\id LUK - Sranan Tongo NT -Suriname 2002 (DBL -2013) \h Lukas \toc1 A Bun Nyunsu soleki fa Lukas skrifi en \toc2 Lukas \toc3 Luk \mt2 A Bun Nyunsu soleki fa \mt1 Lukas \mt2 skrifi en \imt1 Wan wortu na fesi \ip Lukas abi moro tori na ini a buku fu en di den trawan no abi. A Kresneti tori (Luk 2) na wan eksempre fu dati. Lukas e meki wi si krin tak' a Bun Nyunsu na fu ala sma. A buku skrifi gi wan sma di no de Dyu, di teki bribi ini Masra Yesus. Wan sani di e kon krin na fesi tu, na a tranga lobi di Yesus abi gi den sma di trawan no e teri. “Lobi trawan” na wan gronprakseri fu a buku disi (Luk 6:27-38; 10:25-37). \iot San de ini a buku disi: \io1 Wortu na fesi (1:1-4) \io1 Fa Yohanes nanga Yesus gebore (1:5 – 2:52) \io1 Yesus seti Ensrefi fu du En wroko (3:1 – 4:13) \io1 A wroko fu Yesus ini Galilea (4:14 – 9:50) \io1 Yesus e go na Yerusalem (9:51 – 19:27) \io1 A laste wiki (19:28 – 23:56) \io1 Yesus opo baka na dede (24:1-53) \c 1 \m \v 1 Masra Teofilus, \p Furu sma ben pruberi kba fu skrifi den sani san ben psa na un mindri, \v 2 soleki fa den sma di ben si ala den sani sensi na a bigin èn di ben panya a boskopu, ben ferteri wi. \v 3 Ma baka di misrefi go ondrosuku fin'fini fa ala sani ben waka sensi na a bigin, mi prakseri tak' a bo bun fu skrifi den sani soleki fa den ben psa, poti ini wan buku gi yu. \v 4 Mi e du disi fu yu kon si tak' den sani san den ben leri yu, na tru. \s1 Wan engel go na Sakarias \p \v 5 Ini den dei di Herodes ben de kownu fu Yudea, wan Dyudomri ben de di ben nen Sakarias. A ben de fu a grupu fu Abia. En frow Elisabet ben de wan bakapikin fu Aaron. \x * \xo 1:5 \xt 1Kron 24:10\x* \v 6 Den tu sma disi ben bun ini Gado ai, èn den ben hori densrefi na ala den komanderi fu Gado èn na san A ben wani tak' sma mus du. No wan sma ben man taki takru fu den. \v 7 Ma den no ben abi no wan pikin, bika Elisabet no ben man kisi pikin, èn den ala tu ben kon owru kba. \p \v 8 Now a ben de a ten tak' Sakarias ben mus du en wroko leki domri gi Gado, fu di a grupu fu en ben mus du a wroko a pisten dati. \v 9 Dan soleki fa a gwenti fu den domri ben de, den ben hari lot fu luku suma ben mus go na ini a Santa Presi fu Masra fu go bron switismeri. Di den hari a lot, a sori tak' na Sakarias ben mus go. \v 10 A yuru di a switismeri ben e bron, ala den sma ben de na prasi e begi. \p \v 11 Dan wan engel fu Masra sori ensrefi na Sakarias. A engel ben tnapu na a let'sei fu a altari pe a switismeri ben e bron. \v 12 Di Sakarias si a engel, a skreki èn a kon frede. \v 13 Ma a engel taigi en taki: “Sakarias, no frede. Gado yere yu begi. Yu frow Elisabet o kisi wan manpikin èn yu mus kari en Yohanes. \q1 \v 14 Yu o breiti èn prisiri nanga en, \q2 èn furu sma o prisiri \q2 tak' a kon gebore. \q1 \v 15 Bika a o de wan prenspari man \q2 fu Masra. \q1 A no mus dringi win noso sopi. \q1 Na ini en mamabere srefi \q2 a o furu nanga a Santa Yeye. \x * \xo 1:15 \xt Num 6:3\x* \q1 \v 16 A o meki furu sma fu Israel \q2 drai kon baka \q2 na Masra den Gado. \q1 \v 17 A o waka na Masra fesi \q2 tapu a srefi fasi \q2 èn nanga a srefi krakti fu Elia. \q1 A o meki tak' pratifasi no de moro \q2 na mindri pikin \q2 nanga den bigisma fu den. \q1 A o meki sma di tranga yesi, \q2 bigin libi leki den sma \q2 di bun ini Gado ai. \q1 Na so a o meki a folku klari \q2 gi Masra.” \x * \xo 1:17 \xt Mal 4:5-6\x* \p \v 18 Dan Sakarias aksi a engel taki: “Fa mi o sabi tak' a sani disi o psa? Bika mi owru kba, èn mi frow de tapu yari.” \p \v 19 Dan a engel piki en taki: “Mi na Gabriyel, a wan di e tnapu krosbei fu Gado. Na En seni mi kon na yu fu ferteri yu a bun nyunsu disi. \x * \xo 1:19 \xt Dan 8:16; 9:21\x* \v 20 We luku, den sani san mi taigi yu, o psa na a ten di Gado poti. Ma fu di yu no bribi san mi taigi yu, yu o babaw. Yu no o man taki te leki a dei tak' den sani disi psa.” \p \v 21 A pisten dati den sma ben de na prasi e wakti Sakarias. Den ben ferwondru tak' Sakarias tan so langa ini a Santa Presi. \v 22 Di Sakarias kon na dorosei, a no ben man taki nanga den. So den sma kon ferstan tak' Gado ben sori en wan sani ini a Santa Presi. A meki wantu beweigi nanga en anu èn a tan babaw. \p \v 23 Di a ten kon kba san a ben mus du en wroko, a drai go baka na en oso. \v 24 Baka den dei dati en frow Elisabet hori bere. Feifi mun langa a no ben kmopo na ini en oso fu sma si en. \v 25 Elisabet taki: “Disi na san Gado du gi mi ini a ten di A sari mi. A puru a syen na mi tapu san mi ben abi mindri den sma.” \s1 Wan engel go na Maria \p \v 26 Di Elisabet ben abi siksi mun bere, Gado seni a engel Gabriyel go na a foto Nasaret ini a distrikti Galilea. \v 27 A ben mus go na wan yongu uma di noiti no ben sribi nanga wan man ete. Soleki fa a pramisi ben de, dan Yosef bo trow nanga en. Yosef ben de wan bakapikin fu kownu David, èn a yongu uma ben nen Maria. \x * \xo 1:27 \xt Mat 1:18\x* \p \v 28 Di Gabriyel go ini a oso fu Maria, a taki en odi. Dan a taigi en taki: “Masra de nanga yu, èn a blesi fu Masra de na yu tapu.” \p \v 29 Di Maria yere san a engel taki, a skreki tak' a bruya. A aksi ensrefi san a odi disi wani taki. \p \v 30 Dan a engel taki: “Maria, no frede. Bika Gado sori yu En bun-ati. \v 31 Luku. Yu o hori bere, dan yu o kisi wan manpikin. Yu mus kari en Yesus. \x * \xo 1:31 \xt Mat 1:21\x* \q1 \v 32 A o de wan prenspari man, \q2 èn den o kari En \q2 a Manpikin fu a Moro Hei Gado. \q1 Masra Gado o meki A tron kownu \q2 na a presi fu En afo David. \x * \xo 1:32 \xt 2Sam 7:12-13,16; Jes 9:7\x* \q1 \v 33 A sa de a kownu \q2 fu a folku Israel fu têgo,\f + \fr 1:33 \ft Ini Grikitongo a skrifi taki: “A sa de a kownu fu a oso fu Yakob fu têgo.”\f* \q2 èn noiti a tiri fu En o kba.” \p \v 34 Dan Maria taigi a engel taki: “Fa dati kan? Bika noiti ete mi sribi nanga wan man.” \p \v 35 Dan a engel piki en taki: \q1 “A Santa Yeye o kon na yu tapu, \q2 èn a krakti fu a Moro Hei Gado \q2 o saka kon tapu yu. \q1 Dat'ede den sa kari a santa pikin \q2 di o gebore \q2 a Manpikin fu Gado. \m \v 36 Luku, Elisabet a famiri fu yu, owru kba. Ma en srefi de nanga bere fu kisi wan manpikin. Den ben taki a no man kisi pikin, ma na siksi mun kba di a abi bere. \v 37 Bika noti no de san Gado no kan du.” \x * \xo 1:37 \xt Gen 18:14\x* \p \v 38 Dan Maria taki: “We, mi de na Masra anu. Meki ala sani psa nanga mi soleki fa yu taki.” Dan a engel gwe. \s1 Maria go luku Elisabet \p \v 39 Baka dati Maria teki pasi go es'esi na wan foto san de ini den bergi fu a distrikti Yudea. \v 40 A go na Sakarias oso, dan a gi Elisabet odi. \v 41 Di Elisabet yere a odi fu Maria, a pikin dyompo ini en bere. Ne Elisabet kon furu nanga a Santa Yeye, \v 42 dan a taki nanga tranga sten taki: “Fu ala den uma di de, Masra blesi yu moro wan fu den, èn a blesi fu Masra de tapu a pikin ini yu bere. \v 43 Ma fa mi du feni a bun disi, tak' a m'ma fu a Mesias kon luku mi? \v 44 Bika luku, di mi yere a odi fu yu, a pikin dyompo fu prisiri ini mi bere. \v 45 A blesi fu Gado de na yu tapu fu di yu bribi tak' a sani san Masra taigi yu, o psa.” \s1 A singi fu Maria \p \v 46 Dan Maria taki: \q1 Nanga mi heri ati \q2 mi e opo a nen fu Masra, \x * \xo 1:46 \xt 1Sam 2:1-10\x* \q1 \v 47 èn nanga ala sani \q2 san de na ini mi, \q2 mi e prisiri nanga Gado, \q2 mi Ferlusuman. \q1 \v 48 Bika A prakseri mi, \q2 aladi mi na a moro lagi knekti \q2 fu En. \q1 Luku, bigin fu now ala sma o taki \q2 tak' blesi de na mi tapu. \x * \xo 1:48 \xt 1Sam 1:11\x* \q1 \v 49 Bika Gado di abi Makti, \q2 du bigi sani gi mi \q2 èn a nen fu En santa. \q1 \v 50 A e sori sari-ati na ala den sma \q2 di e lespeki En, \q1 den sma di e libi nownow \q2 nanga den di o libi bakaten. \q1 \v 51 Nanga a makti fu En, \q2 A du bigi wroko. \q1 A tyari bruya kon ini den prakseri \q2 fu den sma di abi bigimemre. \q1 \v 52 A meki den bigiman fu kondre \q2 lasi den makti, \q1 èn A opo den sma \q2 di trawan no e teri. \x * \xo 1:52 \xt Job 5:11; 12:19\x* \q1 \v 53 Den sma nanga angribere \q2 A gi nofo fu nyan, \q1 ma den guduman \q2 A seni gwe nanga soso anu. \q1 \v 54-55 Soleki fa A pramisi den bigisma fu unu \q2 A langa wan anu gi Israel, \q2 a folku di e dini En. \q1 Bika A memre tak' fu têgo \q2 A bo sori sari-ati na Abraham \q2 nanga den bakapikin fu en. \x * \xo 1:54-55 \xt Gen 17:7\x* \b \p \v 56 Maria ben tan dri mun so na Elisabet, dan a drai go baka na en oso. \s1 Yohanes kon gebore \p \v 57 Di a yuru doro fu Elisabet meki a pikin, a kisi wan boi. \v 58 Den birtisma nanga den famiri fu en, ben yere fa Masra ben sori bigi sari-ati na Elisabet. So den ben prisiri nanga en. \v 59 Di a boi tapu aiti dei, den sma kon fu besnei a boi. Dan den ben wani gi a boi a nen fu en p'pa Sakarias. \x * \xo 1:59 \xt Lev 12:3\x* \v 60 Ma en m'ma taki: “Nono. Un mus kari en Yohanes.” \p \v 61 Ma den taigi Elisabet taki: “No wan sma no de ini yu famiri di abi a nen dati.” \v 62 Dan den sma meki wantu beweigi nanga den anu fu aksi Sakarias fa a wani tak' a pikin mus nen. \p \v 63 Ne Sakarias aksi den sma wan sani fu skrifi na tapu. A skrifi taki: “A mus nen Yohanes.” Ala den sma ben ferwondru. \v 64 Dan wantron so Sakarias ben man taki baka èn a bigin fu opo Gado nen. \p \v 65 Ala den sma di ben libi ini a birti fu den, ben kisi bigi lespeki gi Gado. Èn ini a heri bergi presi fu Yudea den sma ben taki fu den sani disi. \v 66 Ala sma di yere ben teki den sani disi na prakseri. Den ben aksi densrefi taki: “San a pikin disi o tron?” Bika a ben de krin fu si tak' a krakti fu Gado ben de na en tapu. \s1 Den sani san Sakarias taki \p \v 67 Sakarias kon furu nanga a Santa Yeye, dan a bigin taki san Gado gi en fu taki. A taki: \q1 \v 68 Mi e opo a nen fu Masra, \q2 a Gado fu Israel. \q1 Bika A langa wan anu gi En folku \q2 èn A ferlusu den. \q1 \v 69 A gi unu wan tranga Ferlusuman, \q2 di de wan bakapikin \q2 fu En knekti David, \q1 \v 70-71 fu ferlusu unu puru \q2 ini a makti fu un feyanti \q2 nanga den sma \q2 di no lobi unu srefsrefi. \q1 Langaten na fesi A ben meki \q2 den santa profeiti fu En \q2 taki a sani disi kba. \q1 \v 72 Na so A sori sari-ati \q2 na den afo fu unu. \q2 A hori ensrefi \q2 na a santa ferbontu fu En. \q1 \v 73 Bika A ben meki wan sweri \q2 nanga un afo Abraham \q1 \v 74 tak' A bo ferlusu unu puru \q2 ini a makti fu un feyanti, \q2 fu un kan dini En sondro frede. \q1 \v 75 Un o man dini En \q2 un heri libi langa \q2 tapu wan santa fasi, \q2 èn tapu wan fasi di bun ini Gado ai. \b \q1 \v 76 Èn yu, mi pikin, den sa kari yu \q2 wan profeiti fu a Moro Hei Gado, \q1 bika yu sa waka na Masra fesi \q2 fu meki pasi klari gi En, \x * \xo 1:76 \xt Mal 3:1\x* \q1 \v 77 fu meki en folku sabi \q2 tak' Gado o ferlusu den \q2 te A gi den pardon fu den sondu. \q1 \v 78 Bika fu di Gado abi bigi sari-ati \q2 gi unu, \q2 dat' meki a Wan \q2 di o kmopo na heimel \q2 o kon na unu fu yepi unu. \q1 A o kon leki a son di e opo \q2 \v 79 fu tyari leti kon \q2 gi den sma di de na dungru, \q2 di de na pasi fu go dede. \q1 Èn A o sori unu a pasi fu freide. \x * \xo 1:79 \xt Jes 9:1\x* \b \p \v 80 A boi ben e gro, èn moro nanga moro a Yeye ben gi en krakti. A ben e tan na ini a dreisabana te leki a dei di a sori ensrefi na den sma fu Israel. \c 2 \s1 Yesus gebore \r Mateus 1:18-25 \p \v 1 Ini a srefi ten dati grankownu Augustus ben seni wan boskopu go lontu ini ala den kondre di a ben e tiri, tak' ala sma mus go skrifi den nen na ini lantibuku. \v 2 Disi ben de a fosi leisi di den ben meki den sma skrifi den nen na ini lantibuku èn a psa ini a ten di Kwirinius ben de granman fu Siriakondre. \v 3 So ala sma ben go skrifi den nen na ini a foto pe a famiri fu den ben kmopo. \v 4 Dan fu di Yosef ben de wan bakapikin fu David, a kmopo fu Nasaret na ini Galilea fu go na Betlehem na ini Yudea, bika na drape David ben gebore. \v 5 A go drape fu skrifi en nen nanga a di fu Maria, a frow nanga san a bo trow. A pisten dati Maria ben abi bere. \v 6 Di den ben drape, a yuru doro fu Maria kisi a pikin. \v 7 Dan a kisi en fosi boi. A domru En na ini krosi, dan a poti En didon ini wan baki pe meti e nyan, bika a oso pe yu ben kan yuru wan presi fu tan, ben furu kba. \s1 Den man di ben luku den skapu \p \v 8 Ini a srefi kontren dati wantu skapuman ben de ini den wei e hori wakti te neti gi den skapu fu den. \fig Skapuman e luku den skapu na neti|src="LB00013B.TIF" size="col" copy="Louise Bass ©The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="Luk 2.8" \fig* \v 9 Dan wantron so wan engel fu Masra ben tnapu na den fesi, èn a glori fu Masra ben krin a heri presi pe den ben de. Den man ben frede srefsrefi. \v 10 Ma a engel taigi den taki: “No frede! Bika mi tyari wan bun nyunsu gi unu san o meki a heri folku prisiri. \v 11 Tide a Ferlusuman gebore gi unu na ini a foto fu David. Na En na a Mesias, na En na Masra. \v 12 Disi na a marki: Te un go, un o si wan pikin di domru na ini krosi, èn a didon ini wan baki pe meti e nyan.” \p \v 13 Dan wantron so wan heri ipi tra engel ben tnapu pe a fosi engel ben de. Den ben e prijse Gado taki: \v 14 “Glori gi Gado di de na heimel, èn freide gi den sma na grontapu di Gado lobi.” \p \v 15 Di den engel gwe baka na heimel, den skapuman taigi makandra taki: “Kon meki un go na Betlehem fu go luku a sani san Masra seni taigi unu.” \v 16 Den man gwe es'esi, dan den feni Maria nanga Yosef, nanga a pikin di ben didon na ini a baki. \v 17 Di den si a pikin den ferteri ala sani san a engel ben taigi den fu a pikin. \p \v 18 Ala sma di yere a tori ben ferwondru fu a sani san den skapuman taki. \v 19 Maria no fergiti den sani san den taki, ma a tan memre den. \v 20 Di den man e drai gwe baka, den ben e prijse Gado e gi En glori fu ala sani san den ben si nanga san den ben yere. Ala sani ben psa soleki fa a engel ben taigi den. \p \v 21 Di a pikin tapu aiti dei, den ben mus besnei En. Dan den gi En a nen Yesus. Bika fosi A ben de ini en mamabere, a engel ben taki tak' na so den mus kari En. \x * \xo 2:21 \xt Lev 12:3; Luk 1:31\x* \s1 Simeon nanga Hana \p \v 22 A ten ben doro tak' den ben mus krin densrefi gi Gado soleki fa a wèt fu Moses e taki. Dan Yosef nanga Maria tyari Yesus go na Yerusalem fu poti En na ini Masra anu. \x * \xo 2:22 \xt Lev 12:6-8\x* \v 23 Bika a skrifi na ini a wèt fu Masra taki: “Ala fosi manpikin un sa poti aparti gi Masra.” \x * \xo 2:23 \xt Ex 13:2,12\x* \v 24 A wèt fu Masra e taki moro fara tak' den ben mus tyari tu paskadoifi noso tu yongu doifi leki wan offer gi Gado. \p \v 25 Now yu ben abi na ini Yerusalem wan man di ben nen Simeon. A man disi ben bun ini Gado ai. A ben hori ensrefi trutru na a Dyubribi, èn a Santa Yeye ben de na en tapu. A ben angri fu si a dei di Gado bo ferlusu Israel. \v 26 A Santa Yeye ben sori Simeon tak' a no bo dede solanga a no ben si a Mesias di Masra bo seni kon. \v 27 Dan so a Santa Yeye ben meki Simeon go na ini a mamakerki fu den Dyu. Di Yosef nanga Maria tyari Yesus go drape fu du nanga En soleki fa a wèt e taki, \v 28 dan Simeon teki a pikin tapu en anu èn a opo Gado nen. A taki: \q1 \v 29 Masra, \q2 now Yu kan meki Yu knekti \q2 dede ini freide leki fa Yu ben taki. \q1 \v 30 Bika mi si a Ferlusuman \q2 \v 31 di Yu bo seni kon gi ala folku. \q1 \v 32 Neleki wan faya \q2 A o sori den sma di no sabi Yu, \q2 a pasi fu Yu, \q1 èn A o meki Yu pipel Israel \q2 kisi glori. \x * \xo 2:32 \xt Jes 42:6; 49:6\x* \p \v 33 Yosef nanga Maria ben ferwondru fu yere den sani san Simeon taki fu Yesus. \v 34 Dan Simeon blesi den. A taigi Maria, a m'ma fu a pikin taki: “Luku, a pikin disi na wan marki di furu sma ini Israel o poti na wan sei. Na dati o broko den neki. Ma gi furu trawan A o tyari nyun libi kon. \v 35 Na sowan fasi a sani san de ini den sma ati o kon na krin. Ma yu o abi dipi sari na ini yu ati.” \p \v 36 Wan owru frow ben de ini a mamakerki tu. A ben nen Hana èn a ben de wan profeiti fu Gado. A p'pa fu en ben nen Fanuel èn a ben de fu a lo fu Aser. A frow disi no ben abi masra, bika seibi yari baka di a trow, en masra dede. \v 37 A ben abi aititenti-na-fo (84) yari, èn a ben tan ini a mamakerki e dini Gado dei nanga neti nanga faste èn begi. \v 38 A srefi ten di Simeon ben e taki nanga Yosef nanga Maria, Hana kon tnapu drape. Dan a bigin opo Gado nen owktu èn ala sma di ben ferwakti tak' Gado bo ferlusu Yerusalem, a ferteri fu a pikin disi. \p \v 39 Di Maria nanga Yosef du ala sani san den ben mus du, soleki fa a wèt fu Masra e taki, den drai go baka na Nasaret na ini Galilea, pe den ben e libi. \x * \xo 2:39 \xt Mat 2:23\x* \v 40 A pikin ben e gro èn A ben kon tranga. A ben kon koni moro nanga moro èn Gado ben sori En bun-ati. \s1 Yesus go na a mamakerki \p \v 41 Ala yari a m'ma nanga a p'pa fu Yesus ben e go na Yerusalem fu nyan a Paskafesa. \x * \xo 2:41 \xt Ex 12:1-27; Deut 16:1-8\x* \v 42 Di Yesus tapu twarfu yari den go na a fesa soleki fa den ben gwenti. \v 43 Baka di a fesa kba, den teki pasi fu drai go baka na oso. Yesus tan na baka ini Yerusalem. Ma En m'ma nanga En p'pa no ben sabi. \v 44 Fu di den ben prakseri tak' A ben de mindri den tra sma di ben e drai go baka na oso tu, den waka wan heri dei fosi den bigin aksi famiri nanga mati efu den ben si Yesus. \v 45 Di den no ben man feni En, den drai go baka na Yerusalem fu suku En. \v 46 Dan tapu a di fu dri dei, den feni En na ini a mamakerki. Drape A ben e sidon na mindri den man di e gi leri. A ben e arki san den ben taki èn A ben e aksi den wantu sani. \v 47 Ala sma di ben yere En, ben ferwondru fu a ferstan san A ben abi, nanga a fasi fa A ben piki den man. \v 48 Di Maria nanga Yosef si En, den no ben sabi san fu taki. Dan Maria taki: “Boi, fa Yu kan du a sani disi nanga unu? Luku fa mi nanga Yu p'pa ben e waka suku Yu, bika un ati ben de na dyompo.” \p \v 49 Dan A piki den taki: “Fu sanede ben e un suku Mi? Na sabi un no sabi dan tak' Mi mus de na ini a oso fu Mi P'pa?” \v 50 Ma den no ben ferstan a piki san A ben piki den. \p \v 51 Dan Yesus drai go baka na Nasaret nanga den, èn A ben du san den ben e taigi En. Ma Maria no fergiti no wan fu den sani disi. \v 52 So Yesus ben kon moro bigi èn A ben kon moro koni. Gado ben lobi En, èn den sma ben lobi En tu. \x * \xo 2:52 \xt 1Sam 2:26; Spr 3:4\x* \c 3 \s1 Yohanes a dopuman \r Mateus 3:1-12; Markus 1:1-8; Yohanes 1:19-28 \p \v 1 A ben de tin-na-feifi yari kba tak' Tiberius ben de grankownu. A ten dati Pontius Pilatus ben de granman fu a distrikti Yudea. Herodes ben e tiri a distrikti Galilea. Filipus, a brada fu Herodes, ben e tiri Iturea nanga Trakonitus. Èn Lisanias ben e tiri Abilena. \v 2 Kayafas nanga Anas ben de grandomri fu a Dyukerki.\f + \fr 3:2 \ft Fosi na Anas ben de a grandomri fu a Dyukerki, ma awinsi a no ben de grandomri moro, den sma ben e tan kari en grandomri ete.\f* Ini a srefi yari dati Gado ben gi Yohanes, a manpikin fu Sakarias, wan boskopu di a ben de ini a dreisabana. \v 3 So Yohanes ben waka ini a heri birti fu a Yordanliba e bari a boskopu tak' den sma mus drai den libi èn teki dopu. Na sowan fasi Gado bo gi den pardon fu den sondu. \v 4 Ini a buku fu a profeiti Yesaya, a skrifi taki: \q1 Wan sma e bari wroko \q2 ini a dreisabana taki: \q1 Meki pasi klari gi Masra, \q2 puru ala boktuboktu gi En. \x * \xo 3:4 \xt Jes 40:3-5\x* \q1 \v 5 Tapu ala den dipi olo, \q2 èn puru den bergi na pasi: \q2 pikinwan nanga bigiwan. \q1 No wan kronkron pasi mus de, \q2 èn den olo-olo pasi mus kon grati. \q1 \v 6 Dan so ala sma sa si \q2 a Ferlusuman \q2 di Gado o seni kon. \p \v 7 Dan Yohanes taigi a bigi ipi sma di ben kon na en fu teki dopu taki: “Un sneki unu! Suma gi un wan pingi fu lon gi a strafu fu Gado di de fu kon? \x * \xo 3:7 \xt Mat 12:34; 23:33\x* \v 8 Efu trutru un drai un libi, meki a de fu si dan. No bigin fu taki na ini yu ati taki: ‘Wi na bakapikin fu Abraham.’ Bika mi e taigi un taki: Gado kan meki den ston disi tron bakapikin fu Abraham. \x * \xo 3:8 \xt Yoh 8:33\x* \v 9 A aksi de klar'klari kba na den rutu fu den bon. Ibri bon di no e gi bun froktu, den o kapu puru èn fringi go ini a faya.” \x * \xo 3:9 \xt Mat 7:19\x* \p \v 10 Dan den sma aksi en taki: “We, san un mus du dan?” \p \v 11 Yohanes piki den taki: “A sma di abi tu empi mus gi wan na a sma di no abi, èn a sma di abi nyanyan mus gi a sma di no abi.” \p \v 12 Den man di e piki edemoni ben kon fu teki dopu tu. Dan den aksi Yohanes taki: “Meister, san unu mus du?” \x * \xo 3:12 \xt Luk 7:29\x* \p \v 13 A piki den taki: “No teki moro moni leki san yu mus teki.” \p \v 14 Den srudati srefi aksi en taki: “Èn san un dati mus du?” \p A piki den taki: “No teki sma moni nanga tranga, èn no lei gi wan sma di no du noti. A moni san yu e kisi mus de nofo gi yu.” \p \v 15 Dan fu di a folku ben abi bigi howpu, meki den aksi densrefi efu a no Yohanes na a Mesias. \v 16 Dat' meki Yohanes taigi den taki: “Mi e dopu unu nanga watra, ma wan Man e kon di abi makti moro mi. Mi no warti srefi fu lusu en susu puru na En futu. Na En o dopu unu nanga a Santa Yeye èn nanga faya. \v 17 A hori En wrokosani na ini En anu fu wai a buba puru ini a aleisi. A aleisi A o poti na ini En maksin, ma den buba A o bron na ini faya di no man dede.” \fig Wan man e wai a buba puru ini a aleisi|src="HK00097B.TIF" size="col" copy="Horace Knowles ©The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, 1995." ref="Luk 3.17" \fig* \p \v 18 Nanga furu tra wortu Yohanes ben ferteri den sma a Bun Nyunsu. \v 19 A ben piri ai tu gi a tiriman Herodes fu di a ben trow nanga Herodias, a frow fu en brada, èn fu ala den tra ogri san a ben du. \x * \xo 3:19 \xt Mat 14:3-4; Mrk 6:17-18\x* \v 20 Dan Herodes du wan moro bigi ogri di a poti Yohanes na straf'oso. \s1 Yesus teki dopu \r Mateus 3:13-17; Markus 1:9-11 \p \v 21 Wan dei di Yohanes ben e dopu sma, Yesus srefi go teki dopu. Dan di Yesus ben e begi, heimel opo \v 22 èn a Santa Yeye saka leki wan libilibi doifi kon na En tapu. Ne wan sten taki kmopo fu heimel taki: “Yu na mi Manpikin di Mi lobi. Mi abi prisiri nanga Yu.” \x * \xo 3:22 \xt Gen 22:2; Ps 2:7; Jes 42:1; Mat 3:17; Mrk 1:11; Luk 9:35\x* \s1 Den afo fu Yesus \r Mateus 1:1-17 \p \v 23 Yesus ben abi dritenti yari so di A bigin nanga En wroko. Den sma ben sabi En leki a manpikin fu Yosef. \q1 Yosef ben de a manpikin fu Eli. \q1 \v 24 Eli ben de a manpikin \q2 fu Matat, \q1 èn Matat ben de a manpikin \q2 fu Lefi. \q1 Lefi ben de a manpikin fu Melki, \q1 èn Melki ben de a manpikin \q2 fu Yanai. \q1 Yanai ben de a manpikin \q2 fu Yosef, \q1 \v 25 èn Yosef ben de a manpikin \q2 fu Matatias. \q1 Matatias ben de a manpikin \q2 fu Amos, \q1 èn Amos ben a manpikin \q2 fu Nahum. \q1 Nahum ben de manpikin fu Hesli, \q1 èn Hesli ben a manpikin fu Nagai. \q1 \v 26 Nagai ben de a manpikin \q2 fu Maat, \q1 èn Maat ben de a manpikin \q2 fu Matatias. \q1 Matatias ben de a manpikin \q2 fu Semeyin, \q1 èn Semeyin ben de a manpikin \q2 fu Yosek. \q1 Yosek ben de a manpikin fu Yoda, \q1 \v 27 èn Yoda ben de a manpikin \q2 fu Yoanan. \q1 Yoanan ben de a manpikin \q2 fu Resa, \q1 èn Resa ben de a manpikin \q2 fu Serubabel. \q1 Serubabel ben de a manpikin \q2 fu Sealtiyel, \q1 èn Sealtiyel ben de a manpikin \q2 fu Neri. \q1 \v 28 Neri ben de a manpikin \q2 fu Melki, \q1 èn Melki ben de a manpikin \q2 fu Adi. \q1 Adi ben de a manpikin fu Kosam, \q1 èn Kosam ben de a manpikin \q2 fu Elmadan. \q1 Elmadan ben de a manpikin fu Er, \q1 \v 29 èn Er ben de a manpikin \q2 fu Yosua. \q1 Yosua ben de a manpikin \q2 fu Eliyeser, \q1 èn Eliyeser ben de a manpikin \q2 fu Yorim. \q1 Yorim ben de a manpikin \q2 fu Matat, \q1 èn Matat ben de a manpikin \q2 fu Lefi. \q1 \v 30 Lefi ben de a manpikin \q2 fu Simeon, \q1 èn Simeon ben de a manpikin \q2 fu Yuda. \q1 Yuda ben de a manpikin fu Yosef, \q1 èn Yosef ben de a manpikin \q2 fu Yonan. \q1 Yonan ben de a manpikin \q2 fu Elyakim, \q1 \v 31 èn Elyakim ben de a manpikin \q2 fu Melea. \q1 Melea ben de a manpikin \q2 fu Mena, \q1 èn Mena ben de a manpikin \q2 fu Matata. \q1 Matata ben de a manpikin \q2 fu Natan, \q1 èn Natan ben de a manpikin \q2 fu David. \q1 \v 32 David ben de a manpikin \q2 fu Isai, \q1 èn Isai ben de a manpikin \q2 fu Obed. \q1 Obed ben de a manpikin fu Boas, \q1 èn Boas ben de a manpikin \q2 fu Salma. \q1 Salma ben de a manpikin \q2 fu Nakson, \q1 \v 33 èn Nakson ben de a manpikin \q2 fu Aminadab. \q1 Aminadab ben de a manpikin \q2 fu Admin, \q1 èn Admin ben de a manpikin \q2 fu Arni. \q1 Arni ben de a manpikin \q2 fu Hesron, \q1 èn Hesron ben de a manpikin \q2 fu Peres. \q1 Peres ben de a manpikin fu Yuda, \q1 \v 34 èn Yuda ben de a manpikin \q2 fu Yakob. \q1 Yakob ben de a manpikin fu Isak, \q1 èn Isak ben de a manpikin \q2 fu Abraham. \q1 Abraham ben de a manpikin \q2 fu Tera, \q1 èn Tera ben de a manpikin \q2 fu Nakor. \q1 \v 35 Nakor ben de a manpikin \q2 fu Serug, \q1 èn Serug ben de a manpikin \q2 fu Rehu. \q1 Rehu ben de a manpikin fu Peleg, \q1 èn Peleg ben de a manpikin \q2 fu Eber. \q1 Eber ben de a manpikin fu Sela, \q1 \v 36 èn Sela ben de a manpikin \q2 fu Kenan. \q1 Kenan ben de a manpikin \q2 fu Arpaksad, \q1 èn Arpaksad ben de a manpikin \q2 fu Sem. \q1 Sem ben de a manpikin fu Noa, \q1 èn Noa ben de a manpikin \q2 fu Lamek. \q1 \v 37 Lamek ben de a manpikin \q2 fu Metusela, \q1 èn Metusela ben de a manpikin \q2 fu Henok. \q1 Henok ben de a manpikin \q2 fu Yered, \q1 èn Yered ben de a manpikin \q2 fu Mahalalel. \q1 Mahalalel ben de a manpikin \q2 fu Kenan, \q1 \v 38 èn Kenan ben de a manpikin \q2 fu Enos. \q1 Enos ben de a manpikin fu Set, \q1 èn Set ben de a manpikin \q2 fu Adam. \q1 Adam ben de a manpikin \q2 fu Gado. \c 4 \s1 Didibri tesi Yesus \r Mateus 4:1-11; Markus 1:12-13 \p \v 1 Di Yesus kmopo fu a Yordanliba, A ben furu nanga a Santa Yeye. Dan a Yeye tyari En go na ini a dreisabana, \v 2 pe didibri tesi En fotenti dei langa. A heri pisten dati Yesus no ben nyan noti, so baka den fotenti dei angri bigin kiri En. \v 3 Ne didibri taigi En taki: “Efu Yu na a Manpikin fu Gado, taigi a ston disi fu a tron brede.” \p \v 4 Ma Yesus piki en taki: “A skrifi taki: Wan sma no sa libi fu brede wawan.” \x * \xo 4:4 \xt Deut 8:3\x* \p \v 5 Dan didibri tyari Yesus go na wan hei presi. Ini a pingi fu wan ai a sori En ala den kondre fu grontapu. \v 6 Didibri taigi En taki: “Mi o gi Yu ala a makti fu den kondre disi nanga a gudu di den abi. Na mi kisi a makti disi, èn mi e gi en na suma mi wani. \v 7 Mi o gi Yu ala den sani disi, efu Yu anbegi mi.” \p \v 8 Ma Yesus piki en taki: “A skrifi taki: \q1 Yu mus anbegi Masra yu Gado, \q2 èn na En wawan yu mus dini.” \x * \xo 4:8 \xt Deut 6:13\x* \p \v 9 Baka dati didibri tyari Yesus go na Yerusalem, dan a poti En tnapu na a lantyi fu a daki fu a mamakerki fu den Dyu. A taigi En taki: “Efu Yu na a Manpikin fu Gado, trowe Yusrefi go na gron. \v 10 Bika a skrifi taki: \q1 Gado sa seni den engel fu En \q2 fu kibri Yu. \x * \xo 4:10 \xt Ps 91:11-12\x* \m \v 11 Moro fara: \q1 Den sa tyari Yu na tapu den anu, \q2 fu Yu no stotu Yu futu \q2 na wan ston.” \p \v 12 Ma Yesus piki en taki: “A skrifi owktu taki: Yu no mus tesi Masra yu Gado.” \x * \xo 4:12 \xt Deut 6:16\x* \p \v 13 Di didibri kba tesi Yesus, a gwe fu luru wan tra okasi. \p \v 14 Di Yesus drai go baka na Galilea, A ben furu nanga a krakti fu a Yeye. Ini a heri kontren drape den sma ben e taki fu En. \v 15 A ben e gi leri na ini den kerki fu den, èn ala sma ben e gi En bigi nen. \s1 Den sma fu Nasaret no wani bribi ini Yesus \r Mateus 13:53-58; Markus 6:1-6 \p \v 16 Dan Yesus go na Nasaret pe A ben kweki. Soleki fa A ben gwenti fu du tapu a sabadei, A go na a Dyukerki. A opo tnapu fu leisi \v 17 dan den gi En a buku san a profeiti Yesaya ben skrifi. Di A opo a buku, A leisi a pisi pe skrifi taki: \q1 \v 18 A Yeye fu Masra de na mi tapu, \q1 bika A poti mi \q2 fu tyari Bun Nyunsu \q2 gi den pôtiwan.\f + \fr 4:18 \ft Ini Grikitongo a skrifi taki: “A salfu mi fu tyari bun nyunsu gi den pôtiwan.” Den Dyusma ben salfu wan sma te den ben poti en fu du wan spesrutu wroko.\f* \q1 A seni Mi fu taigi den sma \q2 di feyanti poti na strafu, \q2 tak' den o lusu. \q1 A seni mi \q2 fu meki breniman si baka, \q2 fu puru sma na ini katibo, \q1 \v 19 èn fu taki tak' a ten doro \q2 fu Masra sori En bunfasi. \x * \xo 4:19 \xt Jes 61:1-2\x* \p \v 20 Dan Yesus tapu a buku, A gi en na a man di e wroko ini a Dyukerki, dan A go sidon. Ala den sma ini a kerki ben e luku En. \v 21 Dan Yesus taigi den taki: “Tide a pisi disi fu a Santa Buku san un yere, kon tru.” \p \v 22 Ala den sma ben lobi fa A taki, èn den ben ferwondru fa A ben taki so moi. Dan den taki: “Tan, a no a boi fu Yosef?” \p \v 23 Yesus piki den taki: “Mi sabi tak' un o koti a odo gi Mi taki: ‘Datra, dresi yusrefi! Un yere san Yu du ini Kafarnaum. We, du den srefi sani dyaso ini Yu eigi foto.’ \v 24 Fu tru Mi e taigi un taki: Den sma fu wan foto no e teki san den eigi profeiti e taki. \x * \xo 4:24 \xt Yoh 4:44\x* \v 25 A sani san Mi e taigi unu now tru. Ini a ten fu Elia dri nanga afu yari langa, alen no ben fadon èn wan bigi angriten ben de ini a heri kondre. A pisten dati furu uma di masra dede kba ben de ini Israel. \x * \xo 4:25 \xt 1Kon 17:1\x* \v 26 Ma Gado no seni Elia go na no wan fu den. A seni en go na a foto Sarepta ini a birti fu Sidon. Drape a ben mus go na wan frow di masra dede kba. \x * \xo 4:26 \xt 1Kon 17:7-16\x* \v 27 Sosrefi ini a ten di a profeiti Elisa ben e libi, furu gwasiman ben de ini Israel. Ma Elisa no ben dresi no wan fu den, boiti Naaman, a man fu Siriakondre.” \x * \xo 4:27 \xt 2Kon 5:1-14\x* \p \v 28 Di den sma ini a kerki yere san Yesus taki, den ati bron srefsrefi. \v 29 Ne den opo, dan den teki Yesus pusu puru ini a foto. Den pusu En go te na a lantyi fu a bergi tapu san a foto fu den ben bow, fu fringi En go na gron. \v 30 Ma Yesus waka psa na den mindri, dan A gwe. \s1 Yesus puru wan takruyeye na wan man tapu \r Markus 1:21-28 \p \v 31 Dan Yesus go na Kafarnaum, wan foto ini Galilea. Tapu a sabadei A ben e gi den sma leri. \v 32 Den sma ben ferwondru fu a fasi fa A ben e gi leri, bika A ben taki leki a sma di kon nanga a leri. \x * \xo 4:32 \xt Mat 7:28-29\x* \p \v 33 Wan man ben de ini a Dyukerki di ben abi wan takruyeye na en tapu. A bari nanga tranga sten taki: \v 34 “Woooi! Yesus fu Nasaret, san Yu wani nanga unu? Na kon Yu kon fu puru un na pasi? Mi sabi suma na Yu. Yu na a Santa Wan fu Gado.” \p \v 35 Ma Yesus bari en taki: “Tapu yu mofo, èn kmopo na a man tapu!” Dan a takruyeye fringi a man trowe na gron na mindri den sma pe a ben tnapu. Dan a kmopo tapu a man sondro fu du en wan ogri. \p \v 36 Ala den sma ben ferwondru. Den taigi makandra taki: “San na a leri disi? Bika nanga makti nanga krakti A e komanderi den takruyeye, èn den e gwe!” \v 37 Dan so a nen fu Yesus ben bari na ala sei ini a kontren dati. \s1 Yesus dresi furu sma \r Mateus 8:14-17; Markus 1:29-34 \p \v 38 Baka dati Yesus kmopo ini a Dyukerki, dan A go na a oso fu Simon. Now a m'ma fu a frow fu Simon ben didon nanga hebi korsu, so den aksi Yesus fu dresi en. \v 39 Yesus go tnapu na en sei, dan A taigi a korsu fu libi a skin. Ne a korsu saka. Wantron a frow opo, dan a poti nyanyan nanga dringi gi den. \p \v 40 Di a son saka, den sma tyari ala den sikisma fu den di ben abi ala sortu siki, kon na Yesus. Wan fru wan A ben poti anu na den tapu èn A dresi den. \v 41 Owktu takruyeye ben kmopo tapu furu sma. Den ben e bari taki: “Yu na a Manpikin fu Gado.” Ma Yesus bari den. A no gi den okasi fu taki, bika den ben sabi tak' En na a Mesias. \s1 A wroko fu Yesus \r Markus 1:35-39 \p \v 42 Di dei broko Yesus go na wan presi dorosei fu a foto pe sma no e libi. Dan den sma go suku En. Di den feni En, den ben wani hori En fu A no gwe. \v 43 Ma A taigi den taki: “Mi mus go na den tra foto tu, fu tyari a Bun Nyunsu tak' Gado o bigin tiri libisma. Bika na fu a sani dati Gado seni Mi kon.” \v 44 So A go preiki na ini den Dyukerki fu Yudea. \c 5 \s1 Den fosi man di bigin teki leri fu Yesus \r Mateus 4:18-22; Markus 1:16-20 \p \v 1 Wan dei Yesus ben tnapu na a syoro fu a Meer fu Genesaret. Wan bigi grupu sma ben kon na En fu yere a wortu fu Gado. Ma den ben pusu fu kon tnapu te na fes'sei. \x * \xo 5:1 \xt Mat 13:1-2; Mrk 3:9-10; 4:1\x* \v 2 Dan Yesus si tu boto na syoro. Den fis'man ben kmopo ini den boto, èn den ben e wasi den fis'neti fu den. \v 3 Dan A go ini a boto san ben de fu Simon. A aksi Simon fu go pikinso na mindri, no tumsi fara fu a syoro. Yesus saka sidon, dan A bigin gi den sma leri kmopo fu a boto. \p \v 4 Di Yesus kba taki, A taigi Simon taki: “Go moro na mindrisei èn fringi den fis'neti fu yu go ini a watra.” \p \v 5 Ma Simon piki En taki: “Meister, heri neti un wroko tranga, ma un no kisi noti. Ma fu di na Yu taki, dan mi sa fringi den go ini a watra.” \fig Fis'man e hari den fis'neti fu den kon na syoro|src="HK00207B.TIF" size="col" copy="Horace Knowles ©The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, 1995." ref="Luk 5.5" \fig*\x * \xo 5:5 \xt Yoh 21:3\x* \p \v 6 Dan den fringi den fis'neti go na watra. Di den ben mus hari den kon baka, den neti ben span nanga fisi tak' den ben suku fu priti. \x * \xo 5:6 \xt Yoh 21:6\x* \v 7 Dan den kari den fis'mati fu den di ben de ini a tra boto fu kon yepi den. Di den man kon, den lai ala den tu boto nanga fisi tak' den boto ben suku fu sungu. \v 8 Di Simon Petrus si san psa, a fadon na tapu en kindi na Yesus fesi, dan a taki: “Masra, kmopo pe mi de, bika mi na wan sondusma.” \v 9 Bika en nanga den trawan di ben de nanga en, ben ferwondru fu den someni fisi san den fanga. \v 10 Yakobus nanga Yohanes, den tu fis'mati fu Simon, ben ferwondru tu. A p'pa fu den tu man disi ben nen Sebedeus. \p Dan Yesus taigi Petrus taki: “No frede. Bigin fu now yu o fanga libisma.” \p \v 11 Ne den hari den boto poti na syoro, den libi ala sani drape, dan den bigin fu waka na Yesus baka. \s1 Yesus dresi wan gwasiman \r Mateus 8:1-4; Markus 1:40-45 \p \v 12 Di Yesus ben de ini wan fu den foto, wan man ben drape di ben abi gwasi na en heri skin. Di a man si Yesus, a trowe ensrefi langalanga na gron, dan a begi En taki: “Masra, efu Yu wani, Yu kan meki mi skin kon bun baka.” \p \v 13 Yesus langa En anu fasi a man, dan A taki: “Iya, Mi wani. Kon betre!” A srefi momenti dati a man kon betre. \v 14 Dan Yesus warskow a man taki: “Yu no mus taigi no wan sma. Ma yu mus go na a Dyudomri, meki a si tak' yu kon betre. Dan fu sori ala sma tak' yu kon betre, yu mus tyari a offer gi Gado leki fa Moses skrifi tak' yu mus du te yu kon betre fu gwasi.” \x * \xo 5:14 \xt Lev 14:1-32\x* \p \v 15 Ma a nyunsu fu Yesus ben e panya moro nanga moro, èn bun furu sma kon fu arki san A e taki èn fu A dresi den siki fu den. \v 16 Ma Yesus ben lobi fu go na den presi pe En wawan ben kan de, fu go begi drape. \s1 Yesus dresi wan lanman \r Mateus 9:1-8; Markus 2:1-12 \p \v 17 Wan fu den dei di Yesus ben e gi leri, wantu Fariseiman nanga sabiman fu Gado wèt ben sidon drape e arki tu. Den man disi ben kmopo kon fu Yerusalem nanga ala den dorpu ini den distrikti Galilea nanga Yudea. A krakti fu Masra ben de ini Yesus fu A kan dresi sma. \p \v 18 Ne wantu man tyari wan lanman na tapu wan bedi kon drape. Den ben suku fu tyari en go poti ini a oso fesi Yesus. \v 19 Ma fu di furu sma ben drape, den no ben man psa go na inisei. So den tyari en go tapu a daki fu a oso. Den puru wan pisi fu a daki, dan den saka a man nanga a heri bedi kon mindri den sma let' na fesi Yesus. \p \v 20 Di Yesus si a bribi fu den, A taki: “Mi mati, yu kisi pardon fu yu sondu.” \p \v 21 Dan den sabiman fu Gado wèt nanga den Fariseiman bigin taki na ini densrefi taki: “San a man disi e prakseri fu ensrefi? A e afrontu Gado! Na Gado wawan kan gi pardon fu sondu.” \p \v 22 Ma Yesus ben sabi san den e prakseri, dan A piki den taki: “Fu sanede un e prakseri so ini un ati? \v 23 San moro makriki? Fu taigi a man tak' a kisi pardon fu en sondu, noso fu taigi en fu a opo waka? \v 24 Ma Mi o sori unu tak' a Manpikin fu Libisma abi makti dya na grontapu fu gi sma pardon fu sondu.” Dan Yesus taigi a lanman taki: “Mi e taigi yu fu yu opo, teki yu bedi, dan yu go na oso.” \p \v 25 Wantron a man opo tnapu let' na den fesi. A teki a sani na tapu san a ben e didon, dan a go na oso. Heri pasi a ben gi Gado grani. \v 26 Ala sma ferwondru sote èn den gi Gado glori. Nanga bigi lespeki gi Gado den taki: “Tide un si tumsi ferwondru sani.” \s1 Yesus kari Lefi \r Mateus 9:9-13; Markus 2:13-17 \p \v 27 Baka di Yesus kmopo fu drape, A si wan man di e piki edemoni. A man disi ben nen Lefi, èn a ben sidon pe den sma ben mus pai edemoni. Yesus taigi en taki: “Kon nanga Mi!” \v 28 Ne Lefi opo libi ala sani, èn a bigin waka na Yesus baka. \p \v 29 Dan Lefi hori wan bigi fesa gi Yesus na en oso. Wan lo man di e piki edemoni nanga tra sma ben de ini a fesa e nyan makandra nanga den. \v 30 Dan den Fariseiman, nanga den sabiman fu Gado wèt di ben de fu a grupu fu den, bigin krutu gi den man fu Yesus. Den taki: “Fu sanede unu e nyan èn dringi nanga den man di e piki edemoni, èn nanga den sondusma?” \x * \xo 5:30 \xt Luk 15:1-2\x* \p \v 31 Yesus piki den taki: “Sma di gesontu no abi datra fanowdu, ma na sma di e siki abi datra fanowdu. \v 32 Mi no kon fu kari bun sma, ma Mi kon fu taigi sondusma fu den drai den libi.” \s1 A ten fu faste \r Mateus 9:14-17; Markus 2:18-22 \p \v 33 Wantu sma taigi Yesus taki: “Furu leisi den sma di e teki leri fu Yohanes a Dopuman, e faste èn den e begi. Den sma di e teki leri fu den Fariseiman e du a srefi sani. Ma den man fu Yu e nyan èn den e dringi.” \p \v 34 Yesus piki den taki: “Yu no kan meki den sma di kon na wan trow-oso tan sondro fu nyan, solanga a trowmasra de drape. \v 35 Ma a ten o kon tak' den o puru a trowmasra na den mindri. Dan ini den dei dati den sa faste.” \p \v 36 Moro fara Yesus gi den tu agersitori. A taki: “No wan sma e priti wan pisi fu wan nyun empi puru fu lapu wan owru wan. Bika efu a du dati, a o pori ala tu. A nyun wan o priti, èn a nyun pisi no o fiti tapu a owru empi. \v 37 Sosrefi yu no e poti win di no lepi ete na ini owru winsaka. Bika te a win o kari dyesi, den winsaka o priti, dan a win o lon gwe èn yu o lasi den winsaka. \v 38 Dat' meki yu mus poti win di no lepi ete, na ini nyun winsaka. \v 39 Ma no wan sma di dringi lepi win kba, wani fu dringi win di no lepi ete. Bika a e feni tak' a lepi win moro bun.” \c 6 \s1 Yesus na a basi fu a sabadei \r Mateus 12:1-8; Markus 2:23-28 \p \v 1 Tapu wan sabadei Yesus ben e waka psa ini den aleisigron. Dan den man fu En broko wantu taki aleisi, den griti den na ini den anu fu puru a buba, dan den nyan. \x * \xo 6:1 \xt Deut 23:25\x* \v 2 Ma wantu fu den Fariseiman taki: “Fu sanede un e du wan sani san a wèt no wani fu un du tapu a sabadei?” \p \v 3 Yesus piki den taki: “Un no leisi san David du, di angri ben e kiri en nanga den man di ben de nanga en? \x * \xo 6:3 \xt 1Sam 21:1-6\x* \v 4 A go ini a oso fu Gado, a teki den brede san den ben poti aparti gi Gado, dan a nyan den, èn a gi den man fu en meki den nyan tu. Ma no wan sma kan nyan den brede dati, boiti den Dyudomri.” \x * \xo 6:4 \xt Lev 24:9\x* \v 5 Dan Yesus taki moro fara: “A Manpikin fu Libisma na a basi fu a sabadei.” \s1 Yesus dresi wan man tapu a sabadei \r Mateus 12:9-14; Markus 3:1-6 \p \v 6 Tapu wan tra sabadei Yesus go na a Dyukerki, dan A gi den sma leri. Wan man di let'anu ben malengri ben drape tu. \v 7 Den sabiman fu Gado wèt nanga den Fariseiman ben luru Yesus fu si efu A bo dresi wan sma tapu a sabadei. Nanga dati den bo feni wan sani fu tyari En go na krutu. \v 8 Ma Yesus ben sabi san den e prakseri. Dan A taigi a man nanga a malengri anu taki: “Opo, kon tnapu dya pe ala sma kan si yu.” Dan a man opo go tnapu. \v 9 Yesus taigi den taki: “Mi wani aksi unu wan sani. San a wèt e taki un kan du tapu a sabadei? Bun noso ogri? Fu puru wan sma na dede, noso fu libi en meki a dede?” \v 10 Dan Yesus luku ala den sma di ben de lontu En, dan A taigi a man taki: “Langa yu anu!” A man langa en anu, dan a kon betre. \v 11 Den man ben kuku fu atibron. So den bigin aksi makandra san den mus du nanga Yesus. \s1 Den twarfu boskopuman fu Yesus \r Mateus 10:1-4; Markus 3:13-19 \p \v 12 A pisten dati Yesus ben go na tapu wan bergi fu go begi. Heri neti A tan drape e begi Gado. \v 13 Di dei broko A kari den man kon di ben e teki leri fu En. Dan Yesus puru twarfu na den mindri, èn A kari den En boskopuman. \v 14 A teki Simon, di A ben kari Petrus, nanga en brada Andreas. Moro fara A teki Yakobus, Yohanes, Filipus, Bartolomeus, \v 15 Mateus nanga Tomas. Dan A teki Yakobus a manpikin fu Alfeus, nanga Simon wan fu den Seloten, \v 16 Yudas a manpikin fu Yakobus, nanga Yudas Iskariot, a man di seri Yesus bakaten. \s1 Yesus e gi den sma leri \r Mateus 4:23-25 \p \v 17 Yesus saka kmopo fu a bergi nanga den man, dan A tan tnapu na a futu fu a bergi. Bun furu sma di ben e teki leri fu En ben drape. Wan heri ipi sma di ben kmopo fu Yerusalem nanga ala sei fu Yudea ben drape tu. Moro fara yu ben abi sma fu den foto Tirus nanga Sidon, di de na sei a Bigi Se. \v 18 Den ben kon fu arki san Yesus e taki, èn fu A dresi den siki fu den. Sma di takruyeye ben e pina, ben kon betre. \v 19 Ala sma ben suku fu fasi En, bika krakti ben kmopo fu En, èn A ben meki ala sma kon betre. \s1 Den sma di Gado e blesi \r Mateus 5:1-12 \p \v 20 Yesus luku den sma di e teki leri fu En, dan A taki: “Blesi de tapu unu leki pôtiwan, bika unu na sma di Gado e tiri. \v 21 Blesi de tapu unu di e psa angriten now, bika Gado o gi unu san un abi fanowdu. Blesi de tapu unu di e krei now, bika Gado o meki un lafu. \v 22 Blesi de na unu tapu te sma no man si un na ai, èn te den no wani sabi not'noti fu unu, èn te den e taki takru fu unu, e gi un pori nen fu a Manpikin fu Libisma ede. \x * \xo 6:22 \xt 1Pe 4:14\x* \v 23 Un mus breiti èn dyompo fu prisiri na a ten dati, bika a pai san un abi na heimel bigi. Bika na so den afo fu den ben du nanga den profeiti. \x * \xo 6:23 \xt 2Kron 36:16; Bosk 7:52\x* \p \v 24 Ma un guduman, un mus luku bun! Bika un dati abi ala sani san un wani kba. \v 25 Un di abi nofo nownow, un mus luku bun! Bika un o psa angriten. Un di e lafu nownow, un mus luku bun! Bika wan ten o kon tak' un o abi dipi sari, èn un o krei. \v 26 Un di sma e taki soso bun fu unu, un mus luku bun! Bika na so den afo fu den ben taki bun fu den man di ben du leki den na profeiti.” \s1 Lobi yu feyanti \r Mateus 5:38-48; 7:12 \p \v 27 “Ma Mi e taigi unu di e arki Mi taki: Yu mus lobi yu feyanti. Du bun gi den sma di no man si un na ai. \v 28 Blesi den sma di e fluku yu. Begi gi den sma di e du yu ogri. \v 29 Efu wan sma naki yu na yu wan seifesi, drai a trawan gi en. Efu wan sma teki yu empi, gi en yu ondrobosroko tu. \v 30 Efu wan sma aksi yu wan sani, gi en. Efu wan sma teki wan sani fu yu, no aksi en baka. \v 31 Yu mus libi nanga trawan soleki fa yu wani tak' den mus libi nanga yu. \x * \xo 6:31 \xt Mat 7:12\x* \p \v 32 Efu yu lobi soso den sma di lobi yu, sortu blesi yu abi? Bika den sondusma srefi lobi den sma di lobi den. \v 33 Efu yu e du bun soso gi den sma di e du bun gi yu, sortu blesi yu abi? Den sondusma e du a srefi sani. \v 34 Èn efu yu e leni soso den sma di yu sabi tak' kan leni yu baka, sortu blesi yu abi? Den sondusma srefi e leni trawan fu kan kisi a srefi baka. \v 35 Nono, yu mus lobi yu feyanti èn du bun gi den. Leni sma sondro fu prakseri tak' den mus yepi yu baka. Tapu sowan fasi yu pai na Gado o bigi, èn yu sa de trutru pikin fu a Moro Hei Gado. Bika Gado bun gi den sma di no sabi san na tangi nanga den takru-ati sma. \v 36 Yu mus abi sari-ati soleki fa yu P'pa na heimel abi sari-ati.” \s1 No krutu trawan \r Mateus 7:1-5 \p \v 37 “No suku fowtu na trawan, dan trawan no o suku fowtu na yu. No krutu sma, dan sma no o krutu yu. Gi pardon, dan yu o kisi pardon tu. \v 38 Gi na sma, dan yu o kisi baka, bun furu, iya bogobogo psa marki. Bika na a fasi fa yu e gi, na so yu o kisi baka.” \p \v 39 Dan Yesus gi den wantu agersitori. A taki: “Wan breniman no kan tyari wan tra breniman waka, noso den ala tu o fadon ini wan olo. \x * \xo 6:39 \xt Mat 15:14\x* \p \v 40 Wan sma di e teki leri no sabi moro a sma di e gi en leri. Ma te a sma leri ala sani kba, dan a o kon de leki a sma di gi en leri. \x * \xo 6:40 \xt Mat 10:24-25; Yoh 13:16; 15:20\x* \p \v 41 Fa yu kan si a fini pisi udu ini a ai fu yu brada, ma yu no e si tak' wan postu de ini yu eigi ai? \v 42 Fa yu kan taigi yu brada taki: ‘Brada, kon meki mi puru a fini pisi udu ini yu ai,’ ma yu no e si a postu ini yu eigi ai? Yu hoigriman! Puru a postu ini yu eigi ai fosi, dan yu o man si krin fu kan puru a fini pisi udu ini a ai fu yu brada.” \s1 A bon nanga en froktu \r Mateus 7:16-20; 12:33-35 \p \v 43 “Wan gesontu bon no e gi kruwa froktu, èn wan bon san siki no e gi bun froktu. \v 44 Yu e sabi a bon te yu si den froktu fu en. Yu no man piki figa na wan prasarabon, èn yu no man piki droifi na brantimaka. \v 45 Wan bun sma e du bun sani fu di en ati bun. Ma wan takru sma e du ogri sani fu di en ati takru. San furu wan sma ati, na dati a e puru kon na doro.” \s1 Tu sortu fundamenti \r Mateus 7:24-27 \p \v 46 “Sanede un e kari Mi: ‘Masra, Masra,’ ma un no e du san Mi e taki? \v 47 Mi o sori unu fa a sma de di e kon na Mi, èn di e arki èn du san Mi e taki. \v 48 A de leki wan sma di e diki go bun dipi fu meki wan steifi ston fundamenti di a bow wan oso. Di wan bigi frudu kon, a watra fu a liba naki a oso. Ma a oso no seki, fu di a ben bow bun. \v 49 Ma wan sma di e yere, ma no e du san Mi e taki, de leki wan sma di bow wan oso tapu a gron sondro fu diki wan fundamenti. Di a watra fu a liba naki a oso, dan wantron so a heri oso broko fadon te na gron.” \c 7 \s1 A bribi fu wan Romeini ofisiri \r Mateus 8:5-13 \p \v 1 Baka di Yesus kba taigi a folku ala den sani disi, A go ini a foto Kafarnaum. \v 2 Now wan Romeini ofisiri ben abi wan knekti di a ben lobi furu. A man disi ben siki tranga, te fu dede. \v 3 Di a ofisiri yere fu Yesus, a seni wantu fesiman fu den Dyu go na En, fu aksi En fu kon dresi a knekti. \v 4 Den man go na Yesus, dan den aksi En tangitangi fu kon yepi a ofisiri. Den taki: “A man disi fiti fu Yu yepi en, \v 5 bika a lobi a Dyu pipel, èn na en bow a kerki gi unu.” \p \v 6 Dan so Yesus go nanga den. Di A doro krosbei fu a oso, a ofisiri seni den mati fu en go na Yesus nanga a boskopu taki: “Masra, no weri Yusrefi bika mi no warti fu Yu kon ini mi oso. \v 7 Dat' meki mi no ben firi misrefi warti fu kon na Yu. Ma efu Yu taki wan wortu nomo, dan a knekti fu mi o kon betre. \v 8 Bika mi srefi e wroko ondro trawan, èn mi abi srudati di de ondro mi. Efu mi taigi wan fu den taki: ‘Go drape,’ a e go. Efu mi taigi wan trawan taki: ‘Kon dya,’ a e kon. Efu mi taigi mi srafu taki: ‘Du disi,’ a e du en.” \p \v 9 Di Yesus yere a sani disi, A ferwondru. Dan A drai taigi a bigi grupu sma di ben waka na En baka taki: “Mi e taigi un taki: Na ini heri Israelkondre Mi no feni no wan sma nanga sowan bigi bribi.” \p \v 10 Di den mati di a ofisiri ben seni, drai go baka na ini a oso, den si tak' a knekti kon betre. \s1 Yesus wiki wan dede ini a foto Nain \p \v 11 Wan syatu pisten baka dati Yesus go na a foto Nain. Den man di ben e teki leri fu En, nanga wan bigi grupu tra sma, ben go nanga En. \v 12 Di Yesus doro krosbei fu a bigi doro fu a foto, A si den sma e tyari wan dede kmopo ini a foto fu go beri. A dedeman ben de a wan enkri manpikin fu wan frow di masra dede kba. Furu sma fu a foto ben waka baka a dede. \v 13 Di Masra si a frow, A kisi wan dipi sari gi en, dan A taigi en taki: “No krei.” \v 14 Yesus waka go na a dede, A fasi a dragi, dan den dragiman tan tnapu. Dan Yesus taki: “Yonkuman, Mi e taigi yu taki: Opo!” \v 15 A dedeman opo sidon, èn a bigin taki. Dan Yesus langa en gi en m'ma. \p \v 16 Ala den sma ben kisi bigi lespeki gi Gado, èn den gi En grani taki: “Wan bigi profeiti opo na un mindri.” Den taki moro fara: “Gado kon fu yepi En folku.” \p \v 17 A nyunsu fu san Yesus du ben panya na heri Yudea nanga den kondre san de lontu en. \s1 Yesus nanga Yohanes a Dopuman \r Mateus 11:2-19 \p \v 18 Den man di ben e teki leri fu Yohanes ben go ferteri en ala den sani disi. \v 19 Dan Yohanes seni kari tu fu den kon na en, èn a seni den fu go aksi Masra taki: “Na Yu na a Man di bo kon, noso wi mus ferwakti wan tra sma?” \p \v 20 Di den man go na Yesus den taki: “Na Yohanes a Dopuman seni un kon na Yu, fu aksi efu Yu na a Man di bo kon, noso efu wi mus ferwakti wan tra sma.” \p \v 21 A pisten dati Yesus ben e dresi furu sma fu ala sortu siki èn A ben puru takruyeye na den tapu. Furu sma di ben breni A ben meki kon si baka. \v 22 Dan Yesus piki den man fu Yohanes taki: “Un go taigi Yohanes san un si nanga san un yere: Breniman e si baka, lanman e waka, gwasiman skin e kon bun baka èn dofuman e yere. Owktu dedesma e wiki baka èn pôtisma e yere a Bun Nyunsu fu Gado. \x * \xo 7:22 \xt Jes 29:18-19; 35:5-6; 61:1\x* \v 23 Blesi de tapu a sma di no lasi bribi ini Mi.” \p \v 24 Di den boskopuman fu Yohanes drai go baka, Yesus bigin ferteri a bigi grupu sma drape fu Yohanes. A taki: “Di un ben go na ini a dreisabana, san un ben go luku? Un no ben go luku fa a winti e wai a grasi! \v 25 Ma san un ben go luku dan? Wan man di weri diri krosi? Nono. Sma di e weri bun diri krosi èn di e libi bigi e tan ini kownu-oso. \v 26 Ma dan san un ben go luku dan? Wan profeiti? Iya, Mi e taigi unu: A de wan profeiti, ma a no dati wawan. \v 27 Bika fu Yohanes a skrifi taki: \q1 Yere, Mi e seni Mi boskopuman \q2 go na Yu fesi, \q1 di sa meki a pasi klari gi Yu. \x * \xo 7:27 \xt Mal 3:1\x* \m \v 28 Mi e taigi un taki: Fu ala sma di gebore, Yohanes na a moro prenspari wan. Ma toku a moro pikinwan na mindri den sma di Gado e tiri, prenspari moro en.” \p \v 29 Ala den sma di yere san Yesus taki, sosrefi den man di e piki edemoni, ben taki tak' Gado e du sani nanga leti. Bika den ben meki Yohanes dopu den. \x * \xo 7:29 \xt Mat 21:32; Luk 3:12\x* \v 30 Ma den Fariseiman nanga den sabiman fu Gado wèt poti a sani san Gado ben wani du gi den na wan sei. Bika den no ben meki Yohanes dopu den. \p \v 31 Dan Yesus taki: “Leki san Mi kan si den sma fu a ten disi? Leki san den de? \v 32 Den e du leki pikin di e prei tapu wan pren, dan den e bari gi den trawan taki: \q1 Un prei poku gi unu, \q2 ma un no dansi. \q1 Un singi dede-oso singi gi unu, \q2 ma un no krei. \m \v 33 Bika di Yohanes a Dopuman kon, a ben tan furu leisi sondro fu nyan èn a no ben e dringi win. Dan un taki: ‘Wan takruyeye de na en tapu.’ \v 34 A Manpikin fu Libisma kon, A e nyan èn A e dringi. Ma fu En un e taki: ‘Luku, a man disi na wan akanswari nanga wan sopiman. Na wan mati fu den man di e piki edemoni nanga fu den sondusma.’ \v 35 Ma den sma di koni e sori tak' a koni fu Gado bun.” \s1 A uma di kisi pardon fu en sondu \p \v 36 Wan fu den Fariseiman ben kari Yesus fu kon nyan na en oso. Yesus go, dan A teki presi sei a tafra. \v 37 Wan uma ben libi ini a foto, èn ala sma ben sabi en leki wan sondusma. Di a uma kon sabi tak' Yesus de ini a oso fu a Fariseiman e nyan, a teki wan albast batra nanga mirre-oli na ini, dan a go drape. \x * \xo 7:37 \xt Mat 26:7; Mrk 14:3; Yoh 12:3\x* \v 38 A go tnapu baka Yesus na En futusei. A ben e krei. A nati Yesus futu nanga en watra-ai, dan a drei den nanga en edewiwiri. A bosi Yesus futu, dan a lobi a oli gi den. \p \v 39 Di a Fariseiman di ben kari Yesus kon, si a sani disi, a prakseri na ini en ati taki: “Efu a man disi ben de wan profeiti, A bo sabi suma na a frow disi di e fasi En. A bo sabi tak' a frow disi na wan sondusma.” \p \v 40 Dan Yesus taigi en taki: “Simon, Mi wani taigi yu wan sani.” \p Simon taki: “Meister, taki. Mi e arki.” \p \v 41 Yesus taki: “Tu man ben de di ben mus pai wan man di e leni sma moni. A wan ben mus pai feifi hondro solfrumoni èn a trawan ben mus pai feifitenti solfrumoni. \v 42 Ma di den no ben man pai, a man taigi den tak' den no abi fu pai moro.” Dan A aksi Simon taki: “Sortu wan fu den tu man disi o lobi a man moro furu?” \p \v 43 Simon piki taki: “Mi denki tak' na a man di ben abi a moro bigi paiman.” \p Yesus taki: “Yu piki bun.” \p \v 44 Yesus drai luku a frow, dan a taigi Simon taki: “Yu e si a frow disi? Di Mi kon ini yu oso, yu no gi Mi watra fu Mi wasi Mi futu. Ma nanga en watra-ai a nati Mi futu, èn a drei den nanga en edewiwiri. \v 45 Yu no gi Mi wan bosi. Ma sensi Mi kon inisei, a no tapu fu bosi Mi futu. \v 46 Yu no lobi oli na Mi ede, ma a frow disi lobi mirre-oli gi Mi futu. \v 47 Dat' meki Mi e taigi yu taki: A furu lobi di a sori, e sori tak' a kisi pardon fu en sondu, awinsi den ben furu. Ma wan sma di kisi pardon fu pikinso sondu, e sori pikinso lobi.” \v 48 Dan Yesus taigi a frow taki: “Frow, yu kisi pardon fu yu sondu.” \p \v 49 Den sma di ben de makandra nanga Yesus sei a tafra bigin taki ini densrefi taki: “San a man disi e prakseri fu Ensrefi, tak' A e gi sma pardon fu sondu?” \p \v 50 Ma Yesus taigi a frow taki: “Frow, a bribi fu yu yepi yu. Go nanga freide.” \c 8 \s1 Den uma di ben sorgu gi Yesus \p \v 1 Baka dati, Yesus waka foto fu foto èn dorpu fu dorpu e tyari a Bun Nyunsu tak' Gado o tiri libisma. Den twarfu man fu En ben waka nanga En. \v 2 Wantu uma ben de makandra nanga En. Yesus ben dresi den uma disi, èn A ben puru takruyeye na den tapu. Yu ben abi Maria, di sma ben sabi leki Maria fu Magdala. Seibi takruyeye ben kmopo na en tapu. \x * \xo 8:2 \xt Mat 27:55-56; Mrk 15:40-41; Luk 23:49\x* \v 3 Moro fara yu ben abi Yohana, a frow fu Kusas. Kusas ben hori ai tapu den tra wrokoman fu Herodes. Dan yu ben abi Susana tu nanga wan lo trawan moro. Den uma disi ben yepi Yesus nanga den man fu En, nanga san den ben abi. \s1 A tori fu a siri \r Mateus 13:1-9; Markus 4:1-9 \p \v 4 Sma ben kmopo fu ala den foto kon na Yesus. Di wan bun bigi grupu sma ben kon makandra, Yesus ferteri den wan agersitori. \v 5 A taki: “Wan man ben go sai siri na ini en gron. Di a e fringi den siri, wantu fadon tapu a pasi. Den sma di waka psa trapu den, èn den pikinfowru kon nyan den. \v 6 Tra siri fadon tapu gron di lai ston na ini. Den sproiti, ma den dede gwe baka, fu di a gron no ben abi nofo watra. \v 7 Trawan fu den siri fadon pe makamaka grasi e gro. A makamaka grasi ben sproiti makandra nanga den tra siri. Di den bigin gro, a makamaka grasi no gi den siri okasi fu gro doro. \v 8 Ma tra siri fadon tapu bun doti. Di a gro kon, a gi hondro tron so furu nyanyan.” \p Dan Yesus bari taki: “Suma abi yesi fu yere, meki a yere!” \s1 San a tori fu a siri wani taki \r Mateus 13:10-23; Markus 4:10-20 \p \v 9 Den man di ben e teki leri fu Yesus, aksi En san a agersitori disi wani taki. \v 10 Dan Yesus taki: “A fasi fa Gado o tiri libisma na wan kibritori. Gado meki un kon ferstan a kibritori disi. Ma Mi e ferteri den tra sma den sani disi na ini agersitori. Dat' meki den e luku, ma den no e si, èn den e arki, ma den no e ferstan. \x * \xo 8:10 \xt Jes 6:9\x* \p \v 11 Meki Mi brokobroko a agersitori gi unu. A siri na a wortu fu Gado. \v 12 Den siri di fadon tapu a pasi na den sma di e yere a boskopu. Ma didibri e kon puru san den yere na ini den ati, fu den no bribi meki Gado ferlusu den. \v 13 Den siri di fadon tapu gron di lai ston na ini, na den sma di e teki a boskopu san den yere nanga prisiri. Ma a boskopu no e beri rutu. Den e bribi fu wan syatu pisten, dan te tesi kon na den pasi, den e drai baka. \v 14 Den siri di fadon pe makamaka grasi e gro, na den sma di e yere a boskopu. Ma a heri pisten di den de tapu a pasi, den e broko den ede nanga den problema fu a libi, nanga grontapu gudu, èn nanga den tra grontapu sani. Den sani disi e tapu den fu den no kan gro, èn den no man gi nyanyan. \v 15 Den siri di fadon tapu bun doti, na den sma di e arki a boskopu nanga wan bun ati èn nanga wan ati di wani. Den sma disi e hori san den yere, èn den e gi nyanyan fu di den e hori doro.” \s1 A tori fu a lampu \r Markus 4:21-25 \p \v 16 Dan Yesus taki moro fara: “No wan sma e leti wan kokolampu fu poti ondro wan bari, noso ondro wan bedi. Ma yu e poti en na tapu wan tafra fu ala sma di e kon inisei kan si a faya. \x * \xo 8:16 \xt Mat 5:15; Luk 11:33\x* \v 17 Bika noti san de na dungru o tan na dungru. Èn ala sani san kibri o kon na krin, èn a o de fu si. \x * \xo 8:17 \xt Mat 10:26; Luk 12:2\x* \v 18 So yu mus luku bun nanga sortu ati yu e arki. Bika a sma di e arki Mi nanga wan ati di wani, Gado o gi en moro sabi. Ma a sma di no e arki Mi, awinsi san a denki tak' a sabi, Gado o puru en.” \x * \xo 8:18 \xt Mat 25:29; Luk 19:26\x* \s1 A famiri fu Yesus \r Mateus 12:46-50; Markus 3:31-35 \p \v 19 Den brada fu Yesus nanga En m'ma ben kon na En, ma den no ben man go inisei fu di den sma ben furu tumsi. \v 20 Dan den sma taigi En taki: “Yu m'ma nanga den brada fu Yu de na dorosei. Den wani si Yu.” \p \v 21 Ma Yesus piki den taki: “Mi m'ma nanga Mi brada na den sma di e arki a wortu fu Gado, èn di e du san den yere.” \s1 Yesus tapu wan bigi sek'watra \r Mateus 8:23-27; Markus 4:35-41 \p \v 22 Wan dei Yesus go ini wan boto nanga den man fu En. A taigi den taki: “Kon meki un go na abrasei fu a meer.” Dan den kmopo na syoro. \v 23 Di den e koti abra, Yesus fadon na sribi. Dan wan bun tranga winti bigin wai tapu a meer èn den ben de na nowtu, bika watra ben e kon ini a boto. \v 24 Dan den man go wiki Yesus taki: “Meister, Meister, wi e dede!” \p Yesus opo dan A bari a winti nanga den skwala. So a winti tapu fu wai, èn a watra tapu fu seki. Ala sani kon tiri. \v 25 Dan Yesus aksi den taki: “Pe a bribi fu unu de?” \p Den man kon frede èn den ferwondru. A wan taigi a trawan taki: “Suma na a Man disi tak' A e komanderi a winti nanga a watra èn den e du san A e taki!” \s1 Yesus puru takruyeye tapu wan man \r Mateus 8:28-34; Markus 5:1-20 \p \v 26 Na so den doro ini a kontren fu den sma fu Gerasa, di de abrasei fu Galilea. \v 27 Di Yesus go na syoro, wan man fu a foto dati waka miti En. Takruyeye ben de tapu a man disi, èn na wan heri pisten kba a no ben weri krosi. A no ben e libi na ini wan oso, ma a ben e libi na ini den berpe. \v 28 Di a si Yesus, a bari èn a fadon tapu en kindi na En fesi. A bari nanga tranga sten taki: “Yesus, Manpikin fu a Moro Hei Gado, san Yu wani nanga mi? Mi e begi Yu: No pina mi!” \v 29 A taki so, bika Yesus ben komanderi a takruyeye fu kmopo tapu a man. A ben de so tak' furu leisi a takruyeye ben tyari en gwe sondro fu a wani. Den sma ben tai en nanga keti èn den ben bui en na en futu fu a no gwe, ma a ben koti den keti èn a takruyeye ben meki a go na presi pe furu sma no ben de. \p \v 30 Dan Yesus aksi en taki: “Fa yu nen?” \p A piki taki: “Mi nen na Hilahila,” bika bun furu takruyeye ben de tapu a man. \v 31 Dan den takruyeye begi Yesus fu A no seni den go ini a olo san no abi gron. \v 32 Now yu ben abi bun furu agu drape di ben e nyan na a bergiskin. Dan den takruyeye begi Yesus fu A meki den go ini den agu. So A meki den go. \v 33 Ne den takruyeye kmopo tapu a man, go na ini den agu. Dan den agu lon saka fu a bergi go ini a meer, dan den dede. \p \v 34 Di den man di ben luku den agu si san psa, den lon gwe. Den go ini a foto nanga den presi ini a kontren fu a foto, go ferteri san ben psa. \v 35 So ala den sma kon fu si san psa. Den go na Yesus, dan den si a man di ben abi den takruyeye fosi na en tapu, sidon na Yesus futusei. A ben weri krosi èn a ben de ensrefi. Ne ala den sma kon frede. \v 36 Den sma di si fa ala sani waka, ferteri den tra sma fa a man di ben abi den takruyeye na en tapu, ben kon fri. \v 37 Ala sma fu a kontren fu Gerasa ben frede sote tak' den aksi Yesus tangitangi fu A gwe. So Yesus go baka ini a boto, dan A gwe. \p \v 38 Ma fosi Yesus gwe, a man aksi En efu a kan go nanga En. Ma Yesus seni en gwe. A taigi en taki: \v 39 “Go baka na yu oso, èn ferteri den sma ala sani san Gado du gi yu.” So a man waka ini a heri foto, e ferteri san Yesus du gi en. \s1 A umapikin fu Yairus nanga a uma di fasi Yesus krosi \r Mateus 9:18-26; Markus 5:21-43 \p \v 40 Di Yesus drai go baka na abrasei fu a meer, wan heri ipi sma ben tnapu e wakti En. \v 41 Ne wan man Yairus kon na Yesus. Yairus ben de wan edeman fu a Dyukerki. A fadon tapu en kindi na Yesus futu, dan a begi En tangitangi fu kon na en oso, \v 42 bika en wan enkri umapikin ben de fu dede. A pikin ben abi twarfu yari. \p Di Yesus ben de na pasi, wan heri ipi sma ben waka nanga En, e kwinsi En fu ala sei. \v 43 Na mindri den sma wan uma ben de, di ben abi wan siki san ben meki tak' a e lasi brudu twarfu yari kba. No wan sma no ben man dresi en.\f + \fr 8:43 \ft Wantu manuscript skrifi taki: “Ala sani san a ben abi, a ben gi na datra, ma no wan sma ben man dresi en.”\f* \v 44 A uma waka mindri den sma kon baka Yesus, dan a fasi a ondrosei pisi fu En krosi. Wantron a kon betre. \v 45 Dan Yesus aksi taki: “Suma na a sma di fasi Mi?” \p Ala den sma piki tak' a no den. Dan Petrus taki: “Ma Meister, someni sma e pusu e kwinsi Yu fu ala sei.” \p \v 46 Ma Yesus piki taki: “Wan sma fasi Mi. Bika Mi firi tak' krakti kmopo fu Mi.” \p \v 47 Dan a frow kon ferstan tak' Yesus firi tak' a fasi En. Nanga beifi ati a kon na fes'sei, dan a fadon tapu en kindi fesi Yesus. Let' fesi ala sma a ferteri En fu sanede a ben fasi En, èn tak' wantewante a kon betre. \v 48 Dan Yesus taigi en taki: “Mi pikin, a bribi fu yu meki yu kon betre. Yu kan go nanga kowru-ati.” \p \v 49 Yesus ben e taki ete nanga a frow, di wan sma fu Yairus kon na en nanga a boskopu taki: “A umapikin fu yu dede. Yu no mus weri a Meister En ede moro.” \p \v 50 Ma di Yesus yere san a taki, A taigi Yairus taki: “No lasi ati. Bribi nomo, dan a sa kon betre.” \p \v 51 Di Yesus doro na Yairus oso, A no meki no wan sma kon na inisei nanga En, boiti Petrus, Yohanes, Yakobus, nanga a m'ma nanga a p'pa fu a pikin. \v 52 Ala sma ben e bari e krei fu di a pikin dede. Ma Yesus taki: “Un no krei. A pikin no dede. Na sribi a e sribi.” \p \v 53 Ma den sma bigin lafu En, bika den ben sabi tak' a pikin dede. \v 54 Dan Yesus hori a pikin na en anu. A taki nanga tranga sten taki: “Pikin, opo!” \v 55 A pikin kisi libi baka, èn a opo tnapu wantron. Dan Yesus taigi den fu gi en wan sani fu nyan. \v 56 A m'ma nanga a p'pa fu a pikin no ben sabi san fu prakseri. Ma Yesus taigi den krin tak' den no mus taigi no wan sma san psa. \c 9 \s1 Yesus seni den man fu En fu go panya a Bun Nyunsu \r Mateus 10:5-15; Markus 6:7-13 \p \v 1 Wan dei Yesus kari den twarfu man fu En kon na En, dan A gi den krakti nanga makti fu puru ala sortu takruyeye tapu sma èn fu dresi sikisma. \v 2 Dan A seni den go fu panya a nyunsu tak' Gado bigin tiri libisma èn fu dresi sma. \v 3 A taigi den taki: “Te un e gwe, un no mus tyari noti fu te un de na pasi. Un no mus tyari wan wakatiki noso wan saka. Un no mus tyari nyanyan, moni noso tra krosi. \x * \xo 9:3 \xt Luk 10:4-11\x* \v 4 Efu wan sma wani fu un tan ini en oso, dan un mus tan drape te leki un go moro fara. \v 5 Ma efu no wan sma no wani fu un tan na ini den oso, dan un mus kmopo ini a foto dati. Un naki a santi fu a foto dati puru na un futu, fu meki den sma ferstan tak' un no e tyari frantwortu moro gi den.” \x * \xo 9:5 \xt Bosk 13:51\x* \v 6 So den waka go na ala den dorpu. Ala presi pe den ben go, den ben panya a Bun Nyunsu èn den ben dresi sma. \s1 Herodes nanga Yesus \r Mateus 14:1-12; Markus 6:14-29 \p \v 7 Di Herodes, a tiriman fu Galilea, yere fu ala den sani di ben psa, a no ben sabi san a ben mus prakseri. Bika son sma ben taki tak' Yohanes ben kon baka na libi. \x * \xo 9:7 \xt Mat 16:14; Mrk 8:28; Luk 9:19\x* \v 8 Tra sma ben taki tak' Elia ben kon baka, èn trawan baka ben taki tak' wan fu den fosten profeiti ben kon baka na libi. \v 9 Ma Herodes taki: “Na mi meki den kapu Yohanes ede puru. Ma dan suma na a man disi fu san mi e yere?” So Herodes ben du muiti fu si Yesus. \s1 Yesus gi feifi dusun sma nyanyan \r Mateus 14:13-21; Markus 6:30-44; Yohanes 6:1-14 \p \v 10 Di den boskopuman fu Yesus drai kon baka, den ferteri En ala sani san den ben du. Dan Yesus tyari den go nanga En na a foto Betsaida, na wan presi pe den wawan ben kan de. \v 11 Ma di ala den sma kisi fu yere pe A de, den go na En baka. Yesus meki den kon na En, dan A bigin taki nanga den fu a fasi fa Gado o tiri libisma. A dresi sma tu di ben siki. \p \v 12 Di a son bigin saka, den twarfu man fu Yesus kon na En, dan den taigi En taki: “Seni ala den sma gwe fu den go suku wan presi fu sribi nanga wan sani fu nyan na ini den dorpu nanga den kampu ini a birti, bika sma no e libi dya pe un de.” \p \v 13 Ma Yesus taigi den taki: “Na unu mus gi den sma wan sani fu nyan.” \p Ma den taki: “Un abi feifi brede nomo, nanga tu fisi. Noso na go un mus go fu bai nyanyan gi ala den sma disi.” \v 14 Den taki so bika na feifi dusun mansma so ben drape. \p Dan Yesus taigi den man fu En taki: “Un meki den go sidon ini grupu fu feifitenti sma.” \v 15 So den meki den sma go sidon soleki fa Yesus taki. \v 16 Dan Yesus teki den feifi brede nanga den tu fisi, A luku go na heimel èn A begi. Dan A broko den brede nanga den fisi, èn A gi den man fu En fu den prati gi a bigi grupu sma. \v 17 Ala den sma nyan te den bere furu. Baka dati den man fu Yesus furu twarfu baskita nanga den pis'pisi di ben tan abra. \s1 Petrus taki Yesus na a Mesias \r Mateus 16:13-20; Markus 8:27-30 \p \v 18 Wan dei Yesus ben de En wawan e begi, èn den man fu En ben de nanga En. Dan Yesus aksi den taki: “Suma den bigi grupu sma e taki tak' Mi de?” \p \v 19 Den piki taki: “Son sma e taki: Yu na Yohanes a Dopuman. Tra sma e taki: Yu na Elia. Trawan baka e taki: Yu na wan fu den fosten profeiti di kon baka na libi.” \x * \xo 9:19 \xt Mat 14:1-2; Mrk 6:14-15; Luk 9:7-8\x* \p \v 20 Dan Yesus aksi den taki: “Ma unu, suma unu e taki tak' Mi de?” \x * \xo 9:20 \xt Yoh 6:68-69\x* \p Petrus piki En taki: “Yu na a Mesias di Gado seni kon.” \p \v 21 Dan Yesus warskow den krin tak' den no mus taigi no wan sma. \s1 Yesus taki fu a pina di o miti En \r Mateus 16:21-28; Markus 8:31–9:1 \p \v 22 Yesus taki moro fara taki: “A Manpikin fu Libisma o abi fu nyan furu pina. Den fesiman fu a folku, den prenspari domri, nanga den sabiman fu Gado wèt o poti En na wan sei. Sma o kiri En, ma tapu a di fu dri dei Gado o meki A kon baka na libi.” \p \v 23 Dan Yesus taigi ala den sma taki: “Efu wan sma wani waka na Mi baka, a mus poti en eigi wani na wan sei. A mus de klar'klari ala dei fu nyan pina te fu dede srefi, èn a mus kon nanga Mi. \x * \xo 9:23 \xt Mat 10:38; Luk 14:27\x* \v 24 Bika a sma di wani tan libi fa a wani, o lasi en libi. Ma a sma di e poti en libi na wan sei fu Mi ede, sa kisi a libi fu têgo. \x * \xo 9:24 \xt Mat 10:39; Luk 17:33; Yoh 12:25\x* \v 25 Bika san yu e wini efu yu kisi ala sani fu grontapu, ma yu lasi a libi fu têgo, noso yu pori yu libi? \v 26 Ala sma di o taki tak' den no sabi Mi, noso den sani san Mi e leri, a Manpikin fu Libisma o taigi den owktu tak' A no sabi den te A drai kon baka nanga a bigi makti fu En, fu En P'pa nanga fu den santa engel. \v 27 Mi e taigi unu wan tru sani: Son sma de dya na un mindri di no sa dede fosi den si fa Gado o bigin tiri libisma.” \s1 Moses nanga Eliakon na Yesus tapu a bergi \r Mateus 17:1-8; Markus 9:2-8 \p \v 28 Aiti dei so baka di Yesus taki den sani disi, A teki Petrus, Yohanes nanga Yakobus go na tapu wan bergi fu go begi. \x * \xo 9:28 \xt 2Pe 1:17-18\x* \v 29 Di Yesus ben e begi, En fesi kenki èn En krosi kon weti tak' a e brenki. \v 30 Dan wantron so tu man ben drape e taki nanga En. A ben de Moses nanga Elia. \v 31 Den ben e brenki, èn den ben e taki nanga Yesus fu a dede di A bo dede na Yerusalem. \v 32 Petrus, Yohanes nanga Yakobus ben fadon na sribi. Di den wiki, den si fa Yesus ben e brenki, èn den si den tu man di ben e taki nanga En. \v 33 Di Elia nanga Moses ben de fu gwe, Petrus taigi Yesus taki: “Meister, a bun tak' un dya. Meki un meki dri tenti: wan gi Yu, wan gi Moses nanga wan gi Elia.” Ma Petrus taki a sani disi sondro fu denki moro fara. \p \v 34 Di a ben e taki, wan wolku saka kon na den tapu. Di a wolku tapu den, den kon frede. \v 35 Dan wan sten taki kmopo ini a wolku taki: “Disi na mi Manpikin, di Mi teki fu du Mi wani. Un mus arki san A e taki.” \x * \xo 9:35 \xt Jes 42:1; Mat 3:17; 12:18; Mrk 1:11; Luk 3:22\x* \p \v 36 Di a sten e taki, den si Yesus wawan nanga den. Ini a ten dati den man fu Yesus no ferteri no wan sma san den ben si. Den ben hori den mofo. \s1 Yesus puru wan takruyeye tapu wan boi \r Mateus 17:14-21; Markus 9:14-29 \p \v 37 A tamara fu en, di den saka kmopo fu a bergi, wan bigi grupu sma waka miti Yesus. \v 38 Ne wan man ini a grupu bari taki: “Meister, mi e begi Yu fu kon luku a boi fu mi. Na en wawan mi abi. \v 39 Wan yeye e kon na en tapu, dan wantron a e bigin bari. A yeye e gi en stoipi tak' skuma e kmopo ini en mofo. Te a yeye bigin pina en, a no wani libi en. \v 40 Mi ben aksi den man di e teki leri fu Yu fu yagi a yeye puru na en tapu, ma den no ben man.” \p \v 41 Dan Yesus taigi den sma taki: “Ai baya! Yu kan si tak' un no e bribi, èn tak' un ati takru. O langa Mi mus tan na un mindri fu teki den sani disi?” Dan A taigi a man taki: “Tyari yu manpikin kon dya.” \p \v 42 Di a boi e waka kon, a takruyeye naki en stoipi fringi trowe na gron. Yesus komanderi a takruyeye fu kmopo ini a boi, dan a boi kon betre. Dan Yesus langa a boi baka gi en p'pa. \v 43 Ala den sma ben tnapu nanga opo mofo di den si a fasi fa Gado bigi. \s1 Yesus taki baka fu a pina di o miti En \r Mateus 17:22-23; Markus 9:30-32 \p A pisten di den sma ben e ferwondru ete fu ala den sani san Yesus ben e du, A taigi den man fu En taki: \v 44 “Un no mus fergiti a sani san Mi o taigi un now: Den o gi a Manpikin fu Libisma abra na ini anu fu libisma.” \p \v 45 Ma den man no ben ferstan san Yesus ben wani taki. A ben de wan kibritori gi den, di den no ben man ferstan. Ma den ben frede fu aksi Yesus san A ben wani taki. \s1 Suma moro prenspari? \r Mateus 18:1-5; Markus 9:33-40 \p \v 46 Wan pikin tak'taki ben de mindri den man fu Yesus, fu sortu wan fu den na a moro prenspari wan. \x * \xo 9:46 \xt Luk 22:24\x* \v 47 Ma Yesus ben sabi san den e prakseri, so A teki wan pikin poti tnapu na En sei. \v 48 Dan A taigi den taki: “A sma di opo en doro gi sowan pikin ini Mi nen, e opo en gi Mi. Èn a sma di opo en doro gi Mi, e opo en gi a Wan di seni Mi kon. Bika a wan fu unu di saka ensrefi gi ala trawan, na en na a moro prenspari wan.” \x * \xo 9:48 \xt Mat 10:40; Luk 10:16; Yoh 13:20\x* \p \v 49 Dan Yohanes taki: “Meister, un si wan man e yagi takruyeye puru na sma tapu na ini Yu nen. Un ben suku fu tapu en, bika a no de ini a grupu fu unu.” \p \v 50 Yesus piki taki: “No tapu en. Bika efu wan sma no e suku fu tapu a wroko fu unu, dan a de na un sei.” \s1 Yesus nanga den sma fu Samaria \p \v 51 A ten fu Yesus go baka na heimel ben kon krosbei, so A teki a besroiti fu go na Yerusalem. \v 52 Dan A seni wantu boskopuman go na En fesi. Den man go na wan fu den dorpu fu Samaria, fu seti sani gi Yesus. \v 53 Ma den sma no ben wani A tan drape, bika A ben de na pasi fu go na Yerusalem. \v 54 Di Yakobus nanga Yohanes yere a sani disi, den taki: “Masra, Yu wani fu un taki fu faya kmopo na heimel fu bron den kiri?” \x * \xo 9:54 \xt 2Kon 1:9-16\x* \p \v 55 Ma Yesus drai, dan A piri ai gi den. \v 56 Dan den go na wan tra dorpu. \s1 Te yu wani waka na Yesus baka \r Mateus 8:19-22 \p \v 57 Di den ben de na pasi, wan sma taigi Yesus taki: “Mi sa go nanga Yu ala sei pe Yu e go.” \p \v 58 Ma Yesus piki en taki: “Krab'dagu abi den olo, èn pikinfowru abi den nesi. Ma a Manpikin fu Libisma no abi wan presi fu kanti En ede.” \p \v 59 Dan Yesus taigi wan tra sma taki: “Kon nanga Mi.” \p Ma a man piki taki: “Masra, gi mi a okasi fu go beri mi p'pa fosi.” \p \v 60 Dan Yesus taki: “Meki den dedewan beri den eigi dede. Ma yu mus go panya a nyunsu tak' Gado o tiri libisma.” \p \v 61 Dan ete wan tra sma taigi Yesus taki: “Masra, mi sa waka na yu baka, ma meki mi go bari den ososma fu mi adyosi fosi.” \x * \xo 9:61 \xt 1Kon 19:20\x* \p \v 62 Ma Yesus taigi en taki: “A sma di poti en futu na pasi kba, ma dan a e tan luku na baka, no fiti fu kon ondro a tiri fu Gado.” \c 10 \s1 Yesus seni sma fu panya a boskopu \p \v 1 Baka dati Masra teki ete seibitenti-na-tu\f + \fr 10:1 \ft Wantu manuscript skrifi taki: “seibitenti.”\f* (72) tra man, dan A seni den tu na tu go na En fesi na ala den foto nanga presi pe En srefi bo go. \v 2 A taigi den taki: “A nyanyan ini a gron lepi kba fu koti, èn a furu, ma nofo wrokoman no de. Fu dat'ede un mus begi Masra di abi a gron, fu A seni moro wrokoman go ini a gron fu koti a nyanyan. \x * \xo 10:2 \xt Mat 9:37-38\x* \v 3 So, un go. Mi e seni unu leki pikin skapu go na mindri den tigri. \x * \xo 10:3 \xt Mat 10:16\x* \v 4 Un no mus tyari portmoni, saka, noso susu. Èn un no mus tan taki tori na pasi. \x * \xo 10:4 \xt Mat 10:7-15; Mrk 6:8-11; Luk 9:3-5\x* \p \v 5 Te un go na ini wan sma oso, a fosi sani san un mus taki na: ‘A freide fu Gado mus de nanga unu.’ \v 6 Efu a sma di abi a oso na wan sma di lobi freide, dan a freide san un winsi en sa tan nanga en. Ma efu na wan sma di no lobi freide, dan a freide san un winsi en o drai kon baka na unu. \v 7 Te un go tan na wan sma oso, un mus tan drape. Nyan èn dringi san den gi unu, bika a fiti tak' wan wrokoman kisi en pai. Un no mus froisi fu a wan oso go na a trawan. \x * \xo 10:7 \xt 1Kor 9:14; 1Tim 5:18\x* \p \v 8 Efu den sma fu wan foto meki un kon ini a foto fu den, dan un mus nyan san den gi unu fu nyan. \v 9 Dresi den sikiwan drape, dan un taigi den taki: ‘Her'esi Gado o bigin tiri libisma.’ \v 10 Ma efu un doro wan foto pe den sma no wani fu un tan drape, dan un mus go na tapu strati dan un taki: \x * \xo 10:10 \xt Bosk 13:51\x* \v 11 ‘Srefi a santi fu a foto fu unu wi e figi puru na wi futu. Ma un mus sabi tak' her'esi Gado o bigin tiri libisma.’ \v 12 Mi e taigi un taki: Tapu a bigi dei, a strafu fu a foto disi o hebi moro a strafu fu a foto Sodom.” \x * \xo 10:12 \xt Gen 19:24-28; Mat 11:24\x* \s1 Yesus krutu wantu foto \r Mateus 11:20-24 \p \v 13 Dan Yesus taki: “Un sma fu Korasin nanga Betsaida, un mus luku bun! Bika efu den bigi sani di psa na un mindri, ben psa na ini den foto Tirus nanga Sidon, someni langa den sma dati bo drai den libi. Den bo weri rowkrosi èn sidon ini asisi fu sori tak' den e sari. \x * \xo 10:13 \xt Jes 23:1-18; Ezec 26:1–28:26; Joël 3:4-8; Amos 1:9-10; Zach 9:2-4\x* \v 14 Tapu a bigi krutu dei, a strafu fu unu o hebi moro di fu den sma fu Tirus nanga Sidon. \v 15 Un sma fu Kafarnaum, un e prakseri tak' un o doro na heimel? Na ini dedekondre un o feni unsrefi!” \x * \xo 10:15 \xt Jes 14:13-15\x* \v 16 Dan Yesus taki: “A sma di e arki san un e taki, e arki Mi. Suma no wani arki san un e taki, no wani arki san Mi e taki. Èn suma no e arki Mi, no e arki a Wan di seni Mi kon.” \x * \xo 10:16 \xt Mat 10:40; Mrk 9:37; Luk 9:48; Yoh 13:20\x* \s1 Den man drai kon baka \p \v 17 Den seibitenti-na-tu (72) man ben prisiri di den drai kon baka. Den taigi Yesus taki: “Masra, te nanga den takruyeye srefi e du san un taki te un kari a nen fu Yu.” \p \v 18 Dan Yesus piki den taki: “Mi si fa Satan fadon fu loktu kon na gron, soleki fa faya e koti na loktu. \v 19 Luku, Mi gi unu makti fu trapu na tapu sneki nanga kruktutere. Mi gi un makti tu na tapu a heri legre fu didibri. Noti no sa du unu ogri. \x * \xo 10:19 \xt Ps 91:13\x* \v 20 Ma un no mus prisiri fu di den takruyeye e du san un taki, ma un mus prisiri fu di un nen skrifi na ini heimel.” \s1 Yesus gi En P'pa tangi \r Mateus 11:25-27; 13:16-17 \p \v 21 A srefi ten dati, a Santa Yeye furu Yesus nanga prisiri. Dan Yesus taki: “P'pa, Yu di de Masra fu heimel nanga grontapu, Mi e taki Yu tangi tak' Yu kibri den sani disi meki den koniman nanga den leriman no ferstan den, ma dan Yu sori den na den sma di no sabi furu. Iya, P'pa, bika na so Yu ben wani en.” \p \v 22 Yesus taki: “Mi P'pa gi Mi makti abra ala sani. Boiti a P'pa, no wan sma no sabi suma na a Manpikin. Èn no wan sma no sabi suma na a P'pa, boiti a Manpikin nanga den sma di a Manpikin wani fu sabi dati.” \x * \xo 10:22 \xt Yoh 3:35; Yoh 10:15\x* \v 23 Dan Yesus kari den man fu En kon na wan sei. A taigi den taki: “Blesi de na un tapu, fu di un e si den sani san un e si now. \v 24 Bika Mi e taigi un taki: Furu profeiti nanga kownu ben wani si san unu e si, ma den no si en. Èn den ben wani yere san unu e yere, ma den no yere en.” \s1 A agersitori fu a bun man fu Samaria \p \v 25 Wan dei wan sabiman fu Gado wèt go na Yesus fu tesi En. A taki: “Meister, san mi mus du fu kan kisi a libi fu têgo?” \x * \xo 10:25 \xt Mat 22:35-40; Mrk 12:28-34\x* \p \v 26 Yesus piki en taki: “San skrifi ini a wèt fu Gado? San yu e leisi drape?” \p \v 27 A man piki taki: “A skrifi taki: Yu mus lobi Masra, yu Gado, nanga yu heri ati, nanga yu heri sili, nanga ala yu krakti, èn nanga yu heri ferstan. Èn yu mus lobi tra sma soleki fa yu lobi yusrefi.” \x * \xo 10:27 \xt Deut 6:5; Lev 19:18\x* \p \v 28 Yesus taigi en taki: “Yu piki bun. Du dati, dan yu o kisi a libi fu têgo.” \x * \xo 10:28 \xt Lev 18:5\x* \p \v 29 Ma a man ben wani krin en fesi, dat' meki a aksi Yesus taki: “Ma suma na den tra sma?” \p \v 30 Dan Yesus piki en taki: “Wan man ben kmopo fu Yerusalem e go na a foto Yeriko. Di a ben de na pasi, fufuruman grabu en. Den teki ala san a ben abi, den fon en te fu dede, dan den gwe libi en didon drape. \v 31 A ben de so tak' baka dati, wan Dyudomri ben psa na tapu a srefi pasi. Di a si a man, a koti abra go waka na a tra sei fu a pasi. \v 32 Owktu wan Lefitiman ben psa drape. Di a si a man, en srefi koti abra go waka na a tra sei. \v 33 Baka dati wan man fu Samaria kon psa. Di a doro krosbei, a si a man didon tapu a pasi, dan a firi sari gi en. \x * \xo 10:33 \xt 2Kron 28:15\x* \v 34 A go na a man, a krin den soro fu en nanga oli nanga win, dan a tai den. Baka dati a poti a man na tapu en eigi buriki. A tyari en go na wan oso pe yu ben kan yuru wan presi fu tan, dan a sorgu gi en. \v 35 A tra dei, fosi a man fu Samaria gwe, a gi a man di abi a presi tu solfrumoni. A taigi en taki: ‘Luku a man gi mi. Efu a moni no sari, dan te mi e drai kon baka mi sa pai yu.’ ” \p \v 36 Dan Yesus aksi a sabiman fu Gado wèt taki: “Taigi Mi, sortu wan fu den dri man disi sori a man di den fufuruman grabu tak' a de wan sma di e lobi tra sma?” \p \v 37 A piki taki: “A wan di sori sari-ati gi a tra man.” \p Dan Yesus taigi en taki: “Go, dan yu du a srefi sani tu.” \s1 Maria nanga Marta \p \v 38 Yesus nanga den man di e teki leri fu En waka go moro fara. Di den doro na wan fu den dorpu, wan frow di ben nen Marta kari Yesus kon na en oso. \x * \xo 10:38 \xt Yoh 11:1\x* \v 39 A ben abi wan sisa di nen Maria. Maria ben sidon na Yesus futusei e arki san Yesus ben e leri. \v 40 Ma Marta ben e broko en ede nanga ala den sani san ben de fu du. Dan a go na Yesus èn a taigi En taki: “Masra, Yu no abi bisi tak' mi sisa e libi mi wawan fu du ala a wroko? Yu no kan taigi en fu a kon yepi mi?” \p \v 41 Ma Yesus piki en taki: “Marta, Marta. Yu e broko yu ede, èn yu e feti nanga someni sani. \v 42 Ma na wan sani nomo de fanowdu. Èn Maria teki a bun sani dati, san no wan sma no man puru na en anu.” \c 11 \s1 Fa fu begi \r Mateus 6:9-13; 7:7-11 \p \v 1 Wan dei Yesus ben de na wan presi e begi. Baka di A kba begi, wan fu den man di e teki leri fu En, aksi En taki: “Masra, leri un begi, soleki fa Yohanes leri den man di e teki leri fu en.” \p \v 2 Dan Yesus taki: “Te yu e begi, yu mus taki: P'pa, Yu nen mus de santa. Kon tiri wi. \v 3 Gi wi ala dei a nyanyan di wi abi fanowdu. \v 4 Gi wi pardon fu wi sondu, bika wi srefi e gi ala sma pardon di du wi wan sani. Èn no meki tesi kon na wi pasi.” \p \v 5 Dan Yesus taki moro fara: “Kon un taki wan fu unu abi wan mati, dan yu go mindrineti na en go aksi en taki: ‘Mati, leni mi dri brede fu yu, \v 6 bika wan mati fu mi di e go na wan presi, kon luku mi. Ma mi no abi noti fu gi en.’ \p \v 7 Dan a mati fu yu bari kmopo fu en oso taki: ‘No ferferi mi. Mi doro sroto kba, èn mi nanga den pikin fu mi go didon kba. Mi no man opo fu gi yu brede.’ \v 8 Mi e taigi yu taki: Awinsi a no ben wani opo fu gi yu san yu abi fanowdu fu di yu nanga en na mati, toku a o du en fu di yu e tan naki tapu en doro. \p \v 9 Dat'ede Mi e taigi un taki: Tan begi, dan yu sa kisi. Tan suku, dan yu sa feni. Tan naki, dan doro sa opo gi yu. \v 10 Bika a sma di e tan begi, e kisi. A sma di e tan suku, e feni. Èn a sma di e tan naki, doro e opo gi en. \v 11 Sortu p'pa de na un mindri di o gi en boi wan sneki, efu a boi aksi en wan fisi? \v 12 Noso wan kruktutere, efu a boi aksi en wan eksi? \v 13 We, efu unu leki sondusma sabi fa fu gi un pikin bun sani, fa fu un P'pa di de na heimel dan? A sa gi a Santa Yeye na den sma di e aksi En fu dati.” \s1 Yesus nanga Beelsebul \r Mateus 12:22-30; Markus 3:20-27 \p \v 14 Wan dei Yesus ben e puru wan takruyeye di no ben man taki tapu wan man. Baka di a takruyeye gwe, a babawman bigin taki. A bigi grupu sma di ben drape ben ferwondru. \v 15 Ma sonwan fu den taki: “Na Beelsebul, a edeman fu den takruyeye, e gi En a makti fu yagi den takruyeye puru.” \x * \xo 11:15 \xt Mat 9:34; 10:25\x* \v 16 Trawan ben suku fu tesi Yesus. Den ben wani fu A sori den wan marki di kmopo fu Gado. \x * \xo 11:16 \xt Mat 12:38; 16:1; Mrk 8:11\x* \p \v 17 Ma Yesus ben sabi san den e prakseri. A taigi den taki: “Ibri kondre pe den sma e feti nanga densrefi, o broko, èn a wan oso o fadon tapu a trawan. \v 18 Unu e taki tak' na Beelsebul e gi Mi krakti fu yagi den takruyeye puru. Ma efu Satan e feti nanga den tra didibri, fa a o man tan rigeri dan? \v 19 Efu na Beelsebul e gi Mi a krakti fu yagi takruyeye, suma e gi den sma fu unu a krakti dati dan? Dat' meki na den srefi o sori unu tak' un no abi leti. \v 20 Ma efu na Gado e gi Mi a krakti fu yagi den takruyeye, dan dati e sori tak' Gado bigin tiri libisma kba. \p \v 21 Te wan tranga man di abi ala en fetisani, e hori wakti gi en eigi oso, dan noti fu en no kan lasi. \v 22 Ma te wan sma di tranga moro en sa kon feti nanga en, èn wini en, dan a o teki ala den fetisani tapu san a trangaman ben e bow, èn a o prati den tra sani san a teki. \v 23 Suma no de na Mi sei, e suku fu broko Mi. Èn suma no e wroko makandra nanga Mi, e tyari prati.” \x * \xo 11:23 \xt Mrk 9:40\x* \s1 Yesus sori fa takruyeye e wroko \r Mateus 12:43-45 \p \v 24 “Te wan takruyeye kmopo na tapu wan sma, a e go na dreisabana fu suku wan presi fu rostu. Te a no feni, dan a e taki: ‘Mi o drai go baka na mi oso pe mi kmopo.’ \v 25 Te a drai kon, a e si tak' a tanpresi krin èn ala sani de tapu en presi. \v 26 Dan a e gwe go teki seibi tra takruyeye kon di ogri moro en. Den e kon inisei, èn den e tan drape. Te fu kba a kon moro takru gi a sma leki na a bigin.” \p \v 27 Di Yesus ben e taki den sani disi, wan frow di ben de ini a bigi grupu sma, bari taigi En taki: “Blesi de tapu a m'ma di tyari Yu na ini en bere, èn di gi Yu bobi.” \p \v 28 Ma Yesus piki en taki: “Iya, na so a de. Ma wan moro bigi blesi de tapu den sma di e arki Gadowortu èn di e du san a e taki.” \s1 Den sma aksi fu wan marki \r Mateus 12:38-42 \p \v 29 Moro nanga moro sma ben e kon arki Yesus. Dan Yesus taki: “Unu fu a ten disi na takru-ati sma. Un wani tak' Mi mus sori un wan marki. Ma a wan enkri marki san un o kisi, na a wan fu Yona. \x * \xo 11:29 \xt Mat 16:4; Mrk 8:12\x* \v 30 Bika leki fa Yona ben de wan marki gi den sma fu a foto Nineve, na so a Manpikin fu Libisma sa de wan marki gi unu. \x * \xo 11:30 \xt Jona 3:4\x* \v 31 Tapu a bigi krutu dei, a uma di ben tiri a kondre Seba sa tnapu makandra nanga unu fu a ten disi èn a sa krutu unu. Bika a ben kmopo fu wan farawe kondre kon arki a koni fu Salomo. Ma luku, wan sma de dya di bigi moro Salomo. \x * \xo 11:31 \xt 1Kon 10:1-10; 2Kron 9:1-12\x* \v 32 Tapu a dei dati, den sma fu Nineve sa tnapu makandra nanga unu fu a ten disi èn den o krutu unu. Bika den ben drai den libi di Yona tyari a boskopu gi den. Ma luku, wan sma de dya di bigi moro Yona.” \x * \xo 11:32 \xt Jona 3:5\x* \s1 Yu ai na a lampu fu yu skin \r Mateus 5:15; 6:22-23 \p \v 33 “No wan sma e leti wan kokolampu fu poti na ini wan kasi noso ondro wan embre. Ma yu e poti en na tapu wan tafra, fu ala sma di e kon na inisei kan si a faya. \x * \xo 11:33 \xt Mat 5:15; Mrk 4:21; Luk 8:16\x* \v 34 Yu ai de leki wan lampu di e tyari leti gi yu skin. Efu yu ai krin, yu heri libi krin. Ma efu yu ai dungru, dan yu heri libi dungru. \v 35 Sorgu tak' a sani san mus tyari leti kon gi yu, no e tyari dungru. \v 36 So efu yu heri libi krin, èn no wan dungru pisi no de, dan a o de neleki te a faya fu wan lampu e krin ala sani. Yu heri libi o krin fu tru.” \s1 Yesus e piri ai gi den hoigriman \r Mateus 23:1-36; Markus 12:38-40 \p \v 37 Di Yesus ben e taki ete, wan fu den Fariseiman kari En kon na en oso fu kon nyan. Yesus go inisei, dan A teki presi sei a tafra. \v 38 A Fariseiman ferwondru di a si tak' Yesus bigin nyan sondro fu wasi En anu. \v 39 Dan Masra taigi en taki: “Un Fariseiman e wasi dorosei fu a kan nanga a preti. Ma fu inisei, un lai gridi maniri nanga takru prakseri. \v 40 Un donman unu! Gado di meki dorosei, meki inisei tu. \v 41 Prati san un abi nanga pôtisma, dan ala sani o de krin gi unu. \p \v 42 Ma un Fariseiman, un mus luku bun! Bika un e gi Gado tin prosenti fu den moro pikin spesrei di un prani. Ma un no e krutu sma tapu wan leti fasi, èn un no lobi Gado. A bun fu du a wan sani, ma dan un mus du a tra wan tu. \x * \xo 11:42 \xt Lev 27:30\x* \v 43 Un Fariseiman, un mus luku bun! Bika un lobi fu sidon na den moro prenspari presi na ini den kerki, èn un lobi te sma e gi un lespeki odi na wowoyo. \v 44 Un Fariseiman, un mus luku bun! Bika un de leki grebi di no de fu si. Den sma di e waka na den tapu, no sabi srefi tak' na tapu grebi den e waka.” \p \v 45 Wan fu den sabiman fu Gado wèt taigi Yesus taki: “Meister, efu Yu e taki so, Yu e afrontu unu tu.” \p \v 46 Ma Yesus piki en taki: “Un sabiman fu Gado wèt, un mus luku bun tu! Bika un e poti ala sortu wèt gi den sma di tranga fu hori. Ma un srefi no e broko un ede nanga den. \v 47 Un mus luku bun! Bika un e meki moimoi grebi gi den profeiti, ma na den afo fu unu ben kiri den. \v 48 A sani san un e du, e sori tak' un e feni en bun san den afo fu unu ben du. Bika na den kiri, èn unu e meki den grebi. \v 49 Dat' meki Gado ini En bigi koni ben taki: ‘Mi o seni profeiti nanga boskopuman go na den. Sonwan fu den, den o kiri, èn den o de na trawan baka fu du den ogri.’ \p \v 50 Gado o meki unu di libi now pai fu a brudu fu ala den profeiti di lon sensi grontapu meki, \v 51 bigin fu a brudu fu Abel kon te na a brudu fu Sakarias di den kiri ini a Oso fu Gado mindri a altari nanga a Santa Presi. Iya, un kan sabi tak' Gado o meki un pai fu dati. \x * \xo 11:51 \xt Gen 4:8; 2Kron 24:20-21\x* \p \v 52 Un sabiman fu Gado wèt, un mus luku bun! Un no e gi den sma a sroto fu den ferstan den sani fu Gado. Un srefi no e meki muiti fu ferstan den, èn un tapu den sma di e pruberi fu du dati.” \p \v 53 Di Yesus ben e gwe fu a oso fu a Fariseiman, a ati fu den sabiman fu Gado wèt nanga den Fariseiman ben bita na En tapu. Espresi den ben aksi En ala sortu sani fu suku En mofo. \v 54 Na so den ben seti trapu gi Yesus, fu A kan taki wan sani di no bun. \c 12 \s1 Yesus taki nanga den man fu En \r Mateus 10:26-33; 12:32; 10:19-20 \p \v 1 A pisten dati dusundusun sma ben kon makandra. Den ben furu sote tak' den ben e kwinsi densrefi. Dan Yesus bigin taki ini a fosi presi nanga den man di ben e teki leri fu En. A taki: “Un mus luku bun nanga a dyesi fu den Fariseiman, sobun a hoigri maniri fu den. \x * \xo 12:1 \xt Mat 16:6; Mrk 8:15\x* \v 2 Ala sani san de na dungru o kon na krin, èn ala sani di kibri o kon na doro. \x * \xo 12:2 \xt Mrk 4:22; Luk 8:17\x* \v 3 Dat'ede efu yu ben taki wan sani na dungru, sma o yere en na a krin fu dei. Èn san yu ben taigi wan sma safri na ini en yesi na ini yu sribikamra, den o bari na strati. \p \v 4 Mi mati, Mi e taigi un taki: Un no abi fu frede den sma di te den kiri yu, den no man du noti moro. \v 5 Ma Mi o taigi unu suma un mus frede. Un mus frede a Wan di baka te A kiri, A abi a makti fu trowe ini hel tu. Fu tru Mi e taigi un taki: Na En un mus frede! \p \v 6 Un sabi tak' yu kan bai feifi gadotyo gi tu koprosensi. Ma toku Gado e sorgu gi ibri wan fu den. \v 7 Iya, Gado sabi srefi omeni wiwiri yu abi na tapu yu ede. So un no mus frede, bika un warti moro leki furu gadotyo. \p \v 8 Mi e taigi un taki: Efu wan sma e taigi trawan tak' a sabi Mi, dan a Manpikin fu Libisma o taki na fesi den engel fu Gado tak' A sabi en tu. \v 9 Ma a sma di e taigi trawan tak' a no sabi Mi, a Manpikin fu Libisma o taki na fesi den engel fu Gado tu tak' A no sabi en. \v 10 Ala sma di e taki takru fu a Manpikin fu Libisma, kan kisi pardon fu dati. Ma a sma di e afrontu a Santa Yeye, no o kisi pardon. \x * \xo 12:10 \xt Mat 12:32; Mrk 3:29\x* \p \v 11 Te den tyari yu go na krutu na ini den kerki fu den, noso na fesi den fesiman nanga den bigiman fu kondre, dan yu no abi fu broko yu ede fa yu o taki, noso san yu mus taki fu puru yusrefi. \x * \xo 12:11 \xt Mat 10:19-20; Mrk 13:11; Luk 21:14-15\x* \v 12 Bika a yuru dati a Santa Yeye sa taigi yu san yu mus taki.” \s1 A agersitori fu a guduman \p \v 13 Wan sma ini a grupu taigi Yesus taki: “Meister, taigi mi brada tak' a mus prati a gudu nanga mi, san un p'pa libi na baka di a dede.” \p \v 14 Ma Yesus piki en taki: “Mi mati, suma poti Mi leki krutubakra, noso fu prati a gudu gi yu nanga yu brada?” \v 15 Dan Yesus taigi den sma taki: “Un mus luku bun nanga gridi maniri. Bika awinsi fa yu gudu psa marki, yu libi a no fu yu.” \p \v 16 Dan Yesus gi den wan agersitori. A taki: “A gron fu wan guduman ben gi furu nyanyan. \v 17 Dan a man prakseri taki: ‘San mi mus du? Bika mi no abi presi fu poti ala den nyanyan di mi koti.’ \v 18 Dan a taki: ‘Mi sabi san mi o du. Mi o broko den maksin fu mi, dan mi o meki moro bigi wan. Baka dati mi o poti ala a aleisi nanga den tra gudu fu mi drape. \v 19 Dan mi o taigi misrefi taki: Ai, mi kibri nofo gudu gi furu yari. Now mi kan rostu. Mi o nyan, dringi èn prisiri.’ \p \v 20 Ma Gado taigi en taki: ‘Yu lawman! Tide neti srefi Mi o teki a libi fu yu. Dan suma o kisi ala den sani san yu ben kibri poti ini den maksin?’ ” \p \v 21 Dan Yesus taki: “Na disi e psa nanga a sma di e tyari furu gudu kon na wan gi ensrefi, ma di no gudu na Gado ai.” \s1 No broko yu ede \r Mateus 6:25-34 \p \v 22 Dan Yesus taigi den man di e teki leri fu En taki: “Dat'ede Mi e taigi un taki: No broko yu ede nanga san yu o nyan fu tan na libi, noso san yu o weri fu tapu a skin. \v 23 Bika a libi warti moro leki nyanyan, èn a skin warti moro leki krosi. \v 24 Luku den tingifowru. Den no e prani, èn den no e koti. Den no abi maksin fu poti nyanyan. Ma toku Gado e gi den nyanyan. We, unu warti krinkrin moro den fowru! \v 25 Sortu wan fu unu kan meki tak' a e libi pikinso moro langa te a e broko en ede? \v 26 Efu yu no man du sowan pikin sani, dan fu sanede yu e broko yu ede nanga den tra sani? \p \v 27 Luku fa den bromki e gro. Den no e wroko èn den no e meki krosi. Ma Mi e taigi un taki: Wan bigi kownu leki Salomo srefi no ben man weri so moi leki den bromki disi. \x * \xo 12:27 \xt 1Kon 10:4-7; 2Kron 9:3-6\x* \v 28 We, efu Gado e weri so moi krosi gi a grasi di e gro tide èn tamara sma e bron en, A no sa weri moro moi wan gi yu? Fa un bribi pikin so? \p \v 29 No broko un ede. No aksi unsrefi san yu o nyan noso san yu o dringi. \v 30 Bika na den sma fu grontapu di no sabi Gado, e broko den ede nanga den sani disi. Ma a P'pa fu unu sabi tak' un abi den fanowdu. \v 31 Un mus suku fu de ondro a tiri fu Gado, dan A sa gi un den sani disi tu.” \s1 Meki den gudu fu yu de na heimel \r Mateus 6:19-21 \p \v 32 “Unu na wan pikin grupu, ma no frede! Bika un P'pa feni en bun fu un kon ondro a tiri fu En. \v 33 Un mus seri san un abi fu yepi den pôtisma. Un mus meki monisaka di no e kon owru, wan gudu na heimel di no e kba noiti. Drape fufuruman no man kon fufuru en, èn kakalaka no man nyan en. \v 34 Bika pe yu gudu de, na drape yu ati o de tu.” \s1 Yu mus de na ai \p \v 35 “Un mus sorgu tak' un tnapu klar'klari, èn tak' den lampu fu un leti. \x * \xo 12:35 \xt Mat 25:1-13\x* \v 36 Un mus de leki knekti di e wakti tapu den masra, di o drai kon baka fu wan trowfesa. Te a drai kon baka dan a naki, den kan opo a doro wantron gi en. \x * \xo 12:36 \xt Mrk 13:34-36\x* \v 37 A masra o blesi den knekti di de na ai te a kon baka. Fu tru Mi e taigi un taki: A masra o seti en krosi fu wroko. A o meki den knekti teki presi sei a tafra, dan a o kon gi den nyanyan. \v 38 Awinsi a masra kon mindrineti noso musudei, a o blesi den knekti di a kon miti na ai. \v 39 Ma un mus sabi disi: Efu a man di abi a oso ben sabi sortu yuru a fufuruman bo kon, a no bo meki a broko kon ini en oso. \x * \xo 12:39 \xt Mat 24:43-44\x* \v 40 Na so un mus de klar'klari, bika a Manpikin fu Libisma o drai kon baka na wan yuru di un no ferwakti.” \s1 A bun wrokoman \r Mateus 24:45-51 \p \v 41 Dan Petrus aksi En taki: “Masra, gi suma Yu e gi a agersitori disi? Gi unu wawan, noso gi ala den tra sma dyaso?” \p \v 42 Masra piki en taki: “Suma na a koni knekti tapu san en masra kan bow? Na a wan di a o poti fu luku den tra knekti, èn fu gi den a nyanyan san den mus kisi na a yuru di fiti. \v 43 A masra o blesi a knekti dati efu te a kon baka, a si tak' a e du en wroko soleki fa a fiti. \v 44 Fu tru Mi e taigi un taki: A masra sa poti en fu luku ala den sani san a abi. \v 45 Ma kon un taki a knekti prakseri taki: ‘A masra fu mi no o kon ete,’ dan a bigin fon den tra man nanga uma di e wroko gi en masra, èn a e nyan, dringi te leki a drungu. \v 46 Dan a masra fu en o kon tapu wan dei di a no ferwakti, èn tapu wan yuru di a no sabi. A o meki den kapu en pis'pisi, meki a kisi a srefi strafu leki den sma di no de fu fertrow. \p \v 47 A knekti di sabi san en masra wani, ma a no seti ensrefi èn a no du san en masra wani, o kisi bun hebi fonfon. \v 48 Ma a knekti di no sabi san en masra wani, no o kisi hebi strafu efu a du wan sani san fiti fu kisi strafu. Bika a sma di kisi furu, den o aksi fu gi furu. Èn a sma di kisi moro furu, den o aksi fu gi moro furu.” \s1 Ferstan san e psa nownow \r Mateus 10:34-36; 16:2-3; 5:25-26 \p \v 49 “Mi kon fu sutu wan faya na grontapu, èn fu Mi sei a ben kan leti kba. \v 50 Mi mus nyan wan hebi pina èn a sani dati de leki wan hebi lai na tapu Mi ati solanga a no psa. \x * \xo 12:50 \xt Mrk 10:38\x* \v 51 Un no mus prakseri tak' Mi kon fu tyari freide na grontapu. Nono, na pratifasi o kon. \v 52 Bika bigin fu now, pratifasi o de mindri den sma ini wan oso. Efu feifi sma de ini wan oso, tu no o agri nanga den dri trawan, èn den dri trawan no o agri nanga den tu. \v 53 A p'pa no o feni en nanga en boi, èn a boi no o feni en nanga en p'pa. A m'ma no o feni en nanga en umapikin, èn a umapikin no o feni en nanga en m'ma. A m'ma fu a boi no o feni en nanga a frow fu a boi, èn a frow fu a boi no o feni en nanga a m'ma fu a boi.” \x * \xo 12:53 \xt Micha 7:6\x* \p \v 54 Dan Yesus taigi a bigi grupu sma taki: “Te un si tak' wolku e kmopo fu westsei, wantron un e taki: ‘Alen o kon.’ Èn a e kon tu. \v 55 Te un si tak' a winti e wai kmopo fu a zuidsei, un e taki: ‘A o faya tide.’ Èn a e psa tu. \v 56 Un hoigriman! Un sabi luku efu alen o kon, noso efu a son o faya. Ma fu sanede un no man ferstan san e psa ini a ten disi? \p \v 57 Fu sanede un no wani du muiti fu kon ferstan san bun? \v 58 Kon un taki wan sma di abi wan sani nanga yu, e tyari yu go na krutu. Dan yu mus meki muiti fu seti a tori te un de na pasi ete. Efu yu no du dati, a o tyari yu go na fesi krutubakra. Dan a krutubakra sa gi yu abra na skowtu di sa poti yu na ini straf'oso. \v 59 Fu tru Mi e taigi yu taki: Yu no o kmopo drape solanga yu no pai te nanga a laste koprosensi.” \c 13 \s1 Un mus drai un libi \p \v 1 A srefi ten dati wantu sma kon taigi Yesus fa granman Pilatus kiri wantu man fu Galilea, meki den brudu moksi nanga a offer san den ben e tyari gi Gado. \v 2 Yesus piki den taki: “Un no mus prakseri tak' fu di den man disi dede sowan fasi, tak' den ben abi moro sondu moro den tra sma fu Galilea. \v 3 Nono. A no de so kwet'kweti. Ma efu un no drai un libi, un alamala o dede leki den! \v 4 Èn di a hei wakti-oso na Siloam fadon kiri tin-na-aiti sma, san un prakseri? Un prakseri tak' den sma disi ben abi moro sondu moro den tra sma di e libi ini Yerusalem? \v 5 Nono. A no de so kwet'kweti. Ma efu un no drai un libi, un alamala o dede leki den!” \s1 A figabon di no ben e gi froktu \p \v 6 Dan Yesus gi wan agersitori. A taki: “Wan man ben abi wan figabon san a ben prani na ini en droifidyari. A man ben go fu piki froktu na a bon, ma a bon no ben abi froktu. \v 7 Dan a taigi a man di e luku a droifidyari taki: ‘Luku, na dri yari kba mi e kon fu piki froktu na a figabon disi. Ma mi no e feni. Kapu en puru! Na fu soso a de dya e mangri a gron.’ \p \v 8 Ma a man piki en taki: ‘Masra, libi a bon ete wan yari. Mi o diki lontu a bon, dan mi o krabu doti poti gi en. \v 9 Efu a yari san e kon a gi froktu, dan a bun. Ma efu a no gi, dan yu kan kapu en trowe.’ ” \s1 Yesus dresi wan sma tapu a sabadei \p \v 10 Tapu wan sabadei Yesus ben e gi leri na ini wan fu den Dyukerki. \v 11 Dan now wan uma ben drape. Tin-na-aiti yari kba wan takruyeye ben meki en skin kon swaki. A uma disi ben kron, a no ben man tnapu let'opu srefsrefi. \v 12 Di Yesus si en, A kari en kon, dan A taigi en taki: “Frow, yu kon fri fu a sani san e swaki yu skin.” \v 13 Yesus poti En anu na en tapu, dan wantron a tnapu let'opu, èn a bigin gi Gado grani. \p \v 14 Ma a edeman fu a Dyukerki ben mandi di Yesus dresi wan sma tapu a sabadei. Dan a taigi ala den sma drape taki: “Siksi dei de ini wan wiki fu wroko. Un kon tapu wan fu den dei dati fu den dresi unu, ma no kon tapu a sabadei.” \x * \xo 13:14 \xt Ex 20:9-10; Deut 5:13-14\x* \p \v 15 Ma Masra piki en taki: “Un hoigriman! Tapu a sabadei un alamala e lusu un kaw nanga un buriki puru ini a pen fu tyari den go dringi. \v 16 We, a uma disi na wan bakapikin fu Abraham. Luku, tin-na-aiti yari langa Satan ben tai en hori. So a fiti fu lusu a banti disi tapu a sabadei.” \v 17 Di Yesus taki so, ala den sma firi syen di no ben agri nanga san A ben du. Ma ala den tra sma ben breiti nanga ala den bigi sani san Yesus ben du. \s1 Agersitori fu a tiri fu Gado \r Mateus 13:31-33; Markus 4:30-32 \p \v 18 Dan Yesus taki: “San Mi kan teki fu sori unu fa Gado e tiri libisma? Leki san un kan si en? \v 19 A de leki wan mosterdsiri san wan sma prani ini en dyari. A gro tron wan bon, èn den pikinfowru meki den nesi na ini.” \p \v 20 Yesus taki moro fara: “San Mi kan teki fu sori unu fa Gado e tiri libisma? \v 21 A de leki dyesi di wan frow e teki poti ini bun furu blon. Dan a dyesi e meki ala a blon kon sweri.” \s1 A smara doro \r Mateus 7:13-14,21-23 \p \v 22 Yesus ben de na pasi e go na Yerusalem. A ben e waka psa ini den foto nanga den dorpu e gi den sma leri. \v 23 Dan wan sma aksi En taki: “Masra, na wantu sma nomo Gado o ferlusu?” \p \v 24 Yesus piki en taki: “Meki ala muiti fu psa ini a smara doro. Bika Mi e taigi un taki: Furu sma o pruberi fu psa, ma den no o man. \v 25 Te a man di abi a oso, opo go sroto a doro, dan un o tnapu na dorosei. Un o naki tapu a doro e taki: ‘Masra, opo a doro gi unu!’ \p Ma A o piki un taki: ‘Mi no sabi unu. Pe un kmopo?’ \p \v 26 Dan un o taki: ‘Un ben nyan, dringi makandra nanga Yu, èn Yu ben gi leri na tapu den strati fu unu.’ \p \v 27 Ma A o piki un taki: ‘Un kmopo na mi fesi, un ogri-ati sma. Mi no sabi unu. Pe un kmopo?’ \x * \xo 13:27 \xt Ps 6:9\x* \p \v 28 Dan un o krei èn kaw un tifi te un si Abraham, Isak, Yakob, nanga ala den profeiti na mindri den sma di Gado e tiri. Ma unu den o fringi poti na dorosei. \x * \xo 13:28 \xt Mat 22:13; 25:30\x* \v 29 Sma o kmopo na ala sei fu grontapu fu sidon nyan makandra nanga den sma di Gado e tiri. \x * \xo 13:29 \xt Mat 8:11-12\x* \v 30 Arki. Sonwan fu den lastewan o tron fosiwan, èn sonwan fu den fosiwan o tron lastewan.” \x * \xo 13:30 \xt Mat 19:30; 20:16; Mrk 10:31\x* \s1 Yesus mus dede na Yerusalem \r Mateus 23:37-39 \p \v 31 A srefi pisten dati, wantu Fariseiman kon na Yesus. Den taigi En taki: “Yu mus kmopo fu dyaso go na wan tra presi, bika Herodes wani kiri Yu.” \p \v 32 Yesus piki den taki: “Un go taigi a awari\f + \fr 13:32 \ft Ini bakratongo a skrifi “vos.”\f* dati gi Mi taki: Luku, tide nanga tamara Mi o yagi takruyeye puru na sma tapu, èn Mi o dresi sma. Tapu a di fu dri dei, Mi klari nanga Mi wroko. \v 33 Ma tide, tamara nanga tra tamara Mi mus waka go moro fara. Bika a no fiti fu den kiri wan profeiti dorosei fu Yerusalem. \p \v 34 Ai, Yerusalem, Yerusalem, yu di e kiri den profeiti èn di e ston den sma kiri di Gado seni kon na yu! Mi kari den pikin fu yu someni leisi fu kon na Mi, soleki fa wan mamafowru e kari en pikin kon ondro en frei. Ma un no ben wani. \v 35 Luku, a oso fu unu o tan leigileigi na baka. Mi e taigi un taki: Un no o si Mi moro te leki a dei di un taki: Blesi de tapu a Wan di e kon ini a nen fu Masra.” \x * \xo 13:35 \xt Ps 118:26\x* \c 14 \s1 Yesus dresi wan sma tapu a sabadei \p \v 1 Wan dei Yesus go nyan na a oso fu wan fu den edeman fu den Fariseiman. Den man ben luru En fu luku efu A bo du wan sani, fu di a ben de wan sabadei. \v 2 Now wan man ben drape fesi Yesus di ben abi wan siki san ben meki en skin sweri. \v 3 Dan Yesus aksi den sabiman fu Gado wèt nanga den Fariseiman taki: “San a wèt e taki? A fiti fu dresi wan sma tapu a sabadei, efu no?” \v 4 Ma den man no taki noti. So Yesus teki a man na en anu, A dresi en, dan A meki a man gwe. \p \v 5 Dan Yesus aksi den taki: “Efu wan boi noso wan burkaw fu wan fu unu fadon go ini wan peti tapu a sabadei, a no wantewante un e go puru en?” \x * \xo 14:5 \xt Mat 12:11\x* \v 6 Ma den man no ben man piki En noti. \s1 A moro hei presi \p \v 7 Di Yesus si fa den tra sma di ben kisi kari fu kon nyan, ben teki den moro prenspari presi sei a tafra, A gi den wan agersitori. A taki: \v 8 “Te wan sma kari yu kon na wan trow-oso, no go sidon te na fes'sei. Bika kande a sma kari wan tra sma kon di hei moro yu. \x * \xo 14:8 \xt Spr 25:6-7\x* \v 9 Dan a sma di kari un fu kon nyan, o kon taigi yu taki: ‘Opo, meki a man disi sidon dya.’ Dati o de wan syen gi yu, èn yu o abi fu go sidon te na bakasei. \v 10 Ma te wan sma kari yu fu kon nyan, go sidon na bakasei. Dan kande te a sma di e hori a fesa kon na inisei, a sa taigi yu taki: ‘Mi mati, kon moro na fes'sei.’ A sani dati o de wan grani gi yu na fesi ala den tra sma di de na tafra. \v 11 Bika ibri sma di e opo ensrefi, den o broko en saka. Ma a sma di e saka ensrefi, den o opo en.” \x * \xo 14:11 \xt Mat 23:12; Luk 18:14\x* \p \v 12 Dan now Yesus taigi a Fariseiman di ben kari En kon taki: “Te yu o kari sma fu kon nyan, awinsi na bakadina noso neti, dan yu no mus kari yu mati kon, noso den brada nanga den tra famiri fu yu, noso den gudusma fu yu birti. Bika wan tra leisi den kan gi yu wan kari tu. Na so yu o kisi pai baka fu san yu ben du. \v 13 Ma te yu o kari sma fu kon nyan, yu mus kari den pôtisma, den malengrisma, den lanman nanga den breniman. \v 14 Te yu du dati, blesi o de na yu tapu, fu di den sma disi no abi noti fu gi yu baka. Èn Gado o pai yu tapu a dei di den sma di libi bun ini En ai, o kon na libi baka.” \s1 A agersitori fu den sma di taki den no man kon \r Mateus 22:1-10 \p \v 15 Di wan fu den sma di ben sidon na tafra nanga Yesus, yere san A taki, a taigi En taki: “Blesi de tapu a sma di o de ini a fesa te Gado o tiri libisma.” \p \v 16 Dan Yesus piki en nanga wan agersitori. A taki: “Wan man bo hori wan bigi fesa èn a ben kari bun furu sma kon. \v 17 Di a yuru doro fu go na tafra, a seni en knekti fu go kari den sma taki: ‘Un kon! A tafra seti kba.’ \v 18 Ma den alamala bigin taki tak' den no man kon moro. A fosi wan taki: ‘Mi bai wan gron, èn mi mus go nomonomo fu go luku en. Mi e begi yu fu no mandi nanga mi fu di mi no man kon moro.’ \p \v 19 Wan trawan taki: ‘Mi bai tin burkaw, èn mi e go luku fu si efu den bun. Mi e begi yu fu no mandi nanga mi fu di mi no man kon moro.’ \p \v 20 Wan trawan taki baka: ‘A no tumsi langa di mi trow nanga mi frow. Fu dat'ede mi no man kon moro.’ \p \v 21 A knekti drai go baka, go taigi en masra san den man taki. Dan a masra ati bron. A taigi en knekti taki: ‘Go wantewante na tapu den strati nanga den pikinpikin pasi fu a foto. Tyari den pôtisma, den malengrisma, den breniman nanga den lanman kon dya.’ \p \v 22 Di a knekti go te a kon, a taki: ‘Masra, mi du kba san yu taigi mi. Ma presi de ete.’ \p \v 23 Dan a masra taigi a knekti taki: ‘Go na den pasi fu den bakabini nanga den boiti presi, dan yu dwengi den sma fu kon. Bika mi oso mus furu. \v 24 Yu kan bribi mi: No wan fu den sma di mi ben seni kari o tesi a nyanyan fu mi.’ ” \s1 Libi ala sani fu Yesus ede \r Mateus 10:37-38 \p \v 25 Bun furu sma ben e waka na Yesus baka. Dan A drai taigi den taki: \v 26 “Efu wan sma wani kon na Mi, a mus libi en m'ma nanga en p'pa, nanga en frow nanga en pikin. A mus libi en brada nanga en sisa tu. Iya, a mus poti en eigi libi na wan sei. Efu a no man du dati, dan a no man de wan sma di e teki leri fu Mi. \x * \xo 14:26 \xt Mat 10:37\x* \v 27 Suma no de klar'klari fu nyan pina te fu dede srefi te a e waka na Mi baka, no man de wan sma di e teki leri fu Mi. \x * \xo 14:27 \xt Mat 10:38; 16:24; Mrk 8:34; Luk 9:23\x* \p \v 28 Bika ala sma di wani bow wan oso, e sidon fosi fu teri luku omeni moni a abi fanowdu. Na so a o si efu a abi nofo moni fu bow a oso. \v 29 Efu a no du dati, kande a no man klari a oso baka te a meki a fundamenti. Dan ala sma di psa o lafu en. \v 30 Den o taki: ‘A man disi bigin bow, ma a no man go doro.’ \p \v 31 Wan tra eksempre. Efu wan kownu wani hari go miti wan tra kownu ini wan feti, dan a o sidon denki fosi efu nanga tin dusun srudati a o man go feti nanga a trawan, di abi tutenti dusun srudati. \v 32 Efu a si tak' a no man, dan a o seni wantu man fu go taki nanga a tra kownu gi en fu meki freide, te a tra kownu de moi fara ete. \v 33 So, efu wan sma no man libi ala sani san a abi, a no man tron wan sma di e teki leri fu Mi.” \p \v 34 Dan Yesus taki: “Sowtu bun, ma efu sowtu lasi en tesi, fa yu o man gi en tesi baka? \v 35 A no bun gi a gron, èn a no bun gi a doti-ipi srefi. Den e fringi en trowe. \p Suma abi yesi fu yere, meki a yere!” \c 15 \s1 A agersitori fu a lasi skapu \r Mateus 18:12-14 \p \v 1 Ala den man di e piki edemoni nanga den sondusma, ben e kon na Yesus fu arki san A e leri. \x * \xo 15:1 \xt Luk 5:29-30\x* \v 2 Ma den Fariseiman nanga den sabiman fu Gado wèt ben e knoru taki: “A man disi e meki den sondusma kon na En, èn A e nyan nanga den.” \p \v 3 Dan Yesus gi den a agersitori disi. A taki: \v 4 “Efu yu abi wan hondro skapu, èn wan fu den lasi, san yu o du? A no libi yu o libi den neigitenti-na-neigi (99) trawan ini a dreisabana, fu go suku a wan di lasi te leki yu feni en? \v 5 Dan te yu feni en, yu o opo en nanga prisiri, poti na tapu yu skowru. \fig Wan skapuman e tyari wan skapu|src="LB00001B.TIF" size="col" copy="Louise Bass ©The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="Luk 15.5" \fig* \v 6 Te yu doro na oso, yu o kari ala den mati nanga den birtisma fu yu kon na wan, dan yu o taigi den taki: ‘Un prisiri nanga mi, bika mi feni a skapu fu mi di ben lasi.’ \p \v 7 We, Mi e taigi un taki: Na so moro prisiri de na heimel fu a wan sondusma di drai en libi, dan fu den neigitenti-na-neigi bun sma di no abi fu drai den libi.” \s1 A agersitori fu a moni di ben lasi \p \v 8 Yesus gi ete wan agersitori. A taki: “Efu wan uma abi tin solfrumoni,\f + \fr 15:8 \ft Wan solfrumoni na a moni san wan wrokoman ben e wroko wan dei.\f* dan a lasi wan fu den, san a o du? A o leti wan lampu, sibi a oso, èn a o suku bun te leki a feni en. \v 9 Te a feni en, a o kari den kompe nanga den birtisma fu en kon, dan a o taigi den taki: ‘Un prisiri nanga mi, bika mi feni a solfrumoni fu mi di ben lasi.’ \v 10 Mi e taigi un taki: Na so den engel fu Gado e prisiri te wan sondusma drai en libi.” \s1 A agersitori fu a manpikin di ben lasi \p \v 11 Yesus taki moro fara: “Wan man ben abi tu boi. \v 12 A moro yongu wan taigi en p'pa taki: ‘P'pa, gi mi san mi mus kisi fu a gudu fu unu.’ Dan a p'pa prati a gudu fu en gi den tu boi. \v 13 Wantu dei na baka, a moro yongu wan seri ala den sani teki a moni, dan a gwe na wan fara kondre. Drape a fermorsu ala en moni, fu di a ben libi wan yayolibi. \v 14 Di a kba fermorsu ala en moni, wan tranga angriten kon ini a kondre. A boi bigin pina, \v 15 dan a go suku wroko. So a bigin wroko gi wan fu den sma fu a kondre. A sma dati seni en fu go luku den agu gi en na ini en gron. \v 16 Angri ben kiri a boi sote tak' a ben wani furu en bere nanga den buba san den agu ben e nyan, ma no wan sma no gi en. \p \v 17 Di a boi kisi ensrefi, a taki: ‘Mi p'pa abi someni wrokoman, èn den man dati abi bogobogo nyanyan. Ma mi e dede dya fu angri. \v 18 Mi o opo go baka na mi p'pa, dan mi o taigi en taki: P'pa, mi sondu na fesi Gado èn na fesi yu. \v 19 Mi no warti fu de yu pikin moro. Teki mi leki wan fu den wrokoman fu yu.’ \p \v 20 Na so a boi opo, dan a drai go baka na en p'pa. A ben de fara ete di en p'pa si a e kon. Dan a p'pa firi sari gi en. A lon go miti a boi, a brasa en èn a bosi en. \v 21 Dan a boi taigi en p'pa taki: ‘P'pa, mi sondu na fesi Gado èn na fesi yu. Mi no warti fu de yu pikin moro.’ \p \v 22 Ma a p'pa taigi den knekti fu en taki: ‘Un tyari a moro bun krosi kon es'esi dyaso, dan un weri en gi en. Un weri wan linga gi en na en finga, nanga susu na en futu. \v 23 Un go teki a pikin kaw san un ben kweki poti aparti, dan un srakti en meki un hori wan fesa. \v 24 Bika a boi fu mi disi ben dede, ma now a e libi baka. A ben lasi, ma now mi feni en.’ Na so den bigin hori wan fesa. \p \v 25 A pisten dati a moro bigi boi ben e wroko ini a gron. Di a kon krosbei fu a oso, a yere poku nanga dansi. \v 26 A kari wan fu den knekti kon, dan a aksi en taki: ‘San de fu du?’ \p \v 27 A piki en taki: ‘Yu brada kon baka na oso, èn yu p'pa meki den srakti a pikin kaw, bika a kisi en bunbun baka.’ \p \v 28 Dan a brada ati bron. A no ben wani go na inisei. Dan en p'pa kon na dorosei kon aksi en tangitangi fu kon na inisei. \v 29 Ma a piki en p'pa taki: ‘Luku omeni yari mi wroko so tranga gi yu. Noiti mi no psa yu mofo. Ma noiti yu gi mi wan pikin bokoboko srefi fu mi hori wan fesa nanga den mati fu mi. \v 30 Ma a boi fu yu disi fermorsu yu gudu nanga den motyo. Dan di a kon baka, yu meki den srakti a pikin kaw gi en!’ \p \v 31 Ma a p'pa taigi en taki: ‘Mi boi, ala ten yu de nanga mi, èn ala sani fu mi, na fu yu tu. \v 32 Ma un ben musu fu hori wan fesa fu meki prisiri. Bika yu brada ben dede, ma now a e libi baka. A ben lasi, ma now mi feni en.’ ” \c 16 \s1 A agersitori fu a man di ben luku den gudu \p \v 1 Dan Yesus gi den sma di ben e teki leri fu En wan agersitori. A taki: “Wan guduman ben abi wan man di ben e luku den gudu fu en. Dan a guduman kisi fu yere tak' a man ben e fermorsu en gudu. \v 2 A seni kari en, dan a taigi en taki: ‘San na den sani san mi e yere fu yu? Yu mus gi frantwortu fu san yu ben du nanga den gudu fu mi, bika yu no o luku den moro langa.’ \p \v 3 Ne a man prakseri taki: ‘San mi mus du? Mi masra o puru a wroko na mi anu. Mi no man diki skopu, èn mi e syen fu go begi moni. \v 4 We, mi sabi san mi o du fu den sma opo den oso gi mi te mi lasi mi wroko.’ \v 5 Dan a seni kari ala den sma di mus pai en masra wan fru wan kon na en. A aksi a fosi wan taki: ‘Omeni yu mus pai mi masra?’ \p \v 6 A man piki en taki: ‘Mi mus pai wan hondro bari oli.’ \p Dan a taigi a man taki: ‘Luku a papira dya san e sori omeni yu mus pai. Go sidon es'esi, dan yu skrifi tak' yu mus pai feifitenti bari oli.’ \p \v 7 Baka dati a aksi a di fu tu man taki: ‘Omeni yu mus pai mi masra?’ \p A man piki en taki: ‘Mi mus pai wan hondro saka aleisi.’ \p Dan a taigi a man dati taki: ‘Luku a papira dya san e sori omeni yu mus pai. Skrifi tak' yu mus pai aititenti saka aleisi.’ \p \v 8 A man di ben luku den gudu, no du san bun, ma en masra prijse en fu a koni sani san a du. Na so a de. Den sma fu a grontapu disi e denki moro bun te den abi fu wroko nanga densrefi, moro den sma fu a leti. \p \v 9 Dat'ede Mi e taigi un taki: Du bun gi tra sma nanga den gudu\f + \fr 16:9 \ft Ini Grikitongo a skrifi: “mammon.” A wortu disi wani taki: “moni” noso “grontapu gudu.”\f* fu grontapu. Bika te yu no o abi den sani dati moro, yu o abi wan oso fu têgo. \v 10 Efu den kan fertrow yu nanga pikinpikin sani, dan den o man fertrow yu nanga bigi sani tu. Ma efu yu no de fu fertrow nanga pikinpikin sani, dan yu no o de fu fertrow nanga bigi sani tu. \v 11 So, efu yu no ben de fu fertrow nanga grontapu gudu, dan suma sa fertrow yu nanga trutru gudu? \v 12 Èn efu yu no ben de fu fertrow nanga den sani fu wan tra sma, dan suma sa gi yu sani san de fu yu srefi? \p \v 13 Wan knekti no kan wroko gi tu basi. Bika a sa hori a wan na ati, dan a lobi a trawan. Noso a sa lespeki a wan, ma a no o teri a trawan. Yu no kan dini Gado makandra nanga den gudu fu grontapu.” \x * \xo 16:13 \xt Mat 6:24\x* \s1 Yesus nanga den Fariseiman \p \v 14 Di den Fariseiman yere san Yesus taki, den meki spotu nanga En, bika den ben lobi moni. \v 15 Dan Yesus taigi den taki: “Un wani fu den sma si un leki sma di bun ini Gado ai, ma Gado sabi un ati. Bika san warti furu ini libisma ai, no warti noti gi Gado. \p \v 16 Moses nanga den profeiti ben leri unu te leki Yohanes kon. Bigin fu a ten dati a Bun Nyunsu e preiki tak' Gado o tiri libisma, èn ala sma e du muiti fu kon ondro a tiri fu Gado. \x * \xo 16:16 \xt Mat 11:12-13\x* \v 17 We arki, a moro makriki fu broko heimel nanga grontapu, dan fu puru wan pikin pisi fu a wèt fu Gado. \x * \xo 16:17 \xt Mat 5:18\x* \p \v 18 Iniwan man di broko trow nanga en frow, dan a trow nanga wan trawan, e libi wan huru libi. Èn efu wan man trow nanga wan frow di en masra broko trow nanga en, a e libi wan huru libi tu.” \x * \xo 16:18 \xt Mat 5:32; 1Kor 7:10-11\x* \s1 A guduman nanga Lasarus \p \v 19 Yesus taki: “Yu ben abi wan guduman di ben e weri bun diri krosi, èn ala dei a ben e hori bigi fesa. \v 20 Èn yu ben abi wan pôtiman tu di ben nen Lasarus. A ben e didon na mofodoro fu a guduman oso, èn en heri skin ben lai nanga sorosoro. \v 21 A ben e angri fu furu en bere nanga san ben fadon fu a tafra fu a guduman. Te a ben e didon drape, den dagu ben e kon leki den soro fu en. \p \v 22 Baka wan pisten a pôtiman kon dede, dan den engel tyari en go na Abraham sei. A guduman dede tu, dan den beri en. \v 23 A ben e nyan hebi pina na ini dedekondre. Di a opo en ai luku, a si Abraham farawe nanga Lasarus na en sei. \v 24 Dan a bari gi Abraham taki: ‘Papa Abraham, sari mi! Seni Lasarus fu a go dopu en finga na ini pikin watra fu kon kowru mi tongo. Bika mi e nyan tumsi pen na ini a faya disi.’ \p \v 25 Ma Abraham piki en taki: ‘Mi boi, memre tak' di yu ben e libi na grontapu yu ben abi en bun. Ma na soso ogri ben e miti Lasarus. Now Lasarus e kisi trowstu dyaso, èn yu e nyan pen. \v 26 Boiti dati, wan dipi olo e prati wi nanga unu. So awinsi un ben sa wani, no wan fasi no de fu wi kon na dat' sei. Èn unu fu dat' sei no man kon na wi.’ \p \v 27 Dan a guduman taki: ‘Papa, dan mi e begi yu fu seni Lasarus go na mi p'pa oso. \v 28 Mi abi feifi brada. Meki a go warskow den bun, fu den no kon pina dya tu.’ \p \v 29 Ma Abraham taigi en taki: ‘Den brada fu yu abi den buku fu Moses nanga den profeiti. Meki den arki san den e taki.’ \p \v 30 Ma a man piki taki: ‘Nono, papa Abraham. Ma efu wan sma di dede kba go warskow den, den o drai den libi.’ \p \v 31 Ma Abraham taki: ‘Efu den no e arki Moses nanga den profeiti, dan den no o arki wan tra sma, awinsi a kon baka na libi.’ ” \c 17 \s1 Yesus warskow den sma \r Mateus 18:6-7,21-22; Markus 9:42 \p \v 1 Yesus taigi den sma di e teki leri fu En taki: “Ala ten yu o abi sani san o wani meki yu du sondu. Ma a sma di e tyari den sani dati kon, mus luku bun! \v 2 A bo moro bun gi en efu den tai wan bigi ston na en neki èn fringi en go na ini a se, prefu a kori wan fu den pikinwan disi fu meki a sondu. \v 3 So luku bun san yu e du! \x * \xo 17:3 \xt Mat 18:15\x* \p Efu yu brada sondu, bari en. Efu a sari fu san a du, yu mus gi en pardon. \v 4 Awinsi na seibi leisi ini wan dei a du yu wan sani, dan a kon taigi yu ala den seibi leisi tak' a e sari fu san a du, yu mus gi en pardon.” \p \v 5 Dan den boskopuman fu Yesus taigi En taki: “Masra, gi un moro bribi.” \p \v 6 Masra piki den taki: “Efu a bribi fu unu ben bigi leki wan mosterdsiri nomo, un ben kan taigi a bon disi taki: ‘Rutu yusrefi puru, dan yu prani yusrefi ini a se.’ Èn a bo du san yu taki.” \s1 Wan knekti mus du en wroko \p \v 7 “Kon un taki wan fu unu abi wan knekti di e wroko gron noso e luku skapu. Te a kon na oso, yu no e taigi en fu a kon nyan wantron. \v 8 Nono, ma yu e taigi en taki: ‘Seti yu krosi fu wroko, bori mi nyanyan, dan yu tyari en kon gi mi. Te mi kba nyan nanga dringi, dan fosi yu kan go nyan nanga dringi.’ \v 9 Yu prakseri tak' yu o abi fu taki a knekti tangi fu di a du san a ben mus du? Nono. \v 10 We, na so un mus de tu. Baka te un du ala sani san den taigi un fu du, un mus taki: ‘Wi na knekti nomo di no warti noti. Na du un du san un ben mus fu du.’ ” \s1 Den tin gwasiman \p \v 11 Di Yesus ben de na pasi fu go na Yerusalem, A waka psa ini den distrikti Galilea nanga Samaria. \v 12 Dan di A doro na ini wan fu den dorpu, A si tin gwasiman di ben e waka miti En. Den man disi tan tnapu farawe, \v 13 dan den bari taki: “Yesus, Meister, abi sari-ati nanga unu!” \p \v 14 Yesus luku den, dan A taki: “Go na den Dyudomri, meki den luku unu.” Di den man de na pasi e gwe, den kon betre. \x * \xo 17:14 \xt Lev 14:1-32\x* \p \v 15 Di wan fu den si tak' a kon betre, a drai kon baka èn nanga tranga sten a gi Gado grani. \v 16 A trowe ensrefi langalanga na gron na Yesus futu èn a taki En tangi. Ma a man disi ben de wan sma fu Samaria. \v 17 Dan Yesus taki: “A no ala tin man kon betre? Pe den tra neigi de? \v 18 A man disi a no wan Dyu. Fa a kan tak' na en wawan drai kon baka fu gi Gado grani?” \v 19 Dan Yesus taigi a man taki: “Opo, dan yu gwe. A bribi fu yu meki yu kon betre.” \s1 Te Yesus o kon baka \r Mateus 24:23-28,37-41 \p \v 20 Den Fariseiman aksi Yesus oten Gado o bigin tiri libisma. Dan Yesus piki den taki: “Te Gado o bigin tiri libisma, no wan marki o de fu si na fesi. \v 21 Yu no o man taki: ‘Luku en dyaso,’ noso: ‘Luku en drape.’ Bika a tiri fu Gado de let' dya na un mindri.” \p \v 22 Dan A taigi den sma di e teki leri fu En taki: “Wan ten o kon pe un o angri fu si wan fu den dei fu a Manpikin fu Libisma. Ma un no o si en. \v 23 Sma o taigi unu taki: ‘Luku En drape,’ noso: ‘Luku En dyaso.’ No go luku, èn no waka na den baka. \v 24 Bika leki fa faya e koti èn a de fu si fu a wan sei fu heimel go te na a tra sei, na so a Manpikin fu Libisma o de te A e drai kon baka. \v 25 Ma fosi a sani dati psa, A mus nyan furu pina, èn den sma fu a ten disi o poti En na wan sei. \p \v 26 Soleki fa a ben de ini a ten fu Noa, na so a sa de te a Manpikin fu Libisma o drai kon baka. \x * \xo 17:26 \xt Gen 6:5-8\x* \v 27 Ini den dei dati den sma ben e nyan, den ben e dringi èn trow ben e trow, te leki a dei di Noa go ini a bigi sipi. Dan a bigi frudu kon, èn a kiri ala den sma dati. \x * \xo 17:27 \xt Gen 7:6-24\x* \v 28 Na so a ben de tu ini a ten di Lot ben e libi. Den sma ben e nyan èn den ben e dringi. Den ben e bai èn seri sani. Den ben e prani èn den ben e bow oso. \x * \xo 17:28 \xt Gen 18:20–19:25\x* \v 29 Ma a dei di Lot gwe libi Sodom, faya nanga kroiti fadon kmopo fu heimel leki alen èn a kiri ala den sma. \v 30 Na so a o de te a Manpikin fu Libisma o drai kon baka fu ala sma si En. \v 31 Tapu a dei dati a sma di de tapu a daki fu en oso, no mus saka go na gron fu teki sani ini en oso. Sosrefi a sma di de ini en gron, no mus drai go baka na en oso. \x * \xo 17:31 \xt Mat 24:17-18; Mrk 13:15-16\x* \v 32 Un prakseri san psa nanga a frow fu Lot! \x * \xo 17:32 \xt Gen 19:26\x* \v 33 A sma di e suku fu hori en libi, o lasi en. Ma a sma di e poti en libi na wan sei, o kisi en baka. \x * \xo 17:33 \xt Mat 10:39; 16:25; Mrk 8:35; Luk 9:24; Yoh 12:25\x* \v 34 Mi e taigi un taki: A neti dati tu sma o didon tapu wan bedi. Wan den o tyari gwe, èn a trawan o tan na baka. \v 35 Tu frow o de na den miri e mara. Wan den o tyari gwe, èn a trawan o tan na baka. \v 36 Tu man o de ini wan gron e wroko. Wan den o tyari gwe, èn a trawan o tan na baka.”\f + \fr 17:36 \ft Wantu manuscript no abi vers 36.\f* \p \v 37 Dan den man aksi Yesus taki: “Masra, pe den sani disi o psa?” \p Yesus piki den taki: “Pe a dedeskin didon, na drape yu e si tingifowru.” \c 18 \s1 A agersitori fu a kruktu krutubakra \p \v 1 Dan Yesus gi den sma fu En wan agersitori fu den kan ferstan tak' den mus tan begi sondro fu lasi ati. \v 2 A taki: “Yu ben abi wan krutubakra ini wan foto di no ben abi lespeki gi Gado, èn di no ben abi bisi nanga no wan sma. \v 3 Ini a srefi foto dati wan frow ben e libi di en masra ben dede kba. Ala yuru a frow disi ben e go taigi a krutubakra taki: ‘Gi mi a leti san mi mus kisi tapu a sma di du kruktu nanga mi.’ \p \v 4 Wan heri pisten a krutubakra no ben wani du dati. Ma bakaten a prakseri taki: ‘Mi no abi lespeki gi Gado, èn mi no abi bisi nanga no wan sma. \v 5 Ma a frow disi e ferferi mi. Dat' meki mi o gi en leti, noso a o kon naki mi ini mi fesi.’ ” \p \v 6 Dan Masra aksi den taki: “Un yere san a kruktu krutubakra disi taki? \v 7 We, un denki tak' Gado no sa gi leti na den sma di A teki gi Ensrefi èn di e begi En dei nanga neti fu A yepi den? Un denki tak' A o meki den wakti? \v 8 Mi e taigi un taki: A o gi den leti her'esi. Ma te a Manpikin fu Libisma drai kon baka na grontapu, yu prakseri tak' A sa feni sma di e bribi trutru?” \s1 A Fariseiman nanga a man di e piki edemoni \p \v 9 Dan Yesus gi ete wan agersitori. A disi ben de gi den sma di ben prakseri fu densrefi tak' den bun ini Gado ai, èn di ben si tra sma leki noti. Yesus taki: \v 10 “Tu sma ben go na ini a mamakerki fu go begi. A wan ben de wan Fariseiman, a trawan ben de wan man di e piki edemoni. \v 11 A Fariseiman go tnapu e begi ini ensrefi. A taki: ‘Mi Gado, mi e taki Yu grantangi tak' mi no de leki den tra sma. Mi no e fufuru, mi no e libi kruktu, èn mi no e huru. Mi e taki Yu grantangi tu tak' mi no de leki a man drape di e piki edemoni. \v 12 Tu leisi ini wan wiki mi e faste, èn fu ala sani san mi e kisi, mi e gi Yu tin prosenti.’ \p \v 13 Ma a man di e piki edemoni ben tan tnapu fara, èn a no ben wani opo en ai luku go na heimel. Bika a hati en tak' a ben sondu.\f + \fr 18:13 \ft Ini Grikitongo a skrifi: “a naki tapu en borsu.” Den Dyusma ben naki tapu den borsu te wan sani ben hati den noso te den ben firi sari.\f* A taki: ‘Tye, mi Gado, abi sari-ati nanga mi, bika mi na wan sondusma.’ \p \v 14 Mi e taigi un taki: Di a man disi drai go baka na oso, a ben kon bun ini Gado ai. Ma disi no psa nanga a trawan. Bika a sma di e opo ensrefi, Gado o broko en saka. Ma a sma di e saka ensrefi, Gado o opo en.” \x * \xo 18:14 \xt Mat 23:12; Luk 14:11\x* \s1 Yesus blesi den pikin \r Mateus 19:13-15; Markus 10:13-16 \p \v 15 Den sma ben e tyari den pikin kon na Yesus, fu A fasi den. Di den man fu Yesus si san den sma e du, den bari den. \v 16 Ma Yesus kari den pikin kon na En. A taki: “Meki den pikin kon na Mi. No tapu den, bika na sma leki den pikin disi, Gado e tiri. \v 17 Fu tru Mi e taigi un taki: Efu yu no kon na Gado leki wan pikin fu A tiri yu, dan noiti yu o man kon ondro a tiri fu Gado.” \s1 Yesus nanga a guduman \r Mateus 19:16-30; Markus 10:17-31 \p \v 18 Dan wan edeman fu den Dyu aksi Yesus taki: “Bun Meister, san mi mus du fu kisi a libi fu têgo?” \p \v 19 Yesus piki en taki: “Fu sanede yu e taki tak' Mi bun? No wan sma bun, boiti Gado. \v 20 Yu srefi sabi san a wèt e taki: Yu no mus huru, yu no mus kiri, yu no mus fufuru, yu no mus lei gi trawan, èn yu mus lespeki yu m'ma nanga yu p'pa.” \x * \xo 18:20 \xt Ex 20:14; Deut 5:18; Ex 20:13; Deut 5:17; Ex 20:15; Deut 5:19; Ex 20:16; Deut 5:20; Ex 20:12; Deut 5:16\x* \p \v 21 A man piki En taki: “Sensi mi pikin mi hori ala den wèt disi.” \p \v 22 Di Yesus yere san a man taki, A taigi en taki: “Wan sani libi ete fu yu du. Seri ala sani san yu abi, dan yu e prati a moni gi den pôtisma. So yu o abi wan gudu na heimel. Baka dati yu e kon waka na Mi baka.” \p \v 23 Ma di a man yere san Yesus taki, a firi tumsi sari, bika a ben gudu psa marki. \v 24 Di Yesus si dati, A taki: “A tranga gi sma di lai moni fu den poti densrefi ondro a tiri fu Gado. \v 25 Bika a moro makriki gi wan asaw fu psa ini wan nanai-olo, dan fu wan guduman poti ensrefi ondro a tiri fu Gado.” \p \v 26 Den sma di yere san Yesus taki, aksi En taki: “Suma Gado o man ferlusu dan?” \p \v 27 Yesus piki taki: “San libisma no man du, Gado kan du.” \p \v 28 Dan Petrus taki: “Luku, wi libi ala sani san wi ben abi fu waka na Yu baka.” \p \v 29 Yesus piki den taki: “Fu tru Mi e taigi un taki: Gado o pai ala sma di libi en oso, noso en frow noso en brada, den bigisma fu en noso en pikin, nomo fu meki tak' Gado kon tiri libisma. \v 30 Gado o pai en someni tron moro furu na ini a libi disi. Èn ini a ten san e kon, A o gi en a libi fu têgo.” \s1 Yesus e taki a di fu dri leisi fu a pina di o miti En \r Mateus 20:17-19; Markus 10:32-34 \p \v 31 Yesus kari den twarfu man fu En kon na wan sei, dan A taigi den taki: “Luku, un de na pasi fu go na Yerusalem. Ala sani san den profeiti ben skrifi tak' o psa nanga a Manpikin fu Libisma, o psa tu. \v 32 Bika den o gi En abra na den sma di no de Dyu. Den o teki En leki spot'popki, den o kosi En, èn den o spiti na En tapu. \v 33 Den o wipi En, dan den o kiri En. Ma tapu a di fu dri dei, A o kon baka na libi.” \p \v 34 Ma den man no ben ferstan noti fu san Yesus taki. A ben dangra den, èn den no ben sabi fu san A ben taki. \s1 Yesus meki wan breniman si \r Mateus 20:29-34; Markus 10:46-52 \p \v 35 A ten di Yesus doro krosbei fu Yeriko, wan breniman ben sidon sei a pasi e begi moni. \v 36 Di a man yere wan bigi grupu sma e psa, a aksi san de fu du. \v 37 Den sma taigi en taki: “Yesus fu Nasaret e psa.” \p \v 38 Dan a man bari taki: “Yesus, Manpikin fu David, abi sari-ati nanga mi!” \v 39 Den sma di ben waka na fes'sei bari en fu a tapu en mofo. Ma a bigin bari moro tranga taki: “Yesus, Manpikin fu David, abi sari-ati nanga mi!” \p \v 40 Ne Yesus tan tnapu dan A meki den tyari a man kon na En. Di a man kon krosbei, \v 41 Yesus aksi en taki: “San yu wani tak' Mi mus du gi yu?” \p A man piki taki: “Masra, mi wani si.” \p \v 42 Yesus piki en taki: “Yu sa si. A bribi fu yu meki yu kon betre.” \v 43 Wantron a man bigin si, dan a bigin waka baka Yesus e gi Gado grani. Di ala den sma si san psa, den prijse Gado. \c 19 \s1 Yesus go na Sakeus oso \p \v 1 Dan Yesus waka go moro fara èn a psa ini a foto Yeriko. \v 2 Now yu ben abi wan man di ben nen Sakeus. Sakeus ben de a edeman fu den man di e piki edemoni, èn a ben gudu. \v 3 A ben meki muiti fu si suma na Yesus, ma a no ben man si En fu di a ben syatu èn den sma ben furu. \v 4 So Sakeus lon go na fesi, dan a kren go na ini wan werder figabon fu a kan si Yesus te A bo psa drape. \v 5 Di Yesus doro drape A luku go ini a bon, dan a taigi Sakeus taki: “Sakeus, saka kon es'esi na gron, bika tide Mi mus tan na yu oso.” \p \v 6 Sakeus saka es'esi kmopo ini a bon, èn nanga prisiri a meki Yesus kon na ini en oso. \v 7 Ma di den sma si dati, den bigin krut'krutu. Den taki: “A go tan na ini a oso fu wan sondusma.” \p \v 8 Ma Sakeus opo tnapu dan a taigi Masra taki: “Masra, yere. Afu fu san mi abi, mi o gi den pôtisma. Èn efu mi ben puru wan sani na wan sma anu nanga tranga, dan mi sa gi en fo tron so furu baka.” \p \v 9 Dan Yesus taigi en taki: “Tide Gado ferlusu den sma fu a oso disi, fu di a man disi na wan bakapikin fu Abraham tu. \v 10 Bika A Manpikin fu Libisma kon fu suku den sma di e go lasi, èn fu ferlusu den.” \x * \xo 19:10 \xt Mat 18:11\x* \s1 A agersitori fu den tin wrokoman \r Mateus 25:14-30 \p \v 11 Di den sma ben e arki san Yesus e taki, A gi den wan agersitori tu. Bika A ben de krosbei fu Yerusalem, èn den sma ben e prakseri tak' na nownow so Gado bo bigin tiri libisma. \v 12 A taki: “Wan man fu wan prenspari famiri ben go na wan farawe kondre fu den meki a tron kownu. Baka dati a bo drai kon baka na en kondre. \v 13 Fosi a gwe, a kari tin fu den knekti fu en kon, dan a gi den alamala wan moni.\f + \fr 19:13 \ft Ini Grikitongo a skrifi: “mina.” Wan “mina” na a moni san wan wrokoman ben kisi fu wan hondro dei wroko.\f* A taigi den taki: ‘Un wroko nanga a moni disi te leki mi kon baka.’ \v 14 Ma den sma fu a kondre fu en no ben lobi en. Dat' meki den seni boskopu go na a tra kondre tak' den no wani a man disi leki den kownu. \p \v 15 Di a man tron kownu, a drai kon baka na en kondre. Dan a seni kari den knekti kon di a ben gi a moni. A ben wani sabi san den ben du nanga a moni san a ben gi den fu wroko. \v 16 A fosi wan kon, dan a taki: ‘Masra, yu gi mi wan moni. Mi wroko nanga en, èn a meki tin moro.’ \p \v 17 A kownu piki en taki: ‘Moi so, yu na wan bun knekti. Fu di yu ben wroko bun nanga a pikinso san mi gi yu, mi e gi yu makti abra tin foto.’ \p \v 18 Dan a di fu tu knekti kon. A taki: ‘Masra, yu gi mi wan moni. Mi wroko nanga en, èn a meki feifi moro.’ \p \v 19 A kownu taigi en taki: ‘Dan yu o tiri feifi foto.’ \p \v 20 Dan wan tra knekti kon. A taki: ‘Masra, luku a moni fu yu dya. Mi ben tai en ini wan saka-anyisa, dan mi kibri en. \v 21 Bika mi ben frede fu yu, fu di yu na wan sma di no e meki spotu. Yu e puru san yu no poti, èn yu e koti san yu no prani.’ \p \v 22 Dan a kownu piki en taki: ‘Yu takru knekti yu! Yu eigi mofo o strafu yu. Yu ben sabi tak' mi no e meki spotu. Yu sabi tak' mi e puru san mi no poti, èn tak' mi e koti san mi no prani. \v 23 We, dan fu sanede yu no go poti mi moni na bangi? Dan te mi ben kon baka, mi ben kan go teki en nanga san kon na en tapu.’ \v 24 Dan a kownu taigi den tra man di ben e tnapu drape taki: ‘Un puru a moni na en anu, dan un gi a man di abi den tin.’ \p \v 25 Den man piki kownu taki: ‘Masra, a abi tin kba!’ \p \v 26 A kownu taki: ‘Mi e taigi un taki: Ala sma di abi, o kisi moro. Ma a sma di no abi, awinsi san a abi, den o puru na en anu.’ \x * \xo 19:26 \xt Mat 13:12; Mrk 4:25; Luk 8:18\x* \v 27 Dan a taki moro fara: ‘Un tyari den sma kon dya di no ben wani mi leki den kownu, dan un kiri den let' na mi fesi.’ ” \s1 Yesus go ini a foto Yerusalem \r Mateus 21:1-11; Markus 11:1-11; Yohanes 12:12-19 \p \v 28 Di Yesus kba taki a sani disi, A waka na den fesi fu go na Yerusalem. \v 29 Dan di A doro krosbei fu den dorpu Betfaga nanga Betania, ini a birti fu a Oleifbergi, A seni tu fu den man fu En go na fesi. \v 30 A taigi den taki: “Un go na a dorpu san de na un fesi. Te un doro ini a dorpu, un o si wan yongu buriki san den sma tai drape. Noiti ete wan sma ben sidon na en tapu. Un lusu en, dan un tyari en kon gi Mi. \v 31 Efu wan sma sa aksi un fu sanede un e lusu a buriki, un mus taki: ‘Masra abi en fanowdu.’ ” \p \v 32 Den tu man gwe, dan den feni a yongu buriki soleki fa Yesus taki. \v 33 Di den ben e lusu a buriki, den sma di ben abi en aksi den taki: “Fu sanede un e lusu a buriki?” \p \v 34 Den piki taki: “Masra abi en fanowdu.” \v 35 Dan den tyari en go gi Yesus. Den bradi den krosi na tapu a buriki, dan den yepi Yesus kren go sidon na en tapu. \v 36 Di A e rei gwe moro fara, den sma bradi den krosi tapu a pasi gi En. \p \v 37 Di A doro krosbei fu Yerusalem pe A ben mus saka a Oleifbergi, dan a bigi grupu sma di ben e teki leri fu En, bigin prisiri. Den prijse Gado nanga tranga sten fu ala den bigi sani san den si. \v 38 Den taki: \q1 Blesi de tapu a Kownu \q2 di e kon ini a nen fu Masra! \q1 Freide de na heimel. \q2 Gado mus kisi ala glori! \x * \xo 19:38 \xt Ps 118:26\x* \p \v 39 Wantu Fariseiman di ben de na mindri a bigi grupu sma, taigi Yesus taki: “Meister, bari den sma fu Yu fu den hori den mofo!” \p \v 40 Ma A piki den taki: “Fu tru Mi e taigi unu: Efu den sma disi hori den mofo, den ston o bari a srefi sani.” \p \v 41 Di Yesus doro moro krosbei tak' A ben kan si a foto Yerusalem, A bigin krei gi en. \v 42 A taki: “Tye, un sma fu Yerusalem. Mi winsi tak' tide ete un ben kan ferstan san e tyari freide kon mindri unu nanga Gado! Ma now a kibri gi unu. \v 43 Wan ten o kon pe den feyanti fu unu o lontu unu. Den o tapu unu fu ala sei, meki no wan sma no man go ini a foto noso kmopo na ini. \v 44 Den o figi unu nanga den pikin fu unu puru na grontapu. No wan ston o tan na tapu wan trawan, bika un no ben sabi a ten di Gado ben wani yepi unu.” \s1 Gado oso mus de wan presi fu begi \r Mateus 21:12-13; Markus 11:15-17; Yohanes 2:14-17 \p \v 45 Di Yesus doro na Yerusalem, A go na ini a mamakerki dan A bigin yagi ala den sma gwe di ben e seri sani drape. \v 46 A taigi den taki: “A skrifi taki: ‘Mi oso mus de wan presi fu begi.’ Ma unu meki a tron wan nesi fu fufuruman.” \x * \xo 19:46 \xt Jes 56:7; Jer 7:11\x* \p \v 47 Ala dei Yesus ben e gi leri na ini a mamakerki. Den prenspari domri, den sabiman fu Gado wèt nanga den fesiman fu a folku, ben e suku wan fasi fu kiri En. \x * \xo 19:47 \xt Luk 21:37\x* \v 48 Ma den no ben man feni no wan fasi, bika nanga opo mofo a heri folku ben e arki san A ben e leri. \c 20 \s1 Den aksi Yesus pe A feni a makti \r Mateus 21:23-27; Markus 11:27-33 \p \v 1 Yesus ben e gi sma leri na ini a mamakerki, èn A ben e ferteri den a Bun Nyunsu. Wan fu den dei dati den prenspari domri, den sabiman fu Gado wèt nanga den fesiman fu a folku, kon na En. \v 2 Den aksi En taki: “Taigi unu, pe Yu feni a leti fu du den sani san Yu e du? Suma gi Yu a makti fu du den sani disi?” \p \v 3 A piki den taki: “Mi wani aksi un wan sani tu. Un taigi Mi: \v 4 Suma ben gi Yohanes a makti fu dopu sma? Gado noso libisma?” \p \v 5 Dan den man taki a tori nanga makandra. Den taki: “Efu un taki: ‘Na Gado,’ dan A o aksi unu: ‘Fu sanede un no ben bribi en dan?’ \v 6 Ma efu un taki: ‘Na libisma,’ dan a heri folku o ston un kiri. Bika den e bribi tak' Yohanes ben de wan profeiti.” \v 7 So den piki taki: “Wi no sabi suma gi en a makti.” \p \v 8 Ne Yesus taigi den taki: “We, dan Mi srefi no o taigi unu pe Mi feni a leti fu du den sani san Mi e du.” \s1 A agersitori fu a man di yuru wan droifidyari gi sma \r Mateus 21:33-46; Markus 12:1-12 \p \v 9 Dan Yesus ferteri a folku wan agersitori. A taki: “Wan man ben prani droifibon na ini en gron. A yuru a droifidyari gi tra sma, dan a gwe wan heri pisten na wan tra kondre. \x * \xo 20:9 \xt Jes 5:1\x* \v 10 Di a ten doro fu piki den droifi, a seni wan knekti go na den man di yuru a droifidyari, fu den gi en den droifi san en masra ben mus kisi. Ma den man fon en, dan den seni en gwe nanga soso anu. \v 11 Dan a man di abi a droifidyari seni wan tra knekti go, ma den man fon a knekti disi tu. Den teki en leki wan figifutu, dan den seni en gwe nanga soso anu. \v 12 Dan a man seni ete wan knekti go, a di fu dri. Ma den man gi a knekti disi mankeri, dan den srepi en puru ini a droifidyari. \p \v 13 Dan a man di abi a droifidyari aksi ensrefi taki: ‘San mi mus du now? We, mi o seni a manpikin fu mi go, di mi lobi. Den no sa du den sani dati nanga en.’ \p \v 14 Ma di den man di ben yuru a gron si a manpikin, den taigi makandra taki: ‘Na a boi disi o kisi a gron te en p'pa dede. Kon meki un kiri en, dan unu o kisi a gron.’ \v 15 So den srepi a manpikin go na dorosei fu a droifidyari, dan den kiri en.” \p Dan Yesus aksi den sma taki: “San un e prakseri tak' a man di abi a droifidyari o du nanga den man? \v 16 Mi e taigi unu: A o kon kiri den man di ben yuru a droifidyari, dan a o yuru en gi tra sma.” \p Di den sma yere a sani disi, den taki: “Disi no musu psa, kwet'kweti!” \p \v 17 Ma Yesus luku den, dan A taki: “A skrifi taki: \q1 A ston di den mesreman \q2 feni tak' no bun, \q1 na a srefi ston dati \q2 tron a moro prenspari ston \q2 fu a heri oso. \m San a sani disi wani taki?” \x * \xo 20:17 \xt Ps 118:22\x* \v 18 Dan Yesus taki moro fara: “Ala sma di fadon tapu a ston disi, o broko ala den bonyo. Èn efu a ston disi fadon na tapu wan sma, a o masi en tron wan doni.” \p \v 19 Den sabiman fu Gado wèt nanga den prenspari domri ben kon ferstan tak' na gi den A koti wan odo nanga a agersitori disi. Dat' meki den ben wani grabu En a srefi yuru dati, ma den ben frede a folku. \s1 A tori fu a edemoni \r Mateus 22:15-22; Markus 12:13-17 \p \v 20 Dan so den seti luru gi Yesus. Den seni sma fu go luku efu Yesus bo taki wan sani san no fiti, fu den kan gi En abra na ini anu fu a granman. Den man disi ben mus du leki den na sma di e libi leki fa Gado wani. \v 21 Dan den man taigi Yesus taki: “Meister, un sabi tak' den sani san Yu e taki, nanga san Yu e leri, na tru sani. Yu no e wroko nanga fesi, ma Yu e leri unu a pasi fu Gado leki fa a de. \v 22 Ma un wani aksi Yu wan sani: A fiti fu pai edemoni na a grankownu fu den Romeinisma, efu no?” \p \v 23 Ma Yesus si tak' na fasi den ben wani fasi En. Dat' meki A taigi den taki: \v 24 “Kon meki Mi si wan moni. Suma fesi nanga suma nen de na en tapu?” \p Den piki En taki: “A di fu a grankownu.” \p \v 25 Ne Yesus piki den taki: “Dan un gi a grankownu san na fu en, èn un gi Gado san na fu Gado.” \p \v 26 So den man no ben man kisi Yesus fu A taki wan sani san no bun, fu a folku yere. Dan den hori den mofo, bika den ben ferwondru fu a fasi fa A piki den. \s1 Yesus nanga den Saduseiman \r Mateus 22:23-33; Markus 12:18-27 \p \v 27 Wantu Saduseiman kon na Yesus fu aksi En wan sani. Den man disi no ben e bribi tak' dedesma o kon na libi baka. \x * \xo 20:27 \xt Bosk 23:8\x* \v 28 Den taki: “Meister, Moses ben skrifi tak' efu wan man di abi wan brada trow, èn a dede sondro fu a kisi wan pikin, dan en brada mus trow nanga a frow fu meki pikin gi en brada di dede. \x * \xo 20:28 \xt Deut 25:5-6\x* \v 29 Now seibi brada ben de. A fosi wan trow, ma a dede sondro fu libi wan pikin na baka. \v 30 Dan a brada di waka na en baka trow nanga a frow, \v 31 dan a di fu dri, te leki ala den seibi brada ben trow nanga en. Ma den alamala dede sondro fu kisi wan pikin. \v 32 Te fu kba, a frow srefi kon dede.” \v 33 Dan den aksi Yesus taki: “Te den dedesma o kon na libi baka, sortu wan fu den brada sa abi a frow disi leki en trow-uma? Bika ala seibi man ben trow nanga en.” \p \v 34 Yesus piki den taki: “Den sma fu a ten disi e trow nanga makandra. \v 35 Ma den sma di Gado feni warti fu opo baka na dede, èn libi ini a ten di e kon, no o trow nanga makandra. \v 36 Den no o dede moro, bika den o de leki den engel. Den o de pikin fu Gado, fu di den kon na libi baka. \v 37 Moses srefi sori krinkrin tak' dedesma o kon baka na libi. Ini a tori fu a pikin bon di ben teki faya sondro fu bron, Moses kari Gado: a Gado fu Abraham, Isak, nanga Yakob. \x * \xo 20:37 \xt Ex 3:6\x* \v 38 Ini Gado ai, den sma dati e libi. So un e si tak' Gado a no Gado fu dedesma, ma fu sma di e libi.” \p \v 39 Dan wantu fu den sabiman fu Gado wèt taigi Yesus taki: “Meister, Yu piki bun.” \v 40 Èn den no ben prefuru moro fu aksi En wan sani. \s1 Suma na a Mesias? \r Mateus 22:41-46; Markus 12:35-37 \p \v 41 Dan Yesus aksi den sma taki: “Fa den sma kan taki tak' a Mesias na wan bakapikin fu kownu David? \v 42 Bika David srefi skrifi ini wan fu den Psalm taki: \q1 Masra Gado taigi mi Masra taki: \q1 Kon sidon na Mi let'anu sei, \x * \xo 20:42 \xt Ps 110:1\x* \q1 \v 43 te leki Mi meki den feyanti fu Yu \q2 tron Yu futubangi. \m \v 44 We, efu David kari a Mesias en Masra, dan fa A kan de en bakapikin dan?” \s1 Yesus warskow den sma di e teki leri fu En \r Mateus 23:5-14; Markus 12:38-40 \p \v 45 A ten di a heri folku ben e arki san A e taki, Yesus taigi den sma di e teki leri fu En taki: \v 46 “Un mus luku bun nanga den sabiman fu Gado wèt. Den lobi fu weri langa krosi e koiri, èn den lobi te sma e gi den lespeki odi na wowoyo. Den lobi fu sidon na den moro bun presi ini den kerki, èn den wani sidon na den moro prenspari presi te den go nyan na sma oso. \v 47 Den e puru den oso na a anu fu den uma di masra dede kba, dan den e begi langabere begi fu sma denki tak' den bun. Dat' meki a strafu fu den o moro hebi.” \c 21 \s1 A tori fu a pôti frow \r Markus 12:41-44 \p \v 1 Di Yesus opo En ede luku, A si den guduman e poti moni ini a kisi pe yu e poti moni gi a mamakerki. \v 2 A si tu wan pôti frow di en masra dede kba, poti tu kopromoni ini a kisi. \v 3 Dan Yesus taki: “Fu tru Mi e taigi un taki: A pôti frow disi poti moro furu moni ini a kisi moro ala den tra sma. \v 4 Bika ala den tra sma poti pikinso fu a furu moni san den abi, ma a frow disi poti ala fu a pikinso san a ben abi fu sorgu gi ensrefi.” \s1 Den bigi tesi di o kon na grontapu \r Mateus 24:1-21; Markus 13:1-19 \p \v 5 Wantu sma ben taki fa a mamakerki ben meki nanga moi ston èn fa sma ben gi ala sortu sani fu moimoi a mamakerki. Dan Yesus taigi den taki: \v 6 “Wan ten o kon tak' ala den sani san un e si dya, o broko te na gron. No wan ston o tan na tapu wan trawan.” \p \v 7 Dan den sma aksi En taki: “Meister, oten dati o psa? San o de a marki di o sori tak' den sani disi de fu psa?” \p \v 8 Yesus piki den taki: “Un mus luku bun tak' un no meki sma kori unu! Bika furu sma o du leki den na Mi. Den o taki tak' den na a Mesias, èn tak' a ten de krosbei. Ma un no mus waka na den baka! \v 9 Te un sa yere tak' kondre e feti èn tak' dyugudyugu de, un no mus frede, bika den sani disi mus fu psa fosi. Ma dati no wani taki tak' na a kba doro.” \p \v 10 Dan Yesus taki moro fara: “A wan folku o feti nanga a tra folku, èn a wan kondre o feti nanga a trawan. \v 11 A gron o seki bun hebi, èn ini difrenti presi ala sortu takru siki nanga angriten o de. Frede sani nanga bigi ferwondru marki o de fu si na heimel. \p \v 12 Ma fosi den sani disi psa, den sma o grabu unu. Den o de na un baka nomonomo fu du un ogri. Den o krutu unu na ini den kerki fu den èn den o poti unu na ini straf'oso. Den o srepi unu go te na fesi kownu nanga granman fu Mi ede. \v 13 Ma dati o de wan okasi gi unu fu ferteri den fu Mi. \v 14 So un no abi fu seti unsrefi na fesi, fu prakseri san un mus taki fu yepi unsrefi. \x * \xo 21:14 \xt Luk 12:11-12\x* \v 15 Bika Mi o gi un koni nanga den wortu fu taki, èn no wan fu den sma di e feti unu, o man piki na tapu san un taki, noso taki tak' a no de so. \v 16 Un eigi m'ma nanga p'pa, un brada nanga den tra famiri fu unu, nanga un mati, o gi un abra, dan den o kiri sonwan fu unu. \v 17 Fu Mi ede no wan sma no o man si un na ai. \v 18 Ma no wan edewiwiri fu yu srefi no o lasi. \v 19 Hori doro! Bika sowan fasi un o kibri un libi.” \p \v 20 “Te un si tak' srudati lontu Yerusalem, dan un mus sabi tak' a yuru fu a foto broko te na gron de krosbei. \v 21 Dan den sma di de ini Yudea, mus lon go na den bergi. Den sma di de ini a foto, mus lowe kmopo na ini, èn den sma di de ini den gron, no mus drai go ini a foto. \v 22 Bika ini den dei dati Gado o puru En atibron na tapu den sma, meki ala sani san den profeiti skrifi kon psa. \x * \xo 21:22 \xt Hos 9:7\x* \v 23 Den uma di de nanga bere, nanga den di abi pikin na bobi a pisten dati, o de fu sari. Bika bigi nowtu o de ini a kondre èn Gado o puru En atibron tapu a folku disi. \v 24 Den o kiri den nanga owru, èn den o kisi den tyari gwe na den kondre fu ala den tra folku. Dan sma di no de Dyu o du san den wani na ini Yerusalem, te leki a yuru doro fu den srefi kisi strafu.” \s1 A fasi fa Yesus o kon baka \r Mateus 24:29-35; Markus 13:24-31 \p \v 25 “Marki o de fu si na a son, a munkenki, nanga den stari. A fasi fa den hei skwala fu a se o bari, o meki den sma fu grontapu frede sote tak' den no sabi san fu du. \x * \xo 21:25 \xt Jes 13:10; Ezec 32:7; Joël 2:31; Kon na Krin 6:12-13\x* \v 26 Soso frede fu den sani san o psa na grontapu, o meki den sma lasi ati. Bika ala den makti di de na loktu o seki. \v 27 Dan den sma o si a Manpikin fu Libisma e kon na tapu wan wolku nanga krakti nanga glori. \x * \xo 21:27 \xt Dan 7:13; Kon na Krin 1:7\x* \v 28 Te den sani disi bigin fu psa, dan un mus opo tnapu èn opo un ede luku go na loktu. Bika a ten fu Gado ferlusu unu de krosbei.” \p \v 29 Dan Yesus gi den wan agersitori. A taki: “Un mus luku den figabon nanga ala den tra bon. \v 30 Te un e si tak' den bon e bigin gi nyun wiwiri, dan un sabi tak' a dreiten de fu kon. \v 31 Na so un mus sabi tu tak' te den sani san Mi taigi unu e bigin fu psa, dan a yuru fu Gado tiri libisma de krosbei. \v 32 Fu tru Mi e taigi un taki: Ala den sani disi o psa te den sma fu a ten disi de na libi ete. \v 33 Wan dei heimel nanga grontapu no o de moro, ma den sani san Mi taki, o tan fu têgo.” \p \v 34 “Un mus de na ai. No furu un prakseri nanga fesa nanga sopi. No broko un ede nanga fa un o sorgu gi unsrefi. Un mus de na ai, fu a dei te Mi o kon baka, no tapu unu leki wan krafana. \v 35 Bika a dei dati o kon gi ala sma na heri grontapu. \v 36 Dat' meki un mus de na ai ala ten. Un mus begi fu un kan kmopo na ini den sani san o psa, èn fu un man tnapu na fesi a Manpikin fu Libisma.” \p \v 37 Deiten Yesus ben e gi leri na ini a mamakerki. Ma te neti A ben e go na tapu a Oleifbergi, dorosei fu a foto. \x * \xo 21:37 \xt Luk 19:47\x* \v 38 Fruku mamanten a heri folku ben e kon na Yesus na ini a mamakerki fu arki san A e leri. \c 22 \s1 Yudas seri Yesus \r Mateus 26:1-5,14-16; Markus 14:1-2,10-11; Yohanes 11:45-53 \p \v 1 A fesa pe den e nyan brede san meki sondro dyesi, ben de krosbei. A fesa dati den e kari Paska. \x * \xo 22:1 \xt Ex 12:1-27\x* \v 2 Den prenspari domri nanga den sabiman fu Gado wèt ben e suku wan fasi fu puru Yesus na pasi, bika den ben frede a folku. \p \v 3 Dan Satan go na ini a ati fu Yudas di den ben e kari Iskariot tu. A ben de wan fu den twarfu man fu Yesus. \v 4 Dan so Yudas go taki nanga den prenspari domri nanga den edeman fu den man di e hori wakti gi a mamakerki, fa a ben kan gi Yesus abra na ini den anu. \v 5 Den ben breiti, èn den agri nanga makandra fu pai en. \v 6 Yudas ben feni en bun. Dan a bigin luru wan bun okasi fu gi Yesus abra na den, sondro tak' a folku sabi. \s1 Ala sani seti fu nyan Paska \r Mateus 26:17-25; Markus 14:12-21; Yohanes 13:21-30 \p \v 7 So a fesa doro pe den ben e nyan brede san meki sondro dyesi. Dan tapu a dei di den ben mus srakti wan pikin skapu fu nyan Paska, \v 8 Yesus seni Petrus nanga Yohanes fu go du wan sani gi En. A taki: “Un gwe go meki ala sani klari fu un kan nyan a Paska-nyanyan.” \p \v 9 Den aksi En taki: “Masra, pe Yu wani fu un meki sani klari?” \p \v 10 Yesus taigi den taki: “Arki. Te un go ini a foto, wan man di e tyari wan watra-dyogo o kon miti unu. Un waka na en baka, go ini a oso pe a e go, \v 11 dan un taigi a man di abi a oso taki: ‘A Meister seni aksi pe a kamra de, pe A kan nyan Paska nanga den man fu En.’ \v 12 Dan a man o sori unu wan bigi kamra na sodro, di abi ala sani kba. Drape un mus meki a Paska-nyanyan klari.” \p \v 13 Na so Petrus nanga Yohanes gwe, èn ala sani waka soleki fa Yesus taki. Dan den meki a Paska-nyanyan klari. \s1 A nyanyan fu memre Yesus \r Mateus 26:26-30; Markus 14:22-26; 1 Korinte 11:23-25 \p \v 14 Di a yuru fu nyan a Paska-nyanyan doro, Yesus nanga den boskopuman fu En teki presi sei a tafra. \v 15 Dan Yesus taigi den taki: “Mi ben angri sote fu nyan a Paska disi nanga unu, fosi Mi bigin nyan pina. \v 16 Fu tru Mi e taigi un taki: Mi no o nyan Paska moro te leki a sani san Paska wani taki kon tru, te Gado o tiri libisma.” \p \v 17 Dan Yesus teki wan kan, A taki Gado tangi, dan A taki: “Un teki en, dan un alamala dringi fu en. \v 18 Bika Mi e taigi un taki: Bigin fu now Mi no o dringi win moro, te leki a ten doro pe Gado o tiri libisma.” \p \v 19 Baka dati Yesus teki wan brede. Di A taki Gado tangi, A broko en, dan A gi den man fu En. A taki: “Disi na Mi skin, san Mi o gi abra fu un ede. Un mus tan du disi fu memre Mi.” \v 20 Di den kba nyan, Yesus teki wan kan dan A taki: “A kan disi na a nyun ferbontu. A brudu fu Mi san o lon gi unu, o stampu a ferbontu disi. \x * \xo 22:20 \xt Jer 31:31-34\x* \v 21 Ma un arki: A sma di o seri Mi, de dya nanga Mi na tafra. \x * \xo 22:21 \xt Ps 41:10\x* \v 22 Bika a Manpikin fu Libisma sa dede leki fa a ben skrifi kba na fesi. Ma a man di seri En mus luku bun!” \p \v 23 Dan den bigin aksi makandra sortu wan fu den sa du sowan sani. \s1 Suma moro hei \r Mateus 20:25-28; Markus 10:42-45 \p \v 24 Den man fu Yesus bigin krutu nanga makandra sortu wan fu den moro prenspari. \x * \xo 22:24 \xt Mat 18:1; Mrk 9:34; Luk 9:46\x* \v 25 Dan Yesus taigi den taki: “Den kownu fu den folku e basi den, èn den wan di abi makti, den sma e kari: sma di e du bun gi a folku. \x * \xo 22:25 \xt Mat 20:25-27\x* \v 26 Ma unu no mus de so. A moro prenspari sma na un mindri mus tyari ensrefi leki a moro pikinwan, èn a fesiman fu unu mus tyari ensrefi leki a sma di e dini trawan. \x * \xo 22:26 \xt Mat 23:11; Mrk 9:35\x* \v 27 Suma moro prenspari? A sma di de na tafra, noso a sma di e poti a nyanyan tapu a tafra. Na a sma di de na tafra moro prenspari. Ma Mi de na un mindri leki a sma di e dini trawan. \x * \xo 22:27 \xt Yoh 13:12-15\x* \p \v 28 Unu ben de ala ten nanga Mi di tesi ben miti Mi. \v 29 Dan soleki fa Mi P'pa gi Mi a leti fu rigeri, na so Mi e gi unu a srefi leti tu. \v 30 Unu o nyan èn dringi na Mi tafra te Mi sa rigeri leki Kownu, èn unu o sidon na tapu kownusturu fu tiri den twarfu lo fu Israel.”\f + \fr 22:30 \ft Un kan puru a pisi disi so tu: “fu krutu den twarfu lo fu Israel.”\f*\x * \xo 22:30 \xt Mat 19:28\x* \s1 Petrus o taki tak' a no sabi Yesus \r Mateus 26:31-35; Markus 14:27-31; Yohanes 13:36-38 \p \v 31 Dan Yesus taki: “Simon, Simon, luku bun! Satan kisi primisi fu seki unu leki fa yu e wai aleisi, fu a kan tesi a bribi fu unu. \v 32 Ma Mi begi gi yu fu yu no lasi bribi. Dan te yu drai kon baka na Mi, yu mus kraka den trawan.” \p \v 33 Dan Petrus taigi Yesus taki: “Masra, mi de klar'klari fu go nanga Yu na ini straf'oso, èn fu dede srefi nanga Yu!” \p \v 34 Ma Yesus taki: “Petrus, Mi e taigi yu taki: Fosi kakafowru bari tide, yu o taki dri leisi tak' yu no sabi Mi.” \s1 Yesus gi den rai \p \v 35 Yesus aksi den taki: “Di Mi ben seni unu fu go panya a Bun Nyunsu, sondro fu un tyari moni, wan saka noso susu, un ben mankeri wan sani?” \x * \xo 22:35 \xt Mat 10:9-10; Mrk 6:8-9; Luk 9:3; 10:4\x* \p Den piki taki: “Nono, un no ben mankeri noti.” \p \v 36 Ne Yesus taki: “Ma now, a sma di abi moni mus tyari en, èn a mus tyari wan saka tu. A sma di no abi wan owru mus seri en dyakti fu bai wan. \v 37 Bika a skrifi taki: ‘Den si en leki wan abani,’ èn Mi kan taigi unu tak' na dati o psa nanga Mi. Bika san skrifi fu Mi musu psa.” \x * \xo 22:37 \xt Jes 53:12\x* \p \v 38 Dan den man taigi En taki: “Masra, luku tu owru dyaso.” \p Yesus piki den taki: “A nofo!” \s1 Yesus go begi na Getsemane \r Mateus 26:36-46; Markus 14:32-42 \p \v 39 Yesus kmopo na ini Yerusalem, dan A go na a Oleifbergi, soleki fa A ben gwenti. Den man di ben e teki leri fu En go nanga En. \v 40 Di Yesus doro drape A taigi den taki: “Un begi fu un no kon na ini tesi.” \v 41 Dan Yesus kmopo na den mindri, go pikinso moro fara. A kindi na gron dan A begi taki: \v 42 “P'pa, efu Yu wani, puru a kan disi na Mi fesi, meki Mi no nyan a pina disi. Ma a no san Mi wani, ma na san Yu wani musu psa.” \p \v 43 Dan wan engel kmopo fu heimel kon na En fu gi En krakti. \v 44 Yesus ben frede te fu dede, dan A bigin begi moro tranga èn a sweti fu En ben dropu na gron leki brudu.\f + \fr 22:44 \ft Wantu manuscript no abi den vers 43 nanga 44.\f* \p \v 45 Di Yesus kba begi, A opo go na den man fu En, dan A si tak' den fadon na sribi soso fa den ben sari. \v 46 A aksi den taki: “Sanede un e sribi? Un opo, dan un begi fu un no kon na ini tesi.” \s1 Den grabu Yesus \r Mateus 26:47-56; Markus 14:43-50; Yohanes 18:3-11 \p \v 47 Yesus no ben kba taki ete, di wan bigi grupu sma doro. Yudas, wan fu den twarfu man fu Yesus, ben waka na den fesi. A waka kon na Yesus fu gi En wan bosi. \v 48 Ma Yesus aksi en taki: “Yudas, nanga wan bosi yu e seri a Manpikin fu Libisma?” \p \v 49 Di den man di ben de nanga Yesus si san bo psa, den taki: “Masra, un mus teki un owru feti nanga den?” \v 50 Dan wan fu den kapu a let'sei yesi puru fu a knekti fu a grandomri. \p \v 51 Ma Yesus taki: “A nofo!” A fasi a yesi fu a man, dan a man kon betre. \v 52 Yesus taigi den prenspari domri, den edeman fu den man di e hori wakti gi a mamakerki, nanga den fesiman fu a folku di kon fu grabu En taki: “Un kon nanga tiki nanga owru, neleki un kon teki wan bigi ogriman. \v 53 Ala dei Mi ben de nanga unu ini a mamakerki, ma un no grabu Mi. Ma disi na a yuru fu unu, pe a makti fu dungru e rigeri.” \x * \xo 22:53 \xt Luk 19:47; 21:37\x* \s1 Petrus taki a no sabi Yesus \r Mateus 26:57-58,69-75; Markus 14:53-54,66-72; Yohanes 18:12-18,25-27 \p \v 54 Dan den grabu Yesus, tyari En go na a oso fu a grandomri. Petrus ben e waka fara na den baka e kon. \v 55 Dan den man meki wan faya mindrisei fu a dyari, den go sidon nanga makandra èn Petrus go sidon na den mindri. \v 56 Dan wan frow di ben wroko drape, si Petrus sidon sei a faya. A luku Petrus bun, dan a taki: “A man disi ben de nanga Yesus tu.” \p \v 57 Ma Petrus lei taki: “Frow, mi no sabi En!” \p \v 58 Wan syatu pisten baka dati, wan tra sma si Petrus, dan a taki: “Yu na wan fu den man fu En tu.” \p Ma Petrus taki: “No, a no mi!” \p \v 59 Baka wan yuru so, wan tra man ben hori nomonomo e taki: “A tru. A man disi ben de nanga En tu, bika en na fu Galilea.” \p \v 60 Ma Petrus piki taki: “No, mi no sabi san yu e taki!” \p A srefi momenti di Petrus ben e taki, wan kakafowru bari. \v 61 Dan Masra drai luku Petrus. Ne Petrus memre tak' Masra ben taigi en taki: “Fosi kakafowru bari tide, yu o taki dri leisi tak' yu no sabi Mi.” \v 62 Dan Petrus go na dorosei, dan a bari wan krei. \s1 Yesus go na fesi krutu \r Mateus 26:59-68; Markus 14:55-65; Yohanes 18:19-24 \p \v 63 Den man di ben hori wakti gi Yesus, teki En leki spot'popki, èn den naki En. \v 64 Den tapu En ai nanga wan krosi, dan den taigi En taki: “Sori unu tak' Yu na wan profeiti. Taigi unu suma naki Yu.” \v 65 Dan den taki wan lo tra sani fu afrontu Yesus. \p \v 66 Di dei opo, a Grankrutu fu den Dyu kon makandra, sobun den prenspari domri nanga den sabiman fu Gado wèt. Den tyari Yesus go na fesi den man disi, \v 67 dan den taigi En taki: “Efu Yu na a Mesias, taigi un dan!” \p A piki den taki: “Awinsi Mi taigi unu, un no o bribi. \v 68 Èn awinsi Mi aksi un wan sani, un no o piki. \v 69 Ma bigin fu now, a Manpikin fu Libisma o sidon na a let'anu sei fu Gado di abi Makti.” \p \v 70 Dan den man aksi En taki: “Na Yu na a Manpikin fu Gado dan?” \p Yesus piki taki: “Na unu srefi e taki tak' Mi na En.” \p \v 71 Dan den man taki: “Un no abi kotoigi fanowdu moro. Un srefi yere san A taki nanga En eigi mofo!” \c 23 \s1 Yesus fesi Pilatus nanga Herodes \r Mateus 27:1-2,11-14; Markus 15:1-5; Yohanes 18:28-38 \p \v 1 Ne a heri grupu opo, dan den tyari Yesus go na fesi Pilatus.\f + \fr 23:1 \ft Den Romeinisma ben poti Pilatus leki granman fu tiri Yudea.\f* \v 2 Dan den bigin kragi En taki: “Un kon si tak' a man disi e drai a ede fu a pipel fu unu. A e taigi den tak' den no mus pai a grankownu edemoni èn tak' na En na a Mesias, a Kownu.” \p \v 3 Dan Pilatus aksi En taki: “Na Yu na a Kownu fu den Dyu?” \p Yesus piki en taki: “Na leki fa yu taki.” \p \v 4 Dan Pilatus taigi den prenspari domri nanga a bigi grupu sma drape taki: “Mi no feni no wan sani na a man disi fu strafu En.” \p \v 5 Ma den tan hori doro taki: “A e sutu faya gi a folku ini heri Yudea nanga a leri fu En. A bigin na Galilea, dan now A doro te dya.” \p \v 6 Di Pilatus yere san den taki, a aksi efu a man disi na fu Galilea. \v 7 Dan di a kon ferstan tak' A kmopo na ini a kontren pe Herodes ben abi fu taki, a seni En go na en. A pisten dati Herodes ben de na Yerusalem. \p \v 8 Di Herodes si Yesus a ben breiti srefsrefi, bika wan heri pisten kba a ben wani si En. A ben yere fu En, èn a ben angri fu Yesus sori en wan marki. \v 9 Herodes aksi Yesus wan lo sani, ma Yesus no piki en noti. \v 10 Den prenspari domri nanga den sabiman fu Gado wèt ben tnapu e kragi Yesus fayafaya. \v 11 Dan Herodes nanga den srudati fu en, bigin broko Yesus saka èn den teki En leki spot'popki. A weri wan moi krosi gi En, dan a seni En go baka na Pilatus. \v 12 A srefi dei dati, Herodes nanga Pilatus tron mati. Ma fosi dati den ben e libi leki feyanti nanga densrefi. \s1 Yesus kisi a dedestrafu \r Mateus 27:15-26; Markus 15:6-15; Yohanes 18:39–19:16 \p \v 13 Dan now Pilatus kari den prenspari domri, a folku nanga den edeman fu a folku kon makandra. A taigi den taki: \v 14 “Un tyari a man disi kon na mi tak' A e drai a folku ede. Ma luku, let' na un fesi mi aksi En, ma mi no feni noti fu den sani san un e taki fu En. \v 15 Herodes srefi no feni noti, bika a seni En kon baka gi wi. Luku, A no du noti fu A mus dede. \v 16 Dat'ede mi o wipi En, dan mi o lusu En.” \v 17 Pilatus taki dati bika tapu a Paskafesa, a ben mus lusu wan straf'man gi den.\f + \fr 23:17 \ft Wantu manuscript no abi vers 17.\f* \p \v 18 Ma den sma bari leki wan man taki: “Puru En na un tapu! Lusu Barabas gi unu!” \v 19 Den ben sroto a man disi fu wan dyugudyugu ini a foto, èn fu di a ben kiri wan sma. \p \v 20 Dan fu di Pilatus ben wani lusu Yesus, a taki baka nanga den sma. \v 21 Ma den ben e bari taki: “Spikri En na wan kroisi! Spikri En na wan kroisi!” \p \v 22 Pilatus taki a di fu dri leisi nanga den. A aksi den taki: “Ma sortu ogri a man disi du? Mi no feni noti fu meki tak' A mus dede. Dat'ede mi o wipi En, dan mi o lusu En.” \p \v 23 Ma den sma ben e tan bari bun tranga tak' den mus spikri En na wan kroisi. Te fu kba a ben abi fu yere den. \v 24 Dan Pilatus teki a besroiti fu gi den san den wani. \v 25 A lusu a man san den ben wani, di ben sroto fu wan dyugudyugu èn fu di a ben kiri wan sma. Dan a gi Yesus abra fu den du nanga En san den wani. \s1 Den e tyari Yesus go na a kroisi \r Mateus 27:32; Markus 15:21; Yohanes 19:17 \p \v 26 Di den e tyari Yesus gwe, den grabu wan man Simon fu a foto Sirena, di ben kmopo na boiti e kon. Dan den poti a kroisi tapu en skowru fu a tyari en na Yesus baka. \p \v 27 Wan bun bigi grupu fu a folku ben e waka baka Yesus. Ini a grupu yu ben abi furu umasma, di ben e sari èn di ben e krei fu En ede. \v 28 Ma Yesus drai taigi den taki: “Uma fu Yerusalem, un no krei fu Mi ede, ma un krei gi unsrefi nanga den pikin fu unu. \v 29 Bika wan ten o kon pe sma o taki: ‘Den uma di no man kisi pikin, nanga den wan di no kisi pikin ete, abi koloku. Èn den uma di noiti gi pikin bobi, abi koloku tu.’ \v 30 Dan den sma o bigin taigi den bergi taki: ‘Fadon na un tapu!’ Den o taigi den pikin bergi taki: ‘Kibri unu!’ \x * \xo 23:30 \xt Hos 10:8; Kon na Krin 6:16\x* \v 31 Bika efu na disi den e du nanga a lala udu, san den sa du nanga a drei udu dan?” \s1 Den spikri Yesus na a kroisi \r Mateus 27:33-44; Markus 15:22-32; Yohanes 19:17-24 \p \v 32 Makandra nanga Yesus, den ben tyari tu abani gwe fu go kiri. \v 33 Di den doro na a presi san den e kari Dede-ede,\f + \fr 23:33 \ft Ini a tongo fu den Romeinisma, den ben kari en: “Kalfari.”\f* den spikri Yesus na a kroisi. Den spikri den tu abani na wan kroisi tu: wan na En let'anu sei, èn a trawan na En kruktu-anu sei. \v 34 Dan Yesus taki: “P'pa, gi den pardon, bika den no sabi san den e du.” Dan den hari a lot fu prati En krosi. \x * \xo 23:34 \xt Ps 22:19\x* \p \v 35 A folku ben tnapu e luku, èn den edeman fu den ben teki En meki spotu. Den taki: “A ben yepi trawan. We, meki A yepi Ensrefi efu En na a Mesias, efu En na a Wan di Gado teki fu du En wani!” \x * \xo 23:35 \xt Ps 22:8\x* \p \v 36 Den srudati teki En leki spot'popki tu. Den waka kon na En, dan den gi En swa win fu A dringi. \x * \xo 23:36 \xt Ps 69:22\x* \v 37 Dan den taki: “Efu Yu na a Kownu fu den Dyu, yepi Yusrefi!” \p \v 38 Den ben skrifi poti na En edesei: “Disi na a Kownu fu den Dyu.” \p \v 39 Wan fu den abani di ben anga na a kroisi, afrontu En taki: “A no Yu na a Mesias? We, yepi Yusrefi, dan Yu yepi unu tu!” \p \v 40 Ma a trawan bari en taki: “Yu no e frede Gado, no? Yu kisi a srefi strafu leki En. \v 41 A strafu san un kisi fiti unu, bika disi na a paiman fu san un ben du. Ma a Man disi no du no wan ogri.” \v 42 Dan a abani taki: “Yesus, memre mi te Yu teki Yu presi leki Kownu.”\f + \fr 23:42 \ft Un kan puru a pisi disi so tu: “Yesus, memre mi te Yu e kon leki Kownu.”\f* \p \v 43 Yesus piki en taki: “Fu tru Mi e taigi yu: Tide srefi yu sa de nanga Mi na Paradeis.” \s1 A dede fu Yesus \r Mateus 27:45-56; Markus 15:33-41; Yohanes 19:28-30 \p \v 44 Twarfu yuru ten so a heri kondre kon dungru te leki dri yuru bakadina, \v 45 bika a son ben kon dungru. Dan a garden ini a Santa Presi priti na tu. \x * \xo 23:45 \xt Ex 26:31-33\x* \v 46 Dan Yesus bari nanga tranga sten taki: “P'pa, na ini Yu anu Mi e poti Mi yeye.” Di Yesus taki dati, En bro koti. \x * \xo 23:46 \xt Ps 31:6\x* \p \v 47 Di a kapten fu den srudati si san psa, a gi Gado glori. A taki: “Fu tru, a Man disi ben de wan bun sma.” \v 48 A bigi grupu sma di ben kon fu luku a sani disi, drai go baka na oso di den si san psa. Den ben naki densrefi tapu den borsu fu sori tak' den e sari. \v 49 Ala den sma di ben sabi Yesus, ben tnapu farawe e luku san e psa, so tu den frow di ben waka kmopo fu Galilea kon nanga En. \x * \xo 23:49 \xt Luk 8:2-3\x* \s1 Den beri Yesus \r Mateus 27:57-61; Markus 15:42-47; Yohanes 19:38-42 \p \v 50 Yu ben abi wan man Yosef di ben de wan fu den memre fu a Grankrutu fu den Dyu. A ben de wan bun sma èn a ben libi bun ini Gado ai. \v 51 A no ben agri nanga a besroiti san den ben teki èn nanga san den ben du. A man disi ben kmoto fu a Dyu foto Arimatea, èn a ben angri fu a ten doro pe Gado o tiri libisma. \v 52 A go na Pilatus, dan a aksi en a dedeskin fu Yesus. \v 53 Baka di a puru en na a kroisi, a domru en na ini wan linnen krosi, dan a poti en na ini wan grebi san den ben diki ini a bergiskin. Noiti ete wan sma ben beri drape. \v 54 A ben de a dei di den Dyusma ben e meki ala sani klari gi a sabadei di bo bigin. \p \v 55 Den frow di ben kmopo nanga Yesus na Galilea, waka baka Yosef. Den si a grebi èn fa Yosef poti a dedeskin didon na ini. \v 56 Dan den drai go baka na oso èn den poti mirre nanga tra spesrei klari. Ma tapu a sabadei den rostu soleki fa a wèt e taki. \x * \xo 23:56 \xt Ex 20:10; Deut 5:14\x* \c 24 \s1 Yesus kon baka na libi \r Mateus 28:1-10; Markus 16:1-8; Yohanes 20:1-10 \p \v 1 Tapu a fosi dei fu a wiki, fruku mamanten, den frow go na a grebi nanga ala den spesrei san den ben poti klari. \v 2 Di den doro, den si tak' a ston ben lolo kmopo fesi a grebi-olo. \v 3 Di den go na inisei, den no si a dedeskin fu Masra Yesus. \v 4 Den no ben sabi san den mus prakseri. Dan wantron so den si tu man di ben weri brenki krosi, tnapu na den sei. \v 5 Den frow skreki srefsrefi, dan den saka den ai. Den man aksi den taki: “Fu sanede un e suku a libiwan na mindri den dedewan? \v 6 A no dya, ma A kon baka na libi. Un memre san A ben taigi unu di A ben de ini Galilea ete. \x * \xo 24:6 \xt Mat 16:21; 17:22-23; 20:18-19; Mrk 8:31; 9:31; 10:33-34; Luk 9:22; 18:31-33\x* \v 7 A ben taki tak' den ben mus gi a Manpikin fu Libisma abra na ini anu fu den sondusma. Den ben mus spikri En na a kroisi, ma tapu a di fu dri dei A ben mus kon baka na libi.” \v 8 Dan den memre san A ben taki. \p \v 9 Di den drai gwe baka fu a grebi, den go ferteri den erfu man fu Yesus nanga ala den trawan, san ben psa. \v 10 Den frow di ben go ferteri den boskopuman fu Yesus den sani disi, ben de: Maria fu a foto Magdala, Yohana, Maria di ben de a m'ma fu Yakobus, nanga wantu trawan moro. \v 11 Ma den man ben si a sani san den frow taki leki wan lawlaw sani, èn den no bribi den. \v 12 Ma Petrus opo lon go es'esi na a grebi. Di a bukundu luku go na ini, a si soso den linnen krosi. Dan a drai go baka na oso, ma a ben ferwondru fu a sani di psa.\f + \fr 24:12 \ft Wantu manuscript no abi vers 12.\f* \s1 Den man di ben go na Emaus \p \v 13 A srefi dei dati, tu fu den ben de na pasi fu go na a dorpu Emaus, san ben de wan erfu kilometer so fu Yerusalem. \v 14 Den ben e taki nanga makandra fu ala den sani di ben psa. \v 15 Di den ben e taki e kenki prakseri, Yesus srefi kon na den, dan A bigin waka nanga den. \v 16 Ma den no ben si tak' na En, bika Gado ben tapu den ai. \p \v 17 Dan A aksi den taki: “San un e waka e taki so nanga makandra?” \p Den man tan tnapu nanga wan sari fesi. \v 18 Dan wan fu den, di ben nen Kleopas, piki En taki: “Na Yu wawan ini heri Yerusalem no yere san psa drape den dei di psa de?” \p \v 19 Yesus aksi den taki: “San psa?” \p Den piki taki: “Yu no yere san psa nanga Yesus fu Nasaret? A ben de wan profeiti. Tapu wan krakti fasi A ben du sani èn gi leri na fesi Gado nanga a heri folku. \v 20 Ma den prenspari domri nanga den edeman fu unu ben gi En abra fu den kiri En. Dan den spikri En na wan kroisi. \v 21 Un dati ben abi a howpu tak' na En na a Wan di bo ferlusu Israel. Ma tide meki dri dei kba di a sani dati psa. \v 22 Ma a no dati wawan, wantu frow fu a grupu fu unu ben meki un skreki. Fruku mamanten den ben go na a grebi, \v 23 ma den no feni a dedeskin fu En. Dan den kon taigi unu tak' den si engel di taigi den tak' A e libi. \v 24 Wantu fu unu go luku, dan den go miti a grebi soleki fa den frow ben taki. Ma En srefi den no si.” \p \v 25 Dan Yesus taigi den taki: “Un donman! Fa un no man bribi ala den sani ete san den profeiti taki? \v 26 A Mesias ben mus fu nyan ala den pina disi fosi A ben kan kisi En glori.” \v 27 Dan A bigin brokobroko gi den san a Santa Buku ben taki fu En, kmopo fu san Moses nanga ala den profeiti ben skrifi. \p \v 28 Den ben doro krosbei fu a dorpu pe den bo go, dan Yesus du leki A bo waka go moro fara. \v 29 Ma den man aksi En tangitangi taki: “Tan nanga unu, bika a son e saka kba. Neti e tapu.” So A go na inisei dan A tan nanga den. \p \v 30 Di Yesus ben de nanga den na tafra, A teki a brede, A blesi en, A broko en, dan A langa en gi den. \v 31 Dan fosi Gado opo den ai, dan den si tak' na Yesus. Ma dan A no ben de fu si moro. \v 32 Dan den taigi densrefi taki: “Na dat' meki un ben abi sowan switi firi di A ben e taki nanga unu na pasi, e brokobroko a Santa Buku gi unu.” \p \v 33 Dan den opo wantron, drai go baka na Yerusalem. Den go miti den erfu man fu Yesus nanga den tra sma di ben drape nanga den. \v 34 Den sma dati taigi den taki: “A tru! Masra kon baka na libi! A sori Ensrefi na Simon.” \p \v 35 Dan den tu man ferteri san ben psa na pasi, èn fa den kon si tak' na Yesus di A broko a brede. \s1 Yesus sori Ensrefi \r Mateus 28:9-10,16-20; Markus 16:14-18; Yohanes 20:11-29; 21:1-23; Boskopuman 1:6-8 \p \v 36 Di den ben e taki a tori ete, Yesus srefi kon tnapu na den mindri. A taigi den taki: “Freide mus de nanga unu!” \p \v 37 Den ben skreki te fu dede, bika den ben prakseri tak' den e si wan yorka. \v 38 Dan Yesus aksi den taki: “Fu sanede un e skreki so? Sanede un de nanga tu ati? \v 39 Luku Mi anu nanga Mi futu, dan un o si tak' na Mi srefi dya! Kon fasi Mi, dan un o si tak' na Mi, bika wan yorka no abi meti nanga bonyo soleki fa Mi abi.” \p \v 40 Di A taki dati, A sori den En anu nanga En futu. \v 41 Den man ben breiti, èn den ben ferwondru sote tak' den no ben man bribi. Ne Yesus aksi den taki: “Un abi wan sani dyaso fu nyan?” \v 42 Dan den gi En wan pisi baka fisi. \v 43 A teki en, dan A nyan en let' na den fesi. \p \v 44 Dan A taigi den taki: “Disi na san Mi ben taigi unu, di Mi ben de nanga unu ete: Ala sani san skrifi fu Mi na ini a wèt fu Moses, nanga den buku fu den profeiti, èn ini den Psalm mus kon tru.” \p \v 45 Dan A opo den ai fu den kan ferstan san skrifi ini a Santa Buku. \v 46 A taigi den taki: “A skrifi tak' a Mesias ben mus nyan pina èn dede, dan tapu a di fu dri dei A ben mus kon baka na libi. \v 47 Dan bigin na Yerusalem, den mus preiki ini En nen gi ala folku tak' den mus drai den libi fu kisi pardon fu den sondu. \v 48 Unu na kotoigi fu den sani disi. \v 49 Arki, Mi o seni a sani kon gi unu san Mi P'pa ben pramisi. Ma un mus tan ini a foto te leki un kisi a krakti san o kmopo na heimel.” \x * \xo 24:49 \xt Bosk 1:4\x* \s1 Yesus go baka na heimel \r Markus 16:19-20; Boskopuman 1:9-11 \p \v 50 Dan A tyari den go te na Betania. A opo En anu, dan A blesi den. \x * \xo 24:50 \xt Bosk 1:9-11\x* \v 51 Di A e blesi den, A opo go na heimel libi den. \v 52 Den anbegi En, dan nanga bigi prisiri den drai go baka na Yerusalem. \v 53 Ala yuru den ben de ini a mamakerki e opo Gado nen.