tuku agaŋ ndende ta kilmba Yosef tugum kinaig sulumba nu tugumŋge dagol tidroŋga lokinaig le \v 27 Yosef ndek nane kusnaniŋgina: Tane ŋakmba mage minig e ko kuga ŋgina sulumba maŋ lato kusnaniŋgina: Mam saibo taŋgine buk ye sayinaig ta nu maye minit e ŋgina le \v 28 nane nu sanaig: Ne tuku piro taŋgo sine tuku mam ta maye minit ŋginaig sulumba maŋ dagol tidroŋga nu tugum taŋge lokinaig. \p \v 29 Kile Yosef nu mambilmba mambo nuŋe Benyamin kaŋgermba sakina: Tane tuku mambo fudiŋ tane buk ye sayinaig ta not e ŋgina sulumba maŋ sakina: O kiŋo, Kuate nu ne make pilmba sinzaŋnuwa ŋgina. \v 30 Taŋakina sulumba Yosef nu mambo nuŋe tuku wamdus tatruka ŋin tugu malmbi prona le nu nane kusreka nuŋe wandek sinam kumba kuirka malmbikina. \v 31 Malmbike deŋpurmba nu tumail pasi minyaŋgina sulumba ŋgamuŋgal wamdus tatrukina ta tomba luka nane tugum prona sulumba nuŋe piro taŋgo kame ta saniŋgina le nyamagaŋ wakeika patikinaig. \v 32 Nane Yosef tuku nyamagaŋ kilmba mbain inum mbolŋge patikinaig sulumba aba kat nuŋe tuku nyamagaŋ ta mbain inum mbolŋge patikinaig. Isip mbal afu Yosef ndoŋ minnaig ta nane mata mbain yamokŋge isukusnaig. Ta ndaŋam? Isip mbal nane Hibru mbal talaniŋmba ake agaŋ taŋaŋ ŋga nane ndoŋ tuma isukuse ndakanu. \p \v 33 Yosef tuku aba kat nuŋe ta nane isukusam tuku mbili mbolŋge ina kat naŋgineŋge kile-patike likinaig ta kumumba nane kile-minyokinaig. Kiŋo mulum mbolŋge kumba ka kiŋo ŋgrimbik mbolŋge tiŋgina. Taŋanaig le nane maŋau kinaig ta kaŋgermba nane naŋgine naŋgine muŋgu kaŋgerka wamdus sulumba minnaig. \v 34 Taŋamba minnaig le piro taŋgo kame ta nane nyamagaŋ afu Yosef tuku isukusanu mbili mbolŋge patikinaig ta kilmba pro nane niŋginaig sulumba nane Benyamin tuku nyamagaŋ suŋgomba taŋgo 5 tuku nyamagaŋ taŋaŋ patikinaig. Taŋamba nane Yosef ndoŋ isukusmba kule nyumba gare-gareka minnaig. \c 44 \s1 Murko ŋgisikina \p \v 1 Nane isukuse deŋpurnaig sulumba Yosef nu wande kulatkanu gabat ta wam pagumba sana: Nane kambim tuku ta idusmba nyamagaŋ fuluknye niŋmba nane tuku bek nduik nduik sinamŋge ndametiŋ ta mata luka sigrika. \v 2 Taŋawa sulumba ye tuku murko silwa ta tumba kiŋo ŋgrimbik ta tuku bek sinam siriwa sulumba ndametiŋ wit piyawam tuku ta turmba sigrika ŋgina. Taŋakina le Yosef tuku piro taŋgo ta nu taŋamba ndo kina. \p \v 3 Mafena le maratukuk tiŋga piro taŋgo taŋge nane kukulniŋgina le nane doŋki kilmba kinaig. \v 4 Nane tumbraŋ suŋgo ta kusremba masken ndakumba minnaig le Yosef nu wande kulatkanu gabat ta kukulmba sana: Ne pateŋ tiŋga nane kuasmbi kagig ta ŋgumnem dubika kaye. Ne kumba ndinŋge nane kaŋgerkumba ndeta teŋenmba saniŋga: Ndaŋam tuku tane maŋau mayenu kig ta idus ndamba maŋau ŋayonu kaig? \v 5 Tane ndaŋam saka yiŋe gabat tuku murko silwa ta kuayar taig? Nu murko tambi kule nyate tuku. Murko tambi maŋau ŋgumneŋga prowam tuku katesete. Ne ka taŋamba nane saniŋga ŋgina. \p \v 6 Yosef tuku piro taŋgo ta kumba ka ndinŋge nane kaŋgerkina sulumba nu Yosef tuku pasa ta nane saniŋgina le \v 7 nane ndek sakinaig: O gabat suŋgo, ne ndaŋam tuku ŋerŋerkate? Sine maŋau ande taŋawam kumuŋ kuga. \v 8 Sine ndametiŋ o buk bek sinamŋge kaŋgerkigeŋ ta kilmba luka Kanan kilke mbolŋge progeŋ ta ne kila. Ne ndaŋam sine gabat naŋe tuku silwa ko gol kuayarig ŋga iduste? \v 9 O gabat suŋgo, ne murko ta ima tuku bek sinamŋge kaŋgermba tumba ndeta nuŋge ndo kumwa le sine ŋakmba ne tuku piro taŋgo taŋaŋ minbe ŋginaig. \v 10 Taŋakina le piro taŋgo ta lafumba saniŋgina: Tane sakade ta maye ta ye ima tuku bek sinamŋge murko ta te-siliki ta nuŋge ndo ye tuku piro taŋgo minwa le tane afu ŋakmba luka kape ŋgina. \p \v 11 Taŋakina le nane pitik ndo naŋgine bek kame ta paska ibeŋŋge patike likinaig sulumba nane bek miŋgenu talke likinaig. \v 12 Taŋanaig le Yosef tuku piro taŋgo ta nu murko ta bek mindek sinamŋge sotina. Nu kiŋo mulum ta tuku bek sinamŋge tugu pilmba kumba ka kiŋo ŋgrimbik mbolŋge tiŋgina. Taŋamba Benyamin tuku bek sinamŋge murko ta te-silikina. \v 13 Taŋana le aba kat nuŋe ta nane ndek wamdus pitiniŋgina le nane naŋgine tawi ta ŋakmba kat fetfetmba agaŋ ndende ŋakmba doŋki mbol patika luka Isip kinaig. \p \v 14 Taŋamba Yuda nane luka kumba ka Yosef tuku wande mbol pronaig. Yosef nu wande mbol taŋge minna le nane kumba ka nu tugum promba nu tuku tumailamŋge lokinaig le \v 15 Yosef nu nane saniŋgina: Tane ndaŋaig? Tane idusde ye wam kuirok minig ta ye kila palmbim kumuŋ kuga ŋga idusde e ŋgina. \v 16 Taŋakina le Yuda lafumba nu sana: O gabat suŋgo, sine ndaŋmba pasa lafube? Sine ndaŋmba mbar te lafumba wakeibe? Kuateŋge sine tuku une ta buk te-mayokat. Ta tuku o gabat suŋgo, taŋgo murko tat taŋge ndo nu ne tuku sanzal mine nda. Sine ŋakmba ne tuku piro taŋgo taŋaŋ minamŋgig ŋgina. \v 17 Taŋamba sana le Yosef ndek sakina: Kuga. Ye taŋamba ke nda. Taŋgo murko tat ta nuŋge ndo ye tuku sanzal minwa le tane afu ŋakmba luka mam taŋgine sota kape. Ye tane ndoŋ pasa kuga ŋgina. \s1 Yuda nu Benyamin tuku ma tumba sanzal minam tuku sakina \p \v 18 Taŋakina le Yuda ndek Yosef tugum kina sulumba sana: O gabat suŋgo, ne Farao suk minit. Ne ye tuku gubra te ndaka ye tuku pasa te isa. \v 19 Ne o buk teŋenmba sine kusnasiŋgina: Tane mam ŋak e ko mambo taŋgine ande ŋak e ŋga kusnasiŋgina le \v 20 sine lafumba sanigeŋ: Sine mam ŋak. Mam nu saibonu. Maib mbanzonu mata minit. Mam buk saibo pilna sulumba kiŋo ŋgrimbik ta te-pilna. Aba nuŋe ta nu o buk kumna. Kile nu nuŋe ndo ina nuŋe tuku kiŋo minit. Mam nu tuku kume purte ŋga sanigeŋ. \v 21 O gabat suŋgo, ne teŋenmba sine sasiŋgina: Tane taŋgine mambo fudiŋ ta tumba prowap le ye kaŋgeri ŋgina le \v 22 sine ne tuku pasa teŋenmba lafugeŋ: Kiŋo ta nu mam kusrewam kumuŋ kuga. Nu mam kusrewa ta mam nu kumamŋgat ŋgigeŋ le \v 23 ne ndek sakina: Mambo taŋgine ndaprowa ta ye maŋ tane kaŋgertiŋge nda ŋga sakina. \v 24 Ne taŋakina le sine maŋ luka mam sota kageŋ sulumba maŋau ne sakina ta ŋakmba mam ndoŋ wam kubegeŋ le nu isna. \p \v 25 Taŋamba ŋgumneŋga mam ndek sasiŋgina: Tane maŋ luka kape sulumba nyamagaŋ fudiŋndo piyamba kilmba luka te prowap ŋgina le \v 26 sine nu sageŋ: O mam, sine maŋ luka kambim kumuŋ kuga. Siŋgine maib fudiŋ te nu sine ndoŋ ndakuwa ta sine gabat ta tuku am mbol prowam kumuŋ kuga. Maib fudiŋ te sine ndoŋ kuwa ta sine kaŋgig ŋgigeŋ le \v 27 mam nu teŋenmba sasiŋgina: Yiŋe pino ta nu kiŋo armba ndo kile-patikina ta tane kila. \v 28 Ande buk ye kusreyina le kile ye nu ndakaŋgeret. Agaŋmor ŋguikokŋge balena le kumna. \v 29 Tane kile ande te tumba kape le nu kumwa ta tane ye tuku ŋgamuŋgal kuerkap le wamdus tatrukuwa le ye kumamŋgit. Ye buk saibo pile mayewit ŋga sasiŋgina. \p \v 30-31 O taŋgo suŋgo, ye kiŋo te kusremba ake luka mam tugum prowi ta nu maib fudiŋ te ndakaŋgerwa sulumba kumamŋgat. Nu tuku ŋgamuŋgal ta ŋakmba kiŋo te mbolŋge ndo kume pur mayete. Sine tuku mam nu saibo pile mayena. Sine kiŋo te ndoŋ ndakab ta mam tuku wamdus kuerkube le nu wamdus tatrukuwa le kumamŋgat. \v 32 Ye mata teŋenmba mam sawen: Ye kiŋo te tumba luka ne tugum pro ndawi ndeta piti ta ye mbol minmba minwa le kumamŋgit ŋga nu sawen. \v 33 Ta tuku ye kiŋo te tuku ma tumba teŋge ne tuku sanzal mini le ne nu ndo pitaiwa le aba kat nuŋe ndoŋ luka mam sota kuwaig. \v 34 Kiŋo te ye ndoŋ luka ndakuwa ta ye luka mam tugum kambim kumuŋ kuga. Piti ta ye mam mbol kaŋgeram mbulit ŋga Yosef sana. \c 45 \s1 Yosef nu nuŋe ŋgaro te-mayokna \p \v 1 Yosef nu Yuda pasatina ta ismba ŋgamuŋgal tatrukina le nuŋe piro mbal am mbolŋge parewam fugumba nu ndek wi kueŋka sakina: Tane piro taŋgo ŋakmba kilmba kilim kape ŋgina. Taŋamba nu nuŋe ndo aba kat nuŋe ndoŋ minna sulumba nu ndek nane saniŋgina: Ye Yosefŋge. Tane tuku maib taŋgineŋge ŋgina. \v 2 Taŋakina sulumba Yosef ndek malmbi suŋgona le Isip mbal malmbi ta isnaig sulumba ka Farao tuku wande tuma mbal kubeu niŋginaig le isnaig. \p \v 3 Kile Yosef ndek aba kat nuŋe saniŋgina: Ye Yosefŋge. Ye tuku mam minit e ko kumna ŋgina kande aba kat nuŋe nane kuru-kuruka wamdus fagka nu tuku pasa lafuwam fugunaig le \v 4 Yosef maŋ lato saniŋgina: Tane dirka ye tugum te yalpe ŋgina le nane dirka nu tugum kinaig le nu ndek nane saniŋgina: Ye Yosefŋge. Ye tane tuku maib taŋgineŋge. O buk tane ye tumba Midian mbal tugumŋge ye piyayinaig le tumba Isip pronaig ta \v 5 kile tane wam o buk ye mbolŋge kinaig ta tuku wamdus piti ndatiŋguwa. Taŋgine taŋgine wamdus ndagari ndatiŋguwa. Tane kumbekaig ŋga Kuateŋge ye tumba te-amboyina. \v 6 Kile yar arnu guba ait suŋgo ma tugu te biyit ta guba tuku yar 5 turmba minig. Taŋawa le taŋgo piro mbolŋge nyamagaŋ ande tumba nye nda. \v 7 Kuate nu tane kumbekaig ŋga ye tane tugumŋge te-amboyina. Tane ŋgamukŋge suŋgomba abo ŋak minap ŋga nu taŋana. \v 8 Ta tuku taneŋge ye pilnaig le ye tumbraŋ te pro ndawen. Kuga. Kuateŋge ye pilna le ye te prowen. Nuŋge ndo kina le ye Farao tuku mam nuŋe taŋaŋ minet. Yeŋge ndo nu tuku piro mbal nuŋe wande mbolŋge mine likade ta kulatket. Yeŋge ndo ye Isip ma tugu ŋakmba tuku gabat suŋgo. \v 9 Ta tuku kile tane pitik ndo luka kape ka mam teŋenmba sawap: Kiŋo naŋe Yosef tuku pasa ta teŋenmba. Kuateŋge ye Isip ma ŋakmba tuku gabat madiyina tukunu ne dal ndaka braiŋ ndo ye tugum te prowa. \v 10 Ne pro Gosen ma tugu teŋge ye patuyumba minyoka. Ne, naŋe kiŋo kame, naŋe wa kat naŋe, naŋe sipsip meme makau naŋe agaŋ ndende ŋakmba turmba kilmba ye tugum prowa. \v 11 Ne Gosen ma tugu teŋge minyoka le ye ne kulatkamŋgit. Guba tuku yar 5 turmba minig ta ye ne, naŋe kuasmbi, naŋe agaŋmor ŋakmba gubanu ndakumwaig ŋga iduset. Tane taŋamba ka mam sawap ŋgina. \p \v 12 Taŋakina sulumba Yosef maŋ lato nane saniŋgina: Tane ŋakmba yiŋe aba kame yiŋe maib Benyamin kile tane ye kateseyade. Ye Yosefŋge, ye kile tane ndoŋ pasatet te ka mam sawap. \v 13 Tane ka mam teŋenmba sawap. Ye kile Isip mbal ŋgamukŋge nyu suŋgo ŋak minet. Wam ŋakmba tane kaŋgerkaig ta turmba mam sawap. Tane braiŋ kape ka nu tumba luka te prowap ŋga saniŋgina. \p \v 14 Taŋaka saniŋgina sulumba Yosef ndek mambo nuŋe Benyamin bagailmba malmbikina le Benyamin mata aba nuŋe bagail ndiŋmba malmbikina. \v 15 Taŋamba Yosef nu ndek aba kat nuŋe ŋakmba bagailniŋmba mumuniŋmba nane ndoŋ malmbikina. Malmbi deŋpurna le nane nu ndoŋ pasa-pasakinaig. \p \v 16 Yosef tuku aba kat nuŋe pronaig pasa ta nane afu ismba ka Farao tuku wande mbolŋge sakinaig le Farao nuŋe gabat sugo nane ŋakmba pasa ta ismba gareniŋgina le \v 17 Farao ndek Yosef wika sana: Ne naŋe aba kat naŋe saniŋga le naŋgine agaŋ ndende kilmba doŋki mbol patika luka Kanan kilke mbol kuwaig. \v 18 Nane ka naŋgine mam naŋgine tumba naŋgine kuasmbi ŋakmba kilmba ye tugum te prowaig. Yeŋge nane kilke ande mayenu ndo Isipŋge serniŋgamŋgit. Taŋawi le nane ma ta mbolŋge minmba nyamagaŋ magenu suŋgomba kilmba nyumba minamŋgaig. \v 19 Ne nane saniŋga le Isip tuku karis afu naŋgine pino kutu kilmba yalmbim tuku turmba kilmba kuwaig sulumba mam naŋgine tumba te prowaig. \v 20 Nane agaŋ ndende Kanan kilke mbolŋge kusrekamŋgaig ta tuku wamdus piti ndaniŋguwa. Ye nane kilke mayenu ande Isipŋge serniŋgamŋgit ŋga Yosef sana. \p \v 21 Israel tuku kiŋo kat nuŋe nane Farao sakina taŋamba ndo kinaig le Yosef ndek Farao tuku miŋge dubimba karis afu niŋgina. Taŋamba nu nyamagaŋ afu ndinŋge nyam tuku turmba nane niŋmba \v 22 tawi magenu ndui ndui aba kat nuŋe niŋgina sulumba nuŋe mambo nuŋe Benyamin ndametiŋ soŋ 30 tuna sulumba tawi magenu 5 turmba kile-tuna. \v 23 Taŋamba Yosef nu ndek Isip tuku agaŋ ndende mage mage mam nuŋe tambim tuku kilmba doŋki 10 ta mbolŋge patikina sulumba doŋki 10 afu ta mbolŋge wit bret nyamagaŋ yeki yeki ndinŋge nyam tuku patikina le turmba kilmba kinaig. \v 24 Taŋamba Yosef nu aba kat nuŋe kukulniŋgina le kambim bafunaig le nu ndek wam paguka saniŋgina: Tane kumba ka ndinŋge kualeyau ndakap ŋgina. \p \v 25 Nane Isip kusremba kumba ka ka mam naŋgine Yakob tugum Kanan kilke mbol pronaig sulumba \v 26 sanaig: Yosef kume ndakina. Kile nu minit. Isip ma tugu ŋakmba nuŋge kulatkate ŋginaig. Taŋakinaig ta pasa ta mam naŋgine tuku wamdus ulmba sili ndana. \v 27 Taŋana le nane Yosef pasa sakina ta ŋakmba nu kubeu tunaig le nu ismba karis afu nu tumba Isip kambim tuku Yosefŋge patikina ta kaŋgerkina sulumba nu ndek gare-gareka sakina: \v 28 Sonndo. Ye tuku kiŋo Yosef abo minit. Kile ye piti kugatok. Ye kumba ka nu kaŋgeri sulumba ndo kumamŋgit ŋgina. \c 46 \s1 Yakob nuŋe gageu kilmba Isip kilke mbol kina \p \v 1 Israel nu agaŋ ndende ŋakmba kuane deŋpurna sulumba mam nuŋe Isak tuku Mbara atraukam Berseba tumbraŋ kina. \v 2 Furir ta mbolŋge nu kiŋatanu suk Kuateŋge Yakob tugum promba wika sana: Yakob, Yakob ŋgina le nu woka sakina: Ye minet te ŋgina. \v 3 Taŋakina le Kuate nu ndek sana: Ye Kuate. Ye mam naŋe tuku Mbara. Ne Isip kilke mbol kambim tuku kuru kuru ndaka. Yeŋge ki le ne tuku wa kat naŋe tuku kuasmbi tugekamŋgaig. \v 4 Ye ne ndoŋ Isip kaŋgik. Taŋamba ŋgumneŋga ye ne tuku wa kat naŋe tuku kuasmbi kilmba maŋ luka te prowamŋgit. Yosef nu ne ndoŋ minmba ka ne kuma le nuŋge ne tuku am tukulniŋgamŋgat ŋgina. \p \v 5 Yakob nu Berseba tumbraŋ kusrena le nuŋe kiŋo kat nuŋe nu tumba naŋgine kutu kame foŋfoŋ naŋgine pino kame ŋakmba kilmba karis nane kilam tuku Faraoŋge patikina ta mbolŋge patikinaig. \v 6 Taŋamba nane makau kilmba agaŋ ndende afu Kananŋge kilnaig ta turmba kilmba Isip kinaig. Yakob nu nuŋe kutu kame \v 7 wa kat nuŋe ta ŋakmba kilmba kina. \s1 Yakob tuku kuasmbi 70 \p \v 8 Israel nuŋe kuasmbi kilmba Isip kilke mbol kina ta nane tuku nyu naŋgine ta teŋenmba. \p Kiŋo mulum ta nyunu Ruben. \v 9 Ruben tuku kiŋo kame ta Hanok, Palu, Hesron, Karmi. \p \v 10 Simeon tuku kiŋo kame ta Yemuel, Yamin, Ohad, Yakin, Sohar, Saul. Saul nu Kanannu pino ande ndoŋ tinaik. \p \v 11 Levi tuku kiŋo kame ta Gesron, Koat, Merari. \p \v 12 Yuda tuku kiŋo kame ta Er, Onan, Sila, Peres, Sera. (Er le Onan nale Kananŋge kumnaik). Peres tuku kiŋo armba. Ande nyunu Hesron ande Hamul. \p \v 13 Isakar tuku kiŋo kame ta Tola, Pua, Yasub (nyunu ande Yob), Simron. \p \v 14 Sebulun tuku kiŋo kame ta Seret, Elon, Yalel. \p \v 15 Yakob tuku kiŋo kame 6 ta ŋakmba Lea ndoŋ Mesopotamia kilke mbolŋge minmba kile-patikinaik. Nu kulim ande turmba te-pilna ta nyunu Dina. Lea tuku kiŋo kame wa kat nuŋe ta ulendimba 33. \p \v 16 Gat tuku kiŋo kat nuŋe ta teŋenmba. Sefon, Hagi, Suni, Esbon, Eri, Arod, Areli. \p \v 17 Aser tuku kiŋo kame ta Imna, Iswa, Iswi, Beria. Kulim naŋgine nyunu Sera. Beria tuku kiŋo kat nuŋe ta Heber le Malkiel. \p \v 18 Nane 16 ta ŋakmba Yakob tuku ndare. Yakob nu Zilpa ndoŋ Gat le Aser kile-patikinaik. (Zilpa nu piro pino ande Labanŋge kulim nuŋe Lea tuna tuku). \p \v 19 Yakob piyo nuŋe Rahel tuku kiŋo armba ta Yosef le Benyamin. \p \v 20 Yosef nu Isipnu pino Asenat tina sulumba kiŋo armba kile-patikina ta Manase le Efraim. (Asenat nu Potifera tuku kulim nuŋe. Potifera nu Heliopolis tuku pris gabat). \p \v 21 Benyamin tuku kiŋo kat nuŋe ta teŋenmba. Bela, Beker, Asbel, Gera, Naman, Ehi, Ros, Mupim, Hupim, Art. \p \v 22 Nane 14 ta ŋakmba Yakob le Rahel tuku ndare. \p \v 23 Dan tuku kiŋo ta nyunu Husim. \p \v 24 Naftali tuku kiŋo kat nuŋe ta Yasel, Guni, Yeser, Silem. \p \v 25 Nane 7 ta Yakob tuku ndare. Yakob nu Bila ndoŋ Dan le Naftali kile-patikinaik. (Bila nu piro pino ande Labanŋge kulim nuŋe Rahel tuna tuku). \p \v 26 Yakob nuŋe ndare ŋakmba kilmba Isip kina ta ulendimba 66. Nuŋe rugan kat nuŋe ta turmba kilmba kina. \v 27 Yosef nu kiŋo armba Isipŋge kile-patikina. Ta tuku Yakob tuku kuasmbi ta ulendimba 70 kile Isipŋge minnaig. \s1 Yakob nu nuŋe gageu ndoŋ Isipŋge minnaig \p \v 28 Yakob nu Yuda kukulna le nu amboŋga kumba ka Yosef sawa le pro Gosenŋge mam nuŋe kaŋgeram tuku ŋgina. Taŋakina le Yakob tuku kuasmbi ka Gosenŋge pronaig le \v 29 Yosef nu ismba karis poŋga kumba ka Gosenŋge mam nuŋe te-silikina sulumba nu mam nuŋe tugum promba pitik ndo mam nuŋe bagailmba malmbi didika mine kuenna. \v 30 Malmbi deŋpurna le Israel ndek Yosef sana: Ye ne abo minit ta kaŋgernet. Kile ye kumi ndeta maye ŋgina. \p \v 31 Kile Yosef ndek aba kat nuŋe mam nuŋe tuku kuasmbi ŋakmba wam paguka saniŋgina: Ye kile ka Farao teŋenmba sawamŋgit. Yiŋe aba kame mam tuku kuasmbi Kananŋge minnaig ta kile prowaig. \v 32 Nane sipsip makau kulatkade tuku. Nane naŋgine sipsip makau agaŋ ndende ŋakmba kilmba prowaig ŋga nu sawamŋgit. \v 33 Farao ndek tane wika kusnatiŋmba tane ame piro kade tuku ŋguwa ndeta \v 34 tane nu teŋenmba sawap: O gabat suŋgo, sine buk foŋfoŋ ndo agaŋmor kulatka pirokigeŋ ta kile mata sine taŋamba ndo piroka minmba mineg. O buk siŋgine wa mbuŋ kame pirokinaig taŋamba keg. Tane taŋamba sawap ta nu tane mapekuwa le Gosen ma mbolŋge minyokamŋgaig ŋga saniŋgina. Ta ndaŋam? Nane Isip mbal agaŋmor kulatkanu mbal ndoŋ ulendika minam mbulnaig. Ta tuku Yosef nu aba kat nuŋe taŋamba wam pagukina. \c 47 \p \v 1 Kile Yosef ndek aba kat nuŋe 5 kilmba kumba ka Farao teŋenmba sana: Yiŋe mam yiŋe aba kame nane ŋakmba kile Kananŋge Isip prowaig. Nane naŋgine sipsip makau naŋgine agaŋ ndende ŋakmba kilmba prowaig. Kile nane Gosenŋge minig ŋgina. \v 2 Taŋakina sulumba Yosef ndek aba kat nuŋe 5 ta Farao tuku tumailamŋge kile-tidiŋgina le \v 3 Farao ndek nane kusnaniŋgina: Tane ame pirokade tuku ŋgina le nane lafumba sanaig: O gabat suŋgo, sine agaŋmor kulatkeg tuku. Siŋgine wa mbuŋ kame nane kinaig taŋamba ndo sine tuturmba keg. \v 4 Guba suŋgo Kanan kilke mbolŋge prona le siŋgine agaŋmor isukusam tuku nyamagaŋ mata kuga tukunu sine kilke te mbolŋge minyoka pironu tuku prowig. Ta tuku ne woka le sine Gosenŋge minyokube ŋginaig. \p \v 5 Taŋaka sanaig le Farao ndek Yosef sana: Mam naŋe aba kat naŋe kile ne tugum prowaig. \v 6 Ma magenu suŋgomba Isipŋge minig. Ne inum te-silika nane serniŋga le taŋge minyokuwaig. Nane Gosenŋge minyokuwaig ta mata maye. Nane afu agaŋmor kulatkam tuku kila magenu ŋak kaŋgerkumba ndeta ne nane madiniŋga le ye tuku agaŋmor kuaŋ kulatkam tuku gabat minwaig ŋgina. \p \v 7 Taŋakina le Yosef ndek mam nuŋe tumba Farao tugum kina le kaŋgerna. Taŋana le Yakobŋge Farao nyaro tuna le \v 8 nu ndek nu kusnana: Ne kile yar giganmba ŋak e ŋgina le \v 9 Yakob nu sana: Ye buk ma tugu suŋgomba mbolŋge rawe taŋgo taŋaŋ kinenumba piti suŋgomba ŋak yar 130 kusreken. Yar ta suŋgomba ndo kuga. Ye tuku yar te yiŋe wa le mam tuku yar suŋgomba nane buk rawe taŋgo taŋaŋ minmba likinaik taŋamba kuga ŋga Farao sana. \v 10 Taŋakina sulumba Yakob nu Farao maŋ lato nyaro tumba nu kusremba kina. \p \v 11 Kile Yosef nu mam nuŋe aba kat nuŋe turniŋgina sulumba kilke ande Rameses ma tugu mbolŋge niŋgina le nane ka taŋge minyokinaig. Kilke ta mayenu ndo Isip ma tugu ŋakmba liniŋgina. Taŋamba Yosef nu Farao buk sakina ta kumu-kumumba kina. \v 12 Yosef nu mara mindek nyamagaŋ mam nuŋe, aba kat nuŋe, naŋgine kuasmbi nane ŋakmba tuku kumumbi patika niŋmba minanu. \s1 Guba tuku ait ta buk suŋgokina \p \v 13 Guba tuku ait ta kile suŋgokina le ma tugu ŋakmba nyamagaŋ kugana tukunu Isip mbal Kanan mbal nane saŋgri kugatok minnaig. \v 14 Taŋanaig le Yosef nu ndametiŋ Isip taŋgo kame Kanan taŋgo kameŋge wit piyawe likinaig ta ŋakmba maŋgurka kilmba Farao tuku wande mbol kina. \p \v 15 Isip mbal Kanan mbal kile ŋakmba ndametiŋ kuganaig le Isip taŋgo pino ŋakmba Yosef tugum promba sanaig: Ne sine nyamagaŋmbi turka. Kuga ta sine gubanu kumamŋgig. Ne sine turnu tuku ndin ande sota. Sine ndametiŋ mata buk kuganaig ŋginaig le \v 16 Yosef ndek nane saniŋgina: Tane sonndo ndametiŋ kuganaig ndeta taŋgine agaŋmor kilmba ye tugum prowap. Taŋawap le ye tane nyamagaŋ tiŋgamŋgit ŋgina. \v 17 Taŋakina le nane ndek hos sipsip meme makau doŋki kilmba Yosef tugum kinaig le nu ndek nane nyamagaŋ niŋgina. Yosef nu taŋamba minna le ka ka yar ta kugana. \p \v 18 Yar bailkanu mbolŋge nane maŋ Yosef tugum kumba sanaig: O gabat suŋgo, sine siŋgine piti ne tugumŋge yabune nda. Siŋgine ndametiŋ ŋakmba kuganaig. Siŋgine agaŋmor mata ne buk ŋakmba kilna. Sine kile ne agaŋ inum tanmbim tuku mine ndakate. Siŋgine ŋgarosu siŋgine kilke ta ndo minig. \v 19 Ne sine pile ndo siŋga le gubanu kume ndakube. Ne ndin inum sine sinzaŋsiŋgam tuku te-silikam kumuŋ e? Sine tuku kilke mata ake minig. Ta tuku ne sine siŋgine kilke turmba kila sulumba nyamagaŋmbi sine turka. Ne taŋawa le sine Farao tuku piro taŋgo taŋaŋ minbe le sine tuku kilke mata nuŋge kilwa. Taŋamba ne sine wit nyam tuku nyamagaŋ tumunu ŋgukam tuku ta turmba siŋga. Kuga ta sine ŋakmba gubanu kumbe le kilke mata baknu ndo minikat ŋga Yosef sanaig. \p \v 20 Guba suŋgo ta kile saŋgri tiŋgina le Isip taŋgo pino kilke ŋakmba Yosef tunaig le piyawe suluna. Taŋana le Isip kilke ŋakmba Farao tuku ndo minnaig le \v 21 taŋgo pino Isip kilke mbolŋge mine likinaig ta mata ŋakmba Farao tuku piro taŋgo ndo minnaig. \v 22 Pris kame tuku kilke ta ndo nu piya ndaniŋgina. Ta ndaŋam? Nane Faraoŋge piyaniŋgina le nane tambi nyamagaŋ piyamba nyinaig. Ta tuku nu naŋgine kilke piya ndana. \p \v 23 Kile Yosef ndek taŋgo pino ŋakmba saniŋgina: Kile tane isap. Ye tane taŋgine kilke turmba Farao tuku piyawit. Ye kile nyamagaŋ tumunu tane tiŋgamŋgit ta tane kilmba ka piro mbolŋge ŋgukap. \v 24 Nyamagaŋ ka magekuwaig le tane nyamagaŋ ta walmba patikumba ndindo tumba Farao tape sulumba bailkamba ta taŋgine minwaig. Afu ŋgunu tuku minwaig afu taŋgine gageu ndoŋ nyam tuku minwaig ŋgina le \v 25 nane lafumba sakinaig: O gabat suŋgo, ne sine tur magekina le sine tuku ande kume ndakina. Kile sine ŋakmba Farao tuku piro taŋgo ndo minbe ŋginaig. \p \v 26 Kile Yosef ndek tukul pasa ande Isipŋge pilna ta teŋenmba. Nyamagaŋ piro mbolŋge magekuwaig ta taŋgo ŋakmba walmba patikuwaig. Patikuwaig sulumba ndindo tumba Farao tuwaig le bailkamba naŋgine minwaig. Tukul pasa ta kile minmba minit. Pris kame tuku kilke ta ndo Farao nu kile ndakina. \s1 Yakob nu nuŋe kumwa le ŋgunu tuku Yosef wam paguna \p \v 27 Israel nane Isip kilke Gosenŋge minyoka kiŋo kame suŋgomba kile-patikinaig sulumba agaŋ ndende mata suŋgomba kilnaig. \v 28 Yakob nu yar 17 Isipŋge minna. Nu tuku yar ulendimba ta 147. \p \v 29 Taŋamba Israel nu kumam tuku ait fagkina le kamusmba nu kiŋo nuŋe Yosef wika sana: Naŋe wai tumba ye tuku fel karaukŋge pilmba son pasa saŋgrinu saka sulumba ne ye kulat mayeyumba Isip kilke mbol teŋge ye ŋgu ndaka. \v 30 Ne ye Isipŋge tumba kaye ka yiŋe ina mam wa kame tugumŋge ŋguka ŋgina le Yosef ndek pasa lafumba sakina: Ye ne sakate taŋawamŋgit ŋgina. \v 31 Taŋakina le Israel nu ndek sakina: Ne sonndo maŋau ta kamŋgat kande pasa ta saŋgri pilewa ŋgina le Yosef nu pasa ta saŋgri pilena le Israel nu ndukuka kinyam mbili mbol taŋge Kuate gare pasa tuna. \c 48 \s1 Yakob nu Efraim le Manase nyaro nikina \p \v 1 Minnaig ma ma mara ande nane Yosef sanaig: Mam naŋe guaze ŋak ŋginaig le Yosef ndek kiŋo kat nuŋe ar Manase le Efraim kilmba mam nuŋe kaŋgeram kina le \v 2 nane ndek Yakob sanaig: Kiŋo naŋe Yosef ne kaŋgernam tuku prowat ŋginaig. Taŋakinaig le Israel nu saŋgri tiŋga kinyam mbili mbolŋge minyokina. \p \v 3 Yosef ka prona le mam nuŋe ndek nu sana: Kuate Saŋgri Ŋayo nu o buk Kanan kilke Lus tumbraŋŋge ye tugum promba ye nyaro sumba \v 4 sayina: Yeŋge ki le ne tuku ndare tugeka taŋgo kuasmbi suŋgomba mayok kaŋgaig. Ye kilke te serniŋgi le kilke te nane tuku minmba minamŋgat ŋga sayina. \v 5 Ye ne tugum Isip ndapromba minen le piyo naŋe kiŋo armba kile-patikina. Kiŋo ar ta ye tuku. Efraim le Manase te ye tuku kiŋo kame Ruben le Simeon minik taŋaŋ. \v 6 Kiŋo afu ŋgumneŋga Efraim le Manase dubiknu prowaig ndeta ta naŋe. Ŋgumneŋga kilke fetka kuasmbi yimyam niŋgam tuku ait ta ne tuku kiŋo kame afu tuku ndare ta nane aba kat naŋgine Efraim le Manase tuku kilke mbolŋge minamŋgaig. \v 7 Ye ina naŋe Rahel idusmba maŋau te ket. Ye luka Mesopotamia kilke mbolŋge ilmba minen le nu ndinŋge Kanan kilke mbolŋge Efrat tumbraŋ patumba kumna le ye wamdus tatrukina le ye nu Efrat tumbraŋ kambim tuku ndin make mbiŋge ŋguken ŋgina. (Efrat tumbraŋ ta kile Betlehem ŋgade). \p \v 8 Kile Israel ndek Yosef tuku kiŋo ar ta kaŋgerka kusnaŋgina: Ima tuku kiŋo ar te ŋgina le \v 9 Yosef lafumba sana: Kiŋo ar te ye tuku. Ye Isipŋge minen le Kuateŋge sina ŋgina le Israel nu sana: Nale kilmba ye tugum te yale le ye nale nyaro niki ŋgina. \v 10 Israel nu buk saibo pilna tukunu nu am nuŋe mata agaŋ kaŋger mage ndakina tukunu Yosef nu kiŋo kat nuŋe ar ta kilmba mam nuŋe tugum kina le nu ndek nale bagailnikmba mumunikina. \v 11 Taŋana sulumba Israel ndek Yosef sana: Ye buk idusen ye ne maŋ kaŋgerne nda ŋga idusen ta Kuateŋge ye sinzaŋyina le ye kile ne tuku kiŋo armba kaŋgerket ŋgina. \p \v 12 Taŋakina le Yosef ndek kiŋo kat nuŋe ar ta mam nuŋe tuku fel mbolŋge kile-sika mam nuŋe tuku tumailamŋge dagol tidroŋga lokina sulumba \v 13 Yosef ndek nale tuku wai bigmba wai ndinammbi Efraim biyna le mam nuŋe tuku wai ŋaiŋam mbolŋge tiŋgina. Taŋana le nu Manase ndek wai ŋaiŋammbi biyna le mam nuŋe tuku wai ndinam mbolŋge tiŋgina kande \v 14 mam nuŋe nu wai mbilmba wai ndinam tumba kiŋo ŋgrimbik Efraim tuku gabat mbolŋge pilna sulumba wai ŋaiŋam tumba kiŋo mulum Manase tuku gabat mbolŋge pilna. \v 15 Taŋamba nu nale nyaro nikina sulumba sakina: Yiŋe wa Abraham yiŋe mam Isak nale Kuate kumnemŋge minnaik. Mbara taŋge kiŋo ar te nyaro nikuwa. Kuate ye mara mindek kulatka tumba te prona le kile minet. Nuŋge nale nyaro nikuwa. \v 16 Nuŋe Eŋel o buk ye piti suŋgomba kaŋgerken le kulatkina nuŋge nale nyaro nikuwa. Ye tuku nyu, yiŋe wa Abraham tuku nyu, yiŋe mam Isak tuku nyu kiŋo ar te mbolŋge minmba minwaig le nale taŋgo kuasmbi suŋgomba ŋak prowaik ŋgina. \p \v 17 Yosef mam nuŋe wai ndinam tumba Efraim tuku gabat mbolŋge pilna ta nu mbulna sulumba nu mam nuŋe tuku wai Efraim tuku gabat mbolŋge pilna ta biymba te-simba tumba Manase tuku gabat mbolŋge palmbim bafuna sulumba \v 18 mam nuŋe sana: Mam, taŋamba kuga. Kiŋo te ta nu mulum. Wai ndinam tumba nu tuku gabat mbol pale ŋgina kande \v 19 mam nuŋe mbulmba nu sana: Kiŋo, ye kila. Manase tuku ndare mbolŋge mata taŋgo kuasmbi suŋgokanu prowamŋgat ta kiŋo ŋgrimbik te tuku kuasmbi kiŋo mulum tuku kuasmbi liwamŋgat. Nu tuku ndare mbolŋge taŋgo kuasmbi suŋgomba prowamŋgaig ŋgina. \p \v 20 Ki ait ta mbolŋge Israel ndek nale teŋenmba nyaro nikina: Israel mbal taŋgo afu nyaro niŋgam ŋga tale tuku nyumbi teŋenmba sanuŋgaig: Kuateŋge sinzaŋtiŋguwa le tane Efraim le Manase taŋaŋ minamŋgaig ŋgina. Taŋamba Israel nu Efraim tumba kiŋo mulum taŋaŋ te-ambona. \p \v 21 Kile Israel maŋ Yosef sana: Mine minemba ye kumamŋgit ta Kuate nu ne ndoŋ minamŋgat. Nuŋge ne tumba luka ka wa kat naŋe tuku kilke mbol kaŋgat. \v 22 Sekem ma tugu ta kilke mayenu ndo. Ye o buk kame bagimbi tuimbi Amor mbal ndoŋ kame bumba yaiken. Kilke ta ye ne ndo sernet. Ye aba kat naŋe serniŋge nda ŋga Yosef sana. \c 49 \s1 Yakob nu kiŋo kat nuŋe nyaro pasa niŋgina \p \v 1 Kile Yakob nu kiŋo kat nuŋe wika saniŋgina: Tane ilmba ye tugumŋge maŋgurkap le ye wam ŋgumneŋga tane mbolŋge prowamŋgaig ta satiŋgi. \v 2 Yakob tuku kiŋo kame, tane ŋakmba ilmba minyokap sulumba ise tiwap. Tane mam taŋgine Israel tuku pasa isap ŋga saniŋgina. \p \v 3 Ruben, ne ye tuku kiŋo mulum tukunu ne ye tuku isu. Ye mbanzo minen sulumba ne kiŋo mulum te-pilen. Ne saŋgri suŋgo ŋak. Ye tuku kiŋo afu nane ŋakmba ne kumnemŋge minig. \v 4 Ne kule saŋgrinu ndekate taŋaŋ ta ne ye tuku pino ndoŋ kinyna sulumba kiko maŋau ye sina. Ta tuku ne mambo kat naŋe te tuku suŋgo mine nda. \p \v 5 Simeon nale Levi ndoŋ wamdus ndindo. Nale kame agaŋ ndende kilmba tambi maŋau ŋaigonu kade tuku. \v 6 Ye nale yabuka pasa katik ta ye maye ŋge nda. Nale gubra tinaik sulumba taŋgo bale farnaik tukunu ye nale tuku maŋgur sinamŋge minyokam mbulet. Nale nakile ake sinaŋ usremba makau pailnu kupenu kat ŋgurniŋge likinaik. \v 7 Nale tuku gubra ta pak ŋayo. Ta tuku piti ta nale kaŋgerwaik. Ye nale pitaiki le Israel kilke mbol kuwaig sulumba Israel mbal ŋgamukŋge mine likamŋgaig. \p \v 8 Yuda, ne tuku tira kame ne tuku nyu te-duŋgamŋgaig. Ne naŋe ŋgueu mbal ŋinfokmbi biye likamŋgat. Ne tuku tira kame ta ne tugumŋge lokamŋgaig. \v 9 Yuda nu laion taŋaŋ. Nu agaŋmor balemba luka nuŋe kuirkate burok sinam ta kumba nuŋe ŋgaro wakeimba kinyit le andeŋge nu kuanemba koroŋ ndate. \v 10 Nu nuŋe ndare kame ndoŋ gabat suŋgo tuku ndumndum biymba minmba minwaig le gabat suŋgo ande prowa le taŋgo kuasmbi ŋakmba nu tuku miŋge kumnemŋge minamŋgaig. \v 11 Yuda nu nuŋe doŋki fatnu muli ŋak grep muli mayenu mbol kusit sulumba nuŋe tawi ta grep kulenu gurgur ndare suk tambi minyaŋgate. \v 12 Nu grep kule nyate le amnu gurkade. Nu amo nyate le maketiŋ kaukauknu ndo. \p \v 13 Sebulun nu piyalŋge yu make mbolŋge minamŋgat. Piyal nuŋe ta waŋ tuku kundu magenu minamŋgaig. Nuŋe kilke make mbolŋge kumba ka Sidon tumbraŋŋge tiŋgamŋgat. \p \v 14 Isakar nu doŋki kareŋnu taŋaŋ ake sinaŋ pale kame ŋgamukŋge kinymba minit. \v 15 Nu kilke mayenu mabtam tuku kaŋgerte ta nu isu maramba agaŋ ndende kugrakate sulumba sanzal taŋaŋ piro kareŋkate. \p \v 16 Dan nu nuŋe kuasmbi kulatkamŋgat. Kuasmbi ta nane Israel tuku kuasmbi ŋakmba taŋaŋ minamŋgaig. \v 17 Nu kame mbeŋ taŋaŋ ndin make mbiŋge minamŋgat. Nu pateŋga hos kupenu makete le taŋgo hos mbolŋge minyokate ta nu bariŋga ndekate ŋgina. \p \v 18 Taŋakina sulumba nu ndek sakina: O Suŋgo, ne ye ta ŋga ye tairŋget ŋgina. \p \v 19 Taŋamba nu maŋ lato sakina: Kuayar taŋgo kame afu Gat ndoŋ kame tiŋgamŋgaig. Taŋawaig le Gatŋge mbilka pani farka nane yokerkamŋgat. \p \v 20 Aser tuku kilke mbolŋge nyamagaŋ mayenu prowamŋgat. Aser nu nyamagaŋ mayenu kikoŋnu wakeikuwa ta gabat sugo nane nyam kumuŋ. \p \v 21 Naftali nu dia taŋaŋ nuŋe nzali dubimba likate. Nu tuku kutu magenu ndo. \p \v 22 Yosef nu doŋki ŋguikok kule make mbiŋge minit le hos ŋguikok tabe kumnemŋge minit taŋaŋ. \v 23 Nuŋe ŋgueu mbal nane nu ndoŋ kame ŋayomba nu tuimbi koroŋwaig ta \v 24 naŋgine tui ta ŋgurke likamŋgaig. Yakob tuku Mbara saŋgrinu taŋge naŋgine wai baklel serniŋgamŋgat. Kuate nu Israel mbal tuku Kulat Taŋgo mayenu. \v 25 Mam naŋe tuku Mbara nu Saŋgri Ŋayo. Nuŋge ne turnumba nyaro tinit. Nyaro magenu suŋgomba ne mbolŋge minamŋgaig. Samba mbolŋge sawe nyaro ŋak ndeka minamŋgat. Kilke sinamŋge kule nyaro ŋak minmba minamŋgat. Kiŋo kame suŋgomba kile-patikam tuku nyaro pino kame mbolŋge minamŋgat. Agaŋmor tuku nyaro paŋgarnu kame mbolŋge minamŋgat. \v 26 Wit le plaua botnu prowam tuku nyaro, tabe ambokok tuku nyaro, tabe minmba minam tuku nyaro ta ŋakmba Yosef mbolŋge minwaig le nu aba kat nuŋe minig taŋaŋ mine nda. \p \v 27 Benyamin nu age ŋguikok agaŋmor bale farte taŋaŋ. Maratukuk furiram nu agaŋmor bale farniŋmba nyate ŋgina. \p \v 28 Yakob nu taŋamba Israel tugu 12 ta tuku saniŋgina sulumba nyaro nduik nduik kiŋo kat nuŋe niŋgina. \s1 Yakob nu kumna le ŋgukinaig \p \v 29 Taŋamba Yakob nu maŋ kiŋo kat nuŋe wam paguniŋmba saniŋgina: Mine minemba ye ka kumanu mbal tuku tumbraŋŋge yiŋe wa mbuŋ kame kaŋgerka nane ndoŋ minamŋgit. Tane ye tumba ka ndame burok Hitnu taŋgo Efron tuku kilke mbolŋge minit ta sinamŋge wa mbuŋ kame ndoŋ palpe. \v 30 Ndame burok ta Makpela Mamre tugumŋge Kanan kilke mbolŋge minit. Abraham nu o buk ndame burok ta kilke ta turmba mindesiŋ ŋgunu tuku Hitnu taŋgo Efron tugumŋge piyana. \v 31 Nane o buk Abraham le piyo nuŋe Sara taŋge ŋgukinaig tuku. Ŋgumneŋga maŋ Isak nale piyo nuŋe Rebeka kilke ta mbolŋge ŋgukinaig. Ye mata ina taŋgine Lea kilke ndui ta mbolŋge ŋguken. \v 32 Abraham nu Hit mbal tugumŋge kilke ta ndame burok ta turmba piyana. Tane ka taŋge ye ŋgukap ŋga saniŋgina. \v 33 Yakob nu kiŋo kat nuŋe wam paguniŋge deŋpurmba nu maŋ mbilka kinyna sulumba kumna. \c 50 \p \v 1 Kumna le Yosef ndek mam nuŋe tuku tumail mbol loka malmbika mam nuŋe mumuna sulumba \v 2 mam nuŋe tuku mindesiŋ ta me ndaŋguwa ŋga nane afu saniŋgina le mindesiŋ ta ail ŋair afu kilmba pisnenaig. \v 3 Nane piro ta kumba minnaig le ait 40 kuganaig. Piro ta tuku ait taŋamba madinaig tuku. Taŋanaig le Isip mbal nane ki ait 70 Yakob malmbimba minnaig. \p \v 4 Yosef mam nuŋe kumna ta tuku kuamel kugana le nu Farao tuku gabat sugo ta saniŋgina: Tane kumba Farao sawap. \v 5 Yosef nu teŋenmba sakat. Mam nu kumam bafuna sulumba nu ye sayina ye nu tumba ka Kanan kilke mbolŋge mindesiŋ palmbim tuku ma nuŋge buk wakeina tuku ta mbolŋge ŋgukam tuku ŋgina. Nu taŋamba ye sayina le kile ye mam tumba kumba ka ŋgukumba luka prowet ŋga sakate. Tane ka taŋamba Farao sawap ŋgina. \v 6 Nane kinaig ka Farao sanaig le nu lafumba sakina: Mam naŋe buk sakina taŋamba tumba kaye sulumba ŋguka ŋgina. \p \v 7 Taŋakina le Yosef nu mam nuŋe tumba ŋgukam kina le Farao tuku piro taŋgo kame, nu tuku gabat kame, Isip tuku mage mage nane ŋakmba Yosef ndoŋ kinaig. \v 8 Yosef tuku kuasmbi, nu tuku aba kat nuŋe, mam nuŋe tuku kuasmbi ta nane ŋakmba nu ndoŋ kinaig. Naŋgine kiŋo kame foŋfoŋ sipsip meme makau ta ŋakmba ndo Gosen kilke mbolŋge kusrekinaig le minnaig. \v 9 Karis kame taŋgo kame hos mbolŋge likade tuku ta nane ŋakmba kuasmbi suŋgo Yosef ndoŋ kinaig. \v 10 Taŋamba nane wit baurŋganu tuku ma tugu Yordan kule make mbol pronaig sulumba ninanka malmbi ŋgumbeyunaig. Taŋamba Yosef nu ait 7 mam nuŋe kumna ta tuku malmbika minna. \p \v 11 Nane malmbi ŋgumbeyunaig le Kanan mbal nane kaŋgerka sakinaig: i ... Isip mbal si naŋgine maŋaumbi malmbi ŋgumbeyu suŋgokade ŋginaig. Ta tuku nane ma ta nyunu Abel-Misraim ... ŋginaig. \p \v 12 Yakob tuku kiŋo kame mam naŋgine buk saniŋgina taŋamba ndo kinaig. \v 13 Nane mindesiŋ nuŋe tumba Kanan kilke mbol kinaig sulumba Makpela Mamre tugumŋge ŋgukinaig. Abraham nu buk Hitnu taŋgo Efron tugumŋge kilke ta piyana tuku. \v 14 Yosef nu mam nuŋe ŋgukina sulumba nu maŋ aba kat nuŋe taŋgo kuasmbi ŋakmba nu ndoŋ ilnaig ta ndoŋ luka Isip kinaig. \s1 Yosef nu aba kat nuŋe tuku kuru kuru kile-ibeŋkina \p \v 15 Mam naŋgine kumna le Yosef tuku aba kat nuŋe nane ndek sakinaig: Sine buk maŋau ŋayonu Yosef mbol kigeŋ. Kile Yosef nu gubrawa sulumba maŋau kigeŋ ta lafumba sine mbol kamŋgat kande ŋginaig. \v 16 Taŋamba nane taŋgo ande kukulnaig le Yosef tugum kina sulumba sana: Aba kat naŋe nane teŋenmba sakade. Mam naŋe kume ndakina sulumba \v 17 nu teŋenmba sasiŋgina. Tane teŋenmba Yosef sawap. Aba kat naŋe nane o buk ne mbolŋge maŋau ŋayonu kinaig. Ta tuku ye ne sanet. Nane ne mbolŋge mbarmba unekinaig maŋau ta gilaiŋga. Mam nu taŋamba sakina. Sine mata mam naŋe tuku Mbara kumnemŋge mineg. Ta tuku sine mata ne saneg. Sine tuku mbar ta gilaiŋga ŋginaig. Aba kat naŋe taŋamba sakade ŋga Yosef sana le nu pasa ta ismba malmbikina. \p \v 18 Kile aba kat nuŋe nane Yosef tugum pronaig sulumba truk ka sanaig: Sine ne tuku piro taŋgo taŋaŋ minamŋgig ŋginaig le \v 19 nu ndek nane saniŋgina: A ... tane kuru kuru ndakap. Ye Kuate tuku ma tam kumuŋ kuga. \v 20 Tane buk pasa katmba maŋau ŋayonu ye mbol kinaig ta Kuateŋge maŋau ta mbilmba kina le maŋau mayenu prona. Ta tuku taŋgo pino suŋgomba kume ndaka kile abo minig. \v 21 Ye tane satiŋget. Tane kuru kuru ndakap. Ye siŋka tane taŋgine kiŋo kame turmba kulatka minamŋgit ŋgina. Nu taŋamba saniŋmba nane tuku wamdus kuru-kurukinaig ta wamdus kile-ibeŋke niŋgina. \s1 Yosef nu kumna \p \v 22 Taŋamba mam nuŋe tuku kuasmbi nane Yosef ndoŋ Isip kilke mbolŋge minnaig ma ma Yosef nu yar 110 kusrena sulumba nu kumna. \p \v 23 Nu kume ndakina sulumba kiŋo nuŋe Efraim tuku kiŋo kame nu tuku wa kat nuŋe ta turmba kaŋgerka minna. Yosef wa nuŋe Makir tuku kiŋo kame nane mbuŋ naŋgine Yosef tugumŋge minmba sugokinaig. Makir nu Manase tuku kiŋo nuŋe. \p \v 24 Taŋamba minnaig sulumba mara ande nu aba kat nuŋe saniŋgina: Ye buk kumam patuket ta Kuateŋge tane kulatkamŋgat. Nuŋge kilke tuku pasa saŋgrinu Abraham Isak Yakob nane saniŋgina ta ŋgumneŋga nu tane kilke te mbolŋge kilmba ka kilke ta mbolŋge patinuŋgat ŋgina. \v 25 Taŋamba Yosef nu Israel kiŋo kame tuku miŋgekŋge nane pasa saŋgrinu sakuwaig le nu isam sakina: Kuate nu tane turkam tuku prowa le tane ye tuku isu kilmba turmba kape ŋgina. \v 26 Taŋamba Yosef nu yar 110 kusremba Isip kilke mbolŋge kumna le nane nu tuku mindesiŋ ail ŋair pisnemba tumba ter sinamŋge pilnaig le minna.