\id 2CO - Siroi NT with OT portions [ssd] -Papua New Guinea 1999 (web version -2013 bd) \h 2 KORIN \toc1 Korin mbal tuku waŋe Paulusŋge arnu kuyarna \toc2 2 Korin \toc3 2Kor \mt1 2 KORIN \mt2 Korin mbal tuku waŋe Paulusŋge arnu kuyarna \ip Paulus nu Korin mbal tuku waŋe arnu kuyarna te tugunu teŋenmba. \ip Nu Korin mbal tuku waŋe amboŋga kuyarna ta nane tuku mbar afu kile-tidiŋgam tuku kuyarna. Nu pasa waŋe saŋgrinu pilna tukunu nu piti ŋak minmba Titus kukulna le nane tugum kina. Nu kumba ka taŋge maŋ luka Paulus tugum promba nu wam kubeu tuna sulumba sakina: Nane ne tuku pasa dubimba naŋgine mbar kile-tidiŋginaig ŋga sana le Paulus nu gare-garekina. \ip Wam ande mata Korin mbal tugumŋge mayok kina ta Titus nu Paulus teŋenmba kila sana: Yabri mbal afu Korin mbal ŋgamukŋge ne tuku nyu ŋayo silide. Yerusalem gabat mbalŋge ne pirokam tuku waŋe ande kuyarmba tine ndakinaig tukunu ne aposel kuga ŋgade ŋga Paulus sana. \ip Paulus nu pasa ta ismba nane tuku yabri pasa kile-ibeŋkam tuku nuŋe maŋau tiŋreknu ta waŋe te mbolŋge kuyarna sulumba sakina: Tane Korin mbal Kristus tuku kuasmbi ŋakmba ye tuku piro mbolŋge mayokke likinaig tukunu ye siŋka Kristus tuku aposel minet ŋgina. \c 1 \p \v 1 Kuate tuku kuasmbi Korinŋge nu tuku mbal afu ŋakmba Akaia kilke mbolŋge mine likade tane ŋakmba kaiye. Ye Paulus Kuate nu nuŋe nzali dubimba ye Kristus Yesus tuku aposel mini ŋga nyu te-mayokna. Ye siŋgine tira Timoteus sile tane ndoŋ pasatam prowek. \p \v 2 Siŋgine Mam Kuate, Suŋgo Yesus Kristus nale tane ake sinaŋ make patika ŋgamuŋgal wamdus bul sertiŋguwaik. Son. \s1 Piti mbolŋge dirnaŋga tiŋgam tuku pasa \p \v 3 Siŋgine Suŋgo Yesus Kristus tuku Mam Kuate sine nu tuku nyu te-duŋgube. Nu sine suŋgomba mapesiŋgit. Nu mara mindek sine sinzaŋsiŋgit le wamdus piti bulkade. \v 4 Nu sine piti mbolŋge mineg le sinzaŋsiŋmba wamdus bul sersiŋgit. Wam tambi nane afu piti mbolŋge minig ta sine mata nane sinzaŋniŋmba wamdus bul serniŋgam kumuŋ. \p \v 5 Kristus nu piti suŋgo kurana taŋamba ndo sine mata piti sugo kugrakeg ta Kuateŋge Kristus sinzaŋna taŋamba ndo sine mata sinzaŋsiŋgit le wamdus bulkade. \v 6 Ta tuku sine piti kugrakeg wam ta mbolŋge sine tane turka wamdus bul sertiŋgam tuku ndin kila pileg. Sine piti mbolŋge Kuate nu wamdus bul sersiŋgit ta tane sine taŋaŋ piti kugrakade le Kuate nu wamdus bul sersiŋgit taŋamba ndo sine tane turka wamdus bul sertiŋgam kumuŋ. \v 7 Sine tane bariŋgamŋgaig ŋga ŋgamuŋgal piti ndasiŋgit. Tane sine taŋaŋ piti kugrakade tukunu wamdus bul seram tuku maŋau sine teg taŋamba ndo tade. \p \v 8 Tira kame, sine Asia kilke mbolŋge piti sugo kaŋgerkigeŋ ta tane kila satiŋgamŋgig. Sine piti sugo kaŋgerka wamdus mayenu pro kinaig le kumamŋgig ŋga idusgeŋ. \v 9 Wam ta mbolŋge siŋgine saŋgri kumuŋ kuga ŋga kamusmba Kuate tuku saŋgri tomba tiŋgigeŋ. Nu kumanu mbal kile-tidiŋgate tuku. \v 10 Sine kume dirgeŋ le nu sine turkina. Nu taŋamba maŋ tursiŋgamŋgat ŋga sine wamdus bulok mineg. \v 11 Tane mata sine tuku ŋga Kuate yabaŋap le nu tane gudommba tuku yabaŋ pasa ismba sine tursiŋguwa le wam ta mbolŋge nane gudommba nu tuku nyu te-duŋguwaig. \s1 Paulus nu Korin kambim sakina ta nu pitik nane tugum kine ndakina \p \v 12 Sine nane ŋakmba tugumŋge maŋau purfeŋnu yabri kugatok ke likeg ŋga wamdus bulok mineg. Sine tane Korin ŋgamukŋge maŋau taŋaŋ ke likeg. Sine kilke te tuku wamdus kilambi taŋa ndaweg. Kuateŋge ake sinaŋ saŋgri siŋgit le sine taŋaweg. \v 13 Sine pasa kuyarke likeg ta tugunu kile-mayokka kuyarkeg le tane burka katese mayewam kumuŋ. \v 14 Kile tane sine tuku maŋau fudiŋmba ndo katesede ta ŋgumneŋga tane katese mayewap le Suŋgo Yesus tuku ait mbolŋge sine tane tuku gare-garekube le tane mata sine tuku gare-garekamŋgaig. \p \v 15 Ta tuku ye tane lato gare tiŋgam tuku tane tugum kambim aram saken. \v 16 Ye Masedonia kambim ŋga ka tane kaŋgerki sulumba ka Masedoniaŋge maŋ luka pro tane tugum prowam saken. Taŋge ye agaŋ ndendembi sinzaŋyap le Yudea ma tugu mbol kambim tuku saken. \v 17 Ye taŋamba tane tugum kambim saken ta pro ndawen. Tane ye fare fare wam mbilmbilmba saket ŋga idusde e? Taŋamba kuga. Ye wam ande kam idusmba saket ta ye kilke mbolok mbal taŋaŋ miŋgembi ndo saka ŋgarosumbi dubi ndade taŋaŋ kuga. \v 18 Kuate nu son pasa ndo sakate taŋamba ndo ye tuku pasa te mata son pasa ndo. Ye tane tugum kambim saken ta miŋgembi ndo sa ndaken. \p \v 19 Sine keŋ ye Silvanus Timoteus sine tane tugumŋge Kuate tuku Kiŋo Yesus Kristus tuku pasa kuklimba satiŋgigeŋ. Nu wam kam sakate ta mata miŋgembi ndo sa ndakate. Nu sakate taŋamba ndo kate. \v 20 Kuate nu sine wam magenu siŋgam tuku pasa kusna ta alonu taŋamba Kristus mbolŋge mayok kinig. Ta tuku sine nu mbolŋge Kuate tuku pasa ta siŋka son pasa ŋga Kuate tuku nyu te-duŋgeg. \p \v 21 Kuate nu Kristus mbolŋge sine tane turmba saŋgri pilesiŋgit le nuŋe mbal minmba nu tuku pirokeg. \v 22 Nu sine nuŋe mbal ŋga nuŋe Guwa wasik taŋaŋ siŋgina le sine nu tuku mbal mineg ta kateseweg. \p \v 23 Ye Kuate am mbolŋge satiŋgamŋgit. Ye tane tugum pro ndawen ta teŋenmba. Ye tane satiŋge lika piti tiŋgikit ŋga tane mapekam tuku idusmba ye pro ndawen. \v 24 Sine tane tuku ŋgamuŋgal son kulatkeg ŋga idus ndawap. Taŋgine miroŋ kulatkade le saŋgri tiŋgate. Sine tane ndoŋ ulendika pirokeg ta tane gare ŋak minap ŋga iduseg. \c 2 \p \v 1 Ye buk tane tugum kumba satiŋge lika piti tiŋgen ta maŋ lato tane tugum kumba satiŋge likam mbulet. \v 2 Ye kumba sigair-sigairtiŋmba piti tiŋgi ta ande nu ye gare sam tuku mine ndakate. Tane ndo ye gare sam tuku minig. \v 3-4 Ye tane tuku teŋenmba iduset. Tane ye ndoŋ wam ndui ta tuku ndo gare teg ŋga iduset. Ta tuku ye tane tugum kumba wam afu tuku piti tam idus ndawet. Ye tane tugum ka le gare ndo sap ŋga iduset. Ye tane kile-tidiŋgam tuku waŋe kuyaren ta ye piti ŋgamuŋgal rar suŋgo tumba malmbi ŋakmba kuyaren. Ye piti tiŋgam tuku taŋamba kuyar ndawen. Kuga. Ye tane tuku kume purmba minet ta kila palpe ŋga kuyaren. \s1 Ande mbarna ta nu tuku mbar gilaiŋgap \p \v 5 Tane tuku ande ye mbolŋge mbarna ta nu ye ndo piti ser ndayina. Tane ŋakmba piti sertiŋgina ta piti ta suŋgo kuga. Ye pasa saŋgrinu sake nda. \v 6 Tane gudommba nu lafunu tunaig ta kile maye. \v 7 Nu piti suŋgo tumba nu tuku saŋgri te-ibeŋbekaig. Kile tane nu tuku mbar gilaiŋga wamdus bul serap. \v 8 Tane nu tuku kume purmba minig ta te-mayokap le kila pilwa. \v 9 Nu te-tiwam tuku ye tane tuku kuyaren ta tane ye tuku pasa ŋakmba dubikade e ko kuga ta ye katesewam tuku kuyaren. \v 10 Tane ande tuku mbar gilaiŋgade ta ye mata nu tuku mbar gilaiŋget. Ye tanenu ŋga Kristus am mbolŋge mbar ta gilaiŋget. \v 11 Wam ta mbolŋge Satan nu sine kile-ibeŋkam kumuŋ kuga. Nu sine ŋaigo siglikam iduste ta sine ŋakmba kila. \s1 Paulus nane Kuate tuku saŋgri mbolŋge pirokinaig \p \v 12 Ye pasa mayenu Kristus tuku kukliwam Troas tumbraŋ mbol prowen ta Suŋgo nu buk ye pirokam tuku ndin wakeina. \v 13 Ye pirokam tuku ta yiŋe tira Titus nu Troas pro ndana tukunu ye piti ŋak minmba nane kusreka tiŋga nu sota Masedonia kilke mbol te prowen. \p \v 14 Sine Kuate tuku nyu te-duŋgube. Nu Kristus mbolŋge sine saŋgri pilesiŋmba saŋgri ŋaigonu ŋakmba kile-ibeŋkam tuku ndin tumsiŋgit. Afu Kristus kila palmbim tuku Kuate nu sine mbolŋge pirokate le nuŋe pasa mayenu mundur mayenu taŋaŋ mayok ka ma ŋakmba kumuŋgate. \v 15 Kristus nu sine sinamŋge minit tukunu Kuate am mbolŋge sine mundur mayenu taŋaŋ mineg. Mundur mayenu ta Kuateŋge muskil kile-tidiŋga minit mbal ŋgisikade mbal ta ŋakmba tugum kinit ta \v 16 nane ŋgisinu mbal pasa ta nane bale faram tuku mundur taŋaŋ kamusde le nane muskil kile-tidiŋganu mbal abo niŋgam tuku mundur taŋaŋ kamusde. i ... Ima kate piro suŋgo ta kam kumuŋ. \v 17 Kuateŋge nuŋe piro kam tuku madisiŋgina mbal sineŋ ndo kumuŋ. Sine Kristus ndoŋ ulendika Kuate am mbolŋge wamdus tugusekmbi nuŋe pasa kukliweg. Nane afu ndametiŋ kilam tuku ndo nu tuku pasa kuklide ta sine nane taŋaŋ kuga. \c 3 \s1 Paulus nane pasa kitek tuku piro mbal \p \v 1 Sine tane pasa satiŋgeg tambi siŋgine nyu payam ndakeg. Sine nane afu taŋaŋ tane sine tuku maŋau kila palmbim tuku waŋe afu kile ndakeg. Ko afuŋge sine tuku maŋau kila palmbim tuku waŋe afu siŋgap ŋga idus ndaweg. \v 2 Sine tuku kuyar waŋe ta tane minig. Tane mbolŋge sine tuku piro kilimok mayok kinit. Waŋe ta sine tuku ŋgamuŋgal sinamŋge minit ta nane ŋakmba kila. \v 3 Tane Kristus tuku waŋe ŋak minanu taŋaŋ mayok kinig. Sineŋge waŋe ta tiŋgigeŋ. Kuate abo minmba minit nuŋe Guwaŋge Kristus tuku waŋe ta kuyarna. Andeŋge waimbi kuyar ndana. Kuyar ta tukul pasa taŋaŋ ndame mbolŋge mine ndakate. Taŋgine ŋgamuŋgal sinamŋge minit. \p \v 4 Sine Kristus mbolŋge saŋgri tiŋga taŋamba siŋgine piro tuku saka Kuate am mbolŋge wamdus bulok mineg. \v 5 Sine siŋgine saŋgri tomba tiŋga piro ta kam kumuŋ ŋga sa ndakeg. Sine Kuate tuku saŋgri tomba tiŋga ndo piro ta kam kumuŋ ŋgeg. \v 6 Nuŋge saŋgri siŋgit le nuŋe pasa kitek ta sine kumumbi te-mayokeg. Pasa kitek ta tukul pasa ambokok taŋaŋ kuyar mbolŋge mine ndakate. Tukul Guwa mbolŋge minit. Tukul maŋau nu kume maŋau siŋgit ta Tukul Guwa nu abo mine maŋau siŋgit. \p \v 7 Ndame tukul pasa ŋak tugu pilmba mayok kina ta kilŋa saŋgri ŋayo mayok kina le Israel mbal nane Moses tuku tumail kaŋgere fugunaig. Tukul pasa nu kume maŋau ndo siŋgit ta nu tuku kilŋa suŋgo ta ŋgumneŋga kugana. \v 8 Pasa kitek Kuate tuku Guwa mbolŋge mayok kinit ta nu kilŋa ambokok ta limba saŋgri ŋayo mayok kinit. \v 9 Pasa ambokok nu taŋgo kilmba pa mbolŋge patikate ta nu kilŋa saŋgri ŋak mayok kina. Pasa kitek nu taŋgo tiŋreknu kile-mayokkate ta nu kilŋa ambokok ta limba saŋgri ŋayo mayok kinit. \v 10 Maŋau ambokok tuku kilŋa maŋau kitek tuku kilŋaŋge nu lite le nda minanu sukte. \v 11 Pasa ambokok kugawam tuku ta nu kilŋa ŋak mayok kina. Pasa kitek minmba minam tuku ta nu siŋka kilŋa saŋgri ŋayo ŋak mayok kinit. \p \v 12-13 Moses tuku tumail kilŋa ta kuga-kugamba minna ta nu Israel mbal kaŋger ndawaig ŋga tawimbi tumail soŋgina. Pasa kitek tuku kilŋa ta taŋamba kugawe nda. Wam ta idusmba sine kuru kuru kugatok miŋge bulokmbi pasa kukliweg. \v 14 Israel mbal o buk kile mata Kuate tuku pasa ambokok ta burka nane tuku wamdus tawimbi soŋganu taŋaŋ tugunu katese maye ndade. Kristus mbolŋge ndo wamdus purfewam kumuŋ. \v 15 Ait te mbolŋge mata nane Moses tuku pasa burkade ta naŋgine wamdus soŋganu taŋaŋ tugunu katese maye ndade. \v 16 Ande nu ŋgamuŋgal biye mbilmba Suŋgo tugum kuwa ta Suŋgoŋge tawi ta talka wamdus nuŋe purfeu serwa le nu Kuate tuku kilŋa saŋgrinu ta kaŋgeramŋgat. \p \v 17 Sine Suŋgo sakeg ta nu Tukul Guwa. Suŋgo tuku Guwa nu ande sinamŋge minit ta nu muskil te-tiwe tuwit le agaŋ ande nu ndale ndakate. \v 18 Sine pasa kitek son ŋgeg mbal tumail soŋganu taŋaŋ mine ndakeg le Suŋgo tuku kilŋa sine mbolŋge kilimok mayok kinit. Sine Suŋgo tuku kilŋa lato lato teg sulumba nu tuku maŋau te-pureg. Siŋgine Suŋgo Tukul Guwa tugumŋge kilŋa ta teg. \c 4 \s1 Kuate tuku kilŋa taŋgo mbolŋge kilimok mayok kinit \p \v 1 Kuate nu sine mapeka piro te siŋgina tukunu sine wamdus piti kamusmba piro kusrewam idus ndaweg. \v 2 Kiko maŋau ŋaigonu kuirka kade ta sine pitaika ŋgumneniŋgigeŋ. Sine afu yabri ndaniŋgeg. Sine Kuate tuku pasa mbil ndaweg. Sine pasa tugusek kilimok te-mayokmba Kuate am mbolŋge piziknu mineg ta nane ŋakmba kila. \p \v 3 Pasa mayenu kukliweg ta tugunu kilimok. Ŋgisinu tuku ndin mbolŋge minig mbal ndo nane tugunu katese ndade. \v 4 Mbal ta nane Kristus tuku pasa son nda ŋgade. Ta ndaŋam? Kilke te tuku gabat Satan nu nane tuku wamdus tukulniŋgit le nane pasa mayenu ismba wamdus purfe ndaniŋgit. Nane Kristus nu kilŋa saŋgri ŋak Kuate taŋaŋ minit ta nane nu katese ndade. \p \v 5 Sine pasa kukliweg te siŋgine miroŋ tuku kukli ndaweg. Yesus Kristus nu Suŋgo ndindo minit ŋga wam ta kukliweg. Sine nu tuku ŋga tane tuku piro mbal taŋaŋ mineg. \v 6 Kuate nu tugu mbolŋge bulu mayok ka ma make kilŋawa ŋgina ta nuŋge siŋgine ŋgamuŋgal kilŋate le sine Yesus Kristus kaŋgermba Kuate tuku kilŋa kila pileg. \s1 Sine piti kaŋgerkeg ta Kuate nu sine kusre ndakate \p \v 7 Agaŋ mayenu kilke waim sinamŋge minig taŋaŋ Kuate nu nuŋe wam mayenu sine sinamŋge pilit. Sine kilke waim taŋaŋ saŋgri kugatok mineg ta sine Kuateŋge saŋgri pilesiŋgit le \v 8 piti yimyamŋge sine tidoŋgade ta sine muskil te-tiwam kambim kumuŋ. Sine wamdus te-suluweg ta sine wam pile pas ndakeg. \v 9 Afu sine kasursiŋgig ta Kuate nu sine kusre ndakate. Nane sine bale faram tuku pani farde ta sine kume ndakeg. \v 10 Sine mara mindek Yesus kumna taŋamba ndo sine kume direg ta sine kume ndakeg. Wam ta mbolŋge tane Yesus abo ŋak minit ta tane katese mayede. \p \v 11 Sine abo ŋak minmba Yesus tuku ŋga mara mindek kume direg le nu abo ŋak minit ta tane kila pilig. \v 12 Sine mara mara kumam tuku ndin mbolŋge mineg ta tane abo minmba minam tuku ndin mbolŋge minig. \v 13 Ande nu kuyar pasa mbolŋge teŋenmba kuyarna. \q1 Ye Kuateŋge pasa sakina ta son ŋga nane ŋakmba saniŋgen ŋga kuyarna. \rq Mune ... 116.10\rq* \m Sine mata nu taŋaŋ Kuate tuku pasa son ŋga tane satiŋget. \v 14 Kuate nu Suŋgo Yesus kumna le te-tina taŋamba ndo ŋgumneŋga sine nu ndoŋ kile-tidiŋguwa sulumba tane sine ndoŋ kilmba nu tugumŋge patikamŋgat ta sine kila. \v 15 Sine tanenu ŋga piti ŋakmba te kugrakeg. Taŋaweg le Kuate nu ake sinaŋ taŋgo make patikate wam ta taŋgo gudommba lato iswaig sulumba Kuate gare pasa samba nu tuku nyu te-duŋgam tuku mbal tuge ŋayowaig. \p \v 16 Sine wam ta idusmba piti sinamŋge wamdus kanyummba piro kusrewam idus ndaweg. Sine tuku ŋgarosu lato lato baklelde ta sine tuku ŋgamuŋgal saŋgri tiŋga minig. \v 17 Piti ait fagnu ndo kaŋgereg ta ŋgumneŋga alonu kilŋa suŋgo gare minmba minam tuku tamŋgig. Piti teg te gare maŋau tamŋgig taŋge liwa le nda minanu sukamŋgat. \v 18 Sine agaŋ ammbi kaŋgerkeg ta suŋgomba idus ndaweg sulumba agaŋ ammbi kaŋger ndakeg ta suŋgomba iduseg. Agaŋ ammbi kaŋgerkeg te ait fagnu ndo minmba kugawamŋgaig. Agaŋ ammbi kaŋger ndakeg ta minmba minamŋgaig. \c 5 \s1 Ŋgarosu kitek tamŋgig \p \v 1 Kilke te mbolok ŋgarosu te baibai taŋaŋ. Andeŋge sambriwa ta Kuate nu ŋgarosu kitek siŋgamŋgat ta sine kila. Ŋgarosu kitek ta wande taŋaŋ ta taŋgoŋge wakei ndanaig. Nu samba mbolok agaŋ minmba minam tuku. \v 2 Sine ŋgarosu te ŋak minmba samba mbolok ŋgarosu sine mbolŋge prowa ŋga mindesimba mineg. \v 3 Sine samba mbolok ŋgarosu ta ŋak minmba kanu ŋgarosu kugatok mine nda. \p \v 4 Sine baibai te sinamŋge minmba sinamanzer suŋgo ŋak mineg ta sine ŋgarosu te kusrewam idus ndaweg. Ŋgarosu kitek amboŋga sine mbol prowa sulumba ŋgarosu kumam tuku te abo minmba minam tuku maŋau sinam kuwa ŋga iduseg. \v 5 Kuateŋge sine taŋamba ndo ŋgarosu kitek mayok kambim tuku wakeika patikina sulumba nuŋe Tukul Guwambi sine mbolŋge asi sirimba tuker tidiŋganu taŋaŋ kina. \p \v 6 Sine wam ta idusmba mara mindek saŋgri tiŋgeg. Sine kilke te mbolok ŋgarosu sinamŋge mineg sulumba Suŋgo tugumŋge mine ndakeg ta sine kila. \v 7 Sine ammbi nu kaŋger ndaweg ta siŋgine li ŋakmba mbolŋge nu tuku saŋgri tomba tiŋgeg. \v 8 Sine saŋgri tiŋga ŋgarosu kusremba Suŋgo tugum kumba nu ndoŋ minam tuku mindesiweg. \v 9 Sine kilke te mbolŋge minmba e ko nu tugum kaŋgig ta sine mara mindek nu tuku nzali ndo dubiwamŋgig. \v 10 Ŋgumneŋga sine ŋakmba Kristus am mbolŋge tiŋgube le nu sine pilesiŋguwa le sine ŋgarosu te ŋak minmba maŋau ke likeg ta lafunu kumumbi tamŋgig. \s1 Sine Kristus mbolŋge Kuate ndoŋ gulabeg \p \v 11 Sine ŋakmba Kuate tugumŋge tiŋgamŋgig wam ta idusmba sine Suŋgo tuku kurauka nane gudommba nu son ŋguwaig ŋga nane tuku wamdus didikam tuku pirokeg. Sine wamdus tiŋreknu ta tumba pirokeg ta Kuate nu kila. Tane mata taŋamba kila pilmba idusap ŋga satiŋget. \v 12 Tane sine tuku nyu te-duŋgap ŋga pasa te sa ndatiŋget. Kuga. Nane afu wamdus ŋaigonu ŋak minmba taŋgo am mbolŋge mbal magenu taŋaŋ payamkade. Tane sine tuku maŋau kila palpe sulumba payamkade tuku mbal yabri pasa ta lafumba Paulus nane ŋgamuŋgal tugusek minig ŋga saniŋgap. \p \v 13 Mbal ta sine ŋginŋgan wamdus ŋak mineg ŋgade ta sine Kuate tuku piro suŋgokuwa ŋga taŋamba mayok kineg. Sine wamdus tugusek ŋak mineg ta sine tanenu ŋga taŋamba mayok kineg. \v 14 Kristus tuku kume pur maŋauŋge sine tuku ŋgamuŋgal didikate le maŋau ŋakmba ke likeg. Siŋgine wamdusmbi kuga. Taŋgo ndindo ta sine ŋakmba tuku ma tumba kumna le sine ŋakmba nu ndoŋ kumanu taŋaŋ kumgeŋ ta sine kila. \v 15 Nu sinenu ŋga kummba maŋ tiŋgina. Ta tuku kile sine siŋgine nzali dubi ndamba nu tuku nzali ndo dubiweg. \p \v 16 Kile sine nane afu kaŋgerka taŋgo tuku maŋaumbi pile ndaniŋgeg. Sine buk mbarmba maŋau tambi Kristus pilegeŋ ta kile afu mbolŋge taŋa ndaweg. \v 17 Ande nu Kristus ndoŋ sailkate ta nu kitek mayok kinit. Nuŋe maŋau ambokok ta kugana le maŋau kitek nu mbol prona. \p \v 18 Maŋau kitek ta Kuateŋge te-mayokte. Sine nu tuku ŋgueu mbal mingeŋ le nu sine ndoŋ wamdus mukuk minam ŋga Kristus tuku kume mbolŋge sine ndoŋ tumana. Sine Kristus ndoŋ tumawam tuku ndin ta afu tumniŋgam tuku nu piro siŋgina. \v 19 Sine piro ta kumba pasa kukliweg ta teŋenmba. Kuate nu Kristus mbolŋge sine taŋgo tuku mbar saukam tuku ndin wakeina sulumba nu sine ndoŋ tumana. Nu wam ta mbolŋge sine taŋgo ndoŋ tumate ta afu saniŋgam tuku piro ta sine wai mbolŋge pilna. \p \v 20 Kuate nu taŋamba sine tuku miŋge mbolŋge taŋgo wikate tukunu sine Kristus tuku piro mbal minmba Kristus tuku nyu mbolŋge tane sarsartiŋmba satiŋgeg: Kuate ndin wakeina ta ndo dubimba tane nu tuku gulab mayok kape ŋgeg. \p \v 21 Kristus nu mbar kugatok minna ta Kuate nu sine tuku mbar ŋakmba nu mbolŋge patikina le nu une taŋgo taŋaŋ mayok kina. Kile sine nu ndoŋ ulendikeg tukunu Kuate nu nuŋe maŋau tiŋreknu sine mbolŋge pilit le sine tiŋreknu mayok kineg. \c 6 \s1 Paulus nane piroka piti sugo kugrakinaig \p \v 1 Sine Kuate ndoŋ pirokeg tukunu sine tane saŋgrimba sarsartiŋgamŋgig. Kuate nu ake sinaŋ tane make patikate wam suŋgo ta ake agaŋ taŋaŋ kusre ndawap. \v 2 Kuate nu teŋenmba sakate. \q1 Ye tane make patiken tuku ait mbolŋge tane tuku wi ismba kilen. Taŋgo muskil kile-tidiŋgen tuku ait mbolŋge tane turtiŋgen ŋga sakate. \rq Aisaia ... 49.8\rq* \m Tane ise mayewap. Kile ait te nu wikap ta nu isamŋgat. Kile ait te mbolŋge nu tane muskil kile-tidiŋge tiŋgamŋgat. \p \v 3 Sine Kuate ndoŋ pirokeg ta afuŋge sine talasiŋbekaig ŋga sine piro mayeweg. \v 4 Nane sine Kuate tuku piro mbal tugusek ŋguwaig ŋga mine ŋakmba mbolŋge sine kumumbi mayok kineg. Ŋgarosu piti sinamanzer maŋau ta mbolŋge sine saŋgri tiŋga bike ndakeg. \v 5 Afu sine kilmba ŋgussiŋgig. Afu sine muliŋ kilmba wandekŋge patikade. Afu sine kile-ŋgamukka tumail pansiŋgig. Sine piro kareŋka mundu teg. Ait afu sine kinye ndaka gubak mineg. \v 6 Sine piti ta ŋakmba sinamŋge saŋgri tiŋga maŋau purfeŋnu ndo ke likeg. Sine pasa tugusek ta kila minmba wamdus mukuk mineg sulumba nane ŋakmba mbolŋge raŋgun mayeweg. Sine Tukul Guwa ŋak minmba sine wamdus tugusekmbi nane ŋakmba tuku kume pureg. \v 7 Sine pasa tugusek ndo saka Kuate tuku saŋgri mbolŋge pirokeg. Wam ta ŋakmba mbolŋge sine nu tuku piro mbal tugusek mayok kineg. Sine maŋau tiŋreknu tambi wam ŋaigonu ŋakmba kile-ibeŋkeg. \p \v 8 Nane afuŋge sine tuku nyu kile-duŋgade le afuŋge tumail pansiŋgig. Afu sine waŋe pasa sasiŋgig le afuŋge sine magenu ŋgade. Sine tugusek pasa ndo sakeg ta afuŋge sine yabri mbal ŋga pitaikade. \v 9 Afu sine nyu kugatok ŋga talasiŋgig ta nane gudommba sine tuku nyu saka minig. Ait gudommba sine kume direg ta sine abo mineg. Sine ŋgarosu piti suŋgo teg ta sine kume ndakeg. \v 10 Sine ŋgamuŋgal rar teg ta sine gare ŋak mineg. Sine sanzalnu mineg ta sine Kuate tuku wam magenu ta nane afu mbolŋge keg le nane mine mayede. Sine agaŋ ndende kugatok mineg ta Kuate tuku wam magenu ŋakmba ta sine tuku minig. \p \v 11 O Korin mbal, sine siŋgine wamdus piti ŋakmba kile-mayokka kilimok satiŋgeg. Siŋgine ŋgamuŋgal ŋakmba tane tiŋge suluweg. \v 12 Sine tane tuku riweg le tane sinenu ŋga ri ndade. \v 13 Ta tuku tane ye tuku kiŋo kame taŋaŋ satiŋget. Sine tanembik riweg ta kile kumumbi lafuwap ŋget. \s1 Sine Kristus son nda ŋgade mbal ndoŋ ulendi ndakube \p \v 14 Tane Kristus son nda ŋgade mbal ndoŋ tuma minam kumuŋ kuga. Nane ndoŋ ulendi ndakap. Mbal tiŋreknu nane une mbal ndoŋ muŋgu gare ŋak minam fugude. Ma make nu bulu ndoŋ minam kumuŋ kuga. \v 15 Kristus nu Satan ndoŋ wamdus ulendi mine ndakik. Kristus son ŋgade mbal nane maŋau kise ŋak. Son nda ŋgade mbal nane maŋau kise ŋak. \v 16 Sine Kuate minmba minit nu tuku tukul wande mineg tukunu sine yabri mbara ta mata turmba mbariŋam kumuŋ kuga. Kuate nu teŋenmba sakina. \q1 Ye nane tuku ŋgamuŋgal sinamŋge minmba nane ndoŋ likamŋgit. Ye nane tuku Mbara mini le nane ye tuku gageu minamŋgaig ŋgina. \rq Wok ... Pris ... 26.11-12; ... Esekiel ... 37.27\rq* \m \v 17 Suŋgo nu teŋenmba mata sakina. \q1 Tane wam ŋaigonu kade mbal kusreka yamokŋge minap. \q1 Maŋau kutur ŋak kade ta ŋgumneniŋgap. \q1 Taŋawap le ye gare ŋak tane kilamŋgit. \rq Aisaia ... 52.11\rq* \q1 \v 18 Ye tane tuku Mam mini le tane ye tuku kiŋo kame kulim kame minamŋgaig ŋgina. \rq 2 ... Samuel ... 7.14; ... Aisaia ... 43.6; ... Yeremia ... 31.9\rq* \m Suŋgo Saŋgri Ŋayo nuŋge taŋamba sakate. \c 7 \p \v 1 O tira kame, Suŋgo nu sinenu ŋga miŋge pasa saŋgrinu kusna ta idusmba ŋgarosu ŋgamuŋgalmbi kutur ke likeg ta ŋakmba pitaika Kuate tuku kurauka maŋau tiŋreknu purfeŋnu sine mbolŋge kumuŋguwa ŋga wamdus saŋgrinu palpe. \s1 Mbar te-tinaig le Paulus nu garena \p \v 2 Tane maŋ sinembik riwap. Sine tane tuku ande mbolŋge wam ŋayo ndageŋ. Tane afu kilmba ŋaigo sigli ndakigeŋ. Sine tane tuku ande yabrimba nu tuku agaŋ afu kile ndakigeŋ. \v 3 Ye pasa saŋgrimba satiŋgit ta ye tane satiŋge likam tuku sa ndatiŋgit. Kuga. Ye buk tane satiŋgit. Sine tane tuku ŋgamuŋgal suŋgo ŋak mineg. Sine kummba e ko abo minbe ta sine tane ndoŋ minam iduseg. \v 4 Ye tane tuku wamdus tero ndaka gare ŋak payamket. Ye tane idustiŋmba wamdus bulkate. Ye piti ŋakmba sinamŋge tane idustiŋmba gare tet. \p \v 5 Sine Masedonia kilke mbol te progeŋ ta sine mabtam kumuŋ kuga. Piti suŋgomba mara mindek sine kile-kogorkinaig. Kame afu sine mbol pronaig. Kuru kuru maŋau mata ŋgamuŋgal sinamŋge kamusgeŋ. \v 6 Taŋamba mingeŋ le Titus nu sine tugum prona le sine nu kaŋgermba wamdus bulkinaig. Kuate nu piti ŋak mbal wamdus bul serniŋgit ta nuŋge ndin ta wakeina. \v 7 Nu prona ta tuku ndo wamdus bul ndakinaig. Nu pro tane tuku maŋau kaŋgermba wamdus bulok tina ta kubeu siŋgina le ismba sine mata wamdus bulkinaig. Tane ye suŋgomba idusyumba taŋgine mbar tuku kiko kamusmba malmbikade. Tane ye tuku pasa dubiwam tuku suŋgomba idusde. Ye wam ta ŋakmba ismba tane tuku gare toren. \p \v 8-9 Ye buk waŋe ande kuyarmba tane kilmba satiŋge liken le tane ŋgamuŋgal piti tinaig ta ye mata tanenu ŋga piti kamusen. Tane ait fagnu piti ŋak minnaig sulumba wamdus biye mbilmba maŋau ŋaigonu kusrekinaig ta kile ye gare ŋak minet. Tane ŋgamuŋgal piti ŋak minnaig ta tuku ye gare te ndaket. Tane piti sinamŋge mbilka maŋau ŋaigonu kusrekinaig ta tuku ye gare tet. Sine tane kilmba satiŋge likigeŋ le tane wamdus tatrukinaig ta tane maŋ Kuate idusnaig. Ta mbolŋge sine tane ŋaigo sigli ndaka turtiŋgigeŋ. \p \v 10 Kuateŋge ande mbar maŋau tuku piti tuwit le nu katesemba ŋgamuŋgal biye mbilte ta Kuateŋge nu tuku muskil te-tiwe tuwit. Ande nu kilke te tuku piti kamusmba Kuate idus ndawa ta Kuate nu taŋgo ta tuku muskil te-tiwe nda. Nu ŋgisikamŋgat. \v 11 Ata. Tane wamdus piti ŋak minmba Kuate maŋ idusnaig sulumba saŋgri tiŋga mbar ta te-tinaig. Tane mbar ta tuku gubra tumba wamdus fulilka minnaig. Tane ye tuku wamdus suŋgo tumba ye tuku pasa dubiwam tuku wamdus saŋgrinu pilmba taŋgo mbarna ta lafunu tunaig. Wam ŋakmba kumumbi kinaig le kile pasa ande tane mbolŋge mine ndakate. \p \v 12 Ye tane tuku waŋe kuyaren ta ande mbarna le ande piti tina ta tuku ndo kuyar ndawen. Tane sine tuku kume purmba minig ta Kuate am mbolŋge wamdus pulutiŋguwa ŋga kuyaren. \v 13 Tane wamdus pulutiŋgina le kile sine tane tuku mbar tuku piti kusrekigeŋ. \p Titus nu mata tane tuku gag ŋak ta nu tane tuku maŋau kaŋgerka piti kusremba gare tina le sine nu ndoŋ maŋ lato gare tigeŋ. \v 14 Ye buk tane tuku maŋau tuku payamka Titus sawen. Nu kumba taŋamba kaŋgerna tukunu ye kiko kugatok. Sine son pasa ndo satiŋgigeŋ taŋaŋ sine tane tuku payamka Titus sageŋ ta alonu kumumbi mayok kinit. \v 15 Nu tane tugum prona le taŋgine mbar tuku wamdus fulilka nu kurauka tumba nu tuku miŋge dubi mayenaig. Nu tane tuku wam ta idusmba tane tuku lato lato kume purte. \v 16 Kile ye tane tuku wamdus tero ndaka gare ŋak minet. \c 8 \s1 Kuate tuku mbal afu turkap \p \v 1 Tira kame, Kristus tuku kuasmbi afu Masedonia kilke mbolŋge mine likade te Kuate nu ake sinaŋ nane make patikate le maŋau kade ta kila satiŋgamŋgit. \v 2 Afuŋge piti sugo niŋmba nane tuku ŋgamuŋgal son tagoniŋginaig ta nane gare ŋak minmba piti ta sinamŋge agaŋ ndende denkanu ta taŋaig ŋga suŋgomba waknyumba ndametiŋ patika afu turkinaig. \v 3 Naŋgine ndametiŋ kaŋgerka paplamba kumumbi patikinaig sulumba naŋgine wamdus tambi maŋ lato patikinaig ta yiŋe ammbi maŋau ta kaŋgeren. \v 4 Nane saŋgri tiŋga sine sasiŋginaig: Kuate tuku mbal Yudea ma tugu mbolŋge sine nane siŋka turkam iduseg ŋga sasiŋginaig. \v 5 Sine nane ndametiŋ ndo patikamŋgaig ŋga idusgeŋ ta nane wam ta limba naŋgine ŋgarosumbi Suŋgo tuku nzali ndo dubiwam tuku pasa saŋgri pilenaig. Ta ndo kuga. Nane Kuate tuku nzali dubimba sine tuku pasa ŋakmba dubikam sakinaig. \p \v 6 Taŋanaig le sine Titus nu maŋ tane tugum kuwa ŋga sageŋ. Nu buk tane tugumŋge afu turkam tuku ndametiŋ patikap ŋga tumtiŋgina ta nu piro ta ke suluwa ŋga kukuleg. \v 7 Tane ŋgamuŋgal son saŋgrinu ŋak ta sine kila. Tane Kuate tuku pasa kukli mayede. Tane kila suŋgo ŋak minig. Nu tuku piro kam tuku wamdus saŋgrinu pilig. Sine tuku mata kume pur mayede. Ta tuku tane afu turka ndametiŋ niŋgam tuku maŋau ta mata ke mayewap ŋga iduseg. \p \v 8 Ye taŋamba kap ŋga sa ndatiŋget. Ye tane tagotiŋmba tane kume pur maŋau tugusek ŋak e ko kuga ta katesewam saka tira afu ndametiŋ niŋgig wam ta kila satiŋget. \v 9 Siŋgine Suŋgo Yesus Kristus nu ake sinaŋ tane make patikina wam ta tane kila. Nu agaŋ ndende ŋakmba tuku miro ta nu tanenu ŋga sanzalnu mayok kina le tane nuŋe wam ŋakmba kilmba sanzalnu mine ndakade. \v 10 Ta tuku ye tane teŋenmba kap ŋga iduset. Tane buk yar ande si mbolŋge ndametiŋ patinu tuku wamdus suŋgo tumba tugu pilnaig ta tane kile suluwap ŋga iduset. \v 11 Tane buk wam ta kam tuku nzalitiŋgina taŋamba kile taŋgine ndametiŋ kilig ta kaŋgerka kumumbi patikap. \v 12 Tane ndametiŋ fudiŋndo e ko suŋgokanu ŋak minig ta kumumba gare ŋak Kuate tape ta nu nzalite. \p \v 13 Tane nane afu ndametiŋ niŋmba tane denkanu minap ŋga idusmba sa ndatiŋget. \v 14 Kuga. Tane nane ndoŋ kumu kumu minap ŋga iduset. Kile tane agaŋ ndende gudommba ŋak minig mbal afu denkanu minig ta turkap. Ŋgumneŋga tane denkap le nane suk lafumba tane turkamŋgaig. \v 15 Kuyar pasa ande teŋenmba sakate. \q1 Afu mana suŋgomba kilnaig ta nane kumumbi kilanu idusnaig. Afu fudiŋmba kilnaig ta nane den ndakinaig ŋgate. \rq Kisim ... Bek ... 16.18\rq* \s1 Piro taŋgo afu Korin prowamŋgaig \p \v 16 Kuate nu Titus wamdus tuna le nu sine suk tane turkam tuku suŋgomba iduste. Ta tuku ye Kuate gare pasa tuwet. \v 17 Sine nu tane tugum kambim tuku sa ndageŋ le nu nuŋe nzali dubimba tane tugum prowam iduste. \v 18 Sine tira ande Titus ndoŋ kukulbe le kaŋgat. Taŋgo ta nu Kristus tuku pasa kukli mayete le Kuate tuku kuasmbi ŋakmba nu tuku saka minig. \v 19 Tira ta Kuate tuku mbalŋge madinaig le nu sine ndoŋ lika afu turkam tuku ndametiŋ patikade ta kulatkate. Sine wamdus saŋgrinu pilmba piro kumumbi keg ta nu nane ŋakmba kila saniŋguwa le Suŋgo tuku nyu te-duŋguwaig ŋga nu madinaig. \p \v 20-21 Taŋamba idusmba afu sine talasiŋmba ndametiŋ suŋgo ta kulat maye ndade ŋgubekaig ŋga sine nu tumba likeg. Sine Suŋgo am mbolŋge piro mayemba taŋgo am mbolŋge mata piro mayebe le kilimok mayok kuwa ŋga iduseg. \p \v 22 Tira ande mata nu nale ndoŋ kuwa ŋga kukulbe le tane tugum prowamŋgaig. Nu tagomba piro yimyam tugeŋ ta nu wamdus saŋgrinu pilmba piro ke mayena. Tane siŋka waknyumba afu turkam tuku minig ta nu kila pilmba kile tane tugumŋge pirokam tuku suŋgomba iduste. \p \v 23 Ye tane nane keŋ ta tuku kila satiŋgamŋgit. Titus nu ye ndoŋ tane turkam tuku pirokek. Nale ar nu ndoŋ ilik ta Kristus tuku nyu tane ŋgamukŋge suŋgokuwa ŋga Kuate tuku kuasmbi nale tane tugum kambim tuku madinikinaig. \v 24 Tane nane keŋ ta kilmba taŋgine kume pur maŋau te-mayokmba kilap. Taŋawap le sine Kuate tuku kuasmbi ŋakmba tugumŋge tane tuku payamka saniŋgeg ta alonu kilimok kaŋgerwaig. \c 9 \s1 Ndametiŋmbi Kuate tuku mbal turkap \p \v 1 Ndametiŋ patika Kuate tuku mbal turkam tuku wam ta tane kila. Ye ta tuku maŋ suŋgomba satiŋge nda. \v 2 Tane mata ndametiŋ patinu tuku wamdusde ta ye kila. Ye Masedonia mbal tugumŋge tane Akaia mbal tuku payamka nane buk yar ande si mbolŋge ndametiŋ patikam tuku piro tugu pilnaig ŋga saniŋget le ismba kile nane tuku suŋgomba mata ndametiŋ patinu tuku wamdus saŋgrinu pilig. \v 3 Sine tane tuku payamkeg ta alo kugatok ŋgubekaig ŋga ye tira keŋ ta kukulniŋgi le tane tugum ta promba tane turkuwaig le ndametiŋ ta maŋgurka patikap. Ye pro tane tuku payamket taŋamba ndametiŋ ta ake kile ndo ki. \v 4 Tane ndametiŋ ta siŋka patikamŋgaig ŋga sine afu saniŋgigeŋ. Tane pati ndaka minap le Masedonia mbal afu ye ndoŋ kumba kaŋgerwaig ta sine kiko siŋgikat. Tane mata kiko tiŋgikat. \v 5 Wam ta idusmba ye tira keŋ ta amboŋga tane tugum ta kuwaig le tane ndametiŋ patikam tuku o buk sakinaig taŋamba ndo patike sulumba ye ndo tairŋgap. Taŋawap ta tane taŋgine nzalimbi ndo patikamŋgaig. Ye tane kilap kilap ki le ndagari ŋak patike nda. \p \v 6 Tane nyamagaŋ kilanu maŋau ta idusap. Ande nu nyamagaŋ tumunu ndui ndui ŋgukate ta nu alonu ndui ndui ndo kilit. Ande nu tumunu suŋgomba ŋgukate ta nu alonu suŋgomba kilit. \v 7 Tane ŋakmba yimyam taŋgine wamdus pileŋga ndametiŋ giganmba patikam idusde ta kumumba patikap. Tane andeŋge kilap kilap kuwa le tane ndagari ŋak pati ndakap. Tane gare ŋak taŋgine ndametiŋ patikade ta Kuate nu nzalite. \p \v 8 Kuate nu tane mbolŋge waknyumba agaŋ magenu lato lato tiŋguwa le tane nane afu turkam tuku agaŋ denkanu ŋak mine nda. \v 9 Kuyar pasa ande teŋenmba sakate. \q1 Nu nuŋe agaŋ ndende waknyumba walmba sanzal mbal niŋgit. Nu tuku raŋgun mayenu ta kugawe nda. Minmba minamŋgat ŋgate. \rq Mune ... 112.9\rq* \m \v 10 Sine nyamagaŋ tumunu ŋgukeg ta Kuate tugumŋge kileg. Agaŋ nyeg ta mata nu tugumŋge kileg. Taŋamba ndo tane nane afu mbolŋge waknyam tuku Kuate nu agaŋ ndende kumumbi tiŋgamŋgat. Taŋawa le tane nane afu mbolŋge waknyumba minap le nu tane tuku maŋau mayenu ta te-suŋgowamŋgat. \v 11 Kuate nu mara mindek tane agaŋ kumumbi tiŋgit le tane den ndaka afu turkam kumuŋ. Taŋamba tane ndametiŋ patikap le sine kilmba tambi sanzal mbal turkube le nane gudommba Kuate tuku nyu te-duŋgamŋgaig. \p \v 12 Tane ndametiŋ niŋgig tambi Kuate tuku mbal turkade. Wam ta ndo kuga. Tane taŋade le nane afu Kuate tuku nyu te-duŋga nu gare pasa tuwig. \v 13 Tane tira tuku ndametiŋ patikap le afu wam ta kaŋgermba tane Kristus tuku pasa mayenu dubiwanu ŋgade ta son ŋga Kuate tuku nyu te-duŋgamŋgaig. Tane Kuate tuku mbal nane afu turmba nane mbolŋge waknyade ta tuku mata Kuate tuku nyu te-duŋgamŋgaig. \v 14 Ta ndo kuga. Kuate nu tane ake sinaŋ make patikate wam te-mayokmba nane taŋamba turkap le nane tane tuku kume purmba tane tuku ŋga Kuate yabaŋamŋgaig. \p \v 15 Sine Kuate tuku nyu te-duŋgube. Nu agaŋ suŋgo ande o mbolok agaŋ ndende ŋakmba liniŋgit ta sine siŋgina. \c 10 \s1 Paulus nu nane tuku wamdus mbar te-tina \p \v 1 Tane afu teŋenmba sakade. Paulus nu sine tugumŋge sine gagnu pasa bafumbi sakate ta nu maskenŋge pasa saŋgrinu kuyarmba sasiŋgit ŋga sakade. Ariya. Ye kile Kristus tuku wamdus bafuk ŋgan maŋau ta dubimba pasa bafumbi sarsartiŋgamŋgit. \v 2 Tane wamdus biye mbilap le ye tane tugum promba pasa saŋgrinumbi satiŋgam idus ndawet. Nane afu Paulus nane kilke te mbolok maŋau ndo dubimba naŋgine wamdusmbi pasa kukliwanu ŋga sakade mbal ta ndo ye siŋka pasa saŋgrinumbi saniŋgamŋgit. \p \v 3 Sine taŋgo ndo mineg ta sine siŋgine taŋgo tuku kame agaŋmbi kame bu ndaweg. \v 4 Kuga. Sine Kuate tuku kame agaŋ tambi Satan tuku saŋgri te-ibeŋmba afu tuku yabri wamdus ta ŋakmba pitaikeg. \v 5 Afu naŋgine wamdus ta payamka Kuate kila palmbim tuku ndin tukulde ta sine wamdus ta kuerka pitaiweg. Nane ŋakmba Kristus kumnemŋge minwaig ŋga sine nane tuku wamdus kile-tidiŋgeg. \v 6 Tane mata mbilka Kristus kumnemŋge minap. Taŋawap le afu taŋamba mine ndakuwaig ta sine nane lafunu kumumbi niŋgamŋgig. \p \v 7 Tane wamdus te-mayewap. Ande nu nuŋe nyu te-duŋga ye siŋka Kristus tuku taŋgo minet ŋgate ta nu sine mata Kristus tuku mbal mineg ŋga iduswa. \v 8 Suŋgo nu sine tane ŋgamuŋgal son saŋgri piletiŋbe ŋga nyu siŋgina le tane kulatkeg. Sine tane ŋaigo siglikam tuku nyu siŋge ndakina. Ye nyu ta tuku payamket le tane talayade ta ye kiko te nda. \v 9 Ye tane tuku waŋe kuyarke liket ta tane kuru kuru piletiŋgam tuku kuyarket ŋga idus ndawap. \v 10 Afu nane teŋenmba sakade. Paulus nu waŋe kuyarka taŋgo saŋgri ŋak taŋaŋ pasa saŋgrinu kuyarte ta sine tugumŋge nu saŋgri kugatok. Nu pasa sakate ta ismba talawam tuku ndo ŋga sakade. \v 11 Taŋakade mbal tane ye tuku pasa te ise mayewap. Sine waŋe kuyarka pasa saŋgrinu sakeg te tane tugumŋge taŋamba ndo ke likamŋgig. \p \v 12 Mbal afu tane tugumŋge naŋgine nyu kile-duŋgade. Yoi. Sine nyu taŋaŋ ŋak mine ndakeg. Mbal ta ŋginŋgan mbal. Nane naŋgine naŋgine muŋgu kaŋgerka sine magenu ŋga payamkade. Maŋau tiŋreknumbi naŋgine maŋau pile ndaŋgade. \p \v 13 Sine payamkeg maŋau ta kise. Kuate nu pirokam tuku nyu siŋgina piro ta ndo sine payamkeg. Sine tane Korin mbal tugumŋge mata pirokam tuku nyu siŋgina. \v 14 Ta tuku sine tane tuku payamkeg ta mbar ndaweg. Sineŋge Kristus tuku pasa mayenu tumtiŋgigeŋ. \v 15 Sine tane pasa dubide wam ta tuku sine siŋgine piro tuku payamkam kumuŋ. Sine nane afu tuku piro siŋgine ŋgaro mbolŋge pile ndakeg. Kile tane tuku ŋgamuŋgal son ta suŋgoka mbal kise mbol kuwa le ye nane tugum kambim tuku ndin mayok kuwa ŋga iduset. \v 16 Taŋawa le sine tane kusreka kilke afu tane ŋgumnemŋge minig ta mbol kumba nane mata pasa mayenu saniŋgamŋgig. Taŋamba sine nane afu tuku piro siŋgine ŋgaro mbolŋge pile ndaka siŋgine piro ndo payamkam kumuŋ. \v 17 Kuyar pasa ande teŋenmba sakate. \q1 Taŋgo ima nu payamkam idusmba kande nu Suŋgo wam ke likate ta idusniŋmba payamkuwa ŋgate. \rq Yeremia ... 9.24\rq* \m \v 18 Ande nu nuŋe miroŋ ye mayenu ŋgate ta nuŋe pasa ta alo kugatok. Suŋgoŋge nu mayenu ŋgate wam ta alo ŋak. \c 11 \s1 Paulus nu yabri aposel tuku maŋau te-mayokna \p \v 1 O tira kame, tane ye tuku pasa te isap. Tane pasa te ŋginŋgan pasa idusmba ndeta taŋaig. Pasa te isam tuku wamdus tukul ndawap. \v 2 Kuate nu tane tuku kume purmba minit ta ye mata tane tuku suŋgomba kume puret. Pino mbanzo ande mam nuŋeŋge taŋgo ande tam tuku madite le nu taŋgo ta tuku ndo minit taŋaŋ tane Kristus tuku mbal ndo minap ŋga maditiŋgen. \p \v 3 Ye tane tuku wamdus piti ŋak minet. Mbeŋ nu nuŋe wamdus yabri paknu tambi Eva yabrina taŋamba taŋgo afuŋge tane yabritiŋmba didikuwaig le taŋgine wamdus Kristus mbolŋge minig ta kusrebekaig ŋga iduset. \v 4 Sine tane Yesus tuku nyu tumtiŋgigeŋ ta afuŋge pro ande tuku nyu satiŋgig le tane wamdus bulokmbi nyu kise ta tade. Tane Tukul Guwa tinaig ta nane guwa kise satiŋgig le tane tade. Ko pasa mayenu isnaig ta nane pasa kise kuklide le tane pasa ta mata wamdus bulokmbi tade. \p \v 5 Tane mbal ta nane aposel magenu o mbolŋge ŋgade ta nane ye li ndayade ŋget. \v 6 Ye pasa kukli mayewam tuku kila kugatok ta pasa kukliwet ta tugunu ŋakmba ye kila. Ait suŋgomba sine tane siŋgine kila ta tumtiŋgeg. \p \v 7 Ye Kuate tuku pasa mayenu tane satiŋgen ta ye tane tugumŋge piya kilam mbulmba yiŋe nyu te-ibeŋmba tane mine mayenu mbolŋge minam tuku kile-duŋgen ta ye mbaren ŋga idusde e? \v 8 Ye Kristus tuku mbal afuŋge ndametiŋ sinaig le kuayaranu sukmba kilmba tane tugumŋge piroken. \v 9 Ye tane ndoŋ minmba agaŋ afu tuku denkinaig ta ye tane yabaŋ ndatiŋgen. Tira afu Masedoniaŋge pro ye agaŋ denkanu minen ta naneŋge sinaig. Ye tane piti sertiŋgikit ŋga agaŋ afu tane tugumŋge kile ndaken. Kile mata taŋamba idusmba minet. \v 10 Kristus tuku pasa tugusek ye sinamŋge minit ta son pasa ndo satiŋgamŋgit. Ye tane tugumŋge piya kile ndaken ta payamka saka mini le Akaia mbal ŋakmba isamŋgaig. Ande ye peuyam kumuŋ kuga. \v 11 Ye tane tuku kume pur ndamba nyu kile-ibeŋkam tuku idusmba taŋawet ŋga idus ndawap. Kuga. Ye tane tuku suŋgomba kume puret ta Kuate nu kila. \p \v 12 Afu naŋgine miroŋ payamka sine Paulus nane taŋaŋ pirokeg ŋgade ta peuniŋgam tuku ndo ye piya kugatok piroken. \v 13 Mbal ta nane Kuateŋge kukul ndaniŋgina. Kristus tuku aposel minanu sukmba naŋgine piro tambi tane yabritiŋgig. \v 14 Sine nane tuku wam ta tuku pirerek pur ndakube. Naŋgine gabat Satan nu taŋgo yabriniŋmba Kuate tuku eŋel mayenu taŋaŋ mayok kinit. \v 15 Sine wam ta idusmba Satan tuku piro mbal nane maŋau tiŋreknu kade mbal taŋaŋ minanu sukde ta tuku piriri ndaweg. Kuate nu ŋgumneŋga nane tuku maŋau ta kumumbi lafumba pa niŋgamŋgat. \s1 Paulus nu piro mbolŋge piti kugrakina \p \v 16 Ye maŋ tane satiŋgamŋgit. Tane ye ŋginŋgan taŋgo ŋga idus ndawap. Ko ye ŋginŋgan taŋgo ŋgumba kande wamdus tukul ndamba ye mapeyap le ye yabri mbal taŋaŋ fudiŋmba yiŋe piro tuku payamki. \v 17 Suŋgoŋge payamkam tuku tum ndayate. Yiŋe miroŋ ŋginŋgan mbal taŋaŋ payamket. \v 18 Nane gudommba taŋamba piro payamkade tukunu ye mata payamkam iduset. \p \v 19 Tane ndo kila sugo ŋak minig sulumba ŋginŋgan mbal wamdus bulokmbi kilig inde. \v 20 Tane nane tuku piro mbal minap ŋga idusde le nane tane tuku agaŋ ndende kilam saka yabritiŋmba nane sugo taŋaŋ tane maim-maimtiŋmba ko dabil pantiŋgig ta tane ndek wamdus bulokmbi nane kilmba kulatkade. \v 21 Tane mbal taŋaŋ kaŋgerka saŋgri ŋak ŋgade. Sine tane ndoŋ minmba nane saŋgri ŋak minig taŋamba mine ndakigeŋ. Tane sine saŋgri kugatok ŋgade ta kumumbi sakade. \p Yabri aposel naŋgine maŋau tuku payamkade. Ta tuku ye mata ŋgin ŋgan maŋau tambi payamkam kumuŋ. \v 22 Nane sine Hibru ndare ŋgade ta ye mata Hibru ndare. Nane sine Israel ndare mineg ŋgade ta ye mata Israel ndare. Sine Abraham tuku mbuŋ ŋgade ta ye mata nu tuku mbuŋ minet. \v 23 Nane sine Kristus tuku piro mbal ŋgade ta ye Kristus tuku piro mbolŋge nane liniŋget. Nane pirokade ta ye nane liniŋmba piro kareŋket. Ye nane liniŋmba ait suŋgomba muli wande mbol kan. Ait gudommba ye ŋgusyinaig. Wam afu mbolŋge ye kume diren. \v 24 Zu mbal nane ait 5 taŋamba ye tumba ŋgusyinaig. Ŋgusyinaig ta ka 39 mbolŋge tiŋge likinaig. \v 25 Ait keŋmba nane afu ye tumba mbapanimbi katyinaig. Ait ande ye baleyam bafumba ndamembi katyinaig. Ye waŋ keŋmba mbolŋge liken le waŋ fetkinaig. Ye ait ande yu mbol faitka minen le furirmba ka mafena. \v 26 Ye piroka kine promba minet le ait afu kuleŋge te-diryade. Kuayar mbalŋge ndinŋge ye baleye ndafloyade. Yiŋe mbal kasomok mbal mata ye baleyam tuku ndin sotade. Tumbraŋŋge duŋeŋge yu mbolŋge ye ŋgisike diret. Yabri gulab afu mata ye baleyam tuku ndin sotade. \v 27 Ye piro kareŋka ŋgaro rar minet. Furir afu kinye ndaket. Ait suŋgomba guba kule para suŋgo ŋak minet. Mara afu ye nyamagaŋ tawi kinyam tuku wande mata denkate. \v 28 Ye ŋgarosu tuku piti ndo kugra ndaket. Kuga. Kristus tuku kuasmbi saŋgri ŋak minam tuku ye mara mara wamdus piti ŋak minet. \v 29 Tira ande nu saŋgri kugatok ta ye mata piti tet. Ande nu andeŋge yabrite le ndekate ta ye gubra tet. \p \v 30 Ye payamkam iduset ta ye wam kame ndaŋ mbolŋge ye saŋgri kugatok mayok kinet wam ta ndo payamket. \v 31 Siŋgine Suŋgo Yesus Kristus tuku Mam Kuate ye siŋka pasa saket te nu kila minit. Sine nu tuku nyu suŋgo ta te-duŋga minmba minbe. \p \v 32 Ye Damaskus tumbraŋŋge minen le mandor Aretas nu nuŋe kame gabat sana le nu kame mbal kukulniŋgina le ye biye tiyam tuku tumbraŋ suŋgo tuku fonde malaŋga kulatka minnaig kande \v 33 yiŋe gulab kame ye sambekŋge minyoken le fonde tuku bubre malaŋga mbolŋge te-mayokyumba muli biye-biyenaig le mayok ka kame gabat ta laipmba kua kan. \c 12 \s1 Kuate nu Paulus wam sugo tumna \p \v 1 Payamkam tuku maŋau ye turyam kumuŋ kuga ta ye payamkamŋgit. Suŋgo nu tumyina le ye kiŋatanu suk agaŋ kaŋgerken wam ta payamka satiŋgi le isap. \v 2 Kristus tuku taŋgo ande buk yar 14 kuganaig le Kuateŋge nu tumba te-duŋga samba mbol ambe kina. Ambeŋge maŋ lato te-duŋgina le o mbol ambe kina. Nu ŋgarosu ŋak kina e ko nuŋe kanu ndo kina e ta ye gilai. Kuateŋge ndo kila. \p \v 3-4 Taŋgo ta nu samba mbol ambeŋge wam sugokanu afu isna. Isna ta Kuate nu miŋge pipna le kilke te mbolŋge afu ndoŋ sakam kumuŋ kuga. Nu taŋamba samba mbol kina ta ndo ye kila. Nuŋe ŋgarosu ŋak kina e ko nuŋe kanu ndo kina e ta ye gilai. Kuateŋge ndo kila. \v 5 Ye taŋgo ta tuku kila idusmba nu tuku payamket. Ye yiŋe miroŋ tuku payam ndaket. Ye wam kame ndaŋ mbolŋge saŋgri kugatok mayok kinet ta ndo ye payamket. \p \v 6 Ye yiŋe miroŋ taŋamba samba mbol kan ŋga payamki ta ye ŋgin ŋgan taŋgo mayok nda kinet. Ye siŋka saket ta ye wam ta mbolŋge yiŋe nyu te-duŋgam idus ndawet. Kuga. Taŋgo nane ye pasa sake lika wam ŋakmba ke liket ta mbolŋge ye tuku nyu kumumbi iduswaig ŋget. \p \v 7 Kuate nu wam sugo tumyina ta mbolŋge ye payamka yiŋe nyu te-duŋgikit ŋga Satan tuku kukul taŋgo pro ye waimbi katyanu taŋaŋ ŋgaro rar suŋgo ye mbol prona. Rar ta ye mbolŋge promba minit le kamusmba yiŋe nyu te-duŋgam idus ndawet. \v 8 Suŋgo nu piti ta pitaiwa ŋga ye saŋgri tiŋga yabaŋam keŋen ta nu ye wo ndayina. \v 9 Nu teŋenmba sayina. Ye ne make pilmba saŋgri tini le rar ta kurawam kumuŋ. Ne piti ta ŋak minmba saŋgri kugatok mina le ye tuku saŋgri ne mbolŋge kilimok mayok kuwa ŋga sayina. Kile Kristus tuku saŋgri suŋgo ye mbol prowa ŋga ye saŋgri kugatok minet te gare-gareka payamket. \p \v 10 Ye saŋgri kugatok minet le afuŋge ye tumail panyade le afuŋge ŋgaro rar sade le afuŋge ye ŋayo siliyade le afuŋge piti sugo seryade wam ta ŋakmba mbolŋge ye Kristus tuku ŋga gare ŋak ndo minet. Ata. Ye saŋgri kugatok minet sulumba Kristus tuku saŋgri mbolŋge saŋgriknu mayok kinet. \s1 Paulus nu nane turkam idusna \p \v 11 Ye yiŋe maŋau payamkam idus ndawet ta afu ye tuku nyu ŋayo silide le tane nane peu ndaniŋgig tukunu ye yiŋe ŋginŋgan maŋaumbi payamka yiŋe maŋau tuku kuyaret. Ye ake taŋgo suk minet ta afu tane nane aposel magenu ŋgade ta nane ye li ndayade. \v 12 Ye tane ndoŋ minmba piti kaŋgerka saŋgri tiŋga piroka wam kitek saŋgrinu afu ke liken. Wam ta mbolŋge ye aposel tugusek minen le tane ye kaŋgeryinaig. \v 13 Kristus tuku kuasmbi afu mbolŋge ye wam mayenu ken ta tane tugumŋge wam maye ndawen ŋga idusde e? O son. Ye wam ande nane afu mbolŋge ken taŋamba tane mbolŋge ke ndaken. Ye tane tugumŋge piya kile ndaken. Wam ta tuku tane ye pitaiyade inde. O Korin mbal, ye mbaren ndeta ye tuku mbar gilaiŋgap. \p \v 14 Ye maŋ ait keŋnu tane tugum prowam bafuwet. Tane tugum promba agaŋ afu sap ŋga satiŋge nda. Kuga. Tane ye ŋgamuŋgal ndo sap ŋga iduset. Kiŋo kame nane ina mam turkam tuku agaŋ ndende pati ndakuwaig. Ina mamŋge kiŋo kame turkam tuku agaŋ ndende patikuwaig. \v 15 Ye tane tuku mam taŋaŋ minet. Ye yiŋe agaŋ ndende tane turkam tuku ŋgail ndaket. Yiŋe abo mine maŋau mata tanenu ŋga kusrewam bafuwet. Ye taŋamba tane tuku suŋgomba kume puret. Wam ta tuku tane ye tuku kume pur ndade ta ye tane tuku suŋgomba kume puret wam ta kusrewam kumuŋ kuga. \p \v 16 Ye tane tugumŋge agaŋ afu kile ndaken ta tane afu teŋenmba sakade. Nu kuirkuirka sine yabrisiŋmba ndametiŋ afu kilna ŋga sakade. \v 17 Ginu ait ye kilen? Ye mbal afu kukulniŋgen le pro tane yabritiŋmba ndametiŋ didika kilmba ye sinaig e ŋga idusde. \v 18 Ye Titus ndo tane tugum kambim tuku kukulmba minen. Tira ande ta nu ndoŋ kuwa ŋga kukulen. Titus nu ame agaŋ tane yabritiŋmba kilna? Kuga. Sile Titus ndoŋ Guwa ndindo ta mbolŋge minek. Maŋau ndui ta ndo ke likek ta tane kila. \p \v 19 Tane waŋe te burka sine tane am mbolŋge tiŋreknu mayok kambim tuku kuyaraig ŋga idus ndawap. Sine Kristus ndoŋ ulendika nuŋe wamdus dubimba Kuate am mbolŋge pasa te kuyarkeg. Tane tuku son ta saŋgri pilewam tuku ndo kuyarkeg. \p \v 20 Ye tane tugum prowam tuku ta ye wamdus piti ŋak minet. Ye pro tane maŋau ke likade ta kaŋgerka nzaliyamŋgat e ko kuga. Nzali ndayuwa ta ye tane kilmba satiŋge liki le tane ye tuku mata ndagari tamŋgaig. Ye pro tane wam kame te kap le kaŋgerkam tuku kuru-kuruket. Kualeyaukade e ko afu tuku mine magenu tuku kagli firkade e ko gubra tade e ko ye ye ŋgade e ko waŋe pasa sakade e ko afu tuku nyu kile-ibeŋka miŋge motmotkade e ko taŋgine ŋgarosu te-duŋgade e ko taŋgine wamdusmbi maŋau kise kise ke likade maŋau kame ta ŋakmba ye kaŋgerkam mbulit. \p \v 21 Tane gudommba buk kutur maŋau kumba fare fare taŋgo pino ndoŋ minmba taŋgine ŋgarosu tuku nzali tukul ndamba dubikinaig. Tane ŋgamuŋgal biye mbil ndawap ta ye tane tugum promba yiŋe Mbaraŋge tane tuku am mbolŋge ye kiko pileyuwa le wamdus ŋayoŋgikat ŋga ye pitiyate. \c 13 \s1 Riroŋ pasa afu \p \v 1 Kile ye ait keŋnu tane tugum prowamŋgit. Kuyar pasa ande teŋenmba sakate. \q1 Taŋgo armba ko keŋmba taŋgo ande nu mbar ande kina ŋguwaig le son ŋga te-tiwap ŋgate. \rq Lo ... 17.6; ... 19.15\rq* \m \v 2 Ye buk ait arnu tane tugum prowen sulumba mbarmba minnaig mbal ta riroŋ pasa saniŋgen. Kile ye tane tugumŋge mine ndaka nane tane turmba maŋ riroŋ pasa ndui ta satiŋgamŋgit. Ye maŋ luka tane tugum prowi ta mbarde mbal ta siŋka mapeke nda. \v 3 Taŋawi le ye Kristus tuku pasa kukliwet taŋgo minet ta tane wamdus tero ndaka katesewamŋgaig. Kristus nu saŋgri suŋgo ŋak tane sinamŋge pirokate. \v 4 Nu saŋgri kugatok taŋaŋ minna le nane nu tumba ail kazrai mbolŋge balenaig ta Kuate tuku saŋgriŋge te-tina le kile abo ŋak minit. Sine mata taŋaŋ taŋgo ndo saŋgri kugatok mineg ta sine nu ndoŋ ulendika Kuate tuku saŋgri mbolŋge minmba saŋgri tambi tane kile-tidiŋgam tuku prowamŋgig. \p \v 5 Taŋgine ŋgamuŋgal son pileŋga kaŋgerap. Tane siŋka Kristus Yesus tuku ŋgamuŋgal son ŋgade e ko kuga. Nu tane sinamŋge minit le tane kamusde e ko kuga. Kuga ta tane tuku ŋgamuŋgal son ta mbarkamŋgat. \v 6 Wam ta mbolŋge sine tane pasa kuklimba tumtiŋgigeŋ mbal ŋgamuŋgal son tugusek ŋak ta katese mayewap. \p \v 7 Kuate nu tane turkuwa le mbar maŋau afu ke ndakap ŋga nu yabaŋmba mineg. Tane wam magenu kap le sine aposel tuku piro mayenu ŋguwaig ŋga idus ndaweg. Tane maŋau magenu ndo kam tuku iduseg. Afu sine piro maye ndaweg ŋgade ta sine piti ndasiŋgit. \v 8 Sine pasa tugusek te-ibeŋam tuku mine ndakeg. Pasa ta turam tuku ndo mineg. \v 9 Sine saŋgri kugatok mineg le tane saŋgri ŋak mayok kinig ta sine saŋgri kugatok minam tuku gare-garekeg. Tane tuku ŋgamuŋgal son lato lato saŋgri tiŋguwa ŋga Kuate yabaŋmba mineg. \p \v 10 Suŋgo nu tane kulatkam tuku piro sina. Ye tane tugum prowi sulumba pasa saŋgrinu satiŋgam kumuŋ ta ye taŋawam idus ndawet. Ta tuku tane kile-tidiŋgam tuku ye waŋe ndo kuyaret. Suŋgo nu ye tane saŋgri piletiŋgam tuku piro sina. Tane ŋaigo siglikam tuku piro se ndakina. \p \v 11 Kile ye pasa suluwamŋgit. Taŋgine mbar kile-tidiŋgap. Ye tuku pasa isap. Tane wamdus ulendika ŋgamuŋgal mukuk minap le Kuate nu tane ndoŋ minamŋgat. Kume pur maŋau ŋgamuŋgal mukuk maŋau nu tugu. \v 12 Tane taŋgine taŋgine tira kame ndoŋ muŋgu kume purkade maŋau ta alonu te-mayokap. \v 13 Kuate tuku mbal teŋge minig ta ŋakmba tane kaiye pasa tiŋgig. \p \v 14 Siŋgine Suŋgo Yesus Kristus nu tane ake sinaŋ make patikuwa. Kuate nu tane tuku kume purwa. Tukul Guwa nu tane ndoŋ muŋgu gare ŋak minwa. \p Son.