\id ROM - Siriano NT -Colombia 2009 (DBL -2013) \h ROMANOS \toc1 Romanos \toc2 Romanos \toc3 Ro \mt1 ROMANOS \c 1 \s1 Pablo Roma marãrẽ õãdoredea \p \v 1 Yʉ Pablo, Jesucristore moãboegʉ ããrã. Marĩpʉ yʉre ĩgʉ̃ masakare tauri kerere buedoregʉ beyepími. \p \v 2 Iripoegue Marĩpʉ ĩgʉ̃yare weredupuyunerãrẽ iri kerere weredi ããrĩmí. Irasirirã irire ĩgʉ̃ya werenírĩ gojadea pũgue gojanerã ããrĩmá. \v 3 Ĩgʉ̃sã gojadea, Marĩpʉ magʉ̃ marĩ Opʉ Jesucristoya kere ããrã. Ĩgʉ̃ta i ʉ̃mʉguere marĩ irirosũ dupʉkʉgʉ deyoagʉ, David parãmi ããrĩturiagʉ ããrĩdi ããrĩmí. \v 4 Ĩgʉ̃, Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃rẽ opagʉ ããrĩ́mi. Ĩgʉ̃ boadero pʉrʉ, Marĩpʉ ĩgʉ̃ turari merã ĩgʉ̃rẽ masũdi ããrĩmí ããrĩpererãrẽ: “Diayeta yʉ magʉ̃ ããrĩ́mi”, ãrĩ ĩmugʉ̃. \v 5 Ĩgʉ̃ta gʉare õãrõ irigʉ, Jesucristo merã ĩgʉ̃yare weredoregʉ pími, ããrĩpereri buri marãrẽ ĩgʉ̃rẽ bʉremurãno ĩgʉ̃ dorerire iriburo, ãrĩgʉ̃. \v 6 Mʉsãdere Jesucristoyarã ããrĩburo, ãrĩgʉ̃, beyedi ããrĩmí. \p \v 7 Irasirigʉ yʉ mʉsãrẽ Marĩpʉ beyenerãrẽ ããrĩpererã Roma marãrẽ õãdorea. Marĩpʉ ããrĩnígʉ̃, marĩ Opʉ Jesucristo mʉsãrẽ õãrõ iritamu, siuñajãrĩ merã ããrĩrikʉmakʉ̃ iriburo. \s1 Pablo: “Romague waadʉakoa”, ãrĩ gojadea \p \v 8 Ire mʉsãrẽ werepʉrorigʉra. Ããrĩperero marã masaka, mʉsã Jesucristore bʉremurĩrẽ werenípereakõãma. Irire pégʉ, Jesucristo iritamurĩ merã Marĩpʉre ʉsʉyari sĩa. \v 9 Ããrĩpereri yʉ turari merã Marĩpʉ yʉre dorerosũta masakare ĩgʉ̃ magʉ̃ya kerere werea. Irasirigʉ ĩgʉ̃rẽ sẽrẽrikʉ, mʉsãya ããrĩburire sẽrẽbosaníkõãa. Marĩpʉ irire masĩmi. \v 10 Irasirigʉ Marĩpʉre: “Mʉ yʉre Romague iriudʉagʉ, yʉ waaburire ãmuyuka!” ãrĩ sẽrẽnáa. \v 11 Mʉsã pʉro ejagʉ, gũñaturari merã Jesúre bʉremunemoburo, ãrĩgʉ̃, ĩgʉ̃yare weredʉakoa, Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃ yʉre iritamurõsũta mʉsãdere iritamuburo, ãrĩgʉ̃. \v 12 Marĩ Jesúre bʉremurã ããrã. Irasirirã mʉsã, yʉ ĩgʉ̃rẽ bʉremumakʉ̃ ĩãrã, nemorõ gũñaturarãkoa. Yʉde, mʉsã ĩgʉ̃rẽ bʉremumakʉ̃ ĩãgʉ̃, gũñaturagʉkoa. \p \v 13 Yaarã, yʉ mʉsã pʉro waadʉarire masĩmakʉ̃ gããmekoa. Gajero marã masaka yʉ Jesúya kerere weremakʉ̃ pérã, ĩgʉ̃rẽ bʉremuma. Irasirigʉ mʉsãya makã marãdere irire weregʉ waadʉakoa, ĩgʉ̃sãde ĩgʉ̃rẽ bʉremuburo, ãrĩgʉ̃. \v 14 Marĩpʉ yʉre ããrĩpererãrẽ iri kerere weredoremi. Paga makãrĩ marãrẽ, mʉtã makãrĩ marãrẽ, masĩrãrẽ, masĩmerãdere weredoremi. \v 15 Irasirigʉ mʉsãya makã marãrẽ Jesúre bʉremumerãrẽ ĩgʉ̃ya kerere bʉro weredʉakoa. \s1 Jesúya kerere pérã, ĩgʉ̃rẽ bʉremunʉgãrãkuma, ãrĩ gojadea \p \v 16 Masaka iri kerere pérã, ĩgʉ̃rẽ bʉremunʉgãrãkuma. Irasirigʉ Marĩpʉ ããrĩpererã Jesúre bʉremurãrẽ ĩgʉ̃ turari merã taugʉkumi, perebiri peamegue waabirikõãburo, ãrĩgʉ̃. Judío masaka, judío masaka ããrĩmerãde iri kerere pé, ĩgʉ̃rẽ bʉremumakʉ̃, Marĩpʉ ĩgʉ̃sãrẽ taugʉkumi. Irasirigʉ yʉ, gʉyasĩrĩrĩ marĩrõ gũñaturari merã iri kerere werea. \p \v 17 Iri kere ãsũ ãrã. Marĩpʉ Jesucristore bʉremurã direta: “Õãrã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãmi. Marĩpʉya kerere gojadea pũguedere ãsũ ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́: “Marĩpʉ irasũ bʉremurãrẽ: ‘Õãrã ããrĩ́ma’, ãrĩ ĩãmi. Irasirirã ĩgʉ̃ merã ããrĩníkõãrãkuma”, ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́. \s1 Masaka ĩgʉ̃sã ñerĩ iriri merã waja opama, ãrĩ gojadea \p \v 18-19 Marĩpʉ masakare ĩgʉ̃yamarẽ õãrõ masĩmakʉ̃ yámi. Ĩgʉ̃ irire masĩmakʉ̃ irikerepʉrʉ, ñerĩrẽ yáma. Irasirirã Marĩpʉya diayemarẽ masĩmerã dujama. Irasirigʉ Marĩpʉ ʉ̃mʉgasigue ããrĩgʉ̃́ ããrĩpererã diayemarẽ irimerãrẽ, ñerõ irirãrẽ ĩgʉ̃ bʉro wajamoãburire masĩmakʉ̃ yámi. \v 20 Marĩpʉ deyomarĩgʉ̃ ããrĩkerepʉrʉ, ĩgʉ̃ neõgorague i ʉ̃mʉrẽ ããrĩpereri iridea merã ĩgʉ̃ perebiri turarire, ĩgʉ̃yamarẽ masĩsũa. Irasirirã masaka ĩgʉ̃rẽ: “Masĩbirisĩã, waja opabea”, ãrĩmasĩbirikuma. \p \v 21 Marĩpʉyamarẽ masĩkererã, ĩgʉ̃rẽ: “Õãtaria mʉ”, ãrĩ bʉremubema. Ĩgʉ̃ õãrõ irikerepʉrʉ, ĩgʉ̃rẽ: “Õãa”, ãrĩ, ʉsʉyari sĩbema. Irasirirã ĩgʉ̃yare pémasĩmerã dujama. Ñerĩ direta gũñarĩ opama. Irasiriro ĩgʉ̃sã gũñarĩguere naĩtĩãrõ irirosũ ããrã. \v 22 “Gʉa masĩrã ããrã”, ãrĩkererã, Marĩpʉyare neõ pémasĩmerã waama. \v 23 Irasirirã Marĩpʉ ããrĩnígʉ̃ gapʉre bʉremubema. Pʉrʉgue boaburi gapʉre: masaka keorire, mirã, waimʉrã paárã, pĩrũa keori ĩgʉ̃sã weadeare bʉremuma. \p \v 24 Irasirigʉ Marĩpʉ ĩgʉ̃sãrẽ ĩgʉ̃sã ñerĩrẽ ʉaribejari direta irinaburo, ãrĩgʉ̃, béomi. Irasirirã gʉyasĩũrõ ñerĩrẽ gãme iriníkõãma. \v 25 Marĩpʉya diayema gapʉre bʉremubema. Ãrĩgatori direta õãrõ péma. Irasirirã Marĩpʉ ããrĩpereri i ʉ̃mʉmarẽ iridi gapʉre bʉremumerã, ĩgʉ̃ iridea gapʉre bʉremuma. Ĩgʉ̃sã ĩgʉ̃rẽ bʉremubirikerepʉrʉ, marĩ gapʉ ĩgʉ̃rẽ: “Õãtaria mʉ”, ãrĩ, ʉsʉyari sĩníkõãrõ gããmea. Irasũta irirã! \p \v 26 Ĩgʉ̃sã bʉremubiri waja Marĩpʉ ĩgʉ̃sãrẽ béomi, ĩgʉ̃sã gããmerõ gʉyasĩũrõ ñerĩrẽ iriburo, ãrĩgʉ̃. Irasirirã nome ʉ̃marẽ marãpʉkʉdʉabema. Nome basita gãme marãpʉkʉdʉarã irirosũ ããrĩ́ma. Irasirirã ĩgʉ̃sã nome seyaro ñerõ yáma. \v 27 Ʉ̃made irirosũta yáma. Nomerẽ marãpokʉdʉabema. Ʉ̃ma basita gãme marãpokʉdʉarã irirosũ ããrĩ́ma. Ĩgʉ̃sã ʉ̃ma seyaro ñerõ yáma. Irasirirã ĩgʉ̃sã basita ñerõ iriri waja ĩgʉ̃sãya dupʉrire poyanorẽma. \p \v 28 Ĩgʉ̃sã Marĩpʉre masĩdʉabiri waja ĩgʉ̃sãrẽ béomi, ñerĩ gũñarĩ direta opaburo, ãrĩgʉ̃. Irasirirã noó gããmerõ ñerĩrẽ iriníkõãma. \v 29 Ããrĩpereri ñerĩrẽ iririkʉma. Ʉ̃ma nome merã, nome ʉ̃ma merã ñerõ iririkʉma. Ñetariro iririkʉma. Gajerãyare bʉro gããmema. Gajerãrẽ ñerõ iridʉama. Gajerã gajino opamakʉ̃ ĩãrã, ĩgʉ̃sãrẽ ĩãturima. Gãmewẽjẽrikʉrã, gãmekẽãrikʉrã, ãrĩgatorikʉrã, ñerõ ããrĩrikʉrã, bʉro kerekʉrã ããrĩ́ma. \v 30 Gajerãrẽ ãrĩgatori merã ñerõ ãrĩ wereníma. Marĩpʉre gããmemerã dooma. Gajerãrẽ ĩãmuĩrikʉma. “Gajerã nemorõ ããrã”, ãrĩ gũñarã: “Õãrõ yáa”, ãrĩ weregorenama. Gajerosũperi ñerĩ iririre iribokadʉama. Ĩgʉ̃sã pagʉsãmarãrẽ tarinʉgãrikʉma. \v 31 Õãrĩrẽ pémasĩdʉabema. Gajerãrẽ: “Ãsũ irirãra”, ãrĩdeare neõ keoro iribema. Neõ sugʉnorẽ maĩrĩ merã ĩãbema. Ĩgʉ̃sãrẽ gajerã ñerõ irideare neõ kãtimasĩbema. Gajerãrẽ bopoñabema. \v 32 Marĩpʉ irasirirãrẽ: “Wajamoãgʉra”, ãrĩderosũta irigʉkumi. Perebiri peamegue béogʉkumi. Ĩgʉ̃sãrẽ béoburire masĩkererã, ñerĩrẽ neõ piribema. Gajerã ĩgʉ̃sã irirosũ ñerĩrẽ irimakʉ̃ ĩãrã, õãrõ ʉsʉyari merã ĩãma. \c 2 \s1 Ñerĩ irirãrẽ Marĩpʉ diayeta wajamoãgʉkumi, ãrĩ gojadea \p \v 1 Irasirirã gajerãrẽ werewʉarã ĩgʉ̃sã irirosũ irikererã, mʉsã basita werewʉarã yáa. Ĩgʉ̃sãrẽ: “Ĩgʉ̃sã ñerõ iriri waja, waja opama”, ãrĩrã, mʉsã basita: “Gʉade waja opáa”, ãrĩrã irirosũ ãrĩrã yáa. \v 2 Marĩpʉ ñerĩ irirãrẽ: “Ĩgʉ̃sã ñerĩ iriri waja, wajamoãgʉra”, ãrĩgʉ̃, diayeta ãrĩgʉ̃ yámi. Irire masĩa marĩ. \v 3 Mʉsã gajerãrẽ: “Ñerõ yáma”, ãrĩ werewʉarã, ĩgʉ̃sã irirosũ irikererã: “Marĩpʉ gʉa gapʉre wajamoãbirikumi”, ¿ãrĩ gũñarĩ? Irire irasũ ãrĩ gũñabirikõãka! Marĩpʉ mʉsãdere mʉsã ñerõ iriri waja, wajamoãgʉkumi. \p \v 4 Mʉsã ñerĩ irirã: “Marĩpʉ gʉare bʉro bopoñarĩ merã ĩãgʉ̃, mata wajamoãbemi”, ãrĩ gũñabirikõãka! Õãrõ pémasĩka! Mʉsã ñerõ iririre bʉjaweremakʉ̃ ĩãdʉagʉ, mʉsã gũñarĩrẽ gorawayumakʉ̃ ĩãdʉagʉ, mata wajamoãbemi. \v 5 Mata wajamoãbirikeregʉ, mʉsã ĩgʉ̃rẽ neõ pébirimakʉ̃ ĩãgʉ̃, ñerõ iririre neõ piridʉabirimakʉ̃ ĩãgʉ̃, mʉsã merã guanemomi. Irasirigʉ pʉrʉgue ããrĩpererã ñerãrẽ ĩgʉ̃ wajamoãrĩnʉ ejamakʉ̃, mʉsãrẽ bʉro wajamoãgʉkumi. Ĩgʉ̃ irasirimakʉ̃ ĩãrã, ããrĩpererã: “Diayeta ĩgʉ̃sãrẽ wajamoãgʉ̃ta yámi”, ãrĩ masĩrãkuma. \v 6 Irinʉrẽ Marĩpʉ masakakʉre ĩgʉ̃sã irideare ĩã beye, keoro wajarigʉkumi. \v 7 Õãrĩrẽ irinírã gapʉ: Marĩpʉ merã ããrĩdʉarã: “Mʉsã õãrõ yáa”, ãrĩmakʉ̃ pédʉarã, ĩgʉ̃ pʉrogue perebiri okarire opadʉarã ããrĩ́ma. Irasirigʉ ĩgʉ̃sãrẽ perebiri okarire sĩgʉkumi, ĩgʉ̃ merã ããrĩníkõãburo, ãrĩgʉ̃. \v 8 Ĩgʉ̃sã gããmerõ irirã gapʉ diayemarẽ iridʉabema. Ñerĩ direta iridʉama. Irasirigʉ Marĩpʉ ĩgʉ̃sã merã gua, bʉro ĩgʉ̃sãrẽ wajamoãgʉkumi. \v 9 Ããrĩpererã ñerĩ irirã ñerõ tari, bʉro gũñarikʉrãkuma. Judío masakare waapʉrorirokoa. Judío masaka ããrĩmerãdere irasũta waarokoa. \v 10 Marĩpʉ ããrĩpererã õãrĩ irirã gapʉre: “Õãrõ yáma”, ãrĩ ĩãgʉkumi. Ĩgʉ̃sãrẽ ĩgʉ̃ merã õãrõ ããrĩmakʉ̃ irigʉkumi. Irasirigʉ siuñajãrĩ opamakʉ̃ irigʉkumi. Judío masakare irire iripʉrorigʉkumi. Judío masaka ããrĩmerãdere irasũta irigʉkumi. \p \v 11 Marĩpʉ marĩ ããrĩpererãrẽ: judío masakare, judío masaka ããrĩmerãdere sʉrosũta ĩãmi. \v 12 Judío masaka ããrĩmerã, Marĩpʉ Moisére doreri pídeare opabirikererã ñerĩ irimakʉ̃ ĩãgʉ̃, Marĩpʉ ĩgʉ̃sãrẽ perebiri peamegue béogʉkumi. Judío masaka ĩgʉ̃ doreri pídeare oparãde ñerĩ irimakʉ̃ ĩãgʉ̃, ĩgʉ̃sãdere irire tarinʉgãrĩ waja, wajamoãgʉkumi. \v 13 Ĩgʉ̃ Moisére doreri pídeare pékererã irire iribirimakʉ̃ ĩãgʉ̃, ĩgʉ̃sãrẽ: “Õãrã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãbemi. Irire irirã gapʉre: “Õãrã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãmi. \v 14 Judío masaka ããrĩmerã Marĩpʉ Moisére doreri pídeare opabirikererã õãrõ irirã, Marĩpʉ dorederosũta yáma. Irasirirã ĩgʉ̃sã basi Marĩpʉ doredeare oparã irirosũ irire yáma. \v 15 Marĩpʉ ĩgʉ̃sã gũñarĩgue ĩgʉ̃ doredeare masĩmakʉ̃ iridi ããrĩmí. Irasirirã ĩgʉ̃ dorederosũta irirã, irire masĩrã irirosũ yáma. Õãrõ irirã, o ñerõ irirã, ĩgʉ̃sã gũñarĩ merã ĩgʉ̃sã irideare masĩma. Ñerĩrẽ irianerã: “Waja opáa”, ãrĩ gũñama. Irasũta õãrĩrẽ irianerãde: “Waja opabea”, ãrĩ gũñama. \p \v 16 Irasirigʉ Marĩpʉ ããrĩpererã ñerãrẽ wajamoãrĩnʉ ejamakʉ̃, Jesucristore: “Ããrĩpererã gũñarĩrẽ, ĩgʉ̃sã gajerã ĩãberogue irideare ĩã beyeka!” ãrĩgʉkumi. Irasirigʉ Jesucristo ñerĩ gũñarĩ oparãrẽ, ñerĩ iririkʉrãrẽ: “Wajamoãgʉra”, ãrĩgʉkumi. Õãrĩ gũñarĩ oparãrẽ, õãrõ iririkʉrãrẽ: “Wajamoãbirikoa”, ãrĩgʉkumi. Marĩpʉ masakare tauri kerere buegʉ, irireta buea yʉ. \s1 Marĩpʉ Moisére doreri pídeamarẽ gojadea \p \v 17 Mʉsã gapʉ: “Gʉa judío masaka Marĩpʉ Moisére doreri pídeare bʉremusĩã, gajerã nemorõ Marĩpʉyarã ããrã”, ãrĩ gũñadáa. \v 18 Gajire ãsũ ãrĩ gũñáa: “Gʉa Marĩpʉ gããmerĩrẽ, ĩgʉ̃ Moisére doreri pídeare masĩrã ããrĩsĩã, õãrĩ direta beyemasĩa. \v 19 Irasirirã koye ĩãmerãrẽ tʉ̃ãdupuyuwãgãrã irirosũ Marĩpʉyare masĩmerãrẽ buemasĩa. Naĩtĩãrõgue ããrĩrã́rẽ sĩãgoro irirosũ diayema iririre masĩmerãrẽ diayema gapʉre ĩgʉ̃sãrẽ iridorea. \v 20 Marĩpʉ Moisére doreri pídeare opasĩã, diayema iririre õãrõ masĩa. Irasirirã masĩmerãrẽ, majĩrã irirosũ ããrĩrã́rẽ buerimasã ããrã”, ãrĩ gũñadáa mʉsã. \v 21 Gajerãrẽ irasũ ãrĩ buekererã, ¿nasirirã mʉsã basi bueberi? “Yajabirikõãka!” ãrĩ buekererã, ¿nasirirã yajari mʉsã? \v 22 “Gajigʉ marãpo, gajego marãpʉ merã ñerõ iribirikõãka!” ãrĩ buekererã, ¿nasirirã irasũ yári? Masaka bʉremurĩ keori weadeare dookererã, ¿nasirirã ĩgʉ̃sã bʉremurĩ wiirimarẽ yajari, irire opamurã? \v 23 “Marĩpʉ Moisére doreri pídeare opasĩã, gajerã nemorõ ããrã”, ãrĩ gũñakererã, iri dorerire tarinʉgãrã, gajerãdere ĩgʉ̃rẽ bʉremubirimakʉ̃ irirã yáa. \v 24 Marĩpʉya werenírĩ gojadea pũgue mʉsã irasiririre ãsũ ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́: “Mʉsã judío masaka, judío masaka ããrĩmerãrẽ Marĩpʉre ñerõ ãrĩ werenímakʉ̃ yáa”, ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́. \p \v 25 Mʉsã judío masaka Marĩpʉ Moisére doreri pídeare irirã, mʉsãya dupʉma gasirogãrẽ\f + \fr 2:25 \ft Gn 17.1-14: Iripoegue Marĩpʉ Abrahãrẽ ĩgʉ̃ pũrã ʉ̃marẽ: “Yaarã ããrĩburo”, ãrĩgʉ̃, ĩgʉ̃sãya dupʉma gasirogãrẽ wiiridoredi ããrĩmí. Pʉrʉ iri dorerire Moisére pídi ããrĩmí. Irasirirã judío masaka Abraham parãmerã ããrĩturiarã iri dorerire irirã, ĩgʉ̃sã pũrã ʉ̃marẽ su mojõma pere gaji mojõ ʉreru pẽrẽbejarinʉrĩ waaró merã ĩgʉ̃sã deyoadero pʉrʉ irasũ yáma.\f* wiirisũnerã ããrĩmakʉ̃ õãgoráa. Marĩpʉ mʉsãrẽ: “Yaarã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãmi. Irire tarinʉgãrã, mʉsãya dupʉma gasirogãrẽ wiirisũbirinerã irirosũ ããrã. \v 26 Judío masaka ããrĩmerã irasũ wiirisũbirinerã ããrĩkerepʉrʉ, Marĩpʉ Moisére doreri pídeare irimakʉ̃: “Yaarã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãgʉkumi. Judío masakadere ĩgʉ̃sã irire irimakʉ̃, irasũta ãrĩ ĩãgʉkumi. \v 27 Judío masaka ããrĩmerã gapʉ ĩgʉ̃sãya dupʉma gasirogãrẽ wiirisũbirinerã ããrĩkererã, Marĩpʉ doredeare irirã, mʉsãrẽ judío masakare iri doredeare oparãrẽ mʉsã irire tarinʉgãrĩ waja: “Waja opama”, ãrĩrãkuma. \v 28 Sugʉ judío masakʉ irasũ wiirisũdi: “Marĩpʉyagʉ ããrã”, ãrĩ gũñakeregʉ, Marĩpʉre bʉremubi, diayeta Marĩpʉyagʉ, judío masakʉgora ããrĩbemi. \v 29 Marĩpʉyarã gapʉ irasũ wiirisũnerã dita ããrĩbema. Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃ ĩgʉ̃sãya gũñarĩgue õãrĩ merã gorawayumakʉ̃ iridero pʉrʉ, ĩgʉ̃sã Marĩpʉyarã, judío masakagora ããrĩ́ma. Masaka ĩgʉ̃sãrẽ: “Õãrã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãbirikerepʉrʉ, Marĩpʉ gapʉ: “Õãrã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãmi. \c 3 \p \v 1 Mʉsã, yʉ irasũ ãrĩmakʉ̃ pérã: “¿Gʉa judío masaka, gʉaya dupʉma gasirogãrẽ wiirisũnerã ããrĩrĩ́ wajamarĩkuri?” ¿ãrĩ gũñarĩ? \v 2 Gʉa judío masaka ããrĩmakʉ̃ õãgoráa. Marĩpʉ gʉare wári õãrĩrẽ sĩdi ããrĩmí. Irasirigʉ gʉare ĩgʉ̃ya kerere pípʉroridi ããrĩmí, irire gajerãrẽ weredoregʉ. \v 3 Yʉ irasũ ãrĩmakʉ̃ pérã: “Judío masaka surãyeri Marĩpʉ ĩgʉ̃sãrẽ: ‘Ãsũ irigʉra’, ãrĩdeare bʉremubirimakʉ̃, irire iribirikumi” ¿ãrĩ gũñarĩ? \v 4 Neõ irasũ ãrĩ gũñabirikõãka! Ããrĩpererã masaka ãrĩgatokerepʉrʉ, Marĩpʉ gapʉ neõ ãrĩgatobemi. Ĩgʉ̃ya werenírĩ gojadea pũgue ãsũ ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́: \q1 Gʉapʉ, mʉ werenírĩ merã masakare mʉ diayema iririre masĩmakʉ̃ yáa. Mʉ ãrĩderosũta keoro irimakʉ̃, neõ sugʉ masakʉ mʉrẽ: “Diaye iribemi”, ãrĩmasĩbirikumi, ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́.\x + \xo 3:4 \xt Sal 51.4\x* \p \v 5 Gajerã irire pérã, ãsũ ãrĩmoãmabokuma: “Gʉa ñerõ iriri merã Marĩpʉ diaye iriri masakare masĩmakʉ̃ yáa. Gʉa irasirikerepʉrʉ, Marĩpʉ gʉare wajamoãgʉ̃, diaye iribemi”, ãrĩbokuma. \v 6 Neõ irasũ ããrĩbea. Ĩgʉ̃sã irasũ ãrĩrĩ keoro ããrĩmakʉ̃, Marĩpʉ neõ sugʉnorẽ ĩgʉ̃sã ñerõ irikerepʉrʉ, wajamoãbiribokumi. \p \v 7 Gajerã idere ãrĩmoãmabokuma: “Gʉa ãrĩgatori merã Marĩpʉ ãrĩgatobi ããrĩrĩ́rẽ masakare masĩmakʉ̃ yáa. Irasirirã ĩgʉ̃rẽ: ‘Õãtarimi’, ãrĩ bʉremuma. Gʉa irasirikerepʉrʉ, Marĩpʉ gʉare wajamoãgʉ̃, diaye iribemi”, ãrĩbokuma. \v 8 Ãsũ ãrĩbokuma doja: “Gʉa ñerĩ irimakʉ̃, gajerã Marĩpʉ õãgʉ̃ ããrĩrĩ́ gapʉre masĩnemorãkuma”, ãrĩbokuma. Surãyeri gʉare ñerõ gũñarĩ merã: “Pablosãde irasũta ãrĩ buema”, ãrĩ wereníma. Ĩgʉ̃sã irasũ ãrĩrĩ waja Marĩpʉ ĩgʉ̃sãrẽ wajamoãgʉ̃, diayeta irigʉkumi. \s1 Ããrĩpererã masaka waja oparã dita ããrĩ́ma, ãrĩ gojadea \p \v 9 ¿Naásũ ãrĩ gũñarĩ? ¿Marĩpʉ ĩũrõ marĩ judío masaka, gajerã nemorõ õãrã ããrĩ́rĩ? Neõ irasũ ããrĩbea. Marĩ ããrĩpererã judío masaka, judío masaka ããrĩmerãde ñerõ irirã ããrĩsĩã, waja oparã dita ããrã. Irire yʉ mʉsãrẽ weresiabʉ. \p \v 10 Marĩpʉya werenírĩ gojadea pũgue ãsũ ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́: \q1 Neõ sugʉno õãgʉ̃ mámi. Neõ marĩgorakõãmi. \q1 \v 11 Neõ Marĩpʉyare pémasĩgʉ̃ mámi. Neõ sugʉno ĩgʉ̃rẽ masĩdʉagʉ mámi. \q1 \v 12 Ããrĩpererã Marĩpʉyare iritʉyamerã, dedirimurã dita ããrĩ́ma. Neõ sugʉno õãrĩrẽ irigʉ mámi. Neõ marĩgorakõãmi.\x + \xo 3:12 \xt Sal 14.1-3; 53.1-3\x* \q1 \v 13 Masãgobe toyori gobe ʉ̃rĩwiurosũ ĩgʉ̃sã ñerĩ werenírĩ ããrã. Ãrĩgatorikʉma. Ãña disigue nima opagʉ irirosũ pũrĩrõ wereníma.\x + \xo 3:13 \xt Sal 5.9; 140.3\x* \q1 \v 14 Ñerĩ direta werení, gajerãrẽ dojama. Bʉro turirikʉma.\x + \xo 3:14 \xt Sal 10.7\x* \q1 \v 15 Masakare wẽjẽbéodʉari direta opasʉrima. \q1 \v 16 Noó ĩgʉ̃sã waaró masakare poyanorẽ, ĩgʉ̃sãrẽ ñerõ tarimakʉ̃ yáma. \q1 \v 17 Gajerãrẽ siuñajãrĩ merã ããrĩmakʉ̃ neõ iribema.\x + \xo 3:17 \xt Is 59.7-8\x* \q1 \v 18 Marĩpʉre goepeyari merã bʉremubema. Irasirirã ĩgʉ̃rẽ güibema, ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́.\x + \xo 3:18 \xt Sal 36.1\x* \p \v 19 Marĩ ire masĩa. Ããrĩpererã Moisés doreri gʉa judío masakare: “Ãsũ irika!” ãrĩ pídeare iripeobirisĩã: “Waja opabea”, ãrĩmasĩbema. Irasirirã ããrĩpererã judío masaka, judío masaka ããrĩmerãde waja opasĩã, Marĩpʉ wajamoãsũmurã dita ããrĩ́ma. \v 20 Neõ sugʉ masakʉ Moisés doredeare iripeomasĩbemi. Irasirigʉ: “Marĩpʉ yʉre: ‘Õãgʉ̃ ããrĩ́mi’, ãrĩ ĩãgʉkumi”, ãrĩmasĩbirikumi. Marĩpʉ iri dorerire pídea merãta marĩrẽ: “Ñerã ããrã”, ãrĩ masĩmakʉ̃ yámi. \s1 Marĩ Jesucristore bʉremurĩ merã tausũrãkoa, ãrĩ gojadea \p \v 21-22 Daporare Marĩpʉ marĩrẽ ire masĩmakʉ̃ yámi. Marĩ Jesucristore bʉremumakʉ̃, ĩgʉ̃ Moisére doreri pídeare iripeobirikerepʉrʉ, marĩrẽ: “Õãrã, waja opamerã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãmi. Irasirigʉ marĩ ããrĩpererãrẽ Jesucristore bʉremurãrẽ sʉrosũta ĩãmi. Ĩgʉ̃ irasũ ãrĩ ĩãburire Moisés, gajerã ĩgʉ̃yare weredupuyurimasãde ĩgʉ̃ya kerere gojadea pũgue gojanerã ããrĩmá. \p \v 23 Marĩ ããrĩpererã ñerĩ irirã dita ããrã. Irasirirã, Marĩpʉ: “Yʉ merã õãrõ ããrĩrãkoa”, ãrĩdeare marĩ basi neõ bokabirikoa. \v 24 Marĩ irasũ ããrĩkerepʉrʉ, Marĩpʉ marĩrẽ maĩgʉ̃ ĩgʉ̃ magʉ̃ Jesucristore iriudi ããrĩmí, marĩ ñerĩ iridea wajare wajaribosadoregʉ. Irasirigʉ, marĩrẽ Jesucristore bʉremurãrẽ: “Waja opamerã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãmi. \v 25 Marĩpʉ Jesucristore ããrĩpererã masakare ĩgʉ̃sã ñerĩ iridea wajare wajaridoregʉ, ĩgʉ̃rẽ iriudi ããrĩmí. Irasirigʉ, Jesucristo boagʉ dí béodea merã ĩgʉ̃rẽ bʉremurãrẽ ĩgʉ̃sã ñerĩ iridea wajare kãtidi ããrĩmí. Bopoñagʉ̃ ããrĩsĩã, iripoegue marãdere ĩgʉ̃sã ĩgʉ̃: “Ãsũ irigʉra”, ãrĩdeare bʉremudea merã ĩgʉ̃sã ñerõ iridea wajare kãtidi ããrĩmí. Irire irigʉ, ĩgʉ̃ diaye irigʉ ããrĩrĩ́rẽ ĩmudi ããrĩmí. \v 26 Marĩpʉ dapora marãdere Jesús marĩ ñerĩ iridea wajare wajaribosadea merã ĩgʉ̃rẽ bʉremurãrẽ: “Õãrã, waja opamerã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãmi. Irasirigʉ marĩrẽ ĩgʉ̃ diaye irigʉ ããrĩrĩ́rẽ masĩmakʉ̃ yámi. \p \v 27 Irasirirã Marĩpʉ ĩũrõ marĩ basita: “Õãrã ããrã, ĩgʉ̃ Moisére doreri pídeare iripeorã yáa”, ãrĩmasĩbea. Ãsũ gapʉ ãrĩ masĩa. Marĩpʉ, Jesúre marĩ bʉremumakʉ̃, marĩrẽ: “Õãrã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãmi. \v 28 Ire masĩa. Marĩpʉ Moisére doreri pídeare marĩ irimakʉ̃ meta marĩrẽ: “Õãrã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãmi. Marĩ Jesúre bʉremumakʉ̃, marĩrẽ: “Õãrã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãmi. \p \v 29-30 ¿Marĩpʉ judío masaka direta Opʉ ããrĩ́rĩ? Neõ irasũ ããrĩbemi. Judío masaka, judío masaka ããrĩmerãdere ĩgʉ̃ sugʉta ããrĩpererã Opʉ ããrĩ́mi. Irasirigʉ, ĩgʉ̃sã Jesúre bʉremumakʉ̃: “Õãrã, waja opamerã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãmi. \v 31 Irasirirã marĩ Jesúre bʉremurã, ¿Marĩpʉ Moisére doreri pídeare béorã yári? Ããrĩbea. Marĩ ĩgʉ̃rẽ bʉremurã Marĩpʉ dorerire nemorõ irinemowãgãrãkoa. \c 4 \s1 Pablo, Abraham Marĩpʉre bʉremudeare gojadea \p \v 1 Irasirirã, ¿naásũ ãrĩrãkuri Abrahãrẽ, marĩ ñekʉ̃ ããrĩpʉroridire? ¿Naásũ waayuri ĩgʉ̃rẽ? \v 2 Marĩpʉ Abrahãrẽ: “Õãrõ irigʉ ããrĩsĩã, õãgʉ̃ ããrĩ́mi”, ãrĩ ĩãbodi ããrĩkerepʉrʉ, Abraham ĩgʉ̃ basi: “Marĩpʉ ĩũrõ õãrõ yáa”, neõ ãrĩmasĩbiriunadi ããrĩmí. \v 3 Marĩpʉya werenírĩ gojadea pũgue ãsũ ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́: “Abraham Marĩpʉre bʉremumakʉ̃, Marĩpʉ ĩgʉ̃rẽ: ‘Õãgʉ̃ ããrĩ́mi’, ãrĩ ĩãdi ããrĩmí”, ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́. \p \v 4 Ãsũ ããrã. Sugʉ gajino moãdire wajarirã, irasũ sĩkõãrã meta irikuma. Ĩgʉ̃ moãdea waja wajarirã irikuma. \v 5 Marĩpʉ gapʉ irasiribemi. Ñerãrẽ, ĩgʉ̃sã õãrĩrẽ iribirikerepʉrʉ, ĩgʉ̃rẽ bʉremumakʉ̃: “Waja opamerã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãmi. Irasirigʉ, marĩ ĩgʉ̃rẽ bʉremumakʉ̃: “Yʉ ĩũrõ õãrã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãmi. \v 6 Iripoeguemʉ Davide yʉ ãrĩrõsũta gojadi ããrĩmí. Marĩpʉ masaka iririre ĩãgʉ̃: “Õãrã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãgʉ̃ meta ããrĩ́mi. Ĩgʉ̃rẽ bʉremurã direta: “Õãrã ããrĩmá”, ãrĩ ĩãgʉ̃ ããrĩ́mi. Irasirirã ĩgʉ̃ merã õãrõ ʉsʉyama. \v 7 Irire ãsũ ãrĩ gojadi ããrĩmí David: \q1 Marĩpʉ dorerire tarinʉgãrãrẽ ĩgʉ̃sã ñerõ iridea wajare ĩgʉ̃ kãtimakʉ̃, õãrõ ʉsʉyama. \q1 \v 8 Marĩpʉ ĩgʉ̃sã ñerõ iridea wajare: “Neõ gũñabirikoa”, ãrĩmakʉ̃, õãrõ ʉsʉyama, ãrĩ gojadi ããrĩmí David.\x + \xo 4:8 \xt Sal 32.1-2\x* \p \v 9 Judío masaka ĩgʉ̃sãya dupʉma gasirogãrẽ wiirisũnerã dita ʉsʉyabirikuma. Judío masaka ããrĩmerãde ʉsʉyarãkuma. Abrahãrẽ dupaturi gũñaka! Ĩgʉ̃ Marĩpʉre bʉremumakʉ̃, Marĩpʉ ĩgʉ̃rẽ: “Õãgʉ̃, waja opabi ããrĩ́mi”, ãrĩ ĩãdi ããrĩmí. \v 10 ¿Naásũ ããrĩmakʉ̃, Marĩpʉ Abrahãrẽ: “Õãgʉ̃ ããrĩ́mi”, ãrĩ ĩãyuri? Ĩgʉ̃ya dupʉma gasirogãrẽ wiiridero pʉrʉ, ¿ĩgʉ̃rẽ irasũ ãrĩ ĩãyuri? Ããrĩbea. Ĩgʉ̃ irire iriburi dupuyurogueta: “Õãgʉ̃ ããrĩ́mi”, ãrĩ ĩãsiadi ããrĩmí. \v 11 Marĩpʉ ĩgʉ̃rẽ: “Õãgʉ̃ ããrĩ́mi”, ãrĩ ĩãdero pʉrʉ, ĩgʉ̃rẽ irasũ wiiridoredi ããrĩmí, ĩgʉ̃yagʉ ããrĩrĩ́rẽ ĩmudoregʉ. Irasirigʉ dupuyurogue ĩgʉ̃rẽ: “Õãgʉ̃ ããrĩ́mi”, ãrĩ ĩãdeare diaye masĩmakʉ̃ iridi ããrĩmí. Sugʉ Abraham bʉremuderosũta Marĩpʉre bʉremumakʉ̃, Marĩpʉ ĩgʉ̃rẽ: “Õãgʉ̃ ããrĩ́mi”, ãrĩ ĩãmi. Irasirigʉ Abraham ããrĩpererã Marĩpʉre bʉremurã ñekʉ̃ ããrĩpʉroridi ããrĩmí, ĩgʉ̃sãya dupʉma gasirogãrẽ wiirisũbirikerepʉrʉ. \p \v 12 Ããrĩpererã ĩgʉ̃sãya dupʉma gasirogãrẽ wiirisũnerã Marĩpʉre bʉremurã, diayeta Abraham parãmerã ããrĩ́ma. Abraham irasũ wiirisũburi dupuyuro Marĩpʉre bʉremuderosũ ĩgʉ̃sãde bʉremurã, diayeta Abraham parãmerã ããrĩ́ma. \s1 Marĩpʉ, Abraham ĩgʉ̃rẽ bʉremumakʉ̃: “Ãsũ irigʉra”, ãrĩdeare gojadea \p \v 13 Marĩpʉ Abrahãrẽ: “I nikũrẽ mʉrẽ, mʉ parãmerã ããrĩturiarãdere sĩgʉra”, ãrĩdi ããrĩmí. Ĩgʉ̃ doredeare irimakʉ̃ ĩãgʉ̃ meta irasũ ãrĩdi ããrĩmí. Ĩgʉ̃rẽ bʉremumakʉ̃: “Õãgʉ̃ ããrĩ́mi”, ãrĩ ĩãdi ããrĩmí. Irasirigʉ ĩgʉ̃rẽ: “I nikũrẽ sĩgʉra”, ãrĩdi ããrĩmí. \v 14 Marĩpʉ ĩgʉ̃ doredeare irirã direta: “Sĩgʉra”, ãrĩdeare sĩmakʉ̃, marĩ ĩgʉ̃rẽ bʉremurĩ wajamarĩbokuyo. Irasũ ããrĩmakʉ̃, ĩgʉ̃ Abrahãrẽ: “Sĩgʉra”, ãrĩdea ubu ããrĩrĩ́ta ããrĩyuwarikʉkõãbokuyo. \v 15 Marĩpʉ Moisére doreri pídeare masĩkererã, irire tarinʉgãrã, wajamoãsũrãkuma. Iri doreri marĩmakʉ̃, irire neõ tarinʉgãrĩ marĩbokuyo. \p \v 16 Irasirigʉ Marĩpʉ ĩgʉ̃rẽ bʉremurã direta ĩgʉ̃ Abrahãrẽ ãrĩderosũta sĩgʉkumi. Ĩgʉ̃ doreri pídeare irirã direta: “Sĩgʉra”, ãrĩbirikumi. Abraham Marĩpʉre bʉremuderosũ bʉremurãno ĩgʉ̃ parãmerã ããrĩturiarã ããrĩ́ma. Irasirigʉ Marĩpʉ Abrahãrẽ ãrĩdeare ĩgʉ̃sãrẽ ããrĩpererãrẽ wajamarĩrõ sĩgʉkumi. Abraham, marĩ ããrĩpererã Marĩpʉre bʉremurã ñekʉ̃ ããrĩdi ããrĩmí. \v 17 Marĩpʉ ĩgʉ̃ya werenírĩ gojadea pũgue Abrahãrẽ ãsũ ãrĩdi ããrĩmí: “Mʉrẽ wári buri marã ñekʉ̃ ããrĩbure píbʉ”, ãrĩdi ããrĩmí. Marĩpʉ irasũ ãrĩmakʉ̃ pégʉ, Abraham ĩgʉ̃rẽ bʉremudi ããrĩmí. Irasirigʉ Marĩpʉre bʉremugʉ̃, ĩgʉ̃ ĩũrõ marĩ ñekʉ̃ ããrĩdi ããrĩmí. Marĩpʉ boanerãrẽ masũgʉ̃ ããrĩ́mi. Ĩgʉ̃ werenírĩ merã dupuyurogue marĩdeare ããrĩmakʉ̃ irimasĩmi. \p \v 18 Marĩpʉ Abrahãrẽ: “Mʉ parãmerã ããrĩturiarã wárã ããrĩrãkuma”, ãrĩripoere Abraham gapʉ pũrã marĩdi ããrĩmí. Pũrã marĩkeregʉ: “Marĩpʉ ĩgʉ̃ yʉre ãrĩderosũta irigʉkumi”, ãrĩ bʉremudi ããrĩmí. Irasirigʉ Abraham wári buri marã ñekʉ̃ waadi ããrĩmí. \v 19 Ĩgʉ̃ cien bojori opakeregʉ, ĩgʉ̃ marãpode bʉ́ro ããrĩkerepʉrʉ, Marĩpʉre bʉremusĩã: “Neõ pũrãkʉbirikoa”, ãrĩ gũñabiridi ããrĩmí. Ãsũ gapʉ ãrĩ gũñadi ããrĩmí: “Gʉare pẽrãguereta pũrãkʉboadero tarikerepʉrʉ, Marĩpʉ ĩgʉ̃ yʉre ãrĩderosũta irigʉkumi. Yʉ irire masĩa”, ãrĩdi ããrĩmí. \v 20 “Marĩpʉ ãrĩderosũta irigʉkumi”, ãrĩ bʉremurĩrẽ neõ piribiridi ããrĩmí. Irasirigʉ gũñatura, Marĩpʉre bʉremunemodi ããrĩmí. “Marĩpʉ turatarigʉ ããrĩ́mi”, ãrĩ, ʉsʉyari sĩdi ããrĩmí. \v 21 Irasirigʉ Abraham: “Marĩpʉ yʉre ãrĩderosũta diayeta ĩgʉ̃ turari merã iriyuwarikʉgʉkumi. Yʉ irire õãrõ masĩa”, ãrĩ bʉremudi ããrĩmí. \v 22 Ĩgʉ̃ bʉremumakʉ̃, Marĩpʉ ĩgʉ̃rẽ: “Õãgʉ̃ ããrĩ́mi”, ãrĩ ĩãdi ããrĩmí. \p \v 23 Irire Marĩpʉya werenírĩ gojadea pũguere gojasũdero ããrĩbʉ́. Iri Abrahãyama direta gojadea meta ããrĩdero ããrĩbʉ́. \v 24-25 Marĩpʉ Abrahãrẽ: “Õãgʉ̃ ããrĩ́mi”, ãrĩ ĩãderosũta marĩdere: “Õãrã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãburire gojadea ããrĩdero ããrĩbʉ́. Irasirigʉ Marĩpʉ, marĩ ĩgʉ̃rẽ bʉremumakʉ̃, marĩdere: “Õãrã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãmi. Marĩ ñerĩ iridea waja Marĩpʉ Jesúre ĩgʉ̃rẽ wẽjẽmurãguere wiadi ããrĩmí, marĩrẽ boabosaburo, ãrĩgʉ̃. Marĩ Opʉ Jesús boadero pʉrʉ, Marĩpʉ marĩrẽ õãrã, waja opamerã ããrĩmakʉ̃ iribu, ĩgʉ̃rẽ masũdi ããrĩmí. \c 5 \s1 Marĩpʉ ĩũrõ waja opamerã ããrã, ãrĩ gojadea \p \v 1 Marĩ Opʉre Jesucristore marĩ bʉremumakʉ̃, Marĩpʉ marĩrẽ: “Õãrã, waja opamerã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãmi. Irasirigʉ Marĩpʉ, Jesús marĩ ñerĩ iridea waja boabosadea merã marĩrẽ ĩgʉ̃ merã siuñajãrĩ opamakʉ̃ iridi ããrĩmí. \v 2 Marĩ Jesucristore bʉremurã, Marĩpʉ marĩrẽ maĩgʉ̃ merã õãrõ ããrã. Pʉrʉgue Marĩpʉ ĩgʉ̃ irirosũ marĩrẽ õãrã ããrĩmakʉ̃ irigʉkumi. Irasirirã gũñaturari merã, õãrõ ʉsʉyari merã ĩgʉ̃ õãrõ iriburire yúa. \v 3 Gajire masĩa. Marĩ ñerõ tarirã, Marĩpʉre marĩrẽ iritamugʉ̃rẽ gũñaturanemorãkoa. Irasirirã marĩ ñerõ tarikererã, ʉsʉyamasĩa. \v 4 Marĩ ĩgʉ̃rẽ gũñaturari merã ñerõ taririre bokatĩũmakʉ̃, Marĩpʉ marĩrẽ: “Õãrõ yáma”, ãrĩgʉkumi. Irasirirã, ĩgʉ̃ marĩrẽ õãrõ iriburire gũñaturari merã yúa. \v 5 Marĩpʉ marĩrẽ Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃rẽ iriudi ããrĩmí marĩ merã ããrĩdoregʉ. Irasirigʉ Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃ merã marĩrẽ ĩgʉ̃ maĩrĩrẽ opatarimakʉ̃ yámi. Irasirirã: “Marĩpʉ marĩrẽ: ‘Õãrõ iritamugʉra’, ãrĩdeare keoro irigʉkumi”, ãrĩ masĩa. \p \v 6 Marĩ basi peamegue waaburire tarimasĩbirimakʉ̃, Marĩpʉ marĩrẽ tauripoe ejamakʉ̃, Cristo marĩ ñerãrẽ boabosadi ããrĩmí. \v 7 Marĩ gapʉ sugʉ boaboadeare boabosabirikoa, ĩgʉ̃ diayemarẽ irigʉ ããrĩkerepʉrʉ. Gajipoe irirã sugʉ õãgʉ̃ gapʉre boabosabokoa. \v 8 Marĩpʉ gapʉ marĩ ñerã ããrĩkerepʉrʉ ĩgʉ̃ marĩrẽ bʉro maĩrĩrẽ masĩmakʉ̃ iribu, Cristore iriudi ããrĩmí. Irasirigʉ Cristo marĩya ããrĩburire boabosadi ããrĩmí. \v 9 Cristo boagʉ ĩgʉ̃ya dí béodea merã Marĩpʉ marĩrẽ waja opamerã ããrĩmakʉ̃ iridi ããrĩmí. Ĩgʉ̃ irasiridero nemorõ ĩgʉ̃ ããrĩpererã ñerãrẽ wajamoãrĩnʉ ejamakʉ̃, Cristo merãta marĩrẽ taugʉkumi. \v 10 Marĩ Marĩpʉre gããmemerã ããrĩkerepʉrʉ, ĩgʉ̃ magʉ̃ marĩrẽ boabosadea merã ĩgʉ̃ merã siuñajãrĩ opamakʉ̃ iridi ããrĩmí. Ĩgʉ̃ irasiridero nemorõ Cristo marĩrẽ boabosa, dupaturi okadea merã marĩrẽ ĩgʉ̃ merã siuñajãrĩ oparãrẽ taugʉkumi. \v 11 I gaji ããrĩnemoa. Marĩpʉ, marĩ Opʉ Jesucristo merã marĩrẽ ĩgʉ̃ merã siuñajãmakʉ̃ irideare gũñarã, ĩgʉ̃ merã bʉro ʉsʉyáa. \s1 Adán, irasũ ããrĩmakʉ̃ Cristo iridea \p \v 12 Ãsũ ããrã. Neõgoraguere Adán ñerĩ iripʉroridi ããrĩmí. Ĩgʉ̃ ñerĩ iridea waja boadi ããrĩmí. Ĩgʉ̃ sugʉya waja merãta ããrĩpererã ĩgʉ̃ parãmerã ããrĩturiarãde ñerĩ iri, boamurã dita ããrĩ́ma. \v 13 Marĩpʉ Moisére ĩgʉ̃ doreri píburi dupuyurogueta masaka ñerĩ irisianerã ããrĩmá. Ĩgʉ̃sã ñerĩ irikerepʉrʉ iri doreri marĩmakʉ̃, Marĩpʉ ĩgʉ̃sãrẽ: “Iri dorerire tarinʉgãrĩ waja, waja opama”, ãrĩbiridi ããrĩmí dapa. \v 14 Irasũ ããrĩkerepʉrʉ, Adán parãmerã ããrĩturiarã Moisés ããrĩdeapoegue ããrĩnerãde boanerã ããrĩmá. Ĩgʉ̃sã Marĩpʉ doredeare Adán tarinʉgãderosũ iribirikererã, ĩgʉ̃sã ñerĩ iridea waja boanerã ããrĩmá. Adán i ʉ̃mʉrẽ ããrĩpʉrorigʉ, Marĩpʉ doredeare tarinʉgãpʉroridi ããrĩmí. Jesucristo gapʉ i ʉ̃mʉguere aarigʉ́, Marĩpʉ dorerire tarinʉgãbiripʉroridi ããrĩmí. \p \v 15 Marĩ Adán tarinʉgãdeare, Marĩpʉ marĩrẽ maĩgʉ̃ õãrõ irideare masĩa. Adán sugʉya waja merãta masaka ããrĩpererã boamurã dita ããrĩ́ma. Marĩpʉ gapʉ marĩrẽ maĩgʉ̃, marĩrẽ taubure Jesucristore iriudi ããrĩmí. Irasirigʉ Jesucristo sugʉ ããrĩkeregʉ, ããrĩpererãya ããrĩburire wajamarĩrõ boabosadi ããrĩmí. Irasirigʉ Marĩpʉ Jesucristo merã marĩrẽ wáro õãrĩ iridi ããrĩmí. \v 16 Adán Marĩpʉ doredeare suñarõ tarinʉgãdea waja merãta ããrĩpererã masaka waja opama. Marĩ wári ñerĩ irikerepʉrʉ, Marĩpʉ marĩrẽ maĩgʉ̃, wajamarĩrõ Jesucristore iriudi ããrĩmí, marĩ ñerõ iridea wajare taudoregʉ. Irasirigʉ Jesús merã marĩrẽ waja opamerã ããrĩmakʉ̃ iridi ããrĩmí. \v 17 Adán sugʉ Marĩpʉ doredeare tarinʉgãdea waja merãta marĩ ããrĩpererã boamurã dita ããrã. Marĩpʉ gapʉ marĩrẽ bʉro maĩgʉ̃ Jesucristore iriudi ããrĩmí, marĩrẽ boabosadoregʉ. Irasirigʉ Jesucristo sugʉ marĩrẽ wajamarĩrõ boabosadea merã Marĩpʉ marĩrẽ: “Õãrã, waja opamerã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãmi. Ĩgʉ̃ irasiridero nemorõ Jesucristo merã ĩgʉ̃ irasũ ãrĩ ĩãrãrẽ maama okari opamakʉ̃ irigʉkumi, ĩgʉ̃ turari merã ĩgʉ̃yare iriburo, ãrĩgʉ̃. \p \v 18 Adán, Marĩpʉ doredeare tarinʉgãdea waja merãta masaka ããrĩpererã ñerĩrẽ iriwekabejama. Irasirirã Marĩpʉ wajamoãsũmurã dita ããrĩ́ma. Jesucristo diayema irigʉ marĩ ñerĩ iridea waja boabosadea merã gapʉ Marĩpʉ marĩrẽ: “Õãrã, waja opamerã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãmi, ĩgʉ̃ merã ããrĩníkõãburo, ãrĩgʉ̃. \v 19 Ãsũ ããrã. Adán, Marĩpʉ doredeare tarinʉgãdea waja merãta masaka ããrĩpererã ñerĩrẽ irirã dita ããrĩ́ma. Jesucristo Marĩpʉ dorerire iridea merã ããrĩpererã ĩgʉ̃rẽ bʉremurãnorẽ waja opamerã ããrĩmakʉ̃ iridi ããrĩmí. Irasirigʉ Marĩpʉ ĩgʉ̃sãrẽ: “Õãrã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãmi. \p \v 20 Marĩpʉ ĩgʉ̃ dorerire pídi ããrĩmí, marĩrẽ iri dorerire tarinʉgãrĩrẽ masĩnemomakʉ̃ iribu. Wári ñerĩ marĩ irikerepʉrʉ, Marĩpʉ gapʉ marĩrẽ bʉro maĩgʉ̃, marĩ ñerĩ iriro nemorõ Jesucristo merã marĩrẽ õãtariro iridi ããrĩmí. \v 21 Marĩ ããrĩpererã ñerĩ iridea waja boamurã dita ããrĩunanerã ããrĩbʉ́. Irasũ ããrĩkerepʉrʉ, Marĩpʉ marĩrẽ maĩgʉ̃, bopoñarĩ merã ĩãsĩã, marĩ Opʉ Jesucristo boabosadea merã marĩrẽ waja opamerã ããrĩmakʉ̃ iridi ããrĩmí, ĩgʉ̃ pʉro perebiri okarire opadoregʉ. \c 6 \s1 Cristo merã õãrõ ããrĩrã́, waja opamerã ããrĩrĩ́marẽ gojadea \p \v 1 Marĩpʉ marĩrẽ bopoñamakʉ̃ ĩãrã, ¿naásũ ãrĩrãkuri? Marĩrẽ ĩgʉ̃ bopoñanemomakʉ̃ ĩãdʉarã, ¿ñerĩrẽ irinemorãkuri? \v 2 Irasũ neõ ããrĩbea. Marĩ Jesucristo marĩrẽ boabosadi merã boanerã irirosũ ããrã. Irasirirã, boanerã ñerĩrẽ neõ irinemomasĩmerã irirosũ ñerĩrẽ irinemobirikõãrõ gããmea. \v 3 Mʉsã ire masĩa. Marĩ deko merã wãĩyesũrã, marĩ Jesucristoyarã ããrĩrĩ́rẽ ĩmubʉ. Marĩ ĩgʉ̃yarã ããrĩsĩã, ĩgʉ̃ boamakʉ̃, marĩde ĩgʉ̃ merã boanerã irirosũ waanerã ããrĩbʉ́. \v 4 Marĩ wãĩyesũrã, ĩgʉ̃ boadero pʉrʉ yáasũmakʉ̃, marĩde ĩgʉ̃ merã yáasũnerã irirosũ waanerã ããrĩbʉ́. Marĩpʉ ʉ̃mʉgasigue ããrĩgʉ̃́ ĩgʉ̃ turari merã ĩgʉ̃rẽ masãgʉ̃, marĩdere ĩgʉ̃ merã masãnerã irirosũ ããrĩmakʉ̃ iridi ããrĩmí, ĩgʉ̃ merã maama okarire opaburo, ãrĩgʉ̃. \p \v 5 Marĩ Cristoyarã ããrĩsĩã, ĩgʉ̃ boaderosũta marĩde ĩgʉ̃ merã boanerã irirosũ waanerã ããrĩbʉ́. Irasirirã, ĩgʉ̃ boadigue masãderosũta marĩde masãrãkoa. \v 6 Ãsũ masĩa. Cristo curusague boamakʉ̃, marĩ ñerĩ direta iririkʉnerã ĩgʉ̃ merã curusague boanerã irirosũ waanerã ããrĩbʉ́. Irasiriro marĩ ñerĩrẽ ʉaribejari, marĩrẽ tarinʉgãmasĩbirikoa pama. \v 7 Masaka boadero pʉrʉ, ĩgʉ̃sã ñerĩ iririkʉrire neõ irinemobirikuma. \p \v 8 Marĩ Cristo merã boanerã irirosũ ããrĩrã́: “Ĩgʉ̃ merã õãrõ ããrĩníkõãrãkoa”, ãrĩ bʉremua. \v 9 Idere õãrõ masĩa. Cristo boadero pʉrʉ, Marĩpʉ ĩgʉ̃rẽ masũ, dupaturi okamakʉ̃ iridi ããrĩmí. Irasirigʉ Cristo dupaturi neõ boabirikumi pama. Boari neõ dupaturi ĩgʉ̃rẽ tarinʉgãmasĩbirikoa. \v 10 Ĩgʉ̃ suñarõta boari merã marĩ ñerĩ iridea wajare boa, wajaripeokõãdi ããrĩmí. Ĩgʉ̃ boadero pʉrʉ, Marĩpʉ ĩgʉ̃rẽ masũ, dupaturi okamakʉ̃ iridi ããrĩmí. Ĩgʉ̃rẽ masũ, dupaturi okamakʉ̃ iridero pʉrʉ, Marĩpʉ gããmerõsũta irigʉ Marĩpʉ merã õãrõ ããrĩníkõãmi. \v 11 Irasirirã mʉsã ãsũ ãrĩ gũñaka! “Gʉa Opʉ Jesucristo merã gʉa boanerã irirosũ ããrĩsĩã, gʉa ñerĩrẽ iriunaderosũ irinemobirikoa”, ãrĩ gũñaka! “Irasirirã ĩgʉ̃yarã ããrĩsĩã, Marĩpʉ gããmerõsũta iri, ĩgʉ̃ merã õãrõ ããrĩníkõãrã!” ãrĩ gũñaka! \p \v 12 Irasirirã mʉsãya dupʉ boaburi dupʉ merã ñerĩrẽ neõ irinemobirikõãka, mʉsã ñerĩrẽ ʉaribejari mʉsãrẽ tarinʉgãbirikõãburo, ãrĩrã! \v 13 Mʉsãya mojõrĩ, mʉsã gũñarĩ, ããrĩpereri mʉsãya dupʉgue ããrĩrĩ́ merã ñerĩrẽ iribirikõãka! Mʉsã Cristo merã boanerã dupaturi okarã irirosũ ããrã. Irasirirã ãsũ gapʉ irika! Ããrĩpereri mʉsãya dupʉgue ããrĩrĩ́rẽ Marĩpʉre wiaka, ĩgʉ̃ gããmerõsũta õãrĩ direta irimurã! \v 14 Marĩ irire irasirimakʉ̃, marĩ ñerĩ iridʉari marĩrẽ tarinʉgãmasĩbirikoa. Marĩpʉ marĩrẽ: “Yʉ Moisére doreri pídeare iribirimakʉ̃, mʉsãrẽ béogʉra”, ãrĩbemi. Ãsũ gapʉ marĩrẽ yámi. Ĩgʉ̃ marĩrẽ maĩgʉ̃ ããrĩsĩã, marĩrẽ iritamumi, ĩgʉ̃ doredeare iriburo, ãrĩgʉ̃. \s1 Marĩ, Cristore moãboerã ããrĩrĩ́marẽ gojadea \p \v 15 Marĩpʉ marĩrẽ maĩmakʉ̃ ĩãrã: “Marĩ, Marĩpʉ doreri pídea merã ããrĩbea. Irasirirã ñerĩrẽ irirã!” ¿ãrĩrĩ? Irire neõ ãrĩbirikõãrã! \v 16 Mʉsã ire õãrõ masĩa. Marĩ sugʉ dorerire irirã, ĩgʉ̃yarã ĩgʉ̃rẽ moãboerã ããrĩrãkoa. Ĩgʉ̃ marĩ opʉ ããrĩgʉkumi. Iri irirosũta marĩ ñerĩ iridʉari, marĩ opʉ, marĩrẽ doregʉ irirosũ ããrĩrokoa. Irasirirã marĩ ñerĩ iririre pirimerã, Marĩpʉ merã perebiri okari bokabirikoa. Ĩgʉ̃ doreri gapʉre irirã ĩgʉ̃rẽ moãboerã diayemarẽ irinírãkoa. \v 17-18 Iripoegue ñerĩ iridoregʉyarã ĩgʉ̃rẽ moãboerã irirosũ mʉsã ñerĩ iridʉarire irinerã ããrĩbʉ́. Marĩpʉ mʉsãrẽ ĩgʉ̃ya buerire pémasĩmakʉ̃ iridero pʉrʉ, ĩgʉ̃ doreri gapʉre mʉsã õãrõ iritʉyáa. Irasirirã ñerĩ iridoregʉyarã ĩgʉ̃rẽ moãboerã irirosũ neõ ããrĩbea pama. Ĩgʉ̃rẽ wirinerã irirosũ ããrĩrã́, Marĩpʉre moãboerã ñajãnerã ããrã, diayema gapʉre irimurã. Irasirirã irire gũñarã: “Mʉ gʉare irasiridea õãtaria”, ãrĩ, ʉsʉyari sĩka ĩgʉ̃rẽ! \v 19 Yʉ ire mʉsãrẽ pémasĩmakʉ̃ gããmegʉ̃, masaka ĩgʉ̃sã gũñarĩ merã wererosũ werea. Iripoegue ããrĩpereri mʉsãya dupʉgue ããrĩrĩ́ merã ʉ̃mʉrikʉ ñerĩ direta iriníkõãnerã ããrĩbʉ́. Daporare ããrĩpereri mʉsãya dupʉgue ããrĩrĩ́rẽ Marĩpʉre wiaka, ĩgʉ̃rẽ moãboerã diayema direta irimurã! Irasirirã ĩgʉ̃ gããmerĩ direta iririkʉrãkoa. \p \v 20 Iripoegue mʉsã ñerĩ iridʉari direta irirã, Marĩpʉre moãboerã ĩgʉ̃ gããmerĩ direta iriro gããmekoa, ãrĩbirinerã ããrĩbʉ́. \v 21 Mʉsã ñerĩrẽ irasirirã, ¿ñeéno õãrĩrẽ bokari? Dapora mʉsã ñerĩ iriunadeare gũñarã, bʉro gʉyasĩrĩa. Iri ñerĩrẽ mʉsã iridea waja perebiri peamegue waabokuyo. \v 22 Iripoegue marĩ ñerĩ direta iridoregʉre moãboerã irirosũ ããrĩunanerã ããrĩbʉ́. Daporare Marĩpʉ marĩrẽ wiudero pʉrʉ, ĩgʉ̃rẽ moãboerã ããrã. Irasirirã ĩgʉ̃ gããmerĩrẽ iriwãgãrã, ĩgʉ̃ pʉro perebiri okarire opamurã ããrã. \v 23 Ñerĩ irirãno, ĩgʉ̃sã ñerĩ iriri waja, perebiri peamegue waaríre wajatarãkuma. Marĩpʉ, marĩ Opʉ Jesucristore bʉremurã gapʉre wajamarĩrõ ĩgʉ̃ pʉro perebiri okari opaburire sĩgʉkumi. \c 7 \s1 Mojõsiarima keori merã weredea \p \v 1 Yaarã, mʉsã Marĩpʉ Moisére doreri pídeare õãrõ masĩa. Sugʉ masakʉ ĩgʉ̃ okarinʉrĩ direta iri dorerire irimasĩmi. \v 2 Marĩpʉ doreri pídea ãsũ ãrã. Sugo nomeõ igo mojõsiadero pʉrʉ, igo marãpʉ okaripoere igo ĩgʉ̃ merã ããrĩníkõãkumo. Ĩgʉ̃ boamakʉ̃, igo marãpʉ dagʉ merã ããrĩdea perekoa. Gajigʉ merã mojõsiamasĩkumo doja. \v 3 Igo marãpʉ okakerepʉrʉ gajigʉ merã marãpʉkʉgo, ĩgʉ̃ merã ñerõ irigo Marĩpʉ dorerire tarinʉgãgõ irikumo. Igo marãpʉ boadero pʉrʉgue dita gajigʉ merã marãpʉkʉmasĩkumo. Irasirigo ĩgʉ̃ merã ñerõ irigo meta irikumo. Marĩpʉ dorerire tarinʉgãbirikumo. \p \v 4 Yaarã, mʉsãde ãsũta ããrã. Iripoegue Marĩpʉ Moisére doreri pídea merã ããrĩnerã ããrĩbʉ́. Jesucristo boamakʉ̃, ĩgʉ̃ merã boanerã irirosũ ããrĩsĩã, daporare iri doreri pídea merã ããrĩbea. Jesucristo boa, masãrĩ merã Marĩpʉ marĩrẽ ĩgʉ̃yarã ããrĩmakʉ̃ iridi ããrĩmí, ĩgʉ̃ gããmerĩrẽ iriburo, ãrĩgʉ̃. \v 5 Iripoeguere marĩ ñerĩrẽ ʉaribejari direta iriunanerã ããrĩbʉ́. Marĩpʉ Moisére doreri pídeare masĩdero pʉrʉ, iri dorerire tarinʉgã, ããrĩpereri marĩya dupʉma merã ñerĩrẽ ʉaribejanemonerã ããrĩbʉ́. Irasirirã perebiri peamegue waamurã dita ããrĩnerã ããrĩbʉ́. \v 6 Daporare pama marĩ Cristo merã boanerã irirosũ ããrĩsĩã, Marĩpʉ Moisére doreri pídea merã ããrĩbea. Irire tariwerenerãgue ããrã. Irasirigʉ Marĩpʉ, Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃ merã marĩrẽ maama okarire opamakʉ̃ yámi, ĩgʉ̃ gããmerĩrẽ iridoregʉ. \s1 Marĩrẽ ñerĩ irimakʉ̃ iriri marĩguere ããrĩrĩ́marẽ weredea \p \v 7 Irasirirã, Marĩpʉ Moisére doreri pídeare: “Ñegoráa”, ¿ãrĩrãkuri? Neõ irasũ ãrĩbirikõãrã! Irita yʉ ñerĩ iririkʉrire masĩmakʉ̃ iribʉ. Iri doreri pídea ãsũ ãrã. “Gajerãyare bʉro ʉaribejabirikõãka!” Irasirigʉ, iri doreri marĩmakʉ̃, yʉ gajerãyare ʉaribejarire masĩbiribokuyo. \v 8 Iri doreri: “Ãsũ iribirikõãka!” ãrĩdeare masĩdero pʉrʉ, iri yʉre ããrĩpereri ñerĩrẽ ʉaribejamakʉ̃ iribʉ. Iri doreri marĩmakʉ̃: “Irire tarinʉgãgʉ̃ irikoa”, ãrĩmasĩbiribokuyo. \v 9 Yʉ iri dorerire masĩburi dupuyuro: “Yʉ, Marĩpʉ merã õãrõ ããrĩkõãgʉ̃ irikoa”, ãrĩ gũñadibʉ. Iri dorerire masĩdero pʉrʉ, irire tarinʉgãgʉ̃: “Ñerõ irigʉ irikoa, Marĩpʉ merã õãrõ ããrĩbirikoa”, ãrĩ masĩbʉ pama. \v 10 Marĩ iri dorerire irirã, Marĩpʉ merã õãrõ ããrĩkõãbokoa. Yʉ gapʉ irire iripeomasĩbirisĩã, ñerĩ iridea waja, waja opagʉ, perebiri peamegue waabodi dujabʉ. \v 11 “Marĩpʉ dorerire irigʉ, ĩgʉ̃ merã õãrõ ããrĩkõãgʉ̃ irikoa”, ãrĩ gũñakerepʉrʉ, yʉ ñerĩ ʉaribejari, yʉre Marĩpʉ dorerire tarinʉgãmakʉ̃ iribʉ. Irasirigʉ iri dorerire tarinʉgãsĩã, ñerĩ iridea waja, waja opagʉ peamegue waabodi dujabʉ. \p \v 12 Irasũ ããrĩkerepʉrʉ, Marĩpʉ Moisére doreri pídea õãrĩ ããrã. Diayema doreri ããrã. Marĩpʉ irire pídi ããrĩmí marĩrẽ iritamubu. \v 13 Iro tamerãrẽ Marĩpʉ doreri õãrĩ ããrĩkerero, ¿marĩrẽ peamegue waabonerã dujamakʉ̃ irikuri? Neõ irasũ ããrĩbirikoa. Marĩ ñerĩ iriri gapʉ marĩrẽ peamegue waabonerã dujamakʉ̃ iribʉ. Irasiriro Marĩpʉ ĩgʉ̃ õãrĩ doreri pídea merã marĩ ñerõ iririre: “Ñegoráa”, ãrĩ masĩsũa. \p \v 14 Ire masĩa marĩ. Marĩpʉ ĩgʉ̃ dorerire Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃ merã Moisére pídi ããrĩmí. Irasiriro õãrĩ dita ããrã. Marĩ gapʉ marĩ ñerĩrẽ ʉaribejari merã ñerĩ iridoregʉre duasũnerã irirosũ ããrã. Irasirirã ñerĩrẽ iririkʉrã ããrã. \v 15 Õãrĩrẽ iridʉakererã, iribea. Ñerĩrẽ iridʉabirikererã, iriníkõãa. Marĩ irasiririre pémasĩbea. \v 16 “Ñerĩrẽ iridʉabirikoa”, ãrĩkererã, irikõãa. Irasirikererã: “Ñerĩrẽ iridʉabirikoa”, ãrĩrã, Marĩpʉ dorerire: “Õãrĩ ããrã”, ãrĩ masĩa. \v 17 “Marĩ ñerĩrẽ dupaturi iribea pama”, ãrĩkererã, ñerĩrẽ irirã, marĩ basi meta irire yáa. Marĩguere ñerĩ ããrĩrĩ́ gapʉ marĩrẽ irire irimakʉ̃ yáa. \v 18 Marĩ ñerĩrẽ ʉaribejari merã ñerĩ direta irirã yáa. Irasirirã: “Marĩguere õãrĩ máa”, ãrĩ masĩa. Marĩ õãrĩrẽ iridʉakererã, bokatĩũbea. \v 19 Marĩ õãrĩ iridʉakererã, iribea. Ñerĩ iridʉabirikererã, iri gapʉre yáa. \v 20 Irasirirã marĩ basi: “Ñerĩrẽ dupaturi iribirikoa”, ãrĩkererã, irikõãa doja. Marĩguere ñerĩ ããrĩrĩ́ gapʉ marĩrẽ irire irimakʉ̃ yáa. \p \v 21 Irasiriro ãsũ waáa marĩrẽ. Õãrĩrẽ marĩ iridʉakerepʉrʉ, marĩguere ñerĩ ããrĩrĩ́ marĩrẽ ñerĩ direta irimakʉ̃ yáa. \v 22 Marĩ basi marĩ gũñarĩgue: “Marĩpʉ dorerire iridʉakoa”, ãrĩ gũñáa. \v 23 Iri dorerire iridʉakerepʉrʉ, marĩ ñerĩ iridʉari gapʉ marĩ gũñarĩgue õãrĩ iridʉarire tarinʉgãa. Irasirirã marĩ basi iri ñerĩ iridʉarire tarinʉgãmasĩbea. \p \v 24 Marĩ basi ñerĩ iridʉarire tarinʉgãmasĩmerã, bʉro bʉjawereri merã: “¿Noã marĩrẽ ñerĩ iridea wajare taugʉkuri, Marĩpʉ merã õãrõ ããrĩburo, ãrĩgʉ̃?” ãrĩ gũñáa. \v 25 Marĩpʉ dita Jesucristo marĩ Opʉ merã marĩrẽ taumasĩmi. Irasirirã Marĩpʉre: “Õãtaria mʉ”, ãrĩ, ʉsʉyari sĩa. Irasirirã marĩ gũñarĩgue: “Marĩpʉ dorerire iridʉakoa”, ãrĩ gũñáa. “Gʉa Opʉ ããrã mʉ”, ãrã ĩgʉ̃rẽ. Marĩ irasũ ãrĩkerepʉrʉ, marĩ ñerĩrẽ ʉaribejari, marĩrẽ ñerĩrẽ iridoregʉ irirosũ ããrĩkõãa dapa. \c 8 \s1 Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃ iritamurĩ merã õãrõ ããrĩrĩ́marẽ gojadea \p \v 1 Dapora Marĩpʉ marĩrẽ Jesucristoyarãrẽ ñerĩrẽ ʉaribejarire piri, Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃ dorerosũ irirãrẽ: “Wajamoãgʉra”, ãrĩrĩno neõ máa. \v 2 Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃, marĩ Jesucristoyarã ĩgʉ̃ dorerosũ irimakʉ̃, marĩ ñerĩ iririkʉrire pirimakʉ̃ yámi. Irasirigʉ marĩrẽ, perebiri peamegue waabonerãrẽ Marĩpʉ merã õãrõ ããrĩmakʉ̃ yámi. \v 3 Marĩ ñerĩ iriri direta ʉaribejasĩã, Marĩpʉ Moisére doreri pídeare neõ iripeomasĩbirinerã ããrĩbʉ́. Irasirigʉ Marĩpʉ gapʉ ĩgʉ̃ magʉ̃rẽ iriudi ããrĩmí, marĩ ñerĩ iridea wajare boa, wajaribosadoregʉ. Ĩgʉ̃ ñerĩrẽ iribirikeregʉ, marĩ ñerĩ iridea waja, waja oparã irirosũ dupʉkʉgʉ, marĩrẽ boabosadi ããrĩmí, marĩ ñerĩ iridea waja oparire wajarigʉ. \v 4 Marĩpʉ, marĩrẽ ĩgʉ̃ dorerire iriburo, ãrĩgʉ̃, irasiridi ããrĩmí. Irasirirã marĩ ñerĩ iririre ʉaribejabea. Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃ dorerosũ irirã yáa. \p \v 5 Ñerĩ iririre ʉaribejarã, iri direta gũña, iridʉama. Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃ dorerosũ irirã gapʉ, ĩgʉ̃ gããmerĩ direta gũña, iridʉama. \v 6 Ñerĩ direta gũña, iridʉarã, perebiri peamegue waarãkuma. Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃ gããmerĩ direta gũña, iridʉarã gapʉ Marĩpʉ merã perebiri okari oparãkuma. Irasirirã siuñajãrĩ merã ããrĩrãkuma. \v 7 Ñerĩ direta gũña, iridʉarã, Marĩpʉre ĩãturirã ããrĩ́ma. Ĩgʉ̃ dorerire iridʉabiri, irire neõ irimasĩbema. \v 8 Irasirirã ñerĩ iriri direta ʉaribejarã, Marĩpʉre ʉsʉyamakʉ̃ irimasĩbema. \p \v 9 Mʉsã gapʉ ñerĩ iriri direta ʉaribejabea. Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃ mʉsãguere ããrĩ́mi. Irasirirã ĩgʉ̃ turari merã ĩgʉ̃ dorerosũ yáa. Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃rẽ opamerã gapʉ, Cristoyarã ããrĩbema. \v 10 Marĩ ñerõ iridea waja marĩya dupʉ boaburi dupʉ ããrĩkerepʉrʉ, Cristo marĩguere ããrĩmakʉ̃, Marĩpʉ marĩrẽ: “Õãrã, waja opamerã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãmi. Irasiriro marĩya dupʉ boakerepʉrʉ, marĩya yʉjʉpũrã ʉ̃mʉgasigue okaníkõãrokoa. \v 11 Marĩpʉ, Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃ merã Jesucristore boadiguere masũ, dupaturi okamakʉ̃ iridi ããrĩmí. Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃ marĩguere ããrĩmakʉ̃, Marĩpʉ Jesucristore masũdita marĩya dupʉ boadero pʉrʉ, marĩdere masũ, maama okari opamakʉ̃ irigʉkumi. \p \v 12 Yaarã: “Marĩpʉ marĩrẽ irasũta irigʉkumi”, ãrĩ masĩrã, ñerĩ iririre ʉaribejabirikõãrã! \v 13 Ñerĩ iriri direta ʉaribejarã, perebiri peamegue waarãkoa. Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃ turari merã marĩ ñerĩrẽ ʉaribejarire pirirã, Marĩpʉ merã perebiri okarire oparãkoa. \p \v 14 Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃ dorerosũ irirãno, Marĩpʉ pũrã ããrĩ́ma. \v 15 Marĩpʉ marĩrẽ Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃rẽ iriudi ããrĩmí. Ĩgʉ̃ marĩrẽ Marĩpʉ pũrã ããrĩmakʉ̃ yámi. Ĩgʉ̃ merã Marĩpʉ marĩrẽ wajamoãburire güiderosũ dupaturi güibea. Irasirirã ĩgʉ̃ iritamurĩ merã güiro marĩrõ Marĩpʉre: “Yʉpʉ”, ãrĩ masĩa. \v 16 Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃ marĩ gũñarĩgue marĩrẽ: “Diayeta Marĩpʉ pũrã ããrã”, ãrĩ masĩmakʉ̃ yámi. \v 17 Irasirirã marĩ ĩgʉ̃ pũrã ããrĩsĩã: “Ããrĩpererire yʉ pũrãrẽ sĩgʉra”, ãrĩdeare Cristo merã irire oparãkoa. Marĩ Cristoyarã ããrĩsĩã, ĩgʉ̃ i ʉ̃mʉgue ñerõ tariderosũ marĩde ñerõ tarikererã, pʉrʉgue ʉ̃mʉgasigue ĩgʉ̃ ããrĩrṍsũta ĩgʉ̃ merã õãrõ ããrĩrãkoa. \p \v 18 Dapora marĩ i ʉ̃mʉgue ñerõ tarikererã, pʉrʉgue ʉ̃mʉgasigue Marĩpʉ marĩrẽ õãrĩ sĩburire gũñarã: “Bʉro ñerõ taribea”, ãrĩ masĩa. \v 19 Sunʉ Marĩpʉ marĩrẽ: “Ĩĩsã yʉ pũrã ããrĩ́ma”, ãrĩ, õãrĩrẽ sĩgʉkumi. Ĩgʉ̃ marĩrẽ sĩburire ããrĩpereri ĩgʉ̃ i ʉ̃mʉma iridea, masaka gajinorẽ bʉro ĩãdʉarã irirosũ yúro yáa. \p \v 20 Iripoegue Adán ñerĩrẽ iripʉroridea waja i ʉ̃mʉma poyakõãdero ããrĩbʉ́. Iri gããmerõ poyabiridero ããrĩbʉ́. Marĩpʉ dorederosũ poyadero ããrĩbʉ́. Irasirikeregʉ, pʉrʉgue õãrĩ gorawayugʉkumi. \v 21 Irasirigʉ Marĩpʉ, i ʉ̃mʉma boapereburi ããrĩkerepʉrʉ, marĩrẽ ĩgʉ̃ pũrãrẽ õãrã gorawayurosũ, i ʉ̃mʉma ããrĩpererire õãrĩ dita gorawayugʉkumi doja. \v 22 Ire marĩ masĩa. Adán ñerĩrẽ iripʉroridero pʉrʉ, daporaguedere ããrĩpereri i ʉ̃mʉma Marĩpʉ iridea, nomeõ majĩgʉ̃ nijĩwãgũgõ pũrĩsũrõsũ ããrã. \v 23 I ĩgʉ̃ iridea irirosũta marĩde poyari merã ããrã. Marĩ ĩgʉ̃yarã ããrĩnʉgãmakʉ̃, Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃rẽ marĩrẽ sĩdi ããrĩmí. Daporare bʉro ñerõ tarikererã, pʉrʉgue ĩgʉ̃ marĩrẽ: “Yʉ pũrã ããrĩ́ma”, ãrĩ, boabiri dupʉre maama dupʉre sĩburire ʉsʉyari merã yúa. \v 24 “Marĩpʉ marĩrẽ: ‘Taugʉra’, ãrĩderosũta taugʉkumi”, ãrĩ yúmasĩa. Ĩgʉ̃ marĩrẽ taudero pʉrʉ, marĩ irire yúderosũ neõ yúnemobirikoa. \v 25 Marĩ gajinorẽ ĩãbirikererã gũñaturari merã: “Ĩãrãkoa”, ãrĩ yúrosũ, Marĩpʉ pʉrʉgue ĩgʉ̃ marĩrẽ tauburire gũñaturari merã yúro gããmea. \p \v 26 Marĩ Marĩpʉre: “¿Naásũ sẽrẽrõ gããmerĩ?” ãrĩ masĩbirimakʉ̃, Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃ marĩrẽ iritamumi. Irasirigʉ, marĩ Marĩpʉre keoro sẽrẽmasĩbirimakʉ̃, Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃ marĩya ããrĩburire Marĩpʉre õãrõ sẽrẽbosami. Masaka werenírõsũ sẽrẽbemi. Marĩrẽ bʉro bopoñarĩ merã, õãrõ masĩrĩ merã sẽrẽbosami. \v 27 Marĩpʉ gããmerõsũta Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃ marĩ ĩgʉ̃yarã ããrĩburire sẽrẽbosami. Irasirigʉ Marĩpʉ, ããrĩpereri marĩ gũñarĩrẽ masĩpeogʉ, Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃ marĩrẽ sẽrẽbosaridere õãrõ masĩmi. \s1 Jesucristo turari merã ñerĩrẽ tarinʉgãmasĩa, ãrĩ gojadea \p \v 28 Idere marĩ masĩa. Marĩpʉ ĩgʉ̃ gããmederosũta marĩrẽ beyedi ããrĩmí. Irasirigʉ ããrĩpereri marĩrẽ ĩgʉ̃rẽ maĩrãrẽ waaburire ãmumi õãrĩ direta iribu. \v 29 Neõgoragueta Marĩpʉ marĩrẽ ĩgʉ̃yarã ããrĩmurãrẽ masĩsiadi ããrĩmí. Marĩ neõ deyoaburo dupuyurogueta beyesiadi ããrĩmí, marĩrẽ ĩgʉ̃ magʉ̃ irirosũ ããrĩburo, ãrĩgʉ̃. Irasirigʉ ĩgʉ̃ magʉ̃ marĩ tĩ́gʉ̃ ããrĩ́mi. Marĩ ĩgʉ̃ pagʉpũrã wárã ããrã. \v 30 Neõgoragueta Marĩpʉ ĩgʉ̃yarã ããrĩmurãrẽ: “Yʉ pũrã ããrĩ́ma”, ãrĩ beyesiadi ããrĩmí. Irasirigʉ marĩrẽ ĩgʉ̃ beyenerãrẽ Jesúre bʉremunʉgãdoregʉ siiu: “Õãrã, waja opamerã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãmi. Ĩgʉ̃ marĩrẽ irasũ ãrĩ ĩãrãrẽ ʉ̃mʉgasigue ĩgʉ̃ ããrĩrṍsũta ĩgʉ̃ merã õãrõ ããrĩmakʉ̃ irigʉkumi. \p \v 31 Marĩ irire masĩrã, ¿naásũ ãrĩrĩ? Ãsũ ãrã. Marĩpʉ marĩrẽ iritamumakʉ̃, gajerã marĩrẽ ĩãturikererã, neõ poyanorẽmasĩbema. \v 32 Marĩpʉ marĩ ñerĩ iridea waja boabosabure ĩgʉ̃ magʉ̃ Jesucristore iriudi ããrĩmí. “Yʉ magʉ̃rẽ maĩsĩã, iriubea”, ãrĩbiridi ããrĩmí. Irasirigʉ ĩgʉ̃ magʉ̃rẽ iriudi ããrĩsĩã, ããrĩpereri marĩya ããrĩburire õãrĩ direta sĩgʉkumi. \v 33 Marĩpʉ marĩrẽ ĩgʉ̃ beyenerãrẽ: “Õãrã, waja opamerã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãmakʉ̃, gajerã marĩrẽ: “Ñerã ããrĩ́ma”, neõ ãrĩ weresãmasĩbema. \p \v 34 Cristo marĩ ñerĩ iridea wajare boabosa, masã, ʉ̃mʉgasigue mʉrĩadi ããrĩmí. Irasirigʉ Marĩpʉ diaye gapʉ doami. Marĩya ããrĩburire sẽrẽbosaníkõãmi. Irasirirã gajerã Marĩpʉre marĩrẽ: “Ĩĩsã ñerĩ iridea waja ĩgʉ̃sãrẽ wajamoãka!” neõ ãrĩmasĩbema. \v 35 Cristo marĩrẽ bʉro maĩmakʉ̃, gajerã ĩgʉ̃rẽ: “Neõ maĩnemobirikõãka ĩgʉ̃sãrẽ!” ãrĩmasĩbirikuma. Marĩ ñerõ tarikerepʉrʉ, marĩ diasaro péñakerepʉrʉ, gajerã marĩrẽ ñerõ irikerepʉrʉ, marĩ ʉaboakerepʉrʉ, surí marĩrã ããrĩkerepʉrʉ, goero marĩrẽ ããrĩkerepʉrʉ, gajerã marĩrẽ wẽjẽkerepʉrʉ, Cristo marĩrẽ maĩgʉ̃ marĩ merã ããrĩníkõãmi. Ĩgʉ̃ marĩrẽ maĩrĩrẽ neõ piribirikumi. \v 36 Marĩpʉya werenírĩ gojadea pũgue marĩ waaburire ãsũ ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́: \q1 Gʉa mʉyarã ããrĩrĩ́ waja gajerã gʉare ʉ̃mʉrikʉ wẽjẽdʉaníkõãma. Ovejare wẽjẽmurã wẽjẽrõgue ãĩãrã irirosũ gʉare yáma, ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́.\x + \xo 8:36 \xt Sal 44.22\x* \p \v 37 Marĩ gapʉ ñerõ tarikererã, Cristo marĩrẽ maĩgʉ̃ iritamurĩ merã, marĩ ããrĩpereri ñerĩrẽ tarinʉgãa. Irasirirã ĩgʉ̃ merãta gũñaturanemoa. \v 38 Irasirigʉ ire õãrõ masĩa. Marĩpʉ marĩrẽ bʉro maĩmi. Marĩ Opʉre Jesucristore iriugʉ, ĩgʉ̃ marĩrẽ maĩrĩrẽ masĩmakʉ̃ iridi ããrĩmí. Marĩ boamakʉ̃, o marĩ yoaripoe okamakʉ̃, marĩrẽ maĩgʉ̃ marĩ merã ããrĩníkõãmi. Marĩpʉre wereboerã, masaka oparã, wãtẽa oparãde Marĩpʉre marĩrẽ maĩrĩrẽ pirimakʉ̃ irimasĩbema. Marĩrẽ gajino irimakʉ̃, Marĩpʉ marĩrẽ maĩgʉ̃ marĩ merã ããrĩ́mi. Daporama ããrĩrĩ́, pʉrʉma ããrĩburide Marĩpʉre marĩrẽ maĩrĩrẽ pirimakʉ̃ irimasĩbirikoa. \v 39 Marĩ ʉ̃marõgue waamakʉ̃, o ʉ̃kʉ̃ãrõgue waamakʉ̃, marĩrẽ maĩgʉ̃ marĩ merã ããrĩ́mi. Gajinode Marĩpʉ iridea ããrã. Irasiriro iride ĩgʉ̃rẽ marĩrẽ maĩrĩrẽ pirimakʉ̃ irimasĩbea. Marĩrẽ marĩ Opʉ Jesucristoyarãrẽ ĩgʉ̃ maĩrĩ neõ perebirikoa. \c 9 \s1 Israel bumarã Marĩpʉ beyenerã ããrĩ́ma, ãrĩ gojadea \p \v 1 Yʉ, Cristore bʉremugʉ̃ ããrĩgʉ̃́, diayeta werea mʉsãrẽ. Ãrĩgatobea. Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃de yʉ merã ããrĩgʉ̃́, yʉ ãrĩrĩrẽ: “Diayeta ããrã”, ãrĩ masĩmakʉ̃ yámi. \v 2 Yaarã Israel bumarã Cristore bʉremubirimakʉ̃ ĩãgʉ̃, bʉro bʉjawereri merã gũñarikʉa. \v 3 Ĩgʉ̃sã ĩgʉ̃rẽ bʉremumakʉ̃ gããmegʉ̃, yʉ gapʉ gorawayudʉadáa: “Perebiri peamegue wajamoãsũbokuma”, ãrĩgʉ̃. Yʉ ĩgʉ̃sãrẽ irasiribosagʉ Cristore dʉkawarinʉgãjagʉ, ĩgʉ̃rẽ neõ dupaturi ĩãnemobiribokoa. \v 4 Ĩgʉ̃sã, Israel parãmerã ããrĩturiarã ããrĩ́ma. Marĩpʉ ĩgʉ̃sãrẽ: “Yʉ pũrã ããrã”, ãrĩdi ããrĩmí. Ĩgʉ̃ gosewasiriri merã ĩgʉ̃sã watope ããrĩdi ããrĩmí. Ĩgʉ̃sãrẽ: “Yʉ, mʉsã Opʉ ããrã. Mʉsã, yaarã ããrã”, ãrĩdi ããrĩmí. Ĩgʉ̃sãrẽ ĩgʉ̃ dorerire masĩburo, ãrĩgʉ̃, Moisére irire pídi ããrĩmí. “Yaa wiigue yʉre bʉremurã, ãsũ irika!” ãrĩ pídi ããrĩmí. “Mʉsã parãmerã ããrĩturiarãrẽ õãrõ iritamugʉra”, ãrĩdi ããrĩmí. \v 5 Israel pũrã pe mojõma pere su gubu peru pẽrẽbejarãgora, gʉa ñekʉ̃sãmarã ããrĩnerã ããrĩmá. Cristode marĩ irirosũ dupʉkʉgʉ deyoagʉ ĩgʉ̃sã parãmi ããrĩturiagʉ, Israel bumʉta ããrĩdi ããrĩmí. Ĩgʉ̃ ããrĩpererã, ããrĩpereri Opʉ ããrĩ́mi. Irasirirã ĩgʉ̃rẽ: “Õãtaria mʉ”, ãrĩ, ʉsʉyari sĩnírã! Irasũta irirã! \p \v 6 Israel bumarã ããrĩpererã diayeta Marĩpʉyarãgora ããrĩbema. Irasirigʉ Marĩpʉ Israel bumarãrẽ: “Yaarãrẽ ãsũ irigʉra”, ãrĩdeare ĩgʉ̃sãrẽ ããrĩpererãrẽ iribirimakʉ̃ ĩãgʉ̃: “Marĩpʉ ĩgʉ̃ ãrĩderosũta iribemi”, ãrĩ gũñabea yʉ. \v 7 Israel bumarã, ĩgʉ̃sã ñekʉ̃ Abraham parãmerã ããrĩturiarã ããrĩkerepʉrʉ, Marĩpʉ ĩgʉ̃sãrẽ ããrĩpererãrẽ: “Diayeta yʉ pũrã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãbemi. Irasirigʉ Abrahãrẽ: “Mʉ magʉ̃ Isaac parãmerã ããrĩturiarã dita diayeta mʉ parãmerã ããrĩturiarã ããrĩrãkuma”, ãrĩdi ããrĩmí. \v 8-9 Marĩpʉ Abrahãrẽ ĩgʉ̃ magʉ̃ Isaac deyoaburire weregʉ, ãsũ ãrĩdi ããrĩmí: “Gaji bojori ipapoeta aarigʉra doja. Iripoeta mʉ marãpo Sara majĩgʉ̃rẽ pũrãkʉgokumo”, ãrĩdi ããrĩmí. Irasirigʉ Marĩpʉ ãrĩderosũta Abraham magʉ̃ deyoadi ããrĩmí. Irasirirã marĩ ire masĩa. Abraham parãmerã deyoaturiawãgãrã ããrĩpererã Marĩpʉ pũrã ããrĩbema. Marĩpʉ ãrĩdeare bʉremurã dita diayeta Abraham parãmerã ããrĩturiarã, Marĩpʉ pũrã ããrĩ́ma. \p \v 10 Gaji ãsũ ããrã. Isaac, Rebeca merã marãpokʉdero pʉrʉ, igo ʉ̃ma pẽrãgue pũrãkʉdeo ããrĩmó. Ĩgʉ̃sã pagʉ Isaac, gʉa ñekʉ̃ ããrĩdi ããrĩmí. \v 11-13 Ĩgʉ̃ pũrã deyoaburi dupuyuro, ĩgʉ̃sã õãrĩrẽ, o ñerĩrẽ iriburi dupuyuro Marĩpʉ ĩgʉ̃sã pago ããrĩbore ãsũ ãrĩdi ããrĩmí: “Ĩgʉ̃ tĩ́gʉ̃ ĩgʉ̃ pagʉmʉrẽ moãboegʉkumi”, ãrĩdi ããrĩmí. Ĩgʉ̃ igore irire ãrĩderosũta ĩgʉ̃ya werenírĩ gojadea pũgue ãsũ ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́: “Jacore beyebʉ. Esaú gapʉre beyebiribʉ”, ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́. Irasirigʉ Marĩpʉ Jacore beyederosũta ĩgʉ̃yarã ããrĩmurãrẽ beyegʉ, ĩgʉ̃sã gajino iriburi dupuyuro ĩgʉ̃ gããmederosũta ĩgʉ̃sãrẽ: “Yaarã ããrĩ́ma”, ãrĩdi ããrĩmí. \p \v 14 Irire pérã, ¿naásũ gapʉ ãrĩrãkuri marĩ? “Sugʉ gajino iriburi dupuyuro Marĩpʉ ĩgʉ̃rẽ beyegʉ, diaye iribemi”, ¿ãrĩrãkuri? Irasũ ãrĩbirikõãrã! Marĩpʉ diayeta irigʉ ããrĩ́mi. \v 15 Iripoegue Marĩpʉ Moisédere ãsũ ãrĩdi ããrĩmí: “Yʉ bopoñarĩ merã ĩãdʉarãrẽ bopoñarĩ merã ĩãgʉra. Yʉ maĩrĩ merã ĩãdʉarãrẽ maĩgʉra”, ãrĩdi ããrĩmí. \v 16 Irasirirã ire masĩa. Marĩpʉ, ĩgʉ̃ bopoñadʉarãrẽ bopoñarĩ merã ĩãmi. Masaka ĩgʉ̃rẽ bopoñadoremakʉ̃ meta, ĩgʉ̃sã õãrõ irimakʉ̃ meta ĩgʉ̃sãrẽ bopoñarĩ merã ĩãmi. \v 17 Marĩpʉ ĩgʉ̃ya werenírĩ gojadea pũgue ãsũ ãrĩdi ããrĩmí Egipto marã opʉre, faraṍrẽ: “Yʉ gããmerõsũta mʉrẽ Egipto marã opʉ ããrĩbure píbʉ, mʉ merã yʉ turarire ããrĩpererãrẽ ĩmubu. Ããrĩperero marãrẽ, yʉ turagʉ ããrĩrĩ́rẽ masĩdoregʉ, irasiribʉ”, ãrĩdi ããrĩmí. \v 18 Irasirigʉ ĩgʉ̃ bopoñadʉarãrẽ bopoñarĩ merã ĩãmi. Ĩgʉ̃ dorerire pédʉamerãrẽ nemorõ pédʉabirimakʉ̃ yámi. \p \v 19 Yʉ irasũ ãrĩrĩrẽ pérã, mʉsã ãsũ ãrĩbokoa: “Marĩpʉ ĩgʉ̃ basita masakare ĩgʉ̃ dorerire pédʉabirimakʉ̃ irikeregʉ, ¿nasirigʉ ĩgʉ̃sãrẽ wajamoãgʉkuri? ¿Nasirisĩã, ĩgʉ̃ gããmerõ irasiririre kãmutamasĩbokuri marĩ?” ãrĩ pũrĩwisi sẽrẽñabokoa. \v 20 Irire irasũ ãrĩbirikõãka! Marĩ masaka ubu ããrĩrã́, Marĩpʉ irinerã ããrã. Irasirirã ĩgʉ̃rẽ: “¿Nasirigʉ yʉre irasũ yári mʉ?” ãrĩ pũrĩwisi sẽrẽñamasĩbea. Diiarisoro irisoro weagore: “¿Nasirigo yʉre irasũ yári mʉ?” ãrĩberosũta marĩde Marĩpʉre irasũ ãrĩmasĩbea. \v 21 Sorori weago diiari merã igo iridʉaro irikumo. Irasirigo õãrĩ soro iridʉago, õãrĩ soro irikumo. Iri diiari merãta ubu ããrĩrĩ́ sorodere iridʉago, ubu ããrĩrĩ́ soro irikumo. Igo diiari merã irirosũta Marĩpʉde masakare ĩgʉ̃ iridʉarosũta yámi. \p \v 22 Marĩpʉ peamegue ĩgʉ̃ béomurãrẽ, ĩgʉ̃sãrẽ ĩgʉ̃ turari merã bʉro wajamoãburire masĩdoregʉ, ĩgʉ̃sã ñerõ iririre gũñatura, mumurõ marĩrõ ĩgʉ̃sãrẽ wajamoãbemi. \v 23 Marĩ ĩgʉ̃ bopoñarĩ merã ĩãrã gapʉre ĩgʉ̃ õãtarigʉ ããrĩrĩ́rẽ masĩburo, ãrĩgʉ̃, ĩgʉ̃sãrẽ irasirigʉ yámi. Neõgoragueta marĩrẽ ʉ̃mʉgasigue ĩgʉ̃ ããrĩrṍsũta ĩgʉ̃ merã õãrõ ããrĩmurãrẽ beyedi ããrĩmí. \v 24 Marĩrẽ beyegʉ, surãyeri judío masaka watopegue ããrĩrã́rẽ, gajerã judío masaka ããrĩmerã watopegue ããrĩrã́dere beyedi ããrĩmí, ĩgʉ̃yarã ããrĩburo, ãrĩgʉ̃. \v 25 Marĩpʉya werenírĩ gojadea pũgue ĩgʉ̃ya kerere weredupuyudi Oseas, judío masaka ããrĩmerãyamarẽ ãsũ ãrĩ gojadi ããrĩmí: \q1 Marĩpʉ ãsũ ãrĩmi: “Yaarã ããrĩbirinerãrẽ: ‘Yaarã ããrĩ́ma’, ãrĩgʉkoa. Yʉ maĩbirinerãrẽ: ‘Yʉ maĩrã ããrĩ́ma’, ãrĩgʉkoa”, ãrĩmi. \q1 \v 26 Marĩpʉ: “Mʉsã, yaarã meta ããrã”, ãrĩdea nikũ marãrẽ: “Yʉ okanígʉ̃ pũrãta ããrã”, ãrĩsũrãkuma, ãrĩ gojadi ããrĩmí.\x + \xo 9:26 \xt Os 2.23; 1.10\x* \m \v 27-28 Isaías, Israel bumarã gapʉre ãsũ ãrĩ gojadi ããrĩmí: “Marĩ Opʉ ĩgʉ̃ ãrĩderosũta i ʉ̃mʉ marãrẽ mumurõ merã diayeta wajamoãgʉkumi. Irasirirã Israel bumarã wádiyama ĩmipayeri irirosũ wárã ããrĩkererã, mérãgã tausũrãkuma”, ãrĩ gojadi ããrĩmí. \v 29 Ĩgʉ̃ta idere ãrĩ gojadi ããrĩmí doja: \q1 Marĩ Opʉ ããrĩpererã nemorõ turagʉ, marĩ ñekʉ̃sãmarã ããrĩturiarãrẽ mérãgãrẽ taubirimakʉ̃, marĩ judío masaka ããrĩpererã béosũbonerã ããrĩbʉ́. Sodoma marãrẽ, Gomorra marãrẽ béoderosũta marĩdere béobodi ããrĩmí, ãrĩ gojadi ããrĩmí.\x + \xo 9:29 \xt Is 1.9\x* \s1 Judío masaka Jesucristoya kerere bʉremubiridea \p \v 30 Irire pérã, ¿naásũ ãrĩrãkuri? Ãsũ ããrã. Judío masaka ããrĩmerã Marĩpʉ merã ĩgʉ̃sã õãrõ ããrĩburire ãmabirikererã, ĩgʉ̃sã Jesucristore bʉremurĩ merã irire bokama. Irasirigʉ Marĩpʉ ĩgʉ̃sãrẽ: “Õãrã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãmi. \v 31 Judío masaka gapʉ: “Marĩpʉ Moisére doreri pídeare marĩ irimakʉ̃, marĩrẽ: ‘Õãrã, waja opamerã ããrĩ́ma’, ãrĩ ĩãgʉkumi”, ãrĩ gũñadima. Irasũ ãrĩ gũñakererã, iri dorerire iripeomasĩbirisĩã, Marĩpʉ merã õãrõ ããrĩbema. \v 32 ¿Nasirirã Marĩpʉ merã õãrõ ããrĩberi? Jesucristore bʉremurõ marĩrõ ĩgʉ̃sã basi Marĩpʉ Moisére doreri pídeare iridea merã gapʉ, Marĩpʉ merã õãrõ ããrĩdʉadima. Irasirirã Cristore Marĩpʉ iriudire bʉremumerã, Marĩpʉ pʉrogue neõ waabirikuma. Ĩgʉ̃sã ʉ̃tãye, maa deko píadeayegue gubu tʉameémejãnerã irirosũ ããrĩrãkuma. \v 33 Marĩpʉya werenírĩ gojadea pũgue Marĩpʉ ĩgʉ̃ magʉ̃rẽ iriburire ãsũ ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́: \q1 Sugʉ yʉ iriubure ʉ̃tãye irirosũ ããrĩgʉ̃́rẽ Jerusalẽ́gue pígʉra. Ĩgʉ̃rẽ bʉremumerã, iri yegue gubu tʉameémejãrã irirosũ ããrĩrãkuma. Irasirirã yʉ pʉrogue neõ ejabirikuma. Ĩgʉ̃rẽ bʉremurã gapʉ: “Ĩgʉ̃rẽ ubugorata bʉremukubʉ”, ãrĩbirikuma. Yʉ pʉro ejarãkuma, ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́.\x + \xo 9:33 \xt Is 28.16\x* \c 10 \p \v 1 Yaarã, yʉ Israel bumarãrẽ Marĩpʉ ĩgʉ̃ tauburire bʉro gããmea. Irasirigʉ ĩgʉ̃rẽ ĩgʉ̃sãya ããrĩburire bʉro sẽrẽbosáa. \v 2 Diayeta ĩgʉ̃sã Marĩpʉ gããmerĩrẽ bʉro iridʉakererã, ĩgʉ̃ gããmerĩrẽ õãrõ pémasĩbema. \v 3 Marĩpʉ marĩrẽ Jesucristore bʉremurĩ merã: “Õãrã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãrĩrẽ masĩbema. Irasirirã ĩgʉ̃sã basi õãrĩrẽ iridʉakererã, Marĩpʉ Jesucristore bʉremudoregʉ iriudire bʉremubema. Irasirigʉ Marĩpʉ ĩgʉ̃sãrẽ: “Õãrã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãbemi. \v 4 Cristo ããrĩpereri Marĩpʉ Moisére doreri pídeare iripeodi ããrĩmí. Irasirigʉ Marĩpʉ ããrĩpererã Cristore bʉremurãnorẽ: “Õãrã, waja opamerã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãmi. \p \v 5 Moisés ãsũ ãrĩ gojadi ããrĩmí: “Marĩ, Marĩpʉ dorerire ããrĩpereri iripeomakʉ̃, Marĩpʉ marĩrẽ: ‘Õãrã, waja opamerã ããrĩ́ma, yʉ merã õãrõ ããrĩrãkuma’, ãrĩ ĩãgʉkumi”, ãrĩ gojadi ããrĩmí. \v 6 Marĩpʉ marĩrẽ: “Õãrã, waja opamerã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãrĩ gapʉ ãsũ ããrã. Marĩ Cristore bʉremumakʉ̃, Marĩpʉ marĩrẽ: “Õãrã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãgʉkumi. Irasirirã ãsũ ãrĩ gũñabirikõãka: “¿Noã Cristore ʉ̃mʉgasigue ããrĩgʉ̃́rẽ ãĩdijugʉkuri marĩrẽ taudoregʉ?” ãrĩ gũñabirikõãka! Cristo i ʉ̃mʉguere marĩrẽ taugʉ ejasiadi ããrĩmí. \v 7 Irasirirã doja: “¿Noã, boanerã ããrĩrṍgue ʉ̃kʉ̃ãrĩ gobegue dijagʉkuri Cristore siiu mʉrĩribu?” ãrĩ gũñabirikõãka! Marĩ basi irire irimasĩña máa. Ĩgʉ̃ boa, masã, mʉrĩasiadi ããrĩmí. \v 8 Marĩpʉya werenírĩ gojadea pũgue ãsũ ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́: “Marĩpʉya kerere mʉsã pésiáa. Irire mʉsãya disi merã werenía. Mʉsãya gũñarĩgue: ‘Diayeta ããrã iri’, ãrĩ gũñáa”, ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́. Irire, marĩrẽ Jesucristo tauri kerere diayeta bʉremua. Irasirirã masakare irireta werea. \v 9 Irasirirã marĩya disi merã: “Jesús, yʉ Opʉ ããrĩ́mi”, ãrĩ werenímakʉ̃, marĩya gũñarĩgue: “Ĩgʉ̃ boadero pʉrʉ, Marĩpʉ ĩgʉ̃rẽ masũdi ããrĩmí”, ãrĩ bʉremumakʉ̃, Marĩpʉ marĩrẽ perebiri peamegue waabonerãrẽ taugʉkumi, ĩgʉ̃ merã õãrõ ããrĩníkõãburo, ãrĩgʉ̃. \v 10 Marĩpʉ, marĩ Jesucristore bʉremumakʉ̃, marĩrẽ: “Õãrã, waja opamerã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãmi. Marĩ gajerãrẽ: “Jesucristo yʉre taugʉ ããrĩ́mi, ĩgʉ̃rẽ bʉremua”, ãrĩ weremakʉ̃, marĩrẽ peamegue waabonerãrẽ ĩgʉ̃ taumurã ããrĩmakʉ̃ yámi. \p \v 11 Marĩpʉya werenírĩ gojadea pũgue: “Neõ sugʉ ĩgʉ̃rẽ bʉremugʉ̃: ‘Ĩgʉ̃rẽ ubugorata bʉremukubʉ’, ãrĩbirikumi”, ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́. \v 12 Marĩpʉ, ããrĩpererã Opʉ ããrĩ́mi. Irasirigʉ judío masakare, judío masaka ããrĩmerãdere sʉrosũta ĩãmi. Irasirigʉ ããrĩpererãrẽ ĩgʉ̃rẽ bʉremurĩ merã sẽrẽrãrẽ õãrĩrẽ wári sĩgʉkumi. \v 13 Marĩpʉya werenírĩ gojadea pũgue ãsũ ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́: “‘Yʉ Opʉ, yʉ ñerõ irideare yʉre kãtika!’ ãrĩ sẽrẽrãno tausũrãkuma. Peamegue wajamoãsũbirikuma”, ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́. \v 14 Irasũ ããrĩkerepʉrʉ, marĩ Opʉre: “Diayeta marĩrẽ taugʉ ããrĩ́mi”, ãrĩ bʉremumerã, ĩgʉ̃rẽ sẽrẽmasĩbema. Ĩgʉ̃ya tauri kerere pémerã, ĩgʉ̃rẽ bʉremumasĩbema. Ĩgʉ̃ya kerere ĩgʉ̃sãrẽ weregʉ marĩmakʉ̃, irire masĩbirikuma. \v 15 Marĩpʉ ĩgʉ̃ya kerere weremurãrẽ iriubirimakʉ̃, irire wererã waabirikuma. Ĩgʉ̃ya werenírĩ gojadea pũgue ãsũ ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́: “Marĩpʉya õãrĩ kerere, ĩgʉ̃ merã õãrõ siuñajãrĩ opari kerere wererã ejamakʉ̃ ĩãrã, marĩ bʉro ʉsʉyáa”, ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́. \p \v 16 Iri Marĩpʉ masakare tauri kere ããrĩkerepʉrʉ, wárã pédʉabema. Isaías ãsũta ãrĩ gojadi ããrĩmí: “Gʉa Opʉ, ĩgʉ̃sã gʉa wererire pédʉabema”, ãrĩ gojadi ããrĩmí. \v 17 Irasirirã Cristoya kerere weremakʉ̃ péduripírã, ĩgʉ̃rẽ bʉremurãkuma. \p \v 18 Irasirigʉ ire sẽrẽñadʉakoa mʉsãrẽ. ¿Israel bumarã iri kerere pébiriyuri? Pénerã ããrĩmá. Marĩpʉya werenírĩ gojadea pũguedere irasũta ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́: \q1 Marĩpʉyare wererimasã ããrĩpererogue marãrẽ ĩgʉ̃ya kerere wererã waama. Irasiriro ĩgʉ̃sã wereri i ʉ̃mʉ ããrĩpererogue seyakõãa, ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́.\x + \xo 10:18 \xt Sal 19.4\x* \m \v 19 Dupaturi mʉsãrẽ sẽrẽñadʉakoa doja. ¿Israel bumarã pékererã, õãrõ pémasĩbiriyuri? Pémasĩnerã ããrãdima. Yʉ irire werenemogʉ̃, Moisés ãrĩdeare werepʉrorigʉra. Ãsũ ãrĩ gojadi ããrĩmí: \q1 Marĩpʉ Israel bumarãrẽ ãsũ ãrĩmi: “Ubu ããrĩrã́rẽ, yaare pémasĩmerãrẽ yaarã ããrĩmakʉ̃ irigʉra. Yʉ irasirimakʉ̃ ĩãrã, mʉsã gapʉ ĩgʉ̃sãrẽ ĩãturirãkoa. Irasirigʉ mʉsãrẽ ĩgʉ̃sã merã guamakʉ̃ irigʉkoa”, ãrĩmi, ãrĩ gojadi ããrĩmí Moisés.\x + \xo 10:19 \xt Dt 32.21\x* \m \v 20 Pʉrʉ Isaíade: “Irasũ ãrĩbokoa”, ãrĩ, güiri marĩrõ ãsũ ãrĩnemopeodi ããrĩmí: \q1 Ãsũ ãrĩmi Marĩpʉ: “Yʉre ãmamerã gapʉ yʉre bokama. Irasirigʉ yʉre masĩmerãrẽ yʉre masĩmakʉ̃ iribʉ”, ãrĩmi, ãrĩ gojadi ããrĩmí Isaías.\x + \xo 10:20 \xt Is 65.1\x* \m Judío masaka ããrĩmerã Marĩpʉyarã ããrĩburire weregʉ irasũ ãrĩ gojadi ããrĩmí. \v 21 Israel bumarã gapʉre ãsũ ãrĩ gojadi ããrĩmí: “Ãsũ ãrĩmi Marĩpʉ: ‘Ʉ̃mʉrikʉ yʉ merã õãrõ ããrĩdʉarã aarika!’ ãrãdibʉ ĩgʉ̃sãrẽ. ‘Ĩgʉ̃sã gapʉ yʉ dorerire tarinʉgãrã, yʉre pédʉabirima’, ãrĩmi”, ãrĩ gojadi ããrĩmí Isaías. \c 11 \s1 Marĩpʉ Israel bumarãrẽ beyedeamarẽ gojadea \p \v 1 Irasirigʉ mʉsãrẽ ire sẽrẽñagʉra. ¿Marĩpʉ Israel bumarãrẽ: “Yaarã ããrĩ́ma”, ãrĩdero pʉrʉ, ĩgʉ̃sãrẽ béokõãyuri? Béobiridi ããrĩmí. Yʉde Israel bumʉ, Abraham parãmi ããrĩturiagʉta Benjamĩ́ya bumʉ ããrã. \v 2 Iripoegue Marĩpʉ Israel bumarãrẽ ĩgʉ̃yarã ããrĩburo, ãrĩgʉ̃, beyedi ããrĩmí. Ĩgʉ̃ irasũ beyenerãrẽ béobemi. Mʉsã Marĩpʉya kerere weredupuyudi Elías ĩgʉ̃rẽ: “Israel bumarã waja opama”, ãrĩdeare masĩkoa. Irire Marĩpʉya werenírĩ gojadea pũgue ãsũ ãrĩ gojadi ããrĩmí: \v 3 “Yʉ Opʉ, Israel bumarã mʉya kerere weredupuyurimasãrẽ wẽjẽkõãma. Mʉrẽ sĩdea soepeorore tuúmeédijukõãma. Irasirigʉ ĩgʉ̃sã watope yʉ sugʉta mʉrẽ bʉremua. Yʉ irasũ ããrĩmakʉ̃ ĩãrã, yʉdere wẽjẽdʉama”, ãrĩ gojadi ããrĩmí. \v 4 Ĩgʉ̃ irasũ ãrĩmakʉ̃ pégʉ, Marĩpʉ ãsũ ãrĩ yʉjʉdi ããrĩmí: “Mʉ, sugʉta ããrĩbea. Yaarã siete mil ããrĩ́ma. Ĩgʉ̃sãrẽ iritamubʉ. Irasirirã yʉre õãrõ bʉremuma. Baal wãĩkʉgʉ keori weadeare neõ bʉremubema. Irasirigʉ mʉrẽ wẽjẽdʉarãrẽ güibirikõãka!” ãrĩdi ããrĩmí. \v 5 Elías ããrĩripoe Marĩpʉ ĩgʉ̃ beyenerãrẽ iritamuderosũta daporadere Israel bumarã watopere surãyeri ĩgʉ̃ beyenerãrẽ iritamumi. Irasirirã ĩgʉ̃rẽ bʉremuma. Ĩgʉ̃sãrẽ bopoñarĩ merã ĩãsĩã, beyedi ããrĩmí. \v 6 Ĩgʉ̃sã iririkʉrire ĩãgʉ̃ meta beyedi ããrĩmí. Ĩgʉ̃sãrẽ bopoñagʉ̃ beyedi ããrĩmí. Ĩgʉ̃sã õãrõ iriadero pʉrʉ ĩgʉ̃sãrẽ beyegʉ, bopoñagʉ̃ meta iribokumi. Ĩgʉ̃sã õãrĩrẽ iridea waja ããrĩbokuyo. \p \v 7 Ãsũ ããrã. Israel bumarã ĩgʉ̃sã iriri merã, Marĩpʉ ĩgʉ̃sãrẽ: “Õãrã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãmakʉ̃ gããmekererã, ĩgʉ̃sã Marĩpʉ merã õãrõ ããrĩburire neõ bokabema. Irasirirã Marĩpʉyare neõ pémasĩmerã dujama. Marĩpʉ beyenerã gapʉ ĩgʉ̃ merã õãrõ ããrĩ́ma. \v 8 Marĩpʉya werenírĩ gojadea pũgue ãsũ ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́: “Marĩpʉ ĩgʉ̃rẽ gããmemerãrẽ ĩgʉ̃yare pémasĩbirimakʉ̃ yámi. Irasirirã diayemarẽ pékererã, pémasĩbema. Ĩgʉ̃ iririre ĩãkererã, ĩãmasĩbema. Daporaguedere irasũta ããrĩníkõãma”, ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́. \p \v 9 Davide ãsũ ãrĩdi ããrĩmí Marĩpʉre: \q1 Israel bumarã bosenʉrĩ irirã ñerõ yáma. Irasirigʉ, ĩgʉ̃sã ñerĩrẽ iriri merã ĩgʉ̃sãrẽ wajamoãsũmurã ããrĩmakʉ̃ irika! \q1 \v 10 Ĩgʉ̃sãrẽ pémasĩmerã, koye ĩãmerã irirosũ waamakʉ̃ irika! Ʉ̃mʉrikʉ nʉkʉ̃rĩ ũũmarã sũgũ pũrĩsũrã irirosũ ñerõ tarimakʉ̃ irika! ãrĩdi ããrĩmí David Marĩpʉre.\x + \xo 11:10 \xt Sal 69.22-23\x* \s1 Marĩpʉ judío masaka ããrĩmerãrẽ taugʉkumi, ãrĩ gojadea \p \v 11 Gaji mʉsãrẽ sẽrẽñanemogʉra. ¿Judío masaka Jesucristore bʉremubirimakʉ̃, Marĩpʉ ĩgʉ̃sãrẽ béopeokõãyuri? Béopeobiridi ããrĩmí. Ĩgʉ̃sã Cristore irasũ bʉremubirimakʉ̃, daporare judío masaka ããrĩmerã gapʉ Marĩpʉ taumurã ããrĩ́ma. Ĩgʉ̃sãrẽ ĩgʉ̃yarã waamakʉ̃ yámi, judío masakade ĩgʉ̃sãrẽ ĩãkũĩ, ĩgʉ̃sãde Cristore bʉremuburo, ãrĩgʉ̃. \v 12 Judío masaka Cristore bʉremubirisĩã, Marĩpʉ ĩgʉ̃sãrẽ: “Yʉ pũrãrẽ õãrĩ sĩgʉra”, ãrĩdeare opabema. Irasirirã judío masaka ããrĩmerã gapʉ Cristore bʉremurã, irire oparãkuma. Pʉrʉ judío masaka Cristore bʉremumakʉ̃, ããrĩpererãrẽ i ʉ̃mʉ marãrẽ nemorõ õãrõ waarokoa. \p \v 13 Daporare mʉsãrẽ judío masaka ããrĩmerãrẽ weregʉra. Jesucristo yʉre mʉsãrẽ judío masaka ããrĩmerãrẽ ĩgʉ̃ya kerere weredoregʉ pími. Ire weregʉ, ubugora irigʉ meta yáa. \v 14 Ĩgʉ̃yare weregʉ, gajipoe irigʉ surãyeri yaarãrẽ judío masakare mʉsãrẽ ĩãkũĩmakʉ̃ iribokoa, ĩgʉ̃sãde Jesucristore bʉremuburo, ãrĩgʉ̃. Ĩgʉ̃rẽ bʉremurã, tausũrãkuma ĩgʉ̃ merã õãrõ ããrĩmurã. \v 15 Marĩpʉ judío masakare Cristore bʉremumerãrẽ béomakʉ̃, gajerã gapʉ ĩgʉ̃ merã siuñajãrĩ opama. Judío masakade ĩgʉ̃rẽ bʉremumakʉ̃, õãtarirokoa. Ĩgʉ̃sã boanerãgue masãnerã irirosũ Marĩpʉ merã perebiri okarire oparãkuma. \v 16 Ãsũ ããrã. Pã́ iriri merã suru iripʉroridiru Marĩpʉre sĩmakʉ̃, ããrĩpereri iri pã́ iriri Marĩpʉya ããrã. Yukʉ nʉgʉ̃rĩ Marĩpʉya ããrĩmakʉ̃, irigʉ dʉpʉride ĩgʉ̃ya ããrã. Gʉa ñekʉ̃ Abraham, irigʉ nʉgʉ̃rĩ irirosũ ããrĩdi ããrĩmí. Marĩ Jesucristore bʉremurã Abraham parãmerã ããrĩturiarã ããrã. Irasirigʉ Marĩpʉ ĩgʉ̃rẽ: “Yaagʉ ããrĩ́mi”, ãrĩ ĩãderosũta marĩdere: “Yaarã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãmi. \p \v 17 Judío masaka olivogʉ dʉpʉri irirosũ ããrĩ́ma. Ĩgʉ̃sã irasũ ããrĩkerepʉrʉ, su dʉpʉrire ditibéoderosũ Marĩpʉ surãyeri ĩgʉ̃sãrẽ béodi ããrĩmí. Pʉrʉ iri dʉpʉri ããrĩderore gajigʉ olivo makãnʉ́ʉmʉma dʉpʉrire puriñeãtuadoregʉ, wiiri, puúñeãturosũ iridi ããrĩmí. Irasiriderosũ mʉsãrẽ judío masaka ããrĩmerãrẽ ĩgʉ̃yarã ñajãmakʉ̃ iridi ããrĩmí. Irasirirã mʉsã judío masaka ããrĩbirikererã, ããrĩpereri Marĩpʉ Abraham parãmerã ããrĩturiarãrẽ õãrĩrẽ sĩgʉra, ãrĩdeare mʉsãde ñeãnerã ããrĩbʉ́. \v 18 Mʉsãrẽ ĩgʉ̃ irasirimakʉ̃: “Gʉa judío masaka nemorõ õãrã ããrã”, ãrĩ gũñabirikõãka! Ire gũñaka! Judío masaka olivogʉ Marĩpʉ otedi irirosũ ããrĩ́ma. Mʉsã gapʉ irigʉgue ĩgʉ̃ ãĩtúdea dʉpʉri irirosũ ããrã. Irasirigʉ judío masaka merã mʉsãrẽ iritamumi. Mʉsã merã meta ĩgʉ̃sãrẽ iritamumi. \p \v 19 Mʉsã judío masaka ããrĩmerã gapʉ ãsũ ãrĩbokoa: “Surãyeri judío masakare, olivogʉ dʉpʉrire ditibéoderosũ Marĩpʉ ĩgʉ̃sãrẽ béodi ããrĩmí. Irasũ béogʉ, gaji dʉpʉrire irigʉgue ĩgʉ̃ ãĩtúderosũ marĩrẽ pídi ããrĩmí, ĩgʉ̃yarã ããrĩmurãrẽ”, ãrĩbokoa mʉsã. \v 20 Irasũta ããrã. Ĩgʉ̃sã Jesucristore bʉremubiridea waja Marĩpʉ ĩgʉ̃sãrẽ béodi ããrĩmí. Irasirigʉ mʉsãdere Cristore bʉremubirimakʉ̃, ĩgʉ̃yarã ããrĩmakʉ̃ iribiribodi ããrĩmí. Irasirirã: “Gʉa judío masaka nemorõ õãrã ããrã”, ãrĩ gũñabirikõãka mʉsã! Irasũ ãrĩmerãta Marĩpʉre õãrõ goepeyari merã bʉremuka! \v 21 Pʉrorima dʉpʉri irirosũ judío masaka Marĩpʉyarã ããrĩpʉrorinerã ããrĩmá. Mʉsã gapʉ ĩgʉ̃sã pʉrʉ ĩgʉ̃yarã waanerã ããrĩbʉ́. Irasirigʉ Marĩpʉ ĩgʉ̃yarã ããrĩpʉrorinerã ĩgʉ̃rẽ bʉremubirimakʉ̃, ĩgʉ̃sãrẽ béodi ããrĩmí. Mʉsã ĩgʉ̃rẽ bʉremubirimakʉ̃, ĩgʉ̃sãrẽ béoderosũta mʉsãdere béogʉkumi. \v 22 Marĩpʉ õãrõ irigʉ bopoñarĩrẽ, ĩgʉ̃ turari merã wajamoãrĩrẽ pémasĩka! Ĩgʉ̃rẽ bʉremumerãrẽ wajamoãgʉkumi. Irasirikeregʉ, mʉsã piriro marĩrõ ĩgʉ̃rẽ bʉremunímakʉ̃, mʉsãrẽ õãrõ irigʉkumi. Ĩgʉ̃rẽ bʉremubirimakʉ̃, ñerĩ dʉpʉrire ĩgʉ̃ ditibéoderosũta mʉsãdere béogʉkumi. \v 23 Judío masaka ĩgʉ̃ béosũnerã Jesucristore bʉremumakʉ̃, ĩgʉ̃sãrẽ yukʉ dʉpʉrire ditibéodeare dupaturi irigʉgueta ãĩtúro irirosũ irigʉkumi, ĩgʉ̃yarã ñajãmakʉ̃ irigʉ. Ĩgʉ̃ sugʉta ĩgʉ̃ turari merã irire irimasĩmi. \v 24 Mʉsã judío masaka ããrĩmerã olivo makãnʉ́ʉmʉma dʉpʉri irirosũ ããrã. Judío masaka gapʉ ĩgʉ̃ beyepʉrorinerã ããrĩmá. Olivogʉ Marĩpʉ otedi irirosũ ããrĩ́ma. Mʉsã irigʉgue ĩgʉ̃ ãĩtúdea dʉpʉri irirosũ ããrã. Irasirigʉ Marĩpʉ mʉsãrẽ ĩgʉ̃yarã ñajãmakʉ̃ iridi ããrĩmí. Mʉsãrẽ irasirikeregʉ, judío masakare ĩgʉ̃ beyepʉrorinerã gapʉre mʉsã nemorõ ĩgʉ̃yarã dupaturi ñajãmakʉ̃ irimasĩmi. \s1 Pʉrʉgue Israel bumarãrẽ Marĩpʉ taugʉkumi, ãrĩ gojadea \p \v 25 Yaarã, masaka iripoegue masĩbirideare, Marĩpʉ ĩgʉ̃ gũñaderosũta iriburire weregʉra mʉsãrẽ: “Gʉa judío masaka nemorõ masĩpeokõãa”, ãrĩ gũñabirikõãburo, ãrĩgʉ̃. Wárã judío masaka Marĩpʉyare pémasĩturabema dapa. Marĩpʉ judío masaka ããrĩmerãrẽ: “Bʉremurãkuma”, ãrĩnerãkʉta Cristore bʉremudero pʉrʉ, judío masakade bʉremurãkuma. \v 26 Ĩgʉ̃sã irasũ bʉremumakʉ̃, ããrĩpererã Israel bumarãrẽ Marĩpʉ ĩgʉ̃sã peamegue waabonerãrẽ taugʉkumi. Ĩgʉ̃ya werenírĩ gojadea pũgue ãsũ ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́: \q1 Jerusalẽ́gue, Sión wãĩkʉri makãgue, judío masakaya makãgue ĩgʉ̃sãrẽ taubu aarigʉkumi. Ĩgʉ̃sãrẽ Jacob parãmerã ããrĩturiarãrẽ ĩgʉ̃sã ñerĩrẽ béogʉkumi.\x + \xo 11:26 \xt Is 59.20\x* \q1 \v 27 Marĩpʉ ãsũ ãrĩmi: “Ĩgʉ̃sãrẽ ñerĩrẽ béogʉ, yʉ ĩgʉ̃sãrẽ ãrĩdeare irigʉkoa”, ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́.\x + \xo 11:27 \xt Jer 31.33-34\x* \p \v 28 Inʉguere wárã judío masaka Jesucristoya kerere pédʉamerã, Marĩpʉre ĩãturirã ããrĩ́ma. Ĩgʉ̃sã irasũ ããrĩmakʉ̃, mʉsã judío masaka ããrĩmerã gapʉ Cristore bʉremunʉgãbʉ. Irasirigʉ Marĩpʉ judío masaka ñekʉ̃sãmarã ĩgʉ̃ beyenerã ĩgʉ̃sã ããrĩmakʉ̃, ĩgʉ̃sãrẽ ããrĩturiarãdere maĩmi. \v 29 “Ĩgʉ̃sãrẽ õãrĩrẽ sĩgʉra”, ãrĩ gũñadeare gorawayubemi. Ĩgʉ̃ ãrĩderosũta ĩgʉ̃ beyenerãrẽ õãrĩrẽ diayeta sĩgʉkumi. \v 30 Iripoeguere mʉsãde Marĩpʉ dorerire tarinʉgãnerã ããrĩbʉ́. Inʉguere judío masaka Marĩpʉ dorerire ĩgʉ̃sã tarinʉgãmakʉ̃ ĩãgʉ̃, mʉsã gapʉre bopoñarĩ merã ĩãmi. \v 31 Daporare judío masaka ĩgʉ̃ dorerire tarinʉgãrã ããrĩ́ma. Ĩgʉ̃sã irasũ ããrĩkerepʉrʉ, Marĩpʉ mʉsãrẽ bopoñarĩ merã ĩãrõsũta, ĩgʉ̃sãdere bopoñarĩ merã ĩãmi. \v 32 Ãsũ ããrã. Marĩpʉ ããrĩpererã masakare ĩgʉ̃ dorerire ĩgʉ̃sã tarinʉgãmakʉ̃, ĩgʉ̃sãrẽ peresu irigʉ irirosũ iridi ããrĩmí, pʉrʉgue ĩgʉ̃ ããrĩpererãrẽ bopoñarĩ merã ĩãrĩrẽ masĩburo, ãrĩgʉ̃. \p \v 33 Marĩpʉ marĩrẽ bopoñatarigʉ, turatarigʉ, ããrĩpererire masĩpeogʉ ããrĩ́mi. Irasirirã marĩ ĩgʉ̃ gũñarĩrẽ, ĩgʉ̃ iriburire õãrõ pémasĩbea. \v 34 Ãsũ ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́ Marĩpʉya werenírĩ gojadea pũgue: “Masaka marĩ Opʉ gũñarĩrẽ õãrõ pémasĩbema. Irasirirã ĩgʉ̃rẽ: ‘Ãsũ irika!’ ãrĩ weremasĩbema. \v 35 Marĩpʉre gajino sĩ, pʉrʉ: ‘Marĩrẽ wajamomi’, neõ ãrĩmasĩbema”, ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́. \v 36 Marĩpʉ ããrĩpererire iridi ããrĩmí. Ĩgʉ̃ turari merã ããrĩpererire ããrĩmakʉ̃ iridi ããrĩmí. Irasiriro ããrĩpereri ĩgʉ̃ya dita ããrã. Irasirirã ããrĩpererã ĩgʉ̃rẽ: “Õãtaria mʉ”, ãrĩ, ʉsʉyari sĩníkõãrã! Irasũta irirã! \c 12 \s1 Marĩpʉ dorerire iriníkõãka! ãrĩ gojadea \p \v 1 Yaarã, Marĩpʉ marĩrẽ bʉro bopoñarĩ merã ĩãmi. Irasirirã marĩrẽ ĩgʉ̃rẽ bʉremurã waibʉ sĩunaderosũta daporare marĩ basita sĩrõ gããmea. Irasirirã marĩ okaro bokatĩũrõpã ĩgʉ̃yarã ããrĩrã́ ĩgʉ̃ dorerire õãrõ iriníkõãrã! Ĩgʉ̃rẽ marĩ merã ʉsʉyamakʉ̃ gããmerã, irasirirãkoa. Ãsũ iriro gããmea marĩrẽ ĩgʉ̃rẽ bʉremurãrẽ. \v 2 I ʉ̃mʉ marã ĩgʉ̃sã ñerĩ iririkʉrire neõ irinemobirikõãrã! Ãsũpero gapʉ ãrĩrã! Marĩpʉre: “Gʉa gũñarĩrẽ õãrĩ gapʉre gorawayuwãgãníkõãka!” ãrĩrã! Ĩgʉ̃ marĩrẽ gorawayumakʉ̃, marĩ ĩgʉ̃ gããmerĩrẽ: “Ãsũ ããrã”, ãrĩ masĩrãkoa. Ĩgʉ̃ gããmerĩ, õãrĩ dita ããrã. Iri, ñerĩ marĩrĩ ããrã. Marĩ ĩgʉ̃ gããmerĩrẽ irirã, ĩgʉ̃rẽ ʉsʉyamakʉ̃ irirãkoa. \p \v 3 Marĩpʉ yʉre õãrõ irigʉ, mʉsãrẽ ĩgʉ̃ya kerere weredoregʉ beyedi ããrĩmí. Irasirigʉ mʉsãrẽ ããrĩpererãrẽ ãsũ ãrĩ weregʉra. Neõ sugʉ irimasĩbirikeregʉ: “Yʉ irikõãmasĩa”, ãrĩ gũñabirikõãrõ gããmea. Marĩ irimasĩrĩ direta: “Diaye irimasĩa”, ãrĩ gũñarõ gããmea. Irasirirã marĩ masakakʉ ãsũ ãrĩ gũñarã: “Marĩpʉ yʉre irimasĩrĩ pídeare ĩgʉ̃rẽ yʉ bʉremurõ oparosũta yʉ bokatĩũrõ irimasĩa”, ãrĩ gũñarã! \v 4 Sugʉ masakʉya dupʉ ãsũ ããrã. Su dupʉ ããrĩkerero, wári opáa. Wári ããrĩkerero, sʉrosũ moãbea. \v 5 I irirosũta marĩ Jesucristore bʉremurã wárã ããrĩkererã, ĩgʉ̃ merã ããrĩrã́ sugʉya dupʉ irirosũ ããrã. Irasirirã marĩ ããrĩpererã su dupʉma moãrõ irirosũ yáa. \p \v 6 Irasirigʉ Marĩpʉ marĩrẽ maĩgʉ̃, marĩ masakakʉre gajerosũperi dita marĩ irimasĩburire pídi ããrĩmí. Irasirirã irire õãrõ iriro gããmea. Marĩrẽ ĩgʉ̃ya kerere weretaudoregʉ pímakʉ̃, marĩ ĩgʉ̃rẽ bʉremurõ oparosũta ĩgʉ̃yare gajerãrẽ õãrõ weretauro gããmea. \v 7 Marĩrẽ gajerãrẽ iritamudoregʉ pímakʉ̃, ĩgʉ̃sãrẽ õãrõ iritamurõ gããmea. Gajerãrẽ ĩgʉ̃yare buedoregʉ pímakʉ̃, ĩgʉ̃sãrẽ õãrõ buero gããmea. \v 8 Marĩrẽ gajerãrẽ gũñaturamakʉ̃ irimurãrẽ pímakʉ̃, irire õãrõ iriro gããmea. Marĩrẽ gajerãrẽ ĩgʉ̃sã gããmerĩrẽ sĩmurãrẽ pímakʉ̃, gajinorẽ sĩrã õãrõ ʉsʉyari merã sĩrõ gããmea. Marĩrẽ gajerãrẽ doremurãrẽ pímakʉ̃, õãrõ merã dorero gããmea. Marĩrẽ gajerãrẽ bopoñarĩ merã iritamumurãrẽ pímakʉ̃, ĩgʉ̃sãrẽ iritamurã ʉsʉyari merã iritamurõ gããmea. \s1 Jesucristore bʉremurã ãsũpero ããrĩdorea, ãrĩ gojadea \p \v 9 Gajerãrẽ maĩrã, diayeta maĩka! Ñerĩrẽ dooka! Õãrĩ gapʉ direta iriwãgãníka! \v 10 Mʉsã Jesucristore bʉremurã, sugʉ pũrã gãme maĩrõsũta mʉsã merãmarã merã gãme maĩka! Ĩgʉ̃sãya ããrĩburire mʉsãya nemorõ gũñaka! Bʉremurĩ merã õãrõ gãme iritamuka! \p \v 11 Marĩ Opʉ dorerire irirã, neõ tébori marĩrõ õãrõ ʉsʉyari merã irika! \p \v 12 “Marĩpʉ õãrõ iritamugʉkumi yʉre”, ãrĩ, ʉsʉyari merã ĩgʉ̃ iritamuburire yúka! Irasirirã ñerõ tarirã, Marĩpʉre piriro marĩrõ sʉrosũ gũñaturari merã bʉremuníkõãka! Ĩgʉ̃rẽ irasũ sẽrẽníkõãka! \p \v 13 Jesucristore bʉremurã gajino gããmemakʉ̃ ĩãrã, mʉsã opari merã ĩgʉ̃sãrẽ iritamuka! Mʉsãya wiirigue ejarãrẽ õãrõ bokatĩrĩñeãka! \p \v 14 Mʉsãrẽ ñerõ irirãrẽ ĩgʉ̃sãya ããrĩburire Marĩpʉre sẽrẽbosaka! “Ĩgʉ̃sã yʉre ñerõ iriri waja ĩgʉ̃sãrẽ wajamoãka!” ãrĩ sẽrẽbirikõãka! \p \v 15 Gajerã ʉsʉyamakʉ̃ ĩãrã, ĩgʉ̃sã merã mʉsãde ʉsʉyaka! Gajerã oremakʉ̃ ĩãrã, mʉsãde ĩgʉ̃sã merã oreka! \p \v 16 Gajerã merã sʉrosũ ʉsʉyari merã ããrĩrikʉka! “Yʉ gajerã nemorõ õãgʉ̃ ããrã”, ãrĩ gũñabirikõãka! Ubu ããrĩrã́ merãdere õãrõ ããrĩrikʉka! “Masĩtarinʉgãgʉ̃ ããrã yʉ”, ãrĩ gũñabirikõãka! \p \v 17 Gajerã mʉsãrẽ ñerõ irikerepʉrʉ, ĩgʉ̃sãrẽ ñerõ iri gãmibirikõãka! Ñerĩ gapʉre irirono irirã, ããrĩpererã masaka ĩũrõrẽ õãrĩ gapʉre irika! \v 18 Ããrĩpererã merã mʉsã õãrõ ããrĩrikʉburosũta mʉsã bokatĩũrõ õãrĩrẽ irika! \v 19 Yaarã yʉ maĩrã, gajerã mʉsãrẽ ñerõ irikerepʉrʉ, ñerõ iri gãmibirikõãka! Mʉsã basi ĩgʉ̃sãrẽ wajarãkʉbirikõãka! Marĩpʉ gapʉ mʉsãrẽ ñerõ irinerãrẽ wajamoãgʉkumi. Ĩgʉ̃ya werenírĩ gojadea pũgue ãsũ ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́: “Marĩ Opʉ ãsũ ãrĩmi: ‘Yʉ gapʉ, masaka ñerõ iridea waja ĩgʉ̃sãrẽ wajamoãgʉ̃ ããrã. Ĩgʉ̃sãrẽ diayeta wajamoãgʉra’, ãrĩmi”, ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́. \v 20 Gaji ãsũ ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́: “Mʉrẽ ĩãturigʉ ʉaboamakʉ̃ ĩãgʉ̃, baari ejoka! Ĩgʉ̃ ñemesibusũmakʉ̃ ĩãgʉ̃, iiríri tĩãka! Mʉ irasirimakʉ̃, ĩgʉ̃ mʉrẽ ñerõ irideare gʉyasĩrĩgʉkumi”. \v 21 Irasirirã mʉsãrẽ ñerõ irinerãrẽ ñerõ iri gãmibirikõãka! Ñerĩ gapʉre irirono irirã, ĩgʉ̃sãrẽ õãrõ irika! Irasiriri merã ñerĩ iririre tarinʉgãrãkoa. \c 13 \p \v 1 Marĩpʉ dita i ʉ̃mʉ marã oparãrẽ sóomi. Ĩgʉ̃ pínerã ããrĩ́ma. Irasirirã ããrĩpererã ĩgʉ̃sãrẽ õãrõ yʉjʉka! \v 2 Sugʉ oparãrẽ tarinʉgãgʉ̃no, Marĩpʉ pínerãrẽ tarinʉgãgʉ̃ yámi. Marĩpʉ ĩgʉ̃sãrẽ tarinʉgãrãrẽ wajamoãgʉkumi. \v 3 Oparã, õãrõ irirãrẽ güimakʉ̃ iribema. Ñerõ irirã gapʉre güimakʉ̃ yáma. Güimerãta ããrĩrikʉdʉarã, õãrõ irika! Irasirimakʉ̃, oparã mʉsãrẽ: “Õãrõ yáa”, ãrĩrãkuma. \v 4 Marĩpʉ ĩgʉ̃sãrẽ mʉsãya ããrĩburire iritamudoregʉ pídi ããrĩmí. Irasirirã ñerõ irirã güika! Oparã, ñerĩ irirãrẽ wajamoãrã, Marĩpʉ dorero irirãta yáma. Marĩpʉ ñerõ irirãrẽ wajamoãdoregʉ oparãrẽ pídi ããrĩmí. \v 5 Irasirirã oparã marĩrẽ doremakʉ̃, bʉremurĩ merã ĩgʉ̃sã dorerire õãrõ yʉjʉro gããmea. Wajamoãrĩ, ãrĩrã dita yʉjʉbirikõãrõ gããmea. “Marĩpʉ ĩũrõ ĩgʉ̃ gããmerĩrẽ iridʉakoa”, ãrĩ gũñarĩ merã ĩgʉ̃sã dorerire õãrõ yʉjʉro gããmea. \v 6 Oparã ĩgʉ̃sã moãrĩrẽ õãrõ irirã, Marĩpʉre moãboerã irirosũ ããrĩ́ma. Irasirirã ĩgʉ̃sã wajasearopã keoro wajarika! \p \v 7 Ããrĩpererã oparã dorerosũta keoro irika! Ĩgʉ̃sã wajaseamakʉ̃ wajarika! Ĩgʉ̃sã gajinorẽ irimurã wajaseamakʉ̃de wajarika! Irasirirã mʉsã oparãrẽ bʉremuka! Ĩgʉ̃sãrẽ goepeyari merã ĩãka! \p \v 8 Neõ gajerãrẽ wajamorĩrẽ opabirikõãka! Ĩgʉ̃sãrẽ wajamorĩrẽ oparono irirã, maĩrĩ gapʉre opaka! Sugʉ ĩgʉ̃ bokajagʉnorẽ maĩrĩ merã iritamugʉ̃no, Marĩpʉ doreri pídeare keoro irigʉ yámi. \v 9 Ãsũ ãrã Marĩpʉ doreri pídea: “Gajigʉ marãpo merã, nomede gajego marãpʉ merã ñerõ iribirikõãka! Masakare wẽjẽbéobirikõãka! Yajabirikõãka! Gajerãyamarẽ ãrĩgatori merã werebirikõãka! Gajerãyare ʉaribejabirikõãka!” ãrĩ werea. Gaji ĩgʉ̃ doreri pídea ãsũ ãrã: “Mʉ basi maĩrõsũta mʉ pʉro ããrĩrã́dere maĩka!” ãrĩ werea. Mʉsã gajerãrẽ maĩrã, Marĩpʉ doreri pídea ããrĩpererire irirã yáa. \v 10 Gajerãrẽ maĩgʉ̃no, ĩgʉ̃sãrẽ neõ ñerõ iribemi. Irasirigʉ ĩgʉ̃sãrẽ maĩgʉ̃no, Marĩpʉ doreri pídeare iripeogʉ yámi. \p \v 11 I ããrĩpererire gũñaka! Irasirirã pémasĩka! Kãrĩrã irirosũ ããrĩbirikõãka! Marĩ iripoegue Jesucristoya kerere bʉremupʉrorirã, ʉ̃mʉgasigue marĩ waaburi dʉyataria, ãrãdibʉ. Daporare marĩ masĩa. Jesucristo dupaturi aariburo mérõ dʉyáa. \v 12 Irasiriro boyomʉrĩriro irirosũ ããrã. Irire masĩrã, ñerĩrẽ masaka naĩtĩãrõgue iririre pirirã! Õãrĩrẽ boyorogue masaka ĩũrõ iriri gapʉre irirã! Marĩ irasirirã, Marĩpʉ turari merã ñerĩ iririre pirikõãrãkoa. \v 13 Irasirirã masaka ʉ̃mʉ merã deyorogue õãrĩrẽ irirã irirosũ irirã! Bosenʉrĩ ããrĩmakʉ̃, mejã, gainíbirikõãrã! Nome merã ñerõ iribirikõãrã! Nomede ʉ̃ma merã ñerõ iribirikõãburo. Gajerã merã gãme guaseobirikõãrã! Gajerãyare ububirikõãrã! \v 14 Ãsũ gapʉ ããrĩrikʉrã! Marĩ Opʉ Jesucristo iritamurĩ merã ĩgʉ̃ irirosũ õãrõ ããrĩrikʉrã! Marĩ ñerĩ ʉaribejarire iridʉarire pirikõãrã! \c 14 \s1 Marĩ Jesucristore bʉremurã gãme werewʉabirikõãrõ gããmea \p \v 1 Sugʉ Jesucristore bʉremuturabi ããrĩkeregʉ, ĩgʉ̃ mʉsã merã ããrĩdʉamakʉ̃, ĩgʉ̃rẽ werewʉaro marĩrõ ñeãka! Ĩgʉ̃rẽ ñeãrã, Marĩpʉyare masĩbirimakʉ̃ ĩãrã, ĩgʉ̃ merã guaseobirikõãka! \v 2 Gajerã surãyeri Jesucristore bʉremurã: “Marĩ ããrĩpereri baamakʉ̃ õãgoráa”, ãrĩma. Gajerã gapʉ Jesucristore bʉremuturamerã: “Marĩ waibʉ dií baarã, Marĩpʉ dorerire tarinʉgãbokoa”, ãrĩ gũñama. Irasirirã oteri direta baarikʉma. \v 3 Ããrĩpererire baagʉ, oteri direta baagʉre irasũ ĩãbéobirikõãburo. Oteri direta baagʉde ããrĩpererire baagʉre: “Irasũ baamakʉ̃ ñegoráa”, ãrĩbirikõãburo. Marĩpʉ ããrĩpereri baagʉdere: “Yaagʉ ããrĩ́mi”, ãrĩ ĩãsiadi ããrĩmí. \v 4 Marĩ gajigʉre moãboegʉre: “Ñerõ yáa”, ãrĩmasĩbirikoa. Ĩgʉ̃ opʉ dita irasũ ãrĩmasĩmi. Marĩ Jesucristore bʉremurãde irasũta ããrã. Irasirirã marĩ gajerã Jesucristore bʉremurãrẽ: “Ñerõ yáa”, ãrĩmasĩbirikoa. Marĩpʉ ĩgʉ̃sã Opʉ ããrĩ́mi. Ĩgʉ̃ sugʉta ĩgʉ̃sãrẽ: “Õãrõ yáa, o ñerõ yáa”, ãrĩmasĩmi. Ĩgʉ̃ turagʉ ããrĩsĩã, ĩgʉ̃yarãrẽ ĩgʉ̃rẽ õãrõ bʉremuturamakʉ̃ irigʉkumi. \p \v 5 Gaji werenemogʉra mʉsãrẽ. Surãyeri: “Sunʉta gajinʉrĩ nemorõ Marĩpʉre bʉremurõ gããmea”, ãrĩ gũñama. Gajerã gapʉ: “Ããrĩpererinʉrĩ sʉrosũ, Marĩpʉya ããrã”, ãrĩ gũñama. Irasirirã masakakʉ: “Marĩpʉ yʉre ãsũ irimakʉ̃ gããmemi”, ãrĩ gũñarõ gããmea. \v 6 Sugʉ: “Irinʉno direta nerẽ, Marĩpʉre bʉremudorea”, ãrĩ gũñagʉ̃, Marĩpʉre bʉremubu irasũ ãrĩ gũñami. Gajigʉ ããrĩpererire baagʉde Marĩpʉre: “Yʉ baari, mʉ sĩdea ããrã”, ãrĩ, ʉsʉyari sĩmi. Irasirigʉ ĩgʉ̃de Marĩpʉre bʉremugʉ̃ta ããrĩ́mi. Gajigʉ gajinorẽ baabide Marĩpʉre bʉremumi. Ĩgʉ̃de Marĩpʉre: “Yʉ baari, mʉ sĩdea ããrã”, ãrĩ, ʉsʉyari sĩmi. \p \v 7 Marĩ okarã, boarãde marĩ basi: “Ãsũ irigʉra”, ãrĩmasĩña máa. \v 8 Marĩ, Jesucristoyarã marĩ okarinʉrĩrẽ ĩgʉ̃yare irimurã ããrã. Marĩ boadero pʉrʉguedere ĩgʉ̃yarã ããrĩníkõãrãkoa. Irasirigʉ marĩ okamakʉ̃, marĩ boamakʉ̃dere Cristo marĩ Opʉta ããrĩníkõãgʉkumi. \v 9 Irasũta ããrã. Cristo boa, pʉrʉ masãdi ããrĩmí ããrĩpererã okarã, boanerã Opʉ ããrĩbu. \p \v 10 Iro merẽ, ¿nasirirã mʉsã gajerã Jesucristore bʉremurãrẽ: “Ñerõ yáma”, ãrĩ werewʉari? ¿Nasirirã ĩgʉ̃sãrẽ irasũ ĩãbéokõãrĩ? Cristo marĩ ããrĩpererãrẽ ĩgʉ̃ diaye nídoregʉkumi marĩ irideare werebu. Irasirirã gajerã Jesucristore bʉremurãrẽ: “Ñerõ yáma”, ãrĩ werewʉabirikõãrõ gããmea. \v 11 Marĩpʉya werenírĩ gojadea pũgue ãsũ ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́: \q1 Ãsũ ãrĩmi marĩ Opʉ: “Yʉ okagʉ ããrã. Yʉ werenírĩ diayeta ããrã. Ããrĩpererã yʉ ĩũrõ ñadʉkʉpuri merã ejamejãrãkuma. Ããrĩpererã yʉre: ‘Mʉ, gʉa Opʉ õãgʉ̃, turagʉ ããrã’, ãrĩrãkuma”, ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́.\x + \xo 14:11 \xt Is 45.23\x* \m \v 12 Irasirirã, Marĩpʉ marĩ irideare sẽrẽñamakʉ̃, marĩ masakakʉ ããrĩpereri marĩ irideare wererãkoa. \s1 Neõ mʉsã iriri merã gajerã Jesucristore bʉremurãrẽ ñerĩ irimakʉ̃ iribirikõãka! \p \v 13 Irasirirã gãme werewʉanemobirikõãrã! Ãsũ gapʉ ãrĩ gũñarã! “Gʉa iriri merã gajerã Jesucristore bʉremurãrẽ ñerĩ irimakʉ̃ iridʉabirikoa”, ãrĩ gũñarã! \v 14 Yʉ, marĩ Opʉ Jesucristore bʉremugʉ̃, ãsũ õãrõ masĩa. Ããrĩpereri Marĩpʉ baari pídea õãgoráa yʉre. Gajigʉ gapʉ: “Yʉ irire baamakʉ̃, ñegoráa”, ãrĩ gũñamakʉ̃, ĩgʉ̃rẽ diayeta ñegoráa. \v 15 I diayeta ããrã. Gajigʉ Jesucristore bʉremugʉ̃, ĩgʉ̃ baabirire mʉsã baamakʉ̃ ĩãgʉ̃: “Iri Marĩpʉ baadorebiridea ããrã”, ãrĩ gũñakeregʉ, mʉsãrẽ ĩãkũĩ, baabokumi. Irasũ baagʉ: “Ñerõ iriabʉ”, ãrĩ gũñarikʉbokumi. Irasirirã, ĩgʉ̃ baabirire dupaturi baarã, ĩgʉ̃rẽ maĩrã meta yáa. Cristo ĩgʉ̃dere boabosadi ããrĩmí. Irasirirã mʉsã baari merã gajigʉ Cristore bʉremugʉ̃rẽ poyanorẽbirikõãka! \v 16 Irasirirã: “Gʉa ãsũ iriri õãgoráa”, ãrĩ gũñakerepʉrʉ, gajerã gapʉ mʉsãrẽ: “Ñerõ yáma”, ãrĩ werewʉamakʉ̃ pérã, dupaturi irire irinemobirikõãka! \v 17 Marĩpʉ ĩgʉ̃yarãrẽ doreri: baa, iiríri meta ããrã. I gapʉ ããrã. Diayemarẽ irinírĩ, ĩgʉ̃ merã siuñajãrĩ opari, ʉsʉyari merã ããrĩrĩ́ ããrã. Irire Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃ iritamurĩ merã irisũa. \v 18 Sugʉ irasũta Cristoyare õãrõ irigʉ Marĩpʉre ʉsʉyamakʉ̃ yámi. Masakade ĩgʉ̃ õãrõ irimakʉ̃ ĩãrã, ĩgʉ̃rẽ: “Õãrõ yámi”, ãrĩrãkuma. \p \v 19 Marĩpʉ merã siuñajãrĩ opamurã, marĩ basi gãme iritamumurã irasiriro gããmea. Irire irirã, Jesucristore bʉremunemowãgãnírãkoa. \v 20 Marĩpʉ Jesucristore bʉremurãnorẽ ĩgʉ̃ merã õãrõ ããrĩmakʉ̃ yámi. Irasirirã, mʉsã baari merã Marĩpʉyare ĩgʉ̃sã iririre pirimakʉ̃ iribirikõãka! Diayeta ããrĩpereri Marĩpʉ baari pídea õãrĩ dita ããrã. Gajigʉ ĩgʉ̃ baabirire mʉsã baamakʉ̃ ĩãgʉ̃: “Iri Marĩpʉ baadorebiridea ããrã, irire baagʉ ñerõ iribokoa”, ãrĩ gũñakeregʉ, mʉsãrẽ ĩãkũĩ, baagʉ ñerõ iribokumi. Irasirirã mʉsã irire baarã, ĩgʉ̃rẽ ñerõ irimakʉ̃ iribokoa. Mʉsã irasiriri ñegoráa. \v 21 Gajigʉ Jesucristore bʉremugʉ̃rẽ marĩ iriri merã ĩgʉ̃rẽ ñerĩ irimakʉ̃ iribokoa, ãrĩrã, ãsũpero iriro gããmea. Ĩgʉ̃ waibʉ dií baabirimakʉ̃ ĩãrã, irire baabirikõãrõ gããmea. Igui deko pãmudeare ĩgʉ̃ iiríbirimakʉ̃ ĩãrã, irire iiríbirikõãrõ gããmea. Ĩgʉ̃rẽ Jesucristore bʉremuturabirimakʉ̃ iribirikõãrõ gããmea. \v 22 “Marĩpʉ ĩũrõ yʉ iriri õãgoráa”, ãrĩ bʉremugʉ̃no irimarẽ gajerã bʉremuturamerãrẽ guaseobirikõãburo. Sugʉ: “Marĩpʉ ĩũrõ ñerõ iribea, waja opabea, diayeta yáa”, ãrĩ gũñagʉ̃, ʉsʉyari merã ããrĩgʉkumi. \v 23 Gajigʉ gapʉ: “Iri baarire baagʉ, ñerõ iribokoa”, ãrĩ gũñarikʉkeregʉ irire baagʉ, waja opami. Irasirirã: “Marĩ ãsũ irirã, ñerõ iribokoa”, ãrĩ gũñarikʉkererã irire irirã, waja opáa. Ããrĩpereri marĩ irasiriri, ñerĩ iriri ããrã. \c 15 \s1 Gajerãya ããrĩburidere gũñarõ gããmea, ãrĩ gojadea \p \v 1 Marĩ Jesucristore bʉremurã, ĩgʉ̃rẽ bʉremuturamerãrẽ iritamurõ gããmea. Marĩya ããrĩburi direta iribirikõãrõ gããmea. \v 2 Marĩ masakakʉ marĩ pʉro ããrĩrã́ya ããrĩburire gũñarõ gããmea, ĩgʉ̃sãde Jesucristore bʉremunemowãgãburo, ãrĩrã. \v 3 Cristode ĩgʉ̃yama direta iribiridi ããrĩmí. Marĩpʉya gapʉre iridi ããrĩmí. Irasiriro ĩgʉ̃rẽ waadeare Marĩpʉya werenírĩ gojadea pũgue ãsũ ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́: “Mʉrẽ ñerõ werenírã, yʉguere ãrĩmeétuma”. \v 4 Ããrĩpereri iripoegue Marĩpʉya werenírĩ gojadea marĩrẽ buedorero gojasũdero ããrĩbʉ́. Irire buerã, gũñatura, õãrõ yʉjʉpũrãkʉrãkoa. Irasirirã ñerõ tarirã, Marĩpʉ iritamuburire ʉsʉyari merã yúa. \v 5 Marĩpʉ marĩrẽ gũñatura, õãrõ yʉjʉpũrãkʉmakʉ̃ irigʉ, Jesucristo gããmerõsũta mʉsãrẽ sugʉ pũrã irirosũ sʉrosũ ããrĩrikʉmakʉ̃ iriburo. \v 6 Irasirirã mʉsã ããrĩpererã suro merã Marĩpʉre marĩ Opʉ Jesucristo Pagʉre: “Õãtaria mʉ”, ãrĩ, ʉsʉyari sĩrãkoa. \s1 Jesucristo judío masaka ããrĩmerãrẽ tauburire gojadea \p \v 7 Jesucristo ĩgʉ̃ marĩrẽ ñeãderosũta marĩde gajerãrẽ õãrõ gãme bokatĩrĩñeãrõ gããmea, ããrĩpererã Marĩpʉre: “Õãtaria mʉ”, ãrĩburo, ãrĩrã. \v 8 Mʉsãrẽ ire werea. Marĩpʉ gʉa ñekʉ̃sãmarãrẽ ĩgʉ̃: “Ãsũ irigʉra”, ãrĩdeare diaye iridi ããrĩmí. Irasirigʉ Jesucristo judío masakare iritamugʉ̃ i ʉ̃mʉguere aaridi ããrĩmí. Ĩgʉ̃ irasiriri merã ĩgʉ̃ Pagʉ ãrĩdeare iri ĩmupeodi ããrĩmí. \v 9 Irasũ ããrĩmakʉ̃, judío masaka ããrĩmerã: “Marĩpʉ gʉadere bopoñagʉ̃ õãtarimi”, ãrĩdoregʉ, aaridi ããrĩmí. Marĩpʉya werenírĩ gojadea pũgue gojaderosũta irasiridi ããrĩmí. Ãsũ ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́: \q1 Marĩpʉre ãsũ ãrĩmi: “Judío masaka ããrĩmerã watopegue mʉrẽ ʉsʉyari sĩgʉra. ‘Turatarigʉ ããrã’, ãrĩ bayapeogʉra mʉrẽ”, ãrĩmi, ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́.\x + \xo 15:9 \xt 2 S 22.50; Sal 18.49\x* \m \v 10 Gajeroguedere ãsũ ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́: \q1 Mʉsã judío masaka ããrĩmerã Marĩpʉyarã judío masaka merã ʉsʉyaka! ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́.\x + \xo 15:10 \xt Dt 32.43\x* \m \v 11 Gajeroguedere ãsũ ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́: \q1 Ããrĩpererã judío masaka ããrĩmerã Marĩpʉre: “Õãtaria mʉ”, ãrĩ, ʉsʉyari sĩburo. Ããrĩperero marã masaka: “Ĩgʉ̃ turatarigʉ ããrĩ́mi”, ãrĩburo, ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́.\x + \xo 15:11 \xt Sal 117.1\x* \m \v 12 Isaíade ãsũ ãrĩ gojadi ããrĩmí David pagʉ, Isaí wãĩkʉgʉre gojagʉ: \q1 Isaí parãmi ããrĩturiagʉ aarigʉkumi. Irasũ aarigʉ́, judío masaka ããrĩmerã Opʉ ããrĩgʉkumi. Ĩgʉ̃sã ĩgʉ̃rẽ: “Gʉare taubu ããrĩ́mi”, ãrĩ bʉremurãkuma, ãrĩ gojadi ããrĩmí.\x + \xo 15:12 \xt Is 11.10\x* \p \v 13 Marĩpʉ marĩrẽ ĩgʉ̃ õãrõ iriburire ʉsʉyari merã yúmakʉ̃ irigʉ, mʉsãrẽ ĩgʉ̃rẽ bʉremurãrẽ ʉsʉyari, siuñajãrĩ sĩnemoburo. Irasirirã mʉsã Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃ iritamurĩ merã nemorõ ʉsʉyari merã yúrãkoa. \p \v 14 Yaarã mʉsã, yʉ péñamakʉ̃, Jesucristore bʉremurã, gajerã merã õãrõ ããrĩrikʉa. Cristoyare õãrõ masĩa. Irasirirã mʉsã basi irire õãrõ gãme weremasĩa. \v 15 Mʉsã irasũ masĩkerepʉrʉ, i papera pũguere güiro marĩrõ irire gojáa, mʉsã masĩdeare kãtibirikõãburo, ãrĩgʉ̃. Marĩpʉ yʉre õãrõ irigʉ, mʉsãrẽ Jesucristoyare buedoregʉ pími. \v 16 Ĩgʉ̃ yʉre irasũ pímakʉ̃, paía Marĩpʉre gajino sĩrõ irirosũta yʉ judío masaka ããrĩmerãrẽ ĩgʉ̃rẽ wiadʉakoa, ĩgʉ̃yarã ããrĩburo, ãrĩgʉ̃. Irasirigʉ ĩgʉ̃sãrẽ Jesucristoya kerere buea. Yʉ irasũ buemakʉ̃ pérã, Jesúre bʉremurãkuma. Ĩgʉ̃sã irasũ bʉremumakʉ̃ ĩãgʉ̃, Marĩpʉ ĩgʉ̃sãrẽ: “Õãrã ããrĩ́ma”, ãrĩ ĩãgʉkumi. Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃ ĩgʉ̃sãrẽ Marĩpʉyarã waamakʉ̃ irigʉkumi. Irasirigʉ Marĩpʉ ĩgʉ̃sãrẽ: “Yaarã ããrĩ́ma”, ãrĩ ñeãgʉkumi. \p \v 17 Yʉ Jesucristore bʉremugʉ̃, ĩgʉ̃ iritamurĩ merã Marĩpʉ yʉre pídeare õãrõ yáa. Irasirigʉ yʉ moãrĩ merã õãrõ péñáa. \v 18 Irasirigʉ Jesucristo yʉ merã iridea direta mʉsãrẽ weregʉra. Mʉsã judío masaka ããrĩmerãrẽ Marĩpʉre bʉremumakʉ̃ gããmesãgʉ̃, yʉre iritamumi. Irasirigʉ yʉ bueri merã, yʉ iriri merã mʉsã judío masaka ããrĩmerãrẽ Marĩpʉre bʉremumakʉ̃ irimi. \v 19 Yʉ, Marĩpʉ turari merã iri ĩmurĩ merã, Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃ iritamurĩ merã mʉsãrẽ buebʉ. Irasũ buegʉ, Jesucristo masakare tauri kerere Jerusalén merã buepʉrori, pʉrʉ ããrĩpererogue buegorena, pʉrʉ Ilírico wãĩkʉri nikũgue iri kerere buetũnubʉ. \v 20 Gajerã buesũña marĩrõgue Jesucristoyare masĩmerãrẽ bʉro buedʉari merã buebʉ. Irasũ buegʉ, gajerã ĩgʉ̃sã buedeaguere buewekapeobiribʉ. \v 21 Irasũ buegʉ, Marĩpʉya werenírĩ gojadea pũgue gojasũderosũta iribʉ. Ãsũ ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́ Cristore masĩbirinerã masĩburire: \q1 Ĩgʉ̃ya kerere neõ pébirinerã weresũrãkuma. Ĩgʉ̃yare neõ pébirinerã õãrõ pémasĩrãkuma, ãrĩ gojasũdero ããrĩbʉ́.\x + \xo 15:21 \xt Is 52.15\x* \s1 Pablo ĩgʉ̃ Romague waaburire gojadea \p \v 22 Yʉ gaji makãrĩ marãrẽ buegorenasĩã, wári mʉsãrẽ ĩãgʉ̃ waadʉakeregʉ, waamasĩbiribʉ dapa. \v 23 Dapagueta iri makãrĩguere yʉ moãrĩ peoa. Irasirigʉ iripoegueta mʉsã pʉrogue waadʉanídi ããrĩsĩã, pʉrʉ weya irogue waagʉra, mʉsã merã ããrĩbu. \v 24 Irasirigʉ Españague waagʉ́, mʉsã pʉro eja, mʉsãrẽ ĩã, ʉsʉya, mʉsã merã mérõgã ããrĩ, pʉrʉ mʉsã yʉre iritamurĩ merã tariagʉra. \v 25 Daporare Jerusalẽ́gue waapʉroribu yáa dapa. Iro marãrẽ Jesucristore bʉremurãrẽ iritamugʉ̃, niyeru ãĩabu yáa. \v 26 Jesucristore bʉremurã Macedonia, Acaya marã Jerusalẽ́gue ããrĩrã́rẽ boporãrẽ gũña, niyerure neeõ, iriudʉama ĩgʉ̃sãrẽ iritamurã. Irasirigʉ irogue iri niyerure ĩgʉ̃sãrẽ sĩgʉ̃ waabu yáa. \v 27 Judío masaka ããrĩmerã Macedonia, Acayague ããrĩrã́, judío masaka Jerusalẽ́gue ããrĩrã́rẽ gũñama ĩgʉ̃sãrẽ iritamumurã. Ĩgʉ̃sã irasũ gũñarĩ õãgoráa. Judío masaka, judío masaka ããrĩmerã gapʉre Jesucristoya kerere werepʉrorima. Irasirirã judío masaka ããrĩmerã Jesucristore bʉremurã, Marĩpʉ judío masakare: “Sĩgʉra”, ãrĩdeare ĩgʉ̃sãde ñeãma. Irasirirã judío masaka ããrĩmerã ĩgʉ̃sã opari merã judío masakare boporãrẽ iritamurõ gããmea. \v 28 Irasirigʉ Jerusalén marãrẽ iri niyerure yʉ sĩ odoadero pʉrʉ, Españague waagʉ́, mʉsãrẽ ĩãtariagʉra. \v 29 Yʉ mʉsã pʉrogue waagʉ́, Jesucristoya kerere mʉsãrẽ weregʉkoa. Irasirirã mʉsã iri merã õãrõ yʉjʉpũrãkʉrãkoa. \p \v 30 Yaarã, mʉsã marĩ Opʉre Jesucristore bʉremua. Õãgʉ̃ deyomarĩgʉ̃ marĩrẽ gãme maĩmakʉ̃ yámi. Irasirigʉ yʉ mʉsãrẽ ãsũ irimakʉ̃ gããmea. Yʉre iritamurã, yaa ããrĩburire Marĩpʉre sẽrẽbosaka, yʉ moãrĩmarẽ! \v 31 Ĩgʉ̃rẽ yaa ããrĩburire ãsũ sẽrẽbosaka! Judea nikũ marã Jesúre bʉremumerã yʉre ĩgʉ̃sã ñerõ iridʉamakʉ̃, Marĩpʉ yʉre iritamuburire sẽrẽka! Jerusalén marãrẽ iri niyerure yʉ sĩmakʉ̃, ĩgʉ̃sã irire ʉsʉyari merã õãrõ ñeãburire sẽrẽka! \v 32 Mʉsã irasũ sẽrẽmakʉ̃, Marĩpʉ gããmemakʉ̃, ʉsʉyari merã mʉsã pʉro waagʉkoa. Irasirigʉ mʉsã merã ʉsʉya, siuñajãgʉkoa. \v 33 Marĩpʉ marĩrẽ siuñajãrĩ merã ããrĩmakʉ̃ irigʉ, mʉsã ããrĩpererã merã ããrĩburo. Irasũta ããrĩburo. \c 16 \s1 Pablo Romague ããrĩrã́rẽ õãdoreri gojadea \p \v 1 Gʉa merãmo Jesucristore bʉremugõ Febe wãĩkʉgo mʉsã pʉrogue waabo yámo. Igo Cencrea wãĩkʉri makãgue Jesucristore bʉremurãrẽ iritamugõ ããrĩ́mo. \v 2 Mʉsã Jesucristore bʉremurã ʉsʉyari merã igore bokatĩrĩñeãka! Marĩrẽ Jesucristore bʉremurãrẽ irasũta õãrõ bokatĩrĩñeãrõ gããmea. Igo wárãrẽ iritamudeo ããrĩ́mo. Yʉdere iritamumo. Irasirirã, igo gajino gããmemakʉ̃ iritamuka! \p \v 3 Aquila, ĩgʉ̃ marãpo Priscilade õãburo. Jesucristoyare yʉ buemakʉ̃, ĩgʉ̃sãde yʉre buetamuma. \v 4 Gajerã yʉre wẽjẽdʉamakʉ̃, ĩgʉ̃sã yʉre iritamurĩ waja ĩgʉ̃sãdere mérõ wẽjẽboyama. Ĩgʉ̃sã yʉre irasũ õãrõ iritamurĩrẽ yʉ dita Marĩpʉre ʉsʉyari sĩbea. Judío masaka ããrĩmerã Jesucristore bʉremurã ããrĩpererã Marĩpʉre ʉsʉyari sĩma. \v 5 Jesucristore bʉremurã Aquilaya wiigue nerẽnarãde õãburo. Yʉ maĩgʉ̃ Epenetode õãburo. Ĩgʉ̃ta Asiaguere Cristore bʉremupʉrorinʉgãdi ããrĩmí. \v 6 Maríade õãburo. Igo mʉsã merã bʉro moãyupo. \v 7 Yaarã Andrónico, Juniade õãburo. Peresu yʉ ããrĩmakʉ̃, ĩgʉ̃sãta yʉ merã ããrĩmá. Yʉ Cristore bʉremuburi dupuyuro ĩgʉ̃sã gapʉ bʉremunʉgãsianerã ããrĩmá. Jesús buedoregʉ pínerã ĩgʉ̃sãrẽ: “Diayeta õãrã ããrĩ́ma”, ãrĩ wereníma. \p \v 8 Amplias yʉ maĩgʉ̃ Jesúre bʉremugʉ̃ õãburo. \v 9 Urbano õãburo. Ĩgʉ̃de gʉa merã moãmi, Jesucristoya kerere masakare buegʉ. Yʉ maĩgʉ̃ Estaquide õãburo. \v 10 Apelede õãburo. Ĩgʉ̃ diayeta Jesucristore õãrõ bʉremumi. Ĩgʉ̃ iririkʉrire ĩãrã: “Cristore õãrõ bʉremugʉ̃ ããrĩ́mi”, ãrĩ masĩa. Aristóbuloya wii marãde õãburo. \v 11 Gajigʉ yaagʉ judío masakʉ Herodiṍde õãburo. Narcisoya wii marã marĩ Opʉ Jesúre bʉremurãde õãburo. \v 12 Trifena, Trifosa õãburo. Ĩgʉ̃sã nome marĩ Opʉ Jesúyare moãma. Gʉa maĩgõ Pérsidade õãburo. Igode marĩ Opʉ Jesucristoyare bʉro moãmo. \v 13 Rufode õãburo. Ããrĩpererã ĩgʉ̃rẽ: “Jesucristore õãrõ bʉremumi”, ãrĩ ĩãma. Ĩgʉ̃ pagode õãburo. Igo, yʉpo irirosũta yʉre õãrõ irimo. \v 14 Asíncrito, Flegonte, Hermes, Patrobas, Hermas, gajerã Jesúre bʉremurã ĩgʉ̃sã merã ããrĩrã́de õãburo. \v 15 Filólogo, Julia, Nereo, ĩgʉ̃ pagʉmode Olimpas, gajerã Jesúre bʉremurã ĩgʉ̃sã merã ããrĩrã́de õãburo. \p \v 16 Mʉsã gãme õãdorerã, õãrõ ʉsʉyari merã, bʉremurĩ merã pábʉa õãdoreka! Ããrĩpererã Jesucristore bʉremurã mʉsãrẽ õãdoreri iriuma. \p \v 17 Yaarã mʉsã Jesucristore bʉremurã, surãyeri mʉsã watopegue ããrĩrã́ ĩgʉ̃sã iriri merã mʉsãrẽ ñerõ irimakʉ̃, mʉsãrẽ gãme dʉkawarimakʉ̃ iridʉama. Irasirirã, mʉsãrẽ Jesúyare buedeare goroweodʉama. Irasirirã irasũ ããrĩrã́rẽ wapikʉbirikõãka! \v 18 Ĩgʉ̃sã, marĩ Opʉ Jesucristo dorerire irirã meta ããrĩ́ma. Ñerĩrẽ ĩgʉ̃sã ʉaribejari direta irirã ããrĩ́ma. Ĩgʉ̃sã õãrõ péma õãrĩ werenírĩ merã pémasĩturamerãrẽ ãrĩgatoma. Ĩgʉ̃sã irasũ ãrĩgatomakʉ̃, ĩgʉ̃sãrẽ õãrõ pétʉyama. Irasirirã ãrĩgatorimasãrẽ wapikʉbirikõãka! \v 19 Ããrĩpererã masaka mʉsã Jesucristoyare õãrõ iririre masĩsiama. Irasirigʉ yʉ mʉsã merã bʉro ʉsʉyáa. Yʉ mʉsãrẽ õãrĩ gapʉre masĩmakʉ̃ gããmekoa. Neõ ñerĩ tamerãrẽ gããmesãbirikoa. \v 20 Marĩpʉ marĩrẽ õãrõ siuñajãrĩ merã ããrĩmakʉ̃ irigʉ, mérõgã pʉrʉ wãtẽa opʉ Satanárẽ béogʉkumi, mʉsãrẽ neõ tarinʉgãnemobirikõãburo, ãrĩgʉ̃. Marĩ Opʉ Jesucristo mʉsãrẽ õãrõ iritamuníkõãburo. \p \v 21 Timoteo yʉ merã Jesucristoya kerere weretamugorenagʉ̃ mʉsãrẽ õãdoremi. Yaarã Lucio, Jasón, Sosípater mʉsãrẽ õãdorema. \p \v 22 Yʉ, Tercio wãĩkʉgʉ i pũrẽ Pablore gojabosáa. Ĩgʉ̃ yʉre gojadorerire gojatúa. Irasirigʉ yʉde Jesucristore bʉremugʉ̃, mʉsãrẽ Jesucristore bʉremurãrẽ õãdorea. \p \v 23 Yʉ Pablo, Gayoya wii ããrã. Ĩgʉ̃ya wiigue Jesucristore bʉremurã nerẽnama. Ĩgʉ̃de mʉsãrẽ õãdoremi. Erasto, i makã marã oparãrẽ niyeru duripíboerimasʉ̃ mʉsãrẽ õãdoremi. Cuartode Jesucristore bʉremugʉ̃ mʉsãrẽ õãdoremi. \p \v 24 Marĩ Opʉ Jesucristo mʉsãrẽ ããrĩpererãrẽ õãrõ iritamuburo. Irasũta iriburo. \s1 Pablo ʉsʉyari merã gojatũnudea \p \v 25 Daporare Marĩpʉre: “Õãtaria mʉ”, ãrĩ, ʉsʉyari sĩrã! Marĩpʉ, marĩ Opʉ Jesucristoya kere merã marĩrẽ ĩgʉ̃rẽ nemorõ bʉremumakʉ̃ yámi. Yʉ iri kerere, Marĩpʉ ĩgʉ̃ Cristo merã marĩrẽ tauri kerere werea mʉsãrẽ. Neõgoragueta Marĩpʉ ĩgʉ̃ masakare: “Taugʉra”, ãrĩdea ããrĩsiadero ããrĩbʉ́. Irasũ ããrĩkerepʉrʉ, ããrĩpererã masaka gapʉ irire masĩbirinerã ããrĩmá. \v 26 Daporare Marĩpʉyare weredupuyunerã gojadea kere merã ĩgʉ̃ marĩrẽ: “Taugʉra”, ãrĩdeare marĩ masĩa pama. Marĩpʉ ããrĩnígʉ̃ ĩgʉ̃ dorerosũta ããrĩpereri buri marãrẽ iri kerere, masaka iripoegue masĩbirideare masĩmakʉ̃ yámi. Ããrĩpererã masakare ĩgʉ̃rẽ bʉremu, ĩgʉ̃ dorerire iriburo, ãrĩgʉ̃, irasũ yámi. \v 27 Marĩpʉ sugʉta ããrĩ́mi. Ĩgʉ̃ sugʉta ããrĩpererire masĩpeogʉ ããrĩ́mi. Irasirirã Jesucristo iritamurĩ merã ĩgʉ̃rẽ: “Õãtaria mʉ”, ãrĩ bʉremuníkõãrã! Irasũta irirã! \p Iropãta ããrã. \p Pablo