\id ROM - Sirionó NT -Bolivia 1977 (DBL -2013) \h ROMANOS \toc1 Carta a los Romanos \toc2 Romanos \toc3 Ro \mt2 LA CARTA DEL APOSTOL SAN PABLO A LOS \mt1 ROMANOS \c 1 \s1 Pablo ucheẽ mbesa mondo Roma jenda je \p \v 1 Co aɨco co mbesa jẽje co. Se rei Pablo. Jesucristo rimba rei se. Dios que seirabo ra. Ucheẽ nenei nenei sacuã. Dios que semingo ɨcúe ra. Ucheẽ turã nenei nenei sacuã. \v 2 —Secheẽ turã tamondo mbia je, ɨ que Dios cose ra. Ucheẽ nenei neneisa je ñee. Echeẽ ngue ɨque cote ra. \v 3 Dios cheẽ turã nandembiiranduchɨ̃ Jesucristo rɨɨ̃ cote. Dios riirĩ ndei Jesucristo. David riirina ngue tu íbii cote ra. \v 4 Jesucristo manonde, Espíritu Turã ngue embuquera ra. Dios quirãcuã je que embuquera ra. Dios riirĩ ndei Jesucristo. Nyebe Espíritu Turã embuquera nguiã. Mbia mbiirandu randu sacuã Dios riirĩ ndese. \v 5 Dios turãte que ure je ra. Jesucristo rɨɨ̃. Nyebe ureirabo mingo nguiã ucheẽ nenei nenei sacuã. Ɨ̃ nda mbia mangue chooñoa jenda abe Jesucristo ɨcua. Ɨ̃ nda mbia mangue chooñoa jenda abe Jesucristo cheẽ mumbayã no. \v 6 Sã jẽ Jesucristo cheẽ jemumbayãte no. Sã Dios jẽirabo no. Jesucristo rimbarã. \v 7 Co ambesa mondo quia Rómaa jẽje co. Dios chesecua tuchɨ chõ jẽ nde. Dios que jemingo icúe uquiatorã nda. Nanderu chõ Dios re. Nandererecua chõ Jesucristo re. Sã ũquɨ̃ turã mbeɨ riqui jẽje. Sã ũquɨ̃ ndiqui jembia tuchɨ. \s1 Pablo oso sete raque Rómaa \p \v 8 —Jesús quiato tuchɨ chõ ũquɨ̃ ndiqui re, ɨ jate mbia quia jenɨɨ ã. Mangue chooñoa jenda abe. Nyebe aɨco nguiã gracias ɨ tuchɨ Dios je co. \v 9 Dios cheẽ asenei senei mbeɨte quia mbia je co. Eriirĩ nɨɨ. Dios resa rae aɨco embesa mbesa jẽje a. Aɨco ñee mbeɨte Dios je jenɨɨ co. \v 10 Aɨco ñee ñee mbeɨte Dios je co. Ɨ̃ nda Dios semondo jendea. Semondose mose ra aso jendea. \v 11 Seso sete raque jendea. Jembaaquiatu quiatu sacuã Jesús rɨɨ̃. Jembirãcuã sacuã Jesús rɨɨ̃. \v 12 Seso sete jendea. Ñimbia sacuã nyɨese. Nandeɨco tuchɨ sacuã Jesús ruɨ. Nande Jesús nandeɨcuate resẽ. \v 13 Taso jendea, ae beɨte rei que se quia ra. Taembaaquiatu quiatu Jesús rɨɨ̃, ae rei se. Eɨ̃ nda Jesús jẽɨcua secheẽ nguire. Sã mbiamo Jesús ɨcua tuchɨte secheẽ nguire no. Mbae seriquisã quisã mbeɨte. Nyebe asoã mbeɨte nguiã jendea. \v 14 Jesús cheẽ nenei nenei sɨ ahuɨ aroneãte. Tasenei senei tuchɨ mbia ja je. Griego ja je. Mbiamo abe je. Eaquiatu je. Eaquiatuã abe je. \v 15 Nyebe aɨco nguiã ɨcoquiatute co, Jesús cheẽ nenei nenei sacuã jẽje. Roma jenda je. \s1 Jesús cheẽ quirãcuã tuchɨ \p \v 16 Aɨreɨ̃ ɨreɨ̃ eãte Jesús cheẽ nenei nenei mbia je. Jesús cheẽ quirãcuã tuchɨ quia ɨque nguiã aba chɨangui rɨ̃. Aba rirõ sacuã mbae ɨcuã sɨ. Judíos je rane ngue Jesús cheẽ quirãcuã nda. Judío eã je abe no. \v 17 Jesús cheẽ nandembiirandu quia ã. Nande Jesús ɨcua mose, Dios ra nandeisi turã uquiatorã. Mbae turã mo nandesaã eãte raque. \q1 Ae Jesús ɨcua quia nae, Dios ra ũquɨ̃ isi turã tuchɨ. \q1 Ũquɨ̃ nda siqui beɨ cote, \m ɨ ñɨ embesa ji re. \s1 Mbia ɨcuã tuchɨ Dios je \p \v 18 Ae siqui Dios rã eãte nae, ũquɨ̃ nda Dios mbasi ja. Ae siqui ɨcuãte quia nae, ũquɨ̃ nda Ibatenda mbasi ja no. Ũquɨ̃ nandeɨcuate quia nande co. Ɨchõɨñosa reã ñee andu sereãte quia ñene. \v 19 Jirandu tuchɨ rei que Dios rese ra. —Eɨ̃ ae chõ nguiã co, ɨ rei que Dios ee ra. Dios ɨcua sereãte quia ñene. \v 20 Dios rese mbia mae aroneãte raque. Dios quirãcuã ndese mbia mae aroneãte raque. Mbia ra Dios ɨcua uchɨangui re, echɨao rese mae mae mose. Dios que mbae chao ja nyii ra. Aque mose beɨ mbia riqui mae mae Dios chɨao rese co. Nyebe eriqui nguiã “Dios rese ureiranuãte”, ɨ aroneãte. \v 21 Jirandu tuchɨ rei que Dios rese resẽ. Ñee turãyã tuchɨ chõchɨ̃ Dios rɨɨ̃. Gracias ɨã ñochɨ̃ Dios je. Nyebe eriqui nguiã ndua ɨcuã ɨcuã mbeɨ. Nyebe eriqui nguiã itongui rɨ̃ mbeɨ. \v 22 “Ureaquiatute” ɨchõɨño ñochɨ̃ equia ũquɨ̃. Eaquiatuã ño siqui nguiã ũquɨ̃. \v 23 Huɨ tuchɨ que Dios sɨ ra. Ae manoã mbeɨte quia, aque sɨ. Sererecua ɨ chõchɨ̃ mbae ao ao ji je cote. Ae ra mano, ũquɨ̃ je chõ eriquichɨ̃ nguiã “sererecua”, ɨ. Mbia raanguia je. Quiaa rɨɨnda je chõ eriquichɨ̃ nguiã “sererecua” ɨ. Ae mbebe quia. Ae uchã nguia. Ae nguata quia nguíe rese. Ũquɨ̃ je chõ eriquichɨ̃ nguiã “sererecua” ɨ. \p \v 24 Nyebe Dios huɨ nguiã esɨ cote. Mbae ɨcuã naa naa mbeɨ sacuã cote. \v 25 Ñee ñooño tuchɨ Dios rɨɨ̃ cote. “Nandererecua” ɨ chõchɨ̃ Dios chɨao je cote. “Nandererecua” ɨ rocoɨ̃ Dios mɨɨ je. “Nandererecua” ɨ beɨ chõ mbichɨ̃ aba quia Dios mɨɨ je. Amén. \p \v 26 Nyebe Dios erecha ja nguiã cote. Oco chooño sacuã mbae ɨcuã ndese. Ubi ɨcuã ndese. Cuña mo oco oco nyɨese sɨ. Cuña ngu raã naa cuña nongue je. Siqui rocoɨ̃ ngu rese. \v 27 Hombre mo abe hombre nongue mo oseɨ oseɨ. —Seninisirã nde, ɨ ñee ñee uchue sɨ. Oco oco nyɨese. Siqui rocoɨ̃ ngũinisi rese. Ɨcha tuchɨ Dios sɨ. Nyebe Dios riqui nguiã embasi tuchɨ co cote. \p \v 28 Dios rese jirandu sereã. Nyebe Dios huɨ nguiã esɨ. Siqui beɨ beɨ sacuã ubi ɨcuã ndese. Nyebe eɨ̃ eɨ̃ nguiã nyue mbae ɨcuã ndese. \v 29 Eɨcuã tuchɨ eriqui ũquɨ̃. Ɨco chooño tuchɨ equia cuña ndese ũquɨ̃. Ndua ndua ɨcuã mbeɨ tuchɨ equia ũquɨ̃. —Aque rã nda se chã, ɨ beɨte equia emo mbae je ũquɨ̃. Mbia mbasi chooñote equia ũquɨ̃. Mbaecha ucuayã ñooño tuchɨ equia ũquɨ̃. Mbia ɨquia ɨquia chooño tuchɨ equia ũquɨ̃. Paama ɨ chooñote equia uchue ũquɨ̃. Mbia mbɨɨrɨ̃ ɨrɨ̃ ñote equia ũquɨ̃. Mbia ucuayã ñooño mbeɨte equia ũquɨ̃. \v 30 Ñee ñooño mbeɨte equia mbia mo nɨɨ ũquɨ̃. Dios ucuayã tuchɨ equia ũquɨ̃. Ñee ɨcuã ɨcuã mbeɨte equia aba cheẽ ndɨbɨshorõ ũquɨ̃. Ucuasu raã naa ñooñote equia ũquɨ̃. “Se quiarei ɨ tuchɨ”, ɨ beɨte equia ũquɨ̃. Emo mbɨɨcuã ɨcuã mbeɨte equia ũquɨ̃. Ngu cheẽ mumba mumba chooñote equia ũquɨ̃. Usi cheẽ abe mumba mumba chooñote equia ũquɨ̃. \v 31 Eaquiatuã tuchɨte ũquɨ̃. Ucheẽ mumba mumbate ũquɨ̃. Emo je eturã eãte riqui ũquɨ̃. Emo ɨcuã sɨ eriqui tesareɨãte ũquɨ̃. Eya eã eãte riqui emo ndese ũquɨ̃. \v 32 —Ae ũquɨ̃ saã saã nguia mbae ɨcuã nae, ũquɨ̃ nda amondo tata cuasu, ɨ que Dios ra. Dios cheẽ ɨcuare quiatu eriqui nguiã mbae ɨcuã naa ɨ ɨte. —Sã emo abe mbae ɨcuã naa naa nandechabe, ɨ chee chee. \c 2 \s1 Dios mbia cuata tea ja \p \v 1 —Dios ra ũquɨ̃ mbasi rã ña, erechɨ̃ nda ũquɨ̃ mbia ɨcuã je. Nde ɨ mose, nde abe ra ndeɨcuã nyecua mbia je. —Seturãte aɨco co, ¡erechɨ̃ nda jẽ! —Ũquɨ̃ ndiqui mbae ɨcuã naa naa ũquɨ̃, nde ɨ mose, ũquɨ̃ ɨcuã sɨ́ chõ eresaã saã nguiã nde abe aque. \v 2 —Ae ũquɨ̃ ɨcuã saã saã nguia, ũquɨ̃ tambasi, ɨ mose Dios, Dios ra embasi chooño eã. Maende erese quia ra embasi. \v 3 —Dios ra ũquɨ̃ mbasi rã ña, erechɨ̃ nguiã huee. Eraã sɨ́ tuchɨ chõ ereɨcochɨ̃ nguiã ũquɨ̃ sɨ́ raã naa aque. Nde abe ra Dios nembasi ũquɨ̃ ndese resẽ. \v 4 Dios ia eãte raque aba ɨcuã ndese. Dios aba mbasi jeɨ eã ndaque aba ɨcuã mosebe. Ñɨmbɨrãcuãte aba ɨcuã je. Coche ñene, ereã ñochɨ̃ Dios chɨmbirãcuã mose ndeje. —Eyayã jé nda huɨɨcuã ndese chã, ɨ Dios quia nderɨɨ̃ co. Nyebe eriqui nguiã ñimbirãcuã ndeɨcuã je. \v 5 Ndechɨã ãtã tuchɨ chõchɨ̃. Ndeɨco sereã tuchɨ chõchɨ̃ Dios ruɨ. Ndeɨcuã eremunua tuchɨ chõ nguia aque re. Dios nembasi nonde. Dios mbia ɨcuã mbasi ja mose ra nde abe mbasi. \v 6 Aque mose ra Dios mbia mbuchao chao. Emo emo nda emondo tata cuásuu. Emo emo nda emingo beɨ no. \v 7 Ae eturã mbeɨte riqui, ũquɨ̃ nda Dios mingo beɨ. Nyoɨ sete quia Dios rea re. Siqui beɨ serete quia mbia mingo beɨsa rese re. Nyebe ra Dios emingo beɨ cote. \v 8 Dios ra paama ɨ tuchɨ mbia ɨcuã je. Mbasi tuchɨ rae. Mbia mbɨɨcuãsa tuchɨ quia ũquɨ̃ nde. Dios cheẽ mumbate quiatu nguiã. Nyebe ra Dios embasi tuchɨ. \v 9 Ae siqui mbae ɨcuã ndese, ũquɨ̃ ja ra Dios mbasi. Judíos ɨcuã nane nda embasi. Judíos eã abe ra embasi no. \v 10 Ae siqui mbae turã ndese, ũquɨ̃ je ra Dios turã mbeɨ. Judíos turã nane. Judíos eã abe cote. Mbia ra ũquɨ̃ turã ɨcua tuchɨ. Dios ra ũquɨ̃ mbia tuchɨ. \v 11 Co quiatu, ɨ eã nda Dios mbia mo mɨɨ je. Mbia mɨɨ ndese ra ebia eã. Mae turã ja chõ nda erese. \p \v 12 Ae jirandu eãte Moisés chɨmbesa rese nae, ũquɨ̃ siqui ɨcuã mose ra Dios embasi. Jirandu eãte raque Moisés chɨmbesa rese. Ae Moisés chɨmbesa ɨcua nae, ũquɨ̃ siqui ɨcuã mose ra Dios embasi. Moisés chɨmbesa cheẽ nguire ra Dios embasi. \v 13 Ae Dios cheẽ ñandu chooño nguia nae, “taẽisi turã” ɨã nda Dios ũquɨ̃ je. Ae Dios cheẽ mumbayã nguia nae, ũquɨ̃ nguiatu ra Dios isi turã. \v 14 Ae judíos eã nae, ũquɨ̃ Moisés chɨmbesa ñandu eã mbeɨte raque. Ũquɨ̃ mo ae siqui turã turã mbeɨ mbae turã ndese. —Mbae turã nandesaã, ɨte eɨcua. Dios cheẽ andu eãte raque emo mose. \v 15 Ae ae chõ mbae turã ɨcua nguiã. Mbae ɨcuã abe ɨcua. Mbae ɨcuã naa mose, “eɨcuã asaã ñochɨ̃”, ɨ tuchɨ eɨcua uchɨangui re. Mbae turã abe raã mose eɨcua tuchɨ uchɨangui re no. \v 16 Aque mose ra Dios ñee Jesucristo je. Ae ɨcuã mbia saã nyecuayã cuayã nguia nae, ũquɨ̃ nda Jesucristo mbuchecua ja cote. Jesucristo ra mbia ɨcuã mbasi mbae ɨcuã nɨɨ cote. \s1 Judíos Moisés cheẽ mumba mumba \p \v 17 —Judíos chõ ure re, jenye equia ũquɨ̃. —Moisés chɨmbesa ra nandemingo beɨ, jenye chõchɨ̃ equia ũquɨ̃. —Dios quiarei ebia tuchɨ ure mɨɨ ndese, jenye chõchɨ̃ equia ũquɨ̃. \v 18 Ae Dios bite nae, ũquɨ̃ jẽɨcuate quia jẽ ũquɨ̃. —Moisés cheẽ ureɨcuate quia ã. Nyebe mbae turã ureɨcua jate quia ã, jenye chõchɨ̃ nguia ũquɨ̃. \v 19 —Ure mɨɨ ño ñeenda Dios ɨcha ureɨcuachɨ̃, jenye beɨ chõchɨ̃ equia ũquɨ̃. —Itondaru jenda uretesaete, jenye chõchɨ̃ equia ũquɨ̃. \v 20 —Mbia aquiatuã urembaaquiatu quiatu, jenye chõchɨ̃ nguia ũquɨ̃. —Mbia aracuayã urembaaquiatu quiatu, jenye chõchɨ̃ nguia ũquɨ̃. Jẽ Moisés chɨmbesa jẽɨcua aba reãte quia ũquɨ̃. —Moisés chɨmbesa ñee ñooño eãte, jenye raque quia eɨcua ũquɨ̃. \v 21 Jẽaracuayã mbia jembaaquiatu quiatuchɨ̃ nguiã. ¿Mbaerã jeñimbaaquiatu ɨã jẽ nyii re? —Mbae ra jembuquiachãchɨ̃, jenye chõchɨ̃ equia ũquɨ̃. Jẽ sɨ́ chõ mbae jembuquiachã nguiã ũquɨ̃. \v 22 —Emo ninisi rese ra jẽɨngochɨ̃, jenye chõchɨ̃ equia ũquɨ̃. Jẽ sɨ́ chõ jẽɨngo nguiã emo ninisi rese ũquɨ̃. —Ae je mbia riqui “Dios” ɨ chooño nae, ũquɨ̃ ndese ra jẽɨngochɨ̃, jenye chõchɨ̃ equia ũquɨ̃. Dios abareã mbae jembuquiachã quiachã ñochɨ̃ nguiã ũquɨ̃. \v 23 —Dios cheẽ ureɨcua tuchɨ quia ure ã, jenye chõchɨ̃ equia ũquɨ̃. Jẽ sɨ́ echeẽ jemumbate quia ũquɨ̃. Nyebe mbia riqui nguiã ñee turã eãte Dios rɨɨ̃ ã. \v 24 Nyebe embesa ji cheẽ ndiqui nguiã ɨque ã cote. Jẽ Dios cheẽ mumba mose, judíos eã ndiqui ñee ɨcuã tuchɨ Dios rɨɨ̃ ã. \p \v 25 Coche circuncisión jẽsaã saã nguiã Dios je, jẽɨngo beɨ mose Dios cheẽ ndese. Jẽɨngo eã mose Dios cheẽ ndese, circuncisión naa eã naanguia chõ jẽɨngo nguiã ũquɨ̃. \v 26 Ae circuncisión saã eã nguia nae, ũquɨ̃ siqui mose Dios cheẽ ndese, circuncisión naande raanguia chõ eriqui nguiã ũquɨ̃. \v 27 Ae circuncisión saã eã nguia nae, ũquɨ̃ siqui mose Dios cheẽ ndese, Dios ia tuchɨ chõ ũquɨ̃ ndese re. Eyare rocoɨ̃ jendese. Jẽ nguia Dios cheẽ jemumba mumbate nguiã. Dios cheẽ jẽɨcuate raque. Circuncisión jẽsaã saãte raque. \v 28 Ae judíos Dios cheẽ mumba mumba quia nae, judíos tuchɨ eã ño ũquɨ̃ nde. Circuncisión naa naa ndaque. Ae circuncisión saã nguia nae, ũquɨ̃ siquíã mose Espíritu Turã ndese, circuncisión turã eã ño ũquɨ̃ nde. \v 29 Ae Dios isi tuchɨ quia uchɨangui re, ũquɨ̃ nguiarei judíos tuchɨ. Ae siqui Espíritu Turã ndese, circuncisión tuchɨ chõ ũquɨ̃ cote re. Ũquɨ̃ je ra mbia achõ ñee turã eã. Dios abe quia ra ñee turã ee. \c 3 \p \v 1 ¿Mbaerã judiorã sete riqui mbia re? ¿Mbaerã circuncisión sete riqui mbia re? \v 2 Eturãte quia mbia je re. Judíos je quiatu ngue Dios ucheẽ mondo nguiã. Mbia mo je eã. \v 3-4 Judíos mo huɨ huɨ raque Dios cheẽ sɨ. Dios quia ra ñee ñooñoã mbeɨ. Echeẽ nguia ra ɨo beɨ. Mbia huɨ huɨ raque esɨ. Mbia ñee ñooño ndaque. Ɨ ñɨ embesa ji re: \q1 Ndecheẽ nda ɨo tuchɨ mbia resa rae. \q1 Mbia ɨcuã mose ndeje, nde quia ra ere tuchɨ mbia sɨ, \m ɨ que embesa ji ra. \v 5 Jemo ngue ñee no nda: —Dios turãte riqui nandeɨcuã je co. Mbae ɨcuã nandesaã saã mbeɨ chõ nguia. Mbia mae sacuã Dios turã ndese. Dios nandeɨcuã mbasi mose, Dios ɨcuãte, ɨ chõchɨ̃ jemo. ¿Mañɨ nande ra ũquɨ̃ ñee mose re? \v 6 Ɨchõɨño tuchɨ chõ ũquɨ̃ nde. Dios ɨcuã aroneãte. Dios ɨcuã mose, eɨ̃ nda Dios mbia ɨcuã mbasi aroneãte rei. \v 7 Jemo ngue ñee ño nda. —¡Nandecheẽ ñooño ño nguia jẽ! Nandecheẽ ñooño mose, mbia ra ñee turã Dios rɨɨ̃. “Ñee ñooñosa reã tuchɨ quia Dios riqui re,” ɨ ra mbia Dios rɨɨ̃ cote. Nyebe Dios riqui nguiã nandembasi ãte nandecheẽ ñooño mose, ɨ chõchɨ̃ jemo. \v 8 —Mbae ɨcuã nandesaã saã ño. Ɨ̃ nda Dios turã nyecua mbia je, ɨ chõchɨ̃ jemo. Urecheẽ ãte ure ũquɨ̃ ndesẽ. Ae ñee nguia ũquɨ̃, ũquɨ̃ nda Dios mbasi. \s1 Mbia mo eturã eãte \p \v 9 Judíos chõ nande re. ¿Nandeturã nda eriqui reɨ̃ mbia mo sɨ re? Tei. Nandeturã eã ño esɨ re. Nandeɨcuã ja chõ ñene. Judíos eã ɨcuã ja chõ ñene. Judíos ɨcuã ja chõ eno nde. \v 10 Ɨ ñɨ embesa ji re: \q1 Emo eturã eãte. Aque mɨɨ mo eã. \q1 \v 11 “Dios ɨcha taɨcua”, ɨãte emo. \q1 “Dios rese taɨco”, ɨãte emo. \q1 \v 12 Mbia que ɨcha ɨcha jate Dios sɨ ra. \q1 Eɨcuã jate que eriqui ra. \q1 Emo mbae turã mo saã eãte. \q1 Aque mɨɨ mo eã. \q1 \v 13 Ũquɨ̃ quiarei mbia raaque tã tãsa rã. \q1 Aba mbia eã. \q1 Sã eriqui ñee ɨcuã mbeɨ. \q1 Mbia mbɨɨrɨ̃ ɨrɨ̃ tuchɨ ñee ñooño uchuru je. \q1 Mbeɨ rasi rã ño echeẽ nde. \q1 Aba mbasi. \q1 \v 14 Echeẽ ɨcuã achõ tuchɨ chõ ñene. \q1 Mbia mbɨɨcuãsa tuchɨ chõ echeẽ nde. \q1 \v 15 Mbia ɨquia chooño ño ñene. \q1 \v 16 Mangue chooñoa ño eriqui nguiã mbae ɨcuã naa naa. \q1 Mbia mbiayã ñooño. \q1 \v 17 Ɨco chooñoa mbeɨ mbia je. \q1 \v 18 Dios rese ndua eã tuchɨ, \m ɨ ñɨ embesa ji re. \v 19 Dios que Moisés chɨmbesa mee ja judíos je ra. Embesa ji mumbayã sacuã. Mbia huɨɨcuã ɨcua ja sacuã. —Dios cheẽ nandemumba tuchɨ chõ nguia re, ɨ nda mbia ja chã. \v 20 Emo ñee aroneãte. —Embesa ji amumbayã mbeɨte quia co. Nyebe ra Dios seisi turã, ɨ aroneãte emo. Dios que Moisés chɨmbesa mee mbia je ra. Mbia huɨɨcuã ɨcua ja sacuã. \s1 Dios ɨcuasa quia ra siqui beɨ \p \v 21-22 Dios que Jesús turã teacuquia nande je cote ra. Ae que mano nandeɨcuã ndiquicharõ sacuã nda. Nande Jesús ɨcua mose, Dios ra nandeisi turã cote. Eɨ̃ ja chõ Dios mbia je re. Dios bia eã ño mbia mo mɨɨ ndese. —Jẽ Moisés chɨmbesa mumbayã mose, taẽisi turã, ɨãte Dios. —Jẽ Jesús ɨcua mose, ũquɨ̃ mose quiatu ra jaẽisi turã, ɨte Dios. Embesa ji ñiinda abe que ñee ñee Jesús rɨɨ̃ nyii no nda. \v 23 Nandeɨcuã ja chõ ñene. —Aque eturãte, ɨã nda Dios nandemo je. \v 24 Nandeɨcuãte raque. Dios quia eturãte nande je re. —Mbae mo jemondo jẽɨcuã ndɨbɨshorõ, ɨ ãte Dios. Jesucristo que mano nandeɨcuã ndɨbɨshorõ ndesẽ. Nyebe Dios riqui nguiã mae turã nanderese co. \v 25 Dios que Jesucristo mondo mbia je ra. Mano sacuã mbia ɨcuã ndiquicharõ. —Jesús que mano seɨcuã ndɨbɨshorõ nda, nande ɨ mose, ũquɨ̃ mose ra Dios nandemingo beɨ. Dios que mae ñooño mbia ɨcuã ndese nyii ra. —Seriirĩ nguia ra mano nguiã eɨcuã ndiquicharõ, ɨ que ra. Echeẽ ngue ɨque cote ra. Dios uturã ndeacuquia mose que echeẽ ɨque cote ra. \v 26 Dios riirĩ ngue mano mbia ɨcuã ndiquicharõ nda. Mbia mae sacuã Dios turã ndese. Dios turã mbeɨte. Mbia ɨcuã isi turã nonde. Mbia Jesús ɨcua mose ra Dios mbia isi turã. \p \v 27 Nande ae ra nandeɨcuã nandembutiã eã. Dios ae quia nandeɨcuã mbutiã nguiã, Jesús ɨcua mose. Nyebe nandeɨco nguiã nandecuasu raã naa aroneãte. Moisés chɨmbesa que nandemumba mumbate quia resẽ. \v 28 Mbia Jesús ɨcua mose, aque mose quia ra Dios mbia isi turã. —Taẽisi turã, jẽ Moisés chɨmbesa mumbayã mose, ɨãte Dios nande je. —Jẽ Jesús ɨcua mose, ũquɨ̃ mose quiatu ra jaẽisi turã, ɨte Dios nande je. \v 29 Judíos achõ nderecua eã ño Dios re. Judíos eã abe rerecua chõ ñene. \v 30 Emo abe eãte Dios. Dios mɨɨ ño ñene. Ae Jesús ɨcua quia nae, ũquɨ̃ nda Dios isi turã ja. Judíos abe isi, Jesús ɨcua mose. Judíos eã abe isi, Jesús ɨcua mose no. \v 31 Nande Jesús ɨcua mose, Dios cheẽ mbesa ji riqui ua eã mbeɨte nande je co. Nande Jesús ɨcua mose, Dios cheẽ nda nandemumbayã tuchɨ cote. \c 4 \s1 Abraham abe Dios ɨcua \p \v 1 Nandendua mbɨrɨ̃ na Abraham ndese. Nandei ñiinda tuchɨ quia Abraham nde. \v 2 Cose que Dios Abraham isi turã nda. Abraham mbae turã naa naa eã mose que Dios eisi turã nda. Dios ɨcua mose quiatu que Dios eisi turã nda. Nyebe Abraham uturã naa naa aroneãte nguiã. \v 3 Ɨ ñɨ embesa ji re: \q1 Abraham ngue Dios ɨcua ra. \q1 Nyebe Dios eisi turã nguiã, \m ɨ ñɨ embesa ji re. \v 4 Sã emo ndiqui quiei quiei emo je no. Mbae mo ndɨbɨshorõ. Ae echa mondo quia ee, mondochõ eã ño nguiã ee. Embae raã naa ndɨbɨshoronda chõ ũquɨ̃ nde. Eɨ̃ eã ño Dios re. \v 5 Dios chõ mbia ɨcuã isi turã nguiã. Emo Jesús ɨcua mose, ũquɨ̃ nda Dios isi turã. Emo mbae turã naa naa eã ndaque. Jesús ɨcua mose, aque mose chõ Dios “ndeturãte seje,” ɨ ee. Mbae turã naa naa eã ndaque. \v 6 David abe que ñee nda: “Ae je Dios ñee, ‘ndeturãte seje,’ ɨ mose ee, aque ia tuchɨ chõ ñene. Mbae turã naa eã ndaque. Dios ɨcuate quia ñene,” ɨ que David ñee nda. \v 7 Co rei David chɨmbesa co: \q1 Ae ɨcuã Dios mbutiã nae, ũquɨ̃ ia tuchɨ chõ ñene. \q1 \v 8 Ae ɨcuã ndese Dios riqui mae ãte nae, eɨcuãte raque, Dios ra eisi turã. \q1 Ũquɨ̃ ia tuchɨ chõ ñene, \m ɨ ñɨ David chɨmbesa re. \v 9 ¿Aba ɨcuã ño nda Dios mbutiã ña? Embia sacuã ña. ¿Judíos ɨcuã achõ nda embutiã nde? ¿Ae circuncisión saã nae, ũquɨ̃ achõ ɨcuã nda embutiã nde? Tei. Ũquɨ̃ achõ eã ñene. Abraham Dios ɨcua mose, aque mose tuchɨ chõ Dios eɨcuã mbutiã nguiã esɨ. \v 10 Abraham circuncisión naa eã mose chõ Dios eɨcuã mbutiã nguiã. Circuncisión naa nonde. \v 11 Abraham Dios ɨcua mose chõ ngue Dios eɨcuã mbutiã nguiã. Aquere quiatu ngue Abraham circuncisión naa nguiã cote. Circuncisión ndei marca Dios mbae. Dios Abraham isire chõ circuncisión naa nguiã Abraham je. —Abraham ngue aisi turã nda, ɨ ñe Dios re. Ae circuncisión saã eã nae, ũquɨ̃ abe chõ “seru” ɨ nguiã Abraham je, Jesús ɨcua mose. \v 12 Ae circuncisión saã nae, ũquɨ̃ abe chõ “seru” ɨ nguiã Abraham je, Jesús ɨcua mose. Ũquɨ̃ nyɨɨcua chõ Dios re. Sã Abraham nyɨɨcua Dios no. Circuncisión naa eã mose no. \s1 Abraham Dios ɨcua mose, Dios ucheẽ mbuchebiã mbeɨ ee \p \v 13 Dios que ñee Abraham je cose ra. —Ibi tamondo ja ndeje nembaerã. Nderiirĩ mbaerã abe no, ɨ que ee ra. Secheẽ mumbasa reã je chõ ibi tamondo, ɨã ño Dios re. —Ae seɨcua quia, aque je chõ tamondo, ɨ que Dios Abraham nɨɨ nda. \v 14 —Nandeɨco beɨ mose Moisés chɨmbesa ruɨ, aque mose ra Dios nandemingo beɨ, ɨ chõchɨ̃ judíos mo. Ũquɨ̃ mose quiatu ra nandeɨco rei Jesús ɨcua chooño. Ũquɨ̃ mose quiatu ra Dios cheẽ ɨque ãte rei nande je. \v 15 —Ã jẽsaã saã, ɨ mose Dios, emo echeẽ mumba mose, ũquɨ̃ nda embasi. —Ã jẽsaã saã, ɨã mose, emo nda embasiã cote. \p \v 16 Dios turãte quia ñene. Nyebe eriqui nguiã mbae mondo chooño nande je eɨcua mose. Judíos achõ je eã ño eriqui nguiã mbae mondo mondo. Judíos eã je abe chõ eriqui nguiã mbae mondo mondo, Dios ɨcua mose. Sã Abraham Dios ɨcua no. Sã Dios mbae mondo mondo ee no. Nyebe nandeɨco nguiã “nanderu” ɨ Abraham je co. Ae rane nguiatu ngue Dios ɨcua nguiã. \v 17 Nyebe embesa ji riqui nguiã ɨ: \q1 Dios que ñee Abraham je ra. \q1 “Nde ra mbia i tuchɨ. \q1 Ibi jenda ja i tuchɨ ra nde”, ɨ que Dios Abraham je ra, \m ɨ que embesa ji ra. Dios ra mbia mangue chooñoa jenda ja isi turã, Jesús ɨcua mose. Dios cheẽ sɨ́ tuchɨ chõ ã nde. Dios ae mbia raaque mbuquera nguiã. Ae emoãte namo nae, Dios ae ra ũquɨ̃ nyao no. \v 18 —Nderiirina tamee ndeje. Eretiirĩ nda cote. Mbia ja i ra nde cote, ɨ que Dios Abraham je ra. Abraham ngue “nyia, eno”, ɨ Dios cheẽ mose ra. Ameɨ tuchɨ raque. Tiirĩ aroneãte raque aba je. \v 19 Ameɨ tuchɨte raque. Cien añote raque. Eninisi abe arite raque. Eninisi rie chuumate raque. —Dios ra seriirina mee seje ucheẽ nguire, ɨ que Abraham nda. —Ureɨmate nyeresẽ. ¿Mañɨ nda Dios ureriirĩ mee ure je re? ɨ ãte que Abraham nda. \v 20 Abraham ngue “nducuã” ɨã mbeɨte quia Dios cheẽ mose ra. “Nyia, eno”, ɨ beɨte que equia Dios cheẽ mose ra. Ñee turã mbeɨ que equia Dios rɨɨ̃ nda. \v 21 —Dios quirãcuã tuchɨ quia ñene. Ae ra ucheẽ nyabiã mbeɨ ñeende seje, ɨ que Abraham nda. \v 22 Nyebe Dios Abraham isi turã nguiã. —Abraham ndiqui seɨcua tuchɨte co, ɨ que Dios ra. \v 23-24 Abraham mɨɨ je eã ño Dios riqui nguiã ñee. —Abraham seɨcuate. Nyebe aɨco nguiã eisi turã co, ɨ que Dios ra. Abraham mɨɨ je eã ño embesa ji riqui nguiã ñee. Nande abe je chõ eriqui nguiã ñee. Nande Dios ɨcua mose, Dios ra nande abe isi turã. Dios sɨ́ que Jesús raaque mbuquera ra. \v 25 Dios que Jesús mbu íbii nande je ra. Mano ngue nandeɨcuã ndiquicharõ nda. Aquere que Dios embuquera sɨ cote ra. Nandembitirõ sacuã ngue Dios embuquera ra. \c 5 \s1 Nande Jesús ɨcua mose, Dios riqui nandeisi turã \p \v 1 Ã nandeɨco Jesucristo ɨcuate ã. Nyebe Dios riqui nguiã nandeisi turãte cote. Nyebe Dios riqui nguiã nandembiate cote. \v 2 Ã nandeɨco Jesucristo ɨcuate ã. Nyebe Dios riqui turãte nguiã nande je co. Dios turã tuchɨ. Dios ra nandemingo Jesucristo rã sɨ tuchɨ cote. Ũquɨ̃ ño nandesaarõ arõ nguiã ã. \v 3 Ũquɨ̃ mɨɨ eã ño nandembia nguiã. Mbia ɨcuã ɨcuã ndaque ra nande je, ũquɨ̃ mose abe chõ nda Dios nandembia no. Mbia ɨcuã ɨcuã mose nande je, Dios ra nandechɨã mbucoi turã. Nandeɨco tochɨ sacuã. \v 4 Nandeɨco tochɨ mose, Dios ia tuchɨ ra nanderese. Dios ia mose nanderese, Dios cheẽ nandesaarõ arõ na. Sã echeẽ ɨque rã nande je. \v 5 Nande Dios cheẽ ndaarõ arõ mose, ae ra ucheẽ nyabiã. Ae quiatu ngue Espíritu Turã mondo nguiã nande je. —Dios riqui nyesecuate jendese co, ɨ Espíritu Turã nguia nande je co. \p \v 6 Mbae turã ngue nandesaã aroneãte nandechue, aque mose que Cristo mano nande je ra. Nandeɨcuã mbitirõ sacuã. \v 7 Mbia mo mano aroneate emo ndɨbɨshorõ. Nande turã mose, aque mose abe ra emo mano aroneãte nanderɨbɨshorõ. Eturã tuchɨ mo ndɨbɨshorõ nguia emo mano sete raque reae. \v 8 Cristo quiatu que mano nanderɨbɨshorõ nandeɨcuã tuchɨ mose ra. Nyebe nandeɨco nguiã ñee: —Dios riqui nyesecua tuchɨte nanderese co, ɨ. \v 9 Cristo mano mose que nandeɨcuã mbitirõ cote ra. Ae ra nandemingo ɨcúe Dios mbia ɨcuã mbasi mose. \v 10 Dios riirĩ ngue mano nande je ra. Nande Dios ucuayã mose. Ae quia ngue eturã mbeɨte riqui nguiã nande je. Dios que “sequiatorã jẽ”, ɨ nande je cote ra. Nyebe ra nandeɨco tuchɨ erese cote. Jesús quiatu ngue quera sɨchɨ̃ nguiã nande je cote. \v 11 Nyebe nandeya tuchɨ riqui nguiã Dios rese co. Jesucristo rɨɨ̃. Jesucristo quiatu ngue mano nguiã nande je. \s1 Adán na eã tuchɨ chõ Jesucristo re \p \v 12 Mbia mɨɨ nane ngue siqui nyii ra. Aque rane ngue mbae ɨcuã saã nande je ra. Nyebe mbia ɨcuã jate riqui nguiã cote. Nyebe Dios riqui nguiã ñee. —Mbia ra mano ja, ɨ cote. \v 13 Mbia que mbae ɨcuã saã saã ndei quia nyii ra. Moisés Dios cheẽ mbesa nonde. —Dios cheẽ ngue jemumbachɨ̃ nda, ɨ aroneãte que aque mose ra. Dios cheẽ mbuchecua iriãte quiatu ngue aque mose re. \v 14 Adán nane ngue Dios cheẽ mumba cose ra. Aque mose beɨ chõ ngue mbia mbae ɨcuã naa naa nguiã cote. Nyebe mbia riqui nguiã mano mano ja huɨɨcuã mose cote. Moisés que Dios cheẽ mbesa chee ra. Moisés embesa nonde que mbia mano mano ja huɨɨcuã mose ra. Jesucristo rã eã tuchɨ chõ Adán nde. \p \v 15 Adán nane tuchɨ que mbae ɨcuã saã nda. Jesucristo quiatu que mbia rirõ nguia mbae ɨcuã sɨ ra. Adán mbae ɨcuã naa mose, aque mose beɨ que mbia mano mano cote ra. Jesucristo mbae turã naa mose, ae que mbia ɨcuã mbitirõ tirõ cote ra. Dios turã nɨɨ. Jesús chɨsaã nguia rei Adán chɨsaã na eã tuchɨ. \v 16 Adán ae rane ngue mbae ɨcuã saã cose ra. —Mbia ra mano mano ja cote, ɨ que Dios cote ra. Adán ɨcuã ndese maende. Ae Adán saã ɨcuã nande je nae, aque je que Jesucristo mano nda. Jesucristo turãte que mbia je cote ra. Nyebe Dios riqui nguiã nandeisi turã, nandeɨcuã ndese mae ndocoɨ̃. \v 17 Adán ae que mbae ɨcuã saã nyii ra. —Mbia ra mano mano ja cote, Adán mbae ɨcuã naande, ɨ que Dios cote ra. Jesucristo ae que mbae turã saã mbia je cote ra. Mbia ɨcuã mbutiã sacuã esɨ. Ae Jesús turã ɨcua quia nae, ũquɨ̃ nda Dios mingo turã mbeɨ, ũquɨ̃ ɨcuã ndese mae ndocoɨ̃. \p \v 18 Adán ae que mbae ɨcuã saã nyii ra. —Mbia ra mano mano ja cote, ɨ que Dios cote ra. Adán ɨcuã ndese maende. Aquere que Jesucristo mbae turã naa mbia je cote ra. Mano nguiatu ngue mbia riquicharõ nde. Nyebe Dios riqui nguiã nandemingo beɨ co cote. Jesús rɨɨ̃ ae ñene. \v 19 Adán Dios cheẽ mumba mose, mbia mbɨɨcuã ja que ũquɨ̃ cote ra. Jesucristo Dios cheẽ mumbayã mose chõ mbia tubɨrɨã mbuturã nguiã no. \v 20 Dios que ñee Moisés je ra. —Secheẽ embesa mbia je, ɨ que ee ra. Ɨ̃ nda mbia jirandu tuchɨ huɨɨcuã ndese. Mbia ɨcuã ɨ ɨ tuchɨ mose, eɨ̃ ño Dios turã ɨ ɨ tuchɨ mbia je no nde. \v 21 Adán mbae ɨcuã naa mose, mbia mbɨɨcuã ja chõ ũquɨ̃ nde. —Mbia ra mano mano cote, ɨ que Dios cote ra. Jesucristo que mano nandeɨcuã ndiquicharõ cote ra. Aque mose que Dios uturã ndeacuquia tuchɨ nande je cote ra. Nandembuturã sacuã cote. Nandemingo beɨ sacuã cote. \c 6 \s1 Nandeyasu chõ nandeɨco nguiã ã cote \p \v 1 ¿Mañɨ nande ra cote re? ¿Mbae ɨcuã nda nandesaã ɨ ɨ re? ¿Dios turã ɨ ɨ sacuã nande je re? \v 2 Tei. Dios biãte ũquɨ̃. Jesús rese que nandemano ndesẽ. Nandemano ngue mbae ɨcuã naa eã sacuã ndesẽ. ¿Mañɨ nande ra mbae ɨcuã naa naa sɨ re? \v 3 ¿Jẽiranuãte bautizar ɨ rese re? —Jesús resenda tuchɨ chõ ũquɨ̃ ndiqui re, ɨ nda mbia bautizar ɨre nande je chã. Nande bautizar ɨre, nandemanonde raanguia chõ ũquɨ̃ nde. Mbae ɨcuã naa eã sacuã cote. \v 4 ¿Mbaerã ño bautizar nande chã? —Amano ngue Jesús rese ra, ɨ chõ bautizar ɨ re. —Seati que Jesús rese ra, ɨ chõ bautizar ɨ re. —Dios que sembuquera sɨ Jesús rese ra, ɨ chõ bautizar ɨ re. Sã Dios quirãcuã Jesús mbuquera eraaque mose no. Eɨ̃ nande chõ siqui nandeyasu ae. \p \v 5 Nandeɨco Cristo rese ã. Nandemano mose Cristo rese, nandereco yasu chõ nandeɨco nguiã erese ã. \v 6 Cristo mbucha mose ira rese, nandeɨcuã abe que Dios mbucha ira rese ra. Nande mbae ɨcuã oseɨ chɨã sacuã ño ũquɨ̃ nde. Mbae ɨcuã nimba nda nandeɨco eã cote chã. \v 7 Mbia raaque quia mbae ɨcuã saã aroneãte nguiã. Eɨ̃ nande chõ nguiã mano mose Cristo rese ã. Mbae ɨcuã naa aroneã. \v 8 Nandemano mose Cristo rese ira rese, nandemingo beɨ ra uchɨese cote. Ae rã sɨ. \v 9 Cristo que mano nda. Quera sɨ que cote ra. Aquere ra mano sɨã cote. \v 10 Aque mɨɨ ngue Cristo mano mbia ɨcuã je ra. Quera sɨ que cote ra. Mano sɨ eã ndae. Siqui beɨ equia Dios rese co. \v 11 Jendaaque chõ jẽsaã saã mbae ɨcuã je. Jenderecuarã eã mbae ɨcuã cote. Jesucristo rese nandeɨco tuchɨte ã cote. Mbae yasu rã ño nandeɨco nguiã Jesucristo rese ã cote. \p \v 12 ¡Mbae ɨcuã ndese ra jẽɨngochɨ̃ jenderecuarã jẽ! Jẽ mba e ɨcuã oseɨ mose, ¡jẽteachõ ño jẽ! \v 13 ¡Jendete ra jemee meechɨ̃ mbae ɨcuã je jẽ! Dios je quia jendete jemee. Mbae turã naa sacuã. Cristo rese que jemano ndesẽ. Jẽyasu chõ ngue jẽquera sɨ Cristo rese resẽ. \v 14 Nandererecuarã eã nda mbae ɨcuã cote. Moisés chɨmbesa ruɨ eã ño nandeɨco nguiã ã cote. Dios turã nduɨ ae chõ nandeɨco nguiã ã cote. \s1 Mbae turã nimba chõ nandeɨco cote \p \v 15 Dios turã ae nandemingo nguiã. ¿Ũquɨ̃ mose ra mbae ɨcuã nandesaã saã nde? Tei. Dios biãte ũquɨ̃. \v 16 Nande nandechɨmondo mose mbae ɨcuã je, mbae ɨcuã nda nandererecuarã cote. Mbae ɨcuã nda nandeɨquia chee cote. Nande nandechɨmondo mose Dios je, ae ra nandererecuarã cote. Ae ra nandemingo beɨ mbae turã ndese cote. \v 17 Jẽɨngo beɨ que mbae ɨcuã ndese jenderecuarã nyii ra. Mbia Jesús cheẽ nenei nenei mose jẽje, jẽisi turã ño ngue cote ra. Ã jẽɨngo echeẽ mumbayã ã cote. Nyebe aɨco nguiã gracias ɨte Dios je co. \v 18 Dios que jendirõ mbae ɨcuã sɨ cote ra. Mbae ɨcuã ndese ra jẽɨngoã cote. Mbae turã ndese beɨ ra jẽɨngo cote. \v 19 Secheẽ ambuchecua tuchɨ quia jẽje co. Jẽ eɨcua tuchɨ sacuã. Jendete que jemondo tuchɨ mbae ɨcuã je nyii ra. Jẽ ngue jẽɨngo ɨ ɨ tuchɨ mbae ɨcuã ndese nyii ra. Jendete jemondo Dios je cote. Mbae turã naa ɨ ɨ sacuã cote. \p \v 20 Mbae ɨcuã mbaerã ño jẽɨngo nguiã cose. Mbae turã ngue jẽsaã aroneãte quia aque mose ra. \v 21 Jẽɨreɨ̃te mbae ɨcuã naa naande cote. Jenyɨsaã saã mbae ɨcuã ñiinda, ũquɨ̃ ngue mbae turã mo mondo ãte jẽje resẽ. Ae mbae ɨcuã saã ɨ ɨte quia, ũquɨ̃ nda mano. \v 22 Dios que jendirõ mbae ɨcuã sɨ cote ra. Dios rimba chõ jẽ cote re. Nyebe Dios jemingo nguiã ɨcúe mbae ɨcuã sɨ. Nyebe ra Dios jemingo beɨ ibate manonde cote. \v 23 Ae mbae ɨcuã saã saã nguia nae, ũquɨ̃ nda Dios mbasi beɨ manonde. Ae Jesucristo ɨcua quia nae, ũquɨ̃ nguiatu ra Dios turã mingo beɨ. Mbae turã naa eã ndaque. Dios turãte quia ee re. \c 7 \s1 Eraaque rã ño nandeɨco nguiã Moisés chɨmbesa je cote \p \v 1 Sã jenderecua ibi jenda mo no. Echeẽ jemumba aroneate no. Jemano mose, jenderecuayã nda cote. \v 2 Sã cuña mo ndiqui ngu rese no. Cuña mo ngu rerequia mose, sã eriqui beɨ erese. Eru mano mose, aque mose ramo nda siquíã erese cote. Aque mose ramo nda ae ae riqui cote. \v 3 Ngu reco mose, siqui aroneãte emo ndese. Siqui mose emo ndese, Dios cheẽ mumba chõ ũquɨ̃ nde. Eru mano mose, aque mose quiatu ra ngu mo ndea cote. Dios cheẽ mumba eã ño ũquɨ̃ nde. \p \v 4 Eraaque rã ño jẽɨngo nguiã Moisés chɨmbesa je ũquɨ̃ cote. Cristo quiatu que mano jenɨɨ nda. Quera sɨ que jenɨɨ no nda. Cristo rese chõ jẽɨngo nguiã ũquɨ̃ cote. Dios je mbae turã naa naa sacuã ño jẽɨngo nguiã erese ũquɨ̃ cote. \v 5 Nandeɨco mose mbae ɨcuã ndese nyii, mbae ɨcuã achõ ño ngue nandechoseɨ choseɨ quia aque mose ra. Nandebi tuchɨ que Dio s cheẽ mumba mumba aque mose ra. Nyebe que nandeɨco mbae ɨcuã naa ɨ ɨ tuchɨ aque mose ra. Eɨ̃ nda nandeɨcuã nandeɨquia rei aque mose. Espíritu Turã nandembiasu eã mose. \v 6 Eraaque rã ño nandeɨco nguiã Moisés chɨmbesa je ã cote. Moisés chɨmbesa ruɨ eã ño nandeɨco nguiã ã cote. Dios cheẽ mɨɨ nduɨ chõ nandeɨco nguiã ã cote. Espíritu Turã nguiatu ngue nandembiasu nguiã. Espíritu Turã ño nandembaaquiatu nguiã ã cote. Moisés chɨmbesa achõ eã ño cote re. \p \v 7 —Moisés chɨmbesa ɨcuãte, ae ãte raque quia co. Moisés chɨmbesa quiatu que sembiirandu seɨcuã ndese resẽ. —Eɨcuãte quia emo mbae oseɨ oseɨ riqui re, ɨ que Moisés chɨmbesa ra. Eɨ̃ nda seiranuãte rei ũquɨ̃ ndese. Moisés chɨmbesa eande ndae. Moisés chɨmbesa ae ngue sembiirandu nguiã ũquɨ̃ ndese. —Eɨcuãte ũquɨ̃, ɨ seje. \v 8 Moisés chɨmbesa sembiirandure mbae ɨcuã ndese, mbae ɨcuã achoseɨ ɨ ɨ tuchɨchɨ̃ cote. —Mbae ɨcuã nda jẽsaã saãchɨ̃, ɨ mose chõ mbae ɨcuã achoseɨ ɨ ɨ tuchɨchɨ̃ cote. Emo Moisés chɨmbesa ɨcuayã mose, mbae ɨcuã abe ra eɨcuayã no. \v 9 Moisés chɨmbesa que aɨcuayãte quia nyii ra. Seturã aɨco reɨ̃ aque mose. Moisés chɨmbesa que aɨcua cote ra. Eɨcua mose que echeẽ amumba ɨ ɨ tuchɨ cote ra. Ũquɨ̃ mose que seɨcuã aɨcua cote ra. \v 10 Mbia mingo beɨ sacuã ndaque Moisés chɨmbesa. Ae que semingo beɨ eã nda. Moisés chɨmbesa amumba mumba beɨ chõchɨ̃. Nyebe aɨco nguiã ɨsho tuchɨ Dios sɨ aque mose. \v 11 Seɨcuã ño ngue sembɨɨrɨ̃ ɨrɨ̃ mbeɨ quia nyii ra. Se Moisés chɨmbesa ɨcua mose, seya eã tuchɨ que aque mose cote ra. Seɨcuã nda seɨquia chee, ae que se ra. \v 12 Moisés chɨmbesa turãte raque. Dios cheẽ ndaque. \p \v 13 Moisés chɨmbesa turãte. Ũquɨ̃ je eã ngue Dios paama ɨ seje ra. Seɨcuã ae quiatu que Dios mbupaama ɨ seje ra. Moisés chɨmbesa que sembiirandu tuchɨ seɨcuã ndese ra. Se Moisés chɨmbesa turã ɨcua mose, ũquɨ̃ mose que seɨcuã Dios mbupaama ɨ seje ra. Nyebe Dios Moisés chɨmbesa mee nguiã nande je. Nandeɨcuã mbuchecua tuchɨ sacuã nande je. \s1 Nandechɨanqui renda ɨcuã ño nandeisi isi nguiã \p \v 14 Moisés chɨmbesa turãte raque. Se ae seɨcuã nde. Mbia chõ se re. Moisés chɨmbesa amumba mumba chõchɨ̃ nguia co. \v 15 Mbae turã asaã mbite raque. Mbae ɨcuã asaã eã mbite raque. Mbae ɨcuã nguia seisi isite nguiã. Mbae turã uquia reã. ¿Mbaerã aɨco mbae turã naa eãte re? \v 16 Ae asaã sereãte quia nae, ũquɨ̃ asaã mbeɨchɨ̃. Moisés chɨmbesa turãt e raque. Aɨco echeẽ mumba mumba beɨchɨ̃. \v 17 Se ae chõ eã ño aɨco nguiã mbae ɨcuã naa naa co. Sechɨangui renda ɨcuã nguia “mbae ɨcuã esaã saã”, ɨte nguiã seje co. Nyebe aɨco nguiã mbae turã mo naa eã mbeɨte co. \v 18 Seɨcuã tuchɨ chõchɨ̃ se. Seturã mo eã tuchɨchɨ̃ se. —Mbae turã tasaã, aete raque quia co. Aɨco mbae ɨcuã naa naa mbeɨ chõchɨ̃ co. \v 19 Sebite raque mba e turã. ¿Mbaerã aɨco mbae turã naa eãte re? Sebiãte raque mbae ɨcuã. ¿Mbaerã aɨco mbae ɨcuã naa naa mbeɨte re? \v 20 Se ae eã mbae ɨcuã asaã saã nguiã. Sechɨangui renda ɨcuã nguia “mbae ɨcuã esaã saã” ɨte nguiã seje. Sechɨangui renda ɨcuã ño seisi isi nguiã mbae turã sɨ co. \p \v 21 “Mbae turã tasaã”, ɨ mose se, mbae ɨcuã ño seriquisã quisãchɨ̃ nguiã co. \v 22 Sebite raque Dios cheẽ sechɨangui re. \v 23 —Dios cheẽ ndese taɨco, ae rei nguiã sechɨangui re co. Sechɨangui renda ɨcuã nguia seriquisã quisãte nguiã. Nyebe aɨco nguiã mbae ɨcuã naa ɨ ɨte. \v 24-25 Dios cheẽ ndese aɨco sete raque. Sechɨangui renda ɨcuã nguia semingo beɨte nguiã mbae ɨcuã ndese. Seraaquete aɨco co. Nyebe seya eãte aɨco co. ¿Aba quia ra seɨcuã mbitirõ nde? Jesucristo quia ra seɨcuã mbitirõ cote. Nyebe aɨco gracias ɨ tuchɨ Dios je co. \c 8 \s1 Espíritu Turã ndiqui nandembuɨ mbae ɨcuã sɨ \p \v 1 Ae Jesucristo ɨcua quia nae, ũquɨ̃ nda Dios mbasiã mbeɨ. \v 2 Nande Jesucristo ɨcua mose, Espíritu Turã nda nandechɨã mbiasu. Espíritu Turã nda siqui nanderese, mbae ɨcuã naa eã sacuã. Eɨ̃ nda nandemano mbeɨte rei, mbae ɨcuã naa naa mbeɨ mose. \v 3 Moisés chɨmbesa que nanderirõ aroneãte mbae ɨcuã sɨ ra. Echeẽ nguiatu ngue nandemumbayã aroneãte nguiã. Mbiate quiatu ngue nande re. Nandequirãcuã nea. Dios que ndua nanderese ra. Nyebe nguiirĩ mondo nguiã nande je. Mbia rã ngue Jesús ru íbii ra. Mbia ɨcuã jate raque. Ae mɨɨ ngue eɨcuã eã nda. Ae que mano nandeɨcuã ndiquicharõ nda. Nyebe nandererecua eã ño mbae ɨcuã cote re. \v 4 Jesús que mano nande je ra. Nyebe mbae ɨcuã ñɨmbirãcuã eãte nande je cote. Nyebe Dios cheẽ nandemumbayã arondete namo cote. Espíritu Turã nduɨ chõ nandeɨco nguiã cote. Mbia ɨcuã nduɨ eã ño nandeɨco nguiã ã cote. \v 5 Ae siqui quia Espíritu Turã ndese nae, ũquɨ̃ ño siqui nguiã Dios cheẽ nduɨ sɨ. Ae siquíã nguia Espíritu Turã ndese nae, ũquɨ̃ ño siqui nguiã uchɨangui renda ɨcuã nduɨ sɨ. \v 6 Ae siqui quia Espíritu Turã ndese, ũquɨ̃ ia beɨ ra eriqui. Siqui beɨ rae. Ae siquíã nguia Espíritu Turã ndese, ũquɨ̃ nda siquíã. Mano ndae. \v 7 Nandechɨangui renda ɨcuã nguia siqui ɨcuã ɨcuã mbeɨte nguiã Dios je. Nandechɨangui renda ɨcuã nguiarei Dios cheẽ mumbayã aroneã. \v 8 Ae siqui beɨ quia uchɨangui renda ɨcuã nduɨ, ũquɨ̃ siqui aroneãte Dios cheẽ nduɨ. \p \v 9 Eɨ̃ jenye eãte raque jẽ. Espíritu Turã nduɨ chõ jẽɨngo nguiã jẽ. Espíritu Turã nguia siqui nguiã jeñɨangui re. Espíritu Turã siquíã mose emo ñɨangui re, Cristo rimba eã ño ũquɨ̃ nde. \v 10 Jesucristo riqui jeñɨangui re ũquɨ̃. Jendete ra mano ndaque mbae ɨcuã je. Espíritu Turã nda jeãingue mingo beɨ ibate. Dios quiatu ngue jẽisi turã nguiã. \v 11 Dios que Jesucristo raaque mbuquera ra. Eɨ̃ sɨ ra Dios nanderete raaque mbuquera Espíritu Turã quirãcuã je no. Eɨ̃ sɨ ra nanderete mbiasu, Espíritu Turã siqui mose nandechɨangui re. \p \v 12 Nandechɨangui renda ɨcuã nduɨ nandeɨco aroneãte cote. \v 13 Nandechɨangui renda ɨcuã nduɨ nandeɨco mose, nandemano mbeɨ ra equia. Espíritu Turã nandebi ɨcuã mbutiã mose, nandemingo beɨ rae. \v 14 Ae je Espíritu Turã ndiqui ñee nae, “eɨ̃ jenye” ɨ nae, Dios rimba chõ ũquɨ̃ nde. \v 15 Nande Espíritu Turã isi mose, aque mose beɨ chõ Dios riirĩ nande cote re. Dios rimbachõ eã ño nande cote re. Dios riirĩ tuchɨ chõ nande cote re. Nandesiquiche tuchɨ que equia Dios sɨ nyii ra. Nandesiquicheãte esɨ namo cote. —Paba, nande chõ nguiã e e co cote. \v 16 —Dios riirĩ tuchɨte jẽ, ɨ chõ Espíritu Turã nguiã nandembiirandu tuchɨ. —Dios riirĩ tuchɨ rei nande re, nande chõ nguiã nande abe nandechɨangui re co. \v 17 Dios riirĩ tuchɨte quia nande re. Nyebe ra Dios mbae mondo tuchɨ nande je Jesucristo rese. Sã ñɨ mbia Jesucristo mbasi cose no, eɨ̃ sɨ ra mbia nandembasi nande abe. Aquere ra nandeɨco turã mbeɨ erese ibate cote. \s1 Mbae turã mbeɨ jee ra nande je nandeɨco mose ibate \p \v 18 Mbia ra nandembasi raque a nyii. Dios ra nandererao beɨ ibate cote. Aque mose ra mbae turã mbeɨ nande je cote. Nyebe ra nandetesareɨ nanderasi jua sɨ cote. Nandeɨco beɨ mose ibate. \v 19 Dios ra huɨɨcuasa mbuchecua ja aque mose. —Co rei seɨcuasa co. Co abe no. Co abe no, ɨ ra Dios aque mose. Ũquɨ̃ ño nandesaarõ arõ nguiã ã. Ae Dios chao mbae ja, ũquɨ̃ abe riqui ũquɨ̃ ndaarõ arõ ã. \v 20 Adán mbae ɨcuã naa namo mose, mbae ɨcuã ja que aquere cote ra. Dios chɨao ɨcuã ja cote. Dios que mbae mbɨɨcuã ja Adán mbae ɨcuã naa namo mose ra. \v 21 Eɨ̃ mbeɨ eã nda mbae. Mbae ra nɨmbitirõ ja cote. Ñɨmbiasu ra cote, Jesús tu mose íbii cote. Mbae ra manoã cote. Mbae ra shɨ eã cote. Jesús quiato rese ra mbae nyɨɨcuabo ja aque mose cote. \v 22 Dios chɨao ra nyɨɨcuabo ja aque mose. Dios chɨao ia eãte quia namo nde. Ãquẽ ndasi rã ño eriqui nguiã namo. Nyebe ra Dios uchɨao mbiasu ja cote. \v 23 Dios que Espíritu Turã mondo nande je ra. Nyebe nandeɨco nguiã ñee, “Dios ra nandembiasu nguiirina tuchɨ cote”, ɨ. Aque mose ra Dios nandembuchɨɨcuabo tuchɨ uchɨao ja rese cote. Namo ño nanderasi rasi re. Nandeya eãte abe no. Nandembuchɨɨcuabo mose, nanderete abe ra embiasu. \v 24 —Jendete tambiasu, ɨ que Dios nanderirõ mose mbae ɨcuã sɨ ra. Ũquɨ̃ ño nandesaarõ arõ nguiã ã. Nanderete yasu eãte namo. Nyebe nandeɨco nguiã eraarõ arõ ã. \v 25 —Jendete tambiasu, ɨ que Dios nande je ra. Nyebe nandeɨco nguiã eraarõ arõ mingue ã. \p \v 26 Nandequirãcuã neate nande. Nyebe Espíritu Turã ndiqui tuchɨ nguiã nanderese. Sã nandeɨco ñee: “¿Mañɨ nande ra ñee Dios je re?” ɨ nandechɨangui re. Nandecheẽ ndequia requia mose chõ nandeɨco nguiã iabu abu. Nandeiabu mose chõ Espíritu Turã ndiqui nguiã ñee turã Dios je nanderɨɨ̃. Nandeuru ñee Dios je nandechɨangui re. \v 27 Dios mbia chɨã ɨcua jate quia co. Espíritu Turã ñee mose Dios je nandeuru, Dios echeẽ ɨcua chõ nguiã aque. Dios cheẽ nduɨ sɨ chõ Espíritu Turã ndiqui nguiã ñee Dios je Dios ɨcuasa rɨɨ̃. \v 28 Ae nyesecua quia Dios rese, ũquɨ̃ je chõ Dios riqui nguiã mbae turã naa ja. Dios quiatu ngue eirabo nguiã. Ndua quiatu ngue erese nyii re. \p \v 29 Ae res e Dios riqui nduate nyii nae, ũquɨ̃ ngue Dios mingo ɨcúe nyii ra. Jesucristo rã sɨ embiasu sacuã. Nyebe nandeɨco nguiã Dios riirĩ tuchɨ Jesucristo rese cote. Jesucristo rei nanderiquii cote. Nande tubɨrɨãte ra Dios quiato cote. \v 30 Dios que ndua nanderese nyii ra. Aquere que nandemingo ɨcúe umbaerã cote ra. Nandeisi turã ngue cote ra. —Mbia tamumae turã ja jendese jẽɨngo mose ibate, ɨ que Dios nande je cote ra. \s1 Mbae mo nda nandembuɨ eã mbeɨ Dios sɨ \p \v 31 Dios riqui tuchɨ nanderese co resẽ. Nyebe ra emo ñɨmbirãcuã eã nande je cote. \v 32 Dios que nguiirĩ mɨɨ mondo nande je ra. Mano sacuã nandeɨcuã je. Eɨ̃ nda mbae mondo ja nande je no. Sã nguiirĩ mondo nande ja je no. \v 33 Dios chesecua tuchɨ chõ nande re. Emo ñee ɨcuã aroneãte nande je. Dios quiatu ngue nandeisi turã nguiã. \v 34 Cristo que mano nandeɨcuã je ra. Quera sɨ que ra. Dios quiatocuti eñɨ ngoi hue cote. Ñee turã turã nanderɨɨ̃ Dios je hue cote. Nyebe emo ndiqui nguiã ñee ɨcuã aroneãte nande je cote. \v 35 Mbae mo Dios mbesareɨ aroneãte nandesɨ. Nyesecua beɨte quiatu nguiã nanderese co. Nanderasi arondete raque. Mbae nandembia eã arondete raque. Mbi a ɨcuã arondete raque nande je. Nanderiãcuã arondete raque. Nandeɨrao eã arondete raque. Mbia nandeɨquia arondete raque. Ũquɨ̃ ja ra Dios mbesareɨ eã tuchɨ nandesɨ. \v 36 Mbia ɨcuãte riqui nande je ã. Sã embesa ji riqui ɨ no: \q1 Nderɨɨ̃ ño mbia riqui nguiã ureɨquia serɨ̃ mbeɨte ã. \q1 Oveja ɨquia ɨquia rã ño eriqui nguiã ure je ã, \m ɨ ñɨ embesa ji re. \v 37 Mbia ɨcuã ɨcuãte raque nande je. Ñimbirãcuã eã mbeɨ ra nande je. Jesucristo quia siqui nguiã nanderese co. Nyesecua beɨte quiatu nguiã nanderese co. \v 38-39 Dios nyesecua tuchɨte quiatu nguiã nanderese co. Dios huɨ aroneãte nandesɨ. Mbia nandeɨquia ɨquia mose, aque mose abe Dios huɨ aroneãte nandesɨ. Mbae mo nda embuɨ eã nandesɨ. Angeles. Aba checuayã ɨcuã. Mbia rerecua. Ae ɨcuã ɨcuã ndiqui nande je namo. Ae ɨcuã ɨcuã nda nande je emo mose. Ibatenda mo. Ae siqui ibiqui rɨ̃ no. Dios chɨao mo. Ũquɨ̃ ja ra Dios mbuɨ eã nandesɨ. Dios quia nyesecua tuchɨte nguiã nanderese Jesucristo rɨɨ̃ co. \c 9 \s1 Dios que judíos mɨɨ icúe umbaerã tuchɨ ra \p \v 1 Jesús ɨcuasa chõ se resẽ. Aɨco ñee ñooño eãte co resẽ. Espíritu Turã abe riqui sembiirandu sechɨangui re co resẽ. \v 2 Seya eãte aɨco co. Seya eãte aɨco judíos rese co. \v 3 Se sɨ́ raque judío. Judíos ja chõ ure re. Judíos siqui sereãte chõchɨ̃ Jesús rese. Seso sete raque tata cuasu, judíos mingo beɨ sacuã Jesús rese. Eɨ̃ ndei ra sesose rete tata cuasu judíos rendaque re. Seresenda tuchɨte quia ñene. \v 4 Israel ndei judíos i tuchɨ. Seriirĩ, ɨ rei que Dios judíos je ra. Dios que uquirãcuã teacuquia rei judíos je ra. Dios que contrato saã ndei judíos je ra. Moisés chɨmbesa que judíos quereco rei ra. —Eɨ̃ jenye chõ ñee seje, ɨ rei que Dios judíos mbaaquiatu quiatu ra. —Mbae turã nda asaã saã mbeɨ quia jẽje, ɨ beɨ que Dios quia judíos je ra. \v 5 Nanderameɨ ñiinda tuchɨ quiarei judíos i. Cristo tu mose ibi, judío que ae abe cote ra. Cristo rei Dios tuchɨ. Mbia rerecua beɨ tuchɨ rei Cristo. Amén. \p \v 6 Dios turã tuchɨ raque judíos je. Judíos que siquiãte Dios rese cote ra. Dios quiatu que ucheẽ mbuchebiã ndei ee ra. Ũquɨ̃ mo nguiatu que judíos tuchɨ eã nda. Siquíã tuchɨ que Dios rese ra. \v 7 Abraham ndiirĩ nyeremo ndei que ra. Ismael. Isaac. Ũquɨ̃ nyeremo ngue eriirĩ ja rei ra. Dios que Isaac mɨɨ isi ra. —Abraham ndiirĩ, ɨ eã ngue Dios Ismael riirĩ je ra. —Abraham riirĩ, ɨ chõ ngue Dios Isaac ndiirĩ je ra. Isaac ndiirĩ jaje que Dios “judíos” ɨ cote ra. \v 8 Abraham ndiirĩ nducucha que Dios isi turã ja eã ndese. Ae Dios cheẽ isi turã nguia, ũquɨ̃ je chõ Dios riqui nguiã “seriirĩ” ɨ. \v 9 Dios que ñee Abraham je ra. —Tenda nongue ra achu. Aque mose ra ãquẽ nacuɨ̃ mo nyaacuquia neninisi Sara je, ɨ que Dios Abraham je ra. \v 10 Ãquẽ ngue tiarõ cote ra. Isaac, ɨ que ee ra. Isaac que ngũinisi tea chee ra. Rebeca, ɨ que eninisi je ra. Eata riru rerequia mose que Dios ñee ee ra. \v 11-12 —Ae rane nda nyaacuquia ãquẽ, ngõngue rimba tuchɨ chõ nda aque, ɨ que Dios Rebeca je ñee nda. Echaacuquia nonde. Eriirĩ mbae ɨcuã naa nonde. Mbae turã abe naa nonde. —Co chõ taisi, ɨ que Dios ra. —Co chõ taisi, ɨ beɨte Dios quia co no. Mbia mbae turã naa nonde chõ Dios eirabo nguiã. Dios turãte quia ñene. Nyebe mbia mo irabochõ nguiã. Ebite quia ñene. \v 13 Dios que ñee Rebeca riirĩ nɨɨ nda. Ũquɨ̃ nyeremo nɨɨ: \q1 Jacob ndese chõ aɨo nguiã nyesecua. \q1 Esaú rese achesecua eãte, ɨ que Dios ra, \m ɨ que embesa ji ra. \p \v 14 ¿Mbaerã Dios riqui aque mɨɨ irabo re? ¿Mbaerã eriqui enongue abe isiã nde? ¿Dios ɨcuãte ere? Tei. Eɨcuã eãte raque. \v 15 Sã Dios ñee Moisés je nyii no: \q1 Seya eãse mose emo ndese, seya eãte erese. \q1 Setutãse mose emo je, seturãte ee, \m ɨ que Dios Moisés je ra. \v 16 —Dios turã naa nda seje chã, ɨ mose emo, ũquɨ̃ je eã ño Dios turã ndiqui nguiã. Ae mbae turã saã saã ndei quia, ũquɨ̃ je eã ño Dios turã ndiqui nguiã. Ae rese Dios ia eã ndiqui, ũquɨ̃ je quiatu Dios turã ndiqui nguiã. \v 17 Sã faraón no. Egipto jenda rerecua. Dios que ñee ee ra. —Aremɨɨ ngue mbia rerecuarã nda. Sequirãcuã ndeacuquia sacuã mbia je. Mbia jirandu ja sacuã serese, ɨ que Dios faraón je ra. \v 18 Dios ia eãse mose emo ndese, eya eã nda erese. Dios emo ñɨa matãse mose, matã ndae. \s1 Dios ra judíos isi turã sɨ́ \p \v 19 Jemo nda ñee seje reae. —Dios ae emo ñɨã mãtã mose, ¿mbaerã nda jeñee asi echɨã ãtã je re? ɨ ra jemo ñee seje reae. \v 20 Dios cheẽ nandesobeɨshɨ̃ aroneãte. Sã nandembaecua ñio ñee aroneãte uaosa je no. —¿Mbaerã seraã eɨ̃ nde? ɨ aroneãte ñio ñee uaosa je no. \v 21 Ñio aosa ra ñio saã ñooño ño ubi mose no. Ñio turã tuchɨ raã arondete no. Ñio ɨcuã abe raã arondete tuchu sique je no. Embae quia tuchu re. Tuchu rã ño nande re. Ñio aosa rã ño Dios re. \v 22 Ae eɨcuã ɨcuã mbeɨte riqui Dios je nae, ũquɨ̃ je Dios siqui mingue ɨ ɨte co. Ũquɨ̃ nda nyoɨ je tata cuasu. Ũquɨ̃ Dios mbasi serɨ̃te cote. \v 23 Dios mbae turã saã sete ubi je. Nyebe uquirãcuã ndeacuquia nguiã ubi je. Diobi chõ nande re. Dios que nandeao uchesecuarã nda. Nandeɨco sacuã erese. \v 24 Diobi chõ nande re. Dios que nandeirabo ra. Nandemo ndei judíos. Judíos eã abe abe. Dios chiirabo ja chõ nande re. \v 25 Sã Oseas Dios cheẽ mbesa no: \q1 Ae serimba eã nyii nae, ũquɨ̃ nda serimbarã cote. \q1 Ae rese mbia nyesecuayã nyii, ũquɨ̃ ndese ra achesecua tuchɨ se cote. \q1 \v 26 “Seresenda eã ño jẽ nde”, ɨ que Dios ñee ee nyii ra. \q1 Hue jenda sɨ́ je ra Dios ñee cote. \q1 “Seresenda chõ jẽ cote re”, ɨ ra Dios sɨ ñee ee cote, \m ɨ que Oseas Dios cheẽ mbesa ra. \p \v 27 Eɨ̃ ngue Isaías Dios cheẽ mbesa cose ra: \q1 Judíos tubɨrɨã tuchɨte raque rae. \q1 Siqui ja eã nda Dios rese. \q1 Co mɨɨ mɨɨ ño nda siqui erese. \q1 \v 28 Dios quia ra uquiatoã mbasi ja ibi jenda cote. \q1 Mbasi jeɨ ra cote, ɨ que Isaías embesa ra. \v 29 Isaías que ã mbesa cose no nda: \q1 Mbia rese Dios ndua eande rae, eɨ̃ nda judíos ua ja rei. \q1 Dios judíos mo ndecha eande rae, eɨ̃ nda judíos ua ja rei. \q1 Sã Sodoma jenda ua ja no. \q1 Gomorra jenda abe no, \m ɨ que Isaías embesa ra. \s1 Judíos siqui sereã Jesús rese \p \v 30 Tacheẽ nyecua jẽje. Ae judíos eã nae, ũquɨ̃ ngue “taɨco Dios rese”, ɨã ndei ra. Aque mose que Jesús ɨcua cote ra. Jesús ɨcua mose que Dios echɨã mbitirõ cote ra. \v 31 Judíos quiatu que ñee ndei ra. —Dios cheẽ nduɨ sɨ tuchɨ nandeɨco. Nandeɨco mose eruɨ, Dios ra nandemingo beɨ, ɨ rei que judíos ra. Dios que emingo beɨ eã nda. Siqui beɨ eã nguiatu ngue Dios cheẽ ndese re. \v 32 —Jesucristo nandeɨcua, ɨ eã ñochɨ̃ judíos. —Nande ae nandeɨco Dios cheẽ nduɨ, ɨ chõchɨ̃. —Nandeɨco mose eruɨ, Dios ra nandemingo beɨ, ɨ chõchɨ̃. Judíos biãte que Jesús riqui ra. Nyebe judíos riqui turã eãte nguiã. \v 33 Eɨ̃ ngue embesa ji Dios cheẽ nda: \q1 Serucucha que amɨɨ judíos rae ra. \q1 Judíos ra eisiteã. \q1 Judíos ra cuá ɨ nyoɨ ee. \q1 Ngoɨ ra echoɨ cuá ɨ mose ee. \q1 Sɨta rã ño serucucha ee re. \q1 Ae serucucha ɨcua quia nae, ũquɨ̃ nguia ra ngoɨ eã nyoɨ. \q1 “Dios rucucha aisi jirichɨ̃ nguia no”, ɨ eã nda Cristo ɨcuasa mo ñee, \m ɨ que Dios cheẽ mbesa ji ra. \c 10 \p \v 1 —Sã Dios judíos rirõ mbae ɨcuã sɨ, ae rei quia co. —Paba, judíos emingo Jesucristo rese, ae tuchɨ rei quia co. \v 2 Judíos siqui sete raque Dios cheẽ nduɨ. Ñeenda quia eɨcuayãte nguiã Dios ɨcha. \v 3 —Dios ra nandechɨã mbitirõ Jesucristo rɨɨ̃, ɨ eã ñochɨ̃. Ae ae uchɨã mbitirõse chõchɨ̃. Jesucristo ɨcua sereã nea mbeɨ chõchɨ̃. Nyebe Dios riqui nguiã echɨã mbitirõ eã mbeɨ. \v 4 Jesucristo tu nonde que judíos siquise tuchɨ Moisés chɨmbesa rese ra. Jesús que tu íbii cote ra. —Moisés chɨmbesa ruɨ jẽɨngo mose, taembitirõ turã, ɨ ãte que Jesús ra. —Seɨcua mose quiatu ra jaembitirõ, ɨ que ra. \s1 Sã mbia siqui ja serese, ɨ Dios \p \v 5 —Emo mbae ɨcuã mo saã eã mbeɨ emo mose, ũquɨ̃ nda Dios mingo beɨ, ɨ rei que Moisés ra. \v 6-7 Ã nandeɨco Jesús ɨcuate ã. Nyebe ae riqui nguiã nandemingo beɨ ɨ ɨte ã. Nyebe nandeɨco nguiã ñee ãte. —Aba quia ra oso Jesús reru ibate sɨ nande je, ɨ ãte. —Aba quia ra oso mbia raaque rea, Jesús mbuquera sacuã, ɨ ãte nande mo. \v 8 Ã ureɨco Jesucristo renei nenei mbia je ã. —Jẽ Jesucristo ɨcua mose, jẽɨngo beɨ rae, ure equia mbia je ã. Jesucristo ɨcuasa ra ñee: —A Jesucristo cheẽ ndiqui aba jiite a. Echeẽ aba chɨɨcua bite aba chɨangui re, ɨ ra Jesucristo ɨcuasa ñee. \v 9 —Jesucristo rei sererecua, ere chõ ñee. —Dios que Jesucristo raaque mbuquera ra, ere chõ nguia ndechɨangui re. Nde ɨ mose, Dios ra nemingo beɨ. \v 10 Emo Jesucristo ɨcua mose uchɨangui re, Dios ra echɨã mbitirõ. —Jesucristo aɨcua quia co, ɨ mose, Dios ra esirõ mbae ɨcuã sɨ. \v 11 —Jesucristo aisi jirichɨ̃ nguia no, ɨ eã nda Jesús ɨcuasa mo ñee, ɨ que embesa ji Dios cheẽ nda. \v 12 Dios quia mbia ja rerecua tuchɨ re. Judíos achõ ndeeecua eã. Judíos eã achõ nderecua eã no. Eɨ̃ ja chõ mbia Dios je re. —Mbae mo embu seje, ɨ mose emo Dios je, mondo turã tuchɨ ra ee. \v 13 Sã embesa ji riqui ɨ no: \q1 “Paba, seɨcuã embitirõ”, ɨ mose emo, Dios ra ũquɨ̃ mingo beɨ tuchɨ, \m ɨ que embesa ji ra. \v 14 Mbia mo Jesús ɨcuayã mose, ñee aroneãte ee. Mbia jiranuã mose Jesús rese, Jesús ɨcua aroneãte. Emo Jesús cheẽ nenei nenei eã mose mbia je, mbia jirandu aroneãte Jesús rese. \v 15 Dios mbia mo mondo eã mose echeẽ nenei nenei sacuã, echeẽ nenei nenei aroneãte. Sã embesa ji riqui ñee no. Eɨ̃ sɨ chõ ñene: \q1 Aba bite emo tu mose Dios cheẽ nenei nenei ure je. \q1 Ureya tuchɨte erese, \m ɨ que embesa ji cose ra. \v 16 Mbia mɨɨ mɨɨ ño siquichɨ̃ Dios cheẽ turã ndese ũquɨ̃. Sã Isaías ñee no: \q1 Dios, mbia que urecheẽ ñandu sereãte ra, \m ɨ que Isaías embesa ra. \v 17 Mbia ra Jesucristo ɨcuayã mbeɨte, jiranuã mose erese. Mbia ra jiranuãte Jesucristo rese, emo echeẽ nenei neneiã mose ee. \p \v 18 ¿Judíos Dios cheẽ turã ñanuãte re? Ñandu ja rei que ra. Dios cheẽ ngue judíos chandu ja rei resẽ. Mangue chooño eã ngue echoɨ Dios cheẽ nenei nenei ndesẽ. \v 19 ¿Judíos jiranuãte Jesús cheẽ turã ndese re? Jirandu tuchɨte rei que ra. Sã Moisés Dios cheẽ mbesa no: \q1 Dios rei se. Judíos eã ndese taɨco turã. \q1 Mbia aquiatuã taisi serimbarã. Judíos nda queteã tuchɨ serese chã, \m ɨ que Moisés Dios cheẽ mbesa ra. \v 20 Isaías abe que Dios cheẽ mbesa ra. Ã ngue embesa ra: \q1 Ae serequia eãte quia, ũquɨ̃ ño ngue serea ra. \q1 Ae ndua eãte quia serese, ũquɨ̃ je chõ achecua nguiã, ɨ que Dios ra, \m ɨ que Isaías siquicheãte Dios cheẽ mbesa ra. \v 21 Isaías que ñee judíos je no nda: \q1 Dios riqui ñee jẽje co. “Jẽɨngo serese”, ae beɨte raque se quia judíos je co. \q1 Secheẽ mumba beɨ chõchɨ̃. \q1 “Jẽɨngo serese”, ae beɨte raque quia secheẽ mumbasa je co, \m ɨ que Dios ra, ɨ que Isaías Dios cheẽ mbesa ra. \c 11 \s1 Dios ia eãte judíos rese \p \v 1 Dios que huɨ eã judíos sɨ ra. Judío chõ se no nde. Abraham ndei sei. Benjamín abe rei sei no. ¿Mañɨ nda Dios huɨ judíos sɨ re? \v 2 —Serimbarã mbeɨ ra judíos, ɨ que Dios cose ra. Nyebe eriqui nguiã emombo eã mbeɨ. ¿Jẽtesareɨ chõ Elías cheẽ sɨ Dios je re? Elías que ñee ɨcuãte judíos ataque rɨɨ̃ aque mose ra. \v 3 —Dios, judíos que ndecheẽ nenei neneisa ɨquia ja ra. Altar abe que embucoɨ coɨ nembae ra. Se ae tuchɨ aɨco nderimba co cote. Se abe ra judíos seɨquia chee, ɨ rei que Elías Dios je ra. \v 4 Dios que ñee Elías je cote ra. —Nde mɨɨ eã ño serimba re. Serimba tubɨrɨãte nyeresẽ. Siete mi l serimba que ngoi eãte ngũíã ndese ñee ñee Baal naanguia je ra, ɨ que Dios ñee Elías je cose ra. \v 5 Eɨ̃ ño namo abe re. Judíos emo emo ño siqui nguiã Dios rese ã. Ũquɨ̃ mɨɨ ño Dios chiirabo ũquɨ̃ nde. Uturã je chõ Dios ũquɨ̃ irabo nguiã. \v 6 Mbae turã naa mose eã ño Dios eirabo nguiã. Uturã je ae chõ Dios eirabo nguiã. Mbae turã naa naa ndɨbɨshorõ eã ño Dios riqui nguiã aba irabo umbaerã. Mbae turã naa naa ndɨbɨshorõ mose, eɨ̃ nda Dios aba irabo eãte rei uturã je. \v 7 Dios quiatorã nande, ɨ rei que judíos ra. Dios quiatoã tuchɨ que eriqui ra. Jesucristo ɨcua sereãte que equia ra. Co mɨɨ mɨɨ ño ngue Dios irabo uquiatorã nda. Eataque que Jesucristo ɨcua sereãte quia ra. \v 8 Sã embesa ji riqui ñee no: \q1 Dios que embaaracua eã nda. \q1 Nyebe mbae ɨcua eãte nguiã, mae mose Dios chɨao rese. \q1 Nyebe Dios cheẽ ɨcua eãte nguiã eandu mose no, \m ɨ que embesa ji cose ra. Eɨ̃ mbeɨ chõ namo abe re. \v 9 David abe que ucheẽ mbesa ra. Eɨ̃ ngue embesa ra: \q1 Sã eya chooño umbae tubɨrɨã ndese. \q1 “Nandeɨco turãte ã”, sã ɨ, siqui ɨcuã mose. \q1 Sã Dios embua tuchɨ embasi mose. \q1 \v 10 Sã eresa nyɨati ati beɨ. \q1 Mae eã sacuã. \q1 Sã mbae usi riqui eituquia beɨ, \m ɨ que David ñee nda. \p \v 11 Judíos que Dios cheẽ secha rei ra. Uba je quia ra ecuaẽ Dios rese. Dios sɨ judíos huɨ mose quiatu que judíos eã siqui arõte Dios rese cote ra. Dios judíos eã mingo beɨ tuchɨ sacuã cote. Judíos ra queteã tuchɨ chee Dios rese cote. Uba sɨ sacuã erese cote. \v 12 Judíos que Dios cheẽ isiteã nda. Nyebe mbia judíos eã ja Dios cheẽ andu ja nguiã cote. Judíos Dios cheẽ mumba mose, Dios que uturã teacuquia ja mbia mangue chooñoa jenda ja je cote ra. Judíos uba sɨ mose Dios rese, mbia mangue chooñoa jenda ra siqui tuchɨ Dios rese cote. \s1 Judíos eã ño Dios cheẽ isi \p \v 13 Jẽje judíos eã je aɨco Dios cheẽ nenei nenei a. —Judíos eã je eɨco secheẽ nenei nenei, ɨ que Dios semondo ra. Nyebe aɨco nguiã Dios cheẽ nenei nenei sete. \v 14 Judío chõ se no nde. Sã jẽ jẽɨngo Dios rese no jẽ. Sã judíos abe riqui Dios rese jẽ na sɨ. Dios erirõ sacuã mbae ɨcuã sɨ. \v 15 Judíos Dios isiteã mose que Dios huɨ chõ judíos sɨ ra. Judíos eã nguiatu que Dios isi uquiatorã cote ra. —Mbia mo ja sequiatorã cote, ɨ que Dios judíos eisiteã mose ra. Judíos ra uba sɨ chee Dios rese emo mose cote. Mbia raaque quera sɨ rã tuchɨ ra aque mose cote. \v 16 Sã mbia mo mbichae raã no. Mbichae ñɨɨnda uchi turã mose, eruɨnda abe ra uchi turã no. Mbichae ñɨɨnda rã ño Abraham nde. Judío i tuchɨ chõ Abraham nde. Sã Abraham siqui turã tuchɨ Dios je no. Nyebe ra eriirĩ abe uba chee Dios rese no. Ei turã mose, erãquiã abe ra eturã no. \p \v 17 Olivo rãquiã na ño judíos re. Judíos siquíã mose Dios rese, olivo rãquiã na ño ngue Dios echisia mombo ra. Ũquɨ̃ naquiã nendaque re chõ ngue Dios jemɨɨ nda. Jẽ judíos eã. Injertar ɨ raanguia chõ Dios jembucha nguiã ei rese. Jemingo tuchɨ sacuã Dios rese. Olivo rãquiã na eã ndaque jẽ. \v 18 ¡Jenguasu ra jẽsaã saãchɨ̃ judíos je jẽ! ¡Dios jẽisi turã mose jẽ! Erãquiã injertar ɨ ji rã achõ ño jẽ nde. Erãquiã nda hui mingo eã. Ei quia nda erãquiã mingo nguiã. Erãquiã na ño jẽɨngo nguiã jẽ. \v 19 —Olivo rãquiã ngue Dios chisia urembucha sacuã ei rese, ¡jenyechɨ̃ nda jenguasu raã naa jẽ! \v 20 Dios que echisia sia Jesucristo ɨcua sereã mose ra. Jẽ Jesucristo ɨcua mose chõ ngue Dios jembucha olivo i rese ra. Jemingo beɨ sacuã. Nyebe jẽɨngo jenguasu raã naa eã. Jẽɨreɨ̃ ɨreɨ̃ jiri quia Dios sɨ. \v 21 Dios que olivo rãquiã nyisia mombo Jesús ɨcuayã mos e ra. Eɨ̃ nda Dios jemombo jẽ abe Jesús ɨcuayã mose. \v 22 ¡Sã Dios turãte mbia siqui mose eruɨ no jẽ! ¡Sã mbia mbasi echeẽ mumba mose no jẽ! ¡Sã eturãte jẽje no jẽ! ¡Jẽɨngo beɨ chõ Dios turã ndese jẽ! Jẽɨngo eã mose Dios ruɨ, Dios ra jemombo. Ira rãquiã sia ji mombo rã sɨ. \v 23 Judíos uba sɨ mose Dios rese, Dios ra embucha sɨ esiasa rese. Injertar ɨ sɨ ra ee. Dios mɨɨ ño eaquiatu ũquɨ̃ naa nde. \v 24 Judíos eã ño jẽ nde. Olivos turã naquiã eã ño jẽ nde. Olivo mbuae rãquiã na ño jẽ nde. Dios ae que jembucha nguiã olivo i rese. Injertar ɨ jẽje. Ae Dios nyisia nyii nae, ũquɨ̃ nda Dios mbucha sɨ uchisia rese. \s1 Judíos abe ra siqui chee Jesús rese \p \v 25 Tacheẽ nyecuayã na jẽísaa. Mbia chɨɨcuayã tasenei na jẽje. Jenguasu raã naa sacuã eã judíos je. Judíos yete tuchɨ que huɨ rei Dios sɨ ra. Judíos eã nguia siqui tuchɨ Dios ɨcua ã cote. Judíos eã Dios chiirabo Jesús ɨcua ja mose, judíos abe ra uba ja erese cote. \v 26 Aque mose ra Dios judíos rirõ ja huɨɨcuã sɨ cote. Sã embesa ji riqui ɨ no: \q1 Mbia mbuturãsa ra tu Sion sɨ. \q1 Ae ra Jacob riirĩ sirõ ja huɨɨcuã sɨ. Judíos rirõ ja huɨɨcuã sɨ. \q1 \v 27 Aque mose ra judíos ɨcuã ambutiã ja esɨ. \q1 Secheẽ nda ɨque aque mose cote, ɨ que Dios ra, \m ɨ que embesa ji ra. \v 28 Judíos yete tuchɨ chõ Jesús cheẽ turã ucuayã nguiã ũquɨ̃. Nyebe Dios uturã ndeacuquia nguiã jẽje. Judíos eã je. Dios quia nyesecua beɨte nguiã judíos rese. Irabo que nyii ra. Erameɨ ja rɨɨ̃ ño Dios judíos irabo nguiã. \v 29 —Mbae mo tamee jẽje, ɨ mose Dios, mondo rae. Dios ra uchɨmondo sirombe eã. Dios ra huɨ eã mbeɨ uchiirabo sɨ. \v 30 Jesucristo que jẽɨcuayãte quia nyii ra. Judíos huɨ mose Dios sɨ, Dios que uturã teacuquia jẽje cote resẽ. \v 31 Judíos quia Jesucristo ɨcuayãte nguiã cote. Sã Dios ia eãte riqui jendese no, eɨ̃ sɨ ra eya eãte judíos rese cote. Uturã nda eteacuquiabe chee judíos je. \v 32 Eɨ̃ ja chõ mbia Dios je re. Emo ngue echeẽ mumbayã eãte quia ra. Nyebe eya eãte riqui nguiã nande ja rese. \p \v 33 Dios turã tuchɨte. Dios aracua tuchɨte. —¿Mbaerã Dios ũquɨ̃ naa nde? nande aroneate. Dios chɨsaã nandeɨcua aroneãte quia ã. \v 34 ¿Emo ndua ndua quia Dios rã nde? ¿Emo mose mbia riqui Dios mbaaquiatu re? \v 35 ¿Emo nane mbae mo mondo quia Dios je re? ¿Dios mbae mondo nonde re? \v 36 Dios ae que mbae chao ja ra. Umbaerã ño echao ja nguiã mbae. Ae quia ecuasu jiri mbae ja sɨ re. Nandecheẽ turã mbeɨ ra equia erɨɨ̃. Amén. \c 12 \s1 Je sɨ́ chõ jeñɨmondo Dios je \p \v 1 Dios ia eã mbeɨte riqui nanderese co. Nyebe jẽ sɨ́ chõ jeñɨmee Dios je. Jendeco chõ jemee Dios je. Jeñɨa turã jemee Dios je. Ebite ũquɨ̃. Dios que mbae mondo tuchɨ nande je ra. Eɨ̃ nande chõ ñɨmondo ee ae. \v 2 ¡Jesús quiatoã na nda jẽɨngochɨ̃ jẽ! —Nde rã sɨ semundua ndua ramo, Paba, jenye chõ nguia Dios je. Eɨ̃ jenye mose ra Dios ñeenda huɨɨcha teacuquia jẽje. —Eɨ̃ jenye, eɨ̃ jenye chõ, ɨ beɨ ra Dios quia jẽje cote. \p \v 3 Dios turã ngue seirabo ucheẽ nenei nenei sacuã jẽje ra. Nyebe aɨco nguiã jembiirandu randu co. —Se jiri quia mbia sɨ re, ¡jenye tuchɨte chɨ̃ na jẽ! ¡Endua ndua turã ño ndechue jẽ! Dios nembaaquiatu tuchɨ mose, ebite quia nde re. \v 4-5 Mbae tubɨrɨãte nanderete rese. Nanderesa. Nandeo. Nandeisa. Ũquɨ̃ jate nanderete rese. Mbae mɨɨ nda siquíã nanderete rese. Nandeo oco mbae rese. Nandeisa mbae andu. Nanderesa mae mbae rese. Nandechuru ñee. Nanderete quiarei “ã nandesaã”, ɨ tuchɨ nyue. Eɨ̃ sɨ chõ Jesús ɨcuasa nande re. Jesús rete ja chõ nande re. “Ã nandesaã”, nandete equia nandechue ã. Mbae rese jaajate que Dios uquiato mingo ra. \v 6 Dios turã tuchɨ que nande je ra. —Co rese eɨco nde. Ã ndese eɨco nde, ɨ Dios quia nandembuchao chao co. Ũquɨ̃ naa sacuã Dios riqui uquirãcuã mee mee nande je co. —Secheẽ esenei senei, ɨ mose Dios emo je, sã aque echeẽ nenei nenei turã echeẽ nduɨ sɨ. \v 7 —Mbae turã esaã saã mbia je, ɨ mose Dios emo je, sã aque mbae turã naa naa mbeɨ mbia je. —Mbia embaaquiatu quiatu, ɨ mose Dios emo je, sã embaaquiatu turã tuchɨ. \v 8 —Seoseɨ uquia mbia je, ɨ mose Dios emo je, sã aque Dios oseɨ uquia turã tuchɨ mbia je. —Mbae emee mee mbia je, ɨ mose Dios emo je, sã aque abeɨ tuchɨ. Sã ngueteã eã tuchɨ mbae rese ee. Dios emo mɨɨ mose ererecuarã, sã ererecua turã tuchɨ aque. —Mbaecha reã je mbae esaã saã, Dios ɨ mose emo je, sã aque ia tuchɨ mbae turã naa naa mbaecha reã je. \p \v 9 ¡Jenyesecua chooñochɨ̃ nda jenyɨese jẽ! ¡Mbae ɨcuã sɨ jenyɨcuasẽ cuasẽ tuchɨ quiatu jẽ! ¡Mbae turã ndese chõ jẽɨngo tuchɨ jẽ! \v 10 ¡Jembi turã ño jenyɨese jẽ! ¡Jenongue rã nguiatu jẽɨngo turã tuchɨ jenyue jẽ! ¡Jeñee turã turã ño nguia emo nɨɨ jẽ! ¡Nderɨɨ̃ nda erecheẽ turã turãchɨ̃ jẽ! \v 11 ¡Jeñɨmbutomo tomochɨ̃ nda jẽ! ¡Jeñɨmbirãtã tuchɨ quiatu Dios je jẽ! \v 12 Jesucristo cheẽ nda ɨo chee nande je emo mose cote. Ũquɨ̃ ño nandesaarõ arõ nguiã ã. Nyebe jẽya tuchɨ quiatu siqui eraarõ arõ. Mbia jembasi mbasi mose, jenyecuachõ ño nguia ee. Jeñee ñee mbeɨ quiatu quia Dios je. \v 13 Mbae eã mose Jesús quiato je, mbae mo jemondo ee. Mbia mo oso mose jenyuchúaa, ¡jẽisi turã ño jẽ! \p \v 14 Mbia mo ɨcuã ɨcuã mose jẽje, ¡jẽturã ño ee jẽ! —Paba, mbae turã emondo rã ee. Ae ɨcuãte riqui seje, ũquɨ̃ je, jenye chõ Dios je. \v 15 Ae eyate riqui, ũquɨ̃ ndese chõ jẽya jẽ abe. Ae nyeseo quia, ũquɨ̃ je ndese abe jenyeseo no. \v 16 Hue rɨ̃ ja chõ jẽɨngo ndua turã. ¡Jenguasu ra jẽsaã saãchɨ̃ emo je jẽ! ¡Jẽseteã ño jẽɨngo jẽ! ¡Jẽaquiatu ra jẽsaã saãchɨ̃ jẽ! \v 17 Mbia mo ɨcuã ɨcuã mose jẽje, jenyecuachõ ño nguia ee. Mbae turã ño jẽsaã nguia mbia resa rae. \v 18 ¡Jẽɨngo turã ño mbia je jẽ! Ɨ̃ nda jẽɨngo ubi turã jenyɨese. \v 19 Mbia ɨcuã mose jẽje, ¡jeñee ɨcuãchɨ̃ nda erobeɨshɨ̃ jẽ! Dios quia ra embasi nguiã eɨcuã mose. Sã embesa ji riqui ɨ no: \q1 Se quia mbia tambasi eɨcuã mose, ɨ que Dios ra, \m ɨ que embesa ji ra. \v 20 Ae eɨcuãt e riqui jẽje, ũquɨ̃ jembuquiaru chõ eriãcuã mose. Ũquɨ̃ jembiu chõ eɨseɨ mose. Eɨ̃ jenye mose ee, eɨreɨ̃ te ra huɨɨcuã mose cote. \v 21 Mbia ɨcuã mose jẽje, jeñeechɨ̃ nda echeẽ ndɨbɨshorõ. Jẽɨngo turã ño ee. Mbae turã nguia equirãcuã jiri mbae ɨcuã sɨ re. Mbae ɨcuã mombo jiri. \c 13 \s1 Sã mbia riqui turã ererecua ja je \p \v 1 Mbia ja ererecua cheẽ mumbayã nguiatu. Dios ae chõ ererecua mɨɨ nguiã. Dios chɨmɨɨ ja chõ mbia rerecua re. \v 2 Ae mbia rerecua cheẽ mumba quia, Dios cheẽ abe mumba chõ nguiã aque. Dios quia emɨɨ tare nguiã. Ae ererecua cheẽ mumba mumba quia, ũquɨ̃ nda mbae rasi saã cote. \v 3 Mbia turã mbusiquiche sacuã eã ño ererecua re. Mbia ɨcuã mbusiquiche sacuã nguia ñene. Nde ndeɨco turã mose, ererecua ra nembusiquiche eã. Ndeɨco turã mose, ererecua ra ñee turã mbeɨ ndeje. \v 4 Dios ae chõ ererecua mɨɨ nguiã. Nandereaquiatu turã sacuã. Nde mbae ɨcuã naa mose, ndesiquiche jiri nda esɨ chã. Ndeɨcuã mose ra ndeiruã nua arõte. Dios quiatu emɨɨ nguiã ererecuarã mbia ɨcuã mbasi mbasi sacuã. \v 5 Ererecua cheẽ nandemumbayã ño nguia. Nandembaasi asiã sacuã achõ eã ño ñene. Nandendua turã sacuã abe chõ ñene. \v 6 —Impuestos jẽisi isi mbia sɨ, ɨ que Dios ererecua mɨɨ nda. Nyebe nandeɨco nguiã impuestos mondo mondo turã ererecua je. Dio s cheẽ nguire chõ ererecua riqui nguiã eisi isi. \v 7 Jẽ deber ɨ mose emo je, mbae jembuchebi jeɨ chõ ee. Jẽ deber ɨ mose impuestos, jemondo chõ ee. Ererecua je jẽɨngo turã ño. Jeñee turã ño erɨɨ̃. \s1 Jenyesecua ja quia jenyɨese \p \v 8 Emo mbae mondo mose jẽje, jẽɨngo are arete chɨ̃ nguiã mbae mondo rocoɨ̃ ee. Deber jenyechɨ̃ nda emo je. ¡Jenyesecua ja quiatu quia jenyɨese jẽ! Jenyesecua mose mbia rese, Moisés chɨmbesa ja jemumbayã ño nguiã ũquɨ̃. \v 9 Ã ndei Moisés chɨmbesa ã: \q1 Emo ninisi rese ra ereɨcochɨ̃. \q1 Mbia mo nda ereɨquiachɨ̃. \q1 Mbae mo nda erembuquiachãchɨ̃. \q1 Emo je ra erecheẽ ñooñochɨ̃. \q1 Emo mbae ra erechoseɨ choseɨchɨ̃, \m ɨ que Moisés chɨmbesa ra. Nandechesecua mose mbia rese, nandeɨco embesa ji cheẽ mumbayã ã. Ã ndei Jesucristo cheẽ ã: Sã ereɨco nyesecua nderete rese no, eɨ̃ ere sɨ chõ nyesecua emo ndese. Nde ã naa mose, Moisés chɨmbesa ja eremumbayã nguia ã. \v 10 Ae nyesecua quia mbia rese, ũquɨ̃ nda mbae ɨcuã saã eã mbeɨ emo je. Emo nyesecua mose mbia rese, Dios cheẽ nduɨ sɨ chõ eriqui nguiã mbae turã naa naa ũquɨ̃. \p \v 11 Dios rese jẽɨngo tuchɨ ũquɨ̃. Nandemae jeɨ ra Jesucristo rese cote. Nandecheẽ ngue equia nyii. —Nandemae je ra Jesucristo rese, nande que equia nyii. Namo nda nandemae erese cote. Aɨchɨte eñɨ tu a cote. \v 12 Itondaru rã ño mbae ɨcuã ja namo nde. Jesucristo ra tu mbae mbuturã cote. Nyaashɨ̃ na nda cote. Nyebe nandeɨco beɨ rã mbae turã ndese cote. Dios rese nandeɨco tuchɨ rã cote. Mbae ɨcuã ndiquisã sacuã nandesɨ. \v 13 Nandeɨco turã ño Dios resa rae. ¡Mbia quiacua ra nandesɨɨchãchɨ̃ jẽ! ¡Nandequiacuachɨ̃ nda jẽ! ¡Emo ninisi rese ra nandeɨco ɨcochɨ̃ jẽ! ¡Mbae ɨcuã nda nandechoseɨ choseɨchɨ̃ je! ¡Nandeɨcuã ɨcuãchɨ̃ nda emo mbɨɨcuã ɨcuã jẽ! ¡Emo mbae ra nandechoseɨ choseɨchɨ̃ jẽ! \v 14 Jeñɨmee tuchɨ quia Jesucristo je. Ae nda uquirãcuã mee tuchɨ jẽje chã. Mbae ɨcuã ndiquisã sacuã jẽsɨ. Ae ɨcuã mbia choseɨ choseɨ quia nae, ũquɨ̃ nda jẽsaã saãchɨ̃ jẽ Jesús resenda chõ jẽ ndesẽ. \c 14 \s1 Jeñee asiã mbeɨ jenongue je \p \v 1 Jesús quiato mo Jesús ɨcua tuchɨã mose, jẽisi turã ño. Jeñee asi asichɨ̃ nda ee. \v 2 Emo emo mbae u ja. Emo emo soo u eã tuchɨ no. Ae soo u eãte quia nae, embaaquiatu tuchɨ iriã ño ũquɨ̃ nde. \v 3 Ae soo u guia nae, sã ũquɨ̃ ñee asiã mbeɨ soocua reã je. Ae soo u eãte guia nae, sã ũquɨ̃ ñee asiã mbeɨ soocua je no. Dios quiato ja chõ ñene. \v 4 Erecheẽ ɨcuã aroneãte ererecua rimba mo je. Ae ae mbae saã nguiã nguerecua je. Dios ae nda ñee nguiã nguĩmba je. Mbae raã turã mose. Mbae raã ɨcuã mose abe no. Dios quirãcuã ae nda ngũimba mingo nguiã mbae turã ndese. \p \v 5 —Nyaashɨ̃ mo ngue Dios irabo mbɨɨcúe cose ra. Ũquɨ̃ nyaashɨ̃ mose nandechɨmbaacua rã, ɨ Jesús quiato mo nguia co. Jesús quiato mo nguia ñee nguiã: —Eɨ̃ ja chõ nyaashɨ̃ ndesẽ, ɨ emo no. Sã Dios quiato ja ae riqui ndua ndua uchɨangui re ae. \v 6 Dios quiato mo ñɨmbaacua mose aque nyaashɨ̃ mose, Dios je chõ eriqui nguiã ñɨmbaacua. Dios quiato mo mbae raã naa mose aque nyaashɨ̃ mose, Jesús je chõ eriqui nguiã mbae raã naa aque nyaashɨ̃ mose. Ae soo u quia, Dios je chõ eriqui nguiã soo u. Gracias, ɨ que Dios je nyii ra. Ae soo u eã nguia, Dios je chõ eriqui nguiã soo u eã no. Ae abe gracias ɨ chõ nguiã Dios je ague. \v 7 —Sebi rese chõ taɨco beɨ, nande aroneãte. —Semanose mose quia tamano, nande aroneãte. \v 8 Dios ae chõ nandereco mingo nguiã. “Emano”, ɨ mose Dios nande je, nandeɨco nguiã mano. Nandereco siqui mose, Dios rimbarã ño ñene. Nandemano mose, Dios rimbarã ño nda nandeɨco nguiã no. \v 9 Cristo que mano nda. Quera sɨ que ra. Mbia rerecuarã ngue quera sɨ ra. Mbia reco rerecuarã. Mbia mano je rerecuarã abe no. \p \v 10 Nandecheẽ ɨcuã ɨcuã aroneãte nanderesenda mo je. Emo mose quia ra Dios mae tuchɨ nanderese cote. Nandechɨangui renda ra etea tuchɨ cote. Ae quia nda nandeɨcuã tea nguiã. Nandeturã abe rea. \v 11 Ã ndei embesa j i ã: \q1 Dios ndei se. Se rei sereco beɨ. \q1 Sésaa ra mbia chɨ ja ngoi ngũíã ndese. \q1 Ñee jaaja ra seje cote. \q1 “Dios tuchɨ chõ nde re”, ɨ jaaja ra seje cote, ɨ que Dios ra, \m ɨ que embesa ji ra. \v 12 Nande ae ae ra mbae nandesenei senei Dios je aque mose. —Ã ngue asaã saã nguia seɨco mose íbii ra, nande ja ja ra ee cote. \s1 Jenongue jembɨɨcuã eã \p \v 13 Nyebe nandecheẽ ɨcuã eã nguia nanderesenda mo nɨɨ. ¡Nandembia eãte chɨ̃ nda jẽ! ¡Mbae ɨcuã nda nandesaã uquiachɨ̃ ee jẽ! \v 14 Jesucristo que sembaaquiatu ra. —Mbae turã ja chõ mbia chɨurã nde, ɨ que ra. —¡Co ra jẽuchɨ̃ jẽ! ɨãte Dios mbae mo nɨɨ. —Eɨcuãte co, ɨ mose emo, sã ae mɨɨ eu eã. Ae eu mose, eɨcuãte ee. \v 15 —¡Co nandeu eã jẽ! Eɨcuãte, ɨ mose nderesenda mo ndeje, eu eã. Nde eu mose, erechesecua eã ño nguiã nderesenda rese aque. Nderesenda je abe chõ ngue Jesucristo mano ndesẽ. ¿Mbaerã nda nderesenda erembɨɨcuã ndechuubi je re? \v 16 Ndechuubi turã ndaque ndeje. “Eɨcuãte” ɨ mose nderesenda mo, eu eã ae. Nde eu mose, mbia ra erembucheẽ ɨcuã ndechue. \v 17 Dios chõ nandererecua cote re. Nyebe nandendua tuchɨ eã nguia nandechɨurã ndese. Ae nandembei quia, ũquɨ̃ abe rese. Dios rese quia nandendua. Ae chõ nandemingo nguiã mbae turã ndese co. Ae chõ nandechɨã mbucoi nguiã co. Espíritu turã ae nandembia mingo nguiã co. \v 18 Eɨ̃ nande mose Cristo je, Dios ia tuchɨ ra nanderese. Mbia abe ia ra nanderese. \v 19 Nandeɨco turã nda nandechue chã. Eɨ̃ nande nda Jesús oseɨ oseɨ uquia nandechue chã. \v 20 —¡Aque soo ra nandeuchɨ̃ jẽ! ɨ mose Jesús quiato mo, ¡ereuchɨ̃ nda jẽ! Jesús quiato ra erembɨɨcuã arõte nde eu mose. Mbae turã ja raque mbia chɨu. “Eɨcuãte”, ɨ mose Jesús quiato mo, eu eã ae. \v 21 Soo Jesús quiato mbɨɨcuã mose, soo ra nandeu eã. Vino Jesús quiato mbɨɨcuã mose, vino nda nandembei eã. Mbae mo Jesús quiato mo mbɨɨcuã mose, nandeoco eã erese nande abe. Mbae mo Jesús quiato mo mbɨɨcha serɨ̃ mose Dios ɨcha sɨ, ũquɨ̃ ndese nandeɨcoã nande. Eɨ̃ nda ɨchayã esɨ. \v 22 —So o ɨcuã eã ño ñene, ɨ mose Dios ndeje, echecuachõ ño nguia eu. Endua tuchɨ mbae mo naa nonde. Eɨcuã arõ mose ndeje, esaã eã. Eturã mose ndeje, echecuachõ ño eraã. Nde ũquɨ̃ naa naa mose, ndeya tuchɨ rae. \v 23 Nde ndeiranuã mose mbae mo ndese, esaã eã. —Eturãte ereae. Eɨcuãte ere no ae, nde ɨ mose eriisu isu, esaã eã ño. Ndeiranuã eraã ñooño mose, eɨcuãte ũquɨ̃. Ndechiisu isu u mose soo, eɨcuãte ũquɨ̃. —Eɨcuãte ereae, nde ɨ mose, ereɨcochɨ̃ nguiã eu. \c 15 \s1 Nandebi rese ra nandeɨcochɨ̃ jẽ; nandenongue bi rese quia nandeɨco \p \v 1 Nande mo Jesús ɨcuat e quia co. Ae Jesús ɨcua tuchɨãte quia nae, ũquɨ̃ je nandeɨco turã jiri ae. Nandembaaquiatu quiatu ae. Nandebi achõ ndese ra nandendua eã. \v 2 Ae nandebite nande ae, ũquɨ̃ ndese nandeɨcoã. Ae Jesús quiato nongue bite nae, ũquɨ̃ ndese quia nandeɨco. Ũquɨ̃ mose nandeɨco nanderesenda mbaaquiatu tuchɨ Jesús rɨɨ̃ co. \v 3 Cristo chee que siquíã ubi rese ra. Sã embesa ji riqui ñee Cristo rɨɨ̃ no: \q1 Paba, ae ndeucuayãte quia nae, ũquɨ̃ ngue ñee ɨcuã mbeɨte quia seje ra, \q1 ɨ que Cristo ñee ngu je ra, \m ɨ que embesa ji ra. \v 4 Dios cheẽ mbesa ji cose ndare chõ nandembaaquiatusa re. Nandemingo mingue sacuã. Nandembirãcuã sacuã Jesucristo rɨɨ̃. Nyebe nandeɨco nguiã Jesucristo raarõ arõ minguete ã. \v 5 Dios chõ nandemingo mingue nguiã. Dios chõ nandembirãcuã nguiã. Dios nda jemingo turã mbeɨ nyɨese Jesucristo cheẽ nduɨ sɨ chã. \v 6 Ũquɨ̃ mose ra jẽɨngo ñee turã mbeɨ Dios je. Hue rɨ̃ ja ra jẽɨngo ndua turã Dios rese. Dios quia Jesucristo ru re. \s1 Dios iate judíos eã ndese \p \v 7 Sã Cristo nandeisi turã no, eɨ̃ jenye sɨ chõ nguia nyiisi turã. Eɨ̃ nda mbia ñee turã Dios rɨɨ̃. \v 8 —Eɨ̃ tae tae, ɨ que Dios judíos i ñiinda ja je cose ra. Nyebe Cristo ru nguiã mbae turã naa naa judíos je cote. —Dios cheẽ ɨochɨ̃ cote, ɨ nda judíos chã. \v 9 Judíos eã abe mundua sacuã Dios rese que Cristo ru ra. Dios turã ndese emundua sacuã ño ngue eru nguiã. Co rei David chɨmbesa co: \q1 Paba, ndeturã tasenei senei judíos eã je. \q1 Taɨraseɨ raseɨ abe ndeje, \m ɨ que David embesa ra. \v 10 Co rei embesa ji cheẽ mo co: \q1 Judíos eã, jẽya chõ Dios rese. \q1 Sã Dios rimba iate erese no, eɨ̃ jenye chõ jẽ abe jẽya erese, \m ɨ que embesa ji ñee nda. \v 11 Co rei embesa ji cheẽ mo co no: \q1 Sã mbia ibi jenda ja ñee turã ja Dios rɨɨ̃, \m ɨ que embesa ji ra. \v 12 Isaías que co mbesa ra: \q1 Isaí riirĩ nguia ra mbia judíos eã nderecuarã tuchɨ cote. \q1 Mbia judíos eã nda “ɨchõɨñosa reã”, ɨ tuchɨ ee, \m ɨ que Isaías embesa Jesús rɨɨ̃ nda. \v 13 Ũquɨ̃ jẽɨngo Dios ɨcuate ũquɨ̃. Dios nda jembia tuchɨ mingo chã. Dios nda jeñɨa mbucoi chã. Dios ae chõ “Cristo jẽsaarõ arõ”, ɨ chõ nguiã nandemingo mingue ã. Espíritu Turã ndiqu i nandembirãcuã tuchɨ ã. Nandembia mingo Cristo raarõ arõ ã. \p \v 14 Seyate aɨco jendese co, Seresenda. Jẽɨngo turãte quia jenyɨese ũquɨ̃. Mbae jẽɨcua tuchɨte cote. Jẽ ae jẽɨngo nɨ̃mbaaquiatu quiatu turã jenyue ũquɨ̃. \v 15 Aɨreɨ̃ ɨreɨ̃ ãte ã mbesa jẽje, Seresenda. Jẽtesareɨã sacuã ã sɨ. Dios turã ae ngue seirabo nguiã. Mbia mbesareɨ eã sacuã Jesús cheẽ sɨ. \v 16 Dios que seirabo Jesucristo rimbarã nda. Ucheẽ nenei nenei sacuã mbia judíos eã je. Mbia judíos eã secheẽ isi turã mose, Espíritu Turã nda emingo ɨcúe Dios mbaerã cote. Ũquɨ̃ mose ra Dios judíos eã isi turã cote. \v 17 Se Dios cheẽ nenei nenei mose mbia je, mbia que siqui tuchɨ erese secheẽ nguire ra. Nyebe ũquɨ̃ ndiqui nguiã sembia tuchɨ. \v 18 Jesucristo que sembirãcuã nda. Ucheẽ nenei nenei sacuã judíos eã je. Nyebe judíos eã ndiqui nguiã siqui tuchɨ Dios rese cote. Secheẽ nguire cote. Sechɨsaã ndese abe maende cote. Mbae mo nɨɨ abe ra acheẽ ɨã cote. Jesucristo que sembirãcuã, ũquɨ̃ mɨɨ ño aɨco nguiã ñee jẽje a. \v 19 Espíritu Turã ngue uquirãcuã mee seje ra. Nyebe aɨco nguiã mbia mae sayã naa naa tuchɨ mbia je. Ũquɨ̃ mos e que mbia riqui tuchɨ Dios rese cote ra. Jesucristo cheẽ ngue asenei senei Jerusalén nda. Mbia mangue chooñoa jenda je abe. Ilírico jenda je abe. \v 20 —Ae mbia riqui Jesucristo cheẽ nenei nenei eãte nae, huee Jesucristo cheẽ tasenei senei se, ae que se ra. Emo Jesucristo cheẽ nenei neneisa, huee taɨco beɨ eã, ae que se ra. \v 21 Sã embesa ji riqui ñee no: \q1 Ae jiranuãte quia Cristo rese, ũquɨ̃ nda jirandu erese cote. \q1 Ũquɨ̃ nda eɨcua cote, \m ɨ que embesa ji ra. \s1 Aso ra Rómaa, ɨ Pablo \p \v 22 Ae mbia riqui Dios cheẽ nenei nenei eãte, huee quiatu ngue aɨco nguiã Dios cheẽ nenei nenei. Nyebe aɨco nguiã osoãte jendea. \v 23 Cose ndarechõ mbeɨ chõ aɨco rei nguiã “taso jendea”, ɨ. A jenda mbia que Dios cheẽ ñandu tuchɨ cote ra. Nyebe taso jendea cote. \v 24 Seso mose España nda aso jendea. Sembia jiri sacuã jendese. Taɨco mbɨrɨ̃ na jendese huee. Jẽ nda sembucuata turã mondo hue sɨ cote chã. \v 25 Jerusalén nane nda aso. Ofrenda mo arao quia Jesús quiato je co. \v 26 Jesús quiato Macedonia jenda que ofrenda munua nua nda. Jesús quiato Acaya jenda rese. —Jesús quiato mbaecha reã je mbae nandemondo rã Jerusalén jenda je, ɨ que ñee nyue nyii ra. Ũquɨ̃ ño arao nguiã co. \v 27 Coche ũquɨ̃ ndiqui nguiã mbae mondo judíos Jesús quiato je. Judíos rane nguia Dios cheẽ senei senei tare nguiã judíos eã je. Nyebe ra judíos eã mbae mo mondo judíos Jerusalén jenda je cote. \v 28 Nyebe ra ofrenda munua ji arao ee. Jesús quiato mbaecha reã je. Aquere ra aso España quiti cote. Aɨcha ra ñeenda cúa sɨ mae jendese. \v 29 Jesucristo ra semondo turã jendea. Ae ra nandembia ja uturã je. \v 30 Seresenda, Jesucristo quiato quia jẽ nde. Espíritu Turã ño jembuchesecua nguiã jenyɨese ũquɨ̃. Nyebe jeñee tuchɨ quia Dios je serɨɨ̃. Nandecheẽ ja tuchɨ quiatu ee serɨɨ̃. \v 31 —Paba, mbia ɨcuã Judea jenda esiquisã Pablo sɨ. Paba, ndequiato Jerusalén jenda nda ofrenda isi turã Pablo sɨ chã, jenye chõ Dios je. \v 32 Ũquɨ̃ mose ra seya tuchɨ mae jendese cote, Dios “eno” ɨ mose seje. Jendese seɨco mose ra sequenea aucua tuchɨ cote. \v 33 Sã Dios riqui beɨ jendese. Sã eriqui jembia. \c 16 \s1 Pablo saludar ɨ ja mbia je \p \v 1 Febe jẽisi turã ño. Jesús quiato chõ aque cuña nde. Mbae turã esaã saã mbeɨte quia Jesús quiato Cencrea jenda je aque. \v 2 Jẽisi turã ño nguia Jesús rɨɨ̃. Sã Jesús quiato riqui nyiisi turã no, eɨ̃ jenye chõ Febe isi turã no. Ae que mbae turã saã saã mbeɨte Jesús quiato je ra. Seje abe no. Nyebe jẽturã ño jẽ abe ee. \v 3 Aquila je saludar jenye rã seje. Eninisi Priscila je abe no. Serese que ũquɨ̃ ndiqui Jesucristo cheẽ nenei nenei tuchɨ ra. \v 4 Mbia que eɨquia serɨ̃ serɨ̃te rei quia serɨɨ̃ nda. Siquicheã mbeɨte que equia ra. Nyebe aɨco nguiã gracias ɨ tuchɨ ee. Se ae eã. Jesús quiato judíos eã abe riqui gracias ɨ jate ee ã. \v 5 Ae Jesús quiato ñumunua nua nguia Aquila chuchua, ũquɨ̃ je abe saludar jenye. Epeneto je abe saludar jenye. Sequiato tuchɨte que aque ra. Ae rane ngue Cristo isi Acaya jenda ra. \v 6 María je abe saludar jenye. Ae que mbae saã saã tuchɨ Dios je jẽsaa ra. \v 7 Andrónico je abe saludar jenye. Junias je abe. Se sɨ́ chõ ũquɨ̃ nde. Serese que etarõ ji riqui cárcel nda. Dios cheẽ nenei neneisa tuchɨ chõ ũquɨ̃ nde. Ũquɨ̃ nane ngue Cristo ɨcua sesɨ cose ra. \v 8 Amplias je abe saludar jenye. Sequiato tuchɨ chõ Dios resenda aque re. \v 9 Urbano je abe saludar jenye. Ae que Dios cheẽ senei senei nguia urerese ra. Sequiato Estaquis je abe saludar jenye. \v 10 Apeles je abe saludar jenye. —Seɨcuasa tuchɨ Apeles riqui co, ɨ que Dios Apeles rɨɨ̃ nda. Aristóbulo chuchua jenda je saludar jenye seje. \v 11 Herodión je abe saludar jenye. Se sɨ́ chõ ae re. Narciso chuchua jenda, ae Jesús quiato nae, ũquɨ̃ je saludar jenye. \v 12 Trifena je abe saludar jenye seje. Trifosa je abe. Ũquɨ̃ ndiqui mbae raã naa tuchɨ Dios je ũquɨ̃. Nandequiato Pércida je abe saludar jenye. Ae que mbae saã saã tuchɨ quia Dios je ra. \v 13 Rufo je abe saludar jenye. Dios chiirabo tuchɨ chõ ae re. Esi je abe saludar jenye. Taĩ na tuchɨ que eriqui seje ra. Mbae que esaã ja tuchɨ quia seje ra. \v 14 Asíncrito je saludar jenye seje. Flegonte je abe. Hermas je abe. Patrobas je abe. Hermes je abe. Ae Jesús quiato riqui ũquɨ̃ ndese, ũquɨ̃ je abe saludar jenye. \v 15 Filólogo je abe saludar jenye. Julia je abe. Nereo je abe. Enongue je abe. Olimpas je abe. Ae Jesús quiato riqui ũquɨ̃ ndese, ũquɨ̃ je abe saludar jenye. \v 16 Jenyɨquiaama ama saludar ɨ nyue. Tuchuamo jenda ja Cristo quiato riqui saludar ɨ jẽje ã. \p \v 17 Huee emo ndiqui Jesús quiato mbɨɨcuã sete hue. Hue emo ndiqui “Jesús quiato tambɨɨcha Jesús sɨ”, ɨte hue. Jenyɨɨcuasẽ ño nguia ũquɨ̃ sɨ. Jesús cheẽ nduɨ sɨ eã ño eriqui nguiã mbia mbaaquiatu quiatu ũquɨ̃. \v 18 —Ae Jesucristo bite, ũquɨ̃ nandesaã saã, ɨã ño nguiã ũquɨ̃. Ubi achõ ño esaã saã nguiã ũquɨ̃. Echeẽ turã aba reã ño eriqui nguiã mbia je ũquɨ̃. Ae Jesucristo ɨcua tuchɨ eãte quia nae, ũquɨ̃ mbɨɨrɨ̃ ɨrɨ̃ ño nguiã ũquɨ̃. Jenyɨɨcuasẽ tuchɨ chõ nguia ũquɨ̃ sɨ. Aba mbɨɨrɨ̃ ɨrɨ̃sa tuchɨ chõ ũquɨ̃ nde. \v 19 Jẽ ngue Dios cheẽ jemumbayãte ra. Mbia que jirandu jate jendese ra. Nyebe seyate riqui nguiã jendese co. Jẽɨngo beɨ nda equia mbae turã ndese chã. Mbia nda jembɨɨrɨ̃ ɨrɨ̃ eã jiri quia mbae ɨcuã je chã. \v 20 Dios quiarei aba mbiasa. Namo jiri ra ae Satanás ndiquisã mbeɨ jẽsɨ cote. Sã Jesucristo riqui turã mbeɨ jẽje. \p \v 21 Timoteo ucheẽ mondo quia saludar ɨ jẽje aque. Siqui beɨte equia serese Dios cheẽ nenei nenei co. Lucio abe ucheẽ mondo quia saludar ɨ jẽje aque. Jasón abe no. Sosipáter abe no. Se sɨ́ chõ ũquɨ̃ nde. \p \v 22 Se abe secheẽ amondo quia saludar ɨ jẽje aque. Tercio rei se. Se chõ aɨco nguiã Pablo cheẽ mbesa mbesa jẽje co. Jesús ɨcuasa ja chõ nande re. \v 23 Gayo abe ucheẽ mondo quia saludar ɨ jẽje aque. A aɨco rã echuchua uque a. Jesús quiato chumunua nuasa beɨ chõ a re. Gayo chuchua. Erast o abe ucheẽ mondo quia jẽje aque. Ae chõ tesorero sucha tubɨrɨã jenda je. Cuarto nandequiato abe ucheẽ mondo quia jẽje aque. \v 24 Sã Jesucristo riqui jendeaquiatu turã mbeɨ. Amén. \s1 Pablo ñee huɨ beɨ sacuã cote \p \v 25 Nandecheẽ turã mbeɨ chõ nguia Dios rɨɨ̃. Ae ra jembirãcuã tuchɨ mingo ucheẽ turã je. Echeẽ turã ngue asenei senei nguia Jesucristo rɨɨ̃ nda. Aque cheẽ turã ngue mbia ɨcuayãte quia cose nyii ra. Dios que embuchecua eã mbeɨ mbae ao ramo mosenda beɨ ra. \v 26 Namo ño Dios ucheẽ turã mbuchecua nguiã mbia je cote. Jesucristo rɨɨ̃. Dios cheẽ nenei neneisa que echeẽ mbuchecua nande je cote ra. Mbesa que nande je ra. Dios que ñee seje ra. —Secheẽ turã esenei senei mbeɨ quia mbia jaje cote. Siqui sacuã secheẽ ndese. Secheẽ mumbayã sacuã, ɨ que Dios seje cote ra. \v 27 Dios mɨɨ nguiarei siqui beɨ. Dios mɨɨ ño mae ja nguiã mbae ja rese. Sã Jesucristo riqui mbia mbucheẽ turã mbeɨte Dios rɨɨ̃. Amén.